Karl Krumbacher
Albert Ehrhard
mit 3 Tafeln
München 1911
Verlag der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften
in Kommission des G. Franz'schen Verlag» (J. Roth)
Abhandlungen
ilor Königlich
vj Bayerischen
V Akademie der "Wissenschafteu
Philosophisch-philologische und historische Klasse
XXV. Band, 3. Abhandlung
Karl Krumbacher
m it 3 Tafeln
I
München 1911
Verlag der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften
in Kommission des G. Fmnz'sclien Verlags (J. Rotli)
Vorwort cles Herausgebers
(mit Einschluß des fragmentarischen Vorwortes des Verfassers).
Als Karl Krumbacher am 12 . Dezember 1909 durch einen jähen Tod seiner Lehr
tätigkeit, seiner Forschungsarbeit und seinem weiten Freundeskreise allzufrüh entrissen wurde,
lag auf seinem Arbeitstisch ein Manuskript von mehr als 1100 Seiten, das der Erforschung
der griechischen Überlieferung über einen der berühmtesten Märtyrer der griechischen Kirche,
den hl. Georg, gewidmet war. W ie mehrere seiner früheren Spezialuntersuchungen war
auch diese durch die Vorarbeiten zur Ausgabe des größten byzantinischen D ichters Romanos
veranlaßt, unter dessen Namen zwei Lieder auf den hl. Georg überliefert sind. Der Inhalt
dieser Lieder, insbesondere des ersten, wies auf einen Text der Georgsiegende hin, der
wesentlich verschieden sein mußte von den bisher durch den Druck bekannt gewordenen
Rezensionen derselben, mit Ausnahme der Fragmente des Wiener Palimpsestes. In der
Hoffnung, jenen Text zu finden, stellte Krumbacher ausgedehnte hsliche Forschungen an,
bei denen ich ihn in mannigfacher Weise unterstützen konnte. Das Hauptresultat, zu
dem sie führten, war die Auffindung des alten Volksbuches über den hl. Georg, der Grund
lage aller späteren Texte über ihn. Krumbacher wurde dadurch in den Stand gesetzt,
das von A. N. Veselovskij aus einer Wiener Hs vollständig edierte Martyrium als einen
Mischtext zu erkennen, von dem er sich entschloß, eine neue Ausgabe vorzulegen.
Sodann konnte er den Text, von dem Veselovskij nur Fragmente herausgegeben hatte, als
den vormetaphrastischen Normaltext des Martyriums feststellen, und zwar in einer inter
polierten Form, während der reine Normaltext noch ganz unediert war. Er wandte aber
seine Aufmerksamkeit auch den rhetorischen Bearbeitungen des Martyriums sowie den Lob
reden auf den hl. Georg zu, von denen er drei für seine Textausgabe auswählte. Als
weiteren Prosatext fügte er die Geschichte von der unehelichen Geburt des hl. Georg
(sog. Prochorosnovelle) hinzu. Erst nach diesen mühevollen Vorarbeiten glaubte er eine
genügende Basis für die Erklärung der zwei unter dem Namen des llomanos überlieferten
Lieder auf den bl. Georg zu besitzen, deren Text er unter Mitwirkung von P a u l M aas
kritisch herstellte, und denen er ein drittes, neben den zwei genannten in dem Romanos
codex von Patmos stehendes, anonymes Lied auf den hl. Georg hinzufügte.
Die angedeuteten Texte vereinigte er in ein erstes Kapitel seiner Abhandlung, vier
zehn an der Zahl, von denen elf bisher ganz unbekannt wareu. Ursprünglich glaubte Krum
bacher, daß zwölf dieser Texte unediert seien; später stellte sich heraus, daß die Lobrede
des Arkadios von Cypern (vgl. §§ 9 und 29) bereits veröffentlicht war. Da er aber diese
Ausgabe weder in Paris noch in München vorfand, behielt er das Enkotnion bei, was um
IV
so xuehr zu begrüßen ist, als die von Dukakis benützte Athoshs, nach einer Mitteilung
von E duard Kurt/., viele kleine Abweichungen und besonders Kürzungen aufweist, somit
eine verschiedene Rezension darstellt.
In dem Vorgefundenen Manuskripte Krumbachers waren alle diese Texte kritisch
konstituiert, und aus den beigeschriebenen Daten ergab sich, daß er sie vom 19. bis
30. November 1909 einer letzten Durchsicht unterzogen
σ
und iur den Druck fertig
Ο
gestellt
O
hatte. Bei der Drucklegung stellten sich freilich öfters Zweifel heraus, die .aber, soweit
der hsliche Tatbestand in Frage kam, durch den Vergleich mit den für alle Texte vor
handenen Weißschwarzphotos behoben werden konnten. Bei textkritischen Schwierigkeiten
hatte ich mich der Beihilfe von E du ard K u r tz zu erfreuen. Die von ihm herrührenden
wichtigsten Konjekturen habe ich mit E. K. kenntlich gemacht. Für die drei Lieder hatte
P a u l M aas die Güte, die Hss noch einmal zu kollationieren und seine schon für das
Manuskript Krumbachers beigesteuerten Konjekturen und sonstigen textkritischen Bemer
kungen zu vermehren. Seine Zusätze habe ich, um sie als solche kenntlich zu machen,
in ( ) gestellt.
Seiner sonstigen Gepflogenheit entsprechend widmete Krumbacher ein z w e ite s Kapitel
der Untersuchung der einzelnen Texte. Dieses Kapitel hat aus dem Grunde seinen großen
Umfang gewonnen, weil Krumbacher sich nicht mit der Klarlegung der von ihm zuerst
edierten Texte begnügte, sondern, sowohl die schon früher gedruckten heranzog als auch
jene Texte, die er aus äußeren Gründen nicht edieren konnte oder deren vollständige
Edition er nicht für notwendig, hielt. Dadurch wuchs die Zahl der untersuchten Texte
bzw. Textgruppen (2 Enkomien des Andreas von Kreta, 2 Predigten des Johannes Euchaites,
Synaxartexte, Liederfragniente, Kanonessammlung und Akoluthien) auf 32 au.
W ie aus den im Manuskript beigeschriebenen Daten ersichtlich ist, beschäftigte die
Fertigstellung dieses Kapitels für den Druck den trotz seines leidenden Zustandes uner
müdlichen Forscher •während seiner letzten Lebenstage. Der erste, in der fortlaufenden
Numerierung 15. Paragraph trägt den Imprimaturvermerk vom 1 . Dezember 1909. Am
10. Dezember war er beim 27. angelangt. Zwei Tage später unterlag er der schleichenden
Krankheit, die seine körperliche Konstitution in weit höherem Grade unterminiert hatte,
als seine Freunde es ahnten und als er es, dank der zähen Energie seines kraftvollen
Willens, selbst fühlen mochte! Glücklicherweise stellte sich heraus, daß die §§ 27— 46
schon früher, vom August bis Oktober 1909, entweder das Imprimatur erhalten hatten
(§§ -S, 35, 36, 3S, 42— 46) oder doch revidiert worden waren.
Das zweite Kapitel konnte daher ohne allzugroße Schwierigkeiten zur Druckreife
gebracht werden. Um diese zu erreichen, mußte eine Reihe von stilistischen und sach
lichen Unstimmigkeiten im Texte des Manuskriptes und während des Druckes selbst
beseitigt werden, was verschiedene Detailänderungen zur Folge hatte. Diese habe ich
überall stillschweigend vorgenommen mit Ausnahme von zwei fraglichen Fällen (s. u. S. 153
Anm. 2 , 220 Anm.). Sodann mußten manche Zusätze gemacht werden, besonders dort,
wo Krumbacher bei der Inhaltsanalyse der einzeluen Texte die Parallelstellen heranzog,
und bei der Darlegung der Überlieferung von verschiedenen Texten. Diese durch * kenntlich
gemachten Zusätze stehen zum Teil im Texte, meistens in den Anmerkungen der Seiten 122 ,
124, 135, 136, 138, 161, 165, 169, 173, 182, 184, 186, 187, 195, 199, 205, 209, 211,
227, 230, 235, 243, 251, 2S0 (größter Teil der Anm. 3). Die wichtigsten Beiträge von
V
Eduard Kurt/, stehen in den Anmerkungen der Seiten 126, 153, *207, 220. A u f P. Maas
entfallen, abgesehen von seiner schon im Manuskripte stehenden Äußerung zur Echtheit
des Liedes II (s. u. S. 2 G1 f.), die Bemerkungen über das Satzschlußgesetz bei Theod.
Daphnop. (S. 179 Anm.; für die jetzige Akzentuierung der dort zitierten Bibelstelle ist
weder Maas noch ich verantwortlich), bei Arkadios (S. 205 Anm. 6) und bei Theodoros
Quaestor (S. 221 Anm. 2).
Ungünstiger war der Befund des d r i t t e n Kapitels: Genealogische Konklusionen.
Es hat die letzte Vollendung, die Krumbacher ihm geben wollte, leider nicht erhalten.
Zeuge dessen sind die zahlreichen stenographischen Notizen, die dem Manuskript dieses
Kapitels beilagen, und um deren schwierige Entzifferung die Schüler Krumbachers, P a u l
M a rc (mit seiner Gemahlin), J. B. A u fh a u s e r , H. M e r t e l und F. X. D r e x l, sich in dankens
wertester Weise bemüht haben. Die dadurch gewonnenen Nachträge zerfallen in drei Gruppen.
Die erste derselben konnte unberücksichtigt bleiben, da es sich herausstellte, daß sie im
Texte Krumbachers inhaltlich schon verarbeitet war. Die zweite stellte Er<ninzuntren O O dar,
die z. T. als Ideiue Zusätze in den Text eingefügt oder in die Gestalt von Anmerkungen
gebracht, z. T. an den von Krumbacher niedergeschriebenen Text der §§ 4 7 —49 ange
schlossen werden konnten, deren Schlußpartien ich auf Grund dieser Notizen redigiert
habe (s. u. S. 28S Anm. 2 , 289 f., 291 f., 295). Die dritte Gruppe besteht aus Notizen,
die über den Text Krumbachers ganz hinausgehen und neue Gesichtspunkte eröffnen.
Die meisten beziehen sich auf den Urtext der Georgslegende und lassen erkennen, daß
Krumbacher den Dadianostypus noch näher behandeln wollte. Leider sind es aber nur
flilchtige Aufzeichnungen, die sich nicht zu einem Gesamtbilde zusammenschließen. —
Neben den Analysen des koptischen, syrischen und arabischen Textes der Georgslegende
(des koptischen auf Grund der Übersetzung von E. A. W a llis B u d g e ; der syrische wurde
ihm durch F. N au in Paris und W . W e y h , der arabische durch W . W e y h zugänglich),
zum Zwecke einer genauen Bestimmung ihres Verhältnisses zum griechischen Dadianostext,
sind es Ansätze zu einer näheren Charakteristik des alten Volksbuches über Georg sowohl
in inhaltlicher als in sprachlicher Beziehung, Bemerkungen über die Götterliste, insbesondere
Skamandros (»eiu aus einer Schulerinnerung an Homer entstandener Gott“), llber die
Wiederholungen derselben Motive und Gedankengünge, den zweifachen Versuch des Dadianos,
Georg durch Frauengunst zu verführen (W itwen- und Alexandraepisode), den echt volks
tümlichen, aber ganz unchristlichen Fluch Georgs gegen seine Feinde in seinem Schluß
gebete, den Schwur Gottes, daß er Georgs Gebet um Gnadenwirkungen erfüllen werde, die
Wendung πλείονα. ij έλάοοω τετρακόαια ετη in Wien. S. 36, 8 f. Die charakteristischen
Motive des arabischen und des syrischen Textes, von denen keine Übersetzungen im Drucke
vorliegen, habe ich auf Grund der Analysen von Herrn Dr. W. W eyh im Literatur
verzeichnis untergebracht, und was von den angedeuteten Notizen zu gebrauchen war, an
geeignet erscheinenden Stellen eingefügt. Meine eigenen Zusätze stehen auf den Seiten 290
Anm., 292 Anm. 1, 295 Anm., 297 Anm. 1 und 3, 298 Anm. 1.
