Sie sind auf Seite 1von 116

structures decision-making positions are less accessible for them.

Though in one of the Caucasian


countries – Georgia - in 2002-2004 the Speaker of the Parliament, then the interim president was
a woman (Nino Burjanadze is still Parliament Chairperson), but women’s involvement in the
process of the decision-making does not have a regular character (the average proportion of
women deputation in the Caucasian countries is 12%). Note, most of the Caucasian women
respondents give the priority to the traditional roles, except the young generation for whom socialur mecnierebaTa seria
professionalism and development is the most vital. Gender inequality and women’s rights
discrimination are especially strong in the Moslem part of the Caucasus, also in the provinces and
conflict zones, where most women are yet limited to traditional gender roles and are often become
victims of violence – abduction for getting married, bargaining, family violence , etc.
Family life of women and their property and right status in Azerbajanian, Armenian and
Georgian culture will be discussed. Marriage and wedding customs will be analyzed. Student will
be given definitiion of terms: custom, Shariat, endogamy, tantikin, levirat, sororat, tavani, arnegin.
Student will be asked to prepare within a period assigned for individual work material on the topic
of the lecture presented in the course reader and on the basis of these materials do comparative
analysis in Caucsian cultures. Students will be assigned to interview one married woman and
determine (in terms of the appropriate gudelines) her property right status in the family.

Reference:
genderi - kulturuli da
1. Exploring Gender Issues in the Caucasus, edited by Pauline M. hallam and Barbara J. socialuri konstruqti
Merguerian, Civic Education Project, Yerevan, Armenia, 2000, gv.: 31-47, 97-102
2. N. Tsintsadze, Describing Traditional Norms of Socialization in a New Environment,
collection of articles: Etrhnic Aspects of Security Starategy (Pankisi Cfisis), Tbilisi, 2002,
pp.:238-265 saleqcio kursi
3. T. Ivelashvili, Wedding Customs in Georgia, Tbilisi, 1999, pp.:263-286, 99-130
socialuri mecnierebebis magistraturisaTvis
4. N. Tsintsadze. Women’s Everyday and Social Role in Different Ethnic groups. Collection of
Articles: Conflict Situations in Polyethnic Society, Tbilisi, Caucasus Institute of Peace,
Democracy and Development, 1998, pp.: 218-237
5. L. Surmanidze. Woman in Georgian Mentality, Collection of articles, UN Development
Program “Women in Developing Process”, Tbilisi, 1998, pp.: 3-28

mzia wereTeli

Tbilisi
2006
116
socialur mecnierebaTa seria terms of traditional mentality, woman also was given the function of peace-maker historically
revealed in traditional means of settling opposition between the families.
mTavari redaqtori: marine CitaSvili Woman’s status was regulated by means of traditional legal norms (customs, decisions of the
elderly councils, in the Muslim part – by Shariat) and official legal norms – legal books (starting
enobrivi redaqtori: lia kaWarava
from XI century). Woman’s family and property rights were determined in detail by legal norms,
according to which a woman did not have any right for the legacy, she was given dowry consisting
dakabadoneba, ydis dizaini: giorgi bagrationi only women clothing and fancy-work box. In the plain regions women from relatively well-off
families were given plot in heredity. Women, generally, did not take part in either community and
political life or decision making. Nevertheless, in the period of renaissance in XII century the king of
the country was a woman (Tamar). In addition, very often personal decisions of queens and noble
ladies in the Caucasus unanimously determined the country’s fate and political life. Hence,
historically Caucasian women bore the function of retention of religion, decency and statehood.
© socialur mecnierebaTa centri, 2006 Historical and historical-literary examples of heroical deeds conducted by high society women to
© Center for Social Sciences, 2006 protect religion, language and nation are one of the important historical institutions for bringing up
q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. # 10 new generations in the Caucasus.
Starting from the second half of the 19-th century with the advance of capitalism in the Caucasus
el. fosta: contact@ucss.ge
women legally acquired the right on a share from the heredity. In addition in mountainous bordery
internet gverdi: www.ucss.ge and road side regions of the Caucasus a rule came up – to provide a woman upon wedding with a
small part of the capital (in Georgia “Satavno”, in Armenia “Arnegini”). The latter was granted in the
form of a domestic animal or cash, profit from which (sale of milk, cheese, wool, etc. or pawn
brokering) could have been disposed by the woman on her accord .
wigni momzadebulia da gamocemulia `socialur mecnierebaTa In the 19-th century a powerful charity and enlightenment movement headed by women from the
centris~ (Center for Social Sciences) mier, fondis OSI – Zug, high society was launched. It aimed at charity activities in favor of the lower layers of the society,
budapeStis Ria sazogadoebis institutis umaRlesi ganaTlebis and teaching them literacy and fancy work.
mxardaWeris programis (HESP) finansuri xelSewyobiT During the Soviet period equality between women and men was advocated by the official
ideology and enhanced by the legislation. The highest management body had 38-40% of quotas
for women deputation in the Supreme Soviet. Starting from 1948 the only official women
organization – women council - having centralized administrative and network structure, also
existed. Any education stage, profession or career was equally accessible for men and women.
And yet women’s integration into the community life was still conventional, since women were not
The book has been published by the Center for Social Sciences, appointed on the positions where actual political decisions were made. The profession selected by
sponsored by the OSI-Zug Foundation and the Higher Education a women and the career remained within traditional framework. The professions of a doctor,
Support Program (HESP) of the Open Society Institute-Budapest. caretaker, teacher were the ones considered prestigious by traditional mentality.
After the dismantling of the Soviet Union the process of democratic construction began in the
Caucasian countries. From 1991 the first women NGO-s started to appear. Initially women NGO-s
were busy enhancing traditional women functions and their activities were confined to charity,
peace-making or protection of vulnerable layers of the population programs.
In 1995 all the Caucasian countries joined the convention “Elimination of All Forms of
Discrimination against Women” (CEDAW). Permanently operating special women state
committees were also set up. Today women organizations in the Caucasian countries are
powerfully developed (approx. 150-170 acting organizations) encompassing almost all the fields of
ISBN: 99940 - 871 - 1 – 8 women activities. In the higher educational institutions various gender aspects are being taught.
Scientific research centers on gender and women rights are also operating.
Despite the endeavor of the women non-governmental sector, government and international
foundations, the activities of the women organizations in the Caucasus have not acquired the
shape of feministic movement.
Modern Caucasian women went ahead of women’s traditional role and are actively involved in
the community life, but on the labor and employment market, as well as in the public administration
115
features which are characteristic for different social classes, political and religious views, ethnical sarCevi
groups and sexual orientation of women and men should be taken into consideration by all means.
Equality principles make us think about how we could achieve success in introducing changes in kursis zogadi daxasiaTeba: mizani, amocanebi,
the public structure where authority relations between sexes are not balanced. Equality conception studentTa swavlebisa da Sefasebis meTodebi 5
requires perception of equality between a man and woman. Establishing equality is a constant,
continues process requiring reevaluation and re-realization of values. Tema #1 — genderi - socialur-kulturuli konstruqti.
To realize equality conception the following goals are very important to achieve: genderul-roluri ideologia. genderuli stereotipebi.
maskulinoba-feminuroba. kroskulturuli kvlevebi. 7
1. recognition and respect of women’s rights;
genderuli kvlevebis warmoSoba da misi adgili
2. improvement of democratic representation;
socialur mecnierebaTa Soris sqesi da genderi
3. economic independence; genderis ZiriTadi kategoriebi da kroskulturuli kvlevebi
4. high education level; ZiriTad terminTa gansazRvrebebi
5. joint endeavor of both genders; seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
After the III UN Conference dedicated to women’s problems, a new conception of complex ZiriTadi da damatebiTi literatura
approach to gender equality emerged in various international documents. This new conception is
known as Gender Mainstreaming. Tema #2 - genderuli identifikaciisa da genderuli
National projects of the Netherlands, Finland, Iceland, Norway, Sweden, Belgium on Gender rolebis aTvisebis Teoriebi (fsiqodinamikuri,
Mainstreaming Policy will be discussed. Students will be given definitions of basic terms: socialur-kognituri, kognituri ganviTarebis Teoriebi,
androginiis koncefcia, genderul-roluri
androcentrism, gender equality, Gender Mainstreaming.
transcendenciis stadiebis da genderuli sqemis Teoria) 17
Students will be assigned to prepare materials for the lecture topic presented in the course
genderis gageba froidis fsiqoanalizur TeoriaSi
reader in the assigned for individual work time. The discussions around the basic issue will be held genderis gageba pirovnebis socialur-kognitur TeoriaSi
at the seminar. In addition, students’ version of Georgian mode ofl gender equality will be worked genderis gageba kognituri ganviTarebis TeoriaSi
out. For this students will have to predetermine and present at the seminar: main fields in which androginiis koncefcia
gender ineqaulity is especially obvious, main factors which in their opinion determine such a transcendentuli genderuli tipirebis Teoriebi:
condition of events (personal, cultural, political), main steps to be taken to achieve equality, main genderuli rolis transcendenciis stadiebis Teoria
fields, in which structural changes should be introduced, recent results and future forecasts. genderuli sqemis Teoria
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi
Reference: seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
ZiriTadi da damatebiTi literatura
1. Anthology of Gender Theories, compiled by Nana Berekashvili, Bakur Sulakauri
Publishing House, 2003, pp.: 15-62
Tema #3 - sqesis socializacia da misi institutebi.
2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, kulturis roli genderul socializaciaSi 33
Second Edition, Fllin and Bacon, 1994, pp..: 221-237 socializaciis cneba, diferencialuri socializacia da misi meqanizmebi
3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, pp..: 282-303 gansxvavebuli samuSaos davaleba
4. Gender Mainstriming - – www.un.org/womenwatch/ bavSvebis movla da maTze zrunva
Tanatolebi
ganaTleba
masmedia
saTamaSoebi
Week #8 – Lecture – 2 hours, Seminar – 2 hours
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi
Topic #8 – Women in South Caucasus Culture. Gender Analysis of Georgian Culture
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
ZiriTadi da damatebiTi literatura
States of Caucasian peoples (Azerbaijan, Armenia, Georgia) and Southern part of Russia (North
Caucasus) tend to enjoy collectivist type of culture and, hence, gender-role ideology is also Tema #4 - genderuli rolebi da stereotipebi.
traditional. kroskulturuli monacemebi 40
In feudalistic Caucasus a woman was confined to only family activities and her functions were kroskulturuli monacemebi genderuli rolebisa da stereotipebis Sesaxeb
bringing up children, taking care of the family and housekeeping. The elderly woman institute in the umcrosebze zrunva
family is a Caucasian norm. The elderly woman was responsible for safeguarding the whole family agresia
food products and money means, cooking, equal distribution of food and labor among daughter-in- ufrosebTan siaxlove da moRvaweobis xasiaTi
sakuTari Rirsebis grZnoba
laws and sons’ families in terms of the number of members, age and gender . Furthermore, in
mamakacurobis ideologia

114 3
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi some scientists – from a situation-oriented position – certain persons and organizations apply
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma discriminatory policy against women. But the most efficient is the explanation lying in andro-
ZiriTadi da damatebiTi literatura centering of our consciousness, which has long and important prerequisites for its development.
Andro-centered or masculine-centered has been considered as a norm for a long time. Asymmetric
Tema #5 - ojaxi da sazogadoeba. qalebsa da mamakacebs
attitude towards gender, moreover, the existence of women discrimination was revealed by the first
Soris urTierTobebi. kroskulturuli gansxvavebebi 52
wave of feminism and turned into an acute social and political issue.
ojaxis cneba. ojaxi da sazogadoeba
ojaxis tipebi A man “became a king” when Judaic religion opposed a goddess cult spread in the Middle
ojaxis funqciebi, misi struqtura da dinamika East and offered an idea of Father-God as a world creator. Gradually stereotypes of a perfect man
colqmruli urTierToba da misi stilebi and imperfect woman were established (in compliance with almighty god).
qorwinebis Tanamedrove paternebi Orthodox Christians also significantly contributed to the enhancement of a man cult who by
ojaxuri Sromis sqesis niSniT ganawileba means of Bible versions declared a woman as a secondary creature created from a man. She was
ojaxis kroskulturuli sxvaobebi also proclaimed as a tempting, devilish force.
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi Hence, evaluation stereotypes of a woman comprised the following features: a woman is a
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
secondary, imperfect creature; she is a seducer and threat to a man’s power.
ZiriTadi da damatebiTi literatura
In addition to biblical story, antique philosophy and political traditions originated in the
Tema #6 - genderuli stratifikaciis paternebi. Ancient Greece also influenced the concept of gender inequality. In this regard Plato’s and
Sromis bazris genderuli aspeqtebi sxvadasxva kulturaSi 64 Aristotle’s views are very important.
genderuli stratifikaciis paternebi According to Plato a human has two natures in which men belong to “a superior race”. At
Sromis bazris genderuli aspeqtebi sxvadasxva kulturaSi the beginning creation of a woman was not considered, only - men. Women were supposed to be
genderis socialuri konstruqtivizmis Teoria born by sinned men, after the latter’s rebirth. In his doctrine on ideal city Plato also defined social
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi role of a woman. In his opinion, in the society free of private property, a woman should have same
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma as a man role, or a role of a Guard. For this purpose women should be trained but still they won’t
ZiriTadi da damatebiTi literatura be able to accomplish this function as perfectly as men could.
Unlike Plato, who more or less admits the possibility of equality between men and women,
Tema #7 - genderuli asimetria: diskriminacia Tu norma.
Aristotle considers the world as a single structure in which components are hierarchically
genderuli Tanasworobis cneba. kultura da genderuli
Tanasworobis modelebi 78 organized. Only the best and advantageous have the principle of rational existence, the rest act as
genderuli asimetriis warmoSobis mokle istoria facilitators. Correspondingly, a woman exists in favor of a man.
genderuli Tanasworobis sakiTxis Tanamedrove mdgomareoba In addition, for a hundred years androcentrism has been fed by one of the most powerful
genderuli Tanasworobis miRwevis amocanebi da RonisZiebebi theory from the point of view of influence on public consciousness - Z. Freud’s psycho-analytic
Gender Mainstreaming—i. misi modelebi theory. According to this theory psycho-types of a man and a woman are formed through psycho-
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi sexual development stages and are strongly asymmetric. A woman’s portrait in this theory is
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma discriminated and imperfect.
ZiriTadi da damatebiTi literatura Despite such a long-term conditionality of private and public consciousness, attitudes of
modern society dramatically change in favor of gender equality idea (the number of supporters of
Tema #8 - qali samxreT kavkasiis kulturaSi.
woman’s status increase and its strengthening goes up). In the modern world fights for women’s
qarTuli kulturis genderuli analizi 88
rights have significantly increased and strengthened. Women conferences under UN were held.
samxreT kavkasieli qalis statusis zogadi daxasiaTeba
qali azerbaijanul kulturaSi) They evaluated women’s status and set goals of objectives to improve women’s legal conditions
qali somxur kulturaSi and strengthen their status.
qali qarTul kulturaSi Action Platform was developed at the Women’s World Conference In Beijing in 1995. This
sqesobrivi urTierTobebis foromebi saqarTvelos mTaSi helped to establish recognition of women’s rights as human rights.
genderuli cvlilebebi samxreT kavkasiaSi Every endeavor (women’s conferences, activities, special programs, etc.) aims at
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi establishing equality between men and women. Under equality we mean: equal social status,
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma independence, equal participation and responsibilities in all fields of social and private life. The
ZiriTadi da damatebiTi literatura
term of equality means the principle of comprehensive participation of both woman and man in
social life. Sex equality does not mean mutual similarity and identity. But equality does not mean
GENDER: CULTURAL RESEARCHES (GENDER, CULTURE AND SOCIETY) 103
establishing man’s lifestyle as a norm.
The idea of sex equality forces us to evaluate the difference between man and woman
roles. Equality principle comprises the right of being different. This means that those distinguishing
4 113
stratification directions are the same: men are dominant, women – subordinate. Asymmetry in kursis xangrZlivoba da ganrigi: 96 sT (8 kvira);
remuneration between men and women is well-known (an American woman gets 68% of a man’s maT Soris:
salary, African – 61%, Latino-American – 53%). This fact has several explanations: 1. women earn saauditorio muSaoba: 32 sT;
less than men because they choose less paid work – mainly traditionally feminine work, such as studentTa damoukidebeli samecniero muSaoba: 64sT;
cleaning ladies, nurses, etc; 2. women are less valuable employees due to their inexperience and
saauditorio muSaoba moicavs:
low qualification; 3. they have fewer expectations and accept lower pay.
leqciebs praqtikuli ilustraciebiT (roluri TamaSebebi, SemTxvevis ganxilva
Low status of women is also well-known. Prestigious professions in the society are basically
da a.S.) — 16 sT;
occupied by men (according to US data among scientific researchers 80% are men, among
seminar-diskusiebs - 16 sT;
doctors – 84%, lawyers – 78%). A lot of data also prove less power of women in comparison with
studentTa damoukidebeli samecniero muSaoba moicavs:
men. They seldom have key positions and their presence in politics is also insignificant.
studentTa mier ZiriTadi da damxmare literaturis wakiTxva-damuSavebas, TiTo-
Furthermore, the higher the power hierarchy level, the lower the presence of women.
euli studentis mier esses — 18-20 gv.-is moculobis sabiblioTeko-kvleviTi
The concept of Glass Ceiling will be discussed, as well as widely spread explanations of low
statiis momzadebas da seminarze prezentacias; studentebis mcire jgufebis mier
status of women.
jgufuri proeqtis momzadebas SemTxvevis Seswavlasa da prezentaciaSi. TiToeu-
The picture of women participation in politics in various countries as given in
li jgufis mier Seswavlili SemTxvevebi warmodgenili, ganxiluli da Sefasebuli
WomenAidinternational data will be presented.
iqneba jgufSi.
To better understand the issue, role playing method will be applied. Partilularly, each group
memebr will write down the duties of women and men in the family and society in todays’ Georgia kursis aRwera: genderi, rogorc socialur-kulturuli konstruqti. genderul-
on seperate small cards. Then a girl and a boy will be chosen from the group who will come out roluri ideologia, genderuli stereotipebi da maskulinoba-feminuroba kroskul-
into the room center. Each student will read each duty in turn and will pass a card to the students turuli TvalsazrisiT. genderuli identifikaciisada genderuli rolebis aTvisebis
in the center in compliance with the gender and a burden prepared in advance specially for this Teoriebi (fsiqodinamikuri, socialur-kognituri, kognituri ganviTarebis Teoriebi,
purpose (presumably - a book). Eventually the group will see how many duties does a woman androginiis koncefcia, genderul-roluri transcendenciis da sqemis Teoria). sqesis
have in our society, how many – a man, what is their ratio. Students will have to think about the socializacia da misi institutebi. kulturis roli genderul socializaciaSi.
reasons for such inequality and the ways to improve it. Such a role- play will prepare grounds for genderuli rolebi da kros-kulturuli monacemebi am mimarTulebiT. sazogadoeba da
the better understanding of the following topic. ojaxi. qalebsa da mamakacebs Soris urTierTobebi. genderuli gansxvavebebi qcevaSi
Students will be assigned to prepare materials for the lecture topic presented in the course kroskulturuli TvalsazrisiT. genderuli stratifikaciis paternebi. Sromis bazris
reader in the assigned for individual work time. The discussions around the basic issue will be held genderuli aspeqtebi kulturaTa TvalsazrisiT. genderuli asimetria: diskriminacia
at the seminar. Tu norma. genderuli Tanasworobis cneba. kultura da genderuli Tanasworobis
modelebi. qali samxreT kavkasiis kulturaSi. qarTuli kulturis genderuli analizi.
Reference:
1. Crawford M., Unger R., Women and Gender. A feminist Psychology, The McGraw-hill, kursis mizani: studentma unda SeiZinos safuuZvliani codna genderis, rogorc
2004, pp.: 359-395; socialur-kulturuli konstruqtis, misi Camoyalibebisa da moqmedebis meqanizmebis
2. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, pp.: 194-224; Sesaxeb da agreTve, kulturaTaSorisi genderuli sxvaobebis Sesaxeb. studentma unda
3. Women 2000: Gender Equality, Development and Peace for the 21st Century, icodes Tanamedrove Teoriuli da empiriuli kvlevebi am mimarTulebiT. studentma
"Beijing+5" (2000) - 23rd Special Session of the General Assembly, New York, 5-9 June unda ganiviTaros genderul kvlevebSi samecniero informacis mopovebisa da damu-
2000 – www.un.org/womenwatch/ Savebis unarebi. man unda SeZlos genderuli Teoriebisa da empiriuli monacemebis
4. V. Sapiro. Woman and Politics, Collection of articles Woman in Political and Social Life, safuZvelze codnis sistematizireba da damoukidebeli genderuli kvlevis warmoeba.
Bakur Sulakauri Publishing House, 1998, pp. 40-75
studentTa Sefasebis meTodebi:
gamocda
• testi (werilobiT) — 2 sT;
Week #7 – Lecture – 2 hours, Seminar – 2 hours.
Topic #7 – Gender Asymmetry: Discrimination or Norm. Concept of Gender Equality. • jgufuri proeqti SemTxvevis Seswavlasa da prezentaciaSi. Seswavlili SemTxvevebi
Culture and Gender Equality Models. warmodgenili da ganxiluli iqneba jgufSi. TiToeuli jgufi Seafasebs danarCen
jgufebs Semdegi kriteriumebis gaTvaliswinebiT: dizaini, SemoqmedebiToba, prob-
lemis gaazrebis siRrme, prezentaciis unar-Cvevebi;
The fact that a woman has lower than a man status is common for all cultures: seldom do
women have power, their work is less paid, they seldom have prestigious professions, they seldom • esses Sefaseba;
happen to have key positions, jobs in government systems, etc. • seminarebze gamarTul diskusiebSi aqtiuroba.
Some of the scientists explain the low status of women in the society from a person-
centered position – women themselves do not have features and skills relevant for high status;
112 5
Sefasebis sistema: Reference:
Sefaseba xdeba jamuri maCveneblis (seminarebi, esse, testi, jgufuri proeqti) safuZ- 1. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K.
velze, TiToeuli komponentis Semdegi procentuli woniT: seminarebze gamarTul Steinmetz, Plenum Press, 1988, pp.:13-38, 309-327, 439-474.
diskusiebSi aqtiuroba - 20%, esse - 30%, testi — 25%, jgufuri proeqti — 25%. 2. Leslie G. R., Korman S.K. The Family in Social Context, NY . Oxford University Press,
Sefasebis principi Semdegia: 1989, pp.: 81-111
85% -100% - 5 (friadi);
75%-84,9% - 4 (kargi);
65%-74,9% - 3 (damak.); Week #6 – Lecture- 2hours, Seminar – 2 hours
0 — 64,9% - 2(aradamak.). Topic #6 – Gender Stratification Patterns. Labor Market Gender Aspects in Various
Cultures.

In the 20th century women obtained the right to vote in the elections. In addition in many countries
they also acquired the right to be elected to the elective positions, at least potentially. Their rights
were enhanced on the legislative level. Nevertheless, the studies reveal acute inequality at work, in
remuneration, status and authority.
Gender norms influence gender relations and gender roles. The research results show that social
roles accomplished by women and men differ in several parameters. Such culture aspects as
women’s status in the society, labor distribution by sex, variety of performance, remuneration,
status, authority, religion views, values, economic factors and the extent of women participation in
politics significantly affect gender consciousness.
Friedan and Feree’s opinion in regard with a woman’s role as a “family hearth patron”, also the
results of studies of D’Andrade ( 1966) ethnographic materials of 244 society, Bliar & Lichte,
(1991), Shelton & Jhon (1993) , etc will be discussed.
Most of gender researchers assume that traditional gender role hinders person’s development and
results in social inequality. In the democratic part of the modern world women’s problems and
gender issues acquired special importance in the develipment context. Not only the women in hard
conditions of the developing countries, women deprived of civil and political rights came under the
limelight, but also gender inequality problems in the developed countries, which are still in
abundance. In the second half of the 20th century the condition of gender equality significantly
improved in most of the developing countries: the level of women education increased. The
number of girls’ enrollment in primary schools in South Africa, African countires in the south of the
Sahara, middle east countries and North African countries doubled. As a result of capital
investments in the healthcare of women and girls in 1990, for the first time in the history of South
Asia, women’s life span is longer than men’s. The number of women employees has also
increased. In Latin America and South Asia women employment indicator has increased by 15
points since 1970. Gender differences in remuneration have also reduced. Despite such
achievements, in the majority of the developing countries gender inequality in rights, resource
availability and possibilities of expressing own interests still remain. Not in a single region of the
developing countries do women have equal with men social, legal and economic rights.
Furthermore, all cultures (both in developing and developed countries) share the similarity in the
fact that a woman has lower than a man status. According to the UN data
1. basic housework is done by women;
2. half of the world’s food (agricultural) products is produced by women;
3. one third of human resources is made of women, but they are employed in low-salary jobs;
4. women get less than three fourth of men remuneration paid for the same kind of work;
5. women are less presented in power organs.
Hence, most of the societies of the modern world represent gender stratified systems. The
main stratification patterns are: employment, economic, political and legal. In the majority of cases
6 111
Dynamic is expressed in the fact that the family structure and its functions could vary at kvira #1
various stages of family life cycle whether it is newly married, pregnancy, child birth, teenager leqcia - 2 sT
child, leaving of the family by a child, after spouses stay alone (empty nest) or accepting old age
stage. Tema #1 — genderi - socialur-kulturuli konstruqti.
There are many family typologies. The typology criteria are: number of married couples, genderul-roluri ideologia. genderuli stereotipebi.
existence-nonexistence, number of children in the family, characteristic management style. There maskulinoba-feminuroba. kroskulturuli kvlevebi.
are big nuclear and reduced families, also complex families. According to the management style,
authoritarian, authoritative, liberal and indifferent families are distinguished. According to family saleqcio kursis SesavalSi mocemuli iqneba genderis, rogorc mecnieruli kvlevis
borders, there are open, close and chaotic families. Note, monogamy, polygamy and polyandry obieqtad Camoyalibebisa da genderuli kvlevebis warmoSobis mokle istoria.
families. Among many models of spouse relations three main types are singled out: traditional, gansazRvruli iqneba genderuli kvlevebis adgili socialur mecnierebaTa Soris.
modern and egalitarian. Classifications are also made in regard with heterosexuality and Tanamedrove msoflioSi demokratiuli da humanisturi Rirebulebebis da
homosexuality of the couples. faseulobebis damkvidrebis procesebma msoflio socialur-politikuri cvlilebebi
Examples of German, Canadian, American and Sweden families will be discussed. gamoiwvia, ramac uamravi axali, problemuri sakiTxi dasva mecnierebis winaSe.
In German the stable stereotype of a woman – housewife was destroyed in 50-70-ies, gansakuTrebiT gafarTovda socialur da humanitarul mecnierebaTa sfero. mravalma
according to which the main function of a woman was – kitchen, children and church. Today’s movlenam axali socialur-ekonomikuri moTxovnebis zegavleniT cvlileba ganicada
Germany is highly industrial and urban country where women are as involved in work as men. da axli socialuri Tu sazogadoebrivi datvirTva SeiZina. am cvlilebebma bunebrivad
Government policy, also economic development and mechanization of housework greatly gamoiwvia socialuri mecnierebebis winaSe axali problemuri sakiTxebis dasma da
contributed to it. In modern Germany traditional, modern and egalitarian families co-exist. Single zogierT SemTxvevaSi mecnierebis axali dargebis Camoyalibebac.
parents, childless families, families with changed gender roles are also in abundance there. genderuli kvlevebi, rogorc damoukidebeli disciplina, swored am gziT
Korean family is one of the most conservative and stable families. Under the influence of Camoyalibda. genderma, rogorc socialurma movlenam Tavisi aqtualoba feministuri
Confucian ideology the family was framed within strict borders. Woman had no rights and moZraobis zegavleniT SeiZina. Tavdapirvelad igi kacobriobis yuradRebis centrSi
experienced all sorts of oppression and humiliation. Husband and his parents were completely moeqca, rogorc qalTa diskriminaciis socialuri instituti. miuxedavad imisa, rom
dominating her. Society also punished husbands loyal to their wives. In today’s Korea the picture of dReisaTvis genderuli kvlevebi Sors gascda mxolod qalTa problemebis Seswavlas,
violence has significantly changed. Women are involved in office work but until she gets married or politikosebisa da saerTaSoriso samarTlis institutebisaTvis genderi dRemde
if she has grown up children. It could be said that starting from the 60-80-ies a traditional family inarCunebs politikur datvirTvas. igi qveynebis (sazogadoebebis) demokratiulobisa
began to collapse and move towards equal gender plane. da ganviTarebis donis ganmsazRvrel erT-erTi ZiriTadi kriteriumia. genderuli
American men traditionally used to have dominant role in the family. As a result of Great kvlevebi da genderuli midgoma gaTvaliswinebulia mravali progresuli qveynis (aSS-
Depression a huge army of unemployed men appeared and undermined the stereotype of a strong s, kanadis, skandinaviis qveynebis da sxv.) socialuri politikis agebisas, rac
man. Men in the families started to get more involved in family affairs. “Good daddy” is an iTvaliswinebs genderuli realizaciisaTvis Tanabari pirobebis Seqmnas. amdenad,
important component of the stereotype of the modern American man. Feministic movement of the genderuli kvlevebis erT-erTi mizania genderis ara mxolod mecnieruli Seswavla,
70-ies significantly contributed to the destruction of a man stereotype. In the 30-ies only one out of aramed safuZvlis momzadeba genderuli Tanasworobis modelebis Sesaqmnelad. magram,
five had positive attitude toward women working either in business or enterprise, in the 70-ies 57% amave dros, genderi, rogorc adamianTa sazogadoebaSi mimdinare da momqmedi movlena,
of the interviewed students was for limiting housewife’s role of a woman, and at the end of XX cxadia mecnierebis kvlevis sagnad iqca da dReisaTvis ise gafarTovda, rom socialuri
century only 25% favors this opinion. mecnierebis damoukidebel disciplinad _ genderul kvlevebad (Gender Study), Camo-
Swedish family and its development process from traditional to egalitarian at the end of XX yalibda. igi moicavs adamianis socialuri moRvaweobis yvela aspeqts, iseve, rogorc im
century seems very interesting: economic development of the country and implementation of faseulobebsa da monapovrebs, romlebic mTeli am moRvaweobis ganmavlobaSia dagro-
government policy supporting family contributed to lightening housework of women and increasing vili. amitom genderuli kvlevebi, rogorc disciplina mWidrod gadaikveTa socialu-
in their employment outside the house. Working parents and children is a typical family form in ri da humaniratuli mecnierebis yvela dargTan. Sesabamisad gamoikveTa da genderuli
modern Sweden. Families (Sambo) with spouses not under official wedlock are also widely spread kvlevebis calkeul mimarTulebebad Camoyalibda ojaxis, socialuri rolebis, Sromis
in modern Sweden. Both official and Sambo-type families enjoy equal rights and have equal value bazris, ekonomikis, politikis, ganaTlebis da sxva sistemebis genderuli aspeqtebi.
for both the country and society. genderuli kvlevebis centrSi moeqca, agreTve, kulturis sociologiis, fsiqologiis,
Students will be given definition of the basic terms: monogamy, polygamy, polyandry, filosofiis da enis genderuli aspeqtebi. amdenad, genderulma kvlevebma sruliad
extended family, nuclear family, Confucian. Students will be asked to prepare within a period samarTlianad interdisciplinaruli dargis kvalifikacia SeiZina.
assigned for individual work material on the topic of the lecture presented in the course reader.
Students will be assigned 1. to compare family systems of different cultures based on the material genderis, rogorc socialur-kulturuli konstruqtis gansazRvrebisTvis mniS-
given in the reader; 2. to discuss their families from the point of labor distribution between sexes. vnelovania treminebs `sqesi~ da `genderi~ Soris gansxvavebis gageba.
At the seminar the group discussions will be held around the basic issue;.3. compare any 5-10
families. Define their types. sxvadasxva qveynebSi sxvadasxva sazogadoebebi, sxvadasxva siZlieriT usvamen xazs

110 7
sqesTa Soris gansxvavebebs: zogierTi maTgani Zlier aqcents akeTebs am gansxvavebebze, Peculiarities and behavioral norms characteristic for women or men are subject to cultural
zogierTi ki - naklebad aqcevs yuradrebas. sqesTa Soris gansxvavebulobis xazgasma variations. Nevertheless there are cultural universalities too. At a certain extent each society links
miuTiTebs imaze, rom sqesi adamianis qcevis mniSvnelovani determinantia. amasTan certain features and activities to a certain gender. At the same time, almost in none society has a
mniSvnelovania, rom anatomiurad da fiziologiurad qalsa da mamakacs Soris woman higher than a man status. Social role of men is connected with their nature as “an earner”
gacilebiT ufro meti msgavsebaa, vidre gansxvaveba. kroskulturulma genderulma and in many cultures makes distinction between men and women’s functions. Today empiric
gamokvlevebma aCvena, rom sqesi, rogorc socialuri faqtori metad mcire zemoq- material dedicated to the study of traditional masculine roles is very scarce. This is a relatively new
medebas axdens fsiqologiuri maxasiaTeblebis farTe sferoze sxvadasxva kulturul and less developed field of gender research.
sferoSi. maSasadame, ZiriTadad qalebsa da mamakacebs sruliad Tavisuflad SeuZliaT Mastering mechanism of masculine gender roles is the same as of the feminine role: Pleck
SeaTavson erTmaneTi garkveul socialur rolze. marTlac, gamokvlevebi aCvenebs, and Thompson called opinion system of “masculinity” masculinity ideology. In fact these are social
rom umravles SemTxvevebSi qalebsa da mamakacebs Tanabrad SeswevT unari ganxor- norms comprising permissions and prohibitions on what a man should feel and do. The structure of
cielon erTnairi qceva, maT aqvT Tanabari potenciali Sesrulon esa Tu is socialuri men’s role norms consists of three important factors: status/success norm, sustainability and anti-
roli Tu samuSao. cxadia, arsebobs, erTi mniSvnelovani gamonaklisi, romelSic sqesebi femininity norm.
erTmaneTs ver Seenacvlebian. es aris qalis reproduqciuli (Svilebis gaCenis) unari. Each norm will be separately discussed. Concrete examples from everyday life will be given
mecnieruli kvlevis aseTi monacemebis miuxedavad, nebismier sazogadoebaSi da helping students to better familiarize the mechanisms of gender norms of men and women.
kulturaSi arsebobs met-naklebi simkacriT gansazRvruli da miRebuli qalisa da Traditional masculine roles and norms will be especially highlighted. Gender stereotype functions,
mamakacisTvis aucilebeli qcevis normebi, xasiaTis Taviseburebebi, agreTve, qalisa da also stress and conflicts caused by traditional feminine and masculine roles in modern conditions
mamakacisaTvis miuRebeli qcevis normebi, manerebi, Taviseburebebi da sxv. ufro will be analyzed.
metic, sazogadoeba adgens saqmianobis qalur an mamakacur sferoebs, qalur da Students will be given definition of basic terms: gender roles, illusive correlation, gender
mamakacur profesiebs da a.S. differences, priming effect, status/success norm, physical strength norm, intelligence strength
tradiciulad sqesis gageba dakavSirebulia fiziologiuri da morfologiuri norm, emotional stability norm, anti-femininity norm, femifobia.
gansxvavebebis gamovlenasTan. sqesi ganisazRvreba biologiuri faqtorebiT. garda Students will be asked to prepare within a period assigned for individual work material on
amisa, arsebobs gansxvavebebi adamianTa saqmianobebSi, qcevebSi, socialur rolebSi, the topic of the lecture presented in the course reader. At the seminar the group discussions
mentalur da emocionalur maxasiaTeblebSi, romlebic biologiurad da fiziologiu- around the basic issues will be held.The essay prepared by students will be presented; case study
rad ar aris determinirebuli. isini ganpirobebulni arian socialuri da kulturuli method will be also applied: students will become familiar with the case described in the materials
faqtorebiT. termini genderi qalisa da mamakacis swored socialurad naswavli of 22nd International Session of the Human Rights Canada Foundation: Story of Fatal River
qcevebis, Tvisebebis da damokidebulebebis aRsaniSnavadaa mecnierebaSi Semotanili. dedicated to the evaluation of gender stereotypes and gender roles in various cultures.
genderi gulisxmobs socialur maxasiaTeblebs, romlis meSveobiTac adamianebi
gansazRvraven cnebebs `qali~ da `mamakaci~.
Reference
genderis cneba pirvelad anTropologma geil rubinma (1975w.) Semoitana mecnie-
1. Male/Femaile Roles, Jonatan S. Petrikin (ed.), Greenhaven Press, Inc., 1995, pp.:9-82
rebaSi da gansazRvra, rogorc `SeTanxmebaTa kompleqsi, romelic rogorc sazogado-
2. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University
ebrivi moRvaweobis sagani, aregulirebs biologiur sqess~. Tanamedrove kvlevebSi
Press, Philadelphia,1992, pp.: 102-144
yvela avtori eyrdnoba genderis, rogorc socialuri sqesis gagebas. sqesi dakavSi-
rebulia qalsa da mamakacs Soris fizikur, sxeulebriv gansxvavebebTan, cneba `gen-
deri~ ki miuTiTebs maT fsiqologiur, socialur da kulturul Taviseburebebze.
Week #5 – Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours
Tuki sqesi biologiurad aris determinirebuli, maSin genderi aris socialurad da
Topic #5 – Family and society. Relations between Men and Women. Cross-cultural
kulturulad mocemuli. genderi — es aris sqesTaSorisi gansxvavebebis socialuri
Differences.
organizacia: qcevis kulturologiuri maxasiaTebeli, romelic Seesabameba sqess
mocemul droSi da mocemul sazogadoebaSi; genderi warmoadgens socio-sqesobrivi
Family is a social institute, system made up as a result of marriage and based on blood
rolebis mimarTebaTa sistemis socialur konstruqcias. genderi mniSvnelovanwilad
consanguinity. Family and marriage are guarantors of society wellbeing and quiet; It arranges
apirobebs qalebisa da mamakacebis fsiqikur Tvisebebs, unarebs, moRvaweobis sferoebs,
sexual life and socialization of the adolescent generation. Society provides conditions for normal
profesiebs da saqmianobebs, samarTlebriv da eTikur normebs~.
functioning and protection of the family. Civil law determines the age for marriage, eligibility of
dabadebidanve bavSvi ganekuTvneba biologiur kategorias _ sqess, Sesabamisad
marriage between sexes and number of spouses.
mdedrobiTs an mamrobiTs. SemdgomSi ganviTarebis procesSi orive sqesi msgavsia
Basic characteristics of the family are: functions, structure and dynamic. Function is
fiziologiuri maxasiaTeblebiT, iseve, rogorc fsiqologiuri TaviseburebebiT
viability connected with satisfaction of needs of the family members. Functions of the family are: 1.
(TviTSefaseba, inteleqtis done, leqsikis maragi, siarulis dawyeba, kbilebis amosvla
nurturing 2. economic-life 3. emotional 4.primary social control 5.sexual-erotic.
da sxv.). magram sxvadasxva sqesis bavSvebi iReben sxvadasxvanair gamocdilebas da
Structure comprises number of family members, their unity and relations. The analysis of
aRzrdas, rac gansazRvravs maTi cxovrebis stils da miznebs, maT funqciebs da
the family structure provides us with the information on how family functions are realized – who is
rolebs.
the leader and who - subordinate; how duties are distributed in the family.
8 109
Cross-cultural researches conducted by various authors (Edvards & Whiting; Mintur & genderi gulisxmobs fsiqologiur atributebs, maxasiaTeblebs da qcevebs, romel-
Lambert; E. Whitting & Edvards; Bredley; Weisner & Gallimore; Katz & Konner; Segall; Whiting; Ta SeZena xdeba socialur konteqstSi, rac dakavSirebulia sqesobrivi kategoriebis
Lytton & Romney; R.L. Munroe & Munroe; Rohner & Rohner; Mackey; Mackey & Day; Edwards; socialur gagebasTan. yovel sazogadoebaSi genderuli gansxvavebebi vlindeba
Edwards &Whting; Hamilton, Blumenfeld, Akhon & Miura; Serpell; Lummis & Stevenso; Archer) adamianTa qcevis formebSi. magaliTad, ra samuSaos asruleben, rogor icmeven da a. S.
will be seperately discussed. amdenad, genderi gvevlineba socialuri urTierTobebis sazomad ama Tu im kulturaSi.
Students will be given definition of the terms: gender socialization, differential genderi aris socialurad da kulturulad mocemuli, igi aRniSnavs socialuri da
enhancement, differential imitation (modeling), gender constancy, meta-analysis, sexism, face- kulturuli normebis erTianobas, romelTa Sesrulebasac sazogadoeba miawers adami-
ism. While discussing each source of socialization, it is envisaged for the students to recollect such anebs maTi biologiuri sqesidan gamomdinare. genderis cneba socialur mecnierebaSi
cases, when they observed among themselves or their acquaintances modeling (imitating) of gamoiyeneba adamianis sqesobrivi mikuTvnebulobis socialur-kulturuli aspeqtis
gender behavior samples dictated by these institutes, or such cases when inadequate gender gamosaxatavad.
behavior resulted in negative appraisal from parents, adults or peers.
Student will be asked to prepare within a period assigned for individual work material on the moyvanili gansazRvrebebis Sedegad moxdeba Sejameba da genderis erTiani koncef-
topic of the lecture presented in the course reader. They will be also asked to analyse so called ciis Camoyalibeba. gamoiyofa genderuli kvlevebis ori mniSvnelovani mimarTuleba:
local magazines for women and men for the seminar: to define their topics, gender stereotypes, genderuli cnobierebis kvleva da genderuli midgoma.
look into the phenomenon of sexism and feisism.
genderi — es aris garkveul kulturul (socialur, ekonomikur, politikur da
Reference: kulturul) klimatSi qalisa da mamakacis socialuri rolebisa da funqciis Sefasebis
1. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A Feminist Psychology, Temple University fsiqikaSi asaxvisa da sazogadoebis socialur, politikur, ekonomikur da kulturul
Press, Philadelphia,1992, pp.: 144-188 institutebSi am Sefasebis Sesatyvisi asaxvis erToblioba.
2. Handbook of Marriage and the Family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. amgvarad, erTis mxriv genderi, rogorc socialur SefasebiTi movlena (fenomeni)
Steinmetz, Plenum Press, 1988, pp.: 327-370 adamianis cnobierebis da aracnobieris nayofia da adamianTa da saerTod sazogadoebis
3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994,pp.: 123-144 fsiqikaSi arsebobs fsiqikuri warmonaqmnis, fsiqikuri struqturis saxiT, xolo meo-
4. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, res mxriv, ki genderi, rogorc socialur-SefasebiTi fenomenis sazogadoebis sxvada-
Second Edition, Fllin and Bacon, 1994, pp.: 204-207 sxva institutebSi asaxvis Sedegi, arsebobs gare samyaroSi obieqturi saxiT, rogorc
sazogadoebrivi sistemebis moqmedebis erT-erTi meqanizmi da maTi socialuri pro-
Week #4 duqti.
Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours. genderis zemoT moyvanil gansazRvrebaze dayrdnobiT SeiZleba gamoiyos gender-
Tan dakavSirebuli kvlevebis ori ZiriTadi klasi: 1) es aris genderuli cnobierebis
Topic #4 –Gender Roles and Stereotypes. Cross-cultural Data
(genderuli socialuri rolebi, maskulinoba-feminuroba, genderuli stereotipebi,
Rirebulebebi da sxv.) kvleva. da 2) sazogadoebis socialur, politikur, ekonomikur
The studies show that children tend to establish stereotypes connected with feminine and
da kulturul institutebSi genderis movlenis asaxvis Seswavla. swored am tipis
masculine origin within first two years, from the age of 3-4 they start to use these stereotypes to
kvlevebma warmoSva termini — genderuli midgoma, romelic sxvadasxva mecnierebebSi
define the category of toys, activities and professions.
(an maTi Seswavlis sferoebSi) genderis, rogorc fsiqikuri konstruqtis zegavlenis
Williams and Best studied 5 and 8 year-old children in 25 countries. In all the countries the
Sedegebis Seswavlas gulisxmobs. ase magaliTad, genderis politikuri aspeqtebi,
percentage of stereotypes went up with the age. Particularly, the stereotyping level among 5 year-
genderuli midgoma pedagogikaSi, ojaxis genderuli aspeqtebi da a.S.
old children was 60%, while among 8 year-old children – 70%.
From stereotyping point of view high data of girls and boys were collected in New Zealand
savarjiSo: genderis cnebis ukeT gagebisa da gaSinagnebis mizniT (e.w. genderuli
and England, especially in Pakistan. The data were low in Brazil, Taiwan, Germany and France.
mgrZnobelobis ganviTarebisaTvis) studentebs vTxovT CamoTvalon qalisa da
Though due to education pace there are certain differences among the countries, but in general
mamakacis funqciebis, socialuri rolebis, Tvisebebisa da saqmianobis magaliTebi.
mastering of stereotypes begins before the age of 5, its pace goes up at primary classes and finally
studentebma leqtoris daxmarebiT unda gansazRvron romeli maTgania sqesiT
finishes in adolescence.
ganszRvruli da romeli genderiT.
Both girls and boys master stereotypes at the same pace. Though there are cross-cultural
savarjiSos Sesrulebis Semdeg ganisazRvreba genderuli kvlevebis Semdegi
differences in the sequence of mastering feminine or masculine stereotypes. Obviously whether
terminebi _ sqesobriv-roluri ideologia, genderuli stereotipebi, maskulino-
feminine stereotype or masculine will be mastered first depends on the extent of vividness of
ba/feminuroba kroskulturuli kvlevebis magaliTze.
feminine or masculine stereotyping in the given culture, on more or les differentiation of their
image.
praqtikulad yvela sazogadoebaSi qalebs ekisrebaT meti movaleoba moRvaweobis
These factors will be briefly discussed. To illustrate these data on gender role distribution
im saxeebSi, romlebic dakavSirebulia saxlTan. xolo mamakacebs — saxls gareT.
in various cultures will be given (Friedan; Feree; D’Andrade; Shelton & Jhon; Bliar &
pankulturuli msgavsebis es Tvisebebi Tavis sawyiss iRebs sqesebs Soris biologiur
Lichter;Gibbons et al..;Davis & Robinson; Shelton & Jhon).
108 9
gansxvavebebSi da pirvel rigSi qalebis unarSi gaaCinon Svilebi da mouaron maT. Tumca adopted by the society of masculinity and femininity and s/he can show own originalityand different
ki unda aRiniSnos isic, rom bolo dros sul ufro met sazogadoebaSi qalebisa da features. Trnscendental person is neither feminine nor masculine, masculinity or femininity
mamakacebis es movaleobebi erTad sruldeba. kacebi sul ufro metad ebmebian ojaxur together or seperately is the part of a transcendental person’s world.
saqmianobaSi, xolo qalebi - saxls gareT saqmeebSi. In gender scheme theory gender will be defined as a cognitive category. Gender scheme
mkvlevrebis umravlesoba sqesobriv-roluri (genderul-roluri) ideologiis is a association network of general knowledge used by an individual in the process of
klasifikacias akeTeben tradiciulidan Tanamedrovemde kontiniumis saxiT. understanding and thinking. Study of gender scheme begins in early childhood. The scheme helps
tradiciuli ideologiebi gulisxmoben, rom mamakaci ufro `mniSvnelovania~, vidre — the person to become gender typed. Gender typing is the result of a human’s readiness to process
qali, rom mamakacs unda qondes Zalaufleba qalze da marTavdes mas. Tanamedrove information by means of gender scheme. I-concept is associated with gender scheme. Author of
ideologiebi warmoadgenen egalitarul midgomas, romelsac zogjer feminstur gender scheme S.Bem says that “when children learn gender scheme of the society, they also
midgomasac uwodeben, radganac isini qalisa da mamakacis mniSvnelobas sazogadoebaSi study which attribute is connected with their sex and, hence, with them.”
erTnairad afaseben da uaryofen erTi sqesis meoreze dominirebas. Gender identification and typing occur by means of two main social-psychological
sqesobrivi rolebi farTod iyo Seswavlili indoeTSi, sadac erTdroulad Tana- mechanisms – normative and informational pressure.
aarseboben tradiciuli da Tanamedrove genderul-roluri ideologiebi. rodesac in- Researches by Cross & Markus; Burn; Grady; Fiske & Taylo proving the importance of
doel da amerikel studentebs ekiTxebodnen, Tu ra Tvisebebi unda hqondes maTi gender as a social category in the process of information processing will be discussed.
kulturis qals, indoeli studenti qalebi iZleodnen ufro tradiciul pasuxebs, vid- The students will be given definition of the main terms: gender identification, gender typing,
re - amerikelebi. sainteresoa, rom qalebi orive jgufSi ufro Tanamedrove da modelling, prototype, androgyne, cogntive model, cognitive theory, verbal and cognitive
liberalurebi aRmoCndnen, vidre - mamakacebi. aratradiciuli sqesobriv-roluri ide- reprezentations, gender scheme. Student will be asked to prepare within a period assigned for
ologiis matarebeli studenti qalebi nuklearuli ojaxebidan aRmoCndnen, maT hyav- individual work material on the topic of the lecture presented in the course reader. At the seminar
daT ganaTlebuli dedebi da apirebdnen dauflebodnen profesias da gaekeTebinaT the group discussions around the basic issues will be held. Students will become familiar with the
kariera. survey data conducted on Georgian students by I. Gedevanishvili using the principle of S. Bem’s
ganaTlebis done da profesiul-administraciuli samsaxuri warmoadgens sakmaris questionnaiore. Students will be able to look into themselves in this direction.
safuZvels sqesovriv-roluri ganwyobebis prognozirebisaTvis, rogorc iaponel,
aseve amerikel qalebTan. amerikeli qalebi, romlebsac aqvT samsaxuri (ara aqvs Reference:
mniSvneloba, rogori) ufro egalitaruli urTierTobis momxreni arian, vidre isini, 1. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, pp.: 28-
visac samsaxuri saerTod ara aqvs. rac Seexeba iaponel qalebs, aq egelitaruli 96.
ideologia damaxasiaTebelia mxolod im qalebisTvis, romlebsac ufro prestiJuli 2. Anthology of Gender Theories, compiled by N. Berekashvili, Bakuri Sulakauri Publishing
samsaxuri aqvs. House, 2003, pp.: 15-38, 49-60, 63-79.
mkvlevarTa jgufma gamoikvlia mozardebis genderuli ganwyobebi da rolebis
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A Feminist Psychology, Temple University
ganawileba ojaxSi. gamokvlevaSi monawileobdnen 46 sxvadasxva qveynis warmomadgeneli
Press, Philadelphia,1992, pp.: 27-60
mozardebi, romlebic holandiis skolebSi swavlobdnen. warmoSobis qveynebi or
jgufad iyo dayofili hofstedes kulturuli Rirebulebebis mixedviT. pirvel
Week #3
jgufSi Sediodnen ufro mdidari da ufro individualisturi qveynebi, xolo meore
Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours.
jgufi moicavda ufro Rarib da ufro koleqtivistur qveynebs. gamokvlevis Sedegad
Topic #3 – Gender Socialization and Its Institutes. Culture Role in Gender Socialization.
meore jgufis Sesatyvisi qveynebis warmomadgenel moswavleebs ufro tradiciuli
Sexedulebebi aRmoaCndaT, vidre - pirveli jgufisas. rac Seexeba sqesTa Soris
Learning of gender stereotypes occurs during the socialization from childhood age. Gender
gansxvavebebs, aRmoCnda, rom gogonaTa pasuxebi naklebi tradiciulobiT gamoirCeoda
is influenced by cultural norms defining what women should do and what men, and social
biWebTan SedarebiT.
information inspiring people the extent of difference between women and men. Gender role
bevr kvlevaSi amerikelebi warmoadgendnen referentul jgufs da amitom isini
socialization is a process when people learn what is socially acceptable for women and what - for
Cveulebriv ufro liberalurebi Candnen, rac iwvevda azrs imis Sesaxeb, rom
men. Differentiated socialization is a process when a human masters the behavior models, values,
amerikelebi am TvalsazrisiT yvelaze liberalurebi arian. magram uialiamsis da
etc. adequate for his/her gender. Rudiment of differential socializations are already revealed prior
bestis (Williams & Best) mier Caatarebulma 14 qveyanis sqesobriv-roluri ideologiis
to the child’s birth (by selecting name, cloths’ color, toys, etc). Two known basic mechanisms of
gamokvlevam aCvena, rom es ase ar aris. yvelaze Tanamedrove sqesobriv-roluri
differential socialization are: differential reinforcement and differential modeling.
ideologia aRmoCenili iyo evropul qveynebSi - holandiaSi, germaniSi, fineTSi,
Cross-cultural researches by Barry, Bacon & Child, Lytton & Romney, Perry, etc. will be
inglisSi da italiaSi. amerikis SeerTebuli Statebi siis SuaSi aRmoCnda, xolo
discussed.
yvelaze tradiciuli ideologiebi gamovlinda aziisa da afrikis qveynebSi - nigeriaSi,
Main sources of socialization are family (parents, their views, assignment different tasks to
pakistanSi, indoeTSi, iaponiaSi da malaiziaSi. yvela qveyanaSi zogadad qalebis
children, peculiarities of child-care and nurture), peers (rituals of initiation), media (especially TV),
Sexedulebebi ufro Tanamedrove iyo, vidre — kacebisa. Tumca gamovlinda zogierTi
education system (text-books, attitudes of teachers and parents, expectations), toys.
gamonaklisic, sadac sawinaaRmdego Sedegebi miiRes, magaliTad, malaiziasa da

10 107
gender. Freud’s critics (Malinowski, Mead, Deutsch, Erikson, Horney, Thompson, Adler, Chodorov, pakistanSi. unda aRiniSnos isic, rom am gamokvlevis mixedviT, gamovlinda TiToeul
Bendjamin, etc.) fill in and further develop his model by introducing additional cultural factors in the qveyanaSi qalebisa da mamakacebis Sexedulebebis Sesabamisobis maRali xarisxi.
sex identification mechanism. Hence, Froyd’s theory should be considered as one of the stimulus amgvarad, gamokvlevam aCvena, rom genderul-rolur ideologiaze kultura ufro did
for the development of gender psychology and scientific prerequisite of today’s understanding of zegavlenas axdens, vidre — sqesi. amas garda, gamokvlevis Sedegad dadginda aSkarad
gender. gamoxatuli kavSiri qalebisa da mamakacebis sqesobriv-rolur ideologiasa da
Social-cognitive theory. Formation of gender-role orientation is defined by Bandura, socialur-ekonomikuri ganviTarebis dones Soris, kerZod, sqesobriv-roluri
Mishell as a result of experience acquisition. The socialization agents form children’s gender-role ideologia, Cveulebriv, ufro Tanamedrovea ufro metad ganviTarebul qveynebSi. igi
orientation behavior by strengthening adequate and inadequate behavior and punishment. ufro metad Tanamedrovea, agreTve, ufro qristianizirebul qveynebSi da
Unlike animals a child learns by watching others, modelling and imitating others behavior. urbanizaciis maRali donis mqone qveynebSi.
People tend to develop cognitive model of certain behavior, which in the form of verbal and amgvarad, ekonomikaSi da ganaTlebaSi progress Tan axlavs mamakacebis, rogorc
cognitive representations are kept in the memory and which acquire a checkpoint function in the dominantebis ganxilvis tendenciis TandaTanobiTi Semcireba. sxvagavarad rom vTqvaT,
future behavior. Behavioral cognitive model represents a model behavior image later used as rac ufro ganviTarebulia ekonomika da maRalia ganaTlebis done qveyanaSi, miT ufro
either adequate or inadequate behavior prototype. Ability to foresee the consequences of the mcirdeba tendencia kacebi ganixilebodnen rogorc ufro Zlierebi da aqtiurebi,
future behavior enables the child to avoid undesirable behavior and hence, learn which behavior is vidre - qalebi. Tumca unda aRiniSnos isic, rom kvlevebi adasturebs am tendenciis
acceptable for his/her gender and which – unacceptable. mxolod Semcirebas da ara mis srul gaqrobas.
According to L. Kohlberg’s cognitive development theory, gender identification and adamiani socialuri arsebaa. igi izrdeba sazogadoebaSi da TandaTanobiT iTvisebs
mastering of gender-role orientations are the result of creation, formation (structuring) of the child’s masSi arsebul stereotipebs — ama Tu im sazogadoebisTvis mocemul istoriul
social and physical world. In their development children go through certain stages of mastering sex periodSi mdgrad Sexedulebebs qalsa da kacs Soris gansxvavebebze, maT socialur
information and the experience acquired by them is structured in compliance with their level of rolebze, funqciebze, qcevis normebze. iglis (Eagly) mixedviT, genderuli strereo-
understanding. tipebi arsebiTad socialuri normebia, xolo bernis (Bern) mixedviT, stereotipebi — es
Slaby & Frey single out four levels of understanding of problems connected with sex in aris ZiriTadi wesebi, romlebic gansazRvraven adamianis qcevas sazogadoebaSi da amave
American children. At the initial stage children do not make any distinction between sexes, at the dros, isini fsiqikuri energiis ekonomikis funqcias asruleben. es imas niSnavs, rom
following stage they begin to use certain categories in regard with sex based on superficial stereotipebi warmoadgenen qalebisaTvis da mamakacebisaTvis damaxasiaTebel Tvise-
physical characteristics. On the last two stages which starts approxilmately at the age of 4- 4,5, baTa da qcevis modelTa krebuls, romelic gvexmareba informaciis gadamuSavebasa da
little by little children begin to understand that gender is stable and unchangeable pecularity. adekvatur urTierTobebSi.
According to cross-cultural study by R.H. Munroe, Shimmin & Munroe, achievement of 3rd amgvarad, genderuli stereotipebi — es aris fsiqologiuri maxasiaTeblebi da
and 4th stages significantly varies from culture to culture. Perception of gender concepts is slower qceva, romelic ama Tu im sazogadoebaSi (an kulturaSi) mocemul istoriul periodSi
in traditional cultures, where children have less contact with men and basically mothers take care iTvleba erTi romelime sqesisTvis metad damaxasiaTeblad. ase magaliTad: `kacebi
of their children. metad agresiulebi arian~ an `kacebi ufro Wkvianebi arian~, `qalebi zedmetad
Bussey discovered that model of gender typing for boys comprises two processes: emociurebi arian~, `qalebs ar SeuZliaT manqanis marTva kargad~ an `kacebma namdvili
mastering masculine behavior and unaccaptability of feminine behavior. The model for the girls megobroba ician, qalebs ki ar SeuZliaT namdvili megobroba~ da a.S. stereotipebi xels
comprises only one process: mastering behavior connected with women sex without unaccepting uwyoben sqesobrivi rolebis SeTvisebas da warmoadgenen socializaciis modelebs
behavior of the opposite sex. As a result the behavior of a boyish girl is quite acceptable, while the bavSvebisTvis.
behavior of a “mother’s son” is unacceptable for boys. gamokvlevebma aCvena, rom arsebobs genderuli stereoripebis maRali xarisxiT
Personality traditional theories recognize universality of gender typing into kroskulturuli msgavseba. aqedan gamomdinare, keTdeba daskvna, rom fsiqologiuri
masculinity/femininity. Due to this any child not revealing gender typing behavior was considered maxasiaTeblebi, romlebic qalisa Tu mamakacis sqesTan asocirdebian, pankulturul
as a deviation from the norm. Though an alternative opinion on gender identification and typing – modelSi lagdebian. xolo specifikuri kulturuli faqtorebi apirobeben umniSvnelo
Androgyne concept (S.Bem) also exists. It (in Greek andro means man and gyne - woman) gadaxrebs am zogadi modelidan.
recognizes balance of masculinity and femininity in a human. genderuli stereotipebis formirebis uiliamsis da bestis (Williams & Best) modeli
S. Bem developed a special questionnaire measuring the four following parameters in men efuZneba im mosazrebas, rom biologiur gansxvavebebs (mag.: qali aCens Svilebs, kacebs
and women: masculinity, femininity, androgyny, nondifferentiality. As a result of large scale survey ki meti fizikuri Zala aqvT) mivyavarT Sromis iseT ganawilebamde, romlis drosac
conducted among the students revealed that 1/3 of the students are androgenic. qalebs aqvT pasuxismgebloba bavSvebis aRzrdaze da movlaze, kacebs ki — pasuxis-
According to gender-role transcendence stage theory Rebecca, Hefner, Oleshancky, mgebloba ojaxis uzrunvelyofaze da dacvaze. uiliamsi da besti Tvlian, rom
Forisha, Sedney gender typing behavior and thinking from the development point of view belong genderuli stereotipebi yalibdeboda, raTa uzrunveleyoT aseTnairad Camoyali-
to middle stage and not the final point. Children have no idea about gender at the beginning (I bebuli Sromis ganawilebis ganmtkiceba. stereotipi gulisxmobs, rom Sesabamisi sqesis
stage), then they start to learn actively adequate steretype role and reject inadequate (II stage). warmomadgenels aqvs an SeuZlia rom ganaviTaros misTvis mikuTvnebuli rolis
But gender development could continue until III stage when the knowledge acquired on the II stage Sesabamisi Tviseba. erTxel Camoyalibebuli stereoripebi socializaciis modelebis
is reorganized specifically and individualy. The individual is no more marked in terms of the laws funqcias arsuleben. isini aiZuleben biWebs iyvnen ufro damoukideblebi da

106 11
gabedulebi, xolo gogonebs — mzrunvelebi da kontaqturebi. amgvarad, gasagebi xdeba,
rom adamianebi sxvadasxva kulturaTa farTo diapazonis farglebSi midian iqamde, rom Gender stereotypes – are psychological characteristics and behavior, which at a certain historical
maxasiaTeblebis erTi nakrebi asocirdeba mamakacis sqesTan, xolo meore nakrebi — period in this or other society (culture) is considered as more characteristic for one sex. For
asocirdeba qalTa sqesTan. example: “Men are too aggressive” or “Men are cleverer”, “Women are too emotional”, “Women
qalisaTvis an kacisaTvis damaxasiaTebeli — aseTia maskulinoba/feminurobis cannot drive well” or “Men could be real friends, but women could not”, etc. Stereotypes facilitate to
cnebaTa wyvilTa ZiriTadi mniSvneloba. pirovneba SeiZleba iyos qaluri an mamakacuri learning gender roles and represent socialization models for children.
sruliad sxvadasxva aspeqtebSi, romelic moicavs rogorc Cacmis manaeras, aseve
moqcevis stils an xmis tons. maskulinoba/feminurobis gansazRvreba Semoifargleba Masculinity-femininity – is an extent of certain features in self-perception of women and men,
`me”-koncefciebiT da im xarisxiT, romliTac aseTi koncefciebi moicaven qalis an which in their culture are considered as more characteristic either for men or women.
mamakacis sqesTan asocirebul maxasiaTeblebs (Tvisebebs). sxvagvarad rom vTqvaT, ama Cross-cultural researches show that the main factors of gender-role ideology change from
Tu im pirovnebis maskulinoba/feminurobis xarisxi gaizomeba am pirovnebis TviTa- traditional to egalitarian are: education level, urbanization level, economical level of a country,
RqmaSi, `me”-s xatSi Semavali maskulinuri Tu feminuri Tvisebebis raodenobiT. imisaT- family, individualization of a society and religion.
vis, rom konkretuli pirovnebis maskulinoba-feminuroba ganisazRvros, cxadia, auci- The results of study of gender-role ideology in 14 countries carried out by Williams and Best
lebelia, rom Tavdapirvelad dadgindes mocemul kulturaSi maskulinoba-femi- showed that the most modern ideology is in European countries – the Netherlands, Germany,
nurobis zogadi modeli anu is maxasiaTeblebi, romelebic am kulturaSi miRebulia Finland, England and Italy. The USA was found in the middle of the list, as to the most traditional
rogorc qaluri an rogorc - mamakacuri. sxvadasxva avtorebis mier maskulinoba- ideologies, they were found in Asian and Africal countries – Nigeria, Pakistan, India, Japan amd
feminurobis Sesafaseblad gamoiyeneba sxvadasxva meTodebi, rogoricaa, mag. TviT- Malasya.
Sefasebis kiTxvari, socialurad sasurveli maxasiaTeblebis an sqesTan asocirebuli Social roles theory by Eagly, formation of gender stereotype models by Williams & Bestand
maxasiaTeblebis kiTxvari da sxv. maskulinoba-feminurobis gazomvisas metad mniSvne- and heir data of cross-cultural survey, also obsrvations by Gilmore and M. Mead will be also
lovania emikuri da kulturul-specifikuri mosazrebebis gaTvaliswineba. uiliamsama discussed.
da bestma gamoiyenes kulturul-specifikuri parametrebi maskulinoba-feminurobis For every seminar each student will have: 1. to prepare (write down and present) at least 10
kvlevaSi 14 qveynis universitetis studentebTan. yoveli studenti winaswar mocemuli gender behavior norms; 2. to record professions, employment fields, positions, social status of men
300 zedsarTavis safuZvelze aRwerda Tavis Tavs da Tavis ideals. es aRwerebi and women on the examples of randomly recollected families.
dardeboda adgilobriv (qveynis Sesabamisad) genderul stereotipebs, romlebic adre
iyo gamokvleuli. aRmoCnda, rom yvela qveyanaSi mamakacebi iZlevian maskulinobis Reference:
ufro maRal maCvenebels, vidre qalebi, rac sulac ar aris gasakviri. magram aRsaniS-
navia is, rom idealuri `me”-s aRwerisas orive sqesi cdilobda Tavis TavisTvis miewera 1. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 13-122
gacilebiT ufro maRali xarisxis maskulinoba, vidre es realur `me”-Si hqonda. es,
2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World,
rogorc Cans, mamakacebis dominirebiT da Sesabamisad maskulinuri Tvisebebis meti
Second Edition, Fllin and Bacon, 1994, pp.: 199-204
RirebulebiT unda aixsnas.
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University
aRmoCnda, rom sxvadasxva kulturul jgufebSi feminuroba/maskulinobis specifi-
Press, Philadelphia,1992, pp.: 17-23
kuri gagebis gaTvaliswinebiT qalebi da kacebi erTnairad (erTi da igive xarisxiT)
4. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, pp.:, 135-
qalurebi arian yvela kulturaSi, xolo mamakacebi — erTnairad mamakacurebi. magram,
137
amave dros, ra Tqma unda, me-koncefciaSi feminuroba-maskulinobis TvalsazrisiT
arsebobs garkveuli kulturuli variaciebi.
Week #2
genderuli kvlevebis ganviTarebisTvis gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs midis (M.
Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours.
Mead) kvlevebs kulturis mier qalisa da mamakacis pirovnebebis Camoyalibebis Topic #2 Gender Identification and Gender Typing Theories (Psychodynamics, Social
Seswavlis TvalsazrisiT. Tumca, kulturis gavlena pirovnebis Camoyalibebaze ar Learning, Cognitive Development Theories, Androgyny Theory, Gender-Role
niSnavs konstitucionalurad determinirebuli individualuri gansxvavebebis uaryo- Transcendance Stages and Gender Scheme Theory
fas, magram sqesebs Soris standartul pirovnul gansxvavebebs mainc kulturuli
modelebi ayalibeben, romelsac iZulebulia daemorCilos yvela Taobis orive sqesi. Freud was the firs psychologist who explained the sexual identification process of a person. The
ase magaliTad, rodesac omSi wasvla didad fasobs sazogadoebaSi, maSin mamrobiTi mechanism of sexual identification and sexual difference formation are ingrained in psycho-sexual
sqesis yvela bavSvi cdilobs CaaxSos SiSis nebismieri gamovlineba Tavis TavSi da development process of a child. “Envy for penis” and desire “to own” it are driving force for the
SeiZinos is Tvisebebi (gambedaoba, vaJkacoba, Tavganwirva), rac damaxasiaTebelia development of a normal femininity. Such driving force for a boy to develop normal masculinity is
mamakacuri saqmianobisTvis, rac identificirdeba mamakacur pirovnebasTan. xolo is “freight of castration”. As regards the sex identification mechanism, it is revealed through
Tvisebebi, romlebic moCneulia Zlier komponentebad zogierTi pirovnebisaTvis, overcoming Oedipus complex and identifying oneself with the parent of the similar sex.
SemdgomSi viTardeba rogorc norma yvelasaTvis (rogorc maskulinuri pirovnebis Freud does not belong to gender researchers and even its scientific term of gender didn’t
ZiriTadi elementebi). asevea qalebSic. magaliTad, Tu kulturaSi didi mniSvneloba exist then, but Freud’s theory had an immense influence on the development of scientific idea of
12 105
Grades: aqvs qalis zrunvas bavSvze, kultura gamoyofs am Tvisebas da feminuri pirovnebis
Grades are made of sum of seminars, essays, tests, written tests and percentage weight of each ZiriTad komponentad miiCnevs. midma, ikvlia ra sxvadasxva tomebi, aRmoaCina sxvadasxva
component below: seminar-20%, essey-25%, test-25%, written test-30% kulturis zegavleniT ganpirobebuli mkveTri gansxvaveba qalisa da mamakacis roleb-
Grading principles: sa da stereotipebSi. ase, magaliTad, miCneulia, rom saSiSroebis atana ufro masku-
90% -100% - 5 linuri maxasiaTebeli iyo. patara bavSvebic ki Tavs ikavebdnen gamoemJRavnebinaT
74% - 89.9% - 4 iseTi Tviseba, rogoricaa SiSi, radgan isini darwmunebuli iyvnen, rom sawinaaRmdegod
65% - 73.9% - 3 moqcevisas maT miawerdnen qalur Tvisebebs.
0 - 64.9% - failure mkvlevrebi, romlebic qcevaSi gamovlenil genderul sxvaobebs swavloben, xSirad
imowmeben sxvadasxva kulturaTa msgavsebas, rogorc genebisa da hormonebis rolis
dasabuTebas da amiT varaudoben srul genetikur da biologiur determinizms.
Course structure: biologiuri determinizmi amodis iqidan, rom sqesTa Soris Seucvleli gansxvavebebis
Week #1, Lecture- 2 hours, Seminar – 2 hours formirebas iwveven yovelTvis raime biologiuri faqtorebi an gadaxrebi, rac biolo-
Topic #1- Gender, as a Social and Cultural Construct; Gender Role Ideology; gias warmoadgens rogorc aucilebels da sakmaris pirobas sqesTa gansxvavebisTvis.
Gender Stereotypes, Masculinity-Femininity, Cross-Cultural Researches. Tumca unda aRiniSnos, rom didi xnis diskusiam bunebisa Tu aRzrdis prioritetu-
lobaze, romelic asakobriv fsiqologiaSi mimdinareobs, aCvena, rom biologia ar gan-
The Introduction will deal with a brief history of establishment of gender as a scientific sazRvravs qcevas da aseTi warmodgena sakmaod naivuria. gamokvlevebma (Hoyenga &
research object and origin of gender studies. The place of gender researches among social Hoyenga, 1983; Stewart, 1988) daadastura, rom sqesobrivi qromosomebi an sqesobrivi
sciences will be determined. To define gender as a social-cultural construct, it is important to make hormonebi ar warmoadgens arc aucilebel da arc sakmaris pirobas qcevis gansazR-
distinction between “sex” and “gender”. vrisaTvis. isini ubralod amcireben an zrdian garkveuli qcevis ganxorcielebis
The difference between genders is differently highlighted in various societies, various albaTobas. gotiebis (Gottlieb, 1983) gamokvlevam gamoavlina, rom genebi toveben
countries, hence, proving that sex is an important determinant of a human’s behavior. Note, SesaZleblobas sawinaaRmdego tipis qcevisTvis. adamianebi garkveuli xarisxiT
anatomically and physiologically there is more similarity than difference between women and men. memkvidreobiT iReben genebs, magram amasTanave, cxovroben ra mWidro kavSirSi
In the majority of cases women and men are equally capable of carrying out similar behavior, have mSoblebTan da naTesavebTan, adaminebs SeuZliaT `memkvidreobiT~ miiRon garemocvac.
equal potential to conduct this or that social role or work. Despite this, any society and culture have akvirdebodnen ra biologiisa da garemos urTierTqmedebas, sociobiologebma,
more or less strictly determined and approved mandatory behavioral norms, jobs, professions for evoluciuri fsiqologiis da ekonomikuri anTropologiis specialistebma ivaraudes,
women and men, etc. rom gansazRvruli qceviTi meqanizmebi yalibdeba rogorc reaqcia gadarCevis
Traditionally understanding of sex depends on identification of physiological and faqtorebis zewolaze. roluri sxvaobebi, romlebic sqesTan aris dakavSirebuli
morphological differences. The term of gender was introduced in the science to denote socially asaxavs im faqts, rom gansxvavebul garemoebebs mivyevarT gansxvavebul qceviT
learnt behaviors, features and attitudes. The concept of gender is used to express socio-cultural reaqciebamde, romelTagan TiToeulic winaswar gansazRvrulia biologiurad.
aspect of sex belonging. gilmori (Gilmore, 1990) varaudobs, rom mamakacis qceva `maCos~ stilSi warmoadgens
Two main groups of gender research could be singled out: 1. study of gender conscious adaptacias maRali donis riskTan, romelic saWmlis mopovebasTan da sicocxlisTvis
(gender social roles, masculinity – femininity, gender stereotypes, values, etc.); and 2. study of aucilebeli pirobebis mopovebasTanaa dakavSirebuli. gilmors Tavisi hipoTezis
gender reflection in social, political, economical and cultural institutes of the society. Such kind of dasadastureblad magaliTad moyavs is mkveTri gansxvaveba sqesTan dakavSirebul
studies created the term – gender approach, which in various sciences means study of impact rolur ganwyobebs Soris, romelic arsebobs wynari okeanis or kunZuls — truksa da
consequences of gender as a psychic construct. For example, political aspects of gender, gender taitis Soris. orive kunZulze Tavs Tevzis WeriT irCenen da am saqmianobiT mamakacebi
approach in pedagogy, family gender aspects, etc. arian dakavebulni. magram kunZul trukis mamakaci — es aris TavzexelaRebuli, mudam
saomrad ganwyobili, seqsSi uxeSi da ganurCeveli. am kunZulze iTvleba, rom qalebi
Exercise: To better understand the term of gender, students are asked to name the examples of momTmenni da pasiurni unda iyvnen. isini ar unda ewinaaRmdegebodnen mamakacebs, maT ki,
the functions, social roles, features and activities of women and men. The students together with Tavis mxriv, unda daicvan qalebi. taitis kunZulis kacebi ki ar iRwvian materialuri
the lecturer shall have to define which of them is determined by sex and which - by gender. miRwevisa da konkurenciisaTvis, isini pasiurebi da damyolebi arian, maSin roca maTi
The following terms of gender research will be defined: sexual-role ideology, gender qalebi, rogorc wesi, aqtiurebi arian. gilmori am gansxvavebebs saWmlis mopovebis
stereotypes, masculinity/femininity. gansxvavebuli pirobebiT xsnis. taitis mkvidrni Tevzs iWeren did lagunebSi, sadac
maT aranairi safrTxe ar emuqrebaT da sadac bevri Tevzia. trukis macxovreblebi ki
Sex-role (gender-role) ideology is classified as a continuum from traditional to modern. Tevzs Ria zRvaSi iWeren, sadac daRupvis riski didia. gilmoris azriT, `maCos~ stili
Traditional ideologies indicate that a man is more “important”, than a woman; that a man should SeiZleba warmoadgendes riskTan adaftaciis im formas, romelic exmareba mamakacebs
have power over a woman and control her. Modern ideologies represent egalitarian approach, winaaRmdegoba gauwios saSiSroebebs.
sometimes called feministic approach, since these ideologies attach equal importance to men and biologia ar gansazRvravs beds, magram biologiur faqtorebs, ueWvelad, mniSvne-
women in the society and reject domination of one sex by another. lovani wvlili Seaqvs genderuli sxvaobebis formirebaSi. termini `biologiuri~

104 13
xSirad ixmareba, roca mxedvelobaSi aqvT genebi, am mocemul SemTxvevaSi sqesobrivi Mzia Tsereteli
qromosomebi, magram cneba `biologiuri~ unda moicavdes agreTve, im pirobebis
zegavlenas, romelSic organizmi aris (mdebareobs) muclis periodSi mucladyofinisa
da postnataluri ganviTarebisas. xSirad am periodSi moqmedeba (an cxovreba) ganisaz-
GENDER: CULTURAL RESEARCHES
Rvreba kulturiT. magaliTad, Zilis periodis xangrZlivoba SeiZleba varirebdes (GENDER, CULTURE AND SOCIETY)
kulturiT determinirebuli dedis dRis reJimis mixedviT, xolo siarulisa da jdomis
Cvevebis SeZena damokidebulia am kulturebisTvis damaxasiaTebeli bavSvebis movlis COURSE DESCRIPTION
praqtikaze.
gamokvlevebi (Eaton & Enns, 1986; Rosenberg & Sutton-Smith, 1972; Tanner, 1961, 1970)
aCvenebs, rom axaldabadebuli biWebi gogonebTan SedarebiT ufro didebi da aqtiurebi Course duration and timetable: 96 hours (8 weeks)
arian, ufro maRali nivTierebaTa cvlis done aqvT, tkivilis SegrZnebis ufro maRali Of which
zRurbli aqvT da ufro kargad aqvT ganviTarebuli muskulatura. mozardobis Classroom work: 32 hours
asakamde (3-10 ww.) sqesobrivi gansxvavebebi morfologiaSi da hormonalur statusSi Student’s independent research work: 64 hours
didi ar aris, magram dakvirvebadi gansxvavebebi Seesabameba sqesobriv dimorfizms,
romelic mogvianebiT vlindeba. zrdasruli mamakacebi ufro maRlebi arian, ufro Classroom work includes:
masiuri ConCxi aqvT, sisxlis JangbadiT kvebis ufro maRali done aqvT, meti Tma aqvT Lectures with practical illustrations (role play, case study, etc.,):16 hours
sxeulze, amasTanave, sxvadasxva sqesis warmomadgenlebs gansxvavebuli pirveladi da Seminar-discussions: 16 hours
meoradi sqesobrivi niSnebi aqvT. gansxvavebis I jgufi dakavSirebulia mamakacis met
ZalasTan da gamZleobasTan. unda aRiniSnos isic, rom es gansxvavebebi, cxadia, ZalaSia
Student’s Independent Research Work consists of:
umravles SemTxvevebSi, radgan zogierTi konkretuli qali ufro Ronieria, vidre
Core and reference literature reading and study by students, preparation and presentation of a
zogierTi konkretuli kaci.
library -research article (18-20 pages).
miuxedavad imisa, rom biologia mniSvnelovan zegavlenas axdens qcevaze, qcevis da
misi ganviTarebis mniSvnelovan determinants warmoadgens socialur-kulturuli
Course description: Gender as a social-cultural construct; gender-role ideology, gender
faqtorebi. am mosazrebebs adasturebs rigi mkvlevrebis naSromebi (Best &Williams, 1993; stereotypes and masculinity-femininity from cross-cultural point of view; Gender identification and
Monroe &Munroe, 1975/1994; Rogjff, Gauvain &Ellis, 1984). kultura Rrma zegavlenas axdens gender type theories (psychodynamic, social learning, cognitive development theories, androgyny
qcevaze, gansazRvravs ra gvaris gagrZelebas, imas, Tu rogor xdeba bavSvebis theory, stages of gender-role transcendence and scheme theory). Sex socialization and its
socializacia, rogor acmeven bavSvebs, romeli qveva iTvleba sworad da gonivrulad, institutions; Culture role in gender socialization; Gender roles and cross-cultural data in this
ras aswavlian bavSvebs, ra funqciebs iReben Tavis Tavze zrdasruli qalebi da direction; Society and family; Relationships between men and women; Gender differences from
mamakacebi. bavSvis SesaZleblobebi da qcevis Camoyalibeba ganisazRvreba kulturiT, cross-cultural point of view; Patterns of gender stratification; Gender aspects of labor market from
maSinac ki, roca es qceva ganixileba, rogorc biologiuri faqtorebiT determi- multicultural point of view. Gender asymmetry: Discrimination or norm; Gender equality; Culture
nirebuli. sqesTa Soris sxvaobebis kulturul universaliebs xSirad xsnian xolme and Gender equality models; Women in south Caucasian culture; Gender analysis of Georgian
socializaciis praqtikebis msgavsebiT, maSin roca kulturul gansxvavebulobebs culture.
miakuTvneben xolme socializaciis procesis gansxvavebulobebs.
sqesTan mikuTvnebulobasTan dakavSirebuli qcevis kulturuli TaviseburebebiT
Course goal: Students will have to gain fundamental knowledge on gender as a social-cultural
gansazRvrulobis yvelaze cnobili magaliTia margaret midis (Mead, 1935) mier construct, its establishing and acting mechanisms, and also gender differences in various cultures.
Catarebuli klasikuri gamokvleva axali gvineis sam tomze. midis gamokvlevebSi Students will have to become familiar with modern theoretical and empiric researches in this field.
gamovlinda, rom dasavluri Sexedulebebis Tanaxmad, am sazogadoebebSi qalebsac da Students have to develop research skills and learn how to retrieve scientific information and data.
kacebsac aqvT rogorc maskulinoba, aseve feminurobac da maTi qceva ar Seesabameba Candidate has to be able to provide an independent research and systemization of gender
miRebul seqsualur-rolur orientacias. theories and empirical data.
sqesobrivi sxvaobebis Rrma bunebis kargi magaliTia 1920-ian wlebSi daarsebuli
israeleli kibucebis istoria. es iyo mizanmimarTuli mcdeloba Seqmniliyo
Students’ grading system:
egalitaruli sazogadoeba (Rosner, 1967; Snarey & Son, 1986; Spiro, 1956). Tavdapirvelad iq Examination
ar iyo Sromis ganawileba sqesobrivi niSniT. qalebic da kacebic muSaobdnen -Test (written)-2 hours
mindvrebSi, marTavdnen traqtorebs, muSaobdnen samzareuloSi da samrecxaoSi. dro -Written examination (the student has to choose 3 questions from given 10)-2 hours
gadioda. amaRlda Sobadoba da gamoirkva, rom qalebma veRar SeZles Tavis Tavze aeRoT -Essay evaluation
fizikuri samuSaos bevri saxe, romlebsac akeTebdnen kacebi. male, qalebma Tavis Tavze -Participation in seminar-discussions
aiRes swored is funqciebi, romelTaganac undodaT Tavdapirvelad gaTavisufleba —
saWmlis momzadeba, recxva, bavSvebis swavla da maTi movla. aSkaraa, rom kibucebis

14 103
tradiciulad samxreT kavkasiaSi? mcdelobas, moexdinaT Sromis Tanabari ganawileba, didi gavlena ar mouxdenia
7. rogor vlindeba `umZraxobisa~ da `ganridebis~ wes-Cveulebebi Tanamedrove kavkasiaSi? bavSvebze. karlsoni da barnesi (Carlsson & barnes, 1986) ikvlevdnen qalebisa da
moiyvaneT konkretuli magaliTebi saqarTvelos Tanamedrove cxovrebidan. mamakacebis Sexedulebebs tipur seqsualur-rolur qcevaze da sakuTari sqesobrivi
8. rogoria qalis qonebriv-uflebrivi statusi dRevandel saqarTveloSi? mikuTvnebulobis aRqmas. maT ver aRmoaCines kulturuli an sqesobrivi gansxvavebebi
9. rogori iyo qalis uflebrivi statusi saqarTvelos mTaSi wawlobisa da Sved bavSvebsa da kibucebSi gazrdil bavSvebs Soris.
sworfrobis institutebis arsebobis fonze?
seminarze ganxiluli iqneba, agreTve, Sesrulebuli davaleba da misi Sedegebi. moxdeba saleqcio kursis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:
studentis mier momzadebuli esses prezentacia.
sqesi - gansazRvravs qalsa da mamakacs Soris anatomiur da fiziologiur sxvaobebs da
ZiriTadi literatura: am sxvaobaTa kavSirs reproduqciis unarTan. sqesi biologiurad aris determini-
1. Exploring Gender Issues in the Caucasus, edited by Pauline M. hallam and Barbara J. Merguerian, Civic rebuli.
Education Project, Yerevan, Armenia, 2000, gv.: 31-47, 97-102;
2. Superwomen and The Double Burden (Women’s experience of change in central and eastern Europe and genderi - gamoiyeneba qalisa da mamakacis gansxvavebuli TaviseburebebisTvis,
the former Soviet Union ), edited by Cris Corrin, Scarlet Press,1992, gv.: 180-236; romelic aqcents akeTebs socialur da kulturul faqtorebze da ara biologiurze.
3. n. cincaZe, socializaciis tradiciuli normebis asaxva axal garemoSi, kr.- Si:
sqesobriv-roluri ideologia — gansazRvravs sqesebs Soris adekvatur ganwyobebs da
usafrTxoebis strategiis eTnikuri aspeqtebi (pankisis krizisi), Tb., 2002, gv.: 238-265;
varirebs tradiciuli antifeministuri midgomidan, romelic mamakacis sqesis domi-
4. T. ivelaSvili, saqorwilo wes-Cveulebani saqarTveloSi, Tb., 1999, gv.: 263-286, 99-130;
nirebas gulisxmobs, Tanamedrove anu egelitarul midgomamde, romlis mixedviTac
5. n. cincaZe. qalis yofiTi da sazogadoebrivi roli sxvadasxva eTnikur jgufebSi. - qalisa da mamakacis mniSvneloba Tanabaria da uaryofilia erTi sqesis dominireba
kr.-Si: konfliqturi situaciebi polieTnikur sazogadoebaSi, Tb., mSvidobis, meoreze.
demokratiisa da ganviTarebis kavkasiuri instituti, 1998, gv.: 218-237;
6. surmaniZe l. qali qarTul mentalitetSi, kr.-Si, gaeros ganviTarebis genderuli stereotipebi — es aris fsiqologiuri maxasiaTeblebi da qceva, romelic
programa ”qalebi ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998, gv.: 3-28; iTvleba erTi romelime sqesisTvis metad damaxasiaTeblad (mag. `kacebi metad agre-
7. ser. makalaTia, fSavuri wawloba da xevsuruli sworfroba (eTnografiuli masalebi), siulebi arian, qalebi ki metad emociurebi~). stereotipebi xels uwyobs sqesobrivi
tfilisi, s.m.u.s. poligraftrestis ganyofilebis me-3 stamba, 1935, gv.: 3-5; 23-26. rolebis SeTvisebas da warmoadgens socializaciis modelebs bavSvebisTvis.

damatebiTi literatura: maskulinoba-feminuriba (m/f) — warmoadgens im xarisxs, romliTac qalebisa da


1. Culture of Peace: Democracy and Dialogue of Cultures, Yerevan (Materials of International conference), mamakacebis TviTaRqma Seicavs Tvisebebs, romlebic maT kulturaSi ganixileba
Association of Women with University Education, 1999 rogorc qalebiTvis an kacebisTvis damaxasiaTebeli.
2. Women and Society . Gender Equality in the perspective of DemocraticDevelopment, (The materials of
thr third international conference), Armenia, Association of Women with University Education, 1999; genderuli cnobiereba — warmoadgens socialuri cnobierebis nawils, romelic
3. abaSiZe T. Jvania i. qalTa mdgomareobis socialur-fsiqologiuri gamokvleva saqar- qalebisa da mamakacebs Soris Tanacxovrebisa da urTierTobebis wesis matarebelia.
TveloSi, gaeros ganviTarebis programa ”qalebi ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998;
4. meliqiSvili l. qonebrivi urTierTobis zogierTi formis Sesaxeb mTiuleTSi — pirveli leqciis Semdeg studntebi airCeven esses Temebs (saleqcio kursis Temebis
mixedviT), romlebic maT unda moamzadon ZiriTadi da damatebiTi literaturis
saTavno, kr.- Si kavkasiis eTnografiuli krebuli, naw. III , 1971 w, gv.: 160-173;
gamoyenebiT da warmoadginon seminarze. studentebs daevalebaT individualuri
5. qalTa mdgomareoba saqarTveloSi, gaeros ganviTarebis programa, genderuli
muSaobisaTvis gankuTvnil droSi moamzadon saswavlo kursis savaldebulo samec-
ganviTarebis asociacia, gam., `nekeri~, 2000;
niero literaturaSi (riderSi) warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi.
6. CitaSvili m. kandelaki a. qalTa RirebulebaTa orientaciebi dRevandel saqar-
genderis, rogorc socialur-kulturuli konstruqtis ukeT Seswavlis mizniT, maT
TveloSi, - kr.-Si `qali politikur da socialur cxovrebaSi~, bakur sulakauris
miecemaT, agreTve davaleba Sesarulon praqtikuli samuSao. kerZod, 1). TiToeulma
gamomc., 1998, gv.: 112-124;
studentma seminarisaTvis unda moamzados (Caiweros da warmoadginos) sul mcire 10
7. zurikaSvili f. devnili qali da eTnokonfliqtebi saqarTveloSi, - kr.-Si `qali
genderuli qcevis norma. 2). SemTxveviTad gaxsenebuli 10-15 ojaxis magaliTze
politikur da socialur cxovrebaSi~, bakur sulakauris gamomc., 1998, gv.: 145-155;
aRricxos qalebisa da mamakacebis profesiebi, dasaqmebis sferoebi, Tanamdeboba,
8. javaxiSvili m. qalebi qristianul religiaSi, kr.-Si, gaeros ganviTarebis
socialuri statusi.
programa ”qalebi ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998, gv.: 3-14;
9. m.wereTeli qalTa uflebebi maTi Rirebulebebis TvalsazrisiT, Tb., 2000;
seminari #1 (Tema # 1 ) — 2 sT
10. n. baliauri, sworfroba xevsureTSi, Tbilisis saxelmwifo universitetis
seminarze moxdeba studentebis mier Sesrulebuli kvlevis Sedegebis jgufuri
gamomcemloba, Tb., 1991.
Sejameba da analizi. gaimarTeba diskusia genderis konstruirebaSi socialuri da
kulturuli faqtorebis zegavlenis Sesaxeb (1 sT); seminarze moxdeba studentis mier
saleqcio kurisis bolos studentebi daurigdebaT kursis Sefasebis furceli.
102 15
momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba diskusia seminaris Temaze (1 sT). kerZod, SariaTi — musulmanuri samarTali, religiuri da iuridiuli normebis krebuli,
dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi: romelic dafuZnebulia yuranze.
1. ra gansxvavebaa sqessa da genders Soris? moiyvaneT sqessa da genders Soris
endogamia — qorwineba erTi garkveuli jgufis wevrebs Soris, ase, magaliTad, tomis,
gansxvavebis magaliTebi.
kastis an religiuri saTvistomos SigniT. leqciaSi ganxilul azrebaijanis
2. rogor gansazRvraven sxvadasxva avtorebi genders?
SemTxvevaSi sisxliT naTesavTa Soris. endogamiis tendencia aqvT Tanamedrove
3. ras niSnavs genderuli stereotipebi da maskulinoba/feminuroba sxvadasxva
xalxebis did nawilsac, rac maT mier erTi nacionalobis an erTi religiis SigniT
kulturebSi?
ganxorcielebuli qorwinebis saxiT vlindeba.
4. riTi SeiZleba davasabuToT, rom genderi warmoadgens socialur-kulturul
konstruqts? egzogamia _ sazogadoebriv-gvarovnuli wyobis wesi, romelic krZalavs erTi
5. ra saxiT vlindeba genderuli cnobiereba yoveldRiur cxovrebaSi? garkveuli jgufis wevrebs Soris qorwinebas. magaliTad, tomis, kastis an naTesavTa
6. ra xarisxiT arian invariantuli sxvadasxva kulturaSi genderuli Taviseburebebi, (sisxliT an mironiT) SigniT.
rolebi, stereotipuli qcevebi da Sexedulebebi? sorirati — gardacvlili colis umcrosi dis colad SerTvis wesi azerbaijanSi;
7. rogor gansxvavdebian isini kulturuli faqtorebis zegavlenis Sedegad?
levirati — umcrosi Zmis qorwinebis wesi azerbaijanSi ufrosi Zmis qvrivze;
8. ratom aris genderis Seswavla mniSvnelovani socialuri mecnierebebisaTvis?
saxelmwifosaTvis? baSligi _ gadasaxadi patarZlisaTvis azerbaijanSi, romelsac iRebda misi mama
qaliSvilis qorwinebis SemTxvevaSi.
ZiriTadi literatura:
mexri _ gadasaxadi, romelic meuRles unda gadaexada colisTvis Tavisi iniciativiT
1. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 13-55; gayris SemTxvevaSi azerbaijanSi.
2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
Edition, Fllin and Bacon, 1994, p.: 199-204; wiwagini - Tanxis gadaxda vaJis mSoblebis mxridan patarZlis dedisTvis somxeTSi.
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press, tanteri — ufrosi mamakaci somxur did ojaxSi;
Philadelphia,1992, p.: 17-23;
tantikini — ufrosi qali somxur did ojaxSi;
4. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, p.:, 135-137.
gerdestani — ramdenime Taobisgan Sedgenili didi ojaxi somxeTSi;
damatebiTi literatura: wawloba - naTesav da ucxo qal-vaJs Soris sqesobrivi urTierTobebis wes-Cveuleba
1. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 21-28, 238-266; fSavSi. igi SezRudulia xvevna-kocniT da wels zeviT alersiT.
2. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto. sworfroba - sqesobrivi urTierTobebis wes-Cveuleba xevsureTSi.
Oxford University press, 2001, gv.: 316-322;
studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi moamzadon
3. Judith Batler, Gender Trouble, Feminism and the subversion of identity, Routledge, Chapman & Hall,
saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi da maT
Inc., 1990, gv.:1-34;
safuZvelze gaakeTon qalis statusis SedarebiTi analizi kavkasiur kulturebSi.
4. zurikaSvili f. maRraZe g. WaniSvili n. xuciSvili g. jorbenaZe r. konfliqti,
amasTanave, studentebs miecemaT Semdegi davalebebi: 1) maT unda gamoikiTxon erTi an
genderi da mSvidobis mSenebloba, gaeros ganviTarebis fondi qalTaTvis, Tb., 2003,
ori gaTxovili qali da gaarkvion (Sesabamisi instruqciis mixedviT) misi qonebriv-
nawili II;
uflebrivi statusi ojaxSi. 2) maT unda ifiqron imaze, Tu rogor vlindeba
5. m. wereTeli, genderi, rogorc fsiqikuri konstruqti — d. uznaZis sax. fsiqologiis
`umZraxobisa~ da `ganridebis~ wes-Cveulebebi Tanamedrove kavkasiaSi da moiyvanon
institutis SromaTa krebuli, 2004, Tb., gv.:185-188;
konkretuli magaliTebi saqarTvelos Tanamedrove cxovrebidan.
6. avaliani e. Zveli samyaros `feministuri~ kulturebi, - kr.-Si `qali politikur da
socialur cxovrebaSi~, bakur sulakauris gamomc., 1998, gv.: 95-103.
seminari #8 (Tema # 8 ) — 2 sT
seminarze gaimarTeba diskusia ZiriTad sakiTxTa garSemo. kerZod, dasmuli iqneba
Sendegi kiTxvebi:
1. rogoria qalis yofa azerbaijanul kulturaSi?
2. rogoria qalis yofa somxur kulturaSi?
3. rogoria qalis yofa qarTul kulturaSi?
4. ra gansxvavebaa qarTul, azernbaijanul da somxur kulturebs Soris qalis
qonebriv-uflebrivi statusis mixedviT?
5. ra daskvnebi SeiZleba gavakeToT qalTa uflebrivi mdgomareobis Sesaxeb daniSvnis
wes-Cveulebebidan gamomdinare?
6. ramdenad Tanabari iyo qaliSvilebisa da vaJiSvilebis uflebebi qorwinebis dros

16 101
procesi daiwyo. 1991 wlidan kavkasiaSi Seiqmna qalTa pirveli arasamTavrobo orga- kvira #2
nizaciebi, romlebic postsabWoTa periodSi mkveTri politikur-ekonomikuri cvli- leqcia— 2 sT
lebebis fonze aRmocenda. Tavdapirvelad qalTa organizaciebi ZiriTadad qalTa tra-
diciuli funqciis gaZlierebiT iyvnen dakavebulni da maTi moRvaweoba saqvelmoqme- Tema #2 - genderuli identifikaciisa da genderuli rolebis
do, mSvidobis myofeli an daucvel fenaTa daxmarebis programebiT Semoifargleboda. aTvisebis Teoriebi (fsiqodinamikuri, socialur-kognituri,
1995 wels kavkasiis yvela qveyana SeuerTda konvencias `qalis mimarT kognituri ganviTarebis Teoriebi, androginiis koncefcia,
diskriminaciiis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb~. (CEDAW). Seiqmna mudmivmomqmedi genderul-roluri transcendenciis stadiebis da genderuli
specialuri saxelmwifo komisiebi, romelTa funqciaa saxelmwifo genderuli
sqemis Teoria).
politikis SemuSaveba da gatareba. qalTa moZraobis sagrZnobi gaaqtiureba gamoiwvia
aseve bolo wlebSi dasavleTTan kontaqtebis zrdam, ucxouri fondebis daxmarebam da
leqciaze ganxiluli iqneba TiToeuli Teoriis ZiriTadi principebi, genderis
samoqalaqo kulturis ganviTarebam. dRes kavkasiis qveynebSi arsebobs mZlavrad
gageba am TeoriaTa farglebSi, agreTve, maTi kritikuli Sefaseba da mniSvneloba
ganviTarebuli qalTa organizaciebi (daax. 150-170 momqmedi organizacia), romlebic
genderuli kvelvebis ganviTarebisaTvis.
qalTa sakiTxis TiTqmis yvela sferos moicaven.
bolo 3-4 weliwadia, rac kavkasiis wamyvan umaRles saswavleblebSi daiwyo genderis
genderis gageba froidis fsiqoanalizur TeoriaSi. genderul kvlevebze, kerZod
sxvadasxva aspeqtebis swavleba, magram jerjerobiT es sfero mainc naklebadaa
ki, genderuli identifikaciisa da genderuli sxvaobebis gagebaze udidesi gavlena
ganviTarebuli. kavkasiis did qalaqebSi arsebobs genderisa da qalTa uflebebis
moaxdina z. froidis (Freud) fsiqoanalizurma Teoriam. froidi iyo pirveli fsiqo-
samecniero-kvleviTi centrebic.
logi, romelmac pirovnebis Teoriis centrSi moaqcia biologiuri sqesi da xazi gausva
miuxedavad qalTa arasamTavrobo seqtoris, saxelmwifosa da saerTaSoriso fon-
mis mniSvnelovan rols ganviTarebis procesSi.
debis didi Zalisxmevisa kavkasiaSi qalTa moRvaweoba feministuri moZraobis saxiT ar
marTalia, froidi genderis mkvlevarTa ricxvs ar miekuTvneba da TviT genderis
Camoyalibda. regionSi kvlav Zlieria tradiciuli kulturis gavlena da kavkasiis
mecnieruli terminic ar arsebobda am droisaTvis, magram man pirvelma axsna pirov-
qveynebi jer kidev Sorsaa genderuli Tanasworobisagan. marTalia kavkasieli qalebi
nebis sqesobrivi identifikaciisa da sqesobrivi sxvaobebis Camoyalibebis procesi.
gascdnen qalis tradiciul rols da aqtiurad CaerTnen sazogadoebriv cxovrebaSi,
amdenad, froidma mniSvnelovanwilad gansazRvra genderis fenomenis mecnierTa
magram Sromisa da dasaqmebis bazarze, iseve, rogorc qveynis mmarTvelobis struq-
yuradRebis centrSi moqceva. misma Sexedulebebma safuZveli Cauyara genderis
turebSi maTTvis naklebad misawvdomia gadawyvetilebis mimRebi Tanamdebobebi. Tumca
mecnieruli kvlevis obieqtad Camoyalibebas. swored amitom, mniSvnelovnia
kavkasiis erT-erT qveyanaSi — saqarTveloSi, 2002-2004 wlebSi parlamentis Tavmjdo-
sqesobrivi identifikaciis meqanizmis froidiseuli gagebis ganxilva.
mare da Semdeg ki prezidentis movaleobis Semsrulebeli qali iyo (nino burjanaZe,
z. froidis midgoma sqesobrivi identifikaciisadmi efuZneba bavSvis fsiqoseqsu-
romelic dRemde parlamentis Tavmjdomarea), magram qalTa CarTva gadawyvetilebis
aluri ganviTarebis mis mier gamoyofil stadiebs. kerZod, froidis Teoriis mixedviT
miRebis procesSi sistemur xasiaTs ar atarebs (ase, mag. kavkasiis qveynebis
sqesobrivi identifikaciisa da sqesobrivi sxvaobebis formirebis meqanizmi bavSvis
parlamentSi qali deputatebi saSualod 12%-s Seadgenen). aRsaniSnavia isic, rom TviT
fsiqoseqsualuri ganviTarebis procesSia Cadebuli. sqesobrivi identurobis ganviTa-
kavkasieli qalebis umetesoba gamokiTxvisas prioritets mainc tradiciul rolebs
reba mimdinareobs stadiebis seriebis mixedviT. yoveli etapi xasiaTdeba libiduri
aniWebs. gamonakliss warmoadgens axalgazrda Taoba, romelisTvisac prioritetulia
(seqsualuri) energiis koncentraciiT sxeulis garkveul nawilSi. fsiqoseqsualuri
sakuTari profesionalizmi da ganviTareba. genderuli uTanasworoba da qalTa
ganviTarebis I etapze — oralur stadiaze bavSvi aRwevs primitiul seqsualur
uflebebis diskriminacia gansakuTrebiT Zlieria kavkasiis musulmanur nawilSi,
dakmayofilebas wovis saSualebiT. II etapze — analur stadiaze siamovneba miiRweva
agreTve, provinciebSi da konfliqtis zonebSi, sadac qalebis umravlesoba jer kidev
defekaciiT da bavSvi koncentrirebulia ganavlis Sekavebasa da gamoyofaze. froidis
tradiciuli genderuli rolebiTaa Semofargluli da xSirad xdebian Zaladobis —
mixedviT, biWebisa da gogonebis fsiqoseqsualuri ganviTareba erTnairad
colad SerTvis mizniT motacebis, vaWrobis, ojaxuri Zaladobisa da a.S. msxverplni.
mimdinareobs am ori sawyisi stadiis ganmavlobaSi.
falosur stadiaze, romelic daaxloebiT samidan eqvs wlamde mimdinareobs, bavSvis
leqciis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:
libiduri energia fokusirdeba genitaliebze. swored am etapze xdeba sqesi da genderi
ojaxis `ufrosi qali~ — didi ojaxis ufrosi deda an dedamTili; gadamwyveti bavSvis ganviTarebisTvis. igi acnobierebs, rom qalebsa da mamakacebs
ojaxis `ufrosi mamakaci~ — didi ojaxis ufrosi mama an mamamTili; gansxvavebuli sasqeso organoebi aqvT.
am stadiamde siyvarulisa da erotikuli mimzidvelobis pirveli obieqti rogorc
`ganridebis~ wesi — kavkasiuri wes-Cveuleba, romlis mixedviTac umcrosebi gogonebisaTvis, aseve biWebisaTvis, dedaa. Tumca, rodesac bavSvebi miaRweven
eridebodnen ufrosebs, qalebi ufrosebs da mamakacebs, rac magaliTad, gulisxmobda falosur stadias, maTi urTierTobebi dedasTan rTuldeba. biWebSi dedis mimarT
rogorc fizikur moridebas, agreTve, orsuli qalis moridebas (damalvas) rogorc siyvaruli incestad iqceva da viTardeba oidipos kompleqsi. patara biWebis survili
mSobel mamasTan, aseve qmris ojaxis mamakacebTan da sxv. `flobdnen~ dedas da masTan urTierTobaSi `Caanacvlon~ mama, iwvevs kastraciis SiSs.
`umZraxobis~ wesi - kavkasiuri wes-Cveuleba, romlis mixedviTac qalebs ar hqondaT swored am SiSiT gamowveuli stresi da SfoTva biWis Semdgomi ganviTarebis
ojaxis ufros mamakacebTan dalaparakebis ufleba. mamoZravebeli Zlieri Zalaa. biWebi Tavs arTmeven kastraciis SiSs dedis mimarT
seqsualuri ltolvisa da mamasTan mtruli damokidebulebis gandevniT (aracno-
100 17
bierSi). es xorcieldeba mamasTan identifikaciis gziT. biWebi cdiloben moawonon Wrel windebs, ukeravda saTambaqoes, xolo vaJi Cuqnida qals kalaTas windebisTvis,
mamas Tavi da gaiziaron misi Rirebulebebi. mamasTan identifikacia biWebs saSualebas TiTis tarebs da xelsaqmis sxva instrumentebs.
aZlevs `flobdes~ dedas, Tumca ara realurad, aramed — gaSualebulad (Canac- xSirad wawloba wyvils Soris maTi gaTxoveba/colis SerTvis Semdegac grZeldeboda.
vlebulad). mamasTan identifikaciis gziT daiZleva oidipos kompleqsi da viTardeba zogi qmari qals gaTxovebis Semdeg wawlobis uflebas ar aZlevda. amitom qali xSirad eyre-
superego — moraluri normebis sistema. boda anu gaurboda qmars. fSavuri ojaxis keTildReoba qalze iyo damyarebuli. mamakaci,
gogonebis ganviTareba sxvagvarad mimdinareobs. falosur stadiaze gogonebis mier Cveulebriv, ar muSaobda da ojaxur meurneobas mTlianad qali uZRveboda. qali mkida da
gakeTebuli aRmoCena, rom maT akliaT penisi, froidis mixedviT, gogonaTa Tibavda yanas, mwyemsavda Zroxebs, amzadebda rZis nawarms. garda amisa, qali uvlida ojaxs,
ganviTarebisTvis gadamwyveti momentia. gogonas uviTardeba e.w. `penisis Suri~. es qsovda da keravda tansacmels. amgvarad, qalze iyo damokidebuli ojaxis ekonomikuri
ukanaskneli gogonebis TviTSefasebas did dartymas ayenebs da maT arasrulfasovnebis siZliere. aqedan gamomdinare, qalis ojaxidan wasvla ar iyo sasurveli. ufro metic, es
kompleqss uyalibebs. Tumca deda aris gogonebis siyvarulis Tavdapirveli obieqti, SesaZlebelia ojaxis sruli ganadgurebiTac dasrulebuliyo. amitom mamakaci iZulebuli
magram isini swored dedas adanaSauleben penisis arqonaSi da uars amboben dedis iyo Segueboda qalis wawlobas. garda amisa, colis gaqceva fSavSi did sircxvilad
siyvarulze. TavianT siyvaruls isini mamebisken mimarTaven, romelTac aqvT is organo, iTvleboda. aseT kacze gaTxovba qalebs aRar undodaT. am garemoebebis gaTvaliswinebiT
romelic maT da maT `defeqtur~ dedebs arasodes eqnebaT. gogonebis `penisis flobis~ qmari, Cveulebriv, egueboda qalis wawlobas. ra Tqma unda, igi TviTonac wawlobda.
survili mamisken siyvarulis warmarTviT ar aris srulad dakmayofilebuli. igi xevsureTSi gavrcelebuli iyo qal-vaJTa sqesobrivi urTierTobebis msgavsi wesi,
gardaiqmneba mamisgan bavSvis yolis survilad da mogvianebiT, bavSvis yolis survilad romelic sworfrobis saxelwodebiTaa cnobili. xevsureTis sworfroba urTierToba-
sakuTari meuRlisgan. froidis mixedviT, qali sruliad realizirdeba vaJiSvilis Ta ZiriTadi principiT fSavuri wawlobis msgavsia. sworfrobis ritualSic akrZa-
gaCenis SemTxvevaSi, radgan igi aseTnairad, bolos da bolos, aRwevs didi xnis lulia qal-vaJis urTierTobaSi dawesebuli zRvris gadalaxva. Tumca ki arsebobs rigi
sasurveli `penisis flobas~. amgvarad, patara gogo, romelic `patara kaci~ iyo gansxvavebebisa maT Soris: fSavSi qalTan vaJi midis, xevsureTSi ki, piriqiT, qali midis
fsiqoseqsualuri ganviTarebis preoidipalur stadiaze, falosuri stadiis gavlis vaJTan. garda amisa, xevsureTSi Zmobili Tavis sworfer qals stumars uwvens
Sedegad xdeba pasiuri, mgrZnobiare da ganayofierebis momlodine qali. pativiscemis niSnad.
froidis azriT, gansxvavebiT biWebisgan, gogonebi Cveulebriv, warumateblobas rogorc sworfrobis, aseve wawlobis wes-Cveulebis genezisi da funqciebi dRemde
ganicdian srulad gadawyviton oidipos kompleqsi (am situacias, gogonebis Sem- ar aris sabolood garkveuli.
TxvevaSi SeiZleba eleqtras kompleqsi ewodos). gogonebs aqvT krizisi maT mier penisis me-19 s.-is meore naxevridan kavkasiaSi kapitalizmis SemoWrasTan erTad qals ukve
ar flobis gamo da maTi incesturi moTxovnileba mamis mimarT aris penisis mopovebis kanoniT ekuTvnoda momkvidreobidan wili. es iyo mcire miwis nakveTi. amave dros,
mcdeloba. biWebisgan gansxvavebiT, romlebic kastraciis SfoTviT arian motivi- kavkasiis mTian sasazRvro da gzispira regionebSi gaCnda wesi — gaTxovebisas
rebulni gadaWran iodipos kompleqsi, gogonebi TavianT Tavs ukve kastrirebulad qalisaTvis ojaxidan mcire kapitalis gataneba (saqarTveloSi — `saTavno~, somxeTSi —
ganixilaven da amdenad, nakleb SfoTvas ganicdian. amitom qalebs Cveulebriv aqvT `arnegini~). am ukanasknels an pirutyvis an fulis saxe hqonda, romlisganac miRebul
naklebad ganviTarebuli moralurobis grZnobaTa sistema anu superego. mogebasc (rZis, yvelis, matylis da sxv. gayidviT an mevaxSoebiT) qalis pirad
z. froidis mixedviT, gogonebSi iodipos kompleqsis nawilobrivi an arasruli sakuTrebas warmoadgenda. amdenad, qali am qonebas sakuTari neba-survilis mixedviT
daZleva xdeba. es ki iwvevs tipur qalur Tvisebebis Camoyalibebas, iseTebs, rogoricaa, gankargavda. `saTavnosa~ da `arneginis~ wesi qals SedarebiT finansur Tavisuflebas
pasiuroba da dedobis survili. froidi aRniSnavda, rom ganayofierebis survili aseve aZlevda ojaxSi. amdenad, qali ukve aRar iyo iseTi SezRuduli ojaxSi, rogorc es
miuTiTebs mazoxizmze da siamovnebaze tkivilisa da tanjvisagan, radganac seqsua- feodaluri wyobis dros iyo.
luri urTierTobebi da Svilebis gaCena SeiZleba tkivilTan iyos dakavSirebuli. me-19s.-Si daiwyo, agreTve, metad mZlavri qalTa saqvelmoqmedo da saganmanaT-
amgvarad, froidis mixedviT, `penisis Suri~ da misi `flobis~ survili normaluri leblo moZraoba, romelsac saTaveSi maRali wris qalebi edgnen. misi mizani iyo dabali
qalurobis Camoyalibebis mamoZravebeli Zalaa. biWisaTvis normaluri mamakacurobis fenebisaTvis qvelmoqmedeba, wera-kiTxvisa da xelsaqmis swavleba.
Camoyalibebis mamoZravebeli Zala ki kastraciis SiSia. rac Seexeba sqesis identifi- sabWoTa kavSiris periodSi qalTa da mamakacTa Tanasworoba oficialuri
kaciis meqanizms, igi, froidis mixedviT, oidipos kompleqsis daZlevasa da igive sqesis ideologiiT propagandirebuli da kanonmdeblobiT ganmtkicebuli iyo. mmarTvelobis
mSobelTan identifikaciaSi mdgomareobs. umaRles organoSi — umaRles sabWoSi qali deputatebisaTvis 38-40%-iani kvota
z. froidis Teoriam udidesi zegavlena moaxdina ara mxolod genderis, aramed, arsebobda; sabWoTa kavSirSi 1948 wlidan arsebobda oficialuri da erTaderTi qalTa
saerTod adamianis Sesaxeb mecnieruli azris ganviTarebaze. Tumca, isic unda organizaciac — qalTa sabWo, romelsac centralizirebuli mmarTveloba da qseluri
aRiniSnos, rom misi Teoria mkacri kritikis sagani gaxda. yvelaze seriozuli kritika struqrura hqonda. qalisaTvis mamakacTan Tanasworad xelmisawvdomi iyo ganaTlebis
anTropologebis mxridan modioda, romlebic amtkicebdnen, rom es Teoria dasavluri sistemis yvela safexuri, nebismieri profesia da moRvaweobis sfero. miuxedavad amisa,
kulturis CarCoebiT aris SezRuduli. kerZod, malinovski miuTiTebda, rom oidipos qalis intagracia sazogadoebriv cxovrebaSi mainc formalur xasiaTs atarebda,
kompleqsi ar aris universaluri fenomeni, rogorc amas froidi varaudobda. radganac realuri polirikuri gadawyvetilebis mimReb Tanamdebobebze qalebi ar
malinovski aRniSnavda, rom ojaxis sabazo struqtura (mama, deda da Svili), romelzec iniSnebodnen. qalis mier arCeul profesia da moRvaweobis sfero mainc tradiciul
agebulia oidipos kompleqsi, ar aris damaxasiaTebeli bevri kulturisTvis. magali- CarCoebSi rCeboda. arsebobda tradiciuli mentalitetiT gansazRvruli qalis
Tad, trobrianis kunZulebze (papua — axali gvinea) ojaxis ufrosi ara mama, aramed — prestiJuli profesiebi, rogoricaa magaliTad, aRmzrdeli, pedagogi, eqimi.
biZaa dedis mxridan. amasTan mkacri tabu incestze dadebulia ara bavSvebisa da sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg kavkasiis qveynebSi demokratiis mSeneblobis

