ﻓﺼﻞ اول
ﺗﺎﺑﻊ
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٢
42 ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ
.( داﻣﻨﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ1)
1) f ( x ) = x2 + 1
D f = R x2 + 1 ≥ o ⇒ :ﺣﻞ
1
2) f( x) =
2
x − 5 x + 21
25 59 5 59
x2 − 5 x + 21 = x2 − 5 x + + = ( x − )2 + > 0 ⇒ D f = R :ﺣﻞ
4 4 2 4
x
3) f( x) =
x
D f = (o, +∞) :ﺣﻞ
1
4) f ( x) = x2 − 7x + 12= 0⇒ x1 = 4, x2 = 3
x − 7x + 12
2
⇒ D f = ( −∞ ,3 ) U ( 4 ,+∞ )
1 1 7
5) f( x) = ⇒ x2 − x + 2 = x2 − x + +
2
x − x+2 4 4
1 7
= ( x − )2 + > 0⇒ D f = R
2 4
x2
6) f ( x) = ⇒ D f = R − {o}
x
7) f ( x ) = x ⇒ D f = ( o ,+∞ )
( x2 + 2 x + 1 )( − x2 + x − 1 )
8) f( x) =
x2 − 5 x + 6
٣ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
) ( x + 1 )2 ( − x2 + x − 1
= )⇒ f( x
) ( x − 2 )( x − 3
( x + 1 )2 ≥ 0 , − x2 + x − 1 < o ≤ oﺻﻮرت ﮐﺴﺮ ⇒
ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ ﻫﻤﺮاه ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﯾﻌﻨﯽ . 2 < x < 3
)⇒ D f = (2,3
)9 f ( x ) = 4 x2 − 5 + 6 )⇒ x2 − 5x + 6 = ( x − 2)( x − 3
) ∞⇒ D f = ( −∞ ,2 ) U ( 3 ,+
x2 + 2x + 1
) 10 = )f( x }⇒ D f = R − {− 1
x +1
1
) 11 = )f( x ⇒ x≠ x ⇒ x<o ) ⇒ D f = ( −∞ ,o
3
| x− | x
) 12 f ( x ) = 1 − x2 ]⇒ D f = [− 1,1
(2داﻣﻨﻪ و ﺑﺮد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ:
1 x>o
)1 f( x) = ) ∞⇒ D f = ( −∞ ,o ) U ( o,+
− 1 x< o
}R f = {− 1,1
x2
)2 = )f ( x }⇒ D f = R − {0
x
}⇒ x ∈ D f ⇒ f ( x) = x ⇒ Rf = R − {0
x −1
)3 = )f( x }{ ⇒ D f = R −
}{ = 1 , R f
1
x −1
)4 f ( x ) = {−x + 3 )∞x>1 ⇒ D f = (−∞,+
ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ روي ] [− ∞,1ﺻﻌﻮدي اﺳﺖ ﺑﺮد در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ] [− ∞,1اﺳﺖ و
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤
و ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ روي )∞ (1,+ﻧﺰوﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺮد در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮاﺑﺮ
)(−∞,−1+ 3) = (−∞,2
اﺳﺖ .ﭘﺲ ﺑﺮد ﺗﺎﺑﻊ اﺟﺘﻤﺎع اﯾﻦ دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ زﯾﺮ اﺳﺖ:
)R f = (−∞,2
x x<1
5 ) f( x) =
x + 1 x >1 }{ ⇒ D f = R −
1
) ∞R f = ( −∞ ,1 ) U ( 2,+
x2 − 4
)6 = )f( x }⇒ D f = R − {2
x−2
⇒ x∈ Df ⇒ f ( x ) = x + 2
}R f = R − { 4
− x + 5 x>4
7 ) f ( x ) = − 16 − x2 −4 < x < 4 }⇒ D f = R − {4
x + 5 x ≤ −4
)f1 = − x + 5 , x > 4 ⇒ R f1 = (−∞,1
f1 = − 16 − x2 ]−4 < x < 4 ⇒ R f = [− 4 ,o
f3 = x + 5 ]x ≤ −4 ⇒ R f = [o −∞ ,1
) ⇒ Rf = Rf1 U R f2 U R f3 = ( −∞ ,1 )U [− 4 ,o] = ( −∞ ,1
)8 f( x) = x− x
ﭼﻮن ﻫﻤﻮاره دارﯾﻢ x ≤ xدر ﻧﺘﯿﺠﻪ x − x ≤ 0ﭘﺲ ﺟﺎﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ x = xاﺳـﺖ ﻗﺎﺑـﻞ
ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ]∞. D f = [0,+
x ∈ D f ⇒ f ( x) = x − x = o }⇒ Rf = {o
(3از ﺟﻔﺖ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ ﮐﺪام ﯾﮏ ﻣﺴﺎوي ﻫﺴﺘﻨﺪ؟
٥ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
x
f ( x) = , g ( x) = 1 (1
x
ﻣﺴﺎوي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮن D g = Rو } D f = R − {oﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ.
g ( x) = x (2و f ( x) = ( x )2
ﻣﺴﺎوي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮن Dg = Rو )∞ D f = [o, +ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ.
x2 − 4
= ) f ( xﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ. g ( x ) = x + 2 (3و
x−2
(4ﻓــﺮض ﮐﻨﯿــﺪ f ( x) = x − 1ﻣﻄﻠــﻮب اﺳــﺖ f ( x + 1) ، f (1) .و ) f ( x2 − 1و
)). f ( f (2
f (1) = 1− 1 = o
f ( x + 1) = x + 1 − 1 = x
1 1
(f =) −1
x x
f ( x2 − 1) = x2 − 1− 1 = x2 − 2
f ( f (2)) = f ( 2 − 1) = f (1) = o
(5اﮔﺮ fﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ xو . f ( x + y) = f ( x) + f ( y) .y
)f ( n
را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ. اﮔﺮ nﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ و f (1) ≠ oﺑﺎﺷﺪ .ﻣﻘﺪار
)f (1
ﺣﻞ :
)f ( n ) = f (1 + 1 + 1 + ... + 1) = f (1) + f (1) + ... + f (1
)= n f (1
)f ( n ) nf (1
⇒ = =n
)f (1 )f (1
f
(6در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻮارد gog ، fof ، gof ، fog ، ، f + gرا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ.
g
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٦
. g (n) = x2 + 1 , f ( x) = x (اﻟﻒ
f + g ( x) = x + x2 + 1
f x
( x) = 2
g x +1
fog ( x) = f ( g ( x)) = x2 + 1
got ( x) = g ( f ( x)) = ( x )2 + 1 = x + 1
fof ( x) = f ( f (m)) = x =4 x
gog ( x) = g ( g ( x)) = ( x2 + 1)2 + 1 = x4 + 2x2 + 2
f ( x) = x , g ( x) = 4 − x2 (ب
f + g ( x) = x + 4 − x2
f x
( x) =
g 4 − x2
fog ( x) = 4 − x2
gof ( x) = 4 − ( x )2 = 4 − x
fof ( x) = x =4 x
gog ( x) = 4 − (4 − x2 )2 = 4 − (16 − 8 x2 + x4 ) = −4 + 8 x2 − x4
٧ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
x +1 1
. f ( x) = , g ( x) = (ج
x −1 x
x+1 1
f + g( x ) = f ( x ) + g( x ) = +
x−1 x
x +1
f x − 1 x2 + x
( x) = =
g 1 x −1
x
1 x−1
gof ( x ) = f ( g ( x )) = =
x+1 x+1
x −1
1
+1
x x +1
fog( x ) = =
1 1− x
−1
x
x +1 x+2
+1
x+2
fof ( x ) = x − 1 = x − 1 =
x +1 2 2
−1
x −1 x −1
1
gog ( x ) = = x
1
x
1
. f ( x) = x2 , g ( x) = (د
x
1
f + g ( x) = x2 +
1 1x
gof ( x) = 2 =
( x) = x = x21x1x
f x 2
gfof ( x) = (1x2 )2 = x4
x
1 1
gog ( x) = = 1= 4 x 1
fog ( x) = f ( g1(n)) = 1( )2 =
x
x
4
xx
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٨
. را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪf − g وfg ( در ﻫﺮ ﻣﻮرد7
x2 x<o x x<o
f( x) = , g( x ) = (اﻟﻒ
4 x≥o 4 x≥o
:ﺣﻞ
x3 x<o x2 − x x<o
fg ( x) = f − g ( x) =
16 x≥o o x≥o
x2 x<o
x
2
x<o
f ( x) = , g ( x) = − x o ≤ x < 1 (ب
4 x≥o 4x
1< x
x2 x<o
: دارﯾﻢ، ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢf ( x) = 4 o ≤ x ≤ 1 را ﺑﻪ ﺻﻮرتf (x) اﺑﺘﺪا:ﺣﻞ
4 1< x
x4 x<o
fg( x ) = − 4 x o≤x
16 x 1< x
x2 − x x<o
وf − g ( x) =
o x≥o
x2 x<o
x2
x<o
f ( x) = , g ( x) = − x o ≤ x<1 (ب
4 x≥o 4x
1< x
٩ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
x2 x<o
f ( x) = 4ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ ،دارﯾﻢ: ﺣﻞ :اﺑﺘﺪا ) f (xرا ﺑﻪ ﺻﻮرت o ≤ x ≤ 1
4 1< x
x4 x<o
fg( x ) = − 4 x o ≤ x<1
16 x 1< X
{S
ج(
1
x x < −1
x − 1
2
x<o
f( x) = , g ( x ) = x2 + 1 −1 ≤ x < 2
4 x≥1
x+2 2< x
ﺣﻞ :داﻣﻨﻪ ﻣﺸﺘﺮك دو ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ )∞ (−∞,−1) ∪ (2,+اﺳﺖ ﭘﺲ دارﯾﻢ:
2 1
x − 1 − x < −1
f − g( x ) = x
4 − x + 2 x>2
) ( x2 − 1
x < −1
fg( x ) = x
4 x + 2 x>2
(8ﺗﻮاﺑﻊ fو gﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ داده ﺷﺪهاﻧﺪ.
f : R − {3} → R }{ g : R −
1 →R
x+ 3 3 − 8x 3
f ( x) = 3 = )g ( x
x−3 1− x 3
اوﻻً :ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ fﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ١٠
ﺣﻞ:
x1 + 3 x2 + 3
f ( x1) = f ( x2 ) ⇒ 3 =3
x1 − 3 x2 − 3
x1 + 3 x2 + 3 6 6
⇒ = ⇒ 1+ = 1+
x1 − 3 x2 − 3 x1 − 3 x2 − 3
1 1
⇒ = ⇒ x1 − 3 = x2 − 3
x1 − 3 x2 − 3
⇒ x1 = x2
ﭘﺲ fﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ.
ﺛﺎﻧﯿﺎً آﯾﺎ fو gوارون ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ.
ﺣﻞ :ﺑﺎﯾﺪ D f = Rgو D g = R fﺑﺎﺷﺪ.
x+ 3 x+ 3 6
y = f ( x) = 3 ⇒ = y3 = 1+
x−3 x− 3 x− 3
6 6
=⇒ y3 − 1 ⇒ x−3= 3
x− 3 y −1
6 3 y3 − 3 + 6
⇒ x = 3+ =
y3 − 1 y3 − 1
3 y3 + 3 3x 3 + 3
=⇒ x ⇒ = )f −1( x
y3 − 1 x3 − 1
ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ) g ( x) ≠ f −1( xاﺳﺖ.
(9ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ و ﭘﻮﺷﺎ اﺳﺖ؟
x +1
= )f ( x (1
x
١١ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
x+1
x>o
f ( x ) = xاﺳﺖ. ﺣﻞ( اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت
− x + 1
x
ﻫﺮ ﺟﺰء اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ و ﭘﻮﺷﺎﺳﺖ ،ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻤﻮﮔﺮاﻓﯿﮏ اﺳﺖ.
f : R+ → R , f ( x) = x + 1 (2
ﺣﻞ :اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت f ( x) = x + 1اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ.
وﻟﯽ ﭘﻮﺷﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن R f = (1,+∞) ≠ Rاﺳﺖ.
f :R→ R , f ( x) = 3 x + 2 (3
ﺣﻞ :اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ ﭼﻮن:
) f ( x1 ) = f ( x2
3
⇒ x1 + 2 = 3 x2 + 2 ⇒ 3
x1 = 3 x2
⇒ x1 = x2
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﻮﺷﺎ ﻧﯿﺰ اﺳﺖ ﭼﻮن:
y =3 x +2 ⇒ = y−2 3
⇒ x x = ( y − 2 )3
⇒ Rf = R
2x + 1
}{ f : R −
1 →R , = )f ( x (4
x −1
ax + b
= ) f ( xروي داﻣﻨﻪاش ﺣﺘﻤﺎً ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ. ﺣﻞ :ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت
cx + d
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﻮﺷﺎ ﻧﯿﺴﺖ .ﭼﻮن:
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ١٢
2x + 1 2x − 2 + 3 3
=y = = 2+
x −1 x −1 x −1
3 3
⇒ = = y − 2 ⇒ x −1
x −1 y −2
3 y +1
⇒ x = 1+ =
y−2 y−2
R f = R − {2}≠ R.
}{ f : R −ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ زﯾﺮ داده ﺷﺪه اﺳﺖ:
(10ﺗﺎﺑﻊ } 1 → R − {a
2x − 1
= )f ( x
x −1
اوﻻً :ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ fﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ.
ﺣﻞ:
2x − 2 + 1 1
= )f ( x =2+
x −1 x1 − 1
1 1
f ( x) = f ( x2 ) ⇒ 2+ = 2+
x1 − 1 x2 − 1
1 1
⇒ = ⇒ x1 − 1 = x2 − 1
x1 − 1 x2 − 1
⇒ x1 = x2
ﭘﺲ fﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ.
ﺛﺎﻧﯿﺎً aرا ﻃﻮري ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ fﭘﻮﺷﺎ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺣﻞ :ﺑﺎﯾﺪ } R f = R − {aرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ .اﺑﺘﺪا R fرا ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ:
2x − 1 1 1
=y = 2+ ⇒ = y −2
x −1 x −1 x −1
1 1
=⇒ x − 1 ⇒ x = 1+
y −2 y−2
}⇒ R f = R − {2 ⇒ a =2
١٣ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
(11وارون ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ:
3x + 2
= )f ( x اﻟﻒ(
x −1
ﺣﻞ :اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ .ﭘﺲ وارون دارد و دارﯾﻢ:
3x + 2
=y ⇒ yx − y = 3x + 2 ⇒ x( y − 3) = y + 2
x −1
y+2 x+2
=⇒ x = )⇒ f −1( x
y− 3 x− 3
ب( . f ( x ) = x − 4
ﺣﻞ :اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ وارونﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و دارﯾﻢ:
y = x − 4 ⇒ x − 4 = y2 ⇒ x = y2 + 4
⇒ f −1( x) = x2 + 4
x x>1
f ( x ) = x2 1≤ x ≤ 9 ج(
27 x 9< x
ﺣﻞ( ﭼﻮن ﻫﺮ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ ،ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ و وارونﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ:
−1
f1 ( x ) = x , x > 1 ⇒ f1 ( x ) = x x>1
−1
f2 ( x ) = x 2 , 1≤ x ≤ 9 ⇒ f2 ( x ) = x 1 ≤ x ≤ 81
−1 x2
f 3 ( x ) = 27 x x〉 9 ⇒ = ) f3 ( x x〉 81
( 27 )2
x x>1
⇒ f −1 ( x ) = x 1 ≤ x ≤ 81
x
( )2 x > 81
27
ﻓﺼﻞ دوم
ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٢
.1ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽﻫﺎي زﯾﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ .ﭘـﺲ آﻧﻬـﺎ را روي ﯾـﮏ ﺧـﻂ ﻧﺸـﺎن
دﻫﯿﺪ.
1 1
) N (1, ) = x x − 1 < اﻟﻒ
2 2
)ب {
N (o ,3 ) = x x < 3 }
)ج }N ′(1, 3 ) = {x x − 1 ≤ 3
)د }N ′(1,5) = {x x − 1 ≤ 5
(2ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ } A = {x ∈ 2 x + 3 < 1ﯾﮏ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎرن aﺑﻪ ﺷﻌﺎع rاﺳـﺖ a .و rرا
ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ:
3 3
2x + 3 = 2 x + = 2 x − (− ) < 1
2 2
3 1 3 1
= ⇒ x − (− ) < ⇒ a = − , r
2 2 2 2
ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ } A = {x ∈ R 13 x − 1 < 1x + 1ﯾﮏ ﻫﻤﺴـﺎﯾﮕﯽ ﻣﺘﻘـﺎرن ﺑـﻪ ﻣﺮﮐـﺰ aو ﺑـﻪ
ﺷﻌﺎع rاﺳﺖ a .و rرا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ:
ﺣﻞ:
3x − 1
3x − 1 < x + 1 ⇒ <1
x +1
3x − 1 3x −1
⇒ <1 ⇒ < −1 <1
x +1 x +1
٣ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
−4 4
⇒ −1< 3 <1 ⇒ 3− <1
x +1 x +1
4 2 1− x
<⇒ 2 ⇒ <1 <⇒ o
x +1 x+1 x +1
⇒ −1< x < 1
4 −4 1
−1< 3 − <−4 ⇒ <1
x +1 x +1 x +1
1 −x
⇒ ⇒ −1 < o <o ⇒ −1< x < o
x +1 x +1
)(−1 , 1) U (−1 , o) = (−1 , 1
=ﺟﻮاب a =o , r =1
اﮔﺮ ) (2a − 4 , a + 2ﯾﮏ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎرن 5ﺑﺎﺷﺪ .ﺷﻌﺎع ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ:
ﺣﻞ:
)N (5 , 7) = (2a − 4 , a + 2
)⇒ (5 − 7 , 5 + r ) = (2a − 4 , a + 2
5 − r = 2a − 4
⇒ ⇒ 10 = 3a − 2 ⇒ a = 4
5 + r = a + 2 r =1
A = { x ∈ Rﯾﮏ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ aﺑﻪ ﺷﻌﺎع 4اﺳﺖ. }
(5ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ 2x + 3 < 6
aو rرا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ:
3 3
2x + 3 < 6 ⇒ 2 x + <6 ⇒ x+ <3
2 2
3
⇒ a =− , r =3
2
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤
ﺗﻤﺮﯾﻦ 6-2-2 .ﺻﻔﺤﮥ 63
ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺣﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ:
1) lim (5 x + 4) = 9 5x + 4 − 9 = 5 x − 1 < 4
x →1
4
< ⇒ x −1
5
ε
≤δ ﭘﺲ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ
5
)2 lim ( 3 x + 2) = − 4
x → −2
4
< 3x + 2 + 4 = 3 x + 2 < 4 ⇒ x + 2
3
ε
≤δ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ
3
3 ) lim x2 = 4
x→2
x2 − 4 = x + 2 x − 2
ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ x + 2را در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ − 1 < x − 2 < 1ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ.