Nach dem von Krumbachers Hand geschriebenen Inhaltsverzeichnis hatte er die
Absicht, ein v ie r te s Kapitel hinzuzufügen, das in fünf Abschnitten die ( 1) mythologischen
und (2) historischen Deutungen Georgs, (3) seine Kultstätten, (4) die Verbreitung seines
Namens, endlich (5) die Georgsgeschichte als Teil einer größeren Legendengruppe behandeln
sollte. In dem fertigen Manuskripte fehlten aber die Kultstätten Georgs und der letzte
VI
Abschnitt, den man besonders ungern vermißt, vollständig. Es fand sich nur eine kurze
Abweisung der mythologischen Deutung von A. v; Gutschmid: Georg = Mithra, eine aus
führlichere Besprechung der zuletzt von Vetter und Friedrich vertretenen historischen
Deutung: Georg = Bischof Georg von Alexandrien, nebst einer von P. Maas aufgestellten
Liste der ältesten Träger des Namens i^&j^ytoff-Georgius. Diese drei Stücke habe ich als
Anhang beigegeben mit einigen Zusätzen (s. u. S. 314 Anm. 1 und 2 , 315 Anm. 1,
317 Anm. 1).
Bei dieser Sachlage· kann es nicht wundernehmen, daß auch jene Stücke fast voll
ständig fehlten, die zuletzt für den Druck niedergeschrieben zu werden pflegen, die E in
l e i t u n g und das V o r w o r t .
In der Einleitung wollte Krumbacher die bisherige Erforschung des Georgsproblems
in ihren wesentlichen Zügen darstellen. In dem entsprechenden Faszikel seines Manu
skriptes waren nur die Arbeiten von Kirpicnikov und Veselovskij näher gewürdigt; außer
dem lagen zahlreiche stenographische Notizen bei. Wohl aber war ein umfangreiches
alphabetisches Verzeichnis der Literatur über den hl. Georg fast vollständig ausgearbeitet,
das die Einleitung entlasten und zugleich den Mitforscliern die mühevolle und kostspielige
Arbeit ersparen sollte, die Krumbacher sich nicht verdrießen ließ, um eine Einsicht in die
umfangreiche, wegen ihres lokalen Charakters schwer zugängliche Kleinliteratur über den
hl. Georg zu gewinnen, da das Repertorium von U. Chevalier sie ohne Kontrolle und ohne
Mitteilungen über ihren Inhalt und W ert verzeichnet.
Aus diesem Literaturverzeichnis, das ich vervollständigt habe, und mit Ililfe der
stenographischen Aufzeichnungen Krutnbachers läßt sich der Gang der Forschungsarbeit
über den hl. Georg ersehen und damit der wesentliche Inhalt der Einleitung, die Krum
bacher plante, nachkonstruieren.
Das erste Quellenmaterial lieferte A. L ip o m a n u s im Jahre 1564, indem er die Über
setzung von drei griechischen Texten (Διον,λ. Norm. Andr. H ) in sein hagiographisches
W erk aufnahm, und den ersten Versuch einer kritischen Würdigung der Acta s. Georgii
machte der Kirchenhistoriker Caesar B a r o n ius (1586). Es dauerte mehr als ein Jahr
hundert, bis D. P a p e b r o c h in dem 3. Aprilband der Acta Sanctorum (1675) neben dem
griechischen Texte von Αιοκλ. neues Quellenmaterial beibrachte, nämlich den Text Ά ρ τ ι
(griech.), Andr. I (griech.), das späte Enkomion des Gregor von Cypern (lat. und griech.)
und vier Wunderberichte (lat. und griech.). Den griechischen Text von Andr. II, den
F. Combefis einige Jahrzehnte vorher (1644) ediert hatte, überging er. In seiner Abhandlung
befaßte sich Papebroch bereits mit sämtlichen Fragen, welche die spätere Georgsforschung
bis in die Gegenwart hinein beschäftigen sollten. Sie besitzt noch heute W ert durch die
zahlreichen Notizen und Texte über den Kult des hl. Georg von den ersten Anilingen bis
in das 17. Jahrhundert. Papebroch hat auch schon nachgewiesen, daß der Drachenkampf
nicht zur ursprünglichen Georgslegende gehört, allerdings vergebens, wie die zähe Vei·-
bindung dieser „fabula“ mit dom hl. Georg bis in unsere Tage zeigt. In der Frage nach
dem historischen Kerne der Legende entschied er sich dafür, daß Georg mit dem von
Eusebius (H. E. V IH 5) ohne Namen erwähnten Märtyrer von Nikomedien höchstwahrschein
lich identisch sei und somit am 23. April 303 das Martyrium erlitten habe, während er
seine Identifizierung mit dem semiarianischen Bischof Georgios von Alexandrien in scharfer
Polemik gegen Isaak Pontanus abwics und diesem vorwarf, die Äußerungen von Baronius
mißbraucht zu haben. Am wenigsten gelungen sind seine Ausführungen über die Text
überlieferung der Georgslegende. Neben den Texten des Lipomanus, die Surius abge
druckt hatte, und denen, die er selbst veröffentlichte, kannte er freilich den schon von
Baronius erwähnten Vallicellianus sowie den in der Bibliothek der Bollandisten selbst
befindlichen Gallicanus. Da er «aber zugleich richtig erkannte, daß diese lateinischen Texte
die von dem Decretum Gelasianum verworfene Passio Georgii
O darstellten,’ schob er sie bei-
seite und wandte sein Augenmerk den „reineren“ griechischen Texten zu. In der Meinung,
der von Andr. 1 angedeutete Passiotext sei identisch mit Aioy.X., kam er zur Ansicht, dieser
• Text sei drei Jahrhunderte älter als Symeon Metaphrastes, unter dessen Namen Lipomanus
ihn bekannt gemacht hatte; der metaphrastische Text sei vielmehr der Text ΊΊρτι. Diese
unrichtige Identifizierung der Vorlage von Andr. I, die, wie Krumbacher nachweist (s. u.
S. 208), in dem Normaltext zu erblicken ist, führte ihn konsequent dazu, den Normaltext,
den er aus der Übersetzung des Lipomanus kannte, sowie die Bearbeitung des Theodoros
Dnphnopates, die ihm in einer Übersetzung aus dem Cod. Medicaeus Regis Franciae num. 148
( = Paris, gr. 1178, in dem der Autor nicht genannt wird) vorlag, als „Acta s. Georgii
recentiora et minus sincera“ einzuschätzen. Das Resultat aber war, daß er nicht nur die
ältesten griechischen Texte nicht kennen lernte, sondern auch die chronologische Reihen
folge derjenigen, deren er habhaft werden konnte, auf den K o p f stellte.
Da nun während des ganzen 18. Jahrhunderts das gedruckte Quellenmaterial nicht
vermehrt wurde, das vorliegende aber gerade die ältesten Quellen nicht umfaßte, so kann
es nicht wundernehmen, daß die gesamte Georgsliteratur des 17. und IS. Jahrhunderts, die
man bei U. C h e v a lie r , bei A. P o t t h a s t in einer kleinen Auswahl und besonders bei
B o r r o l l i verzeichnet findet, mit Ausnahme der soeben gewürdigten Abhandlung· von
D. Papebroch und der Kritik derselben durch T i l l e m o n t (1698) keinen wissenschaftlichen
W e rt besitzt. Krumbacher hat nur einen Vertreter derselben, T h . R a y n a u d (1662),
kurz besprochen und zwei andere, F i n ic c h ia r o (1658) und G. G r u e b e r (1679), nebenbei
erwähnt (s. u. Biraghi und Borrelli). Sie ist meistens apologetisch gehalten und dient
in der Regel den praktisch-kirchlichen und religiös-erbaulichen Zwecken des Georgskultes.
Diese populäre Literatur fand im Zusammenhang mit der kirchlichen Verehrung des
hl. Georg auch im 19. Jahrhundert einen großen Zuwachs. Krumbacher hat es sich viel Zeit,
.Mühe und Geld kosten lassen, um die neuesten Erzeugnisse derselben aufzutreiben, da sie
zum größten Teil noch nicht kritisch untersucht waren und die Hoffnung erweckten, daß
sie seine Arbeit fordern konnten. Diese Hoffnung wurde aber regelmäßig getäuscht: „Hat
man ein halbes Dutzend dieser populären Schriften gelesen, so kennt man Inhalt und
Richtung aller. Die Verschiedenheit von Zeiten und Ländern begründet keinen merk
lichen Unterschied zwischen ihnen; nur nach den Zwecken der Autoren wechselt der
Umfang und der Aufwand von Gelehrsamkeit. Von dem Unterschied zwischen den Original
quellen und Bearbeitungen aus zweiter utod dritter Hand haben sie alle keine Ahnung.“
„Es ist immer derselbe Typus: Erzählung des Martyriums nach dem jüngeren Diokletian
typus mit dem üblichen apologetischen E i n s c h l a g . „ E s sind Bücher, die keine Brücke
mit der Wissenschaft verbindet.“ „Sie wimmeln von Mißverständnissen, Trübungen und
Nichtigkeiten aller Art.* „Sie fügen sogar neue Motive hinzu, die in den Georgstexten
gar nicht vertreten sind, und spinnen dadurch die Legende bis in die Gegenwart fort.