18 99
mamakaci daiwunebda cols anu gayras gadawyvetda, maSin mas colisaTvis `namaSvrali~ mSoblebis urTierTobebze, aramed Zmebsa da debs Soris urTierTobebze. malinovski
unda gadaexada. `namaSvrali~ imdeni saqonlis micemas gulisxmobda colisTvis, ramdeni aRniSnavda, rom aseT pirobebSi oidipos kompleqss sruliad sxvagavari saxe unda mis-
welic qali cxovrobda da muSaobda qmris ojaxSi, pirveli da bolo wlebis gamoklebiT. cemoda. marTlac, trobrianis kunZulebis miTebis Seswavlisas malinovskim aRmoaCina,
saqarTveloSi qalis statusis gasaanalizeblad metad sainteresoa sqesobrivi rom maT safuZvels warmoadgens debsa da Zmebs Soris urTierTobebis mkacri tabu.
urTierTobebis formebi, romlebic gavrcelebuli iyo saqarTvelos mTian nawilSi Tumca malinovski akritikebda froids oidipos kompleqsTan dakavSirebiT, magram
(xevsureTSi da fSavSi). mxedvelobaSi gvaqvs fSavuri wawlobisa da xevsuruli igi sruliad iziarebda misi Teoriis ZiriTad principebs. malinovski iziarebda
sworfrobis insitutebi. froidis Sexedulebas imis Sesaxebac, rom gandevnili survilebi proeqciebSi (miTebSi,
wawloba fSavelTa Soris gavrcelebuli seqsualuri xasiaTis Cveulebaa. wawlobas folklorSi da a. S.) vlindeba, im gansxvavebiT, rom es proeqciebi universaluri ki ar
nadob-naZmobasac uwodebdnen xolme. wawloba iwyeba fSaveli qal-vaJis sqesobrivi aris, aramed gansxvavdeba kulturaTa mixedviT.
simwifis periodidan (ToTxmeti wlidan). rac ufro meti wawali hyavda ymawvil qalsa Tu froidis ideebma normaluri feminuri da maskulinuri pirovnebis Sesaxeb metad
vaJs, miT ufro pativcemuli iyo igi. Tu qaliSvils an vaJiSvils ar yavda wawlebi, maSin is farTe gavrceleba pova rogorc mis studentebSi, aseve fsiqologebsa da socialuri
fSavSi `uxeirod~ iTvleboda. miRebuli iyo, rom axalgazrda ise unda moqceuliyo, rom mecnierebebis warmomadgenlebSi. misi midgoma genderuli identifikaciisa da
miezida wawlebi. wawloba niSnavs naTesav da ucxo qal-vaJs Soris sqesobrivi genderuli tipirebis Sesaxeb mravali interpretaciis dasayrdeni gaxda.
urTierTobebis wes-Cveulebas fSavSi. es Cveuleba daculia xatis sjuliTa da wesebiT. z. froidis Teoriis mimdevaris helen daCis azriT, gogonas ganviTarebis
qal-vaJis sqesobrivi urTierTobebi garkveuli uflebebiTa da SezRudvebiT xasiaTdeba. mamoZravebel Zalas `penisis Suris~ universaluri kategoria ki ar warmoadgens, aramed
kerZod, wawloba daSvebulia rogorc naTesavTa, aseve - ucxo pirTa Soris. miuxedavad yvela adamianisTvis damaxasiaTebeli Suri imisa, rac sxvas aqvs.
amisa, fSavSi naTesavTa Soris wawlobas eridebian. saqmes isaa, rom wawlobis wes-Cveulebis erik eriqsonma ganavrco froidis ganviTarebis Teoria. eriqsonis damsaxurebaa
mixedviT, sqesobrivi urTierTobebi qal-vaJs Soris SezRudulia xvevna-kocniT da wels bavSvis ganviTarebaSi da identifikaciaSi biologiur impulsebTan erTad socialuri
zeviT alersiT. wawlis orsuloba did sircxvilad iTvleboda. wawlebis mxridan wesis faqtorebis zegavlenis mniSvnelobis xazgasma. amasTan, eriqsonis mixedviT, qalis
darRveva maTi Temidan gandevniT isjeboda. es wesi gansakuTrebiT mkacrad moqmedebda genderuli identifikaciis safuZvels penisis uqonloba ki ar warmoadgens, aramed —
naTesav wawalTa Soris, romlebic sisxlis aRrevis gamo ara Tu Temidan gandevniT, aramed saSvilosnos qona. eriqsonma xazi gausva Sinagani sivrcis cnebas. igi akvirdeboda 10-12
sikvdiliTac SeeZloT daesajaT. amdenad, rogorc vxedavT, naTesavTa Soris dasaSvebia wlis bavSvebis TamaSs da daadgina, rom Sinagani sivrce gavlenas axdens sqesis
wawloba, magram qorwineba miuRebelia. erTi Temis wawlebs xatisgan akrZaluri hqondaT identifikaciaze. bavSvebs eZleodaT adamianebisa da cxovelebis miniaturuli figu-
SeuRleba, SesaZlebeli iyo sxvadasxva Temis wawlebis SeuRleba. rebi. maT sTxovdnen, rom aegoT kinos (filmis) scena. gogos tipuri scena Sedgeboda
wawloba, cxadia, urTierTmowonebaze da ltolvaze iyo dafuZnebuli. qaliSvili da interieris scenisagan adamianebiT da avejiT. biWis tipuri scena iyo saxls gareT,
vaJiSvili urTierTmowonebis SemTxvevaSi erTmaneTs nadob-naZmobas ucxadebdnen da morTuli kedlebiT, fasadebiT da boZebiT. gogonebis scenebi mSvidi da statikuri
amis Semdeg mimarTavdnen wawlobis wesis Sesrulebas anu erTad wolas. iyo, xolo biWebisa — aqtiurobisken orientirebuli. eriqsonma paraleli gaavlo
fSavSi miRebulia, rom daniSnul adgilas qaliSvilTan vaJi mivides. es adgili genderul konstruqtiul TamaSebs Soris gansxvavebebsa da sqesTabiologiur gansxva-
Tavdapirvelad saxlidan moSorebiT mdebareobs (tyeSi nabdis qveS, sabZelSi, boselSi vebebs Soris (qalis Sinagani faqizi organoebi da kacis garegani, aqtiuri organoebi).
da a.S.). garkveuli siaxlovis damyarebis Semdeg vaJi midis qaliSvilis saxlSi ise, rom swored es gansxvavebuli organoebi gansazRvraven, eriqsonis mixedviT, bavSvebis
misma mSoblebma ar gaigon. Tu mSoblebi mainc SeamCneven TavianTi qaliSvilis wawalis gansxvavebul Sinagan sivrces, romlic maTi sqesobrivi identifikaciis safuZvelia.
stumrobas, wesisamebr ise moiqcevian, rom viTom araferi gaugiaT. alfred adleri Tvlida, rom adamiani upirvelasad socialuri da ara seqsualuri
wawloba, Cveulebriv, Rame mimdinareobs da mamlis yivilamde grZeldeba. arsebaa. da amdenad, misi qceva motivirebulia ara biologiuri instiqtebiT, aramed -
fSavSi gavrcelebulia mravalwawlianoba. SesaZlebelia xuTi an aTi wawlis yola. socialuri interesebiT. misi azriT, maskulinuri dominantoba ar aris bunebrivi
eTnografiuli masalebidan cnobilia oci wawlis yolis SemTxvevebic. es, cxadia, movlena. igi gamowveulia kacebisa da biWebis ufro meti socialuri RirebulebiT
warmoSobs naZmobTa (wawali vaJi) Soris qiSpobis SemTxvevebs. mtrobisa da ojaxsa da sazogadoebaSi.
konfliqtebis Tavidan acileba da daregulireba qalis saqmea. man ise unda moawyos karen horni Tvlida, rom froidis monacemebi qalis ganviTarebis Sesaxeb asaxavs
Sexvedra, rom misi sxva wawali amas ar Seeswros (magaliTad, qali mxolod erT wawals patara biWis azrebs qalis anatomiis Sesaxeb. Tumca patara biWi SeiZleba uyurebdes
uSvebs saxlSi anu mxolod maSin uRebs karebs vaJs, winaswar setanxmebuli specialuri patara gogos da fiqrobdes, rom man dakarga penisi, magram aranairi safuZveli ara
niSnis, stvenis an kakunis Semdeg, Tu igi sxva wawalTan dakavebuli ar aris). gvaqvs vifiqroT, rom gogoc ase fiqrobs. horni ar eTanxmeboda froids, rom `penisis
fSaveli qalis gaTxovebas sruliad ar uSlida xels wawloba. piriqiT, wawloba xels Suri~ da kastraciis kompleqsi qalis ganviTarebis mniSvnelovani meqanizmia. igi
uwyobda gaTxovwebas. saqme isaa, rom fSavelTa SexedulebiT, rac ufro meti wawali aRniSnavda, rom icnobda zustad imdenive kacs, romlebsac qalis saSvilosnosi
hyavs qaliSvils, miT ufro Rirseul da pativcemul qalad iTvleba igi. miRebuli iyo, SurdaT, ramdensac qals, romlebsac kacis penisis SurdaT. igi Tvlida, rom zogierTi
rom rodesac nadobi (wawali qali) Txovdeboda, mas mayrebad Tan mihyvebodnen naZmobni kacis akviatebuli swrafva miRwevisaken gamoxatavs qalebis unikaluri
(wawlebi). amasTan nadobis (wawali qalis) qorwilis dros naZmobebis (wawali SesaZleblobebis (reproduqciuli unaris) zekompensacias. sxvagavarad rom vTqvaT,
mamakacebis) mayarSi wayola da maTi simravle qalisaTvis saamayod iTvleboda. hornis azriT, saSvilosnos Surs mivyevarT feminur kompleqsamde.
garda trfoba-alersisa, wawlobis instituti moicavda wyvilis mier erTma- hornis azriT, ar arsebobs qalebsa da mamakacebs Soris biologiurad deter-
neTisTvis saCuqrebis gakeTebis wes-Cveulebasac: ase magaliTad, qali uqsovda vaJs minitebuli fsiqologiuri sxvaobebi. isini ganpirobebulia genderul

98 19
identifikaciaze kulturuli faqtorebis da qalis susti bunebis Sesaxeb ideo- srolis wesi.
logiebis didi zegavlenis gamo. saqarTvelos zogierT nawilSi farTed iyo gavrcelebuli colis SerTva
biologiuri da kulturuli faqtorebis genderul identifikaciaze gavlenis motacebis gziT. es wesi metad popularuli iyo afxazeTSi da samegreloSi.
Seswavlis TvalsazrisiT mniSvnelovania m. midis kvlevebi. axli gvineis 3 specialistebis azriT, qalis motacebis mizezebi qorwinebastan dakavSirebuli
ganxsvavebuli tomis Seswavlis Sedegad, man daadgina, rom qalisa da mamakacis materialuri danaxarjebis Tavidan acilebaSi unda veZeboT. xSirad motaceba xdeboda
stereotipuli Tvisebebi yovelTvis ar aris biologiuri sqesiT ganpirobebuli. axalgazrdebis SeTanxmebiTac, gansakuTrebiT ki maSin, roca qaliSvils saqmro hyavda
seriozuli kritikis sagani gaxda, agreTve qalisa da qalurobis fenomenis da iwunebda. zogierTi specialistis azriT, qalis motaceba gamowveuli iyo
froidiseuli gageba. feministuri moZraobis mimdevrebi amtkicebdnen, rom froidis feodalur saqarTveloSi gavrcelebuli `pirveli Ramis~ wesiT, romlis mixedviTac
damokidebuleba qalebisadmi viqtorianuli epoqis Sexedulebebis asaxvaa. klara patarZalTan pirveli Ramis gatarebis ufleba batons hqonda.
tompsonis azriT, froidis Sexedulebebis SezRuduloba yvelaze kargad Cans `penisis Tu gamtaceblebs mdevari gamoedevneboda, maSin vaJis ojaxs mdevrisaTvis saxlis
Suris~ mis koncefciaSi. klara tompsoni aRiarebs, rom gogonebs SurT biWebis, magram karebTan saklavi unda daexvedrebina Semosarigeblad. Tu qali winaaRmdegi iyo, maSin
misi azriT, es Suri qalebis biologiuri arasrulfasovnebiT ki ar aris gamowveuli mas sruli ufleba hqonda ukan gayoloda mdevars. amgvarad, motacebis SemTxvevaSi
(rogorc es froids aqvs gagebuli), aramed im privilegiebiT, romlebiTac gansxvavebiT qalis azrs gadamwyveti mniSvneloba eniWeboda.
gogonebisa da qalebisagan, sargebloben sazogadoebaSi biWebi da mamakacebi. garigebiT daniSvna mTels saqarTveloSi farTed gavrcelebuli wesi iyo. igi
froidis Teorias akritikeben empiriuli monacemebis simwiris gamoc. kerZod, sxva dRemde SemorCa mosaxleobis garkveul fenebSi. garigebaSi mTavari momqmedi gmiri iyo
mkvlevarTa mravalricxovani empiriuli monacemebi gviCvenebs, rom zneobrivi `maWankali~ an misi Semcvleli axlo naTesavi. `maWankali~ saqarTvelos sxvadasxva
grZnobebi bavSvebs ar uyalibdebaT sxeulebrivi dazianebebis miRebis SiSis gamo kuTxeSi sxvadasxva motivebiT moqmedebda. zogan is ubralod axlo naTesavi an
(iqneba es kastraciis SiSi Tu sxva tipis fizikuri dasja). moraluri grZnobebi bavSvs keTilmosurne iyo da amitom misTvis gasamrjelos an saCuqris SeTavazeba did
uviTardeba maSin, roca igi siyvaruliT aris garSemortymuli da cdilobs Seuracyofad iTvleboda. zogan igi saCuqars iRebda, zogan ki igi gasamrjelosaTvis
SeinarCunos es siyvaruli. es monacemebi exeba rogorc biWebs, aseve gogonebs. irjeboda. amasTan, am SemTxvevaSi gasamrjelos odenoba mziTvis odenobis
fsiqoanalizis feministuri mimarTulebis zogierTi warmomadgeneli Tvlis, rom proporciulad izrdeboda.
froidis Teoria zedmetad individualisturia da mowyvetilia socialur garemos. niSnoba warmoadgens saqorwino mxareebis SeTanxmebis dadasturebis gamomxatvel
nensi Codorou da jesika benJamini aRniSnavdnen, rom SeuZlebelia SeviswavloT rituals. niSnobis ritualiTvis mniSvnelovania beWdis an raime sxva samkaulis gada-
adamiani izolirebulad da mxolod misi ltolvebi da egofunqciebi gaviTvaliswinoT. cema. niSnobis Semdeg ojaxebi ukve danaTesavebulad iTvlebodnen. daniSvnis Semdeg
maTi azriT, mniSvnelovania, rom genderuli identifikaciisa da genderuli Tvisebebis qali faqtiurad gaTxovilad iTvleboda da misi Txova sxva pirisagan miuRebeli iyo.
Camoyalibebis modelis agebisas gaTvaliswinebuli unda iyos sxva adamianebTan sainteresoa `kveTilSi Casmis~ rituali. es rituali maSin sruldeboda, roca qali
urTierTobebic. daiwunebda Tavis daniSnul saqmros. am SemTxvevaSi saqmro qals `kveTilSi svamda~, rac
froidis Teoria gakritikebuli iyo imis gamoc, rom misi debulebebi exeba bavSvis imas niSnavda, rom vaJi ramdenime wliT ukrZalavda qals gaTxovebas an usaxelebda im
ganviTarebas, misi damamtkicebeli empiriuli sabuTebi ki zrdasruli adamianebis soflebs, sadac mas gaTxoveba ar SeeZlo.
kvlevis Sedegadaa mopovebuli. saqarTveloSi niSnobidan qorwinebamde, Cveulebriv, erTi weli gadioda. Tumca es
zogierTi fsiqologis azriT, froidis Teorias aranairi Rirebuleba ara aqvs, rad- periodi SeiZleba ufro gagrZelebuliyo. es damokidebuli iyo ojaxebis materialur
gan igi Zalian bundovani da araerTmniSvnelovania. kerZod, kritika exeba am Teoriis mdgomareobaze da daniSnuli wyvilis asakze. niSnobidan qorwilamde peroidSi,
safuZvelze bavSvis ganviTarebis prognozirebis SesaZleblobebs. am avtorebis azriT, Cveulebriv, qal-vaJs erTmaneTis naxvis ufleba ar hqondaT. daniSnuli qali
xSir SemTxvevebSi mas mivyevarT erTi da igive movlenis urTierTsawinaaRmdego moridebulad unda moqceuliyo, saxlidan iSviaTad unda gasuliyo. miuRebeli iyo,
interpretaciebamde. magaliTad, frustraciam analur stadiaze SeiZleba gamoiwvios agreTve, misi stumroba sxva soflebSi, gansakuTrebiT ki, saqmros sofelSi. zogierT
xasiaTis iseTi Tvisebebis ganviTareba, rogoricaa, akuratuloba, sisufTave da kuTxeSi am periods `sapatarZlos tyveobis~ periodsac uwodeben. saintersoa, rom
damjeroba an piriqiT — amboxisa da areulobisaken midrekileba. tradiciis mixedviT, erT-erTi daniSnulis gardacvalebis SemTxvevaSi, meore mas ise
amgvarad, daskvnisaTvis SeiZleba iTqvas, rom z. froidis Teoriis farglebSi iglovebda, rogorc namdvili meuRle, Tumca ki erTmaneTi SeiZleba nanaxic ki ar
genderuli identifikaciis gagebis kritika efuZneba Semdeg argumentebs: empiriuli hyavdaT.
masalis simwire; pirovnebis biologiuri fsqtorebiT determinirebuloba; qalis qorwili saqarTveloSi, iseve, rogorc mTels samxreT kavkasiaSi or etapad mimdina-
moralurobisa da Tvisebebis Camoyalibebis modelis sisuste; pirovnebis socialur reobda: qorwili qalis mamis saxlSi da qorwili vaJis mamis saxlSi. amasTan, saqarTve-
garemosgan mowyvetili gageba; kulturuli Rirebulebebisa da maT Soris ojaxisa da loSic qalis mamis saxlSi gamarTuli qorwili ufro mcirericxovani iyo. rogorc vi-
urTierTobebis kulturuli praqtikebis gauTvaliswinebloba. ciT, es rituali dRemde arsebobs samxreT kavkasiaSi. qorwilis erT-erTi mniSvne-
miuxedavad mravalricxovani da seriozuli kritikisa, froidis Teoriam udidesi lovani rituali iyo jvriswera, romelic, Cveulebriv, sapatarZlos sofelSi arsebul
gavlena moaxdina genderis gagebaze da misi, rogorc mecnieruli koncefciis eklesiaSi mimdinareobda. qalis cxovreba axal ojaxSi moicavda rig ritualebs,
ganviTarebaze. rogorc zemoT davrwmundiT, froidis bevri kritikosis Sexeduleba romlebic dakavSirebuli iyo rogorc rZlis ojaxSi miRebasTan, aseve qalis mier axal
swored misi Teoriidan iRebs saTaves: maTi umetesoba iziarebs sqesis identifikaciis ojaxsa da Tavisi mSoblebis ojaxs Soris naTesavuri kavSirebis ganmtkicebasTan.
froidiseuli gagebis ZiriTad principebs. Tumca ki, froidis kritikosebi avseben da saqarTvelos zogierT kuTxeSi arsebobda col-qmris gayris specialuri wesic. Tu

20 97
saqarTveloSi gavrcelebuli genderuli urTierTobebis Sesaxeb metad saintereso anviTareben mis models, sqesis identifikaciis meqanizmSi damatebiTi, kulturuli
masalebs gvawvdis saqorwino wes-Cveulebebis analizi. faqtorebis Semotanis gziT. amdenad, froidis Teoria unda ganvixiloT, rogorc
saqorwino wes-Cveulebebi saqarTveloSi sami ZiriTadi etapisgan Sedgeba. esaa genderis fsiqologiis ganviTarebis erT-erTi stimuli, mamoZravebeli Zala da
winasaqorwino periodi, TviTon qorwili da qorwilis Semdgomi periodi. qorwinebis genderis Tanamedrove gagebis mecnieruli winapiroba.
rituali ZiriTadad xuT cikls Seicavda: qalis SerTvis saSualebebi (daniSvna),
niSnoba, periodi niSnobidan qorwilamde, qorwili da qorwilis Semdgomi periodi. genderis gageba pirovnebis socialur-kognitur TeoriaSi.
saqarTveloSi naTesavTa Soris egzogamia daculia manam, sanam naTesaoba STamoma- pirovnebis socialur-kognituri Teoriis(Bandura, Mishell) mixedviT qcevis
valTa mexsierebaSi aris Senaxuli. amasTan egzogamia daculia iyo ar mxolod naTe- asaxsnelad sakmarisi ar aris mxolod adamianis Sinagani realobis gaTvaliswineba.
savTa Soris, aramed erTi soflis an erTi Temis SigniTac, romelTa mkvidrnic erTi sa- mniSvnelovania, agreTve, kulturuli da socialuri faqtorebic, romelic zegavlenas
locavis (xatis) mfarvelobis qveS imyofebodnen (magaliTad, mTaSi). qorwineba ikrZa- axdens pirovnebis ganviTarebaze. banduras mixedviT, adamianis fsiqikuri funqci-
leboda, agreTve, mosisxle gvarebs Sorisac, imis Semdegac ki, roca gvarebi Serig- onirebis meqanizmi qcevis, SemecnebiTi sferos da garemos uwyveti urTierT-
debodnen. akrZalva ZalaSi iyo manam, sanam es STamomavalTa mesxierebaSi arsebobda. zemoqmedebis terminebSi unda iyos agebuli.
vaJiSvilisaTvis meuRlis arCeva mSoblebis movaleobas da uflebas warmoadgenda. socialur-kognituri Teoria genderul-roluri orientaciis formirebas
dasaqorwinebeli wyvilis SerCevisas gansakuTrebuli yuradReba eqceoda sapatarZlos ganixilavs, rogorc gamocdilebis SeZenis rezultats. mSoblebi, maswavleblebi,
dedis, rogorc diasaxlisis reputacias, radgan iTvleboda, rom qali ara mxolod Tanatolebi da socializaciis sxva agentebi ayalibeben bavSvebis genderul-rolurad
swavlobda dedisagan diasaxlisobas, aramed memkvidreobiT iRebda misgan pirovnul orientirebul qcevas, adekvaturi da araadekvaturi qcevis ganmtkicebiTa da dasjiT,
niSan-Tvisebebsac. vaJis SemTxvevaSi, aseve, arkvevdnen mis da misi winaprebis fizikur modelirebiT, molodinebiT, saTamaSoebis SerCeviT da sxva momentebiT, romelic
da gonebriv sijansaRes, saojaxo da sameurneo saqmianobis gaZRolis unars, zneobas da dakavSirebulia gansxvavebuli moqceviT gogonebTan da biWebTan.
sxv. saqarTveloSi arsebobda qalis daniSvnis sxvadasxva wesebi: dabadebamde daniSvna, socialur-kognituri Teoria biheviorizmidan da swavlis eqsperimentuli gamok-
akvanSi daniSvna, `xelis dakvriT~ daniSvna da sxv. ganvixiloT TiToeuli maTgani cal- vlevebidan iRebs saTaves. am Teoriis mixedviT, adamini swavlobs qcevis paternebs
calke. daaxloebiT iseve, rogorc cxoveli, magram im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi
saqarTvelos zogierT kuTxeSi gavrcelebuli iyo bavSvis dabadebamde daniSvnis gamomwvevi mizezi ar aris yovelTvis iseTi konkretuli, rogorc cxovelisaTvis
wesi. danaTesavebis mizniT, ojaxebi Tanxmdebodnen momavali Svilebis qorwinebis sakvebi. bavSvis qceva yalibdeba mozrdilebis yuradRebiTa da waxalisebiT. rogorc
Sesaxeb. saqarTveloSi gavrcelebuli iyo akvanSi daniSvnis wesic. am wesis mixedviTac, angeri aRniSnavs, mSoblebi ar dayvebian TavianT patara gogonas da yovelTvis, roca is
bavSvebis momavali bedi wydeboda mSoblebis SeTanxmebis safuZvelze. am SemTxvevaSi Tojinas aiRebs xelSi saTamaSod, ar aZleven kanfetebs waxalisebis mizniT. aseve ar
akvanSi mwoliare daniSnul gogos miutandnen xolme saCuqars (TavSals, beWeds), xolo ubrazdebian yovelTvis, roca manqaniT TamaSobs. magram Tu mama periodulad Sexedavs
mis ojaxs ZRvens puris, saklavis, sasmelis da sxva saxiT. samkauls akvanze kidebdnen da mas Tbili RimiliT, roca is fanqrebiT rveulSi xatavs, gogona xSirad gaimeorebs am
es iyo momavali qaliSvilis daniSvnis niSani. iseve rogorc pirvel SemTxvevaSi, akvanSi qcevas. axlad naswavli qceva SeiZleba gavrceldes sxva situaciebzec — gogona
daniSvnis drosac, daniSnuli vaJis mSoblebi movaleni iyvnen qorwinebis asakis daiwyebs xatvas ara mxolod saxlSi, aramed — sabavSvo baRSic. ufro zogadad, gogonam
dadgomamde garkveuli periodulobiT (magaliTad, weliwadSi erTxel) qaliSvilis SeiZleba daiswavlos, rom `wynari~ TamaSi ukeTesia, vidre — `aqtiuri~.
ojaxSi saCuqrebi mietanaT. SesaZlebeli iyo zrdasrulobisas qaliSvils uari eTqva am Teoriis farglebSi gansakuTrebiT mniSvnelovania mosazreba imis Taobaze, rom
qorwinebaze, magram am SemTxvevaSi mis ojaxs e.w. `danaxarji~ unda aenazraurebina bavSvi cxovelebisgan gansxvavebiT swavlobs sxvebze dakvirvebiT, modelirebiT da
vaJiSvilis ojaxisaTvis. amgvarad, daniSvnis es wesebi, TvalnaTliv gviCveneben qalis maTi qcevis imitirebiT. socialur-kognituri Teoriis amosavals warmoadgens
uuflebobas feodalur saqarTveloSi. debuleba imis Sesaxeb, rom qcevis axali formebis Camoyalibeba SesaZlebelia uSualo
saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebSi arsebobda daniSvnis sxva saxeebic. metad sainte- garegani ganmtkicebis ararsebobis SemTxvevaSic. qcevis aTviseba SesaZlebelia
resoa qalis daniSvnis wesi, romelic ZiriTadad xevsureTSi da afxazeTSi gvxvdeba da magaliTis saSualebiTac. Cven vakvirdebiT, Tu rogor iqcevian sxvebi da Semdeg
romelsac `xelis dakvriT~ daniSvna ewodeba. aseTi wesiT daniSvna SeiZleba momxdariyo vimeorebT maT qcevas. amgvarad, bandura aqcents akeTebs ara pirdapir ganmtkicebaze,
TavSeyris adgilebSi. es rituali SemdegSi mdgomareobda. qals vaJis mama, biZa an sxva aramed — swavlaze dakvirvebisa da magaliTis gziT. aseTnairad adamianebs
mamrobiTi sqesis axlo naTesavi mxarze xels dakravda, rac imas niSnavda, rom qali uyalibdebaT garkveuli qcevis kognituri modeli, romelic verbaluri da kognituri
`xeldakrulia~, `xelmokidebulia~ da mas sxvagan gaTxovwebis ufleba aRar hqonda. reprezentaciebis saxiT inaxeba mexsierebaSi da momaval qcevaSi orientiris funqcias
saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebSi arsebobda qalis daniSvnis sxva wesic. igi qalis asrulebs. kerZod, qcevis am kognitur modelebze dayrdnobiT xorcieldeba momavali
nivTebiT daniSvnis wesis saxeliTaa cnobili. ojaxSi mosuli stumari (mamakaci) ojaxSi qcevis Rirebulebis kognituri Sefaseba da sazogadoebaSi misi dadebiTi Tu
tovebda raime nivTs (saTuTunes, maTraxs, fuls da a.S.), rac imis niSani iyo, rom uaryofiTi ganmtkicebis ganWvreta.
stumars am ojaxSi qaliSvili moewona sacoled an sarZlod. am dros maspinZeli aRsaniSnavia, rom qcevis kognituri modeli am Teoriis farglebSi samodelo qcevis
araviTar SemTxvevaSi ar ifiqrebda, rom es SemTxveviT moxda. ori dRis Semdeg, xatia, romelic SemdgomSi Sesabamisi an Seusabamo qcevis prototipad gamoiyeneba.
qaliSvilis ojaxs ugzavnidnen Suamavlebs. aseTi wesiT qalis daniSvnis Semdeg qcevis da maT Soris genderuli qcevis prototipis Camoyalibeba swavlis procesSi
qorwilze uaris Tqma did Seuracyofad iTvleboda. mimdinare Sesabamisi qceviTi magaliTebis, informaciis verbaluri gadacemis,
arsebobda qalis daniSvnis kidev sxva wesebic, magaliTad, cekvis dros qudis imitaciisa da modelirebis Sedegia.

96 21
imitacia an modelireba spontanurad vlindeba bavSvSi. isini manerebis, laparakis erTmaneTs.
da sxva mravali qcevis imitacias axdenen. magaliTad, patara biWuna saTamaSo saparsiT saqorwino rituali, miuxedavad imisa, rom sasomxeTis sxvadasxva kuTxeSi
iparsavs, roca mamamisi namdvil saparss iyenebs, deda axalSobils aWmevs, patara gansxvavebebs moicavs, ZiriTadad erTnairad mimdinareobda. somxuri qorwinebisTvis
gogona ki - Tavis Tojinas. imitacia xSirad vlindeba TamaSebSi, iseTebSi, rogoricaa, specifikuria garkveuli Tanxis gadaxda vaJis mSoblebis mxridan patarZlis
`saxlobana~, omobana~, deda-Svilobana~, `skolobana~ da a.S. dedisTvis. am Tanxas wiwagins uwodeben, romelic pirdapiri mniSvnelobiT `ZuZus
swavla xSirad dakvirvebis Sedegia, Tumca igi SeiZleba maSinve ar gamovlindes fass~ anu im rZis safasurs aRniSnavs, romliTac dedam Tavisi qaliSvili gamokveba.
imitaciis saxiT. magaliTad, gogona SeiZleba akvirdebodes dedas, romelic did dros somxur kulturaSi tradiciulad iTvleba, agreTve, mziTvis gataneba qaliSvilisTvis,
uTmobs Tavis garegnobas, kosmetikas, tansacmels da swavlobdes, rom mimzidveloba romlis ragvaroba da sididec aseve winaswari SeTanxmebis sagania. Cveulebriv,
qalis aucilebeli kategoriaa. amave dros, man es codna SeiZleba ara maSinve, aramed mziTevSi Sedioda loginis TeTreuli, saqorwilo farda, WurWeli, zogjer ki
garkveuli drois gavlis Semdeg, mxolod mozrdilobisas gamoiyenos. banduras pirutyvic. sainteresoa, rom Zroxas somxeTSi arasodes ar atandnen mziTevSi. xalxuri
mixedviT, aTvisebuli genderulad tipiuri qceva mexsierebaSi inaxeba da gamoiyeneba gadmocemis mixedviT, es imiT aixsneba, rom ojaxidan mdedrobiTi sqesis ori wevri ar
maSin, rodesac mosalodnelia am qcevis sazogadoebis mxridan dadebiTi ganmtkiceba gasuliyo. patarZlis saqorwilo tansacmelze zrunva sasiZos movaleoba iyo.
(waxaliseba). iseve, rogorc sxva samxreT kavkasiur kulturebSi (azerbaijani, saqarTvelo)
bavSvis unari winaswar ganWvritos momavali qcevis Sedegebi (kognituri struq- qorwili aqac Semodgomaze imarTeboda.
turebisa da funqciebis gamoyenebiT) saSualebas aZlevs mas Tavidan aicilos arasa- somxeTSic, iseve rogorc azerbaijanSi moqmedebda ubiwobis instituti. orivegan
surveli qceva da amgvarad iswavlos, Tu romeli qcevaa misaRebi misi sqesisTvis da did sircxvilad iTvleboda, Tu pirvel saqorwilo Rames patarZali ubiwo ar iyo.
romeli qcevaa miuRebeli. magram somxeTSi sruldeboda Semdegi ritualic. rogorc ki gairkveoda, rom qmari
amgvarad, rogorc vxedavT, am Teoriis mixedviT, didi mniSvneloba eniWeba kogni- `daeufla~ qaliSvils, am faqtis aRsaniSnad Tofs isrodnen, xolo Semdeg patarZlis
turi procesebis monawileobas qcevis modelirebaSi. miuxedavad amisa, socialur- dedas ugzavnidnen daklul qaTams, saqorwilo Ramis zewars da milocvebs. am ritualis
kognituri Teoria xazs usvams socialuri da kulturuli faqtorebis mniSvnelovan Semdeg iTvleboda, rom qorwineba bednieri iqneboda.
rols sqesis identifikaciis procesSi. igi ganixilavs am faqtorTa zegavlenis 2 dones: qorwinebis darRveva miuRebeli iyo. cols RalatisaTvis Tmebs kreWdnen, virze
uSualo qcevis dones (qcevis ganmtkicebas pirdapiri gamocdilebis safuZvelze) da ukuRma svamdnen da atarebdnen quCa-quCa, igivenairad eqceodnen mamakacebsac,
Teoriuli qcevis dones (qcevis ganmtkicebas dakvirvebis, modelirebisa da qcevis romlebic cols uRalatebdnen.
Sedegebis kognituri Sefasebis, ganWvretis gziT). somexi qalisaTvis yvelaze did ubedurebad uSviloba iTvleboda, orsul qals
amgvarad, socialur-kognitur TeoriaSi kognituri kategoriebi da codna ekrZaleboda uSvilos gverdze dajdoma, raTa es seni ar gadasdeboda. fexmZime qals
warmoadgens erT-erT damatebiT mniSvnelovan (adamianisaTvis specifikur) faqtors ekrZaleboda mSobliur saxlSi stumrobac. mSobiarobis Semdeg qali midioda xolme
genderuli identifikaciisa da tipirebis procesSi. amdenad, genderuli qcevis mSobliur saxlSi dedis mosanaxuleblad, oRond mxolod maSin, roca mama saxlSi ar
kognituri kategoria — prototipi, am TeoriaSi ufro genderuli identifikaciisa da iyo. amasTan mas bavSvi arasodes Tan ar miyavda. es gaxldaT ganridebis wes-Cveulebis
tipirebis procesis meqanizmis amxsneli cnebaa, vidre — uSualo dasja-waxalisabisa Tu erT-erTi gamovlineba, msgavsi wesi moqmedebda saqarTveloSic.
momavali qcevis rezultatebis Sefasebis Sedegad Camoyalibebuli fsiqikuri aRsaniSnavia, rom somxur kulturaSic biWis dabadeba ufro sasixarulo iyo, vidre
konstruqtisa. — gogosi. biWis dabadebis SemTxvevaSi qalTan moqondaT tkbileuli (Tafli), misi
qcevis genderuli tipireba (bavSvis mier gernderul-roluri orientaciebis aTvi- saxlis win ukravda musika, Tvis saxli ki morTuli iyo mwvane totebiT, romelic gvaris
seba) ufro advilad mimdinareobs, roca mSoblebi ise awyoben garemocvas, rom zogi gagrZelebis simbolod iTvleboda.
qcevis ganxorcieleba ufro iyos mosalodneli (an mosaxerxebeli) vidre — sxvisa. qarTuli ojaxi zogadkavkasiuri ojaxis tips warmoadgens. amitom qarTul ojaxSi
magaliTad, Tu biWis oTaxi savsea sportuli danadgarebiT, ufro metia imis albaToba, misi wevrebis ufleba-movaleobebi sxva kavkasiur ojaxebSi arsebuli uflebrivi
rom is ufro uxeSi TamaSebiT iqneba gatacebuli, vidre misi da, romlis oTaxic naz sistemebis msgavsia. saqarTveloSi, iseve, rogorc somxeTsa da azerbaijanSi
ferebSi da nazi atributebiTaa mowyobili. moqmedebda ojaxis wevrebs Soris ufros-umcrosobis ierarqiuli instituti, `ufrosi
arsebobs damajerebeli kroskulturuli sabuTebi, rom socialuri faqtorebi qalis~ instituti, `umZraxobisa~ da `ganridebis~ wesebi. ufros qals, Cveulebriv,
mniSvnelovan rols TamaSobs genderul-roluri orientaciebis aTvisebaSi. davale- ufrosi deda anu dedamTili warmoadgenda. misi funqciebi iyo ojaxis tradiciebis
bebi, romlebsac bavSvebs aZleven, agreTve, roluri modelebi, romlebsac gvTavazobs dacva da, agreTve, Senaxva da gadacema axali TaobebisaTvis, sursaT-sanovagis
kultura, ufro farTe planSi, aZlevs bavSvebs saSualebas aiTvisos sxvadasxva rolebi ganawileba didi ojaxis Semadgeneli patar-patara ojaxebisaTvis suladobisa da
da qcevis tipebi. patara bavSvebis raodenebis mixedviT. qals, feodalur saqarTveloSi, iseve, rogorc
genderul identifikaciaze da tipirebaze socialuri da kulturuli faqtorebis sxva kavkasiur kulturebSi, memkvidreoba ar ekuTvnoda. umetes SemTxvevaSi mis
mniSvnelovan zegavlenas adastureben sxvadasxva avtorTa mier Catarebul kroskul- qonebas Seadgenda mziTvi, romelic Cveulebriv, loginis TeTreulisgan,
turul kvlevebi. marTalia, yvela es kvleva socialuri daswavlis Teoriis farglebSi tansacmlisgan, WurWelisgan da pirutyvisgan Sedgeboda. mTaSi qals mxolod sakuTari
ar Catarebula, magram TiToeuli maTgani warmoadgens bavSvebis genderul identi- tansacmlsa da xelsaqmis yuTs atandnen mziTvSi. patarZlis saqorwilo tansacmelze
fikaciaze da tipirebaze socialuri da kulturuli faqtorebis zegavlenis ilus- zrunva sasiZos movaleoba iyo. sasiZos mxares unda ezruna, agreTve, patarZlis Cacmaze
tracias. amdenad, es kvlevebi socialur-kognituri Teoriis damadasturebel sabu- qorwili dRes.

22 95
iyo raimes Tqma da axlomaxlo ar iyvnen bavSvebi, romelTa saSualebiTac SeiZleboda Tebad SeiZleba miviCnioT.
saTqmelis gadacema, maSin rZali mimarTavda bavSvs akvanSi, an katas an raime Sinaur amgvarad, socialur-kognituri Teoria xazs usvams kulturuli Zalebis mniSvne-
cxovels da maT eubneboda, rom gadaecaT saTqmeli magaliTad, iseTi rogoricaa, lobas bavSvebis mier genderuli identifikaciisa da genderul-roluri orienta-
mezoblis Txovna. mamakacisTvis tradiciul somxur ojaxSi qalis cema did ciebis aTvisebaSi. socialur-kognituri Teoria socialuri gavlenebis Teoriaa. igi
sircxvilad iTvleboda. Tumca diasaxliss — tantikins hqonda ufleba gaertya genderul identifikaciasa da genderul tipirebas ganixilavs ara rogorc
rZlisaTvis, magram mis Svils anu qalis qmars amis ufleba ar hqonda. da Tu es mainc biologiurad determinirebuls, aramed rogorc bavSvisa da misi garemos (mSoblebi,
moxdeboda, rZals hqonda ufleba miemarTa diasaxlisisTvis saCivriT. momvlelebi, media, skola, Tanatolebi da sxv.) yoveldRiuri interaqciis Sedegs.
rogorc vxedavT, somxur ojaxSi daculi iyo mkveTri genderuli uflebrivi amasTan, am Teoriis mixedviT, genderuli identifikacia da tipireba imdenad soci-
ierarqia. mamakacebi qalebTan SedarebiT privilegirebulni iyvnen, Tumca diasaxlisi — aluri garemos mxridan ganxorcielebuli uSualo (pirdapiri) ganmtkicebis Sedegi ki
tantikini ojaxis ufrosTan TiTqmis Tanabari uflebebiT sargeblobda, magram es ar ar aris, ramdenadac SesaZlo qcevis Rirebulebis, misi ganmtkicebis SesaZleblobis
exeboda danarCen qalebs. kognituri Sefasebis Sedegia. rogorc zemoT iyo aRniSnuli, am Teoriis farglebSi
unda aRiniSnos isic, rom uflebrivi ierarqia agebuli iyo rogorc sqesobrivi Semotanilia specifikuri struqtura — kognituri modeli, romelic gamocdilebis
faqtoris gaTvaliswinebiT, aseve ufros—umcrosobis safuZvlzec. uflebriv procesSi modelirebuli qcevebis verbaluri da xatovani reprezentaciebis saxiT
ierarqiaSi am orive faqtoris rolze miuTiTebs agreTve, somxur tradiciul inaxeba mexsierebaSi. es kognituri modeli, romelsac prototipis saxe aqvs,
kulturaSi arsebuli daZinebis (mosvenebis) wesic. yvelaze adre dasaZineblad wveboda genderuli identifikaciis meqanizmis erT-erTi rgolia: igi momavali qcevis Sefasebis
ufrosi mamakaci — (tanteri) Semdeg rigrigobiT ojaxis sxva mamakacebi ufrosobis nimuSad gamoiyeneba.
mixedviT. Semdeg wveboda `ufrosi qali~ da mas mosdevdnen sxva qalebi aseve ufros— socialur-kogniturma Teoriam didi zegavlena moaxdina genderuli kvlevebis
umcrosobis gaTvaliswinebiT. amgvarad, umcrosi rZali yvelaze gvian wveboda. ganviTarebaze. gansakuTrebiT didia misi wvlili am TvalsazrisiT empiriuli masalis
amasTanave, igi yvelaze adre iRviZebda da ierarqiis sapirispiro mimarTulebiT mopovebaSi. kerZod ki, genderuli identifikaciis procesSi socialuri da kultu-
TandaTanobiT iRviZebdnen ojaxis sxva wevrebi: jer Zalebi, Semdeg ki — mamakacebi. ruli faqtorebis zegavlenis damadasturebeli empiriuli monacemebis dagrovebaSi.
yvelaze gvian loginidan dgeboda ojaxis `ufrosi mamakaci~.
Zilis win umcrosi rZali an umcrosi qaliSvili ojaxis yvela mamakac wevrs fexebs genderis gageba kognituri ganviTarebis TeoriaSi. erT-erTi mniSvnelovani Teoria,
banda da umSralebda. romelic exeba genderul-roluri orientacis aTvisebas, aris kognituri ganviTarebis
roca ojaxi Zalian farTovdeboda da SeuZlebeli xdeboda erTad cxovreba, didi Teoria. igi efuZneba Jan piaJes gamokvlevebs. man daadastura, rom bavSvebi gadian
ojaxi iSleboda, magram erToblivi RonisZiebebis (qorwili, dakrZalva da sxv.) dros kognituri ganviTarebis etapebs. gamokvlevebze dayrdnobiT, man aCvena, rom zogierTi
ufrosumcrosobis instituti SenarCunebuli iyo. koncefciis gaazreba bavSvisaTvis SeuZlebelia, sanam igi ar miaRwevs ganviTarebis
ojaxis qonebis pirdapir memkvidreebad mamakacebi iTvlebodnen, qaliSvilebs ki, garkveul kognitur etaps. bavSvis mier sakuTari sqesis gagebac icleba sxvadasxva
Tu Zmebi cocxlebi hyavdaT, araferi ar ekuTvnodaT. etapze. l. kolbergis (Kohlberg) kognituri ganviTarebis koncefciis mixedviT, gende-
am kulturis genderuli analizisaTvis sainteresoa naTesauri mimarTebebic. ruli identifikacia da genderul-roluri orientaciebis aTviseba aris bavSvis soci-
kerZod, mamis mxridan naTesavebs somxebi azRakans uwodebdnen, rac sityvasityviTi aluri da fizikuri samyaros aqriuri Seqmnis, Camoyalibebis (struqturirebis) Sedegi.
TargmaniT naTesavs, mogvares niSnavs, xolo dedis mxridan naTesavs ki — barekamas, rac bavSvebi mudmivad ikvleven garemos, cdiloben mis gaazrebas da am procesSi isini
pirdapiri TargmaniT keTilismsurvels aRniSnavs. aRsaniSnavia, rom miuxedavad qalisa aqtiurad ageben axal da ufro rTul struqturebs, romlebic garemosTan kontaqtis
da kacis mxridan naTesavebisadmi aseTi araTanaswori damokidebulebisa, qorwilebisa saSualebas iZlevian. amgvarad, es Teoria xazs usvams garegani faqtorebis rols sqe-
an sxva saerTo Tavyrilobebis dros, orive mxaris daswreba-dapatiJeba savaldebulod sobriv-roluri orientaciis formirebaSi. Tumca am faqtorebis zegavlena ganisaz-
iTvleboda. Rvreba bavSvis kognituri struqturebis formirebiT. bavSvebi gadian Tavis gan-
sainteresoa SeuRlebis wes—Cveulebebic. naTesavebs Soris qorwineba nebadarTuli viTarebaSi sqesTan dakavSirebuli informaciis aTvisebis gansazRvrul etapebs da maT
iyo ara uaxloes 7 Taobisa, somxebi tradiciulad qorwindebodnen Zalian adreul mier SeZenili gamocdileba struqturirdeba gagebis misawvdomi donis Sesabamisad.
asakSi. moqmedebda akvanSi daniSvnis wesic. arsebuli empiriuli monacemebi adasturebs, rom kognituri ganviTarebis
qorwinebis iniciativa da patarZlis arCeva momdinareobda `ufrosi qalisagan~ an faqtorebi dominantur rols TamaSoben genderuli warmodgenebis formirebis
vaJis dedisgan, romelic winaswar uTanxmebda Tavis arCevans qmars da naTesavebs. procesSi. ase magaliTad, 2-3 wlis bavSvi swor pasuxebs iZleva sakuTar sqesTan
somxebi maWanklis saSualebiT arkvevdnen daTanxmdeboda Tu ara qalis ojaxi dakavSirebiT dasmul kiTxvaze. Tumca bavSvs sjera, rom adamianebs SeuZliaT sakuTari
qorwinebaze. gogos deda rCevas ekiTxeboda Tavis Zmebs. mama ki am gadawyvetilebaSi sqesis Tmis varcxnilobasTan an tansacmelTan erTad Secvla.
monawileobas ar iRebda. dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi gogos mSoblebTan midiodnen slebi da frei (Slaby & Frey) gamoyofen amerikeli bavSvebis mier sqesTan
sasiZos mSoblebi naTesavebTan erTad, raTa gadaecaT niSnobis beWedi. niSanis dakavSirebuli problemebis gagebis oTx dones. Tavdapirvelad bavSvebi ar ansxvaveben
funqcias, Cveulebriv, beWedi an raime sxva samkauli asrulebda. am dRidan dawyebuli sqesebs, meore etapze bavSvebi iwyeben sqesTan dakavSirebuli kategoriebis gamoye-
qaliSvili daniSnulad iTvleboda. nebas, magram isini efuZnebian zedapirul fizikur maxasiaTeblebs. bolo or etapze,
niSnobidan qorwilamde zogjer ramdenime weliwadi gadioda. magram niSnobis romelic daaxloebiT 4,5-5 wlis asakSi iwyebs mimdinareobas, bavSvebi TandaTanobiT
Semdeg ojaxebi ukve damoyvrebulad iTvlebodnen da yvelanairad exmarebodnen midian imis gagebamde, rom sqesi warmoadgens myar da Seucvlel Taviseburebas.

94 23
r. monro, Simini da monro (R.H. Munroe, Shimmin & Munroe) ikvlevdnen kulturul ojaxis ufrosebsac — saxlis patronsa da diasaxliss. eqvs-Svid wlamde bavSvebi
sxvaobebs qalisa da mamakacis sqess Soris am oTxi etapis mimdinareobaSi. rogorc (gogonebic da biWebic) Tavisi drois udides nawils ezoSi TamaSSi atarebdnen. Semdeg
navaraudevi iyo, maRali doneebis (me-3 da me-4 done) miRweva Zlierad varirebda iwyeboda maTi aRzrda TavianTi sqesis Sesatyvisi saqmianobis aTvisebis mizniT.
sxvadasxva kulturebis mixedviT. mkvlevrebi varaudoben, rom genderuli cnebebis gogonebs aswavlidnen saojaxo saqmianobas, xSirad isini uvlidnen umcros da-Zmas,
aTviseba ufro nela mimdinareobs im kulturebSi, sadac bavSvebs naklebi Semdeg maT aswavlidnen ojaxis wevrebisa da stumrebisaTvis momsaxureobas, xelsaqmes.
urTierTobebi aqvT mamrobiTi sqesis warmomadgenlebTan, rac xSirad xdeba biWebs aswavlidnen batknis da xbos mwyemsvas, saqonlis sadgomSi Serekvas, Semdeg ki
tradiciul kulturebSi, sadac bavSvebze zrunviT ZiriTadad dedaa dakavebuli. isini ojaxis mamakacebs savele samuSaoebSic exmarebodnen.
besim (Bussey) aRmoaCina, rom sqesis Seucvlelobis Sesaxeb warmodgena ar aris amgvarad, 7-8 wlis asakidan somxur ojaxebSi bavSvebi aqtiurad erTvebodnen
mniSvnelovani wanamZRvari sqesobrivi mikuTvnebulobiT gansazRvruli qcevis genderulad tipirebul saqmianobebSi.
formirebisTvis. biWebis qcevis modeli moicavs 2 process, romelic erTis mxriv, saxlis patroni erTpirovnulad marTavda mTels meurneobas da aravis ar abarebda
maskulinuri qcevis aTvisebaSi mdgomareobs, meores mxriv ki feminuri qcevis angariSs Tavisi saqmianobis Sesaxeb. Tumca ojaxisaTvis mniSvnelovani sakiTxebis
miuReblobaSi. gogonebisTvis analogiuri modeli moicavs mxolod erT process: gadawyvetisas mas SeeZlo rCeva ekiTxa ojaxis ufrosi wevrebisTvis, gansakuTrebiT ki,
qalTa sqesTan dakavSirebuli qcevis aTvisebas, sawinaaRmdego sqesis qcevis ar miRebis Tavisi ZmebisTvis, Tu isini maTTan erTad erT ojaxad cxovrobdnen.
gareSe. amis Sedegad, patara gogonebisTvis qala-biWa qceva sruliad misaRebia, maSin ojaxSi mkveTrad iyo sameurneo funqciebi gayofili sqesis mixedviT. yvela savele
roca `dedikos Svilis~ qceva miuRebelia biWisTvis. samuSaos mamakacebi asrulebdnen, saojaxos ki — qalebi. samuSao winaswar nawildeboda.
genderuli rolebi yalibdeba qalisa da mamakacis sqesebs Soris gansxvavebis rodesac ojaxi savaxSmod ikribeboda saRamos, isini ufrosobis mixedviT sxdebodnen.
Sesaxeb stereotipuli kulturuli Sexedulebebis konteqstSi. gamokvlevebi aCvenebs, TiToeauli ojaxis wevri moaxsenebda, Tu ra gaakeTa dRis ganmavlobaSi da maSinve
rom bavSvebs cxovrebis pirvel or weliwadSi uyalibdebaT qalur da mamakacur iRebda axal davalebas. ojaxis yoveli wevris piradi Semosavali saerTo meurneobaSi
sawyisTan dakavSirebuli stereotipebi, xolo ukve 3-4 wlis asakSi bavSvebi am ideboda.
stereotipebs iyeneben saTamaSoebis kategoriis, saqmianobis sxvadasxva saxisa da ojaxur saqmeebs xelmZRvanelobda ufrosi qali, diasaxlisi anu tantikini. is,
profesiebis gansasazRvrad. gamokvlevebis Sedegad dadginda, agreTve, rom bavSvebis Cveulebriv, ojaxis ufrosis meuRle iyo, magram Tu igi qmarze adre gardaicvleboda,
mier im stereotipebis aTviseba, romlebic dakavSirebulia saTamaSoebisa da maSin misi uflebebi gadadioda ufrosobis mixedviT Semdegi mamakacis (ufrosi Zmis an
moRvaweobis sferoebis genderul dayofasTan, win uswrebs qalisa da mamakacis ufrosi vaJiSvilis) colze. aseTi `ufrosi qalis~ avtoriteti aRiarebuli iyo
xasiaTis Taviseburebebis Sesaxeb stereotipuli Sexedulebebis SeTvisebas. rogorc ojaxis ufrosis, aseve sxva wevrebis mxridan. igi am SemTxvevaSi uflebrivi
kolbergis kognituri ganviTarebis Teoriis mixedviT, zedmet dajildoebebsa da TvalsazrisiT ufro maRla idga, vidre misi meuRle, radgan es ukanaskneli ojaxis
dasjas gadamwyveti mniSvneloba ara aqvs genderul tipirebis procesSi. socialuri Cveulebriv, daqvemdebarebul wevrs warmoadgenda. saxlSi yvela emorCileboda
dasja da waxaliseba am Teoriis farglebSi gzamkvlevebis rols asruleben bavSvis tantikinis mier dadgenil wesebs. mas saxlis sazRvrebSi emorCileboda ufrosi
kignituri ganviTarebis procesSi. amdenad, kognituri ganviTarebis Teoriis mamakacic. tantikinis ufleba iyo agreTve, axalgazrda kacisTvis sacolis SerCevac.
principebi ar uaryofs daswavlis Teorias, aramed avsebs mas. tantikins mimarTavdnen ojaxSi axalgazrda qalis mTxovnelebic, Tumca
kolbergis mixedviT, genderuli identifikacia genderul-roluri orientaciebis gadawyvetilebis miRebisas is rCevas ekiTxeboda qmars da ufros Zmas.
aTvisebis Sedegia. sanam bavSvi miaRwevs stabilur genderul identifikacias, man unda tantikini iyo erTaderTi qali ojaxSi, vinc mimarTavda ojaxis ufros mamakacs
moaxdinos sakuTari Tavis socializacia Sesatyvis genderul rolTan, radgan is kiTxviT, rCeviT an problemiT. mdedrobiTi sqesis ojaxis danarCen wevrebs saxlis
motivirebulia iyos kargi gogo an kargi biWi. gogonebisaTvis es imas niSnavs, rom patronisTvis mimarTvis ufleba ar hqondaT. tantikinis uflebebi gamorCeuli iyo
feminurobis misaRwevad maT jer unda moaxdinon feminurobis rolis identifikacia. sufrasTanac, igi iyo is erTaderTi qali, romelsac ufleba hqonda damjdariyo
Tumca feminuri roli sazogadoebaSi naklebad prestiJulia, vidre — maskulinuri. sufrasTan mamakacebis gverdiT.
rodesac gogonebi ecnobian feminurobisa da maskulinobis kategoriebs, maT aseve tantikinis xelmZRvanelobiT da misi uSualo zedamxedvelobiT mimdinareobda
unda gaacnobieron maTi upiretesobebi. rogor xdeba, rom gogonebi irCeven da mTeli saojaxo saqmianoba. saukuneebis manZilze dadgenili iyo qalTa funqciebi
iTviseben sakuTar sazogadoebaSi aradafasebul rols? kolbergi varaudobs, rom ojaxSi, dawyebuli ufrosi rZlidan damTavrebuli umcrosamde. ufrosi rZali
gogonebi feminurobaSi pouloben iseT aspeqtebs (mag. sinaze), romlebic urCevniaT warmoadgenda diasaxlisis TanaSemwes da iTavsebda xolme mis funqciebs, rodesac
maskulinur aspeqtebs (mag. agresia). garda amisa, asakiT ufros qalebs ufro meti tantikini saxlSi ar iyo an midioda zafxulSi SviliSvilebTan erTad saZovrebze.
Zalaufleba aqvT, vidre patara gogonebs da esec SeiZleba gaxdes maTTan axali rZali Tavsaburavs ramdenime weli atarebda ojaxSi da Tu rodis miecemoda mas
identifikaciis mizezi. misi moxsnis ufleba, amas tantikini gansazRvravda erTpirovnulad. diasaxlisis
funqcia iyo, agreTve, bavSvebisaTvis zRaprebis moyola.
androginiis koncefcia. sqesis identiikaciisa da tipirebis Sesaxeb arsebuli rZals neba ar hqonda esaubra `ufrosebTan~ maTTvis mas miniSnebebiT (niSnebiT)
Sexedulebebis umravlesoba feminurobasa da maskulinobas ganixilavs, rogorc unda miemarTa. amgvarad Camoyalibda niSnebis garkveuli sistema, romlebiTac
kontiniumis or urTierTsawinaaRmdego poluss. am Teoriebis farglebSi adamiani sargeblobdnen rZlebi, roca saWiro iyo miemarTaT ufrosi mamakacebisTvis,
SeiZleba iyos maskulinuri an feminuri, magram ara orive erTdroulad, radgan ufro gansakuTrebiT ki, mamamTilisa da ufrosi mazlisTvis. TavianT naTlias isini mTeli
metad maskulinoba niSnavs ufro nakleb feminurobas. es debuleba efuZneba cxovrebis ganmavlobaSi CurCuliT elaparakebodnen. im SemTxvevaSi, Tu aucilebeli

24 93
rogorc zemoT iyo aRniSnuli, axalgaTxovil qals faqtiurad aranairi uflebebi feminuroba-maskulinobis mraval tests. amgvarad, pirovnebis tradiciuli Teoriebi
ar hqonda. mxolod Svilis gaCenis Semdeg mas eZleoda neba saxlSi moexada Tavsafari da iziareben tradiciuli genderuli tipirebis universalurobis ideas. amis gamo,
esaubra uaxloes naTesavebTan. nebismieri bavSvi, romelic ar avlenda genderulad tipirebul qcevas, ganixileboda
amgvarad, gaTxovili qalis poziciebi myardeboda ojaxSi pirveli Svilis gaCenis rogorc normidan gadaxra. tradiciuli fsiqologiuri Terapia exmareba maT gende-
Semdeg. biWis gaCenas, gogosagan gansxvavebiT gansakuTrebuli nadimiT aRniSnavdnen. ruli rolebis morgebaSi. pirovnebis Teoriebis mixedviT, genderuli ganviTareba
amasTan, axaldabadebuli vaJis Wiplars marxavdnen sajiniboSi an meCeTis ezoSi. es mTavrdeba maSin, roca aSkarad vlindeba agresiuli domonanturi mamakacoba da nazi,
rituali gadmocemis mixedviT, imitom tardeboda, rom momaval mamakacs yvareboda pasiuri qaloba.
saqoneli an daufleboda codnas, xolo axaldabadebuli gogos Wiplars ki karebTan Tumca arseboben iseTi adamianebic, romlebsa TiTqmis erTnairad axasiaTebT
axlos marxavdnen, raTa igi saxlidan Sors ar wasuliyo. maskulinobisa da feminurobis niSnebi. magaliTad, qali, romlic aTleturi
amgvarad, qorwinebis, agreTve, masTan dakavSirebuli tradiciuli ritualis da aRnagobisaa da uyvars bavSvebi an mamakaci, romelic gulCvilia da gulkeTilia da
bavSvebis gaCenis analizi naTlad gviCvenebs azerbaijanul kulturaSi gabatonebul amavdroulad kargad aqvs ganviTarebuli logikuri azrovneba.
genderul uTanasworobas, romelic qalis mimarT gansakuTrebuli asimetriulobiT bolo periodSi genderuli kvlevebis ganviTarebasTan erTad dagrovda didi
gamoirCeva. empiriuli masala da gaCnda mravali alternatiuli Sexeduleba genderuli
tradiciul azerbaijanul kulturaSi qalTa uflebaTa SezRudva kargad Cans, identifikaciisa da tipirebis Sesaxeb.
agreTve, gayros wesebSic. tradiciulad gayris ufleba mxolod mamakacs hqonda. erT-erTi aseT axali midgomaa androginiis koncefcia. androginia — sityva, romel-
Tumca ki am SemTxvevaSi qmars colisTvis unda gadaexada winaswar niSnobis SeTan- Sic erTmaneTs erwymis berZnuli andro (kaci) da gyn (qali), aRniSnavs maskulinobisa da
xmebuli sazRauri — mexri, gayris mizezebs aravin ar kiTxulobda. gayris rituali feminurobis balanss adamianSi. am koncefciis fesvebi klasikuri miTologiidan,
erTi da igive frazis (am SemTxvevisTvis specialurad dawesebuli) saxalxod samjer literaturidan da religiidan modis. fsiqologiaSi es idea gamoyenebuli iqna iungis
gameorebaSi mdgomareobda. igive gzisTvis SeeZlo miemarTa qalsac, magram am (Jung) animas koncefciaSi (kacSi feminuri nawili) da animusis koncefciaSi
SemTxvevaSi igi gayras miaRwevda mxolod Tavisi mziTvis dakargvis fasad. am gzas qali (maskulinuri nawili qalSi). iungs miaCnda, rom pirovnebis srulyofilebisaTvis
mxolod Zalian iSviaTad, gausaZlis pirobebSi mimarTavda, radgan am SemTxvevaSi igi aucilebelia am ori nawilis erTianoba.
yovelgvari saxsrebis gareSe rCeboda. gasuli saukunis 70-iani wlebis dasawyisis feministuri moZraobis erT-erTi idea
azerbaijanul ojaxSi qali SinameurneobiT iyo dakavebuli. saojaxo saqmeebs, iseve gaxldaT azri imis Sesaxeb, rom tradiciuli genderuli rolebi aferxeben pirovnul
rogorc zogadad kavkasiur ojaxSi, xelmZRvanelobda `ufrosi qali~. ganviTarebas da masSi Cadebul potencials. am ideam safuZveli Cauyara sandra bemis (S.
mTels azerbaijanSi qali Cadrs atarebda, magram Cadri gansakuTrebiT Bem) koncefcias androginiis Sesaxeb. androginiis cnebis mixedviT, yovel adamians,
gavrcelebuli iyo qalaqebSi, sadac saxlidan gamosvlisas qali valdebuli iyo mTeli damoukideblad biologiuri sqesisa, SeiZleba hqondes rogorc maskulinobis, aseve
sxeuli CadriT daefara. soflebSi Cadrs SedarebiT iSviaTad xmarobdnen, feminurobis Tvisebebi da aerTianebdes sakuTar TavSi rogorc tradiciul mamakacur
umeteswilad is gamoiyeneboda, roca qali mezobel sofelSi an soflis gareT gadioda, Tvisebebs, aseve — tradiciul qalur niSnebs. es adamianebs saSualebas aZlevs naklebad
soflis SigniT ki igi, Cveulebriv, mxolod cxvirs da pirs malavda. SeiZleba iTqvas, mkacrad daicvan genderul-roluri normebi da Tavisuflad gadainacvlon
rom qals mamakacisagan gansxvavebiT ar hqonda sazamTro, Tbili tansacmeli. es tradiciuli qaluri saqmianobidan tradiciul mamakacur saqmianobaze.
ganpirobebuli iyo imiT, rom qalis mier saxlis didxans datoveba ar iyo miRebuli. amgvarad, androginiis idea kvlav gacocxlda feministi fsiqologebis gamokvle-
amgvarad, tansacmeli, iseve, rogorc yofiTi kulturis sxva elementebi da wes— vebis Sedegad. fsiqologiuri androginia aris iseTi fsiqologiuri niSnebis balansi,
Cveulebebi naTlad gviCveneben azerbaijanul tradiciul sazogadoebaSi gabatonebul romlebic maskulinurad an feminurad arian stereotipizebuli. androginiis gansaz-
genderul uTanasworobas. RvrebasTan erTad, es koncefcia gansazRvravs imasac, Tu ra ar aris androginia: 1)
jer kidev XIX s—Si somxebTan gavrcelebuli iyo saojaxo satvistomo — ger- androginia ar aris qalTa liberaluri pozicia sazogadoebaSi. adamiani SeiZleba
dastani, romelic aerTianebda ramodenime Taobas, romelsac uxucesi uZRveboda. erT miiCnevdes sakuTar Tavs, rogorc sazogadoebaSi naklebad genderulad tipizebuls
ojaxad cxovrobdnen mSoblebi zrdasruli SvilebiT, romelTac, Tavis mxriv, hyavdaT sxvebTan SedarebiT da amavdroulad, gaaCndes genderTan dakavSirebuli tradiciuli
Svilebi da SviliSvilebi. Rrma provinciaSi aseT gerdastanSi SeiZleba yofiliyo 50— Sexedulebebi; 2) androginia ar aris seqsualur orientaciasTan dakavSirebuli. homo-
mde adamiani, romelic erT Wer qveS cxovrobda. Tumca ki samxreT kavkasiaSi zogadad, seqsualuri an biseqsualuri orientacia aris adamianis seqsualuri midrekilebebis
es iSviaTi movlena iyo. me-20 saukunis dasawyisisTvis TandaTanobiT daiwyo aseTi didi forma, rac aranair kavSirSi ar aris fsiqologiuri androginiasTan da bolos 3) an-
saTvistomoebis rRveva da ojaxi ukve Sedgeboda mxolod mSoblebisgan da maTi droginia ar aris dakavSirebuli fizikur, seqsualur an masTan dakavSirebul
vaJebisgan, romlebsac meuRle da mcirewlovani Svilebi hyavdaT. daiwyo me-3 Taobidan maxasiaTeblebTan.
Svilebiani ojaxebis gamoyofis procesi. miuxedavad amisa, es ojaxebi cdilobdnen s. bemma SeimuSava specialuri kiTxvari maskulinobisa da feminurobis gansazRvri-
erTmaneTTan axlo dasaxlebas. ase, rom mTeli kvartlebi atarebda erTi ojaxis gvars. saTvis. amasTan am kiTxvarSi feminuroba da maskulinoba moiazreboda rogorc
erTi ojaxis SigniT, bavSvebi, romelic Zmisac ar unda yofiliyvnen, Tanabar erTmaneTisgan damoukidebeli pirovnebis ganzomilebebi. misi kiTxvaris mixedviT,
pirobebSi iyvnen, isini yvelani iTvlebodnen da-Zmebad. miuRebeli iyo, rom romelime qalebisa da kacebis gazomva SesaZlebelia dabali da maRali gamoxatulebis oTxi
dedas Tavisi mazlebis SvilebTan SedarebiT Tavisi RviZli Svilebis mimarT meti Semdegi parametris mixedviT: maskulinoba, feminuroba, androginia, aradiferen-
siyvaruli gamoevlina. yvela bavSvisadmi erTnairi mzrunveloba unda gamoeCinaT cirebuloba. pirovneba fasdeba Zlier maskulinurad, Tu igi aRwers sakuTar Tavs,

92 25
rogorc damoukidebels, agresiuls da uemocio adamians. pirovneba fasdeba Zlier qorwinebis wes-CveulebebSi metad sainteresoa soriratisa da leviratis wesebi.
feminurad, Tu igi aRwers Tavs, rogorc — daucav da naz arsebad. mxolod adamianTa Tu axalgazrda qali gardaicvleboda, misi meuRle, garkveuli drois gasvlis Semdeg
mcire jgufi Sefasebul iqna rogorc aradiferencirebuli, maT orive stereotipSi colad irTavda gardacvlili qalis umcros das. specialistebis azriT, es wesi
mcire qulebi daagroves. studentTa Soris Catarebuli farTemasStabiani gamokvlevis dakavSirebuli iyo xelmeore qorwilis xarjebis Tavidan acilebasTan. Tu ojaxebs
Sedegad aRmoCnda, rom studentTa 1/3 androginulebi arian. Soris kargi urTierTobebi iyo, maSin mSoblebi yovelgvari winaaRmdegobis gareSe
androginis kvlevebma gviCvenes, rom genderul tipirebaSi arsebobs individua- atandnen TavianT meore qaliSvils daqvrivebul siZes. magram am SemTxvevaSi,
luri variabilurobis didi raodenoba. amdenad, gasarkvevia sakiTxi, arsebobs Tu ara gansxvavebiT Cveulebrivi qorwinebisgan, qaliSvils winaswar acnobebdnen da
androginiasa da adamianis (qalebisa da mamakacebis) qcevas, pirovnul niSnebs, Tavise- uTanxmebdnen momaval qorwinebas. soriratis wesTan aris dakavSirebuli azerbaijanSi
burebebs, Sexedulebebsa Tu cxovrebis stils Soris kavSiri. miuxedavad mraval- farTed gavrcelebuli andaza: `colis gardacvaleba im mamakacma iglovos, visac
ricxovani kvlevebisa, es sakiTxi dRemde erTmniSvnelovnad ar aris gadawyvetili. colis da ara hyavso~.
Tumca unda aRiniSnos, rom gamokvlevebi aCvenebs, rom gederulad tipirebul da soritarTan erTad, farTod iyo gavrcelebuli, agreTve, leviratis wesic.
androginul adamianebs Soris gansxvaveba arsebobs fleqsibilobaSi. maskulinurad leviratiuli qorwinebis SemTxvevaSi saWiro iyo orive mxaris Tanxmoba, amasTan qvrivi
tipirebuli adamiani moxerxebulad grZnobs Tavs situaciaSi, sadac saWiroa aqtivoba, qalis Tanxmoba warmoadgenda aucilebel winapirobas. umcrosi Zmis qorwineba ufrosi
daJineba da damoukidebloba da ara sinaze, TanagrZnoba da emociuroba. meores mxriv, Zmis qvrivze farTod iyo gavrcelebuli mosaxleobis SedarebiT SeZlebul fenaSi.
feminurad tipirebuli adamianebi komfortulad grZnoben Tavs situaciebSi, sadac specialistebis azriT, leviratis wesi dakavSirebuli iyo ojaxisaTvis im zaralis
saWiroa interpersonaluri urTierTobebis, sinazis, sikeTis gamovlena. sandra bemma Tavidan asacileblad, romelic qvrivi rZlis mSobliur ojaxSi dabruneba gamoiwvevda.
ivarauda, rom androginuli pirovnebebi komfortulad igrZnoben Tavs orive saqme isaa, rom am SemTxvevaSi, rogorc zemoT iyo aRniSnuli, mas ojaxis saerTo qonebis
situaciaSi. androginuli adamianebis Zlieri adaftaciis unari Semowmebuli iqna erTi mervedi nawili ekuTvnoda, mis sakuTrebas warmoadgenda agreTve mis mier
mravali kvlevis Sedegad. dadgenili iyo, agreTve, androginiis kavSiri maRal mziTvis saxiT ojaxSi Semotanili qoneba. soriratisa da leviratis wesebi Tumca
TviTpativiscemis da miRwevis motivis maRal xarisxTan. Tanamedrove azerbaijanSi aRar aris miRebuli, magram erTeuli SemTxvevebis saxiT
(gansakuTrebiT soflebSi) axlac gvxvdeba.
transcendentuli genderuli tipirebis Teoriebi: genderuli rolis tradiciulad qals aTxovebdnen 14-dan 18 wlamde. vaJi qorwindeboda 18-dan 22
transcendenciis stadiebis Teoria. genderuli rolis transcendenciis stadiebis wlamde. iyo ufro gviani qorwinebis SemTxvevebic, rac ukiduresi siRaribiT iyo
Teoris (Rebecca, Hefner, Oleshancky, Forisha, Sedney) mixedviT, genderulad tipirebuli gamowveuli. arsebobda dabadebidanve niSnobis wesic, rodesac ojaxebi winaswar
qceva da azrovneba ganviTarebis TvalsazrisiT mxolod Sua stadiaa. igi Camoyali- Tanxmdebodnen TavianTi Svilebis qorwinebis Sesaxeb. moqmedebda jer ar gaCenili
bebulia magram ar aris ganviTarebis TvalsazrisiT saboloo wertili. am Sexedulebis Svilebis qorwinebis SeTanxmebis wesic.
mixedviT, genderuli ganviTarebis sawyisi etapebi, romlebic dakavSirebulia mowifu- Cveulebriv, axalgazrdebs momaval qorwinebas ar uTanxmebdnen xolme da gadawyve-
lobasTan da logikuri azrovnebis ganviTarebasTan kolbergis kognituri ganviTa- tilebas mSoblebi iRebdnen. axalgazrda qalebs ara Tu ar uTanxmebdnen momaval
rebis etapebis msgavsad mimdinareoben. bavSvebma Tavdapirvelad genderis arseboba ar qorwinebas, aramed arc ki atyobinebdnen mis Sesaxeb. sacoles axalgazrda kacisaTvis,
ician (I etapi), Semdeg aqtiurad iTviseben Sesabamis stereotipul rols da ukuagdeben Cveulebriv, misi deda an da amoirCevda. Tu momavali sacole moewonebodaT ojaxis
Seusabamos (II etapi). magram genderuli ganviTareba SeiZleba III etapamdec gagrZeldes, sxva wevrebs, pirvel rigSi papas, mamas da ufros Zmas, maSin am ojaxis qalebi midiodnen
sadac II etapze miRebuli codnis reorganizacia xdeba unikaluri da individualuri gogos dedasTan araoficialurad xelis saTxovnelad, xolo ukve amis Semdeg, mamasTan
gziT. individi aRar aris daRdasmuli maskulinobisa da feminurobis sazogadoebaSi oficialurad midiodnen xelis mTxovneli ojaxis mamakacebi.
miRebuli kanonebiT da mas SeuZlia gamoamJRavnos sakuTari unikaluri da gansxva- am ceremonials eswrebodnen soflis uxucesebic — aRsakalebic. isini monawi-
vebuli maxasiaTeblebi. leobdnen agreTve, qorwinebaze SeTanxmebis SemTxvevaSi, ojaxTa Soris damoyvrebisas
es Teoria androginias ganixilavs, ara rogorc individSi maskulinuri da feminuri gankuTvnili gadasaxadis mexrisa da baSligis odenobaze molaparakebebSic. mexri
niSnebis balanss, aramed rogorc pirovnebis gardaqmnisa da Camoyalibebis process, warmoadgenda im gadasaxads, romelic meuRles unda gadaexada colisTvis Tavisi
romelic orientirebulia TviTaqtualizaciaze. genderul-rolurad transcenden- iniciativiT gayris SemTxvevaSi. xolo baSligi iyo gadasaxads patarZlisaTvis,
tulma pirovnebam SeiZleba daagrovos maskulinuri, feminuri an androginuli qulebi, romelsac iRebda misi mama qaliSvilis qorwinebis SemTxvevaSi.
magram es ganzomilebebi irelevanturni iyvnen misi identurobis mimarT. TviT qorwinebis rituali moicavda sam etaps: 1) winaswari SeTanxmeba, roca
transcedentuli adamiani arc feminuria da arc maskulinuri maskulinoba an Tanxmobis SemTxvevaSi, vaJis mxare maSinve aZlevda qals beWeds, abreSumis Tavsafars
feminuroba, erTad an cal-calke ar arian transcedentuli pirovnebis samyaros da tkbileuls 2) niSnoba, am dRes saqmros sacolisTvis moaqvs samkaulebi, kabisaTvis
nawili. qsovili da misi ojaxisTvis tkbileuli 3) sakuTriv qorwili, romelsac Tan axlda
transcedencia miCneulia genderuli rolis swavlis (aTvisebis) umaRles etapad. saqorwilo saCuqrebi.
igi gulisxmobs sazogadoebisa da me-s (selfis) resinTezirebas da reintegracias. tradiciulad iTvleboda, agreTve, sacolis motacebac. es gansakuTrebiT miRe-
amgvarad, kognitur da emociur mowifulobas adamiani, rogorc wesi, ver aRwevs buli iyo gaWirvebul fenebSi, sadac ar iyo materialuri SesaZlebloba qorwilis
zrdasrulobamde. iseTi bavSvebic ki, romelTa mSoblebi tradiciuli genderuli rTuli ritualis Catarebisa, amitom xSirad, sacolis motaceba ojaxebis Tanxmobis
rolebis transcendencias axdenen, ar amJRavneben TavianT androginul zrdas, sanam ar fonzec ki mimdinareobda.

26 91
istoriulad azerbaijanSi mamakacs qalTan SedarebiT privilegirebuli mdgoma- gaivlian gederuli tipirebis 2 etaps. I- dan II-ze gadasvla dakavSirebulia socialur
reoba ekava. es upiratesoba vrceldeboda rogorc sazogadoebriv doneze, aseve zewolasTan. II-dan III etapze gadasvlis dros ki socialuri mxardaWera Zalian sustia
ojaxur cxovrebaSic. mSobliur saxlSi qaliSvili srulad emorCileboda dedas da da swored amitomaa, rom arc ise bevri adamiani axerxebs genderiT gansazRvruli
bebias. qaliSvils ar hqonda ufleba Sepasuxeboda ufrosebs an gamoexata raime qcevisa da azrovnebis transcedencias. magram isini vinc amas axerxeben, srulfasovan
ukmayofileba, gansakuTrebiT ki, mamisa da papis TandaswrebiT. gaTxovili qali yvela pirovnebebad yalibdebian.
sakiTxSi emorCileboda ojaxis ufros diasaxliss — dedamTils an ufrosi mazlis am TeoriaSi nacadia genderuli tipirebis problemis ganxilva pirovnebis Teoriis
cols. Tu axaldaqorwinebulebi cxovrobdnen qmris mSoblebTan erTad, maSin WrilSi, romelic iTvaliswinebs, rogorc socialuri garemos zegavlenas, aseve —
axalgazrda qali unda morideboda yvela mamakacs ojaxSi. mas ar hqonda, agreTve, im adamianis kognituri ganviTarebis stadiebsac. mniSvnelovania, rom es Teoria moicavs,
oTaxSi Sesvlis uflebac, sadac ufrosebi isxdnen da Tu saxlSi calke oTaxi ar iyo, ara mxolod genderuli identifikaciisa da tipirebis zogad kanonzomierebebs
igi udides dros samzareuloSi atarebda. axalgazrda rZali movale iyo saRamos (rogorc es aqamde ganxilul TeoriebSi iyo), aramed xazs usvams pirovnuli arCevanis
savele samuSaoebidan dabrunebuli ojaxis yvela mamakacisaTvis fexebi daebana. da Tavisuflebis rols genderuli tipirebis procesSi. amdenad, TviTon tipirebasac
amasTan qals saxe dafaruli unda hqonoda. Tu ki ojaxSi rZali ar iyo, maSin am igi rogorc e.w. yalibs ki ar ganixilavs, romelic uSvebs feminuri, maskulinuri an
movaleobas qaliSvili asrulebda. azerbaijanuli wes-Cveulebebis mixedviT, axalgaz- Tundac androginuli da aradiferencirebuli tipis arsebobas, aramed am socialuri
rda rZals pirveli Svilis gaCenamde ufleba ar hqonda uSualod miemarTa ojaxis yalibis modificirebas pirovnuli interesebis, motivebis da SesaZleblobebis
romelime ufrosi wevrisaTvis an maT mier dasmul SekiTxvaze epasuxa. amitom, icavda WrilSi. sxvagavrad rom vTqvaT, es Teoria iTvaliswinebs pirovnebaTSoris indivi-
ra adaTs, ojaxis ufrosi wevri TviTonac erideboda rZalTan Sexvedras da dualur gansxvavebebs. swored amitom igi metad mniSvnelovania genderuli kvlevebis
SeZlebisdagvarad ar elaparakeboda mas. axalgazrda qali movale iyo ojaxis yvela ganviTarebisaTvis. magram, gender-roluri transcendenciis stadiebis Teoria Zalian
mamakacisgan daemala rogorc saxe, aseve Tmebic. ufrosi qalebis garemocvaSi ki mas zogadia da adamianis ganviTarebis ufro fundamentur principebs gamoxatavs. misi
mxolod piri, nikapi da yeli unda daefara TavSalis boloTi. miuReblad iTvleboda, naklia empiriuli masalaze dayrdnobiT gamovlenili ZiriTadi principebis damadas-
agreTve, qalis mxridan xmamarali saubari da xSiri sicili. axalgazrda qals ar hqonda turebel konkretuli kanonzomierebebis ararseboba. am Teoriis farglebSi ar aris
ufleba qmris da ufrosi diasaxlisis nebarTvis gareSe wasuliyo mSobliur saxlSi, gadawyvetili, agreTve, genderuli cnobierebis (genderulad normatiulad tipire-
gasuliyo baRSi an mezobelTan stumrad. bulis Tu transcendentulis), rogorc konstruqtis raobisa da misi moqmedebis
bavSvebis movla mTlianad qalis movaleobas warmoadgenda. mama ara Tu ar meqanizmebis problema. miuxedavad amisa, swored genderuli tipirebisa da genderuli
monawileobda bavSvebis aRzrdaSi, aramed igi mSobliuri grZnobebis gamovlenisganac rolis transcendenturma midgomam dasva mecnierTa winaSe genderTan dakavSirebuli
ki ikavebda Tavs. es gansakuTrebiT miuRebeli iyo ucxoebis garemocvaSi. Tu ki mama informaciis gadamuSavebis da misi gamoyenebis sakiTxi. am sakiTxze pasuxis gacema
mainc gamoavlenda mSobliur siyvaruls Svilis mimarT, es, Cveulebriv, vaJiSvilis nacadia genderuli sqemis TeoriaSi.
rogorc memkvidrisa da gvaris gamgrZeleblis mimarT xdeboda. vaJiSvilis genderuli sqemis Teoria. genderuli sqemis TeoriaSi genderi ganxiluli iqna
mdgomareoba ojaxSi mkveTrad gansxvavdeboda qaliSvilis mdgomareobisgan. biWebs rogorc kognituri kategoria.
bavSvobidanve unergavdnen qedmaRlur, privilegirebul damokidebulebas qalebis movlenebis ubralo gagebac damokidebulia mexsierebaSi codnis didi raodenobiT
mimarT. 6-7 wlidan biWebis aRzrdas xels hkidebda papa, mama da misi ufrosi Zma. amave arsebobaze. sqemis kognituri Teoriis mixedviT, martivi winadadebis gasaazrebladac
asakidan iwyeboda bavSvebis religiuri aRzrdac. warsulSi azerbaijanel xalaxTan ki aucilebelia, rom am winadadebis Sinaarsi gavataroT sqemaSi. sqemebi SeiZleba iyos
gabatonebuli iyo endogamia. Cveulebriv, sofeli Sedgeboda ramdenime ubnisagan, globaluri da ufro specifikuri. informaciis gageba xdeba Sinaarsis swor sqemasTan
romelTaganac TiToeulSi naTesavebi cxovrobdnen. qorwinebis SemTxvevaSi dakavSirebisa da Sedarebis gziT.
upiratesoba eniWeboda ubnis Sida kavSirebs. SeuRleba pirvel rigSi xdeboda sxva sqemebis msgavsad, genderis sqema aris zogadi codnis asociaciebis qseli,
biZaSvil-mamidaSvilebTan da deidaSvilebTan (RviZli Zmebis da debis SvilebTan), romelsac individi iyenebs gagebisa da azrovnebis procesSi. am Teoriis mixedviT,
Semdgom mesame Taobis naTesavebTan da ase Soreuli naTesavebiT gaTavebuli. genderis sqemis Seswavla iwyeba adreul bavSvobaSi. sqema exmareba adamians gaxdes
akrZaluli iyo RviZl da-Zmebs Soris qorwineba. SeuRleba xdeboda aranaTesavebTanac, genderulad tipirebuli. genderuli tipireba Sedegia adamianis mzadyofnis gada-
pirvel rigSi TanasoflelebTan, Semdeg mezobeli soflebis da qalaqebis amuSaos informacia genderuli sqemis safuZvelze. me-koncefcia asimilirdeba
macxovreblebTan (amasTan aucileblad daculi unda yofiliyo naTesauri siaxlovis genderul sqemasTan. genderuli sqemis Teoriis avtori s. bemi aRniSnavs, rom `rodesac
rigiToba). SariaTis mixedviT, nebadarTuli iyo, agreTve, SeuRleba sxva nacionalobis, bavSvebi swavloben sazogadoebis genderul sqemas, isini swavloben agreTve, Tu
oRond musulmanuri aRmsareblobis, warmomadgenelTan. magram, unda iTqvas, rom romeli atributi unda iyos dakavSirebuli maT sqesTan da masaSadame, maTTan~.
warsulSi aseTi ojaxebi Zalian iSviaTi iyo. genderuli sqemis Teoriis mixedviT, genderuli tipireba aris samyaros Sesaxeb
azerbaijanSi gavrcelebuli iyo mravalcolianoba, iseve, rogorc yvelgan, sadac informaciis genderuli terminebiT gadamuSavebis mzadyofna. ase, rom genderulad
es SariaTiT nebadarTuli iyo. magram umeteswilad igi gvxvdeboda mosaxleobis Zlierad da sustad tipirebul adamianebs Soris is gansxvavebaa, rom maT aqvT
SeZlebul nawilSi. is vinc mdidari ar iyo, Cveulebriv, am wess ar iyenebda. gamonakliss Sesabamisad metad an naklebad ganviTarebuli genderuli sqema. genderulad Zlierad
warmoadgenda SemTxveva, roca pirveli colisgan ar hyavdaT Svilebi. rac Seexeba tipirebul adamianebs aqvT mzadyofna samyaros Sesaxeb codna genderuli sqemis
gaWrvebul fenas, maT xSirad erTi colis SerTvac ki uWirdaT, radgan qorwineba mixedviT gadaamuSaon. bemis sityvebiT, maT genderuli linzebi ukeTiaT. genderulad
tradiciulad xarjebTan iyo dakavSirebuli. sustad tipirebuli adamianebi ki informaciis gadamuSavebisas ufro metad sxva

90 27
sqemebs eyrdnobian. Zalaufleba danarCen qalebze, Sromis mkacri sqesobriv-asakobrivi ganawileba,
am Teoriis mixedviT, adamianebis umravlesobas aqvs mdidari da mravalferovani `ganridebisa~ da `umZraxobis~ wes-CveulebaTa dacva. qalis uflebriv mdgomareobis
genderuli sqemebi. genderul sqemasTan dakavSirebulia iseTi koncefciebic, rom- erT aspeqts `ufrosi qalis~ maRali statusi warmoadgenda, xolo meores _ ki
lebic SeiZleba metaforulad ukavSirdebodes genders (iseTebi, rogoricaa, ferebis danarCeni qalebis uufleboba. SeiZleba vilaparakoT `ufrosi qalis~ saerTokavkasiur
genderuli aRqma, mTvaris am mzis genderuli gaazreba da sxv.). modelze, romelsac axasiaTebs rigi saerTo niSnebi. esenia: `ufrosi qalis~
genderuli sqemis Teoriis mixedviT, arsebuli sxvaobebi informaciis naklebdasaqmebuloba ojaxSi, qalebis SromiTi saqmianobis organizeba,
gadamuSavebaSi dakavSirebulia adamianTa genderulad tipirebis xarisxTan. aRmzrdelobiTi funqcia, tradiciebisa da sawesCveulebo ritualebis Sesrulebis
genderuli rolis transcendenciis stadiebis Teoriisgan gansxvavebiT genderuli xelmZRvanloba. `ufrosi qali~ iTvleboda erTmmarTvelad mxolod Sida saojaxo
sqemis Teoria ar aRiarebs genderuli tipirebis maRal xarisxs momwifebis ganuyofel saqmianobis sferoSi. `ufrosi qalis~ uflebrivi mdgomareobis gamoxatulebis
nawilad. am Teoriis mixedviT, bavSvebi ufro genderulad tipirebulni xdebian, simbolo iyo saojaxo sursaTis Sesanaxi saTavsos gasaRebis mudmivad Tan tareba da
radgan ufrosebi aswavlian maT samyaros sqesis mixedviT dayofas. saxlSi, gogonebs sursaT-sanovagis ganawileba ojaxis wevrebs Soris. ojaxis `ufrosi qalis~ funqcia
eZaxian `lamazs~ da aqedan gamomdinare, bavSvebSi silamazis cneba qalebTanaa iyo, agreTve, ojaxuri tradiciebis Taobidan Taobaze gadacema da amdenad, Senaxva.
dakavSirebuli. skolaSi, xSirad biWebi erT rigSi arian gamwkrivebulni, gogonebi ki — `ufrosi qalis~ uflebebi vlindeboda saojaxo xalxur etiketSic: mamakacebi mas
meoreSi. am Teoriis mixedviT, ufrosebis mxridan aseTi qceva iwvevs genderuli sqemis pativs scemdnen, igi saojaxo saqmeebis garCevaSi monawileobda, sadavo situaciaSi mis
ganviTarebas bavSvebSi. socializaciis mniSvneloba xazgasmulia genderuli sqemis azrs gadamwyveti Tu ara, gasaTvaliswinebeli mniSvneloba mainc eniWeboda.
TeoriaSi im debulebiTac, romlis mixedviTac, bavSvebis aRzrda SesaZlebelia ise, rom Cveulebriv, `ufrosi qali~ iyo is erTaderTi qali (garda bavSvebisa), visTanac
minimumamde daviyvanoT genderuli sqema da Tavidan aviciloT genderuli urTierTobda ojaxis `ufrosi mamakaci~. `ufrosi qali~ imdenad mniSvnelovani figura
stereotipuli azrovneba. iyo ojaxSi, rom misi statusi da avtoriteti mniSvnelovanwilad gansazRvravda
amgvarad, sqema Sexedulebebis kompleqsia, romelic gamoiyeneba informaciis saerTod ojaxis statussa da avtoritets.
organizebisTvis, axali informaciis filtraciisTvis da kognituri moRvaweobis me- 20 saukunemde azerbaijanSi gabatonebuli iyo ojaxis mkveTrad gamoxatuli
mimarTulebis micemisTvis. genderuli sqemis Teoria varaudobs, rom genderuli patriarqaluri wyoba. ojaxis ufrosi warmoadgenda ojaxis moZravi da uZravi qonebis
prioriteti konkretuli kulturis sazRvrebSi informaciis organizaciis erTpirovnul mflobelsa da sruluflebian mmarTvels. ojaxis SigniT arsebuli
safuZvelia. qonebrivi urTierTobebi mTlianad damokidebuli iyo ojaxis ufrossze.
rogorc vxedavT, genderuli sqemis Teoria kognituri ganviTarebisa da socialur- daoblebul arasrulwlovan bavSvebs uniSnavdnen meurves — umetaswilad biZas
kognituri Teoriis modifikaciaa. mamis an dedis mxridan. ojaxis ufrosis anderZis ararsebobis SemTxvevaSi qoneba
amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom genderuli sqemis Teoria erTaderTi fsiqologi- iyofoda SariaTis kanonebis mixedviT. vaJSvils orjer ufro meti wili ergeboda
uri Teoriaa, romlic ara mxolod bavSvebis mier genderuli identifikaciisa da saerTo qonebidan, vidre — qaliSvils. gardacvlili ojaxis ufrosis qvrivi iRebda
genderuli tipirebis procesis meqanizmebs swavlobs, aramed im kognituri struq- mTeli qonebis erT merved nawils da aseve im qonebas, romelic piradad mas ekuTvnoda
turebis Camoyalibebisa da moqmedebis meqanizmebsac, romlebic genderuli identi- saqorwino SeTanxmebis Tanaxmad.
fikaciisa da tipirebis Sedegad yalibdeba cnobierebaSi. sxvagavarad rom vTqvaT, azerbaijanul ojaxSi mniSvnelovani adgili ekava soflis uxucesebis — aRsakalebis
genderuli sqemis Teoria mimarTulia axsnas genderuli cnobierebis meqanizmebic. instituts. maT rCevas ekiTxebodnen da maTi azri metad mniSvnelovani iyo sofelSi
genderuli sqemis Teoria gamoyofs genderuli identifikaciisa da tipirebis or romelime ojaxSi garkveuli problemis gadawyvetisas. aRsakalebi adaTis mimdevarni,
ZiriTad socialur-fsiqologiur meqanizms. es aris normatiuli da informaciuli damcvelni da gamtarebelni iyvnen. isini adaTisa da SariaTis safuZvelze
zewola. termini `normatiuli~ zewola aRwers meqanizms, Tu rogor xdeba adamianis gadawyvetdnen sazogadoebriv da saojaxo problemebs. isini saqmebis gansaxilvelad
`iZuleba~ Seewyos sazogadoebriv an jgufur molodinebs, raTa sazogadoebam ar meCeTTan ikribebodnen saRamos locvis Semdeg. Cveulebriv, am Sekrebas molac
uaryos igi. `normatiuli~ zewolis meqanizmi am sazogadoebaSi miRebuli qcevis eswreboda. axalgazrdebs da bavSvebs da, aseve, qalebsac am SekrebebSi monawileobis
normebis waxalisebaSi da am sazogadoebaSi miuRebeli qcevis normebis e.w. `dasjaSi~ ufleba ar hqondaT. Zalian iSviaTad Sekrebas eswrebodnen is moxuci qalebi, romlebic
gamoixateba. gamokvlevebma aCvena, rom genderuli rolis Seusabamo qceva gansakuTrebuli pativiscemiT sargeblobdnen sazogadoebaSi. maTi mowveva krebaze
gansakuTrebul zians ayenebs popularobas biWebs Soris da rom mSoblebi uaryofiTad mxolod maSin xdeboda, roca gansaxilveli sakiTxi qals exeboda an qaliSvilis bedTan
reagireben TavianTi bavSvebis im TamaSebze, romlebic damaxasiTebelia sawinaaRmdego iyo dakavSirebuli. amgvarad, qalis sazogadoebrivi cxovreba SezRuduli iyo. igi
sqesisaTvis. ase magaliTad, Tu biWi TojinebiT TamaSobs, mas deda eubneba - `ara gadawyvetilebis miRebis procesSi ar monawileobda. ufro metic, qalis uflebebi
grcxvenia, gogo xom ara xar?!~, xolo danarCeni bavSvebi dascinian da qalaCunas SezRuduli iyo ojaxSic.
eZaxian. Tu gogona saxls ar alagebs an Tavis nivTebs yris, mSoblebi mas xSirad ase ojaxur urTierTobebSi batonobda umcrosebis mxridan ufrosebis sruli
mimarTaven - `sircxvilia, Sen xom gogo xar da mowesrigrbuli unda iyo~ da a.S. morCileba. vaJiSvils ar hqonda ufleba Sepasuxeboda (SekamaTeboda) an ar
informaciul zewolaSi moiazreba is, rom adamiani afarToebs ra Tavis codnas damorCileboda mamas, miTumetes ki papas. amgvarad, mamis an papis gadawyvetilebas ama
sakuTari Tavis da samyaros Sesaxeb, amave dros, igebs imasac, Tu ra pozicia unda Tu im ojaxuri an sameurneo sakiTxTan dakavSirebiT kanonis Zala hqonda ojaxis
daiWiros ama Tu im socialur sakiTxebTan mimarTebaSi, Tu ra poziciaa miRebuli da umcrosi wevrebisaTvis. ufrosebis pativiscema dRemde warmoadgens azerbaijaneli
mowonebuli mis sazogadoebaSi. am SemTxvevaSi adamianebi ZiriTadad eyrdnobian ara xalxis saojaxo da sazogadoebrivi cxovrebis mniSvnelovan elements.

28 89
kvira #8 sakuTar gamocdilebas, Sexedulebas, pirad azrs an intesess, aramed informacias,
leqcia - 2 sT romelsac iReben sxvebisgan. ase magaliTad, bavSvebi da mozardebi mSoblebisgan, naTe-
savebisgan an sxva avtoritetuli pirovnebebisgan (an jgufebisagan) arkveven, Tu
Tema #8 - qali samxreT kavkasiis kulturaSi. rogor unda moiqcnen ama Tu im cxovrebiseul situaciaSi, magaliTad, qorwilSi,
qarTuli kulturis genderuli analizi panaSvidze da sxva mraval yofiT situaciaSi, romelic adamianTa urTierTobebs
moicavs.
leqciaze warmodgenili iqneba azerbaijanel, somex da qarTvel xalxTa marTalia, adamianebi TviTon qmnian socialur normebs, Rirebulebebs, wes-Cveu-
tradiciuli kulturis genderuli analizi. kerZod, ganxiluli iqneba saojaxo yofa, lebebs da a.S., magram, amave dros, TiToeuli adamiani akvirdeba sxvas da Tavis qcevas
qalisa da mamakacis qonebrivi da uflebrivi statusi ojaxsa da sazogadoebaSi, Sromis afasebs marTebulad manam, sanam igi Tavisi relevanturi jgufis msgavsad iqceva. amas
genderuli ganawileba, qorwinebis genderuli analizi. ganxiluli iqneba, agreTve, socialuri Semowmeba hqvia.
saqarTvelos mTaSi gavrcelebuli sqesobrivi urTierTobebis wawlobisa da amgvarad, genderi Zlieri zegavlenis qveS imyofeba rogorc kulturuli normebis
sworfrobis institutebi. mokled warmodgenili iqneba, agreTve, samxreT kavkasiaSi mxridan, romelic adgens, Tu ra unda gaakeTon mamakacebma da qalebma, aseve
mimdinare genderuli cvlilebebi rogorc ojaxis, aseve sazogadoebrivi cxovrebis socialuri informaciis mxridanac, romelic STaagonebs adamianebs, Tu raoden didi
sxvadasxva doneebze. gansxvavebaa qalebsa da mamakacebs Soris. genderul-roluri socializacia procesia,
kavkasiis saxelmwifoTa (azerbaijani, somxeTi, saqarTvelo) da ruseTis samxreT romlis drosac adamianebi swavloben, Tu ra aris socialurad miRebuli qalebisTvis
nawilis (Crdilo kavkasia) xalxTa kultura koleqtivisturi tipisaa da sqesobriv- da ra — mamakacebisTvis.
genderuli ideologiac tradiciulia. tradiciulad qali aq dedisa da ojaxis S. berns genderis, rogorc kognituri kategoriis sailustraciod moyavs Semdegi
diasaxlisis roliT iyo SezRuduli. misi ZiriTadi funqcia iyo bavSvebis aRzrda, magaliTi: erTxel mxatvarma daxata patara komiqsi: ori personaJi sicivisgan
ojaxis movla da Sina mrewveloba, agreTve, tradiciebis dacva da axali TaobebisaTvis gawiTlebuli yurebiT dgas quCaSi zamTris civ amindSi. erTi ambobs: `raSi mWirdeba
maTi gadacema. tradiciuli mentalitetis mixedviT qals, garda amisa, mSvidobis qudi, me sicivis ar meSinia~. meore ki pasuxobs: `me quds ar vatareb, radgan
myofelis funqciac eniWeboda, rac istoriulad ojaxebs Soris arsebuli varcxnilobas mifuWebs~. dasmul kiTxvaze, Tu romeli maTgania gogo da romeli — biWi,
dapirispirebebis mogvarebis tradiciul xerxebSi vlindeboda. bernis azriT, pasuxis gacema aravis ar gauWirdeba, radgan orive fraza asaxavs
kavkasiuri normaa ojaxis uxucesi qalis instituti. mas ebara ojaxis mier mTeli saerTod miRebul stereotips.
wlis ganmavlobaSi moweuli sursaT-sanovagis da fuladi saxsrebis Senaxva, saWmlis SigadaSig Cven vxvdebiT adamianebs, romelTa sqesis gansazRvrac gviWirs. Cveu-
momzadeba, sanovagis da Sromis Tanabari ganawileba rZlebisa da Svilebis lebriv aseTi situaciebi garkveuli dafiqrebisa da msjelobis sagani xdeba xolme.
ojaxebisTvis misi suladobis, asakis da sqesis mixedviT. berns moyavs Tavisi TanamSromlis klifis magaliTi, romelic studentobis dros
qalis statusi regulirdeboda tradiciuli samarTlis normebiT (adaTebiT, restoranSi muSaobda oficiantad. igi specialurad icvamda iubkas, frCxilebze
uxucesTa sabWoebis gadawyvetilebebiT, musulmanur nawilSi —SariaTiT) da isvamda laqs da ikeTebda makiaJs. garSemomyofi adamianebis umravlesobas ar SeeZlo am
oficialuri samarTlis normebiT -samarTlis wignebiT (dawyebuli me-11 s. -dan). ambis mSvidad yureba. bernis azriT, amis mizezi klifis mier sazogadoebaSi miRebuli
samarTlis normebSi detalurad iyo gansazRvruli qalis ojaxuri da qonebrivi normebis darRveva ki ar iyo, aramed is, rom maT ar icodnen, rogor moqceuliyvnen
uflebebi. mTaSi qalis memkvidreobis ufleba ar hqonda, mas aZlevdnen mziTvs, adamianTan, romlis sqesic gaurkvevelia.
romelic Semoifargleboda qalis tansacmliT da xelsaqmis yuTiT. barSi, SedarebiT fsiqologebis krosis da markusis (Cross, Markus) azriT, aseTi SemTxvevebi
SeZlebul ojaxebSi qals memkvidreobaSi aZlevdnen miwas. Cveulebriv qali gansakuTrebuli interesis Rirsia, radgan isini xazs usvamen genderis, rogorc
sazogadoebriv-politikur cxovrebaSi da gadawyvetilebis miRebaSi ar monawileobda. socialuri kategoriis mniSvnelobas. maT magaliTad moyavT gaurkveveli sqesis mqone
Tumca saqarTvelos oqros xanaSi 12s. — Si qveyanas qali (Tamar mefe) marTavda. garda petis istoria satelevizio Soudan. isini aRniSnaven, rom adamianebi, romlebic
amisa, kavkasiaSi Zalian xSirad dedofalTa da Tavadis qalTa pirovnuli naxulobdnen scenebs am personaJis monawileobiT, ganicdidnen Sinagan diskomforts,
gadawyvetilebebi erTmniSvnelovnad gansazRvravda qveynis bedsa da politikur radgan ar icodnen, Tu rogor unda aReqvaT am adamianis qceva misi genderuli
cxovrebas. amdenad, istoriulad kavkasieli qali religiis, zneobisa da mikuTvnobulobis Sesaxeb informaciis ararsebobis gamo.
saxelmwifoebriobis SenarCunebis funqcias atarebs. maRali wris qalebis imisaTvis, rom gasagebi gaxdes, Tu ra didi miSvneloba aqvs genders adamianis Sesaxeb
sarwmunoebis, enisa da eris gadarCenisaTvis Cadenili gmirobebis istoriuli da informaciis gadamuSavebisas, genderuli sqemis Teoriis warmomadgenlebi aRniSnaven,
istoriul-literaturuli magaliTebi kavkasiaSi axali Taobebis aRzrdis erT-erTi rom adamianebi ar aqceven yuradRebas adamianis Tvalebis an Tmis fers, aviwydebaT Tu
mniSvnelovani istoriuli institutia. rogor iyo igi Cacmuli, an ra erqva mas, magram praqtikulad yovelTvis axsovT qali iyo es
samxreT kavkasiaSi qalis yofiTi da sazogadoebrivi urTierTobebis Sesaswavlad adamiani Tu kaci. magaliTad, greidim (Grady) daadgina, rom metros mgzavrebi, romlebsac
mniSvnelovania kavkasiuri ojaxis ganxilva, radgan swored ojaxi warmoadgenda, sTxovdnen aReweraT molare, romelmac maT bileTi miyida, pirvel rigSi an meoreSi mainc,
Cveulebriv, qalis moRvaweobis erTaderT asparezs. zogadkavkasiuri ojaxis tipi asaxelebdnen mis sqess. amgvarad, am tipis dakvirvebebze da eqsperimentebze dayrdnobiT,
moicavs rig Tvisebebs: ojaxis `ufrosi mamakacis~ ganusazRvreli uflebebi anu ojaxis genderuli sqemis Teoris warmomadgenlebi asabuTeben, rom sqesi warmoadgens
marTvis avtoritaruli forma, ufros-umcrosobis instituti, ojaxis wevrTa umniSvnelovanes socialur kategorias, romlis saSualebiTac Cven vaxdenT garSemomyofi
statusis ierarqiuloba, qalis damokidebuli mdgomareoba, `ufrosi qalis~ adamianebis Sesaxeb informaciis gadamuSavebas.

88 29
am TeoriaSi, iseve, rogorc zogadad kognitur fsiqologiaSi, ismeba sakiTxi ZiriTadi sferoebi, sadac unda gatrdes struqturuli cvlilebebi, uaxloesi
informaciis gadamuSavebis sistemebis gamtarunarianobisa da informaciis kodirebis Sedegebi da samomavlo prognozebi.
Sesaxeb. sqemis Teoriis warmomadgenlebi aRiareben fsiqikuri energiis ekonomizmis
princips da aRniSnaven, rom Cven ar vaxdenT mTeli Semosuli informaciis ZiriTadi literatura:
gadamuSavebas. Cveni samyaro savsea adamianTa, saganTa da sxvadasxvagvar situaciaTa 1. genderuli Teoriebis anTologia, Semdgeneli nana berekaSvili, bakur sualakauris
uTvalavi raodenobiT. Cven SeiZleba gavgiJebuliyaviT, rom SegvemCnia da gamomcemloba, 2003, gv.: 15-62;
gadagvemuSavebina Semosuli sruli informacia gamonaklisis gareSe. sinamdvileSi Cven 2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
gadavamuSavebT mxolod imas, rasac vamCnevT. magram ra gvaiZulebs yuradReba Edition, Fllin and Bacon, 1994, gv.: 211-237;
mivaqcioT swored am movlenebs? kognituri sqemis Teoria am sakiTxze pasuxis 3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, gv.: 282-303.
gasacemad gamoyofs iseT parametrebs, rogoricaa zoma, feri, intensivoba da siaxle 4. Gender Mainstriming - – www.un.org/womenwatch/
(uCveuloba). amave dros, aranakleb rols TamaSobs adamianis wina gamocdilebac da
agreTve, adamianis gaTviTcnobierebuloba imaSi, Tu ra aris mniSvnelovani mocemul
situaciaSi da ra — ara (sxvagvarad rom vTqvaT, codna imisa, Tu ramdenad damatebiTi literatura:
mniSvnelovania, ramdenad Rirebulia ama Tu im informaciis (an parametris) SemCneva da 1. qalis adamianis uflebebi nabij-nabij, redaqtor-gamomcemlebi: Suleri m.a. Tomasi
am situaciis gadamuSavebis saerTo kognitur procesSi CarTva). imisaTvis, rom Cveni d.q., Tb., gamomc.: logos presi, 2001.
mravalsaxovani gare samyaro daviyvanoT kogniturad aRqmad formamde, Cven 2. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 267-303
vanawilebT Semosul informacias calkeul kategoriebad. amgvarad formirdeba
3. m. wereTeli, qalTa uflebebi maTi Rirebulebebis TvalsazrisiT (mon.), Tb., 2000,
gansakuTrebuli kognituri kategoriebi, romlebsac sqemebs uwodeben. sqemebi
gv.: 6-32;
gavlenas axdenen imaze, Tu rogor xdeba Semosuli informaciis aRqma, Senaxva da
4. Barbara Reskin, Irene Padavic, Women and Men at Work, Pine Forge Press, 1994, p.: 31-43
aRdgena. mokled, sqemebi warmarTaven informaciis gadamuSavebis process. fiskesa da
5. Theoretical Perspectives on Sexual Difference, edited by Deborah L. Rhode, Yale University press,
teiloris (Fiske & Taylor) mixedviT, Cveulebriv, Cven gvaqvs winaswar momzadebuli
1990, p.: 239-257
kognituri kategoriebi socialuri situaciebis (movlenebis sqemebi) umravleso-
6. http://www/unhchr.ch/women/genderequality.html
bisTvis, adamianebisaTvis, romlebsac vicnobT (pirovnuli sqemebi) da socialuri
jgufebisaTvis, romelTa identifikaciac genderis, eTnikuri mikuTvnebulobis da
moRvaweobis saxeebis (roluri sqemebi) safuZvelze xdeba. msgavsi kategoriebi
marTaven adamianebisa da situaciebis Sesaxeb Semomavali informaciis gadamuSavebas.
amgvarad, genderuli sqemis Teoria genderis struqturirebaSi iTvaliswinebs
rogorc socialuri da kulturul faqtorebs, aseve kognituri ganviTarebis
SesaZleblobebsa da kognituri funqciebis Taviseburebebs. amitom, erTi SexedviT, es
Teoria universaluradac SeiZleba mogveCvenos. magram Tu yuradRebiT gavaanalizebT
mas, aRmovaCenT, rom igi adekvaturad ver asaxavs genderis, rogorc socialur-
kulturuli konstruqtis raobas. saqme isaa, rom sqemis Teoriis mixedviT, genderi
kognituri kategoriaa da amdenad, igi mxolod codnis matarebeli konstruqtia.
sinamdvileSi ki genderi moicavs emociur, SefasebiT damokidebulebasac, romelic
mWidrod aris dakavSirebuli Sinaarsobriv mxaresTan da Rrma mTlian pirovnebiseul
xasiaTs atarebs.
es Teoria ver iTvaliswinebs, agreTve, genderuli cnobierebis Camoyalibebis
aracnobier meqanizmebsac. saqme isaa, genderis konstruqti (iqneba es genderuli
Rirebulebebi, stereotipebi Tu sxv. ) umeteswilad adamianebis mier cxovrebiseuli
gamocdilebis SeZenis procesSi yalibdeba da igi xSirad aracnobieri swavlis Sedegia.

saleqcio kursis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:

genderuli identifikacia — sakuTari Tavis ama Tu im sqesisadmi mikuTvnebuloba.

genderuli tipireba - procesi, romelic mdedrsa da mamrs gardaqmnis feminur an


maskulinur arsebad (e.i. qalad da mamakacad) cnobilia, rogorc sqesad tipirebis (an
genderuli tipirebis) procesi.

30 87
aRsaniSnavia, rom ganviTarebis saqmeebSi TanamSromlobis SvedeTis saerTaSoriso modelireba — swavlis forma sxvis swor qcevaze dakvirvebis saSualebiT.
saagento _ SIDA, 1980 wlidan moyolebuli muSaobs qalTa da mamakacTa Tanasworobis
problemisadmi kompleqsuri midgomis sakiTxebis TanamSromlobis sferoSi da prototipi - prototipis cneba farTed gamoiyeneba kognitur fsiqologiaSi, kerZod,
ganviTarebis saqmeSi gamoyenebisaTvis. axal programaSi, romlebic exeba qalTa da ki informaciis amocnobis, gadamuSavebisa da Senaxvis modelebSi. prototipi
mamakacTa Tanasworobis waxalisebis moqmedebebs partnior qveynebSi (1997) warmoadgens ama Tu im obieqtis (an movlenis) arsebiTi niSnebis krebuls, romelic
kompleqsuri midgoma aris gansaxRvruli, rogorc mTavari midgoma. saukeTesod da srulad asaxavs am obieqtebs (an movlenebs) an maT klasebs. informaciis
identifikacia anu `kognituri Zieba~ Semosuli informaciis prototipTan Sedarebis
leqciis Semdeg studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: gziT mimdinareobs.

androginia - androginiis cnebis mixedviT, yovel adamians, damoukideblad


androcentrizmi — mamakacze orientirebuli.
biologiuri sqesisa, SeiZleba hqondes rogorc maskulinobis, aseve feminurobis
genderuli Tanasworoba — Tanasworoba kanonis winaSe, SesaZleblobaTa Tanasworoba, Tvisebebi da aerTianebdes sakuTar TavSi rogorc tradiciul mamakacur Tvisebebs,
romelic moicavs adamianuri kapitalisa da warmoebis sxva resursebis Tanaswor aseve — tradiciul qalur niSnebs.
xelmisawvdomobas, agreTve, Tanasworobas Sromos anazraurebaSi da interesebis
kognituri modeli — metafora, romelic dfuZnebulia dakvirvebebze da daskvnebze
gamoxatvis da gadawyvetilebis miRebis Tanasworobas.
da aRwers informaciis Semosvlis, Senaxvis da gamoyenebis procesebs.
genderuli meinstrimingi - qalTa da mamakacTa Tanasworobis problemisadmi midgoma
kognituri Teoria — Teoria, romelic gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs adamianis
informaciis gadamamuSavebel sistemebs. igi adamians ganixilavs rogorc informaciis
studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi moamzadon
gadamamuSavebel sistemas.
saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi.
verbaluri da kognituri reprezentaciebi — informaciis Senaxvis forma, romelic
seminari #7 miiReba obieqturi informaciis pirovnuli gamocdilebisa da interesebis WrilSi
Tema #7 (2 sT) gadamuSavebis Sedegad.
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia. seminarze
gaimarTeba diskusia ZiriTad sakiTxTa garSemo. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis genderuli sqema - hipoTeturi kognituri struqtura, romlis saSualebiTac xdeba
kiTxvebi: genderTan dakavSirebuli informaciis aRqma, gadamuSaveba da gamoyeneba.
1. ras niSnavs androcentrizmi?
2. saidan iRebs androcentrizmi saTaves? leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil
3. rogori iyo plstonisa da aristoteles Sexedulebebi qalebisa da mamakacebis droSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis
funqciebze? maT Tanasworobaze? masalebi.
4. ra mniSvneloba hqonda froidis fsiqoanalizur Teorias androcentrizmis
ganmtkicebaSi? ratom? seminari #2 (Tema # 2 ) — 2 sT
5. ra aris genderuli Tanasworoba gansazRvrebis moxedviT? axseniT Tqveni sitvebiT. seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba
moiyvaneT magaliTebi; jgufuri diskusia seminaris Temaze. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi:
6. ra aris genderuli meinstrimingi da riTi gansxvavdeba igi genderuli 1. rogoria froidis mixedviT, genderuli identifikaciis meqanizmi?
Tanasworobisagan? 2. ra mniSvneloba hqonda froidis Teorias genderuli kvlevebis ganviTarebisTvis?
7. rogoria genderuli Tanasworobis damkvidrebis mcdelobis modelebi sxvadasxva 3. ratom akritikebdnen feministebi froids? rogoria maTi argumentebi?
qveynebSi? moiyvaneT konkretuli magaliTebi; 4. rogoria socialur-kognituri Teoriis mixedviT, genderuli identifikaciisa da
8. qveynisaTvis genderuli Tanasworobis politikis SemuSavebisas mniSvnelovania Tu tipirebis meqanizmi?
ara am qveynis kulturuli faqtorebis gaTvaliswineba? ratom? 5. rogoria socialur-kognituri Teoriis roli genderis, rogorc socialur-
9. qveynisaTvis genderuli Tanasworobis politikis SemuSavebisas, Tqveni azriT, ra kognituri konstruqtis Tanamedrove gagebaSi?
faqtorebis gaTvaliswinebaa mniSvnelovani? ratom? 6. ratom aris mniSvnelovani kroskulturuli kvlevebisTvis kognituri ganviTarebis
Teoria?
amasTanave, seminarze SemuSavebuli iqneba genderuli Tanasworobis qarTuli 7. rogoria androginiis koncefciis mecnieruli da praqtikuli mniSvneloba?
modelis studenturi varianti. amisaTvis maT daevalebaT (leqciis Semdeg) winaswar 8. rogor aris gagebuli genderul-roluri transcendenciis stadiebis TeoriaSi
gansazRvron da seminarze warmoadginon: ZiriTadi sferoebi, sadac sqesTa androginia?
uTanasworoba gansakuTrebiT TvalSisacemia, ZiriTadi faqtorebi, romlebic, maTi 9. ratom aris es Teoria mniSvnelovani genderuli kvlevebis ganviTarebisTvis?
azriT, gansazRvraven movlenaTa aseT viTarebas (pirovnuli, kulturuli, 10. ra faqtorebi gansazRvravs genderul identifikaciisa da tipirebis meqanizms
politikuri), ZiriTadi nabijebi, romlebic unda gadaidgas Tanasworobis misaRwevad,
86 31
genderuli sqemis Teoriis mixedviT? daniaSi ringstedis komunam aamoqmeda proeqti, romlis mizani iyo genderuli
11. rogor aris gagebuli am TeoriebSi genderuli cnobiereba? Tanasworobis problemis integracia sakadro politikaSi. misi mizani iyo, agreTve,
12. seminaris bolos studentebi gaecnobian maskulinoba-feminuribs s. bemis kiTxvaris genderuli Tanasworobis problematikis integracia komunis administraciis muSa-
principiT i. gendevaniSvilis mier qarTvel studentebze Catarebul gamokvlevis obaSi da gadawyvetilebis miRebis procesSi;
monacemebs. studentebs saSualeba eqnebaT agreTve, gamoikvlion sakuTari Tavi am
mimarTulebiT. fineTma proeqtis ganxorcieleba daiwyo samTavrobo doneze. yoveli saministro
proeqtis farglebSi gamoimuSavebda meTodebsa da instrumentebs genderuli Tanas-
ZiriTadi literatura: worobis problematikis sakuTar sferoSi integraciisaTvis;
1. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, gv.: 28-96;
2. genderuli Teoriebis anTologia, Semdgeneli n. berekaSvili, bakur sulakauris islandiaSi ganxorcielda ori proeqti: erTi q. reikiavikSi, meore q. akureirSi.
gamomc., 2003, gv: 15-38, 49-60, 63-79; Tavisufali drois organizaciis municipaluri komisiebis farglebSi tardeboda
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press, eqsperimentebi, romelic problemis mogvarebis gzebsa da da meTodebs avlenda.
Philadelphia,1992, gv.: 27-60. komisiebi TanamSromlobdnen sportul da kulturul organizaciebTan, raTa maT
moexdinaT resursebis (drois, sportuli moednebis, finansebis da a.S.) samarTliani
damatebiTi literatura: ganawileba qalebsa da mamakacebs Soris;
1. Judith Batler, Gender Trouble, Feminism and the subversion of identity, Routledge, Chapman & Hall,
Inc., 1990, gv.: 35-78; norvegiaSi amoqmedda ori proeqti — erTi nacionalur doneze, meore ki — regio-
2. Jacklin, C.N. (1989). Female and male: Issues of Gender. American Psychologist, 44, gv. :127-133; nalurze. Tavis Cveul saqmianobaSi am problemis integrireba moaxdina ojaxisa da
bavSvebis saqmeebis saministrom. mimdinareobs saxelmwifo moxeleebis momzdeba, rom-
3. Bussey K. & Bandura, A. (1984). Influence of Gender Constancy and social power on sex-linked
lebic CaerTvebian saqmeSi da pasuxismgeblebi iqnebian sqesTa Soris Tanasworobis
modeling. Journal of Personality and Social psychology, 47, gv.:1292-1302;
sakiTxebze;
4. Bern, S. L. (1981). Gender Schema theory: A cognitive account of sex-typing. Psychological Review, 88,
gv.:354-364;
SvedeTma aamoqmeda ori proeqti (orive regionalur doneze). regionaluri Zalovani
5. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
struqturebis yvelaze maRali donis moxeleebi TanamSromlobdnen am proeqtebTan.
Oxford University press, 2001, gv.: 337–339; aRsaniSnavia, rom Tanasworobis problemiT SeSfoTebulobis donis gasarkvevad
6. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, T. I, V; Sromismowyobis biuroSi moxda testireba (3 R meTodiT). am proeqtis farglebSi moxda
7. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second Tavisufali drois organizatori administraciuli struqturis samuSao procesSi
Edition, Fllin and Bacon, 1994, gv.: 199-204, 218-131; Tanasworobis axali meTodebiT integrireba.
8. Liben, L.S. & Signorella, M. L. (1980). Gender Related Schemata and constructive memory in Children,
Child Development, 51, gv.:11-17. fareris kunZulebze ki maswavebelTa momzadebis dawesebulebaSi xorcieldeba proeq-
ti, romlis mizania genderuli Tanasworobis problematikis integracia skolamdeli
asakis bavSvebis maswavebelTa momzadebis procesSi.

portugaliuaSi 1997 wels qveynis premier ministris TaosnobiT moxda genderuli


Tanasworobis gamyarebis gegmis SemuSaveba, romelSic yvela saministro iRebda
monawileobas. gegmis ZiriTad elementebs warmoadgendnen Semdegi aspeqtebi: im
sakiTxebis integracia saskolo programebSi, romlebic genderul Tanasworobas exeba,
axal samuSao adgilTa Seqmnis programebi, mosamsaxureTa ideuri momzadeba
genderuli Tanasworobis ideis mimReblobisaTvis. statistikuri monacemebis
xelaxali analizi da am monacemTa dalageba sqesobrivi niSniT;

axal zelandiaSi 1995 wels qalTa saqmeebis saministrom gamoaqveyna saxelmZRvanelo


analizisTvis, romelic iTvaliswinebs qalTa da mamakacTa damaxasiaTvebel yvela
kritetiums. am saxelmZRvanelos (faqtiurad gzamkvlevis) mizania, rom daexmaros
yvelas, vinc amzadebs proeqtebs genderuli Tanasworobis problematikasTan
dakavSirebuli mTavrobis politikuri miznebis praqtikuli ganxorcielebisaTvis.
Tumca isic unda iTqvas, rom saxelmZRvanelos ZiriTadi debulebebi exeba ara mxolod
samTavrobo seqtors, aramed _ kerZo organizaciebsac.