⇒ −1 < x − 2 < 1 1< x < 3 ⇒ max( x + 2) = 5
⇒ x2 − 4 ≤ 5 x − 2 < 4
ε
ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ δ ≤ min 1, را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ.
5
)4 lim x2 = 4 x2 − 4 = x − 2 x + 2
x → −2
ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ x − 2را در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ زﯾﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ.
٥ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
⇒ −1 < x + 2 < 1 −3 < x < −1 ⇒ max x − 2 = 3
ε
ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ δ ≤ min 1, را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ.
3
3x +1 4
5) lim =
x+2 3
3x + 1 4 9x + 3 − 4x − 8 5 x − 1
== − =
x+2 3 x+2 x+2
5 5
−1 < x −1 < 1 ⇒ o< x<2 ⇒ max =
x+2 2
ε
ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ δ ≤ min 1, را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ.
5
x2 + 2
4) lim =3
x →2 5 x − 8
x2 + 2 x2 + 2 − 15 x + 24 x − 13 x − 2
= −3 =
5x − 8 5x − 8 5x − 8
−1 < x − 2 < 1 1 < x < 3
x − 13
روي اﯾﻦ ﺑﺎزه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺻﻌﻮدي ﺑﻮدن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ: ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ
5x − 8
3 − 13 −10 10
= =
15 − 8 7 7
ε
ﭘﺲ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ δ ≤ min 1, .در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد.
10
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٦
x2 − 3
7) lim 2 =1
x →2 x − 3 x + 3
x2 − 3 x2 − 3 − x2 + 3 x − 3 3
2
= 2
= 2 x−2
x − 3x+ 3 x − 3x+ 3 x − 3x+ 3
−1 < x − 2 < 1 ⇒1< x < 3
3
: درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲx = ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺧﻮد را درx2 − 3x + 3 ﺗﺎﺑﻊ
2
3 3 3 3
max = = = =4
2
x − 3x+ 3 3 3 9 18 3
( )2 − 3( ) + 3 − +3
2 2 4 4 4
ε
. در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮدδ ≤ min 1, ﭘﺲ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
4
1
8) lim x = 1
x→o
x
1 1 1 1 1
− 1< ≤ ⇒ 1 − x〈 x ≤ 1 ⇒ x < o ⇒ − x < x − 1 ≤ o
x x x x x
1 1 1
x〈 o ⇒ 1 ≤ x < 1 − x ⇒ x − 1 < − x ⇒ x − 1 < x
x x x
. ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﻞ اﺳﺖδ ≤ ε اﮔﺮ
x2 − 9
9) lim (−1)[ x] =o
x→ 3 x2 + 3
[x] x+ 3
( x − 3)( x + 3)
(−1) 2
= 2 x− 3
x +3 x +3
−1 < x − 3 < 1 ⇒ 2< x<4
x+ 3 7
max 2 = =1
x + 3 4 + 3
. در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮدδ ≤ min {1, ε } ﭘﺲ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
٧ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
10) lim ( x2 − 10x) = −21
x→ 3
2
x − 10x + 21 = x − 7 x − 3
− 1〈 x − 3〈1 ⇒ 2〈 x〈 4 ⇒ max x − 7 = 4 − 7 = 3
ε
. در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮدδ ≤ min 1, ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
3
x2 − 2
11) lim =7
x→4 x − 2
x2 − 2 x2 − 2 − 7 x + 14 x−4 x− 3
−7 = =
x−2 x−2 x−2
−1 < x − 4 < 1 ⇒ 3 < x<5
x− 3 5−3 2
max = =
x−2 5−2 3
3
δ ≤ min 1, ε ﭘﺲ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ
2
4x −1 3
12) lim =
x →1 5 x − 3 2
4x −1 3 8 x − 2 − 15 x + 9 7
− = = x−1
5x − 3 2 5x − 3 5x − 3
−1 < x −1 < 1 ⇒ o< x<2
7 7 7
max = −
5x − 3 o −3 3
3
. را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢδ ≤ min 1 , ε ﭘﺲ
7
x2 − 4
lim (−1)[ x] =o
x→ 2 x+2
13)
x2 − 4
(−1)[ x] − o = x−2
x+2
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٨
ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ δ = εدر ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد.
x−3 1
lim =
)14 x→ 9 x−9 6
x−3 1 1 1 3− x
− = − =
x−9 6 x+3 6 x+3
x−9
=
( x + 3)2
⇒ −1 < x − 9 < 1 8 < x < 10
1 1
max =
( x + 3)2 ( 8 + 10)2
ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ } δ ≤ min {1 , ( 8 + 10) 2 εدر ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد.
2
15) lim =2
x→ 4 x − 3
2 2 − 2x + 6 2 x − 4
= −2 =
x− 3 x− 3 x− 3
1 1 7 9
→ < − < x−4 << x
2 2 2 2
2 2
Max = =4
x− 3 7
−3
2
٩ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
1
δ ≤ min , ε ﭘﺲ
2
2x + 1
16) lim =3
x→1 2 x − 1
2x + 1 2x + 1 − 6 x + 3 4
−3 = = x−1
2x − 1 2x − 1 2x − 1
1 1 3 5
− < x −1 < ⇒ < x<
4 4 4 4
4 4 4
⇒ max = = =8
2x − 1 3 1
2( ) − 1
4 2
1 ε
δ ≤ min , ﭘﺲ
4 8
x
17) lim =2
x →6 x − 3
x x − 2x + 6 x−6
−2 = =
x− 3 x− 3 x− 3
−1 < x − 6 < 1 ⇒ 5< x< 7
1 1 1
⇒ max = =
x− 3 5−3 2
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٠
δ ≤ min {1, 2ε } ﭘﺲ
1
18) lim = −1
x+ 3
x→ −4
1 x+4 x+4
+1 = =
x+ 3 x+ 3 x+ 3
1 1 9 7
− 〈 x + 4〈 ⇒ − 〈 x〈−
2 2 2 2
1 1 2
max = =
x+ 3 9 3
− +3
2
1 3
δ ≤ min , ε ﭘﺲ
2 2
1 1
19) lim =
x→1
5−x 2
1 1 2− 5− x (2 − 5 − x )(2 + 5 − x )
− = =
5− x 2 5− x 2 5 − x (2 + 5 − x )
x −1
=
2 5 − x (2 + 5 − x )
−1 < x −1 < 1 ⇒ o< x<2
1 1
max =
2 5 − x (2 + 5 − x ) 2 5 − 2 (2 + 5 − 2 )
{
δ ≤ min 1 , (2 3 (2 + 3 ))ε ) ﭘﺲ
x2 − 16
20) lim = −8
x → −4 x + 4
x2 − 16 x2 − 16 + 8 x + 32 ( x + 4) 2
+8 = =
x+ 4 x+ 4 x+4
= x+4
١١ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
. δ = ε ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
.80 ﺻﻔﺤﻪ29-3-2 ﺗﻤﺮﯾﻦ
.ﺣﺪﻫﺎي زﯾﺮ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ
x2 − 1 ( x − 1)( x + 1) x+1 2
1) lim 2
= lim = lim =
x→1 x + 3x − 4 ( x − 1)( x + 4) x+ 4 5
x+ x+2 ( x2 − x − 2) ( x + 1)( x − 2)
2) lim = lim = lim
x → −1 x+1 ( x + 1)( x − x + 2 ) ( x + 1)( x − x + 2 )
x−2 −1− 2 −3 3
= lim = = =
x − x + 2 −1− −1+ 2 − 2 2
x −2 x −2 x −2
3 ) lim 2
= lim = lim
x →4 x − 3x − 4 ( x + 1)( x − 4) ( x + 1)( x − 2)( x + 2)
1 1 1
= lim = =
( x + 1)( x + 2) 5 × 4 20
x2 − 9 x − 10 ( x − 10)( x + 1) x − 10 − 11
4) lim 2
= lim = lim =
x → −1 x + 3 x + 2 ( x + 2)( x + 1) x+2 1
x2 + 19 x − 20 ( x − 1)( x + 20) x + 20 21
5) lim 2
= lim = lim =
x→1 x −1 ( x − 1)( x + 1) x +1 2
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٢
x2 − 81 ( x − 9 )( x + 9 ) ( x − 3 )( 3 + 3 )( x + 9)
6) lim = lim = lim
x→ 9 x − 3 x−3 x−3
= lim ( x + 3 )( x + 9 ) = 108 {
x − 2 −1 ( x − 2 − 1)( x − 2 ) + 1) x− 3
7) lim 2
= lim = lim
x→ 3 x − x−6 ( x + 2)( x − 3)( x − 2 + 1) ( x + 2)( x − 3 )( x − 2 + 1)
1 1 1
= lim = =
x→ 3
( x + 2)( x − 2 + 1) 5 × 2 10
x 3 + x2 + 4 ( x + 2)( x2 − x + 2)
8) lim = lim
x→ −2 x2 − 4 ( xo − 2)( x + 2)
x2 − x + 2 8
= lim = = −2
x→ −2 x−2 −4
3 x2 − 2 x − 1 ( 3 x + 1)( x − 1) 3x +1
9) lim 2
= lim = lim =2
x→1 x −1 x→1 ( x − 1)( x + 1) x+1
١٣ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
x20 − 4 x + 3 x20 − x − 3 x + 3
10) lim = lim
x→1 x15 − 5 x + 4 x15 − x − 4 x + 4
x( x19 − 1) − 3 ( x − 1) ( x − 1)( x( x18 + x17 + ... + x + 1 − 3)
= lim = lim
x( x14 − 1) − 4( x − 1) ( x − 1)( x( x13 + x12 + ... + x + 1 − 4)
19 − 3 16 8
= = =
14 − 4 10 5
x4 + x 3 − x − 1 x4 − 1 + x( x2 − 1)
11) lim = lim
x→1 x 3 + 3 x2 − x − 3 x→1 x( x2 − 1) + 3 ( x2 − 1)
( x2 − 1)( x2 + 1 + x) 3
= lim =
x→1 ( x2 − 1)( x + 3 ) 4
1− x − x +1 − 2x −2
12) lim = lim = = −1
x→o x x( 1 − x + 1 + x 2
3
1+ x − 1− x 2 x( (1 + x) 2 + 3 1 − x2 + 3 (1 − x) 2 3
13) lim = lim =
x→o 3
1+ x −3 1− x 2 x( 1 + x + 1 − x ) 2
3
x +1 −1 x( x + 1 + 1) 2
14) lim = lim =
x→o x + 1 − 1 x→o x( ( x + 1) + x + 1 + 1) 3
3 2 3
106 ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ
.ﺣﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٤
1) lim [x]
x→ 3
lim [ x] = 3
x→ 3+
⇒ .ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺪ ﻧﺪارد
lim [ x] = 2
x→ 3−
2) lim [2 x + 1]
x→1
lim+ [2 x + 1] = 3
x→1
⇒ .ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺪ ﻧﺪارد
lim− [2x + 1] = 2
x→1
3 ) lim [3 − 2 x] = 3 + lim [− 2 x] ⇒ .ﺣﺪ ﻧﺪارد
x→1 x→1
x−5
4) lim ⇒ .ﺣﺪ ﻧﺪارد
x →5 5− x
(−1) [ x] (−1)1 − 1
5) lim+ = = =1
x→1 x − 2 1− 2 −1
(−1) [ x ] (−1) o 1
6) lim− = = = −1
x→1 x−2 1− 2 − 2
x− 2− x −2 x − (2 − x) − 2 2x − 4
7) lim− = lim− = lim =2
x→2 x−2 x→2 x−2 x−2
sin x sin x 2x 1 1 1
8) lim = lim × × = 1× 1× =
sin 2 x x sin 2 x 2 2 2
١٥ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
sin( x2 − 1) sin( x2 − 1)
9) lim = lim ( x + 1) =2
x→1 x −1 x→1 x2 − 1
1
10) 10) lim ( x − 2)2 sin 3
=o ()ﮐﺮاﻧﺪار در ﺣﺪ ﺻﻔﺮ
x→2 x−2
11) lim( x − [ x]) ⇒ .ﺣﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد
x→2
4x[ x] 4x [ x] o
lim lim+ = =o
x→o 2x + x x →o 2x + x 2x + x
12) ⇒ .ﺣﺪ ﻧﺪارد
4x [ x] −4x
lim− = = −4
x→o 2x + x 2x − x
sin x
12) lim
x→o x
sin x sin x
lim+ = lim+ =1
x→o x x→o x
⇒
sin x − sin x
lim− = lim− = −1
x→o x x→o x
3
x +1 −1 x( 4 ( x + 1) 3 + 4 ( x + 1) 2 + 4 ( x + 1) + 1 4
14) lim = lim =
4
x + 1 − 1 x→o x( 3 ( x + 1) 2 + 3 x + 1 + 1) 3
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٦
x
sin 2
1 − cos x 1 − cos x 2. 1 1
15) lim 2
= lim 2 = lim 2
=
x→o x x (1 + cos x x 1 + cos x 8
2
cos x − 3 cos x 6
cos 3 x − 6 cos2 x
16) lim = lim
sin 2 x sin 2 x
3
cos x (6 cos x − 1) (cos x − 1)
= lim 2
= lim
x→o sin x sin x( cos o x + ... + 6
2 6
cos x + 1)
x
2
− 2 sin 1 2
1
lim 2
× =−
sin x 6 6
sin(1 − x) sin(1 − x)
17) lim = lim ( x + 1) = −2
x→1 x −1 x→1 x −1
Π
18) lim (1 − x)tg x
x→1 2
π
1− x = ⇒ x = 1− t ⇒ = lim t tg (1 − t )
t →o 2
π
= lim t cot t
t →o 2
t π 2
= lim . cos t =
π 2 π
sin t
2
π
19) limπ tg (2 x) tg ( − x) = o × −1 = o
x→ 4
2
١٧ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
x2 x2
2 2 (1 + + x) n − (1 + − x)n
( 1 + X + x) − ( 1 + x − x)
n n
2 2
20) lim = lim
x→ o x x→o x
(1 + x) n − (1 − x)n
= lim = 2n
x→ o x
x x2 x3 1
+ − −1 −
21) lim 2 2 3 = 2 =1
x→1 x x2 x4 1
+ − −1 −
2 2 2 2
2 x
22) lim+ ( x + − 2) = 2 − 2 = o
x→ o x 2
1+ x − 1− x 2x 2
23) lim = lim = =1
x→ o x x → o x( 1 + x + 1 − x ) 2
x −1
24) lim ((−1)[ x] =o ()ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺮاﻧﺪار در ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺣﺪ ﺻﻔﺮ ﺿﺮب ﺷﺪه
x →1 x
1 1
25) lim− = = −1
x→ o [x] − 1
x− 8 ( 3 x ) 3 − 23 ( 3 x − 2)( 3 x2 + 23 x + 4)
26) lim 3 = lim = lim
x→ 8 x − 2 x→ 8 3 x − 2 3
x −2
=3 64 + 23 8 + 4 = 4 + 4 + 4 = 12
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٨
127 ﺻﻔﺤﻪ
x2 − (a + 1) x + a ( x − 1)( x − a ) a −1
27) (a ≠ 1) lim 3 3
= lim =
x→a x −a x → a ( x − a )( x + ax + a ) 3 a 2
2 2
x 3 − 1 + 3 (1 − x2 )[x − 1]
28) lim .ﺣﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد
`
x→1 x −1
x2 x2 ( 1 + x sin x + cos x
29) lim = lim
x→o 1 + x sin x − cos x x→o 1 + x sin x − cos x
2 x2 x2 1 4
= lim = lim = =
x x x x x 1 1 3
2 sin 2 + 2 x sin cos 2 sin +
2 2 2 sin 2 2 , cos x ) 4 2
x2 ( 2 +
x x 2
x2 x2 1
2 2 sin 2
2 sin
1 − cos x 2 = lim 2 = 1 × 2 = 2 = 2
30) lim = lim
x→ o 1 − cos x x x 2 1 2
2 sin 2 2 sin 2
2 2 4
2 x
2 sin
1 − cos x 1 − cos x 2 .1 = o
31) lim = lim = lim
1 − cos x x x 2
2 sin 2 (1 + cos x ) 2 sin 2
2 2
2x − 2 2( x − 1) 2
32) lim = lim =
x→−2 x − 2 + [x − 2] − ( x − 2) − 1 − 1
= −2
sin x sin x
33) lim+ = lim+ x =o
x→o x x→o x
1 1 π
34) lim− Arcty = lim Arcty + = lim Arcty(+∞ ) =
x →1 1− x o 2
١٩ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
1 1 π
35) lim+ Arcty = lim Arcty − = lim Arctg (−∞) = −
x →1 1− x o 2
Arc cos(1 − x)
36) lim− = lim
x→1 x
x x x
1− −1 − −
1− x −1 2 1
37) lim = lim = lim 2 = lim 2 = −
x→o sin 2x x→o sin 2 x sin 2 x sin 2 x 4
108 ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ32-4-2
lim f ( x) = o آﻧﮕﺎهlim f ( x) = o ( ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ1)
x→a x→a
و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ ﻓﺸﺮدﮔﯽ− f ( x) ≤ f ( x) ≤ f ( x) ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺴﺎوي:ﺣﻞ
lim f ( x) = o اﺳﺖ ﭘﺲo = lim − f ( x) = lim | f (o) | ﭼﻮن
x→ a x→ a
. داراي ﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪx=1 درf را ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊa ( ﻣﻘﺪار2
3x + 4 , x〈1
f ( x) =
[x] − a x〉1
: ﺣﻞ
lim f ( x) = lim ( 3 x + 4) = 7
x→1− x→1−
lim+ f ( x) lim+ ([x] − a ) = 1 − a
x→1 x→1
⇒ 1 − a = 7 a = −6
ax + b x〈−1
را ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪb وa ﻣﻘﺎدﯾﺮ، f ( x) = ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ3
x − b x〉 − 1
2
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٢٠
lim f ( x) = 2 ﮐﻪ
x→−1
(ﺣﻞ
lim+ f ( x) = lim+ ( x2 − b) = 1 − b = 2
x→−1 x→−1
lim f ( x) = lim− (ax + b) = − a + b = 2
x→−1− x→ −1
⇒ b = −1 ⇒ a = −3
2x − a x < −3
را ﻃــﻮري ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﮐﻨﯿــﺪ ﮐــﻪb وa f ( x) = ax + 2b − 3 ≤ x〈 3 :( ﻓــﺮض ﮐﻨﯿــﺪ4
b − θ x 3 < x
. ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪlim f ( x) وlim f ( x)
3 a + 3b = −15 a + b = −5
⇒ ⇒ ⇒ 2b = −8
− 2a + 2b = −6 − a + b = −3
⇒ b = −4 a = −1
x2 + 3 , x ≤ 1 x2 , x≤1
F ( x) = , g ( x) = ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ5
x + 1 , x > 1 x ,x>1
. ﺣﺪ داردx = 1 درf ( x) g ( x) ﺣﺪ ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﯽ ﺗﺎﺑﻊx = 1 اﯾﻦ ﺗﻮاﺑﻊ در،ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ
.ﺣﻞ
lim− f ( x) = lim− ( x2 + 3) = 4
x→1 x→1
⇒ ﺣﺪ ﻧﺪاردf
lim+ f ( x) = lim+ ( x + 1) = 2
x→1 x→1
٢١ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
lim g ( x) = lim− x2 = 1
x→1− x→1
⇒ ﺣﺪ ﻧﺪاردg
lim+ g ( x) = lim 2 =
x→1
: را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢf ( x) g ( x) ﺗﺎﺑﻊ
x2 ( x2 + 3 ) , x≤1
f ( x).g ( x) =
2( x + 1) , x>1
lim− f ( x).g ( x) = lim x2 ( x2 + 3 ) = 4
x→1
⇒ .ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺪ دارد
lim+ f ( x).g ( x) = lim 2( x + 1) = 4
x→1
1 , x>o
( )
lim + x x − 2 ﻣﻘﺪار، f ( x) = o
2
, x = o ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ6)
x→ 2
1 x>o
,
.را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ
( )
ﭘﺲ. اﺳﺖf x2 − 2 = 1 ﺣﻞ( ﭼﻮن
( ( ))
lim x f x2 − 2 = 2 × 1 = 2
.( ﺣﺪود زﯾﺮ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ7)
x
lim [x] − (اﻟﻒ
x→4
4
(ﺣﻞ
x
lim [x ] − = 4 − 1 = 3
x→ 4 +
4
⇒
x
lim [x ] − = 3 − o = 3
x→ 4 − 4
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٢٢
=3ﺣﺪ
ب( )]lim ([3 x] + [− 3 x
ﺣﻞ( ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ 3 x ∉ zآﻧﮕﺎه [3 x] + [− 3 x] = −1ﭘﺲ ﺣﺪ ﺑﺮاﺑﺮ − 1اﺳﺖ.