So z. B. läßt Borrelli den hl. Georg mit dem Segen seiner Mutter nach Jerusalem wall-
VIII
fahrten, das kaiserliche Dekret dem Feuer übergeben.“ „Sie können oline den mindesten
Schaden für die Wissenschaft in eine große Kiste gepackt und in den Schlund des Aetna
geworfen werden; das Georgsproblem würde im Gegenteil dadurch von vielem überflüssigem
Ballast befreit werden.“ Krumbacher hat sich daher auch damit begnügt, einige derselben,
französische (s. Caron 1866, D a rc h e 1866, Benou 1875. L e n o ir e 189G), italienische
(s. B ir a g h i 1889, B o r r e l l i 1903, C o n fo r ti 1903), englische (s. C la p to n 1903, G ordon
1907) zu charakterisieren. In deutscher Sprache konnte er so gut wie nichts dergleichen
auftreiben. Die Flugblatt-Literatur für Wallfahrten, Kirchenfcierlichkeiten u. dgl. hat er
natürlich fast gar nicht berücksichtigt; diese Kleinliteratur hat nur W ert „als Zeugnis für
das unverwüstliche Fortleben der Georgsverehrung.“ Dali es übrigens im 19. .Jahrhundert
neben der frommen und kirchlichen Georgsliteratur auch eine unfromme und kirchenfeind
liche gab, die nicht wissenschaftlicher war als jene, hat Krumbacher an dem Beispiel von
G. B e n n ic i (1869) zur Geuüge gezeigt.
Das 19. Jahrhundert erwies sich indes auch für die Georgsfrage als das Jahrhundert
der kritischen Geschichtsforschung. Es bedeutete einen wesentlichen Fortschritt für sie,
als D. D e t le fs e n den Wiener Palimpsest mit seinen unschätzbaren Fragmenten des ältesten
Volksbuches über den hl. Georg entzifferte und 1858 publizierte. Nach und nach erschien
eine Reihe von nichtgriechischen Georgstexten, zwei lateinische (Gail. 1874, Sangall. 1S75),
einige slavisclie (zuletzt 1876), ein koptischer (1888), ein syrischer (1S90), fünf weitere
lateinische (von M. H u b er ediert 1906), ein arabischer (1907), und jüngst wurde der
schon 1849 veröffentlichte armenische Text durch den Bollandisten P. P e e t c r s allgemein
zugänglich gemacht. Gerade der wichtigste Zweig der Georgstexte, der griechische, wurde
aber nicht in entsprechender Weise erforscht. Zu den bereits erwähnten Texten in den
Acta SS. kamen nur folgende hinzu: der bis zum Jahre 1909 in Westeuropa unbekannt
gebliebene kontaminierte Text, den der Mönch Kosmas 1880 aus einer Athoshs herausgab
(s. u. S. 168), die von A. N. V e s e lo v s k ij 1880 edierten Texte (s. oben S. III), die zwei
Predigten des Johannes Euchaites (1881), das bis 1909 unbeachtet gebliebene Enkomion
des Arkadios von Cypern (s. oben S. III), endlich die von R y s t e n k o 1909 edierten zwei
Texte über das Drachenwunder.
Infolge dieser ungenügenden Erforschung des griechischen Textmaterials konnten die
Arbeiten von A. K ir p ic n ik o v (1879), A. N. V e s e lo v s k ij (1880), A. D illm a n n (1887),.
F. V e t t e r (1S96) und J. E. M a tz k e (1902— 1904) über die Überlieferung und die Genea
logie der Georgstexte nicht zu abschließenden Resultaten gelangen. Was Kirpicnikov und
Veselovskij insbesondere angeht, so „haben sie sich ihr Ziel viel zu weit gesteckt, indem
sie nicht nur die slavische, sondern auch die ganze übrige internationale Filiation der
Texte aufklären wollten. In Wahrheit haben sie über kein Gebiet der Georgsüberlieferung
so viel Licht verbreitet, als man nach dem eminenten Aufgebot von Arbeit und Wissen,
das ihre Bücher verraten, erwarten sollte. ,Qui trop embrasse, mul etreiut\ Übrigens ist
Veselovskij gerade in den genealogischen Grundfragen nicht viel über seinen unmittelbaren
Vorgänger hinausgekommen. Im Grunde gilt von seinen genealogischen Ausführungen
(S. 19 ff.) dasselbe, was er von Kirpicnikov sagt (S. 44), daß er zu den Fragen mehr
anrege als sie löse. Wenn beide Untersuchungen zugleich an einer gewissen Unsicherheit
im einzelnen und einer abschreckenden Undurchsichtigkeit der Anlage und Beweisführung
leiden, so rührt auch dieser Mangel von der falschen Fragestellung her, die zu sehr auf
IX
einzelne späte, namentlich slavisclie Reflexe hinblickt und die griechischen Quellen nur
in ausgewühlten Stücken und nur accessorisch beizieht. Die in Rußland und bei den
Südslavcn tief eingewurzelte Sitte, bei solchen Untersuchungen einseitig die heimischen
Denkmäler ins Auge zu fassen und sich mit der Auffindung einzelner Parallelen aus der
griechischen Überlieferung zu beruhigen, tritt auch hier recht unliebsam hervor. Von
neuem Material hat Kirpicnikov so gut wie nichts beigebracht; Veselovskij gibt zwar
einige Inedita, aber für die Herstellung eines lesbaren Textes hat er seinen Nachfolgern
das meiste zu tun übrig gelassen. Seine Ausgabe des Haupttextes, die auf der sorglosen
Abschrift eines Anfängers beruht, wimmelt von Fehlern aller Art. Ein gemeinsamer Haupt
fehler beider Forscher bestellt darin, daß sie die Texte schon als bekannt voraussetzen
und ihnen ganz bestimmte Bezeichnungen, wie z. B. ,kanonisch1, ,apokryph4, geben, die
gänzlich in der Luft schweben.“ Höher schätzte Krumbacher die Arbeiten von Vetter,
Matzke und Zwierzina ein, auf die er in seiner Abhandlung öfters verweist.
Die Erforschung der ältesten griechischen Georgsüberlieferung lehrte Krumbacher
auch die Hypothesen über Kern und Sinn der Georgslegende, die nach dem Vorgänge von
A . v. G u tsch m id (1861) in den letzten Jahrzehnten aufgestellt wurden, sehr bescheiden
zu werten. „Die Frage nach dem Kern der Legende hat besonders viel Unheil angerichtet.
Hier ließen sich bedeutende Forscher zur Aufstellung kühner, schwindelerregender Hypo
thesen, zu luftigen Konstruktionen hinreißen, statt zuerst die realen, trockenen Vorfragen
der ältesten Überlieferung im Detail zu erklären. Es ist eben bequemer geistreiche
Hypothesen aufzutürnien, als mit der zeitraubenden und mühevollen Vorarbeit der Durch
suchung des handschriftlichen Materials sich abzuquälen. Man hat das Pferd beim Schwanz
aufge/.äumt!“ Von den mythologischen Deutungen hat er diejenige von A. v. Gutschmid,
wie schon erwähnt, kurz abgewiesen (s. u. S. 303 f.). Über zwei weitere: Georg = Horus,
vertreten von C le rm o n t-G a n n e a u , und Georg = Perseus, aufgestellt von N . G. P o l i t e s
(1872), wiederholt von E. S. H a r t la n d (1896), konnte sich Krumbacher nicht näher äußern
(s. u. S. 297); es unterliegt aber keinem Zweifel, daß er sie abgelehnt hätte, schon aus
dem Grunde, weil sie den Drachenkampf als ein ursprüngliches Motiv der Georgslegende
voraussetzen, während er zu den ganz späten Neubildungen gehört (s. u. S. 296 ff.).
W as die vierte Deutung betrifft: Georg = Tammüz in der Nabatäischen Landwirt
schaft, so genügt das in dem Literaturverzeichnis zu der Schrift von S. B a r in g - G o u ld
(1877) Gesagte.
Von den zwei alten historischen Deutungen der Georgslegende: Georg = anonymer
Märtyrer in Nikomedien zu Beginn der Diokletianischen Christenverfolgung (Eusebius, H. E.
V I I I 3), und Georg = Bischof Georg von Alexandrien, wurde die letztere von D e tle fs e n
(1858) wieder aufgegriffen, von V e t t e r (1S96) angenommen und von J. F r ie d r ic h (1899)
ausführlich begründet, mit dem Erfolge, daß die Frage nach dem historischen Kern der
Georgslegende gelüst schien (s. u. S. 304 ff. und das Literaturverzeichnis). Die Identi
fizierung von Georg mit dem Mönch Iielpidius, die H. T h u r s t o n (1S92) vorgetragen
hatte, konnte nicht dagegen aufkommen.
Das war der Stand der Georgsforschung, als Krumbacher aus dem eingangs erwähnten
Grunde unter die Georgsforscher trat. Über den Anlaß und das Ziel seiner Arbeit bat er
sich selbst in dem Fragmente seines V o r w o r t e s ausgesprochen, das folgenden Wortlaut hat:
„Diese Verse, die im altehrwürdigen Palazzo di S. Giorgio zu Genua dem Bild des
als Drachentöter dargestellten Heiligen beigefügt sind, mögen auch den folgenden Blättern
zum Geleite dienen. Freilich mit dem Drachenkampf, einer erst seit dem zwölften Jahr
hundert auftauchenden Episode, haben sie nichts zu tun. W as sie bezwecken, ist die Klar
stellung der ältesten griechischen Überlieferung über das Leben und Leiden des hl. Georg.
So unglaublich es lauten mag: Der siegreichste und ruhmvollste aller Märtyrer, neben
Nikoluos der einzige Heilige, der im Morgenlande ebensoviel gefeiert wird wie im Abend
lande, der Patron zahlloser Kirchen, Klöster, Krankenhäuser und sonstiger frommen oder
wohltätigen Anstalten, der ehrwürdige Schutzherr ganzer Länder und glänzender Ritterorden,
ist trotz der ganz unübersehbaren Groß- und Kleinliteratur, die man ihm gewidmet hat,
gerade nach der wichtigsten Seite hin noch wenig aufgeklärt. Das ist die g r i e c h i s c h e
Ü b e rlie fe ru n g . Sie steht an der Spitze der gesamten übrigen Überlieferung. Der hl. Georg
ist, wenn auch über seine Person Dunkel herrscht, zweifellos aus einem griechischen oder
gräzisierten Gebiet hervorgegangen, und Erzählungen über sein Lebeh und Leiden sind
zuerst in griechischer Sprache verbreitet worden. Daß in unserer Kenntnis der griechischen
Berichte über den hi. Georg trotz des Fleißes mehrerer Jahrhunderte eine große Lücke
klafft, dessen bin ich durch einen Zufall inne geworden. In einem für das Georgsfest
bestimmten Liede des griechischen Kirchendichters Romanos, der unter Kaiser Justinian
schrieb, stieß ich auf einige merkwürdige, nur dunkel angedeutete Einzelheiten, die aus
der landläufigen griechischen Georgsliteratur, den Martyrien und Lobreden, die in den
Acta Sanctorum und in der griechischen Patrologie von Migne gedruckt sind, nicht zu
erklären waren. Ganz unklar blieb namentlich die Anspielung auf eine hungernde Witwe.
Ich hatte schon die Hoffnung aufgegeben, die Quelle dieser Geschichte zu finden; da fielen
mir in elfter Stunde zwei erst in neuerer Zeit verölientlichte alte lateinische Passionen
des Heiligen in die Hand. Sie brachten die Lösung des Rätsels, eine sehr eigenartige
Erzählung über eine arme W itw e, die Georg durch ein Wunder speiste. Daß Romanos
als stoffliche Grundlage seiner Lieder keine lateinischen Passionen benützt hat, ist über
jeden Zweifel erhaben. Also muß es zu seiner Zeit wenigstens e in e griechische Georgs
legende gegeben haben, die die Witwengeschichte und die übrigen im Liede vorkonmienden
und in den lateinischen Passionen wiederkehrenden, in den bekannten griechischen Prosa
texten aber fehlenden Details enthalten hat. TJm diesen griechischen Text oder eine Spur
desselben zu finden, entschloß ich mich, alle erreichbaren, nur in Handschriften erhaltenen
griechischen Georgstexte zu durchforschen. Nach vielen Enttäuschungen fand ich im
Oktober 1907 die ganze Witwengeschichte in einer äußerlich unscheinbaren späten grie
chischen Handschrift der Pariser Nationalbibliothek. Später fanden sich noch andere
derartige griechische Texte, die sich immer deutlicher als Reste eines uralten griechischen
Volksbuches über den hl. Georg offenbarten, das sowohl dem Romanos als den Ver
fassern der erwähnten lateinischen Passionen wie auch den Autoren einiger orientalischen
Georgsgeschichten als Grundlage gedient hat. Auch andere bisher übersehene griechische
Georgstexte tauchten aus dem Staube der Handschriftensammlungen auf, und so ergab
sich im Laufe der Arbeit, die immer weitere Kreise zog, allmählich die Notwendigkeit,
XI
die verwandtschaftliche Stellung all der neuen Texte zu den schon früher bekannten
griechischen wie auch zu den lateinischen, syrischen, koptischen, arabischen, armenischen
und slavischen klarzustellen und so aus dem Wüste von Martyrien, Lobreden und all ihren
mannigfaltigen Bearbeitungen und Übersetzungen den ursprünglichen Kern der alten
Georgsgeschichte lierauszuschälen.