32 85
wilebas, rom likvidirebul iqnes wonasworobis darRveva kerZo, Tu sazogadoebriv kvira #3
cxovrebaSi. saqme exeba TiToeuli adamianis codnisa da talantis gamoyenebas imis leqcia—2 sT
misaRwevad, rom qalebi da mamakacebi Tanasworad monawileobdnen sazogadoebis mSe-
neblobaSi da rekonstruqciaSi. sqesTa Soris Tanasworobis dasamyareblad da Tema #3 - sqesis socializacia da misi institutebi.
SesanarCuneblad aucilebeli xelaxali gaazrebisa da gadafasebis mudmivi, uwyveti kulturis roli genderul socializaciaSi.
procesi.
arsebobs rigi RonisZiebebisa, romlebic cxovrebis yvela sferoSi da doneze qalTa leqciaze ganxiluli iqneba socializaciis cneba, diferencialuri socializacia
da mamakacTa Tanasworobis damkvidrebisaTvis unda gadatardes. yvelaze mniSvne- da misi meqanizmebi. ganxiluli iqneba, agreTve, socializaciis ZiriTadi institutebi
lovani miznebi, romlebic dRes am mimarTulebiT unda iqnes miRweuli aris: — ojaxi, mSoblebis qceva, gansxvavebuli samuSaos davaleba, bavSvebis movla da maTze
1. qalTa uflebebis, romlebic aseve adamianTa uflebebis ganuyofeli nawilia — zrunva, Tanatolebi, ganaTlebis sistema (saxelmZRvaneloebi, seqsizmi, feisizmi)
sruli miReba da pativiscema; agreTve, im zomebis gatareba, romlebic saSualebas masmedia, saTamaSoebi da sxv. kroskulturuli kvlevebis monacemebi am TvalsazrisiT.
miscems qalebs realuriad gamoiyenon sakuTari uflebebi; genderuli stereotipebis aTviseba xdeba bavSvobis asakidan socializaciis pro-
2. demokratiuli reprezentatiulobis ganviTareba da gaumjobeseba. miuxedavad qa- cesSi. socializacia gulisxmobs yvela im procesebis erTianobas, romelTa meSve-
lis pirobebis gaumjobesebisa, TiTqmis yvela qveyanaSi arasakmarisi reprezen- obiTac adamiani iTvisebs cxovrebiseul gamocdilebas, swavlobs yoveldRiuri
tatiulobaa. anu qalis monawileobis ararsebobaa gadawyvetilebis miRebis yvela cxovrebis normebs, stils, wesebs da Rirebulebebs, romlebic mocemul sazogado-
doeneze; ebaSia miRebuli. socializaciis meqanizmis Sesaswavlad sociologma e. gidensma
3. ekonomikuri damoukidebloba amis ganxorcielebisaTvis aucilebelia: Sromis Caatara Semdegi saxis eqsperimenti: qalebis jgufs aCvenes vardisfer mosaxvevSi
Tanabari anazRaurebis daweseba, kreditebis miRebis Tanabari SesaZleblobebi; gaxveuli patara bavSvi vardisferi qudiT. am bavSvze qalebi yvelaze xSirad ase
Sromis bazarze Tanabari pirobebis Seqmna; reagirebdnen: `rogori pataraa~, `namdvili mzeTunaxavia~, `ra nazi xma aqvs~ da a.S.
4. ganaTleba. igi Zlieri instrumentia — sqesTa Tanasworobis sferoSi, rameTu Semdeg qalebis amave jgufs aCvenes igive bavSvi, oRond amjerad bavSvi cisferebSi iyo
ganaTlebis wyalobiT sazogadoeba Taobidan Taobas gadascems rolebisa da gamowyobili. qalebma ar icodnen, rom pirveli da meore bavSvi erTi da igive iyo. e.w.
normebis Sesaxeb codnas. agreTve misi meSveobiT SeiZleba arsebuli ierarqiuli meore bavSvze Semdegi reaqciebi dafiqsirda: `Tavidanve etyoba, rom Zlieri mamakaci
sistemis koreqtireba; iqneba~ an `xedav, rogori boxi xmiT tiris, etyoba, rom Tavisas yovelTvis gaitans~.
5. orive sqesis erToblivi moqmedeba. Zalze mniSvnelovania orive sqesis SeTanxmeba, qalebs Zalian gaukvirdaT, roca gaiges, rom maT orive SemTxvevaSi erTi da igive bavSvi
arsebuli socialuri disproporciebis Sesaxeb da erToblivi moqmedeba mis warudgines.
gamosasworeblad. mniSvnelovania pasuxismgeblobisa da Zalisxmevis ganawileba; genderze zegavlenas axdens rogorc kulturuli normebi, romlebic adgens, Tu ra
gaeros, qalTa problemebisadmi miZRvnili, mesame konferenciis (naiobi, 1985) unda gaakeTon qalebma da ra mamakacebma, aseve socialuri informaciac, romelic
Semdgom sxvadasxva saerTaSoriso dokumentebSi gamoCnda sqesTa Tanasworobisadmi STaagonebs adamianebs, Tu ramdenad didia qalebsa da mamakacebs Soris sxvaobebi.
kompleqsuri midgomis axali koncefcia. genderul-roluri socializacia procesia, romlis drosac adamianebi swavloben, Tu
meinstrimingi (Mainstreaming) — kompleqsuri midgoma sqesTa Tanasworobis ra aris socialurad miRebuli qalebisTvis da ra — mamakacebisTvis.
problemisadmi, Znelad saTargmnia sxvadasxva enebze. magram es midgoma gulisxmobs gogonebsa da biWebs Soris bevri gansxvaveba aixsneba socializaciaSi gansxvavebiT.
sqesTa Soris Tanasworobis sakiTxebis integrirebis mcdelobas sazogadoebrivi bari, bekoni da Caildi (Barry, Bacon & Child, 1957) ikvlevdnen 100-ze meti qveynis
cxovrebis konteqstSi. amgvarad, is SeiZleba CamovayaliboT aseTnairad: `qalTa da socializaciis praqtikebs. maT aRmoaCines, rom biWebs Cveulebriv aswavlian miaRwios
mamakacTa Tanasworobis problemisadmi midgoma~. aRsaniSnavia, rom sqesTa Soris mizans, hqondes sakuTari Zalebis imedi, iyos damoukidebeli, maSin roca gogonebs
Tanasworobis kompleqsuri midgomis mimarT specialistTa erToblivi azri, Cveulebriv aswavlian izrunon sustebze, hqondeT pasuxismgeblobis grZnoba da iyvnen
konsensusi jer kidev ar arsebobs. kompleqsuri midgomis momxreebi Tvlian, rom yvela damjerebi.
qveyanaSi sqesTa Tanasworobis koncefcia unda detalurad ganimartos da aixsnas, litonma da romnim (Lytton & Romney, !991) ikvlies Crdilo amerikaSi Catarebuli 158
raTa gaTvaliswonebuli iyos qveynis specifika (pilitikuri wyoba, mmarTvelobis socializaciis kvleva metaanalizis saSualebiT. maT aRmoaCines, rom xelSesaxebi
struqtura, tradiciebi da a.S.) rezultatebi miRweuli iyo mxolod sqesiT gasazRvruli qcevis waxalisebis dros.
rac Seexeba zogadad `Mainstriming”-is koncefcias, misTvis amosavali wertili aris dasavleTis qveynebSi Catarebuli 17 gamokvlevis Sedegebi ki gviCveneben, rom
sazogadoeba mTlianad (mTlianobaSi). arsebobs gamoxatuli sxvaobebi bavSvis sqessa da mSoblebis mier maT aRzrdaSi
mokled ganvixiloT rogoria `Mainstriming”-is midgoma sxvadasxva qveynebSi. fizikuri dasjis gamoyenebis sixSires Soris. amasTan, biWebTan fizikuri dasja ufro
CrdiloeT qveynebis ministrTa sabWom aamuSava proeqti, romlis mizani iyo mkacri iyo, vidre - gogonebTan. gansxvavebebi biWebsa da gogonebTan moqcevaSi
meTodebis da instrumentebis amoqmedeba qalTa da mamakacTa Tanasworobis problemis mcirdeboda asakis matebasTan erTad.
integraciis mizniT Sromismowyobis da axalgazrdaTa saqmeebis politikaSi. proeqtis
struqtura iyo `qolgis~ msgavsi da moicavda moqmedebis rig sferoebs. diferencialuri socializacia - es aris procesi, romlis drosac adamiani iTvisebs
amoqmedda Semdegi nacionaluri proeqtebi: Tavisi sqesis Seabamis qcevis modelebs, Rirebulebebs da a.S. diferencialuri
socializaciis Canasaxebi vlindeba jer kidev bavSvis dabadebamde. mSoblebs undaT

84 33
winaswar icodnen gogo eyolebaT maT Tu biWi, radgan amazea damokidebuli Tu ras vxvdebiT xolme aseT viTarebas) evropaSi sqesTa Tanasworoba ganisazRvreboda
daarqmeven mas, rogor saTamaSoebs da tansacmels uyidian da rogor gazrdian mas. mamakacebisa da qalebis deiure uflebebiT aRWurviT. Cvens droSi aRiarebulia, rom
magaliTad, meqsikaSi gogonebs dabadebisTanave uxvritaven yurebs da ukeTeben deiure uflebebs aucileblad ar mivyevarT defaqto viTarebisaken. realurad
sayureebs, rom garSemomyofebs ar SeeSaloT maTi sqesi. amerikaSi axalSobil gogonebs mamakacisa da qalis cxovrebis pirobebi sagrZnoblad gansxvavdeba erTmaneTisagan.
ukeTeben lentebs da babTebs. saqarTveloSi miRebulia gogosaTvis vardsferi da amgvarad, Tanamedrove gansazRvrebiT, genderuli Tanasworoba an sqesTa
biWisaTvis cisferi tansacmlisa da atributebis SeZena. am monacemebidan Cans, rom Tanasworoba — es aris Tanasworoba kanonis winaSe, SesaZleblobaTa Tanasworoba,
genderi Zalian mniSvnelovani socialuri kategoriaa da mSoblebi cdiloben romelic moicavs adamianuri kapitalisa da warmoebis sxva resursebis Tanaswor xel-
Tavdapirveladve moaxdinion, bavSvTa sqesis mixedviT, diferenciacia. misawvdomobas, agreTve, Tanasworobas Sromis anazRaurebaSi da interesebis
diferencialuri socializaciis ori ZiriTadi meqanizmia cnobili: diferencia- gamoxatvis da gadawyvetilebis miRebis Tanasworobas.
luri gaZliereba da diferencialuri mibaZva (modelireba). diferencialuri sqesTa Tanasworoba ar niSnavs urTierTdamsgavsebasa da identurobas. Tanaswo-
gaZliereba muSaobs maSin, roca misaRebi genderuli qcevis waxaliseba xdeba, xolo roba arc mamakacisTvis damaxasiaTebeli cxovrebis wesis normad damkvidrebas
miuReblis — dasja (im pirobiT, rom garkveuli qcevis modelis dasja-waxaliseba gulisxmobs. Tanasworobis arsis garkvevaSi mTavari mniSvneloba or aspeqts aqvs:
Seesabameba mis biologiur sqess). ase magaliTad, peris (Perry) da misi kolegebis kvlevam sqesis socialur struqturas da sqesTa Soris urTierTobebs.
aCvena, rom aSS-Si me-4-dan me-7 klasis biWebi gogonebTan SedarebiT naklebad qalisa da mamakacis genderad, socialur sqesad dayofa qalisa da mamakacis
elodebian mSoblebisgan gakicxvas agresiuli qcevisaTvis. socialuri identifikaciis aRmocenebis droidan momdinareobs. genderi, romelic
empiriuli kvlevebi gviCvenebs, rom 7 wlis asakisTvis, zogjer ki 4-5 wlis biologiuri sqesis socialuri anabeWdia da ganpirobebulia sazogadoebaSi TiToeuli
asakisTvis bavSvebi aRweven genderul konstantobas. amasTanave, dawyebiT skolaSi sqesis damaxasiaTebeli funqciebisa da rolebis ganawilebaze. es ganawileba, romelsac
wasvlamde bavSvebs ukve aqvT myari Sexedulebebi saTamaSoebSi, tansacmelSi, pirvel rigSi kulturuli xasiaTi aqvs, varirebs (cvalebadobas ganicdis) droisa da
moqmedebebSi da saqmianobis sferoebSi genderuli sxvaobebis Sesaxeb. adgilis Sesabamisad. aseTi saxiT gansazRvrul genderis struqturas aqvs individu-
rogorc ki sruldeba genderuli identifikacia, bavSvi avlens gansakuTrebul aluri da socialuri ganzomileba. aRsaniSnavia, rom orive es faqtori erTnairad
interess im roluri modelebisadmi, romlebic Seesabameba maT sqess. es interesi mniSvnelovania.
ganpirobebulia surviliT iyos saukeTeso gogo an biWi. am movlenas diferencialuri TavianTi sicocxlis (cxovelqmedebis) ganmavlobaSi manZilze adamianebi indivi-
mibaZva an diferencialuri modelireba ewodeba. banduras mixedviT, biWebis umrav- dualurad ayalibeben sqesobriv rolebs da normebs, magram, amave dros, genderi,
lesoba (iseve, rogorc gogonebi) 2 wlis asakSi akvirdeba dedis qcevas da cdilobs agreTve, politikur da institucionalur planSi unda ganixilebodes. politikuri da
gaimeoros igi: icvams quslian fexsacmelebs, isvams frCxilebze laqs da a.S. magram, sazogadoebriv—politikuri struqturebi pirvelxarisxovan rolis TamaSoben
rodesac genderuli identifikaciis procesi sruldeba, muSaobas iwyebs diferenci- cxovrebis pirobebis modelirebaSi da xSirad ganapirobeben ama Tu im sqesis statusis
aluri modelirebis meqanizmi da biWi ukve cdilobs mibaZos mamas. diferencialuri ZalaSi darCenas, romelic dadgenilia mocemiuli sazogadoebis pirobebSi. diskri-
mibaZvis safuZvelze SeiZleba aixsnas is, Tu ratom xdeba, rom qalebs Cveulebriv minaciis xangrZlivi istoria (ama Tu im sqesis mimarT) uxilavad da uneblied axdens
moswonT maRaziebSi siaruli, dResaswaulebisTvis mzadeba, xolo mamakacebi cdiloben zemoqmedebas adamianTa yoveldRiur qcevebsa da gadawyvetilebebze.
am saqmianobisTvis Tavis aridebas. igive SeiZleba iTqvas Sina meurneobazec anu radgan tradiciulad aRiarebulia, rom Cveni sazogadoebis RerZi mamakacuria, es
diasaxlisobaze. diferencialuri socializaciiT SeiZleba aixsnas, agreTve, imas niSnavs, rom norma, romelic mamakacebisTvis aris miRebuli, normaa mTeli
mamakacebis da Sesabamisad biWebis midrekileba uyuron sportul telegedacemebs. sazogadoebisTvis, rac aisaxeba sazogadoebis struqturaSi da politikur gadawyve-
socializaciis umTavres wyaroebad miCneulia ojaxi (mSoblebi), Tanatolebi, tilebebSi, da rac xSirad, Tumca ara aucileblad ganzraxulad, aaSkaravebs sqesTa
masmedia (gansakuTrebiT televizia), ganaTlebis sistema. Cven ganvixilavT Soris uTanasworobas.
socializaciis institutebis kvlevebs sxvadasxva kulturebis magaliTze. es kvlevebi sqesTa Soris Tanasworobis idea gvaiZulebs SevafasoT mamakacisa da qalis rolebs
naTlad gviCvenebs socialuri da kulturuli faqtorebis rols genderuli tipirebis Soris gansxvaveba. Tanasworobis principi Seicavs gansxvavebulobis uflebas, rac
procesSi. gulisxmobs aucileblobas gaviTvaliswinoT is ganmasxvavebeli Tvisebebi (Strixebi),
rac sxvadasxva socialuri klasis, politikuri Sexedulebebis, religiuri Sexedule-
gansxvavebuli samuSaos davaleba. im pirobaTa Seswavla, romelSic xdeba bavSvebis bebisa, eTnikuri jgufis da seqsualuri orientaciis qalebsa da mamakacebs axasiaTebT.
swavleba da aRzrda, saSualebas iZleva ukeT gavigoT Tu rogor axdenen zegavlenas Tanasworobis principi imazec gvafiqrebinebs, Tu rogor unda mivaRwioT warmatebas,
kulturuli gansxvavebebi socializaciis procesSi bavSvebis ganviTarebaze. cvlilebebis Sesatanad im sazogadoebriv struqturebSi, sadac ZalauflebiTi
mecnierebi (Edvards & Whiting, 1974; Minturn &Lambert, 1964; E. Whitting & Edvards, 1973) damokidebulebebi qalebsa da mamakacebs Soris ar aris dabalansebuli. Tanasworobis
akvirdebodnen bavSvTa aRzrdis pirobebs 6 kulturis kvlevis procesSi. kvleva principi gvafiqrebinebs, agreTve, Tu rogor unda damyardes wonasworoba garkveul
exeboda bavSvebis qcevas, romelic dakavSirebuli iyo agresiasTan, umcrosebze faseulobebsa da prioritetebs Soris, romlebic sqesebs aqvT.
zrunvasTan, pasuxismgeblobasTan, daxmarebis Ziebasa da yuradRebasTan. gamokvlevaSi Tanasworobis koncefcia gviCvenebs, rom sqesTa socialuri identifikacia gvaZ-
monawileobdnen 3-11 wlis bavSvebi kunZul okinavadan, meqsikidan, filipinebidan, levs saSualebas qalebisa da mamakacebs Soris gansxvavebebisaTvis. amasTan, ise, rom am
indoeTidan, keniidan da amerikis SeerTebuli Statebidan. umniSvnelo genderuli dros ar daveyrdnoT ierarqiis princips (romelic mamakacs maRla ayenebs). es iTxovs
sxvaobebi aRmoCenili iyo sam SerCevaSi (amerikis SeerTebuli Statebi, filipinebi, sqesebs Soris partniorobis gacnobierebas (Segnebas) da faseulobebis iseT gana-

34 83
sasargeblod (qalis sazogadoebrivi statusis gazrdisa da gamyarebis momxreTa kenia), romlebSic rogorc gogonebs, aseve biWebs daaxloebiT erTnairi samuSao
ricxvi rom sagrZnoblad gaizarda, amaze metyvelebs oskampis (Oskamp, 1991) kvlevebic. evalebodaT. danarCen sam SerCevaSi (indoeTi, meqsika da okinava) gogonebs da biWebs
am kvlevebis mixedviT, qalis prezidentobis kandidaturas 1937 wels — 33% — uWerda eqceodnen gansxvavebulad da gogonebs gacilebiT ufro xSirad sTxovdnen moearaT
mxars 1987 wels ki — 82%). umcrosi da-ZmisTvis da gaekeTebinaT saxlis samuSao. rac Seexeba ojaxuri
Tanamedrove msoflioSi mniSvnelovnad gaxSirda da gaZlierda qalis uflebebis- davalebebis Sesrulebebis sixSires, es maCvenebeli yvelaze mcire iyo amerikul
Tvis brZola da qalebs statusis gaumjobesebis RonisZiebebi (konferenciebi, SerCevaSi, sadac arc gogonebi da arc biWebi ar iRebdnen gansakuTrebul monawileobas
seminarebi, aqciebi, programebi da sxv.) — es im procesis Sedegs warmoadgenen, rasac ojaxur saqmianobebSi da umcrosebis movlaSi.
feministurma moZraobebma daudes saTave. bredlim (Bredley, 1993) gamoikvlia bavSvTa Sroma 91 kulturaSi standartuli
gaeros egidiT qalTa konferenciebi Catarda: mexikoSi (1975), kopenhagenSi (1980) da kroskulturuli SerCevis magaliTze. man miiRo Semdegi rezultatebi: 6 wlamde
nairobiSi (1985). am konferenciebze moxda qalis statusis Sefaseba da qalTa bavSvebi asruleben mcire samuSaos yvela kulturaSi. 6 welze ufrosi asakis bavSvebi
ganviTarebis da winsvlis strategiebis dasaxva. 80—90—ian wlebSi sxvadasxva qveynis asruleben iseT samuSaos, romelic faqtiurad Seesabameba (uaxlovdeba) misi
warmomadgenelma qalebma wamowies adamianis uflebaTa sakiTxi da daJinebiT moiTxoves Sesatyvisi sqesis ufrosis samuSaos. Tumca rogorc gogonebi, aseve biWebi, ufro
adamianis uflebebis koreqcia da qalis uflebebis, integracia; xSirad asruleben qalur samuSaos (mag. wylis motana), vidre mamakacurs (mag.
adamianis uflebebis ganxilva Seicavda im ormagi standartebis analizsac, nadiroba). amasTan, bavSvebi xSirad asruleben iseT samuSaos, romelsac ufrosebi
romelic adamianis uflebebsa da qalis cxovrebis realobas Soris arsebobs. qalebma damamcireblad an arakvalificiurad miiCneven. bavSvTa Sromas Tvals adevneben
farTo sazogadoebas daanaxves, rom adamianis uflebebis ganxorcielebas genderuli qalebi, rac xels uwyobs bavSvebis mier kulturuli normebis aTvisebas da amsubuqebs
elferi dahkravs da, agreTve, moiTxoves, rom adamianebis uflebebis struqtura dedis Sromas. amgvarad, bredli Tvlis, rom is vinc zrdis bavSvs, ara mxolod zrdis
srulfasovnad iTvaliswinebdes kacobriobis meore naxevris — qalebis gamocdilebas. Tavis momaval dasayrdens sibereSi, aramed, amave dros, aqvs saSualeba isargeblos
qalis adamianis uflebebis moxmobiT qali uaryofs adamianis uflebebis iseT bavSvTa Sromis nayofiTac.
ierarqias, sadac politikuri da moqalaqis uflebebi an socialur—ekonomikuri uf-
lebebi ganixileba, rogorc upiratesi. amis sapirispirod, qalebi amtkiceben, rom bavSvebis movla da maTze zrunva. vaisnernma da galimorma (Weisner & Gallimore, 1977)
politikuri stabiloba ar ganxorcieldeba manam, sanam ar mogvardeba qalis soci- gaaanalizes 186 sazogadoebis monacemebi da mividnen im daskvnamde, rom Cvili
aluri da ekonomikuri uflebebis sakiTxi; mdgradi ganviTareba SeuZlebelia poli- bavSvebis movliT pirvel rigSi dakavebulni arian dedebi, ufrosi naTesavi qalebi da
tikur procesebSi qalis kulturuli da socialuri rolis CarTvisa da mis mimarT gogonebi. Tumca ki, rogorc ki patarebi izrdebian, maTi aRzrdis pasuxismgeblobas
pativiscemis gareSe. Tanasworoba ver damyardeba ekonomikuri samarTlianobis da iReben ara mxolod maTi debi, aramed — Zmebic. 2-4 wlis bavSvebi aseT `ZiZebTan~
politikuri gadawyvetilebis miRebis yvela doneze qalis monawileobis gareSe. yoveldRiurad drois 70% atareben im sazogadoebebSi, sadac dedebi Tavis drois
mTeli msoflios qalebi xangrZlivi drois granmavlobaSi cdilobdnen yuradRebis umetesi nawili sxvadasxva tipis warmoebiTi saqmianobiT arian dakavebulni da mTel
centrSi daeyenebinaT qalTa diskriminaciis sakiTxi; agreTve, ayenebdnen sakiTxs imis dros dedobrivi movaleobis Sesrulebas ar axmaren. Tumca ki yvela kulturaSi
Sesaxeb, Tu ratom aqvs qalis uflebebs adamianis uflebebis mimarT damxmare statusi. bavSvebi xedaven dedaSi imas, vinc maTze pasuxs agebs.
am mcdelobam 90—iani wlebis dasawyisSi garkveuli winsvla ganicada. 80 gamokvleuli kulturidan (Katz & Konner, 1981; West & Konner, 1976) faqtiurad 20%-
1993 wels venaSi gamarTuli gaeros saerTaSoriso konferenciai adamianis Si mamebi iSviaTad, an arasodes ar arian dakavebulni Cvil bavSvebze zrunviT. mamis
uflebebis Sesaxeb, gadaiqca qalTa mier SemuSavebuli adamianis uflebebis axali axlo urTierToba CvilebTan gamovlenili iyo mxolod kulturaTa 4 %- Si, magram
xedvisa da praqtikis gatarebis saSualebad. am konferenciaze qalTa uflebebis aseTi siaxlovis drosac ki mamebi CvilebTan Tavisi drois mxolod 14 %-s xarjavdnen
saerTaSoriso kampaniam gaitana peticia, romelic msoflio konferencias mouwodebda da uzrunvelyofdnen maTi moTxovnilebebis mxolod 6%-s. monros (R.L. Munroe &
yvela doneze gaeTvaliswinebina qalis adamianis uflebebi da eRiarebina genderuli Monroe, 1994) gamokvlevebma aCvena, rom umetes sazogadoebebSi mamis bavSvTan
Zaladoba, rogorc sayovelTao fenomeni (Tumca ki yvela kulturaSi specifikuri urTierToba — es aris mxolod TamaSi.
formiT gamovlenili). qalebma gaagrZeles am sakiTxis lobireba da 1994 wels kairoSi
rig gamokvlevebSi dadasturda (Katz & Konner, 1981; Segall, 1988, B.B. Whiting, 1965), rom
gaerTianebuli erebis konferenciaze gamorCeulad aRiarebuli iqna qalTa repro-
mamis aryofna (ararseboba) ukavSirdeba zedmet agresias an hipermaskulinur qcevas.
duqciuli uflebebi. 1995 wels pekinSi ki, qalTa msoflio konferenciaze SeimuSaves
xolo sxva gamokvlevebSi (Gronseth, 1957; Lynn & Sawrey, 1959) dadginda, rom mamis
moqmedebis platforma. amiT niSani mieca qalTa uflebebis adamianis uflebebad
xangrZlivi aryofnis dros, magaliTad, omis gamo an zRvaS gasvlis gamo
oficialur aRiarebas. marTalia am konferenciaze miRweul SeTanxmebebs iuridiuli
hipermaskulinur qcevasTan erTad vaJiSvilebi iqcevian aSkarad aravaJkacurad da
Zala ara aqvs; Tumca maT namdvilad aqvT eTikuri da politikuri wona.
avlenen daqvemdebarebis maRal dones, zedmetad giJur fantazias.
yvela es mcdeloba mimarTulia qalsa da mamakacs Soris Tanasworobis dasamya-
dadgenilia, rom TiTqmis yvela kulturaSi mamebi nakleb dros uTmoben
reblad. sqesTa Soris TanasworobaSi ki igulisxmeba: Tanabari mdgomareoba (socia-
qaliSvilebs, vidre - vaJiSvilebs. amasTanave, isini, ufro metad, vidre — dedebi,
luri), damoukidebloba, sazogadoebrivi da kerZo cxovrebis yvela sferoSi Tanabari
axaliseben gogonebis iseT qcevas, romelic sqesobriv-roluri orientaciiT aris
monawileoba da pasuxismgebloba.
gansazRvruli (Lytton & Romney, 1991). dedis aRmzrdelobiTi roli erTnairad
Tanasworobis cneba gulisxmobs qalisa da mamakacis yovlismomcveli monawileobis
mniSvnelovania rogorc gogonebisTvis, aseve — biWebisTvis. magram mama Cveulebriv
princips sazogadoebriv cxovrebaSi. Zvelad (zogjer exlac, Tanamedrove droSic,

82 35
ufro mniSvnelovan rols TamaSobs vaJisSvilis aRzrdaSi (Rohner & Rohner, 1982). maki da platonis mier kerZo ojaxis ideis uaryofiT (kerZo colis, Svilis) qalma dakarga
dei (Mackey, 1985; Mackey & Day, 1997) akvirdebodnen bavSvTa da mSobelTa qcevas kidev erTi tradiciuli elementi — qali, rogorc daqvemdebarebuli patriarqalur
sazogadoebriv adgilebSi 10 sxvadasxva kulturaSi da aRmoaCines, rom gogonebi ufro ojaxSi.
xSirad iyvnen iseT jgufebSi (sazogadoebaSi), sadac ar arian zrdasruli mamakacebi, magram platonis meore idealur ojaxSi qalis daqvemdebarebuloba da metic
maSin roca biWebi ufri xSirad arian iseT jgufebSi, romlebic mTlianad diskriminacia kvlav gamoCnda. aq qalebi moklebulni arian ZiriTad samoqalaqo da
mamakacebisgan Sedgebian. aRsaniSnavia, rom es gansxvavebebi asakTan erTad matulobs. kanonier uflebebs, maT Soris: sakuTrebis uflebas, memkvidreobis uflebas da
sasamarTloSi mowmed yofnis uflebas. maT mxolod yoveldRiuri, rutinuli samuSaos
Tanatolebi. bavSvobaSi da ymawvilobisas socializaciaSi mniSvnelovan rols Sesruleba uwevT — saojaxo saqme, bavSvebis mrovla da meTvalyureoba — bavSvebis
TamaSoben Tanatolebi. Tanatolebis zegavlena izrdeba bavSvTa zrdasTan erTad, aRzrda ganaTlebaze zrunvac ki ar Sedis maT funqciebSi, radgan es funqciebi,
axdens ra bavSvobidan zrdasrulobisken gadasvlis struqturirebas. rogorc inteleqtualuri da prioritetuli, mamakacebs ekuTvnis.
2-10 wlis bavSvTa TanatolebTan urTierTobis analizma, romelic xorcieldeboda unda aRiniSnos, rom Tu platoni pirveli idealuri qalaqis Sesaxeb msjelobisas,
6 kulturis da 6 damatebiTi SerCevis farglebSi mkvlevarTa jgufis mier (Edwards, mainc uSvebs qalisa da mamakacis gaTanabrebis SesaZleblobas, aristotele am SesaZ-
1992; Edwards &Whting, 1993), aCvena sakuTari sqesis warmomadgenlebisadmi upiratesobis leblobas saerTod gamoricxavs.
miniWebis kros-kulturuli TvalsazrisiT universalurad mdgradi tendencia, aristotelesTvis samyaro erTiani struqturaa, sadac Semadgeneli nawilebi
romelic vlindeba dawyebuli 2 wlis asakidan. ufro ufros bavSvebSi sqesis mixedviT ierarqiulad aris organizebuli, mxolod saukeTesosa da upiratess aqvs raciona-
segregacia gxvdeba Zalian xSirad. edvardsi gamoTqvams varauds, rom Tavis msgavsisken luri arsebobis principi, xolo yvela danarCeni misi xelSewyobis funqcias asrulebs.
swrafva SeiZleba sakuTari Tavis SecnobiT iyos ganpirobebuli, Tanatolebi ki — asevea qalisa da mamakacis mimarTebaSic. mamakaci ierarqiis saTaveSia, rogorc
yvelaze kargi sarkea. bavSvisTvis Tanatolebi — es arian isini, visac aqvT misi msgavsi srulyofili da unariani, xolo qali, rogorc bunebrivi naklis mqone Tavisze
Sexedulebebi da gansazRvruli moRvaweobis da qcevis upiratesobis miniWebis `upiratesis~ sasargeblod arsebobs.
msgavseba. magram Tanatolebi, aseve, uzrunvelyofen SesaZleblobebs Sejibrisa miuxedavad imisa, rom Zveli berZnebis daSvebebi imis Sesaxeb, rom bunebrivi
(konkurenciisa) da konfliqtebisaTvis, rac normalur farglebSi ganviTarebis gansxvavebebi qalebsa da mamakacebs Soris amarTlebs politikur uTanasworobas
safuZvelia. SeuTavsebeli iyo adamianTa uflebebis saerTaSoriso enasTan, maT mainc SeaRwies
mozardTa iniciaciis ritualebi vlindeba bevr kulturaSi da miznad isaxavs ganmanaTlebeli Teoretikosebis naSromebSi da, agreTve, Tanamedrove demokratiul
CamoaSoron inicirebuli axloblebs (mSoblebs); moamzados igi seqsualobisTvis, konstituciebSic. (magaliTad, amerikis SeerTebul Statebis konstituciaSic yvelaze
domonirebisa da agresiisaTvis (im doziT, rogorc is micemul kulturaSia misaRebi); ZiriTad uflebas — xmis uflebas — feradkanianebTan erTad moklebuli iyvnen qalebic.
ganamtkicos politiluri kavSirebi. edvardsis gamokvlevebi gviCvenebs, rom Jan—Jak ruso mgznebared gamodioda yovelgvari politikuri uTanasworobis
koleqtiuri ritualebi ufro gavrcelebulia biWebTan mimarTebaSi, vidre — winaaRmdeg, man bunebrivi gansxvavebebis da politikuri uTanasworobis gamo Zveli
gogonebTan da xSired gvxvdeba meomarTa sazogadoebebSi, romlebic aqcents akeTeben berZnebis sawinaaRmdego azri gamoTqva, magram es exeboda mxolod mamakacebs da
qalebisa da mamakacebisaTvis damaxasiaTebel saqmianobebze. qalebis Sesaxeb mas sityvac ar dauZravs.
gansakuTrebiT xazi unda gaesvas im garemoebas, rom dasavluri ganaTlebis miRebas Tuki es filosofiuri da religiuri ideebi ganapirobebden aTasi wlis winandel
da gavrcelebas sazogadoebaSi iniciaciis ritualebis cvlileba mohyveba, magram isini androcentrizms, arsebobs ideebic, romlebic uaxles, Tanamedrove androcentrizms
ukvalod ar qrebian da mainc axdenen gavlenas gogonebisa da biWebis socializaciaze. daedo safuZvlad. amjerad mxedvelobaSi gvaqvs androcentrizmis asi wlis winandeli
gamocdileba, romelmac kidev ufri gaamyara Zveli stereotipebi. man, agreTve,
ganaTleba. bavSvTa mier genderuli rolebis aTvisebaze aseve did zegavlenas axdens mniSvnelovnad ganapiroba adamianuri bunebis gageba dasavlur kulturaSi da Tamamad
ganaTlebis sistemac. miuxedavad imisa, rom ganaTlebis sistema erTiania gogonebisa da SeiZleba miviCnioT qalis Tanamedrove koncefciis ZiriTad qvakuTxedad. — es aris
biWebisaTvis, iseve, rogorc am sistemaSi codnasTan da qcevasTan dakavSirebuli zigmund froidis Sexedulebebi qalisa da mamakacis Sesaxeb.
oficialuri moTxovnebi, gamokvlevebi adasturebs, rom arsebobs mniSvnelovani Tuki iudaistebis da qristianebis Tanaxmad, mamakacebs da qalebs RmerTma mianiWa
gansxvaveba skolis literaturaSi warmodgenil qceviT nimuSebSi biWebisTvis da Tavidanve gansxvavebuli buneba, Tu berZeni filosofosebis Tanaxmad, sqesTa Soris
gogonebisTvis da pedagogebis urTierTobaSi orive sqesis warmomadgenlebTan. gansxvavebebi bunebam ganapiroba, z. froidis Teoriis Tanaxmad (rogorc zemoT
ganaTlebis pirobebi mniSvnelovan gavlenas axdens bavSvebis socializaciaze. davinaxeT), mamakacebsa da qalebs Soris fsiqologiuri gansxvavebebi, ganviTarebis
iaponiisa da amerikis SeerTebuli Statebis me-5 klaselebze Catarebuli dakvirebebi procesSi Camoyalibda.
fsiqoseqsualuri ganviTarebis procesSi, garkveuli etapebis gavTliT mamakacebsa
(Hamilton, Blumenfeld, Akhon & Miura, 1991) aCvenebs, rom maswavleblebi orive qveyanaSi met
da qalebs gansxvavebuli xasiaTis Strixebi uyalibdebaT, sadac mamakacebis da qalebis
yuradRebas aqceven biWebs, amasTan afaseben maT uaryofiTad. amave dros, meti
fsiqologiuri portretebi mkveTrad asimetriulia, xolo qalis portreti sakmaod da
yuradReba veranairad ver aixsneba cudi moqceviT an davalebis SeusruleblobiT.
meorexarisxovani arasrulfaysovani magaliTad: mamakaci — dominanturi, aqtiuri,
genderuli rolebis aTvisebaSi mniSvnelovan rols TamaSobs, agreTve, skolis
mamaci, gonieri da a.S. qali ki— pasiuri, eWviani, narcisuli, crumorwmune da a.S.
saxelmZRvaneloebi da maTSi moTavsebuli ilustraciebi. aq warmodgenili qalis da
miuxedavad kerZo da sazogadoebriv cnobierebis aseTi xangrZlivi ganpirobebu-
gogonas personaJebi tradiciuli stereotipuli Tvisebebis matarebelia: maT
lobisa, bolo dros sazogadoebaSi icvleba ganwyobebi genderuli Tanasworobis ideis
mamakacebi da biWebi icaven, Sevlian, aswavlian an mfarveloben. aqedan gamomdinare,

36 81
orsulobas, tanjviT Sob Svilebs. qmrisken geqneba ltolva, is ki ibatonebs Senze~. skolis saxelmZRvaneloebi, rogorc socializaciis modelebi xels uwyobs tra-
qalis arasrulfasovnad, meorexarisxovnad Sefasebis tendencia grZeldeba da diciuli genderul-roluri ideologiis ganmtkicebas da Sesabamisi stereotipuli
Rrmavdeba qristianobaSic. qristianebi, romlebic ebraelTa RmerTs — iahves — qristes Sexedulebebis Camoyalibebas.
mamad miiCnevdnen, da Sesabamisad monoTeizms da RmerTis mamrobiToba aRiarebdnen. sabavSvo literaturaSi seqsizmis gamosavlenad genderuli mkvlevrebi akeTebdnen
aranaklebi mondomebiT cdilobdnen bibliidan da axali aRTqmidan qalis RvTaebri- teqstebis Sinaarsis analizss. kroskulturuli kvlevebis umravlesobaSi dadginda,
obis niSanwyalis aRmofxvras. qristianebi kategoriulad daupirispirdnen gnosti- rom im wignebis kiTxva, romlebSic SeimCneva sqesobriv-roluri stereotipizacia, xels
kosebis Sexedulebebs, romelTa azriT, bibliis dabadebis teqstSi arsebuli muxlis uwyoben bavSvebis TamaSebis sqesobriv-rolur tipizacias.
`Seqmna RmerTma kaci, Tavis xatad Seqmna igi; mamakacad da dedakacad Seqmna igi~ amerikis SeerTebul StatebSi bolo dros Catarebuli wignebis analizi uCvenebs,
(dabadeba 1:27) — interpretireba saSualebas iZleva mamakacisa da qalis Tanasworobis rom 1980 wlis Semdeg gamocemuli sabavSvo literatura sagrZnoblad Seicvala, magram
da Sesabamisad Tanasoruflebianobis aRiarebisa. orTodoqsma qristianebma katego- biblioTekebSi jer kidev arsebobs seqsizmiT gaJRenTili wignebi. am literaturaSi
riuli miuRebloba gamoucxades gnostikosTa Sexedulebebs, maTi azrebi eretikulad qalebi warmodgenilni arian rogorc ojaxuri keris mfarvelebi, maSin roca mamakacebs
gamoacxades da Semdegom gnostikosTa teqstebi saerTod gaanadgures. aqvT sruli SesaZlebloba sakuTari Tavis realizacia saxls gareT moaxdinon. es
bibliuri istoria mTeli dasavluri civilizaciisTvis qalis Sesaxeb koncefciis istoriebi (moTxrobebi) gogonebs aswavlian, rom maTi funqciaa bavSvebis movla da
safuZvels qmnis. magram am koncefciis CamoyalibebaSi dasavluri azrovneba ara ojaxuri meurneobis gaZRola, sxva rolebi ki mamakacTa privilegiaa. sabavSvo
mxolod bibliur istorias eyrdnoboda, aramed antikur filosofiur da politikur literaturis umetesobaSi gogonebisa da qalebis ilustraciebi saojaxo nivTebTan
tradiciebsac, romlebic saTaves Zvel saberZneTSi iReben. aris dakavSirebuli. magaliTad, gogonas uWiravs cocxi, dedas exmareba WurWlis
istorikosebi antikuri xanis berZnebs dasavluri civilizaciis damfuZneblad recxvaSi da sxv. biWebisa da mamakacebis ilustraciebi ki amave literaturaSi iseT
miiCneven. maT Seqmnes pirovnuli Tavisuflebisa da samarTlianobis tradiciebi, maTi Sromis iaraRebTan (instrumentebTan da atributebTan) aris dakavSirebuli, romlebic
xelovneba da mecniereba dasavluris fundamentia, magram am dadebiTi wvlilis garda saWiroa saxls gareT samuSaod.
maTve Seqmnes mizoginiis (qalTmoZuleobis) tradiciac, romelic SemdgomSi dasavluri mSobelTa ganwyobebs moswrebis mimarT aseve SeuZliaT mniSvnelovani gavlenis
qalis koncefciis ganmsazRvreli gaxda. moxdena bavSvTa miRwevebze. serpelma (Serpell, 1993) aRmoaCina, rom zambiaSi iTvleba,
Zalze mniSvnelovania platonis da aristoteles azrebi da gansazRvrebebi qalis rom ganaTleba ufro mniSvnelovania biWebisTvis, vidre — gogonebisaTvis. amitom
bunebis Sesaxeb. maTi Sexedulebebi Zalian axlosaa iudeur da qristianul skolaSi swavlebaze pasuxismgeblobas ZiriTadad iRebs mama, deda ki bavSvebis movliT
SexedulebebTan, Tumca platonis da aristoteles TxzulebebSi qali ar iyo aris dakavebuli. CineTSi, iaponiaSi da amerikis SeerTebul StatebSi dedebi Tvlian,
ganxiluli, rogorc macdunebeli da qalis seqsualoba maTTvis angariSgasawevi rom biWebi ufro kargad unda iTvisebdnen maTematikas, gogonebi ki — kiTxvas (Lummis &
fenomeni ar iyo. Stevenson, 1990), Tumca ki, realobaSi gogonebic da biWebic erTnairi warmatebiT
platonis azriT, adamianis buneba ori saxisaa, sadac mamakacebi `upiratesi rasaa~. iTviseben orive sagans.
Tavdapirveli Seqmna, saerTod ar Seicavda qalebs. Seiqmnen mxolod mamakacebi,
romelTa sulebi calkeulvarskvlavebtan iyvnen dakavSirebulni da vin am qveynad masmedia. gavrcelebuli azris mixedviT, bolo dros televizia konkurencias uwevs
wesierad cxovrobda, isev Tavis varskvlavze brunedeboda dalocvili da araCveu- mSoblebisa da maswavleblebis mier warmodgenil qceviT modelebs. televizia myari
lebrivi cxovrebisTvis. codvili mamakacebi ki, meored dabadebisas qalad sqesobriv-roluri ideologiis matarebelia da Sesabamisad qmnis qalebisa da
evlinebodnen samyaros da Tu am saxiTac ver Seikavebdnen Tavs borotebisgan, mamakacebis stereotipul saxeebs.
SemdgomSi ukve sazarel arsebebad gadaiqceodnen. Seqmnis am miTis Tanaxmad qali mkvlevrebis mier satelevizio programebis analizma aCvena, rom umravles
mamakacisgan aris warmoqmnili, iseve, rogorc bibliaSi da metic, qali Seqmnilia kulturebSi teleekranebze mamakacebi ufro xSirad Canan, vidre - qalebi. amasTan,
codvili, mxdali da uRirsi mamakacisagan. is ki, vinc qalad yofnisasac agrZelebda mamakacebi warmodgenilni arian, rogorc ufro Zlierni da aqtiurni, xolo qalebi ki -
uRirs cxovrebas, mdabal mankier cxovelad iqceoda xelaxali dabadebisas. rogorc gulisxmierni da emociurni.
platonma, rogorc socialurma vizionerma, ori qalaqis aRwerilobac mogvca: reklamebSic mamakacebi dominantur rolSi gamodian. qalebi ZiriTadad iseT
idealuri qalaqi — sadac mTel sakuTrebas erTad flobs `mcvelebis~ elitaruli reklamebSi monawileoben, romlebic saojaxo saqmianobas an saojaxo nivTebs exeba. es,
jgufi, romelTac ar amoZavebs piradi interesebi da meore idealuri qalaqi — sadac ra Tqma unda, Zlier zegavlenas axdens tradiciuli genderul-roluri ideologiis
sakuTreba ar aris saerTo. platonis pirvel idealur qalaqSi anu sazogadoebaSi iyo Camoyalibebaze.
yovelgvari kerZo — ojaxic, Svilic da colic. rigi gamokvlevebisa (Archer) gviCveneben, rom qalebisa da mamakacebis
platonis idealur sazogadoebaSi qals uCveulo roli eniWeboda; mas iseve unda gamosaxulebebSi saxe warmodgenilia sxvadasxva xarisxiT. am movlenas feisizmi
Seesrulebina `mcvelis~ roli, rogorc mamakacs. amisTvis ki isini unda ewodeba. kerZod, amerikis SeerTebul StatebSi Catarebuli kvlevebis Sedegad,
gadaemzadebinaT, Tumca amis miuxedavad, qali, savaraudod, mainc uaresad gamovlinda, rom fotoebi presaSi mamakacebis SemTxvevaSi xazs usvamen saxes, xolo
Seasrulebda am rols, radgan ar flobda, im umaRles Tvisebebs, rasac - mamakaci. qalebis SemTxvevaSi — maT sxeuls. mamakacebi, Cveulebriv, warmodgenilni arian
aRsaniSnavia, rom iseTi xedviT qalis erTmeoda seqsualuri atributika. kisridan zemoT, xolo qalebi — mTlianad. es faqti, arCeris azriT, miuTiTebs imaze,
Zveli berZnebis ganmartebaSi qals tradiciuli androcentruli elementebidan rom masmedia mamakacebis saxis upiretesi CvenebiT xazs usvams mamakacebis pirovnebas
erTi aklia, es aris qali, rogorc seqsualuri, saSiSi arseba — macduri. xolo da maT mniSvnelobas sazogadoebaSi. arCerisa da misi kolegebis mier gamokvleuli iyo

80 37
12 qveynis beWvdiTi gamocemebi. yvela qveyanaSi gamovlinda feisizmis movlena. socialur institutebSi, rac mamakacTa Zalauflebis mudmiv kvlavwarmoebas iwvevda.
`androcentrizms~ Tavisi didi istoria aqvs, is maSin iwyeba, roca daiwyo qal-
saTamaSoebi. saTamaSoebi asruleben mniSvnelovan rols diferencialuri sociali- RmerTis mamrobiTi RmerTiT Secvlis procesi da Sesabamisad qalis arasrulfasovan
zaciis procesSi. arsebobs saTamaSoebis mkveTri diferenciacia, genderuli niSniT. da macdur arsebad gamocxadeba. manamde ki iyo xana, sadac adidebdnen `zeciur diad
kerZod, gogonebis saTamaSoebad yvela kulturaSi miiCneva Tojinebi, saojaxo dedofals~, memkvidreoba qalis xaziT gadaecemoda Taobidan Taobas, kaci ar
saqmianobaSi gamosadegari nivTebis modelebi (e.w. saeqimo inventari, WurWeli, bavSvis akontrolebda qals; sufevda matriarqati. mesopotamiuri wyaroebi savsea diad
movlasTan dakavSirebuli sagnebi, logini, etli, sabani da sxv.). biWebis saTamaSoebad qalRmerTze miTiTebebiT. Sumeruli locvebi adideben didebul dedofals — nanas,
miCneulia manqanebis modelebi TviTmfrinavis da manqanebis konstruqtorebi da sxv. rogorc Zlevamosil qalbatonsa da Semoqmeds.
msgavsi genderuli stereotipebi, romlebic dakavSirebuli iyo saTamaSoebTan, qalRmerTis Zalauflebas yvelaze Zolierad daupirispirda iudaizmi, mama—
gamovlenili iyo rogorc dasavlur kulturebSi, aseve afrikaSic, sadac gogonebi RmerTis ideiT. es iyo me—17 saukuneSi Cvens welTaRricxvamde, roca abraamma iahvesTan
TamaSobdnen TojinebiT, biWebi ki — manqanebis konstruqtorebiT da iaraRebis mode- `xelSekruleba~ dado. ase daiwyo mTels axlo aRmosavleTSi qalRmerTis mamrobiTi
lebiT. gogonebisa da biWebis saTamaSoebis gamokvlevebi gviCvenebs, rom gogonebi RmerTiT Secvlis procesi. cnobierebaSi damkvidrda mamrobiTi sqesis RmerTis —
gadian e.w. `praqtikas~ da emzadebian momavali rolebisaTvis —diasaxlisobisa da Sesabamisad ki srulfasovani mamakacis da arasrulfasovani qalis stereotipi,
dedobisaTvis. genderulad tipirebuli saTamaSoebi uviTareben maT urTierTobebis romelic acdunebs mamakacs, rom WeSmariti gzidan gadaaxvevinos.
unarebsac. biWebis saTamaSoebi ki mimarTulia SemoqmedebiTobis, garSemomyofi samya- qalRmerTis sruli uaryofisTvis ebraelebma samyaros Seqmnis axlebuli versia
ros gardasaxvis unaris, maTematikuri unarebis, logikuri azrovnebis ganviTarebaze. wamoayenes, romelic gansxvavdeboda aRmosavluri versiebisagan, sadac Zalauflebi-
biWebis saTamaSoebi iwveven, agreTve, Sejibrze da liderobaze mimarTuli qcevebis sTvis brZola mdedrobiT da mamrobiT RvTaebebs Soris mimdinareobs. iahves
waxalisebas. mimdevrebi saerTod uaryofdnen sxva RmerTebis arsebobas da yvela diad saqmes
amgvarad, nebismieri saTamaSoebis maRaziis analizi gviCvenebs, rom arsebobs gogo- mxolod iahves miawerdnen (samyaros Seqmnas). amrigad qalRmerTis sruli uaryofa
nebisa da biWebis saTamaSoebi. isini diferencialuri socializaciis instrumentebia. xdeboda.
amasTan, saTamaSoebis genderul mikuTvnebulobaze miuTiTebs ara matro maTi amis Semdeg ki mamakaci, rogorc samyaros Semoqmedi da misi STamomavali, sazRvravs
funqcia, aramed saxeli da SefuTvis kolofic. qalTan, rogorc `sxvasTan~ damokidebulebasa da urTierTobas.
amgvarad, arsebobs pankulturuli tendencia bavSvebs aswavlon, maT ki aiTvison androcentruli TvalsazrisiT, SeiZleba gamoiyos mamakacis qalTan damokide-
genderis Sesatyvisi qceva, Tumca kulturaTa Soris mciredi sxvaoba vlindeba TviT bulebis sami aspeqti: 1) qali, rogorc arasrulfasovani universalur standartTan
swavlebis SinaarsSi. mimarTebaSi, romelTanac mamakacs sakuTari Tavi aqvs identificirebuli. 2) qals
mxolod saojaxo da reproduqciuli funqciebi aqvs ojaxSi, romlis ufrosadac
saleqcio kursis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: mamakaci sakuTar Tavs miiCnevs. 3) qals aqvs unari aRZras da daakmayofilos mamakacis
seqsualuri mada, romelic mamakacisTvis erTdToulad amaRelvebelicaa da saSiSic.
diferencialuri gaZliereba — socializacis procesi, romlis drosac mocemuli es ideebi warmodgenilia samyaros Seqmnis bibliur versiaSic. magaliTad, adams
sazogadoebisaTvis misaRebi qcevis waxaliseba xdeba, xolo miuReblis — socialuri uflisgan miniWebuli aqvs gansakuTrebuli ufleba sakuTari Sexedulebisamebr saxeli
dasja. mianiWos yovel qmnilebas, maT Soris qalsac; amasTan RmerTis xatad mxolod adami aris
Seqmnili. `RmerTma ZilquSi mohgvara adams da ra daeZina, gamouRo erTi nekni da mis
diferencialuri imitacia (modelireba) — socializaciis procesi, romlis drosac adgilas xorci Caudo. im neknisagan, adams, rom gamouRo, dedakaci Seqmna ufalma
adamiani irCevs rolur modelebs misTvis Sesatyvis jgufSi miRebuli normebis RmerTma da adams miuyvana. Tqva adamma: es ki marTlac Zvalia Cemi ZvalTagani da xorci
mixedviT da cdilobs mibaZos maT. Cemi xorcTagani; dedakaci erqvas mas, radgan kacisagan aris gamoRebuli~. (dabadeba
2:18—23).
genderuli konstantoba — bavSvis mier imis gageba, rom sqesi mudmivia da misi Secvla
amrigad, bibliis mixedviT, eva aris arasrulfasovani, meoradi qmnileba, mamakacis
SeuZlebelia.
damxmared Seqmnili. is ar aris `saxelebis damrqmevi~.
qalis arasrulfasovnebaze miuTiTebs codviT dacemis istoriac.l gvelma imitom
metaanalizi — es aris statistikuri teqnika, romlis mizania jgufTa Soris sxvaobis
daiyolia eva. gaasinja akrZaluli xis nayofi, rom igi arasrulfasovan arsebad da
saerTo Sefaseba dadgena ramdenime gamokvlevidan miRebuli informaciis kombinaciis
RmerTTan naklebad daaxloebulad CaTvala.
gziT.
codviT dacemis ambavSi, agreTve, kargad Cans qalis macduri buneba; roca eva
seqsizmi — winaswari ganwyobebi da madiskriminirebeli qceva ama Tu im sqesis daiTanxmebs adams gaakeTos is, rac mas ufalma aukrZala. saukuneebis manZilze
warmomadgenlis mimarT. interpretatorebi adamis codvas evas macdurobas miawerdnen.
da bolos, bibliaSi moTxroblia im sasjelis Sesaxebac, romelsac qali iRebs
feisizmi — qalisa da mamakacis gamosaxulebaSi saxisa da sxeulis gansxvavebuli reproduqciuli da ojaxuri funqciis SesrulebiT. qali isedac mamakacis damxmared
xarisxiT warmoCenis tendencia. iyo Seqmnili, magram codvis dacemis Semdgom kidev ufro daqvemdebarebuli da
tanjuli gaxda. RmerTma uTxra dedakacs: `satanjvels gagimravleb da gagiZneleb

38 79
kvira #7 leqciis msvlelobisas moyvanili iqneba konkteruli magaliTebi yoveldRiuri
leqcia —2 sT cxovrebidanac, rac xels Seuwyobs studentebis mier genderuli socializaciis
institutebis zegavlenis ukeT gacnobierebas da kulturis rolis gaazrebas am
Tema #7 - genderuli asimetria: diskriminacia Tu norma. procesSi.
genderuli Tanasworobis cneba. socializaciis yoveli wyaros ganxilvisas gaTvaliswinebulia, agreTve, studen-
kultura da genderuli Tanasworobis modelebi. tebis aqtiuri monawileoba leqciis procesSi. maT moeTxovebaT gaixsenon SemTxvevebi,
roca maTi an maTi nacnobebis mier am institutebis mxridan mowodebuli genderuli
leqciaze ganxiluli iqneba genderuli asimetriis warmoSobis mokle istoria. qcevis nimuSebis modelireba (imitacia) xdeboda an iseTi SemTxvevebi, roca gende-
sakiTxi ganxiluli iqneba rogorc religiur WrilSi, aseve, antikuri filosofiuri rulad Seusabamo qcevas mSoblebis, ufrosebis an Tanatolebis mxridan uaryofiTi
azris ganviTarebis TvalsazrisiTac. kerZod, ganxiluli iqneba platonisa da Sefaseba mohyva.
aristoteles mosazrebebi qalisa da mamakacis funqciebze da rolebze sazogadoebaSi. leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil
ganxiluli iqneba genderuli Tanasworobis sakiTxis Tanamedrove mdgomareoba, droSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis
genderuli Tanasworobis misaRwevad mniSvnelovani amocanebi da RonisZiebebi. masalebi. studentebs, agreTve, daevalebaT seminarisaTvis gaakeTon e.w. qalebisa da
mamakacebis Jurnalebis analizi. kerZod, gansazRvron, maTi Tematika, ikvlion
ganxiluli iqneba, agreTve, Gender Mainstreaming –i da misi ganxorcielebis modelebi
seqsizmisa da feisizmis movlena; gaanalizon, Tu rogor vlindeba genderuli
sxvadasxva qveynebSi.
stereotipebi mocemul publikaciebSi.
mTlianobaSi Tu moviazrebT yvela im SesaZlo mizezebs, romelic ganapirobebs
seminari #3 (Tema # 3 ) — 2 sT
qalis dabal statuss, maTi sakmaod farTo speqtri arsebobs: sazogadoebriv
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba jgufuri dis-
cnobierebaSi gamjdari stereotipebi qalis tradiciuli rolis da marTvis unarebis
kusia seminaris Temaze. kerZod, Semowmdeba masalis aTvisebis (socializaciis institutebis
uqonlobis Sesaxeb, organizaciebsa da dawesebulebebSi arsebuli normebi, romlis
codna, ZiriTadi cnebebis floba) xarisxi; dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi:
mixedviT mamakacs eniWeba upiratesoba. TviTon qalebSi arsebuli ganwyobebi, dabali
1. daasaxeleT is faqtorebi, romlebic gansazRvraven qalebsa da mamakacebs Soris
statusis molodini da mimRebloba.
genderul sxvaobebs.
miuxedavad imisa, rom qalis dabali statusi zogadi tendencia yvela kulturis-
2. socializaciis romeli institutebi iciT? mokled daaxasiaTeT TiToeuli maTgani.
Tvis saerToa, kulturaTa Soris arsebuli variaciebi mainc sakmaod mravalferovania
3. axdens Tu ar gansxvavebul zegavlenas socializacia niWier gogonebze da niWier
da damokidebulia: sazogadoebis kulturis da ganaTlebis doneze.
biWebze?
Cven patriarqalur samyaroSi vcxovrobT da Cveni cnobierebac amis Sesabamisia.
4. ra zegavlenas axdenen kulturuli tradiciebi socializaciis Sedegbze?
jari, industria, teqnologia, universitetebi, mecniereba, politikuri dawesebu-
5. ra da ra sferoebSi vlindeba genderuli diferencialuri socializaciis Sedegebi?
lebebi, finansebi, maSasadame, yvelaferi rac Zalauflebas ukavSirdeba mamakacTa
6. rogoria diferencialuri socializaciis meqanizmebi?
xelSia. am fenomenis aRsaniSnavad XX saukuneSi Cndeba axali cnebac — androcentrizmi.
7. seminarze moxdeba Sesrulebuli davalebis warmodgena, Sedegebis jgufuri
rogorc Sarlot perkins gilmani ambobs: `mamakacis Seqmnili samyaro, anu Cveni
Sejameba da analizi.
androcentruli kultura~. am kulturis Tanaxmad, ki mamakaci ganasaxierebs
kacobriobas, qali ki erTgvari damatebaa, mamakacs daqvemdebarebuli damxmarea.
ZiriTadi literatura:
androcentrizms da Sesabamisad qalis diskriminacias xangrZlivi istoria aqvs,
1. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press,
Tumca kacobriobisTvis es eTgvari `norma~ iyo. XIX saukunis meore naxevramde TiTqos
mTeli msoflio da maT Soris amerikelebic, Tavisuflebis flamgmanebi — TiTqos ver Philadelphia,1992, p.: 144-188;
amCnevden gansvlas Tavisuflebis idealis erTgulebasa da qalTa uflebebis uaryofs 2. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. Steinmetz, Plenum
(diskriminacias) Soris. amaze maT Tvalebi feministuri moZraobis pirvelma talRam Press, 1988, p.: 327-370;
auxila. 3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 123-144;
60-iani wlebis feminizmis meore talRam win wamowia `seqsizmis~ socialuri 4. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
cnobiereba yvela im ideologiur da praqtikul sferoSi, sadac diskriminacia sqesis Edition, Fllin and Bacon, 1994, p.: 204-207.
safuZvelze xdeboda. feministebma naTeli gaxades, rom qalisTvis naklebi samuSaos,
(Tanac, dabali statusis mqone) miecema da naklebi anazRaureba, sworedac rom damatebiTi literatura:
diskriminacia iyo, romelic mxolod dromoWmul kulturul stereotipebs 1. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 29-82;
efuZneboda. (amis Semdeg TviT reaqciulma politikosebmac ki dauWires mxari Tanabari 2. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
xelfasis ideas). Oxford University press, 2001, gv.: 329-332;
magram bolo periodSi sazogadoebaSi da cnobierebaSi momxdari cvlilebebis 3. Families in Multicultural Perspective, edited by Bron B. Ingoldsby, Suzanna Smith, The Guilford Press, 1992, T.: 8;
miuxedavad aRmoCnda, rom sqesisa da genderis Sesaxeb arseabuli stereotipuli 4. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, gv.:, 198-226.
Sexedulebebi Zalian farTod iyo gamjdari rogorc adamianis fsiqikaSi, aseve

78 39
kvira #4 kiTxvebi:
leqcia —2 sT 1. ras niSnavs genderuli stratifikacia?
2. daasaxeleT genderuli stratifikaciis paternebi. SeadareT isini erTmaneTs.
Tema #4 - genderuli rolebi da stereotipebi. 3. rogoria genderuli stratifikaciis paternebis mimarTuleba sxvadasxva
kroskulturuli monacemebi. kulturebSi?
4. ra faqtorebi gansazRvravs sazogadoebis genderul stratipikacias?
leqciaze ganxiluli iqneba stereotipebis raoba da maTi warmoSobis kanonzo- 5. rogoria Sromis bazris genderuli aspeqtebi?
mierebebi, agreTve, maTi funqcionirebis konkretuli magaliTebi sxvadasxva 6. rogoria qalTa monawileobis xarisxi politikaSi?
kulturebSi. moyvanili iqneba iluzoruli korelaciebis cneba da misi SesaZlo 7. rogor da ra sferoebSi vlindeba gansxvavebebi qalTa da mamakacTa uflebebSi?
axsnebi. ganxiluli iqneba genderuli rolebi da maTi kroskulturuli sxvaobebi 8. ra aris genderuli socialuri konstruqtivizmis arsi?
umcrosebze zrunvis, ufrosebTan siaxlovis, agresiis gamovlenis da sakuTaris 9. ra Teoriulma da politikurma wanamZRvrebma gansazRvra genderuli socialuri
Rirsebis grZnobis TvalsazrisiT. ganxiluli iqneba tradiciuli qaluri da konstruqtivizmis aRmoceneba?
tradiciuli mamakacuri rolebi da agreTve, is SezRudevebi, romlebsac es rolebi 10. rogor aris gagebuli genderuli socialuri konstruqtivizmis TeoriaSi genderi?
uweseben qalebsa da mamakacebs.
genderuli rolebi yalibdeba qalisa da mamakacis sqesebs Soris gansxvavebis
Sesaxeb stereotipuli kulturuli Sexedulebebis konteqstSi. gamokvlevebi aCvenebs,
rom bavSvebs cxovrebis pirvel or weliwadSi uyalibdebaT qalur da mamakacur
sawyisTan dakavSirebuli stereotipebi, xolo ukve 3-4 wlis asakSi bavSvebi am
stereotipebs iyeneben saTamaSoebiis kategoriis, saqmianobis sxvadasxva saxisa da
profesiebis gansasazRvrad. gamokvlevebis Sedegad dadginda, agreTve, rom im
stereotipebis aTviseba bavSvebis mier, romlebic dakavSirebulia saTamaSoebisa da
moRvaweobis sferoebis genderul dayofasTan, win uswrebs qalisa da mamakacis
xasiaTis Taviseburebebis Sesaxeb stereotipuli Sexedulebebis SeTvisebas.
uiliamsma da bestma ikvlies 25 qveynis 5 da 8 wlis asakis bavSvebi. yvela qveyanaSi
stereotipebis procenti izrdeboda asakis matebasTan erTad. kerZod, 5 wlis
bavSvebTan stereotipizaciis done 60% iyo, xolo 8 wlis bavSvebSi — 70%. iseTi
zedsarTavi saxelebi, rogoricaa Zlieri, agresiuli, ulmobeli, gabeduli -
dakavSirebuli iyo mamakacTa sqesTan. xolo iseTi zedsarTavi saxelebi, rogoricaa
susti, nazi, damTmobi, keTili - dakavSirebuli iyo qalTa sqesTan.
stereotipizaciis TvalsazrisiT, gogonebisa da biWebis maRali monacemebi
miRebuli iyo axal zelandiaSi da inglisSi, gansakuTrebiT ki — pakistanSi. Zalian
dabali monacemebi iqna miRebuli braziliaSi, taivanSi, genmaniaSi da safrangeTSi.
Tumca qveynebs Soris arsebobs sxvaobebi swavlebis tempebSi, magram, saerTod,
stereotipebis aTviseba iwyeba 5 wlis asakidamde, misi tempi izrdeba dawyebiT klasebSi
da sabolod sruldeba Wabukobis periodSi.
gogonebi da biWebi stereotipebs erTnairi tempiT iTviseben. Tumca arsebobs
kroskulturuli sxvaobebi maT mier qalisa Tu mamakacis stereotipebis aTvisebis
rigiTobaSi. rogorc Cans, qalis stereotipi iqneba aTvisebuli pirvelad, Tu mama-
kacis, es damokidebulia mocemul kulturaSi qalisa da mamakacis stereotipizaciis
simkveTris xarisxze, maTi xatis met-nakleb diferencirebulobaze. ase magaliTad,
genmaniaSi, braziliaSi, portugaliaSi da venesuelaSi bavSvebis mier qalis genderuli
stereotipi ufro adre iyo aTvisebuli, vidre — mamakacisa.
bavSvebis mier stereotipiebis aTviseba damokidebulia, agreTve, mocemul
kulturaSi qalebisa da mamakacebis stereotipizaciis da maTi Tvisebebis gamijvnis
xarisxze. islamur kulturebSi 5 wlis bavSvebis gamokvlevam aCvena, rom isini ufro
mkacr sazRvrebs avleben qalisa da mamakacis stereotipul Tvisebebs Soris. amasTan,
islamur qveynebSi sxva qveynebisgan gansxvavebiT stereotipebis aTviseba ufro
adreul asakSi mimdinareobs.

40 77
uTanasworoba da ra gziT SeiZleba misi gamosworeba. es TamaSi amave dros safuZvels alberti da porteri (Albert & Porter, 1986) ikvlevdnen genderul stereotipebs farTe
moamzadebs Semdegi Temis ukeT gaazrebisaTvis. mniSvnelobiT (damaxasiaTebel Tvisebebs da rolur ganwyobebs). maT kvlevaSi
studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi monawileobdnen 4-dan 6 wlamde asakis bavSvebi amerikis SeerTebul Statebidan da
moamzadon saswavlo kursis savaldebulo samecniero literaturSi (riderSi) samxreT afrikidan. mkvlevrebma daadgines, rom stereotipebis Sesaxeb Sexedulebebi
warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi. farTovdeba asakTan erTad. amasTan, samxreT afrikel bavSvebs ufro mkafio
leqciis bolos studentebs miewodebaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: warmodgena hqondaT mamakacis stereotipul rolze, vidre _ amerikel bavSvebs. qalis
stereotipuli rolis mimarT sxvaobebi kulturaTa Soris ar gamovlinda.
samarTlianobis Teoria (Adams) _ Cven garkveul Zalisxmevas (dros, energias, intons-petersonis (Intons-Peterson, 1988) kvlevam aCvena, rom Svedi bavSvebi (11-18 ww.)
kvalifikacias, unarebs da a.S.) vdebT Cvens samuSaoSi da viRebT garkveul anazRa- qalebs miaweren ufro met mniSvnelovan Tvisebebs, vidre — amerikeli bavSvebi.
urebas., imisaTvis, rom gavarkvioT, Tu ramdenad samarTliania es ukanaskneli, Cven bavSvebSi gamovlenili aseTi Sedegebi gansazRvra iman, rom stereotipuli
vadarebT Cvens mier Cadebuli Zalisxmevisa da anazRaurebis mimarTebas `Sesadarebeli Sexedulebebi qalebisa da mamakacebis Sesaxeb ufro axlosaa erTmaneTTan SvedeTSi,
jgufis~ mier Cadebul Zalisxmevisa da mis anazraurebas Soris mimarTebas. vidre — amerikaSi. amasTanave, aRsaniSnavia, rom qalebisa da mamakacebis prioritetebi
profesiis arCevaSi SvedeTSi erTmaneTs ar emTxveva. qalebi upiratesobas aniWeben
`SuSis Weri~ _ es aris metafora imis Sesaxeb, rom organizaciaTa umravlesobaSi
momsaxureobis sferos, xolo mamakacebi — bizness. amerikaSi ki piriqiT, profesiuli
arsebobs e.w. uxilavi Weri, romlis zemoTac qalebi da agreTve, araevropuli
prioritetebi qalebsa da mamakacebs Soris erTmaneTs emTxveva. amasTan orive jgufi
warmoSobis amerikelebi, ubralod ver adian.
upiratesobas aniWebs eqimis da advokatis profesias da xelmZRvanel Tanamdebobas.
genderis sociluri konstruqtivizmi _ feministuri Teoria, romlis mixedviTac uiliamisis da bestis, da, agreTve, sxva mkvlevarTa mier ganxorcielebuli
genderi ar aris biologiurad determinirebuli, aramed igi socialurad konstrui- kroskulturuli kvlevebi miuTiTebs, rom genderuli stereotipebi universalur
rebulia Zalauflebis asimertiuli gadanawilebis gamo. xasiaTs atareben. amasTan kultura zegavlenas axdens maTi aTvisebis tempsa da
araarsebiT Sinaarsobriv aspeqtebze. amgvarad, genderuli stereotipebi SeiZleba
genderuli urTierTobebi (genderis sociluri konstruqtivizmis mixedviT) _ es ganvixiloT im universaliebis rangSi, romlebic sxvadasxva kulturaSi sxvadasxva
aris Zalauflebisa da Tanasworobis socialurad organizebuli urTierTobebi. formiT vlindebian.
mravali kvlevis Sedegi miuTiTebs, rom informacia, romelic Cvens genderul
ZiriTadi literatura: stereotipebs Seesabameba ufro metad (xSirad) iqneba SemCneuli da daxsomebuli,
1. Crawford M., Unger R., Women and Gender. A feminist Psychology, The McGraw-hill, 2004, p.: 359-395; vidre informacia, romelic maT ar Seesabameba.
2. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 194-224; informaciis gadamuSavebaze genderuli stereotipebis zegavlena farTed aris
3. Women 2000: Gender Equality, Development and Peace for the 21st Century, "Beijing+5" (2000) - 23rd nakvlevi genderuli sqemis TeoriaSi. igi stereotipebs ganixilavs rogorc socialuri
Special Session of the General Assembly, New York, 5-9 June 2000 – www.un.org/womenwatch/ jgufebis socialur kategorias (sqemas). stereotipebi — es aris identificirebuli
4. sapiro v. qali da politika, - kr.-Si `qali politikur da socialur cxovrebaSi~, jgufis wevrebis msgavsebis Sesaxeb farTed gavrcelebuli azri. stereotipebi
bakur sulakauris gamomcemloba, 1998, gv.: 40-75. muSaoben rogorc sqemebi am jgufebis aRqmis dros. sxvagvarad rom vTqvaT, iseve,
rogorc nebismieri sxva sqema, isini zegavlenas axdenen aRqmasa da daxsomebaze.
damatebiTi literatura: teilori (Taylor) aRniSnavs, rom iseTi parametrebi, rogoricaa rasa an sqesi,
1. Fourth World Conference on Women (1995) -Beijing, China, 4-15 September 1995 -– gamoiyeneba diskriminaciuli paternebis saxiT Cvens garSemo myofi adamianebis Sesaxeb
www.un.org/womenwatch/ informaciis dajgufebisa da gadamuSavebisaTvis. adamianebis gansakuTrebulad
2. qalTa dasaqmebis sakiTxebi, kr., gaeros ganviTarebis programa ”qalebi ganmasxvavebeli Taviseburebani, iseTebi, rogoricaa sqesi, eTnikuri mikuTvnebuloba,
ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998; kilo — `aaqtiureben~ saWiro sqemebs da SemdgomSi informaciis gadamuSaveba am jgufis
3. Women, Economic Development and Conflict,UNDP “Women in Development”, Tbilisi, 1998; calkeuli wevrebis Sesaxeb am sqemebiT imarTeba. kognituri sqemebis mier informaciis
4. Barbara Reskin, Irene Padavic, Women and Men at Work, Pine Forge Press, 1994, p.: 1-13, 57-79 gadamuSavebis marTvis sailustraciod S. berns (Bern) moyavs Semdegi magaliTi: `Tu
5. Superwomen and The Double Burden (Women’s experience of change in central and eastern Europe and Tqven ar xarT amerikis SeerTebuli Statebis samxreTis macxovrebeli, me ki Tqven
the former Soviet Union ), edited by Cris Corrin, Scavlet Press,1992, p.: 1-179 mogmarTeT samxreTuli gamoTqmiT (kiloTi) da gatyobinebT, rom vizrdebodi
6. Families in Multicultural Perspective, edited by Bron B. Ingoldsby, Suzanna Smith, The Guilford Press, konfederaciis dedaqalaqSi (riCmondi, virjiniis Stati), es gamoiwvevs Tqvens
1992, c.: 11 cnobierebaSi garkveul stereotipebs, romlebic zegavlenas moaxdenen imaze, Tu ras
7. Women, Economic Development and Conflict,UNDP “Women in Development”, Tbilisi, 1998. miaqcevT CemSi yuradRebas da ras daixsomebT Cems Sesaxeb samudamod. aseTi
informaciis miRebis gareSe Cemi qcevis da garegnobis zogierTi damaxasiaTebeli
seminari # 6 Tviseba SeumCneveli da daumaxsovrebeli dagrCebodaT~.
Tema # 6 (2 sT) kohenis (Cohen, 1981) mier Catarebul gamokvlevaSi cdispirebs aCvenebdnen
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; seminarze videoCanawers, romelic erTi qalis dabadebis dRes asaxavda. im adamianebma,
gaimarTeba diskusia ZiriTad sakiTxTa garSemo. kerZod dasmuli iqneba Semdegi tipis romlebsac eubneodnen, rom es qali oficiantia, daimaxsovres, rom igi svamda luds da

76 41
uyurebda televizors, xolo im adamianebma, romlebsac igi rogorc bibilioTekari medebis mizezsa da Sedegs.
warmoudgines, daimaxsovres, rom igi saTvales atarebda da usmenda klasikur musikas. biologiuri determinizmi miuRebeli xdeba feministebisaTvis politikuri mosaz-
mkvlevari askvnis, rom oficiantis `xatma~ gamoiwvia erTi sqemis muSaoba, xolo rebebidan gamomdinarec, radgan feminizmi orientirebulia socialur cvlilebebze
`biblioTekaris~ xatma — meore sqemisa. wveulebis Sesaxeb informaciis Semdgomi anu genderulad stratificirebuli sistemebis cvlilebebze. amdenad, maTTvis
gadamuSavebac imarTeboda am mimarTulebebiT. miuRebelia biologiuri determinizmi. amgvarad, genderis socialur konstruqti-
markusis da zaioncis (Markus & Zajonc) gansazRvrebiT, mzamzareuli sqemebiT vistuli Teoria moicavs politikur motivs da mimarTulia politikur Sedegze. so-
informaciis gadamuSaveba araCveulebrivia im TvalsazrisiT, rom is `ekonomiuria~, cialuri konstruqtivizmis Teoria sam ZiriTad Teorias efuZneba. es aris bergerisa
radgan warmodgenili rTuli socialuri garemocva dayavs azrobrivi kategoriebis da lukmanis socialur- konstruqtiuli midgoma, garfinkelis eTnomeTodologia da
kontrolirebad ricxvebamde. isini arasakmarisi informaciis konpensirebis gofmanis dramaturgiuli intraspeqcionizmi.
saSualebas iZlevian da gvexmarebian gavideT mocemuli informaciis sazRvrebs gareT. Cven ar SevudgebiT am SexedulebaTa detalur ganxilvas. Cven mokled ganvixilavT
ra Tqma unda, informaciis gadamuSavebis aseT process Tavisi naklic aqvs. rogorc mxolod genderis sociluri konstruqtivizmis Teoriis ZiriTad debulebebs.
fiske da teilori miuTiTeben, adamianTa kategoriebis Sesaxeb dagrovili zogadi
codna saSualebas ar gvaZlevs sworad (samarTlianad) Sevafasod pirovnebaTa genderi da Zalaufleba. genderis sociluri konstruqtivizmis erT-erT mniSvne-
unikaluri Tvisebebi. ase magaliTad, bernis azriT, Setyobinebam misi amerikis lovani Tezisia ZalauflebiTi urTierTobebSi genderis inkorporirebulobis Sesaxeb.
SeerTebuli Statebis samxreTidan warmoSobis Sesaxeb moaxdina misi aRzrdis, am debulebis mixedviT, socialuri realobis genderuli organizebis safuZvels
pirobiTad rom vTqvaT, `provinciuli~ sqemis gaSveba (amuSaveba). es sqema Seicavs iseT ZalauflebiTi urTierTobebi warmoadgens. maT mixedviT, Tanamedrove sazogadoebaSi
elementebs, rogoricaa `gauzrdeli~, `ukulturo~, `rasisti~. SemdgomSi es sqema qalursa da mamakacurs Soris mimarTeba - es aris im gansxvavebebis mimarTeba, romlebic
gaaZlierebs aRmqmelis mgrZnobelobas misi nebismieri moqmedebebis an gamoTqmebis SesaZleblobebis uTanasworobas warmoadgens. urTierTobaTa asimetria Sefarulia
mimarT, romlebic gakvriT mainc SeiZleba dakavSirebulni iyvnen provincialobis genderuli displeiT, romelic genderul diskriminacias genderul sxvaobebad
sqemasTan. isini zedmetad miiqceven yuradRebas da iqcevian misi pirovnebis aRqmis warmogvidgens. genderis sociluri konstruqtivizmis Sexeduleba uars ambobs
ZiriTad safuZvlad, im SemTxvevebSic ki, roca isini ar SeiZleba CaiTvalos misi socialur-sqesobrivi urTierTobebis adre arsebul or Sexedulebaze: socialuri
pirovnebisaTvs damaxasiaTeblad. rolebis (genderuli rolebis) koncefciaze da fsiqologiuri sqesobrivi sxvaobebis
amgvarad, stereotipebi Tavdapirvelad gavlenas axdenen imaze, Tu ras aRviqvamT, koncefciaze. konstruqtivistebis mixedviT, genderi ar SeiZleba moviazroT, rogorc
Semdgom ki imaze, Tu ras vimaxsovrebT. fiske da teilori (Fiske & Taylor) aRniSnavdnen, socialuri roli. genderi sabazo identobaa. am TvalsazrisiT, genderi aris
rom aseTi wyoba gansxvavdeba aRqmis Sesaxeb Cveni Cveulebrivi warmodgenisagan. isini eTnikurobis msgvsi kategoria, radgan igi aseve apirobebs im konstruqts, romelsac
werdnen, rom adamianebis umravlesoba Tvlis, rom aRqma — es aris obieqturi iZenen konkretuli rolebi pirovnebisa Tu socialuri jgufebisaTvis. genderis
monacemebis pirdapiri kopireba, maTi pirdapiri asli. sinamdvileSi ki, ase ar aris. dayvana fsiqologiur niSnebze (maskulinurze an feminurze) ar SeiZleba. genderis
sqemebis koncefcia dafuZnebulia im debulebaze, rom sqematizirebuli winaswari fsiqologizacia, genderis sociluri konstruqtivizmis warmomadgenlebis moxedviT,
codna (sqemebi) zegavlenas axdens socialuri realobis aqtiur konstruirebaze. maSin, xels uSlis imis analizs, Tu rogor xdeba, rom socialuri institutebi genderulad
roca obieqturi minacemebi ayalibebs imas, rasac Cven aRviqvamT, Tqveni Sexedeulebebi stratificirebulni xdebian. genderuli urTierTobebi, rogorc sqesis mixedviT
da molodinebi gansazRvraven imas, Tu rogor xedavT Tqven am monacemebs. uTanasworobis socialuri urTierTobebi Cazrdilia socialuri wyobaSi iseTnirad,
Tanamedrove kvlevebSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba genderuli sxvaobebis rom fsiqologiuri maxasiaTeblebis miwera warmoadgens am urTierTobaTa mxolod
meqanizmis axsnas. genderuli sqemis Teoriis mixedviT, genderis safuZvelze erT aspeqts. amgvarad, genderis sociluri konstruqtivizmis Teoriis moxedviT,
kategorizaciis Cveni swrafva marTavs informaciis gadamuSavebis procesebs da iwvevs genderi — es ar aris arc roli da arc fsiqologiur niSan-TvisebaTa erToblioba.
imas, rom Cven vxedevT qalebsa da mamakacebSi gacilebiT ufro met gansxvavebebs, vidre genderuli urTierTobebis safuZvels ZalauflebiTi urTierTobebi warmoadgenen da
isini arseboben sinamdvileSi. saqme isaa, rom gamokvlevebis rezultatebi adasturebs, amitom _ es aris stratifikaciis safuZveli. am mosazrebebidan gamomdinare, genderis
rom ar arsebobs mkveTrad gamoxatuli, arsebiTi gansxvavebebi qalebsa da mamakacebs sociluri konstruqtivizmis warmomadgenlebi miznad isaxaven konkretul amocanebs
Soris. miuxedevad amisa, Cven jiutad vagrZelebT maTi, rogorc sxvadasxvanairebis genderuli Tanasworobis misaRwevad.
xedvas da Sesabamisad, veqceviT maT sxvadasxvagvarad. gavrcelebuli stereotipebi
warmoadgenen mamakacebs aqtiurebad, agresiulebad da efeqtianad momqmedebad, qalebs saleqcio Temis ukeT gazrebis mizniT, gamoyenebuli iqneba roluri TamaSis
ki — pasiurebad, damokidebulebad da emociurebad. hofmans da hersts (Hoffman, Hurst) meTodi. kerZod, Tavdapirvelad jgufis TiToeuli wevri patara baraTebze cal-calke
moyavT gamokvlevis rezultatebi, romlebic gviCveneben, rom sqesTaSoris Camowers dRevandel saqarTveloSi qalebisa da mamakcebisTvis gankuTvnil
gansxvavebebis umravlesoba Zalian umniSvneloa imisaTvis, rom movelodeT maT movaleobebs ojaxsa da sazogadoebaSi. Semdeg jgufidan amoirCeva studenti gogona
regularul gamovlenas. es avtorebi miuTiTeben, rom rogorc Cans, arsebobs mxolod da vaJi, romlebic gamovlen oTaxis centrSi. TiTTeuli studenti waikiTxavs yovel
umniSvnelo korelacia sqesTa Soris sxvaobis xarisxsa da im masStabs Soris, romliTac movaleobas rigrigobiT da sqesis Sesabamisad gadascems gamosul students baraTs da
igi vlindeba stereotipebSi. am mizniT winaswar momzadebul tvirTs (savaraudod wigns). saboloo jamSi jgufi
martinis (Martin) eqsperimentebma kidev erTxel daadastura Cveni tendencia dainaxavs, Tu ramdeni movaleoba aqvs Cvens sazogadoebasi qals da ramdeni mamakacs,
davinaxoT qalebi da mamakacebi ufro gansxvavebulad, vidre es aris sinamdvileSi. am rogoria maTi Tanafardoba. studentebma unda ifiqron imaze, Tu ratom aris aseTi

42 75
ganxilva, kerZod, ki Cven mokled ganvixilavT genderis socialuri konstruqtivizmis gamokvlevaSi qalebsa da mamakacebs sTxovdnen aReniSnaT, warmodgenili Tvisebebidan
Teorias. romeli aqvT maT. am TvisebaTa CamonaTvalSi Sedioda `tipuri mamakacuri~, `tipiuri
genderuli socialuri konstruirebis momxreebi eWvqveS ayeneben im mosazrebas, qaluri~ da `neitraluri~ Tvisebebi. meore jgufs sTxoves ganesazRvraT, maTi azriT,
rom yvelaferi socialuri biologiurzea dasfuZnebuli da amitom iTvleba mamakacebisa da qalebis ramdeni procenti flobda TiToeul CamoTvlil Tvisebas.
bunebrivad da normalurad. am debulebiT isini akritikeben im mimarTebebs, romlebic kvlevis Sedegad gamoirkva, rom mamakacebis da qalebis pasuxebi, romlebic sakuTar
Tanamedrove samyaroSi damkvidrda biologiur sqessa da maT socialur reprezen- Tavs afasebdnen, gansxvavdeboda mxolod xuTi punqtis mixedviT, maSin roca meore
taciebs, genderul rolebsa da funqciebs Soris. jgufis monacemebma qalebi da mamakacebi sruliad sxvadasxvagvarad warmogvidgines 40
socialuri konstruqtivizmis feeministi mimdevrebi akritikeben, erTis mxriv, e.w. punqtidan TiToeulSi. gamokvlevis Sedegebi adastureben, rom adamianebi qalebsa da
`saRi azris“ pozicias, meores mxriv, sociologiuri Teoriis ZiriTad mimarTulebas mamakacebs aRiqvamen rogorc `sxvadasxva sqesis warmomadgenlebs~. am garemoebis
da mesame _ im feministur mimarTulebebs, romlebic genders ganixilaven rogorc asaxsnelad genderuli sqemis warmomadgenlebs mohyavT Semdegi argumentebi: qalebisa
biologiuri sqesisgan kulturis mier nawarmoebs. da mamakacebis gansxvavebuli socialuri rolebi gvaiZuleben vivaraudoT maTSi
`saRi azris~ poziciis kritikisas, socialuri konstruqtivizmis warmomadgenlebi gansxvavebuli fsiqologiuri niSnebisa da SesaZleblobebis arseboba. amasTan, Cvens
acxadeben, rom adamianis buneba dualisturia, masSi bunebrivad Cadebulia rogorc sazogadoebaSi Zalian xSirad saubroben qalebsa da mamakacebs Soris fundamentur
qaluri, aseve — mamakacuri. amitom qalebad da mamakacebad xdebian da ara — ibadebian. gansxvavebebze. da rac mTavaria, CvenTvis dabadebidan damaxasiaTebeli informaciis
socialuri konstruqtivizmis momxreebi akritikeben genderis Sromis ganawilebaze gadamuSavebis strategiebi aseve SeiZleba xels uwyobdes qalebsa da mamakacebs Soris
da civilizaciis ganviTarebaze agebul Sexedulebebs, romelsac emil diurkgeimi arsebuli sxvaobebis masStabebis gadametebas. yvelafer amas aqvs uSualo kavSiri
aviTarebda. talkot parsonsis azriT, sqesTa Soris urTirTobebSi wamyvania maTi genderis socialur SemecnebasTan. genderuli stereotipebi warmoadgenen genderul
funqcionaluri datvirTva. am Sexedulebam rolebis Teoriis anu sqesobriv-roluri sqemebs (genderuli stereotipebi aq genderuli sqemebis rols TamaSoben). genderuli
midgomis saxeli daimkvidra. am mosazrebis mixedviT, qali asrulebs eqspresiul rols sqemebi — es aris genderuli kognituri kategoriebi. isini ise marTaven Semosuli
kaci ki _instrumentuls (ix. mamakacisa da qakis rolebi amerikul ojaxSi) informaciis gadamuSavebis process, rom Cven viwyebT mis aRqmas, damaxsovrebas da
eqspresiuli roli mdgomareobs zrunvis gamovlenaSi, ojaxis emociur mxardaWeraSi, interpretacias genderze Cveni Sexedulebebis Sesabamisad. radganac sqemebi
siyvarulSi, ojaxSi dadebiTi emociuri klimatis SenarCunebaSi. es aris diasaxlisis yuradRebas mimarTavs iseTi SemTxvevebisken, romelic adasturebs (amarTlebs) Cvens
monopoliuri socialuri roli. rac Seexeba instrumentul rols, igi mamakacis molodinebs, Cven or rames Soris kavSiri ufro mdgradad (myarad) SeiZleba aRviqvaT,
monopoliaa da pirvel rigSi, vlindeba Tavis ojaxsa da sxva socialur jgufebs Soris vidre es aris sinamdvileSi. am movlenas iluzorul korelaciebs uwodeben. isini
urTierTobebis uzrunvelyofaSi. es aris Semomtanisa da damcvelis socialuri roli. warmoiqmneba nawilobriv imis gamoc, rom sqemebi Cvens yuradRebas mimarTavs iseTi
rolebis aTviseba qalebisa da mamakacebis mxridan socializaciisa da socialuri SemTxvevebisken, romelic adasturebs Camoyalibebul stereotipebs. meores mxriv,
normebis interiorizaciis (gaTavisebis, gaSinagnebis) procesSi xdeba. rolis swori iluzoruli korlaciebis formirebaze SeiZleba zegavlena moaxdinos informaciiis
Sesrulebis uzrunvelyofa xdeba dasjisa da waxalisebis socialuri sistemebis gadamuSavebis procesis sxva tendenciebmac. Cven genderul gansxvavebebs aRviqvamT
muSaobiT, dadebiTi da uaryofiTi ganmtkicebiT. gofmanis (Goffman) dramaturgiuli ufro didad, vidre es aris sinamdvileSi, radganac sqemebi zegavlenas axdens imaze, Tu
intraspeqcionizmi iTvleba genderuli urTierTobebis socialur-konstruqtivistu- ras vamCnevT pirvel rigSi. garda amisa, informacia romelic Cvens sqemebs Seesabameba
li interpretaciis amosavlad. Tumca ki, misi Sromebi gamsWvalulia esencialisturi ufro advilad kodirdeba Cvens mexsierebaSi (anu kodireba martivdeba, roca Cven
TezisebiT: sqesobrivi sxvaobebi, romlebic socialuri urTierTmimarTebis doneze ubralod koreqturas ukeTebT arsebul sqemas da ar vqmniT axals). magaliTad, biWebic
ganixileba, warmoadgenen individebis sqesobrivi arsis bunebriv gamovlinebas; da gogonebic gacilebiT ukeT ixseneben adamianebs, romlebic ganasaxiereben
`genderuli TamaSi~, Tumca socialurad aris organizebuli, magram igi warmoadgens garkveuli sqesis stereotips da maT qcevebs, vidre iseT mamakacebs da qalebs,
bunebrivi sqesis gamovlinebas. romelTa xatebi da qcevebi ar Seesabamebian stereotipebs. amasTan mexsierebis aseTi
am SexedulebaTa sawinaaRmdegod, 70-iani wlebis feministebis naSromebSi arCeviToba gacilebiT ufro Zlieria iseT bavSvebTan, romlebsac aqvT mdgradi
genderuli urTierTobebi Tavisufldeba sqesiT determinizaciisagan da Semdegnairad genderuli stereotipi.
ganisazRvreba: genderuli urTierTobebi es aris Zalauflebisa da Tanasworobis amgvarad, mamakaci, romelsac miaCnia, rom xelmZRvaneli Tanamdeboba qalisTvis
socialurad organizebuli urTierTobebi. amgvarad, socialuri konstruqtivizmis Seusabamoa, xelmZRvaneli qalis yovel konfliqtSi Tavis xelqveiTTan xedavs imis
farglebSi genderuli urTierTobebis aseTi gageba Camoyalibda. socialuri dasabuTebas, rom qalebs ara aqvT emociuri simyare, romelic aucilebelia
konstruqtivizmi uaryofs, rogorc ukve avRniSneT, adreuli feminizmis erT-erT xelmZRvanelobisTvis. meores mxriv, mamakaci xelmZRvanelis analogiuri qceva misTvis
amosaval debulebas imis Sesaxeb, rom `qalad ibadebian~. es aris Tezisi, romlis sruliad misaRebia. Tavis mxriv, qali, romelic darwmunebulia, rom mamakacebs ara
mixedviTac, genderi aris sqesze (biologiaze) dafuZnebuli kulturuli konstruqti. aqvT emociebis Zlierad gamoxatvis unari, Zalian advilad ixsenebs Tavis nacnob
es Tezisi gabatonebuli iyo feministebSi 70-ian wlebamde. mamakacebs, romlebic Seesabamebian mocemul stereotips da warumateblobas ganicdis
socialur-konstruqtivistuli feministuri kritikis zegavleniT, eWv qveS dgeba emociuri mamakacis gaxsenebis mcdelobisas.
genderis sqesiT (anatomiurad da biologiurad) gansazRvruloba. sakiTxi sxvagvari movlenas, romelic sqesTa Soris realurad arsebuli sxvaobebis gacilebiT didi
kuTxiT ganixileba da aqedan gamomdinare, genderic axleburad isazRvreba: genderi masStabis genderul sxvaobebad gardasaxvaSi mdgomareobs, rogorc zemoT iyo
warmoadgens sazogadoebis mxridan gakontrolebuli yoveldRiuri urTierTmoq- aRniSnuli, iluzorul korelacias uwodeben da miuxedavad am Temaze gamarTuli

74 43
aqtiuri diskusiisa, misi warmoSobis mizezebis mecnieruli dasabuTeba genderuli lanka. am sias bolo dros daemata saqarTvelo da ukraina.
sqemis Teoriis farglebSi ver xerxdeba. saWirod migvaCnia genderuli iluzoruli studentebs daevalebaT internetis saSualebiT moipovon uaxlesi informacia am
korelaciebis Cveneuli axsnis aq moyvana. saqme isaa, rom gamokvlevebi, romlebic sakiTxTan dakavSirebiT.
genderTa Soris gansxvavebebs exeba, umravles SemTxvevebSi, kiTxvarebis, Tavisufali qalebi msoflios 190 qveynidan saxelmwifo meTaurebisa da mTavrobis Tavmjdo-
reproduqciis (Tavisufali gaxsenebis) an iseTi eqsperimentebis saxiT momdinareobs, mareebis moadgileebi arian Semdeg qveynebSi: albaneTi, avstria, belgia, kosta-rika,
sadac cdis pirebma unda gamoTqvan TavianTi azri qalisa da mamakacis ama Tu im xorvatia, dania, fiji, hondurasi, indonezia, irlandia.
fsiqikuri Tu fizikuri maxasiaTeblis Sesaxeb. swored aseT gamokvlevebSi vlindeba msoflios regionebis mixedviT, qalTa xelisuflebaSi monawileobis suraTi Sem-
mniSvnelovani genderTaSorisi gansxvavebebi. meores mxriv, ki gamokvlevebSi, degia: skandinaviis qveynebi _ 38,8%, evropis qveynebi (skandinaviis qveynebis CaTvliT)
romlebSic xorcieldeba garkveuli fsiqikuri Tvisebebis Tu funqciebis ufro zusti _ 15,2%, amerika _ 15,2%, azia _ 14,2%, evropis qveynebi (skandinaviis qveynebis
da obieqturi gazomva specialuri testebis saSualebiT, sruliad sawinaaRmdego gamoklebiT) _ 13,4%, xmelTaSua zRvis qveynebi _ 13,5%, afrikis saqaris samxreTiT
Sedegebs iZleva. kerZod, am gamokvlevaTa mixedviT, sqesTaSorisi gansxvavebebi mdebare qveynebi _ 11,75, arabeTis saxelmwifoebi _ 3,5%.
umniSvneloa. am ori tipis kvlevebs Tu SevadarebT erTmaneTs, aRmovaCenT, rom meore iseve, rogorc politikur organizaciebSi da saxelmwifo mmarTvelobis struqtu-
tipis kvlevebi emsaxureba e.w. realurad arsebuli sqesTa Soris sxvaobebis rebSi, mamakacebs aqvT ufro meti Zalaufleba biznessa da warmoebaSi. amerikis SeerTe-
gamovlenas. pirveli tipis kvlevebi ki mimarTulia genderisa da genderuli sxvaobebis buli Statebis menejerebis 39% qalia, magram rac ufro zemoT iwevs samsaxureobrivi
gamosavlenad. sxvagvarad rom vTqvaT, isini ikvleven sqesTa reprezentaciebsa da maT ierarqiuli kibe, miT ufro nakalebi qali gvxvdeba. komerciul organizaciebSi da
sxvaobebs Cvens cnobierebaSi anu Cvens mexsierebaSi Senaxul cnebebs `qali~ da msxvil kompaniebSi xelmZRvanel Tanamdebobebis mxolod 1-2% ukaviaT qalebs.
`mamakaci~. qarTuli fsiqologiuri skolis _ ganwyobis fsiqologiis farglebSi Cvens jekobsis (Jacobs, 1992) gamokvlevis monacemebis mixedviT, amerikis SeerTebul
mier Catarebuli kvlevebis Sedegad dadgenil iqna mexsierebaSi semantikuri StatebSi 1988 wels SedarebiT 1970 welTan qalTa raodenoba xelmZRvanel Tanamdebo-
informaciis Senaxvis formebisa da meqanizmebis kanonzomierebebi. es bebze mkveTrad gaizarda, kerZod, 18%-dan 40%-mde. magram amasTan, qali menejerebis
kanonzomierebiebi naTels hfens e.w. `iluzoruli korelaciis~ meqanizms. saqme isaa, xelfasi da avtoriteti kvlevac ufro dabalia, vidre igive Tanamdebobebze dasaq-
rom cnebebi `qali~ da `mamakaci~ warmoadgenen tipur bunebriv cnebebs da enis mebuli mamakaci menejerebisa.
sistemaSi funqcionireben. amdenad, iseve, rogorc yvela bunebrivi cneba, isini qalebi, romlebsac undaT karieris gakeTeba ejaxebian e.w. `SuSis Wers~. es aris
Camoyalibdnen adamianis individualuri da istoriuli gamocdilebis procesSi. metafora imis Sesaxeb, rom organizaciaTa umravlesobaSi arsebobs e.w. uxilavi Weri,
amasTan es bunebrivi cnebebi mexsierebaSi struqturirebulia ara logikis romlis zemoTac qalebi da, agreTve, araevropuli warmoSobis amerikelebi, ubralod
principebiT, ara arsebiTi niSnebis mixedviT, rogorc es logikuri mecnieruli ver adian. lin martinma `SuSis Weri~ gansaxRvra, rogorc xelovnurad Seqmnili
cnebebis SemTxvevaSia, aramed im praqtikuli funqciis niSnis mixedviT, romelsac barierebi, romlebic dafuZnebulni arian organizaciis SigniT arsebul crurwme-
asruleben maTSi nagulisxmevi obieqtebi (am SemTxvevaSi qalebi da mamakacebi) nebze. es saSualebas ar aZlevs kvlalificiur muSakebs waiwion win samsaxureobriv
socialur garemoSi. mexsierebaSi maTi struqturirebis meqanizms mTlian pirivnuli kibeze da gaikeTon kariera. kvlalificiuri specialisti qalebi da umciresobebis
konstruqti -fiqsirebuli ganwyoba warmoadgens, romelSic asaxulia da warmomadgenlebi, umravles SemTxvevaSi, swored am uxilavi kibis qveS aRmoCndebian,
dafiqsirebulia qalebisa da mamakacebis xSiri da mniSvnelovani (individualuri da xolme. maT mxolod is darCeniaT, rom qvemodan adevnen Tvali imas, Tu rogor miiweven
istoriuli TvalsazrisiT) funqciebi, romlebsac isini asrulebdnen Tanacxovrebis win sxva TanamSromlebi.
dros ama Tu im kulturaSi. amgvarad, bunebrivi cnebebi `qali~ da `mamakaci~ anu sqesTa afrikoamerikeli da laTinoamerikeli qalebi warmoadgenen amerikis SeerTebul
genderuli reprezentaciebi funqcionalurad struqturirebulni arian. swored StatebSi arsebul qal menejerTa mxolod 4%-s. amitom, zogierTi mecnieri amasTan
amitom isini gansxvavdebian logikuri cnebebisagan `qali~ da `mamakaci~, romelTac dakavSirebiT aRniSnavs, rom am jgufis qalebisTvis ar Tu `SuSis~, aramed _ `betonis
ikvlevs sqesTaSorisi sxvaobebis gasazomi instrumentebi (realuri inteleqti, Weria~.
realuri fizikuri Zala, emociuroba, agresiuloba Tu ConCxisa da kunTebis sistemis gansakuTrebiT unda aRiniSnos, rom umciresobebis warmomadgeneli qalebi ormagi
siZliere). diskriminaciis qveS imyofebian. es aris rasobrivi da sqesobrivi diskriminacia.
erT-erT cnobil gamokvlevaSi, romelic kondrim da kondrim Caatares (Condry, rogorc zemoT iyo ganxiluli, erT-erTi Sexedulebis mixedviT, qalebs eSiniaT
Condry), cdispirebs aCvenebdnen, films cxra Tvis bavSvze. amasTan mayureblebis maRali Tanamdebobebis, radgan maT isini qalurobasTan SeuTavseblad miaCniaT da
naxevars eubnebodnen, rom es bavSvi biWia, xolo meore naxevar ki — rom bavSvi gogoa. es amitom TviTon amboben uars karieris gakaTebaze. magram 70-iani da 80-iani wlebis Sua
umartivesi manipulacia iwvevda erTi da igive qcevis sruliad gansxvavebul Sefasebas. periodSi socialurma fsiqologebma sabolood uaryves es Sexeduleba. cxadi gaxda,
magaliTad, erT-erT naCveneb epizodSi bavSvi iwyebda yvirils, mas Semdeg rac rom qalis sazogadoebaSi dabali statusis axsna SeuZlebelia mxolod qalis
kolofidan zambara amoagdebs saTamaSos. is adamianebi, romlebic Tvlidnen, rom bavSvi pirovnebaze centrirebuli poziciidan. kanteris (Kanter, 1977) naSromis gamosvliT
biWia, aRiqvamdnen mas `gabrazebulad~, xolo is adamianebi, romlebic Tvlidnen, rom safuZveli Caeyara axal, situaciaze centrirebul midgomas. es midgoma eurdnoboda
bavSvi gogoa, aRiqvamdnen mas `SeSinebulad~. iseT axsnebs, rogoricaa diskriminaciuli politika, romelsac axorcieleben
kondrim da rosma (Condry, Ross) aseve daadgines, rom bavSvis genderi zegavlenas calkeuli pirovnebebi Tu organizaciebi da sazogadoebrivi stereotipebi.
axdens imaze, rom Tu rogor aRiqvamen mas ufrosebi. maT mier Catarebul kvlevaSi sazogadoebis da socialuri institutebis genderuli stratifikaciis ukeT
cdispirebs aCvenebdnen videokameraze Caweril bavSvTa TamaSis epizods. ori bavSvi gaazrebisaTvis mniSvnelovania am sakiTxze zogierTi feministuri Sexedulebis

44 73
da politikaSic mcired arian warmodgenilni. amasTan rac ufro maRalia Zalauflebis TamaSobda TovliT dafarul moedanze. erTnairi kostiumebi maTi sqesis gansazRvris
ierarqiuli safexuri, miT ufro mcirea qalTa warmomadgenloba. saSualebas ar iZleoda. naCveneb epizodSi erTi bavSvi mudmivad xels kravda meores,
aswleulebis manZilze miuRebeli iyo nebismier politikur formaciaSi qalebis axteboda mas da esroda gundebs. mayurebelTa erT nawils eubnebodnen, rom orive
monawileoba. sul axlaxansac, qalTa minawileoba politikaSi dagmobili iyo, radgan bavSvi gogoa, meores - rom orive bavSvi biWia, mesames - rom agresori biWia, xolo
gavrcelebuli stereotipuli Sexedulebis mixedviT, qalis pilitikaSi CarTva ojaxisa meoTxes - rom agresori gogoa. mas Semdeg, rac mayureblebs auxsnes, rom agresia
da sazogadoebis daSlas gamoiwvevda. dRes Tanamedrove msoflios bevr qveyanaSi warmoadgens winaswar ganzraxul qmedebas, romelmac SeiZleba ziani moutanos meore
qalebi aqtiurad monawileoben politikur cxovrebaSi, gaizarda maTi aseTi bavSvs, maT sTxovdnen SeefasebinaT bavSvis agresiis xarisxi. mayureblebma, romlebic
saqmianobebis mimReblobis xarisxi ara mxolod skandinaviisa, amerikis SeerTebul darwmunebulni iyvnen, rom orive bavSvi biWia, miiCnies naCvenebi sqema naklebad
StatebSi da demokratiis wamyvan qveynebSi, aramed tradiciuli kulturebis agresiulad danarCeni jgufebis SefasebasTan SedarebiT. mkvlevrebi mividnen im
matarebel qveynebSic. magaliTad, m. wereTlis 2002-2003 wlebSi Caterebuli daskvnamde, rom genderis kognituri kategoria — genderuli sqema mimarTavs
gamokvlevebis monacemebis mixedviT saqarTveloSi qalis politikaSi moRvaweobis molodinebsa da Sefasebebs garkveuli mimarTulebiT. sxvagvarad rom vTqvaT, radgan
faqts gamokiTxulTa ori mesamedi nawili dasaSvebad afasebs. biWebis TamaSis ramdenadme agresiuli gamovlineba normalur movlenad iTvleba,
kacobriobis politikuri ganviTarebis istorias Tu gavaanalizebT, davinaxavT, amitom es agresiulad ar fasdeboda.
rom politikur cxovrebas metwilad egelitaruli wre qmnida: mefeebi didgvrovanni, teilorisa da misi kolegebis mier Catarebuli kvlevis rezultatebi aseve
aristokratia da a.S. mas Semdeg, rac politikiT da qveynis mmarTvelobiT Cveulebrivi adasturebs, rom genderuli stereotipebi mniSvnelovan zegavlenas axdens
xalxi dakavda, politikis sferoSi arsebuli genderuli asimetria kidev uro informaciis gadamuSavebis procesze. imisaTvis, rom ukeT gaerkviaT, Tu rogor axdens
gamokveTili gaxda. politikuri uflebebi pirvel rigSi mamakacebs hqondaT. amerikis gavlenas genderi aRqmasa da informaciis gadamuSavebaze, teilori da falkone
SeerTebul StatebSi da evropis wamyvan qveynebSi politikuri da samoqalaqo eqsperimentis monawileebs asmeninebdnen eqvsi politikuri diskusiis Canawers,
uflebebi, kerZod, ki saarCevno uflebebi qalebma me-20 saukunis 40-iani wlebidan romlebic miyavdaT sam qalsa da sam mamakacs. gamosvlebi amomrCevelTa Sexvedrebze
moipoves. iwereboda magnitofonze, sadac TiToeuli kandidati gamoTqvamda eqvs konkretul
saqarTveloSi momqmedi qalTa arasamTavrobo organizaciis `WomenAid international”- SemoTavazebas. mkvlevrebma ise dagegmes gamokvleva, rom yvela SemoTavazeba
is monacemebis mixedviT, XXI saukunis dasawyisSi msoflios sxvadasxva qveynebSi (winadadeba) iyo Tanabrad sasargeblo. maTi arCevani (mkvlevarebis) efuZneboda
politikaSi qalTa monawileobis Semdegi suraTi gvaqvs: msgavsi winadadebebis SefasebaTa farTo analizs. yvela gamoTqmuli winadadebidan
SeirCa 36 debuleba, romlebmac daaxloebiT erTnairi reitingi miiRo. 13 wuTiani
qalTa warmomadgenloba parlamentSi (procentuli Semedgenloba TiToeul jgufSi diskusiis mosmenis Semdeg cdis pirebs unda SeefasebinaT, politikurad ramdenad
daklagebulia sididis mixedviT): gonieri da damarwmunebeli iyo TiToeuli kandidati, ramdenad sasiamovno da
40-50% qali parlamentarebi qveyanaSi — SvedeTi; saintereso iqneboda maTTan muSaoba da ramdenad efeqtianad SeZlebda igi mxaris
35-39,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi —dania, fineTi, norvegia, (raionis) xelmZRvanelobas. Sedegad, 5 Sefasebis kriteriumidan 4-Si mamakacebma miiRes
holandia; ufro maRali Sefaseba (ar iyo gansxvaveba mxolod sasiamovnoebis kriteriumiT
30-34,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — islandia, genmania, axali Sefasebisas). Tumca ufri gviandel eqsperimentSi, romelic bovem da spensma (Bauvais,
zelandia, mozambiki; Spence) Caatares, eqsperimentis monawileTa umravlesobas aseTi keTilganwyoba
25-29,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — samxreT afrika, bosnia, kuba, mamakacebis mimarT ar gamouvlenia. gaurkvevelia rasTan aris es cvlileba
avstria, argentina, TurqmeneTi; dakavSirebuli: 1982 wlidan (roca teilorma da falkonem Caatares eqsperimenti) da
20-24,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — belgia, avstralia, CineTi, 1987 wlamde (roca bovem da spensma Caatares eqsperimenti) ganwyobebis cvlilebebTan,
espsneTi, xorvatia; Tu ufro gviani eqsperimentis monawileebi cdilobdnen gaemarTlebinaT
15-19,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — kanada, inglisi, estoneTi eqsperomentatorebis molodinebi. ar aris gamoricxuli, agreTve, rom rezultatebze
litva, CexeTi; gavlena iqonia eqsperimentis Catarebis mciredma meTodologiurma sxvaobebmac.
10-14,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — slovakeTi, poloneTi, Tumca teilor-falkones da bove-spensis kvlevebis rezultatebi gansxvavdeboda
israeli, azerbaijani, italia, safrangeTi, bulgareTi, yazaxeTi slovenia; mamakacebis mimarT zedmetad keTilganwyobis xarisxiT, magram orive kvlevam
5-9,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — yirgizeTi, ungreTi, daadastura, rom biologiuri sqesi gamoiyeneba sqemis saxiT informaciis
monRoleTi, ukraina, ruseTi, rumineTi, saqarTvelo, saberZneTi, iaponia; gadamuSavebis procesSi. orive eqsperimentSi monawileebi met Secdomebs uSvebdnen
3-4,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — belorusia, TurqeTi korea, erTi sqesis farglebSi, vidre — sqesTaSoris Secdomebs anu maT ufro xSirad
irani, somxeTi; eSlebodaT, Tu romel qals ekuTvnoda esa Tu is gamonaTqvami da iSviaTad uSvebdnen
0,1-2,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — egvipte, nigeria; iseT Secdomebs, roca gamonaTqvami qals ekuTvnoda, maT ki mamakacisa egonaT an
0 % qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — quveiTi, arabTa emiretebi. piriqiT. arsebobs sxva eqsperimentebic, romlebic miuTiTeben, rom adamianebi sxva
gaeros monacemebiT, 2000 wlisaTvis qalebi msoflios 190 qveynidan mxolod 9 adamianebis kategorizacias pirvel rigSi sqesis mixedviT axdenen. ase magaliTad,
saxelmwifoSi arian meTaurebi da mTavrobis Tavmjdonmareebi: fiskem daadgina, rom eqsperimentis monawileebi xSirad ureven erTmaneTSi erTi da
bangladeSi, fineTi, irlandia, latvia, axali zelandia, panama, san marino, Sri- igive sqesis, rasis an iseT adamianebs, romlebic erTi da igive socialur rols