) (8در ﻣﻮرد ﺗﺎﺑﻊ f : R → Rﻣﯽداﻧﯿﻢ:
)f ( x + y) = f ( x) + f ( y x , y∉ R
ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ fدر ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ ﺣﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺣﺪ دارد.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ) lim f (xوﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ.
x→o
ﺣﻞ :ﻧﻘﻄﻪ دﻟﺨﻮاه xoرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ t > oﺑﺎﺷﺪ.
lim f ( x) = lim+ f ( xo + t ) = lim+ ( f ( xo ) + f (t )) = f ( xo ) + o
x→ xo+ t →o t →o
ﭘﺲ ) lim f (x) = f (xoﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎﺑﻊ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪ دارد.
limﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا: در ﻓﻮق از اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ f ( x) = o
→oط
x x x x
lim f ( x) = lim f + = lim f + lim f
x→o x→o
2 2 x→o 2 2
)= lim f ( x) + lim f ( x
x→o x→o
⇒ lim f ( x) = o
x→o
(9ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ lim f ( x) = Aاﮔﺮ A ≠ oﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻋـﺪدي ﻣﺜﺒـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ δوﺟـﻮد
x→ a
دارد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ، o < x − a < δ oآﻧﮕﺎه δوﺟﻮد دارد ﮐﻪ
٢٣ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
A
o < x− a < δ ⇒ < f ( x) − A
2
A
< f ( x ) − A ≤ f ( x) − A
2
A
⇒ − < f ( x) − A
2
A
⇒ )< f ( x
2
x − x
، f (x) = ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎﻃﯽ را ﺑﯿﺎﺑﯿـﺪ ﮐـﻪ fدر
, x
ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )(10
x − x + 1 , x
آﻧﻬﺎ ﺣﺪ دارد.
ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ fﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﯿﺎن اﺳﺖ.
x − x x
f ( x) =
x − x + 1 − 1 x
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺣﺪ دارد .ﯾﺮا اﮔﺮ xo = xﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ .اﮔﺮ nزوج ﺑﺎﺷﺪ
x → xo
+
⇒ [x] = n ⇒ ﻓﺮد lim f ( x) = n − n = o
x→ xo+
x → xo
+
⇒ [x] = n − 1 ⇒ lim f (x) = n − (n −1) −1 = oﻓﺮد
x→xo
−
ﻣﺸﺎﺑﻬﺎً اﮔﺮ nﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ .ﺣﺪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ.
در اﻋﺪاد ﻏﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺪ دارد .ﭼﻮن در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﯾﺎ ﭼﭗ [x] ، xm oزوج ﯾﺎ
ﻓﺮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ.
ﭘﺲ اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ روي Rﺣﺪ دارد.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٢٤
ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ lim f ( x) = A .و Bﻋﺪدي ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ . A > Bپ )(11
x→a
ﺛﺎﺑــﺖ ﮐﻨﯿــﺪ ﻋــﺪدي ﻣﺜﺒــﺖ ﻣﺎﻧﻨــﺪ وﺟــﻮد دارد ﮐــﻪ اﮔــﺮ ، o < x − a < δآﻧﮕــﺎه
A+ B
> ). f (x
2
A− B
= εﭼﻮن ﺣﻞ( ﭼﻮن A > Bﭘﺲ A > Bﭘﺲ A − B > oاﮔﺮ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ
2
ﺣﺪود وﺟﻮد دارد .ﭘﺲ δ > oوﺟﻮد دارد ﮐﻪ:
A− B
o < x− a ⇒ < f ( x) − A
2
A− B A− B
⇒ − < f ( x) − A < f
A− B A+ B
⇒ ⇒ )< f ( x )< f ( x
2 2
) lim f (xرا ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ . ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ 1 + x2 ≤ f ( x) ≤ 1 + x )(12
lim 1 + x2 = lim (1 + x ) = 1 ﺣﻞ( دارﯾﻢ:
x→o x→o
ﭘﺲ ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﻓﺸﺮدﮔﯽ lim f ( x) = 1
x→o
7-5-2ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ 115
ب( اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ:
2 2
lim x ∞= + (1
x → −1 ( x + 1)2
4
2 2
>M ⇒ (x + 1)2 < 2 2
⇒ < x +1
8
)(x + 1 2 M M
٢٥ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
4
8
δ≤ .ﭘﺲ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
M
−3
lim = −2 (2
x → −2
( x + 2)4
−3 −3 3
< −M ⇒ >M ⇒ (x + 2)4 <
( x + 2)
4
( x + 2)4 M
3
⇒ x+2 < 4
M
3
δ ≤4 .ﭘﺲ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
M
2x + 3 5 5 5
=2+ >M ⇒ > M −2 ⇒ x−2<
x−2 x+2 x−2 M −2
5
δ≤ .ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
M −2
−2
lim+ = −∞ (4
x→1 x −1
1 − 4 x 15 + 16 − 4 x 15 15
= = −4 − >M ⇒ − > M +4
x−4 x− 4 x− 4 x− 4
15
⇒ − > x−4
M +4
3x
lim− = −∞ (6
x→ 2 x−2
3x 6 6
=3+ < −M ⇒ < −(3 + M )
x−2 x−2 x−2
6 3
⇒ − < x−2 ⇒ δ =
x+ M 3+M
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٢٦
4 x2 − 5
lim (7
x→ +∞ 2 x2 − 1
4 x2 − 5 4 x2 − 5 − 4 x2 + 2 3
−2 = = <ε
2 x2 − 1 2 x2 − 1 2x2 − 1
3 3 +ε
⇒ < 2 x2 − 1 ⇒ < x2
ε 2ε
1− ε
⇒ <x
ε
3 +ε
M> ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
2ε
2x2 + 1
lim =2 (8
x→ +∞ x2 + 1
2x2 + 1 1 1
2
−2 = 2
<ε ⇒ < x2 + 1
x +1 x +1 ε
1− ε
⇒ <x
ε
1− ε
<M .ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
ε
(
lim x2 + 8 x = +∞
x → +∞
) (9
x2 + 8 x = (x + 4 )2 − 16 > M ⇒ x > M + 16 − 4
N > M + 16 − 4 ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
(
lim − x2 + 4 x = −∞
x → +∞
) (10
٢٧ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
− x2 + 4 x = −( x − 2)2 + < − m
⇒ M + 4 < ( x − 2)2
⇒ 2 + m+ 4 < x
N > 2 + M + 4 ﭘﺲ
x2 + 1
lim =1 (11
x → −∞ x2 + 1
x2 + 1 2 2
2
= 2
<ε ⇒ < x2 − 1
x −1 x −1 ε
2+ε 2+ε
⇒ < ⇒ <x
4ε ε
2+ε
M ﭘﺲ
ε
x2
lim = +∞ (12
x → −∞ 2 − x
x2
>M ⇒ x2 > 2M − Mx
2− x
M2 M2
⇒ x2 > Mx + > 2M +
ε ε
2 2
M M
⇒ x + > 2M +
2 2
M2 M
⇒ x > 2M + −
ε 2
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٢٨
M2 M
N < 2M + − ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
ε 2
(
lim x5 − 3 = +∞
x → +∞
) (13
x5 − 3 > M ⇒ x5 > M + 3
⇒ x>5 M +3
N > 5 M + 3 ﭘﺲ
(
lim x5 + x = +∞
x → +∞
) (14
x5 + x > M ⇒
. را ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺖx ﭘﺲx → +∞ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ
x5 x > x5 + 1 > M ⇒ x > 5 M −1 ⇒ N ≥ 5 M −1
x+ 5 1
lim = (15
x → +∞ 2 x − 4 2
x+5 3 2
− = < ε
2( x + 1) 2 x+1
4 4
⇒ −2 < x ⇒ M ≥ −2
ε ε
lim x2 + 1 = +∞ (17
x → +∞
x2 + 1 > N ⇒ x2 > N − 1 ⇒ x > N − 1 ⇒ M ≥ N −1
lim − x2 − 6 x + 2 = +∞ (18
x → −∞
− x2 + 1 > N ⇒ (x − 3 )2 − 7 > N 2
⇒ x > N2 + 7 + 3 M ≥ N2 + 7 + 3
٢٩ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
lim − x2 − 6 x + 2 = +∞ (19
x → −∞
− x2 − 4 < − N ⇒ x2 − 4 > N 2 ⇒ x > N2 + 4
⇒ M ≥ N2 − 4
lim − x2 − 2 x − 2 = +∞ (20
x → −∞
− x2 − 2x − 2 < N ⇒ (x − 1)2 − 3 > N 2 ⇒ x − 1 > N2 + 3
⇒ x > 1 + N2 − 3
lim − x2 − x = −∞ (21
x → −∞
2
2 1 1 2
− x − x > −N ⇒ x− − > N
2 4
1
⇒ x> + N2 + 1
4
1
M≥ + N 2 + 1 ﭘﺲ
4
136 ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ25-5-2
.ﺣﺪود زﯾﺮ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ
x2 + 4 x −x
1) lim = lim = lim = −1
x→ −∞ x−2 x→ −∞ x − 2 x
x2 + 4 x −x
2) lim = lim = lim =1
x→ +∞ x+2 x → +∞ x+2 x
x −1 2 −1
3) lim+ = lim o − = +∞
x →2 x −x
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٣٠
4) lim
x→ +∞
( x + 1 − x) = lim
3 3
3
1
x3 + 1 + 2 3 x3 + 1 + 2
=o
2
x2 − x n2 − n2
5) lim = lim =o
x→ +∞ x2 − 1 x → +∞ n2 − 1
1 x
x 1+ + 2
x+ x+ x x x
6) lim = lim =1
x→ +∞ x x
5 + x2 x −x 1
7) lim 2
= lim = lim =−
x→ −∞ x 2x 2x 2
x −1
8) lim =o
x→1−
3 x − x2 − 1
3+x 6 6
9) lim− 2
= 1×o − = − = −∞
x→ 3 x − 5x + 6 o
x2 + 4 = 2
10) lim = + = +∞
x→ o x2 o
x+1− 3
( x − 8 ) 7 + 3 x + 3
11) = lim = 6 lim x − 8 =
lim
x→ 8
7+3 x −3 x→8 ( )(
3
x x +1 + 3 ) 6 3
x −2
lim
x→ 8
(
3
)
x2 + 23 x + 4 = 4 + 4 + 4 = 12
3
x+6 − 3 3
x−3
12) lim = lim =
x→27 (x − 27 )3
( x − 27)(x − 27 )2 3 x + 6 + 3
(
lim 3 x2 + 23 x + 4 )
٣١ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
x+ x+ x
) 13 lim ( x + x + x + x − x ) = lim
∞ →x
x+ x+ x x+ x
1 x
1+ + 2
x x x 1
= lim =
1 x 2
(x )+ 2 + 1
x x
2[cos x] 2 − 1
)14 lim− ∞= − = −
x→ o x o
)15 lim
3
x−3 x
= lim
12 3
x − 12 x4
= lim
12 3
x 1 − 12 x ( )
x→1
x −1 x −1 x→1
x −1
)( x − 1)( x + 1 1− −1
= − lim = =
12 11
)( x − 1)( x + x10 + ... + x + 1
12 12 12 6
x4 x2
4 2
+1 1+ −1−
( x4 + 1 − x ) 4
2
2 = lim( x − 1 ) = − 1
)16 lim = lim
x→ o x2 x→ o x2 4 2 2
28-6-2ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ 163
) (1در ﻣﻮرد ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ ﺳﺴﺴﺮوي ﺑﺎزده داده ﺷﺪه ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ.
7
= ) f ( xروي ﺑﺎزه ﻫﺎي ] (−∞ , 2] , [2 , + ∞) , ( x) , [o , 3 اﻟﻒ(
x− 3
ب( ﺗﻨﻬـــــﺎ ﻧﻘﻄـــــﻪ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳـــــﺘﮕﯽ x = 3اﺳـــــﺖ ،ﭘـــــﺲ ﺗـــــﺎﺑﻊ ﻓﻘـــــﻂ روي
)∞ . (−2 , 2) [o , 2) , [o , 2] , (−∞ , 2] [2 , +
ﺣﻞ( ﻧﻘـــﺎط x = ±2ﻧﻘـــﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳـــﺘﮕﯽ ﺗـــﺎﺑﻊ اﺳـــﺖ .ﭘـــﺲ ﺑـــﺎزهﻫـــﺎي
) (−2 , 2) [o , 2) , (−∞ , − 2ﺑﺎزهﻫﺎي ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽاﻧﺪ.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٣٢
2+ x
= ) f ( xروي ﺑــﺎزه ﻫــﺎي ) (−∞ , − 5و ] [− 5,−2] , [− ∞,−5و ج(
25 − x2
](5, +∞) , [5, ∞), (−2,5), (−2,5
ﺣﻞ( اﺑﺘﺪا داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﯾﻢ.