Da die Handschriftenkataloge und die in der Hilfsliteratur zerstreuten Angaben nicht
ausreichten um die Texte aufzufinden, und noch weniger um sie zu identifizieren, so war
ich genötigt, um dem Ziele näher zu kommen, mehrere große Studienreisen zu machen.
Zur Ersparung von Zeit und zur Erreichung möglichst großer Genauigkeit in der W ieder
gabe der überlieferten Wortlaute habe ich im weitesten Umfange das Hilfsmittel der Photo
graphie, besonders der billigen Prismaaufnahmen angewandt, deren eminente Bedeutung für
alle philologisch-historischen Forschungen ich bei der ganzen Arbeit immer höher schätzen
lernte. Trotz aller lleisen und aller Bestellungen der hübschen Weißschwarzphotos, bei
deren Eutrollung so oft ,der ganze Himmel zu mir niederstieg1, wäre mir die Aufnahme
des handschriftlichen Tatbestandes in dem vorliegenden
ο
Umfange
Ο
unmöglich
Ö
gewesen ohne
O
Satz: ,W o Rauch ist, ist Feuer1, g ilt auch hier. Auch wenn wir die alte Legende als
bloßen Rauch betrachten, so müssen w ir aunehmen, daß dieser Rauch durch ein Feuer,
eine historische Persönlichkeit Georg, veranlaßt worden ist. Es ist freilich unmöglich,
einen streng wissenschaftlichen Beweis dafür zu erbringen; ebenso unmöglich ist es aber,
zu beweisen, daß ein Märtyrer Namens Georg nicht existiert hat. Für die Praxis der
Kirchen, den Kalender, die Festfeier, die Benennung der dem hl. Georg geweihten Tempel,
Klöster, Krankenhäuser, Ritterorden und die Träger seines Namens ist die Frage gl eich-
ffilticr.
Ο Ö
Hier Dg ilt eine A r t Gewohnheitsrecht.“
M it diesem Satze bricht das Vorw ort ab!
Zahlreiche stenographische Aufzeichnungen lassen ersehen, daß Krumbacher sich in
seinem Vorworte noch über die M e t h o d e , die er bei der Untersuchung der Georgstexte
befolgt hatte, aussprechen wollte. Es geht daraus hervor, daß er es als eine unumgäng
liche Notwendigkeit betrachtete, jeden einzelnen T ext in seine einzelnen Motive aufzulösen
und sich nicht, wie seine Vorgänger, besonders Vetter und Matzke, es taten, mit der
Angabe der wichtigsten Motive zu begnügen. Von der hausbackenen Aufteilung eines
jeden Textes in seine (numerierten) einzelnen Motive und der jedesmaligen Feststellung
des durch diese ausführliche Analyse gewonnenen Tatbestandes dürfe weder die Geduld
probe abhalten, die sie sowohl für den Verfasser als für den Leser bedeute, noch die
Angst pedantisch zu erscheinen. Dem V orw u rf der Pedanterie hat übrigens Krumbacher
schon dadurch den Boden entzogen, daß er diesen Grundsatz nicht rein mechanisch
anwandte, sondern den Verhältnissen eines jeden Textes anpaßte und daher die Analyse
der sekundären Texte kürzer gestaltete (unter ständiger Hervorhebung der charakteri
stischen Eigenarten uud Abweichungen sowie der Erwähnung aller Eigennamen) als die
jenige der einzelnen Redaktionen des alten Volksbuches. Die von Krumbacher in der
besagten Weise angewandte Methode gibt seiner Arbeit eine Bedeutung für die hagio-
graphische Forschung, die geradezu als vorbildlich zu bezeichnen ist. Sie ist auch bereits
von dem Verfasser der soeben erschienenen Schrift über das Drachenwunder des hl. Georg,
Dr. J. B. Aufhauser, dem ich die Korrekturbogen der Arbeit seines verewigten Lehrers
zur Verfügung gestellt habe, tatsächlich zum Vorbilde genommen worden.
Ebenso scharf als die Methode der Motivenanalyse betont Krumbacher in seinen
stenographischen Aufzeichnungen den Grundsatz, daß kein bestimmter T ex t a priori als
Basis für die Ermittelung des Urbestandes der Georgslegende angenommen werden dürfe
(gegen Matzke); es müßten vielmehr die einzelnen Texte ohne jedes Vorurteil miteinander
verglichen werden, um erst auf Grund ihres gegenseitigen Verhältnisses ihre Stellung in
der Genealogie der Georgsüberlieferung zu bestimmen, die ja gerade von einem bestimmten
Motive, wie z. B. von dem Motiv des Eisentores, das Matzke ganz übersehen hat, positiv
oder negativ abhänge. E r lehnte daher die nach dem Vorgänge der beiden russischen
Georgsforscher von Matzke, Huber u. a. angenommene Bezeichnung ,Apokryphe Akten'
ab, auch aus dem Grunde, weil sie ganz verschiedenartige Texte zusammenschließt und
prinzipiell verschiedene Schichten der Überlieferung zusammenwirft. W ie ein Blick auf
das Inhaltsverzeichnis lehrt, bezeichnete er im ersten und zweiten Kapitel seiner Schrift
die einzelnen Texte nach literarischen Gesichtspunkten bzw. nach ihren Anfangsworten
und reihte sie erst in den »Genealogischen Konklusionen' des dritten Kapitels in die ver
schiedenen Typen ein, zu denen sie gehören.
XIII
Auch darin wird man Krumbacher Recht geben, daß er die ursprünglich durch-
gei'ührte Einteilung der Texte in einzelne Kapitel wieder auigab. E r tat es besonders
aus dem Grunde, weil die Kapitelzahlen in einem Texte die falsche Vorstellung erweckt
hätten als liefen sie parallel zu den Nummern der Analyse desselben Textes, was bei dem
verschiedenen Reichtum der einzelnen Kapitel an Motiven unmöglich gewesen wäre. Noch
schlimmer hätten Kapitelzahlen gewirkt, wenn sie so aufgefaßt worden wären, als ob die
Kapitelzahlen in einem Texte denselben Inhalt in dem entsprechenden Kapitel anderer
Texte anzeigen sollten.
W as die Editionsmethode selbst betrifft, so hat Krumbacher in dieser Textausgabe
das eklektische System befolgt, dem er in seinen Miscellen zu Romanos S. 71 ü‘. das W o r t
geredet hat. Daß die einzelnen Redaktionen des Volksbuches für sich ediert werden mußten,
obgleich sie auf einen Urtext zurückgehen und sehr oft miteinander übereinstimmen, war
von vornherein klar. Ihre Edition war relativ leicht, da für die einzelnen Volksbücher
nur je eine Hs in Frage kam. Es wäre vorteilhafter gewesen, wenn Krumbacher auch
das Venezianer Volksbuch (s. u. S. 16 if.) vollständig ediert hätte. In bezug auf die
übrigen Texte fragt sich, ob Krumbacher bei der Anwendung des eklektischen Verfahrens
nicht zu weit gegangen ist. Es steht außer Zweifel, daß namentlich die Ausgabe der
Bearbeitung des Theodoros Daphnopates (s. u. S. 59 ff.) viel gewonnen hätte, wenn sie
nicht fast ausschließlich auf eine Ils basiert worden wäre. Es ergeben sich auch innere
Unregelmäßigkeiten dadurch, daß für die Textkonstitution des Enkomious des Theodoros
Quaestor alle bekannten Hss herangezogen wurden (s. u. S. 218 ff.), während der S. 78 fi*.
gebotene T ext der Homilie des Arkadios von Cypern nur auf einer der Krumbacher bekannt
gewordenen IIss beruht.
Vergleicht man nun die Arbeit Krumbachers über den hl. Georg, aufs Ganze gesehen,
mit denen seiner Vorgänger, einschließlich derjenigen Delehaye’s in seinen Legendes grecques
des Saints Militaires, die während ihrer Komposition erschien (1909), so überzeugt man
sich leicht davon, daß es ihm Vorbehalten blieb, der Georgsforschung eine wissenschaft
liche Basis zu geben, die ihr bis zur Stunde fehlte. Das erreichte er 1. dadurch, daß er
sich auf die griechische Überlieferung über den hl. Georg beschränkte, diese aber bis in
ihre ersten Anfänge und bis hinauf zu ihren ältesten Zeugen verfolgte, 2 . durch den
Nachweis, daß die Urüberlieferung über den hl. Georg in griechischer Sprache fixiert wurde
(s. u. S. 285 ff.), 3. durch die Einreihung der zahlreichen griechischen Georgstexte in ihre
chx’onologische Entwicklung, die vom V . bis zum X V . Jahrhundert sich erstreckt, 4. end
lich durch die Feststellung der drei Typen (Dadianostypus, alte Diokletiantypen, jüngere
Diokletiantypen), auf welche die von ihm behandelten Texte sich verteilen. Für die
Gewinnung des dritten Hauptresultates erwies es sich als eminenter Vorteil, daß Krum
bacher sich im Besitze der oder des Liedes des Romanos auf den hl. Georg befand.
Besonders das Lied I bildete durch seine eigenartigen Motive nicht bloß den Ausgangs
punkt für seine von E rfolg gekrönten Bemühungen um die Wiederauffindung der ältesten
Textform der Georgslegende; es bedeutete auch nach der definitiven Fixierung der Lebens
zeit des Romanos in das justinianeische Zeitalter, neben dem Wiener Palimpsest (dessen
genaue Datierung vorläufig nicht zu erreichen ist), den festen Punkt in dem flutenden
Durcheinander der undatierten und in engeren Grenzen undatierbaren zahlreichen älteren
Redaktionen der Georgslegende. Krumbacher war sich übrigens bewußt, daß die Aufgabe,
XIV
welche die Erforschung der griechischen Überlieferung über den hl. Georg darstellt, durch
seine Abhandlung nicht erledigt sei. „Manche Arbeit bleibt hier noch zu leisten! Das
kann auf den ersten Anliieb unmöglich geschehen, wenn diese Schrift in absehbarer Zeit
überhaupt erscheinen soll“ : so lautet einer seiner flüchtig geschriebenen stenographischen
Zettel! Es blieben ihm zunächst zwei Enkomien auf Georg aus dem 14. Jahrhundert
unbekannt, die Nikephoros Gregoras, der seine Lobrede zugleich Denietrios und Theodoros
Stratelates widmete (die einzige Hs derselben befindet sich in der Bibliothek des Grafen
von Leicester in Holkham cod. 91 saec. X V I fol. 512r— 517'), und Nilos, den Erzbischof von
Rhodos (in derselben Bibliothek cod. 90 saec. X V fol. 333r— 337v), zu Verfassern haben.
Noch zu untersuchen sind sodann die von Krumbacher nicht erwähnten fragmentarischen
G e o rg stex te, die in einer Reihe von Hss vorliegen. Einige derselben konnte ich übrigens
auf Grund der von ihm edierten Texte bereits mit Sicherheit identifizieren.