72 45
asruleben an iseT adamianebs, romlebsac erTi da igive saxeli hqviaT. stangorma (gadaxdili gasamrjelo) Cven, Cveulebriv, vadarebT Cvens Tavs sxvas. samuSaosTan
(Stangor, 1986) daadgina, rom adamianebi kategorizacias ufro xSirad sqesis mixedviT mimarTebaSi es debuleba ase JRers: Cven garkveul Zalisxmevas (dros, energias,
axdenen, vidre - rasisa. kvalifikacias, unarebs da a.S.) vdebT Cvens samuSaoSi da viRebT garkveul
fiske da teilori miuTiTebdnen, rom genderul sqemaTa aqtivacia nawilobriv anazRaurebas. amaSi mdgomareobs adamsis (Adams) samarTlianobis Teoriis arsi.
damokidebulia imaze, Tu ramdenad didi xnis win aqtivirdnen isini bolos da ramdenad amgvarad, imisaTvis, rom gavarkvioT, Tu ramdenad samarTliania es ukanaskneli, Cven
xSirad iyvnen isini gamoyenebuli adre. rac ufro xSirad xdeboda sqemaTa aqtivacia vadarebT Cvens mier Cadebuli Zalisxmevisa da anazRaurebis mimarTebas sxvis mier
warsulSi, miT ufro misawvdomia isini mexsierebisaTvis da miT ufro xSirad iqnebian Cadebul Zalisxmevisa da mis anazraurebas Soris mimarTebas. aseT sxvebs, Cveulebriv,
gamoyenebulni. es movlena praimingis efeqtis saxelis matarebelia. amgvarad, unda `Sesadarebel jgufs~ uwodeben. aRsaniSnavia, rom imis da mixedviT, Tu vin arian
movelodeT, rom axalgazrdebi da mozardebi, romlebic did yuradRebas aqceven Sesadarebgeli jgufis wevrebi, Cven Tavs an daCagrulad an kmayofilad vgrZnobT.
sqesis problemas, gansakuTrebiT xSirad aRiqvamen sxva adamianebs maTi genderis gamokvlevebi gviCvenebs, rom qalebi, Cveulebriv, ar ganaxilaven mamakacebs
TvalsazrisiT. teilorisa da fiskes azriT, xSirad gamoiyenebuli sqema momarTul `Sesadarebeli jgufis~ rangSi. isini sakuTar Tavs sxva qalebs adareben da sanam erTi
(mzadyofnis) mdgomareobaSia. Cvens sazogadoebaSi masmediis saSualebebi zedmetad romelime qalis Zalisxmevisa da Semosavlebis mimarTeba Seesabameba sxva qalebis aseT
xSirad amaxvileben yuradRebas genderis problemebze. sruliad SesaZlebelia, rom mimarTebas, am qals aqvs samarTlianobis da Sesabamisad, kmayofilebis gancda. erTi
aseT mimarTebas mivyvarT iqamde, rom Cveni genderuli sqemebi momarTul sqesis SigniT Sedarebis ganxorcielebas Tavisi fsiqologiuri fsqtorebi aqvs
mdgomareobaSi arian da mzad arian meyseuli aqtivaciisaTvis. rogorc bemi aRniSnavda: (magaliTad, Sedareba msgavsebis safuZvelze). amasTan, gamokvlevebi gviCvenebs, rom
`genderuli sqemis mniSvnelobis Sesaxeb sazogadoebis mxridan daJinebiTi gaxseneba sakuTar sqesTan Sedareba xdeba maSin, roca samuSao tradiciulad genderul damRas
genderuli sqemas kidev ufro kogniturad misawvdomad aqcevs~. atarebs. maSin ki roca samuSao tradiciulad neitraluria, Sedarebis dros sqesis
mravalricxovani gamokvlevebis rezultatebi miuTiTebs imaze, rom genderi is faqtoris ignorireba xdeba.
mniSvnelovani kognituri kategoriaa, romelic adamianis aRqmisas gamoiyeneba. Tumca samarTlianobis Teoriis mixedviT, Tu adamians aqvs usamarTlobis gancda Tavis
ki zogjer SeiZleba SevxvdeT iseT adamianebsac, romlebic darwmunebulni arian, rom xelfasTan dakavSirebiT, maSin igi cdilobs aRadginos samarTlianoba. qalebs ki,
maT mier adamianebis aRqma genderze dafuZnebuli ar aris. marTlac, arsebobs, rogorc zemoT davrwmundiT, samarTlianobis aRdgenis es moTxovnileba ar uCndebaT,
individualuri gansxvavebebi genderis, rogorc informaciis mniSvnelovani radgan maT `Sesadarebel jgufSi~ iseTive dabali xelfasia. unda aRiniSnos isic, rom
`parametris~ gamoyenebaSi sxva adamianebis aRqmisas. rogorc zemoT iyo aRniSnuli, amerikis SeerTebul StatebSi arsebobs kanoni Tanaswori ananzRaurebis Sesaxeb. ro-
bemis mixedviT, adamiani SeiZleba CaiTvalos genderis sqemis gamomyeneblad, Tuki mas gorc moyvanili gamokvlevebis monacemebi gviCvenebs, es kanoni realurad ar
aqvs mzadyofna adamianTa ganmasxvavebeli Tvisebebis da maT Sesaxeb informaciis xorcieldeba.
sortireba moaxdinos genderis safuZvelze. winaaRmdeg SemTxvevaSi, igi ekuTvnis im qalTa procentuli Semadgenloba msoflios Sromisunarian mosaxleobaSi ganviTa-
individebs, romlebic ar iyeneben genderul sqemebs. bemis azriT, is adamianebi, rebis TvalsazrisiT aseTia: 1950 wlis monacemebiT CrdiloeT amerikaSi da ekono-
romlebic gamoxatul qalur an mamakacur sawyisebs floben, metad SeiZleba mikurad ganviTarebul qveynebSi (maT Soris avstraliaSi) 30 %, samxreT amerikis qvey-
mivakuTvnoT genderuli sqemis gamomyeneblebs. nebSi — 18%, samxreT afrikasa da ganviTarebad qveynebSi — 30%, CrdiloeT afrikis
genderuli sqemis Teoria genderuli sqemis warmoSobis sakiTxis gadawyvetisas nawilSi — 9%. 1985 wlis monacemebiT CrdiloeT amerikaSi da ekonomikurad ganvi-
eyrdnoba im mosazrebas, rom Cven dabadebidan gvaxasiaTebs kategorizaciisaken Tarebul qveynebSi (maT Soris avstraliaSi) 38 %, samxreT amerikis qveynebSi — 27%,
midrekileba, romelic mimdinareobs garegani stimulirebis ganmasxvavebeli samxreT afrikasa da ganviTarebad qveynebSi — 39%, CrdiloeT afrikis nawilSi — 9%.
Taviseburebebis safuZvelze (rogorc adamianis, aseve sagnebis SemTxvevaSi). 2000 wlis monacemebiT CrdiloeT amerikaSi da ekonomikurad ganviTarebul qveynebSi
garSemomyofi samyaros aseTi dayofa Semadgenel elementebad ukve bavSvobidan iwyeba (maT Soris avstraliaSi) 38 %, samxreT amerikis qveynebSi — 28%, samxreT afrikasa da
da warmoadgens kognituri ganviTarebis procesis arss. bavSvoba — es aris swrafi ganviTarebad qveynebSi — 37%, CrdiloeT afrikis nawilSi — 17%. rogorc vxedavT,
sqematuri ganviTarebisa da daxvewis periodi. bavSvis cxovrebis ZiriTadi nawili qalTa dasaqmebis ricxvi ixrdeba wlidan wlamde. magram, amasTanave, zrdis tendencia
swored gare samyaros Sesaxeb informaciis SeTvisebas xmardeba. Zalia mcirea da igi Zalian Sorsaa Sromis bazarze genderuli Tanasworobis damkvid-
imisaTvis, rom Seimsubuqon uamravi informaciis SeTviseba, bavSvebi mimarTven rebisagan.
kategorizacias. `qaluri~ da `mamakacuri~ warmodgenen diqotomiur amomwurav garda imisa, rom qalebs aqvT mamakacebTan SedarebiT dabali xelfasebi, maT aseve
ganmasxvavebel bunebriv kategoriebs, romlebsac gansakuTrebuli mniSvneloba aqvT mamakacebTan SedarebiT dabali statusic. ase magaliTad, amerikis SeerTebul
eniWeba, rogorc zrdasrulebis mxridan, aseve bavSvebis, Tanatolebis mxrdanac. StatebSi yvelaze prestiuli profesiebiT mamakacebi arian dakavebulni: mamakaci
genderi kategorizaciis mniSvnelovani kriteriumia nawilobriv imitomac, rom mecnier-muSakTa Soris 80%-ia, eqimebs Soris — 84%, universitetebisa da kolejebis
Cvens sazogadoebaSi mudmivad laparakoben genderuli sxvaobebis mniSvnelovan profesorebs Soris _ 61%. Tumca pedagogTa Soris SedarebiT maRalia qalTa ricxvi,
rolzec. rogorc ukve adre iyo naTqvami, televizia, literatura da folklori magram maT Soris maRal statusze (mudmivi profesorebi) mxolod 10%-ia. advokatebs
Zalian xSirad warmosaxaven qalebsa da mamakacebs iseT arsebebad, romelTa Sorisac da mosamarTleebs Soris 78% mamakacia, arqiteqtorebs Soris 87% mamakacia, xolo
didi gansxvavebaa da romlebic sruliad ar gvanan erTmaneTs. mSoblebi, maswavleblebi inJinrebs Soris _ 94%.
da Tanatolebi aseve xSirad ubiZgeben bavSvebs gansakuTrebuli yuradReba miaqcion arsebobs mravali monacemic, romelic TvalnaTliv gviCvenebs, rom qalebs
genders da rogorc Sedegi, maT uyalibdebaT azri, rom qali da mamakaci mxolod mamakacebTan SedarebiT naklebi Zalaufleba aqvT. maT iSviaTad ukaviaT Tanamdebobebi

46 71
erT-erTi farTod gavrcelebuli formaa. igi safuZvels qmnis SendgomSi Sromis genitaliebiT ar gansxvavdeba erTmaneTisgan. bavSvebi amCneven, rom qalebi da
bazris genderuli stratifikaciisaTvis. amasTan, sainteresoa, rom genderuli diskr- mamakacebi sxvadasxvagvarad icvamen d cdiloben sxvadasxva rameebi gaakeTon. msgavsi
iminacia samsaxurSi miRebis dros mxolod qalebs ar exeba. igi iseTive ZaliT moqmedebs Sexeduleba uyalibdebaT maT sazogadoebis iseTi warmomadgenlebis dakvirvebisas,
im mamakacebis mimarTac, romlebsac tradiciulad `qalur~ samuSaoze undaT moxvedra. rogoric arian magaliTad, maTi mSoblebi. iglis (Egly) socialuri rolebis Teoriis
aRsaniSnavia isic, rom qalebis umravlesobas survili ara aqvs Seasrulos mixedviT, socialurma rolebma SeiZleba biZgi misces socialuri stereotipebis
tradiciulad `mamakacuri~ samuSao. gamokvlevebis mixedviT, amis erT-erT mizezad Camoyalibebas. is faqti, rom socialuri rolebis umravlesoba qalebis an kacebis mier
saxeldeba qalebis azri imis Sesaxeb, rom `mamakacuri~ samuSao maT daukargavs qalur sruldeba, SeiZleba xels uwyobdes genderis kognitur diqotomizacias. martini da
momxibvlelobas. halversoni (Martin, Halverson) werdnen, rom radgan qalebsa da mamakacebs Soris
meore mosazreba, romelic cdilobs axsnas genderuli asimetria Sromis bazarze, daikvirveba amdeni gansxvaveba, bavSvebi xvdebian, rom genderul kategoriebSi
varaudobs, rom qalebs ufro naklebanazraurebadi samuSao imitom aqvT, rom qalebi gaTviTcnobierebuloba Zalian sasargebloa garSemomyofTa qcevis
mamakacebTan SedarebiT naklebad Rirebuli muSakebi arian. saqme isaa, rom qalebs winaswarmetyvelebisaTvis.
mamakacebze naklebs uxdian maSinac ki, roca isini igive samuSaos asruleben, rasac _ ganvixiloT sqesTa Soris gansxvavebis oTxi kroskulturuli sfero: umcrosebze
mamakacebi. ase magaliTad, qali kompiuteruli programistebi amerikis SeerTebul zrunva, agresia, ufrosebTan siaxlove da sakuTari Rirsebis grZnoba.
StatebSi iReben mamakaci kompiuteruli programistebis xelfasis 83%-s, qali umcrosebze zrunva: edvardsma da uaitingma (Edwards &Whiting, 1980) eqvsi sxvadasxva
finansuri menejerebi igive profesiis mamakacebis xelfasis 67%-s, dawyebiTi kulturi kvlevis Sedagad aRmoaCines, rom 5-dan 12 wlamde asakobriv SualedSi
swavlebis skolebis pedagogi qalebi igive profesiis mamakacebis xelfasis 89%-s da a.S. genderuli gansxvavebebi vlindeba ufro Tanmimdevrulad im CvilTa da bavSvTa mimarT
erTi da igive samuSaoSi qalebisa da mamakacebis xelfasebs Soris aseTi gansxvavebis qcevaSi, romlebic siaruls swavloben, vidre didebisa da ufroso asakis bavSvebis
erT-erTi axsna efuZneba adamianuri kapitalis Sefasebis princips. am midgomis mimarT. radganac Cvilebi met zrunvas iTxoven, vidre ufrosi bavSvebi, gogonebi,
mixedviT, individis Sromis anazRaureba damokidebulia ganaTlebaSi da profesiul romlebic CvilebTan did dros atareben, ufro met swrafvas avlenen umcrosebze
momzadebaSi mis mier Cadebul investiciebze. iTvleba, rom qalebi gamoimuSaveben zrunvis, videre - biWebi, romlebic ase didad ar arian dakavebulni patara bavSvebiT.
naklebs, radgan maT naklebi ician, naklebad ganaTlebulebi arian, an naklebi barim, bekonma da Caildma (Barry, Bacon & Child) aRmoaCines, rom biWebTan SedarebiT,
gamocdileba aqvT da Sesabamisad maTi Sroma naklebad Rirebulia. gamokvlevebi gogonebs metad amzadeben umcrosebze zrunvisTvis (kulturaTa 82%-Si), imisTvis, rom
aCvenebs, rom, umravles SemTxvevebSi, erTnair Tanamdebobebze dasaqmebuli qalebisa iyvnen ufro damjerni (kulturaTa 35%-Si) da ufro pasuxismgebliani (kulturaTa
da mamakacebis monacemebi arsebiTad ar gansxvavdeba. aqedan gamomdinare, keTdeba 61%-Si). biWebs ki Tavis mxriv, aswavlian miznis miRwevas (kulturaTa 87%-Si) da
daskvna, rom Sromis bazarze genderuli asimetriis umTavresi mizezi mainc damoukideblobas (kulturaTa 85%-Si).
gavrcelebul stereotipebSi unda veZeboT.
uelCma, peijma da martinma (Welch, Page & Martin, 1981) 108 kulturis kvlevis Sedegad
mesame mosazrebis mixedviT, qalebi winaswar moelian dabal xelfass da swored
aRmoaCines, rom biWebis roluri orientaciebi metad limitirebulia, gogonebis
amitom aqvT maT aseTi dabali anazraureba. es mosazreba dadasturda
socialuri orientaciebisgan gansxvavebiT. am ukanasknelTa socialuri orientaciebi
eqsperimentuladac. aRmoCnda, rom qalebi mamakacebTan SedarebiT marTlac ufro
gamoirCeva didi mravalferovnebiT. amasTanave, biWebs ufro mkacrad moeTxovebaT
nakleb anazraurebas iTxovdnen igive samuSaoSi. es Sedegebi dadasturda studentebze
miRebuli rolisadmi Sesatyvisoba, videre — gogonebs.
Catarebul kvlevebSic, sadac erTi da igive specialobis mdedrobiTi da mamrobiTi
agresia: im bavSvTa kroskulturuli gamokvlevebi, romlebmac jer ar miaRwies
sqesis studentebs ekiTxebodnen, Tu rogori iyo maTi molodinebi momavali
sqesobriv momwifebas, aCveneben, rom biWebs gogonebTan SedarebiT ufro metad
Semosavlebis Sesaxeb. mkvlevrebis (Jackson, Major, Forcey da sxv.) azriT, es, erTis mxriv, axasiaTebT agresia, meqiSpeobis (Sejibris) suli, dominirebisken swrafva da CxubTan da
SeiZleba aixsnas qalebis mier samuSaosTan erTad dedubrivi movaleobis Sesrulebis
brZolasTan dakavSirebuli TamaSebi. uaitingisa da edvardsis (B.B. Whiting & Edvards,
gaTvaliswinebiT, meores mxriv, ki imiT, rom qalebs aqvT sakuTari SesaZleblobebis da
1981) mier eqvsi kulturisa da afrikis damatebiTi SerCevis Seswavlis Sedegad
codnis daweuli Sefaseba. asea Tu ise, qalebis mxridan naklebi molodinebi maTi
aRmoCnda, rom sqesebs Soris arsebobs gansxvaveba agresiulobisa da dominirebisaken
Sromis dabali anazraurebis erT-erTi mniSvnelovani mizezia.
swrafvis TvalsazrisiT. dadginda, agreTve, rom agresia ar mcirdeba asakis
sainteresoa amerikis SeerTebul StatebSi niuportis (Newport) mier Catarebuli
momatebasTan erTad, aramed piriqiT, igi ufro gamoxatuli xdeba ufrosi asakis
gamokvlevebis Sedegebi. am monacemebis mixedviT, 1975 wels gamokiTxuli amerikelebis
biWebSi. dakvirvevbebi, romlebic omarkma, omarkma da edelmanma (Omark, Omark & Edelman,
32% adasturebda, rom amerikaSi mamakacebi ukeT cxovroben, vidre — qalebi. 1989 wels
1975) Caatares eTiopiis, Sveicariis da amerikis SeerTebuli Statebis saTamaSo
es debuleba daadastura gamokiTxulTa 49%-ma, xolo 1923 wels ki — 60%-ma. 1975 wlis
moednebze, aCveneben, rom biWebi ufro agresiulad iqcevian, videre - gogonebi.
monacemebis mixedviT, gamokiTxul amerikelTa 48% Tvlida, rom qalebs da mamakacebs
warmoebis TvalsazrisiT, CamorCenili oTxi kulturis Seswavlisas monrom da misma
dasaqmebis Tanabari SesaZleblobebi aqvT. 1989 wlis gamokvlevis mixedviT, am
kolegebma (Munroe, ... 2000) aRmoaCines, rom agresiis gamovlineba biWebTan ufro xSiria,
debulebas daeTanxma gamokiTxul amerikelTa 42%, xolo 1993 wels ki _ gamokiTxulTa
vidre — gogonebTan. rodesac gogonebi da biWebi ikribebian erTgvarovan sqesobriv
39%. 1993 wels gamokiTxuli amerikeli qalebis mxolod 30% Tvlida, rom maT aqvT
jgfufebad, agresiis epizodebi ufro xSirad gvxvdeba biWebTan, vidre — gogonebTan.
mamakacebTan Tanabari dasaqmebis SesaZleblobebi, xolo maTi 70% ki Tvlida, rom
eqvsi kulturis kvlevam aCvena, rom dedebi, Cveulebriv, erTnairad reagireben
mamakacebs ukeTesi sastarto pirobebi aqvT amerikul Sromis bazarze.
agresiis gamovlenaze biWebisa Tu gogonebis mxridan. xolo mama mniSvnelovan rols
imisaTvis, rom gavarkvioT, Tu ramdenad samarTliania Sromis anazraureba

70 47
asrulebs agresiulobis aRzrdaSi, gansakuTrebiT ki - biWebSi. dadgenilia, rom naklebs uxdian imitom, rom isini TviTon irCeven dabalanazraurebad samsaxurs. meore
agresiis xarisxze Zlier zegavlenas axdens aRzrdis kulturuli sistema da am Sexedulebis mixedviT, qalebs mamakacebTan SedarebiT naklebs uxdian imitom, rom
sistemaSi mamakacisa Tu qalis agresiulobisTvis miwerili valentoba. ase magaliTad, isini warmoadgenen naklebad Rirebul samuSao Zalas, radganac maT akliaT
Seswavlis Sedegad aRmoCnda, rom okinavaze da amerikis SeerTebul StatebSi gamocdileba da kvalifikacia. arsebobs mesame mosazrebac: qalebs mamakacebTan
sxvadasxvagvarad udgebian gogonebTan da biWebTan agresiulobis aRzrdas. SedarebiT samuSaoSi uxdian naklebs imitom, rom isini moelian, rom cotas gadauxdian
qalebisa da mamakacebis mxridan agresiis mimReblobis xarisxi dasavleT evropis da Tanxmdebian ufro mcire xelfass. ganvixiloT TiToeuli mosazreba cal-calke.
qveynebSi erTnairia, Tumca gansxvavdeba qalebisa da mamakacebis mier agresiis pirvel mosazrebas, romlis arsic isaa, rom qalebi dakavebulebi arian
gamovlenis formebi. mamakacebi Tavdapirvelad Zalian TavSekavebulad iqcevian, tradiciulad `qaluri~ samuSaoTi, xolo mamakacebi _ `mamakacuriT~ da es
Tumca Semdeg ufro meti siSmage euflebaT, maSin roca qalebi ufro emociurebi arian ukanaskneli ufro maRalanazRaurebadia, xSirad uwdeben makompensirebeli sxvaobebis
da aqvT midrekileba Tavidanve mimarTon yvirils an sityvier kinklaobas. safuZvelze axsnas. es mosazreba eyrdnoba debulebas, rom qalebi, irCeven ra
ufrosebTan siaxlove da moRvaweobis xasiaTi: fridmani (Ftedman, 1976) dabalanazRaurebad samuSaos, amiT isini samagierod iReben Sromis ukeTes pirobebs:
akvirdeboda 5-7 wlis bavSvebis TamaSs rva kulturaSi (avstralieli aborigenebi, karg socialur klimats, ufro moqnil samuSao grafiks (magliTad gamodgeba pedagogi
balis, taivanis, ceilonis, kikuitus, iaponiis macxovreblebs, navahos tomis qalebi saqarTveloSi. gavrcelebuli azris mixedviT, pedagogoba qalebisTvis kargia,
warmomadgenlebs da penjabebi). man aRmoaCina, rom biWebi TamaSis dros grovdebian did radgan is mxolod naxevar dRes muSaobs) an ufro advil samuSaos.
jgufebSi, did manZilebs gadian da ufro metad arian TamaSis fizikuri saxeobebiT samuSao Zala gayofilia sqesis mixedviT anu profesiebis umravlesoba yvela
dakavebulni, maSin roca gogonebi ufro metad iseTi TamaSebiT erTobian, romlebic kulturaSi dayofilia sqesis mixedviT. ase magaliTad, saqarTveloSi Catarebuli
garkveuli moqmedebebis gameorebasTan da laparakTan aris dakavSirebuli. garda kvlevis mixedviT (n. javaxiSvili, 2000), gamovlinda tipuri qaluri da tipuri
amisa, gogonebi, Cveulebriv, naklebad Sordebian saxls. gamokvlevebi aCvenebs, rom mamakacuri profesiebi saqarTveloSi. amerikis SeerTebul StatebSi 1993 wlis
genderul gansxvavebaTa gaRrmavebaSi mniSvnelovan rols asrulebs is prioritetebi, monacemebiT mdivnebis 90%-s qalebi arian. monacemebi adasturebs imasac, rom is
romlebic garkveul qcevebs eniWebaT biWebisa Tu gogonebis mxridan. profesiebi da samuSao, romlebiTac sxvadasxva kulturaSi mamakacebi arian
biWebi metad eswragvian sxva biWebTan urTierTobebs, xolo gogonebi upiratesobas dakavebulni, ufro maRalanazraurebadia, vidre isini, romlebiTac qalebi arian
aniWeben ufrosebTan urTierTobas. sqesis mixedviT segregacias asaxaven, agreTve, dakavebulni. ase magaliTad, bernis (Burn) monacemebiT, kaliforniis politeqnikur
bavSvebis naxatebic. maTi analizi gviCvenebs, rom biWebi ufro xSirad xataven biWebs, universitetSi mRebavis sastarto xelfasi ufro maRalia, vidre meddis an mdivan-
xolo gogonebi — gogonebs. bavSvebis naxatebSi genderuli gansaxvavebebis gamovlenad saqmeTmwarmoeblis xelfasi.
miiCneva, agreTve, isic, rom biWebi ufro xSirad xataven manqanebs, urCxulebs da am TvalsazrisiT, sainteresoa jakobsisa da steinbergis gamokvleva (Jacobs &
agresiasTan dakavSirebul scenebs, movlenebs Tu sagnebs, xolo gogonebi Steinberg, 1990). miRebuli monacemebis mixedviT, ama Tu im profesiaSi dasaqmebul qalTa
upiratesobas aniWeben yvavilebis daxatvas. sqesis mixedviT bavSvTa naxatTa aseT wili zegavlenas axdens am sferoSi arsebuli xelfasis saerTo doneze. kerZod, rac
gansxvavebebi gamovlinda gamokvleuli cxra sxvadasxva kulturidan yvelaSi. ufro metia qali, miT ufro dabalia Sromis anazRaureba.
sainteresoa, ratom xdeba, rom qalebi iSviaTad arian dakavebulni `tradiciulad~
sakuTari Rirsebis grZnoba: gamokvlevebis Sedegad dadgenilia, rom TiTqmis yvela mamakacuri samuSaoTi? xom ar aris amis mizezi tradiciulad `qaluri~ samuSaos
kulturaSi gogonebi naklebad kmayofilni arian imiT, rom isini gogonebi arian, vidre siadvile an aseTi samuSaos pirobebSi dedobrivi funqciebis paraleluri Sesrulebis
biWebi imiT, rom isini biWebi arian. miuxedavad amisa, gogonebis Tavisi sqesiT aseTi SesaZlebloba? statistikuri monacemebi gviCvenebs, rom es ase ar aris. `qaluri~
ukmayofileba yovelTvis ar gamoixateba dabal TviTSefasebaSi. ase magaliTad, samuSaoebi sinamdvileSi sulac ar gulisxmoben ufro moqnil grafiks, samuSaos
gogonebi filipinebSi, nepalSi, avstraliaSi da nigeriaSi Tvlian, rom isini biWebTan siadviles an nakleb daZabulobas. piriqiT, arsebuli monacemebis mixedviT, rac ufro
SedarebiT naklebad niWierebi arian fizikasa da maTematikaSi. amave dros, gogonebs meti qalia koleqtivSi, miT ufro mkacria ufrosos mxridan moTxovnebi. 1600
avstraliaSi da nigeriaSi miaCniaT, rom maTi miRwevebi kiTxvaSi gacilebiT ufro profesiis analizis Sedegebi gviCveneben, rom `qaluri~ profesiebi ufro xSirad
didia, vidre — biWebis warmatebebi am saganSi. nigerieli biWebi ki Tvlian, rom isini dakavSirebulia e.w. Znel klientebTan, dalagebasTan (WuWyTan) meqanikurad
gogonebze ufro Wkvianebi arian. gameorebad moqmedebebTan da avtonomiis (anu sakuTari samuSaos dagegmvisa da
amgvarad, gogonebsa da biWebs Soris arsebobs myarad gamoxatuli gansxvavebebi warmarTvis) ararsebobasTan.
umcrosebze zrunvaSi, agresiaSi da mobilurobaSi da es gansxvavebebi vlindeba yvela gamokvlevebi gviCvenebs, rom qalebis mier tradiciulad `mamakacuri~ profesiebis
kulturaSi. kultura ayalibebs bavSvTa socialur qcevas, gansazRvravs im adamianTa arCevas win eRobeba mravali barieri. esenia: daqiravebis dros iseTi moTxovnebis
wres, romelTa garemocvaSic bavSvi imyofeba. kultura gansazRvravs, agreTve, im wayeneba (magaliTad, ama Tu im Tvisebebis qona), romelic qals ara aqvs. ase magaliTad,
saqmianobebis saxeebsac, romlebiTac sxvadasxva sqesis bavSvebi arian dakavebulni. cnobilia, rom amerikis SeerTebul StatebSi policiis erT-erTi akademiis misaRebi
mamakacebis socialuri roli dakavSirebulia maTi bunebis, rogorc `Semomtanis~ gamocdebis moTxovna iyo 170 sm simaRlis qona, romelic qalebs gansakuTrebulad
gagebasTan da umravles kulturaSi mijnavs qalebisa da mamakacebis funqciebs. zRudavda. garda amisa, mniSvnelovania is daZabulobac, romelic qals eufleba, roca
feministebis did nawils miaCnia, rom ar aris saWiro mamakacis socialuri rolebis igi mamakacTa koleqtivSi muSaobs. daZabulobis gamomwvev faqtorTa Soris SeiZleba
Seswavla, radgan es gvaSorebs mTavar problemas _ qalis diskriminaciul davasaxeloT miuRebloba, stereotipebi, patara Secdomaze araadekvaturad mkacri
mdgomareobaze yuradRebis gamaxvilebas. magram faqtia, rom kultura uwesebs reagireba da sxv. samsaxurSi miRebis dros diskriminacia genderuli diskriminaciis

48 69
monacemebi gviCvenebs, rom arc erT qveyanaSi qalebs ara aqvT mamakacebTan mamakacebs garkveul socialur SezRudvebs iseve, rogorc qalebs da amitom
gaTanabrebuli uflebebi. miuxedavad amisa, arsebobs mniSvnelovani gansxvavebebi mniSvnelovania am SezRudvebis Seswavla.
qalTa SedarebiTi statusis TvalsazrisiT regionebis mixedviT. saSualod, qalebs unda iTqvas, rom dReisaTvis arsebobs sakmaod mwiri empiriuli masala, romelic
evropaSi da Sua aziaSi yvelaze meti Tanasworoba aqvT, xolo samxreT aziaSi, afrikis eZRvneba tradiciuli mamakacuri rolebis Seswavlas. es genderuli kvlevebis
qveynebSi (samxreTSi), axlo aRmosavleTSi da Crdilo afrikaSi — ufro naklebi. unda SedarebiT axali da naklebad ganviTarebuli sferoa.
aRiniSnos, rom im qveynebSi, sadac politikuri da iuridiuli Tanasworoba mamakacuri genderuli rolebis aTvisebis meqanizmi iseTivea, rogorc qaluri genderuli
oficialurad miRweulia, igi ar muSaobs sinamdvileSi. rolisa (diferencialuri socializacia, modelebze dakvirveba, kulturuli arxebis
XX saukunis meore naxevarSi sagrZnoblad gaumjobesda genderuli Tanasworobis saSualebiT zegavlena) mamakacebi, iseve rogorc qalebi mudmivi informaciuli da
mdgomareoba ganviTarebadi qveynebis umetesobaSi: amaRlda qalTa ganaTlebis done. normatiuli zewolis zegavlenis qveS imyofebian. yoveldRiur cxovrebaSi biWebi da
samxreT aziaSi, saqaras samxreTiT mdebare afrikis qveynebSi, axloaRmosavleTis mamakacebi socialuri informaciis didi nakadis zemoqmedebis qveS imyofebian. maTi qceva
qveynebSi da CrdiloeT afrikis qveynebSi dawyebiT skolaSi Caricxul gogonaTa ricxvi isjeba, rogorc ki igi gadauxvevs tradiciulad `mamakacuri~ qcevis normebidan.
daaxloebiT orjer gaizarda. qalebis da da gogonebis janmrTelobis dacvis sis- `mamakacurobis~ Sesaxeb warmodgenebs biWebi iTviseben kulturis da socializaciis sxva
temebSi kapitaldabandebis Sedegad, 1990 wels qalebi samxreT aziis istoriaSi pirve- institutebis meSveobiT. am SexedulebaTa sistemas plekma (Pleck) da misma kolegebma
lad ufro didxans cocxloben, vidre - mamakacebi. gaizarda qalTa dasaqmebis ricxvic. mamakacurobis ideologia uwodes. faqtiurad es aris socialuri normebis krebuli
laTinur amerikaSi da samxreT aziaSi 1970 wlidan qalTa dasaqmebis procentuli maC- mamakacebisTvis. tompsonma da plekma mamakacuri genderuli roli gansazRvres, rogorc
venebeli 15 punqtiT gaizarda. Semcirda genderuli sxvaobebi Sromis anazraurebaSic. socialuri normebi, romelic Seicavs nebarTvebsa da akrZalvebs imis Taobaze, Tu ra unda
miuxedavad aseTi miRwevebisa, ganviTarebadi qveynebis umaravlesobaSi kvlav narCun- igrZnos da akeTos mamakacma da ra -ara. tompsonmma da plekma gamokvlevis Sedagad daadgines,
deba genderuli uTanasworeoba uflebebSi, resursebis xelmisawvdomobaSi da sakuTa- rom mamakacTa roluri normebis struqtura Sedgeba sami mniSvnelovani faqtorisgan:
ri interesebis gamoxatvis SesaZleblobebSi. ganviTarebad qveynebis arc erT regionSi pirveli — es aris molodinebi imis Taobaze, rom mamakacebi miaRweven maRal statuss da
qalebs ara aqvT mamakacTan Tanabari socialuri, iuridiuli d ekonomikuri uflebebi. daimsaxureben garSemomyofTa pativiscemas (statusis norma); meore — mdgradobis norma,
amasTan yvela kulturisaTvis (rogorc ganviTarebad, aseve ganviTarebul qveynebSi) romelic gansazRvravs mamakacebisgan gonrbrivi, emociuri da fizikuri mdgradobis
saerToa is, rom qals mamakacze naklebi statusi aqvs. gaeros monacemebis Tanaxmad: molodins; mesame _ es aris molodini imisa, rom mamakacma Tavi unda aaridos stereotipulad
qalur saqmianobebs (antiqalurobis norma). zogierT sazogadoebaSi am normas iseTi Zlieri
1. qalebi asruleben ZiriTad saojaxo saqmes; zegavlenis Zala aqvs, rom igi zogjer mamakacSi femifobiis saxiTac vlindeba.
2. qalebs moyavT msoflios sakvebi produqtebis (soflis meurneobis) naxevari; mamakacis stereotipuli normebi did zegavlenas axdens maT yoveldRiur
3. qalebi Seadgenen msoflios muSaxelis erT mesameds, magram dasaqmebulni arian cxovrebaze. ubralo magaliTebic ki cxadyofs, rom umravles sazogadoebebSi mamakaci
mciredanazraurebad samuSaoze; — mamakaci ar aris, Tu is fuls ar Soulobs, Tu igi emociuria, fizikurad sustia, ar
4. qalebi Sesrulebul samuSaoSi analogiur samuSaoSi mamakacebisTvis gadaxdili SeuZlia kompetenturi rCevebis mocema an qaluri saqmianobebiT aris dakavebuli.
xelfasis sam meoTxedze naklebs iReben; bernma da leverma (Burn & Laver, 1994) aRmoaCines, rom amerikeli qalebi da mamakacebi
5. qalebi mcired arian warmodgenilni Zalauflebis da mmarTvelobis organoebSi. srulad eTanxmebodnen erTmaneTs imaSi, rom mamakacma kariera unda gaikeTos.
amasTanave, umravlesoba maTgani iziarebda im azrsac, rom mamakacma bevri fuli unda
amgvarad, Tanamedrove samyaros sazogadoebaTa umravlesoba genderulad iSovos. statusis stereotipis mamakacis mimarT moqmedebas adasturebs igive
stratificirebuli sistemebia. stratifikaciis umtavresi paternebia: dasaqmebis, avtorebis sxva kvlevac, romelSic gaanalizda amerikuli Jurnalebis e.w. `paemnebis~
ekonomikuri, politikuri da samarTlebrivi. rogorc zemoT iyo aRniSnuli, umravles nawili. aRmoCnda, rom qalebi, gansxvavebiT mamakacebisagan, sasurveli partnioris
SemTxvevaSi stratifikaciis mimarTuleba erT da igivea: mamakacebi dominanturebi amorCevisas prioritets mis statussa da finansur mdgomareobas aniWebdnen.
arian, qalebi ki — daqvemdebarebulni. statusisa da warmatebulobis norma garkveul problemebs uqmnis mamakacebs. saqme
cnobilia asimetria Sromis anazraurebaSi qalebsa da mamakacebs Soris (amerikeli isaa, rom maT umravlesobas ar Seswevs unari 100%-iT daakmayofilos igi. es ki maTi
qali mamakacis xelfasis 68%-s iRebs, afrikeli — 61%-s, laTinoamerikeli — dabali TviTSefasebis safuZveli xdeba. Zalian cota mamakacs aqvs sakmarisi fuli,
TeTrkaniani mamakacis xelfsis 53%-s, xolo TeTrkaniani qalis xelfasis 78%-s). Zalaufleba da pativiscema sazogadebaSi, radgan yovelTvis moiZebneba adamiani,
Savkaniani da espanurenovani mamakacebi ufro maRal anazraurebas iReben, vidre romelic socialur kibeze ufro maRla dgas.
Savkaniani da espanurenovani qalebi (gansxvaveba maT SemosavlebSi Sesabamisad 84%-s da sazogadoebis mxridan mamakacebis Sefasebas maTi Semosavlebis mixedviT xSir
82%-s Seadgens). Tumca unda iTqvas isic, rom SedarebiT 1979 welTan, roca qalis SemTxvevaSi mivyevarT TviTaqtualizaciis xarisxis dacemamde. kerZod, mamakaci
saSualo xelfasi mamakacis saSualo xelfasis mxolod 60%-s Sedgenda, qalTa samuSaos iZulebulia akeTos saqme, romelic ar ainteresebs, ar uyvars da igi muSaobs mxolod
Rirebuleba gaizarda (amerikis SeerTebul StatebSi). magram qalebi, gansakuTrebiT ki imitom, rom es samuSao kargad anazRaurebadia.
araevropuli warmomavlobis qalebi, dRemde dabalanazRaurebad samuSaoze arian finansuri zewola gansakuTrebiT mZimea iseTi mamakacebis SemTxvevaSi, romlebsac
dasaqmebulebi. ufro metic, isini iReben ufro naklebs, vidre igive samuSaoSi diasaxlisi colebi hyavT. rodesac mamakaci Semosavlis erTaderTi wyaroa, mas xSirad
aiRebdnen mamakacebi. arsebobs qalebisa mamakacebis anazRaurebis gansxvavebis ori aRiqvamen rogorc fulis tomaras da yvela cdilobs am tomridan fulis amoRebas.
yvelaze gavrcelebuli axsna. pirvelis mixedviT, qalebs mamakacebTan SedarebiT kvlevebi aCvenebs, rom rac ufro izrdeba mamakacis Semosavali, miT ufro

68 49
klebulobs misi wvlili bavSvebis aRzrdaSi. iaponiaSi, sadac mamakacurobis norma dakavSirebulia pirad da ojaxis prestiJTan, romlebic moicaven mamakacis vaJkacobasa
gulisxmobs sruli datvirTviT muSaobas, mamebi saSualod bavSvebTan 3 wT-s da qalis seqsualur siwmindes. aseT kulturebSi gaTxovili qali, romelic
urTierToben samuSao dReebSi, xolo uqme dRes ki maTi bavSvebTan urTierTobis sazogadoebrivi saqmeebiT aris dakavebuli, negatiur Sefasebas iwvevs. im SemTxvevaSi
xangrZlovoba 19 wT-s Seadgens. Tu qali muSaobs, maSin misi kontaqtebi mamakacebTan minimumamde unda iyos dayvanili.
unda aRiniSnos, rom mamakacurobis gagebaSi arsebobs garkveuli variaciebi, ekonomikuri faqtorebic metad mniSvnelovan gavlenas axdens genderul-rolur
romlebic Seaqvs garkveul rasas, nacionalobas, socialuri klasisadmi an kul- ideologiaze. zogadi kanonzomierebis mixedviT, colad SerTvis dros gamosyidvis
turisadmi mikuTvnebulobas, seqsualur orientacias da sxv. miuxedavad amisa, instituti am qveynebSi muSaobs, sadac qalis saojaxo Sroma mniSvnelovania ojaxis
SeiZleba iTqvas, rom mamakacurobis zemoT CamoTvlili normebi universaluria. bijetisaTvis. mziTvs ki, Cveulebriv, qals atanen im kulturebSi, sadac qalis Sromis
mamakacebisaTvis dawesebuli kulturuli normebi Zalian xSirad maTTvis wili ojaxSi SedarebiT mcirea.
konfliqtisa da steresis safuZveli xdeba. xSir SemTxvevebSi isini aryeven mamakacTa politikur procesebSi monawileoba yvela kulturaSi mamakacebisaTvis ufro
fizikur da fsiqikur janmrTelobas, zogjer ki maTi mxridan qalebisa da bavSvebis xelmisawvdomia, vidre — qalebisTvis. ganuviTarebeli warmoebis mqone 90
mimarT uxeSobisa da Zaladobis safuZvelic SeiZleba gaxdnen. sazogadoebis gamokvlevam aCvena, rom qalebis monawileoba politikaSi ufro maRalia
leqciis msvlelobisas moyvanili iqneba konkteruli magaliTebi yoveldRiuri maSin, roca gare konfliqtebis da omebis saSiSroeba mcirea, magram arsebobs Sida
cxovrebidanac. rac xels Seuwyobs studentebis mier mamakacebisa da qalebis sazogadoebrivi konfliqtebi da daZabuloba.
genderuli normebis moqmedebis meqanizmebis ukeT gacnobas. gansakuTrebiT xazi genderuli mkvlevrebis umravlesoba varaudobs, rom tradiciuli genderuli
gaesmeba tradiciul mamakacur rolebs da normebs. gaanalizebuli iqneba genderuli rolebi aferxeben pirovnebis ganviTarebas da iwveven socialur uTanasworobas.
stereotipebis funqciebi da, agreTve, stresi da konfliqti, romelsac iwvevs Tanamedrove msoflios demokratiul nawilSi qalTa problematikam da aseve
tradiciuli qaluri da mamakacuri rolebi Tanamedrove pirobebSi. genderulma sakiTxebma gansakuTrebuli mniSvneloba SeiZina ganviTarebis konteqstSi.
saleqcio kursis bolos studentebs miewodebaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: yuradRebis centrSi moeqca ara mxolod ganviTarebadi qveynebis mZime mdgomareobaSi
myofi qalebi, romlebic moklebulni arian samoqalaqo da politikur uflebebs,
genderuli rolebi — es aris socialuri rolebi, romlebiTac qalebi da mamakacebi aramed ganviTarebul qveynebSi jer kodev mravlad arsebuli genderuli uTanaswo-
arian araerTgvarovnad dakavebulni ojaxisa da profesiuli moRvaweobis sxvadasxva robis problemebi. qalTa problemaTagan gansakuTrebiT mwvavea imunodeficitis
sferoSi, da agreTve, Tavisufali drois ganmavlobaSi. infeqciis gansakuTrebiT farTe gavrceleba qalebSi, qalebiT vaWroba, qalebis gamo-
iluzoruli korelacia - cnebaTa Soris kavSiris simyaris xarisxis zedmetad maRali yeneba seqsis industriaSi da sxv. Tumca arsebobs qalTa mravali sxva, ufro yofiTi
Sefaseba an mcdeloba daadgino igi iq, sadac kavSiri saerTod ar arsebobs. genderis problemebic, romelTa mogvarebac aranakleb mniSvnelovania sazogadoebrivi ganviTa-
SemTxvevaSi moCvenebiTi an gadametebuli kavSiri xSirad moiazreba gendersa da rebisaTvis. mTels msoflioSi gabatonebulia genderuli diskriminacia cxovrebis
garkveul Tvisebebs, Cvevebs da qcevebs Soris. bevr sferoSi. Tumca diskriminaciis formebi, zomebi da xarisxi gansxvavebulia
rogorc regionebs, aseve qveynebs Sorisac. ganviTarebadi msoflios arc erT qveyanaSi
genderuli sxvaobebi — sxvaobebi qalebisa da mamakacebisaTvis damaxasiaTebel
qalebi ar arian gaTanabrebuli mamakacebTan iuridiuli (subieqturi), socialuri da
TvisebaTa da qcevaTa Soris, romelic socialur-kulturul xasiaTs atarebs.
ekonomikuri uflebebis TvalsazrisiT. didia genderuli gansvlebi resursebis
praimingis efeqti - procesi, romlis Sedegadac cotaxniswinandeli gancdebi da xelmisawvdomobisa da maTi gankargvis sferoSi, ekonomikuri SesaZleblobebis
procesebi aZliereben ama Tu im informaciis misawvdomobas. sferoSi da Zalauflebisa da interesebis warmomadgenlobiT sferoSi.
statusis/warmatebulobis norma _ genderuli stereotipi, romlis mixedviTac
mamakacis socialuri Rirseba ganisazRvreba misi Semosavlis sididiT da warmatebis uflebebi.uflebebSi asimetria gavrcelebulia sasamarTlo kanonmdeblobaSi,
xarisxiT samsaxurSi. sazogadoebebis yofiT samarTalSi, ojaxebisa da Sida meurneobebis cxovrebaSi.
asimetria arsebobs saqorwino kanonmdeblobaSic, ojaxis zomis gansazRvraSi (Svilebis
fizikuri siZlieris norma _ mamakacurobis stereotipi, romlis mixedviTac gaCena-argaCena da maTi raodenobis gadawyveta) qonebis memkvidreobaSi, da mis
mamakacs unda hqondes didi fizikuri Zala da maRali biologiuri aqtivoba. marTvaSi, Sida meurneobaSi Sromis ganawilebaSi, Semosaval-gasavlebSi, gadaadgilebis
gonebrivi siZlieris norma — mamakacurobis stereotipi, romlis mixedviTac mamakaci TavisuflebaSi.
unda iyos mcodne da kompetenturi. samxreT afrikis da afrikis bevr qveyanaSi qalebi TavianTi qmrebis mudmivi
zedamxedvelobis qveS imyofebian. maT ara aqvT ufleba damoukideblad marTon
emociuri mdgradobis norma — mamakacurobis stereotipi, romlis mixedviTac
sakuTreba. afrikis zogierT qveyanaSi mamakacs aqvs ufleba isargeblos qalis Sromis
mamakacs unda hqondes naklebi grZnobebi da SeeZlos gadawyvitos Tavisi emociuri
SedegebiT, magaram qals ara aqvs igive ufleba mamakacis Sromis nayofis mimarT.
problemebi damoukideblad.
boliviaSi, gvatemalaSi da siriaSi mamakacebs aqvT ufleba SezRudon TavianTi colebi
antiqalurobis norma — stereotipi, romlis mixedviTac mamakacma Tavi unda aaridos da ar miscen maT ufleba imuSaon saxls gareT. egvipteSi da gvatemalaSi qalebs
specifikurad qalur saqmianobebs da qcevis modelebs. sWirdebaT TavianTi meuRleebis nebarTva mogzaurobisa da mgzavrobisaTvis. zogierT
femifobia - es aris mamakacis SiSi, rom igi ar iqnes garSemomyofebisgan Sefasebuli, arabul qveyanaSi qalebs unda hqondeT meuRleebis nebaTrTva pasportis miRebisTvis,
rogorc qaluri. maSin roca qmrisTvis colis mxridan aseTi nebarTvis miReba saWiro ar aris.

50 67
gansazRvravs, agreTve, qalis Sromis ufro mcire anazRaureba mamakacTan SedarebiT. leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi
mas Semdeg, rac qali imuSavebs samsaxurSi, igi SeiZleba iTqvas, rom meore cvlaSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi.
muSaobs saxlSi. es meore cvla qalebisa da mamakacebis dasvenebis drois gansxvavebis
mizezia. Seltonisa da jonis (Shelton & Jhon,1993) monacemebis mixedviT, colebTan seminari #4 (Tema # 4 ) — 2 sT
SedarebiT Savkaniani kacebi akeTeben saojaxo saqmeebis _ 40%-s, TeTrkaniani seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba
mamakacebi — 34%-s, espanuri warmoSobis mamakacebi _ 36%. bolo drois monacemebi jgufuri diskusia seminaris Temaze. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi:
gviCvenebs, rom qmrebs saojaxo saqmianobaSi sul ufro meti wili SeaqvT, magram 1. ra faqtorebi gansazRvravs genderuli stereotipebis Camoyalibebas?
momuSave qali saSualo ojaxuri saqmeebis 69%-s akeTebs. im drois gazrdam, romelsac 2. ra zegavlenas axdens genderuli stereotipebi adamianis da sazogadoebis
qali uTmobs saxls gareT muSaobas, gamoiwvia ojaxur saqmianobaze daxarjuli drois cxovrebaSi?
mxolod mciredad Semcireba. 3. ras niSnavs genderulad tipirebuli adamiani da riTi gansxvavdeba igi genderulad
Tanamedrove droSi Zalian bevri qali muSaobs imisTvis, rom Seinaxos ojaxi. aratipirebuli adamianisagan?
miuxedavad amisa, isini kvlav asruleben tradiciul qalur movaleobebsac ojaxSi, rac 4. rogor vlindeba qalebisa da mamakacebis gansxvavebuli socialuri rolebi?
qalebis ormag datvirTvas iwvevs. qalis rolis Semcireba saojaxo meurneobaSi ar 5. ra SezRudvebs uweserbs tradiciuli ideologia mamakacebs?
moxda im sazogadoebebSic ki, sadac qalebi warmoadgenen saerTo samuSao Zalis 6. ra faqtorebi gansazRvravs mcire sqesTaSoris sxvaobebis did genderul
umetesobas. ase magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi, SveicariaSi, kanadaSi, sxvaobebad gardaqmnas?
italiaSi, poloneTSi da rumineTSi saojaxo saqmeebis udides nawils qalebi 7. rogor xsnis genderuli sqemis Teoria genderul iluzorul korelaciebs?
asruleben, imisgan damoukideblad, ewevian Tu ara isini profesiul saqmianobas. 8. rogor ixsneba genderuli iluzoruli korelaciebi qarTuli fsiqologiuri
amerikis SeerTebul StatebSi 3000 ojaxuri wyvilis gamokvlevis Sedegebis skolis poziciebidan?
9. ra faqtorebi gansazRvravs gansxvavebul genderul rolebs sxvadasxva
analizis safuZvelze bleri da lixteri (Bliar & Lichter,1991) mividnen im daskvnamde, rom
kulturebSi?
qalebi ojaxSi muSaobdnen gacilebiT ufro didxans, vidre — mamakacebi (Sesabamisad 33
sT. da 14sT.). amasTan saojaxo saqmeebi mkveTrad gamijnulia sqesobrivi niSniT. qaluri seminarze gamoyenebuli iqneba, agreTve, SemTxvevis ganxilvis meTodi. kerZod,
saqmeebia isini, romelTa keTebac aucilebelia sistematurad (sadili, WurWlis studentebs daurigdebaT kanadis adamianis uflebebis fondis 22-e saerTaSoriso
recxva, bavSvebze zrunva da sxv.), maSin roca mamakacTa saqmeebis sistematuri sesiis masalebSi warmodgenili SemTxvevis aRwera: `sabediswero mdinaris istoria~,
yoveldRiuri xasiaTi ara aqvs (baRSi muSaoba, raimes SekeTeba da a.S). sainteresoa romelic ama Tu im kulturaSi genderuli stereotipebis da genderuli rolebis
Seltonis da jonis (Shelton & Jhon,1993) gamokvlevis Sedegebi. maT aRmoaCines, rom Sefasebas eZRvneba. studentebi individualurad gaecnobian istorias da Semdeg
Savkanian amerikelTa ojaxebSi ojaxuri saqmianobebi ase mkveTrad ar aris Seafaseben iq warmodgenil personaJebs specialuri Sefasebis kiTxvaris safuZvelze.
ganawilebuli sqesobrivi niSniT. gamokvlevebi aseve aCvenebs, rom ojaxis biujetis moxdeba Sedegebis jgufuri ganxilva da Sejameba. jgufuri Sefasebis Semdeg
ganmkargavic ufro qalia, vidre _ mamakaci. studentebs eZlevaT instruqcia Secvalon sapirispiroTi yoveli personaJis sqesi da
gamokvlevebi gviCvenebs, rom momuSave qals ojaxSi ufro meti Zalaufleba aqvs, amis Semdeg, kidev erTxel Seavson Sefasebis kiTxvari. miRebuli Sedegebi kvlev
vidre — diasaxliss. ojaxSi Zalauflebis Teoriis moxedviT, visac meti Semosavali ganixileba da Sejamdeba erToblivi muSaobis gziT. gakeTdeba genderuli
(ekonomikuri) aqvs, imas aqvs meti Zalaufleba ojaxSi. stereotipebis analizi pirveli da meore Sefasebis urTierTSedarebis safuZvelze.
amerikis SeerTebul StatebSi momuSave qali iRebs Tavis SromaSi daaxloebiT kacis
ZiriTadi literatura:
xelfasis 70%-s. amasTan Sromis bazari gayofilia genderuli niSniT da arsebobs
qaluri da mamakacuri profesiebi. ufro prestiJuli profesiebi da Tanamdebobebi 1. Male/Femaile Roles, Jonatan S. petrikin (ed.), Greenhaven press, Inc., 1995, gv.:17-82;
mamakacebs ukaviaT, qalebi Zalian sustad arian warmodgenili mTavrobaSi da maRal 2. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press,
Tanamdebobebze msxvil organizaciebSi. amas nawilobriv gansazRvravs gavrcelebuli Philadelphia,1992, gv.: 102-144.
stereotipebi, rom qalebi cudi liderebi arian. garda amisa, qalis karieras yvela damatebiTi literatura:
qveyanaSi xels uSlis ojaxuri da dedobrivi movaleobebi. 1. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
Tanamedrove gamokvlevebi gviCvenebs, rom dResac, bevr qveyanaSi qalebi Oxford University press, 2001, gv.: 334-337;
ekonomikur diskriminacias ganicdian. isini iReben ufro dabal xelfass, vidre - maTi 2. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 196-218;
kolega mamakacebi igive Tanamdebobaze. unda aRiniSnos isic, rom umetes qveynebSi
3. Male/Femaile Roles, Jonatan S. petrikin (ed.), Greenhaven press, Inc., 1995, gv.: 252-294;
qalebi dResac upiratesobas aniWeben moRvaweobis tradiciul sferoebs da, agreTve,
4. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. Steinmetz, Plenum
iseT samsaxurs, romelic adamianebis did wresTan urTierTobis saSualebas iZleva.
Press, 1988, gv.: 535-560;
mamakacebi ki upiratesad irCeven ufro maRalanazRaurebad samuSaos, romelic,
5. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
amasTanave, perspeqtiulicaa samsaxureobrivi karieris TvalsazrisiT.
Edition, Fllin and Bacon, 1994, T. VII;
genderul-rolur ideologiaze did zegavlenas axdens, agreTve, religiuri
6. zurikaSvili f. maRraZe g. WaniSvili n. xuciSvili g. jorbenaZe r. konfliqti, genderi
Sexedulebebi da Rirebulebebi. bevr kulturaSi (magaliTad, laTinuri amerikisa da
da mSvidobis mSenebloba, gaeros ganviTarebis fondi qalTaTvis, Tb., 2003, nawili II.
axlo aRmosavleTis qveynebSi) sazogadoebis Rirebulebebi da idealebi

66 51
kvira #5 raodenoba garSemo. amasTan, diasaxlisebis daukmayofileblobas sakuTari saqmiano-
leqcia (2 sT) biT xels uwyobs momuSave qalebSi farTed gavrcelebuli azri, rom maTgan gan-
sxvavebiT diasaxlisebi udardelad da uproblemod cxovroben. zogierTi mkvlevris
Tema #5 - ojaxi da sazogadoeba. qalebsa da mamakacebs Soris azriT, diasaxlisebis dabali TviTSefaseba swored am faqtorTa erToblivi
urTierTobebi. kroskulturuli gansxvavebebi. zemoqmedebiT aixsneba. amgvarad, faqtia, rom saojaxo Sroma da Sesabamisad,
diasaxlisis roli erTgvarovani, damRleli da araprestiJulia.
leqciaze mocemuli iqneba ojaxis mokle istoria, misi gansazRvreba, ojaxisa da 244 sazogadoebis eTnografiuli masalebis Seswavlis Sedegad dandradma (D’Andrade,
sazogadoebis sxva institutebis mimarTeba, ojaxis struqtura, dinamika da funqciebi, 1966) gaarkvia, rom mamakacebi yvelgan dakavebulni iyvnen nadirobiT, iaraRis
colqmruli urTierToba da misi stilebi. ganxiluli iqneba ojaxis tipebis sxvadasxva damzadebiT da Tavisi samuSaos procesSi isini metad scildebodnen saxls, maSin
klasifikaciebi. mokled ganxiluli iqneba qorwinebis Tanamedrove paterebi da rodesac qalebis saqmianoba saxlTan iyo dakavSirebuli, isini pasuxs agebdnen sarCo-
agreTve, qalebsa da mamakacebs Soris urTierTobebi germanul, koreul, amerikul da sanovagis Senaxvaze, saWmlis momzadebaze, zrunavdnen tansacmelze da iseTi nivTebis
Svedur ojaxebSi. damzadebaze, romlebic saojaxo meurneubaSi moixmareboda. qalebi dakavebulni iyvnen
bavSvebis movliTa da maTi aRzrdiT, maSin rodesac mamakacebi bavSvebis aRzrdaSi
ojaxi da qorwineba warmoiSva jer kidev pirvelyofil sazogadoebaSi — Sua monawileobas iRebdnen gamokvleuli kulturebis mxolod 10%-Si.
paleoliTSi. sazogadoebis ganviTarebasTan erTad ojaxmac ganvlo ganviTarebis tradiciuli Sexedulebebi gulisxmoben, rom mamakaci CarTuli unda iyos
araerTi etapi, romlebSic ZiriTadia e.w. wyviladi ojaxi, patriarqalur-monogamuri sazogadoebriv cxovrebaSi, aqtiurobdes biznesSi, politikaSi da kulturaSi, qali ki
ojaxi da monogamur-elitaruli ojaxi. mecniereba Tvlis, rom ojaxi sazogadoebis saxlSi unda iyos da bavSvebs da ojaxs uvlides. aRsaniSnavia, rom Tanamedrove
kvaldakval icvleba, magram mas, agreTve, aqvs konservatuli xasiaTic; radgan kroskulturuli kvlevebi avlens aseTi dixotomiis Sesustebas faqtobriv doneze.
meyseulad sazogadoebaSi warmoqmnili axali movlenebi maSinve ki ar aisaxeba masSi, qalebi sul ufro aqriurad ebmebian muSaobasa da sazogadoebriv cxovrebaSi saxls
aramed _ TandaTanobiT. konservatuloba gamoixateba imaSic, rom yoveli axali gareT, mamakacebi ki sxva saqmeebTan erTad saojaxo saqmeebiTac arian dakavebulni.
periodis azrovneba mistiris wina periodis ojaxis funqcionirebas da ufro aRsaniSnavia isic, rom axalgazrda TaobaSi SeimCneva qalis rolis Sesaxeb Sexedulebis
srulyofilad miiCnevs mas. azrovneba Znelad iRebs axals. cvlilebis yvela tendencia gafarToeba. kerZod, qalis roli moicavs rogorc saxlis saqmeebis Sesrulebas, aseve -
aRiqmeba, rogorc krizisis, gadagvarebis maCvenebeli. maS rodis iyo ojaxi yvela samsaxursac. am mosazrebas adasturebs gibonsisa (Gibbons et al.., 1991/1993) da misi
ZiriTadi maxasiaTeblis mixedviT (Sobadoba, bavSvebis aRzrda, qorwinebis sakiTxebi kolegebis mier Catarebuli kvlevebi oTx sxvadasxva kulturaSi mozardebze. qalis
mogvareba, ojaxis wevriTa ufleba—movaleobebis ganawileba da sxv.) yvelaze rolis Sesaxeb mozardTa Sexedulebebi asaxaven qalis cxovrebis pirobebisa da mis
srulyofili? aseTi wiaRsvliT Cven mivadgebiT patriarqalur ojaxs da Tanac mimarT damokidebulebis Secvlas mTels msoflioSi.
despoturs! ra gamodis? erTis mxriv yvelaze srulyofili da organizebuli dadgenilia, rom egaliteruli Sexedulebebi mamakacebSi vlindeba ganaTlebis
patriarqalur—despoturi ojaxi, meores mxriv, ki dRevandeli Cveni epoqisTvis misi maRali donisa da maRali socialuri statusis proporciulad. Tumca isic unda
sruli miuRebloba. amitomac ar aris gasakviri, rom dRes ojaxis Sesaxeb SromaTa aRiniSnos, rom qalebisaTvis samsaxuris arCevanis SesaZleblobebis gafarToeba an
umetesoba iwyeba ojaxis masStaburi kriziis aRiarebiT. ganaTlebis donis amaRleba ar iwvevs sqesTa Soris uTanasworobis saboloo
aRmofxvras. devisisa da robinsonis (Davis &Robinson, 1991) mier oTx qveyanaSi (amerikis
ojaxis gansazRvreba. ra aris ojaxi, rogor ganisazRvreba igi aravisTvis sadavo ar SeerTebul Statebi, didi britaneTi, germania da avstria) Catarebulma kvlevam
aris, rom ojaxi socialuri institutia; zusti ganmartebisTvis mivmarToT gamoavlina Semdegi kanonzomiereba: adamianebs, romlebsac aqvT sakmaod maRali
filistimikas — ojaxis Sesaxeb mecnierebas. mravali ganmartebidan saxelmZRvanelod ganaTlebis done da, agreTve, qalebs, romlis qmrebic muSaoben, naklebad awuxebT
miRebulia, Semdegi: `ojaxi aris qorwinebisa da sisxlis naTesaobis niadagze Seqmnili sqesTa Soris diskriminaciis arseboba da naklebad zrunaven mis aRmosafxvrelad.
socialuri sistema — mcire jgufi, romlis wevrebi erTmaneTTan dakavSirebuli arian xolo mosaxleobis is nawili, romelsac ganaTlebis SedarebiT dabali done aqvs da
yofa-cxovrebis erTianobiT, moraluri urTierTpasuxismgeblobiT da agreTve, qalebi, romlebsac ara hyavT marCenali qmrebi, ufro metad iswrafvian
urTierTdaxmarebiT. genderuli uTanasworobis aRmosafxvrelad.
magram Tu gaviTvaliswinebT Tanamedrove tendenciebs da gansakuTrebiT qalis mdgomareoba sazogadoebaSi izomeba mravali parametriT, romelTa Sorisac
dasavleTis sazogadoebis realobas, maSin SeiZleba ufro sagulisxmod gveCvenos mniSvnelovania ekonomikuri maCveneblebi, socialuri avtoriteti da gerderul-
Semdegi ganmarteba: `ojaxi aris daqorwinebuli meuRleebi SvilebiT an maT gareSe, an roluri ideologiis sxva parametrebi, qalTa monawileoba politikaSi da a.S. qalisa
martoxela mSobeli SviliT~. amgvarad, ojaxi aris sazogadoebis ujredi (mcire Tu kacisaTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebi da qcevis normebi kulturul
socialuri jgufi) dafuZnebuli col-qmrul kavSirsa da naTesaur urTierTobebze, variaciebs eqvemdebareba, miuxedavad amisa, arsebobs kulturuli unversaliebic am
anu igi moicavs colqmars Soris, mSoblebsa da Svilebs Soris, debsa da Zmebs Soris da TvalsazrisiT: garkveuli xarisxiT yoveli sazogadoeba gansazRvrul Tvisebebs da
sxva naTesavebs Soris urTierTobebs, urTierTobebs im adamianebs Soris, romlebic moRvaweobis saxeebs akavSirebs gansazRvrul sqesTan. amave dros, TiTqmis arc erT
erTad cxovroben da uZRvebian saerTo meurneobas. ojaxi asrulebs udides rols, sazogadoebaSi qals ara aqvs ufro maRali statusi, vidre — mamakacs.
rogorc calkeuli pirovnebis, aseve mTeli sazogadoebis cxovrebaSi. qalis diasaxlisis roli mniSvnelovanwilad gansazRvrulia genderuli
stereotipebiT da diferencialuri socializaciiT. qalis diasaxlisis rols xSirad

52 65
kvira #6 ojaxi da sazogadoeba. ojaxi socialur—biologiuri warmonaqmnia. mas ganapirobeben,
leqcia (2 sT), seminari (2 sT) rogorc socialuri, aseve biologiuri moTxovnilebebi (sqesobrivi instiqtebi).
swored biofsiqosocialuri moTxovnilebebis damTxvevam warmoqmna socialuri
Tema #6 - genderuli stratifikaciis paternebi. instituti — qorwineba. qorwineba da ojaxi sazogadoebis keTildReobis da simSvidis
Sromis bazris genderuli aspeqtebi sxvadasxva kulturaSi. garantia. igi sazogadoebis seqsualuri cxovrebis momwesrigebelia, mozardi Taobis
socializaciis saSualebaa. Tavis mxriv ki, sazogadoeba uzrunvelyofs ojaxis
leqciaze ganxiluli iqneba genderuli stratifikaciis paternebi. kerZod, normaluri funqcionireba- ganviTarebis pirobebs da mis daculobas. sxvadasxva
mocemuli iqneba sxvadasxva qveynebis monacemebi qalTa uflebrivi mdgomareobis, sazogadoebebi aregulirebs qorwinebas da ojaxs, kerZo urTierTobebs wyvilebs
qalTa pilitikuri aqtivobis da Sromis bazarze maT warmomadgenlobis TvalsazrisiT, Soris. kanoni da kanonmdebloba gansazRvravs imas, Tu vis visTan SeuZlia qorwineba.
moyvanili iqneba qalTa dabali Semosavlebis mizezebis sxvadasxva gavrcelebuli magaliTad, sxvadasxva sqesis adamianebis garda, zogierT qveyanaSi erTi sqesis
axsnebi. ganxiluli iqneba genderuli stratifikaciis faqtorebi. moyvanili iqneba adamianebsac aqvT amis ufleba. kanoni gansazRvravs qorwinebis minimalur asaksac.
sxvadasxva qveynebis da kulturebis kanonmdebloba da, agreTve, religia gansazRvravs
socialuri samarTlianobis koncefcia. `SuSis Weris~ (Glass ceiling) cneba da qalTa
imasac, Tu ramdeni coli SeiZleba yavdes mamakacs, an ramdeni qmari SeiZleba hyavdes
dabali statusis axsnis gavrcelebuli variantebi. ganxiluli iqneba genderuli
qals, agreTve, gayrisa da xelaxali qorwinebis SesaZleblobas. zogi sazogadoeba
sociluri konstruqtivizmis Teoria da misi mecnieruli wanamZRvrebi, genderis
qorwinebis farglebs gareT sqesobrivi kavSirisaTvisac mkacrad gansjis pirovnebas.
gageba am Teoriis farglebSi da misi politikuri miznebi.
amis magaliTebia aRmosavleTis poligamia, afrikis zogierT qveynebSi (magaliTad,
burkino fsasoSi) gavrcelebuli poliandria, dasavleTis erTsqesiani ojaxebi. agreTve
me-20 saukuneSi qalebma miaRwies xmis uflebas arCevnebSi, aseve bevr qveyanaSi maT
sagulisxmoa, rom aRmosavleTis qveynebSi qorwineba gacilebiT axalagazrdaa, vidre —
moipoves ufleba iyvnen arCeulni arCeviT Tanamdebobebze, Tundac potenciurad.
dasavleTSi. aRmosavleTSi qorwinebis saSualo asaki (qalebis) 18 welia. amerikaSi ki — 25
qalebma miaRwies maTi uflebebis ganmtkicebas sakanonmdeblo donezec. qalebma
weli. evropis zog qveyanaSi da skandinaviis qveynebSi ki _ kidev ufro xandazmuli.
miaRwies imasac, rom maTTvis gaizarda ganaTlebisa da jandacvis xelmisawvdomoba.
aRsaniSnavia, rom radgan qorwinebis instituts istoriulad mkacrad patriarquli
qalTa uflebebis CamoyalibebiTa da maTi adamianis uflebebTan mierTebiT miaRwies
xasiaTi aqvs, amitom gvari da tituli gadaicema mamakacuri xaziT; es saerToa TiTqmis
imasc, rom msoflio ganviTarebis politikaSi mniSvnelovani adgili uWiravs genderul
yvela kulturisaTvis.
problematikas. miuxedavad amisa, gamokvlevebi gviCvenebs, rom arsebobs mkveTrad
gamoxatuli qalTa uTanasworoba yvelaferSi, rac exeba samuSaos, Sromis
ojaxis tipebi. cnobilia, rom ojaxis mravali tipologia arsebobs. umetesad
anazraurebas, statuss da Zalauflebas sazogadoebaSi.
tipologiis ZiriTadi kriteriumebia saqorwino wyvilis (ojaxis birTvis) dayofa
genderuli normebi zegavlenas axdens genderul urTierTobebze da genderul
arseboba-ararsebobis mixedviT da maTi raodenobis mixedviT. gamoyofen patara anu
rolebze. gamokvlevis Sedegebi gviCvenebs, rom qalebisa da mamakacebis mier
nuklearul (erTi daqorwinebuli wyvili SvilebiT (SviliT) an uSvilod) da rTul
Sesrulebuli socialuri rolebi gansxvavdebian rigi parametrebis mixedviT.
ojaxs. rTuli ojaxi arTianebs Semdeg qvetipebs:
genderul cnobierebaze did zegavlenas axdens kulturis iseTebi aspeqtebi,
1. erTi daqorwinebuli wyvili SviliT (SvilebiT) an uSvilod da erT—erTi meuRlis
rogoricaa, qalTa mdgomareoba sazogadoebaSi, sqesis mixedviT Sromis ganawileba,
mSobeli;
Sesrulebuli samuSaos nairsaxeoba, samuSaos anazRaureba, statusi, Zalaufleba,
2. erTi daqorwinebuli wyvili SviliT (SvilebiT) an uSvilod, erTi meuRlis mSobeli
religiuri Sexedulebebi, Rirebulebebi, ekonomikuri faqtorebi da, agreTve, qalTa
(an mis gareSe) da sxva naTesavebi;d da sxva naTesavebi (an mis gareSe);
monawileobis xarisxi politikaSi. Zalian mokled ganvixiloT es faqtorebi.
3. deda SviliT (SvilebiT) da erT-erTi mSobeli;
qalebis 40% mTel Tavis dros saxlSi atarebs. amasTan, es qalebi saSualod saojaxo
4. mama SviliT (SvilebiT) da erT-erTi mSobeli;
samuSaoSi xarjaven 48 sT-dan 70 sT-mde kviraSi. zogadad, saxls gareT muSaoba
5. danarCeni ojaxebi, sadac arian da-Zmebi, bebia-babuebi, sxva naTesavebi da a.S.
momgebiania ara mxolod ekonomikuri TvalsazrisiT. misi saSualebiT kmayofildeba
ojaxis klasifikaciis erT-erTi parametria _ ojaxuri marTvis (xelmZRvanelobis)
iseTi socialuri moTxovnilebebi, rogoricaa aRiarebis, miRwevis, statusis da
stili. es ukanaskneli specialur literaturaSi ganisazRvreba, rogorc mSoblebis im
pativiscemis moTxovnilebebi. adamiani, romelic mTeli dRe saxlSia, am moTxovni-
qmedebis ragvaroba, romelic miznad isaxavs bavSvebis swor gzaze dayenebas. am
lebebs ver ikmayofilebs. fridanis (Friedan) monacemebis mixedviT, daukmayofileblo-
klasifikaciis mixedviT, ojaxi oTx ZiriTad tipad (avtoritetuli, avtoritaruli,
bis grZnoba aqvT im qalebsac ki, romlebic mTeli cxovreba ocnebobdnen colisa da
liberaluri da indiferentuli) iyofa. es klasifikacia xorcieldeba mSoblebis
dedis rolze. problema imaSi mdgomareobs, rom aseTi qalebi emsaxurebian sxvisi
Svilebisadmi gamovlenili kontrolis da maTdami gamoxatuli siTbos mixedviT.
moTxovnilebebis dakamayofilebas da sakuTar pirovnebas kargaven. meore problema,
mokled davaxasiaTod TiToeuli maTgani.
romelic dakavSirebulia qalis `ojaxuri keris mfarvelis~ rolTan isaa, rom
diasaxlisi `TamaSgare~ mdgomareobaSi aris, igi ar monawileobs sazogadoebriv
indiferentuli mSobeli gamoirCeva Svilebisadmi kontrolis dabali doniT, maTdami
cxovrebaSi da amitom arasrulfasovan adamianad grZnobs Tavs.
siTbos naklebobiT da ugulisyurobiT. aseTi mSoblebi TavianTi SvilebisTvis ar
feris (Feree) azriT, diasaxlisebSi izolaciis gancdis warmoSobas xels uwyobs
adgenen TiTqmis aranair SezRudvebs, rac SesaZloa maTi yoveldRiuri problemebiT da
iseTi faqtorebis arsebobac, rogoricaa, gadaadgilebis SezRudva, mudmivi
Svilebisadmi arasakmarisi interesiT aris ganpirobebuli.
yuradRebam, romelsac bavSvebis aRzrda moiTxovs da momuSave qalebis didi
64 53
avtoritetuli mSoblebi axorcieleben Svilebze maRali donis kontrols da amave 8. ra TaviseburebebiT xasiaTdeboda XIX—XX sauk. koreuli ojaxi?
dros, maTTan aqvT Tbili urTierTobebi. avtoritetuli mSoblebi adgenen TavianTi 9. ra mimarTulebiT Seicvala 60—iani wlebidan amerikuli mamakacis roli?
SvilebisaTvis SezRudvebs da mkacrad icaven maT mier SemuSavebul wesebs, Tumca isini 10. ra tipis ojaxebia gavrcelebuli SvedeTSi?
uxsnian TavianT Svilebs am SezRudvis mizezebs, ris gamoc mSoblis qceva Svils ar 11. ra faqtorebma Seuwyves xeli SvedeTSi ojaxis institutis transformacias?
eCveneba Zalismierad da usamarTlod. avtoritetuli mSoblebis Svilebs aqvT maRali seminarze moxdeba, agreTve, Sesrulebuli davalebis ganxilva.
TviTdarwmunebis done, mTlianad akontroleben sakuTar Tavs, arian socialurad
kompetenturebi. aseTi mSoblebis Svilebs aqvT maRali TviTSefaseba. maT aqvT maRali ZiriTadi literatura:
akademiuri moswrebis donec. 1. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. Steinmetz, Plenum
Press, 1988, p.:13-38, 309-327, 439-474;
liberaluri mSoblebi axorcieleben Svilis mimarT nakleb kontrols (SezRudvebs) 2. Leslie G. R., Korman S.K. The Family in Social Context, NY . Oxford University Press, 1989, p.: 81-
da aqvT Svilisadmi sakmaod Tbili urTierTobebi. isini TiTqmis saerTod ar zRudaven 111, 462-470;
Svilis qcevas da avlenen maTdami e.w. `upirobo siyvaruls~, maSinac ki, roca
liberaluri mSoblebi gabrazebulni arian TavianTi Svilis qceviT, cdiloben damatebiTi literatura:
TavSekavebas. maT axasiaTebT SvilebTan Ria, SeuZRudavi urTierTobebi.
1. Families in Multicultural Perspective, edited by Bron B. Ingoldsby, Suzanna Smith, The Guilford Press,
avtoritaruli mSoblebi Svilebze axorcieleben Zlier kontrols (adgenen mkacr 1992, gv.: 205-236;
moTxovnebs da mkacrad moiTxoven maT mier dadgenili wesebis Sesrulebas), rasac Tan 2. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
erTvis SvilebTan maTi gulwrfelobis da sulieri siaxlovis araseboba da Sesabamisad, Oxford University press, 2001, gv.: 323-326, 332-334;
ufro civi urTierTobebi. avtoritaruli mSoblebi gacemen brZanebebs da moelian,
3. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 100-122;
rom es brZanebebi zustad da usityvod iqneba Sesrulebuli maTi Svilebis mier. aseTi
4. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press,
mSoblebis Svilebi, Cveulebriv, Caketilebi, pasiuriebi da nerviulebi arian. umravles
Philadelphia,1992, gv.: 313-336; 336-400;
SemTxvevebSi, isini imeoreben mSobelTa marTvis stils Tavis momaval ojaxebSi.
5. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
rogorc vTqviT, ojaxi sazogadoebis birTvia, umniSvnelovanesi formaa piradi
Edition, Fllin and Bacon, 1994, T. VII;
yofisa, romelic dafuZnebulia col—qmaris kavSirze da naTesavebis urTierTobebze
6. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, T. 8;
e.i. colis, qmris, mSoblebis, Svilebis, debis, Zmebis da sxva naTesavebis
urTierTobebze, romlebic erTad cxovroben da erT meurneobas ewevian. ojaxi udides 7. Barbara Reskin, Irene Padavic, Women and Men at Work, Pine Forge Press, 1994, gv.: 165-180;
rolis TamaSobs, rogorc sazogadoebis, agreTve, calkeuli pirovnebis cxovrebaSi.
msoflios mTeli mosaxleobis daaxloebiT 90% cxovrebis am formas — ojaxi
mimarTavs.

ojaxis funqciebi, misi struqtura da dinamika. ojaxis ZiriTadi maxasiaTeblebia:


misi funqciebi, struqtura da dinamika.

ojaxis funqciebi. funqcia ewodeba ojaxis cxovelqmedebas, romelic dakavSirebulia


misi wevrebis moTxovnilebebis dakmayofilebasTan. ojaxs imdeni funqcia aqvs, ramden
moTxovnilebasac (mdgradi, ganmeorebiTi formiT) igi akmayofilebs. ojaxis ZiriTadi
funqciebia;
1. aRmzrdelobiTi funqcia. is gamoixateba dedobis da mamobis individualur
moTxovnilebaSi, bavSvebTan kontaqtis moTxovnilebaSi. am funqciis Sesrulebas
ojaxi uzrunvelyofs mozardi Taobis socializacias;
2. sameurneo yofiTi funqcia. es funqcia mdgomareobs ojaxis materialuri
moTxovnilebebis dakmayofilebaSi (sakvebi, sacxovrebeli, tansacmeli da a.S.) am
funqciis SesrulebiT ojaxi axdens Sromis dros daxarjuli fizikuri Zalebis
aRdgenas;
3. emociuri funqcia es aris urTierTpativiscemis, siTbos, siyvarulis, daculobis,
simpaTiis da aRiarebis moTxovnilebebis dakmayofileba. am funqciis SesrulebiT
ojaxi sazogadoebis wevrTa emociur stabilurobas uzrunvelyofs;
4. pirveladi socialuri kontrolis funqcia. am funqciis meSveobiT ojaxi uzrun-
velyofs ojaxis wevrebis mier socialuri normebis Sesrulebas. gansakuTrebiT es
54 63
tradiciulia ojaxi _ ojaxi, romelSic orive col—qmari Tanaxmaa,rom qmars hqondes exeba ojaxis im wevrebs, romelTac damoukideblad ar SeuZlia amis ganxorcieleba
meti Zalaufleba da avtoriteti. asakobrivi Tu avadmyofobis da sxva mizezebis gamo;
5. seqsualur-erotikuli funqcia. es aris ojaxis wevrTa seqsualuri moTxovnilebis
modernulia ojaxi _ ojaxi, romelSic coli muSaobs ojaxis gareTac, magram dakmayofilebis funqcia. am funqciis Sesruleba mniSvnelovania, radgan
urTierTSeTanxmebis safuZvelze misi saqmianoba nakleb mniSvnelovania, vidre qmris uzrunvelyofs sazogadoebis biologiur kvlavwarmoebas.
qmari mainc mTavari Semomtania, xolo qali exmareba ojaxis ekonomikas. rac Seexeba ojaxis funqciebis moSlas, mas SeiZleba xeli Seuwyos mravalma
faqtorma _ ojaxis wevrTa pirovnulma Taviseburebebma da wevrTa Soris
indiferentuli tipis ojaxi - mSobelebi gamoirCevian Svilebisadmi kontrolis
urTierTobebma, yofiTma problemebma, mSobelTa gaurkvevlobam (uvicobam) aRzrdis
dabali doniT, maTdami siTbos naklebobiT da ugulisyurobiT.
sakiTxebSi, gareSe pirTa Carevam ojaxis saqmeebSi da a.S.
ojaxis struqtura. ojaxis struqturaSi Sedis: ojaxis wevrebis raodenoba, maTi
avtoritetuli tipis ojaxi - mSoblebi axorcieleben Svilebze maRali donis
erTianoba da urTierTobebi. struqturis analizi gvaZlevs informacias imis Sesaxeb,
kontrols da amave dros, maTTan aqvT Tbili urTierTobebi.
Tu ra saxiT xdeba ojaxis funqciaTa realizeba — vin xelmZRvanelobs da vin
liberaluri tipis ojaxi - mSoblebi axorcieleben Svilis mimarT mcire donis eqvemdebareba, rogor aris ganawilebuli movaleobebi ojaxSi. struqturis mixedviT,
kontrols (SezRudvebs) da aqvT Svilisadmi sakmaod Tbili urTierTobebi. ganasxvaveben erTi piris xelmZRvanelobis qveS myof ojaxebs da ojaxebs, sadac wevrebi
Tanabar monawileobas iReben marTvaSi. pirvel SemTxvevaSi ojaxis avtoritarul
avtoritaruli tipis ojaxi - mSoblebi Svilebze axorcieleben maRali donis sistemaze laparakoben, meore SemTxvevaSi ki — demokratiulze. ojaxebs ganasxvaveben,
kontrols, rasac Tan erTvis SvilebTan maTi gulwrfelobis da sulieri siaxlovis agreTve, wevrTa Soris movaleobaTa ganawilebis mixedviT. am TvalsazrisiT,
araseboba. gamoyofen ojaxebs, sadac movaleobebi Tanabaradaa ganawilebuli wevrTa Soris da
ojaxebs, sadac ojaxis erT wevrs sxvebTan SedarebiT Warbi movaleobebi gaCnia.
komfucionalisturi — Cineli filosofosis komfuciis moZRvrebaze dayrdnobili ojaxis struqturis rRvevis mizezi SeiZleba gaxdes ojaxis wevrebs Soris
ideologia. movaleobebis ganawilebaSi mkveTri asimetriuloba, radgan zedmeti datvirTva
mavnebelia fizikuri da fsiqikuri janmrTelobisTvis (gadatvirTvis Sedegad SeiZleba
eqspresiuli roli — socialuri roli, romelic Cveulebriv qalebs miewerebaT da is
veRar moxerxdes am Zalebis aRdgena).
ojaxis emociuri klimatis balansSi, ojaxis wevrebis mimarT gamovlenil zrunvasa da
siyvarulSi gamoixateba.
ojaxis dinamika. ojaxis funqciebi da struqtura SeiZleba icvlebodes (Seicvalos)
cxovelqmedebis sxvadasxva etapebze. arsebobs ojaxis sasicocxlo mTliani ciklis
instrumentuli roli - roli, romelic Cveulebriv mamakacebs miewerebaT da is
etapebis gamoyofis gansxvavebuli sistemebi. gansakuTrebiT gavrcelebulia
sakuTari ojaxisa da sxva socialuri jgufebis urTierTobebis mogvarebaSi, ojaxis
`stadiebis~ sistema, sadac stadiebis gamoyofis kriteriumad ojaxSi bavSvebis
Senaxvasa da dacvaSi vlindeba.
arseboba da maTi asaki aris miCneuli. arsebobs mTeli rigi periodizaciebisa,
leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil magaliTad, W.Cove—es (1973) da A.Barcai (1981)—is Raush—is (1974). Cven SevCerdebiT
droSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis diuvalis (Duvall E.M. - 1957) periodizaciaze.
masalebi. maT, agreTve, miecemaT Semdegi davalebebi seminarisTvis: 1) nebismieri 5—10 diuvalma ojaxis sasicocxlo ciklSi gamoyo Semdegi fazebi:
ojaxi SeadareT erTmaneTs, gansazRvreT ra tipisaa. 2) ganixileT sakuTari ojaxi 1. CarTuloba. meuRlesTan Sexvedra da emociuri miziduloba;
sqesTa Soris Sromis ganawilebis mixedviT. 3) Tqveni nacnobi ramdenime axalgazrda 2. mSoblis axali rolis miReba da ganviTareba;
wyvilis urTierTobebi ganixileT da miakuTvneT romelime models. 3. axali pirovnebis miReba ojaxSi. diaduri urTierTobebidan samkuTxa
urTierTobebze gadasvla;
seminari #5 (Tema # 5) — 2 sT 4. bavSvebis Seyvana ojaxis gare institutebSi;
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba 5. mozardobis xanis miReba;
jgufuri diskusia seminaris Temaze. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi: 6. damoukideblobis eqsperimenti;
1. ra mimarTebaa ojaxsa da sazogadoebas Soris? 7. bavSvebis ojaxidan wasvlis faqtis miRebisTvis mzadeba;
2. CamoTvaleT ojaxis ZiriTadi funqciebi. 8. bavSvebis ojaxidan wasvla da meuRleebis marto darCena;
3. ojaxis ra da ra tipebi iciT? ra principebze SeiZleba iyos agebuli ojaxis 9. pensiaze gasvlis faqtis da siberis miReba.
klasifikacia? unda avRniSnoT, rom ojaxis ganviTarebis yovel fazaze SeiZleba aRmocendes mZime
4. ra gansxvavebaa ojaxebs Soris marTvis stilis mixedviT? qronikuli avadmyofoba an sikvdili, rac did zegavlenas axdens ojaxis
5. ra ZiriTad fazebad SeiZleba daiyos ojaxis sasicoxlo cikli? funqcionirebaze.
6. moiyvaneT sqesTa Soris Sromis ganawilebis araerTgvarovnebis magaliTebi rac Seexeba ojaxis disfunqcionirebas (funqcionirebis moSlas), amis mizezebi
sxvadasxva kulturaSi. SeiZleba iyos: partnioris araswori arCeva, mSoblebis ojaxTan zedmetad mWidro kavSiri
7. ra tipis ojaxebi gvxvdeba Tanamedrove germaniaSi? (yvela sakiTxebis SeTanxmeba) Ralati da kulturuli normebis Seusabamoba da sxv.

62 55
colqmruli urTierToba da misi stilebi. warmatebuli qorwineba lederesis da qalaqebSi samuSao Zalis gadineba. Sedegad mamakacebma qalaqebs miaSures da mTeli
jeksonis azriT, xasiaTdeba Semdegi niSnebiT: tolerantuloba, urTierTpativiscema, saojaxo meurneoba qalebis anabara darCa.
patiosneba, erTad yofnis survili, interesebisa da faseulobaTa sistemis Tanxvedra. Svedi mkvlevrebis TvalsazrisiT, bolo dros ojaxis institutma Zlieri saxecvla
colqmruli (wyvilTa) urTierTobebis ganviTareba-Camoyalibebas gaaCnia fazebi. ganicada. es pirvel rigSi ganpirobebulia qveyanaSi mimdinare socialur-ekonomikuri
mecnieruli literaturis analizis Sedegad SeiZleba gamoiyos Semdegi fazebi: 1) cvlilebebiT. XX s. 90-iani wlebisaTvis Sveduri ojaxi, rogorc wesi, Sedgeba momuSave
partnioris arCeva, 2) urTierTobebis romantizireba (roca wyvili mxolod Rirsebebs mSoblebisgan da bavSvebisgan. XXI s. dasawyisSi gaCenili bavSvebis 90%-s dedebi
xedavs erTmaneTSi), 3) colqmruli urTierTobis stilis individualizacia: urTier- diasaxlisebi hyavdaT, maSin roca XX s. bolosaTvis momuSave dedebis ricxvma 90%-s
Tobebis wesebis formireba. (es wesebi gansazRvraven Semdgom urTierTobebs da miaRwia. es aris evropaSi yvelaze maRali maCvenebeli qalebis da saxlis gareT
qmedebebs ojaxSi), 4) urTierTobaTa stabiluroba/cvalebadoba. mravali gamocdis dasaqmebis TvalsazrisiT.
Sedegad meuRleebi cdiloben wonasworobis miRwevas. normalur ojaxebSi stabi- Sveduri ojaxis aseT transformacias xeli Seuwyo ojaxis mxardaWeraze
lurobis tendencia wonaswordeba cvalebadobis tendenciiT da 5) egzistencialuri mimarTulma saxelmwifo politikam. pirvel rigSi, es mxardaWera mdgomareobda
Sefaseba (erToblivi cxovrebis Sefaseba (ojaxuri cxobrebiT da urTierTobebiT bavSvebis movlis saxelmwifo sistemis (baga—baRebi, gaxangrZlivebuli klasebi
kmayofileba—ukmayofileba). skolaSi da sxv.) da socialuri dazRvevis sistemis (sxvadasxva Semweobebis gadaxdis,
bolo drois publikaciebSi gansakuTrebiT mwvaved dgeba ojaxis krizisis sakiTxi, maT Soris bavSvTa daxmarebis) CamoyalibebSi. gansakuTrebuli yuradReba mieqca
ganixilaven mis SesaZlo mizezebs. wyvilTa Soris urTierTobebis cvlilebebs aqvs martoxela dedebis mxardWeris programebs; mcirewlovani bavSvebis mSoblebisaTvis
Zalian rTuli da winaaRmdegobrivi xasiaTi. frangi mkvlevris elizabed badenteris SemoRebul iqna moqnili samuSao grafiki da sxv. am faqtorebma ganapiroba Sobadobis
azriT, es imitom xdeba, rom: `arasodes ar yofilan mamakacebi da qalebi ase msgavsebi mkveTri zrda SvedeTSi.
rogorc dRes. sqesebs Soris arasodes ar yofila aseTi mcire kontrasti~. amgvarad, Sved qalebs SeeqmnaT muSaobisa da materialuri damokidebulobisaTvis
keTilsasurveli pirobebi. aman ki Tavis mxriv, gamoiwvia tradiciuli Sveduri ojaxis
qorwinebis Tanamedrove paterebi. Tanamedrove mdgomareobas (situacias) Tu transformacia, da tradiciuli colqmruli urTierTobebis egalitarulisken
gadavxedavT, aRmovaCenT, rom qorwinebaSi Tanaarsebobis bevri paterni (modeli) cvlileba.
arsebobs. am paternebis klasificireba SeiZleba sam ZiriTad tipad. esenia: Tanamedrove SvedeTSi gavrcelebulia iseTi ojaxebic, romlebSic coli da qmari
tradiciuli, modernuli da egalitaruli. aseTi tipizacia eyrdnoba sam ZiriTad oficialurad qorwinebaSi ar imyofebian. aseTi ojaxebi sambos (sambo -
maxasiaTebels: Zalauflebis ganawiolebas, specialuri rolebis gansazRvras da Tanamcxovreblebis) saxeliTaa cnobili. sambos tipis ojaxebi da maTSi gazrdili
ojaxSi aqtivobis wvlilis dozas. Svilebi sul ufro da ufro normalur movlenad iTvleba SvedeTSi. isini ufro xSirad
tradiciulia ojaxi, Tu orive col—qmari Tanaxmaa,rom qmars hqondes meti gvxvdeba axalgazrdebSi da did qalaqebSi. zogadad SeiZleba iTqvas, rom Tanamedrove
Zalaufleba da avtoriteti anu, sxvagvarad, rom vTqvaT qmari iyos ojaxis `Tavi~. SvedeTSi arsebobs oficialurad daregistrirebuli qorwinebebis Semcirebis
tendencia. gansakuTrebiT aRsaniSnavia, rom oficialuri da sambos tipis ojaxebi
modernulia ojaxi, Tu coli muSaobs ojaxis gareTac, magram urTierTSeTanxmebis Tanasworuflebiani da TanabarmniSvnelovania rogorc saxelmwifosTvis, aseve
safuZvelze misi saqmianoba nakleb mniSvnelovania, vidre qmris qmari mainc mTavari sazogadoebisTvis.
Semomtania, xolo qali exmareba ojaxis ekonomikas. es mxolod mcire nawilia im saxesxvaobebisa, romelic ojaxuri cxovrebis
(mowyobis) stilebs Soris arsebobs msoflio kulturebSi.
egalitarulia ojaxi, Tu col—qmars aqvs Tanabari Zalaufleba da maTi ojaxis gareT
saqmianobac, xSirad Tanabaria. isini erTmaneTs uTanxmeben yvelafers, bavSvebis saleqcio kursis bolos studentebs miewodebaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:
aRzrdaSic Tanabrad monawileoben. eseTi ojaxebi ufro iSviaTia.
filistimika — mecniereba ojaxis Sesaxeb;
gansakuTrebuli yuradrebis Rirsia ojaxebi ayvanili bavSvebiT da Svilobilad
ayvanili bavSvebiT. arsebobs bevri wyvili, romlebic dedobis da mamaobis krizisis monogamia — erTcolianoba;
winaSe dganan (magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi yoveli eqvsi wyvilidan erTi
unayofoa). es krizisi romelime maTganis an orives unayofobis gamo Cndeba. polgamia — mravalcolianoba;
unayofobis mizezebi mravalgvaria. Tanamedrove msoflioSi arsebobs misi daZlevis
poliandria — mravalqmrianoba;
gzebic (saSualebebic): meuRlis spermis xelovnuri gadanergva, donoris spermiT
daorsuleba, in-vitro ganayofiereba, xelovnuri embrionalizacia da surogatuli nuklearuli ojaxi — ojaxis tipi, sadac mTavari birTvi dauSlelia (col—qmari).
dedebis daxmareba. Tu yvela es saSualeba uSedegoa an arasasurvelia, wyvils SeuZlia
mimarTos sxva gzas — es aris bavSvis ayvana (Svileba). unayofo wyvilebi am gzas xSirad rTuli ojaxi — ojaxis tipi, romelic moicavs ramdenime Taobas da maT ojaxebs.
mimarTaven. am gzas mimarTaven isinic, visac surT ojaxis gafarToeba da sakuTari
Svilebis garda ayvanili Svilebis gazrdac. egalitaruli ojaxi — ojaxi, sadac qalebi da mamakacebi Tanabari uflebebiT
bolo wlebSi bavSvebis ayvanaze gacilebiT ufro meti moTxovnilebaa, vidre aseTi sargebloben da maT Tanabari pasuxismgeblobebi aqvT ojaxur cxovrebaSi;

56 61
profesionaluri warmatebis da materialuri keTildReobis miRweva. amerikeli bavSvebi arseboben realurad (es, cxadia, exeba ganviTarebul qveynebs). bavSvTa ayvanis
mamakaci isev ojaxis ufrosi da marCenali iyo, sadac samsaxuridan dabrunebuls, ZiriTadi, legaluri wyaro bavSvTa saxlebia. am saxlebSi umetesad iseTi bavSvebi
mosiyvarule col-Svili xvdeboda. petersonis azriT, 50-iani wlebis amerikuli, xvdebian, romlebsac dedebi qorwinebis gareSe aCenen.
kapitalisturi ojaxis funqcionirebis optimaluri modelia — `instrumentaluri~ bavSvis ayvanis procesi sakmaod rTul procedurebs moicavs. aRsaniSnavia isic, rom
mama da `eqspresiuli~ deda. bavSvis gaSvilebis Sesaxeb saboloo gadawyvetilebas bavSvis biologiuri mSoblebi (an
60—iani wlebidan, rogorc m. midi aRniSnavs, amerikeli mamakacis roli ganicdis deda, mamis aryolis SemTxvevaSi) iReben. arsebobs bavSvTa ayvanis specialuri
cvlilebas. mamakaci metad erTveba ojaxis saqmianobaSi, gansakuTrebiT bavSvebis komitetebi. amerikis SeerTebuli Statebis monacemebiT, yovel wels 2 milion wyvils
aRzrdaSi. yalibdeba Tanabari mSoblobis idea. amerikeli mamakacis Tasnamedrove aqvs bavSvis ayvanis survili, realurad amis ganxorcielebas ki 50 aTasi wyvili
stereotipSi aucilebel kolmponentad Sedis `kargi mamoba~. axrexebs. sirTule mxolod bavSvis ayvanis procesSi ar mdgomareobs. SemdgomSi
70—80—iani wlebSi aRmocenda axali, mgrZnobiare da eqspresuli mamakacis mSoblebs gadasawyveti uxdebaT kidev erTi mniSvnelovani sakiTxi — uTxran Tu ara
koncefciac. es ganwyoba dResac grZeldeba. am dros amerikelebis cxovrebiseul bavSvs maTi biologiuri mSoblebis arsebobis Sesaxeb, anu gaagebinon Tu ara, rom isini
(yofiT) filosofiaSi Semovida androginulobis cnebac. genderuli stereotipebis ayvanilni arian. Tumca bavSvTa uflebebis konvenciis mixedviT, bavSvs aqvs ufleba
cvlilebaSi mniSvnelovani wvlili Seitana mZlavrma feministurma moZraobamac. icodes, Tu vin arian misi biologiuri mSoblebi.
90—iani wlebidan moyolebuli, amerikeli qalebi sul ufro metad momTxovni problemuria, agreTve, sakiTxi _ bavSvisaTvis maTi biologiuri mSoblebis Sesaxeb
xdebian kacebis mimarT. ojaxis institutSi momxdari am mniSvnelovani cvlilebebis informaciis miwodebisaTvis swori asakisa da formis SerCeva.
miuxedavad amerikeli ojaxebis umetesoba Tavis keTildReobas mainc mamakacis (qmris) Svilobilobis instituti Svilad ayvanisagan radikalurad gansxvavebuli
samuSao statusis mixedviT afasebs. miuxedavad imisa, rom qals (cols) SeiZleba meti institutia. saqme isaa, rom Svilad ayvanis dros bavSvi ojaxis sruluflebiani wevri
Semosavali qondes, Tanamedrove amerikaSi ojaxis ekonomiur mdgomareobaze xdeba rogorc uflebrivad, aseve iuridiulad (mas aqvs memkvidreobis ufleba,
pasuxismgebloba kvlavac mamakacis prioritetia. atarebis ojaxis gvars da a.S.). rac Seexeba Svilobilobis instituts, igi dafuZnebulia
sainteresoa amerikis SeerTebul StatebSi sxvadasxva wlebSi Catarebuli bavSvis uflebaze gaizardos ojaxSi. miCneulia, rom es instituti bavSvTa saxlTan
gamokvlevebis Sedegebis Sedareba. kerZod, 1938 wlis monacemebiT yoveli xuTi SedarebiT ukeTesad axerxebs bavSvis am uflebis realizacias. bavSvi garkveuli
gamokiTxulidan mxolod erTs miaCnda misaRebad, rom `gaTxovil qals emuSava biznesSi procedurebis gavlis Semdeg bavSvTa saxlidan gadaecema ojaxs aRsazrdelad da amiT
an warmoebaSi, isic im pirobiT, rom mis qmars SeuZlia misi Senaxva~. 1993 wels igi uzrunvelyofilia ojaxuri garemoTi. magram mas ar aqvs am ojaxis memkvidreobaze
niuportis (Newport) mier Catarebuli gamokvlevis monacemebis mixedviT, qalis aseTi iuridiuli ufleba.
tipi misaRebad miaCnda gamokiTxuli amerikelebis 83%-s. amasTan, mniSvnelovania 1990
wels catarebuli gamokvlevis monacemebi, romlis mixedviTac respodentebis erT ojaxuri Sromis sqesis niSniT ganawileba. istoriulad ise Camoyalibda, rom qalebi
mesameds miaCnda, rom bavSvebisaTvis `idealuri ojaxuri situaciaa, roca mama muSaobs, da mamakacebi sxvadasxva saqmes asruleben. samuSao mTel msoflioSi sqesis niSniT aris
deda ki saxlSia da bavSvebis movliT aris dakavebuli~. 1967 wels Catarebuli ganawilebuli, magram sxvadasxva kulturebSi Sromis ganawileba sqesTa Soris
gamokvlevis Sedegebi gviCveneben, rom amerikeli pirvelkurselebis 57% daeTanxma gansxvavebulia. genderulad ganawilebul SromiT saqmianobaSi CarTva mozardobidan
debulebas, rom `ukeTesi iqneba, Tu qalis saqmianoba Semofargleba saxliTa da iwyeba: magaliTad, meqsikaSi, salvadorSi, argentinaSi, peruSi, samxreT afrikaSi,
ojaxiT~, xolo 1994 wels am debulebas daeTanxma amerikeli pirvelkurselebis amerikis SeerTebul StatebSi da pakistanSi: gogonebi ZiriTadaT amzadeben saWmels,
mxolod 25%. alageben, recxaven, uvlian patara bavSvebs; biWebi ki — dakavebuli arian `quCis~ saqmiT:
aRsaniSnavia, rom amerikaSi ar moqmedebs ojaxTa da bavSvTa uzrunvelyofis iseTi exmarebian ezoSi, baRSi. rogorc aRvniSneT, Sromis ganawileba sqesis niSniT
sistemebi, rogorica saxelmwifo daxmarebebi bavSvebze, specialuri Svebulebebi da erTgvarovani ar aris sxvadasxva qveynebSi, ase magaliTad, senegalSi brinjis
sxv. amitom Tanamedrove amerikaSi ojaxis Seqmnasa da bavSvebis yolas didi mindvrebs qalebi uvlian, siera—lioneSi ki — mamakacebi. centralur afrikaSi soflis
sifrTxiliT ekidebian. Cveulebriv ojaxs qmnian karieris da materialuri siZlieris meurneobiT qalebi arian dakavebuli, laTinur amerikaSi ki — mamakacebi.
Semdgom. aq gavrcelebulia sakmaod gviani qorwinebebi (35—40 wlis asakSi). es ki miuxedavad am gansxvavebebisa, nebismier sazogadoebaSi saxlis saqmes ZiriTadad
TavisTavad gavlenas axdens Sobadobaze. mainc qalebi asruleben. agreTve, bavSvis movla-aRzrdiTac umetesad qalebi arian
dakavebuli.
gansakuTrebiT aRsaniSnavia SvedeTis ojaxi da XIX s. bolos misi tradiciidan mTels msoflioSi Cveulebrivi movlenaa saxlis gareT momuSave qalebis mier
egalitalurisken ganviTarebis faqtorebi. jer kidev XIX s. dasawyisSi Sveduri saojaxo saqmis sakuTar Tavze aRebac. es gansakuTrebiT mkveTrad daikvirveba yofili
sazogadoeba ojaxSi genderuli rolebis ganawilebis TvalsazrisiT tradiciuli sabWoTa kavSiris qveynebSi, amerikis SeerTebul StatebSi, izraelSi, saberZneTsa da
wyobis iyo. qalebi dakavebulni iyvnen diasaxlisobiT da bavSvebis aRzrdiT. SvedeTSi SveicariaSi.
am droisaTvis qorwineba oficialuri kanonmdeblobiT da uklesiiT damowmebuli iyo.
gameorebiTi qorwineba, isic iSviaTad, meuRlis gardacvalebis SemTxvevaSi ojaxis kroskulturuli sxvaobebi. ojaxis struqturis, dianmikis, colqmrul
xdeboda. mcire iyo, agreTve, gayrebis ricxvic. ojaxebi cxovrobdnen did ganuyofel urTierTobebis kroskulturuli gansxvavebebis gasarkvevad mivmarToT: germaniis,
ojaxebSi (mSoblebi, Svilebi, SviliSvilebi) didi ojaxi erTad muSaobda fermebSi. amerikis SeerTebuli Statebis, koreis da SvedeTis magaliTebs.
SvedeTSi warmoebis ganviTarebam da industrializaciis procesma gamoiwvia did

60 57
germania. 50—70—ian wlebSi, germaniaSi daingra qali — diasaxlisis myari stereotipi, wlis asakSi) ojaxs qmnian karieris da materialuri siZlieris Semdgom, rac TavisTavad
romelic damyarebuli iyo wina periodis ideologiaze, romlis mixedviTac qalis gavlenas axdens Sobadobaze.
funqcia gamoixateboda sami К—Ti (samzareulo, bavSvebi, eklesia. germanulad samive korea. gavrcelebuli mosazrebis mixedviT, koreuli ojaxi Zalian konservatuli
sityva К asoTi iwyba). Zveli stereotipis msxvreva moxda qveynis industrializaciis da stabiluri institutia. (saSualo asakis mosaxleobis 99% daojaxebulia, Zalian
da mravali samuSao adgilis gaCenis Sedegad. am TvalsazrisiT metad mniSvnelovani iSviaTia gayris SemTxvevebi) unda aRiniSnos rom keTildReobisa da sazogadoebis
iyo, agreTve, feministuri moZraobis pirveli talRac. axali aqtivoba qalebs aZlevda harmoniuli ganviTarebis es suraTi Zalian Sors aris idealurisagan, radgan
TviTrealizaciis, sazogadoebaSi damkvidrebis da ekonomikuri damoukideblobis sayovelTaod cnobilia, rom ojaxi koreaSi konfuciuri ideologiis modelis
saSualebas. magram es yvelaferi qalebisaTvis didi tvirTi iyo, radgan ojaxis movla Sesabamisad arsebobs, sadac umcrosi mkacrad eqvemdebareba ufross.
kvlavac qals awva mxrebze. qali ormagi datvirTviT Sromobs, ojaxis Tavi da mTavari gamoyofen e.w. koreul tradiciul ojaxs, sadac qmris da misi mSoblebis
marCenali ki kvlav mamakacia. mbrZanebloba mkacrad aris daculi. aseT ojaxSi akrZalulia col-qmris gayrac. aseTi
aRsaniSnavia, rom germania aris industriuli da umaRles doneze urbanizebuli ideologia koreaSi Cosonis dinastiis bolosaTvis (1392—1910) damyarda. manamde ki,
saxelmwifo. urbanizaciam da, agreTve, saxelmwifo socialuri uzrunvelyofis rolis rogor mecnierebi mogviTxroben, ojaxi gacilebiT ufro msubuqi (Tavisufali) iyo.
zrdam TandaTanobiT 70—ian wlebidan moyolebuli, mraval socialur fenas mouxsna magaliTad, cols daqvrivebis SemTxvevaSi SeeZlo qmris qoneba mieRo da xelmeored
ekonomikuri problemebi. amitom moixsna gafarTovebuli ojaxis saWiroeba, romelic gaTxoviliyo. daSvebuli iyo poligamiac. es viTareba SeSfoTebis iwvevda mezobel
ekonomikuri funqciis Sesasruleblad iyo mizanSewonili. amis Sedegad yvela Taobas Cinel komfucianelebs Soris, amitomac maTi ZalixmeviT da Cosonis dinastiis
gauCnda calke cxovrebis moTxovnileba da SesaZlebloba. nuklearuli ojaxis daxmarebiT 1392 wlidan moyolebuli, koreaSi situacia TandaTan Seicvala. dawesda
magivrad Cdeba ojaxis sxva variantebi: arasruli dedobrivi an mamobrivi ojaxi (erTi axali kanonebi, romelTa meSveobiTac koreuli ojaxi sabolood moeqca komfucianuri
mSobeli da erTi an ramodenime Svili) meore (ganmeorebiT) qorwinebis ojaxi, sadac modelis CarCoebSi.
axali wyvili cxovrobs wina qorwinebis SvilTan an SvilebTan erTad, uSvilo ojaxi. mecnierebi da mkvlevrebi XX saukunis koreeli qalis funqcias utoleben
gaxSirda, agreTve, iseTi ojaxebic, romlebsac Secvlili sqesobriv—realuri STamomavlobis Semqmnel instruments. koreel qals yvelanairi Cagvra da damcireba
ganwyobebi axasiaTebT (sadac qali muSaobs da ojaxis marCenalia, qmari ki dakavebulia unda aetana qmrisgan da misi mSoblebisgan. sazogadoebis mxridan isjeboda is qmaric,
saojaxo saqmianobiT). magram unda aRiniSnos, rom rolebis aseTi cvlileba ZiriTadaT romelic loialuri iyo colis mimarT.
droebiT xasiaTs atarebs, radgan maT safuZvlad udevs praqtikuli motivebi — cols dRevandel, Tanamedrove koreaSi Zaladobis suraTi sagrZnoblad Seicvala.
karieris ukeTesi Sansi aqvs da bavSvis gaCenisas qmari iRebs diasaxlisis funqcias, qveyanaSi Seiqmna (gaCnda) Zaladobis msxverplTa reabilitaciis centrebi. koreeli
raTa es Sansi ar daikargos. qali CaerTo samsaxurSi, Tumca garkveuli SezRudviT — gaTxovebamde da Svilebis
Tanamedrove germaniaSi partniorebs Soris jer kidev qorwinebamde yalibdeba da zrdasruli asakis miRwevis Semdeg.
Tanmdeba momavali ojaxuri cxovrebis perspeqtivebi. germanul ojaxSi partnioruli SeiZleba iTqvas, rom 60—80—iani wlebis koreis respublikaSi moxda tradiciuli
urTierTobebis ramdenime varianti arsebobs, amaTgan yvelaze gavrcelebulia (bolo ojaxis struqturis ngreva da daiwyo qmari—coli = morCilebas sibrtyidan Tanabari
aTwleulebSi), ojaxuri urTierTobebis iseTi forma, roca meuRleebi, orive muSaoben partniorobis sibrtyeze TandaTanobiT gadasvla.
da bavSvis movlas da ojaxur saqmes Tanabrad inawileben. unda aRiniSnos, rom es
modeli yvelaze optimaluria amerikis SeerTebul Statebi. tradiciulad amerikel mamakacebs konkurentuli
konfliqtebis da stresebis asacileblad. unda iTqvas isic, rom misi xasiaTis Tvisebebi moewerebodaT: ambiciuroba, avtoritaruloba, Zalauflebis
ganxorcieleba germaniaSi imitom aris SesaZlebeli, rom saojaxo yofa aq uaRresad moyvareoba, Seupovroba, damoukidebloba, Tavdajerebuloba, TviTkontroli,
meqanizirebulia sayofacxovrebo teqnikis saSualebiT. arsebobs partnioruli aqtiuroba, warmatebis survili, gambedaoba, logikuri azrovneba da uxeSi xasiaTi.
urTierTobis iseTi variantic, roca qalic da mamakacic Tanabrad aris datvirTuli, gansakuTrebiT fasobda mamakaci, romelmac `TviTon Seqmna Tavis Tavi~ (Self-made man).
rogorc samsaxurSi, aseve ojaxSic, magram ojaxis saqme TiToeulisTvis mkacrad etalonis Sesabamisad mamakacis emociuri sfero daiyvaneboda imaze, rom mas SeeZlo
gansazRvrulia, e.i. ojaxis yvela wevri TavisTvis irCevs garkveul saqmes. arsebobs, mxolod qalis mxridan gamovlenili grZnobebis miReba, Tavad ki ar yofiliyo amis
mesame, patriarqalur-tradiciuli variantic, sadac qali da mamakaci gansxvavebul iniciatori.
funqciebs asruleben; mamakaci — ojaxis materialurad uzrunvelmyofelia, qali ki — amerikis SeerTebul StatebSi XX saukunis pirvel naxevarSi, gansakuTrebiT ki 30-
deda da diasaxlisia. Tanamedrove germaniaSi ojaxis samive varianti arsebobs. ian wlebSi, didi depresiis dros, moxda mniSvnelovani cvlileba, gaCnda umuSevar
aqve yuradReba unda gavamaxviloT germanul axalgazrdobaSi bolo dros arsebul mamakacTa didi armia, ramac Searyia Zlieri mamakacis stereotipi. gaxSirda gayrebi.
tendenciaze. es aris faseulobiTi orientaciis Secvla. axalgazrdebi uars amboben saxlSi darCenilma umuSevarma mamakacebma daiwyes saojaxo saqmeebSi meti
ufrosi Taobis faseulobebze da materialuri keTildReobisa da sazogadoebrivi monawileobis miReba, gansakuTrebiT ki _ bavSvebis aRzrdaSi.
statusis nacvlad TviTaqtualizaciasa da TviTdamkvidrebas aRiareben. isini `Tavad meore msoflio omis Semdgomma ekonomikurma warmatebebma Sveba moutanes Semdgom
zrdian sakuTar Tavs~. dRes axalgazrda germaneli qalebi ar Tvlian, rom ojaxi ufro Taobebs. magram mamakacis tradiciuli stereotipi ukve Seryeuli iyo, amis Sedegad ki
prioritetulia, vidre kariera, romelic maT avtonomiurobas aZlevs mSoblebis da warmoiSva mamakacebis Semdegi `tipaJebi~: Zlieri mdumare mama, rbili galanturi `don—
qmris mimarT. Juani~, meocnebe mamakaci da moxdenili warmatebaze orientirebuli `biWunebi~ wina
aRsaniSnavia, rom germaniaSi bolo dros Zalian gaxSirda gviani qorwinebebi (30—40 Taobidan nasesxebi TvisebebiT. 50—iani wlebis amerikeli mamakacebis orientacia iyo