)D f = (−∞,−5) ∪ [−2,5
-5 -2 5
25 − x2 - + + -
2+ x - - + +
ﻃﺒﻖ داﻣﻨﻪ :ﺗﺎﺑﻊ روي ] (5,+∞), [5,+∞), (−2,5], [−5,−2ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺗﺎﺑﻊ روي ) (−2,5) , [−2,5) , (−∞,−5ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
) (2ﻓﻮاﺻﻠﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ داده ﺷﺪه روي آﻧﻬﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
= )f ( x x2 − x − 12 (1
داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ )∞ D f = (−∞,−3 ) ∪ [4,+اﺳﺖ .اﯾﻦ ﺑﺎزهﻫﺎ ﻓﻮاﺻـﻞ ﺣﻞ(
ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﻧﺪ.
7
= ). f ( x (2
x −9
2
)∞ D f = R − {± 3} = (−∞,−3) ∪ (−3,3 ) ∪ (3,+اﯾﻦ ﻓﻮاﺻـﻞ ﺣﻞ(
ﻓﻮاﺻﻞ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﻧﺪ.
. f ( x) = 3 x 2 + x − 1 (3
٣٣ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﭼﻮن ﻓﺮﺟﻪ رادﯾﮑﺎل ﻓﺮد و زﯾﺮ رادﯾﮑﺎل ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳـﺖ .ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺣﻞ(
ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ Rاﺳﺖ.
x2 − 3 x + 2
= )f ( x (4
x− 4
)∞D f = [1,2] ∪ (4,+
١ ٢ ۴
x-4 - - - +
x2 − 3 x + 2 + - + +
) (3ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ.
x2 − 4
.ﺣﻞ( x=2ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﺳﺖ. = )f ( x (1
x−2
x−1
.ﺣﻞ( x=1ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﺳﺖ. = )f ( x (2
x−1
x
.ﺣﻞ( x=1ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﺳﺖ. = )f ( x (3
x
) ( x − 1)( x2 − 5 x + 6
= ). f ( x (4
x2 − 3 x + 2
x = 1,2ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﻧﺪ. ﺣﻞ(
− 2 x + 1 x ≤ −1
f ( x) = 1 − x2 −1 < x < 1 (5
2x + 1 1< x
ﺗﺎﺑﻊ در x=-1و x=1ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ دارد .ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ در x=1ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪه ﺣﻞ(
و در x=-1ﺣﺪ ﻧﺪارد.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٣٤
][x −2 < x < o
f ( x) = (6
] x − [x o≤ x<2
ﺗﺎﺑﻊ در ﻧﻘﺎط x=-1و x=1از داﻣﻨﻪ اش ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ. ﺣﻞ(
lim+ f ( x) = lim f ( x) = f (o) = o
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در = o xﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن
x→o x→o
(4ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺗﺎﺑﻊ داده ﺷﺪه را در ﻧﻘﻄﻪ ﯾﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ داده ﺷﺪه ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ.
]f ( x) = x − [x xo = 1 , xo = 2 (1
ﺗﺎﺑﻊ در ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ داده ﺷﺪه ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ. ﺣﻞ(
x −1
x + x ≠1 xo = 1
f ( x) = x −1 (2
o x =1
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در xo = 1ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن )lim+ f ( x) = 2 ≠ 1 = f (1
x→1
2 2x
x + x , x≠o xo = o
f ( x) = (3
2 x=o
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در xo = oﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن )lim f ( x) = −2 ≠ 2 = f (o
x→ o−
5
= ). f ( x (4ﻓﺎﺻﻠﻪ ) (4 , 6و
2 − x2
داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ) (− 2 , + 2اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ fروي ) (4 , 6ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
(5در ﻓﺎﺻﻠﻪ ) ∞ . f ( x) = x2 − 1 , [1 , +
٣٥ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ) ∞ (−∞ , o − 1] ∪ [1 , +اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗـﺎﺑﻊ روي ) ∞ [1 , +ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ
اﺳﺖ.
(6در ﻓﺎﺻﻠﻪ ]. f ( x) = 2 − x , (−∞,2
ﭼﻮن ] D f = (−∞,2اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ روي ] (−∞,2ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
(7در ﻓﺎﺻﻠﻪ ]. f ( x) = 25 − x2 , [−5,5
داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ] [− 5,5اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ روي آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
4
x >1
f ( x) = x xo = 1 (8
2[2 x] + 1 x<1
ﺗﺎﺑﻊ در xo = 1ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
3 x2 − 12
= ) f ( xﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ f (2) .را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ. ) (5اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ fﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ
x−2
)3 ( x − 2)( x + 2
f (2) = lim f ( x) = lim = 12 ﺣﻞ(
x→2 x→2 x−2
x− x
x≠o
f ( x) = xدر ﻧﻘﻄــﻪ x=0ﭼــﻪ ﻧــﻮع
,
) (6ﺗــﺎﺑﻊ fﺑــﺎ ﺿــﺎﺑﻄﻪ
2 x=o
,
ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ دارد؟
lim f ( x) = o ﺣﻞ( ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﭼﻮن ﺣﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد زﯾﺮا:
x→o +
2x
lim− f ( x) = lim =2
x→o x
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٣٦
1
2 x cos , x≠ o
f ( x) = در x ) (7ﺑﻪ ازاء ﭼﻪ ﻣﻘﺪار aﺗﺎﺑﻊ fﺑﺎ ﺿـﺎﺑﻄﻪ
a , x=o
x=0ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﺳﺖ.
1
lim f ( x) = lim 2 x cos ﺣﻞ( = o ⇒ a = o
x→o x→o x
π
− 2 sin −π ≤ x ≤ −
2
π π
f ( x) = a sin x + bﻣﻘﺪار aو bرا ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ. <− < x )(8
2 2
π
cos x ≤ x≤π
2
π
lim f ( x) = a + b = f ( ) = o ⇒ a +b = o
π− 2
→x
2
π
lim f ( x) = − a + b = f (− ) = 2 ⇒ −a + b = 2
π+ 2
x→−
2
⇒ b =1 , a = −1
x + 1 x − 1
f ( x) = در x = 1ﭼﻪ ﻧﻮع ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد؟ + ) (99ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ
2 2
ﺣﻞ( دارﯾــــﻢ f (1) = 1 :ﺗﻌﺮﯾــــﻒ ﺷــــﺪه اﺳــــﺖ .ﻧﺎﭘﯿﻮﺳــــﺘﮕﯽ اﺳﺎﺳــــﯽ
lim f ( x) = 1
x→1+
⇒ اﺳﺖ.
lim f ( x) = − 1
x→1−
٣٧ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
2 x + ax , x>2
f ( x) = در Rﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘـﺪار aرا ﺣﺴـﺎب اﮔﺮ )(10
ax + 1 , x≤ 2
2
ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ( ﭼﻮن ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻫﺎ روي Rﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در x=2ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد.
lim f ( x) = lim (2 x + ax) = 4 + 2a = f (2) = 4a + 1
x→2+ x→2+
3
= ⇒ 4 + 2a = 4 a + 1 ⇒ 2a = 3 ⇒ a
2
[[x] − x] , x∉ z
f ( x) = ﻫﻤـﻮاره (11ﺑﻪ ازاء ﭼﻪ ﻣﻘﺪار aﺗﺎﺑﻊ fﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ
a , x∈ z
ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ؟
ﺣــﻞ( ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﺧــﻮاص ﺟــﺰء ﺻــﺤﯿﺢ ﻫﻤــﻮاره o ≤ x − [x] < 1ﭘــﺲ
− 1 < [x] − x ≤ oﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي x∉ zﻫﻤـﻮاره دارﯾـﻢ [[x] − x] = −1ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ
a = −1ﺑﺎﺷﺪ.
2 x + a , x >1
x=1 در f ( x) = 3 , x =1 (12اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ
bx − 1 , x<1
ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ aو bرا ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ.
lim f ( x) = f (1) ⇒ lim (2x + a ) = 3 ⇒ 1 + a = 3
x→1+ x→1+
lim f ( x) = f (1) ⇒ lim (bx − 1) = 3 ⇒ b − 1 = 3 ﺣﻞ(
x→1− x→1−
⇒ a =2 , b=4
e x + e − x , x ≥ o
f ( x) = در ﻧﻘﻄـﻪ x=0ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ (13ﺑﻪ ازاء ﭼﻪ ﻣﻘﺪار aﺗـﺎﺑﻊ
2a − x , x < o
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٣٨
اﺳﺖ.
lim f ( x) = lim (2a − x) = 2a = f (o) = 1 + 1 = 2
x→o − x→o −
⇒ a =1 ﺣﻞ(
a (14و bرا ﭼﻨﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ زﯾﺮ در ﻧﻘﻄﻪ xo = 4ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
a [x − 2] + b , x<4
x
f ( x) = + b , x=4
3
x2 − 16
, x>4
x−4
x2 − 16
lim f ( x) = lim = 8 = f (4 ) = 1 + b
x→ 4 + x→ 4 + x − 4
ﺣﻞ( lim− f ( x) = lim− (a [x − 2] + b) = 5a + b = f (4) = 1 + b
x→ 4 x→4
1
1+ b = 8 ⇒b=7 = 5a = 1 ⇒ a
5
(15اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ] f ( x) = (a 2 − 4a )[x] + 3[xدر ٍ Rﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ
x
+
x +1
2
ﻣﻘﺪارﻫﺎي aرا ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ( ﻧﻘﻄﻪ xo = oرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ دارﯾﻢ f (o) = o :و
2
lim f ( x) = − (a − 4 a ) − 3 = f (o) = o
x→o −
⇒ a 2 − 4a + 3 = o ⇒ a =1 a=3
(16ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺗﺎﺑﻊ ]] f ( x) = [x + [x]].[1 − x + [xرا در X=0ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ( واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ f (o) = oاﺳﺖ.
٣٩ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﻓــــــﺮض ﮐﻨﯿــــــﺪ x = 0/ 1از راﺳــــــﺖ ﻧﺰدﯾــــــﮏ ﺻــــــﻔﺮ ﺑﺎﺷــــــﺪ .و
f (0 / 1) = [0 / 1 + o][. 1 − 0 / 1 + o] = oاﮔﺮ x = −0/ 1را از ﭼﭗ ﻧﺰدﯾﮏ ﺻـﻔﺮ در ﻧﻈـﺮ
ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ.
f (− o / 1) = [− o / 1 − 1][1 + o / 1 + 1] = o
⇒ lim f ( x) = f ( x) = f (o) = o
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ:
x→o x → o+
ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ در xo = oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
4 x 3 − 9 x2 + 5 x + 1 , x∈ z
f ( x) = ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ .اﯾﻦ (17ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ
1 , x∉z
5
= xoو xo = 2و ﺗﺎﺑﻊ در ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ .آﯾﺎ اﯾـﻦ ﺗـﺎﺑﻊ در
4
7
= xoﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
3
ﺣﻞ( ﭼﻮن ﺑﺮاي ، x∉ zدارﯾﻢ ، f (x) = 1اﮔﺮ xoﻋﺪدي ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷـﺪ آن ﮔـﺎه
lim f ( x) = 1
.ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺤﯽ را ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ f ( xo ) = 1ﺑﺎﺷﺪ.
x → xo
⇒ 4 x 3 x − 9 x2 + 5 x + 1 = 1 4 x 3 − 9 x2 + 5 x = o ⇒ x(4 x2 − 9 x + 5) = o
5
= ⇒ xo = o , xo = 1 , xo
4
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ xo = oو xo = 1ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
7 5
= xoﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳـﺖ زﯾـﺮا اﯾـﻦ اﻋـﺪاد اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﻧﻘﺎط = , xo = 2 , xo
3 4
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤٠
lim f ( x) = f ( xo ) = 1
اﺳﺖ. ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ
x → xo
(18ﻣﻘﺎدﯾﺮ aو bرا ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ زﯾﺮ در xo = −2ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
x2 − 4
2 , x < −2
x + 4 x + 4
f ( x) = a , x = −2
+ 2
b x ] [ , x > −2
lim f ( x) = b + 4 = f (−2) = a
ﺣﻞ(
x → −2 +
x2 − 4 )( x − 2)( x + 2
lim f ( x) = lim = lim − =4=a
x→ −2− x→ −2− x + 2 x→−2− )( x + 2
⇒a =4 , b=o
aو bرا ﻃﻮري ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ زﯾﺮ ﻫﻤﻮاره ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. (19
2ax2 + bx − 3 , x<1
f ( x) = x3 − x + 4 a , 1≤ x< 2
5 x − 2b , x≥ 2
ﺣﻞ( ﭼﻮن ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻫﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي اﻧﺪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻫﻤﻮاره ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در
xo = 1و xo = 2ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ.
٤١ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
lim f ( x) = lim (2ax2 + bx + 3 ) = 2a + b + 3
−
x→1 x→1−
lim f ( x) = lim ( x 3 − x + 4 a ) = 8 − 2 + 4a
−
x→2 x→2−
f (1) = 1 − 1 + 4 a = 4 a , f (2) = 10 − 2b
2a + b + 3 = 4 a − 2a + b = −3
⇒ ⇒
6 + 4 a = 10 = 2b 4 a + 2b = 4
1 5
⇒ 4b = −2 ⇒ b=− , =a
2 4
32-6-2ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ 170.
(1ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ gدر ﻧﻘﻄﻪ oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ f , g (o) = oﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ
ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ در ﻧﺎﻣﺴﺎوي ) f ( x) ≤ g ( xﺻـﺪق ﮐﻨـﺪ .ﺛﺎﺑـﺖ ﮐﻨﯿـﺪ fدر
ﻧﻘﻄﻪ oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺣــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﻞ(
)f ( x) ≤ g ( x ⇒ f (o) ≤ g (o) = o ⇒ f (o) = o
⇒ − f ( x) ≤ f ( x) ≤ x o ≤ f (o) ≤ o ⇒ f (o) = o
ﺣﺎل ﭼﻮن gﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ lim g ( x) = oاز ﻃﺮﻓﯽ دارﯾﻢ:
x→o
)− g ( x) ≤ f ( x) ≤ g ( x
ﭼﻮن lim g ( x) = lim − g ( x) = o f (o) = lim f ( x) = oدر ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘـﺲ fدر
ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
(2ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ fدر ﻧﻘﻄﻪ aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤٢
اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ fدر ﻧﻘﻄﻪ aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
اﻟﻒ( اﮔﺮ f (a ) > oﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ fدر ﯾﮏ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ aﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ.
ﺣﻞ(
) f (a
= εرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ o < δ :ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑـﻪ ﭼﻮن f (a ) > oاﺳﺖ اﮔﺮ
2
ﻃﻮري ﮐﻪ
) f (a
x− a < 4 ⇒ < ) f ( x) − f (a
2
) f (a ) f (a
⇒ − < ) < f ( x) − f (a
2 2
) f (a 3
⇒ ) < f ( x) < f (a
2 2
ﭼﻮن f (a ) > oﭘﺲ fدر ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ δاز ، aﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ.
ب( اﮔﺮ f (a ) < oﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ fدر ﯾﮏ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ aﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ.
ﺣﻞ(
) f (a
ε = −ﭼـﻮن fدر aﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﭼﻮن f (a ) < oﭘﺲ − f (a ) > oاﮔﺮ ﻗﺮار دﻫـﯿﻢ
2
اﺳــــــــﺖ 4 > o .ﻣﻮﺟــــــــﻮد اﺳــــــــﺖ ﺑــــــــﻪ ﻃــــــــﻮري ﮐــــــــﻪ
) f (a
x−a <4 ⇒ f ( x) − f (a ) < −
2
) f (a ) f (a
⇒ f (a ) + < f ( x) < f (a ) −
2 2
3 ) f (a
< )f (a ) < f ( x ﭘﺲ
2 2
٤٣ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﺣﺎل ﭼﻮن f (a ) < oﭘﺲ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ δاز f ، aﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ.
(3ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ fدر xoﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ xﻧﻘـﺎﻃﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ x2 , x1
وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ . f ( x1 ) < o , f ( x2 ) > oﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ . f (xo ) = o
ﺣﻞ( اﮔﺮ f (xo ) ≠ oﻃﺒﻖ ﻣﺴﺄﻟﻪ ) (2ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﺣﻮل xoوﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ روي
آﻧﻬﺎ f (x) > oﯾﺎ . f (x) < oﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﺎط x2 , x1ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻮق وﺟﻮد ﻧﺪارد
ﭘﺲ f (xo ) = oاﺳﺖ.
x = oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. (4ﻣﻘﺪار aرا ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ زﯾﺮ در ﻧﻘﻄﻪ
x +1 −1
, x≠o
f ( x) = 3 x + 1 − 1
a x=o
,
x
−1 1+
x +1 −1 2 3
lim f ( x) = lim 3 = lim =
x→o x→o x + 1 − 1 x→o 1 + x − 1 2 ﺣﻞ(
3
3
= ⇒a
2
(5ﻓـــــــــــــﺮض ﮐﻨﯿـــــــــــــﺪ در ﻧﻘـــــــــــــﺎط دﯾﮕـــــــــــــﺮ
1
[x + 1]sin , )x ∈ (−1,o) ∪ (o,1
f ( x) = x
o , x=o
1 , oﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ. ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ fدر ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎي
1
xo = o , lim [x + 1]sin =o×k =o ﺣﻞ(
o→ − x
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤٤
ﺣﺪ راﺳﺖ اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ در ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ.
ﺑﺮاي xo = 1ﺣﺪ راﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ 0اﺳﺖ زﯾﺮا:
⇒ x → 1+ x>1 ⇒ f ( x) = o ⇒ lim f ( x) = o
x→1+
lim )f ( x = 1 × sin 1 = sin 1 ≠ o
x→1−
ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ در ﻧﻘﻄﻪ 1ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ.