Es sind folgende:
1 . Cod. Angelic. gr. 46, saec. X I I — X III, fol. 170— 185 — T h e o d o r o s D a p h n o p a te s .
2 . B e s a n g , Öffentl. Bibi. cod. 42, Perg., saec. X IU , fol. 141v = G e b u r t s g e s c h ic h t e .
3. Cod. Messan. 1. saec. X II, fol. 1— 27v = T h e o d o r o s D a p h n o p a te s .
4. Cod. Oxon. Aedis Christi 77, saec. X V , fol. 2S9— 312v = Δ ιο χ λ .
5. Cod. Vatic. gr. 2112, saec. X I, fol. 67— 71 = N orm .
philologischen Akribie, dessen textkritische \7orscliläge und sonstige Bemerkungen sehr oft
mit denen von E. Kurtz übereinstimmten.
Besondern Dank schulde ich der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften,
die mir die Herausgabe der letzten Arbeit ihres hochverdienten Mitgliedes anvertraute,
der reifsten Frucht seiner Spezialforschung, wenn auch ein herbes Geschick Krumbacher
daran gehindert hat, ihr den ganzen äußeren Umfang und die innere Vollendung zu
geben, die ihm vorschwebten. Dieser Auftrag gab mir die willkommene Gelegenheit, dem
verewigten großen Gelehrten und edlen Menschen über das Grab hinaus einen Freundschafts
dienst zu erweisen!
Albert Ebrhard.
XVI
Literaturverzeichnis
(zugleich Verzeichnis der Abkürzungen).
2. Nichtgriechische T e x te .
A th . — Ä t h io p is c h e r Text (eine späte Übersetzung aus dem Arabischen). — Er ist m. W.
noch nicht ediert. Vgl. Budge S. X I I und X X V III.
A ra b . — A r a b is c h e r Text (aus dem Syrischen übersetzt?). — Vorläufige Mitteilungen bei
D illm a n n S. 353 ff. und B u d g e S. X X V III. Ein vollständiger Text erschien erst vor
kurzem, leider ohne Übersetzung: Recension arabe du martyre de St. Georges ed. par
L o u is C h e ik h o . in der Zeitschrift Al-Machriq 1U (ßoyrouth 1007) 414— 420. Eine
Analyse des Textes verdanke ich der nie versagenden Polvglottie des Dr. W. Weyh.
*Die charakteristischen Motive desselben sind folgende:
1. Dadianos,
2. im Lande Mossul.
3. Veziere statt der 72 Könige (also umstilisiert).
4. Georg wird in einen Brunnen geworfen.
5. Br wird gefesselt und auf den Gipfel eines Berges geworfen.
G. Engelerscheinung: Georg werde viermal getötet werden.
7. Georg wird in einem Gefäß mit Naphtha verbrannt.
8 . Das Holz des Thrones des Dadianos wird belaubt.
9. Totenerweckung: 10 Männer, 5 Frauen, 2 Kinder (der Name des einen Auferweckten
und die Zahl der Jahre fehlen).
10. Georg wird zu einer alten hinfälligen Frau, die seit Jahren Witwe war, gebracht
(Verwässerung).
11 . Baum mit Früchten, von denen Georg und die alte Frau essen (alles übrige fehlt).
12 . Georg geht in den Palast zu König und Königin und liest das Evangelium.
13. Die Königin (der Name fehlt) wird in vier Stücke zerschnitten.
14. Das Verfluchungemotiv fehlt; doch kommt ein Strafgericht vom Himmel: Feuer und
Verbrennung der Ungläubigen.
Arm . — A rm e n is c h e r Text. — Er ist von den Mechitaristen in einer Festschrift hernusgegeben,
Venedig 1849, aber leider von der Forschung ganz übersehen worden. Das Verdienst
auf seine Bedeutung hingewiesen und ihn durch eine lateinische Übersetzung weiteren
Kreisen zugänglich gemacht zu haben, gebührt P. P e e t e r s S. J., Une Passion armenienne
de S. Georges, Anall. Boll. 28 (1909) 249— 271 (mit gut orientierender Einleitung).
*Vgl. meine Notiz in BZ. 19 (1910) 616 f.
Gail. — Lateinischer Text des Codex G allican u s. — Ediert von W illi. A r n d t, Berichte
über die Verhandlungen d. Kgl. Sächs. Ges. d. Wiss. 26 (1874) 49 — 70 (mit Einleitung
S. 43— 48).
Kopt. — K o p tis c h e r Text. — Die französische Übersetzung eines koptischen Textes der
Passio edierte E. A m e lin e a u , Contes et roumne de l’Ügypte chrdtienne (2 tomes, Paris,
E. Leroux 1888), in tome I I 167— 216; ebenda S. 217 — 263 französische Übersetzung
von neun Wundern des hl. Georg aus derselben Hs. Über die Amdlineau bekannten
koptischen Hss vgl. Amelineau, Actes S. 247 (s. u.). Unabhängig von Amelineau
edierte den koptischen Originaltext der Passio und der neun "Wunder mit englischer
Übersetzung E. A. W a l l i s B u d ge, The martyrdom and miracles of Saint George of
Cappadocia. The Coptic texts edited with an English translation, London, D. Nutt 1888.
Die Texte scheinen fast ganz identisch zu sein; ich bemerkte nur unwesentliche
Abweichungen; z. B. ist die Zahl der Könige bei Atndlineau 80 (S. 169), bei Budge
(S. 204) 70 (mit Varianten); der Diener Georgs heißt bei A. (S. 215) Synkratos, bei B.
(S. 235) Pasikrates. — Ich zitiere nach Budge’s Ausgabe.
La t. — L a t e in is c h e Texte, bes. Gail, und Sang. — S. diese.
Monac. — Lateinischer Text des Codex M on acen sis lat. 3514 saec. V II. — Ed. M. H u b er
(s. unten s. v.) S. 20— 29.
M on a c .2 — Lateinischer Text des Codex M on a cen sis lat. 2552 saec. X II. — Ed. M. H uber
( 8. unten s. v.) S. 39— 57.
XIX
•1. Auftreten Georgs. Aus vornehmem Geschlecht aus Kappadozien. Verteilung seiner
Habe an die Armen. »Ich bin Christ, fürchte nicht die heidnischen Götter, glaube
an den alleinigen Gott, seinen Sohn und den hl. Geist.“ Dadianos rühmt seine
Götter Apollon, Herakles, Serapis, Poseidon.
5 . Der Stratelates Magnentios fragt Georg nach seiner Heimat. Antwort: „Ich bin
Christ; mein bürgerlicher Name ist Georg.“
6 . Aufforderung des Königs an Georg zu opfern. Weigerung Georgs. Der König
befiehlt, ihn zu martern (Glieder lösen, Rad u. s. w.).
7. Kurze Gebete Georgs. Er wird in zehn Teile zerteilt. Preis der heidnischen
Götter durch Dadianos, Magnentios. den König von Misrin und den König Traqlimi.
8 . Erscheinung Christi mit Engeln (Gabriel).
9. Wiederauftreten Georgs vor Dadianos; Antoninos und seine τάζις bekehren sich
und werden von Dadianos bestraft.
10. Einsperrung Georgs in das Gefängnis und Engelerscheinung.
11 . Vergleich der Götter und der Heiligen.
12. Marter mit einer Peitsche.
13. "Wunder mit den 40 Thronen. Dadianos schreibt cs seinen Göttern zu. Georg zurück
in das Gefängnis.
14. Tof.enerweckung. Name des einen Erweckten: Jubala.
15. Die anne "Wittwe: Geschichte vom Brot, von der sprossenden Säule und ihrem
kranken Sohn.
16. Neues Verhör Georgs. Sein fingiertes Versprechen zu opfern. Austreibung des
Geistes aus dem Apollobild.
17. Bekehrung Alexandras durch Georg (das Anstößige fehlt).
18. Uinrichtung Alexandras.
19. Verurteilung Georgs. Sein Schlußgebet (ohne Fluch). Seine Enthauptung.
20. Subscription des Pasikrates (s. oben).
In dem syrischen Text fehlt somit eine Reihe von Motiven des griechischen Dadianos-
fcypus (s. unten S. 310). Ein definitives Urteil über seine Stellung in der Georgsüber
lieferung kann jedoch, da Bedjan die beiden Rezensionen nicht auseinandergehalten hat,
erst auf Grund einer kritischen Ausgabe gefällt werden, für die besonders die Hs des
British Museum Add. 17.205 in Betracht kommt. Fol. 1— 22 dieser Hs datiert "Wright
in das VI. Jahrhundert; Fol. 23 — 30, auf denen der Georgstext stellt „is in a less elegant
and somewhat later hand“ . Anfang und Ende der zwei anderen llss des Brit. Mus.
Add. 14.734, saec. X I, fol. 177 — 193; Add. 14.735, saec. X II, fol. 165 — 171 stimmen,
wie Herr F. Nau konstatierte, mit der Ausgabe Bedjanu überein.
V a ll. — Lateinischer Text des Cod. V a llic e llia n u s III, saec. X I. — Ich benützte Weißschwarz
photos, die mir mit seiner Transscription P. Michael Huber O SB . Metten, der den
Text edieren wird, in liebenswürdiger Weise zur Verfügung stellte. Vgl. Baronius
(u. S. X X I I I ) ; Papebroch, Acta SS., Aprilis I I I S. 101 a; Zarncke I S. 48; II S. 257.
II. Hilfsliteratur.
A c t a SS. — A c t a S an ctoru m , Aprilis, tomus I II, Antverpiae 1675. — Im la te in is c h e n Teile
S. 100 — 117 Abhandlung über den hl. Georg; dann S. 117 — 123 Text aus Lipomanus
und Surius (Diocletianus); S. 123 — 131 Encomium von Gregor von Cypern (Solent
oratores); S. 132 — 163 Analecta de reliquiis, miraculis et patrocinio S. Georgii Megalo-
martyris; S. 163—'164 De SS. Vallerio et Anatolio, Protoleone et Athanasio martyribus
apud Graecos; de SS. Glycerio, Donato et Theriuo martyribus apud Graecos (vgl. unten
S. 246 f., 279 f.). — Itn g rie c h is c h e n Teile S. I X — X V Text ΔιοκΙ.\ S. X V — X X
Text Ά ρ τ ι ; S. X X — X X V Andr. I ('Ώ7.ίος μέν έκάοτης) ; S. X X V — X X X I V Λόγος des
Gregor von Cypern; S. X X X V — X L V 4 Wunder des hl. Georg: 1. Οί τω ν αυτών δωρεών
XXI
kntupf Georgs in der gricchisclicn Volkspoesie bzw. in der lateinischen Poesie des
Mittelaltcrs und über die Darstellungen desselben in der byzantinischen bzw. abend
ländischen Kunst hinzugefügt hat. Da er über die byzantinische Darstellung auf Tafel V
im Texte nicht epriebt, so füge ich ergänzend hinzu,' daß dieses Bild aus dem Kloster
τον τιμ ίον Π ροδρόμ ου in der Nähe von Verria (dem alten Berroia) stammt, dessen
Vorsteher es mir im September 1909 schenkten. Ich habe cs meinerseits dem Verfasser
geschenkt. Er hätte sich nichts vergeben, wenn er in seinem Vorworte klipp und klar
gesagt hätte, daß Krumbacher, der mitten in der Georgsarbeit stand, als Aufhauser in
sein Seminar eintrat, der aber das Drachenwunder von seiner Darstellung ausgeschlossen
hatte, ihm dieses Thema stellte. Er hätte sich nicht bloß nichts vergeben, sondern
einfach eine Dankespflicht erfüllt, wenn er die wesentliche Förderung anerkannt hätte,
die seine Arbeit dadurch erhielt, daß ihm die Bogen 1— 35 der Krumbacherschen Arbeit
vor ihrem Erscheinen zur Verfügung gestellt wurden. Die lakonische Notiz in der
Literaturangabc S. X I genügt dafür nicht. Aus der Durchsicht der Korrekturbogen
Krumbachers hätte er zugleich ersehen können, mit welch peinlicher Sorgfalt Krumbacher
zwischen dem unterschied, was er durch seine eigene Forschungsarbeit erkannte, und
dem, was er der Beihilfe anderer zu verdanken hatte.