58 59
germania. 50—70—ian wlebSi, germaniaSi daingra qali — diasaxlisis myari stereotipi, wlis asakSi) ojaxs qmnian karieris da materialuri siZlieris Semdgom, rac TavisTavad
romelic damyarebuli iyo wina periodis ideologiaze, romlis mixedviTac qalis gavlenas axdens Sobadobaze.
funqcia gamoixateboda sami К—Ti (samzareulo, bavSvebi, eklesia. germanulad samive korea. gavrcelebuli mosazrebis mixedviT, koreuli ojaxi Zalian konservatuli
sityva К asoTi iwyba). Zveli stereotipis msxvreva moxda qveynis industrializaciis da stabiluri institutia. (saSualo asakis mosaxleobis 99% daojaxebulia, Zalian
da mravali samuSao adgilis gaCenis Sedegad. am TvalsazrisiT metad mniSvnelovani iSviaTia gayris SemTxvevebi) unda aRiniSnos rom keTildReobisa da sazogadoebis
iyo, agreTve, feministuri moZraobis pirveli talRac. axali aqtivoba qalebs aZlevda harmoniuli ganviTarebis es suraTi Zalian Sors aris idealurisagan, radgan
TviTrealizaciis, sazogadoebaSi damkvidrebis da ekonomikuri damoukideblobis sayovelTaod cnobilia, rom ojaxi koreaSi konfuciuri ideologiis modelis
saSualebas. magram es yvelaferi qalebisaTvis didi tvirTi iyo, radgan ojaxis movla Sesabamisad arsebobs, sadac umcrosi mkacrad eqvemdebareba ufross.
kvlavac qals awva mxrebze. qali ormagi datvirTviT Sromobs, ojaxis Tavi da mTavari gamoyofen e.w. koreul tradiciul ojaxs, sadac qmris da misi mSoblebis
marCenali ki kvlav mamakacia. mbrZanebloba mkacrad aris daculi. aseT ojaxSi akrZalulia col-qmris gayrac. aseTi
aRsaniSnavia, rom germania aris industriuli da umaRles doneze urbanizebuli ideologia koreaSi Cosonis dinastiis bolosaTvis (1392—1910) damyarda. manamde ki,
saxelmwifo. urbanizaciam da, agreTve, saxelmwifo socialuri uzrunvelyofis rolis rogor mecnierebi mogviTxroben, ojaxi gacilebiT ufro msubuqi (Tavisufali) iyo.
zrdam TandaTanobiT 70—ian wlebidan moyolebuli, mraval socialur fenas mouxsna magaliTad, cols daqvrivebis SemTxvevaSi SeeZlo qmris qoneba mieRo da xelmeored
ekonomikuri problemebi. amitom moixsna gafarTovebuli ojaxis saWiroeba, romelic gaTxoviliyo. daSvebuli iyo poligamiac. es viTareba SeSfoTebis iwvevda mezobel
ekonomikuri funqciis Sesasruleblad iyo mizanSewonili. amis Sedegad yvela Taobas Cinel komfucianelebs Soris, amitomac maTi ZalixmeviT da Cosonis dinastiis
gauCnda calke cxovrebis moTxovnileba da SesaZlebloba. nuklearuli ojaxis daxmarebiT 1392 wlidan moyolebuli, koreaSi situacia TandaTan Seicvala. dawesda
magivrad Cdeba ojaxis sxva variantebi: arasruli dedobrivi an mamobrivi ojaxi (erTi axali kanonebi, romelTa meSveobiTac koreuli ojaxi sabolood moeqca komfucianuri
mSobeli da erTi an ramodenime Svili) meore (ganmeorebiT) qorwinebis ojaxi, sadac modelis CarCoebSi.
axali wyvili cxovrobs wina qorwinebis SvilTan an SvilebTan erTad, uSvilo ojaxi. mecnierebi da mkvlevrebi XX saukunis koreeli qalis funqcias utoleben
gaxSirda, agreTve, iseTi ojaxebic, romlebsac Secvlili sqesobriv—realuri STamomavlobis Semqmnel instruments. koreel qals yvelanairi Cagvra da damcireba
ganwyobebi axasiaTebT (sadac qali muSaobs da ojaxis marCenalia, qmari ki dakavebulia unda aetana qmrisgan da misi mSoblebisgan. sazogadoebis mxridan isjeboda is qmaric,
saojaxo saqmianobiT). magram unda aRiniSnos, rom rolebis aseTi cvlileba ZiriTadaT romelic loialuri iyo colis mimarT.
droebiT xasiaTs atarebs, radgan maT safuZvlad udevs praqtikuli motivebi — cols dRevandel, Tanamedrove koreaSi Zaladobis suraTi sagrZnoblad Seicvala.
karieris ukeTesi Sansi aqvs da bavSvis gaCenisas qmari iRebs diasaxlisis funqcias, qveyanaSi Seiqmna (gaCnda) Zaladobis msxverplTa reabilitaciis centrebi. koreeli
raTa es Sansi ar daikargos. qali CaerTo samsaxurSi, Tumca garkveuli SezRudviT — gaTxovebamde da Svilebis
Tanamedrove germaniaSi partniorebs Soris jer kidev qorwinebamde yalibdeba da zrdasruli asakis miRwevis Semdeg.
Tanmdeba momavali ojaxuri cxovrebis perspeqtivebi. germanul ojaxSi partnioruli SeiZleba iTqvas, rom 60—80—iani wlebis koreis respublikaSi moxda tradiciuli
urTierTobebis ramdenime varianti arsebobs, amaTgan yvelaze gavrcelebulia (bolo ojaxis struqturis ngreva da daiwyo qmari—coli = morCilebas sibrtyidan Tanabari
aTwleulebSi), ojaxuri urTierTobebis iseTi forma, roca meuRleebi, orive muSaoben partniorobis sibrtyeze TandaTanobiT gadasvla.
da bavSvis movlas da ojaxur saqmes Tanabrad inawileben. unda aRiniSnos, rom es
modeli yvelaze optimaluria amerikis SeerTebul Statebi. tradiciulad amerikel mamakacebs konkurentuli
konfliqtebis da stresebis asacileblad. unda iTqvas isic, rom misi xasiaTis Tvisebebi moewerebodaT: ambiciuroba, avtoritaruloba, Zalauflebis
ganxorcieleba germaniaSi imitom aris SesaZlebeli, rom saojaxo yofa aq uaRresad moyvareoba, Seupovroba, damoukidebloba, Tavdajerebuloba, TviTkontroli,
meqanizirebulia sayofacxovrebo teqnikis saSualebiT. arsebobs partnioruli aqtiuroba, warmatebis survili, gambedaoba, logikuri azrovneba da uxeSi xasiaTi.
urTierTobis iseTi variantic, roca qalic da mamakacic Tanabrad aris datvirTuli, gansakuTrebiT fasobda mamakaci, romelmac `TviTon Seqmna Tavis Tavi~ (Self-made man).
rogorc samsaxurSi, aseve ojaxSic, magram ojaxis saqme TiToeulisTvis mkacrad etalonis Sesabamisad mamakacis emociuri sfero daiyvaneboda imaze, rom mas SeeZlo
gansazRvrulia, e.i. ojaxis yvela wevri TavisTvis irCevs garkveul saqmes. arsebobs, mxolod qalis mxridan gamovlenili grZnobebis miReba, Tavad ki ar yofiliyo amis
mesame, patriarqalur-tradiciuli variantic, sadac qali da mamakaci gansxvavebul iniciatori.
funqciebs asruleben; mamakaci — ojaxis materialurad uzrunvelmyofelia, qali ki — amerikis SeerTebul StatebSi XX saukunis pirvel naxevarSi, gansakuTrebiT ki 30-
deda da diasaxlisia. Tanamedrove germaniaSi ojaxis samive varianti arsebobs. ian wlebSi, didi depresiis dros, moxda mniSvnelovani cvlileba, gaCnda umuSevar
aqve yuradReba unda gavamaxviloT germanul axalgazrdobaSi bolo dros arsebul mamakacTa didi armia, ramac Searyia Zlieri mamakacis stereotipi. gaxSirda gayrebi.
tendenciaze. es aris faseulobiTi orientaciis Secvla. axalgazrdebi uars amboben saxlSi darCenilma umuSevarma mamakacebma daiwyes saojaxo saqmeebSi meti
ufrosi Taobis faseulobebze da materialuri keTildReobisa da sazogadoebrivi monawileobis miReba, gansakuTrebiT ki _ bavSvebis aRzrdaSi.
statusis nacvlad TviTaqtualizaciasa da TviTdamkvidrebas aRiareben. isini `Tavad meore msoflio omis Semdgomma ekonomikurma warmatebebma Sveba moutanes Semdgom
zrdian sakuTar Tavs~. dRes axalgazrda germaneli qalebi ar Tvlian, rom ojaxi ufro Taobebs. magram mamakacis tradiciuli stereotipi ukve Seryeuli iyo, amis Sedegad ki
prioritetulia, vidre kariera, romelic maT avtonomiurobas aZlevs mSoblebis da warmoiSva mamakacebis Semdegi `tipaJebi~: Zlieri mdumare mama, rbili galanturi `don—
qmris mimarT. Juani~, meocnebe mamakaci da moxdenili warmatebaze orientirebuli `biWunebi~ wina
aRsaniSnavia, rom germaniaSi bolo dros Zalian gaxSirda gviani qorwinebebi (30—40 Taobidan nasesxebi TvisebebiT. 50—iani wlebis amerikeli mamakacebis orientacia iyo

58 59
profesionaluri warmatebis da materialuri keTildReobis miRweva. amerikeli bavSvebi arseboben realurad (es, cxadia, exeba ganviTarebul qveynebs). bavSvTa ayvanis
mamakaci isev ojaxis ufrosi da marCenali iyo, sadac samsaxuridan dabrunebuls, ZiriTadi, legaluri wyaro bavSvTa saxlebia. am saxlebSi umetesad iseTi bavSvebi
mosiyvarule col-Svili xvdeboda. petersonis azriT, 50-iani wlebis amerikuli, xvdebian, romlebsac dedebi qorwinebis gareSe aCenen.
kapitalisturi ojaxis funqcionirebis optimaluri modelia — `instrumentaluri~ bavSvis ayvanis procesi sakmaod rTul procedurebs moicavs. aRsaniSnavia isic, rom
mama da `eqspresiuli~ deda. bavSvis gaSvilebis Sesaxeb saboloo gadawyvetilebas bavSvis biologiuri mSoblebi (an
60—iani wlebidan, rogorc m. midi aRniSnavs, amerikeli mamakacis roli ganicdis deda, mamis aryolis SemTxvevaSi) iReben. arsebobs bavSvTa ayvanis specialuri
cvlilebas. mamakaci metad erTveba ojaxis saqmianobaSi, gansakuTrebiT bavSvebis komitetebi. amerikis SeerTebuli Statebis monacemebiT, yovel wels 2 milion wyvils
aRzrdaSi. yalibdeba Tanabari mSoblobis idea. amerikeli mamakacis Tasnamedrove aqvs bavSvis ayvanis survili, realurad amis ganxorcielebas ki 50 aTasi wyvili
stereotipSi aucilebel kolmponentad Sedis `kargi mamoba~. axrexebs. sirTule mxolod bavSvis ayvanis procesSi ar mdgomareobs. SemdgomSi
70—80—iani wlebSi aRmocenda axali, mgrZnobiare da eqspresuli mamakacis mSoblebs gadasawyveti uxdebaT kidev erTi mniSvnelovani sakiTxi — uTxran Tu ara
koncefciac. es ganwyoba dResac grZeldeba. am dros amerikelebis cxovrebiseul bavSvs maTi biologiuri mSoblebis arsebobis Sesaxeb, anu gaagebinon Tu ara, rom isini
(yofiT) filosofiaSi Semovida androginulobis cnebac. genderuli stereotipebis ayvanilni arian. Tumca bavSvTa uflebebis konvenciis mixedviT, bavSvs aqvs ufleba
cvlilebaSi mniSvnelovani wvlili Seitana mZlavrma feministurma moZraobamac. icodes, Tu vin arian misi biologiuri mSoblebi.
90—iani wlebidan moyolebuli, amerikeli qalebi sul ufro metad momTxovni problemuria, agreTve, sakiTxi _ bavSvisaTvis maTi biologiuri mSoblebis Sesaxeb
xdebian kacebis mimarT. ojaxis institutSi momxdari am mniSvnelovani cvlilebebis informaciis miwodebisaTvis swori asakisa da formis SerCeva.
miuxedavad amerikeli ojaxebis umetesoba Tavis keTildReobas mainc mamakacis (qmris) Svilobilobis instituti Svilad ayvanisagan radikalurad gansxvavebuli
samuSao statusis mixedviT afasebs. miuxedavad imisa, rom qals (cols) SeiZleba meti institutia. saqme isaa, rom Svilad ayvanis dros bavSvi ojaxis sruluflebiani wevri
Semosavali qondes, Tanamedrove amerikaSi ojaxis ekonomiur mdgomareobaze xdeba rogorc uflebrivad, aseve iuridiulad (mas aqvs memkvidreobis ufleba,
pasuxismgebloba kvlavac mamakacis prioritetia. atarebis ojaxis gvars da a.S.). rac Seexeba Svilobilobis instituts, igi dafuZnebulia
sainteresoa amerikis SeerTebul StatebSi sxvadasxva wlebSi Catarebuli bavSvis uflebaze gaizardos ojaxSi. miCneulia, rom es instituti bavSvTa saxlTan
gamokvlevebis Sedegebis Sedareba. kerZod, 1938 wlis monacemebiT yoveli xuTi SedarebiT ukeTesad axerxebs bavSvis am uflebis realizacias. bavSvi garkveuli
gamokiTxulidan mxolod erTs miaCnda misaRebad, rom `gaTxovil qals emuSava biznesSi procedurebis gavlis Semdeg bavSvTa saxlidan gadaecema ojaxs aRsazrdelad da amiT
an warmoebaSi, isic im pirobiT, rom mis qmars SeuZlia misi Senaxva~. 1993 wels igi uzrunvelyofilia ojaxuri garemoTi. magram mas ar aqvs am ojaxis memkvidreobaze
niuportis (Newport) mier Catarebuli gamokvlevis monacemebis mixedviT, qalis aseTi iuridiuli ufleba.
tipi misaRebad miaCnda gamokiTxuli amerikelebis 83%-s. amasTan, mniSvnelovania 1990
wels catarebuli gamokvlevis monacemebi, romlis mixedviTac respodentebis erT ojaxuri Sromis sqesis niSniT ganawileba. istoriulad ise Camoyalibda, rom qalebi
mesameds miaCnda, rom bavSvebisaTvis `idealuri ojaxuri situaciaa, roca mama muSaobs, da mamakacebi sxvadasxva saqmes asruleben. samuSao mTel msoflioSi sqesis niSniT aris
deda ki saxlSia da bavSvebis movliT aris dakavebuli~. 1967 wels Catarebuli ganawilebuli, magram sxvadasxva kulturebSi Sromis ganawileba sqesTa Soris
gamokvlevis Sedegebi gviCveneben, rom amerikeli pirvelkurselebis 57% daeTanxma gansxvavebulia. genderulad ganawilebul SromiT saqmianobaSi CarTva mozardobidan
debulebas, rom `ukeTesi iqneba, Tu qalis saqmianoba Semofargleba saxliTa da iwyeba: magaliTad, meqsikaSi, salvadorSi, argentinaSi, peruSi, samxreT afrikaSi,
ojaxiT~, xolo 1994 wels am debulebas daeTanxma amerikeli pirvelkurselebis amerikis SeerTebul StatebSi da pakistanSi: gogonebi ZiriTadaT amzadeben saWmels,
mxolod 25%. alageben, recxaven, uvlian patara bavSvebs; biWebi ki — dakavebuli arian `quCis~ saqmiT:
aRsaniSnavia, rom amerikaSi ar moqmedebs ojaxTa da bavSvTa uzrunvelyofis iseTi exmarebian ezoSi, baRSi. rogorc aRvniSneT, Sromis ganawileba sqesis niSniT
sistemebi, rogorica saxelmwifo daxmarebebi bavSvebze, specialuri Svebulebebi da erTgvarovani ar aris sxvadasxva qveynebSi, ase magaliTad, senegalSi brinjis
sxv. amitom Tanamedrove amerikaSi ojaxis Seqmnasa da bavSvebis yolas didi mindvrebs qalebi uvlian, siera—lioneSi ki — mamakacebi. centralur afrikaSi soflis
sifrTxiliT ekidebian. Cveulebriv ojaxs qmnian karieris da materialuri siZlieris meurneobiT qalebi arian dakavebuli, laTinur amerikaSi ki — mamakacebi.
Semdgom. aq gavrcelebulia sakmaod gviani qorwinebebi (35—40 wlis asakSi). es ki miuxedavad am gansxvavebebisa, nebismier sazogadoebaSi saxlis saqmes ZiriTadad
TavisTavad gavlenas axdens Sobadobaze. mainc qalebi asruleben. agreTve, bavSvis movla-aRzrdiTac umetesad qalebi arian
dakavebuli.
gansakuTrebiT aRsaniSnavia SvedeTis ojaxi da XIX s. bolos misi tradiciidan mTels msoflioSi Cveulebrivi movlenaa saxlis gareT momuSave qalebis mier
egalitalurisken ganviTarebis faqtorebi. jer kidev XIX s. dasawyisSi Sveduri saojaxo saqmis sakuTar Tavze aRebac. es gansakuTrebiT mkveTrad daikvirveba yofili
sazogadoeba ojaxSi genderuli rolebis ganawilebis TvalsazrisiT tradiciuli sabWoTa kavSiris qveynebSi, amerikis SeerTebul StatebSi, izraelSi, saberZneTsa da
wyobis iyo. qalebi dakavebulni iyvnen diasaxlisobiT da bavSvebis aRzrdiT. SvedeTSi SveicariaSi.
am droisaTvis qorwineba oficialuri kanonmdeblobiT da uklesiiT damowmebuli iyo.
gameorebiTi qorwineba, isic iSviaTad, meuRlis gardacvalebis SemTxvevaSi ojaxis kroskulturuli sxvaobebi. ojaxis struqturis, dianmikis, colqmrul
xdeboda. mcire iyo, agreTve, gayrebis ricxvic. ojaxebi cxovrobdnen did ganuyofel urTierTobebis kroskulturuli gansxvavebebis gasarkvevad mivmarToT: germaniis,
ojaxebSi (mSoblebi, Svilebi, SviliSvilebi) didi ojaxi erTad muSaobda fermebSi. amerikis SeerTebuli Statebis, koreis da SvedeTis magaliTebs.
SvedeTSi warmoebis ganviTarebam da industrializaciis procesma gamoiwvia did

60 57
colqmruli urTierToba da misi stilebi. warmatebuli qorwineba lederesis da qalaqebSi samuSao Zalis gadineba. Sedegad mamakacebma qalaqebs miaSures da mTeli
jeksonis azriT, xasiaTdeba Semdegi niSnebiT: tolerantuloba, urTierTpativiscema, saojaxo meurneoba qalebis anabara darCa.
patiosneba, erTad yofnis survili, interesebisa da faseulobaTa sistemis Tanxvedra. Svedi mkvlevrebis TvalsazrisiT, bolo dros ojaxis institutma Zlieri saxecvla
colqmruli (wyvilTa) urTierTobebis ganviTareba-Camoyalibebas gaaCnia fazebi. ganicada. es pirvel rigSi ganpirobebulia qveyanaSi mimdinare socialur-ekonomikuri
mecnieruli literaturis analizis Sedegad SeiZleba gamoiyos Semdegi fazebi: 1) cvlilebebiT. XX s. 90-iani wlebisaTvis Sveduri ojaxi, rogorc wesi, Sedgeba momuSave
partnioris arCeva, 2) urTierTobebis romantizireba (roca wyvili mxolod Rirsebebs mSoblebisgan da bavSvebisgan. XXI s. dasawyisSi gaCenili bavSvebis 90%-s dedebi
xedavs erTmaneTSi), 3) colqmruli urTierTobis stilis individualizacia: urTier- diasaxlisebi hyavdaT, maSin roca XX s. bolosaTvis momuSave dedebis ricxvma 90%-s
Tobebis wesebis formireba. (es wesebi gansazRvraven Semdgom urTierTobebs da miaRwia. es aris evropaSi yvelaze maRali maCvenebeli qalebis da saxlis gareT
qmedebebs ojaxSi), 4) urTierTobaTa stabiluroba/cvalebadoba. mravali gamocdis dasaqmebis TvalsazrisiT.
Sedegad meuRleebi cdiloben wonasworobis miRwevas. normalur ojaxebSi stabi- Sveduri ojaxis aseT transformacias xeli Seuwyo ojaxis mxardaWeraze
lurobis tendencia wonaswordeba cvalebadobis tendenciiT da 5) egzistencialuri mimarTulma saxelmwifo politikam. pirvel rigSi, es mxardaWera mdgomareobda
Sefaseba (erToblivi cxovrebis Sefaseba (ojaxuri cxobrebiT da urTierTobebiT bavSvebis movlis saxelmwifo sistemis (baga—baRebi, gaxangrZlivebuli klasebi
kmayofileba—ukmayofileba). skolaSi da sxv.) da socialuri dazRvevis sistemis (sxvadasxva Semweobebis gadaxdis,
bolo drois publikaciebSi gansakuTrebiT mwvaved dgeba ojaxis krizisis sakiTxi, maT Soris bavSvTa daxmarebis) CamoyalibebSi. gansakuTrebuli yuradReba mieqca
ganixilaven mis SesaZlo mizezebs. wyvilTa Soris urTierTobebis cvlilebebs aqvs martoxela dedebis mxardWeris programebs; mcirewlovani bavSvebis mSoblebisaTvis
Zalian rTuli da winaaRmdegobrivi xasiaTi. frangi mkvlevris elizabed badenteris SemoRebul iqna moqnili samuSao grafiki da sxv. am faqtorebma ganapiroba Sobadobis
azriT, es imitom xdeba, rom: `arasodes ar yofilan mamakacebi da qalebi ase msgavsebi mkveTri zrda SvedeTSi.
rogorc dRes. sqesebs Soris arasodes ar yofila aseTi mcire kontrasti~. amgvarad, Sved qalebs SeeqmnaT muSaobisa da materialuri damokidebulobisaTvis
keTilsasurveli pirobebi. aman ki Tavis mxriv, gamoiwvia tradiciuli Sveduri ojaxis
qorwinebis Tanamedrove paterebi. Tanamedrove mdgomareobas (situacias) Tu transformacia, da tradiciuli colqmruli urTierTobebis egalitarulisken
gadavxedavT, aRmovaCenT, rom qorwinebaSi Tanaarsebobis bevri paterni (modeli) cvlileba.
arsebobs. am paternebis klasificireba SeiZleba sam ZiriTad tipad. esenia: Tanamedrove SvedeTSi gavrcelebulia iseTi ojaxebic, romlebSic coli da qmari
tradiciuli, modernuli da egalitaruli. aseTi tipizacia eyrdnoba sam ZiriTad oficialurad qorwinebaSi ar imyofebian. aseTi ojaxebi sambos (sambo -
maxasiaTebels: Zalauflebis ganawiolebas, specialuri rolebis gansazRvras da Tanamcxovreblebis) saxeliTaa cnobili. sambos tipis ojaxebi da maTSi gazrdili
ojaxSi aqtivobis wvlilis dozas. Svilebi sul ufro da ufro normalur movlenad iTvleba SvedeTSi. isini ufro xSirad
tradiciulia ojaxi, Tu orive col—qmari Tanaxmaa,rom qmars hqondes meti gvxvdeba axalgazrdebSi da did qalaqebSi. zogadad SeiZleba iTqvas, rom Tanamedrove
Zalaufleba da avtoriteti anu, sxvagvarad, rom vTqvaT qmari iyos ojaxis `Tavi~. SvedeTSi arsebobs oficialurad daregistrirebuli qorwinebebis Semcirebis
tendencia. gansakuTrebiT aRsaniSnavia, rom oficialuri da sambos tipis ojaxebi
modernulia ojaxi, Tu coli muSaobs ojaxis gareTac, magram urTierTSeTanxmebis Tanasworuflebiani da TanabarmniSvnelovania rogorc saxelmwifosTvis, aseve
safuZvelze misi saqmianoba nakleb mniSvnelovania, vidre qmris qmari mainc mTavari sazogadoebisTvis.
Semomtania, xolo qali exmareba ojaxis ekonomikas. es mxolod mcire nawilia im saxesxvaobebisa, romelic ojaxuri cxovrebis
(mowyobis) stilebs Soris arsebobs msoflio kulturebSi.
egalitarulia ojaxi, Tu col—qmars aqvs Tanabari Zalaufleba da maTi ojaxis gareT
saqmianobac, xSirad Tanabaria. isini erTmaneTs uTanxmeben yvelafers, bavSvebis saleqcio kursis bolos studentebs miewodebaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:
aRzrdaSic Tanabrad monawileoben. eseTi ojaxebi ufro iSviaTia.
filistimika — mecniereba ojaxis Sesaxeb;
gansakuTrebuli yuradrebis Rirsia ojaxebi ayvanili bavSvebiT da Svilobilad
ayvanili bavSvebiT. arsebobs bevri wyvili, romlebic dedobis da mamaobis krizisis monogamia — erTcolianoba;
winaSe dganan (magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi yoveli eqvsi wyvilidan erTi
unayofoa). es krizisi romelime maTganis an orives unayofobis gamo Cndeba. polgamia — mravalcolianoba;
unayofobis mizezebi mravalgvaria. Tanamedrove msoflioSi arsebobs misi daZlevis
poliandria — mravalqmrianoba;
gzebic (saSualebebic): meuRlis spermis xelovnuri gadanergva, donoris spermiT
daorsuleba, in-vitro ganayofiereba, xelovnuri embrionalizacia da surogatuli nuklearuli ojaxi — ojaxis tipi, sadac mTavari birTvi dauSlelia (col—qmari).
dedebis daxmareba. Tu yvela es saSualeba uSedegoa an arasasurvelia, wyvils SeuZlia
mimarTos sxva gzas — es aris bavSvis ayvana (Svileba). unayofo wyvilebi am gzas xSirad rTuli ojaxi — ojaxis tipi, romelic moicavs ramdenime Taobas da maT ojaxebs.
mimarTaven. am gzas mimarTaven isinic, visac surT ojaxis gafarToeba da sakuTari
Svilebis garda ayvanili Svilebis gazrdac. egalitaruli ojaxi — ojaxi, sadac qalebi da mamakacebi Tanabari uflebebiT
bolo wlebSi bavSvebis ayvanaze gacilebiT ufro meti moTxovnilebaa, vidre aseTi sargebloben da maT Tanabari pasuxismgeblobebi aqvT ojaxur cxovrebaSi;

56 61
tradiciulia ojaxi _ ojaxi, romelSic orive col—qmari Tanaxmaa,rom qmars hqondes exeba ojaxis im wevrebs, romelTac damoukideblad ar SeuZlia amis ganxorcieleba
meti Zalaufleba da avtoriteti. asakobrivi Tu avadmyofobis da sxva mizezebis gamo;
5. seqsualur-erotikuli funqcia. es aris ojaxis wevrTa seqsualuri moTxovnilebis
modernulia ojaxi _ ojaxi, romelSic coli muSaobs ojaxis gareTac, magram dakmayofilebis funqcia. am funqciis Sesruleba mniSvnelovania, radgan
urTierTSeTanxmebis safuZvelze misi saqmianoba nakleb mniSvnelovania, vidre qmris uzrunvelyofs sazogadoebis biologiur kvlavwarmoebas.
qmari mainc mTavari Semomtania, xolo qali exmareba ojaxis ekonomikas. rac Seexeba ojaxis funqciebis moSlas, mas SeiZleba xeli Seuwyos mravalma
faqtorma _ ojaxis wevrTa pirovnulma Taviseburebebma da wevrTa Soris
indiferentuli tipis ojaxi - mSobelebi gamoirCevian Svilebisadmi kontrolis
urTierTobebma, yofiTma problemebma, mSobelTa gaurkvevlobam (uvicobam) aRzrdis
dabali doniT, maTdami siTbos naklebobiT da ugulisyurobiT.
sakiTxebSi, gareSe pirTa Carevam ojaxis saqmeebSi da a.S.
ojaxis struqtura. ojaxis struqturaSi Sedis: ojaxis wevrebis raodenoba, maTi
avtoritetuli tipis ojaxi - mSoblebi axorcieleben Svilebze maRali donis
erTianoba da urTierTobebi. struqturis analizi gvaZlevs informacias imis Sesaxeb,
kontrols da amave dros, maTTan aqvT Tbili urTierTobebi.
Tu ra saxiT xdeba ojaxis funqciaTa realizeba — vin xelmZRvanelobs da vin
liberaluri tipis ojaxi - mSoblebi axorcieleben Svilis mimarT mcire donis eqvemdebareba, rogor aris ganawilebuli movaleobebi ojaxSi. struqturis mixedviT,
kontrols (SezRudvebs) da aqvT Svilisadmi sakmaod Tbili urTierTobebi. ganasxvaveben erTi piris xelmZRvanelobis qveS myof ojaxebs da ojaxebs, sadac wevrebi
Tanabar monawileobas iReben marTvaSi. pirvel SemTxvevaSi ojaxis avtoritarul
avtoritaruli tipis ojaxi - mSoblebi Svilebze axorcieleben maRali donis sistemaze laparakoben, meore SemTxvevaSi ki — demokratiulze. ojaxebs ganasxvaveben,
kontrols, rasac Tan erTvis SvilebTan maTi gulwrfelobis da sulieri siaxlovis agreTve, wevrTa Soris movaleobaTa ganawilebis mixedviT. am TvalsazrisiT,
araseboba. gamoyofen ojaxebs, sadac movaleobebi Tanabaradaa ganawilebuli wevrTa Soris da
ojaxebs, sadac ojaxis erT wevrs sxvebTan SedarebiT Warbi movaleobebi gaCnia.
komfucionalisturi — Cineli filosofosis komfuciis moZRvrebaze dayrdnobili ojaxis struqturis rRvevis mizezi SeiZleba gaxdes ojaxis wevrebs Soris
ideologia. movaleobebis ganawilebaSi mkveTri asimetriuloba, radgan zedmeti datvirTva
mavnebelia fizikuri da fsiqikuri janmrTelobisTvis (gadatvirTvis Sedegad SeiZleba
eqspresiuli roli — socialuri roli, romelic Cveulebriv qalebs miewerebaT da is
veRar moxerxdes am Zalebis aRdgena).
ojaxis emociuri klimatis balansSi, ojaxis wevrebis mimarT gamovlenil zrunvasa da
siyvarulSi gamoixateba.
ojaxis dinamika. ojaxis funqciebi da struqtura SeiZleba icvlebodes (Seicvalos)
cxovelqmedebis sxvadasxva etapebze. arsebobs ojaxis sasicocxlo mTliani ciklis
instrumentuli roli - roli, romelic Cveulebriv mamakacebs miewerebaT da is
etapebis gamoyofis gansxvavebuli sistemebi. gansakuTrebiT gavrcelebulia
sakuTari ojaxisa da sxva socialuri jgufebis urTierTobebis mogvarebaSi, ojaxis
`stadiebis~ sistema, sadac stadiebis gamoyofis kriteriumad ojaxSi bavSvebis
Senaxvasa da dacvaSi vlindeba.
arseboba da maTi asaki aris miCneuli. arsebobs mTeli rigi periodizaciebisa,
leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil magaliTad, W.Cove—es (1973) da A.Barcai (1981)—is Raush—is (1974). Cven SevCerdebiT
droSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis diuvalis (Duvall E.M. - 1957) periodizaciaze.
masalebi. maT, agreTve, miecemaT Semdegi davalebebi seminarisTvis: 1) nebismieri 5—10 diuvalma ojaxis sasicocxlo ciklSi gamoyo Semdegi fazebi:
ojaxi SeadareT erTmaneTs, gansazRvreT ra tipisaa. 2) ganixileT sakuTari ojaxi 1. CarTuloba. meuRlesTan Sexvedra da emociuri miziduloba;
sqesTa Soris Sromis ganawilebis mixedviT. 3) Tqveni nacnobi ramdenime axalgazrda 2. mSoblis axali rolis miReba da ganviTareba;
wyvilis urTierTobebi ganixileT da miakuTvneT romelime models. 3. axali pirovnebis miReba ojaxSi. diaduri urTierTobebidan samkuTxa
urTierTobebze gadasvla;
seminari #5 (Tema # 5) — 2 sT 4. bavSvebis Seyvana ojaxis gare institutebSi;
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba 5. mozardobis xanis miReba;
jgufuri diskusia seminaris Temaze. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi: 6. damoukideblobis eqsperimenti;
1. ra mimarTebaa ojaxsa da sazogadoebas Soris? 7. bavSvebis ojaxidan wasvlis faqtis miRebisTvis mzadeba;
2. CamoTvaleT ojaxis ZiriTadi funqciebi. 8. bavSvebis ojaxidan wasvla da meuRleebis marto darCena;
3. ojaxis ra da ra tipebi iciT? ra principebze SeiZleba iyos agebuli ojaxis 9. pensiaze gasvlis faqtis da siberis miReba.
klasifikacia? unda avRniSnoT, rom ojaxis ganviTarebis yovel fazaze SeiZleba aRmocendes mZime
4. ra gansxvavebaa ojaxebs Soris marTvis stilis mixedviT? qronikuli avadmyofoba an sikvdili, rac did zegavlenas axdens ojaxis
5. ra ZiriTad fazebad SeiZleba daiyos ojaxis sasicoxlo cikli? funqcionirebaze.
6. moiyvaneT sqesTa Soris Sromis ganawilebis araerTgvarovnebis magaliTebi rac Seexeba ojaxis disfunqcionirebas (funqcionirebis moSlas), amis mizezebi
sxvadasxva kulturaSi. SeiZleba iyos: partnioris araswori arCeva, mSoblebis ojaxTan zedmetad mWidro kavSiri
7. ra tipis ojaxebi gvxvdeba Tanamedrove germaniaSi? (yvela sakiTxebis SeTanxmeba) Ralati da kulturuli normebis Seusabamoba da sxv.

62 55
avtoritetuli mSoblebi axorcieleben Svilebze maRali donis kontrols da amave 8. ra TaviseburebebiT xasiaTdeboda XIX—XX sauk. koreuli ojaxi?
dros, maTTan aqvT Tbili urTierTobebi. avtoritetuli mSoblebi adgenen TavianTi 9. ra mimarTulebiT Seicvala 60—iani wlebidan amerikuli mamakacis roli?
SvilebisaTvis SezRudvebs da mkacrad icaven maT mier SemuSavebul wesebs, Tumca isini 10. ra tipis ojaxebia gavrcelebuli SvedeTSi?
uxsnian TavianT Svilebs am SezRudvis mizezebs, ris gamoc mSoblis qceva Svils ar 11. ra faqtorebma Seuwyves xeli SvedeTSi ojaxis institutis transformacias?
eCveneba Zalismierad da usamarTlod. avtoritetuli mSoblebis Svilebs aqvT maRali seminarze moxdeba, agreTve, Sesrulebuli davalebis ganxilva.
TviTdarwmunebis done, mTlianad akontroleben sakuTar Tavs, arian socialurad
kompetenturebi. aseTi mSoblebis Svilebs aqvT maRali TviTSefaseba. maT aqvT maRali ZiriTadi literatura:
akademiuri moswrebis donec. 1. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. Steinmetz, Plenum
Press, 1988, p.:13-38, 309-327, 439-474;
liberaluri mSoblebi axorcieleben Svilis mimarT nakleb kontrols (SezRudvebs) 2. Leslie G. R., Korman S.K. The Family in Social Context, NY . Oxford University Press, 1989, p.: 81-
da aqvT Svilisadmi sakmaod Tbili urTierTobebi. isini TiTqmis saerTod ar zRudaven 111, 462-470;
Svilis qcevas da avlenen maTdami e.w. `upirobo siyvaruls~, maSinac ki, roca
liberaluri mSoblebi gabrazebulni arian TavianTi Svilis qceviT, cdiloben damatebiTi literatura:
TavSekavebas. maT axasiaTebT SvilebTan Ria, SeuZRudavi urTierTobebi.
1. Families in Multicultural Perspective, edited by Bron B. Ingoldsby, Suzanna Smith, The Guilford Press,
avtoritaruli mSoblebi Svilebze axorcieleben Zlier kontrols (adgenen mkacr 1992, gv.: 205-236;
moTxovnebs da mkacrad moiTxoven maT mier dadgenili wesebis Sesrulebas), rasac Tan 2. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
erTvis SvilebTan maTi gulwrfelobis da sulieri siaxlovis araseboba da Sesabamisad, Oxford University press, 2001, gv.: 323-326, 332-334;
ufro civi urTierTobebi. avtoritaruli mSoblebi gacemen brZanebebs da moelian,
3. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 100-122;
rom es brZanebebi zustad da usityvod iqneba Sesrulebuli maTi Svilebis mier. aseTi
4. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press,
mSoblebis Svilebi, Cveulebriv, Caketilebi, pasiuriebi da nerviulebi arian. umravles
Philadelphia,1992, gv.: 313-336; 336-400;
SemTxvevebSi, isini imeoreben mSobelTa marTvis stils Tavis momaval ojaxebSi.
5. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
rogorc vTqviT, ojaxi sazogadoebis birTvia, umniSvnelovanesi formaa piradi
Edition, Fllin and Bacon, 1994, T. VII;
yofisa, romelic dafuZnebulia col—qmaris kavSirze da naTesavebis urTierTobebze
6. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, T. 8;
e.i. colis, qmris, mSoblebis, Svilebis, debis, Zmebis da sxva naTesavebis
urTierTobebze, romlebic erTad cxovroben da erT meurneobas ewevian. ojaxi udides 7. Barbara Reskin, Irene Padavic, Women and Men at Work, Pine Forge Press, 1994, gv.: 165-180;
rolis TamaSobs, rogorc sazogadoebis, agreTve, calkeuli pirovnebis cxovrebaSi.
msoflios mTeli mosaxleobis daaxloebiT 90% cxovrebis am formas — ojaxi
mimarTavs.

ojaxis funqciebi, misi struqtura da dinamika. ojaxis ZiriTadi maxasiaTeblebia:


misi funqciebi, struqtura da dinamika.

ojaxis funqciebi. funqcia ewodeba ojaxis cxovelqmedebas, romelic dakavSirebulia


misi wevrebis moTxovnilebebis dakmayofilebasTan. ojaxs imdeni funqcia aqvs, ramden
moTxovnilebasac (mdgradi, ganmeorebiTi formiT) igi akmayofilebs. ojaxis ZiriTadi
funqciebia;
1. aRmzrdelobiTi funqcia. is gamoixateba dedobis da mamobis individualur
moTxovnilebaSi, bavSvebTan kontaqtis moTxovnilebaSi. am funqciis Sesrulebas
ojaxi uzrunvelyofs mozardi Taobis socializacias;
2. sameurneo yofiTi funqcia. es funqcia mdgomareobs ojaxis materialuri
moTxovnilebebis dakmayofilebaSi (sakvebi, sacxovrebeli, tansacmeli da a.S.) am
funqciis SesrulebiT ojaxi axdens Sromis dros daxarjuli fizikuri Zalebis
aRdgenas;
3. emociuri funqcia es aris urTierTpativiscemis, siTbos, siyvarulis, daculobis,
simpaTiis da aRiarebis moTxovnilebebis dakmayofileba. am funqciis SesrulebiT
ojaxi sazogadoebis wevrTa emociur stabilurobas uzrunvelyofs;
4. pirveladi socialuri kontrolis funqcia. am funqciis meSveobiT ojaxi uzrun-
velyofs ojaxis wevrebis mier socialuri normebis Sesrulebas. gansakuTrebiT es
54 63
kvira #6 ojaxi da sazogadoeba. ojaxi socialur—biologiuri warmonaqmnia. mas ganapirobeben,
leqcia (2 sT), seminari (2 sT) rogorc socialuri, aseve biologiuri moTxovnilebebi (sqesobrivi instiqtebi).
swored biofsiqosocialuri moTxovnilebebis damTxvevam warmoqmna socialuri
Tema #6 - genderuli stratifikaciis paternebi. instituti — qorwineba. qorwineba da ojaxi sazogadoebis keTildReobis da simSvidis
Sromis bazris genderuli aspeqtebi sxvadasxva kulturaSi. garantia. igi sazogadoebis seqsualuri cxovrebis momwesrigebelia, mozardi Taobis
socializaciis saSualebaa. Tavis mxriv ki, sazogadoeba uzrunvelyofs ojaxis
leqciaze ganxiluli iqneba genderuli stratifikaciis paternebi. kerZod, normaluri funqcionireba- ganviTarebis pirobebs da mis daculobas. sxvadasxva
mocemuli iqneba sxvadasxva qveynebis monacemebi qalTa uflebrivi mdgomareobis, sazogadoebebi aregulirebs qorwinebas da ojaxs, kerZo urTierTobebs wyvilebs
qalTa pilitikuri aqtivobis da Sromis bazarze maT warmomadgenlobis TvalsazrisiT, Soris. kanoni da kanonmdebloba gansazRvravs imas, Tu vis visTan SeuZlia qorwineba.
moyvanili iqneba qalTa dabali Semosavlebis mizezebis sxvadasxva gavrcelebuli magaliTad, sxvadasxva sqesis adamianebis garda, zogierT qveyanaSi erTi sqesis
axsnebi. ganxiluli iqneba genderuli stratifikaciis faqtorebi. moyvanili iqneba adamianebsac aqvT amis ufleba. kanoni gansazRvravs qorwinebis minimalur asaksac.
sxvadasxva qveynebis da kulturebis kanonmdebloba da, agreTve, religia gansazRvravs
socialuri samarTlianobis koncefcia. `SuSis Weris~ (Glass ceiling) cneba da qalTa
imasac, Tu ramdeni coli SeiZleba yavdes mamakacs, an ramdeni qmari SeiZleba hyavdes
dabali statusis axsnis gavrcelebuli variantebi. ganxiluli iqneba genderuli
qals, agreTve, gayrisa da xelaxali qorwinebis SesaZleblobas. zogi sazogadoeba
sociluri konstruqtivizmis Teoria da misi mecnieruli wanamZRvrebi, genderis
qorwinebis farglebs gareT sqesobrivi kavSirisaTvisac mkacrad gansjis pirovnebas.
gageba am Teoriis farglebSi da misi politikuri miznebi.
amis magaliTebia aRmosavleTis poligamia, afrikis zogierT qveynebSi (magaliTad,
burkino fsasoSi) gavrcelebuli poliandria, dasavleTis erTsqesiani ojaxebi. agreTve
me-20 saukuneSi qalebma miaRwies xmis uflebas arCevnebSi, aseve bevr qveyanaSi maT
sagulisxmoa, rom aRmosavleTis qveynebSi qorwineba gacilebiT axalagazrdaa, vidre —
moipoves ufleba iyvnen arCeulni arCeviT Tanamdebobebze, Tundac potenciurad.
dasavleTSi. aRmosavleTSi qorwinebis saSualo asaki (qalebis) 18 welia. amerikaSi ki — 25
qalebma miaRwies maTi uflebebis ganmtkicebas sakanonmdeblo donezec. qalebma
weli. evropis zog qveyanaSi da skandinaviis qveynebSi ki _ kidev ufro xandazmuli.
miaRwies imasac, rom maTTvis gaizarda ganaTlebisa da jandacvis xelmisawvdomoba.
aRsaniSnavia, rom radgan qorwinebis instituts istoriulad mkacrad patriarquli
qalTa uflebebis CamoyalibebiTa da maTi adamianis uflebebTan mierTebiT miaRwies
xasiaTi aqvs, amitom gvari da tituli gadaicema mamakacuri xaziT; es saerToa TiTqmis
imasc, rom msoflio ganviTarebis politikaSi mniSvnelovani adgili uWiravs genderul
yvela kulturisaTvis.
problematikas. miuxedavad amisa, gamokvlevebi gviCvenebs, rom arsebobs mkveTrad
gamoxatuli qalTa uTanasworoba yvelaferSi, rac exeba samuSaos, Sromis
ojaxis tipebi. cnobilia, rom ojaxis mravali tipologia arsebobs. umetesad
anazraurebas, statuss da Zalauflebas sazogadoebaSi.
tipologiis ZiriTadi kriteriumebia saqorwino wyvilis (ojaxis birTvis) dayofa
genderuli normebi zegavlenas axdens genderul urTierTobebze da genderul
arseboba-ararsebobis mixedviT da maTi raodenobis mixedviT. gamoyofen patara anu
rolebze. gamokvlevis Sedegebi gviCvenebs, rom qalebisa da mamakacebis mier
nuklearul (erTi daqorwinebuli wyvili SvilebiT (SviliT) an uSvilod) da rTul
Sesrulebuli socialuri rolebi gansxvavdebian rigi parametrebis mixedviT.
ojaxs. rTuli ojaxi arTianebs Semdeg qvetipebs:
genderul cnobierebaze did zegavlenas axdens kulturis iseTebi aspeqtebi,
1. erTi daqorwinebuli wyvili SviliT (SvilebiT) an uSvilod da erT—erTi meuRlis
rogoricaa, qalTa mdgomareoba sazogadoebaSi, sqesis mixedviT Sromis ganawileba,
mSobeli;
Sesrulebuli samuSaos nairsaxeoba, samuSaos anazRaureba, statusi, Zalaufleba,
2. erTi daqorwinebuli wyvili SviliT (SvilebiT) an uSvilod, erTi meuRlis mSobeli
religiuri Sexedulebebi, Rirebulebebi, ekonomikuri faqtorebi da, agreTve, qalTa
(an mis gareSe) da sxva naTesavebi;d da sxva naTesavebi (an mis gareSe);
monawileobis xarisxi politikaSi. Zalian mokled ganvixiloT es faqtorebi.
3. deda SviliT (SvilebiT) da erT-erTi mSobeli;
qalebis 40% mTel Tavis dros saxlSi atarebs. amasTan, es qalebi saSualod saojaxo
4. mama SviliT (SvilebiT) da erT-erTi mSobeli;
samuSaoSi xarjaven 48 sT-dan 70 sT-mde kviraSi. zogadad, saxls gareT muSaoba
5. danarCeni ojaxebi, sadac arian da-Zmebi, bebia-babuebi, sxva naTesavebi da a.S.
momgebiania ara mxolod ekonomikuri TvalsazrisiT. misi saSualebiT kmayofildeba
ojaxis klasifikaciis erT-erTi parametria _ ojaxuri marTvis (xelmZRvanelobis)
iseTi socialuri moTxovnilebebi, rogoricaa aRiarebis, miRwevis, statusis da
stili. es ukanaskneli specialur literaturaSi ganisazRvreba, rogorc mSoblebis im
pativiscemis moTxovnilebebi. adamiani, romelic mTeli dRe saxlSia, am moTxovni-
qmedebis ragvaroba, romelic miznad isaxavs bavSvebis swor gzaze dayenebas. am
lebebs ver ikmayofilebs. fridanis (Friedan) monacemebis mixedviT, daukmayofileblo-
klasifikaciis mixedviT, ojaxi oTx ZiriTad tipad (avtoritetuli, avtoritaruli,
bis grZnoba aqvT im qalebsac ki, romlebic mTeli cxovreba ocnebobdnen colisa da
liberaluri da indiferentuli) iyofa. es klasifikacia xorcieldeba mSoblebis
dedis rolze. problema imaSi mdgomareobs, rom aseTi qalebi emsaxurebian sxvisi
Svilebisadmi gamovlenili kontrolis da maTdami gamoxatuli siTbos mixedviT.
moTxovnilebebis dakamayofilebas da sakuTar pirovnebas kargaven. meore problema,
mokled davaxasiaTod TiToeuli maTgani.
romelic dakavSirebulia qalis `ojaxuri keris mfarvelis~ rolTan isaa, rom
diasaxlisi `TamaSgare~ mdgomareobaSi aris, igi ar monawileobs sazogadoebriv
indiferentuli mSobeli gamoirCeva Svilebisadmi kontrolis dabali doniT, maTdami
cxovrebaSi da amitom arasrulfasovan adamianad grZnobs Tavs.
siTbos naklebobiT da ugulisyurobiT. aseTi mSoblebi TavianTi SvilebisTvis ar
feris (Feree) azriT, diasaxlisebSi izolaciis gancdis warmoSobas xels uwyobs
adgenen TiTqmis aranair SezRudvebs, rac SesaZloa maTi yoveldRiuri problemebiT da
iseTi faqtorebis arsebobac, rogoricaa, gadaadgilebis SezRudva, mudmivi
Svilebisadmi arasakmarisi interesiT aris ganpirobebuli.
yuradRebam, romelsac bavSvebis aRzrda moiTxovs da momuSave qalebis didi
64 53
kvira #5 raodenoba garSemo. amasTan, diasaxlisebis daukmayofileblobas sakuTari saqmiano-
leqcia (2 sT) biT xels uwyobs momuSave qalebSi farTed gavrcelebuli azri, rom maTgan gan-
sxvavebiT diasaxlisebi udardelad da uproblemod cxovroben. zogierTi mkvlevris
Tema #5 - ojaxi da sazogadoeba. qalebsa da mamakacebs Soris azriT, diasaxlisebis dabali TviTSefaseba swored am faqtorTa erToblivi
urTierTobebi. kroskulturuli gansxvavebebi. zemoqmedebiT aixsneba. amgvarad, faqtia, rom saojaxo Sroma da Sesabamisad,
diasaxlisis roli erTgvarovani, damRleli da araprestiJulia.
leqciaze mocemuli iqneba ojaxis mokle istoria, misi gansazRvreba, ojaxisa da 244 sazogadoebis eTnografiuli masalebis Seswavlis Sedegad dandradma (D’Andrade,
sazogadoebis sxva institutebis mimarTeba, ojaxis struqtura, dinamika da funqciebi, 1966) gaarkvia, rom mamakacebi yvelgan dakavebulni iyvnen nadirobiT, iaraRis
colqmruli urTierToba da misi stilebi. ganxiluli iqneba ojaxis tipebis sxvadasxva damzadebiT da Tavisi samuSaos procesSi isini metad scildebodnen saxls, maSin
klasifikaciebi. mokled ganxiluli iqneba qorwinebis Tanamedrove paterebi da rodesac qalebis saqmianoba saxlTan iyo dakavSirebuli, isini pasuxs agebdnen sarCo-
agreTve, qalebsa da mamakacebs Soris urTierTobebi germanul, koreul, amerikul da sanovagis Senaxvaze, saWmlis momzadebaze, zrunavdnen tansacmelze da iseTi nivTebis
Svedur ojaxebSi. damzadebaze, romlebic saojaxo meurneubaSi moixmareboda. qalebi dakavebulni iyvnen
bavSvebis movliTa da maTi aRzrdiT, maSin rodesac mamakacebi bavSvebis aRzrdaSi
ojaxi da qorwineba warmoiSva jer kidev pirvelyofil sazogadoebaSi — Sua monawileobas iRebdnen gamokvleuli kulturebis mxolod 10%-Si.
paleoliTSi. sazogadoebis ganviTarebasTan erTad ojaxmac ganvlo ganviTarebis tradiciuli Sexedulebebi gulisxmoben, rom mamakaci CarTuli unda iyos
araerTi etapi, romlebSic ZiriTadia e.w. wyviladi ojaxi, patriarqalur-monogamuri sazogadoebriv cxovrebaSi, aqtiurobdes biznesSi, politikaSi da kulturaSi, qali ki
ojaxi da monogamur-elitaruli ojaxi. mecniereba Tvlis, rom ojaxi sazogadoebis saxlSi unda iyos da bavSvebs da ojaxs uvlides. aRsaniSnavia, rom Tanamedrove
kvaldakval icvleba, magram mas, agreTve, aqvs konservatuli xasiaTic; radgan kroskulturuli kvlevebi avlens aseTi dixotomiis Sesustebas faqtobriv doneze.
meyseulad sazogadoebaSi warmoqmnili axali movlenebi maSinve ki ar aisaxeba masSi, qalebi sul ufro aqriurad ebmebian muSaobasa da sazogadoebriv cxovrebaSi saxls
aramed _ TandaTanobiT. konservatuloba gamoixateba imaSic, rom yoveli axali gareT, mamakacebi ki sxva saqmeebTan erTad saojaxo saqmeebiTac arian dakavebulni.
periodis azrovneba mistiris wina periodis ojaxis funqcionirebas da ufro aRsaniSnavia isic, rom axalgazrda TaobaSi SeimCneva qalis rolis Sesaxeb Sexedulebis
srulyofilad miiCnevs mas. azrovneba Znelad iRebs axals. cvlilebis yvela tendencia gafarToeba. kerZod, qalis roli moicavs rogorc saxlis saqmeebis Sesrulebas, aseve -
aRiqmeba, rogorc krizisis, gadagvarebis maCvenebeli. maS rodis iyo ojaxi yvela samsaxursac. am mosazrebas adasturebs gibonsisa (Gibbons et al.., 1991/1993) da misi
ZiriTadi maxasiaTeblis mixedviT (Sobadoba, bavSvebis aRzrda, qorwinebis sakiTxebi kolegebis mier Catarebuli kvlevebi oTx sxvadasxva kulturaSi mozardebze. qalis
mogvareba, ojaxis wevriTa ufleba—movaleobebis ganawileba da sxv.) yvelaze rolis Sesaxeb mozardTa Sexedulebebi asaxaven qalis cxovrebis pirobebisa da mis
srulyofili? aseTi wiaRsvliT Cven mivadgebiT patriarqalur ojaxs da Tanac mimarT damokidebulebis Secvlas mTels msoflioSi.
despoturs! ra gamodis? erTis mxriv yvelaze srulyofili da organizebuli dadgenilia, rom egaliteruli Sexedulebebi mamakacebSi vlindeba ganaTlebis
patriarqalur—despoturi ojaxi, meores mxriv, ki dRevandeli Cveni epoqisTvis misi maRali donisa da maRali socialuri statusis proporciulad. Tumca isic unda
sruli miuRebloba. amitomac ar aris gasakviri, rom dRes ojaxis Sesaxeb SromaTa aRiniSnos, rom qalebisaTvis samsaxuris arCevanis SesaZleblobebis gafarToeba an
umetesoba iwyeba ojaxis masStaburi kriziis aRiarebiT. ganaTlebis donis amaRleba ar iwvevs sqesTa Soris uTanasworobis saboloo
aRmofxvras. devisisa da robinsonis (Davis &Robinson, 1991) mier oTx qveyanaSi (amerikis
ojaxis gansazRvreba. ra aris ojaxi, rogor ganisazRvreba igi aravisTvis sadavo ar SeerTebul Statebi, didi britaneTi, germania da avstria) Catarebulma kvlevam
aris, rom ojaxi socialuri institutia; zusti ganmartebisTvis mivmarToT gamoavlina Semdegi kanonzomiereba: adamianebs, romlebsac aqvT sakmaod maRali
filistimikas — ojaxis Sesaxeb mecnierebas. mravali ganmartebidan saxelmZRvanelod ganaTlebis done da, agreTve, qalebs, romlis qmrebic muSaoben, naklebad awuxebT
miRebulia, Semdegi: `ojaxi aris qorwinebisa da sisxlis naTesaobis niadagze Seqmnili sqesTa Soris diskriminaciis arseboba da naklebad zrunaven mis aRmosafxvrelad.
socialuri sistema — mcire jgufi, romlis wevrebi erTmaneTTan dakavSirebuli arian xolo mosaxleobis is nawili, romelsac ganaTlebis SedarebiT dabali done aqvs da
yofa-cxovrebis erTianobiT, moraluri urTierTpasuxismgeblobiT da agreTve, qalebi, romlebsac ara hyavT marCenali qmrebi, ufro metad iswrafvian
urTierTdaxmarebiT. genderuli uTanasworobis aRmosafxvrelad.
magram Tu gaviTvaliswinebT Tanamedrove tendenciebs da gansakuTrebiT qalis mdgomareoba sazogadoebaSi izomeba mravali parametriT, romelTa Sorisac
dasavleTis sazogadoebis realobas, maSin SeiZleba ufro sagulisxmod gveCvenos mniSvnelovania ekonomikuri maCveneblebi, socialuri avtoriteti da gerderul-
Semdegi ganmarteba: `ojaxi aris daqorwinebuli meuRleebi SvilebiT an maT gareSe, an roluri ideologiis sxva parametrebi, qalTa monawileoba politikaSi da a.S. qalisa
martoxela mSobeli SviliT~. amgvarad, ojaxi aris sazogadoebis ujredi (mcire Tu kacisaTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebi da qcevis normebi kulturul
socialuri jgufi) dafuZnebuli col-qmrul kavSirsa da naTesaur urTierTobebze, variaciebs eqvemdebareba, miuxedavad amisa, arsebobs kulturuli unversaliebic am
anu igi moicavs colqmars Soris, mSoblebsa da Svilebs Soris, debsa da Zmebs Soris da TvalsazrisiT: garkveuli xarisxiT yoveli sazogadoeba gansazRvrul Tvisebebs da
sxva naTesavebs Soris urTierTobebs, urTierTobebs im adamianebs Soris, romlebic moRvaweobis saxeebs akavSirebs gansazRvrul sqesTan. amave dros, TiTqmis arc erT
erTad cxovroben da uZRvebian saerTo meurneobas. ojaxi asrulebs udides rols, sazogadoebaSi qals ara aqvs ufro maRali statusi, vidre — mamakacs.
rogorc calkeuli pirovnebis, aseve mTeli sazogadoebis cxovrebaSi. qalis diasaxlisis roli mniSvnelovanwilad gansazRvrulia genderuli
stereotipebiT da diferencialuri socializaciiT. qalis diasaxlisis rols xSirad

52 65
gansazRvravs, agreTve, qalis Sromis ufro mcire anazRaureba mamakacTan SedarebiT. leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi
mas Semdeg, rac qali imuSavebs samsaxurSi, igi SeiZleba iTqvas, rom meore cvlaSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi.
muSaobs saxlSi. es meore cvla qalebisa da mamakacebis dasvenebis drois gansxvavebis
mizezia. Seltonisa da jonis (Shelton & Jhon,1993) monacemebis mixedviT, colebTan seminari #4 (Tema # 4 ) — 2 sT
SedarebiT Savkaniani kacebi akeTeben saojaxo saqmeebis _ 40%-s, TeTrkaniani seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba
mamakacebi — 34%-s, espanuri warmoSobis mamakacebi _ 36%. bolo drois monacemebi jgufuri diskusia seminaris Temaze. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi:
gviCvenebs, rom qmrebs saojaxo saqmianobaSi sul ufro meti wili SeaqvT, magram 1. ra faqtorebi gansazRvravs genderuli stereotipebis Camoyalibebas?
momuSave qali saSualo ojaxuri saqmeebis 69%-s akeTebs. im drois gazrdam, romelsac 2. ra zegavlenas axdens genderuli stereotipebi adamianis da sazogadoebis
qali uTmobs saxls gareT muSaobas, gamoiwvia ojaxur saqmianobaze daxarjuli drois cxovrebaSi?
mxolod mciredad Semcireba. 3. ras niSnavs genderulad tipirebuli adamiani da riTi gansxvavdeba igi genderulad
Tanamedrove droSi Zalian bevri qali muSaobs imisTvis, rom Seinaxos ojaxi. aratipirebuli adamianisagan?
miuxedavad amisa, isini kvlav asruleben tradiciul qalur movaleobebsac ojaxSi, rac 4. rogor vlindeba qalebisa da mamakacebis gansxvavebuli socialuri rolebi?
qalebis ormag datvirTvas iwvevs. qalis rolis Semcireba saojaxo meurneobaSi ar 5. ra SezRudvebs uweserbs tradiciuli ideologia mamakacebs?
moxda im sazogadoebebSic ki, sadac qalebi warmoadgenen saerTo samuSao Zalis 6. ra faqtorebi gansazRvravs mcire sqesTaSoris sxvaobebis did genderul
umetesobas. ase magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi, SveicariaSi, kanadaSi, sxvaobebad gardaqmnas?
italiaSi, poloneTSi da rumineTSi saojaxo saqmeebis udides nawils qalebi 7. rogor xsnis genderuli sqemis Teoria genderul iluzorul korelaciebs?
asruleben, imisgan damoukideblad, ewevian Tu ara isini profesiul saqmianobas. 8. rogor ixsneba genderuli iluzoruli korelaciebi qarTuli fsiqologiuri
amerikis SeerTebul StatebSi 3000 ojaxuri wyvilis gamokvlevis Sedegebis skolis poziciebidan?
9. ra faqtorebi gansazRvravs gansxvavebul genderul rolebs sxvadasxva
analizis safuZvelze bleri da lixteri (Bliar & Lichter,1991) mividnen im daskvnamde, rom
kulturebSi?
qalebi ojaxSi muSaobdnen gacilebiT ufro didxans, vidre — mamakacebi (Sesabamisad 33
sT. da 14sT.). amasTan saojaxo saqmeebi mkveTrad gamijnulia sqesobrivi niSniT. qaluri seminarze gamoyenebuli iqneba, agreTve, SemTxvevis ganxilvis meTodi. kerZod,
saqmeebia isini, romelTa keTebac aucilebelia sistematurad (sadili, WurWlis studentebs daurigdebaT kanadis adamianis uflebebis fondis 22-e saerTaSoriso
recxva, bavSvebze zrunva da sxv.), maSin roca mamakacTa saqmeebis sistematuri sesiis masalebSi warmodgenili SemTxvevis aRwera: `sabediswero mdinaris istoria~,
yoveldRiuri xasiaTi ara aqvs (baRSi muSaoba, raimes SekeTeba da a.S). sainteresoa romelic ama Tu im kulturaSi genderuli stereotipebis da genderuli rolebis
Seltonis da jonis (Shelton & Jhon,1993) gamokvlevis Sedegebi. maT aRmoaCines, rom Sefasebas eZRvneba. studentebi individualurad gaecnobian istorias da Semdeg
Savkanian amerikelTa ojaxebSi ojaxuri saqmianobebi ase mkveTrad ar aris Seafaseben iq warmodgenil personaJebs specialuri Sefasebis kiTxvaris safuZvelze.
ganawilebuli sqesobrivi niSniT. gamokvlevebi aseve aCvenebs, rom ojaxis biujetis moxdeba Sedegebis jgufuri ganxilva da Sejameba. jgufuri Sefasebis Semdeg
ganmkargavic ufro qalia, vidre _ mamakaci. studentebs eZlevaT instruqcia Secvalon sapirispiroTi yoveli personaJis sqesi da
gamokvlevebi gviCvenebs, rom momuSave qals ojaxSi ufro meti Zalaufleba aqvs, amis Semdeg, kidev erTxel Seavson Sefasebis kiTxvari. miRebuli Sedegebi kvlev
vidre — diasaxliss. ojaxSi Zalauflebis Teoriis moxedviT, visac meti Semosavali ganixileba da Sejamdeba erToblivi muSaobis gziT. gakeTdeba genderuli
(ekonomikuri) aqvs, imas aqvs meti Zalaufleba ojaxSi. stereotipebis analizi pirveli da meore Sefasebis urTierTSedarebis safuZvelze.
amerikis SeerTebul StatebSi momuSave qali iRebs Tavis SromaSi daaxloebiT kacis
ZiriTadi literatura:
xelfasis 70%-s. amasTan Sromis bazari gayofilia genderuli niSniT da arsebobs
qaluri da mamakacuri profesiebi. ufro prestiJuli profesiebi da Tanamdebobebi 1. Male/Femaile Roles, Jonatan S. petrikin (ed.), Greenhaven press, Inc., 1995, gv.:17-82;
mamakacebs ukaviaT, qalebi Zalian sustad arian warmodgenili mTavrobaSi da maRal 2. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press,
Tanamdebobebze msxvil organizaciebSi. amas nawilobriv gansazRvravs gavrcelebuli Philadelphia,1992, gv.: 102-144.
stereotipebi, rom qalebi cudi liderebi arian. garda amisa, qalis karieras yvela damatebiTi literatura:
qveyanaSi xels uSlis ojaxuri da dedobrivi movaleobebi. 1. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
Tanamedrove gamokvlevebi gviCvenebs, rom dResac, bevr qveyanaSi qalebi Oxford University press, 2001, gv.: 334-337;
ekonomikur diskriminacias ganicdian. isini iReben ufro dabal xelfass, vidre - maTi 2. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 196-218;
kolega mamakacebi igive Tanamdebobaze. unda aRiniSnos isic, rom umetes qveynebSi
3. Male/Femaile Roles, Jonatan S. petrikin (ed.), Greenhaven press, Inc., 1995, gv.: 252-294;
qalebi dResac upiratesobas aniWeben moRvaweobis tradiciul sferoebs da, agreTve,
4. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. Steinmetz, Plenum
iseT samsaxurs, romelic adamianebis did wresTan urTierTobis saSualebas iZleva.
Press, 1988, gv.: 535-560;
mamakacebi ki upiratesad irCeven ufro maRalanazRaurebad samuSaos, romelic,
5. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
amasTanave, perspeqtiulicaa samsaxureobrivi karieris TvalsazrisiT.
Edition, Fllin and Bacon, 1994, T. VII;
genderul-rolur ideologiaze did zegavlenas axdens, agreTve, religiuri
6. zurikaSvili f. maRraZe g. WaniSvili n. xuciSvili g. jorbenaZe r. konfliqti, genderi
Sexedulebebi da Rirebulebebi. bevr kulturaSi (magaliTad, laTinuri amerikisa da
da mSvidobis mSenebloba, gaeros ganviTarebis fondi qalTaTvis, Tb., 2003, nawili II.
axlo aRmosavleTis qveynebSi) sazogadoebis Rirebulebebi da idealebi

66 51
klebulobs misi wvlili bavSvebis aRzrdaSi. iaponiaSi, sadac mamakacurobis norma dakavSirebulia pirad da ojaxis prestiJTan, romlebic moicaven mamakacis vaJkacobasa
gulisxmobs sruli datvirTviT muSaobas, mamebi saSualod bavSvebTan 3 wT-s da qalis seqsualur siwmindes. aseT kulturebSi gaTxovili qali, romelic
urTierToben samuSao dReebSi, xolo uqme dRes ki maTi bavSvebTan urTierTobis sazogadoebrivi saqmeebiT aris dakavebuli, negatiur Sefasebas iwvevs. im SemTxvevaSi
xangrZlovoba 19 wT-s Seadgens. Tu qali muSaobs, maSin misi kontaqtebi mamakacebTan minimumamde unda iyos dayvanili.
unda aRiniSnos, rom mamakacurobis gagebaSi arsebobs garkveuli variaciebi, ekonomikuri faqtorebic metad mniSvnelovan gavlenas axdens genderul-rolur
romlebic Seaqvs garkveul rasas, nacionalobas, socialuri klasisadmi an kul- ideologiaze. zogadi kanonzomierebis mixedviT, colad SerTvis dros gamosyidvis
turisadmi mikuTvnebulobas, seqsualur orientacias da sxv. miuxedavad amisa, instituti am qveynebSi muSaobs, sadac qalis saojaxo Sroma mniSvnelovania ojaxis
SeiZleba iTqvas, rom mamakacurobis zemoT CamoTvlili normebi universaluria. bijetisaTvis. mziTvs ki, Cveulebriv, qals atanen im kulturebSi, sadac qalis Sromis
mamakacebisaTvis dawesebuli kulturuli normebi Zalian xSirad maTTvis wili ojaxSi SedarebiT mcirea.
konfliqtisa da steresis safuZveli xdeba. xSir SemTxvevebSi isini aryeven mamakacTa politikur procesebSi monawileoba yvela kulturaSi mamakacebisaTvis ufro
fizikur da fsiqikur janmrTelobas, zogjer ki maTi mxridan qalebisa da bavSvebis xelmisawvdomia, vidre — qalebisTvis. ganuviTarebeli warmoebis mqone 90
mimarT uxeSobisa da Zaladobis safuZvelic SeiZleba gaxdnen. sazogadoebis gamokvlevam aCvena, rom qalebis monawileoba politikaSi ufro maRalia
leqciis msvlelobisas moyvanili iqneba konkteruli magaliTebi yoveldRiuri maSin, roca gare konfliqtebis da omebis saSiSroeba mcirea, magram arsebobs Sida
cxovrebidanac. rac xels Seuwyobs studentebis mier mamakacebisa da qalebis sazogadoebrivi konfliqtebi da daZabuloba.
genderuli normebis moqmedebis meqanizmebis ukeT gacnobas. gansakuTrebiT xazi genderuli mkvlevrebis umravlesoba varaudobs, rom tradiciuli genderuli
gaesmeba tradiciul mamakacur rolebs da normebs. gaanalizebuli iqneba genderuli rolebi aferxeben pirovnebis ganviTarebas da iwveven socialur uTanasworobas.
stereotipebis funqciebi da, agreTve, stresi da konfliqti, romelsac iwvevs Tanamedrove msoflios demokratiul nawilSi qalTa problematikam da aseve
tradiciuli qaluri da mamakacuri rolebi Tanamedrove pirobebSi. genderulma sakiTxebma gansakuTrebuli mniSvneloba SeiZina ganviTarebis konteqstSi.
saleqcio kursis bolos studentebs miewodebaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: yuradRebis centrSi moeqca ara mxolod ganviTarebadi qveynebis mZime mdgomareobaSi
myofi qalebi, romlebic moklebulni arian samoqalaqo da politikur uflebebs,
genderuli rolebi — es aris socialuri rolebi, romlebiTac qalebi da mamakacebi aramed ganviTarebul qveynebSi jer kodev mravlad arsebuli genderuli uTanaswo-
arian araerTgvarovnad dakavebulni ojaxisa da profesiuli moRvaweobis sxvadasxva robis problemebi. qalTa problemaTagan gansakuTrebiT mwvavea imunodeficitis
sferoSi, da agreTve, Tavisufali drois ganmavlobaSi. infeqciis gansakuTrebiT farTe gavrceleba qalebSi, qalebiT vaWroba, qalebis gamo-
iluzoruli korelacia - cnebaTa Soris kavSiris simyaris xarisxis zedmetad maRali yeneba seqsis industriaSi da sxv. Tumca arsebobs qalTa mravali sxva, ufro yofiTi
Sefaseba an mcdeloba daadgino igi iq, sadac kavSiri saerTod ar arsebobs. genderis problemebic, romelTa mogvarebac aranakleb mniSvnelovania sazogadoebrivi ganviTa-
SemTxvevaSi moCvenebiTi an gadametebuli kavSiri xSirad moiazreba gendersa da rebisaTvis. mTels msoflioSi gabatonebulia genderuli diskriminacia cxovrebis
garkveul Tvisebebs, Cvevebs da qcevebs Soris. bevr sferoSi. Tumca diskriminaciis formebi, zomebi da xarisxi gansxvavebulia
rogorc regionebs, aseve qveynebs Sorisac. ganviTarebadi msoflios arc erT qveyanaSi
genderuli sxvaobebi — sxvaobebi qalebisa da mamakacebisaTvis damaxasiaTebel
qalebi ar arian gaTanabrebuli mamakacebTan iuridiuli (subieqturi), socialuri da
TvisebaTa da qcevaTa Soris, romelic socialur-kulturul xasiaTs atarebs.
ekonomikuri uflebebis TvalsazrisiT. didia genderuli gansvlebi resursebis
praimingis efeqti - procesi, romlis Sedegadac cotaxniswinandeli gancdebi da xelmisawvdomobisa da maTi gankargvis sferoSi, ekonomikuri SesaZleblobebis
procesebi aZliereben ama Tu im informaciis misawvdomobas. sferoSi da Zalauflebisa da interesebis warmomadgenlobiT sferoSi.
statusis/warmatebulobis norma _ genderuli stereotipi, romlis mixedviTac
mamakacis socialuri Rirseba ganisazRvreba misi Semosavlis sididiT da warmatebis uflebebi.uflebebSi asimetria gavrcelebulia sasamarTlo kanonmdeblobaSi,
xarisxiT samsaxurSi. sazogadoebebis yofiT samarTalSi, ojaxebisa da Sida meurneobebis cxovrebaSi.
asimetria arsebobs saqorwino kanonmdeblobaSic, ojaxis zomis gansazRvraSi (Svilebis
fizikuri siZlieris norma _ mamakacurobis stereotipi, romlis mixedviTac gaCena-argaCena da maTi raodenobis gadawyveta) qonebis memkvidreobaSi, da mis
mamakacs unda hqondes didi fizikuri Zala da maRali biologiuri aqtivoba. marTvaSi, Sida meurneobaSi Sromis ganawilebaSi, Semosaval-gasavlebSi, gadaadgilebis
gonebrivi siZlieris norma — mamakacurobis stereotipi, romlis mixedviTac mamakaci TavisuflebaSi.
unda iyos mcodne da kompetenturi. samxreT afrikis da afrikis bevr qveyanaSi qalebi TavianTi qmrebis mudmivi
zedamxedvelobis qveS imyofebian. maT ara aqvT ufleba damoukideblad marTon
emociuri mdgradobis norma — mamakacurobis stereotipi, romlis mixedviTac
sakuTreba. afrikis zogierT qveyanaSi mamakacs aqvs ufleba isargeblos qalis Sromis
mamakacs unda hqondes naklebi grZnobebi da SeeZlos gadawyvitos Tavisi emociuri
SedegebiT, magaram qals ara aqvs igive ufleba mamakacis Sromis nayofis mimarT.
problemebi damoukideblad.
boliviaSi, gvatemalaSi da siriaSi mamakacebs aqvT ufleba SezRudon TavianTi colebi
antiqalurobis norma — stereotipi, romlis mixedviTac mamakacma Tavi unda aaridos da ar miscen maT ufleba imuSaon saxls gareT. egvipteSi da gvatemalaSi qalebs
specifikurad qalur saqmianobebs da qcevis modelebs. sWirdebaT TavianTi meuRleebis nebarTva mogzaurobisa da mgzavrobisaTvis. zogierT
femifobia - es aris mamakacis SiSi, rom igi ar iqnes garSemomyofebisgan Sefasebuli, arabul qveyanaSi qalebs unda hqondeT meuRleebis nebaTrTva pasportis miRebisTvis,
rogorc qaluri. maSin roca qmrisTvis colis mxridan aseTi nebarTvis miReba saWiro ar aris.

50 67
monacemebi gviCvenebs, rom arc erT qveyanaSi qalebs ara aqvT mamakacebTan mamakacebs garkveul socialur SezRudvebs iseve, rogorc qalebs da amitom
gaTanabrebuli uflebebi. miuxedavad amisa, arsebobs mniSvnelovani gansxvavebebi mniSvnelovania am SezRudvebis Seswavla.
qalTa SedarebiTi statusis TvalsazrisiT regionebis mixedviT. saSualod, qalebs unda iTqvas, rom dReisaTvis arsebobs sakmaod mwiri empiriuli masala, romelic
evropaSi da Sua aziaSi yvelaze meti Tanasworoba aqvT, xolo samxreT aziaSi, afrikis eZRvneba tradiciuli mamakacuri rolebis Seswavlas. es genderuli kvlevebis
qveynebSi (samxreTSi), axlo aRmosavleTSi da Crdilo afrikaSi — ufro naklebi. unda SedarebiT axali da naklebad ganviTarebuli sferoa.
aRiniSnos, rom im qveynebSi, sadac politikuri da iuridiuli Tanasworoba mamakacuri genderuli rolebis aTvisebis meqanizmi iseTivea, rogorc qaluri genderuli
oficialurad miRweulia, igi ar muSaobs sinamdvileSi. rolisa (diferencialuri socializacia, modelebze dakvirveba, kulturuli arxebis
XX saukunis meore naxevarSi sagrZnoblad gaumjobesda genderuli Tanasworobis saSualebiT zegavlena) mamakacebi, iseve rogorc qalebi mudmivi informaciuli da
mdgomareoba ganviTarebadi qveynebis umetesobaSi: amaRlda qalTa ganaTlebis done. normatiuli zewolis zegavlenis qveS imyofebian. yoveldRiur cxovrebaSi biWebi da
samxreT aziaSi, saqaras samxreTiT mdebare afrikis qveynebSi, axloaRmosavleTis mamakacebi socialuri informaciis didi nakadis zemoqmedebis qveS imyofebian. maTi qceva
qveynebSi da CrdiloeT afrikis qveynebSi dawyebiT skolaSi Caricxul gogonaTa ricxvi isjeba, rogorc ki igi gadauxvevs tradiciulad `mamakacuri~ qcevis normebidan.
daaxloebiT orjer gaizarda. qalebis da da gogonebis janmrTelobis dacvis sis- `mamakacurobis~ Sesaxeb warmodgenebs biWebi iTviseben kulturis da socializaciis sxva
temebSi kapitaldabandebis Sedegad, 1990 wels qalebi samxreT aziis istoriaSi pirve- institutebis meSveobiT. am SexedulebaTa sistemas plekma (Pleck) da misma kolegebma
lad ufro didxans cocxloben, vidre - mamakacebi. gaizarda qalTa dasaqmebis ricxvic. mamakacurobis ideologia uwodes. faqtiurad es aris socialuri normebis krebuli
laTinur amerikaSi da samxreT aziaSi 1970 wlidan qalTa dasaqmebis procentuli maC- mamakacebisTvis. tompsonma da plekma mamakacuri genderuli roli gansazRvres, rogorc
venebeli 15 punqtiT gaizarda. Semcirda genderuli sxvaobebi Sromis anazraurebaSic. socialuri normebi, romelic Seicavs nebarTvebsa da akrZalvebs imis Taobaze, Tu ra unda
miuxedavad aseTi miRwevebisa, ganviTarebadi qveynebis umaravlesobaSi kvlav narCun- igrZnos da akeTos mamakacma da ra -ara. tompsonmma da plekma gamokvlevis Sedagad daadgines,
deba genderuli uTanasworeoba uflebebSi, resursebis xelmisawvdomobaSi da sakuTa- rom mamakacTa roluri normebis struqtura Sedgeba sami mniSvnelovani faqtorisgan:
ri interesebis gamoxatvis SesaZleblobebSi. ganviTarebad qveynebis arc erT regionSi pirveli — es aris molodinebi imis Taobaze, rom mamakacebi miaRweven maRal statuss da
qalebs ara aqvT mamakacTan Tanabari socialuri, iuridiuli d ekonomikuri uflebebi. daimsaxureben garSemomyofTa pativiscemas (statusis norma); meore — mdgradobis norma,
amasTan yvela kulturisaTvis (rogorc ganviTarebad, aseve ganviTarebul qveynebSi) romelic gansazRvravs mamakacebisgan gonrbrivi, emociuri da fizikuri mdgradobis
saerToa is, rom qals mamakacze naklebi statusi aqvs. gaeros monacemebis Tanaxmad: molodins; mesame _ es aris molodini imisa, rom mamakacma Tavi unda aaridos stereotipulad
qalur saqmianobebs (antiqalurobis norma). zogierT sazogadoebaSi am normas iseTi Zlieri
1. qalebi asruleben ZiriTad saojaxo saqmes; zegavlenis Zala aqvs, rom igi zogjer mamakacSi femifobiis saxiTac vlindeba.
2. qalebs moyavT msoflios sakvebi produqtebis (soflis meurneobis) naxevari; mamakacis stereotipuli normebi did zegavlenas axdens maT yoveldRiur
3. qalebi Seadgenen msoflios muSaxelis erT mesameds, magram dasaqmebulni arian cxovrebaze. ubralo magaliTebic ki cxadyofs, rom umravles sazogadoebebSi mamakaci
mciredanazraurebad samuSaoze; — mamakaci ar aris, Tu is fuls ar Soulobs, Tu igi emociuria, fizikurad sustia, ar
4. qalebi Sesrulebul samuSaoSi analogiur samuSaoSi mamakacebisTvis gadaxdili SeuZlia kompetenturi rCevebis mocema an qaluri saqmianobebiT aris dakavebuli.
xelfasis sam meoTxedze naklebs iReben; bernma da leverma (Burn & Laver, 1994) aRmoaCines, rom amerikeli qalebi da mamakacebi
5. qalebi mcired arian warmodgenilni Zalauflebis da mmarTvelobis organoebSi. srulad eTanxmebodnen erTmaneTs imaSi, rom mamakacma kariera unda gaikeTos.
amasTanave, umravlesoba maTgani iziarebda im azrsac, rom mamakacma bevri fuli unda
amgvarad, Tanamedrove samyaros sazogadoebaTa umravlesoba genderulad iSovos. statusis stereotipis mamakacis mimarT moqmedebas adasturebs igive
stratificirebuli sistemebia. stratifikaciis umtavresi paternebia: dasaqmebis, avtorebis sxva kvlevac, romelSic gaanalizda amerikuli Jurnalebis e.w. `paemnebis~
ekonomikuri, politikuri da samarTlebrivi. rogorc zemoT iyo aRniSnuli, umravles nawili. aRmoCnda, rom qalebi, gansxvavebiT mamakacebisagan, sasurveli partnioris
SemTxvevaSi stratifikaciis mimarTuleba erT da igivea: mamakacebi dominanturebi amorCevisas prioritets mis statussa da finansur mdgomareobas aniWebdnen.
arian, qalebi ki — daqvemdebarebulni. statusisa da warmatebulobis norma garkveul problemebs uqmnis mamakacebs. saqme
cnobilia asimetria Sromis anazraurebaSi qalebsa da mamakacebs Soris (amerikeli isaa, rom maT umravlesobas ar Seswevs unari 100%-iT daakmayofilos igi. es ki maTi
qali mamakacis xelfasis 68%-s iRebs, afrikeli — 61%-s, laTinoamerikeli — dabali TviTSefasebis safuZveli xdeba. Zalian cota mamakacs aqvs sakmarisi fuli,
TeTrkaniani mamakacis xelfsis 53%-s, xolo TeTrkaniani qalis xelfasis 78%-s). Zalaufleba da pativiscema sazogadebaSi, radgan yovelTvis moiZebneba adamiani,
Savkaniani da espanurenovani mamakacebi ufro maRal anazraurebas iReben, vidre romelic socialur kibeze ufro maRla dgas.
Savkaniani da espanurenovani qalebi (gansxvaveba maT SemosavlebSi Sesabamisad 84%-s da sazogadoebis mxridan mamakacebis Sefasebas maTi Semosavlebis mixedviT xSir
82%-s Seadgens). Tumca unda iTqvas isic, rom SedarebiT 1979 welTan, roca qalis SemTxvevaSi mivyevarT TviTaqtualizaciis xarisxis dacemamde. kerZod, mamakaci
saSualo xelfasi mamakacis saSualo xelfasis mxolod 60%-s Sedgenda, qalTa samuSaos iZulebulia akeTos saqme, romelic ar ainteresebs, ar uyvars da igi muSaobs mxolod
Rirebuleba gaizarda (amerikis SeerTebul StatebSi). magram qalebi, gansakuTrebiT ki imitom, rom es samuSao kargad anazRaurebadia.
araevropuli warmomavlobis qalebi, dRemde dabalanazRaurebad samuSaoze arian finansuri zewola gansakuTrebiT mZimea iseTi mamakacebis SemTxvevaSi, romlebsac
dasaqmebulebi. ufro metic, isini iReben ufro naklebs, vidre igive samuSaoSi diasaxlisi colebi hyavT. rodesac mamakaci Semosavlis erTaderTi wyaroa, mas xSirad
aiRebdnen mamakacebi. arsebobs qalebisa mamakacebis anazRaurebis gansxvavebis ori aRiqvamen rogorc fulis tomaras da yvela cdilobs am tomridan fulis amoRebas.
yvelaze gavrcelebuli axsna. pirvelis mixedviT, qalebs mamakacebTan SedarebiT kvlevebi aCvenebs, rom rac ufro izrdeba mamakacis Semosavali, miT ufro

68 49
asrulebs agresiulobis aRzrdaSi, gansakuTrebiT ki - biWebSi. dadgenilia, rom naklebs uxdian imitom, rom isini TviTon irCeven dabalanazraurebad samsaxurs. meore
agresiis xarisxze Zlier zegavlenas axdens aRzrdis kulturuli sistema da am Sexedulebis mixedviT, qalebs mamakacebTan SedarebiT naklebs uxdian imitom, rom
sistemaSi mamakacisa Tu qalis agresiulobisTvis miwerili valentoba. ase magaliTad, isini warmoadgenen naklebad Rirebul samuSao Zalas, radganac maT akliaT
Seswavlis Sedegad aRmoCnda, rom okinavaze da amerikis SeerTebul StatebSi gamocdileba da kvalifikacia. arsebobs mesame mosazrebac: qalebs mamakacebTan
sxvadasxvagvarad udgebian gogonebTan da biWebTan agresiulobis aRzrdas. SedarebiT samuSaoSi uxdian naklebs imitom, rom isini moelian, rom cotas gadauxdian
qalebisa da mamakacebis mxridan agresiis mimReblobis xarisxi dasavleT evropis da Tanxmdebian ufro mcire xelfass. ganvixiloT TiToeuli mosazreba cal-calke.
qveynebSi erTnairia, Tumca gansxvavdeba qalebisa da mamakacebis mier agresiis pirvel mosazrebas, romlis arsic isaa, rom qalebi dakavebulebi arian
gamovlenis formebi. mamakacebi Tavdapirvelad Zalian TavSekavebulad iqcevian, tradiciulad `qaluri~ samuSaoTi, xolo mamakacebi _ `mamakacuriT~ da es
Tumca Semdeg ufro meti siSmage euflebaT, maSin roca qalebi ufro emociurebi arian ukanaskneli ufro maRalanazRaurebadia, xSirad uwdeben makompensirebeli sxvaobebis
da aqvT midrekileba Tavidanve mimarTon yvirils an sityvier kinklaobas. safuZvelze axsnas. es mosazreba eyrdnoba debulebas, rom qalebi, irCeven ra
ufrosebTan siaxlove da moRvaweobis xasiaTi: fridmani (Ftedman, 1976) dabalanazRaurebad samuSaos, amiT isini samagierod iReben Sromis ukeTes pirobebs:
akvirdeboda 5-7 wlis bavSvebis TamaSs rva kulturaSi (avstralieli aborigenebi, karg socialur klimats, ufro moqnil samuSao grafiks (magliTad gamodgeba pedagogi
balis, taivanis, ceilonis, kikuitus, iaponiis macxovreblebs, navahos tomis qalebi saqarTveloSi. gavrcelebuli azris mixedviT, pedagogoba qalebisTvis kargia,
warmomadgenlebs da penjabebi). man aRmoaCina, rom biWebi TamaSis dros grovdebian did radgan is mxolod naxevar dRes muSaobs) an ufro advil samuSaos.
jgufebSi, did manZilebs gadian da ufro metad arian TamaSis fizikuri saxeobebiT samuSao Zala gayofilia sqesis mixedviT anu profesiebis umravlesoba yvela
dakavebulni, maSin roca gogonebi ufro metad iseTi TamaSebiT erTobian, romlebic kulturaSi dayofilia sqesis mixedviT. ase magaliTad, saqarTveloSi Catarebuli
garkveuli moqmedebebis gameorebasTan da laparakTan aris dakavSirebuli. garda kvlevis mixedviT (n. javaxiSvili, 2000), gamovlinda tipuri qaluri da tipuri
amisa, gogonebi, Cveulebriv, naklebad Sordebian saxls. gamokvlevebi aCvenebs, rom mamakacuri profesiebi saqarTveloSi. amerikis SeerTebul StatebSi 1993 wlis
genderul gansxvavebaTa gaRrmavebaSi mniSvnelovan rols asrulebs is prioritetebi, monacemebiT mdivnebis 90%-s qalebi arian. monacemebi adasturebs imasac, rom is
romlebic garkveul qcevebs eniWebaT biWebisa Tu gogonebis mxridan. profesiebi da samuSao, romlebiTac sxvadasxva kulturaSi mamakacebi arian
biWebi metad eswragvian sxva biWebTan urTierTobebs, xolo gogonebi upiratesobas dakavebulni, ufro maRalanazraurebadia, vidre isini, romlebiTac qalebi arian
aniWeben ufrosebTan urTierTobas. sqesis mixedviT segregacias asaxaven, agreTve, dakavebulni. ase magaliTad, bernis (Burn) monacemebiT, kaliforniis politeqnikur
bavSvebis naxatebic. maTi analizi gviCvenebs, rom biWebi ufro xSirad xataven biWebs, universitetSi mRebavis sastarto xelfasi ufro maRalia, vidre meddis an mdivan-
xolo gogonebi — gogonebs. bavSvebis naxatebSi genderuli gansaxvavebebis gamovlenad saqmeTmwarmoeblis xelfasi.
miiCneva, agreTve, isic, rom biWebi ufro xSirad xataven manqanebs, urCxulebs da am TvalsazrisiT, sainteresoa jakobsisa da steinbergis gamokvleva (Jacobs &
agresiasTan dakavSirebul scenebs, movlenebs Tu sagnebs, xolo gogonebi Steinberg, 1990). miRebuli monacemebis mixedviT, ama Tu im profesiaSi dasaqmebul qalTa
upiratesobas aniWeben yvavilebis daxatvas. sqesis mixedviT bavSvTa naxatTa aseT wili zegavlenas axdens am sferoSi arsebuli xelfasis saerTo doneze. kerZod, rac
gansxvavebebi gamovlinda gamokvleuli cxra sxvadasxva kulturidan yvelaSi. ufro metia qali, miT ufro dabalia Sromis anazRaureba.
sainteresoa, ratom xdeba, rom qalebi iSviaTad arian dakavebulni `tradiciulad~
sakuTari Rirsebis grZnoba: gamokvlevebis Sedegad dadgenilia, rom TiTqmis yvela mamakacuri samuSaoTi? xom ar aris amis mizezi tradiciulad `qaluri~ samuSaos
kulturaSi gogonebi naklebad kmayofilni arian imiT, rom isini gogonebi arian, vidre siadvile an aseTi samuSaos pirobebSi dedobrivi funqciebis paraleluri Sesrulebis
biWebi imiT, rom isini biWebi arian. miuxedavad amisa, gogonebis Tavisi sqesiT aseTi SesaZlebloba? statistikuri monacemebi gviCvenebs, rom es ase ar aris. `qaluri~
ukmayofileba yovelTvis ar gamoixateba dabal TviTSefasebaSi. ase magaliTad, samuSaoebi sinamdvileSi sulac ar gulisxmoben ufro moqnil grafiks, samuSaos
gogonebi filipinebSi, nepalSi, avstraliaSi da nigeriaSi Tvlian, rom isini biWebTan siadviles an nakleb daZabulobas. piriqiT, arsebuli monacemebis mixedviT, rac ufro
SedarebiT naklebad niWierebi arian fizikasa da maTematikaSi. amave dros, gogonebs meti qalia koleqtivSi, miT ufro mkacria ufrosos mxridan moTxovnebi. 1600
avstraliaSi da nigeriaSi miaCniaT, rom maTi miRwevebi kiTxvaSi gacilebiT ufro profesiis analizis Sedegebi gviCveneben, rom `qaluri~ profesiebi ufro xSirad
didia, vidre — biWebis warmatebebi am saganSi. nigerieli biWebi ki Tvlian, rom isini dakavSirebulia e.w. Znel klientebTan, dalagebasTan (WuWyTan) meqanikurad
gogonebze ufro Wkvianebi arian. gameorebad moqmedebebTan da avtonomiis (anu sakuTari samuSaos dagegmvisa da
amgvarad, gogonebsa da biWebs Soris arsebobs myarad gamoxatuli gansxvavebebi warmarTvis) ararsebobasTan.
umcrosebze zrunvaSi, agresiaSi da mobilurobaSi da es gansxvavebebi vlindeba yvela gamokvlevebi gviCvenebs, rom qalebis mier tradiciulad `mamakacuri~ profesiebis
kulturaSi. kultura ayalibebs bavSvTa socialur qcevas, gansazRvravs im adamianTa arCevas win eRobeba mravali barieri. esenia: daqiravebis dros iseTi moTxovnebis
wres, romelTa garemocvaSic bavSvi imyofeba. kultura gansazRvravs, agreTve, im wayeneba (magaliTad, ama Tu im Tvisebebis qona), romelic qals ara aqvs. ase magaliTad,
saqmianobebis saxeebsac, romlebiTac sxvadasxva sqesis bavSvebi arian dakavebulni. cnobilia, rom amerikis SeerTebul StatebSi policiis erT-erTi akademiis misaRebi
mamakacebis socialuri roli dakavSirebulia maTi bunebis, rogorc `Semomtanis~ gamocdebis moTxovna iyo 170 sm simaRlis qona, romelic qalebs gansakuTrebulad
gagebasTan da umravles kulturaSi mijnavs qalebisa da mamakacebis funqciebs. zRudavda. garda amisa, mniSvnelovania is daZabulobac, romelic qals eufleba, roca
feministebis did nawils miaCnia, rom ar aris saWiro mamakacis socialuri rolebis igi mamakacTa koleqtivSi muSaobs. daZabulobis gamomwvev faqtorTa Soris SeiZleba
Seswavla, radgan es gvaSorebs mTavar problemas _ qalis diskriminaciul davasaxeloT miuRebloba, stereotipebi, patara Secdomaze araadekvaturad mkacri
mdgomareobaze yuradRebis gamaxvilebas. magram faqtia, rom kultura uwesebs reagireba da sxv. samsaxurSi miRebis dros diskriminacia genderuli diskriminaciis

48 69
erT-erTi farTod gavrcelebuli formaa. igi safuZvels qmnis SendgomSi Sromis genitaliebiT ar gansxvavdeba erTmaneTisgan. bavSvebi amCneven, rom qalebi da
bazris genderuli stratifikaciisaTvis. amasTan, sainteresoa, rom genderuli diskr- mamakacebi sxvadasxvagvarad icvamen d cdiloben sxvadasxva rameebi gaakeTon. msgavsi
iminacia samsaxurSi miRebis dros mxolod qalebs ar exeba. igi iseTive ZaliT moqmedebs Sexeduleba uyalibdebaT maT sazogadoebis iseTi warmomadgenlebis dakvirvebisas,
im mamakacebis mimarTac, romlebsac tradiciulad `qalur~ samuSaoze undaT moxvedra. rogoric arian magaliTad, maTi mSoblebi. iglis (Egly) socialuri rolebis Teoriis
aRsaniSnavia isic, rom qalebis umravlesobas survili ara aqvs Seasrulos mixedviT, socialurma rolebma SeiZleba biZgi misces socialuri stereotipebis
tradiciulad `mamakacuri~ samuSao. gamokvlevebis mixedviT, amis erT-erT mizezad Camoyalibebas. is faqti, rom socialuri rolebis umravlesoba qalebis an kacebis mier
saxeldeba qalebis azri imis Sesaxeb, rom `mamakacuri~ samuSao maT daukargavs qalur sruldeba, SeiZleba xels uwyobdes genderis kognitur diqotomizacias. martini da
momxibvlelobas. halversoni (Martin, Halverson) werdnen, rom radgan qalebsa da mamakacebs Soris
meore mosazreba, romelic cdilobs axsnas genderuli asimetria Sromis bazarze, daikvirveba amdeni gansxvaveba, bavSvebi xvdebian, rom genderul kategoriebSi
varaudobs, rom qalebs ufro naklebanazraurebadi samuSao imitom aqvT, rom qalebi gaTviTcnobierebuloba Zalian sasargebloa garSemomyofTa qcevis
mamakacebTan SedarebiT naklebad Rirebuli muSakebi arian. saqme isaa, rom qalebs winaswarmetyvelebisaTvis.
mamakacebze naklebs uxdian maSinac ki, roca isini igive samuSaos asruleben, rasac _ ganvixiloT sqesTa Soris gansxvavebis oTxi kroskulturuli sfero: umcrosebze
mamakacebi. ase magaliTad, qali kompiuteruli programistebi amerikis SeerTebul zrunva, agresia, ufrosebTan siaxlove da sakuTari Rirsebis grZnoba.
StatebSi iReben mamakaci kompiuteruli programistebis xelfasis 83%-s, qali umcrosebze zrunva: edvardsma da uaitingma (Edwards &Whiting, 1980) eqvsi sxvadasxva
finansuri menejerebi igive profesiis mamakacebis xelfasis 67%-s, dawyebiTi kulturi kvlevis Sedagad aRmoaCines, rom 5-dan 12 wlamde asakobriv SualedSi
swavlebis skolebis pedagogi qalebi igive profesiis mamakacebis xelfasis 89%-s da a.S. genderuli gansxvavebebi vlindeba ufro Tanmimdevrulad im CvilTa da bavSvTa mimarT
erTi da igive samuSaoSi qalebisa da mamakacebis xelfasebs Soris aseTi gansxvavebis qcevaSi, romlebic siaruls swavloben, vidre didebisa da ufroso asakis bavSvebis
erT-erTi axsna efuZneba adamianuri kapitalis Sefasebis princips. am midgomis mimarT. radganac Cvilebi met zrunvas iTxoven, vidre ufrosi bavSvebi, gogonebi,
mixedviT, individis Sromis anazRaureba damokidebulia ganaTlebaSi da profesiul romlebic CvilebTan did dros atareben, ufro met swrafvas avlenen umcrosebze
momzadebaSi mis mier Cadebul investiciebze. iTvleba, rom qalebi gamoimuSaveben zrunvis, videre - biWebi, romlebic ase didad ar arian dakavebulni patara bavSvebiT.
naklebs, radgan maT naklebi ician, naklebad ganaTlebulebi arian, an naklebi barim, bekonma da Caildma (Barry, Bacon & Child) aRmoaCines, rom biWebTan SedarebiT,
gamocdileba aqvT da Sesabamisad maTi Sroma naklebad Rirebulia. gamokvlevebi gogonebs metad amzadeben umcrosebze zrunvisTvis (kulturaTa 82%-Si), imisTvis, rom
aCvenebs, rom, umravles SemTxvevebSi, erTnair Tanamdebobebze dasaqmebuli qalebisa iyvnen ufro damjerni (kulturaTa 35%-Si) da ufro pasuxismgebliani (kulturaTa
da mamakacebis monacemebi arsebiTad ar gansxvavdeba. aqedan gamomdinare, keTdeba 61%-Si). biWebs ki Tavis mxriv, aswavlian miznis miRwevas (kulturaTa 87%-Si) da
daskvna, rom Sromis bazarze genderuli asimetriis umTavresi mizezi mainc damoukideblobas (kulturaTa 85%-Si).
gavrcelebul stereotipebSi unda veZeboT.
uelCma, peijma da martinma (Welch, Page & Martin, 1981) 108 kulturis kvlevis Sedegad
mesame mosazrebis mixedviT, qalebi winaswar moelian dabal xelfass da swored
aRmoaCines, rom biWebis roluri orientaciebi metad limitirebulia, gogonebis
amitom aqvT maT aseTi dabali anazraureba. es mosazreba dadasturda
socialuri orientaciebisgan gansxvavebiT. am ukanasknelTa socialuri orientaciebi
eqsperimentuladac. aRmoCnda, rom qalebi mamakacebTan SedarebiT marTlac ufro
gamoirCeva didi mravalferovnebiT. amasTanave, biWebs ufro mkacrad moeTxovebaT
nakleb anazraurebas iTxovdnen igive samuSaoSi. es Sedegebi dadasturda studentebze
miRebuli rolisadmi Sesatyvisoba, videre — gogonebs.
Catarebul kvlevebSic, sadac erTi da igive specialobis mdedrobiTi da mamrobiTi
agresia: im bavSvTa kroskulturuli gamokvlevebi, romlebmac jer ar miaRwies
sqesis studentebs ekiTxebodnen, Tu rogori iyo maTi molodinebi momavali
sqesobriv momwifebas, aCveneben, rom biWebs gogonebTan SedarebiT ufro metad
Semosavlebis Sesaxeb. mkvlevrebis (Jackson, Major, Forcey da sxv.) azriT, es, erTis mxriv, axasiaTebT agresia, meqiSpeobis (Sejibris) suli, dominirebisken swrafva da CxubTan da
SeiZleba aixsnas qalebis mier samuSaosTan erTad dedubrivi movaleobis Sesrulebis
brZolasTan dakavSirebuli TamaSebi. uaitingisa da edvardsis (B.B. Whiting & Edvards,
gaTvaliswinebiT, meores mxriv, ki imiT, rom qalebs aqvT sakuTari SesaZleblobebis da
1981) mier eqvsi kulturisa da afrikis damatebiTi SerCevis Seswavlis Sedegad
codnis daweuli Sefaseba. asea Tu ise, qalebis mxridan naklebi molodinebi maTi
aRmoCnda, rom sqesebs Soris arsebobs gansxvaveba agresiulobisa da dominirebisaken
Sromis dabali anazraurebis erT-erTi mniSvnelovani mizezia.
swrafvis TvalsazrisiT. dadginda, agreTve, rom agresia ar mcirdeba asakis
sainteresoa amerikis SeerTebul StatebSi niuportis (Newport) mier Catarebuli
momatebasTan erTad, aramed piriqiT, igi ufro gamoxatuli xdeba ufrosi asakis
gamokvlevebis Sedegebi. am monacemebis mixedviT, 1975 wels gamokiTxuli amerikelebis
biWebSi. dakvirvevbebi, romlebic omarkma, omarkma da edelmanma (Omark, Omark & Edelman,
32% adasturebda, rom amerikaSi mamakacebi ukeT cxovroben, vidre — qalebi. 1989 wels
1975) Caatares eTiopiis, Sveicariis da amerikis SeerTebuli Statebis saTamaSo
es debuleba daadastura gamokiTxulTa 49%-ma, xolo 1923 wels ki — 60%-ma. 1975 wlis
moednebze, aCveneben, rom biWebi ufro agresiulad iqcevian, videre - gogonebi.
monacemebis mixedviT, gamokiTxul amerikelTa 48% Tvlida, rom qalebs da mamakacebs
warmoebis TvalsazrisiT, CamorCenili oTxi kulturis Seswavlisas monrom da misma
dasaqmebis Tanabari SesaZleblobebi aqvT. 1989 wlis gamokvlevis mixedviT, am
kolegebma (Munroe, ... 2000) aRmoaCines, rom agresiis gamovlineba biWebTan ufro xSiria,
debulebas daeTanxma gamokiTxul amerikelTa 42%, xolo 1993 wels ki _ gamokiTxulTa
vidre — gogonebTan. rodesac gogonebi da biWebi ikribebian erTgvarovan sqesobriv
39%. 1993 wels gamokiTxuli amerikeli qalebis mxolod 30% Tvlida, rom maT aqvT
jgfufebad, agresiis epizodebi ufro xSirad gvxvdeba biWebTan, vidre — gogonebTan.
mamakacebTan Tanabari dasaqmebis SesaZleblobebi, xolo maTi 70% ki Tvlida, rom
eqvsi kulturis kvlevam aCvena, rom dedebi, Cveulebriv, erTnairad reagireben
mamakacebs ukeTesi sastarto pirobebi aqvT amerikul Sromis bazarze.
agresiis gamovlenaze biWebisa Tu gogonebis mxridan. xolo mama mniSvnelovan rols
imisaTvis, rom gavarkvioT, Tu ramdenad samarTliania Sromis anazraureba

70 47
asruleben an iseT adamianebs, romlebsac erTi da igive saxeli hqviaT. stangorma (gadaxdili gasamrjelo) Cven, Cveulebriv, vadarebT Cvens Tavs sxvas. samuSaosTan
(Stangor, 1986) daadgina, rom adamianebi kategorizacias ufro xSirad sqesis mixedviT mimarTebaSi es debuleba ase JRers: Cven garkveul Zalisxmevas (dros, energias,
axdenen, vidre - rasisa. kvalifikacias, unarebs da a.S.) vdebT Cvens samuSaoSi da viRebT garkveul
fiske da teilori miuTiTebdnen, rom genderul sqemaTa aqtivacia nawilobriv anazRaurebas. amaSi mdgomareobs adamsis (Adams) samarTlianobis Teoriis arsi.
damokidebulia imaze, Tu ramdenad didi xnis win aqtivirdnen isini bolos da ramdenad amgvarad, imisaTvis, rom gavarkvioT, Tu ramdenad samarTliania es ukanaskneli, Cven
xSirad iyvnen isini gamoyenebuli adre. rac ufro xSirad xdeboda sqemaTa aqtivacia vadarebT Cvens mier Cadebuli Zalisxmevisa da anazRaurebis mimarTebas sxvis mier
warsulSi, miT ufro misawvdomia isini mexsierebisaTvis da miT ufro xSirad iqnebian Cadebul Zalisxmevisa da mis anazraurebas Soris mimarTebas. aseT sxvebs, Cveulebriv,
gamoyenebulni. es movlena praimingis efeqtis saxelis matarebelia. amgvarad, unda `Sesadarebel jgufs~ uwodeben. aRsaniSnavia, rom imis da mixedviT, Tu vin arian
movelodeT, rom axalgazrdebi da mozardebi, romlebic did yuradRebas aqceven Sesadarebgeli jgufis wevrebi, Cven Tavs an daCagrulad an kmayofilad vgrZnobT.
sqesis problemas, gansakuTrebiT xSirad aRiqvamen sxva adamianebs maTi genderis gamokvlevebi gviCvenebs, rom qalebi, Cveulebriv, ar ganaxilaven mamakacebs
TvalsazrisiT. teilorisa da fiskes azriT, xSirad gamoiyenebuli sqema momarTul `Sesadarebeli jgufis~ rangSi. isini sakuTar Tavs sxva qalebs adareben da sanam erTi
(mzadyofnis) mdgomareobaSia. Cvens sazogadoebaSi masmediis saSualebebi zedmetad romelime qalis Zalisxmevisa da Semosavlebis mimarTeba Seesabameba sxva qalebis aseT
xSirad amaxvileben yuradRebas genderis problemebze. sruliad SesaZlebelia, rom mimarTebas, am qals aqvs samarTlianobis da Sesabamisad, kmayofilebis gancda. erTi
aseT mimarTebas mivyvarT iqamde, rom Cveni genderuli sqemebi momarTul sqesis SigniT Sedarebis ganxorcielebas Tavisi fsiqologiuri fsqtorebi aqvs
mdgomareobaSi arian da mzad arian meyseuli aqtivaciisaTvis. rogorc bemi aRniSnavda: (magaliTad, Sedareba msgavsebis safuZvelze). amasTan, gamokvlevebi gviCvenebs, rom
`genderuli sqemis mniSvnelobis Sesaxeb sazogadoebis mxridan daJinebiTi gaxseneba sakuTar sqesTan Sedareba xdeba maSin, roca samuSao tradiciulad genderul damRas
genderuli sqemas kidev ufro kogniturad misawvdomad aqcevs~. atarebs. maSin ki roca samuSao tradiciulad neitraluria, Sedarebis dros sqesis
mravalricxovani gamokvlevebis rezultatebi miuTiTebs imaze, rom genderi is faqtoris ignorireba xdeba.
mniSvnelovani kognituri kategoriaa, romelic adamianis aRqmisas gamoiyeneba. Tumca samarTlianobis Teoriis mixedviT, Tu adamians aqvs usamarTlobis gancda Tavis
ki zogjer SeiZleba SevxvdeT iseT adamianebsac, romlebic darwmunebulni arian, rom xelfasTan dakavSirebiT, maSin igi cdilobs aRadginos samarTlianoba. qalebs ki,
maT mier adamianebis aRqma genderze dafuZnebuli ar aris. marTlac, arsebobs, rogorc zemoT davrwmundiT, samarTlianobis aRdgenis es moTxovnileba ar uCndebaT,
individualuri gansxvavebebi genderis, rogorc informaciis mniSvnelovani radgan maT `Sesadarebel jgufSi~ iseTive dabali xelfasia. unda aRiniSnos isic, rom
`parametris~ gamoyenebaSi sxva adamianebis aRqmisas. rogorc zemoT iyo aRniSnuli, amerikis SeerTebul StatebSi arsebobs kanoni Tanaswori ananzRaurebis Sesaxeb. ro-
bemis mixedviT, adamiani SeiZleba CaiTvalos genderis sqemis gamomyeneblad, Tuki mas gorc moyvanili gamokvlevebis monacemebi gviCvenebs, es kanoni realurad ar
aqvs mzadyofna adamianTa ganmasxvavebeli Tvisebebis da maT Sesaxeb informaciis xorcieldeba.
sortireba moaxdinos genderis safuZvelze. winaaRmdeg SemTxvevaSi, igi ekuTvnis im qalTa procentuli Semadgenloba msoflios Sromisunarian mosaxleobaSi ganviTa-
individebs, romlebic ar iyeneben genderul sqemebs. bemis azriT, is adamianebi, rebis TvalsazrisiT aseTia: 1950 wlis monacemebiT CrdiloeT amerikaSi da ekono-
romlebic gamoxatul qalur an mamakacur sawyisebs floben, metad SeiZleba mikurad ganviTarebul qveynebSi (maT Soris avstraliaSi) 30 %, samxreT amerikis qvey-
mivakuTvnoT genderuli sqemis gamomyeneblebs. nebSi — 18%, samxreT afrikasa da ganviTarebad qveynebSi — 30%, CrdiloeT afrikis
genderuli sqemis Teoria genderuli sqemis warmoSobis sakiTxis gadawyvetisas nawilSi — 9%. 1985 wlis monacemebiT CrdiloeT amerikaSi da ekonomikurad ganvi-
eyrdnoba im mosazrebas, rom Cven dabadebidan gvaxasiaTebs kategorizaciisaken Tarebul qveynebSi (maT Soris avstraliaSi) 38 %, samxreT amerikis qveynebSi — 27%,
midrekileba, romelic mimdinareobs garegani stimulirebis ganmasxvavebeli samxreT afrikasa da ganviTarebad qveynebSi — 39%, CrdiloeT afrikis nawilSi — 9%.
Taviseburebebis safuZvelze (rogorc adamianis, aseve sagnebis SemTxvevaSi). 2000 wlis monacemebiT CrdiloeT amerikaSi da ekonomikurad ganviTarebul qveynebSi
garSemomyofi samyaros aseTi dayofa Semadgenel elementebad ukve bavSvobidan iwyeba (maT Soris avstraliaSi) 38 %, samxreT amerikis qveynebSi — 28%, samxreT afrikasa da
da warmoadgens kognituri ganviTarebis procesis arss. bavSvoba — es aris swrafi ganviTarebad qveynebSi — 37%, CrdiloeT afrikis nawilSi — 17%. rogorc vxedavT,
sqematuri ganviTarebisa da daxvewis periodi. bavSvis cxovrebis ZiriTadi nawili qalTa dasaqmebis ricxvi ixrdeba wlidan wlamde. magram, amasTanave, zrdis tendencia
swored gare samyaros Sesaxeb informaciis SeTvisebas xmardeba. Zalia mcirea da igi Zalian Sorsaa Sromis bazarze genderuli Tanasworobis damkvid-
imisaTvis, rom Seimsubuqon uamravi informaciis SeTviseba, bavSvebi mimarTven rebisagan.
kategorizacias. `qaluri~ da `mamakacuri~ warmodgenen diqotomiur amomwurav garda imisa, rom qalebs aqvT mamakacebTan SedarebiT dabali xelfasebi, maT aseve
ganmasxvavebel bunebriv kategoriebs, romlebsac gansakuTrebuli mniSvneloba aqvT mamakacebTan SedarebiT dabali statusic. ase magaliTad, amerikis SeerTebul
eniWeba, rogorc zrdasrulebis mxridan, aseve bavSvebis, Tanatolebis mxrdanac. StatebSi yvelaze prestiuli profesiebiT mamakacebi arian dakavebulni: mamakaci
genderi kategorizaciis mniSvnelovani kriteriumia nawilobriv imitomac, rom mecnier-muSakTa Soris 80%-ia, eqimebs Soris — 84%, universitetebisa da kolejebis
Cvens sazogadoebaSi mudmivad laparakoben genderuli sxvaobebis mniSvnelovan profesorebs Soris _ 61%. Tumca pedagogTa Soris SedarebiT maRalia qalTa ricxvi,
rolzec. rogorc ukve adre iyo naTqvami, televizia, literatura da folklori magram maT Soris maRal statusze (mudmivi profesorebi) mxolod 10%-ia. advokatebs
Zalian xSirad warmosaxaven qalebsa da mamakacebs iseT arsebebad, romelTa Sorisac da mosamarTleebs Soris 78% mamakacia, arqiteqtorebs Soris 87% mamakacia, xolo
didi gansxvavebaa da romlebic sruliad ar gvanan erTmaneTs. mSoblebi, maswavleblebi inJinrebs Soris _ 94%.
da Tanatolebi aseve xSirad ubiZgeben bavSvebs gansakuTrebuli yuradReba miaqcion arsebobs mravali monacemic, romelic TvalnaTliv gviCvenebs, rom qalebs
genders da rogorc Sedegi, maT uyalibdebaT azri, rom qali da mamakaci mxolod mamakacebTan SedarebiT naklebi Zalaufleba aqvT. maT iSviaTad ukaviaT Tanamdebobebi