1 , x>o
f ( x) = o , x = o (6
− 1 x<o
,
ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺎي fogو gofرا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣـــﻞ :ﭼـــﻮن ﻫﻤـــﻮاره o ≤ x − [x] < 1ﭘـــﺲ g (x) > oاﺳـــﺖ ﻟـــﺬا
fog ( x) = f ( g ( x)) = 1اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻤﻮاره ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺑﺮاي gofدارﯾﻢ:
1 x>o
gof ( x) = 1 x=o
1 x<o
ﭘﺲ gof (x) = 1ﻫﻤﻮاره ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺗﻮﺟﻪ :اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دو ﺗﺎﺑﻊ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ.
(7ﺛﺎﺑــﺖ ﮐﻨﯿــﺪ ﺗــﺎﺑﻌﯽ ﻣﺎﻧﻨــﺪ fدر ﻧﻘﻄــﻪ aﭘﯿﻮﺳــﺘﻪ اﺳــﺖ اﮔــﺮ و ﻓﻘــﻂ اﮔــﺮ
) lim f ( x + a ) = f (a
x→o
٤٥ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﺣﻞ( اﮔﺮ fدر aﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ .ﺑـﻪ ازاي ε > oداده ﺷـﺪه δ > oﻣﻮﺟـﻮد
اﺳﺖ ﮐﻪ
x− a <δ ⇒ f ( x) − f (a ) < ε
اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي x + a , xﻗﺮار دﻫﯿﻢ دارﯾﻢ:
⇒ x − o = (x + a ) − a < δ f ( x + a ) − f (a ) < ε
و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ) lim f ( x + a ) = f (a
x→o
ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪlim f ( x + a ) = f (a ) :
x→o
اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي xﻗﺮار دﻫﯿﻢ t-aﻫﺮﮔﺎه x → oآن ﮔﺎه . t → a
) lim f (t ) = f (a
ﭘﺲ fدر aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ. ﭘﺲ
t→a
(8ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ.
x x ≤1
f ( x) = (1
1 x >1
دارﯾﻢf (1) = f (−1) = 1 : ﺣﻞ(
ﺗﺎﺑﻊ در 1ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
lim f ( x) = lim− x = 1
x→ 1− x→ 1
⇒ lim f ( x) = lim+ 1 = 1
x→1+ x→1
ﺗﺎﺑﻊ در x = −1ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤٦
lim f ( x) = lim x = −1
x→−1+ x→−1 +
lim f ( x) = lim 1 = 1 ⇒
x→−1−
π
cos x , x ≤ 1
f ( x) = 2 (2
x −1 , x >1
ﺣﻞ( دارﯾﻢ . f (−1) = f (1) = o
π
lim + f ( x) = lim + cos x=o
x→ −1 x→ −1 2
⇒ ﺗﺎﺑﻊ در -1ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
lim f ( x) = lim x − 1 = 2
x→ −1− x→−1−
f ( x) = x[x] (3
ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ در اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺻﻔﺮ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ .در ﺻﻔﺮ:
)lim x[x] = o × Q = o = f (o
x→o
f ( x) = x − [x] (4
ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ در ﺗﻤﺎم اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
1
}x ∈ R − {o , f ( x) = (5
x
1
ﮐﻪ n ∈ Ζاﺳﺖ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﻧﻘﺎط ﺑﻪ ﺻﻮرت
n
و nﻋـﺪدي ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﯾـﺎ f ( x) = x −اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐـﻪ x = n [ x ] (6
ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
٤٧ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
x2 , x∈Q
f ( x) = 2 (7
− x , x∉Q
ﺣﻞ( اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻘﻂ در ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻫﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ } {a nﮔﻮﯾﺎ ﯾـﺎ اﺳـﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪ
ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﮐﻨﺪ − a n 2 , a n 2ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
1
a n = xo +در ً Qﻗﺮار دارد و ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط :اﮔﺮ xo ∈ Qﺑﺎﺷﺪ
n
1
)f (a n ) = ( xo + ) 2 → xo 2 = f ( xo
n
1
bn = xo +در Qﻗﺮار ﻧﺪارد و و
n
1
f (bn ) = −( xo + ) ) 2 → − x ≠ f ( xo
n
ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در اﻋﺪاد اﺻﻢ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
x4 ]x ∈ [o , 1
f ( x) = (8
x + 1 ) x ∈ (1,3
ﺣﻞ( اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در xo = 1ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن
lim ⇒ f ( x) = lim ( x + 1) = 2
x→1+ x→1 +
ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ
f (1) = 1
ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ] [o,3اﺳﺖ ﮐﻪ در xo = 1ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ.
1 1 1
x ∈ [o,1] , f ( x) = − x + [2 x] − [1 − 2 x] (9
2 2 2
ﺣﻞ( دارﯾﻢ
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤٨
1 1
=) (f , f (1) = 1 , )f ( o
2 2
1 1 1 1
]f ( x) = − x + [2 x] − − [− 2 x
2 2 2 2
1
)]= − x + ([2 x] − [− 2 x
2
−1 1
lim ( f ( x) = o −
=)
x→o + 2 2
1 1
= lim− f ( x) = o + ﺗﺎﺑﻊ در ﺻﻔﺮ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
x→o 2 2
1 5
lim f ( x) = − 1 + (2 − (−3 )) = −1 +
x→1+ 2 2
ﺗﺎﺑﻊ در 1ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ
⇒
1 1 3 1
lim f ( x) = − + (1 − (−2)) = − = 1
1+ 2 2 2 2
→x
2
1
ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ⇒ ﺗﺎﺑﻊ در
2
(9ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ f ( x) = x − 4ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ fروي ﺑﺎزه ] [4,10ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
x − ε ≥ oاﺳــﺖ و ﺗــﺎﺑﻊ x − 4 , ﺣﻞ( ﭼــﻮن ﺑــﺮاي ﻫــﺮ ]x ∈ [4,10
ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ fروي اﯾﻦ ﺑﺎزه ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ f : [o,+∞] → Rﺗـﺎﺑﻌﯽ دﻟﺨـﻮاه ﺑﺎﺷـﺪ و ) , g ( x) = f ( xﺛﺎﺑـﺖ (10
ﮐﻨﯿﺪ fدر ﻧﻘﻄﻪ oاز راﺳﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ و ﻓﻘﻂ اﮔﺮ gدر ﻧﻘﻄﻪ oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
اﺳــﺖ ﭘــﺲ x ≥ oاز راﺳــﺖ ﭘﯿﻮﺳــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ .ﭼــﻮن oدر fﻓــﺮض ﮐﻨﯿــﺪ ﺣﻞ(
lim )g ( x) = lim f ( x ) = f (o) = g (o
x→o x→o
٤٩ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﭘﺲ gدر ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
اﮔﺮ gدر ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .آن ﮔﺎه
lim )f ( x) = lim f ( x ) = lim g ( x) = g (o) = f (o
x→o+ x→o x→o
ﭘﺲ fاز راﺳﺖ در oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
آﯾﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ x5 − 18 x + 2 = oرﯾﺸﻪ اي در ﺑﺎزه ] [− 1 , 1دارد؟ (11
ﺣﻞ( ﺑﻠﻪ اﮔﺮ f ( x) = x5 − 18 x + 2در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ:
f (o) = 2 ⇒ f (o) f (1) < o ⇒
ﺗﺎﺑﻊ داراي رﯾﺸﻪ اﺳﺖ
f (1) = −15
ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ x5 − 3 x2 − x + 1 = oﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ درﺑﺎره ) (o,2دارد. (12
ﺣﻞ( f ( x) = x5 − 3 x2 − x + 1را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ.
ﺣـــــــــــــــــــــﺪاﻗﻞ ﯾـــــــــــــــــــــﮏ رﯾﺸـــــــــــــــــــــﻪ دارد.
f (o) = 1
f (1) = 1 − 3 − +1 = −2 ⇒ f (o) f (1) < o ⇒
ﻓـﺮض ﮐﻨﯿـﺪ ﺗـﺎﺑﻊ ] f : [1,2] → [o, 3ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و f (2) = 3و f (1) = o (13
ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻋﺪدي ﻣﺎﻧﻨﺪ xoدر ﺑﺎزه ) (1,2ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ . f ( xo ) = xo
ﺣﻞ( اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ h( x) = f ( x) − xرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ .دارﯾﻢ:
h(1) = f (1) − 1 = o − 1 = −1
h(2) = f (2) − 2 = 3 − 2 = 1
ﭼــﻮن h(1)h(2) < oاﺳــﺖ .ﭘــﺲ xدر )2و (1ﻣﻮﺟــﻮد اﺳــﺖ ﮐــﻪ h(xo ) = oﭘــﺲ
f ( xo ) = xo
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٥٠
x3
ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ . f ( x) = − sin( πx) + 3آﯾﺎ ﻋﺪدي ﻣﺎﻧﻨﺪ xoدر ﺑﺎزه ) 2و (-2 (14
4
7
= ) f ( xo؟ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ
3
ﺣﻞ( ﭼــﻮن f (−2) = −2 + 3 = 1 , f (2) = 2 + 3 = 5و ﺗــﺎﺑﻊ fروي ) 2و (-2
7
ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و 1 < < 5ﭘﺲ xoوﺟﻮد دارد.
3
ﻓــــــﺮض ﮐﻨﯿــــــﺪ ﺗــــــﺎﺑﻊ f : [− 1,1] → Rﭘﯿﻮﺳــــــﺘﻪ ﺑﺎﺷــــــﺪ, (15
. f ( x) ≠ 2 , x ∈ [− 1,1] , f (o) = o
ﺣﻞ( اﮔﺮ ﺑﻪ ازاي f ( xo ) > 2 , xoﺷﻮد ,ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺗـﺎﺑﻊ ﻫـﺮ ﻣﻘـﺪار
ﺑﯿﻦ f ( xo ) , f (o) = oرا ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻣﻘﺪار 2را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﯾﻌﻨﯽ xي وﺟـﻮد دارد
ﮐﻪ . f (x) = 2و اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﻤﻮاره f (x) < 2اﺳﺖ.
ﻓـــــــﺮض ﮐﻨﯿـــــــﺪ ﺗـــــــﺎﺑﻊ f : [3,5] → Rﭘﯿﻮﺳـــــــﺘﻪ ﺑﺎﺷـــــــﺪ. (16
f ( x) ≠ 4 , x ∈ [3,5] , f (3 ) = 30ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ . f (5) < 4
ﺣﻞ( اﮔﺮ f (5) > 4ﺑﺎﺷﺪ ,ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﯿﻦ f (3) = 3و ) f (5را
ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻣﻘﺪار 4را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ,ﯾﻌﻨﯽ xوﺟﻮد دارد ﮐـﻪ f (x) = 4ﮐـﻪ ﺗﻨـﺎﻗﺾ ﺑـﺎ
ﻓﺮض اﺳﺖ .ﭘﺲ f (5) < 4اﺳﺖ.
ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ f : [o, 3 ] → Rﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ f (o) = 1 ،و ﻣﻌﺎدﻟـﻪ f (x) = o )(17
ﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اي درﺑﺎزه ] [o, 3ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺛﺎﺑـﺖ ﮐﻨﯿـﺪ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ] ، x ∈ [o,3دارﯾـﻢ
f (x) > o
ﺣﻞ( ﺑﺮاي ] [o, x] x ∈ [o,3را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ f ,روي اﯾﻦ ﺑﺎزه ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳـﺖ .ﭼـﻮن
, f (0) = 1اﮔﺮ f (x) < oﺑﺎﺷﺪ ,ﺣﺘﻤﺎً fروي اﯾﻦ ﺑﺎزه رﯾﺸﻪ داردﮐﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ،
٥١ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﭘﺲ ﻫﻤﻮاره . f (x) > o
ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ f (o) = o , f : R → R )(18
f ( x + y) ≤ f ( x) + f ( y) , x, y ∈ R
ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ fدر ﻧﻘﻄﻪ oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ
) lim f ( x + a ) = f (a
x→o ﺣﻞ( ﻧﻘﻄﻪ دﻟﺨﻮاه aرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﯿﻢ
ﺑﺮاي ε > 0داده ﺷﺪه δ > 0 ,وﺟﻮد دارد ﮐﻪ
x <δ ⇒ f (x) < ε
)f ( x + a ) ≤ f ( x) + f ( x
)⇒ f ( x + a ) − f (a ) ≤ f ( x
⇒ x < δ ⇒ f ( x + a ) − f (a ) ≤ f (a ) < ε
و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ) lim f ( x + a ) = f (aﭘﺲ fدر aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
x→o
ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ Iﺑﺎزه اي ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ ،ﺗﺎﺑﻊﻫﺎي f , g : I → Rﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .و: )(19
s ( x) = Min{ f ( x), g ( x)} x ∈ I
t ( x) = Max{ f (a ), g ( x)} x ∈ I
ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ sو tﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ:
ﺣﻞ( ﺗﻮاﺑﻊ sو tرا ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ:
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٥٢
)f ( x) + g ( x) f ( x) − g ( x
= )s ( x −
2 2
)f ( x) + g ( x) f ( x) − g ( x
= )t ( x −
2 2
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮض ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ fو gﻫﻤﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ.
دو ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺎﻧﻨﺪ fو gدر ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ .آﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ؟ )(20
اﻟﻒ( fدر ﻧﻘﻄﻪ aﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و gدر ﻧﻘﻄـﻪ aﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ اﻣـﺎ fogدر ﻧﻘﻄـﻪ a
ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
1 x>o
g ( x) =
را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ − 1 ﺗﺎﺑﻊ f ( x) = x2و x < o ﺣﻞ(
fدر a = oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ gدر a = oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ:
fog ( x) = 1
ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
ب( fدر aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و gدر aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ fogدر aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺣﻞ( ﻣﺜﺎل ﻗﺴﻤﺖ اﻟﻒ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ اﯾﻨﺒﺎر . gof (x) = 1
ج( ﻧﻪ fدر aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻧﻪ gاﻣﺎ fogدر aﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺣﻞ( ﺗﻤﺮﯾﻦ ) (6ﻣﺜﺎل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ
) )21اﻟﻒ( ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي از درﺟﻪ ﻓﺮد ﺣﺪ اﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ دارد.
ﺣﻞ( اﮔﺮ ) f(xﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي درﺟﻪ ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه
ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
٥٣ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
4 3 2
ب( ﻓــﺮض ﮐﻨﯿــﺪ p( x) = x + ax + bx + cx + dو d < oﺛﺎﺑــﺖ ﮐﻨﯿــﺪ ﻣﻌﺎدﻟــﻪ
p(x) = 0ﺣﺪ اﻗﻞ دو رﯾﺸﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ دارد.
∞ lim f ( x) = +
∞x→+
⇒
∞ lim f ( x) = −
∞x→ −
lim f ( x) = +∞ > o
و ∞ x→ − ﺣﻞ( ﭼــــــــــــــــــــــــــﻮن f (o) = d < oو
lim f ( x) = ∞ > o
و. ∞ x→ +
ﭘﺲ ﺣﺪ اﻗﻞ رﯾﺸﻪ در ﺑﺎزه ) (−∞,oو ﯾﮏ رﯾﺸﻪ در ﺑﺎزه )∞ (o , +دارد.
ﻓــــــــــــﺮض ﮐﻨﯿــــــــــــﺪ nﻋــــــــــــﺪدي زوج ﺑﺎﺷــــــــــــﺪ (22
n −1
f ( x) = a n x + a n −1x + ..... + a1x + a oو . a n a o ≠ oﺛﺎﺑــﺖ ﮐﻨﯿــﺪ ﻣﻌﺎدﻟــﻪ
n
f (x) = oﺣﺪاﻗﻞ دو رﯾﺸﻊ ﺣﻘﯿﻘﯽ دارد.