B H G — B ib lio t h e c a h a g io g r a p h ic a graeca, ediderunt Hagiographi Bollandiani. Brüssel 1895,
S. 47 ff.; *2. Aufl. 1909, S. 93 ff. — Bibliographisches Verzeichnis der griechischen Gcorgs-
texte. Hier sind die von Krumbacher veröffentlichten neuen Texte zum Teil proleptisch
aufgenoinmen. Es sind aber folgende Korrekturen anzubringen: B 3 entspricht keinem
der von Krumbacher edierten Texte; es ist der von dem Mönche Kosmas edierte Text,
der eine äußcrlichc Verbindung von Theodor. Daphnop. -J- Norm, darstellt (s. u. S. 1G8
und 180); Des. a) gehört somit zu Norm., Des. b) zu Theod. Daphnop. — B 4 ist der
Wiener Mischtext, den Krumbacher neu herausgegeben hat. — B 7 ist = Interpol. Normal
text. — B 8 ist = Pariser Volksbuch. — B 9 ist = Messinatext (s. u. S. 250 f.) und
kann somit nicht als Vita et martyrium bezeichnet werden. — B 13 (Enkomion von
Arkadios) ist von Krumbacher neu ediert.
i!B H L — B ib lio t h e c a h a g io g r a p h ic a la ti na antiquae et mediae aetatis, ediderunt Socii Bollan
diani I, Brüssel 1899, S. 502 ff.; I I S. 1354 (2 Nachträge). — Verzeichnis der lateinischen
Georgstexte. Es fehlt der von Potthast (s. u.) notierte Sermo de s. Georgio von Zacharias
episcopus. — B l a ist = Gail.; B l e ist = Sangall.; B 1 i ist = Monac. ed. M. Huber
(s. u.); B l b ist = Monac.2 cd. M. Huber; B 2c ist = Puris. lat. ed. M. Huber; B l p
ist ebenfalls ediert von M. Huber (Nr. IV ). — Der von M. Huber edierte V. Text (Inc. Erat
quidam rex paganorum nomine Dacianus) ist in dem Verzeichnis, das in sehr dankens
werter Weise die Incipit und Desinit vieler unedierter Rezensionen angibt, nicht vertreten.
*B H O — B ib lio t h e c a h a g io g r a p h ic a o r ie n t a lis , ediderunt Socii Bollandiani, Brüssel 1910,
S. 72— 74. — Verzeichnis der gedruckten orientalischen Georgspnssionen (Arm. in 2 Rezen
sionen, Kopt., Syr. in 2 Rezensionen, Fragmente eines sahidischen Textes) nebst Wunder-
bcrichten, einer Visio, einer Translatio und Enkomion. Der arabische Text fehlt.
B a r in g - G o u ld — S. B a r in g - G o u ld , Curious Myths of the Middle Ages, London. Oxford
and Cambridge 1877 (New edition 1881), S. 266 — 316 S. George. — Behandelt die
Georgslegende im methodischen Zusammenhang mit anderen mittelalterlichen Sagen, wie
dem ewigen Juden, dem Mann im Monde, dem Rattenfänger von Hameln u. s. w., ohne
sich mit den Vorfragen d. h. dem Bestand und der Überlieferung der Motive näher zu
befassen. Nachdem er z. B. behauptet hat, die griechischen Akten (der Boliandisten)
seien fabulos und auch die lateinischen seien apokryph, meint er (S. 268): „Consequently
we know of S. George little, except that he was a native of Lydda, but brought of in Cap
padocia, that he entered the Roinan army and suffered a cruel death for Christ.“ Aber
gerade diese angeblich sicheren Punkte sind entweder gar nicht (Geburt in Lydda) oder
nur durch die spätere Überlieferung bezeugt. Es folgen ungenaue und z. T. unklare
Mitteilungen über die griechischen uud lateinischen Akten (d. h. den jüngeren Diokletian-
XXIII
und den Dadianostypus) mit der falschen Aufstellung, beide seien die Quelle aller
späteren griechischen Akten, endlich oberflächliche und z. T. wieder falsche Notizen
über die mittelalterlich-abendländische und orientalische Überlieferung, u. a. die (auf
Verwechselung mit den 7 Marterjahren beruhende) Notiz, nach der orientalischen Über
lieferung habe Georg wenigstens 7 mal den Martertod erlitten (S. 276). Nach kurzer
Erwähnung der Gleichung des hl. Georg mit dem von Eusebios erwähnten Anonymus,
der das Edikt Diokletians zerriß, weudet sich der Verfasser gegen die alte, u. a. von
Gibbon angenommene Gleichstellung des hl; Georg mit dem Bischof Georg von Alexandria;
gegen sie spreche die Feindschaft zwischen Katholiken und Arianern und die Verbreitung
der Schriften des hl. Athanasios, durch die ein solchcr Irrtum, wie ihn die Hypothese
voraussetzt, ausgeschlossen gewesen sei. Ein Märtyrer Georg habe wohl existiert, aber
das über ihn herrschende Dunkel habe dem Autor der Passio Gelegenheit gegeben, ihn
mit heidnischen Mythen zu umspinnen. Was das für Mythen sind, erfahren wir aus
dem Schluß des Kapitels; der Verfasser identifiziert hier den hl. Georg mit der Figur
des Tainm üz in der Nabatäischen Landwirtschaft, obschon er selbst zugibt, daß man
nicht recht wisse, was der Mythus des Tainmüz in seiner Gesamtheit war (S. 284).
Dazu dann die üblichen Gleichungen in der Art von A. v. Gutschmid, dessen These der
Verfasser übrigens nicht zu kennen scheint (S. 293): Die 7 Marterjahre Georgs (nach
den griechischen Akten seien es 7 Tage; wo stellt das?) = Verehrung der 7 Planeten.
7 Tage der Aufsuchung des Osiris, 7 Wintermonate u. s. w.; der mehrfache verschiedene
Tod George = die verschiedenen Arten des Sonnenuntergangs („T h e manner in which
S. Georgo dies repeatedly represents the different way in which the sun dies each day“ ).
Auch Georgs Drachenkampf wird, ohne Rücksicht auf seine späte Entstehung, natur-
mythologisch ausgedeutet. Das ganze in der Quellcnbehandlung flüchtige und in den
Schlußfolgerungen phantastische Kapitel ist ein abschreckendes Beispiel der leider in der
Georgsütcratur öfter begegnenden Methode, ohne genaueres Studium der Überlieferungs-
tatsuclieu das Wesen der Legenden durch luftige Hypothesen zu erklären.
*B a ro n iu s — Martyrologium Romanum ad novam kalendarii rationem et eccles. historiae
veritatem restitutum, Gregorii X III. jussu editum. Accesserunt notationes atque tractatio de
martyrologio romnno, auctore C a esa re B a r o n io Sorano, Congr. Oratorii presbytero.
Secunda editio, Antverpiae 1589, S. 179— 181 (zum 23. April). Die erste Ausgabe erschien
in Rom 1586 und in Venedig 1587, wurde aber von Baronius selbst zurückgezogen. —
Gibt eine Inhaltsangabe der Passio Georgii in dem Cod. Vallicell. III, saec. X I, in der
er mit Recht eine Rezension des von dem Decretum Gelasianum verworfenen Textes
erkannte. Es ist nicht genau gesprochen, wenn J. Friedrich (S. 161) ihn zum Anhänger
der Identifizierung Georgs mit dem semiarianischcn Bischöfe von Alexandrien stempelt.
Baronius behauptet vielmehr, der Verfasser der verworfenen Akten spiele auf diesen
Georg und auf Athanasios an, den er hartnäckig bekämpfte, und dem von den Arianern
Zauberei vorgeworfen worden sei, und zieht daraus die Folgerung: „ex quibus sane
apparet totam illam de a c tis G e o r g ii fa b u la m fuisse commentum Arianorum.“ Er
erwähnt auch Acta Georgii a Metaphraste edita und da er hinzufügt: sed in iisdeui
displicent, quae de Athanasio mago feruntur, so kann er sowohl Διοκλ. als Ά ρ τ ι darunter
verstanden haben (vgl. u. S. .188 f., 192). Norm, kannte er durch Lipomanus und
Surius und bemerkt dazu ganz lakonisch: „quae (sc. acta) alienae potius quam meae
censurae subjicio.“ Diesen Texten zog er einen ändern vor, der den Martertod Georgs
in das Jahr 290 ansetzte und nur drei Marter beschrieb (verbera, rotam ignitainque
sartaginem). Er fand ihn in dem Cod. Vall. I X pag. 74. Auf Grund dieser Kritik stützte
er sich auf keinen dieser Texte, sondern begnügte sich, die ihm zugänglichen Nachrichten
über die Verehrung des hl. Georg „ex certis probatisque auctoribus“ zusamiuenzutragen.
Interessant ist, daß er den Drachenkampf Georgs verwarf: „in nullis enim, quae recen
suimus, S. Georgii actis antiquis quicquam ejusmodi legitur.“ Jacobus de Voragine
habe eine symbolische Darstellung in eine geschichtliche Tatsache umgewandelt.
XXIV
Unsinn, Willkür und Fälschung, ist psychologisch nur verständlich als Erzeugnis der
Gluthitze politischer Leidenschaft, wie sie in den Kreisen der Garibaldianer herrschte.
(Von mir in der Pariser Nationalbibliothek eingesehen.)
B e n o u — G e o r g e B cnou , Saint Georges. Invocation. Legende, Epitre critique sur l’ invo-
cation ct rdponse. Action de grilces h Saint George (so) et ses principaux miraclcs,
Paris 1875, 31 S. 8 °. — Ähnlich wie der Georg vom Collegio Greco (s. u. S. 232)
feiert der Verfasser in Georg seinen Namenspatrou und zugleich den Patron der von
ihm als Maire verwalteten Gemeinde Villeneuve. Seiner Verehrung gibt er Ausdruck
in einer poetischen Invokation und einer Erzählung der Wunder des Heiligen. Vers 3 f.
des Gedichts lauten: „Ce n’est paß bien qu’ un grand saint comme toi se moque D’ un
etre connne moi, si triste et malheureux!“ Die Kritik des wunderlichen Machwerks
besorgt eine dem Verfasser anonym zugegangene „satirische“ ebenfalls in Versen
abgefaßte Epistel, die er gutmütig genug ist mitabzudruckcn. (Von mir in der Pariser
Nationalbibliolhek eingesehen.)