46 71
da politikaSic mcired arian warmodgenilni. amasTan rac ufro maRalia Zalauflebis TamaSobda TovliT dafarul moedanze. erTnairi kostiumebi maTi sqesis gansazRvris
ierarqiuli safexuri, miT ufro mcirea qalTa warmomadgenloba. saSualebas ar iZleoda. naCveneb epizodSi erTi bavSvi mudmivad xels kravda meores,
aswleulebis manZilze miuRebeli iyo nebismier politikur formaciaSi qalebis axteboda mas da esroda gundebs. mayurebelTa erT nawils eubnebodnen, rom orive
monawileoba. sul axlaxansac, qalTa minawileoba politikaSi dagmobili iyo, radgan bavSvi gogoa, meores - rom orive bavSvi biWia, mesames - rom agresori biWia, xolo
gavrcelebuli stereotipuli Sexedulebis mixedviT, qalis pilitikaSi CarTva ojaxisa meoTxes - rom agresori gogoa. mas Semdeg, rac mayureblebs auxsnes, rom agresia
da sazogadoebis daSlas gamoiwvevda. dRes Tanamedrove msoflios bevr qveyanaSi warmoadgens winaswar ganzraxul qmedebas, romelmac SeiZleba ziani moutanos meore
qalebi aqtiurad monawileoben politikur cxovrebaSi, gaizarda maTi aseTi bavSvs, maT sTxovdnen SeefasebinaT bavSvis agresiis xarisxi. mayureblebma, romlebic
saqmianobebis mimReblobis xarisxi ara mxolod skandinaviisa, amerikis SeerTebul darwmunebulni iyvnen, rom orive bavSvi biWia, miiCnies naCvenebi sqema naklebad
StatebSi da demokratiis wamyvan qveynebSi, aramed tradiciuli kulturebis agresiulad danarCeni jgufebis SefasebasTan SedarebiT. mkvlevrebi mividnen im
matarebel qveynebSic. magaliTad, m. wereTlis 2002-2003 wlebSi Caterebuli daskvnamde, rom genderis kognituri kategoria — genderuli sqema mimarTavs
gamokvlevebis monacemebis mixedviT saqarTveloSi qalis politikaSi moRvaweobis molodinebsa da Sefasebebs garkveuli mimarTulebiT. sxvagvarad rom vTqvaT, radgan
faqts gamokiTxulTa ori mesamedi nawili dasaSvebad afasebs. biWebis TamaSis ramdenadme agresiuli gamovlineba normalur movlenad iTvleba,
kacobriobis politikuri ganviTarebis istorias Tu gavaanalizebT, davinaxavT, amitom es agresiulad ar fasdeboda.
rom politikur cxovrebas metwilad egelitaruli wre qmnida: mefeebi didgvrovanni, teilorisa da misi kolegebis mier Catarebuli kvlevis rezultatebi aseve
aristokratia da a.S. mas Semdeg, rac politikiT da qveynis mmarTvelobiT Cveulebrivi adasturebs, rom genderuli stereotipebi mniSvnelovan zegavlenas axdens
xalxi dakavda, politikis sferoSi arsebuli genderuli asimetria kidev uro informaciis gadamuSavebis procesze. imisaTvis, rom ukeT gaerkviaT, Tu rogor axdens
gamokveTili gaxda. politikuri uflebebi pirvel rigSi mamakacebs hqondaT. amerikis gavlenas genderi aRqmasa da informaciis gadamuSavebaze, teilori da falkone
SeerTebul StatebSi da evropis wamyvan qveynebSi politikuri da samoqalaqo eqsperimentis monawileebs asmeninebdnen eqvsi politikuri diskusiis Canawers,
uflebebi, kerZod, ki saarCevno uflebebi qalebma me-20 saukunis 40-iani wlebidan romlebic miyavdaT sam qalsa da sam mamakacs. gamosvlebi amomrCevelTa Sexvedrebze
moipoves. iwereboda magnitofonze, sadac TiToeuli kandidati gamoTqvamda eqvs konkretul
saqarTveloSi momqmedi qalTa arasamTavrobo organizaciis `WomenAid international”- SemoTavazebas. mkvlevrebma ise dagegmes gamokvleva, rom yvela SemoTavazeba
is monacemebis mixedviT, XXI saukunis dasawyisSi msoflios sxvadasxva qveynebSi (winadadeba) iyo Tanabrad sasargeblo. maTi arCevani (mkvlevarebis) efuZneboda
politikaSi qalTa monawileobis Semdegi suraTi gvaqvs: msgavsi winadadebebis SefasebaTa farTo analizs. yvela gamoTqmuli winadadebidan
SeirCa 36 debuleba, romlebmac daaxloebiT erTnairi reitingi miiRo. 13 wuTiani
qalTa warmomadgenloba parlamentSi (procentuli Semedgenloba TiToeul jgufSi diskusiis mosmenis Semdeg cdis pirebs unda SeefasebinaT, politikurad ramdenad
daklagebulia sididis mixedviT): gonieri da damarwmunebeli iyo TiToeuli kandidati, ramdenad sasiamovno da
40-50% qali parlamentarebi qveyanaSi — SvedeTi; saintereso iqneboda maTTan muSaoba da ramdenad efeqtianad SeZlebda igi mxaris
35-39,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi —dania, fineTi, norvegia, (raionis) xelmZRvanelobas. Sedegad, 5 Sefasebis kriteriumidan 4-Si mamakacebma miiRes
holandia; ufro maRali Sefaseba (ar iyo gansxvaveba mxolod sasiamovnoebis kriteriumiT
30-34,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — islandia, genmania, axali Sefasebisas). Tumca ufri gviandel eqsperimentSi, romelic bovem da spensma (Bauvais,
zelandia, mozambiki; Spence) Caatares, eqsperimentis monawileTa umravlesobas aseTi keTilganwyoba
25-29,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — samxreT afrika, bosnia, kuba, mamakacebis mimarT ar gamouvlenia. gaurkvevelia rasTan aris es cvlileba
avstria, argentina, TurqmeneTi; dakavSirebuli: 1982 wlidan (roca teilorma da falkonem Caatares eqsperimenti) da
20-24,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — belgia, avstralia, CineTi, 1987 wlamde (roca bovem da spensma Caatares eqsperimenti) ganwyobebis cvlilebebTan,
espsneTi, xorvatia; Tu ufro gviani eqsperimentis monawileebi cdilobdnen gaemarTlebinaT
15-19,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — kanada, inglisi, estoneTi eqsperomentatorebis molodinebi. ar aris gamoricxuli, agreTve, rom rezultatebze
litva, CexeTi; gavlena iqonia eqsperimentis Catarebis mciredma meTodologiurma sxvaobebmac.
10-14,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — slovakeTi, poloneTi, Tumca teilor-falkones da bove-spensis kvlevebis rezultatebi gansxvavdeboda
israeli, azerbaijani, italia, safrangeTi, bulgareTi, yazaxeTi slovenia; mamakacebis mimarT zedmetad keTilganwyobis xarisxiT, magram orive kvlevam
5-9,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — yirgizeTi, ungreTi, daadastura, rom biologiuri sqesi gamoiyeneba sqemis saxiT informaciis
monRoleTi, ukraina, ruseTi, rumineTi, saqarTvelo, saberZneTi, iaponia; gadamuSavebis procesSi. orive eqsperimentSi monawileebi met Secdomebs uSvebdnen
3-4,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — belorusia, TurqeTi korea, erTi sqesis farglebSi, vidre — sqesTaSoris Secdomebs anu maT ufro xSirad
irani, somxeTi; eSlebodaT, Tu romel qals ekuTvnoda esa Tu is gamonaTqvami da iSviaTad uSvebdnen
0,1-2,9% qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — egvipte, nigeria; iseT Secdomebs, roca gamonaTqvami qals ekuTvnoda, maT ki mamakacisa egonaT an
0 % qali parlamentarebi arian Semdeg qveynebSi — quveiTi, arabTa emiretebi. piriqiT. arsebobs sxva eqsperimentebic, romlebic miuTiTeben, rom adamianebi sxva
gaeros monacemebiT, 2000 wlisaTvis qalebi msoflios 190 qveynidan mxolod 9 adamianebis kategorizacias pirvel rigSi sqesis mixedviT axdenen. ase magaliTad,
saxelmwifoSi arian meTaurebi da mTavrobis Tavmjdonmareebi: fiskem daadgina, rom eqsperimentis monawileebi xSirad ureven erTmaneTSi erTi da
bangladeSi, fineTi, irlandia, latvia, axali zelandia, panama, san marino, Sri- igive sqesis, rasis an iseT adamianebs, romlebic erTi da igive socialur rols

72 45
aqtiuri diskusiisa, misi warmoSobis mizezebis mecnieruli dasabuTeba genderuli lanka. am sias bolo dros daemata saqarTvelo da ukraina.
sqemis Teoriis farglebSi ver xerxdeba. saWirod migvaCnia genderuli iluzoruli studentebs daevalebaT internetis saSualebiT moipovon uaxlesi informacia am
korelaciebis Cveneuli axsnis aq moyvana. saqme isaa, rom gamokvlevebi, romlebic sakiTxTan dakavSirebiT.
genderTa Soris gansxvavebebs exeba, umravles SemTxvevebSi, kiTxvarebis, Tavisufali qalebi msoflios 190 qveynidan saxelmwifo meTaurebisa da mTavrobis Tavmjdo-
reproduqciis (Tavisufali gaxsenebis) an iseTi eqsperimentebis saxiT momdinareobs, mareebis moadgileebi arian Semdeg qveynebSi: albaneTi, avstria, belgia, kosta-rika,
sadac cdis pirebma unda gamoTqvan TavianTi azri qalisa da mamakacis ama Tu im xorvatia, dania, fiji, hondurasi, indonezia, irlandia.
fsiqikuri Tu fizikuri maxasiaTeblis Sesaxeb. swored aseT gamokvlevebSi vlindeba msoflios regionebis mixedviT, qalTa xelisuflebaSi monawileobis suraTi Sem-
mniSvnelovani genderTaSorisi gansxvavebebi. meores mxriv, ki gamokvlevebSi, degia: skandinaviis qveynebi _ 38,8%, evropis qveynebi (skandinaviis qveynebis CaTvliT)
romlebSic xorcieldeba garkveuli fsiqikuri Tvisebebis Tu funqciebis ufro zusti _ 15,2%, amerika _ 15,2%, azia _ 14,2%, evropis qveynebi (skandinaviis qveynebis
da obieqturi gazomva specialuri testebis saSualebiT, sruliad sawinaaRmdego gamoklebiT) _ 13,4%, xmelTaSua zRvis qveynebi _ 13,5%, afrikis saqaris samxreTiT
Sedegebs iZleva. kerZod, am gamokvlevaTa mixedviT, sqesTaSorisi gansxvavebebi mdebare qveynebi _ 11,75, arabeTis saxelmwifoebi _ 3,5%.
umniSvneloa. am ori tipis kvlevebs Tu SevadarebT erTmaneTs, aRmovaCenT, rom meore iseve, rogorc politikur organizaciebSi da saxelmwifo mmarTvelobis struqtu-
tipis kvlevebi emsaxureba e.w. realurad arsebuli sqesTa Soris sxvaobebis rebSi, mamakacebs aqvT ufro meti Zalaufleba biznessa da warmoebaSi. amerikis SeerTe-
gamovlenas. pirveli tipis kvlevebi ki mimarTulia genderisa da genderuli sxvaobebis buli Statebis menejerebis 39% qalia, magram rac ufro zemoT iwevs samsaxureobrivi
gamosavlenad. sxvagvarad rom vTqvaT, isini ikvleven sqesTa reprezentaciebsa da maT ierarqiuli kibe, miT ufro nakalebi qali gvxvdeba. komerciul organizaciebSi da
sxvaobebs Cvens cnobierebaSi anu Cvens mexsierebaSi Senaxul cnebebs `qali~ da msxvil kompaniebSi xelmZRvanel Tanamdebobebis mxolod 1-2% ukaviaT qalebs.
`mamakaci~. qarTuli fsiqologiuri skolis _ ganwyobis fsiqologiis farglebSi Cvens jekobsis (Jacobs, 1992) gamokvlevis monacemebis mixedviT, amerikis SeerTebul
mier Catarebuli kvlevebis Sedegad dadgenil iqna mexsierebaSi semantikuri StatebSi 1988 wels SedarebiT 1970 welTan qalTa raodenoba xelmZRvanel Tanamdebo-
informaciis Senaxvis formebisa da meqanizmebis kanonzomierebebi. es bebze mkveTrad gaizarda, kerZod, 18%-dan 40%-mde. magram amasTan, qali menejerebis
kanonzomierebiebi naTels hfens e.w. `iluzoruli korelaciis~ meqanizms. saqme isaa, xelfasi da avtoriteti kvlevac ufro dabalia, vidre igive Tanamdebobebze dasaq-
rom cnebebi `qali~ da `mamakaci~ warmoadgenen tipur bunebriv cnebebs da enis mebuli mamakaci menejerebisa.
sistemaSi funqcionireben. amdenad, iseve, rogorc yvela bunebrivi cneba, isini qalebi, romlebsac undaT karieris gakeTeba ejaxebian e.w. `SuSis Wers~. es aris
Camoyalibdnen adamianis individualuri da istoriuli gamocdilebis procesSi. metafora imis Sesaxeb, rom organizaciaTa umravlesobaSi arsebobs e.w. uxilavi Weri,
amasTan es bunebrivi cnebebi mexsierebaSi struqturirebulia ara logikis romlis zemoTac qalebi da, agreTve, araevropuli warmoSobis amerikelebi, ubralod
principebiT, ara arsebiTi niSnebis mixedviT, rogorc es logikuri mecnieruli ver adian. lin martinma `SuSis Weri~ gansaxRvra, rogorc xelovnurad Seqmnili
cnebebis SemTxvevaSia, aramed im praqtikuli funqciis niSnis mixedviT, romelsac barierebi, romlebic dafuZnebulni arian organizaciis SigniT arsebul crurwme-
asruleben maTSi nagulisxmevi obieqtebi (am SemTxvevaSi qalebi da mamakacebi) nebze. es saSualebas ar aZlevs kvlalificiur muSakebs waiwion win samsaxureobriv
socialur garemoSi. mexsierebaSi maTi struqturirebis meqanizms mTlian pirivnuli kibeze da gaikeTon kariera. kvlalificiuri specialisti qalebi da umciresobebis
konstruqti -fiqsirebuli ganwyoba warmoadgens, romelSic asaxulia da warmomadgenlebi, umravles SemTxvevaSi, swored am uxilavi kibis qveS aRmoCndebian,
dafiqsirebulia qalebisa da mamakacebis xSiri da mniSvnelovani (individualuri da xolme. maT mxolod is darCeniaT, rom qvemodan adevnen Tvali imas, Tu rogor miiweven
istoriuli TvalsazrisiT) funqciebi, romlebsac isini asrulebdnen Tanacxovrebis win sxva TanamSromlebi.
dros ama Tu im kulturaSi. amgvarad, bunebrivi cnebebi `qali~ da `mamakaci~ anu sqesTa afrikoamerikeli da laTinoamerikeli qalebi warmoadgenen amerikis SeerTebul
genderuli reprezentaciebi funqcionalurad struqturirebulni arian. swored StatebSi arsebul qal menejerTa mxolod 4%-s. amitom, zogierTi mecnieri amasTan
amitom isini gansxvavdebian logikuri cnebebisagan `qali~ da `mamakaci~, romelTac dakavSirebiT aRniSnavs, rom am jgufis qalebisTvis ar Tu `SuSis~, aramed _ `betonis
ikvlevs sqesTaSorisi sxvaobebis gasazomi instrumentebi (realuri inteleqti, Weria~.
realuri fizikuri Zala, emociuroba, agresiuloba Tu ConCxisa da kunTebis sistemis gansakuTrebiT unda aRiniSnos, rom umciresobebis warmomadgeneli qalebi ormagi
siZliere). diskriminaciis qveS imyofebian. es aris rasobrivi da sqesobrivi diskriminacia.
erT-erT cnobil gamokvlevaSi, romelic kondrim da kondrim Caatares (Condry, rogorc zemoT iyo ganxiluli, erT-erTi Sexedulebis mixedviT, qalebs eSiniaT
Condry), cdispirebs aCvenebdnen, films cxra Tvis bavSvze. amasTan mayureblebis maRali Tanamdebobebis, radgan maT isini qalurobasTan SeuTavseblad miaCniaT da
naxevars eubnebodnen, rom es bavSvi biWia, xolo meore naxevar ki — rom bavSvi gogoa. es amitom TviTon amboben uars karieris gakaTebaze. magram 70-iani da 80-iani wlebis Sua
umartivesi manipulacia iwvevda erTi da igive qcevis sruliad gansxvavebul Sefasebas. periodSi socialurma fsiqologebma sabolood uaryves es Sexeduleba. cxadi gaxda,
magaliTad, erT-erT naCveneb epizodSi bavSvi iwyebda yvirils, mas Semdeg rac rom qalis sazogadoebaSi dabali statusis axsna SeuZlebelia mxolod qalis
kolofidan zambara amoagdebs saTamaSos. is adamianebi, romlebic Tvlidnen, rom bavSvi pirovnebaze centrirebuli poziciidan. kanteris (Kanter, 1977) naSromis gamosvliT
biWia, aRiqvamdnen mas `gabrazebulad~, xolo is adamianebi, romlebic Tvlidnen, rom safuZveli Caeyara axal, situaciaze centrirebul midgomas. es midgoma eurdnoboda
bavSvi gogoa, aRiqvamdnen mas `SeSinebulad~. iseT axsnebs, rogoricaa diskriminaciuli politika, romelsac axorcieleben
kondrim da rosma (Condry, Ross) aseve daadgines, rom bavSvis genderi zegavlenas calkeuli pirovnebebi Tu organizaciebi da sazogadoebrivi stereotipebi.
axdens imaze, rom Tu rogor aRiqvamen mas ufrosebi. maT mier Catarebul kvlevaSi sazogadoebis da socialuri institutebis genderuli stratifikaciis ukeT
cdispirebs aCvenebdnen videokameraze Caweril bavSvTa TamaSis epizods. ori bavSvi gaazrebisaTvis mniSvnelovania am sakiTxze zogierTi feministuri Sexedulebis

44 73
ganxilva, kerZod, ki Cven mokled ganvixilavT genderis socialuri konstruqtivizmis gamokvlevaSi qalebsa da mamakacebs sTxovdnen aReniSnaT, warmodgenili Tvisebebidan
Teorias. romeli aqvT maT. am TvisebaTa CamonaTvalSi Sedioda `tipuri mamakacuri~, `tipiuri
genderuli socialuri konstruirebis momxreebi eWvqveS ayeneben im mosazrebas, qaluri~ da `neitraluri~ Tvisebebi. meore jgufs sTxoves ganesazRvraT, maTi azriT,
rom yvelaferi socialuri biologiurzea dasfuZnebuli da amitom iTvleba mamakacebisa da qalebis ramdeni procenti flobda TiToeul CamoTvlil Tvisebas.
bunebrivad da normalurad. am debulebiT isini akritikeben im mimarTebebs, romlebic kvlevis Sedegad gamoirkva, rom mamakacebis da qalebis pasuxebi, romlebic sakuTar
Tanamedrove samyaroSi damkvidrda biologiur sqessa da maT socialur reprezen- Tavs afasebdnen, gansxvavdeboda mxolod xuTi punqtis mixedviT, maSin roca meore
taciebs, genderul rolebsa da funqciebs Soris. jgufis monacemebma qalebi da mamakacebi sruliad sxvadasxvagvarad warmogvidgines 40
socialuri konstruqtivizmis feeministi mimdevrebi akritikeben, erTis mxriv, e.w. punqtidan TiToeulSi. gamokvlevis Sedegebi adastureben, rom adamianebi qalebsa da
`saRi azris“ pozicias, meores mxriv, sociologiuri Teoriis ZiriTad mimarTulebas mamakacebs aRiqvamen rogorc `sxvadasxva sqesis warmomadgenlebs~. am garemoebis
da mesame _ im feministur mimarTulebebs, romlebic genders ganixilaven rogorc asaxsnelad genderuli sqemis warmomadgenlebs mohyavT Semdegi argumentebi: qalebisa
biologiuri sqesisgan kulturis mier nawarmoebs. da mamakacebis gansxvavebuli socialuri rolebi gvaiZuleben vivaraudoT maTSi
`saRi azris~ poziciis kritikisas, socialuri konstruqtivizmis warmomadgenlebi gansxvavebuli fsiqologiuri niSnebisa da SesaZleblobebis arseboba. amasTan, Cvens
acxadeben, rom adamianis buneba dualisturia, masSi bunebrivad Cadebulia rogorc sazogadoebaSi Zalian xSirad saubroben qalebsa da mamakacebs Soris fundamentur
qaluri, aseve — mamakacuri. amitom qalebad da mamakacebad xdebian da ara — ibadebian. gansxvavebebze. da rac mTavaria, CvenTvis dabadebidan damaxasiaTebeli informaciis
socialuri konstruqtivizmis momxreebi akritikeben genderis Sromis ganawilebaze gadamuSavebis strategiebi aseve SeiZleba xels uwyobdes qalebsa da mamakacebs Soris
da civilizaciis ganviTarebaze agebul Sexedulebebs, romelsac emil diurkgeimi arsebuli sxvaobebis masStabebis gadametebas. yvelafer amas aqvs uSualo kavSiri
aviTarebda. talkot parsonsis azriT, sqesTa Soris urTirTobebSi wamyvania maTi genderis socialur SemecnebasTan. genderuli stereotipebi warmoadgenen genderul
funqcionaluri datvirTva. am Sexedulebam rolebis Teoriis anu sqesobriv-roluri sqemebs (genderuli stereotipebi aq genderuli sqemebis rols TamaSoben). genderuli
midgomis saxeli daimkvidra. am mosazrebis mixedviT, qali asrulebs eqspresiul rols sqemebi — es aris genderuli kognituri kategoriebi. isini ise marTaven Semosuli
kaci ki _instrumentuls (ix. mamakacisa da qakis rolebi amerikul ojaxSi) informaciis gadamuSavebis process, rom Cven viwyebT mis aRqmas, damaxsovrebas da
eqspresiuli roli mdgomareobs zrunvis gamovlenaSi, ojaxis emociur mxardaWeraSi, interpretacias genderze Cveni Sexedulebebis Sesabamisad. radganac sqemebi
siyvarulSi, ojaxSi dadebiTi emociuri klimatis SenarCunebaSi. es aris diasaxlisis yuradRebas mimarTavs iseTi SemTxvevebisken, romelic adasturebs (amarTlebs) Cvens
monopoliuri socialuri roli. rac Seexeba instrumentul rols, igi mamakacis molodinebs, Cven or rames Soris kavSiri ufro mdgradad (myarad) SeiZleba aRviqvaT,
monopoliaa da pirvel rigSi, vlindeba Tavis ojaxsa da sxva socialur jgufebs Soris vidre es aris sinamdvileSi. am movlenas iluzorul korelaciebs uwodeben. isini
urTierTobebis uzrunvelyofaSi. es aris Semomtanisa da damcvelis socialuri roli. warmoiqmneba nawilobriv imis gamoc, rom sqemebi Cvens yuradRebas mimarTavs iseTi
rolebis aTviseba qalebisa da mamakacebis mxridan socializaciisa da socialuri SemTxvevebisken, romelic adasturebs Camoyalibebul stereotipebs. meores mxriv,
normebis interiorizaciis (gaTavisebis, gaSinagnebis) procesSi xdeba. rolis swori iluzoruli korlaciebis formirebaze SeiZleba zegavlena moaxdinos informaciiis
Sesrulebis uzrunvelyofa xdeba dasjisa da waxalisebis socialuri sistemebis gadamuSavebis procesis sxva tendenciebmac. Cven genderul gansxvavebebs aRviqvamT
muSaobiT, dadebiTi da uaryofiTi ganmtkicebiT. gofmanis (Goffman) dramaturgiuli ufro didad, vidre es aris sinamdvileSi, radganac sqemebi zegavlenas axdens imaze, Tu
intraspeqcionizmi iTvleba genderuli urTierTobebis socialur-konstruqtivistu- ras vamCnevT pirvel rigSi. garda amisa, informacia romelic Cvens sqemebs Seesabameba
li interpretaciis amosavlad. Tumca ki, misi Sromebi gamsWvalulia esencialisturi ufro advilad kodirdeba Cvens mexsierebaSi (anu kodireba martivdeba, roca Cven
TezisebiT: sqesobrivi sxvaobebi, romlebic socialuri urTierTmimarTebis doneze ubralod koreqturas ukeTebT arsebul sqemas da ar vqmniT axals). magaliTad, biWebic
ganixileba, warmoadgenen individebis sqesobrivi arsis bunebriv gamovlinebas; da gogonebic gacilebiT ukeT ixseneben adamianebs, romlebic ganasaxiereben
`genderuli TamaSi~, Tumca socialurad aris organizebuli, magram igi warmoadgens garkveuli sqesis stereotips da maT qcevebs, vidre iseT mamakacebs da qalebs,
bunebrivi sqesis gamovlinebas. romelTa xatebi da qcevebi ar Seesabamebian stereotipebs. amasTan mexsierebis aseTi
am SexedulebaTa sawinaaRmdegod, 70-iani wlebis feministebis naSromebSi arCeviToba gacilebiT ufro Zlieria iseT bavSvebTan, romlebsac aqvT mdgradi
genderuli urTierTobebi Tavisufldeba sqesiT determinizaciisagan da Semdegnairad genderuli stereotipi.
ganisazRvreba: genderuli urTierTobebi es aris Zalauflebisa da Tanasworobis amgvarad, mamakaci, romelsac miaCnia, rom xelmZRvaneli Tanamdeboba qalisTvis
socialurad organizebuli urTierTobebi. amgvarad, socialuri konstruqtivizmis Seusabamoa, xelmZRvaneli qalis yovel konfliqtSi Tavis xelqveiTTan xedavs imis
farglebSi genderuli urTierTobebis aseTi gageba Camoyalibda. socialuri dasabuTebas, rom qalebs ara aqvT emociuri simyare, romelic aucilebelia
konstruqtivizmi uaryofs, rogorc ukve avRniSneT, adreuli feminizmis erT-erT xelmZRvanelobisTvis. meores mxriv, mamakaci xelmZRvanelis analogiuri qceva misTvis
amosaval debulebas imis Sesaxeb, rom `qalad ibadebian~. es aris Tezisi, romlis sruliad misaRebia. Tavis mxriv, qali, romelic darwmunebulia, rom mamakacebs ara
mixedviTac, genderi aris sqesze (biologiaze) dafuZnebuli kulturuli konstruqti. aqvT emociebis Zlierad gamoxatvis unari, Zalian advilad ixsenebs Tavis nacnob
es Tezisi gabatonebuli iyo feministebSi 70-ian wlebamde. mamakacebs, romlebic Seesabamebian mocemul stereotips da warumateblobas ganicdis
socialur-konstruqtivistuli feministuri kritikis zegavleniT, eWv qveS dgeba emociuri mamakacis gaxsenebis mcdelobisas.
genderis sqesiT (anatomiurad da biologiurad) gansazRvruloba. sakiTxi sxvagvari movlenas, romelic sqesTa Soris realurad arsebuli sxvaobebis gacilebiT didi
kuTxiT ganixileba da aqedan gamomdinare, genderic axleburad isazRvreba: genderi masStabis genderul sxvaobebad gardasaxvaSi mdgomareobs, rogorc zemoT iyo
warmoadgens sazogadoebis mxridan gakontrolebuli yoveldRiuri urTierTmoq- aRniSnuli, iluzorul korelacias uwodeben da miuxedavad am Temaze gamarTuli

74 43
uyurebda televizors, xolo im adamianebma, romlebsac igi rogorc bibilioTekari medebis mizezsa da Sedegs.
warmoudgines, daimaxsovres, rom igi saTvales atarebda da usmenda klasikur musikas. biologiuri determinizmi miuRebeli xdeba feministebisaTvis politikuri mosaz-
mkvlevari askvnis, rom oficiantis `xatma~ gamoiwvia erTi sqemis muSaoba, xolo rebebidan gamomdinarec, radgan feminizmi orientirebulia socialur cvlilebebze
`biblioTekaris~ xatma — meore sqemisa. wveulebis Sesaxeb informaciis Semdgomi anu genderulad stratificirebuli sistemebis cvlilebebze. amdenad, maTTvis
gadamuSavebac imarTeboda am mimarTulebebiT. miuRebelia biologiuri determinizmi. amgvarad, genderis socialur konstruqti-
markusis da zaioncis (Markus & Zajonc) gansazRvrebiT, mzamzareuli sqemebiT vistuli Teoria moicavs politikur motivs da mimarTulia politikur Sedegze. so-
informaciis gadamuSaveba araCveulebrivia im TvalsazrisiT, rom is `ekonomiuria~, cialuri konstruqtivizmis Teoria sam ZiriTad Teorias efuZneba. es aris bergerisa
radgan warmodgenili rTuli socialuri garemocva dayavs azrobrivi kategoriebis da lukmanis socialur- konstruqtiuli midgoma, garfinkelis eTnomeTodologia da
kontrolirebad ricxvebamde. isini arasakmarisi informaciis konpensirebis gofmanis dramaturgiuli intraspeqcionizmi.
saSualebas iZlevian da gvexmarebian gavideT mocemuli informaciis sazRvrebs gareT. Cven ar SevudgebiT am SexedulebaTa detalur ganxilvas. Cven mokled ganvixilavT
ra Tqma unda, informaciis gadamuSavebis aseT process Tavisi naklic aqvs. rogorc mxolod genderis sociluri konstruqtivizmis Teoriis ZiriTad debulebebs.
fiske da teilori miuTiTeben, adamianTa kategoriebis Sesaxeb dagrovili zogadi
codna saSualebas ar gvaZlevs sworad (samarTlianad) Sevafasod pirovnebaTa genderi da Zalaufleba. genderis sociluri konstruqtivizmis erT-erT mniSvne-
unikaluri Tvisebebi. ase magaliTad, bernis azriT, Setyobinebam misi amerikis lovani Tezisia ZalauflebiTi urTierTobebSi genderis inkorporirebulobis Sesaxeb.
SeerTebuli Statebis samxreTidan warmoSobis Sesaxeb moaxdina misi aRzrdis, am debulebis mixedviT, socialuri realobis genderuli organizebis safuZvels
pirobiTad rom vTqvaT, `provinciuli~ sqemis gaSveba (amuSaveba). es sqema Seicavs iseT ZalauflebiTi urTierTobebi warmoadgens. maT mixedviT, Tanamedrove sazogadoebaSi
elementebs, rogoricaa `gauzrdeli~, `ukulturo~, `rasisti~. SemdgomSi es sqema qalursa da mamakacurs Soris mimarTeba - es aris im gansxvavebebis mimarTeba, romlebic
gaaZlierebs aRmqmelis mgrZnobelobas misi nebismieri moqmedebebis an gamoTqmebis SesaZleblobebis uTanasworobas warmoadgens. urTierTobaTa asimetria Sefarulia
mimarT, romlebic gakvriT mainc SeiZleba dakavSirebulni iyvnen provincialobis genderuli displeiT, romelic genderul diskriminacias genderul sxvaobebad
sqemasTan. isini zedmetad miiqceven yuradRebas da iqcevian misi pirovnebis aRqmis warmogvidgens. genderis sociluri konstruqtivizmis Sexeduleba uars ambobs
ZiriTad safuZvlad, im SemTxvevebSic ki, roca isini ar SeiZleba CaiTvalos misi socialur-sqesobrivi urTierTobebis adre arsebul or Sexedulebaze: socialuri
pirovnebisaTvs damaxasiaTeblad. rolebis (genderuli rolebis) koncefciaze da fsiqologiuri sqesobrivi sxvaobebis
amgvarad, stereotipebi Tavdapirvelad gavlenas axdenen imaze, Tu ras aRviqvamT, koncefciaze. konstruqtivistebis mixedviT, genderi ar SeiZleba moviazroT, rogorc
Semdgom ki imaze, Tu ras vimaxsovrebT. fiske da teilori (Fiske & Taylor) aRniSnavdnen, socialuri roli. genderi sabazo identobaa. am TvalsazrisiT, genderi aris
rom aseTi wyoba gansxvavdeba aRqmis Sesaxeb Cveni Cveulebrivi warmodgenisagan. isini eTnikurobis msgvsi kategoria, radgan igi aseve apirobebs im konstruqts, romelsac
werdnen, rom adamianebis umravlesoba Tvlis, rom aRqma — es aris obieqturi iZenen konkretuli rolebi pirovnebisa Tu socialuri jgufebisaTvis. genderis
monacemebis pirdapiri kopireba, maTi pirdapiri asli. sinamdvileSi ki, ase ar aris. dayvana fsiqologiur niSnebze (maskulinurze an feminurze) ar SeiZleba. genderis
sqemebis koncefcia dafuZnebulia im debulebaze, rom sqematizirebuli winaswari fsiqologizacia, genderis sociluri konstruqtivizmis warmomadgenlebis moxedviT,
codna (sqemebi) zegavlenas axdens socialuri realobis aqtiur konstruirebaze. maSin, xels uSlis imis analizs, Tu rogor xdeba, rom socialuri institutebi genderulad
roca obieqturi minacemebi ayalibebs imas, rasac Cven aRviqvamT, Tqveni Sexedeulebebi stratificirebulni xdebian. genderuli urTierTobebi, rogorc sqesis mixedviT
da molodinebi gansazRvraven imas, Tu rogor xedavT Tqven am monacemebs. uTanasworobis socialuri urTierTobebi Cazrdilia socialuri wyobaSi iseTnirad,
Tanamedrove kvlevebSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba genderuli sxvaobebis rom fsiqologiuri maxasiaTeblebis miwera warmoadgens am urTierTobaTa mxolod
meqanizmis axsnas. genderuli sqemis Teoriis mixedviT, genderis safuZvelze erT aspeqts. amgvarad, genderis sociluri konstruqtivizmis Teoriis moxedviT,
kategorizaciis Cveni swrafva marTavs informaciis gadamuSavebis procesebs da iwvevs genderi — es ar aris arc roli da arc fsiqologiur niSan-TvisebaTa erToblioba.
imas, rom Cven vxedevT qalebsa da mamakacebSi gacilebiT ufro met gansxvavebebs, vidre genderuli urTierTobebis safuZvels ZalauflebiTi urTierTobebi warmoadgenen da
isini arseboben sinamdvileSi. saqme isaa, rom gamokvlevebis rezultatebi adasturebs, amitom _ es aris stratifikaciis safuZveli. am mosazrebebidan gamomdinare, genderis
rom ar arsebobs mkveTrad gamoxatuli, arsebiTi gansxvavebebi qalebsa da mamakacebs sociluri konstruqtivizmis warmomadgenlebi miznad isaxaven konkretul amocanebs
Soris. miuxedevad amisa, Cven jiutad vagrZelebT maTi, rogorc sxvadasxvanairebis genderuli Tanasworobis misaRwevad.
xedvas da Sesabamisad, veqceviT maT sxvadasxvagvarad. gavrcelebuli stereotipebi
warmoadgenen mamakacebs aqtiurebad, agresiulebad da efeqtianad momqmedebad, qalebs saleqcio Temis ukeT gazrebis mizniT, gamoyenebuli iqneba roluri TamaSis
ki — pasiurebad, damokidebulebad da emociurebad. hofmans da hersts (Hoffman, Hurst) meTodi. kerZod, Tavdapirvelad jgufis TiToeuli wevri patara baraTebze cal-calke
moyavT gamokvlevis rezultatebi, romlebic gviCveneben, rom sqesTaSoris Camowers dRevandel saqarTveloSi qalebisa da mamakcebisTvis gankuTvnil
gansxvavebebis umravlesoba Zalian umniSvneloa imisaTvis, rom movelodeT maT movaleobebs ojaxsa da sazogadoebaSi. Semdeg jgufidan amoirCeva studenti gogona
regularul gamovlenas. es avtorebi miuTiTeben, rom rogorc Cans, arsebobs mxolod da vaJi, romlebic gamovlen oTaxis centrSi. TiTTeuli studenti waikiTxavs yovel
umniSvnelo korelacia sqesTa Soris sxvaobis xarisxsa da im masStabs Soris, romliTac movaleobas rigrigobiT da sqesis Sesabamisad gadascems gamosul students baraTs da
igi vlindeba stereotipebSi. am mizniT winaswar momzadebul tvirTs (savaraudod wigns). saboloo jamSi jgufi
martinis (Martin) eqsperimentebma kidev erTxel daadastura Cveni tendencia dainaxavs, Tu ramdeni movaleoba aqvs Cvens sazogadoebasi qals da ramdeni mamakacs,
davinaxoT qalebi da mamakacebi ufro gansxvavebulad, vidre es aris sinamdvileSi. am rogoria maTi Tanafardoba. studentebma unda ifiqron imaze, Tu ratom aris aseTi

42 75
uTanasworoba da ra gziT SeiZleba misi gamosworeba. es TamaSi amave dros safuZvels alberti da porteri (Albert & Porter, 1986) ikvlevdnen genderul stereotipebs farTe
moamzadebs Semdegi Temis ukeT gaazrebisaTvis. mniSvnelobiT (damaxasiaTebel Tvisebebs da rolur ganwyobebs). maT kvlevaSi
studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi monawileobdnen 4-dan 6 wlamde asakis bavSvebi amerikis SeerTebul Statebidan da
moamzadon saswavlo kursis savaldebulo samecniero literaturSi (riderSi) samxreT afrikidan. mkvlevrebma daadgines, rom stereotipebis Sesaxeb Sexedulebebi
warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi. farTovdeba asakTan erTad. amasTan, samxreT afrikel bavSvebs ufro mkafio
leqciis bolos studentebs miewodebaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: warmodgena hqondaT mamakacis stereotipul rolze, vidre _ amerikel bavSvebs. qalis
stereotipuli rolis mimarT sxvaobebi kulturaTa Soris ar gamovlinda.
samarTlianobis Teoria (Adams) _ Cven garkveul Zalisxmevas (dros, energias, intons-petersonis (Intons-Peterson, 1988) kvlevam aCvena, rom Svedi bavSvebi (11-18 ww.)
kvalifikacias, unarebs da a.S.) vdebT Cvens samuSaoSi da viRebT garkveul anazRa- qalebs miaweren ufro met mniSvnelovan Tvisebebs, vidre — amerikeli bavSvebi.
urebas., imisaTvis, rom gavarkvioT, Tu ramdenad samarTliania es ukanaskneli, Cven bavSvebSi gamovlenili aseTi Sedegebi gansazRvra iman, rom stereotipuli
vadarebT Cvens mier Cadebuli Zalisxmevisa da anazRaurebis mimarTebas `Sesadarebeli Sexedulebebi qalebisa da mamakacebis Sesaxeb ufro axlosaa erTmaneTTan SvedeTSi,
jgufis~ mier Cadebul Zalisxmevisa da mis anazraurebas Soris mimarTebas. vidre — amerikaSi. amasTanave, aRsaniSnavia, rom qalebisa da mamakacebis prioritetebi
profesiis arCevaSi SvedeTSi erTmaneTs ar emTxveva. qalebi upiratesobas aniWeben
`SuSis Weri~ _ es aris metafora imis Sesaxeb, rom organizaciaTa umravlesobaSi
momsaxureobis sferos, xolo mamakacebi — bizness. amerikaSi ki piriqiT, profesiuli
arsebobs e.w. uxilavi Weri, romlis zemoTac qalebi da agreTve, araevropuli
prioritetebi qalebsa da mamakacebs Soris erTmaneTs emTxveva. amasTan orive jgufi
warmoSobis amerikelebi, ubralod ver adian.
upiratesobas aniWebs eqimis da advokatis profesias da xelmZRvanel Tanamdebobas.
genderis sociluri konstruqtivizmi _ feministuri Teoria, romlis mixedviTac uiliamisis da bestis, da, agreTve, sxva mkvlevarTa mier ganxorcielebuli
genderi ar aris biologiurad determinirebuli, aramed igi socialurad konstrui- kroskulturuli kvlevebi miuTiTebs, rom genderuli stereotipebi universalur
rebulia Zalauflebis asimertiuli gadanawilebis gamo. xasiaTs atareben. amasTan kultura zegavlenas axdens maTi aTvisebis tempsa da
araarsebiT Sinaarsobriv aspeqtebze. amgvarad, genderuli stereotipebi SeiZleba
genderuli urTierTobebi (genderis sociluri konstruqtivizmis mixedviT) _ es ganvixiloT im universaliebis rangSi, romlebic sxvadasxva kulturaSi sxvadasxva
aris Zalauflebisa da Tanasworobis socialurad organizebuli urTierTobebi. formiT vlindebian.
mravali kvlevis Sedegi miuTiTebs, rom informacia, romelic Cvens genderul
ZiriTadi literatura: stereotipebs Seesabameba ufro metad (xSirad) iqneba SemCneuli da daxsomebuli,
1. Crawford M., Unger R., Women and Gender. A feminist Psychology, The McGraw-hill, 2004, p.: 359-395; vidre informacia, romelic maT ar Seesabameba.
2. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 194-224; informaciis gadamuSavebaze genderuli stereotipebis zegavlena farTed aris
3. Women 2000: Gender Equality, Development and Peace for the 21st Century, "Beijing+5" (2000) - 23rd nakvlevi genderuli sqemis TeoriaSi. igi stereotipebs ganixilavs rogorc socialuri
Special Session of the General Assembly, New York, 5-9 June 2000 – www.un.org/womenwatch/ jgufebis socialur kategorias (sqemas). stereotipebi — es aris identificirebuli
4. sapiro v. qali da politika, - kr.-Si `qali politikur da socialur cxovrebaSi~, jgufis wevrebis msgavsebis Sesaxeb farTed gavrcelebuli azri. stereotipebi
bakur sulakauris gamomcemloba, 1998, gv.: 40-75. muSaoben rogorc sqemebi am jgufebis aRqmis dros. sxvagvarad rom vTqvaT, iseve,
rogorc nebismieri sxva sqema, isini zegavlenas axdenen aRqmasa da daxsomebaze.
damatebiTi literatura: teilori (Taylor) aRniSnavs, rom iseTi parametrebi, rogoricaa rasa an sqesi,
1. Fourth World Conference on Women (1995) -Beijing, China, 4-15 September 1995 -– gamoiyeneba diskriminaciuli paternebis saxiT Cvens garSemo myofi adamianebis Sesaxeb
www.un.org/womenwatch/ informaciis dajgufebisa da gadamuSavebisaTvis. adamianebis gansakuTrebulad
2. qalTa dasaqmebis sakiTxebi, kr., gaeros ganviTarebis programa ”qalebi ganmasxvavebeli Taviseburebani, iseTebi, rogoricaa sqesi, eTnikuri mikuTvnebuloba,
ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998; kilo — `aaqtiureben~ saWiro sqemebs da SemdgomSi informaciis gadamuSaveba am jgufis
3. Women, Economic Development and Conflict,UNDP “Women in Development”, Tbilisi, 1998; calkeuli wevrebis Sesaxeb am sqemebiT imarTeba. kognituri sqemebis mier informaciis
4. Barbara Reskin, Irene Padavic, Women and Men at Work, Pine Forge Press, 1994, p.: 1-13, 57-79 gadamuSavebis marTvis sailustraciod S. berns (Bern) moyavs Semdegi magaliTi: `Tu
5. Superwomen and The Double Burden (Women’s experience of change in central and eastern Europe and Tqven ar xarT amerikis SeerTebuli Statebis samxreTis macxovrebeli, me ki Tqven
the former Soviet Union ), edited by Cris Corrin, Scavlet Press,1992, p.: 1-179 mogmarTeT samxreTuli gamoTqmiT (kiloTi) da gatyobinebT, rom vizrdebodi
6. Families in Multicultural Perspective, edited by Bron B. Ingoldsby, Suzanna Smith, The Guilford Press, konfederaciis dedaqalaqSi (riCmondi, virjiniis Stati), es gamoiwvevs Tqvens
1992, c.: 11 cnobierebaSi garkveul stereotipebs, romlebic zegavlenas moaxdenen imaze, Tu ras
7. Women, Economic Development and Conflict,UNDP “Women in Development”, Tbilisi, 1998. miaqcevT CemSi yuradRebas da ras daixsomebT Cems Sesaxeb samudamod. aseTi
informaciis miRebis gareSe Cemi qcevis da garegnobis zogierTi damaxasiaTebeli
seminari # 6 Tviseba SeumCneveli da daumaxsovrebeli dagrCebodaT~.
Tema # 6 (2 sT) kohenis (Cohen, 1981) mier Catarebul gamokvlevaSi cdispirebs aCvenebdnen
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; seminarze videoCanawers, romelic erTi qalis dabadebis dRes asaxavda. im adamianebma,
gaimarTeba diskusia ZiriTad sakiTxTa garSemo. kerZod dasmuli iqneba Semdegi tipis romlebsac eubneodnen, rom es qali oficiantia, daimaxsovres, rom igi svamda luds da

76 41
kvira #4 kiTxvebi:
leqcia —2 sT 1. ras niSnavs genderuli stratifikacia?
2. daasaxeleT genderuli stratifikaciis paternebi. SeadareT isini erTmaneTs.
Tema #4 - genderuli rolebi da stereotipebi. 3. rogoria genderuli stratifikaciis paternebis mimarTuleba sxvadasxva
kroskulturuli monacemebi. kulturebSi?
4. ra faqtorebi gansazRvravs sazogadoebis genderul stratipikacias?
leqciaze ganxiluli iqneba stereotipebis raoba da maTi warmoSobis kanonzo- 5. rogoria Sromis bazris genderuli aspeqtebi?
mierebebi, agreTve, maTi funqcionirebis konkretuli magaliTebi sxvadasxva 6. rogoria qalTa monawileobis xarisxi politikaSi?
kulturebSi. moyvanili iqneba iluzoruli korelaciebis cneba da misi SesaZlo 7. rogor da ra sferoebSi vlindeba gansxvavebebi qalTa da mamakacTa uflebebSi?
axsnebi. ganxiluli iqneba genderuli rolebi da maTi kroskulturuli sxvaobebi 8. ra aris genderuli socialuri konstruqtivizmis arsi?
umcrosebze zrunvis, ufrosebTan siaxlovis, agresiis gamovlenis da sakuTaris 9. ra Teoriulma da politikurma wanamZRvrebma gansazRvra genderuli socialuri
Rirsebis grZnobis TvalsazrisiT. ganxiluli iqneba tradiciuli qaluri da konstruqtivizmis aRmoceneba?
tradiciuli mamakacuri rolebi da agreTve, is SezRudevebi, romlebsac es rolebi 10. rogor aris gagebuli genderuli socialuri konstruqtivizmis TeoriaSi genderi?
uweseben qalebsa da mamakacebs.
genderuli rolebi yalibdeba qalisa da mamakacis sqesebs Soris gansxvavebis
Sesaxeb stereotipuli kulturuli Sexedulebebis konteqstSi. gamokvlevebi aCvenebs,
rom bavSvebs cxovrebis pirvel or weliwadSi uyalibdebaT qalur da mamakacur
sawyisTan dakavSirebuli stereotipebi, xolo ukve 3-4 wlis asakSi bavSvebi am
stereotipebs iyeneben saTamaSoebiis kategoriis, saqmianobis sxvadasxva saxisa da
profesiebis gansasazRvrad. gamokvlevebis Sedegad dadginda, agreTve, rom im
stereotipebis aTviseba bavSvebis mier, romlebic dakavSirebulia saTamaSoebisa da
moRvaweobis sferoebis genderul dayofasTan, win uswrebs qalisa da mamakacis
xasiaTis Taviseburebebis Sesaxeb stereotipuli Sexedulebebis SeTvisebas.
uiliamsma da bestma ikvlies 25 qveynis 5 da 8 wlis asakis bavSvebi. yvela qveyanaSi
stereotipebis procenti izrdeboda asakis matebasTan erTad. kerZod, 5 wlis
bavSvebTan stereotipizaciis done 60% iyo, xolo 8 wlis bavSvebSi — 70%. iseTi
zedsarTavi saxelebi, rogoricaa Zlieri, agresiuli, ulmobeli, gabeduli -
dakavSirebuli iyo mamakacTa sqesTan. xolo iseTi zedsarTavi saxelebi, rogoricaa
susti, nazi, damTmobi, keTili - dakavSirebuli iyo qalTa sqesTan.
stereotipizaciis TvalsazrisiT, gogonebisa da biWebis maRali monacemebi
miRebuli iyo axal zelandiaSi da inglisSi, gansakuTrebiT ki — pakistanSi. Zalian
dabali monacemebi iqna miRebuli braziliaSi, taivanSi, genmaniaSi da safrangeTSi.
Tumca qveynebs Soris arsebobs sxvaobebi swavlebis tempebSi, magram, saerTod,
stereotipebis aTviseba iwyeba 5 wlis asakidamde, misi tempi izrdeba dawyebiT klasebSi
da sabolod sruldeba Wabukobis periodSi.
gogonebi da biWebi stereotipebs erTnairi tempiT iTviseben. Tumca arsebobs
kroskulturuli sxvaobebi maT mier qalisa Tu mamakacis stereotipebis aTvisebis
rigiTobaSi. rogorc Cans, qalis stereotipi iqneba aTvisebuli pirvelad, Tu mama-
kacis, es damokidebulia mocemul kulturaSi qalisa da mamakacis stereotipizaciis
simkveTris xarisxze, maTi xatis met-nakleb diferencirebulobaze. ase magaliTad,
genmaniaSi, braziliaSi, portugaliaSi da venesuelaSi bavSvebis mier qalis genderuli
stereotipi ufro adre iyo aTvisebuli, vidre — mamakacisa.
bavSvebis mier stereotipiebis aTviseba damokidebulia, agreTve, mocemul
kulturaSi qalebisa da mamakacebis stereotipizaciis da maTi Tvisebebis gamijvnis
xarisxze. islamur kulturebSi 5 wlis bavSvebis gamokvlevam aCvena, rom isini ufro
mkacr sazRvrebs avleben qalisa da mamakacis stereotipul Tvisebebs Soris. amasTan,
islamur qveynebSi sxva qveynebisgan gansxvavebiT stereotipebis aTviseba ufro
adreul asakSi mimdinareobs.

40 77
kvira #7 leqciis msvlelobisas moyvanili iqneba konkteruli magaliTebi yoveldRiuri
leqcia —2 sT cxovrebidanac, rac xels Seuwyobs studentebis mier genderuli socializaciis
institutebis zegavlenis ukeT gacnobierebas da kulturis rolis gaazrebas am
Tema #7 - genderuli asimetria: diskriminacia Tu norma. procesSi.
genderuli Tanasworobis cneba. socializaciis yoveli wyaros ganxilvisas gaTvaliswinebulia, agreTve, studen-
kultura da genderuli Tanasworobis modelebi. tebis aqtiuri monawileoba leqciis procesSi. maT moeTxovebaT gaixsenon SemTxvevebi,
roca maTi an maTi nacnobebis mier am institutebis mxridan mowodebuli genderuli
leqciaze ganxiluli iqneba genderuli asimetriis warmoSobis mokle istoria. qcevis nimuSebis modelireba (imitacia) xdeboda an iseTi SemTxvevebi, roca gende-
sakiTxi ganxiluli iqneba rogorc religiur WrilSi, aseve, antikuri filosofiuri rulad Seusabamo qcevas mSoblebis, ufrosebis an Tanatolebis mxridan uaryofiTi
azris ganviTarebis TvalsazrisiTac. kerZod, ganxiluli iqneba platonisa da Sefaseba mohyva.
aristoteles mosazrebebi qalisa da mamakacis funqciebze da rolebze sazogadoebaSi. leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil
ganxiluli iqneba genderuli Tanasworobis sakiTxis Tanamedrove mdgomareoba, droSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis
genderuli Tanasworobis misaRwevad mniSvnelovani amocanebi da RonisZiebebi. masalebi. studentebs, agreTve, daevalebaT seminarisaTvis gaakeTon e.w. qalebisa da
mamakacebis Jurnalebis analizi. kerZod, gansazRvron, maTi Tematika, ikvlion
ganxiluli iqneba, agreTve, Gender Mainstreaming –i da misi ganxorcielebis modelebi
seqsizmisa da feisizmis movlena; gaanalizon, Tu rogor vlindeba genderuli
sxvadasxva qveynebSi.
stereotipebi mocemul publikaciebSi.
mTlianobaSi Tu moviazrebT yvela im SesaZlo mizezebs, romelic ganapirobebs
seminari #3 (Tema # 3 ) — 2 sT
qalis dabal statuss, maTi sakmaod farTo speqtri arsebobs: sazogadoebriv
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba jgufuri dis-
cnobierebaSi gamjdari stereotipebi qalis tradiciuli rolis da marTvis unarebis
kusia seminaris Temaze. kerZod, Semowmdeba masalis aTvisebis (socializaciis institutebis
uqonlobis Sesaxeb, organizaciebsa da dawesebulebebSi arsebuli normebi, romlis
codna, ZiriTadi cnebebis floba) xarisxi; dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi:
mixedviT mamakacs eniWeba upiratesoba. TviTon qalebSi arsebuli ganwyobebi, dabali
1. daasaxeleT is faqtorebi, romlebic gansazRvraven qalebsa da mamakacebs Soris
statusis molodini da mimRebloba.
genderul sxvaobebs.
miuxedavad imisa, rom qalis dabali statusi zogadi tendencia yvela kulturis-
2. socializaciis romeli institutebi iciT? mokled daaxasiaTeT TiToeuli maTgani.
Tvis saerToa, kulturaTa Soris arsebuli variaciebi mainc sakmaod mravalferovania
3. axdens Tu ar gansxvavebul zegavlenas socializacia niWier gogonebze da niWier
da damokidebulia: sazogadoebis kulturis da ganaTlebis doneze.
biWebze?
Cven patriarqalur samyaroSi vcxovrobT da Cveni cnobierebac amis Sesabamisia.
4. ra zegavlenas axdenen kulturuli tradiciebi socializaciis Sedegbze?
jari, industria, teqnologia, universitetebi, mecniereba, politikuri dawesebu-
5. ra da ra sferoebSi vlindeba genderuli diferencialuri socializaciis Sedegebi?
lebebi, finansebi, maSasadame, yvelaferi rac Zalauflebas ukavSirdeba mamakacTa
6. rogoria diferencialuri socializaciis meqanizmebi?
xelSia. am fenomenis aRsaniSnavad XX saukuneSi Cndeba axali cnebac — androcentrizmi.
7. seminarze moxdeba Sesrulebuli davalebis warmodgena, Sedegebis jgufuri
rogorc Sarlot perkins gilmani ambobs: `mamakacis Seqmnili samyaro, anu Cveni
Sejameba da analizi.
androcentruli kultura~. am kulturis Tanaxmad, ki mamakaci ganasaxierebs
kacobriobas, qali ki erTgvari damatebaa, mamakacs daqvemdebarebuli damxmarea.
ZiriTadi literatura:
androcentrizms da Sesabamisad qalis diskriminacias xangrZlivi istoria aqvs,
1. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press,
Tumca kacobriobisTvis es eTgvari `norma~ iyo. XIX saukunis meore naxevramde TiTqos
mTeli msoflio da maT Soris amerikelebic, Tavisuflebis flamgmanebi — TiTqos ver Philadelphia,1992, p.: 144-188;
amCnevden gansvlas Tavisuflebis idealis erTgulebasa da qalTa uflebebis uaryofs 2. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. Steinmetz, Plenum
(diskriminacias) Soris. amaze maT Tvalebi feministuri moZraobis pirvelma talRam Press, 1988, p.: 327-370;
auxila. 3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 123-144;
60-iani wlebis feminizmis meore talRam win wamowia `seqsizmis~ socialuri 4. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
cnobiereba yvela im ideologiur da praqtikul sferoSi, sadac diskriminacia sqesis Edition, Fllin and Bacon, 1994, p.: 204-207.
safuZvelze xdeboda. feministebma naTeli gaxades, rom qalisTvis naklebi samuSaos,
(Tanac, dabali statusis mqone) miecema da naklebi anazRaureba, sworedac rom damatebiTi literatura:
diskriminacia iyo, romelic mxolod dromoWmul kulturul stereotipebs 1. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 29-82;
efuZneboda. (amis Semdeg TviT reaqciulma politikosebmac ki dauWires mxari Tanabari 2. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
xelfasis ideas). Oxford University press, 2001, gv.: 329-332;
magram bolo periodSi sazogadoebaSi da cnobierebaSi momxdari cvlilebebis 3. Families in Multicultural Perspective, edited by Bron B. Ingoldsby, Suzanna Smith, The Guilford Press, 1992, T.: 8;
miuxedavad aRmoCnda, rom sqesisa da genderis Sesaxeb arseabuli stereotipuli 4. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, gv.:, 198-226.
Sexedulebebi Zalian farTod iyo gamjdari rogorc adamianis fsiqikaSi, aseve

78 39
12 qveynis beWvdiTi gamocemebi. yvela qveyanaSi gamovlinda feisizmis movlena. socialur institutebSi, rac mamakacTa Zalauflebis mudmiv kvlavwarmoebas iwvevda.
`androcentrizms~ Tavisi didi istoria aqvs, is maSin iwyeba, roca daiwyo qal-
saTamaSoebi. saTamaSoebi asruleben mniSvnelovan rols diferencialuri sociali- RmerTis mamrobiTi RmerTiT Secvlis procesi da Sesabamisad qalis arasrulfasovan
zaciis procesSi. arsebobs saTamaSoebis mkveTri diferenciacia, genderuli niSniT. da macdur arsebad gamocxadeba. manamde ki iyo xana, sadac adidebdnen `zeciur diad
kerZod, gogonebis saTamaSoebad yvela kulturaSi miiCneva Tojinebi, saojaxo dedofals~, memkvidreoba qalis xaziT gadaecemoda Taobidan Taobas, kaci ar
saqmianobaSi gamosadegari nivTebis modelebi (e.w. saeqimo inventari, WurWeli, bavSvis akontrolebda qals; sufevda matriarqati. mesopotamiuri wyaroebi savsea diad
movlasTan dakavSirebuli sagnebi, logini, etli, sabani da sxv.). biWebis saTamaSoebad qalRmerTze miTiTebebiT. Sumeruli locvebi adideben didebul dedofals — nanas,
miCneulia manqanebis modelebi TviTmfrinavis da manqanebis konstruqtorebi da sxv. rogorc Zlevamosil qalbatonsa da Semoqmeds.
msgavsi genderuli stereotipebi, romlebic dakavSirebuli iyo saTamaSoebTan, qalRmerTis Zalauflebas yvelaze Zolierad daupirispirda iudaizmi, mama—
gamovlenili iyo rogorc dasavlur kulturebSi, aseve afrikaSic, sadac gogonebi RmerTis ideiT. es iyo me—17 saukuneSi Cvens welTaRricxvamde, roca abraamma iahvesTan
TamaSobdnen TojinebiT, biWebi ki — manqanebis konstruqtorebiT da iaraRebis mode- `xelSekruleba~ dado. ase daiwyo mTels axlo aRmosavleTSi qalRmerTis mamrobiTi
lebiT. gogonebisa da biWebis saTamaSoebis gamokvlevebi gviCvenebs, rom gogonebi RmerTiT Secvlis procesi. cnobierebaSi damkvidrda mamrobiTi sqesis RmerTis —
gadian e.w. `praqtikas~ da emzadebian momavali rolebisaTvis —diasaxlisobisa da Sesabamisad ki srulfasovani mamakacis da arasrulfasovani qalis stereotipi,
dedobisaTvis. genderulad tipirebuli saTamaSoebi uviTareben maT urTierTobebis romelic acdunebs mamakacs, rom WeSmariti gzidan gadaaxvevinos.
unarebsac. biWebis saTamaSoebi ki mimarTulia SemoqmedebiTobis, garSemomyofi samya- qalRmerTis sruli uaryofisTvis ebraelebma samyaros Seqmnis axlebuli versia
ros gardasaxvis unaris, maTematikuri unarebis, logikuri azrovnebis ganviTarebaze. wamoayenes, romelic gansxvavdeboda aRmosavluri versiebisagan, sadac Zalauflebi-
biWebis saTamaSoebi iwveven, agreTve, Sejibrze da liderobaze mimarTuli qcevebis sTvis brZola mdedrobiT da mamrobiT RvTaebebs Soris mimdinareobs. iahves
waxalisebas. mimdevrebi saerTod uaryofdnen sxva RmerTebis arsebobas da yvela diad saqmes
amgvarad, nebismieri saTamaSoebis maRaziis analizi gviCvenebs, rom arsebobs gogo- mxolod iahves miawerdnen (samyaros Seqmnas). amrigad qalRmerTis sruli uaryofa
nebisa da biWebis saTamaSoebi. isini diferencialuri socializaciis instrumentebia. xdeboda.
amasTan, saTamaSoebis genderul mikuTvnebulobaze miuTiTebs ara matro maTi amis Semdeg ki mamakaci, rogorc samyaros Semoqmedi da misi STamomavali, sazRvravs
funqcia, aramed saxeli da SefuTvis kolofic. qalTan, rogorc `sxvasTan~ damokidebulebasa da urTierTobas.
amgvarad, arsebobs pankulturuli tendencia bavSvebs aswavlon, maT ki aiTvison androcentruli TvalsazrisiT, SeiZleba gamoiyos mamakacis qalTan damokide-
genderis Sesatyvisi qceva, Tumca kulturaTa Soris mciredi sxvaoba vlindeba TviT bulebis sami aspeqti: 1) qali, rogorc arasrulfasovani universalur standartTan
swavlebis SinaarsSi. mimarTebaSi, romelTanac mamakacs sakuTari Tavi aqvs identificirebuli. 2) qals
mxolod saojaxo da reproduqciuli funqciebi aqvs ojaxSi, romlis ufrosadac
saleqcio kursis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: mamakaci sakuTar Tavs miiCnevs. 3) qals aqvs unari aRZras da daakmayofilos mamakacis
seqsualuri mada, romelic mamakacisTvis erTdToulad amaRelvebelicaa da saSiSic.
diferencialuri gaZliereba — socializacis procesi, romlis drosac mocemuli es ideebi warmodgenilia samyaros Seqmnis bibliur versiaSic. magaliTad, adams
sazogadoebisaTvis misaRebi qcevis waxaliseba xdeba, xolo miuReblis — socialuri uflisgan miniWebuli aqvs gansakuTrebuli ufleba sakuTari Sexedulebisamebr saxeli
dasja. mianiWos yovel qmnilebas, maT Soris qalsac; amasTan RmerTis xatad mxolod adami aris
Seqmnili. `RmerTma ZilquSi mohgvara adams da ra daeZina, gamouRo erTi nekni da mis
diferencialuri imitacia (modelireba) — socializaciis procesi, romlis drosac adgilas xorci Caudo. im neknisagan, adams, rom gamouRo, dedakaci Seqmna ufalma
adamiani irCevs rolur modelebs misTvis Sesatyvis jgufSi miRebuli normebis RmerTma da adams miuyvana. Tqva adamma: es ki marTlac Zvalia Cemi ZvalTagani da xorci
mixedviT da cdilobs mibaZos maT. Cemi xorcTagani; dedakaci erqvas mas, radgan kacisagan aris gamoRebuli~. (dabadeba
2:18—23).
genderuli konstantoba — bavSvis mier imis gageba, rom sqesi mudmivia da misi Secvla
amrigad, bibliis mixedviT, eva aris arasrulfasovani, meoradi qmnileba, mamakacis
SeuZlebelia.
damxmared Seqmnili. is ar aris `saxelebis damrqmevi~.
qalis arasrulfasovnebaze miuTiTebs codviT dacemis istoriac.l gvelma imitom
metaanalizi — es aris statistikuri teqnika, romlis mizania jgufTa Soris sxvaobis
daiyolia eva. gaasinja akrZaluli xis nayofi, rom igi arasrulfasovan arsebad da
saerTo Sefaseba dadgena ramdenime gamokvlevidan miRebuli informaciis kombinaciis
RmerTTan naklebad daaxloebulad CaTvala.
gziT.
codviT dacemis ambavSi, agreTve, kargad Cans qalis macduri buneba; roca eva
seqsizmi — winaswari ganwyobebi da madiskriminirebeli qceva ama Tu im sqesis daiTanxmebs adams gaakeTos is, rac mas ufalma aukrZala. saukuneebis manZilze
warmomadgenlis mimarT. interpretatorebi adamis codvas evas macdurobas miawerdnen.
da bolos, bibliaSi moTxroblia im sasjelis Sesaxebac, romelsac qali iRebs
feisizmi — qalisa da mamakacis gamosaxulebaSi saxisa da sxeulis gansxvavebuli reproduqciuli da ojaxuri funqciis SesrulebiT. qali isedac mamakacis damxmared
xarisxiT warmoCenis tendencia. iyo Seqmnili, magram codvis dacemis Semdgom kidev ufro daqvemdebarebuli da
tanjuli gaxda. RmerTma uTxra dedakacs: `satanjvels gagimravleb da gagiZneleb

38 79
orsulobas, tanjviT Sob Svilebs. qmrisken geqneba ltolva, is ki ibatonebs Senze~. skolis saxelmZRvaneloebi, rogorc socializaciis modelebi xels uwyobs tra-
qalis arasrulfasovnad, meorexarisxovnad Sefasebis tendencia grZeldeba da diciuli genderul-roluri ideologiis ganmtkicebas da Sesabamisi stereotipuli
Rrmavdeba qristianobaSic. qristianebi, romlebic ebraelTa RmerTs — iahves — qristes Sexedulebebis Camoyalibebas.
mamad miiCnevdnen, da Sesabamisad monoTeizms da RmerTis mamrobiToba aRiarebdnen. sabavSvo literaturaSi seqsizmis gamosavlenad genderuli mkvlevrebi akeTebdnen
aranaklebi mondomebiT cdilobdnen bibliidan da axali aRTqmidan qalis RvTaebri- teqstebis Sinaarsis analizss. kroskulturuli kvlevebis umravlesobaSi dadginda,
obis niSanwyalis aRmofxvras. qristianebi kategoriulad daupirispirdnen gnosti- rom im wignebis kiTxva, romlebSic SeimCneva sqesobriv-roluri stereotipizacia, xels
kosebis Sexedulebebs, romelTa azriT, bibliis dabadebis teqstSi arsebuli muxlis uwyoben bavSvebis TamaSebis sqesobriv-rolur tipizacias.
`Seqmna RmerTma kaci, Tavis xatad Seqmna igi; mamakacad da dedakacad Seqmna igi~ amerikis SeerTebul StatebSi bolo dros Catarebuli wignebis analizi uCvenebs,
(dabadeba 1:27) — interpretireba saSualebas iZleva mamakacisa da qalis Tanasworobis rom 1980 wlis Semdeg gamocemuli sabavSvo literatura sagrZnoblad Seicvala, magram
da Sesabamisad Tanasoruflebianobis aRiarebisa. orTodoqsma qristianebma katego- biblioTekebSi jer kidev arsebobs seqsizmiT gaJRenTili wignebi. am literaturaSi
riuli miuRebloba gamoucxades gnostikosTa Sexedulebebs, maTi azrebi eretikulad qalebi warmodgenilni arian rogorc ojaxuri keris mfarvelebi, maSin roca mamakacebs
gamoacxades da Semdegom gnostikosTa teqstebi saerTod gaanadgures. aqvT sruli SesaZlebloba sakuTari Tavis realizacia saxls gareT moaxdinon. es
bibliuri istoria mTeli dasavluri civilizaciisTvis qalis Sesaxeb koncefciis istoriebi (moTxrobebi) gogonebs aswavlian, rom maTi funqciaa bavSvebis movla da
safuZvels qmnis. magram am koncefciis CamoyalibebaSi dasavluri azrovneba ara ojaxuri meurneobis gaZRola, sxva rolebi ki mamakacTa privilegiaa. sabavSvo
mxolod bibliur istorias eyrdnoboda, aramed antikur filosofiur da politikur literaturis umetesobaSi gogonebisa da qalebis ilustraciebi saojaxo nivTebTan
tradiciebsac, romlebic saTaves Zvel saberZneTSi iReben. aris dakavSirebuli. magaliTad, gogonas uWiravs cocxi, dedas exmareba WurWlis
istorikosebi antikuri xanis berZnebs dasavluri civilizaciis damfuZneblad recxvaSi da sxv. biWebisa da mamakacebis ilustraciebi ki amave literaturaSi iseT
miiCneven. maT Seqmnes pirovnuli Tavisuflebisa da samarTlianobis tradiciebi, maTi Sromis iaraRebTan (instrumentebTan da atributebTan) aris dakavSirebuli, romlebic
xelovneba da mecniereba dasavluris fundamentia, magram am dadebiTi wvlilis garda saWiroa saxls gareT samuSaod.
maTve Seqmnes mizoginiis (qalTmoZuleobis) tradiciac, romelic SemdgomSi dasavluri mSobelTa ganwyobebs moswrebis mimarT aseve SeuZliaT mniSvnelovani gavlenis
qalis koncefciis ganmsazRvreli gaxda. moxdena bavSvTa miRwevebze. serpelma (Serpell, 1993) aRmoaCina, rom zambiaSi iTvleba,
Zalze mniSvnelovania platonis da aristoteles azrebi da gansazRvrebebi qalis rom ganaTleba ufro mniSvnelovania biWebisTvis, vidre — gogonebisaTvis. amitom
bunebis Sesaxeb. maTi Sexedulebebi Zalian axlosaa iudeur da qristianul skolaSi swavlebaze pasuxismgeblobas ZiriTadad iRebs mama, deda ki bavSvebis movliT
SexedulebebTan, Tumca platonis da aristoteles TxzulebebSi qali ar iyo aris dakavebuli. CineTSi, iaponiaSi da amerikis SeerTebul StatebSi dedebi Tvlian,
ganxiluli, rogorc macdunebeli da qalis seqsualoba maTTvis angariSgasawevi rom biWebi ufro kargad unda iTvisebdnen maTematikas, gogonebi ki — kiTxvas (Lummis &
fenomeni ar iyo. Stevenson, 1990), Tumca ki, realobaSi gogonebic da biWebic erTnairi warmatebiT
platonis azriT, adamianis buneba ori saxisaa, sadac mamakacebi `upiratesi rasaa~. iTviseben orive sagans.
Tavdapirveli Seqmna, saerTod ar Seicavda qalebs. Seiqmnen mxolod mamakacebi,
romelTa sulebi calkeulvarskvlavebtan iyvnen dakavSirebulni da vin am qveynad masmedia. gavrcelebuli azris mixedviT, bolo dros televizia konkurencias uwevs
wesierad cxovrobda, isev Tavis varskvlavze brunedeboda dalocvili da araCveu- mSoblebisa da maswavleblebis mier warmodgenil qceviT modelebs. televizia myari
lebrivi cxovrebisTvis. codvili mamakacebi ki, meored dabadebisas qalad sqesobriv-roluri ideologiis matarebelia da Sesabamisad qmnis qalebisa da
evlinebodnen samyaros da Tu am saxiTac ver Seikavebdnen Tavs borotebisgan, mamakacebis stereotipul saxeebs.
SemdgomSi ukve sazarel arsebebad gadaiqceodnen. Seqmnis am miTis Tanaxmad qali mkvlevrebis mier satelevizio programebis analizma aCvena, rom umravles
mamakacisgan aris warmoqmnili, iseve, rogorc bibliaSi da metic, qali Seqmnilia kulturebSi teleekranebze mamakacebi ufro xSirad Canan, vidre - qalebi. amasTan,
codvili, mxdali da uRirsi mamakacisagan. is ki, vinc qalad yofnisasac agrZelebda mamakacebi warmodgenilni arian, rogorc ufro Zlierni da aqtiurni, xolo qalebi ki -
uRirs cxovrebas, mdabal mankier cxovelad iqceoda xelaxali dabadebisas. rogorc gulisxmierni da emociurni.
platonma, rogorc socialurma vizionerma, ori qalaqis aRwerilobac mogvca: reklamebSic mamakacebi dominantur rolSi gamodian. qalebi ZiriTadad iseT
idealuri qalaqi — sadac mTel sakuTrebas erTad flobs `mcvelebis~ elitaruli reklamebSi monawileoben, romlebic saojaxo saqmianobas an saojaxo nivTebs exeba. es,
jgufi, romelTac ar amoZavebs piradi interesebi da meore idealuri qalaqi — sadac ra Tqma unda, Zlier zegavlenas axdens tradiciuli genderul-roluri ideologiis
sakuTreba ar aris saerTo. platonis pirvel idealur qalaqSi anu sazogadoebaSi iyo Camoyalibebaze.
yovelgvari kerZo — ojaxic, Svilic da colic. rigi gamokvlevebisa (Archer) gviCveneben, rom qalebisa da mamakacebis
platonis idealur sazogadoebaSi qals uCveulo roli eniWeboda; mas iseve unda gamosaxulebebSi saxe warmodgenilia sxvadasxva xarisxiT. am movlenas feisizmi
Seesrulebina `mcvelis~ roli, rogorc mamakacs. amisTvis ki isini unda ewodeba. kerZod, amerikis SeerTebul StatebSi Catarebuli kvlevebis Sedegad,
gadaemzadebinaT, Tumca amis miuxedavad, qali, savaraudod, mainc uaresad gamovlinda, rom fotoebi presaSi mamakacebis SemTxvevaSi xazs usvamen saxes, xolo
Seasrulebda am rols, radgan ar flobda, im umaRles Tvisebebs, rasac - mamakaci. qalebis SemTxvevaSi — maT sxeuls. mamakacebi, Cveulebriv, warmodgenilni arian
aRsaniSnavia, rom iseTi xedviT qalis erTmeoda seqsualuri atributika. kisridan zemoT, xolo qalebi — mTlianad. es faqti, arCeris azriT, miuTiTebs imaze,
Zveli berZnebis ganmartebaSi qals tradiciuli androcentruli elementebidan rom masmedia mamakacebis saxis upiretesi CvenebiT xazs usvams mamakacebis pirovnebas
erTi aklia, es aris qali, rogorc seqsualuri, saSiSi arseba — macduri. xolo da maT mniSvnelobas sazogadoebaSi. arCerisa da misi kolegebis mier gamokvleuli iyo

80 37
ufro mniSvnelovan rols TamaSobs vaJisSvilis aRzrdaSi (Rohner & Rohner, 1982). maki da platonis mier kerZo ojaxis ideis uaryofiT (kerZo colis, Svilis) qalma dakarga
dei (Mackey, 1985; Mackey & Day, 1997) akvirdebodnen bavSvTa da mSobelTa qcevas kidev erTi tradiciuli elementi — qali, rogorc daqvemdebarebuli patriarqalur
sazogadoebriv adgilebSi 10 sxvadasxva kulturaSi da aRmoaCines, rom gogonebi ufro ojaxSi.
xSirad iyvnen iseT jgufebSi (sazogadoebaSi), sadac ar arian zrdasruli mamakacebi, magram platonis meore idealur ojaxSi qalis daqvemdebarebuloba da metic
maSin roca biWebi ufri xSirad arian iseT jgufebSi, romlebic mTlianad diskriminacia kvlav gamoCnda. aq qalebi moklebulni arian ZiriTad samoqalaqo da
mamakacebisgan Sedgebian. aRsaniSnavia, rom es gansxvavebebi asakTan erTad matulobs. kanonier uflebebs, maT Soris: sakuTrebis uflebas, memkvidreobis uflebas da
sasamarTloSi mowmed yofnis uflebas. maT mxolod yoveldRiuri, rutinuli samuSaos
Tanatolebi. bavSvobaSi da ymawvilobisas socializaciaSi mniSvnelovan rols Sesruleba uwevT — saojaxo saqme, bavSvebis mrovla da meTvalyureoba — bavSvebis
TamaSoben Tanatolebi. Tanatolebis zegavlena izrdeba bavSvTa zrdasTan erTad, aRzrda ganaTlebaze zrunvac ki ar Sedis maT funqciebSi, radgan es funqciebi,
axdens ra bavSvobidan zrdasrulobisken gadasvlis struqturirebas. rogorc inteleqtualuri da prioritetuli, mamakacebs ekuTvnis.
2-10 wlis bavSvTa TanatolebTan urTierTobis analizma, romelic xorcieldeboda unda aRiniSnos, rom Tu platoni pirveli idealuri qalaqis Sesaxeb msjelobisas,
6 kulturis da 6 damatebiTi SerCevis farglebSi mkvlevarTa jgufis mier (Edwards, mainc uSvebs qalisa da mamakacis gaTanabrebis SesaZleblobas, aristotele am SesaZ-
1992; Edwards &Whting, 1993), aCvena sakuTari sqesis warmomadgenlebisadmi upiratesobis leblobas saerTod gamoricxavs.
miniWebis kros-kulturuli TvalsazrisiT universalurad mdgradi tendencia, aristotelesTvis samyaro erTiani struqturaa, sadac Semadgeneli nawilebi
romelic vlindeba dawyebuli 2 wlis asakidan. ufro ufros bavSvebSi sqesis mixedviT ierarqiulad aris organizebuli, mxolod saukeTesosa da upiratess aqvs raciona-
segregacia gxvdeba Zalian xSirad. edvardsi gamoTqvams varauds, rom Tavis msgavsisken luri arsebobis principi, xolo yvela danarCeni misi xelSewyobis funqcias asrulebs.
swrafva SeiZleba sakuTari Tavis SecnobiT iyos ganpirobebuli, Tanatolebi ki — asevea qalisa da mamakacis mimarTebaSic. mamakaci ierarqiis saTaveSia, rogorc
yvelaze kargi sarkea. bavSvisTvis Tanatolebi — es arian isini, visac aqvT misi msgavsi srulyofili da unariani, xolo qali, rogorc bunebrivi naklis mqone Tavisze
Sexedulebebi da gansazRvruli moRvaweobis da qcevis upiratesobis miniWebis `upiratesis~ sasargeblod arsebobs.
msgavseba. magram Tanatolebi, aseve, uzrunvelyofen SesaZleblobebs Sejibrisa miuxedavad imisa, rom Zveli berZnebis daSvebebi imis Sesaxeb, rom bunebrivi
(konkurenciisa) da konfliqtebisaTvis, rac normalur farglebSi ganviTarebis gansxvavebebi qalebsa da mamakacebs Soris amarTlebs politikur uTanasworobas
safuZvelia. SeuTavsebeli iyo adamianTa uflebebis saerTaSoriso enasTan, maT mainc SeaRwies
mozardTa iniciaciis ritualebi vlindeba bevr kulturaSi da miznad isaxavs ganmanaTlebeli Teoretikosebis naSromebSi da, agreTve, Tanamedrove demokratiul
CamoaSoron inicirebuli axloblebs (mSoblebs); moamzados igi seqsualobisTvis, konstituciebSic. (magaliTad, amerikis SeerTebul Statebis konstituciaSic yvelaze
domonirebisa da agresiisaTvis (im doziT, rogorc is micemul kulturaSia misaRebi); ZiriTad uflebas — xmis uflebas — feradkanianebTan erTad moklebuli iyvnen qalebic.
ganamtkicos politiluri kavSirebi. edvardsis gamokvlevebi gviCvenebs, rom Jan—Jak ruso mgznebared gamodioda yovelgvari politikuri uTanasworobis
koleqtiuri ritualebi ufro gavrcelebulia biWebTan mimarTebaSi, vidre — winaaRmdeg, man bunebrivi gansxvavebebis da politikuri uTanasworobis gamo Zveli
gogonebTan da xSired gvxvdeba meomarTa sazogadoebebSi, romlebic aqcents akeTeben berZnebis sawinaaRmdego azri gamoTqva, magram es exeboda mxolod mamakacebs da
qalebisa da mamakacebisaTvis damaxasiaTebel saqmianobebze. qalebis Sesaxeb mas sityvac ar dauZravs.
gansakuTrebiT xazi unda gaesvas im garemoebas, rom dasavluri ganaTlebis miRebas Tuki es filosofiuri da religiuri ideebi ganapirobebden aTasi wlis winandel
da gavrcelebas sazogadoebaSi iniciaciis ritualebis cvlileba mohyveba, magram isini androcentrizms, arsebobs ideebic, romlebic uaxles, Tanamedrove androcentrizms
ukvalod ar qrebian da mainc axdenen gavlenas gogonebisa da biWebis socializaciaze. daedo safuZvlad. amjerad mxedvelobaSi gvaqvs androcentrizmis asi wlis winandeli
gamocdileba, romelmac kidev ufri gaamyara Zveli stereotipebi. man, agreTve,
ganaTleba. bavSvTa mier genderuli rolebis aTvisebaze aseve did zegavlenas axdens mniSvnelovnad ganapiroba adamianuri bunebis gageba dasavlur kulturaSi da Tamamad
ganaTlebis sistemac. miuxedavad imisa, rom ganaTlebis sistema erTiania gogonebisa da SeiZleba miviCnioT qalis Tanamedrove koncefciis ZiriTad qvakuTxedad. — es aris
biWebisaTvis, iseve, rogorc am sistemaSi codnasTan da qcevasTan dakavSirebuli zigmund froidis Sexedulebebi qalisa da mamakacis Sesaxeb.
oficialuri moTxovnebi, gamokvlevebi adasturebs, rom arsebobs mniSvnelovani Tuki iudaistebis da qristianebis Tanaxmad, mamakacebs da qalebs RmerTma mianiWa
gansxvaveba skolis literaturaSi warmodgenil qceviT nimuSebSi biWebisTvis da Tavidanve gansxvavebuli buneba, Tu berZeni filosofosebis Tanaxmad, sqesTa Soris
gogonebisTvis da pedagogebis urTierTobaSi orive sqesis warmomadgenlebTan. gansxvavebebi bunebam ganapiroba, z. froidis Teoriis Tanaxmad (rogorc zemoT
ganaTlebis pirobebi mniSvnelovan gavlenas axdens bavSvebis socializaciaze. davinaxeT), mamakacebsa da qalebs Soris fsiqologiuri gansxvavebebi, ganviTarebis
iaponiisa da amerikis SeerTebuli Statebis me-5 klaselebze Catarebuli dakvirebebi procesSi Camoyalibda.
fsiqoseqsualuri ganviTarebis procesSi, garkveuli etapebis gavTliT mamakacebsa
(Hamilton, Blumenfeld, Akhon & Miura, 1991) aCvenebs, rom maswavleblebi orive qveyanaSi met
da qalebs gansxvavebuli xasiaTis Strixebi uyalibdebaT, sadac mamakacebis da qalebis
yuradRebas aqceven biWebs, amasTan afaseben maT uaryofiTad. amave dros, meti
fsiqologiuri portretebi mkveTrad asimetriulia, xolo qalis portreti sakmaod da
yuradReba veranairad ver aixsneba cudi moqceviT an davalebis SeusruleblobiT.
meorexarisxovani arasrulfaysovani magaliTad: mamakaci — dominanturi, aqtiuri,
genderuli rolebis aTvisebaSi mniSvnelovan rols TamaSobs, agreTve, skolis
mamaci, gonieri da a.S. qali ki— pasiuri, eWviani, narcisuli, crumorwmune da a.S.
saxelmZRvaneloebi da maTSi moTavsebuli ilustraciebi. aq warmodgenili qalis da
miuxedavad kerZo da sazogadoebriv cnobierebis aseTi xangrZlivi ganpirobebu-
gogonas personaJebi tradiciuli stereotipuli Tvisebebis matarebelia: maT
lobisa, bolo dros sazogadoebaSi icvleba ganwyobebi genderuli Tanasworobis ideis
mamakacebi da biWebi icaven, Sevlian, aswavlian an mfarveloben. aqedan gamomdinare,

36 81
sasargeblod (qalis sazogadoebrivi statusis gazrdisa da gamyarebis momxreTa kenia), romlebSic rogorc gogonebs, aseve biWebs daaxloebiT erTnairi samuSao
ricxvi rom sagrZnoblad gaizarda, amaze metyvelebs oskampis (Oskamp, 1991) kvlevebic. evalebodaT. danarCen sam SerCevaSi (indoeTi, meqsika da okinava) gogonebs da biWebs
am kvlevebis mixedviT, qalis prezidentobis kandidaturas 1937 wels — 33% — uWerda eqceodnen gansxvavebulad da gogonebs gacilebiT ufro xSirad sTxovdnen moearaT
mxars 1987 wels ki — 82%). umcrosi da-ZmisTvis da gaekeTebinaT saxlis samuSao. rac Seexeba ojaxuri
Tanamedrove msoflioSi mniSvnelovnad gaxSirda da gaZlierda qalis uflebebis- davalebebis Sesrulebebis sixSires, es maCvenebeli yvelaze mcire iyo amerikul
Tvis brZola da qalebs statusis gaumjobesebis RonisZiebebi (konferenciebi, SerCevaSi, sadac arc gogonebi da arc biWebi ar iRebdnen gansakuTrebul monawileobas
seminarebi, aqciebi, programebi da sxv.) — es im procesis Sedegs warmoadgenen, rasac ojaxur saqmianobebSi da umcrosebis movlaSi.
feministurma moZraobebma daudes saTave. bredlim (Bredley, 1993) gamoikvlia bavSvTa Sroma 91 kulturaSi standartuli
gaeros egidiT qalTa konferenciebi Catarda: mexikoSi (1975), kopenhagenSi (1980) da kroskulturuli SerCevis magaliTze. man miiRo Semdegi rezultatebi: 6 wlamde
nairobiSi (1985). am konferenciebze moxda qalis statusis Sefaseba da qalTa bavSvebi asruleben mcire samuSaos yvela kulturaSi. 6 welze ufrosi asakis bavSvebi
ganviTarebis da winsvlis strategiebis dasaxva. 80—90—ian wlebSi sxvadasxva qveynis asruleben iseT samuSaos, romelic faqtiurad Seesabameba (uaxlovdeba) misi
warmomadgenelma qalebma wamowies adamianis uflebaTa sakiTxi da daJinebiT moiTxoves Sesatyvisi sqesis ufrosis samuSaos. Tumca rogorc gogonebi, aseve biWebi, ufro
adamianis uflebebis koreqcia da qalis uflebebis, integracia; xSirad asruleben qalur samuSaos (mag. wylis motana), vidre mamakacurs (mag.
adamianis uflebebis ganxilva Seicavda im ormagi standartebis analizsac, nadiroba). amasTan, bavSvebi xSirad asruleben iseT samuSaos, romelsac ufrosebi
romelic adamianis uflebebsa da qalis cxovrebis realobas Soris arsebobs. qalebma damamcireblad an arakvalificiurad miiCneven. bavSvTa Sromas Tvals adevneben
farTo sazogadoebas daanaxves, rom adamianis uflebebis ganxorcielebas genderuli qalebi, rac xels uwyobs bavSvebis mier kulturuli normebis aTvisebas da amsubuqebs
elferi dahkravs da, agreTve, moiTxoves, rom adamianebis uflebebis struqtura dedis Sromas. amgvarad, bredli Tvlis, rom is vinc zrdis bavSvs, ara mxolod zrdis
srulfasovnad iTvaliswinebdes kacobriobis meore naxevris — qalebis gamocdilebas. Tavis momaval dasayrdens sibereSi, aramed, amave dros, aqvs saSualeba isargeblos
qalis adamianis uflebebis moxmobiT qali uaryofs adamianis uflebebis iseT bavSvTa Sromis nayofiTac.
ierarqias, sadac politikuri da moqalaqis uflebebi an socialur—ekonomikuri uf-
lebebi ganixileba, rogorc upiratesi. amis sapirispirod, qalebi amtkiceben, rom bavSvebis movla da maTze zrunva. vaisnernma da galimorma (Weisner & Gallimore, 1977)
politikuri stabiloba ar ganxorcieldeba manam, sanam ar mogvardeba qalis soci- gaaanalizes 186 sazogadoebis monacemebi da mividnen im daskvnamde, rom Cvili
aluri da ekonomikuri uflebebis sakiTxi; mdgradi ganviTareba SeuZlebelia poli- bavSvebis movliT pirvel rigSi dakavebulni arian dedebi, ufrosi naTesavi qalebi da
tikur procesebSi qalis kulturuli da socialuri rolis CarTvisa da mis mimarT gogonebi. Tumca ki, rogorc ki patarebi izrdebian, maTi aRzrdis pasuxismgeblobas
pativiscemis gareSe. Tanasworoba ver damyardeba ekonomikuri samarTlianobis da iReben ara mxolod maTi debi, aramed — Zmebic. 2-4 wlis bavSvebi aseT `ZiZebTan~
politikuri gadawyvetilebis miRebis yvela doneze qalis monawileobis gareSe. yoveldRiurad drois 70% atareben im sazogadoebebSi, sadac dedebi Tavis drois
mTeli msoflios qalebi xangrZlivi drois granmavlobaSi cdilobdnen yuradRebis umetesi nawili sxvadasxva tipis warmoebiTi saqmianobiT arian dakavebulni da mTel
centrSi daeyenebinaT qalTa diskriminaciis sakiTxi; agreTve, ayenebdnen sakiTxs imis dros dedobrivi movaleobis Sesrulebas ar axmaren. Tumca ki yvela kulturaSi
Sesaxeb, Tu ratom aqvs qalis uflebebs adamianis uflebebis mimarT damxmare statusi. bavSvebi xedaven dedaSi imas, vinc maTze pasuxs agebs.
am mcdelobam 90—iani wlebis dasawyisSi garkveuli winsvla ganicada. 80 gamokvleuli kulturidan (Katz & Konner, 1981; West & Konner, 1976) faqtiurad 20%-
1993 wels venaSi gamarTuli gaeros saerTaSoriso konferenciai adamianis Si mamebi iSviaTad, an arasodes ar arian dakavebulni Cvil bavSvebze zrunviT. mamis
uflebebis Sesaxeb, gadaiqca qalTa mier SemuSavebuli adamianis uflebebis axali axlo urTierToba CvilebTan gamovlenili iyo mxolod kulturaTa 4 %- Si, magram
xedvisa da praqtikis gatarebis saSualebad. am konferenciaze qalTa uflebebis aseTi siaxlovis drosac ki mamebi CvilebTan Tavisi drois mxolod 14 %-s xarjavdnen
saerTaSoriso kampaniam gaitana peticia, romelic msoflio konferencias mouwodebda da uzrunvelyofdnen maTi moTxovnilebebis mxolod 6%-s. monros (R.L. Munroe &
yvela doneze gaeTvaliswinebina qalis adamianis uflebebi da eRiarebina genderuli Monroe, 1994) gamokvlevebma aCvena, rom umetes sazogadoebebSi mamis bavSvTan
Zaladoba, rogorc sayovelTao fenomeni (Tumca ki yvela kulturaSi specifikuri urTierToba — es aris mxolod TamaSi.
formiT gamovlenili). qalebma gaagrZeles am sakiTxis lobireba da 1994 wels kairoSi
rig gamokvlevebSi dadasturda (Katz & Konner, 1981; Segall, 1988, B.B. Whiting, 1965), rom
gaerTianebuli erebis konferenciaze gamorCeulad aRiarebuli iqna qalTa repro-
mamis aryofna (ararseboba) ukavSirdeba zedmet agresias an hipermaskulinur qcevas.
duqciuli uflebebi. 1995 wels pekinSi ki, qalTa msoflio konferenciaze SeimuSaves
xolo sxva gamokvlevebSi (Gronseth, 1957; Lynn & Sawrey, 1959) dadginda, rom mamis
moqmedebis platforma. amiT niSani mieca qalTa uflebebis adamianis uflebebad
xangrZlivi aryofnis dros, magaliTad, omis gamo an zRvaS gasvlis gamo
oficialur aRiarebas. marTalia am konferenciaze miRweul SeTanxmebebs iuridiuli
hipermaskulinur qcevasTan erTad vaJiSvilebi iqcevian aSkarad aravaJkacurad da
Zala ara aqvs; Tumca maT namdvilad aqvT eTikuri da politikuri wona.
avlenen daqvemdebarebis maRal dones, zedmetad giJur fantazias.
yvela es mcdeloba mimarTulia qalsa da mamakacs Soris Tanasworobis dasamya-
dadgenilia, rom TiTqmis yvela kulturaSi mamebi nakleb dros uTmoben
reblad. sqesTa Soris TanasworobaSi ki igulisxmeba: Tanabari mdgomareoba (socia-
qaliSvilebs, vidre - vaJiSvilebs. amasTanave, isini, ufro metad, vidre — dedebi,
luri), damoukidebloba, sazogadoebrivi da kerZo cxovrebis yvela sferoSi Tanabari
axaliseben gogonebis iseT qcevas, romelic sqesobriv-roluri orientaciiT aris
monawileoba da pasuxismgebloba.
gansazRvruli (Lytton & Romney, 1991). dedis aRmzrdelobiTi roli erTnairad
Tanasworobis cneba gulisxmobs qalisa da mamakacis yovlismomcveli monawileobis
mniSvnelovania rogorc gogonebisTvis, aseve — biWebisTvis. magram mama Cveulebriv
princips sazogadoebriv cxovrebaSi. Zvelad (zogjer exlac, Tanamedrove droSic,

82 35
winaswar icodnen gogo eyolebaT maT Tu biWi, radgan amazea damokidebuli Tu ras vxvdebiT xolme aseT viTarebas) evropaSi sqesTa Tanasworoba ganisazRvreboda
daarqmeven mas, rogor saTamaSoebs da tansacmels uyidian da rogor gazrdian mas. mamakacebisa da qalebis deiure uflebebiT aRWurviT. Cvens droSi aRiarebulia, rom
magaliTad, meqsikaSi gogonebs dabadebisTanave uxvritaven yurebs da ukeTeben deiure uflebebs aucileblad ar mivyevarT defaqto viTarebisaken. realurad
sayureebs, rom garSemomyofebs ar SeeSaloT maTi sqesi. amerikaSi axalSobil gogonebs mamakacisa da qalis cxovrebis pirobebi sagrZnoblad gansxvavdeba erTmaneTisagan.
ukeTeben lentebs da babTebs. saqarTveloSi miRebulia gogosaTvis vardsferi da amgvarad, Tanamedrove gansazRvrebiT, genderuli Tanasworoba an sqesTa
biWisaTvis cisferi tansacmlisa da atributebis SeZena. am monacemebidan Cans, rom Tanasworoba — es aris Tanasworoba kanonis winaSe, SesaZleblobaTa Tanasworoba,
genderi Zalian mniSvnelovani socialuri kategoriaa da mSoblebi cdiloben romelic moicavs adamianuri kapitalisa da warmoebis sxva resursebis Tanaswor xel-
Tavdapirveladve moaxdinion, bavSvTa sqesis mixedviT, diferenciacia. misawvdomobas, agreTve, Tanasworobas Sromis anazRaurebaSi da interesebis
diferencialuri socializaciis ori ZiriTadi meqanizmia cnobili: diferencia- gamoxatvis da gadawyvetilebis miRebis Tanasworobas.
luri gaZliereba da diferencialuri mibaZva (modelireba). diferencialuri sqesTa Tanasworoba ar niSnavs urTierTdamsgavsebasa da identurobas. Tanaswo-
gaZliereba muSaobs maSin, roca misaRebi genderuli qcevis waxaliseba xdeba, xolo roba arc mamakacisTvis damaxasiaTebeli cxovrebis wesis normad damkvidrebas
miuReblis — dasja (im pirobiT, rom garkveuli qcevis modelis dasja-waxaliseba gulisxmobs. Tanasworobis arsis garkvevaSi mTavari mniSvneloba or aspeqts aqvs:
Seesabameba mis biologiur sqess). ase magaliTad, peris (Perry) da misi kolegebis kvlevam sqesis socialur struqturas da sqesTa Soris urTierTobebs.
aCvena, rom aSS-Si me-4-dan me-7 klasis biWebi gogonebTan SedarebiT naklebad qalisa da mamakacis genderad, socialur sqesad dayofa qalisa da mamakacis
elodebian mSoblebisgan gakicxvas agresiuli qcevisaTvis. socialuri identifikaciis aRmocenebis droidan momdinareobs. genderi, romelic
empiriuli kvlevebi gviCvenebs, rom 7 wlis asakisTvis, zogjer ki 4-5 wlis biologiuri sqesis socialuri anabeWdia da ganpirobebulia sazogadoebaSi TiToeuli
asakisTvis bavSvebi aRweven genderul konstantobas. amasTanave, dawyebiT skolaSi sqesis damaxasiaTebeli funqciebisa da rolebis ganawilebaze. es ganawileba, romelsac
wasvlamde bavSvebs ukve aqvT myari Sexedulebebi saTamaSoebSi, tansacmelSi, pirvel rigSi kulturuli xasiaTi aqvs, varirebs (cvalebadobas ganicdis) droisa da
moqmedebebSi da saqmianobis sferoebSi genderuli sxvaobebis Sesaxeb. adgilis Sesabamisad. aseTi saxiT gansazRvrul genderis struqturas aqvs individu-
rogorc ki sruldeba genderuli identifikacia, bavSvi avlens gansakuTrebul aluri da socialuri ganzomileba. aRsaniSnavia, rom orive es faqtori erTnairad
interess im roluri modelebisadmi, romlebic Seesabameba maT sqess. es interesi mniSvnelovania.
ganpirobebulia surviliT iyos saukeTeso gogo an biWi. am movlenas diferencialuri TavianTi sicocxlis (cxovelqmedebis) ganmavlobaSi manZilze adamianebi indivi-
mibaZva an diferencialuri modelireba ewodeba. banduras mixedviT, biWebis umrav- dualurad ayalibeben sqesobriv rolebs da normebs, magram, amave dros, genderi,
lesoba (iseve, rogorc gogonebi) 2 wlis asakSi akvirdeba dedis qcevas da cdilobs agreTve, politikur da institucionalur planSi unda ganixilebodes. politikuri da
gaimeoros igi: icvams quslian fexsacmelebs, isvams frCxilebze laqs da a.S. magram, sazogadoebriv—politikuri struqturebi pirvelxarisxovan rolis TamaSoben
rodesac genderuli identifikaciis procesi sruldeba, muSaobas iwyebs diferenci- cxovrebis pirobebis modelirebaSi da xSirad ganapirobeben ama Tu im sqesis statusis
aluri modelirebis meqanizmi da biWi ukve cdilobs mibaZos mamas. diferencialuri ZalaSi darCenas, romelic dadgenilia mocemiuli sazogadoebis pirobebSi. diskri-
mibaZvis safuZvelze SeiZleba aixsnas is, Tu ratom xdeba, rom qalebs Cveulebriv minaciis xangrZlivi istoria (ama Tu im sqesis mimarT) uxilavad da uneblied axdens
moswonT maRaziebSi siaruli, dResaswaulebisTvis mzadeba, xolo mamakacebi cdiloben zemoqmedebas adamianTa yoveldRiur qcevebsa da gadawyvetilebebze.
am saqmianobisTvis Tavis aridebas. igive SeiZleba iTqvas Sina meurneobazec anu radgan tradiciulad aRiarebulia, rom Cveni sazogadoebis RerZi mamakacuria, es
diasaxlisobaze. diferencialuri socializaciiT SeiZleba aixsnas, agreTve, imas niSnavs, rom norma, romelic mamakacebisTvis aris miRebuli, normaa mTeli
mamakacebis da Sesabamisad biWebis midrekileba uyuron sportul telegedacemebs. sazogadoebisTvis, rac aisaxeba sazogadoebis struqturaSi da politikur gadawyve-
socializaciis umTavres wyaroebad miCneulia ojaxi (mSoblebi), Tanatolebi, tilebebSi, da rac xSirad, Tumca ara aucileblad ganzraxulad, aaSkaravebs sqesTa
masmedia (gansakuTrebiT televizia), ganaTlebis sistema. Cven ganvixilavT Soris uTanasworobas.
socializaciis institutebis kvlevebs sxvadasxva kulturebis magaliTze. es kvlevebi sqesTa Soris Tanasworobis idea gvaiZulebs SevafasoT mamakacisa da qalis rolebs
naTlad gviCvenebs socialuri da kulturuli faqtorebis rols genderuli tipirebis Soris gansxvaveba. Tanasworobis principi Seicavs gansxvavebulobis uflebas, rac
procesSi. gulisxmobs aucileblobas gaviTvaliswinoT is ganmasxvavebeli Tvisebebi (Strixebi),
rac sxvadasxva socialuri klasis, politikuri Sexedulebebis, religiuri Sexedule-
gansxvavebuli samuSaos davaleba. im pirobaTa Seswavla, romelSic xdeba bavSvebis bebisa, eTnikuri jgufis da seqsualuri orientaciis qalebsa da mamakacebs axasiaTebT.
swavleba da aRzrda, saSualebas iZleva ukeT gavigoT Tu rogor axdenen zegavlenas Tanasworobis principi imazec gvafiqrebinebs, Tu rogor unda mivaRwioT warmatebas,
kulturuli gansxvavebebi socializaciis procesSi bavSvebis ganviTarebaze. cvlilebebis Sesatanad im sazogadoebriv struqturebSi, sadac ZalauflebiTi
mecnierebi (Edvards & Whiting, 1974; Minturn &Lambert, 1964; E. Whitting & Edvards, 1973) damokidebulebebi qalebsa da mamakacebs Soris ar aris dabalansebuli. Tanasworobis
akvirdebodnen bavSvTa aRzrdis pirobebs 6 kulturis kvlevis procesSi. kvleva principi gvafiqrebinebs, agreTve, Tu rogor unda damyardes wonasworoba garkveul
exeboda bavSvebis qcevas, romelic dakavSirebuli iyo agresiasTan, umcrosebze faseulobebsa da prioritetebs Soris, romlebic sqesebs aqvT.
zrunvasTan, pasuxismgeblobasTan, daxmarebis Ziebasa da yuradRebasTan. gamokvlevaSi Tanasworobis koncefcia gviCvenebs, rom sqesTa socialuri identifikacia gvaZ-
monawileobdnen 3-11 wlis bavSvebi kunZul okinavadan, meqsikidan, filipinebidan, levs saSualebas qalebisa da mamakacebs Soris gansxvavebebisaTvis. amasTan, ise, rom am
indoeTidan, keniidan da amerikis SeerTebuli Statebidan. umniSvnelo genderuli dros ar daveyrdnoT ierarqiis princips (romelic mamakacs maRla ayenebs). es iTxovs
sxvaobebi aRmoCenili iyo sam SerCevaSi (amerikis SeerTebuli Statebi, filipinebi, sqesebs Soris partniorobis gacnobierebas (Segnebas) da faseulobebis iseT gana-

34 83
wilebas, rom likvidirebul iqnes wonasworobis darRveva kerZo, Tu sazogadoebriv kvira #3
cxovrebaSi. saqme exeba TiToeuli adamianis codnisa da talantis gamoyenebas imis leqcia—2 sT
misaRwevad, rom qalebi da mamakacebi Tanasworad monawileobdnen sazogadoebis mSe-
neblobaSi da rekonstruqciaSi. sqesTa Soris Tanasworobis dasamyareblad da Tema #3 - sqesis socializacia da misi institutebi.
SesanarCuneblad aucilebeli xelaxali gaazrebisa da gadafasebis mudmivi, uwyveti kulturis roli genderul socializaciaSi.
procesi.
arsebobs rigi RonisZiebebisa, romlebic cxovrebis yvela sferoSi da doneze qalTa leqciaze ganxiluli iqneba socializaciis cneba, diferencialuri socializacia
da mamakacTa Tanasworobis damkvidrebisaTvis unda gadatardes. yvelaze mniSvne- da misi meqanizmebi. ganxiluli iqneba, agreTve, socializaciis ZiriTadi institutebi
lovani miznebi, romlebic dRes am mimarTulebiT unda iqnes miRweuli aris: — ojaxi, mSoblebis qceva, gansxvavebuli samuSaos davaleba, bavSvebis movla da maTze
1. qalTa uflebebis, romlebic aseve adamianTa uflebebis ganuyofeli nawilia — zrunva, Tanatolebi, ganaTlebis sistema (saxelmZRvaneloebi, seqsizmi, feisizmi)
sruli miReba da pativiscema; agreTve, im zomebis gatareba, romlebic saSualebas masmedia, saTamaSoebi da sxv. kroskulturuli kvlevebis monacemebi am TvalsazrisiT.
miscems qalebs realuriad gamoiyenon sakuTari uflebebi; genderuli stereotipebis aTviseba xdeba bavSvobis asakidan socializaciis pro-
2. demokratiuli reprezentatiulobis ganviTareba da gaumjobeseba. miuxedavad qa- cesSi. socializacia gulisxmobs yvela im procesebis erTianobas, romelTa meSve-
lis pirobebis gaumjobesebisa, TiTqmis yvela qveyanaSi arasakmarisi reprezen- obiTac adamiani iTvisebs cxovrebiseul gamocdilebas, swavlobs yoveldRiuri
tatiulobaa. anu qalis monawileobis ararsebobaa gadawyvetilebis miRebis yvela cxovrebis normebs, stils, wesebs da Rirebulebebs, romlebic mocemul sazogado-
doeneze; ebaSia miRebuli. socializaciis meqanizmis Sesaswavlad sociologma e. gidensma
3. ekonomikuri damoukidebloba amis ganxorcielebisaTvis aucilebelia: Sromis Caatara Semdegi saxis eqsperimenti: qalebis jgufs aCvenes vardisfer mosaxvevSi
Tanabari anazRaurebis daweseba, kreditebis miRebis Tanabari SesaZleblobebi; gaxveuli patara bavSvi vardisferi qudiT. am bavSvze qalebi yvelaze xSirad ase
Sromis bazarze Tanabari pirobebis Seqmna; reagirebdnen: `rogori pataraa~, `namdvili mzeTunaxavia~, `ra nazi xma aqvs~ da a.S.
4. ganaTleba. igi Zlieri instrumentia — sqesTa Tanasworobis sferoSi, rameTu Semdeg qalebis amave jgufs aCvenes igive bavSvi, oRond amjerad bavSvi cisferebSi iyo
ganaTlebis wyalobiT sazogadoeba Taobidan Taobas gadascems rolebisa da gamowyobili. qalebma ar icodnen, rom pirveli da meore bavSvi erTi da igive iyo. e.w.
normebis Sesaxeb codnas. agreTve misi meSveobiT SeiZleba arsebuli ierarqiuli meore bavSvze Semdegi reaqciebi dafiqsirda: `Tavidanve etyoba, rom Zlieri mamakaci
sistemis koreqtireba; iqneba~ an `xedav, rogori boxi xmiT tiris, etyoba, rom Tavisas yovelTvis gaitans~.
5. orive sqesis erToblivi moqmedeba. Zalze mniSvnelovania orive sqesis SeTanxmeba, qalebs Zalian gaukvirdaT, roca gaiges, rom maT orive SemTxvevaSi erTi da igive bavSvi
arsebuli socialuri disproporciebis Sesaxeb da erToblivi moqmedeba mis warudgines.
gamosasworeblad. mniSvnelovania pasuxismgeblobisa da Zalisxmevis ganawileba; genderze zegavlenas axdens rogorc kulturuli normebi, romlebic adgens, Tu ra
gaeros, qalTa problemebisadmi miZRvnili, mesame konferenciis (naiobi, 1985) unda gaakeTon qalebma da ra mamakacebma, aseve socialuri informaciac, romelic
Semdgom sxvadasxva saerTaSoriso dokumentebSi gamoCnda sqesTa Tanasworobisadmi STaagonebs adamianebs, Tu ramdenad didia qalebsa da mamakacebs Soris sxvaobebi.
kompleqsuri midgomis axali koncefcia. genderul-roluri socializacia procesia, romlis drosac adamianebi swavloben, Tu
meinstrimingi (Mainstreaming) — kompleqsuri midgoma sqesTa Tanasworobis ra aris socialurad miRebuli qalebisTvis da ra — mamakacebisTvis.
problemisadmi, Znelad saTargmnia sxvadasxva enebze. magram es midgoma gulisxmobs gogonebsa da biWebs Soris bevri gansxvaveba aixsneba socializaciaSi gansxvavebiT.
sqesTa Soris Tanasworobis sakiTxebis integrirebis mcdelobas sazogadoebrivi bari, bekoni da Caildi (Barry, Bacon & Child, 1957) ikvlevdnen 100-ze meti qveynis
cxovrebis konteqstSi. amgvarad, is SeiZleba CamovayaliboT aseTnairad: `qalTa da socializaciis praqtikebs. maT aRmoaCines, rom biWebs Cveulebriv aswavlian miaRwios
mamakacTa Tanasworobis problemisadmi midgoma~. aRsaniSnavia, rom sqesTa Soris mizans, hqondes sakuTari Zalebis imedi, iyos damoukidebeli, maSin roca gogonebs
Tanasworobis kompleqsuri midgomis mimarT specialistTa erToblivi azri, Cveulebriv aswavlian izrunon sustebze, hqondeT pasuxismgeblobis grZnoba da iyvnen
konsensusi jer kidev ar arsebobs. kompleqsuri midgomis momxreebi Tvlian, rom yvela damjerebi.
qveyanaSi sqesTa Tanasworobis koncefcia unda detalurad ganimartos da aixsnas, litonma da romnim (Lytton & Romney, !991) ikvlies Crdilo amerikaSi Catarebuli 158
raTa gaTvaliswonebuli iyos qveynis specifika (pilitikuri wyoba, mmarTvelobis socializaciis kvleva metaanalizis saSualebiT. maT aRmoaCines, rom xelSesaxebi
struqtura, tradiciebi da a.S.) rezultatebi miRweuli iyo mxolod sqesiT gasazRvruli qcevis waxalisebis dros.
rac Seexeba zogadad `Mainstriming”-is koncefcias, misTvis amosavali wertili aris dasavleTis qveynebSi Catarebuli 17 gamokvlevis Sedegebi ki gviCveneben, rom
sazogadoeba mTlianad (mTlianobaSi). arsebobs gamoxatuli sxvaobebi bavSvis sqessa da mSoblebis mier maT aRzrdaSi
mokled ganvixiloT rogoria `Mainstriming”-is midgoma sxvadasxva qveynebSi. fizikuri dasjis gamoyenebis sixSires Soris. amasTan, biWebTan fizikuri dasja ufro
CrdiloeT qveynebis ministrTa sabWom aamuSava proeqti, romlis mizani iyo mkacri iyo, vidre - gogonebTan. gansxvavebebi biWebsa da gogonebTan moqcevaSi
meTodebis da instrumentebis amoqmedeba qalTa da mamakacTa Tanasworobis problemis mcirdeboda asakis matebasTan erTad.
integraciis mizniT Sromismowyobis da axalgazrdaTa saqmeebis politikaSi. proeqtis
struqtura iyo `qolgis~ msgavsi da moicavda moqmedebis rig sferoebs. diferencialuri socializacia - es aris procesi, romlis drosac adamiani iTvisebs
amoqmedda Semdegi nacionaluri proeqtebi: Tavisi sqesis Seabamis qcevis modelebs, Rirebulebebs da a.S. diferencialuri
socializaciis Canasaxebi vlindeba jer kidev bavSvis dabadebamde. mSoblebs undaT

84 33
genderuli sqemis Teoriis mixedviT? daniaSi ringstedis komunam aamoqmeda proeqti, romlis mizani iyo genderuli
11. rogor aris gagebuli am TeoriebSi genderuli cnobiereba? Tanasworobis problemis integracia sakadro politikaSi. misi mizani iyo, agreTve,
12. seminaris bolos studentebi gaecnobian maskulinoba-feminuribs s. bemis kiTxvaris genderuli Tanasworobis problematikis integracia komunis administraciis muSa-
principiT i. gendevaniSvilis mier qarTvel studentebze Catarebul gamokvlevis obaSi da gadawyvetilebis miRebis procesSi;
monacemebs. studentebs saSualeba eqnebaT agreTve, gamoikvlion sakuTari Tavi am
mimarTulebiT. fineTma proeqtis ganxorcieleba daiwyo samTavrobo doneze. yoveli saministro
proeqtis farglebSi gamoimuSavebda meTodebsa da instrumentebs genderuli Tanas-
ZiriTadi literatura: worobis problematikis sakuTar sferoSi integraciisaTvis;
1. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, gv.: 28-96;
2. genderuli Teoriebis anTologia, Semdgeneli n. berekaSvili, bakur sulakauris islandiaSi ganxorcielda ori proeqti: erTi q. reikiavikSi, meore q. akureirSi.
gamomc., 2003, gv: 15-38, 49-60, 63-79; Tavisufali drois organizaciis municipaluri komisiebis farglebSi tardeboda
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press, eqsperimentebi, romelic problemis mogvarebis gzebsa da da meTodebs avlenda.
Philadelphia,1992, gv.: 27-60. komisiebi TanamSromlobdnen sportul da kulturul organizaciebTan, raTa maT
moexdinaT resursebis (drois, sportuli moednebis, finansebis da a.S.) samarTliani
damatebiTi literatura: ganawileba qalebsa da mamakacebs Soris;
1. Judith Batler, Gender Trouble, Feminism and the subversion of identity, Routledge, Chapman & Hall,
Inc., 1990, gv.: 35-78; norvegiaSi amoqmedda ori proeqti — erTi nacionalur doneze, meore ki — regio-
2. Jacklin, C.N. (1989). Female and male: Issues of Gender. American Psychologist, 44, gv. :127-133; nalurze. Tavis Cveul saqmianobaSi am problemis integrireba moaxdina ojaxisa da
bavSvebis saqmeebis saministrom. mimdinareobs saxelmwifo moxeleebis momzdeba, rom-
3. Bussey K. & Bandura, A. (1984). Influence of Gender Constancy and social power on sex-linked
lebic CaerTvebian saqmeSi da pasuxismgeblebi iqnebian sqesTa Soris Tanasworobis
modeling. Journal of Personality and Social psychology, 47, gv.:1292-1302;
sakiTxebze;
4. Bern, S. L. (1981). Gender Schema theory: A cognitive account of sex-typing. Psychological Review, 88,
gv.:354-364;
SvedeTma aamoqmeda ori proeqti (orive regionalur doneze). regionaluri Zalovani
5. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto.
struqturebis yvelaze maRali donis moxeleebi TanamSromlobdnen am proeqtebTan.
Oxford University press, 2001, gv.: 337–339; aRsaniSnavia, rom Tanasworobis problemiT SeSfoTebulobis donis gasarkvevad
6. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, T. I, V; Sromismowyobis biuroSi moxda testireba (3 R meTodiT). am proeqtis farglebSi moxda
7. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second Tavisufali drois organizatori administraciuli struqturis samuSao procesSi
Edition, Fllin and Bacon, 1994, gv.: 199-204, 218-131; Tanasworobis axali meTodebiT integrireba.
8. Liben, L.S. & Signorella, M. L. (1980). Gender Related Schemata and constructive memory in Children,
Child Development, 51, gv.:11-17. fareris kunZulebze ki maswavebelTa momzadebis dawesebulebaSi xorcieldeba proeq-
ti, romlis mizania genderuli Tanasworobis problematikis integracia skolamdeli
asakis bavSvebis maswavebelTa momzadebis procesSi.

portugaliuaSi 1997 wels qveynis premier ministris TaosnobiT moxda genderuli


Tanasworobis gamyarebis gegmis SemuSaveba, romelSic yvela saministro iRebda
monawileobas. gegmis ZiriTad elementebs warmoadgendnen Semdegi aspeqtebi: im
sakiTxebis integracia saskolo programebSi, romlebic genderul Tanasworobas exeba,
axal samuSao adgilTa Seqmnis programebi, mosamsaxureTa ideuri momzadeba
genderuli Tanasworobis ideis mimReblobisaTvis. statistikuri monacemebis
xelaxali analizi da am monacemTa dalageba sqesobrivi niSniT;

axal zelandiaSi 1995 wels qalTa saqmeebis saministrom gamoaqveyna saxelmZRvanelo


analizisTvis, romelic iTvaliswinebs qalTa da mamakacTa damaxasiaTvebel yvela
kritetiums. am saxelmZRvanelos (faqtiurad gzamkvlevis) mizania, rom daexmaros
yvelas, vinc amzadebs proeqtebs genderuli Tanasworobis problematikasTan
dakavSirebuli mTavrobis politikuri miznebis praqtikuli ganxorcielebisaTvis.
Tumca isic unda iTqvas, rom saxelmZRvanelos ZiriTadi debulebebi exeba ara mxolod
samTavrobo seqtors, aramed _ kerZo organizaciebsac.