ﺣﻞ( ﭼــﻮن a n a o < oﻓــﺮض ﮐﻨﯿــﺪ a o < oو . a n > oﭼــﻮن nزوج اﺳــﺖ و
a n > oﭘﺲ
lim f ( x) = lim ∞a n xn = +
∞ x→ + ∞ x→ +
lim = ) f (a ∞lim a n x = +
n
∞ x→ + ∞ x→ +
از ﻃﺮﻓﯽ f (o) = a :< oﭘﺲ ﺣﺪ اﻗـﻞ ﯾـﮏ رﯾﺸـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﯽ در ) (−∞ , oو ﯾـﮏ رﯾﺸـﻪ
ﺣﻘﯿﻘﯽ در )∞ (o , +وﺟﻮد دارد.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٥٤
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم
ﻣﺸﺘﻖ
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٢
192 ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ17-1-3
.( ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺸﺘﻖ ﻫﺮ ﯾﮏ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ1)
f ( x) = 3 x + 1 (1
3 ( x + h) + 1 − 3 x − 1 3h
f ' ( x) = lim = lim =3
h h
f ( x) = 3 x + 4 (2
3 ( x + h) + 4 − 3 x + 4 3 ( x + h) + 4 − ( 3 x + 4 )
f ' ( x) = lim = lim =3
h→ o h h 3 ( x + h) + 4 + x + 4
3h 3
= lim =
h 3 ( x + h) + 4 + x + 4 2 3 x + 4
3x
f ( x) = (3
x2 + 1
2x 2x o
−
x + 1 xo2 + 1
2
2 x xo2 + 2 x − 2 xo x2 − 2xo
lim = lim
x→o x − xo ( x − xo ) ( x2 + 1) ( xo2 )
2 x xo2 + 2 x − 2 xo x2 − 2 xo
= lim
( x − xo ) ( x2 + 1) ( xo 2 + 1)
2(1 − xo 2 )
lim = f ' ( xo )
( xo 2 + 1) 2
x
f ( x) = (4
x +1
٣ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
x xo
−
x +1 xo + 1 x xo + 1 − xo x + 1
lim =
x − xo ( x − xo ) x + 1 xo + 1
x − xo 1
= lim =
( x − xo ) x + 1 xo + 1 ( x xo + 1 + xo x + 1 2( xo + 1) xo + 1
.( ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﺮﯾﺐ ﻣﺸﺘﻖ ﻫﺮ ﯾﮏ را در ﻧﻘﻄﻪ داده ﺷﺪه ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ2)
f ( x) = 5 x2 + x (1
5 x2 + x − 6 (5 x + 6 ) ( x − 1)
f ' (1) = lim = lim = 11
x −1 x −1
x =1 , f ( x) = x2 + 5 (2
x2 + 5 − 3 x2 − 4 4 2
f ' (2) = lim = ` lim = =
x →2 x−2 x →2 ( x − 1) ( x2 + 5 + 3 ) 6 3
x+2
x =1 , f ( x) = (3
2x + 1
x+2
−1
1− x 1
f ' (1) = lim 2 x + 1 = lim =−
x→ 2 x −1 x →2 ( x − 1) (2 x + 1) 3
x
x=1 , f ( x) = (4
x2 + 1
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤
x 1
+
2 2 ( x + 1)2
f ' (1) = lim x + 1 = lim =o
x→ 2 )( x + 1 )x → 2 ( x + 1) (2 x + 1
) (3در ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ اوﻻً ،ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺗـﺎﺑﻊ را در ﻧﻘﻄـﻪ داده ﺷـﺪه ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐﻨﯿـﺪ ) ( x = aﺛﺎﻧﯿـﺎً
) f +' (aو ) f −' (aرا در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ.
x + 2 , x ≤ −4
،x=a =4 f ( x) = (1
− x − 6 , x > −4
x=a =4
ﺣﻞ( اوﻻً ﺗﺎﺑﻊ در a = −4ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ .ﺛﺎﻧﯿﺎً f + ' (−4) = −1و f − ' (−4) = 1
x2 − 4 , x < 2
a =2 , f ( x) = )(2
x − 2 , x ≥ 2
ﺣﻞ( اوﻻً ﺗﺎﺑﻊ در a = 2ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ .ﺛﺎﻧﯿﺎً ∞ f + ' (2) = +و f −' (2) = 4
3 x2 − 4 , x < 1
a = 2 , f ( x) = ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و f + ' (1) = 1و f −' (1) = 6 ) (3
x − 2 , x ≥ 1
) (4اوﻻً ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ f ( x) = xدر x = oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ.
ﺣﻞ( f (o) = lim f ( x) = lim x = oﭘﺲ fﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ.
x−o x
lim = lim
x →2 x−o x →2 x
٥ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﭘﺲ f +' (o) = 1و f −' (o) = −1اﺳﺖ .ﻟﺬا ﺗﺎﺑﻊ ﺻﻔﺮ ﻣﺸﺘﻖ ﻧﺪارد
x
= )f ' ( x ﺛﺎﻧﯿﺎً ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي ﻫﺮ x ≠ oدارﯾﻢ:
x
) a (5و bرا ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ در ﻧﻘﻄﻪ داده ﺷـﺪه ﻣﺸـﺘﻖ ﭘـﺬﯾﺮ
ﺑﺎﺷﺪ.
x2 − 4 x<1
x =1 , f ( x) = )(1
ax − b x ≥1
lim ﺣﻞ( ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎﺑﻊ در x = 1ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )f ( x) = f (1
x→1−
⇒ a +b =1
2x x <1
f ' ( x) = از ﻃﺮﻓﯽ دارﯾﻢ:
a x ≥1
⇒ f −' (1) = 2 = f + ' (1) = a ⇒ a =2
b = −1
ax2 − 3 x< 3
x= 3 در f ( x) = )(2
bx − 6 x≥ 3
lim ﺣﻞ( ﺷﺮط ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ را ﻧﺪارﯾﻢf ( x) = f ( 3 ) :
x→ 3 −
⇒ 9a + 3 = 3b + 6
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٦
2ax x<3
f ( x) = ﭘﺲ دارﯾﻢ از ﻃﺮﻓﯽ دارﯾﻢ:
b x≤3
f −' ( 3 ) = 6 a
⇒ b = 6a ⇒ 9a = 18a + 3
f +' ( 3 ) = b
⇒ −9a = 3
1
⇒a =−
3
b = −2
) (6ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮي ﺗﺎﺑﻊ fرا در x = 2ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ:
2x2 − 3 x≤2
f ( x) =
8 x − 11 x>2
ﺣﻞ(
⇒ lim f ( x) = lim+ ( 8 x − 11) = 5 ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ f (2) = 8 − 3 = 5
x→2+ x→2
4 x x≤2
f ' ( x) = ﭘﺲ f + ' (2) = f −' (2) = 8 از ﻃﺮﻓﯽ
8 x>2
ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ در 2ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.
x
y = −اﺳﺖ. ) (7در ﭼﻪ ﻧﻘﻄﻪ اي از ﻣﺨﻔﯽ ، y = x3 − 3 x + 5ﺧﻂ ﻣﻤﺎس ﻋﻤﻮد ﺑﺮ
9
ﺣﻞ( ﺑﺎﯾﺪ y' ( x) = 9ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ:
1
3 x2 − 3 = −2 ⇒ 3 x2 = 1 ⇒ x=±
3
٧ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
x
y = −اﺳﺖ. ) (8در ﭼﻪ ﻧﻘﻄﻪاي از ﻣﻨﺤﻨﯽ ، y = x3 − 3 x + 5ﺧﻂ ﻣﻤﺎس ﻋﻤﻮد ﺑﺮ
9
ﺣﻞ( ﺑﺎﯾﺪ y' ( x) = 9ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ:
3 x2 − 3 + 9 ⇒ 3 x2 = 12 ⇒ ⇒ x2 = 4 x = ±2
) (9ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ y = 3 x − 2را در ﻧﻘﻄﻪ ) A(2 , oﺑﯿﺎﺑﯿﺪ.
1
= )m = y' (2 ∞(2) = + ﺣﻞ(
3 3 ( x − 2)2
ﭘﺲ x = 2ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂ ﻣﻤﺎس اﺳﺖ.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٨
18-1-3ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ 193
) (1ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮي ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ داده ﺷﺪه را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ.
f ( x) = x2 − 1 , xo = 1 (1
1 − x2 x<1
در ﻧﺘﯿﺠــــــــــــــﻪ f ( x) = ﺣﻞ(
x2 −1 x≥1
f + ' (1) = 2
و f −' (1) = −2ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ.
xo = 2 , f ( xo ) = 4x + 1+ x − 2 )(2
ﻣﺸﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن ﺣﻞ(
3 x + 3 x<2
f ( x) = ⇒ f + ' (2) = 5
5 x − 1 x≥2
f −' (2) = 3
xo = o , f ( x) = x3 + x2 ) (3
ﺣﻞ(
x x + 1 x≥o
f ( x) = x x + 1 =
x x + 1 x<o
f + ' (o) = 1
⇒ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ
f − ' (o) = −1
)f ( x) = ( x − 1)2 ( x + 1 xo = 1 ) (4
٩ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﺣﻞ(
( x − 1) x + 2 x≥1
f ( x) = 1x − 11 x + 2 =
(1 − x) x + 2 ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖx < 1 .
⇒ ⇒ f+ ' (1) = 1 , f − ' (1) = −1
2 x + 1 x<1
f ( x) = xo = 1 (5
4 x − 1 x≥1
ﺣﻞ(
ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن f ' − (1) = 2 , f ' + (1) = 4اﺳﺖ.
. f ( x) = 3 x − 1 x = 1 (6
1
= )f ( x ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ⇒ f ′(1) = + ∞ ⇒ .
3 3
)( x − 1
2
1
x>o
. f (x) = 1 + xﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ fدر ﻧﻘﻄﻪ x = oﻣﺸﺘﻖ )(2ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ
1 + x x≤o
1 − x
ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ.
ﺣﻞ(
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ١٠
−1
x>o = )⇒ f ′( x ⇒ f ′ (o ) = −1
( x + 1)2 +
ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ⇒ .
−2
x<o = )⇒ f ′( x ⇒ f−′ (o ) = −2
(1 − x)2
2 x x≥1
. f (x) = 2ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿـﺪ fدر ﻧﻘﻄـﻪ ) (3ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ
x + 1 x<1
x = 1ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ) f ′(1را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ(
x > o ⇒ f ′ ( x) = 2 f+′ (1) = 2
ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و f ′(1) = 2اﺳﺖ.
x < o ⇒ f ′ ( x) = 2 x f−′ (1) = 2
x −1 x ≠ o
] . f (x) = (− 1)[ xآﯾـﺎ fدر ﻧﻘﻄـﻪ ي x = oﻣﺸـﺘﻖ ، ) (4ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ
x
ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؟
ﺣﻞ( زﯾﺮا اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ در داﻣﻨﻪ ي ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺮار ﻧﺪارد .ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ،ﭘﺲ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ.
) (5درﺑﺎره ي ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮي ﺗﺎﺑﻊ x∈ Rو ] f (x) = x[xﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ( اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ ،ﭼﻮن در اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ.
x[ x] − o در ﻧﻘﻄﻪ ي ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ دارﯾﻢ:
lim ]= lim [ x
x→o x − o x=o
ﮐﻪ ﺣﺪ اﺧﯿﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد.
در ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط اﮔﺮ xo = n + aﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ o < a < 1اﺳﺖ.
١١ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ xoدارﯾﻢ f (x) = nxﭘﺲ f ′( x) = nﮐﻪ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.
) (6ﻓــﺮض ﮐﻨﯿــﺪ ﺗــﺎﺑﻊ fدر ﻧﻘﻄــﻪي aﭘﯿﻮﺳــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ و . f (a ) ≠ oﺛﺎﺑــﺖ ﮐﻨﯿــﺪ.
) g (x) = [ x − 1] f (nدر ﻧﻘﻄﻪي aﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ.
ﺣﻞ(
) f ( x) − f (a 1x − alf ( x) − o
lim ﻧﯿﺴﺖ. ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) f ′ + (a ) = f (aو ) f ′ − (a ) = − f (aﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ= lim
ﻣﺸﺘﻖ
x→ a x−a x→ a x−a
1x − al
ﻣﺸﺘﻖ=ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﺎﺑﻊf (a
زﯾﺮ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ lim ) (7ﻣﻘﺎدﯾﺮ aو bرا ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ )
x→ a x − a
1
x ≥1
f ( x) = x
ax2 + b x <1
ﺣﻞ( اﺑﺘﺪا ﺷﺮط ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ.
1
x x≥1
lim f ( x) = a + b = f (1) = 1
x→1′
1
f ( x) = − x ≤ −1
x
f ′ + (1) = −1 = f ′ − (1) = 2a ax2 + b − 1 < x < 1
1 3
⇒ a=− =⇒ b
2 2
) f ′(1را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ. f ( x) = x + ( x − 1) arcsin
x
. ) (8ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ
x+1
ﺣﻞ(
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٢
x
x + ( x − 1) arcsin −1
x +1
f ′ (1) = lim
x→1 x −1
x 1
= lim 1 + arcsin = 1 + arcsin
x→1
x + 1 2
π
= 1+
4
. راﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪf ′(o ) , f (x) = x(x − 1)(x − 2)....(x − 100) ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ9)
. دارﯾﻢf (o ) = o ﺣﻞ( ﭼﻮن
x(x − 1)..... (x − 100)
f ′(o ) = lim = (− 1)(− 2 ).... (− 100)
x→o x
= 100!
π
. را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪf ′ ﻣﻘﺪار، f (x) = [ x] sin x ( اﮔﺮ10)
2
π π π π
f + h − f + h sin + h − 2
π 2 2 = 2 2
f ′ = lim
2 h → o h h
h →o
ﺣﻞ( دارﯾﻢ
π
sin + h − 1
= lim 2 = (sin x)′ π = o
h →o h 2
. را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪf ′(o ) ﻣﻘﺪار، x ≤ f (x) ≤ x = x2 , x < 1 ( اﮔﺮ ﺑﺮاي11)
. اﺳﺖf (o ) = o ﭘﺲo ≤ f (o ) ≤ o ﺣﻞ( واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ
١٣ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
f ( x)
⇒ 1≤ ≤ 1+ x
x
x>o ⇒ f +′ (o ) = 1
f ( x)
x<o ⇒ 1 + x≤ ≤1
x
⇒ f ′ − (o ) = 1
. اﺳﺖf ′(o ) = 1 ﭘﺲ
. را در ﺻﻔﺮ ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪf (x) = x x ( ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺘﻖ ﺗﺎﺑﻊ12)
وf (o ) = o :ﺣﻞ( دارﯾﻢ
xx −o
lim = lim x = o ⇒ f ′(o ) = o
x−o
247 ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ ي11-4-3
.( ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ1
1) y = sin 5 x → y′ = 5 cos x sin 4 x
2) y = (tgx + cos x)
3
→ ( )
y′ = 3 sec 2 x − sin x (tyx + cos x)
3 ) y = tg (sin x) → y′ = cos x.sec2 (sin x)
4) y = sin (sin x) → y′ = cos x. cos(sin x)
5) y = cos2 (sin 3 x) → y′ − 6 sin 3 x. sin (sin 2 x0)cos(sin 3 x)
6) y = 5 sin(cos 4 x) → y′ = −20sin 4 x cos (cos 4 x)
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٤
2 cos x − 1 − 2 sin x(cos x + 3 ) + sin x(2 cos x − 1)
7) y= → y′ =
cos x + 3 (cos x + 3 )2
− 7 sin x
=
(cos x + 3 )2
sin x cos x(cos x − sin x) + sin x(sin x + cos x)
8) y = ⇒ y′ =
cos x − sin x (cos x − sin x)2
1
=
(cos x − sin x)2
1 + sin x cos x(1 − sin x) + cos x(1 + sin x)
9) y= ⇒ y′ =
1 − sin x (1 − sin x)2
2 cos x
=
(1 − sin x)2
tan x − 1 sec2 x(tan x + 1) − sec2 x(tan x − 1)
10) y = → y′ =
tan x + 1 (tan x + 1)2
2 sec2 x
=
(1 + tan x)2
dy
. را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪy′ = ( در ﻫﺮ ﻣﻮرد2
dx
sin y + y cos x − y
1) x sin y + y sin x = xy y′ = −
x cos y + sin x − x
١٥ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
3
3 23 x
2) y = x2 + 3 y2 = 3 16
y
y′ = − = −3
3 x
23 y
y 3
− x
2 x 2 y − 3x
3) y x − x x = 5 y′ = − =
x 4x
2 xy
4) x2 y + sin 2 y = y y=
x2 + sin 2 y − 1
.( ﻣﺸﺘﻖ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ3)
14 x
1) y = cos − 1 7 x2 y′ = −
1 − 49 x4
3 x2 + 2
2) y = sin − 1 (cos 2 x) y′ = −
2
1 − x2 + 2 x
− 2 sin 2 x
3 ) y = sin − 1(cos 2 x) y′ = =−2
2
1 − cos 2 x
5 x4
4) y = tan − 1 x5 y′ =
1 + x10
− sin x
5) y = tan − 1(cos x) y′ =
1 + cos2 x
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ١٦
5
−
1 − x2
6) y = cos 5 cos − 1 x y′ =
2
1 − 25 cos − 1x
1
7) y = tg − 1 ( x+1 ) y′ = 2 x+1 =
1
1+ ( x+1 )
2 2 x + 1 ( x + 2)
π
8) y = sin − 1 x + cos − 1 x y= ⇒ y′ = o
2
9) y = cos − 1(sin x)
cos x
y′ = =1
2
1 − sin x
1
−
1
10) y = tan − 1 y′ = x2 =−
1
x 1 x2 + 1
1+
x2
sin y + 2x
11) x sin y + x2 = tan − 1 y y′ = −
1
x cos y +
1 + y2
12) y sin − 1( xy) = cos − 1( x + y)
y2 1
+
1 − x2 y2 1 + ( x + y)2
y′ = −
1
+ sin − 1( xy) +
xy
1 − x2 y2 1 + ( x + y)2
′
. ( f −1 ) (2) ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ، f (x) = x 3 + x ( ﻫﺮﮔﺎه4)
١٧ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﺣﻞ(
y=2 ⇒ x3 + x = 2 ⇒ x3 + x − 2 = o
⇒ (x − 1)(x2 + x + 2) = o
⇒ x=1
f ′( x) = 3 x2 + 1 ⇒ ( f −1 )′ (2) = f 1′(1) = 41
) (5اﮔﺮ fﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪﮐﻪ ﻣﺘﺤﺮك درزﻣـﺎن tﻃـﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ،ﻣﻄﻠﻮب اﺳـﺖ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ
d 2s
ﺷﺘﺎب ، a = 2اﮔﺮ s = 50 + 80t + 16tﺑﺎﺷﺪ.
2
dt
a = 32 ﺣﻞ(
d 2 y dy
را در b = 1ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ. 2
و ) (6اﮔﺮ x = t + t 2و ، y = t + t 3ﻣﻘﺪار
dx dx
ﺣﻞ(
) x = t + t 2 = f (t f ′(t ) = 1 + 2t , f ' ' (t ) = 2
⇒
) y = t + t 3 = g (t g ′(t ) = 1 + 3t 2 , g ' ' (t ) = 6t
(1) = g (1) = 3
dy ′
⇒
dx f ′(1) 4
2y
(1) = g (1) f (1) − f (1)g (1) = 18 − 8 = 10
d ′′ ′ ′′ ′
dx2 ( f ′(1))3 9 9
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ١٨
آﻧﮕـــﺎه ∆yو dyرا ﺑـــﻪ ازاي x = 3و ∆x = o / 1 ) (7اﮔـــﺮ y = 3 x2 + 4 x + 1
ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ.