B ir a g h i — G iu sep p e B ir a g h i, S. Giorgio, martire della Cappadocia. Conni intorno alla eua vita
e al suo culto, Milano 1889, 47 S. 16°. — Völlig wertloses aus zweiter und dritter Hand,
vornehmlich aus der Vita des hl. Georg von Lor. Finicchiaro (Palermo 1658), die auch
Borrclli (vgl. S. 48) reichlich benützt hat, geschöpftes Büchlein erbaulicher Tendenz.
Leider ist nicht einmal das grob Tatsächliche richtig wiedergegeben: G io r g io bedeutet
nach dem Verfasser der R in g e r , der S ta rk e (S. 6 lottatore, forte)! Er ist geboren
in einer nach seinem ruhmvollen Leiden G e o r g ia benannten Ortschaft in Palästina (S. 5 )!
Der Papst, der eine Vita des Heiligen verdammt hat, heißt hier S e r g iu s statt Gelasius
(S. 9)1 Georg wird von Diokletian zum Tribun und dann zum Statthalter (Governatore)
ernannt (S. 10)! Von Diokletian spricht B. im gleichen gehässigen Tone wie die alten
Passiotexte. Die Jahrhunderte sind da spurlos vorübergegangen. Zum Schluß werden
Georgswunder aus dem Mittelaltcr und der neuesten Zeit (1635, 1839) erzählt.
B o r r e l l i — S a lv a to r e B o r r c l l i , II mcgalomartire S. Giorgio nella fausta ricorrenza del
suo X V I centenario ossia vita martirio traslazione del santo suo corj>o culto mondiale
miracoli ordini cavalleresclii e maniore diverse di onorarlo. Studio critico pel sacerdote
rettore S. B. Juniore dell’ archidiocesi di Napoli, 2a edizione riveduta e corretta dall’
autorc, Napoli 1903, X X X I , 638 S. 8 ° (mit mehreren Abbildungen), 6 Lire. — Den
Inhalt gibt der lange Titel zutreffend wieder mit Ausnahme des Wortes c r it ic o ; denn
von Kritik ist in keiner Zeile der 638 Seiten des (vielleicht gerade deshalb) schon in
zweiter Auflage vorliegenden Buches eine Spur, auch nicht da (S. 10 f.), wo B. eine
ebenso anmaßliche als ignorante Polemik an dem seligen Isaak Pontanus verübt, weil
er den hl. Georg mit dem semiarianischcn Bischof von Alexandria zu identifizieren wagte
(der Schluß sei, zugleich als Stilprobe, ausgehoben: „Ma taccia pure svergognato e con
fuso il Pontano, e finisca d ’inYelenirsi tanto contro il nostro Martire; giacche b tanta la
luce, da cui 6 circonfusa la sua esistenza, da abbagliare chiuuque volesse temerariamente
osare di circondarla dolle piii piccole tenebre“ ). Die Geschichte des hl. Georg erzählt
B., wie er selbst (S. X I I ; vgl. S. 86 ) berichtet, uach den drei Lektionen des Breviers
(einer älteren wohl lokalen Form, nicht der jetzt allgemein gebrauchten, in der die
Georgsgcschichte ausgemerzt ist). Zu Grunde liegt der jüngere Diokletiantypus mit
allerlei willkürlichen Zusätzen, z. B. dem Motive, daß Georg mit Erlaubnis seiner Mutter
die heiligen Stätten in Jerusalem besuchte (S. 77 f.) und daß er das Edikt Diokletians
zerriß und verbrannte (S. 134, Konfusion mit dem Anonymus des Eusebios) u. s. w.
Übrigens zitiert B. wiederholt auch die lateinische Übersetzung des Mctaphrasten (Δ ιο κ λ ).
Natürlich verteidigt er auch (im Anschluß an Darche; s. diesen) die Wirklichkeit des
Drachenwundcrs (S. 86 — 124). Von d e m Unterschiede zwischen originalen und abgeleiteten
Quellen hat er keine blasse Ahnung; er hat mit großem Fleiße alles Mögliche über den
hl. Georg zusanunengelesen, nur nicht die Originalquellen. Auch die alten Autoren
benützt er meistens aus irgend einer späten Kompilation, besonders dem Manuale
Abh. d. pliilos.-philol. u. d. hist. Kl. X X V, 3. Abh. IV
XXVI
Georgianum von G. Grueber (Augsburg 1679), ohne die Angaben zu kontrollieren oder
die Zitate nachzuprüfen, etwa so: „all’ affermare del dotto Grueber“ (S. 12 für die unmög
liche Nachricht, daß schon Basilios der Große zum hl. Georg gebetet habe!) oder: „Ciam-
pini . . . . citato dal padre Federico di San Pietro“ (S. 11 für die Behauptung, daß
schon 337 eine Kirche des hl. Georg bei Lydda existiert habe). Seinen Licblingsautor
Grueber nennt er sogar in einem Atemzuge mit dem Byzantiner Johannes Kantakuzenos
(S. 172). Den Kirchenhistoriker Nikephoros Kallistu befördert B. zum Kaiser (S. 31).
Für Symeon Metaphrastes, den er ins 9. Jahrhundert versetzt, weiß er keine andere
Autorität anzuführen als die italienische Übersetzung („Storia del Cristianesimo“ ) der
vergessenen Riesenkompilation von Bercastel (S. 22). Nicht einmal die Kapitel befriedigen,
denen man noch die meisten Erwartungen entgegenbringt, das Verzeichnis der Georgs
literatur vom 4.(?) — 19. Jahrhundert (S. 11— 61) und die Mitteilungen über die Ver
breitung des Kultus und die Ritterorden des hl. Georg, weil B. auch hier fast nur aus
abgeleiteten Quellen schöpft und die nötigen bibliographischen Angaben oder Literatur-
belege beizufügen versäumt. Kurz, im fürchterlichsten Sinne des Wortes dilettanten-
liaftes, nutzloses Machwerk; nicht nur das letzte größere, sondern auch das schlechteste
Beispiel der erbaulichen Georgsliteratur!
B u d g e — E. A. W a llis B udge, The inartyrdom and iniracles of Saint George of Cuppadocia. The
Coptic texts edited with an English translation, London, D. Nutt 1888. — Vgl. o. unter Kopt.
Caron — (Jules C aron ), Histoire cantique et oraison du grand nmrtyr Saint Georges.
Troisifeme Edition, Chauny 1866, 20 S. 16°. — Populäre Flugschrift. Kurzer Bericht über
das Leben des Heiligen und die heutige Verbreitung seines Kultes; auch einige Lieder
und „Varietes“ (z. B. über den Drachenkampf). Im Kapitol über das Leben des Heiligen
erteilt dieser dem Kaiser eine Antwort in Versen: „ L ’eglisc des chretiens n’est pas ce
que l’ on pensc“ etc., dazu in Klammern Notizen wie „mouvements divers“ , „murtnures“ .
Im Kapitel über die Verbreitung des Namens Georg lesen wir die seltsame Zusammen
stellung und Anklage: „L e nom de Georges a etc adopte par plusicurs princes d’Ang-
leterre, de Hanovre et de Göorgic; seul le dernier des Georges d’Angleterre, Georges IV,
souilla ce nom, symbol de loyaute, en refusant l’hospitalitd Λ l’ illustre vaincu de Waterloo“ .
(Von mir in der P ariser Nutionalbibliothek eingesehen.)
Catal. P a ris. — C a ta lo g u s codicum hagiographicorum graecorum bibliothecae nationalis P a r i -
siensis, ediderunt Hagiographi Bollandiani & Henricue Omont, Brüssel-Paris 1896.
Catal. Vat. — C a ta lo g u s codicum hagiographicorum graecorum bibliothecae V a tic a n a c , edi
derunt Hagiographi Bollandiani et Pius Franchi de’ Cavalieri, Brüssel 1899.
• * C h e v a lie r — U ly s s e C h e v a lie r , Repertoire des sources historiques du moyen-age. Bio-biblio-
graphie, I 2 (Paris 1905), Sp. 1714— 1716. — Ausführliches Verzeichnis der Georgs
literatur in alphabetischer Reihenfolge, ohne Inhaltsangabe, 8. v. Georges (s1), de Cappa
doce, f ä Lydda ou Diospolis 303 avr. 23 (offenbar nach den Acta SS.).
C la p ton — E d w a rd C la p to n M. D., F. R. C. P., The life of St. George. Second edition
revised and enlarged, London, Swan Sonnenschein & Co., Paternoster Square 1903.
55 S. 8°. — Der Gesamteindruck des Büchleins kann in das Wort rü h ren d zusammen
gefaßt werden. Der Verfasser, weiland Arzt und Lecturer am St. Thomashospital, sucht
mit besonderer Rücksicht auf St. Georg als Patron des lustigen England ein Lebensbild
des Heiligen zu geben, ohne auch nur die leiseste Ahnung von Hilfsmitteln und Methode
zu besitzen. Zuerst eine von patriotischem Geiste diktierte Polemik gegen die („sogar“
von Gibbon angenommene, von Walter Seott aber verworfene) Identifizierung George
mit dem semiarianischen Bischof von Alexandria; der Verfasser stützt sich dabei, ähnlich
wie Borrelli, auf die angebliche Tatsache, daß schon 330 eine Georgskirche in Konstan
tinopel und 346 eine zweite in Ezra bestanden habe. Als definitiv sicher im Leben
Georgs erklärt CI. (S. 12), daß er in Lydda als Sohn christlicher Eltern geboren, ein
Liebling Diokletians gewesen und 303 in Nikoinedia gemartert worden sei (also ein noch
späteres Stadium der verwirrenden Überlieferung als Διοκ?..). Es sei evident, daß Georg
XXVII
den Diokletian auf seinem ägyptischen Feldzug 295 und den Galerius im persischen
Kriege (bis 298) begleitet, dann im Aufträge Diokletians eine Expedition nach Britannien
unternommen habe; dabei sei er durch den später als St. George’s Channel bekannten
irischen Kanal gefahren; wahrscheinlich sei von ihm in Britannien Kaiserin Helena, die
Mutter Konstantins des Großen, zum Christentum bekehrt worden; auch habe Georg
dort ein wannos Interesse an den Briten gewonnen (S. 14). Die Krone dieser wild
phantastischen Versuche, den ld. Georg um jeden Preis in einen näheren Zusammen
hang mit England zu bringen, bildet die etymologisch-historische Verbindung des syrischen
B e ry tu s , wo nach einer Version der Drachcnkampf stattfand (vgl. z. B. Borrelli S. 118),
mit B r ita n n ia („according to sorne autliors, the re was in ancient times soine stränge
connection between BeirCit [Berytus or Berith] and Britain“ S. 16). Nach einer A b
schweifung zum hl. Demetrios, dessen Freund Nestor (vgl. Delehaye, Saints Militaires
S. 104 f.) von CI. ohne einen Schimmer von Beweis mit dem hl. Georg identifiziert wird
(S. 19 IT., 32), wendet sich der Verfasser zu den Quellen: im 9. Jahrhundert habe
S im eon M e ta p h ra s te s in la t e in is c h e r (!) Sprache ein Leben des hl. Georg abge
faßt; der Märtyrer werde dort als Kappadokier bezeichnet, ein Irrtum, der auch in
andere lateinische Autoren übergegangen sei (S. 25); es sei seltsam, daß die lateinischen
Texte den Tod Georgs ins Jahr 290 gesetzt haben (S. 27); die wichtigsten und interessan
testen Dokumente für Georg in der Bodleiana seien vielleicht zwei sehr alte Kopien
einer griechischen Handschrift des Pasikrates, die dort als Codex Baroccianus gr. 147
bezeichnet seien (der Codex enthält natürlich nur ein e Kopie; es handelt sich um den
in zahllosen Hss erhaltenen und lateinisch längst edierten Text Norm.); die altertümliche
Form der griechischen Schrift sei so schwer zu entziffern, daß er mehrere Stunden
gebraucht habe, um sich nur durch einen Teil einer Kolumne durchzuarbeiten. Endlich
schildert CI. die Reiseroute der Translation der Reste des Heiligen von Nikomedia nach
Lydda, an der wahrscheinlich auch die Kaiserin Helena teilgenonnnen habe (S. 30 ff., 48).