32 85
aRsaniSnavia, rom ganviTarebis saqmeebSi TanamSromlobis SvedeTis saerTaSoriso modelireba — swavlis forma sxvis swor qcevaze dakvirvebis saSualebiT.
saagento _ SIDA, 1980 wlidan moyolebuli muSaobs qalTa da mamakacTa Tanasworobis
problemisadmi kompleqsuri midgomis sakiTxebis TanamSromlobis sferoSi da prototipi - prototipis cneba farTed gamoiyeneba kognitur fsiqologiaSi, kerZod,
ganviTarebis saqmeSi gamoyenebisaTvis. axal programaSi, romlebic exeba qalTa da ki informaciis amocnobis, gadamuSavebisa da Senaxvis modelebSi. prototipi
mamakacTa Tanasworobis waxalisebis moqmedebebs partnior qveynebSi (1997) warmoadgens ama Tu im obieqtis (an movlenis) arsebiTi niSnebis krebuls, romelic
kompleqsuri midgoma aris gansaxRvruli, rogorc mTavari midgoma. saukeTesod da srulad asaxavs am obieqtebs (an movlenebs) an maT klasebs. informaciis
identifikacia anu `kognituri Zieba~ Semosuli informaciis prototipTan Sedarebis
leqciis Semdeg studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi: gziT mimdinareobs.

androginia - androginiis cnebis mixedviT, yovel adamians, damoukideblad


androcentrizmi — mamakacze orientirebuli.
biologiuri sqesisa, SeiZleba hqondes rogorc maskulinobis, aseve feminurobis
genderuli Tanasworoba — Tanasworoba kanonis winaSe, SesaZleblobaTa Tanasworoba, Tvisebebi da aerTianebdes sakuTar TavSi rogorc tradiciul mamakacur Tvisebebs,
romelic moicavs adamianuri kapitalisa da warmoebis sxva resursebis Tanaswor aseve — tradiciul qalur niSnebs.
xelmisawvdomobas, agreTve, Tanasworobas Sromos anazraurebaSi da interesebis
kognituri modeli — metafora, romelic dfuZnebulia dakvirvebebze da daskvnebze
gamoxatvis da gadawyvetilebis miRebis Tanasworobas.
da aRwers informaciis Semosvlis, Senaxvis da gamoyenebis procesebs.
genderuli meinstrimingi - qalTa da mamakacTa Tanasworobis problemisadmi midgoma
kognituri Teoria — Teoria, romelic gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs adamianis
informaciis gadamamuSavebel sistemebs. igi adamians ganixilavs rogorc informaciis
studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi moamzadon
gadamamuSavebel sistemas.
saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi.
verbaluri da kognituri reprezentaciebi — informaciis Senaxvis forma, romelic
seminari #7 miiReba obieqturi informaciis pirovnuli gamocdilebisa da interesebis WrilSi
Tema #7 (2 sT) gadamuSavebis Sedegad.
seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia. seminarze
gaimarTeba diskusia ZiriTad sakiTxTa garSemo. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis genderuli sqema - hipoTeturi kognituri struqtura, romlis saSualebiTac xdeba
kiTxvebi: genderTan dakavSirebuli informaciis aRqma, gadamuSaveba da gamoyeneba.
1. ras niSnavs androcentrizmi?
2. saidan iRebs androcentrizmi saTaves? leqciis Semdeg studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil
3. rogori iyo plstonisa da aristoteles Sexedulebebi qalebisa da mamakacebis droSi moamzadon saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis
funqciebze? maT Tanasworobaze? masalebi.
4. ra mniSvneloba hqonda froidis fsiqoanalizur Teorias androcentrizmis
ganmtkicebaSi? ratom? seminari #2 (Tema # 2 ) — 2 sT
5. ra aris genderuli Tanasworoba gansazRvrebis moxedviT? axseniT Tqveni sitvebiT. seminarze moxdeba studentis mier momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba
moiyvaneT magaliTebi; jgufuri diskusia seminaris Temaze. kerZod, dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi:
6. ra aris genderuli meinstrimingi da riTi gansxvavdeba igi genderuli 1. rogoria froidis mixedviT, genderuli identifikaciis meqanizmi?
Tanasworobisagan? 2. ra mniSvneloba hqonda froidis Teorias genderuli kvlevebis ganviTarebisTvis?
7. rogoria genderuli Tanasworobis damkvidrebis mcdelobis modelebi sxvadasxva 3. ratom akritikebdnen feministebi froids? rogoria maTi argumentebi?
qveynebSi? moiyvaneT konkretuli magaliTebi; 4. rogoria socialur-kognituri Teoriis mixedviT, genderuli identifikaciisa da
8. qveynisaTvis genderuli Tanasworobis politikis SemuSavebisas mniSvnelovania Tu tipirebis meqanizmi?
ara am qveynis kulturuli faqtorebis gaTvaliswineba? ratom? 5. rogoria socialur-kognituri Teoriis roli genderis, rogorc socialur-
9. qveynisaTvis genderuli Tanasworobis politikis SemuSavebisas, Tqveni azriT, ra kognituri konstruqtis Tanamedrove gagebaSi?
faqtorebis gaTvaliswinebaa mniSvnelovani? ratom? 6. ratom aris mniSvnelovani kroskulturuli kvlevebisTvis kognituri ganviTarebis
Teoria?
amasTanave, seminarze SemuSavebuli iqneba genderuli Tanasworobis qarTuli 7. rogoria androginiis koncefciis mecnieruli da praqtikuli mniSvneloba?
modelis studenturi varianti. amisaTvis maT daevalebaT (leqciis Semdeg) winaswar 8. rogor aris gagebuli genderul-roluri transcendenciis stadiebis TeoriaSi
gansazRvron da seminarze warmoadginon: ZiriTadi sferoebi, sadac sqesTa androginia?
uTanasworoba gansakuTrebiT TvalSisacemia, ZiriTadi faqtorebi, romlebic, maTi 9. ratom aris es Teoria mniSvnelovani genderuli kvlevebis ganviTarebisTvis?
azriT, gansazRvraven movlenaTa aseT viTarebas (pirovnuli, kulturuli, 10. ra faqtorebi gansazRvravs genderul identifikaciisa da tipirebis meqanizms
politikuri), ZiriTadi nabijebi, romlebic unda gadaidgas Tanasworobis misaRwevad,
86 31
am TeoriaSi, iseve, rogorc zogadad kognitur fsiqologiaSi, ismeba sakiTxi ZiriTadi sferoebi, sadac unda gatrdes struqturuli cvlilebebi, uaxloesi
informaciis gadamuSavebis sistemebis gamtarunarianobisa da informaciis kodirebis Sedegebi da samomavlo prognozebi.
Sesaxeb. sqemis Teoriis warmomadgenlebi aRiareben fsiqikuri energiis ekonomizmis
princips da aRniSnaven, rom Cven ar vaxdenT mTeli Semosuli informaciis ZiriTadi literatura:
gadamuSavebas. Cveni samyaro savsea adamianTa, saganTa da sxvadasxvagvar situaciaTa 1. genderuli Teoriebis anTologia, Semdgeneli nana berekaSvili, bakur sualakauris
uTvalavi raodenobiT. Cven SeiZleba gavgiJebuliyaviT, rom SegvemCnia da gamomcemloba, 2003, gv.: 15-62;
gadagvemuSavebina Semosuli sruli informacia gamonaklisis gareSe. sinamdvileSi Cven 2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
gadavamuSavebT mxolod imas, rasac vamCnevT. magram ra gvaiZulebs yuradReba Edition, Fllin and Bacon, 1994, gv.: 211-237;
mivaqcioT swored am movlenebs? kognituri sqemis Teoria am sakiTxze pasuxis 3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, gv.: 282-303.
gasacemad gamoyofs iseT parametrebs, rogoricaa zoma, feri, intensivoba da siaxle 4. Gender Mainstriming - – www.un.org/womenwatch/
(uCveuloba). amave dros, aranakleb rols TamaSobs adamianis wina gamocdilebac da
agreTve, adamianis gaTviTcnobierebuloba imaSi, Tu ra aris mniSvnelovani mocemul
situaciaSi da ra — ara (sxvagvarad rom vTqvaT, codna imisa, Tu ramdenad damatebiTi literatura:
mniSvnelovania, ramdenad Rirebulia ama Tu im informaciis (an parametris) SemCneva da 1. qalis adamianis uflebebi nabij-nabij, redaqtor-gamomcemlebi: Suleri m.a. Tomasi
am situaciis gadamuSavebis saerTo kognitur procesSi CarTva). imisaTvis, rom Cveni d.q., Tb., gamomc.: logos presi, 2001.
mravalsaxovani gare samyaro daviyvanoT kogniturad aRqmad formamde, Cven 2. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 267-303
vanawilebT Semosul informacias calkeul kategoriebad. amgvarad formirdeba
3. m. wereTeli, qalTa uflebebi maTi Rirebulebebis TvalsazrisiT (mon.), Tb., 2000,
gansakuTrebuli kognituri kategoriebi, romlebsac sqemebs uwodeben. sqemebi
gv.: 6-32;
gavlenas axdenen imaze, Tu rogor xdeba Semosuli informaciis aRqma, Senaxva da
4. Barbara Reskin, Irene Padavic, Women and Men at Work, Pine Forge Press, 1994, p.: 31-43
aRdgena. mokled, sqemebi warmarTaven informaciis gadamuSavebis process. fiskesa da
5. Theoretical Perspectives on Sexual Difference, edited by Deborah L. Rhode, Yale University press,
teiloris (Fiske & Taylor) mixedviT, Cveulebriv, Cven gvaqvs winaswar momzadebuli
1990, p.: 239-257
kognituri kategoriebi socialuri situaciebis (movlenebis sqemebi) umravleso-
6. http://www/unhchr.ch/women/genderequality.html
bisTvis, adamianebisaTvis, romlebsac vicnobT (pirovnuli sqemebi) da socialuri
jgufebisaTvis, romelTa identifikaciac genderis, eTnikuri mikuTvnebulobis da
moRvaweobis saxeebis (roluri sqemebi) safuZvelze xdeba. msgavsi kategoriebi
marTaven adamianebisa da situaciebis Sesaxeb Semomavali informaciis gadamuSavebas.
amgvarad, genderuli sqemis Teoria genderis struqturirebaSi iTvaliswinebs
rogorc socialuri da kulturul faqtorebs, aseve kognituri ganviTarebis
SesaZleblobebsa da kognituri funqciebis Taviseburebebs. amitom, erTi SexedviT, es
Teoria universaluradac SeiZleba mogveCvenos. magram Tu yuradRebiT gavaanalizebT
mas, aRmovaCenT, rom igi adekvaturad ver asaxavs genderis, rogorc socialur-
kulturuli konstruqtis raobas. saqme isaa, rom sqemis Teoriis mixedviT, genderi
kognituri kategoriaa da amdenad, igi mxolod codnis matarebeli konstruqtia.
sinamdvileSi ki genderi moicavs emociur, SefasebiT damokidebulebasac, romelic
mWidrod aris dakavSirebuli Sinaarsobriv mxaresTan da Rrma mTlian pirovnebiseul
xasiaTs atarebs.
es Teoria ver iTvaliswinebs, agreTve, genderuli cnobierebis Camoyalibebis
aracnobier meqanizmebsac. saqme isaa, genderis konstruqti (iqneba es genderuli
Rirebulebebi, stereotipebi Tu sxv. ) umeteswilad adamianebis mier cxovrebiseuli
gamocdilebis SeZenis procesSi yalibdeba da igi xSirad aracnobieri swavlis Sedegia.

saleqcio kursis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:

genderuli identifikacia — sakuTari Tavis ama Tu im sqesisadmi mikuTvnebuloba.

genderuli tipireba - procesi, romelic mdedrsa da mamrs gardaqmnis feminur an


maskulinur arsebad (e.i. qalad da mamakacad) cnobilia, rogorc sqesad tipirebis (an
genderuli tipirebis) procesi.

30 87
kvira #8 sakuTar gamocdilebas, Sexedulebas, pirad azrs an intesess, aramed informacias,
leqcia - 2 sT romelsac iReben sxvebisgan. ase magaliTad, bavSvebi da mozardebi mSoblebisgan, naTe-
savebisgan an sxva avtoritetuli pirovnebebisgan (an jgufebisagan) arkveven, Tu
Tema #8 - qali samxreT kavkasiis kulturaSi. rogor unda moiqcnen ama Tu im cxovrebiseul situaciaSi, magaliTad, qorwilSi,
qarTuli kulturis genderuli analizi panaSvidze da sxva mraval yofiT situaciaSi, romelic adamianTa urTierTobebs
moicavs.
leqciaze warmodgenili iqneba azerbaijanel, somex da qarTvel xalxTa marTalia, adamianebi TviTon qmnian socialur normebs, Rirebulebebs, wes-Cveu-
tradiciuli kulturis genderuli analizi. kerZod, ganxiluli iqneba saojaxo yofa, lebebs da a.S., magram, amave dros, TiToeuli adamiani akvirdeba sxvas da Tavis qcevas
qalisa da mamakacis qonebrivi da uflebrivi statusi ojaxsa da sazogadoebaSi, Sromis afasebs marTebulad manam, sanam igi Tavisi relevanturi jgufis msgavsad iqceva. amas
genderuli ganawileba, qorwinebis genderuli analizi. ganxiluli iqneba, agreTve, socialuri Semowmeba hqvia.
saqarTvelos mTaSi gavrcelebuli sqesobrivi urTierTobebis wawlobisa da amgvarad, genderi Zlieri zegavlenis qveS imyofeba rogorc kulturuli normebis
sworfrobis institutebi. mokled warmodgenili iqneba, agreTve, samxreT kavkasiaSi mxridan, romelic adgens, Tu ra unda gaakeTon mamakacebma da qalebma, aseve
mimdinare genderuli cvlilebebi rogorc ojaxis, aseve sazogadoebrivi cxovrebis socialuri informaciis mxridanac, romelic STaagonebs adamianebs, Tu raoden didi
sxvadasxva doneebze. gansxvavebaa qalebsa da mamakacebs Soris. genderul-roluri socializacia procesia,
kavkasiis saxelmwifoTa (azerbaijani, somxeTi, saqarTvelo) da ruseTis samxreT romlis drosac adamianebi swavloben, Tu ra aris socialurad miRebuli qalebisTvis
nawilis (Crdilo kavkasia) xalxTa kultura koleqtivisturi tipisaa da sqesobriv- da ra — mamakacebisTvis.
genderuli ideologiac tradiciulia. tradiciulad qali aq dedisa da ojaxis S. berns genderis, rogorc kognituri kategoriis sailustraciod moyavs Semdegi
diasaxlisis roliT iyo SezRuduli. misi ZiriTadi funqcia iyo bavSvebis aRzrda, magaliTi: erTxel mxatvarma daxata patara komiqsi: ori personaJi sicivisgan
ojaxis movla da Sina mrewveloba, agreTve, tradiciebis dacva da axali TaobebisaTvis gawiTlebuli yurebiT dgas quCaSi zamTris civ amindSi. erTi ambobs: `raSi mWirdeba
maTi gadacema. tradiciuli mentalitetis mixedviT qals, garda amisa, mSvidobis qudi, me sicivis ar meSinia~. meore ki pasuxobs: `me quds ar vatareb, radgan
myofelis funqciac eniWeboda, rac istoriulad ojaxebs Soris arsebuli varcxnilobas mifuWebs~. dasmul kiTxvaze, Tu romeli maTgania gogo da romeli — biWi,
dapirispirebebis mogvarebis tradiciul xerxebSi vlindeboda. bernis azriT, pasuxis gacema aravis ar gauWirdeba, radgan orive fraza asaxavs
kavkasiuri normaa ojaxis uxucesi qalis instituti. mas ebara ojaxis mier mTeli saerTod miRebul stereotips.
wlis ganmavlobaSi moweuli sursaT-sanovagis da fuladi saxsrebis Senaxva, saWmlis SigadaSig Cven vxvdebiT adamianebs, romelTa sqesis gansazRvrac gviWirs. Cveu-
momzadeba, sanovagis da Sromis Tanabari ganawileba rZlebisa da Svilebis lebriv aseTi situaciebi garkveuli dafiqrebisa da msjelobis sagani xdeba xolme.
ojaxebisTvis misi suladobis, asakis da sqesis mixedviT. berns moyavs Tavisi TanamSromlis klifis magaliTi, romelic studentobis dros
qalis statusi regulirdeboda tradiciuli samarTlis normebiT (adaTebiT, restoranSi muSaobda oficiantad. igi specialurad icvamda iubkas, frCxilebze
uxucesTa sabWoebis gadawyvetilebebiT, musulmanur nawilSi —SariaTiT) da isvamda laqs da ikeTebda makiaJs. garSemomyofi adamianebis umravlesobas ar SeeZlo am
oficialuri samarTlis normebiT -samarTlis wignebiT (dawyebuli me-11 s. -dan). ambis mSvidad yureba. bernis azriT, amis mizezi klifis mier sazogadoebaSi miRebuli
samarTlis normebSi detalurad iyo gansazRvruli qalis ojaxuri da qonebrivi normebis darRveva ki ar iyo, aramed is, rom maT ar icodnen, rogor moqceuliyvnen
uflebebi. mTaSi qalis memkvidreobis ufleba ar hqonda, mas aZlevdnen mziTvs, adamianTan, romlis sqesic gaurkvevelia.
romelic Semoifargleboda qalis tansacmliT da xelsaqmis yuTiT. barSi, SedarebiT fsiqologebis krosis da markusis (Cross, Markus) azriT, aseTi SemTxvevebi
SeZlebul ojaxebSi qals memkvidreobaSi aZlevdnen miwas. Cveulebriv qali gansakuTrebuli interesis Rirsia, radgan isini xazs usvamen genderis, rogorc
sazogadoebriv-politikur cxovrebaSi da gadawyvetilebis miRebaSi ar monawileobda. socialuri kategoriis mniSvnelobas. maT magaliTad moyavT gaurkveveli sqesis mqone
Tumca saqarTvelos oqros xanaSi 12s. — Si qveyanas qali (Tamar mefe) marTavda. garda petis istoria satelevizio Soudan. isini aRniSnaven, rom adamianebi, romlebic
amisa, kavkasiaSi Zalian xSirad dedofalTa da Tavadis qalTa pirovnuli naxulobdnen scenebs am personaJis monawileobiT, ganicdidnen Sinagan diskomforts,
gadawyvetilebebi erTmniSvnelovnad gansazRvravda qveynis bedsa da politikur radgan ar icodnen, Tu rogor unda aReqvaT am adamianis qceva misi genderuli
cxovrebas. amdenad, istoriulad kavkasieli qali religiis, zneobisa da mikuTvnobulobis Sesaxeb informaciis ararsebobis gamo.
saxelmwifoebriobis SenarCunebis funqcias atarebs. maRali wris qalebis imisaTvis, rom gasagebi gaxdes, Tu ra didi miSvneloba aqvs genders adamianis Sesaxeb
sarwmunoebis, enisa da eris gadarCenisaTvis Cadenili gmirobebis istoriuli da informaciis gadamuSavebisas, genderuli sqemis Teoriis warmomadgenlebi aRniSnaven,
istoriul-literaturuli magaliTebi kavkasiaSi axali Taobebis aRzrdis erT-erTi rom adamianebi ar aqceven yuradRebas adamianis Tvalebis an Tmis fers, aviwydebaT Tu
mniSvnelovani istoriuli institutia. rogor iyo igi Cacmuli, an ra erqva mas, magram praqtikulad yovelTvis axsovT qali iyo es
samxreT kavkasiaSi qalis yofiTi da sazogadoebrivi urTierTobebis Sesaswavlad adamiani Tu kaci. magaliTad, greidim (Grady) daadgina, rom metros mgzavrebi, romlebsac
mniSvnelovania kavkasiuri ojaxis ganxilva, radgan swored ojaxi warmoadgenda, sTxovdnen aReweraT molare, romelmac maT bileTi miyida, pirvel rigSi an meoreSi mainc,
Cveulebriv, qalis moRvaweobis erTaderT asparezs. zogadkavkasiuri ojaxis tipi asaxelebdnen mis sqess. amgvarad, am tipis dakvirvebebze da eqsperimentebze dayrdnobiT,
moicavs rig Tvisebebs: ojaxis `ufrosi mamakacis~ ganusazRvreli uflebebi anu ojaxis genderuli sqemis Teoris warmomadgenlebi asabuTeben, rom sqesi warmoadgens
marTvis avtoritaruli forma, ufros-umcrosobis instituti, ojaxis wevrTa umniSvnelovanes socialur kategorias, romlis saSualebiTac Cven vaxdenT garSemomyofi
statusis ierarqiuloba, qalis damokidebuli mdgomareoba, `ufrosi qalis~ adamianebis Sesaxeb informaciis gadamuSavebas.

88 29
sqemebs eyrdnobian. Zalaufleba danarCen qalebze, Sromis mkacri sqesobriv-asakobrivi ganawileba,
am Teoriis mixedviT, adamianebis umravlesobas aqvs mdidari da mravalferovani `ganridebisa~ da `umZraxobis~ wes-CveulebaTa dacva. qalis uflebriv mdgomareobis
genderuli sqemebi. genderul sqemasTan dakavSirebulia iseTi koncefciebic, rom- erT aspeqts `ufrosi qalis~ maRali statusi warmoadgenda, xolo meores _ ki
lebic SeiZleba metaforulad ukavSirdebodes genders (iseTebi, rogoricaa, ferebis danarCeni qalebis uufleboba. SeiZleba vilaparakoT `ufrosi qalis~ saerTokavkasiur
genderuli aRqma, mTvaris am mzis genderuli gaazreba da sxv.). modelze, romelsac axasiaTebs rigi saerTo niSnebi. esenia: `ufrosi qalis~
genderuli sqemis Teoriis mixedviT, arsebuli sxvaobebi informaciis naklebdasaqmebuloba ojaxSi, qalebis SromiTi saqmianobis organizeba,
gadamuSavebaSi dakavSirebulia adamianTa genderulad tipirebis xarisxTan. aRmzrdelobiTi funqcia, tradiciebisa da sawesCveulebo ritualebis Sesrulebis
genderuli rolis transcendenciis stadiebis Teoriisgan gansxvavebiT genderuli xelmZRvanloba. `ufrosi qali~ iTvleboda erTmmarTvelad mxolod Sida saojaxo
sqemis Teoria ar aRiarebs genderuli tipirebis maRal xarisxs momwifebis ganuyofel saqmianobis sferoSi. `ufrosi qalis~ uflebrivi mdgomareobis gamoxatulebis
nawilad. am Teoriis mixedviT, bavSvebi ufro genderulad tipirebulni xdebian, simbolo iyo saojaxo sursaTis Sesanaxi saTavsos gasaRebis mudmivad Tan tareba da
radgan ufrosebi aswavlian maT samyaros sqesis mixedviT dayofas. saxlSi, gogonebs sursaT-sanovagis ganawileba ojaxis wevrebs Soris. ojaxis `ufrosi qalis~ funqcia
eZaxian `lamazs~ da aqedan gamomdinare, bavSvebSi silamazis cneba qalebTanaa iyo, agreTve, ojaxuri tradiciebis Taobidan Taobaze gadacema da amdenad, Senaxva.
dakavSirebuli. skolaSi, xSirad biWebi erT rigSi arian gamwkrivebulni, gogonebi ki — `ufrosi qalis~ uflebebi vlindeboda saojaxo xalxur etiketSic: mamakacebi mas
meoreSi. am Teoriis mixedviT, ufrosebis mxridan aseTi qceva iwvevs genderuli sqemis pativs scemdnen, igi saojaxo saqmeebis garCevaSi monawileobda, sadavo situaciaSi mis
ganviTarebas bavSvebSi. socializaciis mniSvneloba xazgasmulia genderuli sqemis azrs gadamwyveti Tu ara, gasaTvaliswinebeli mniSvneloba mainc eniWeboda.
TeoriaSi im debulebiTac, romlis mixedviTac, bavSvebis aRzrda SesaZlebelia ise, rom Cveulebriv, `ufrosi qali~ iyo is erTaderTi qali (garda bavSvebisa), visTanac
minimumamde daviyvanoT genderuli sqema da Tavidan aviciloT genderuli urTierTobda ojaxis `ufrosi mamakaci~. `ufrosi qali~ imdenad mniSvnelovani figura
stereotipuli azrovneba. iyo ojaxSi, rom misi statusi da avtoriteti mniSvnelovanwilad gansazRvravda
amgvarad, sqema Sexedulebebis kompleqsia, romelic gamoiyeneba informaciis saerTod ojaxis statussa da avtoritets.
organizebisTvis, axali informaciis filtraciisTvis da kognituri moRvaweobis me- 20 saukunemde azerbaijanSi gabatonebuli iyo ojaxis mkveTrad gamoxatuli
mimarTulebis micemisTvis. genderuli sqemis Teoria varaudobs, rom genderuli patriarqaluri wyoba. ojaxis ufrosi warmoadgenda ojaxis moZravi da uZravi qonebis
prioriteti konkretuli kulturis sazRvrebSi informaciis organizaciis erTpirovnul mflobelsa da sruluflebian mmarTvels. ojaxis SigniT arsebuli
safuZvelia. qonebrivi urTierTobebi mTlianad damokidebuli iyo ojaxis ufrossze.
rogorc vxedavT, genderuli sqemis Teoria kognituri ganviTarebisa da socialur- daoblebul arasrulwlovan bavSvebs uniSnavdnen meurves — umetaswilad biZas
kognituri Teoriis modifikaciaa. mamis an dedis mxridan. ojaxis ufrosis anderZis ararsebobis SemTxvevaSi qoneba
amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom genderuli sqemis Teoria erTaderTi fsiqologi- iyofoda SariaTis kanonebis mixedviT. vaJSvils orjer ufro meti wili ergeboda
uri Teoriaa, romlic ara mxolod bavSvebis mier genderuli identifikaciisa da saerTo qonebidan, vidre — qaliSvils. gardacvlili ojaxis ufrosis qvrivi iRebda
genderuli tipirebis procesis meqanizmebs swavlobs, aramed im kognituri struq- mTeli qonebis erT merved nawils da aseve im qonebas, romelic piradad mas ekuTvnoda
turebis Camoyalibebisa da moqmedebis meqanizmebsac, romlebic genderuli identi- saqorwino SeTanxmebis Tanaxmad.
fikaciisa da tipirebis Sedegad yalibdeba cnobierebaSi. sxvagavarad rom vTqvaT, azerbaijanul ojaxSi mniSvnelovani adgili ekava soflis uxucesebis — aRsakalebis
genderuli sqemis Teoria mimarTulia axsnas genderuli cnobierebis meqanizmebic. instituts. maT rCevas ekiTxebodnen da maTi azri metad mniSvnelovani iyo sofelSi
genderuli sqemis Teoria gamoyofs genderuli identifikaciisa da tipirebis or romelime ojaxSi garkveuli problemis gadawyvetisas. aRsakalebi adaTis mimdevarni,
ZiriTad socialur-fsiqologiur meqanizms. es aris normatiuli da informaciuli damcvelni da gamtarebelni iyvnen. isini adaTisa da SariaTis safuZvelze
zewola. termini `normatiuli~ zewola aRwers meqanizms, Tu rogor xdeba adamianis gadawyvetdnen sazogadoebriv da saojaxo problemebs. isini saqmebis gansaxilvelad
`iZuleba~ Seewyos sazogadoebriv an jgufur molodinebs, raTa sazogadoebam ar meCeTTan ikribebodnen saRamos locvis Semdeg. Cveulebriv, am Sekrebas molac
uaryos igi. `normatiuli~ zewolis meqanizmi am sazogadoebaSi miRebuli qcevis eswreboda. axalgazrdebs da bavSvebs da, aseve, qalebsac am SekrebebSi monawileobis
normebis waxalisebaSi da am sazogadoebaSi miuRebeli qcevis normebis e.w. `dasjaSi~ ufleba ar hqondaT. Zalian iSviaTad Sekrebas eswrebodnen is moxuci qalebi, romlebic
gamoixateba. gamokvlevebma aCvena, rom genderuli rolis Seusabamo qceva gansakuTrebuli pativiscemiT sargeblobdnen sazogadoebaSi. maTi mowveva krebaze
gansakuTrebul zians ayenebs popularobas biWebs Soris da rom mSoblebi uaryofiTad mxolod maSin xdeboda, roca gansaxilveli sakiTxi qals exeboda an qaliSvilis bedTan
reagireben TavianTi bavSvebis im TamaSebze, romlebic damaxasiTebelia sawinaaRmdego iyo dakavSirebuli. amgvarad, qalis sazogadoebrivi cxovreba SezRuduli iyo. igi
sqesisaTvis. ase magaliTad, Tu biWi TojinebiT TamaSobs, mas deda eubneba - `ara gadawyvetilebis miRebis procesSi ar monawileobda. ufro metic, qalis uflebebi
grcxvenia, gogo xom ara xar?!~, xolo danarCeni bavSvebi dascinian da qalaCunas SezRuduli iyo ojaxSic.
eZaxian. Tu gogona saxls ar alagebs an Tavis nivTebs yris, mSoblebi mas xSirad ase ojaxur urTierTobebSi batonobda umcrosebis mxridan ufrosebis sruli
mimarTaven - `sircxvilia, Sen xom gogo xar da mowesrigrbuli unda iyo~ da a.S. morCileba. vaJiSvils ar hqonda ufleba Sepasuxeboda (SekamaTeboda) an ar
informaciul zewolaSi moiazreba is, rom adamiani afarToebs ra Tavis codnas damorCileboda mamas, miTumetes ki papas. amgvarad, mamis an papis gadawyvetilebas ama
sakuTari Tavis da samyaros Sesaxeb, amave dros, igebs imasac, Tu ra pozicia unda Tu im ojaxuri an sameurneo sakiTxTan dakavSirebiT kanonis Zala hqonda ojaxis
daiWiros ama Tu im socialur sakiTxebTan mimarTebaSi, Tu ra poziciaa miRebuli da umcrosi wevrebisaTvis. ufrosebis pativiscema dRemde warmoadgens azerbaijaneli
mowonebuli mis sazogadoebaSi. am SemTxvevaSi adamianebi ZiriTadad eyrdnobian ara xalxis saojaxo da sazogadoebrivi cxovrebis mniSvnelovan elements.

28 89
istoriulad azerbaijanSi mamakacs qalTan SedarebiT privilegirebuli mdgoma- gaivlian gederuli tipirebis 2 etaps. I- dan II-ze gadasvla dakavSirebulia socialur
reoba ekava. es upiratesoba vrceldeboda rogorc sazogadoebriv doneze, aseve zewolasTan. II-dan III etapze gadasvlis dros ki socialuri mxardaWera Zalian sustia
ojaxur cxovrebaSic. mSobliur saxlSi qaliSvili srulad emorCileboda dedas da da swored amitomaa, rom arc ise bevri adamiani axerxebs genderiT gansazRvruli
bebias. qaliSvils ar hqonda ufleba Sepasuxeboda ufrosebs an gamoexata raime qcevisa da azrovnebis transcedencias. magram isini vinc amas axerxeben, srulfasovan
ukmayofileba, gansakuTrebiT ki, mamisa da papis TandaswrebiT. gaTxovili qali yvela pirovnebebad yalibdebian.
sakiTxSi emorCileboda ojaxis ufros diasaxliss — dedamTils an ufrosi mazlis am TeoriaSi nacadia genderuli tipirebis problemis ganxilva pirovnebis Teoriis
cols. Tu axaldaqorwinebulebi cxovrobdnen qmris mSoblebTan erTad, maSin WrilSi, romelic iTvaliswinebs, rogorc socialuri garemos zegavlenas, aseve —
axalgazrda qali unda morideboda yvela mamakacs ojaxSi. mas ar hqonda, agreTve, im adamianis kognituri ganviTarebis stadiebsac. mniSvnelovania, rom es Teoria moicavs,
oTaxSi Sesvlis uflebac, sadac ufrosebi isxdnen da Tu saxlSi calke oTaxi ar iyo, ara mxolod genderuli identifikaciisa da tipirebis zogad kanonzomierebebs
igi udides dros samzareuloSi atarebda. axalgazrda rZali movale iyo saRamos (rogorc es aqamde ganxilul TeoriebSi iyo), aramed xazs usvams pirovnuli arCevanis
savele samuSaoebidan dabrunebuli ojaxis yvela mamakacisaTvis fexebi daebana. da Tavisuflebis rols genderuli tipirebis procesSi. amdenad, TviTon tipirebasac
amasTan qals saxe dafaruli unda hqonoda. Tu ki ojaxSi rZali ar iyo, maSin am igi rogorc e.w. yalibs ki ar ganixilavs, romelic uSvebs feminuri, maskulinuri an
movaleobas qaliSvili asrulebda. azerbaijanuli wes-Cveulebebis mixedviT, axalgaz- Tundac androginuli da aradiferencirebuli tipis arsebobas, aramed am socialuri
rda rZals pirveli Svilis gaCenamde ufleba ar hqonda uSualod miemarTa ojaxis yalibis modificirebas pirovnuli interesebis, motivebis da SesaZleblobebis
romelime ufrosi wevrisaTvis an maT mier dasmul SekiTxvaze epasuxa. amitom, icavda WrilSi. sxvagavrad rom vTqvaT, es Teoria iTvaliswinebs pirovnebaTSoris indivi-
ra adaTs, ojaxis ufrosi wevri TviTonac erideboda rZalTan Sexvedras da dualur gansxvavebebs. swored amitom igi metad mniSvnelovania genderuli kvlevebis
SeZlebisdagvarad ar elaparakeboda mas. axalgazrda qali movale iyo ojaxis yvela ganviTarebisaTvis. magram, gender-roluri transcendenciis stadiebis Teoria Zalian
mamakacisgan daemala rogorc saxe, aseve Tmebic. ufrosi qalebis garemocvaSi ki mas zogadia da adamianis ganviTarebis ufro fundamentur principebs gamoxatavs. misi
mxolod piri, nikapi da yeli unda daefara TavSalis boloTi. miuReblad iTvleboda, naklia empiriuli masalaze dayrdnobiT gamovlenili ZiriTadi principebis damadas-
agreTve, qalis mxridan xmamarali saubari da xSiri sicili. axalgazrda qals ar hqonda turebel konkretuli kanonzomierebebis ararseboba. am Teoriis farglebSi ar aris
ufleba qmris da ufrosi diasaxlisis nebarTvis gareSe wasuliyo mSobliur saxlSi, gadawyvetili, agreTve, genderuli cnobierebis (genderulad normatiulad tipire-
gasuliyo baRSi an mezobelTan stumrad. bulis Tu transcendentulis), rogorc konstruqtis raobisa da misi moqmedebis
bavSvebis movla mTlianad qalis movaleobas warmoadgenda. mama ara Tu ar meqanizmebis problema. miuxedavad amisa, swored genderuli tipirebisa da genderuli
monawileobda bavSvebis aRzrdaSi, aramed igi mSobliuri grZnobebis gamovlenisganac rolis transcendenturma midgomam dasva mecnierTa winaSe genderTan dakavSirebuli
ki ikavebda Tavs. es gansakuTrebiT miuRebeli iyo ucxoebis garemocvaSi. Tu ki mama informaciis gadamuSavebis da misi gamoyenebis sakiTxi. am sakiTxze pasuxis gacema
mainc gamoavlenda mSobliur siyvaruls Svilis mimarT, es, Cveulebriv, vaJiSvilis nacadia genderuli sqemis TeoriaSi.
rogorc memkvidrisa da gvaris gamgrZeleblis mimarT xdeboda. vaJiSvilis genderuli sqemis Teoria. genderuli sqemis TeoriaSi genderi ganxiluli iqna
mdgomareoba ojaxSi mkveTrad gansxvavdeboda qaliSvilis mdgomareobisgan. biWebs rogorc kognituri kategoria.
bavSvobidanve unergavdnen qedmaRlur, privilegirebul damokidebulebas qalebis movlenebis ubralo gagebac damokidebulia mexsierebaSi codnis didi raodenobiT
mimarT. 6-7 wlidan biWebis aRzrdas xels hkidebda papa, mama da misi ufrosi Zma. amave arsebobaze. sqemis kognituri Teoriis mixedviT, martivi winadadebis gasaazrebladac
asakidan iwyeboda bavSvebis religiuri aRzrdac. warsulSi azerbaijanel xalaxTan ki aucilebelia, rom am winadadebis Sinaarsi gavataroT sqemaSi. sqemebi SeiZleba iyos
gabatonebuli iyo endogamia. Cveulebriv, sofeli Sedgeboda ramdenime ubnisagan, globaluri da ufro specifikuri. informaciis gageba xdeba Sinaarsis swor sqemasTan
romelTaganac TiToeulSi naTesavebi cxovrobdnen. qorwinebis SemTxvevaSi dakavSirebisa da Sedarebis gziT.
upiratesoba eniWeboda ubnis Sida kavSirebs. SeuRleba pirvel rigSi xdeboda sxva sqemebis msgavsad, genderis sqema aris zogadi codnis asociaciebis qseli,
biZaSvil-mamidaSvilebTan da deidaSvilebTan (RviZli Zmebis da debis SvilebTan), romelsac individi iyenebs gagebisa da azrovnebis procesSi. am Teoriis mixedviT,
Semdgom mesame Taobis naTesavebTan da ase Soreuli naTesavebiT gaTavebuli. genderis sqemis Seswavla iwyeba adreul bavSvobaSi. sqema exmareba adamians gaxdes
akrZaluli iyo RviZl da-Zmebs Soris qorwineba. SeuRleba xdeboda aranaTesavebTanac, genderulad tipirebuli. genderuli tipireba Sedegia adamianis mzadyofnis gada-
pirvel rigSi TanasoflelebTan, Semdeg mezobeli soflebis da qalaqebis amuSaos informacia genderuli sqemis safuZvelze. me-koncefcia asimilirdeba
macxovreblebTan (amasTan aucileblad daculi unda yofiliyo naTesauri siaxlovis genderul sqemasTan. genderuli sqemis Teoriis avtori s. bemi aRniSnavs, rom `rodesac
rigiToba). SariaTis mixedviT, nebadarTuli iyo, agreTve, SeuRleba sxva nacionalobis, bavSvebi swavloben sazogadoebis genderul sqemas, isini swavloben agreTve, Tu
oRond musulmanuri aRmsareblobis, warmomadgenelTan. magram, unda iTqvas, rom romeli atributi unda iyos dakavSirebuli maT sqesTan da masaSadame, maTTan~.
warsulSi aseTi ojaxebi Zalian iSviaTi iyo. genderuli sqemis Teoriis mixedviT, genderuli tipireba aris samyaros Sesaxeb
azerbaijanSi gavrcelebuli iyo mravalcolianoba, iseve, rogorc yvelgan, sadac informaciis genderuli terminebiT gadamuSavebis mzadyofna. ase, rom genderulad
es SariaTiT nebadarTuli iyo. magram umeteswilad igi gvxvdeboda mosaxleobis Zlierad da sustad tipirebul adamianebs Soris is gansxvavebaa, rom maT aqvT
SeZlebul nawilSi. is vinc mdidari ar iyo, Cveulebriv, am wess ar iyenebda. gamonakliss Sesabamisad metad an naklebad ganviTarebuli genderuli sqema. genderulad Zlierad
warmoadgenda SemTxveva, roca pirveli colisgan ar hyavdaT Svilebi. rac Seexeba tipirebul adamianebs aqvT mzadyofna samyaros Sesaxeb codna genderuli sqemis
gaWrvebul fenas, maT xSirad erTi colis SerTvac ki uWirdaT, radgan qorwineba mixedviT gadaamuSaon. bemis sityvebiT, maT genderuli linzebi ukeTiaT. genderulad
tradiciulad xarjebTan iyo dakavSirebuli. sustad tipirebuli adamianebi ki informaciis gadamuSavebisas ufro metad sxva

90 27
rogorc damoukidebels, agresiuls da uemocio adamians. pirovneba fasdeba Zlier qorwinebis wes-CveulebebSi metad sainteresoa soriratisa da leviratis wesebi.
feminurad, Tu igi aRwers Tavs, rogorc — daucav da naz arsebad. mxolod adamianTa Tu axalgazrda qali gardaicvleboda, misi meuRle, garkveuli drois gasvlis Semdeg
mcire jgufi Sefasebul iqna rogorc aradiferencirebuli, maT orive stereotipSi colad irTavda gardacvlili qalis umcros das. specialistebis azriT, es wesi
mcire qulebi daagroves. studentTa Soris Catarebuli farTemasStabiani gamokvlevis dakavSirebuli iyo xelmeore qorwilis xarjebis Tavidan acilebasTan. Tu ojaxebs
Sedegad aRmoCnda, rom studentTa 1/3 androginulebi arian. Soris kargi urTierTobebi iyo, maSin mSoblebi yovelgvari winaaRmdegobis gareSe
androginis kvlevebma gviCvenes, rom genderul tipirebaSi arsebobs individua- atandnen TavianT meore qaliSvils daqvrivebul siZes. magram am SemTxvevaSi,
luri variabilurobis didi raodenoba. amdenad, gasarkvevia sakiTxi, arsebobs Tu ara gansxvavebiT Cveulebrivi qorwinebisgan, qaliSvils winaswar acnobebdnen da
androginiasa da adamianis (qalebisa da mamakacebis) qcevas, pirovnul niSnebs, Tavise- uTanxmebdnen momaval qorwinebas. soriratis wesTan aris dakavSirebuli azerbaijanSi
burebebs, Sexedulebebsa Tu cxovrebis stils Soris kavSiri. miuxedavad mraval- farTed gavrcelebuli andaza: `colis gardacvaleba im mamakacma iglovos, visac
ricxovani kvlevebisa, es sakiTxi dRemde erTmniSvnelovnad ar aris gadawyvetili. colis da ara hyavso~.
Tumca unda aRiniSnos, rom gamokvlevebi aCvenebs, rom gederulad tipirebul da soritarTan erTad, farTod iyo gavrcelebuli, agreTve, leviratis wesic.
androginul adamianebs Soris gansxvaveba arsebobs fleqsibilobaSi. maskulinurad leviratiuli qorwinebis SemTxvevaSi saWiro iyo orive mxaris Tanxmoba, amasTan qvrivi
tipirebuli adamiani moxerxebulad grZnobs Tavs situaciaSi, sadac saWiroa aqtivoba, qalis Tanxmoba warmoadgenda aucilebel winapirobas. umcrosi Zmis qorwineba ufrosi
daJineba da damoukidebloba da ara sinaze, TanagrZnoba da emociuroba. meores mxriv, Zmis qvrivze farTod iyo gavrcelebuli mosaxleobis SedarebiT SeZlebul fenaSi.
feminurad tipirebuli adamianebi komfortulad grZnoben Tavs situaciebSi, sadac specialistebis azriT, leviratis wesi dakavSirebuli iyo ojaxisaTvis im zaralis
saWiroa interpersonaluri urTierTobebis, sinazis, sikeTis gamovlena. sandra bemma Tavidan asacileblad, romelic qvrivi rZlis mSobliur ojaxSi dabruneba gamoiwvevda.
ivarauda, rom androginuli pirovnebebi komfortulad igrZnoben Tavs orive saqme isaa, rom am SemTxvevaSi, rogorc zemoT iyo aRniSnuli, mas ojaxis saerTo qonebis
situaciaSi. androginuli adamianebis Zlieri adaftaciis unari Semowmebuli iqna erTi mervedi nawili ekuTvnoda, mis sakuTrebas warmoadgenda agreTve mis mier
mravali kvlevis Sedegad. dadgenili iyo, agreTve, androginiis kavSiri maRal mziTvis saxiT ojaxSi Semotanili qoneba. soriratisa da leviratis wesebi Tumca
TviTpativiscemis da miRwevis motivis maRal xarisxTan. Tanamedrove azerbaijanSi aRar aris miRebuli, magram erTeuli SemTxvevebis saxiT
(gansakuTrebiT soflebSi) axlac gvxvdeba.
transcendentuli genderuli tipirebis Teoriebi: genderuli rolis tradiciulad qals aTxovebdnen 14-dan 18 wlamde. vaJi qorwindeboda 18-dan 22
transcendenciis stadiebis Teoria. genderuli rolis transcendenciis stadiebis wlamde. iyo ufro gviani qorwinebis SemTxvevebic, rac ukiduresi siRaribiT iyo
Teoris (Rebecca, Hefner, Oleshancky, Forisha, Sedney) mixedviT, genderulad tipirebuli gamowveuli. arsebobda dabadebidanve niSnobis wesic, rodesac ojaxebi winaswar
qceva da azrovneba ganviTarebis TvalsazrisiT mxolod Sua stadiaa. igi Camoyali- Tanxmdebodnen TavianTi Svilebis qorwinebis Sesaxeb. moqmedebda jer ar gaCenili
bebulia magram ar aris ganviTarebis TvalsazrisiT saboloo wertili. am Sexedulebis Svilebis qorwinebis SeTanxmebis wesic.
mixedviT, genderuli ganviTarebis sawyisi etapebi, romlebic dakavSirebulia mowifu- Cveulebriv, axalgazrdebs momaval qorwinebas ar uTanxmebdnen xolme da gadawyve-
lobasTan da logikuri azrovnebis ganviTarebasTan kolbergis kognituri ganviTa- tilebas mSoblebi iRebdnen. axalgazrda qalebs ara Tu ar uTanxmebdnen momaval
rebis etapebis msgavsad mimdinareoben. bavSvebma Tavdapirvelad genderis arseboba ar qorwinebas, aramed arc ki atyobinebdnen mis Sesaxeb. sacoles axalgazrda kacisaTvis,
ician (I etapi), Semdeg aqtiurad iTviseben Sesabamis stereotipul rols da ukuagdeben Cveulebriv, misi deda an da amoirCevda. Tu momavali sacole moewonebodaT ojaxis
Seusabamos (II etapi). magram genderuli ganviTareba SeiZleba III etapamdec gagrZeldes, sxva wevrebs, pirvel rigSi papas, mamas da ufros Zmas, maSin am ojaxis qalebi midiodnen
sadac II etapze miRebuli codnis reorganizacia xdeba unikaluri da individualuri gogos dedasTan araoficialurad xelis saTxovnelad, xolo ukve amis Semdeg, mamasTan
gziT. individi aRar aris daRdasmuli maskulinobisa da feminurobis sazogadoebaSi oficialurad midiodnen xelis mTxovneli ojaxis mamakacebi.
miRebuli kanonebiT da mas SeuZlia gamoamJRavnos sakuTari unikaluri da gansxva- am ceremonials eswrebodnen soflis uxucesebic — aRsakalebic. isini monawi-
vebuli maxasiaTeblebi. leobdnen agreTve, qorwinebaze SeTanxmebis SemTxvevaSi, ojaxTa Soris damoyvrebisas
es Teoria androginias ganixilavs, ara rogorc individSi maskulinuri da feminuri gankuTvnili gadasaxadis mexrisa da baSligis odenobaze molaparakebebSic. mexri
niSnebis balanss, aramed rogorc pirovnebis gardaqmnisa da Camoyalibebis process, warmoadgenda im gadasaxads, romelic meuRles unda gadaexada colisTvis Tavisi
romelic orientirebulia TviTaqtualizaciaze. genderul-rolurad transcenden- iniciativiT gayris SemTxvevaSi. xolo baSligi iyo gadasaxads patarZlisaTvis,
tulma pirovnebam SeiZleba daagrovos maskulinuri, feminuri an androginuli qulebi, romelsac iRebda misi mama qaliSvilis qorwinebis SemTxvevaSi.
magram es ganzomilebebi irelevanturni iyvnen misi identurobis mimarT. TviT qorwinebis rituali moicavda sam etaps: 1) winaswari SeTanxmeba, roca
transcedentuli adamiani arc feminuria da arc maskulinuri maskulinoba an Tanxmobis SemTxvevaSi, vaJis mxare maSinve aZlevda qals beWeds, abreSumis Tavsafars
feminuroba, erTad an cal-calke ar arian transcedentuli pirovnebis samyaros da tkbileuls 2) niSnoba, am dRes saqmros sacolisTvis moaqvs samkaulebi, kabisaTvis
nawili. qsovili da misi ojaxisTvis tkbileuli 3) sakuTriv qorwili, romelsac Tan axlda
transcedencia miCneulia genderuli rolis swavlis (aTvisebis) umaRles etapad. saqorwilo saCuqrebi.
igi gulisxmobs sazogadoebisa da me-s (selfis) resinTezirebas da reintegracias. tradiciulad iTvleboda, agreTve, sacolis motacebac. es gansakuTrebiT miRe-
amgvarad, kognitur da emociur mowifulobas adamiani, rogorc wesi, ver aRwevs buli iyo gaWirvebul fenebSi, sadac ar iyo materialuri SesaZlebloba qorwilis
zrdasrulobamde. iseTi bavSvebic ki, romelTa mSoblebi tradiciuli genderuli rTuli ritualis Catarebisa, amitom xSirad, sacolis motaceba ojaxebis Tanxmobis
rolebis transcendencias axdenen, ar amJRavneben TavianT androginul zrdas, sanam ar fonzec ki mimdinareobda.

26 91
rogorc zemoT iyo aRniSnuli, axalgaTxovil qals faqtiurad aranairi uflebebi feminuroba-maskulinobis mraval tests. amgvarad, pirovnebis tradiciuli Teoriebi
ar hqonda. mxolod Svilis gaCenis Semdeg mas eZleoda neba saxlSi moexada Tavsafari da iziareben tradiciuli genderuli tipirebis universalurobis ideas. amis gamo,
esaubra uaxloes naTesavebTan. nebismieri bavSvi, romelic ar avlenda genderulad tipirebul qcevas, ganixileboda
amgvarad, gaTxovili qalis poziciebi myardeboda ojaxSi pirveli Svilis gaCenis rogorc normidan gadaxra. tradiciuli fsiqologiuri Terapia exmareba maT gende-
Semdeg. biWis gaCenas, gogosagan gansxvavebiT gansakuTrebuli nadimiT aRniSnavdnen. ruli rolebis morgebaSi. pirovnebis Teoriebis mixedviT, genderuli ganviTareba
amasTan, axaldabadebuli vaJis Wiplars marxavdnen sajiniboSi an meCeTis ezoSi. es mTavrdeba maSin, roca aSkarad vlindeba agresiuli domonanturi mamakacoba da nazi,
rituali gadmocemis mixedviT, imitom tardeboda, rom momaval mamakacs yvareboda pasiuri qaloba.
saqoneli an daufleboda codnas, xolo axaldabadebuli gogos Wiplars ki karebTan Tumca arseboben iseTi adamianebic, romlebsa TiTqmis erTnairad axasiaTebT
axlos marxavdnen, raTa igi saxlidan Sors ar wasuliyo. maskulinobisa da feminurobis niSnebi. magaliTad, qali, romlic aTleturi
amgvarad, qorwinebis, agreTve, masTan dakavSirebuli tradiciuli ritualis da aRnagobisaa da uyvars bavSvebi an mamakaci, romelic gulCvilia da gulkeTilia da
bavSvebis gaCenis analizi naTlad gviCvenebs azerbaijanul kulturaSi gabatonebul amavdroulad kargad aqvs ganviTarebuli logikuri azrovneba.
genderul uTanasworobas, romelic qalis mimarT gansakuTrebuli asimetriulobiT bolo periodSi genderuli kvlevebis ganviTarebasTan erTad dagrovda didi
gamoirCeva. empiriuli masala da gaCnda mravali alternatiuli Sexeduleba genderuli
tradiciul azerbaijanul kulturaSi qalTa uflebaTa SezRudva kargad Cans, identifikaciisa da tipirebis Sesaxeb.
agreTve, gayros wesebSic. tradiciulad gayris ufleba mxolod mamakacs hqonda. erT-erTi aseT axali midgomaa androginiis koncefcia. androginia — sityva, romel-
Tumca ki am SemTxvevaSi qmars colisTvis unda gadaexada winaswar niSnobis SeTan- Sic erTmaneTs erwymis berZnuli andro (kaci) da gyn (qali), aRniSnavs maskulinobisa da
xmebuli sazRauri — mexri, gayris mizezebs aravin ar kiTxulobda. gayris rituali feminurobis balanss adamianSi. am koncefciis fesvebi klasikuri miTologiidan,
erTi da igive frazis (am SemTxvevisTvis specialurad dawesebuli) saxalxod samjer literaturidan da religiidan modis. fsiqologiaSi es idea gamoyenebuli iqna iungis
gameorebaSi mdgomareobda. igive gzisTvis SeeZlo miemarTa qalsac, magram am (Jung) animas koncefciaSi (kacSi feminuri nawili) da animusis koncefciaSi
SemTxvevaSi igi gayras miaRwevda mxolod Tavisi mziTvis dakargvis fasad. am gzas qali (maskulinuri nawili qalSi). iungs miaCnda, rom pirovnebis srulyofilebisaTvis
mxolod Zalian iSviaTad, gausaZlis pirobebSi mimarTavda, radgan am SemTxvevaSi igi aucilebelia am ori nawilis erTianoba.
yovelgvari saxsrebis gareSe rCeboda. gasuli saukunis 70-iani wlebis dasawyisis feministuri moZraobis erT-erTi idea
azerbaijanul ojaxSi qali SinameurneobiT iyo dakavebuli. saojaxo saqmeebs, iseve gaxldaT azri imis Sesaxeb, rom tradiciuli genderuli rolebi aferxeben pirovnul
rogorc zogadad kavkasiur ojaxSi, xelmZRvanelobda `ufrosi qali~. ganviTarebas da masSi Cadebul potencials. am ideam safuZveli Cauyara sandra bemis (S.
mTels azerbaijanSi qali Cadrs atarebda, magram Cadri gansakuTrebiT Bem) koncefcias androginiis Sesaxeb. androginiis cnebis mixedviT, yovel adamians,
gavrcelebuli iyo qalaqebSi, sadac saxlidan gamosvlisas qali valdebuli iyo mTeli damoukideblad biologiuri sqesisa, SeiZleba hqondes rogorc maskulinobis, aseve
sxeuli CadriT daefara. soflebSi Cadrs SedarebiT iSviaTad xmarobdnen, feminurobis Tvisebebi da aerTianebdes sakuTar TavSi rogorc tradiciul mamakacur
umeteswilad is gamoiyeneboda, roca qali mezobel sofelSi an soflis gareT gadioda, Tvisebebs, aseve — tradiciul qalur niSnebs. es adamianebs saSualebas aZlevs naklebad
soflis SigniT ki igi, Cveulebriv, mxolod cxvirs da pirs malavda. SeiZleba iTqvas, mkacrad daicvan genderul-roluri normebi da Tavisuflad gadainacvlon
rom qals mamakacisagan gansxvavebiT ar hqonda sazamTro, Tbili tansacmeli. es tradiciuli qaluri saqmianobidan tradiciul mamakacur saqmianobaze.
ganpirobebuli iyo imiT, rom qalis mier saxlis didxans datoveba ar iyo miRebuli. amgvarad, androginiis idea kvlav gacocxlda feministi fsiqologebis gamokvle-
amgvarad, tansacmeli, iseve, rogorc yofiTi kulturis sxva elementebi da wes— vebis Sedegad. fsiqologiuri androginia aris iseTi fsiqologiuri niSnebis balansi,
Cveulebebi naTlad gviCveneben azerbaijanul tradiciul sazogadoebaSi gabatonebul romlebic maskulinurad an feminurad arian stereotipizebuli. androginiis gansaz-
genderul uTanasworobas. RvrebasTan erTad, es koncefcia gansazRvravs imasac, Tu ra ar aris androginia: 1)
jer kidev XIX s—Si somxebTan gavrcelebuli iyo saojaxo satvistomo — ger- androginia ar aris qalTa liberaluri pozicia sazogadoebaSi. adamiani SeiZleba
dastani, romelic aerTianebda ramodenime Taobas, romelsac uxucesi uZRveboda. erT miiCnevdes sakuTar Tavs, rogorc sazogadoebaSi naklebad genderulad tipizebuls
ojaxad cxovrobdnen mSoblebi zrdasruli SvilebiT, romelTac, Tavis mxriv, hyavdaT sxvebTan SedarebiT da amavdroulad, gaaCndes genderTan dakavSirebuli tradiciuli
Svilebi da SviliSvilebi. Rrma provinciaSi aseT gerdastanSi SeiZleba yofiliyo 50— Sexedulebebi; 2) androginia ar aris seqsualur orientaciasTan dakavSirebuli. homo-
mde adamiani, romelic erT Wer qveS cxovrobda. Tumca ki samxreT kavkasiaSi zogadad, seqsualuri an biseqsualuri orientacia aris adamianis seqsualuri midrekilebebis
es iSviaTi movlena iyo. me-20 saukunis dasawyisisTvis TandaTanobiT daiwyo aseTi didi forma, rac aranair kavSirSi ar aris fsiqologiuri androginiasTan da bolos 3) an-
saTvistomoebis rRveva da ojaxi ukve Sedgeboda mxolod mSoblebisgan da maTi droginia ar aris dakavSirebuli fizikur, seqsualur an masTan dakavSirebul
vaJebisgan, romlebsac meuRle da mcirewlovani Svilebi hyavdaT. daiwyo me-3 Taobidan maxasiaTeblebTan.
Svilebiani ojaxebis gamoyofis procesi. miuxedavad amisa, es ojaxebi cdilobdnen s. bemma SeimuSava specialuri kiTxvari maskulinobisa da feminurobis gansazRvri-
erTmaneTTan axlo dasaxlebas. ase, rom mTeli kvartlebi atarebda erTi ojaxis gvars. saTvis. amasTan am kiTxvarSi feminuroba da maskulinoba moiazreboda rogorc
erTi ojaxis SigniT, bavSvebi, romelic Zmisac ar unda yofiliyvnen, Tanabar erTmaneTisgan damoukidebeli pirovnebis ganzomilebebi. misi kiTxvaris mixedviT,
pirobebSi iyvnen, isini yvelani iTvlebodnen da-Zmebad. miuRebeli iyo, rom romelime qalebisa da kacebis gazomva SesaZlebelia dabali da maRali gamoxatulebis oTxi
dedas Tavisi mazlebis SvilebTan SedarebiT Tavisi RviZli Svilebis mimarT meti Semdegi parametris mixedviT: maskulinoba, feminuroba, androginia, aradiferen-
siyvaruli gamoevlina. yvela bavSvisadmi erTnairi mzrunveloba unda gamoeCinaT cirebuloba. pirovneba fasdeba Zlier maskulinurad, Tu igi aRwers sakuTar Tavs,

92 25
r. monro, Simini da monro (R.H. Munroe, Shimmin & Munroe) ikvlevdnen kulturul ojaxis ufrosebsac — saxlis patronsa da diasaxliss. eqvs-Svid wlamde bavSvebi
sxvaobebs qalisa da mamakacis sqess Soris am oTxi etapis mimdinareobaSi. rogorc (gogonebic da biWebic) Tavisi drois udides nawils ezoSi TamaSSi atarebdnen. Semdeg
navaraudevi iyo, maRali doneebis (me-3 da me-4 done) miRweva Zlierad varirebda iwyeboda maTi aRzrda TavianTi sqesis Sesatyvisi saqmianobis aTvisebis mizniT.
sxvadasxva kulturebis mixedviT. mkvlevrebi varaudoben, rom genderuli cnebebis gogonebs aswavlidnen saojaxo saqmianobas, xSirad isini uvlidnen umcros da-Zmas,
aTviseba ufro nela mimdinareobs im kulturebSi, sadac bavSvebs naklebi Semdeg maT aswavlidnen ojaxis wevrebisa da stumrebisaTvis momsaxureobas, xelsaqmes.
urTierTobebi aqvT mamrobiTi sqesis warmomadgenlebTan, rac xSirad xdeba biWebs aswavlidnen batknis da xbos mwyemsvas, saqonlis sadgomSi Serekvas, Semdeg ki
tradiciul kulturebSi, sadac bavSvebze zrunviT ZiriTadad dedaa dakavebuli. isini ojaxis mamakacebs savele samuSaoebSic exmarebodnen.
besim (Bussey) aRmoaCina, rom sqesis Seucvlelobis Sesaxeb warmodgena ar aris amgvarad, 7-8 wlis asakidan somxur ojaxebSi bavSvebi aqtiurad erTvebodnen
mniSvnelovani wanamZRvari sqesobrivi mikuTvnebulobiT gansazRvruli qcevis genderulad tipirebul saqmianobebSi.
formirebisTvis. biWebis qcevis modeli moicavs 2 process, romelic erTis mxriv, saxlis patroni erTpirovnulad marTavda mTels meurneobas da aravis ar abarebda
maskulinuri qcevis aTvisebaSi mdgomareobs, meores mxriv ki feminuri qcevis angariSs Tavisi saqmianobis Sesaxeb. Tumca ojaxisaTvis mniSvnelovani sakiTxebis
miuReblobaSi. gogonebisTvis analogiuri modeli moicavs mxolod erT process: gadawyvetisas mas SeeZlo rCeva ekiTxa ojaxis ufrosi wevrebisTvis, gansakuTrebiT ki,
qalTa sqesTan dakavSirebuli qcevis aTvisebas, sawinaaRmdego sqesis qcevis ar miRebis Tavisi ZmebisTvis, Tu isini maTTan erTad erT ojaxad cxovrobdnen.
gareSe. amis Sedegad, patara gogonebisTvis qala-biWa qceva sruliad misaRebia, maSin ojaxSi mkveTrad iyo sameurneo funqciebi gayofili sqesis mixedviT. yvela savele
roca `dedikos Svilis~ qceva miuRebelia biWisTvis. samuSaos mamakacebi asrulebdnen, saojaxos ki — qalebi. samuSao winaswar nawildeboda.
genderuli rolebi yalibdeba qalisa da mamakacis sqesebs Soris gansxvavebis rodesac ojaxi savaxSmod ikribeboda saRamos, isini ufrosobis mixedviT sxdebodnen.
Sesaxeb stereotipuli kulturuli Sexedulebebis konteqstSi. gamokvlevebi aCvenebs, TiToeauli ojaxis wevri moaxsenebda, Tu ra gaakeTa dRis ganmavlobaSi da maSinve
rom bavSvebs cxovrebis pirvel or weliwadSi uyalibdebaT qalur da mamakacur iRebda axal davalebas. ojaxis yoveli wevris piradi Semosavali saerTo meurneobaSi
sawyisTan dakavSirebuli stereotipebi, xolo ukve 3-4 wlis asakSi bavSvebi am ideboda.
stereotipebs iyeneben saTamaSoebis kategoriis, saqmianobis sxvadasxva saxisa da ojaxur saqmeebs xelmZRvanelobda ufrosi qali, diasaxlisi anu tantikini. is,
profesiebis gansasazRvrad. gamokvlevebis Sedegad dadginda, agreTve, rom bavSvebis Cveulebriv, ojaxis ufrosis meuRle iyo, magram Tu igi qmarze adre gardaicvleboda,
mier im stereotipebis aTviseba, romlebic dakavSirebulia saTamaSoebisa da maSin misi uflebebi gadadioda ufrosobis mixedviT Semdegi mamakacis (ufrosi Zmis an
moRvaweobis sferoebis genderul dayofasTan, win uswrebs qalisa da mamakacis ufrosi vaJiSvilis) colze. aseTi `ufrosi qalis~ avtoriteti aRiarebuli iyo
xasiaTis Taviseburebebis Sesaxeb stereotipuli Sexedulebebis SeTvisebas. rogorc ojaxis ufrosis, aseve sxva wevrebis mxridan. igi am SemTxvevaSi uflebrivi
kolbergis kognituri ganviTarebis Teoriis mixedviT, zedmet dajildoebebsa da TvalsazrisiT ufro maRla idga, vidre misi meuRle, radgan es ukanaskneli ojaxis
dasjas gadamwyveti mniSvneloba ara aqvs genderul tipirebis procesSi. socialuri Cveulebriv, daqvemdebarebul wevrs warmoadgenda. saxlSi yvela emorCileboda
dasja da waxaliseba am Teoriis farglebSi gzamkvlevebis rols asruleben bavSvis tantikinis mier dadgenil wesebs. mas saxlis sazRvrebSi emorCileboda ufrosi
kignituri ganviTarebis procesSi. amdenad, kognituri ganviTarebis Teoriis mamakacic. tantikinis ufleba iyo agreTve, axalgazrda kacisTvis sacolis SerCevac.
principebi ar uaryofs daswavlis Teorias, aramed avsebs mas. tantikins mimarTavdnen ojaxSi axalgazrda qalis mTxovnelebic, Tumca
kolbergis mixedviT, genderuli identifikacia genderul-roluri orientaciebis gadawyvetilebis miRebisas is rCevas ekiTxeboda qmars da ufros Zmas.
aTvisebis Sedegia. sanam bavSvi miaRwevs stabilur genderul identifikacias, man unda tantikini iyo erTaderTi qali ojaxSi, vinc mimarTavda ojaxis ufros mamakacs
moaxdinos sakuTari Tavis socializacia Sesatyvis genderul rolTan, radgan is kiTxviT, rCeviT an problemiT. mdedrobiTi sqesis ojaxis danarCen wevrebs saxlis
motivirebulia iyos kargi gogo an kargi biWi. gogonebisaTvis es imas niSnavs, rom patronisTvis mimarTvis ufleba ar hqondaT. tantikinis uflebebi gamorCeuli iyo
feminurobis misaRwevad maT jer unda moaxdinon feminurobis rolis identifikacia. sufrasTanac, igi iyo is erTaderTi qali, romelsac ufleba hqonda damjdariyo
Tumca feminuri roli sazogadoebaSi naklebad prestiJulia, vidre — maskulinuri. sufrasTan mamakacebis gverdiT.
rodesac gogonebi ecnobian feminurobisa da maskulinobis kategoriebs, maT aseve tantikinis xelmZRvanelobiT da misi uSualo zedamxedvelobiT mimdinareobda
unda gaacnobieron maTi upiretesobebi. rogor xdeba, rom gogonebi irCeven da mTeli saojaxo saqmianoba. saukuneebis manZilze dadgenili iyo qalTa funqciebi
iTviseben sakuTar sazogadoebaSi aradafasebul rols? kolbergi varaudobs, rom ojaxSi, dawyebuli ufrosi rZlidan damTavrebuli umcrosamde. ufrosi rZali
gogonebi feminurobaSi pouloben iseT aspeqtebs (mag. sinaze), romlebic urCevniaT warmoadgenda diasaxlisis TanaSemwes da iTavsebda xolme mis funqciebs, rodesac
maskulinur aspeqtebs (mag. agresia). garda amisa, asakiT ufros qalebs ufro meti tantikini saxlSi ar iyo an midioda zafxulSi SviliSvilebTan erTad saZovrebze.
Zalaufleba aqvT, vidre patara gogonebs da esec SeiZleba gaxdes maTTan axali rZali Tavsaburavs ramdenime weli atarebda ojaxSi da Tu rodis miecemoda mas
identifikaciis mizezi. misi moxsnis ufleba, amas tantikini gansazRvravda erTpirovnulad. diasaxlisis
funqcia iyo, agreTve, bavSvebisaTvis zRaprebis moyola.
androginiis koncefcia. sqesis identiikaciisa da tipirebis Sesaxeb arsebuli rZals neba ar hqonda esaubra `ufrosebTan~ maTTvis mas miniSnebebiT (niSnebiT)
Sexedulebebis umravlesoba feminurobasa da maskulinobas ganixilavs, rogorc unda miemarTa. amgvarad Camoyalibda niSnebis garkveuli sistema, romlebiTac
kontiniumis or urTierTsawinaaRmdego poluss. am Teoriebis farglebSi adamiani sargeblobdnen rZlebi, roca saWiro iyo miemarTaT ufrosi mamakacebisTvis,
SeiZleba iyos maskulinuri an feminuri, magram ara orive erTdroulad, radgan ufro gansakuTrebiT ki, mamamTilisa da ufrosi mazlisTvis. TavianT naTlias isini mTeli
metad maskulinoba niSnavs ufro nakleb feminurobas. es debuleba efuZneba cxovrebis ganmavlobaSi CurCuliT elaparakebodnen. im SemTxvevaSi, Tu aucilebeli

24 93
iyo raimes Tqma da axlomaxlo ar iyvnen bavSvebi, romelTa saSualebiTac SeiZleboda Tebad SeiZleba miviCnioT.
saTqmelis gadacema, maSin rZali mimarTavda bavSvs akvanSi, an katas an raime Sinaur amgvarad, socialur-kognituri Teoria xazs usvams kulturuli Zalebis mniSvne-
cxovels da maT eubneboda, rom gadaecaT saTqmeli magaliTad, iseTi rogoricaa, lobas bavSvebis mier genderuli identifikaciisa da genderul-roluri orienta-
mezoblis Txovna. mamakacisTvis tradiciul somxur ojaxSi qalis cema did ciebis aTvisebaSi. socialur-kognituri Teoria socialuri gavlenebis Teoriaa. igi
sircxvilad iTvleboda. Tumca diasaxliss — tantikins hqonda ufleba gaertya genderul identifikaciasa da genderul tipirebas ganixilavs ara rogorc
rZlisaTvis, magram mis Svils anu qalis qmars amis ufleba ar hqonda. da Tu es mainc biologiurad determinirebuls, aramed rogorc bavSvisa da misi garemos (mSoblebi,
moxdeboda, rZals hqonda ufleba miemarTa diasaxlisisTvis saCivriT. momvlelebi, media, skola, Tanatolebi da sxv.) yoveldRiuri interaqciis Sedegs.
rogorc vxedavT, somxur ojaxSi daculi iyo mkveTri genderuli uflebrivi amasTan, am Teoriis mixedviT, genderuli identifikacia da tipireba imdenad soci-
ierarqia. mamakacebi qalebTan SedarebiT privilegirebulni iyvnen, Tumca diasaxlisi — aluri garemos mxridan ganxorcielebuli uSualo (pirdapiri) ganmtkicebis Sedegi ki
tantikini ojaxis ufrosTan TiTqmis Tanabari uflebebiT sargeblobda, magram es ar ar aris, ramdenadac SesaZlo qcevis Rirebulebis, misi ganmtkicebis SesaZleblobis
exeboda danarCen qalebs. kognituri Sefasebis Sedegia. rogorc zemoT iyo aRniSnuli, am Teoriis farglebSi
unda aRiniSnos isic, rom uflebrivi ierarqia agebuli iyo rogorc sqesobrivi Semotanilia specifikuri struqtura — kognituri modeli, romelic gamocdilebis
faqtoris gaTvaliswinebiT, aseve ufros—umcrosobis safuZvlzec. uflebriv procesSi modelirebuli qcevebis verbaluri da xatovani reprezentaciebis saxiT
ierarqiaSi am orive faqtoris rolze miuTiTebs agreTve, somxur tradiciul inaxeba mexsierebaSi. es kognituri modeli, romelsac prototipis saxe aqvs,
kulturaSi arsebuli daZinebis (mosvenebis) wesic. yvelaze adre dasaZineblad wveboda genderuli identifikaciis meqanizmis erT-erTi rgolia: igi momavali qcevis Sefasebis
ufrosi mamakaci — (tanteri) Semdeg rigrigobiT ojaxis sxva mamakacebi ufrosobis nimuSad gamoiyeneba.
mixedviT. Semdeg wveboda `ufrosi qali~ da mas mosdevdnen sxva qalebi aseve ufros— socialur-kogniturma Teoriam didi zegavlena moaxdina genderuli kvlevebis
umcrosobis gaTvaliswinebiT. amgvarad, umcrosi rZali yvelaze gvian wveboda. ganviTarebaze. gansakuTrebiT didia misi wvlili am TvalsazrisiT empiriuli masalis
amasTanave, igi yvelaze adre iRviZebda da ierarqiis sapirispiro mimarTulebiT mopovebaSi. kerZod ki, genderuli identifikaciis procesSi socialuri da kultu-
TandaTanobiT iRviZebdnen ojaxis sxva wevrebi: jer Zalebi, Semdeg ki — mamakacebi. ruli faqtorebis zegavlenis damadasturebeli empiriuli monacemebis dagrovebaSi.
yvelaze gvian loginidan dgeboda ojaxis `ufrosi mamakaci~.
Zilis win umcrosi rZali an umcrosi qaliSvili ojaxis yvela mamakac wevrs fexebs genderis gageba kognituri ganviTarebis TeoriaSi. erT-erTi mniSvnelovani Teoria,
banda da umSralebda. romelic exeba genderul-roluri orientacis aTvisebas, aris kognituri ganviTarebis
roca ojaxi Zalian farTovdeboda da SeuZlebeli xdeboda erTad cxovreba, didi Teoria. igi efuZneba Jan piaJes gamokvlevebs. man daadastura, rom bavSvebi gadian
ojaxi iSleboda, magram erToblivi RonisZiebebis (qorwili, dakrZalva da sxv.) dros kognituri ganviTarebis etapebs. gamokvlevebze dayrdnobiT, man aCvena, rom zogierTi
ufrosumcrosobis instituti SenarCunebuli iyo. koncefciis gaazreba bavSvisaTvis SeuZlebelia, sanam igi ar miaRwevs ganviTarebis
ojaxis qonebis pirdapir memkvidreebad mamakacebi iTvlebodnen, qaliSvilebs ki, garkveul kognitur etaps. bavSvis mier sakuTari sqesis gagebac icleba sxvadasxva
Tu Zmebi cocxlebi hyavdaT, araferi ar ekuTvnodaT. etapze. l. kolbergis (Kohlberg) kognituri ganviTarebis koncefciis mixedviT, gende-
am kulturis genderuli analizisaTvis sainteresoa naTesauri mimarTebebic. ruli identifikacia da genderul-roluri orientaciebis aTviseba aris bavSvis soci-
kerZod, mamis mxridan naTesavebs somxebi azRakans uwodebdnen, rac sityvasityviTi aluri da fizikuri samyaros aqriuri Seqmnis, Camoyalibebis (struqturirebis) Sedegi.
TargmaniT naTesavs, mogvares niSnavs, xolo dedis mxridan naTesavs ki — barekamas, rac bavSvebi mudmivad ikvleven garemos, cdiloben mis gaazrebas da am procesSi isini
pirdapiri TargmaniT keTilismsurvels aRniSnavs. aRsaniSnavia, rom miuxedavad qalisa aqtiurad ageben axal da ufro rTul struqturebs, romlebic garemosTan kontaqtis
da kacis mxridan naTesavebisadmi aseTi araTanaswori damokidebulebisa, qorwilebisa saSualebas iZlevian. amgvarad, es Teoria xazs usvams garegani faqtorebis rols sqe-
an sxva saerTo Tavyrilobebis dros, orive mxaris daswreba-dapatiJeba savaldebulod sobriv-roluri orientaciis formirebaSi. Tumca am faqtorebis zegavlena ganisaz-
iTvleboda. Rvreba bavSvis kognituri struqturebis formirebiT. bavSvebi gadian Tavis gan-
sainteresoa SeuRlebis wes—Cveulebebic. naTesavebs Soris qorwineba nebadarTuli viTarebaSi sqesTan dakavSirebuli informaciis aTvisebis gansazRvrul etapebs da maT
iyo ara uaxloes 7 Taobisa, somxebi tradiciulad qorwindebodnen Zalian adreul mier SeZenili gamocdileba struqturirdeba gagebis misawvdomi donis Sesabamisad.
asakSi. moqmedebda akvanSi daniSvnis wesic. arsebuli empiriuli monacemebi adasturebs, rom kognituri ganviTarebis
qorwinebis iniciativa da patarZlis arCeva momdinareobda `ufrosi qalisagan~ an faqtorebi dominantur rols TamaSoben genderuli warmodgenebis formirebis
vaJis dedisgan, romelic winaswar uTanxmebda Tavis arCevans qmars da naTesavebs. procesSi. ase magaliTad, 2-3 wlis bavSvi swor pasuxebs iZleva sakuTar sqesTan
somxebi maWanklis saSualebiT arkvevdnen daTanxmdeboda Tu ara qalis ojaxi dakavSirebiT dasmul kiTxvaze. Tumca bavSvs sjera, rom adamianebs SeuZliaT sakuTari
qorwinebaze. gogos deda rCevas ekiTxeboda Tavis Zmebs. mama ki am gadawyvetilebaSi sqesis Tmis varcxnilobasTan an tansacmelTan erTad Secvla.
monawileobas ar iRebda. dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi gogos mSoblebTan midiodnen slebi da frei (Slaby & Frey) gamoyofen amerikeli bavSvebis mier sqesTan
sasiZos mSoblebi naTesavebTan erTad, raTa gadaecaT niSnobis beWedi. niSanis dakavSirebuli problemebis gagebis oTx dones. Tavdapirvelad bavSvebi ar ansxvaveben
funqcias, Cveulebriv, beWedi an raime sxva samkauli asrulebda. am dRidan dawyebuli sqesebs, meore etapze bavSvebi iwyeben sqesTan dakavSirebuli kategoriebis gamoye-
qaliSvili daniSnulad iTvleboda. nebas, magram isini efuZnebian zedapirul fizikur maxasiaTeblebs. bolo or etapze,
niSnobidan qorwilamde zogjer ramdenime weliwadi gadioda. magram niSnobis romelic daaxloebiT 4,5-5 wlis asakSi iwyebs mimdinareobas, bavSvebi TandaTanobiT
Semdeg ojaxebi ukve damoyvrebulad iTvlebodnen da yvelanairad exmarebodnen midian imis gagebamde, rom sqesi warmoadgens myar da Seucvlel Taviseburebas.

94 23
imitacia an modelireba spontanurad vlindeba bavSvSi. isini manerebis, laparakis erTmaneTs.
da sxva mravali qcevis imitacias axdenen. magaliTad, patara biWuna saTamaSo saparsiT saqorwino rituali, miuxedavad imisa, rom sasomxeTis sxvadasxva kuTxeSi
iparsavs, roca mamamisi namdvil saparss iyenebs, deda axalSobils aWmevs, patara gansxvavebebs moicavs, ZiriTadad erTnairad mimdinareobda. somxuri qorwinebisTvis
gogona ki - Tavis Tojinas. imitacia xSirad vlindeba TamaSebSi, iseTebSi, rogoricaa, specifikuria garkveuli Tanxis gadaxda vaJis mSoblebis mxridan patarZlis
`saxlobana~, omobana~, deda-Svilobana~, `skolobana~ da a.S. dedisTvis. am Tanxas wiwagins uwodeben, romelic pirdapiri mniSvnelobiT `ZuZus
swavla xSirad dakvirvebis Sedegia, Tumca igi SeiZleba maSinve ar gamovlindes fass~ anu im rZis safasurs aRniSnavs, romliTac dedam Tavisi qaliSvili gamokveba.
imitaciis saxiT. magaliTad, gogona SeiZleba akvirdebodes dedas, romelic did dros somxur kulturaSi tradiciulad iTvleba, agreTve, mziTvis gataneba qaliSvilisTvis,
uTmobs Tavis garegnobas, kosmetikas, tansacmels da swavlobdes, rom mimzidveloba romlis ragvaroba da sididec aseve winaswari SeTanxmebis sagania. Cveulebriv,
qalis aucilebeli kategoriaa. amave dros, man es codna SeiZleba ara maSinve, aramed mziTevSi Sedioda loginis TeTreuli, saqorwilo farda, WurWeli, zogjer ki
garkveuli drois gavlis Semdeg, mxolod mozrdilobisas gamoiyenos. banduras pirutyvic. sainteresoa, rom Zroxas somxeTSi arasodes ar atandnen mziTevSi. xalxuri
mixedviT, aTvisebuli genderulad tipiuri qceva mexsierebaSi inaxeba da gamoiyeneba gadmocemis mixedviT, es imiT aixsneba, rom ojaxidan mdedrobiTi sqesis ori wevri ar
maSin, rodesac mosalodnelia am qcevis sazogadoebis mxridan dadebiTi ganmtkiceba gasuliyo. patarZlis saqorwilo tansacmelze zrunva sasiZos movaleoba iyo.
(waxaliseba). iseve, rogorc sxva samxreT kavkasiur kulturebSi (azerbaijani, saqarTvelo)
bavSvis unari winaswar ganWvritos momavali qcevis Sedegebi (kognituri struq- qorwili aqac Semodgomaze imarTeboda.
turebisa da funqciebis gamoyenebiT) saSualebas aZlevs mas Tavidan aicilos arasa- somxeTSic, iseve rogorc azerbaijanSi moqmedebda ubiwobis instituti. orivegan
surveli qceva da amgvarad iswavlos, Tu romeli qcevaa misaRebi misi sqesisTvis da did sircxvilad iTvleboda, Tu pirvel saqorwilo Rames patarZali ubiwo ar iyo.
romeli qcevaa miuRebeli. magram somxeTSi sruldeboda Semdegi ritualic. rogorc ki gairkveoda, rom qmari
amgvarad, rogorc vxedavT, am Teoriis mixedviT, didi mniSvneloba eniWeba kogni- `daeufla~ qaliSvils, am faqtis aRsaniSnad Tofs isrodnen, xolo Semdeg patarZlis
turi procesebis monawileobas qcevis modelirebaSi. miuxedavad amisa, socialur- dedas ugzavnidnen daklul qaTams, saqorwilo Ramis zewars da milocvebs. am ritualis
kognituri Teoria xazs usvams socialuri da kulturuli faqtorebis mniSvnelovan Semdeg iTvleboda, rom qorwineba bednieri iqneboda.
rols sqesis identifikaciis procesSi. igi ganixilavs am faqtorTa zegavlenis 2 dones: qorwinebis darRveva miuRebeli iyo. cols RalatisaTvis Tmebs kreWdnen, virze
uSualo qcevis dones (qcevis ganmtkicebas pirdapiri gamocdilebis safuZvelze) da ukuRma svamdnen da atarebdnen quCa-quCa, igivenairad eqceodnen mamakacebsac,
Teoriuli qcevis dones (qcevis ganmtkicebas dakvirvebis, modelirebisa da qcevis romlebic cols uRalatebdnen.
Sedegebis kognituri Sefasebis, ganWvretis gziT). somexi qalisaTvis yvelaze did ubedurebad uSviloba iTvleboda, orsul qals
amgvarad, socialur-kognitur TeoriaSi kognituri kategoriebi da codna ekrZaleboda uSvilos gverdze dajdoma, raTa es seni ar gadasdeboda. fexmZime qals
warmoadgens erT-erT damatebiT mniSvnelovan (adamianisaTvis specifikur) faqtors ekrZaleboda mSobliur saxlSi stumrobac. mSobiarobis Semdeg qali midioda xolme
genderuli identifikaciisa da tipirebis procesSi. amdenad, genderuli qcevis mSobliur saxlSi dedis mosanaxuleblad, oRond mxolod maSin, roca mama saxlSi ar
kognituri kategoria — prototipi, am TeoriaSi ufro genderuli identifikaciisa da iyo. amasTan mas bavSvi arasodes Tan ar miyavda. es gaxldaT ganridebis wes-Cveulebis
tipirebis procesis meqanizmis amxsneli cnebaa, vidre — uSualo dasja-waxalisabisa Tu erT-erTi gamovlineba, msgavsi wesi moqmedebda saqarTveloSic.
momavali qcevis rezultatebis Sefasebis Sedegad Camoyalibebuli fsiqikuri aRsaniSnavia, rom somxur kulturaSic biWis dabadeba ufro sasixarulo iyo, vidre
konstruqtisa. — gogosi. biWis dabadebis SemTxvevaSi qalTan moqondaT tkbileuli (Tafli), misi
qcevis genderuli tipireba (bavSvis mier gernderul-roluri orientaciebis aTvi- saxlis win ukravda musika, Tvis saxli ki morTuli iyo mwvane totebiT, romelic gvaris
seba) ufro advilad mimdinareobs, roca mSoblebi ise awyoben garemocvas, rom zogi gagrZelebis simbolod iTvleboda.
qcevis ganxorcieleba ufro iyos mosalodneli (an mosaxerxebeli) vidre — sxvisa. qarTuli ojaxi zogadkavkasiuri ojaxis tips warmoadgens. amitom qarTul ojaxSi
magaliTad, Tu biWis oTaxi savsea sportuli danadgarebiT, ufro metia imis albaToba, misi wevrebis ufleba-movaleobebi sxva kavkasiur ojaxebSi arsebuli uflebrivi
rom is ufro uxeSi TamaSebiT iqneba gatacebuli, vidre misi da, romlis oTaxic naz sistemebis msgavsia. saqarTveloSi, iseve, rogorc somxeTsa da azerbaijanSi
ferebSi da nazi atributebiTaa mowyobili. moqmedebda ojaxis wevrebs Soris ufros-umcrosobis ierarqiuli instituti, `ufrosi
arsebobs damajerebeli kroskulturuli sabuTebi, rom socialuri faqtorebi qalis~ instituti, `umZraxobisa~ da `ganridebis~ wesebi. ufros qals, Cveulebriv,
mniSvnelovan rols TamaSobs genderul-roluri orientaciebis aTvisebaSi. davale- ufrosi deda anu dedamTili warmoadgenda. misi funqciebi iyo ojaxis tradiciebis
bebi, romlebsac bavSvebs aZleven, agreTve, roluri modelebi, romlebsac gvTavazobs dacva da, agreTve, Senaxva da gadacema axali TaobebisaTvis, sursaT-sanovagis
kultura, ufro farTe planSi, aZlevs bavSvebs saSualebas aiTvisos sxvadasxva rolebi ganawileba didi ojaxis Semadgeneli patar-patara ojaxebisaTvis suladobisa da
da qcevis tipebi. patara bavSvebis raodenebis mixedviT. qals, feodalur saqarTveloSi, iseve, rogorc
genderul identifikaciaze da tipirebaze socialuri da kulturuli faqtorebis sxva kavkasiur kulturebSi, memkvidreoba ar ekuTvnoda. umetes SemTxvevaSi mis
mniSvnelovan zegavlenas adastureben sxvadasxva avtorTa mier Catarebul kroskul- qonebas Seadgenda mziTvi, romelic Cveulebriv, loginis TeTreulisgan,
turul kvlevebi. marTalia, yvela es kvleva socialuri daswavlis Teoriis farglebSi tansacmlisgan, WurWelisgan da pirutyvisgan Sedgeboda. mTaSi qals mxolod sakuTari
ar Catarebula, magram TiToeuli maTgani warmoadgens bavSvebis genderul identi- tansacmlsa da xelsaqmis yuTs atandnen mziTvSi. patarZlis saqorwilo tansacmelze
fikaciaze da tipirebaze socialuri da kulturuli faqtorebis zegavlenis ilus- zrunva sasiZos movaleoba iyo. sasiZos mxares unda ezruna, agreTve, patarZlis Cacmaze
tracias. amdenad, es kvlevebi socialur-kognituri Teoriis damadasturebel sabu- qorwili dRes.

22 95
saqarTveloSi gavrcelebuli genderuli urTierTobebis Sesaxeb metad saintereso anviTareben mis models, sqesis identifikaciis meqanizmSi damatebiTi, kulturuli
masalebs gvawvdis saqorwino wes-Cveulebebis analizi. faqtorebis Semotanis gziT. amdenad, froidis Teoria unda ganvixiloT, rogorc
saqorwino wes-Cveulebebi saqarTveloSi sami ZiriTadi etapisgan Sedgeba. esaa genderis fsiqologiis ganviTarebis erT-erTi stimuli, mamoZravebeli Zala da
winasaqorwino periodi, TviTon qorwili da qorwilis Semdgomi periodi. qorwinebis genderis Tanamedrove gagebis mecnieruli winapiroba.
rituali ZiriTadad xuT cikls Seicavda: qalis SerTvis saSualebebi (daniSvna),
niSnoba, periodi niSnobidan qorwilamde, qorwili da qorwilis Semdgomi periodi. genderis gageba pirovnebis socialur-kognitur TeoriaSi.
saqarTveloSi naTesavTa Soris egzogamia daculia manam, sanam naTesaoba STamoma- pirovnebis socialur-kognituri Teoriis(Bandura, Mishell) mixedviT qcevis
valTa mexsierebaSi aris Senaxuli. amasTan egzogamia daculia iyo ar mxolod naTe- asaxsnelad sakmarisi ar aris mxolod adamianis Sinagani realobis gaTvaliswineba.
savTa Soris, aramed erTi soflis an erTi Temis SigniTac, romelTa mkvidrnic erTi sa- mniSvnelovania, agreTve, kulturuli da socialuri faqtorebic, romelic zegavlenas
locavis (xatis) mfarvelobis qveS imyofebodnen (magaliTad, mTaSi). qorwineba ikrZa- axdens pirovnebis ganviTarebaze. banduras mixedviT, adamianis fsiqikuri funqci-
leboda, agreTve, mosisxle gvarebs Sorisac, imis Semdegac ki, roca gvarebi Serig- onirebis meqanizmi qcevis, SemecnebiTi sferos da garemos uwyveti urTierT-
debodnen. akrZalva ZalaSi iyo manam, sanam es STamomavalTa mesxierebaSi arsebobda. zemoqmedebis terminebSi unda iyos agebuli.
vaJiSvilisaTvis meuRlis arCeva mSoblebis movaleobas da uflebas warmoadgenda. socialur-kognituri Teoria genderul-roluri orientaciis formirebas
dasaqorwinebeli wyvilis SerCevisas gansakuTrebuli yuradReba eqceoda sapatarZlos ganixilavs, rogorc gamocdilebis SeZenis rezultats. mSoblebi, maswavleblebi,
dedis, rogorc diasaxlisis reputacias, radgan iTvleboda, rom qali ara mxolod Tanatolebi da socializaciis sxva agentebi ayalibeben bavSvebis genderul-rolurad
swavlobda dedisagan diasaxlisobas, aramed memkvidreobiT iRebda misgan pirovnul orientirebul qcevas, adekvaturi da araadekvaturi qcevis ganmtkicebiTa da dasjiT,
niSan-Tvisebebsac. vaJis SemTxvevaSi, aseve, arkvevdnen mis da misi winaprebis fizikur modelirebiT, molodinebiT, saTamaSoebis SerCeviT da sxva momentebiT, romelic
da gonebriv sijansaRes, saojaxo da sameurneo saqmianobis gaZRolis unars, zneobas da dakavSirebulia gansxvavebuli moqceviT gogonebTan da biWebTan.
sxv. saqarTveloSi arsebobda qalis daniSvnis sxvadasxva wesebi: dabadebamde daniSvna, socialur-kognituri Teoria biheviorizmidan da swavlis eqsperimentuli gamok-
akvanSi daniSvna, `xelis dakvriT~ daniSvna da sxv. ganvixiloT TiToeuli maTgani cal- vlevebidan iRebs saTaves. am Teoriis mixedviT, adamini swavlobs qcevis paternebs
calke. daaxloebiT iseve, rogorc cxoveli, magram im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi
saqarTvelos zogierT kuTxeSi gavrcelebuli iyo bavSvis dabadebamde daniSvnis gamomwvevi mizezi ar aris yovelTvis iseTi konkretuli, rogorc cxovelisaTvis
wesi. danaTesavebis mizniT, ojaxebi Tanxmdebodnen momavali Svilebis qorwinebis sakvebi. bavSvis qceva yalibdeba mozrdilebis yuradRebiTa da waxalisebiT. rogorc
Sesaxeb. saqarTveloSi gavrcelebuli iyo akvanSi daniSvnis wesic. am wesis mixedviTac, angeri aRniSnavs, mSoblebi ar dayvebian TavianT patara gogonas da yovelTvis, roca is
bavSvebis momavali bedi wydeboda mSoblebis SeTanxmebis safuZvelze. am SemTxvevaSi Tojinas aiRebs xelSi saTamaSod, ar aZleven kanfetebs waxalisebis mizniT. aseve ar
akvanSi mwoliare daniSnul gogos miutandnen xolme saCuqars (TavSals, beWeds), xolo ubrazdebian yovelTvis, roca manqaniT TamaSobs. magram Tu mama periodulad Sexedavs
mis ojaxs ZRvens puris, saklavis, sasmelis da sxva saxiT. samkauls akvanze kidebdnen da mas Tbili RimiliT, roca is fanqrebiT rveulSi xatavs, gogona xSirad gaimeorebs am
es iyo momavali qaliSvilis daniSvnis niSani. iseve rogorc pirvel SemTxvevaSi, akvanSi qcevas. axlad naswavli qceva SeiZleba gavrceldes sxva situaciebzec — gogona
daniSvnis drosac, daniSnuli vaJis mSoblebi movaleni iyvnen qorwinebis asakis daiwyebs xatvas ara mxolod saxlSi, aramed — sabavSvo baRSic. ufro zogadad, gogonam
dadgomamde garkveuli periodulobiT (magaliTad, weliwadSi erTxel) qaliSvilis SeiZleba daiswavlos, rom `wynari~ TamaSi ukeTesia, vidre — `aqtiuri~.
ojaxSi saCuqrebi mietanaT. SesaZlebeli iyo zrdasrulobisas qaliSvils uari eTqva am Teoriis farglebSi gansakuTrebiT mniSvnelovania mosazreba imis Taobaze, rom
qorwinebaze, magram am SemTxvevaSi mis ojaxs e.w. `danaxarji~ unda aenazraurebina bavSvi cxovelebisgan gansxvavebiT swavlobs sxvebze dakvirvebiT, modelirebiT da
vaJiSvilis ojaxisaTvis. amgvarad, daniSvnis es wesebi, TvalnaTliv gviCveneben qalis maTi qcevis imitirebiT. socialur-kognituri Teoriis amosavals warmoadgens
uuflebobas feodalur saqarTveloSi. debuleba imis Sesaxeb, rom qcevis axali formebis Camoyalibeba SesaZlebelia uSualo
saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebSi arsebobda daniSvnis sxva saxeebic. metad sainte- garegani ganmtkicebis ararsebobis SemTxvevaSic. qcevis aTviseba SesaZlebelia
resoa qalis daniSvnis wesi, romelic ZiriTadad xevsureTSi da afxazeTSi gvxvdeba da magaliTis saSualebiTac. Cven vakvirdebiT, Tu rogor iqcevian sxvebi da Semdeg
romelsac `xelis dakvriT~ daniSvna ewodeba. aseTi wesiT daniSvna SeiZleba momxdariyo vimeorebT maT qcevas. amgvarad, bandura aqcents akeTebs ara pirdapir ganmtkicebaze,
TavSeyris adgilebSi. es rituali SemdegSi mdgomareobda. qals vaJis mama, biZa an sxva aramed — swavlaze dakvirvebisa da magaliTis gziT. aseTnairad adamianebs
mamrobiTi sqesis axlo naTesavi mxarze xels dakravda, rac imas niSnavda, rom qali uyalibdebaT garkveuli qcevis kognituri modeli, romelic verbaluri da kognituri
`xeldakrulia~, `xelmokidebulia~ da mas sxvagan gaTxovwebis ufleba aRar hqonda. reprezentaciebis saxiT inaxeba mexsierebaSi da momaval qcevaSi orientiris funqcias
saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebSi arsebobda qalis daniSvnis sxva wesic. igi qalis asrulebs. kerZod, qcevis am kognitur modelebze dayrdnobiT xorcieldeba momavali
nivTebiT daniSvnis wesis saxeliTaa cnobili. ojaxSi mosuli stumari (mamakaci) ojaxSi qcevis Rirebulebis kognituri Sefaseba da sazogadoebaSi misi dadebiTi Tu
tovebda raime nivTs (saTuTunes, maTraxs, fuls da a.S.), rac imis niSani iyo, rom uaryofiTi ganmtkicebis ganWvreta.
stumars am ojaxSi qaliSvili moewona sacoled an sarZlod. am dros maspinZeli aRsaniSnavia, rom qcevis kognituri modeli am Teoriis farglebSi samodelo qcevis
araviTar SemTxvevaSi ar ifiqrebda, rom es SemTxveviT moxda. ori dRis Semdeg, xatia, romelic SemdgomSi Sesabamisi an Seusabamo qcevis prototipad gamoiyeneba.
qaliSvilis ojaxs ugzavnidnen Suamavlebs. aseTi wesiT qalis daniSvnis Semdeg qcevis da maT Soris genderuli qcevis prototipis Camoyalibeba swavlis procesSi
qorwilze uaris Tqma did Seuracyofad iTvleboda. mimdinare Sesabamisi qceviTi magaliTebis, informaciis verbaluri gadacemis,
arsebobda qalis daniSvnis kidev sxva wesebic, magaliTad, cekvis dros qudis imitaciisa da modelirebis Sedegia.

96 21
identifikaciaze kulturuli faqtorebis da qalis susti bunebis Sesaxeb ideo- srolis wesi.
logiebis didi zegavlenis gamo. saqarTvelos zogierT nawilSi farTed iyo gavrcelebuli colis SerTva
biologiuri da kulturuli faqtorebis genderul identifikaciaze gavlenis motacebis gziT. es wesi metad popularuli iyo afxazeTSi da samegreloSi.
Seswavlis TvalsazrisiT mniSvnelovania m. midis kvlevebi. axli gvineis 3 specialistebis azriT, qalis motacebis mizezebi qorwinebastan dakavSirebuli
ganxsvavebuli tomis Seswavlis Sedegad, man daadgina, rom qalisa da mamakacis materialuri danaxarjebis Tavidan acilebaSi unda veZeboT. xSirad motaceba xdeboda
stereotipuli Tvisebebi yovelTvis ar aris biologiuri sqesiT ganpirobebuli. axalgazrdebis SeTanxmebiTac, gansakuTrebiT ki maSin, roca qaliSvils saqmro hyavda
seriozuli kritikis sagani gaxda, agreTve qalisa da qalurobis fenomenis da iwunebda. zogierTi specialistis azriT, qalis motaceba gamowveuli iyo
froidiseuli gageba. feministuri moZraobis mimdevrebi amtkicebdnen, rom froidis feodalur saqarTveloSi gavrcelebuli `pirveli Ramis~ wesiT, romlis mixedviTac
damokidebuleba qalebisadmi viqtorianuli epoqis Sexedulebebis asaxvaa. klara patarZalTan pirveli Ramis gatarebis ufleba batons hqonda.
tompsonis azriT, froidis Sexedulebebis SezRuduloba yvelaze kargad Cans `penisis Tu gamtaceblebs mdevari gamoedevneboda, maSin vaJis ojaxs mdevrisaTvis saxlis
Suris~ mis koncefciaSi. klara tompsoni aRiarebs, rom gogonebs SurT biWebis, magram karebTan saklavi unda daexvedrebina Semosarigeblad. Tu qali winaaRmdegi iyo, maSin
misi azriT, es Suri qalebis biologiuri arasrulfasovnebiT ki ar aris gamowveuli mas sruli ufleba hqonda ukan gayoloda mdevars. amgvarad, motacebis SemTxvevaSi
(rogorc es froids aqvs gagebuli), aramed im privilegiebiT, romlebiTac gansxvavebiT qalis azrs gadamwyveti mniSvneloba eniWeboda.
gogonebisa da qalebisagan, sargebloben sazogadoebaSi biWebi da mamakacebi. garigebiT daniSvna mTels saqarTveloSi farTed gavrcelebuli wesi iyo. igi
froidis Teorias akritikeben empiriuli monacemebis simwiris gamoc. kerZod, sxva dRemde SemorCa mosaxleobis garkveul fenebSi. garigebaSi mTavari momqmedi gmiri iyo
mkvlevarTa mravalricxovani empiriuli monacemebi gviCvenebs, rom zneobrivi `maWankali~ an misi Semcvleli axlo naTesavi. `maWankali~ saqarTvelos sxvadasxva
grZnobebi bavSvebs ar uyalibdebaT sxeulebrivi dazianebebis miRebis SiSis gamo kuTxeSi sxvadasxva motivebiT moqmedebda. zogan is ubralod axlo naTesavi an
(iqneba es kastraciis SiSi Tu sxva tipis fizikuri dasja). moraluri grZnobebi bavSvs keTilmosurne iyo da amitom misTvis gasamrjelos an saCuqris SeTavazeba did
uviTardeba maSin, roca igi siyvaruliT aris garSemortymuli da cdilobs Seuracyofad iTvleboda. zogan igi saCuqars iRebda, zogan ki igi gasamrjelosaTvis
SeinarCunos es siyvaruli. es monacemebi exeba rogorc biWebs, aseve gogonebs. irjeboda. amasTan, am SemTxvevaSi gasamrjelos odenoba mziTvis odenobis
fsiqoanalizis feministuri mimarTulebis zogierTi warmomadgeneli Tvlis, rom proporciulad izrdeboda.
froidis Teoria zedmetad individualisturia da mowyvetilia socialur garemos. niSnoba warmoadgens saqorwino mxareebis SeTanxmebis dadasturebis gamomxatvel
nensi Codorou da jesika benJamini aRniSnavdnen, rom SeuZlebelia SeviswavloT rituals. niSnobis ritualiTvis mniSvnelovania beWdis an raime sxva samkaulis gada-
adamiani izolirebulad da mxolod misi ltolvebi da egofunqciebi gaviTvaliswinoT. cema. niSnobis Semdeg ojaxebi ukve danaTesavebulad iTvlebodnen. daniSvnis Semdeg
maTi azriT, mniSvnelovania, rom genderuli identifikaciisa da genderuli Tvisebebis qali faqtiurad gaTxovilad iTvleboda da misi Txova sxva pirisagan miuRebeli iyo.
Camoyalibebis modelis agebisas gaTvaliswinebuli unda iyos sxva adamianebTan sainteresoa `kveTilSi Casmis~ rituali. es rituali maSin sruldeboda, roca qali
urTierTobebic. daiwunebda Tavis daniSnul saqmros. am SemTxvevaSi saqmro qals `kveTilSi svamda~, rac
froidis Teoria gakritikebuli iyo imis gamoc, rom misi debulebebi exeba bavSvis imas niSnavda, rom vaJi ramdenime wliT ukrZalavda qals gaTxovebas an usaxelebda im
ganviTarebas, misi damamtkicebeli empiriuli sabuTebi ki zrdasruli adamianebis soflebs, sadac mas gaTxoveba ar SeeZlo.
kvlevis Sedegadaa mopovebuli. saqarTveloSi niSnobidan qorwinebamde, Cveulebriv, erTi weli gadioda. Tumca es
zogierTi fsiqologis azriT, froidis Teorias aranairi Rirebuleba ara aqvs, rad- periodi SeiZleba ufro gagrZelebuliyo. es damokidebuli iyo ojaxebis materialur
gan igi Zalian bundovani da araerTmniSvnelovania. kerZod, kritika exeba am Teoriis mdgomareobaze da daniSnuli wyvilis asakze. niSnobidan qorwilamde peroidSi,
safuZvelze bavSvis ganviTarebis prognozirebis SesaZleblobebs. am avtorebis azriT, Cveulebriv, qal-vaJs erTmaneTis naxvis ufleba ar hqondaT. daniSnuli qali
xSir SemTxvevebSi mas mivyevarT erTi da igive movlenis urTierTsawinaaRmdego moridebulad unda moqceuliyo, saxlidan iSviaTad unda gasuliyo. miuRebeli iyo,
interpretaciebamde. magaliTad, frustraciam analur stadiaze SeiZleba gamoiwvios agreTve, misi stumroba sxva soflebSi, gansakuTrebiT ki, saqmros sofelSi. zogierT
xasiaTis iseTi Tvisebebis ganviTareba, rogoricaa, akuratuloba, sisufTave da kuTxeSi am periods `sapatarZlos tyveobis~ periodsac uwodeben. saintersoa, rom
damjeroba an piriqiT — amboxisa da areulobisaken midrekileba. tradiciis mixedviT, erT-erTi daniSnulis gardacvalebis SemTxvevaSi, meore mas ise
amgvarad, daskvnisaTvis SeiZleba iTqvas, rom z. froidis Teoriis farglebSi iglovebda, rogorc namdvili meuRle, Tumca ki erTmaneTi SeiZleba nanaxic ki ar
genderuli identifikaciis gagebis kritika efuZneba Semdeg argumentebs: empiriuli hyavdaT.
masalis simwire; pirovnebis biologiuri fsqtorebiT determinirebuloba; qalis qorwili saqarTveloSi, iseve, rogorc mTels samxreT kavkasiaSi or etapad mimdina-
moralurobisa da Tvisebebis Camoyalibebis modelis sisuste; pirovnebis socialur reobda: qorwili qalis mamis saxlSi da qorwili vaJis mamis saxlSi. amasTan, saqarTve-
garemosgan mowyvetili gageba; kulturuli Rirebulebebisa da maT Soris ojaxisa da loSic qalis mamis saxlSi gamarTuli qorwili ufro mcirericxovani iyo. rogorc vi-
urTierTobebis kulturuli praqtikebis gauTvaliswinebloba. ciT, es rituali dRemde arsebobs samxreT kavkasiaSi. qorwilis erT-erTi mniSvne-
miuxedavad mravalricxovani da seriozuli kritikisa, froidis Teoriam udidesi lovani rituali iyo jvriswera, romelic, Cveulebriv, sapatarZlos sofelSi arsebul
gavlena moaxdina genderis gagebaze da misi, rogorc mecnieruli koncefciis eklesiaSi mimdinareobda. qalis cxovreba axal ojaxSi moicavda rig ritualebs,
ganviTarebaze. rogorc zemoT davrwmundiT, froidis bevri kritikosis Sexeduleba romlebic dakavSirebuli iyo rogorc rZlis ojaxSi miRebasTan, aseve qalis mier axal
swored misi Teoriidan iRebs saTaves: maTi umetesoba iziarebs sqesis identifikaciis ojaxsa da Tavisi mSoblebis ojaxs Soris naTesavuri kavSirebis ganmtkicebasTan.
froidiseuli gagebis ZiriTad principebs. Tumca ki, froidis kritikosebi avseben da saqarTvelos zogierT kuTxeSi arsebobda col-qmris gayris specialuri wesic. Tu

20 97
mamakaci daiwunebda cols anu gayras gadawyvetda, maSin mas colisaTvis `namaSvrali~ mSoblebis urTierTobebze, aramed Zmebsa da debs Soris urTierTobebze. malinovski
unda gadaexada. `namaSvrali~ imdeni saqonlis micemas gulisxmobda colisTvis, ramdeni aRniSnavda, rom aseT pirobebSi oidipos kompleqss sruliad sxvagavari saxe unda mis-
welic qali cxovrobda da muSaobda qmris ojaxSi, pirveli da bolo wlebis gamoklebiT. cemoda. marTlac, trobrianis kunZulebis miTebis Seswavlisas malinovskim aRmoaCina,
saqarTveloSi qalis statusis gasaanalizeblad metad sainteresoa sqesobrivi rom maT safuZvels warmoadgens debsa da Zmebs Soris urTierTobebis mkacri tabu.
urTierTobebis formebi, romlebic gavrcelebuli iyo saqarTvelos mTian nawilSi Tumca malinovski akritikebda froids oidipos kompleqsTan dakavSirebiT, magram
(xevsureTSi da fSavSi). mxedvelobaSi gvaqvs fSavuri wawlobisa da xevsuruli igi sruliad iziarebda misi Teoriis ZiriTad principebs. malinovski iziarebda
sworfrobis insitutebi. froidis Sexedulebas imis Sesaxebac, rom gandevnili survilebi proeqciebSi (miTebSi,
wawloba fSavelTa Soris gavrcelebuli seqsualuri xasiaTis Cveulebaa. wawlobas folklorSi da a. S.) vlindeba, im gansxvavebiT, rom es proeqciebi universaluri ki ar
nadob-naZmobasac uwodebdnen xolme. wawloba iwyeba fSaveli qal-vaJis sqesobrivi aris, aramed gansxvavdeba kulturaTa mixedviT.
simwifis periodidan (ToTxmeti wlidan). rac ufro meti wawali hyavda ymawvil qalsa Tu froidis ideebma normaluri feminuri da maskulinuri pirovnebis Sesaxeb metad
vaJs, miT ufro pativcemuli iyo igi. Tu qaliSvils an vaJiSvils ar yavda wawlebi, maSin is farTe gavrceleba pova rogorc mis studentebSi, aseve fsiqologebsa da socialuri
fSavSi `uxeirod~ iTvleboda. miRebuli iyo, rom axalgazrda ise unda moqceuliyo, rom mecnierebebis warmomadgenlebSi. misi midgoma genderuli identifikaciisa da
miezida wawlebi. wawloba niSnavs naTesav da ucxo qal-vaJs Soris sqesobrivi genderuli tipirebis Sesaxeb mravali interpretaciis dasayrdeni gaxda.
urTierTobebis wes-Cveulebas fSavSi. es Cveuleba daculia xatis sjuliTa da wesebiT. z. froidis Teoriis mimdevaris helen daCis azriT, gogonas ganviTarebis
qal-vaJis sqesobrivi urTierTobebi garkveuli uflebebiTa da SezRudvebiT xasiaTdeba. mamoZravebel Zalas `penisis Suris~ universaluri kategoria ki ar warmoadgens, aramed
kerZod, wawloba daSvebulia rogorc naTesavTa, aseve - ucxo pirTa Soris. miuxedavad yvela adamianisTvis damaxasiaTebeli Suri imisa, rac sxvas aqvs.
amisa, fSavSi naTesavTa Soris wawlobas eridebian. saqmes isaa, rom wawlobis wes-Cveulebis erik eriqsonma ganavrco froidis ganviTarebis Teoria. eriqsonis damsaxurebaa
mixedviT, sqesobrivi urTierTobebi qal-vaJs Soris SezRudulia xvevna-kocniT da wels bavSvis ganviTarebaSi da identifikaciaSi biologiur impulsebTan erTad socialuri
zeviT alersiT. wawlis orsuloba did sircxvilad iTvleboda. wawlebis mxridan wesis faqtorebis zegavlenis mniSvnelobis xazgasma. amasTan, eriqsonis mixedviT, qalis
darRveva maTi Temidan gandevniT isjeboda. es wesi gansakuTrebiT mkacrad moqmedebda genderuli identifikaciis safuZvels penisis uqonloba ki ar warmoadgens, aramed —
naTesav wawalTa Soris, romlebic sisxlis aRrevis gamo ara Tu Temidan gandevniT, aramed saSvilosnos qona. eriqsonma xazi gausva Sinagani sivrcis cnebas. igi akvirdeboda 10-12
sikvdiliTac SeeZloT daesajaT. amdenad, rogorc vxedavT, naTesavTa Soris dasaSvebia wlis bavSvebis TamaSs da daadgina, rom Sinagani sivrce gavlenas axdens sqesis
wawloba, magram qorwineba miuRebelia. erTi Temis wawlebs xatisgan akrZaluri hqondaT identifikaciaze. bavSvebs eZleodaT adamianebisa da cxovelebis miniaturuli figu-
SeuRleba, SesaZlebeli iyo sxvadasxva Temis wawlebis SeuRleba. rebi. maT sTxovdnen, rom aegoT kinos (filmis) scena. gogos tipuri scena Sedgeboda
wawloba, cxadia, urTierTmowonebaze da ltolvaze iyo dafuZnebuli. qaliSvili da interieris scenisagan adamianebiT da avejiT. biWis tipuri scena iyo saxls gareT,
vaJiSvili urTierTmowonebis SemTxvevaSi erTmaneTs nadob-naZmobas ucxadebdnen da morTuli kedlebiT, fasadebiT da boZebiT. gogonebis scenebi mSvidi da statikuri
amis Semdeg mimarTavdnen wawlobis wesis Sesrulebas anu erTad wolas. iyo, xolo biWebisa — aqtiurobisken orientirebuli. eriqsonma paraleli gaavlo
fSavSi miRebulia, rom daniSnul adgilas qaliSvilTan vaJi mivides. es adgili genderul konstruqtiul TamaSebs Soris gansxvavebebsa da sqesTabiologiur gansxva-
Tavdapirvelad saxlidan moSorebiT mdebareobs (tyeSi nabdis qveS, sabZelSi, boselSi vebebs Soris (qalis Sinagani faqizi organoebi da kacis garegani, aqtiuri organoebi).
da a.S.). garkveuli siaxlovis damyarebis Semdeg vaJi midis qaliSvilis saxlSi ise, rom swored es gansxvavebuli organoebi gansazRvraven, eriqsonis mixedviT, bavSvebis
misma mSoblebma ar gaigon. Tu mSoblebi mainc SeamCneven TavianTi qaliSvilis wawalis gansxvavebul Sinagan sivrces, romlic maTi sqesobrivi identifikaciis safuZvelia.
stumrobas, wesisamebr ise moiqcevian, rom viTom araferi gaugiaT. alfred adleri Tvlida, rom adamiani upirvelasad socialuri da ara seqsualuri
wawloba, Cveulebriv, Rame mimdinareobs da mamlis yivilamde grZeldeba. arsebaa. da amdenad, misi qceva motivirebulia ara biologiuri instiqtebiT, aramed -
fSavSi gavrcelebulia mravalwawlianoba. SesaZlebelia xuTi an aTi wawlis yola. socialuri interesebiT. misi azriT, maskulinuri dominantoba ar aris bunebrivi
eTnografiuli masalebidan cnobilia oci wawlis yolis SemTxvevebic. es, cxadia, movlena. igi gamowveulia kacebisa da biWebis ufro meti socialuri RirebulebiT
warmoSobs naZmobTa (wawali vaJi) Soris qiSpobis SemTxvevebs. mtrobisa da ojaxsa da sazogadoebaSi.
konfliqtebis Tavidan acileba da daregulireba qalis saqmea. man ise unda moawyos karen horni Tvlida, rom froidis monacemebi qalis ganviTarebis Sesaxeb asaxavs
Sexvedra, rom misi sxva wawali amas ar Seeswros (magaliTad, qali mxolod erT wawals patara biWis azrebs qalis anatomiis Sesaxeb. Tumca patara biWi SeiZleba uyurebdes
uSvebs saxlSi anu mxolod maSin uRebs karebs vaJs, winaswar setanxmebuli specialuri patara gogos da fiqrobdes, rom man dakarga penisi, magram aranairi safuZveli ara
niSnis, stvenis an kakunis Semdeg, Tu igi sxva wawalTan dakavebuli ar aris). gvaqvs vifiqroT, rom gogoc ase fiqrobs. horni ar eTanxmeboda froids, rom `penisis
fSaveli qalis gaTxovebas sruliad ar uSlida xels wawloba. piriqiT, wawloba xels Suri~ da kastraciis kompleqsi qalis ganviTarebis mniSvnelovani meqanizmia. igi
uwyobda gaTxovwebas. saqme isaa, rom fSavelTa SexedulebiT, rac ufro meti wawali aRniSnavda, rom icnobda zustad imdenive kacs, romlebsac qalis saSvilosnosi
hyavs qaliSvils, miT ufro Rirseul da pativcemul qalad iTvleba igi. miRebuli iyo, SurdaT, ramdensac qals, romlebsac kacis penisis SurdaT. igi Tvlida, rom zogierTi
rom rodesac nadobi (wawali qali) Txovdeboda, mas mayrebad Tan mihyvebodnen naZmobni kacis akviatebuli swrafva miRwevisaken gamoxatavs qalebis unikaluri
(wawlebi). amasTan nadobis (wawali qalis) qorwilis dros naZmobebis (wawali SesaZleblobebis (reproduqciuli unaris) zekompensacias. sxvagavarad rom vTqvaT,
mamakacebis) mayarSi wayola da maTi simravle qalisaTvis saamayod iTvleboda. hornis azriT, saSvilosnos Surs mivyevarT feminur kompleqsamde.
garda trfoba-alersisa, wawlobis instituti moicavda wyvilis mier erTma- hornis azriT, ar arsebobs qalebsa da mamakacebs Soris biologiurad deter-
neTisTvis saCuqrebis gakeTebis wes-Cveulebasac: ase magaliTad, qali uqsovda vaJs minitebuli fsiqologiuri sxvaobebi. isini ganpirobebulia genderul