) ∆y = f (x + ∆x) − f ( x) = f (3 + o / 1) − f (3
ﺣﻞ(
= 3 (3 / 1)2 + 4(3 / 1) + 1 − 27 − 12 − 1
= 3 (9 / 61) + 12 / 4 − 39
= 28 / 83 + 12 / 4 − 39 = 2 / 23
dy = f ′( x)∆x ⇒ dy = 22 × 0 / 1 = 2 / 2
f ′( x) = 6 x + 4 ⇒ f ′(3 ) = 22
) (8اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ي ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮏ ذره s = 20 + 30t + 3t 2ﺑﺎﺷﺪ ،ﺳـﺮﻋﺖ و ﺷـﺘﺎب ذره را در
t = 2ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ.
ds
=v = 30 + 6t ⇒ v(2) = 42
dt
d 2s
a = 2 =6 ⇒a = 6
dt
dy
را در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ) (9اﮔﺮ ، f ( x) = x2 + xآﻧﮕﺎه = y′
dx
١٩ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
1) y = f x + x ( ) f ′( x) =
2x + 1
2 x2 + x
y′ = 1 +
1
2 x + x +1 ( )
2 x 2 x+ x 2 + x+ x ( ) ( )
2) y = f (cos x + cot x)
2(cos x + cot x) + 1
( (
y′ = − sin x − 1 + cot 2 x ))
2 (cos x + cot x) + (cos x + cot x)
2
x2 − 1 2
3 ) y = f 2 ⇒ y = f 1 − 2
x +1 x + 1
2
21 − 2
4x x +1
y′ =
(x + 1)
2 2
2
2
2
1 − 2 + 1 − 2
x +1 x +1
4) y = f f x2 ⇒ y′ = 2xf ′ x2 f ′ f x2
2 x2 + 1 2 x4 + x2 + 1
⇒ y′ = 2 x. .
2
x + x2 4
f
x + x + x4 + x2
2
( ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻫﺎي ﺧﻄﻬﺎي ﻣﻤﺎس و ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺗﺎﺑﻊ ﻫـﺎي ﺑـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ي10)
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٢٠
زﯾﺮ در ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﻃﻮل ﯾﮏ واﻗﻊ ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ.
3
)1 f ( x) = x2 − 4 x
y = (1 − 4 ) = 9
3
(
y′ = 3 (2 x − 4 ) x2 − 4 x )
⇒ y′(1) = 3 (− 2)(− 3 ) = 18
)y − 9 = 18( x − 1 ⇒ y = 18 x − 9
x2 + 1
2) f ( x ) = 2
2x − 1
1+1
=y =2
2 −1
y′ = 2
(
x 2 x2 − 1 − 4 x x2 + 1 )
=
− 6x ( )
= )⇒ y′(1
−6
=−
3
x2 + 1
2
( )
x2 + 1
2
4 ( 2 )
3 3 7
y−2 = − ⇒ y = − x+
)2( x − 1 2 2
)3 f ( x) = 3 x2 − 2 ( )
2
y = 3 (1 − 2) = 1
2
( ) 2
( )
2 1
−
y = x2 − 2 3 = ⇒ y′
× 2 x x2 − 2 3
3
4
⇒ y′(1) = −
3
4 4 7
y − 1 = − ( x − 1) ⇒ y = − x +
3 3 3
٢١ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
1
)4 = )f ( x x+
x
y = f (1) = 1 + 1 = 2
1 1
= )y′( x − ⇒ y′(1) = o ⇒ y = 2
2 x 2x x
1
= yاﮔﺮ y′و y′′ﻣﺸﻘﺎت ﻣﺮﺗﺒﻪ اول و دوم ﻻ ﺑﺎﺷـﻨﺪ، (11در ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ
x2 + 1
ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ راﺑﻄﻪ 2 y′2 − yy′′ = y 4ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ.
ﺣﻞ(
1 1 2x
=y = ⇒ y2 = ⇒ 2 yy′
x2 + 1 x2 + 1 x2 + 1
2
y′
⇒ yy′ = − xy4 ⇒ = −x
y3
y 3 − 3 ( y′)2 y2
⇒y = −1 ⇒ y′′y − 3 ( y′)2 = − y4
y6
⇒ 3 ( y′) − yy′′ = y4
2
x2 + 1
= yﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ xy′′ + 2 y′ = 2 ) (12در ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ
x
ﺣﻞ(
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٢٢
x2 + 1 1
y= = x+
x x
1 1
y′ = 1 − 2 ⇒ 2 = 1 − y′
x x
2 1
y′′ = 3 ⇒ xy′′ = 2 2 = 2(1 − y′ ) ⇒ xy′′ + 2 y′ = 2
x x
وg ′(o ) ≠ o ﺗــﺎﺑﻊ ﻫــﺎي ﻣﺸــﺘﻖ ﭘــﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷــﻨﺪ وf , g : R → R ( ﻓــﺮض ﮐﻨﯿــﺪ13)
. ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪf (o ) = g (o ) = o
f ( x) f ′(o )
=
g ( x) g ′(o )
lim
x→o
(ﺣﻞ
f ( x) − o
f ( x)
= lim x − o =
f ' (o)
x→o g ( x) x→o g ( x) − o
lim
g ' (o)
x−o
x3
x≤o
.ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ ﺗﺎﺑﻊ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ f ( x) = 3 ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ14)
5 x2 − 4 x
2 x>o
(ﺣﻞ
x2 x≤o
f ′( x) =
5 x − 4 x>o
٢٣ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
1 − x x<1
ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ ﺗﺎﺑﻊ را f ( x) = (1 − x)(2 − x) 1≤ x≤2 .( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ15)
− (2 − x) x>2
.ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ
(ﺣﻞ
− 1 x <1
f ′( x) = 2 − x − (1 − x) 1 ≤ x ≤ 2
+ 1 x>2
.( ﻣﺸﺘﻖ ﻫﺮ ﯾﮏ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ16
2
tan x −
1) y = ⇒ y = tan x. x 3
3
x2
2 5
− 2 −
⇒ y′ = sec x.x 2 3
− x 3 . tan x
3
cos x − sin x(1 + sin x) − cos 2 x − sin x − 1
2) y = ⇒ y′ = =
1 + sin x (1 + sin x)2
(1 + sin x)2
−1
=
1 + sin x
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٢٤
1
−
2
x2
1+
3) y = Arc cot
x
⇒ y′ 4
2 x
2 Arc cot
2
−1
⇒ y′ =
(4 + x )
2
Arc cot
x
2
(
4 ) y = Arc tan x − 1 + x2 )
x
y′ =
1−
1 + x2 ( 1 + x − x)
=
2
1 + (x − 1 + x ) 1 + x 1 + (x − 1 + x )
2 2
2 2 2
1
Arc sin x x>o
1
5) y = Arc sin ⇒ y'=
x − Arc sin 1 x<o
x
1
− 2 −1
x = x>o
1 x x −1 2
1− 2
x
y′ =
1
x2 1
= x<o
1− 1 x x2 − 1
x2
٢٥ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
y cos xy − y sin xy y
6) sin xy + cos xy = o ⇒ y′ = − =−
x cos xy − x sin xy x
⇒ y tan ( xy) − x = o
x
7 ) x y = Arctg
y
y2 sec 2 ( xy) − 1
⇒ y′ = −
tan( xy) + xy sec 2 ( xy)
8) x − y = Arc sin x − Arc cos y
Arc sin x − Arc cos y − x + y = o
1
−1
y′ = − 1 − x2
1
+1
1 − y2
. ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ. f (x) = sin (n Arc sin x) ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ17)
(1 − x ) f ′′(x) − x f ′(x) + n f (x) = o
2 2
: را دو ﻃﺮف اﺛﺮ ﻣﯽ دﻫﯿﻢArc sin (ﺣﻞ
f ′( x)
Arc sin f ( x) = n Arc sin x
n
⇒ ﻣﺸﺘﻖ =
1 − ( f ( x))
2
1 − x2
⇒
( f ′( x))2 =
n2
( ) (
⇒ 1 − x2 ( f ′( x)) = n 2 1 − f 2 ( x)
2
)
1 − ( f ( x))
2
1 − x2
ﻣﺸﺘﻖ ( )
⇒ 2 1 − x2 f ′′( x) f ′( x) − 2x( f ′( x)) = −2n 2 f ′( x) f ( x)
2
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٢٦
( )
⇒ 1 − x2 f ′′( x) − x( f ′( x)) + n 2 f ( x) = o
. f (x) = [x]sin 2 πxﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ fراﺑﯿﺎﺑﯿﺪ. ) (18ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ x ∈ R
2
ﺑﺮاي ﻫﺮ nﺻﺤﯿﺢ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ. lim sin πx = o ﺣﻞ( ﭼﻮن
x→n
2
f (x) = x2 − 1 (x + 1)3ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖ fراﺑﯿﺎﺑﯿﺪ. ) (19ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ
ﺣﻞ(
2
)f ( x) = x2 − 1 ( x + 1)2 ( x + 1
2
2 2 2
= x − 1 ( x + 1) ( x + 1) | x + 1
( ( (()) ) )
| )⇒ f ′( x) = 2 2 x( x + 1) + x − 1 x2 − 1 ( x + 1) | ( x + 1
2
|| x + 1
(( )
)+ x2 − 1 ( x + 1 ) x+1
) (20ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ n ، f : R → Rﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ .ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ.
)[ f (ax + b)](n ) = a n f (n ) (ax + b
ﺣﻞ( ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮا روي nاﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﯿﻢ:
n =1 ) ⇒ ( f (ax + b ))′ = a f ′(ax + b
k=n
)(
) ⇒ ( f (ax + b ))(n ) = a n f n (ax + b
٢٧ ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ:ﻓﺼﻞ دوم
:ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻖ ﮔﯿﺮي از دو ﻃﺮف ﻓﺮض دارﯾﻢ
[ f (ax + b)](n+1) = a n +1 f ( n+1) (ax + b )
.ﭘﺲ ﺣﮑﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ
. ام ﺗﺎﺑﻊ داده ﺷﺪه را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪn ( در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﻣﺸﺘﻖ ﻣﺮﺗﺒﻪ20)
π
1) y = sin x ⇒ y (n ) = sin x + n
2
π
2) y = cos x ⇒ y (n ) = cos x + n
2
π π
3) y = sin 2 x ⇒ y (n ) = sin 2 x x + n ⇒ y(n ) = 2n−1 sin 2x + n
2 2
1 1
4) y = cos 2 x ⇒ y = + cos 2 x
2 2
1 π
⇒ y = × 2 n cos 2 x + n
2 2
π
= 2 n −1 cos 2 x + n
2
1+ x −2 4
5) y= y′ = , y′′ =
1− x (1 − x)2 (1 − x)3
− 12 48
y′′′ = , y( 4 ) =
(1 − x)4 (1 − x)5
2n!
........ y( n ) = (− 1)
n
(1 − x)n +1
ﺑـﺮA(1,1) در ﻧﻘﻄﻪy = x2 + bx + c را ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮدارc, b (ﻣﻘﺎدﯾﺮ22)
. ﻣﻤﺎس ﺑﺎﺷﺪy = x ﺧﻂ
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٢٨
) (1 , 1روي ﻧﻤﻮدار ﻗﺮار داردﭘﺲ 1 = 1 + b + c ﺣﻞ(
1اﺳﺖ ﭘﺲ دارﯾﻢ 1 = 2 + b از ﻃﺮﻓﯽ ﺷﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ
b + c = o
⇒ → c =1
b = −1
(23در ﭼﻪ ﻧﻘـﺎﻃﯽ از ﻣﻨﺤﻨـﯽ y = x 3 + x − 2ﺧـﻂ ﻣﻤـﺎس ﺑـﺮ ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﻣـﻮازي ﺣـﻂ
y = 4 x − 1اﺳﺖ؟
ﺣﻞ( ﺑﺎﯾﺪ y′(x) = 4ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ
3 x2 + 1 = 4 ⇒ 3 x2 = 3 ⇒ x2 = 1⇒ x = ±1
(24ﻣﻌﺎدﻟــﻪ ي ﻣﻤــﺎس ﺑــﺮ ﻣﻨﺤﻨــﯽ y = x 3 + 3 x2 − 5را ﺑﻨﻮﯾﺴــﯿﺪ ﮐــﻪ ﺑــﺮ ﺧــﻂ
2 x − 6 y + 1 = oﻋﻤﻮد ﺑﺎﺷﺪ.
1 1
6 y = 2x + 1 =⇒ y x+ ﺣﻞ(
3 6
1
اﺳﺖ ﻟﺬا ﺷﯿﺐ ﺧﻂ ﻣﻤﺎس ﺑﺮاﺑﺮ − 3اﺳﺖ ﭘﺲ ﭘﺲ ﺷﯿﺐ ﺧﻂ داده ﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ
3
3 x2 + 6 x = − 3 ⇒ x2 + 2 x + 1 = o
( x + 1)2 = o ⇒ x = − 1 ⇒ y = −3
⇒ )y′(− 1) = 3 − 6 = − 3 ⇒ y + 3 = −3 ( x + 1 y = −3 x − 6
) (25در ﻣﻮرد ﺗﺎﺑﻊ f : R → Rﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ | f (x) |≤ x2 , x ∈ Rﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ fدر x = o
ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ) f ′(oراﺑﯿﺎﺑﯿﺪ.
٢٩ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﺣﻞ(
)f ( x
≤ f ( x) |≤ x2 ⇒ | f ( x) ≤| x |2 ⇒ − x ≤ x
x
)f ( x
| ⇒ | ≤| x
x
از ﻃﺮﻓﯽ دارﯾﻢ lim (− 1x1) = lim 1x1 = o :ﭘﺲ
)f ( x f − ( x) − o
lim = lim = f ′(o ) = o
x→o x x→o x−o
)f ( x )f ( x
آﯾـﺎ ≤ x ≤ ⇒ −1x1 (26در ﻣﻮرد ﺗﺎﺑﻊ f : R → Rﻣﯽ داﻧﯿﻢ ≤ x
x x
ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ fدر ﻧﻘﻄﻪ x = oﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؟
ﺣﻞ( ﺧﯿﺮ؛ ﻣﺜﻼً f (x) = xرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در x = oﻣﺸﺘﻖ ﻧﺪارد.
π
(27اﮔﺮ f (x) = [x]sin xﻣﻘﺪار f ′ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ.
4
π π
ﺣﻞ( ﭼﻮن o < < 1اﺳﺖ ﭘﺲ f = o
4 4
π
f ( x) − f
π
f ′ = lim =4 [x]sin x = o
lim
4 x→ π π π π
x− →x x−
4 4 4 4
)(28اﮔـــــﺮ f : R → Rﯾـــــﮏ ﺗـــــﺎﺑﻊ و ) f ′(aﻣﻮﺟـــــﻮد ﺑﺎﺷـــــﺪ ،ﺣﺎﺻـــــﻞ
(١) ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ٣٠
f (a + 2h ) − f (a − h )
.را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ lim
h→ o h
(ﺣﻞ
f (a + 2h ) − f (a − h ) f (a + 2h ) − f (a ) f (a ) − f (a − h )
lim = 2 lim + lim
h 2h h
h→o h→o h→o
= 2 f ′(a ) + f ′(a ) = 3 f ′(a )
. را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪf ′(o ) ﻣﻘﺪارx ≤ f (x) ≤ x + x2 , x < 1 ( اﮔﺮ ﺑﻪ ازاي29
. f (o) = o ﭘﺲo < f (o) ≤ o :ﺣﻞ( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎ ﻣﺴﺎوي دارﯾﻢ
f ( x) − f (o ) f ( x)
f ′(o ) = lim = lim =1
x→o x−o x→o x
f ( x)
1≤ ≤ 1 + x زﯾﺮا
x
f (a + 2h ) − f (a )
را lim , f ′(a ) = 4 , f (a ) = o ( اﮔﺮ30)
h →o 5h
.ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ
(ﺣﻞ
f (a + 2h ) − f (a ) 2 f ( a + 2h ) − f (a )
lim = lim
h→o 5h 5 h→o 5h
2
= f ′(a ) = 4 ⇒ f ′(a ) = 10
5
راg ′′(o ) آﻧﮕـﺎهg (x) = f (xf (x)) دو ﻣﺮﺗﺒـﻪ ﻣﺸـﺘﻖ ﭘـﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷـﺪ وR ﺑـﺮf ( اﮔﺮ31)
٣١ ﻓﺼﻞ دوم :ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ
ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ(ﻗﺮار دﻫﯿﺪ:
u ( x) = xf ( x) ⇒ u (o ) = o
) u ′( x) = f ( x) + xf ′( x) ⇒ u ′(o ) = f (o
) g ( x) = f (u ) ⇒ g ′( x) = u ′ f ′(u
) g ′′( x) = u ′′f ′(u ) + (u ′ ) f ′′(u
2
) ⇒ g ′′(o ) = 2 f ′(o ) f ′(o ) + ( f (o )) f ′′(o
2
) ⇒ g ′′(o ) = 2( f ′(o )) + ( f (o )) f ′′(o
2 2
(٣٢اﮔﺮ ﺗﻮاﺑﻊ fو gﺑﺮ Rﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و
2 g ′(− 2) = f (a ) = f ′(a ) = −2
ﻣﻘﺪار ) (g o f )′ (aرا ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ(
) ( g o f )′ (a ) = g ′( f (a )). f ′ (a
()= g ′(− 2. − 2) = (− 1)(− 2) = 2
dy x = (t + 2)2
را ﺑﻪ ازاي t = 3ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ. ﻣﻘﺪار ) (33اﮔﺮ
dx y = t 3
ﺣﻞ(
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٣٢
dy
dy 3t 2 dy 27 27
= dt
= ⇒ = )(3 =
dx dx
dt
)2(t + 2 dx 2× 5 1o
) (34اﮔﺮ f ' (1) = f (1) = −2و ، g ' (−2) = 3ﺣﺎﺻﻞ ) ( g o f )' (1را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ.