98 19
bierSi). es xorcieldeba mamasTan identifikaciis gziT. biWebi cdiloben moawonon Wrel windebs, ukeravda saTambaqoes, xolo vaJi Cuqnida qals kalaTas windebisTvis,
mamas Tavi da gaiziaron misi Rirebulebebi. mamasTan identifikacia biWebs saSualebas TiTis tarebs da xelsaqmis sxva instrumentebs.
aZlevs `flobdes~ dedas, Tumca ara realurad, aramed — gaSualebulad (Canac- xSirad wawloba wyvils Soris maTi gaTxoveba/colis SerTvis Semdegac grZeldeboda.
vlebulad). mamasTan identifikaciis gziT daiZleva oidipos kompleqsi da viTardeba zogi qmari qals gaTxovebis Semdeg wawlobis uflebas ar aZlevda. amitom qali xSirad eyre-
superego — moraluri normebis sistema. boda anu gaurboda qmars. fSavuri ojaxis keTildReoba qalze iyo damyarebuli. mamakaci,
gogonebis ganviTareba sxvagvarad mimdinareobs. falosur stadiaze gogonebis mier Cveulebriv, ar muSaobda da ojaxur meurneobas mTlianad qali uZRveboda. qali mkida da
gakeTebuli aRmoCena, rom maT akliaT penisi, froidis mixedviT, gogonaTa Tibavda yanas, mwyemsavda Zroxebs, amzadebda rZis nawarms. garda amisa, qali uvlida ojaxs,
ganviTarebisTvis gadamwyveti momentia. gogonas uviTardeba e.w. `penisis Suri~. es qsovda da keravda tansacmels. amgvarad, qalze iyo damokidebuli ojaxis ekonomikuri
ukanaskneli gogonebis TviTSefasebas did dartymas ayenebs da maT arasrulfasovnebis siZliere. aqedan gamomdinare, qalis ojaxidan wasvla ar iyo sasurveli. ufro metic, es
kompleqss uyalibebs. Tumca deda aris gogonebis siyvarulis Tavdapirveli obieqti, SesaZlebelia ojaxis sruli ganadgurebiTac dasrulebuliyo. amitom mamakaci iZulebuli
magram isini swored dedas adanaSauleben penisis arqonaSi da uars amboben dedis iyo Segueboda qalis wawlobas. garda amisa, colis gaqceva fSavSi did sircxvilad
siyvarulze. TavianT siyvaruls isini mamebisken mimarTaven, romelTac aqvT is organo, iTvleboda. aseT kacze gaTxovba qalebs aRar undodaT. am garemoebebis gaTvaliswinebiT
romelic maT da maT `defeqtur~ dedebs arasodes eqnebaT. gogonebis `penisis flobis~ qmari, Cveulebriv, egueboda qalis wawlobas. ra Tqma unda, igi TviTonac wawlobda.
survili mamisken siyvarulis warmarTviT ar aris srulad dakmayofilebuli. igi xevsureTSi gavrcelebuli iyo qal-vaJTa sqesobrivi urTierTobebis msgavsi wesi,
gardaiqmneba mamisgan bavSvis yolis survilad da mogvianebiT, bavSvis yolis survilad romelic sworfrobis saxelwodebiTaa cnobili. xevsureTis sworfroba urTierToba-
sakuTari meuRlisgan. froidis mixedviT, qali sruliad realizirdeba vaJiSvilis Ta ZiriTadi principiT fSavuri wawlobis msgavsia. sworfrobis ritualSic akrZa-
gaCenis SemTxvevaSi, radgan igi aseTnairad, bolos da bolos, aRwevs didi xnis lulia qal-vaJis urTierTobaSi dawesebuli zRvris gadalaxva. Tumca ki arsebobs rigi
sasurveli `penisis flobas~. amgvarad, patara gogo, romelic `patara kaci~ iyo gansxvavebebisa maT Soris: fSavSi qalTan vaJi midis, xevsureTSi ki, piriqiT, qali midis
fsiqoseqsualuri ganviTarebis preoidipalur stadiaze, falosuri stadiis gavlis vaJTan. garda amisa, xevsureTSi Zmobili Tavis sworfer qals stumars uwvens
Sedegad xdeba pasiuri, mgrZnobiare da ganayofierebis momlodine qali. pativiscemis niSnad.
froidis azriT, gansxvavebiT biWebisgan, gogonebi Cveulebriv, warumateblobas rogorc sworfrobis, aseve wawlobis wes-Cveulebis genezisi da funqciebi dRemde
ganicdian srulad gadawyviton oidipos kompleqsi (am situacias, gogonebis Sem- ar aris sabolood garkveuli.
TxvevaSi SeiZleba eleqtras kompleqsi ewodos). gogonebs aqvT krizisi maT mier penisis me-19 s.-is meore naxevridan kavkasiaSi kapitalizmis SemoWrasTan erTad qals ukve
ar flobis gamo da maTi incesturi moTxovnileba mamis mimarT aris penisis mopovebis kanoniT ekuTvnoda momkvidreobidan wili. es iyo mcire miwis nakveTi. amave dros,
mcdeloba. biWebisgan gansxvavebiT, romlebic kastraciis SfoTviT arian motivi- kavkasiis mTian sasazRvro da gzispira regionebSi gaCnda wesi — gaTxovebisas
rebulni gadaWran iodipos kompleqsi, gogonebi TavianT Tavs ukve kastrirebulad qalisaTvis ojaxidan mcire kapitalis gataneba (saqarTveloSi — `saTavno~, somxeTSi —
ganixilaven da amdenad, nakleb SfoTvas ganicdian. amitom qalebs Cveulebriv aqvT `arnegini~). am ukanasknels an pirutyvis an fulis saxe hqonda, romlisganac miRebul
naklebad ganviTarebuli moralurobis grZnobaTa sistema anu superego. mogebasc (rZis, yvelis, matylis da sxv. gayidviT an mevaxSoebiT) qalis pirad
z. froidis mixedviT, gogonebSi iodipos kompleqsis nawilobrivi an arasruli sakuTrebas warmoadgenda. amdenad, qali am qonebas sakuTari neba-survilis mixedviT
daZleva xdeba. es ki iwvevs tipur qalur Tvisebebis Camoyalibebas, iseTebs, rogoricaa, gankargavda. `saTavnosa~ da `arneginis~ wesi qals SedarebiT finansur Tavisuflebas
pasiuroba da dedobis survili. froidi aRniSnavda, rom ganayofierebis survili aseve aZlevda ojaxSi. amdenad, qali ukve aRar iyo iseTi SezRuduli ojaxSi, rogorc es
miuTiTebs mazoxizmze da siamovnebaze tkivilisa da tanjvisagan, radganac seqsua- feodaluri wyobis dros iyo.
luri urTierTobebi da Svilebis gaCena SeiZleba tkivilTan iyos dakavSirebuli. me-19s.-Si daiwyo, agreTve, metad mZlavri qalTa saqvelmoqmedo da saganmanaT-
amgvarad, froidis mixedviT, `penisis Suri~ da misi `flobis~ survili normaluri leblo moZraoba, romelsac saTaveSi maRali wris qalebi edgnen. misi mizani iyo dabali
qalurobis Camoyalibebis mamoZravebeli Zalaa. biWisaTvis normaluri mamakacurobis fenebisaTvis qvelmoqmedeba, wera-kiTxvisa da xelsaqmis swavleba.
Camoyalibebis mamoZravebeli Zala ki kastraciis SiSia. rac Seexeba sqesis identifi- sabWoTa kavSiris periodSi qalTa da mamakacTa Tanasworoba oficialuri
kaciis meqanizms, igi, froidis mixedviT, oidipos kompleqsis daZlevasa da igive sqesis ideologiiT propagandirebuli da kanonmdeblobiT ganmtkicebuli iyo. mmarTvelobis
mSobelTan identifikaciaSi mdgomareobs. umaRles organoSi — umaRles sabWoSi qali deputatebisaTvis 38-40%-iani kvota
z. froidis Teoriam udidesi zegavlena moaxdina ara mxolod genderis, aramed, arsebobda; sabWoTa kavSirSi 1948 wlidan arsebobda oficialuri da erTaderTi qalTa
saerTod adamianis Sesaxeb mecnieruli azris ganviTarebaze. Tumca, isic unda organizaciac — qalTa sabWo, romelsac centralizirebuli mmarTveloba da qseluri
aRiniSnos, rom misi Teoria mkacri kritikis sagani gaxda. yvelaze seriozuli kritika struqrura hqonda. qalisaTvis mamakacTan Tanasworad xelmisawvdomi iyo ganaTlebis
anTropologebis mxridan modioda, romlebic amtkicebdnen, rom es Teoria dasavluri sistemis yvela safexuri, nebismieri profesia da moRvaweobis sfero. miuxedavad amisa,
kulturis CarCoebiT aris SezRuduli. kerZod, malinovski miuTiTebda, rom oidipos qalis intagracia sazogadoebriv cxovrebaSi mainc formalur xasiaTs atarebda,
kompleqsi ar aris universaluri fenomeni, rogorc amas froidi varaudobda. radganac realuri polirikuri gadawyvetilebis mimReb Tanamdebobebze qalebi ar
malinovski aRniSnavda, rom ojaxis sabazo struqtura (mama, deda da Svili), romelzec iniSnebodnen. qalis mier arCeul profesia da moRvaweobis sfero mainc tradiciul
agebulia oidipos kompleqsi, ar aris damaxasiaTebeli bevri kulturisTvis. magali- CarCoebSi rCeboda. arsebobda tradiciuli mentalitetiT gansazRvruli qalis
Tad, trobrianis kunZulebze (papua — axali gvinea) ojaxis ufrosi ara mama, aramed — prestiJuli profesiebi, rogoricaa magaliTad, aRmzrdeli, pedagogi, eqimi.
biZaa dedis mxridan. amasTan mkacri tabu incestze dadebulia ara bavSvebisa da sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg kavkasiis qveynebSi demokratiis mSeneblobis

18 99
procesi daiwyo. 1991 wlidan kavkasiaSi Seiqmna qalTa pirveli arasamTavrobo orga- kvira #2
nizaciebi, romlebic postsabWoTa periodSi mkveTri politikur-ekonomikuri cvli- leqcia— 2 sT
lebebis fonze aRmocenda. Tavdapirvelad qalTa organizaciebi ZiriTadad qalTa tra-
diciuli funqciis gaZlierebiT iyvnen dakavebulni da maTi moRvaweoba saqvelmoqme- Tema #2 - genderuli identifikaciisa da genderuli rolebis
do, mSvidobis myofeli an daucvel fenaTa daxmarebis programebiT Semoifargleboda. aTvisebis Teoriebi (fsiqodinamikuri, socialur-kognituri,
1995 wels kavkasiis yvela qveyana SeuerTda konvencias `qalis mimarT kognituri ganviTarebis Teoriebi, androginiis koncefcia,
diskriminaciiis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb~. (CEDAW). Seiqmna mudmivmomqmedi genderul-roluri transcendenciis stadiebis da genderuli
specialuri saxelmwifo komisiebi, romelTa funqciaa saxelmwifo genderuli
sqemis Teoria).
politikis SemuSaveba da gatareba. qalTa moZraobis sagrZnobi gaaqtiureba gamoiwvia
aseve bolo wlebSi dasavleTTan kontaqtebis zrdam, ucxouri fondebis daxmarebam da
leqciaze ganxiluli iqneba TiToeuli Teoriis ZiriTadi principebi, genderis
samoqalaqo kulturis ganviTarebam. dRes kavkasiis qveynebSi arsebobs mZlavrad
gageba am TeoriaTa farglebSi, agreTve, maTi kritikuli Sefaseba da mniSvneloba
ganviTarebuli qalTa organizaciebi (daax. 150-170 momqmedi organizacia), romlebic
genderuli kvelvebis ganviTarebisaTvis.
qalTa sakiTxis TiTqmis yvela sferos moicaven.
bolo 3-4 weliwadia, rac kavkasiis wamyvan umaRles saswavleblebSi daiwyo genderis
genderis gageba froidis fsiqoanalizur TeoriaSi. genderul kvlevebze, kerZod
sxvadasxva aspeqtebis swavleba, magram jerjerobiT es sfero mainc naklebadaa
ki, genderuli identifikaciisa da genderuli sxvaobebis gagebaze udidesi gavlena
ganviTarebuli. kavkasiis did qalaqebSi arsebobs genderisa da qalTa uflebebis
moaxdina z. froidis (Freud) fsiqoanalizurma Teoriam. froidi iyo pirveli fsiqo-
samecniero-kvleviTi centrebic.
logi, romelmac pirovnebis Teoriis centrSi moaqcia biologiuri sqesi da xazi gausva
miuxedavad qalTa arasamTavrobo seqtoris, saxelmwifosa da saerTaSoriso fon-
mis mniSvnelovan rols ganviTarebis procesSi.
debis didi Zalisxmevisa kavkasiaSi qalTa moRvaweoba feministuri moZraobis saxiT ar
marTalia, froidi genderis mkvlevarTa ricxvs ar miekuTvneba da TviT genderis
Camoyalibda. regionSi kvlav Zlieria tradiciuli kulturis gavlena da kavkasiis
mecnieruli terminic ar arsebobda am droisaTvis, magram man pirvelma axsna pirov-
qveynebi jer kidev Sorsaa genderuli Tanasworobisagan. marTalia kavkasieli qalebi
nebis sqesobrivi identifikaciisa da sqesobrivi sxvaobebis Camoyalibebis procesi.
gascdnen qalis tradiciul rols da aqtiurad CaerTnen sazogadoebriv cxovrebaSi,
amdenad, froidma mniSvnelovanwilad gansazRvra genderis fenomenis mecnierTa
magram Sromisa da dasaqmebis bazarze, iseve, rogorc qveynis mmarTvelobis struq-
yuradRebis centrSi moqceva. misma Sexedulebebma safuZveli Cauyara genderis
turebSi maTTvis naklebad misawvdomia gadawyvetilebis mimRebi Tanamdebobebi. Tumca
mecnieruli kvlevis obieqtad Camoyalibebas. swored amitom, mniSvnelovnia
kavkasiis erT-erT qveyanaSi — saqarTveloSi, 2002-2004 wlebSi parlamentis Tavmjdo-
sqesobrivi identifikaciis meqanizmis froidiseuli gagebis ganxilva.
mare da Semdeg ki prezidentis movaleobis Semsrulebeli qali iyo (nino burjanaZe,
z. froidis midgoma sqesobrivi identifikaciisadmi efuZneba bavSvis fsiqoseqsu-
romelic dRemde parlamentis Tavmjdomarea), magram qalTa CarTva gadawyvetilebis
aluri ganviTarebis mis mier gamoyofil stadiebs. kerZod, froidis Teoriis mixedviT
miRebis procesSi sistemur xasiaTs ar atarebs (ase, mag. kavkasiis qveynebis
sqesobrivi identifikaciisa da sqesobrivi sxvaobebis formirebis meqanizmi bavSvis
parlamentSi qali deputatebi saSualod 12%-s Seadgenen). aRsaniSnavia isic, rom TviT
fsiqoseqsualuri ganviTarebis procesSia Cadebuli. sqesobrivi identurobis ganviTa-
kavkasieli qalebis umetesoba gamokiTxvisas prioritets mainc tradiciul rolebs
reba mimdinareobs stadiebis seriebis mixedviT. yoveli etapi xasiaTdeba libiduri
aniWebs. gamonakliss warmoadgens axalgazrda Taoba, romelisTvisac prioritetulia
(seqsualuri) energiis koncentraciiT sxeulis garkveul nawilSi. fsiqoseqsualuri
sakuTari profesionalizmi da ganviTareba. genderuli uTanasworoba da qalTa
ganviTarebis I etapze — oralur stadiaze bavSvi aRwevs primitiul seqsualur
uflebebis diskriminacia gansakuTrebiT Zlieria kavkasiis musulmanur nawilSi,
dakmayofilebas wovis saSualebiT. II etapze — analur stadiaze siamovneba miiRweva
agreTve, provinciebSi da konfliqtis zonebSi, sadac qalebis umravlesoba jer kidev
defekaciiT da bavSvi koncentrirebulia ganavlis Sekavebasa da gamoyofaze. froidis
tradiciuli genderuli rolebiTaa Semofargluli da xSirad xdebian Zaladobis —
mixedviT, biWebisa da gogonebis fsiqoseqsualuri ganviTareba erTnairad
colad SerTvis mizniT motacebis, vaWrobis, ojaxuri Zaladobisa da a.S. msxverplni.
mimdinareobs am ori sawyisi stadiis ganmavlobaSi.
falosur stadiaze, romelic daaxloebiT samidan eqvs wlamde mimdinareobs, bavSvis
leqciis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:
libiduri energia fokusirdeba genitaliebze. swored am etapze xdeba sqesi da genderi
ojaxis `ufrosi qali~ — didi ojaxis ufrosi deda an dedamTili; gadamwyveti bavSvis ganviTarebisTvis. igi acnobierebs, rom qalebsa da mamakacebs
ojaxis `ufrosi mamakaci~ — didi ojaxis ufrosi mama an mamamTili; gansxvavebuli sasqeso organoebi aqvT.
am stadiamde siyvarulisa da erotikuli mimzidvelobis pirveli obieqti rogorc
`ganridebis~ wesi — kavkasiuri wes-Cveuleba, romlis mixedviTac umcrosebi gogonebisaTvis, aseve biWebisaTvis, dedaa. Tumca, rodesac bavSvebi miaRweven
eridebodnen ufrosebs, qalebi ufrosebs da mamakacebs, rac magaliTad, gulisxmobda falosur stadias, maTi urTierTobebi dedasTan rTuldeba. biWebSi dedis mimarT
rogorc fizikur moridebas, agreTve, orsuli qalis moridebas (damalvas) rogorc siyvaruli incestad iqceva da viTardeba oidipos kompleqsi. patara biWebis survili
mSobel mamasTan, aseve qmris ojaxis mamakacebTan da sxv. `flobdnen~ dedas da masTan urTierTobaSi `Caanacvlon~ mama, iwvevs kastraciis SiSs.
`umZraxobis~ wesi - kavkasiuri wes-Cveuleba, romlis mixedviTac qalebs ar hqondaT swored am SiSiT gamowveuli stresi da SfoTva biWis Semdgomi ganviTarebis
ojaxis ufros mamakacebTan dalaparakebis ufleba. mamoZravebeli Zlieri Zalaa. biWebi Tavs arTmeven kastraciis SiSs dedis mimarT
seqsualuri ltolvisa da mamasTan mtruli damokidebulebis gandevniT (aracno-
100 17
momzadebuli esses prezentacia; gaimarTeba diskusia seminaris Temaze (1 sT). kerZod, SariaTi — musulmanuri samarTali, religiuri da iuridiuli normebis krebuli,
dasmuli iqneba Semdegi tipis kiTxvebi: romelic dafuZnebulia yuranze.
1. ra gansxvavebaa sqessa da genders Soris? moiyvaneT sqessa da genders Soris
endogamia — qorwineba erTi garkveuli jgufis wevrebs Soris, ase, magaliTad, tomis,
gansxvavebis magaliTebi.
kastis an religiuri saTvistomos SigniT. leqciaSi ganxilul azrebaijanis
2. rogor gansazRvraven sxvadasxva avtorebi genders?
SemTxvevaSi sisxliT naTesavTa Soris. endogamiis tendencia aqvT Tanamedrove
3. ras niSnavs genderuli stereotipebi da maskulinoba/feminuroba sxvadasxva
xalxebis did nawilsac, rac maT mier erTi nacionalobis an erTi religiis SigniT
kulturebSi?
ganxorcielebuli qorwinebis saxiT vlindeba.
4. riTi SeiZleba davasabuToT, rom genderi warmoadgens socialur-kulturul
konstruqts? egzogamia _ sazogadoebriv-gvarovnuli wyobis wesi, romelic krZalavs erTi
5. ra saxiT vlindeba genderuli cnobiereba yoveldRiur cxovrebaSi? garkveuli jgufis wevrebs Soris qorwinebas. magaliTad, tomis, kastis an naTesavTa
6. ra xarisxiT arian invariantuli sxvadasxva kulturaSi genderuli Taviseburebebi, (sisxliT an mironiT) SigniT.
rolebi, stereotipuli qcevebi da Sexedulebebi? sorirati — gardacvlili colis umcrosi dis colad SerTvis wesi azerbaijanSi;
7. rogor gansxvavdebian isini kulturuli faqtorebis zegavlenis Sedegad?
levirati — umcrosi Zmis qorwinebis wesi azerbaijanSi ufrosi Zmis qvrivze;
8. ratom aris genderis Seswavla mniSvnelovani socialuri mecnierebebisaTvis?
saxelmwifosaTvis? baSligi _ gadasaxadi patarZlisaTvis azerbaijanSi, romelsac iRebda misi mama
qaliSvilis qorwinebis SemTxvevaSi.
ZiriTadi literatura:
mexri _ gadasaxadi, romelic meuRles unda gadaexada colisTvis Tavisi iniciativiT
1. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 13-55; gayris SemTxvevaSi azerbaijanSi.
2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, Second
Edition, Fllin and Bacon, 1994, p.: 199-204; wiwagini - Tanxis gadaxda vaJis mSoblebis mxridan patarZlis dedisTvis somxeTSi.
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University Press, tanteri — ufrosi mamakaci somxur did ojaxSi;
Philadelphia,1992, p.: 17-23;
tantikini — ufrosi qali somxur did ojaxSi;
4. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, p.:, 135-137.
gerdestani — ramdenime Taobisgan Sedgenili didi ojaxi somxeTSi;
damatebiTi literatura: wawloba - naTesav da ucxo qal-vaJs Soris sqesobrivi urTierTobebis wes-Cveuleba
1. Burn S.M. The Socal Psychology of Gender, McGraw-Hill, Inc.1996, gv.: 21-28, 238-266; fSavSi. igi SezRudulia xvevna-kocniT da wels zeviT alersiT.
2. Best D. L., Williams I. E. Gender and culture. – in Culture and Psychology, edited by David Matsumoto. sworfroba - sqesobrivi urTierTobebis wes-Cveuleba xevsureTSi.
Oxford University press, 2001, gv.: 316-322;
studentebs daevalebaT individualuri muSaobisaTvis gankuTvnil droSi moamzadon
3. Judith Batler, Gender Trouble, Feminism and the subversion of identity, Routledge, Chapman & Hall,
saswavlo kursis riderSi warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi da maT
Inc., 1990, gv.:1-34;
safuZvelze gaakeTon qalis statusis SedarebiTi analizi kavkasiur kulturebSi.
4. zurikaSvili f. maRraZe g. WaniSvili n. xuciSvili g. jorbenaZe r. konfliqti,
amasTanave, studentebs miecemaT Semdegi davalebebi: 1) maT unda gamoikiTxon erTi an
genderi da mSvidobis mSenebloba, gaeros ganviTarebis fondi qalTaTvis, Tb., 2003,
ori gaTxovili qali da gaarkvion (Sesabamisi instruqciis mixedviT) misi qonebriv-
nawili II;
uflebrivi statusi ojaxSi. 2) maT unda ifiqron imaze, Tu rogor vlindeba
5. m. wereTeli, genderi, rogorc fsiqikuri konstruqti — d. uznaZis sax. fsiqologiis
`umZraxobisa~ da `ganridebis~ wes-Cveulebebi Tanamedrove kavkasiaSi da moiyvanon
institutis SromaTa krebuli, 2004, Tb., gv.:185-188;
konkretuli magaliTebi saqarTvelos Tanamedrove cxovrebidan.
6. avaliani e. Zveli samyaros `feministuri~ kulturebi, - kr.-Si `qali politikur da
socialur cxovrebaSi~, bakur sulakauris gamomc., 1998, gv.: 95-103.
seminari #8 (Tema # 8 ) — 2 sT
seminarze gaimarTeba diskusia ZiriTad sakiTxTa garSemo. kerZod, dasmuli iqneba
Sendegi kiTxvebi:
1. rogoria qalis yofa azerbaijanul kulturaSi?
2. rogoria qalis yofa somxur kulturaSi?
3. rogoria qalis yofa qarTul kulturaSi?
4. ra gansxvavebaa qarTul, azernbaijanul da somxur kulturebs Soris qalis
qonebriv-uflebrivi statusis mixedviT?
5. ra daskvnebi SeiZleba gavakeToT qalTa uflebrivi mdgomareobis Sesaxeb daniSvnis
wes-Cveulebebidan gamomdinare?
6. ramdenad Tanabari iyo qaliSvilebisa da vaJiSvilebis uflebebi qorwinebis dros

16 101
tradiciulad samxreT kavkasiaSi? mcdelobas, moexdinaT Sromis Tanabari ganawileba, didi gavlena ar mouxdenia
7. rogor vlindeba `umZraxobisa~ da `ganridebis~ wes-Cveulebebi Tanamedrove kavkasiaSi? bavSvebze. karlsoni da barnesi (Carlsson & barnes, 1986) ikvlevdnen qalebisa da
moiyvaneT konkretuli magaliTebi saqarTvelos Tanamedrove cxovrebidan. mamakacebis Sexedulebebs tipur seqsualur-rolur qcevaze da sakuTari sqesobrivi
8. rogoria qalis qonebriv-uflebrivi statusi dRevandel saqarTveloSi? mikuTvnebulobis aRqmas. maT ver aRmoaCines kulturuli an sqesobrivi gansxvavebebi
9. rogori iyo qalis uflebrivi statusi saqarTvelos mTaSi wawlobisa da Sved bavSvebsa da kibucebSi gazrdil bavSvebs Soris.
sworfrobis institutebis arsebobis fonze?
seminarze ganxiluli iqneba, agreTve, Sesrulebuli davaleba da misi Sedegebi. moxdeba saleqcio kursis bolos studentebs miecemaT ZiriTad terminTa gansazRvrebebi:
studentis mier momzadebuli esses prezentacia.
sqesi - gansazRvravs qalsa da mamakacs Soris anatomiur da fiziologiur sxvaobebs da
ZiriTadi literatura: am sxvaobaTa kavSirs reproduqciis unarTan. sqesi biologiurad aris determini-
1. Exploring Gender Issues in the Caucasus, edited by Pauline M. hallam and Barbara J. Merguerian, Civic rebuli.
Education Project, Yerevan, Armenia, 2000, gv.: 31-47, 97-102;
2. Superwomen and The Double Burden (Women’s experience of change in central and eastern Europe and genderi - gamoiyeneba qalisa da mamakacis gansxvavebuli TaviseburebebisTvis,
the former Soviet Union ), edited by Cris Corrin, Scarlet Press,1992, gv.: 180-236; romelic aqcents akeTebs socialur da kulturul faqtorebze da ara biologiurze.
3. n. cincaZe, socializaciis tradiciuli normebis asaxva axal garemoSi, kr.- Si:
sqesobriv-roluri ideologia — gansazRvravs sqesebs Soris adekvatur ganwyobebs da
usafrTxoebis strategiis eTnikuri aspeqtebi (pankisis krizisi), Tb., 2002, gv.: 238-265;
varirebs tradiciuli antifeministuri midgomidan, romelic mamakacis sqesis domi-
4. T. ivelaSvili, saqorwilo wes-Cveulebani saqarTveloSi, Tb., 1999, gv.: 263-286, 99-130;
nirebas gulisxmobs, Tanamedrove anu egelitarul midgomamde, romlis mixedviTac
5. n. cincaZe. qalis yofiTi da sazogadoebrivi roli sxvadasxva eTnikur jgufebSi. - qalisa da mamakacis mniSvneloba Tanabaria da uaryofilia erTi sqesis dominireba
kr.-Si: konfliqturi situaciebi polieTnikur sazogadoebaSi, Tb., mSvidobis, meoreze.
demokratiisa da ganviTarebis kavkasiuri instituti, 1998, gv.: 218-237;
6. surmaniZe l. qali qarTul mentalitetSi, kr.-Si, gaeros ganviTarebis genderuli stereotipebi — es aris fsiqologiuri maxasiaTeblebi da qceva, romelic
programa ”qalebi ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998, gv.: 3-28; iTvleba erTi romelime sqesisTvis metad damaxasiaTeblad (mag. `kacebi metad agre-
7. ser. makalaTia, fSavuri wawloba da xevsuruli sworfroba (eTnografiuli masalebi), siulebi arian, qalebi ki metad emociurebi~). stereotipebi xels uwyobs sqesobrivi
tfilisi, s.m.u.s. poligraftrestis ganyofilebis me-3 stamba, 1935, gv.: 3-5; 23-26. rolebis SeTvisebas da warmoadgens socializaciis modelebs bavSvebisTvis.

damatebiTi literatura: maskulinoba-feminuriba (m/f) — warmoadgens im xarisxs, romliTac qalebisa da


1. Culture of Peace: Democracy and Dialogue of Cultures, Yerevan (Materials of International conference), mamakacebis TviTaRqma Seicavs Tvisebebs, romlebic maT kulturaSi ganixileba
Association of Women with University Education, 1999 rogorc qalebiTvis an kacebisTvis damaxasiaTebeli.
2. Women and Society . Gender Equality in the perspective of DemocraticDevelopment, (The materials of
thr third international conference), Armenia, Association of Women with University Education, 1999; genderuli cnobiereba — warmoadgens socialuri cnobierebis nawils, romelic
3. abaSiZe T. Jvania i. qalTa mdgomareobis socialur-fsiqologiuri gamokvleva saqar- qalebisa da mamakacebs Soris Tanacxovrebisa da urTierTobebis wesis matarebelia.
TveloSi, gaeros ganviTarebis programa ”qalebi ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998;
4. meliqiSvili l. qonebrivi urTierTobis zogierTi formis Sesaxeb mTiuleTSi — pirveli leqciis Semdeg studntebi airCeven esses Temebs (saleqcio kursis Temebis
mixedviT), romlebic maT unda moamzadon ZiriTadi da damatebiTi literaturis
saTavno, kr.- Si kavkasiis eTnografiuli krebuli, naw. III , 1971 w, gv.: 160-173;
gamoyenebiT da warmoadginon seminarze. studentebs daevalebaT individualuri
5. qalTa mdgomareoba saqarTveloSi, gaeros ganviTarebis programa, genderuli
muSaobisaTvis gankuTvnil droSi moamzadon saswavlo kursis savaldebulo samec-
ganviTarebis asociacia, gam., `nekeri~, 2000;
niero literaturaSi (riderSi) warmodgenili leqciis Tematikis Sesatyvis masalebi.
6. CitaSvili m. kandelaki a. qalTa RirebulebaTa orientaciebi dRevandel saqar-
genderis, rogorc socialur-kulturuli konstruqtis ukeT Seswavlis mizniT, maT
TveloSi, - kr.-Si `qali politikur da socialur cxovrebaSi~, bakur sulakauris
miecemaT, agreTve davaleba Sesarulon praqtikuli samuSao. kerZod, 1). TiToeulma
gamomc., 1998, gv.: 112-124;
studentma seminarisaTvis unda moamzados (Caiweros da warmoadginos) sul mcire 10
7. zurikaSvili f. devnili qali da eTnokonfliqtebi saqarTveloSi, - kr.-Si `qali
genderuli qcevis norma. 2). SemTxveviTad gaxsenebuli 10-15 ojaxis magaliTze
politikur da socialur cxovrebaSi~, bakur sulakauris gamomc., 1998, gv.: 145-155;
aRricxos qalebisa da mamakacebis profesiebi, dasaqmebis sferoebi, Tanamdeboba,
8. javaxiSvili m. qalebi qristianul religiaSi, kr.-Si, gaeros ganviTarebis
socialuri statusi.
programa ”qalebi ganviTarebis procesSi~, Tb., 1998, gv.: 3-14;
9. m.wereTeli qalTa uflebebi maTi Rirebulebebis TvalsazrisiT, Tb., 2000;
seminari #1 (Tema # 1 ) — 2 sT
10. n. baliauri, sworfroba xevsureTSi, Tbilisis saxelmwifo universitetis
seminarze moxdeba studentebis mier Sesrulebuli kvlevis Sedegebis jgufuri
gamomcemloba, Tb., 1991.
Sejameba da analizi. gaimarTeba diskusia genderis konstruirebaSi socialuri da
kulturuli faqtorebis zegavlenis Sesaxeb (1 sT); seminarze moxdeba studentis mier
saleqcio kurisis bolos studentebi daurigdebaT kursis Sefasebis furceli.
102 15
xSirad ixmareba, roca mxedvelobaSi aqvT genebi, am mocemul SemTxvevaSi sqesobrivi Mzia Tsereteli
qromosomebi, magram cneba `biologiuri~ unda moicavdes agreTve, im pirobebis
zegavlenas, romelSic organizmi aris (mdebareobs) muclis periodSi mucladyofinisa
da postnataluri ganviTarebisas. xSirad am periodSi moqmedeba (an cxovreba) ganisaz-
GENDER: CULTURAL RESEARCHES
Rvreba kulturiT. magaliTad, Zilis periodis xangrZlivoba SeiZleba varirebdes (GENDER, CULTURE AND SOCIETY)
kulturiT determinirebuli dedis dRis reJimis mixedviT, xolo siarulisa da jdomis
Cvevebis SeZena damokidebulia am kulturebisTvis damaxasiaTebeli bavSvebis movlis COURSE DESCRIPTION
praqtikaze.
gamokvlevebi (Eaton & Enns, 1986; Rosenberg & Sutton-Smith, 1972; Tanner, 1961, 1970)
aCvenebs, rom axaldabadebuli biWebi gogonebTan SedarebiT ufro didebi da aqtiurebi Course duration and timetable: 96 hours (8 weeks)
arian, ufro maRali nivTierebaTa cvlis done aqvT, tkivilis SegrZnebis ufro maRali Of which
zRurbli aqvT da ufro kargad aqvT ganviTarebuli muskulatura. mozardobis Classroom work: 32 hours
asakamde (3-10 ww.) sqesobrivi gansxvavebebi morfologiaSi da hormonalur statusSi Student’s independent research work: 64 hours
didi ar aris, magram dakvirvebadi gansxvavebebi Seesabameba sqesobriv dimorfizms,
romelic mogvianebiT vlindeba. zrdasruli mamakacebi ufro maRlebi arian, ufro Classroom work includes:
masiuri ConCxi aqvT, sisxlis JangbadiT kvebis ufro maRali done aqvT, meti Tma aqvT Lectures with practical illustrations (role play, case study, etc.,):16 hours
sxeulze, amasTanave, sxvadasxva sqesis warmomadgenlebs gansxvavebuli pirveladi da Seminar-discussions: 16 hours
meoradi sqesobrivi niSnebi aqvT. gansxvavebis I jgufi dakavSirebulia mamakacis met
ZalasTan da gamZleobasTan. unda aRiniSnos isic, rom es gansxvavebebi, cxadia, ZalaSia
Student’s Independent Research Work consists of:
umravles SemTxvevebSi, radgan zogierTi konkretuli qali ufro Ronieria, vidre
Core and reference literature reading and study by students, preparation and presentation of a
zogierTi konkretuli kaci.
library -research article (18-20 pages).
miuxedavad imisa, rom biologia mniSvnelovan zegavlenas axdens qcevaze, qcevis da
misi ganviTarebis mniSvnelovan determinants warmoadgens socialur-kulturuli
Course description: Gender as a social-cultural construct; gender-role ideology, gender
faqtorebi. am mosazrebebs adasturebs rigi mkvlevrebis naSromebi (Best &Williams, 1993; stereotypes and masculinity-femininity from cross-cultural point of view; Gender identification and
Monroe &Munroe, 1975/1994; Rogjff, Gauvain &Ellis, 1984). kultura Rrma zegavlenas axdens gender type theories (psychodynamic, social learning, cognitive development theories, androgyny
qcevaze, gansazRvravs ra gvaris gagrZelebas, imas, Tu rogor xdeba bavSvebis theory, stages of gender-role transcendence and scheme theory). Sex socialization and its
socializacia, rogor acmeven bavSvebs, romeli qveva iTvleba sworad da gonivrulad, institutions; Culture role in gender socialization; Gender roles and cross-cultural data in this
ras aswavlian bavSvebs, ra funqciebs iReben Tavis Tavze zrdasruli qalebi da direction; Society and family; Relationships between men and women; Gender differences from
mamakacebi. bavSvis SesaZleblobebi da qcevis Camoyalibeba ganisazRvreba kulturiT, cross-cultural point of view; Patterns of gender stratification; Gender aspects of labor market from
maSinac ki, roca es qceva ganixileba, rogorc biologiuri faqtorebiT determi- multicultural point of view. Gender asymmetry: Discrimination or norm; Gender equality; Culture
nirebuli. sqesTa Soris sxvaobebis kulturul universaliebs xSirad xsnian xolme and Gender equality models; Women in south Caucasian culture; Gender analysis of Georgian
socializaciis praqtikebis msgavsebiT, maSin roca kulturul gansxvavebulobebs culture.
miakuTvneben xolme socializaciis procesis gansxvavebulobebs.
sqesTan mikuTvnebulobasTan dakavSirebuli qcevis kulturuli TaviseburebebiT
Course goal: Students will have to gain fundamental knowledge on gender as a social-cultural
gansazRvrulobis yvelaze cnobili magaliTia margaret midis (Mead, 1935) mier construct, its establishing and acting mechanisms, and also gender differences in various cultures.
Catarebuli klasikuri gamokvleva axali gvineis sam tomze. midis gamokvlevebSi Students will have to become familiar with modern theoretical and empiric researches in this field.
gamovlinda, rom dasavluri Sexedulebebis Tanaxmad, am sazogadoebebSi qalebsac da Students have to develop research skills and learn how to retrieve scientific information and data.
kacebsac aqvT rogorc maskulinoba, aseve feminurobac da maTi qceva ar Seesabameba Candidate has to be able to provide an independent research and systemization of gender
miRebul seqsualur-rolur orientacias. theories and empirical data.
sqesobrivi sxvaobebis Rrma bunebis kargi magaliTia 1920-ian wlebSi daarsebuli
israeleli kibucebis istoria. es iyo mizanmimarTuli mcdeloba Seqmniliyo
Students’ grading system:
egalitaruli sazogadoeba (Rosner, 1967; Snarey & Son, 1986; Spiro, 1956). Tavdapirvelad iq Examination
ar iyo Sromis ganawileba sqesobrivi niSniT. qalebic da kacebic muSaobdnen -Test (written)-2 hours
mindvrebSi, marTavdnen traqtorebs, muSaobdnen samzareuloSi da samrecxaoSi. dro -Written examination (the student has to choose 3 questions from given 10)-2 hours
gadioda. amaRlda Sobadoba da gamoirkva, rom qalebma veRar SeZles Tavis Tavze aeRoT -Essay evaluation
fizikuri samuSaos bevri saxe, romlebsac akeTebdnen kacebi. male, qalebma Tavis Tavze -Participation in seminar-discussions
aiRes swored is funqciebi, romelTaganac undodaT Tavdapirvelad gaTavisufleba —
saWmlis momzadeba, recxva, bavSvebis swavla da maTi movla. aSkaraa, rom kibucebis

14 103
Grades: aqvs qalis zrunvas bavSvze, kultura gamoyofs am Tvisebas da feminuri pirovnebis
Grades are made of sum of seminars, essays, tests, written tests and percentage weight of each ZiriTad komponentad miiCnevs. midma, ikvlia ra sxvadasxva tomebi, aRmoaCina sxvadasxva
component below: seminar-20%, essey-25%, test-25%, written test-30% kulturis zegavleniT ganpirobebuli mkveTri gansxvaveba qalisa da mamakacis roleb-
Grading principles: sa da stereotipebSi. ase, magaliTad, miCneulia, rom saSiSroebis atana ufro masku-
90% -100% - 5 linuri maxasiaTebeli iyo. patara bavSvebic ki Tavs ikavebdnen gamoemJRavnebinaT
74% - 89.9% - 4 iseTi Tviseba, rogoricaa SiSi, radgan isini darwmunebuli iyvnen, rom sawinaaRmdegod
65% - 73.9% - 3 moqcevisas maT miawerdnen qalur Tvisebebs.
0 - 64.9% - failure mkvlevrebi, romlebic qcevaSi gamovlenil genderul sxvaobebs swavloben, xSirad
imowmeben sxvadasxva kulturaTa msgavsebas, rogorc genebisa da hormonebis rolis
dasabuTebas da amiT varaudoben srul genetikur da biologiur determinizms.
Course structure: biologiuri determinizmi amodis iqidan, rom sqesTa Soris Seucvleli gansxvavebebis
Week #1, Lecture- 2 hours, Seminar – 2 hours formirebas iwveven yovelTvis raime biologiuri faqtorebi an gadaxrebi, rac biolo-
Topic #1- Gender, as a Social and Cultural Construct; Gender Role Ideology; gias warmoadgens rogorc aucilebels da sakmaris pirobas sqesTa gansxvavebisTvis.
Gender Stereotypes, Masculinity-Femininity, Cross-Cultural Researches. Tumca unda aRiniSnos, rom didi xnis diskusiam bunebisa Tu aRzrdis prioritetu-
lobaze, romelic asakobriv fsiqologiaSi mimdinareobs, aCvena, rom biologia ar gan-
The Introduction will deal with a brief history of establishment of gender as a scientific sazRvravs qcevas da aseTi warmodgena sakmaod naivuria. gamokvlevebma (Hoyenga &
research object and origin of gender studies. The place of gender researches among social Hoyenga, 1983; Stewart, 1988) daadastura, rom sqesobrivi qromosomebi an sqesobrivi
sciences will be determined. To define gender as a social-cultural construct, it is important to make hormonebi ar warmoadgens arc aucilebel da arc sakmaris pirobas qcevis gansazR-
distinction between “sex” and “gender”. vrisaTvis. isini ubralod amcireben an zrdian garkveuli qcevis ganxorcielebis
The difference between genders is differently highlighted in various societies, various albaTobas. gotiebis (Gottlieb, 1983) gamokvlevam gamoavlina, rom genebi toveben
countries, hence, proving that sex is an important determinant of a human’s behavior. Note, SesaZleblobas sawinaaRmdego tipis qcevisTvis. adamianebi garkveuli xarisxiT
anatomically and physiologically there is more similarity than difference between women and men. memkvidreobiT iReben genebs, magram amasTanave, cxovroben ra mWidro kavSirSi
In the majority of cases women and men are equally capable of carrying out similar behavior, have mSoblebTan da naTesavebTan, adaminebs SeuZliaT `memkvidreobiT~ miiRon garemocvac.
equal potential to conduct this or that social role or work. Despite this, any society and culture have akvirdebodnen ra biologiisa da garemos urTierTqmedebas, sociobiologebma,
more or less strictly determined and approved mandatory behavioral norms, jobs, professions for evoluciuri fsiqologiis da ekonomikuri anTropologiis specialistebma ivaraudes,
women and men, etc. rom gansazRvruli qceviTi meqanizmebi yalibdeba rogorc reaqcia gadarCevis
Traditionally understanding of sex depends on identification of physiological and faqtorebis zewolaze. roluri sxvaobebi, romlebic sqesTan aris dakavSirebuli
morphological differences. The term of gender was introduced in the science to denote socially asaxavs im faqts, rom gansxvavebul garemoebebs mivyevarT gansxvavebul qceviT
learnt behaviors, features and attitudes. The concept of gender is used to express socio-cultural reaqciebamde, romelTagan TiToeulic winaswar gansazRvrulia biologiurad.
aspect of sex belonging. gilmori (Gilmore, 1990) varaudobs, rom mamakacis qceva `maCos~ stilSi warmoadgens
Two main groups of gender research could be singled out: 1. study of gender conscious adaptacias maRali donis riskTan, romelic saWmlis mopovebasTan da sicocxlisTvis
(gender social roles, masculinity – femininity, gender stereotypes, values, etc.); and 2. study of aucilebeli pirobebis mopovebasTanaa dakavSirebuli. gilmors Tavisi hipoTezis
gender reflection in social, political, economical and cultural institutes of the society. Such kind of dasadastureblad magaliTad moyavs is mkveTri gansxvaveba sqesTan dakavSirebul
studies created the term – gender approach, which in various sciences means study of impact rolur ganwyobebs Soris, romelic arsebobs wynari okeanis or kunZuls — truksa da
consequences of gender as a psychic construct. For example, political aspects of gender, gender taitis Soris. orive kunZulze Tavs Tevzis WeriT irCenen da am saqmianobiT mamakacebi
approach in pedagogy, family gender aspects, etc. arian dakavebulni. magram kunZul trukis mamakaci — es aris TavzexelaRebuli, mudam
saomrad ganwyobili, seqsSi uxeSi da ganurCeveli. am kunZulze iTvleba, rom qalebi
Exercise: To better understand the term of gender, students are asked to name the examples of momTmenni da pasiurni unda iyvnen. isini ar unda ewinaaRmdegebodnen mamakacebs, maT ki,
the functions, social roles, features and activities of women and men. The students together with Tavis mxriv, unda daicvan qalebi. taitis kunZulis kacebi ki ar iRwvian materialuri
the lecturer shall have to define which of them is determined by sex and which - by gender. miRwevisa da konkurenciisaTvis, isini pasiurebi da damyolebi arian, maSin roca maTi
The following terms of gender research will be defined: sexual-role ideology, gender qalebi, rogorc wesi, aqtiurebi arian. gilmori am gansxvavebebs saWmlis mopovebis
stereotypes, masculinity/femininity. gansxvavebuli pirobebiT xsnis. taitis mkvidrni Tevzs iWeren did lagunebSi, sadac
maT aranairi safrTxe ar emuqrebaT da sadac bevri Tevzia. trukis macxovreblebi ki
Sex-role (gender-role) ideology is classified as a continuum from traditional to modern. Tevzs Ria zRvaSi iWeren, sadac daRupvis riski didia. gilmoris azriT, `maCos~ stili
Traditional ideologies indicate that a man is more “important”, than a woman; that a man should SeiZleba warmoadgendes riskTan adaftaciis im formas, romelic exmareba mamakacebs
have power over a woman and control her. Modern ideologies represent egalitarian approach, winaaRmdegoba gauwios saSiSroebebs.
sometimes called feministic approach, since these ideologies attach equal importance to men and biologia ar gansazRvravs beds, magram biologiur faqtorebs, ueWvelad, mniSvne-
women in the society and reject domination of one sex by another. lovani wvlili Seaqvs genderuli sxvaobebis formirebaSi. termini `biologiuri~

104 13
gabedulebi, xolo gogonebs — mzrunvelebi da kontaqturebi. amgvarad, gasagebi xdeba,
rom adamianebi sxvadasxva kulturaTa farTo diapazonis farglebSi midian iqamde, rom Gender stereotypes – are psychological characteristics and behavior, which at a certain historical
maxasiaTeblebis erTi nakrebi asocirdeba mamakacis sqesTan, xolo meore nakrebi — period in this or other society (culture) is considered as more characteristic for one sex. For
asocirdeba qalTa sqesTan. example: “Men are too aggressive” or “Men are cleverer”, “Women are too emotional”, “Women
qalisaTvis an kacisaTvis damaxasiaTebeli — aseTia maskulinoba/feminurobis cannot drive well” or “Men could be real friends, but women could not”, etc. Stereotypes facilitate to
cnebaTa wyvilTa ZiriTadi mniSvneloba. pirovneba SeiZleba iyos qaluri an mamakacuri learning gender roles and represent socialization models for children.
sruliad sxvadasxva aspeqtebSi, romelic moicavs rogorc Cacmis manaeras, aseve
moqcevis stils an xmis tons. maskulinoba/feminurobis gansazRvreba Semoifargleba Masculinity-femininity – is an extent of certain features in self-perception of women and men,
`me”-koncefciebiT da im xarisxiT, romliTac aseTi koncefciebi moicaven qalis an which in their culture are considered as more characteristic either for men or women.
mamakacis sqesTan asocirebul maxasiaTeblebs (Tvisebebs). sxvagvarad rom vTqvaT, ama Cross-cultural researches show that the main factors of gender-role ideology change from
Tu im pirovnebis maskulinoba/feminurobis xarisxi gaizomeba am pirovnebis TviTa- traditional to egalitarian are: education level, urbanization level, economical level of a country,
RqmaSi, `me”-s xatSi Semavali maskulinuri Tu feminuri Tvisebebis raodenobiT. imisaT- family, individualization of a society and religion.
vis, rom konkretuli pirovnebis maskulinoba-feminuroba ganisazRvros, cxadia, auci- The results of study of gender-role ideology in 14 countries carried out by Williams and Best
lebelia, rom Tavdapirvelad dadgindes mocemul kulturaSi maskulinoba-femi- showed that the most modern ideology is in European countries – the Netherlands, Germany,
nurobis zogadi modeli anu is maxasiaTeblebi, romelebic am kulturaSi miRebulia Finland, England and Italy. The USA was found in the middle of the list, as to the most traditional
rogorc qaluri an rogorc - mamakacuri. sxvadasxva avtorebis mier maskulinoba- ideologies, they were found in Asian and Africal countries – Nigeria, Pakistan, India, Japan amd
feminurobis Sesafaseblad gamoiyeneba sxvadasxva meTodebi, rogoricaa, mag. TviT- Malasya.
Sefasebis kiTxvari, socialurad sasurveli maxasiaTeblebis an sqesTan asocirebuli Social roles theory by Eagly, formation of gender stereotype models by Williams & Bestand
maxasiaTeblebis kiTxvari da sxv. maskulinoba-feminurobis gazomvisas metad mniSvne- and heir data of cross-cultural survey, also obsrvations by Gilmore and M. Mead will be also
lovania emikuri da kulturul-specifikuri mosazrebebis gaTvaliswineba. uiliamsama discussed.
da bestma gamoiyenes kulturul-specifikuri parametrebi maskulinoba-feminurobis For every seminar each student will have: 1. to prepare (write down and present) at least 10
kvlevaSi 14 qveynis universitetis studentebTan. yoveli studenti winaswar mocemuli gender behavior norms; 2. to record professions, employment fields, positions, social status of men
300 zedsarTavis safuZvelze aRwerda Tavis Tavs da Tavis ideals. es aRwerebi and women on the examples of randomly recollected families.
dardeboda adgilobriv (qveynis Sesabamisad) genderul stereotipebs, romlebic adre
iyo gamokvleuli. aRmoCnda, rom yvela qveyanaSi mamakacebi iZlevian maskulinobis Reference:
ufro maRal maCvenebels, vidre qalebi, rac sulac ar aris gasakviri. magram aRsaniS-
navia is, rom idealuri `me”-s aRwerisas orive sqesi cdilobda Tavis TavisTvis miewera 1. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, p.: 13-122
gacilebiT ufro maRali xarisxis maskulinoba, vidre es realur `me”-Si hqonda. es,
2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World,
rogorc Cans, mamakacebis dominirebiT da Sesabamisad maskulinuri Tvisebebis meti
Second Edition, Fllin and Bacon, 1994, pp.: 199-204
RirebulebiT unda aixsnas.
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University
aRmoCnda, rom sxvadasxva kulturul jgufebSi feminuroba/maskulinobis specifi-
Press, Philadelphia,1992, pp.: 17-23
kuri gagebis gaTvaliswinebiT qalebi da kacebi erTnairad (erTi da igive xarisxiT)
4. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, pp.:, 135-
qalurebi arian yvela kulturaSi, xolo mamakacebi — erTnairad mamakacurebi. magram,
137
amave dros, ra Tqma unda, me-koncefciaSi feminuroba-maskulinobis TvalsazrisiT
arsebobs garkveuli kulturuli variaciebi.
Week #2
genderuli kvlevebis ganviTarebisTvis gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs midis (M.
Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours.
Mead) kvlevebs kulturis mier qalisa da mamakacis pirovnebebis Camoyalibebis Topic #2 Gender Identification and Gender Typing Theories (Psychodynamics, Social
Seswavlis TvalsazrisiT. Tumca, kulturis gavlena pirovnebis Camoyalibebaze ar Learning, Cognitive Development Theories, Androgyny Theory, Gender-Role
niSnavs konstitucionalurad determinirebuli individualuri gansxvavebebis uaryo- Transcendance Stages and Gender Scheme Theory
fas, magram sqesebs Soris standartul pirovnul gansxvavebebs mainc kulturuli
modelebi ayalibeben, romelsac iZulebulia daemorCilos yvela Taobis orive sqesi. Freud was the firs psychologist who explained the sexual identification process of a person. The
ase magaliTad, rodesac omSi wasvla didad fasobs sazogadoebaSi, maSin mamrobiTi mechanism of sexual identification and sexual difference formation are ingrained in psycho-sexual
sqesis yvela bavSvi cdilobs CaaxSos SiSis nebismieri gamovlineba Tavis TavSi da development process of a child. “Envy for penis” and desire “to own” it are driving force for the
SeiZinos is Tvisebebi (gambedaoba, vaJkacoba, Tavganwirva), rac damaxasiaTebelia development of a normal femininity. Such driving force for a boy to develop normal masculinity is
mamakacuri saqmianobisTvis, rac identificirdeba mamakacur pirovnebasTan. xolo is “freight of castration”. As regards the sex identification mechanism, it is revealed through
Tvisebebi, romlebic moCneulia Zlier komponentebad zogierTi pirovnebisaTvis, overcoming Oedipus complex and identifying oneself with the parent of the similar sex.
SemdgomSi viTardeba rogorc norma yvelasaTvis (rogorc maskulinuri pirovnebis Freud does not belong to gender researchers and even its scientific term of gender didn’t
ZiriTadi elementebi). asevea qalebSic. magaliTad, Tu kulturaSi didi mniSvneloba exist then, but Freud’s theory had an immense influence on the development of scientific idea of
12 105
gender. Freud’s critics (Malinowski, Mead, Deutsch, Erikson, Horney, Thompson, Adler, Chodorov, pakistanSi. unda aRiniSnos isic, rom am gamokvlevis mixedviT, gamovlinda TiToeul
Bendjamin, etc.) fill in and further develop his model by introducing additional cultural factors in the qveyanaSi qalebisa da mamakacebis Sexedulebebis Sesabamisobis maRali xarisxi.
sex identification mechanism. Hence, Froyd’s theory should be considered as one of the stimulus amgvarad, gamokvlevam aCvena, rom genderul-rolur ideologiaze kultura ufro did
for the development of gender psychology and scientific prerequisite of today’s understanding of zegavlenas axdens, vidre — sqesi. amas garda, gamokvlevis Sedegad dadginda aSkarad
gender. gamoxatuli kavSiri qalebisa da mamakacebis sqesobriv-rolur ideologiasa da
Social-cognitive theory. Formation of gender-role orientation is defined by Bandura, socialur-ekonomikuri ganviTarebis dones Soris, kerZod, sqesobriv-roluri
Mishell as a result of experience acquisition. The socialization agents form children’s gender-role ideologia, Cveulebriv, ufro Tanamedrovea ufro metad ganviTarebul qveynebSi. igi
orientation behavior by strengthening adequate and inadequate behavior and punishment. ufro metad Tanamedrovea, agreTve, ufro qristianizirebul qveynebSi da
Unlike animals a child learns by watching others, modelling and imitating others behavior. urbanizaciis maRali donis mqone qveynebSi.
People tend to develop cognitive model of certain behavior, which in the form of verbal and amgvarad, ekonomikaSi da ganaTlebaSi progress Tan axlavs mamakacebis, rogorc
cognitive representations are kept in the memory and which acquire a checkpoint function in the dominantebis ganxilvis tendenciis TandaTanobiTi Semcireba. sxvagavarad rom vTqvaT,
future behavior. Behavioral cognitive model represents a model behavior image later used as rac ufro ganviTarebulia ekonomika da maRalia ganaTlebis done qveyanaSi, miT ufro
either adequate or inadequate behavior prototype. Ability to foresee the consequences of the mcirdeba tendencia kacebi ganixilebodnen rogorc ufro Zlierebi da aqtiurebi,
future behavior enables the child to avoid undesirable behavior and hence, learn which behavior is vidre - qalebi. Tumca unda aRiniSnos isic, rom kvlevebi adasturebs am tendenciis
acceptable for his/her gender and which – unacceptable. mxolod Semcirebas da ara mis srul gaqrobas.
According to L. Kohlberg’s cognitive development theory, gender identification and adamiani socialuri arsebaa. igi izrdeba sazogadoebaSi da TandaTanobiT iTvisebs
mastering of gender-role orientations are the result of creation, formation (structuring) of the child’s masSi arsebul stereotipebs — ama Tu im sazogadoebisTvis mocemul istoriul
social and physical world. In their development children go through certain stages of mastering sex periodSi mdgrad Sexedulebebs qalsa da kacs Soris gansxvavebebze, maT socialur
information and the experience acquired by them is structured in compliance with their level of rolebze, funqciebze, qcevis normebze. iglis (Eagly) mixedviT, genderuli strereo-
understanding. tipebi arsebiTad socialuri normebia, xolo bernis (Bern) mixedviT, stereotipebi — es
Slaby & Frey single out four levels of understanding of problems connected with sex in aris ZiriTadi wesebi, romlebic gansazRvraven adamianis qcevas sazogadoebaSi da amave
American children. At the initial stage children do not make any distinction between sexes, at the dros, isini fsiqikuri energiis ekonomikis funqcias asruleben. es imas niSnavs, rom
following stage they begin to use certain categories in regard with sex based on superficial stereotipebi warmoadgenen qalebisaTvis da mamakacebisaTvis damaxasiaTebel Tvise-
physical characteristics. On the last two stages which starts approxilmately at the age of 4- 4,5, baTa da qcevis modelTa krebuls, romelic gvexmareba informaciis gadamuSavebasa da
little by little children begin to understand that gender is stable and unchangeable pecularity. adekvatur urTierTobebSi.
According to cross-cultural study by R.H. Munroe, Shimmin & Munroe, achievement of 3rd amgvarad, genderuli stereotipebi — es aris fsiqologiuri maxasiaTeblebi da
and 4th stages significantly varies from culture to culture. Perception of gender concepts is slower qceva, romelic ama Tu im sazogadoebaSi (an kulturaSi) mocemul istoriul periodSi
in traditional cultures, where children have less contact with men and basically mothers take care iTvleba erTi romelime sqesisTvis metad damaxasiaTeblad. ase magaliTad: `kacebi
of their children. metad agresiulebi arian~ an `kacebi ufro Wkvianebi arian~, `qalebi zedmetad
Bussey discovered that model of gender typing for boys comprises two processes: emociurebi arian~, `qalebs ar SeuZliaT manqanis marTva kargad~ an `kacebma namdvili
mastering masculine behavior and unaccaptability of feminine behavior. The model for the girls megobroba ician, qalebs ki ar SeuZliaT namdvili megobroba~ da a.S. stereotipebi xels
comprises only one process: mastering behavior connected with women sex without unaccepting uwyoben sqesobrivi rolebis SeTvisebas da warmoadgenen socializaciis modelebs
behavior of the opposite sex. As a result the behavior of a boyish girl is quite acceptable, while the bavSvebisTvis.
behavior of a “mother’s son” is unacceptable for boys. gamokvlevebma aCvena, rom arsebobs genderuli stereoripebis maRali xarisxiT
Personality traditional theories recognize universality of gender typing into kroskulturuli msgavseba. aqedan gamomdinare, keTdeba daskvna, rom fsiqologiuri
masculinity/femininity. Due to this any child not revealing gender typing behavior was considered maxasiaTeblebi, romlebic qalisa Tu mamakacis sqesTan asocirdebian, pankulturul
as a deviation from the norm. Though an alternative opinion on gender identification and typing – modelSi lagdebian. xolo specifikuri kulturuli faqtorebi apirobeben umniSvnelo
Androgyne concept (S.Bem) also exists. It (in Greek andro means man and gyne - woman) gadaxrebs am zogadi modelidan.
recognizes balance of masculinity and femininity in a human. genderuli stereotipebis formirebis uiliamsis da bestis (Williams & Best) modeli
S. Bem developed a special questionnaire measuring the four following parameters in men efuZneba im mosazrebas, rom biologiur gansxvavebebs (mag.: qali aCens Svilebs, kacebs
and women: masculinity, femininity, androgyny, nondifferentiality. As a result of large scale survey ki meti fizikuri Zala aqvT) mivyavarT Sromis iseT ganawilebamde, romlis drosac
conducted among the students revealed that 1/3 of the students are androgenic. qalebs aqvT pasuxismgebloba bavSvebis aRzrdaze da movlaze, kacebs ki — pasuxis-
According to gender-role transcendence stage theory Rebecca, Hefner, Oleshancky, mgebloba ojaxis uzrunvelyofaze da dacvaze. uiliamsi da besti Tvlian, rom
Forisha, Sedney gender typing behavior and thinking from the development point of view belong genderuli stereotipebi yalibdeboda, raTa uzrunveleyoT aseTnairad Camoyali-
to middle stage and not the final point. Children have no idea about gender at the beginning (I bebuli Sromis ganawilebis ganmtkiceba. stereotipi gulisxmobs, rom Sesabamisi sqesis
stage), then they start to learn actively adequate steretype role and reject inadequate (II stage). warmomadgenels aqvs an SeuZlia rom ganaviTaros misTvis mikuTvnebuli rolis
But gender development could continue until III stage when the knowledge acquired on the II stage Sesabamisi Tviseba. erTxel Camoyalibebuli stereoripebi socializaciis modelebis
is reorganized specifically and individualy. The individual is no more marked in terms of the laws funqcias arsuleben. isini aiZuleben biWebs iyvnen ufro damoukideblebi da

106 11
gansxvavebebSi da pirvel rigSi qalebis unarSi gaaCinon Svilebi da mouaron maT. Tumca adopted by the society of masculinity and femininity and s/he can show own originalityand different
ki unda aRiniSnos isic, rom bolo dros sul ufro met sazogadoebaSi qalebisa da features. Trnscendental person is neither feminine nor masculine, masculinity or femininity
mamakacebis es movaleobebi erTad sruldeba. kacebi sul ufro metad ebmebian ojaxur together or seperately is the part of a transcendental person’s world.
saqmianobaSi, xolo qalebi - saxls gareT saqmeebSi. In gender scheme theory gender will be defined as a cognitive category. Gender scheme
mkvlevrebis umravlesoba sqesobriv-roluri (genderul-roluri) ideologiis is a association network of general knowledge used by an individual in the process of
klasifikacias akeTeben tradiciulidan Tanamedrovemde kontiniumis saxiT. understanding and thinking. Study of gender scheme begins in early childhood. The scheme helps
tradiciuli ideologiebi gulisxmoben, rom mamakaci ufro `mniSvnelovania~, vidre — the person to become gender typed. Gender typing is the result of a human’s readiness to process
qali, rom mamakacs unda qondes Zalaufleba qalze da marTavdes mas. Tanamedrove information by means of gender scheme. I-concept is associated with gender scheme. Author of
ideologiebi warmoadgenen egalitarul midgomas, romelsac zogjer feminstur gender scheme S.Bem says that “when children learn gender scheme of the society, they also
midgomasac uwodeben, radganac isini qalisa da mamakacis mniSvnelobas sazogadoebaSi study which attribute is connected with their sex and, hence, with them.”
erTnairad afaseben da uaryofen erTi sqesis meoreze dominirebas. Gender identification and typing occur by means of two main social-psychological
sqesobrivi rolebi farTod iyo Seswavlili indoeTSi, sadac erTdroulad Tana- mechanisms – normative and informational pressure.
aarseboben tradiciuli da Tanamedrove genderul-roluri ideologiebi. rodesac in- Researches by Cross & Markus; Burn; Grady; Fiske & Taylo proving the importance of
doel da amerikel studentebs ekiTxebodnen, Tu ra Tvisebebi unda hqondes maTi gender as a social category in the process of information processing will be discussed.
kulturis qals, indoeli studenti qalebi iZleodnen ufro tradiciul pasuxebs, vid- The students will be given definition of the main terms: gender identification, gender typing,
re - amerikelebi. sainteresoa, rom qalebi orive jgufSi ufro Tanamedrove da modelling, prototype, androgyne, cogntive model, cognitive theory, verbal and cognitive
liberalurebi aRmoCndnen, vidre - mamakacebi. aratradiciuli sqesobriv-roluri ide- reprezentations, gender scheme. Student will be asked to prepare within a period assigned for
ologiis matarebeli studenti qalebi nuklearuli ojaxebidan aRmoCndnen, maT hyav- individual work material on the topic of the lecture presented in the course reader. At the seminar
daT ganaTlebuli dedebi da apirebdnen dauflebodnen profesias da gaekeTebinaT the group discussions around the basic issues will be held. Students will become familiar with the
kariera. survey data conducted on Georgian students by I. Gedevanishvili using the principle of S. Bem’s
ganaTlebis done da profesiul-administraciuli samsaxuri warmoadgens sakmaris questionnaiore. Students will be able to look into themselves in this direction.
safuZvels sqesovriv-roluri ganwyobebis prognozirebisaTvis, rogorc iaponel,
aseve amerikel qalebTan. amerikeli qalebi, romlebsac aqvT samsaxuri (ara aqvs Reference:
mniSvneloba, rogori) ufro egalitaruli urTierTobis momxreni arian, vidre isini, 1. Juanita H. Williams, Psychology of Women, W.W.Norton & Company, N.Y.,1987, pp.: 28-
visac samsaxuri saerTod ara aqvs. rac Seexeba iaponel qalebs, aq egelitaruli 96.
ideologia damaxasiaTebelia mxolod im qalebisTvis, romlebsac ufro prestiJuli 2. Anthology of Gender Theories, compiled by N. Berekashvili, Bakuri Sulakauri Publishing
samsaxuri aqvs. House, 2003, pp.: 15-38, 49-60, 63-79.
mkvlevarTa jgufma gamoikvlia mozardebis genderuli ganwyobebi da rolebis
3. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A Feminist Psychology, Temple University
ganawileba ojaxSi. gamokvlevaSi monawileobdnen 46 sxvadasxva qveynis warmomadgeneli
Press, Philadelphia,1992, pp.: 27-60
mozardebi, romlebic holandiis skolebSi swavlobdnen. warmoSobis qveynebi or
jgufad iyo dayofili hofstedes kulturuli Rirebulebebis mixedviT. pirvel
Week #3
jgufSi Sediodnen ufro mdidari da ufro individualisturi qveynebi, xolo meore
Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours.
jgufi moicavda ufro Rarib da ufro koleqtivistur qveynebs. gamokvlevis Sedegad
Topic #3 – Gender Socialization and Its Institutes. Culture Role in Gender Socialization.
meore jgufis Sesatyvisi qveynebis warmomadgenel moswavleebs ufro tradiciuli
Sexedulebebi aRmoaCndaT, vidre - pirveli jgufisas. rac Seexeba sqesTa Soris
Learning of gender stereotypes occurs during the socialization from childhood age. Gender
gansxvavebebs, aRmoCnda, rom gogonaTa pasuxebi naklebi tradiciulobiT gamoirCeoda
is influenced by cultural norms defining what women should do and what men, and social
biWebTan SedarebiT.
information inspiring people the extent of difference between women and men. Gender role
bevr kvlevaSi amerikelebi warmoadgendnen referentul jgufs da amitom isini
socialization is a process when people learn what is socially acceptable for women and what - for
Cveulebriv ufro liberalurebi Candnen, rac iwvevda azrs imis Sesaxeb, rom
men. Differentiated socialization is a process when a human masters the behavior models, values,
amerikelebi am TvalsazrisiT yvelaze liberalurebi arian. magram uialiamsis da
etc. adequate for his/her gender. Rudiment of differential socializations are already revealed prior
bestis (Williams & Best) mier Caatarebulma 14 qveyanis sqesobriv-roluri ideologiis
to the child’s birth (by selecting name, cloths’ color, toys, etc). Two known basic mechanisms of
gamokvlevam aCvena, rom es ase ar aris. yvelaze Tanamedrove sqesobriv-roluri
differential socialization are: differential reinforcement and differential modeling.
ideologia aRmoCenili iyo evropul qveynebSi - holandiaSi, germaniSi, fineTSi,
Cross-cultural researches by Barry, Bacon & Child, Lytton & Romney, Perry, etc. will be
inglisSi da italiaSi. amerikis SeerTebuli Statebi siis SuaSi aRmoCnda, xolo
discussed.
yvelaze tradiciuli ideologiebi gamovlinda aziisa da afrikis qveynebSi - nigeriaSi,
Main sources of socialization are family (parents, their views, assignment different tasks to
pakistanSi, indoeTSi, iaponiaSi da malaiziaSi. yvela qveyanaSi zogadad qalebis
children, peculiarities of child-care and nurture), peers (rituals of initiation), media (especially TV),
Sexedulebebi ufro Tanamedrove iyo, vidre — kacebisa. Tumca gamovlinda zogierTi
education system (text-books, attitudes of teachers and parents, expectations), toys.
gamonaklisic, sadac sawinaaRmdego Sedegebi miiRes, magaliTad, malaiziasa da

10 107
Cross-cultural researches conducted by various authors (Edvards & Whiting; Mintur & genderi gulisxmobs fsiqologiur atributebs, maxasiaTeblebs da qcevebs, romel-
Lambert; E. Whitting & Edvards; Bredley; Weisner & Gallimore; Katz & Konner; Segall; Whiting; Ta SeZena xdeba socialur konteqstSi, rac dakavSirebulia sqesobrivi kategoriebis
Lytton & Romney; R.L. Munroe & Munroe; Rohner & Rohner; Mackey; Mackey & Day; Edwards; socialur gagebasTan. yovel sazogadoebaSi genderuli gansxvavebebi vlindeba
Edwards &Whting; Hamilton, Blumenfeld, Akhon & Miura; Serpell; Lummis & Stevenso; Archer) adamianTa qcevis formebSi. magaliTad, ra samuSaos asruleben, rogor icmeven da a. S.
will be seperately discussed. amdenad, genderi gvevlineba socialuri urTierTobebis sazomad ama Tu im kulturaSi.
Students will be given definition of the terms: gender socialization, differential genderi aris socialurad da kulturulad mocemuli, igi aRniSnavs socialuri da
enhancement, differential imitation (modeling), gender constancy, meta-analysis, sexism, face- kulturuli normebis erTianobas, romelTa Sesrulebasac sazogadoeba miawers adami-
ism. While discussing each source of socialization, it is envisaged for the students to recollect such anebs maTi biologiuri sqesidan gamomdinare. genderis cneba socialur mecnierebaSi
cases, when they observed among themselves or their acquaintances modeling (imitating) of gamoiyeneba adamianis sqesobrivi mikuTvnebulobis socialur-kulturuli aspeqtis
gender behavior samples dictated by these institutes, or such cases when inadequate gender gamosaxatavad.
behavior resulted in negative appraisal from parents, adults or peers.
Student will be asked to prepare within a period assigned for individual work material on the moyvanili gansazRvrebebis Sedegad moxdeba Sejameba da genderis erTiani koncef-
topic of the lecture presented in the course reader. They will be also asked to analyse so called ciis Camoyalibeba. gamoiyofa genderuli kvlevebis ori mniSvnelovani mimarTuleba:
local magazines for women and men for the seminar: to define their topics, gender stereotypes, genderuli cnobierebis kvleva da genderuli midgoma.
look into the phenomenon of sexism and feisism.
genderi — es aris garkveul kulturul (socialur, ekonomikur, politikur da
Reference: kulturul) klimatSi qalisa da mamakacis socialuri rolebisa da funqciis Sefasebis
1. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A Feminist Psychology, Temple University fsiqikaSi asaxvisa da sazogadoebis socialur, politikur, ekonomikur da kulturul
Press, Philadelphia,1992, pp.: 144-188 institutebSi am Sefasebis Sesatyvisi asaxvis erToblioba.
2. Handbook of Marriage and the Family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K. amgvarad, erTis mxriv genderi, rogorc socialur SefasebiTi movlena (fenomeni)
Steinmetz, Plenum Press, 1988, pp.: 327-370 adamianis cnobierebis da aracnobieris nayofia da adamianTa da saerTod sazogadoebis
3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994,pp.: 123-144 fsiqikaSi arsebobs fsiqikuri warmonaqmnis, fsiqikuri struqturis saxiT, xolo meo-
4. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, res mxriv, ki genderi, rogorc socialur-SefasebiTi fenomenis sazogadoebis sxvada-
Second Edition, Fllin and Bacon, 1994, pp.: 204-207 sxva institutebSi asaxvis Sedegi, arsebobs gare samyaroSi obieqturi saxiT, rogorc
sazogadoebrivi sistemebis moqmedebis erT-erTi meqanizmi da maTi socialuri pro-
Week #4 duqti.
Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours. genderis zemoT moyvanil gansazRvrebaze dayrdnobiT SeiZleba gamoiyos gender-
Tan dakavSirebuli kvlevebis ori ZiriTadi klasi: 1) es aris genderuli cnobierebis
Topic #4 –Gender Roles and Stereotypes. Cross-cultural Data
(genderuli socialuri rolebi, maskulinoba-feminuroba, genderuli stereotipebi,
Rirebulebebi da sxv.) kvleva. da 2) sazogadoebis socialur, politikur, ekonomikur
The studies show that children tend to establish stereotypes connected with feminine and
da kulturul institutebSi genderis movlenis asaxvis Seswavla. swored am tipis
masculine origin within first two years, from the age of 3-4 they start to use these stereotypes to
kvlevebma warmoSva termini — genderuli midgoma, romelic sxvadasxva mecnierebebSi
define the category of toys, activities and professions.
(an maTi Seswavlis sferoebSi) genderis, rogorc fsiqikuri konstruqtis zegavlenis
Williams and Best studied 5 and 8 year-old children in 25 countries. In all the countries the
Sedegebis Seswavlas gulisxmobs. ase magaliTad, genderis politikuri aspeqtebi,
percentage of stereotypes went up with the age. Particularly, the stereotyping level among 5 year-
genderuli midgoma pedagogikaSi, ojaxis genderuli aspeqtebi da a.S.
old children was 60%, while among 8 year-old children – 70%.
From stereotyping point of view high data of girls and boys were collected in New Zealand
savarjiSo: genderis cnebis ukeT gagebisa da gaSinagnebis mizniT (e.w. genderuli
and England, especially in Pakistan. The data were low in Brazil, Taiwan, Germany and France.
mgrZnobelobis ganviTarebisaTvis) studentebs vTxovT CamoTvalon qalisa da
Though due to education pace there are certain differences among the countries, but in general
mamakacis funqciebis, socialuri rolebis, Tvisebebisa da saqmianobis magaliTebi.
mastering of stereotypes begins before the age of 5, its pace goes up at primary classes and finally
studentebma leqtoris daxmarebiT unda gansazRvron romeli maTgania sqesiT
finishes in adolescence.
ganszRvruli da romeli genderiT.
Both girls and boys master stereotypes at the same pace. Though there are cross-cultural
savarjiSos Sesrulebis Semdeg ganisazRvreba genderuli kvlevebis Semdegi
differences in the sequence of mastering feminine or masculine stereotypes. Obviously whether
terminebi _ sqesobriv-roluri ideologia, genderuli stereotipebi, maskulino-
feminine stereotype or masculine will be mastered first depends on the extent of vividness of
ba/feminuroba kroskulturuli kvlevebis magaliTze.
feminine or masculine stereotyping in the given culture, on more or les differentiation of their
image.
praqtikulad yvela sazogadoebaSi qalebs ekisrebaT meti movaleoba moRvaweobis
These factors will be briefly discussed. To illustrate these data on gender role distribution
im saxeebSi, romlebic dakavSirebulia saxlTan. xolo mamakacebs — saxls gareT.
in various cultures will be given (Friedan; Feree; D’Andrade; Shelton & Jhon; Bliar &
pankulturuli msgavsebis es Tvisebebi Tavis sawyiss iRebs sqesebs Soris biologiur
Lichter;Gibbons et al..;Davis & Robinson; Shelton & Jhon).
108 9
sqesTa Soris gansxvavebebs: zogierTi maTgani Zlier aqcents akeTebs am gansxvavebebze, Peculiarities and behavioral norms characteristic for women or men are subject to cultural
zogierTi ki - naklebad aqcevs yuradrebas. sqesTa Soris gansxvavebulobis xazgasma variations. Nevertheless there are cultural universalities too. At a certain extent each society links
miuTiTebs imaze, rom sqesi adamianis qcevis mniSvnelovani determinantia. amasTan certain features and activities to a certain gender. At the same time, almost in none society has a
mniSvnelovania, rom anatomiurad da fiziologiurad qalsa da mamakacs Soris woman higher than a man status. Social role of men is connected with their nature as “an earner”
gacilebiT ufro meti msgavsebaa, vidre gansxvaveba. kroskulturulma genderulma and in many cultures makes distinction between men and women’s functions. Today empiric
gamokvlevebma aCvena, rom sqesi, rogorc socialuri faqtori metad mcire zemoq- material dedicated to the study of traditional masculine roles is very scarce. This is a relatively new
medebas axdens fsiqologiuri maxasiaTeblebis farTe sferoze sxvadasxva kulturul and less developed field of gender research.
sferoSi. maSasadame, ZiriTadad qalebsa da mamakacebs sruliad Tavisuflad SeuZliaT Mastering mechanism of masculine gender roles is the same as of the feminine role: Pleck
SeaTavson erTmaneTi garkveul socialur rolze. marTlac, gamokvlevebi aCvenebs, and Thompson called opinion system of “masculinity” masculinity ideology. In fact these are social
rom umravles SemTxvevebSi qalebsa da mamakacebs Tanabrad SeswevT unari ganxor- norms comprising permissions and prohibitions on what a man should feel and do. The structure of
cielon erTnairi qceva, maT aqvT Tanabari potenciali Sesrulon esa Tu is socialuri men’s role norms consists of three important factors: status/success norm, sustainability and anti-
roli Tu samuSao. cxadia, arsebobs, erTi mniSvnelovani gamonaklisi, romelSic sqesebi femininity norm.
erTmaneTs ver Seenacvlebian. es aris qalis reproduqciuli (Svilebis gaCenis) unari. Each norm will be separately discussed. Concrete examples from everyday life will be given
mecnieruli kvlevis aseTi monacemebis miuxedavad, nebismier sazogadoebaSi da helping students to better familiarize the mechanisms of gender norms of men and women.
kulturaSi arsebobs met-naklebi simkacriT gansazRvruli da miRebuli qalisa da Traditional masculine roles and norms will be especially highlighted. Gender stereotype functions,
mamakacisTvis aucilebeli qcevis normebi, xasiaTis Taviseburebebi, agreTve, qalisa da also stress and conflicts caused by traditional feminine and masculine roles in modern conditions
mamakacisaTvis miuRebeli qcevis normebi, manerebi, Taviseburebebi da sxv. ufro will be analyzed.
metic, sazogadoeba adgens saqmianobis qalur an mamakacur sferoebs, qalur da Students will be given definition of basic terms: gender roles, illusive correlation, gender
mamakacur profesiebs da a.S. differences, priming effect, status/success norm, physical strength norm, intelligence strength
tradiciulad sqesis gageba dakavSirebulia fiziologiuri da morfologiuri norm, emotional stability norm, anti-femininity norm, femifobia.
gansxvavebebis gamovlenasTan. sqesi ganisazRvreba biologiuri faqtorebiT. garda Students will be asked to prepare within a period assigned for individual work material on
amisa, arsebobs gansxvavebebi adamianTa saqmianobebSi, qcevebSi, socialur rolebSi, the topic of the lecture presented in the course reader. At the seminar the group discussions
mentalur da emocionalur maxasiaTeblebSi, romlebic biologiurad da fiziologiu- around the basic issues will be held.The essay prepared by students will be presented; case study
rad ar aris determinirebuli. isini ganpirobebulni arian socialuri da kulturuli method will be also applied: students will become familiar with the case described in the materials
faqtorebiT. termini genderi qalisa da mamakacis swored socialurad naswavli of 22nd International Session of the Human Rights Canada Foundation: Story of Fatal River
qcevebis, Tvisebebis da damokidebulebebis aRsaniSnavadaa mecnierebaSi Semotanili. dedicated to the evaluation of gender stereotypes and gender roles in various cultures.
genderi gulisxmobs socialur maxasiaTeblebs, romlis meSveobiTac adamianebi
gansazRvraven cnebebs `qali~ da `mamakaci~.
Reference
genderis cneba pirvelad anTropologma geil rubinma (1975w.) Semoitana mecnie-
1. Male/Femaile Roles, Jonatan S. Petrikin (ed.), Greenhaven Press, Inc., 1995, pp.:9-82
rebaSi da gansazRvra, rogorc `SeTanxmebaTa kompleqsi, romelic rogorc sazogado-
2. Unger R., Crawford M., Women and Gender. A feminist Psychology, Temple University
ebrivi moRvaweobis sagani, aregulirebs biologiur sqess~. Tanamedrove kvlevebSi
Press, Philadelphia,1992, pp.: 102-144
yvela avtori eyrdnoba genderis, rogorc socialuri sqesis gagebas. sqesi dakavSi-
rebulia qalsa da mamakacs Soris fizikur, sxeulebriv gansxvavebebTan, cneba `gen-
deri~ ki miuTiTebs maT fsiqologiur, socialur da kulturul Taviseburebebze.
Week #5 – Lecture – 2 hours, seminar – 2 hours
Tuki sqesi biologiurad aris determinirebuli, maSin genderi aris socialurad da
Topic #5 – Family and society. Relations between Men and Women. Cross-cultural
kulturulad mocemuli. genderi — es aris sqesTaSorisi gansxvavebebis socialuri
Differences.
organizacia: qcevis kulturologiuri maxasiaTebeli, romelic Seesabameba sqess
mocemul droSi da mocemul sazogadoebaSi; genderi warmoadgens socio-sqesobrivi
Family is a social institute, system made up as a result of marriage and based on blood
rolebis mimarTebaTa sistemis socialur konstruqcias. genderi mniSvnelovanwilad
consanguinity. Family and marriage are guarantors of society wellbeing and quiet; It arranges
apirobebs qalebisa da mamakacebis fsiqikur Tvisebebs, unarebs, moRvaweobis sferoebs,
sexual life and socialization of the adolescent generation. Society provides conditions for normal
profesiebs da saqmianobebs, samarTlebriv da eTikur normebs~.
functioning and protection of the family. Civil law determines the age for marriage, eligibility of
dabadebidanve bavSvi ganekuTvneba biologiur kategorias _ sqess, Sesabamisad
marriage between sexes and number of spouses.
mdedrobiTs an mamrobiTs. SemdgomSi ganviTarebis procesSi orive sqesi msgavsia
Basic characteristics of the family are: functions, structure and dynamic. Function is
fiziologiuri maxasiaTeblebiT, iseve, rogorc fsiqologiuri TaviseburebebiT
viability connected with satisfaction of needs of the family members. Functions of the family are: 1.
(TviTSefaseba, inteleqtis done, leqsikis maragi, siarulis dawyeba, kbilebis amosvla
nurturing 2. economic-life 3. emotional 4.primary social control 5.sexual-erotic.
da sxv.). magram sxvadasxva sqesis bavSvebi iReben sxvadasxvanair gamocdilebas da
Structure comprises number of family members, their unity and relations. The analysis of
aRzrdas, rac gansazRvravs maTi cxovrebis stils da miznebs, maT funqciebs da
the family structure provides us with the information on how family functions are realized – who is
rolebs.
the leader and who - subordinate; how duties are distributed in the family.
8 109
Dynamic is expressed in the fact that the family structure and its functions could vary at kvira #1
various stages of family life cycle whether it is newly married, pregnancy, child birth, teenager leqcia - 2 sT
child, leaving of the family by a child, after spouses stay alone (empty nest) or accepting old age
stage. Tema #1 — genderi - socialur-kulturuli konstruqti.
There are many family typologies. The typology criteria are: number of married couples, genderul-roluri ideologia. genderuli stereotipebi.
existence-nonexistence, number of children in the family, characteristic management style. There maskulinoba-feminuroba. kroskulturuli kvlevebi.
are big nuclear and reduced families, also complex families. According to the management style,
authoritarian, authoritative, liberal and indifferent families are distinguished. According to family saleqcio kursis SesavalSi mocemuli iqneba genderis, rogorc mecnieruli kvlevis
borders, there are open, close and chaotic families. Note, monogamy, polygamy and polyandry obieqtad Camoyalibebisa da genderuli kvlevebis warmoSobis mokle istoria.
families. Among many models of spouse relations three main types are singled out: traditional, gansazRvruli iqneba genderuli kvlevebis adgili socialur mecnierebaTa Soris.
modern and egalitarian. Classifications are also made in regard with heterosexuality and Tanamedrove msoflioSi demokratiuli da humanisturi Rirebulebebis da
homosexuality of the couples. faseulobebis damkvidrebis procesebma msoflio socialur-politikuri cvlilebebi
Examples of German, Canadian, American and Sweden families will be discussed. gamoiwvia, ramac uamravi axali, problemuri sakiTxi dasva mecnierebis winaSe.
In German the stable stereotype of a woman – housewife was destroyed in 50-70-ies, gansakuTrebiT gafarTovda socialur da humanitarul mecnierebaTa sfero. mravalma
according to which the main function of a woman was – kitchen, children and church. Today’s movlenam axali socialur-ekonomikuri moTxovnebis zegavleniT cvlileba ganicada
Germany is highly industrial and urban country where women are as involved in work as men. da axli socialuri Tu sazogadoebrivi datvirTva SeiZina. am cvlilebebma bunebrivad
Government policy, also economic development and mechanization of housework greatly gamoiwvia socialuri mecnierebebis winaSe axali problemuri sakiTxebis dasma da
contributed to it. In modern Germany traditional, modern and egalitarian families co-exist. Single zogierT SemTxvevaSi mecnierebis axali dargebis Camoyalibebac.
parents, childless families, families with changed gender roles are also in abundance there. genderuli kvlevebi, rogorc damoukidebeli disciplina, swored am gziT
Korean family is one of the most conservative and stable families. Under the influence of Camoyalibda. genderma, rogorc socialurma movlenam Tavisi aqtualoba feministuri
Confucian ideology the family was framed within strict borders. Woman had no rights and moZraobis zegavleniT SeiZina. Tavdapirvelad igi kacobriobis yuradRebis centrSi
experienced all sorts of oppression and humiliation. Husband and his parents were completely moeqca, rogorc qalTa diskriminaciis socialuri instituti. miuxedavad imisa, rom
dominating her. Society also punished husbands loyal to their wives. In today’s Korea the picture of dReisaTvis genderuli kvlevebi Sors gascda mxolod qalTa problemebis Seswavlas,
violence has significantly changed. Women are involved in office work but until she gets married or politikosebisa da saerTaSoriso samarTlis institutebisaTvis genderi dRemde
if she has grown up children. It could be said that starting from the 60-80-ies a traditional family inarCunebs politikur datvirTvas. igi qveynebis (sazogadoebebis) demokratiulobisa
began to collapse and move towards equal gender plane. da ganviTarebis donis ganmsazRvrel erT-erTi ZiriTadi kriteriumia. genderuli
American men traditionally used to have dominant role in the family. As a result of Great kvlevebi da genderuli midgoma gaTvaliswinebulia mravali progresuli qveynis (aSS-
Depression a huge army of unemployed men appeared and undermined the stereotype of a strong s, kanadis, skandinaviis qveynebis da sxv.) socialuri politikis agebisas, rac
man. Men in the families started to get more involved in family affairs. “Good daddy” is an iTvaliswinebs genderuli realizaciisaTvis Tanabari pirobebis Seqmnas. amdenad,
important component of the stereotype of the modern American man. Feministic movement of the genderuli kvlevebis erT-erTi mizania genderis ara mxolod mecnieruli Seswavla,
70-ies significantly contributed to the destruction of a man stereotype. In the 30-ies only one out of aramed safuZvlis momzadeba genderuli Tanasworobis modelebis Sesaqmnelad. magram,
five had positive attitude toward women working either in business or enterprise, in the 70-ies 57% amave dros, genderi, rogorc adamianTa sazogadoebaSi mimdinare da momqmedi movlena,
of the interviewed students was for limiting housewife’s role of a woman, and at the end of XX cxadia mecnierebis kvlevis sagnad iqca da dReisaTvis ise gafarTovda, rom socialuri
century only 25% favors this opinion. mecnierebis damoukidebel disciplinad _ genderul kvlevebad (Gender Study), Camo-
Swedish family and its development process from traditional to egalitarian at the end of XX yalibda. igi moicavs adamianis socialuri moRvaweobis yvela aspeqts, iseve, rogorc im
century seems very interesting: economic development of the country and implementation of faseulobebsa da monapovrebs, romlebic mTeli am moRvaweobis ganmavlobaSia dagro-
government policy supporting family contributed to lightening housework of women and increasing vili. amitom genderuli kvlevebi, rogorc disciplina mWidrod gadaikveTa socialu-
in their employment outside the house. Working parents and children is a typical family form in ri da humaniratuli mecnierebis yvela dargTan. Sesabamisad gamoikveTa da genderuli
modern Sweden. Families (Sambo) with spouses not under official wedlock are also widely spread kvlevebis calkeul mimarTulebebad Camoyalibda ojaxis, socialuri rolebis, Sromis
in modern Sweden. Both official and Sambo-type families enjoy equal rights and have equal value bazris, ekonomikis, politikis, ganaTlebis da sxva sistemebis genderuli aspeqtebi.
for both the country and society. genderuli kvlevebis centrSi moeqca, agreTve, kulturis sociologiis, fsiqologiis,
Students will be given definition of the basic terms: monogamy, polygamy, polyandry, filosofiis da enis genderuli aspeqtebi. amdenad, genderulma kvlevebma sruliad
extended family, nuclear family, Confucian. Students will be asked to prepare within a period samarTlianad interdisciplinaruli dargis kvalifikacia SeiZina.
assigned for individual work material on the topic of the lecture presented in the course reader.
Students will be assigned 1. to compare family systems of different cultures based on the material genderis, rogorc socialur-kulturuli konstruqtis gansazRvrebisTvis mniS-
given in the reader; 2. to discuss their families from the point of labor distribution between sexes. vnelovania treminebs `sqesi~ da `genderi~ Soris gansxvavebis gageba.
At the seminar the group discussions will be held around the basic issue;.3. compare any 5-10
families. Define their types. sxvadasxva qveynebSi sxvadasxva sazogadoebebi, sxvadasxva siZlieriT usvamen xazs

110 7
Sefasebis sistema: Reference:
Sefaseba xdeba jamuri maCveneblis (seminarebi, esse, testi, jgufuri proeqti) safuZ- 1. Handbook of Marriage and the family, edited by Marrin B. Sussman & Suzann K.
velze, TiToeuli komponentis Semdegi procentuli woniT: seminarebze gamarTul Steinmetz, Plenum Press, 1988, pp.:13-38, 309-327, 439-474.
diskusiebSi aqtiuroba - 20%, esse - 30%, testi — 25%, jgufuri proeqti — 25%. 2. Leslie G. R., Korman S.K. The Family in Social Context, NY . Oxford University Press,
Sefasebis principi Semdegia: 1989, pp.: 81-111
85% -100% - 5 (friadi);
75%-84,9% - 4 (kargi);
65%-74,9% - 3 (damak.); Week #6 – Lecture- 2hours, Seminar – 2 hours
0 — 64,9% - 2(aradamak.). Topic #6 – Gender Stratification Patterns. Labor Market Gender Aspects in Various
Cultures.

In the 20th century women obtained the right to vote in the elections. In addition in many countries
they also acquired the right to be elected to the elective positions, at least potentially. Their rights
were enhanced on the legislative level. Nevertheless, the studies reveal acute inequality at work, in
remuneration, status and authority.
Gender norms influence gender relations and gender roles. The research results show that social
roles accomplished by women and men differ in several parameters. Such culture aspects as
women’s status in the society, labor distribution by sex, variety of performance, remuneration,
status, authority, religion views, values, economic factors and the extent of women participation in
politics significantly affect gender consciousness.
Friedan and Feree’s opinion in regard with a woman’s role as a “family hearth patron”, also the
results of studies of D’Andrade ( 1966) ethnographic materials of 244 society, Bliar & Lichte,
(1991), Shelton & Jhon (1993) , etc will be discussed.
Most of gender researchers assume that traditional gender role hinders person’s development and
results in social inequality. In the democratic part of the modern world women’s problems and
gender issues acquired special importance in the develipment context. Not only the women in hard
conditions of the developing countries, women deprived of civil and political rights came under the
limelight, but also gender inequality problems in the developed countries, which are still in
abundance. In the second half of the 20th century the condition of gender equality significantly
improved in most of the developing countries: the level of women education increased. The
number of girls’ enrollment in primary schools in South Africa, African countires in the south of the
Sahara, middle east countries and North African countries doubled. As a result of capital
investments in the healthcare of women and girls in 1990, for the first time in the history of South
Asia, women’s life span is longer than men’s. The number of women employees has also
increased. In Latin America and South Asia women employment indicator has increased by 15
points since 1970. Gender differences in remuneration have also reduced. Despite such
achievements, in the majority of the developing countries gender inequality in rights, resource
availability and possibilities of expressing own interests still remain. Not in a single region of the
developing countries do women have equal with men social, legal and economic rights.
Furthermore, all cultures (both in developing and developed countries) share the similarity in the
fact that a woman has lower than a man status. According to the UN data
1. basic housework is done by women;
2. half of the world’s food (agricultural) products is produced by women;
3. one third of human resources is made of women, but they are employed in low-salary jobs;
4. women get less than three fourth of men remuneration paid for the same kind of work;
5. women are less presented in power organs.
Hence, most of the societies of the modern world represent gender stratified systems. The
main stratification patterns are: employment, economic, political and legal. In the majority of cases
6 111
stratification directions are the same: men are dominant, women – subordinate. Asymmetry in kursis xangrZlivoba da ganrigi: 96 sT (8 kvira);
remuneration between men and women is well-known (an American woman gets 68% of a man’s maT Soris:
salary, African – 61%, Latino-American – 53%). This fact has several explanations: 1. women earn saauditorio muSaoba: 32 sT;
less than men because they choose less paid work – mainly traditionally feminine work, such as studentTa damoukidebeli samecniero muSaoba: 64sT;
cleaning ladies, nurses, etc; 2. women are less valuable employees due to their inexperience and
saauditorio muSaoba moicavs:
low qualification; 3. they have fewer expectations and accept lower pay.
leqciebs praqtikuli ilustraciebiT (roluri TamaSebebi, SemTxvevis ganxilva
Low status of women is also well-known. Prestigious professions in the society are basically
da a.S.) — 16 sT;
occupied by men (according to US data among scientific researchers 80% are men, among
seminar-diskusiebs - 16 sT;
doctors – 84%, lawyers – 78%). A lot of data also prove less power of women in comparison with
studentTa damoukidebeli samecniero muSaoba moicavs:
men. They seldom have key positions and their presence in politics is also insignificant.
studentTa mier ZiriTadi da damxmare literaturis wakiTxva-damuSavebas, TiTo-
Furthermore, the higher the power hierarchy level, the lower the presence of women.
euli studentis mier esses — 18-20 gv.-is moculobis sabiblioTeko-kvleviTi
The concept of Glass Ceiling will be discussed, as well as widely spread explanations of low
statiis momzadebas da seminarze prezentacias; studentebis mcire jgufebis mier
status of women.
jgufuri proeqtis momzadebas SemTxvevis Seswavlasa da prezentaciaSi. TiToeu-
The picture of women participation in politics in various countries as given in
li jgufis mier Seswavlili SemTxvevebi warmodgenili, ganxiluli da Sefasebuli
WomenAidinternational data will be presented.
iqneba jgufSi.
To better understand the issue, role playing method will be applied. Partilularly, each group
memebr will write down the duties of women and men in the family and society in todays’ Georgia kursis aRwera: genderi, rogorc socialur-kulturuli konstruqti. genderul-
on seperate small cards. Then a girl and a boy will be chosen from the group who will come out roluri ideologia, genderuli stereotipebi da maskulinoba-feminuroba kroskul-
into the room center. Each student will read each duty in turn and will pass a card to the students turuli TvalsazrisiT. genderuli identifikaciisada genderuli rolebis aTvisebis
in the center in compliance with the gender and a burden prepared in advance specially for this Teoriebi (fsiqodinamikuri, socialur-kognituri, kognituri ganviTarebis Teoriebi,
purpose (presumably - a book). Eventually the group will see how many duties does a woman androginiis koncefcia, genderul-roluri transcendenciis da sqemis Teoria). sqesis
have in our society, how many – a man, what is their ratio. Students will have to think about the socializacia da misi institutebi. kulturis roli genderul socializaciaSi.
reasons for such inequality and the ways to improve it. Such a role- play will prepare grounds for genderuli rolebi da kros-kulturuli monacemebi am mimarTulebiT. sazogadoeba da
the better understanding of the following topic. ojaxi. qalebsa da mamakacebs Soris urTierTobebi. genderuli gansxvavebebi qcevaSi
Students will be assigned to prepare materials for the lecture topic presented in the course kroskulturuli TvalsazrisiT. genderuli stratifikaciis paternebi. Sromis bazris
reader in the assigned for individual work time. The discussions around the basic issue will be held genderuli aspeqtebi kulturaTa TvalsazrisiT. genderuli asimetria: diskriminacia
at the seminar. Tu norma. genderuli Tanasworobis cneba. kultura da genderuli Tanasworobis
modelebi. qali samxreT kavkasiis kulturaSi. qarTuli kulturis genderuli analizi.
Reference:
1. Crawford M., Unger R., Women and Gender. A feminist Psychology, The McGraw-hill, kursis mizani: studentma unda SeiZinos safuuZvliani codna genderis, rogorc
2004, pp.: 359-395; socialur-kulturuli konstruqtis, misi Camoyalibebisa da moqmedebis meqanizmebis
2. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, pp.: 194-224; Sesaxeb da agreTve, kulturaTaSorisi genderuli sxvaobebis Sesaxeb. studentma unda
3. Women 2000: Gender Equality, Development and Peace for the 21st Century, icodes Tanamedrove Teoriuli da empiriuli kvlevebi am mimarTulebiT. studentma
"Beijing+5" (2000) - 23rd Special Session of the General Assembly, New York, 5-9 June unda ganiviTaros genderul kvlevebSi samecniero informacis mopovebisa da damu-
2000 – www.un.org/womenwatch/ Savebis unarebi. man unda SeZlos genderuli Teoriebisa da empiriuli monacemebis
4. V. Sapiro. Woman and Politics, Collection of articles Woman in Political and Social Life, safuZvelze codnis sistematizireba da damoukidebeli genderuli kvlevis warmoeba.
Bakur Sulakauri Publishing House, 1998, pp. 40-75
studentTa Sefasebis meTodebi:
gamocda
• testi (werilobiT) — 2 sT;
Week #7 – Lecture – 2 hours, Seminar – 2 hours.
Topic #7 – Gender Asymmetry: Discrimination or Norm. Concept of Gender Equality. • jgufuri proeqti SemTxvevis Seswavlasa da prezentaciaSi. Seswavlili SemTxvevebi
Culture and Gender Equality Models. warmodgenili da ganxiluli iqneba jgufSi. TiToeuli jgufi Seafasebs danarCen
jgufebs Semdegi kriteriumebis gaTvaliswinebiT: dizaini, SemoqmedebiToba, prob-
lemis gaazrebis siRrme, prezentaciis unar-Cvevebi;
The fact that a woman has lower than a man status is common for all cultures: seldom do
women have power, their work is less paid, they seldom have prestigious professions, they seldom • esses Sefaseba;
happen to have key positions, jobs in government systems, etc. • seminarebze gamarTul diskusiebSi aqtiuroba.
Some of the scientists explain the low status of women in the society from a person-
centered position – women themselves do not have features and skills relevant for high status;
112 5
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi some scientists – from a situation-oriented position – certain persons and organizations apply
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma discriminatory policy against women. But the most efficient is the explanation lying in andro-
ZiriTadi da damatebiTi literatura centering of our consciousness, which has long and important prerequisites for its development.
Andro-centered or masculine-centered has been considered as a norm for a long time. Asymmetric
Tema #5 - ojaxi da sazogadoeba. qalebsa da mamakacebs
attitude towards gender, moreover, the existence of women discrimination was revealed by the first
Soris urTierTobebi. kroskulturuli gansxvavebebi 52
wave of feminism and turned into an acute social and political issue.
ojaxis cneba. ojaxi da sazogadoeba
ojaxis tipebi A man “became a king” when Judaic religion opposed a goddess cult spread in the Middle
ojaxis funqciebi, misi struqtura da dinamika East and offered an idea of Father-God as a world creator. Gradually stereotypes of a perfect man
colqmruli urTierToba da misi stilebi and imperfect woman were established (in compliance with almighty god).
qorwinebis Tanamedrove paternebi Orthodox Christians also significantly contributed to the enhancement of a man cult who by
ojaxuri Sromis sqesis niSniT ganawileba means of Bible versions declared a woman as a secondary creature created from a man. She was
ojaxis kroskulturuli sxvaobebi also proclaimed as a tempting, devilish force.
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi Hence, evaluation stereotypes of a woman comprised the following features: a woman is a
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
secondary, imperfect creature; she is a seducer and threat to a man’s power.
ZiriTadi da damatebiTi literatura
In addition to biblical story, antique philosophy and political traditions originated in the
Tema #6 - genderuli stratifikaciis paternebi. Ancient Greece also influenced the concept of gender inequality. In this regard Plato’s and
Sromis bazris genderuli aspeqtebi sxvadasxva kulturaSi 64 Aristotle’s views are very important.
genderuli stratifikaciis paternebi According to Plato a human has two natures in which men belong to “a superior race”. At
Sromis bazris genderuli aspeqtebi sxvadasxva kulturaSi the beginning creation of a woman was not considered, only - men. Women were supposed to be
genderis socialuri konstruqtivizmis Teoria born by sinned men, after the latter’s rebirth. In his doctrine on ideal city Plato also defined social
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi role of a woman. In his opinion, in the society free of private property, a woman should have same
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma as a man role, or a role of a Guard. For this purpose women should be trained but still they won’t
ZiriTadi da damatebiTi literatura be able to accomplish this function as perfectly as men could.
Unlike Plato, who more or less admits the possibility of equality between men and women,
Tema #7 - genderuli asimetria: diskriminacia Tu norma.
Aristotle considers the world as a single structure in which components are hierarchically
genderuli Tanasworobis cneba. kultura da genderuli
Tanasworobis modelebi 78 organized. Only the best and advantageous have the principle of rational existence, the rest act as
genderuli asimetriis warmoSobis mokle istoria facilitators. Correspondingly, a woman exists in favor of a man.
genderuli Tanasworobis sakiTxis Tanamedrove mdgomareoba In addition, for a hundred years androcentrism has been fed by one of the most powerful
genderuli Tanasworobis miRwevis amocanebi da RonisZiebebi theory from the point of view of influence on public consciousness - Z. Freud’s psycho-analytic
Gender Mainstreaming—i. misi modelebi theory. According to this theory psycho-types of a man and a woman are formed through psycho-
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi sexual development stages and are strongly asymmetric. A woman’s portrait in this theory is
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma discriminated and imperfect.
ZiriTadi da damatebiTi literatura Despite such a long-term conditionality of private and public consciousness, attitudes of
modern society dramatically change in favor of gender equality idea (the number of supporters of
Tema #8 - qali samxreT kavkasiis kulturaSi.
woman’s status increase and its strengthening goes up). In the modern world fights for women’s
qarTuli kulturis genderuli analizi 88
rights have significantly increased and strengthened. Women conferences under UN were held.
samxreT kavkasieli qalis statusis zogadi daxasiaTeba
qali azerbaijanul kulturaSi) They evaluated women’s status and set goals of objectives to improve women’s legal conditions
qali somxur kulturaSi and strengthen their status.
qali qarTul kulturaSi Action Platform was developed at the Women’s World Conference In Beijing in 1995. This
sqesobrivi urTierTobebis foromebi saqarTvelos mTaSi helped to establish recognition of women’s rights as human rights.
genderuli cvlilebebi samxreT kavkasiaSi Every endeavor (women’s conferences, activities, special programs, etc.) aims at
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi establishing equality between men and women. Under equality we mean: equal social status,
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma independence, equal participation and responsibilities in all fields of social and private life. The
ZiriTadi da damatebiTi literatura
term of equality means the principle of comprehensive participation of both woman and man in
social life. Sex equality does not mean mutual similarity and identity. But equality does not mean
GENDER: CULTURAL RESEARCHES (GENDER, CULTURE AND SOCIETY) 103
establishing man’s lifestyle as a norm.
The idea of sex equality forces us to evaluate the difference between man and woman
roles. Equality principle comprises the right of being different. This means that those distinguishing
4 113
features which are characteristic for different social classes, political and religious views, ethnical sarCevi
groups and sexual orientation of women and men should be taken into consideration by all means.
Equality principles make us think about how we could achieve success in introducing changes in kursis zogadi daxasiaTeba: mizani, amocanebi,
the public structure where authority relations between sexes are not balanced. Equality conception studentTa swavlebisa da Sefasebis meTodebi 5
requires perception of equality between a man and woman. Establishing equality is a constant,
continues process requiring reevaluation and re-realization of values. Tema #1 — genderi - socialur-kulturuli konstruqti.
To realize equality conception the following goals are very important to achieve: genderul-roluri ideologia. genderuli stereotipebi.
maskulinoba-feminuroba. kroskulturuli kvlevebi. 7
1. recognition and respect of women’s rights;
genderuli kvlevebis warmoSoba da misi adgili
2. improvement of democratic representation;
socialur mecnierebaTa Soris sqesi da genderi
3. economic independence; genderis ZiriTadi kategoriebi da kroskulturuli kvlevebi
4. high education level; ZiriTad terminTa gansazRvrebebi
5. joint endeavor of both genders; seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
After the III UN Conference dedicated to women’s problems, a new conception of complex ZiriTadi da damatebiTi literatura
approach to gender equality emerged in various international documents. This new conception is
known as Gender Mainstreaming. Tema #2 - genderuli identifikaciisa da genderuli
National projects of the Netherlands, Finland, Iceland, Norway, Sweden, Belgium on Gender rolebis aTvisebis Teoriebi (fsiqodinamikuri,
Mainstreaming Policy will be discussed. Students will be given definitions of basic terms: socialur-kognituri, kognituri ganviTarebis Teoriebi,
androginiis koncefcia, genderul-roluri
androcentrism, gender equality, Gender Mainstreaming.
transcendenciis stadiebis da genderuli sqemis Teoria) 17
Students will be assigned to prepare materials for the lecture topic presented in the course
genderis gageba froidis fsiqoanalizur TeoriaSi
reader in the assigned for individual work time. The discussions around the basic issue will be held genderis gageba pirovnebis socialur-kognitur TeoriaSi
at the seminar. In addition, students’ version of Georgian mode ofl gender equality will be worked genderis gageba kognituri ganviTarebis TeoriaSi
out. For this students will have to predetermine and present at the seminar: main fields in which androginiis koncefcia
gender ineqaulity is especially obvious, main factors which in their opinion determine such a transcendentuli genderuli tipirebis Teoriebi:
condition of events (personal, cultural, political), main steps to be taken to achieve equality, main genderuli rolis transcendenciis stadiebis Teoria
fields, in which structural changes should be introduced, recent results and future forecasts. genderuli sqemis Teoria
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi
Reference: seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
ZiriTadi da damatebiTi literatura
1. Anthology of Gender Theories, compiled by Nana Berekashvili, Bakur Sulakauri
Publishing House, 2003, pp.: 15-62
Tema #3 - sqesis socializacia da misi institutebi.
2. George J. Bryjak, Michael P. Soroka, Sociology: Cultural Diversity in a Changing World, kulturis roli genderul socializaciaSi 33
Second Edition, Fllin and Bacon, 1994, pp..: 221-237 socializaciis cneba, diferencialuri socializacia da misi meqanizmebi
3. Judith Lorber, Paradoxes of Gender, Yale University Press, 1994, pp..: 282-303 gansxvavebuli samuSaos davaleba
4. Gender Mainstriming - – www.un.org/womenwatch/ bavSvebis movla da maTze zrunva
Tanatolebi
ganaTleba
masmedia
saTamaSoebi
Week #8 – Lecture – 2 hours, Seminar – 2 hours
ZiriTad terminTa gansazRvrebebi
Topic #8 – Women in South Caucasus Culture. Gender Analysis of Georgian Culture
seminaris struqtura; seminarisaTvis mozadebis gegma
ZiriTadi da damatebiTi literatura
States of Caucasian peoples (Azerbaijan, Armenia, Georgia) and Southern part of Russia (North
Caucasus) tend to enjoy collectivist type of culture and, hence, gender-role ideology is also Tema #4 - genderuli rolebi da stereotipebi.
traditional. kroskulturuli monacemebi 40
In feudalistic Caucasus a woman was confined to only family activities and her functions were kroskulturuli monacemebi genderuli rolebisa da stereotipebis Sesaxeb
bringing up children, taking care of the family and housekeeping. The elderly woman institute in the umcrosebze zrunva
family is a Caucasian norm. The elderly woman was responsible for safeguarding the whole family agresia
food products and money means, cooking, equal distribution of food and labor among daughter-in- ufrosebTan siaxlove da moRvaweobis xasiaTi
sakuTari Rirsebis grZnoba
laws and sons’ families in terms of the number of members, age and gender . Furthermore, in
mamakacurobis ideologia

114 3
socialur mecnierebaTa seria terms of traditional mentality, woman also was given the function of peace-maker historically
revealed in traditional means of settling opposition between the families.
mTavari redaqtori: marine CitaSvili Woman’s status was regulated by means of traditional legal norms (customs, decisions of the
elderly councils, in the Muslim part – by Shariat) and official legal norms – legal books (starting
enobrivi redaqtori: lia kaWarava
from XI century). Woman’s family and property rights were determined in detail by legal norms,
according to which a woman did not have any right for the legacy, she was given dowry consisting
dakabadoneba, ydis dizaini: giorgi bagrationi only women clothing and fancy-work box. In the plain regions women from relatively well-off
families were given plot in heredity. Women, generally, did not take part in either community and
political life or decision making. Nevertheless, in the period of renaissance in XII century the king of
the country was a woman (Tamar). In addition, very often personal decisions of queens and noble
ladies in the Caucasus unanimously determined the country’s fate and political life. Hence,
historically Caucasian women bore the function of retention of religion, decency and statehood.
© socialur mecnierebaTa centri, 2006 Historical and historical-literary examples of heroical deeds conducted by high society women to
© Center for Social Sciences, 2006 protect religion, language and nation are one of the important historical institutions for bringing up
q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. # 10 new generations in the Caucasus.
Starting from the second half of the 19-th century with the advance of capitalism in the Caucasus
el. fosta: contact@ucss.ge
women legally acquired the right on a share from the heredity. In addition in mountainous bordery
internet gverdi: www.ucss.ge and road side regions of the Caucasus a rule came up – to provide a woman upon wedding with a
small part of the capital (in Georgia “Satavno”, in Armenia “Arnegini”). The latter was granted in the
form of a domestic animal or cash, profit from which (sale of milk, cheese, wool, etc. or pawn
brokering) could have been disposed by the woman on her accord .
wigni momzadebulia da gamocemulia `socialur mecnierebaTa In the 19-th century a powerful charity and enlightenment movement headed by women from the
centris~ (Center for Social Sciences) mier, fondis OSI – Zug, high society was launched. It aimed at charity activities in favor of the lower layers of the society,
budapeStis Ria sazogadoebis institutis umaRlesi ganaTlebis and teaching them literacy and fancy work.
mxardaWeris programis (HESP) finansuri xelSewyobiT During the Soviet period equality between women and men was advocated by the official
ideology and enhanced by the legislation. The highest management body had 38-40% of quotas
for women deputation in the Supreme Soviet. Starting from 1948 the only official women
organization – women council - having centralized administrative and network structure, also
existed. Any education stage, profession or career was equally accessible for men and women.
And yet women’s integration into the community life was still conventional, since women were not
The book has been published by the Center for Social Sciences, appointed on the positions where actual political decisions were made. The profession selected by
sponsored by the OSI-Zug Foundation and the Higher Education a women and the career remained within traditional framework. The professions of a doctor,
Support Program (HESP) of the Open Society Institute-Budapest. caretaker, teacher were the ones considered prestigious by traditional mentality.
After the dismantling of the Soviet Union the process of democratic construction began in the
Caucasian countries. From 1991 the first women NGO-s started to appear. Initially women NGO-s
were busy enhancing traditional women functions and their activities were confined to charity,
peace-making or protection of vulnerable layers of the population programs.
In 1995 all the Caucasian countries joined the convention “Elimination of All Forms of
Discrimination against Women” (CEDAW). Permanently operating special women state
committees were also set up. Today women organizations in the Caucasian countries are
powerfully developed (approx. 150-170 acting organizations) encompassing almost all the fields of
ISBN: 99940 - 871 - 1 – 8 women activities. In the higher educational institutions various gender aspects are being taught.
Scientific research centers on gender and women rights are also operating.
Despite the endeavor of the women non-governmental sector, government and international
foundations, the activities of the women organizations in the Caucasus have not acquired the
shape of feministic movement.
Modern Caucasian women went ahead of women’s traditional role and are actively involved in
the community life, but on the labor and employment market, as well as in the public administration
115
structures decision-making positions are less accessible for them. Though in one of the Caucasian
countries – Georgia - in 2002-2004 the Speaker of the Parliament, then the interim president was
a woman (Nino Burjanadze is still Parliament Chairperson), but women’s involvement in the
process of the decision-making does not have a regular character (the average proportion of
women deputation in the Caucasian countries is 12%). Note, most of the Caucasian women
respondents give the priority to the traditional roles, except the young generation for whom socialur mecnierebaTa seria
professionalism and development is the most vital. Gender inequality and women’s rights
discrimination are especially strong in the Moslem part of the Caucasus, also in the provinces and
conflict zones, where most women are yet limited to traditional gender roles and are often become
victims of violence – abduction for getting married, bargaining, family violence , etc.
Family life of women and their property and right status in Azerbajanian, Armenian and
Georgian culture will be discussed. Marriage and wedding customs will be analyzed. Student will
be given definitiion of terms: custom, Shariat, endogamy, tantikin, levirat, sororat, tavani, arnegin.
Student will be asked to prepare within a period assigned for individual work material on the topic
of the lecture presented in the course reader and on the basis of these materials do comparative
analysis in Caucsian cultures. Students will be assigned to interview one married woman and
determine (in terms of the appropriate gudelines) her property right status in the family.

Reference:
genderi - kulturuli da
1. Exploring Gender Issues in the Caucasus, edited by Pauline M. hallam and Barbara J. socialuri konstruqti
Merguerian, Civic Education Project, Yerevan, Armenia, 2000, gv.: 31-47, 97-102
2. N. Tsintsadze, Describing Traditional Norms of Socialization in a New Environment,
collection of articles: Etrhnic Aspects of Security Starategy (Pankisi Cfisis), Tbilisi, 2002,
pp.:238-265 saleqcio kursi
3. T. Ivelashvili, Wedding Customs in Georgia, Tbilisi, 1999, pp.:263-286, 99-130
socialuri mecnierebebis magistraturisaTvis
4. N. Tsintsadze. Women’s Everyday and Social Role in Different Ethnic groups. Collection of
Articles: Conflict Situations in Polyethnic Society, Tbilisi, Caucasus Institute of Peace,
Democracy and Development, 1998, pp.: 218-237
5. L. Surmanidze. Woman in Georgian Mentality, Collection of articles, UN Development
Program “Women in Developing Process”, Tbilisi, 1998, pp.: 3-28

mzia wereTeli

Tbilisi
2006
116

Das könnte Ihnen auch gefallen