ﺣﻞ(
)( g o f )' (1) = g ' ( f (1)) ⋅ f ' (1
= g ' (−2) ⋅ (−2) = 3 × (−2) = −6
)xf (a ) − af ( x
limرا ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ. ) (35اﮔﺮ fﺗﺎﺑﻌﯽ ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ در aﺑﺎﺷﺪ .ﻣﻘﺪار
x → a x− a
ﺣﻞ( ﻣﻘﺪار ) xf (xرا ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺿﺎﻓﻪ و ﮐﻢ ﮐﻨﯿﺪ:
)xf (a ) − xf ( x) + xf ( x) − af ( x
lim
x−a
x→a
x− a ) f ( x) − f (a
)= lim f ( x −x
x− a x− a
x→a x→ a
) = f (a ) − af ' (a
x = t 2 − 1
در ) (36ﺿﺮﯾﺐ زاوﯾﻪ ﺧﻂ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﺤﻨﯽ ﭘـﺎراﻣﺘﺮي ﺑـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ
y = t 2 + 1
t = 2را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ.
dy
dy d t 2t ﺣﻞ(
= = t
dx d x
t 2 +1
dt
dy 4× 5
⇒ = )(2 =2 5
dx 2
ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم
ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺘﻖ
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٢
14-2-4ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ 290
) (1اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ از ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ درﺑﺎزه داده ﺷﺪه در ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ رل ﺻﺪق ﻣـﯽ
ﮐﻨﺪ .ﭘﺲ ﻣﻘﺪار cﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ.
2] (1وx ∈ [− 1و f ( x) = x 3 − 2x2 − x + 2
ﺣﻞ( ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي ﻫﺎ روي ﻫﺮ ﺑﺎزه ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ رل را دارﻧﺪ .ﭼﻮن ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﻣﺸـﺘﻖ
آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي اﺳﺖ.
f (2) = f (−1) = o
f ' (c ) = o ⇒ 3 c 2 − 4 c − 1 = o
4 ± 28 2 ± 7
=c =
6 3
f ( x) = x 3 − 16 x (2و] oو x ∈ [− 4
ﺣﻞ :
)f (−4) = −64 + 64 = o = f (o
4
f ' (c ) = 3c 2 − 16 = o ⇒ c = ±
3
4 1
= )x ∈ [o , 4 ] , f ( x x3 − 3 x3
1 2
4 −
f ' ( x) = x 3 − x 3
3 (3
ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ روي ] 3و [oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و روي ) 3و (oﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.
٣ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم :ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺘﻖ
f (o) = o = f ( 3) = 3 3 3 − 3 3 3 = o
1
4 1 4c − 3
⇒ c3 − = =o
3 2 2
c 3c
3 3
3
=⇒c
4
3 1
= )f ( x x4 − 2x 4 , x ∈ [o , 4 ] (4
ﺣﻞ :
1 3
3 − 1 −
f ' ( x) = x 4 − x 4
4 2
ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ fروي ] 4و [oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و روي ) 4و (oﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.
1 3
3 −4 1 − 4
c − c =o
4 2
1
3 1 3c 2 −2
1
− 3
= 3
=o
4c 4 2c 4 4c 4
4
=⇒c
9
x + 3 → x ≤ 2
x ∈ [− 3 , 7 ] , f ( x) =
7 − x → x > 2 (5
1 → x ≤ 2
f ' ( x) =
ﺣﻞ( اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در 2ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ،ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳـﺖ و − 1 → x > 2
ﭘﺲ در 2ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ .ﻟﺬا ﺷﺮاﯾﻂ را ﻧﺪارد.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٤
x2 − x − 12
= )x ∈ [− 3 , 4] , f ( x
x− 3 (6
ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ در ] 3 ∈ [− 3 , 4ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ،ﭘﺲ ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ را ﻧﺪارد.
f ( x) = x3 − 6 x2 + 11x − 6 , x ∈ [2 , 3 ] (7
ﺣﻞ(
f (2) = 8 − 24 + 22 − 6 = o
f ( 3) = 27 − 54 + 33 − 6 = o
f ' (c ) = 3c 2 − 12c + 11 = o
12 ± 12 1 3
=c = ±
24 2 12
f ( x) = ( x − π ) sin x , ∈ [o , π ] (8
ﺣﻞ( ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي و sin xﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ.
) f (o) = o = f (π
f ' (c ) = sin c + (c − π ) cos c = o
⇒ sin c = (π − c ) cos c
⇒ tan c = π − c
⇒ c + tan c = π
واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ c = πﺟﻮاب دراﯾﻦ ﺑﺎزه اﺳﺖ.
x2 − 9 → x < 2
f ( x) = ] → x ∈ [− 3 , 4
5 x − 4 → x ≥ 2
(9
ﺣـــــــﻞ( اﯾـــــــﻦ ﺗـــــــﺎﺑﻊ در ] 4و 2 ∈ [− 3ﭘﯿﻮﺳـــــــﺘﻪ ﻧﯿﺴـــــــﺖ ﭼـــــــﻮن
٥ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم :ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺘﻖ
lim f ( x) = lim( x2 − 9) = −5 ≠ f (2) = 6
x → 2−
ﭘﺲ ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ.
x2 − 2 x + 5
= )f ( x ], x ∈ [− 2 , 4
. x −1 (10
ﺣﻞ( اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ] 4و 1 ∈ [− 2ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ،ﭘﺲ ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ.
4 3 2
) (2اﮔﺮ f ( x) = x − 2 x + 2 x − xﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻗﻀﯿﻪ رل ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ
4 x − 6 x + 4 x − 1 = oدر ﺑﺎزه )1و (oﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
3 2
f (o) = o
ﺣﻞ( f (1) = 1 − 2 + 2 − 1 = o
ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي در ﻗﻀﯿﻪ رل ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ،ﭘﺲ در )1و (oﺣﺪاﻗﻞ ﯾـﮏ cوﺟـﻮد دارد
ﮐﻪ
f ' (c ) = 4 c 3 − 6 c 2 + 4 c − 1 = o
3
) (3ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻗﻀﯿﻪ رل ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ، x + 2 x + c = oﮐﻪ در آن cﯾﮏ ﺛﺎﺑـﺖ
دﻟﺨﻮاه اﺳﺖ ،ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ رﯾﺸﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺣﻞ( اﮔﺮ f ( x) = x 3 + 2x + cﺑـﯿﺶ از ﯾـﮏ رﯾﺸـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ f ' ( x) = 3 x2 + 2
ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد ﮐﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ.
(4ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ رل ﺛﺎﺑـﺖ ﮐﻨﯿـﺪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ f ( x) = oو f ( x) = x5 + x 3 + 2 x − 3
دﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ در ﺑﺎزه )1و (oدارد.
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٦
ﺣﻞ( f (o) f (1) < oﭘﺲ f (o) = −3و f (1) = 1ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺣـﺪاﻗﻞ ﯾـﮏ
رﯾﺸﻪ در )1و (oدارد .از ﻃﺮﻓﯽ . f ' ( x) = 5 x + 3 x + 2 > o
4 2
ﭼﻮن ) f ' ( xﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اي ﻧﺪارد ﭘﺲ ) f (xدﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
(5اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﻮاﺑﻊ داده ﺷﺪه در ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ .ﺳـﭙﺲ
ﻣﻘﺪار cﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ.
2
= ). f ( x x3 , x ∈ [o , 1] (1
1
2 −
f ' ( x) = x 3
3 ﺣﻞ(
ﭘﺲ fروي ] [o , 1ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و روي ) (o , 1ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.
2 1 )f (1) − f (o
= ⋅3 =1
3 c 1− o
8
=⇒c
27
(2
1 3
f ( x) = x − 1 + , x∈ , 3
x −1 2
3 3
, 3 , 3
2ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ، 2ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ روي ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ داده ﺷﺪه روي
٧ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم :ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺘﻖ
1
f ' (c ) = −
(c − 1) 2
3
) ( f ( 3) − f
1 2
⇒ 1− =
)(c − 1 2 3
3−
2
1 5−5
1− 2
= 2 2
3
= o ⇒ (c − 1) 2 = 1
)(c − 1
2
⇒c=o
(3
] 5وx ∈ [− 1
2 x + 3, x < 3
15 − 2, x ≥ 3
ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ در 3ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ ،ﭼـﻮن f ' − ( 3 ) = 2و ، f ' + ( 3) = −2ﭘـﺲ ﺷـﺮاﯾﻂ
ﻗﻀﯿﻪ را ﻧﺪارد.
2
. x ∈ [− 4 , 5] , f ( x) = 3( x − 4) (4
3
1
−
) f ، f ' ( x) = 2( x − 4در ] 5و 4 ∈ [− 4ﻣﺸـﺘﻖ ﭘـﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴـﺖ ،ﭘـﺲ ﺷـﺮاﯾﻂ
3
ﺣﻞ(
ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ.
x2 − 3
= )x ∈ [− 5 , o] , f ( x
. x + 3 (5
ﺗﺎﺑﻊ در ] − 3 ∈ [− 5 , oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ.
. x ∈ [− 1 , 5] , f ( x) = x + 7 x − 1 (6
2
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ٨
ﺣﻞ( ﭼﻮن fﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي اﺳﺖ ،ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ .ﭘﺲ
f (5) − f (−1) 49 − 7
= 2c + 7 = =7
6 6
⇒c=o
) (6ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي از درﺟﻪ 3ﺣﺪاﮐﺜﺮ 3رﯾﺸﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ دارد.
ﺣﻞ( ﭼﻮن ﻣﺸﺘﻖ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ اي درﺟﻪ ،3ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ اي درﺟﻪ 2اﺳﺖ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ 2رﯾﺸـﻪ دارد
ﭘﺲ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ اي درﺟﻪ 3ﺣﺪاﮐﺜﺮ 3رﯾﺸﻪ دارد.
5 3
) (7ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ x + 3 x + x + 13 = oداراي ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ رﯾﺸﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﯿﺴﺖ.
ﺣﻞ( ﭼﻮن درﺟﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي ﻓﺮد اﺳﺖ ،ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ دارد.
4 2
از ﻃﺮﻓﯽ f ' ( x) = 5 x + 9 x + 1ﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اي ﻧﺪارد ،ﭘﺲ ﭼﻨـﺪ ﺟﻤﻠـﻪ اي داده ﺷـﺪه،
دﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
2n +1
) (8ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ x + ax + b = oﺑﺮاي n ∈ N , a > oدﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
ﺣﻞ( ﭼﻮن ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ اي از درﺟﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ ،ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
2n
از ﻃﺮﻓﯽ f ' ( x) = (2n + 1) x + aو ، a > oﭘﺲ ) f ' ( xﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اي ﻧﺪارد ،ﭘـﺲ
ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
5 3
) (9ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ x + x + x + 1 = oدﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
4 2
از ﻃﺮﻓﯽ f ' ( x) = 5 x + 3 x + 1ﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اي ﻧﺪارد ﭘﺲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
) (10ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ
x
و )( x > o < Ln(1 + x) < x
. 1+ x
ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ ) f (t ) = Ln(1 + nرا روي ﺑﺎزه ] xو [oدر ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀـﯿﻪ
٩ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم :ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺘﻖ
ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ را دارد .ﭘﺲ:
)f ( x) − f (o
= ) f ' (c
x−o
o<c< x
1 )Ln(1 + x
⇒ =
1+ c x
1 1 )Ln(1 + x 1
⇒c < x < = ⇒ )< Ln(1 + x
1+ x 1+ c x 1+ x
1 1 )Ln(1 + x
⇒o<c >=1 =
1+ o 1+ c x
x
⇒ < Ln(1 + x) < x
1+ x
) (11ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ.
1 1 1
( x > o), < ) < Ln(1 +
1+ x x x
1
ﺣﻞ( ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ در ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺟﺎي xﻗﺮار دﻫﯿﻢ xدارﯾﻢ:
1
1
x
1
) < Ln(1 +
1+ x
x
1 1 1
⇒ < ) < Ln(1 +
1+ x x x
) (12اﮔﺮ fﺑﺮ ﺑﺎزه ﺑﺴﺘﻪ ]1و [oﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و f (o) = oو اﮔﺮ ) f ' ( xﺑـﺮ ﺑـﺎزه ﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﺎز
)f ( x
= )g ( x
ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮ ﺑـﺎزه )1و (o )1و (oﻣﻮﺟﻮد و ﺻﻌﻮدي ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﺸـﺎن دﻫﯿـﺪ ﮐـﻪ x
ﺻﻌﻮدي اﺳﺖ.
ﺣﻞ( ﺑﺮاي o < x < 1ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ دارﯾﻢ:
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ١٠
)f ( x) − f (o
= )g ( x )= f ' (cx
x−o
o < x1 < x2 < 1 ⇒ cx1 ≤ cx2
' fﺻﻌﻮدي اﺳﺖ ) f ' ⇒ f ' (cx1 ) ≤ f ' (cx2
gﺻﻌﻮدي اﺳﺖ ⇒ g ( x1 ) ≤ g ( x2 ) ⇒ g
x
= )f ' ( x
.ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ aو bﻣﺘﻤﺎﯾﺰ دارﯾﻢ: ) (13ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ 1 + x2
1
f (b) − f (a ) ≤ b − a
2
ﺣﻞ(
1 + x2 − 2 x2 1 − x2 x2
= )f ' ( x = ≤ 1−
(1 + x2 ) 2 (1 + x2 ) 2 (1 + x2 ) 2
x2 1
2 2
≥ 2 2 2
2
) . (1 + xﻟﺬا از ﻃﺮﻓﯽ ) 2 x ≤ (1 + xﭘﺲ
1 1
= f ' ( x) ≤ 1 −
2 2
ﺣﺎل اﮔﺮ aو bﻣﺘﻤﺎﯾﺰ و دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ.
) f (b) − f (a 1
≤ ) = f ' (c
b−a 2
1
⇒ f (b) − f (a ) ≤ b − a
2
π
< o < β ≤α
ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ: ) (14اﮔﺮ 2
١١ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم :ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺘﻖ
α −β α−β
2
≤ ≤ tan α − tan β
cos β cos 2 α
ﺣﻞ( ﺗﺎﺑﻊ f ( x) = tan xرا روي ﺑﺎزه ] αو [βدر ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ.
اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ را داراﺳﺖ .ﭘﺲ:
tan α − tan β 1
=
α −β cos 2 c
1
2
ﭼﻮن β < c < αو cos xﺗﺎﺑﻌﯽ ﺻﻌﻮدي اﺳﺖ .ﭘﺲ
1 1 1
2
≤ 2
≤
cos β cos c cos2 α
ﻟﺬا
1 tan α − tan β 1
2
≤ ≤
cos β α −β cos 2 α
) (15درﺳﺘﯽ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ را ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ زﯾﺮ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ]2و [oﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ.
3 − x2
,o ≤ x ≤ 1
f ( x) = 2
1 , x > 1
x
lim f ( x) = f (1) = 1
x → 1ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﺼﻮﺻـﺎ روي ] [o , 2ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ اﺳـﺖ .از ﺣﻞ(
ﻃﺮﻓﯽ:
ﺣﻞ اﳌﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ )(١ ١٢
− x,o ≤ x ≤ 1
f '− (1) = f '+ (1) = 1 , f ' ( x) = 1
− x2 , x > 1
ﭘﺲ ﻣﺸﺘﻖ fﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﺼﻮﺻﺎ روي ) (o , 2ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ .ﻟـﺬا ﺷـﺮاﯾﻂ ﻗﻀـﯿﻪ ﻣﻘـﺪار
ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ.
) (16ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ x = 2ﯾﮏ و ﺗﻨﻬﺎ رﯾﺸﻪ در ﺑﺎزه ) (o , 1دارد.
−x
ﺣﻞ( از x = 2 − xﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ Log 2 x = − x
ﺣﺎل ﺗﺎﺑﻊ f ( x) = Log 2 + xرا روي ﻓﺎﺻﻠﻪ ) (o , 1در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ.
x
f (1) = 1 > o
1 1 1 1
⇒ f ( ) = −1 + = − < o , 1
2 2 2 fرﯾﺸﻪ اي در 2 دارد.
1 1
= )f ' ( x ⋅ +1
ﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اي ﻧﺪارد .ﭘﺲ Log 2x = x Ln2 x از ﻃﺮﻓﯽ
دﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد ،ﻟﺬا x = 2دﻗﯿﻘﺎ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ در ) (o , 1دارد.
−x
3
) (17ﻗﻀﯿﻪ رل را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ x + x − 1 = oﯾـﮏ
و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ دارد.
ﺣﻞ( اﮔـﺮ fروي ] [a, bﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ و روي ) (a, bﻣﺸـﺘﻖ ﭘـﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و )f (a ) = f (b
آﻧﮕﺎه ) c ∈ (a , bﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ . f ' (c ) = o
ﭼﻮن ﻣﻌﺎدﻟﻪ داده ﺷﺪه از درﺟﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ ﭘﺲ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ رﯾﺸﻪ دارد.
2
از ﻃﺮﻓﯽ f ' ( x) = 3 x + 1ﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اي ﻧﺪارد ،ﭘﺲ ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ رل ) f (xﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ
ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ رﯾﺸﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
١٣ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم :ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺘﻖ
) (18ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ رل ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑـﯿﻦ ﻫـﺮ دو رﯾﺸـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ e x sin x = 1