Zum Schluß phantastisches Allerlei über Beziehungen Georgs zu Nestorianern, zu Armenien,
Georgien u. s. w. Ich bin bei der Analyse der Bücher von Bennici, Borrelli und Clapton
etwas ausführlicher geworden, als sie es verdienten, utn Mitforschern und Lesern eine
Vorstellung davon zu geben, wessen man sich bei der Beschaffung und Benützung moderner,
selbst durch eine zweite Auflage empfohlener Goorgsliteratur zu versehen hat.
* C lc rm o n t-G a n n e a u — C le rm o n t-G a n n e a u , Horus et saint Georges d’aj)res un bas-relief
inddit du Louvre, Revue archeologique N. S. 32 (1876) 196— 204, 372 — 399; 33
(1877) 23— 31 (Nachtrag); Ch. Clermont-Ganneau, liltudes d’archöologie orientale I = :
Bibliothöque de l’ ßcole des Hautes liltudes, Sciences philolog. et hist., Fase. 44 (in ver
schiedenen Teilen erschienen, als Band 1895 ausgegeben): S. 78— 82 (1880) Le mythe
d’Horus et de St.-Georges, nouveau document iconologique; S. 187 — 191 (mai et
juin 1895) Le bas-relief de Souctda. et Maximianoupolis d’Arabie, I I I Diocl&ien et Saint
Georges. — Die hier vorgeschlagene Identifizierung von Georg mit dem ägyptischen
Gotte ist schon aus dem Grunde vollständig verfehlt, weil sie sich auf den Drachen
kampf Georgs stützt, der mit der ursprünglichen Georgslegende gar nichts zu tun hat.
Vgl. unten S. 296 ff.; Delehaye, Les legendes hagiographiques2, Brüssel 1906, S. 239 f.
C o n fo r t i — T e o l o g o G e r a r d o C o n fo r ti, Italo-Albanese: S. Giorgio e la questione albanese.
Conferenza pronunziata in San Giorgio Albanese il dx 10 mnggio 1903, per la ricor-
renza dei X V I centenario, Napoli 1903, 15 S. 8 °. — Zur (angeblichen) 16. Jahrhundert
feier der Passio des Heiligen gehaltene Predigt, die unter kirchenpolitischen Ausblicken
auf die Zukunft der Albanesen auch das Leben des Heiligen kurz berührt. Nur von
Interesse als Stimmungsbild aus den italoalbanesischcn Kreisen. (Von mir in der Pariser
Nationalbibliothek eingeßehen.)
D a rc h e — J ean D a r c h e , Saint Georges martyr patron des guerriers. Vie, Passion, Pro
tection et Culte, Paris-Lyon, Felix Girard 1866, X I , 430 S. 8° (grüner Band im
üblichen Romanformat). — Das Buch tritt anspruchsvoll auf, ist aber eine völlig wert-
IV*
XXVIII
ignoriert, den Wiener Mischtext, Syr. und die drei slavisehen Texte; auch habe er die
gehaltreichen Arbeiten von Kirpicnikov und Veselovskij nicht gekannt und selbst das
so vielfach mit seinem speziellen Thema sich berührende Buch von Vetter erst nach
träglich kennen gelernt.
Was die Frage nach s e tn ia ria n isch en Spuren in den Gebetsformeln Georgs
betrifft, für deren Entscheidung Krumbacher sich als inkompetent erklärte (s. u. S. 310),
so halte ich diese Behauptung Friedrichs für einen der schwächsten Punkte seiner
Argum entation. Er stützt sich (S. 176 f.) auf folgende sechs Stellen: 1) Deus, qui es
ante omnem creaturam; 2) qui ante secula eras; 3) domine deus, quia tu voluisti aparere
in tempore novissimo de celo sancto tuo; 4) memor sum, domine Jesu Christe, mandatorum
tuorum, cujus imperium permanet in eternum et in seculum seculi; 5) antequam caelum
et terram faceres, ipso es . . . quem nullus hominum novit; 6) domino deus meus, qut
in postera tempora misisti nobis unicum filium tuum deum Jeuum Christum. Diese
Stellen stammen alle aus dem Gebete Georgs vor der lladmarter und seinem ersten
Tode, und zwar 1 — 3) nach dem Sangaliensis, 4 — 6 ) nach dem Parallcltexte im
Gallicanus. Bei dem Vergleiche mit den drei Vertretern des Volksbuches, die dioses
Gebet bieten, stellt sich zunächst heraus, daß die Stellen 1 — 1) weder in Athen, (s. u.
S. 5, 25 IT.), noch in Paris, (s. u. S. 22, 12 IT.), noch in Wien. (s. u. S. 33, 36 ff.)
stehen. Es ist somit keine große Gewähr dafür vorhanden, daß sie irn Urtexte der
Georgslegende standen. Nimmt man aber dies auch an, so wird doch die These
Friedrichs von dem scmiarianischen Charakter dieser Stellen nicht bewiesen. Sein Hin
weis auf die Parallelen zu Stelle 1) und 2) in der Professio Arii: τον αυτόν π ρ ο
π ά ν τ ω ν τ ώ ν α ί ώ ν ω ν γεγεννημένον, in der ersten Formel der zweiten Antiochcnischcn
Synode des Jahres 341: π ρ ο π ά ν τ ω ν τ ώ ν α ι ώ ν ω ν υπάρχοντα, und in der Formel
der ersten Sirmischen Synode im Jahre 351: ror π ρ ο π ά ν τ ω ν τ ώ ν α ι ώ ν ω ν £κ τον
πατρος γεννηϋέντα, ist nicht beweiskräftig. Denn diese Stellen beziehen sich in den
genannten arianischen bezw. semiarianischen Bekenntnissen auf Christus, während Georg
Gott (den Vater) anredet, und, was wichtiger ist, sie kommen auch in mehreren
unzweifelhaft orthodoxen Bekenntnissen vor, z. B. in dem Symbol der palästinischen
Kirche nach Kyrillos von Jerusalem: ror hx τον πατρος γεννηϋέντα ΰεύν ά/.ηϋινόν
π ρ ο π ά ν τ ω ν τ ώ ν α ί ώ ν ω ν (Hahn, Bibliothek der Symbole3, Breslau 1S97, S. 133),
nach Epiphanios: τον έκ τον πατρος γεννηϋέντα π ρ ο π ά ν τ ω ν τ ώ ν α ι ώ ν ω ν (a. a. Ο.
S. 135), sowie in dem Bekenntnis des Bischofs Flavian von Konstantinopel: προ α\ο)νων
μεν έκ ϋεοϋ πατρος άνάρχως γεννηϋέντα (a. a. Ο. S. 320).
Die Stelle 3) stellt Friedrich mit Unrecht als eine Paralle zu dem alexandrinischen
Symbol und zu semiarianischen Bekenntnissen hin; denn in der Forma Alexandrina, die
übrigens Dcnzingcr, Enchiridion Symbol.9 (1900) S. 5 nicht nach einem Dokumente,
sondern nach seiner eigenen Rekonstruktion gibt, lautet die Parallele: τον έπ 1 εσχάτων
ημερών κατελϋόντα εξ ουρανών und in dieser Form kehrt sie (mit Varianten, die
für den Beweisgang Friedrichs ganz belanglos sind) in den Bekenntnissen der oben
genannten semiarianischen Synoden zurück, aber gerade ohne die Worte έξ ουρανών ,
auf die Friedrich neben „in tempore novissimo“ den Nachdruck legt. Dazu kommt, daß
in beiden Ausdrücken gar nichts spezifisch arianisches oder scmiarianisches liegt.
In bezug auf die Stelle 4) behauptet Friedrich, ihr zweiter Teil (cujus imperium
u. s. w.) sei wieder der Forma Alexandrina eigentümlich und wiederhole sich in den
semiarianischen Bekenntnissen. In der Forma Alexandrina heißt es aber: ου τής βασι
λείας ονκ εσται τέλος (Denzingcr a. a. Ο.), während die 4. Formel der zweiten Anti-
ochenischen Synode sowie die Bekenntnisse der dritten Antiochenischen (345) und der
ersten Sirmischen Synode übereinstimmend bieten: ον ή βασιλεία άκατάπανατος οΰσα
<5ιαμενεϊ εις τους άπειρους αιώνας. Nun kommt aber die Fassung der Forma Alexan
drina in einer Reihe von orthodoxen Bekenntnissen vor (vgl. Hahn S. 134, 135, 136,
138, 141, 164), und die Fassung der semiarianischen Synoden stimmt in ihrem Wort-
XXXI
laut durchaus nicht so mit Stelle 4.) überein, daß diese auf jene als ihre Quelle zurück
geführt werden müßte, zumal es sich auch hier um gar nichts spezifisch setniarianisches
handelt.
Die Stelle 5 ) lautet in Athen, (s. u. S. 5 , 27 f.): προ του τον ονρανόν καί την γην
γενέβΰαι, επί τω ν ύδάτων avuπέπανσαι, ου γένος ανθρώ πων ονκ εγνω την σήν
άνάπανοιν. und ganz ähnlich in Paris, (s. u. S. 22, 13 ff.) und Wien (s. u. S. 33, 37 f.).
Für die semiarianische Parallele dazu verweist Friedrich auf Sokrates, EL E. I I 30 und 37,
d. h. auf die Bekenntnisse der ersten und der vierten Sirmischen Synode. Nur .in dem
letzteren findet sich jedoch eine ähnliche Stelle, die aber nicht lautet wie Friedrich
angibt: και τούτου την γένεοιν . . . μηδένα γινώσκειν, sondern folgendermaßen: ου
(sc. viov τον Όεοϋ) την γέννησιν (Variante: γένεοιν) ονδείς επίσταται ει μη μόνος ό
γεννήσας αυτόν πατήρ (Hahn S. 204). Es genügt, diesen Satz mit der Stelle ό) zu
vergleichen, um cinzusehen, daß hier gar keine Parallele vorliegt. Mit einem größeren
Schein von Recht hätte sich Friedrich auf eine andere Stelle des Gebetes Georgs in
Athen. Paris. Wien, berufen können, wenn er diese Redaktionen des alten Volksbuches
gekannt hätte. Sie lautet in Athen, (s. u. S. 5, 35 f.): ον γένος άν&ρώπων ονδείς
όύναται περιεργύζεσϋαι. τον μονογενούς σου την γέννησιν (vgl. Paris. S. 22, 21; Wien.
S. 34, 2). Dieser Gedanke ist aber nicht spezifisch semiarianisch; denn er findet eich
auch in dem Glaubensbekenntnis des Athanasios, des großen Gegners der Arianer und
Semiarianer: εγεννήϋη δε άνεκψράστως και άπερινοήτως· την γάρ γενεάν αίιτοϋ τίς
διηγήσεται (Jes. 53, 8); αντί τον, ονδείς (Hahn S. 265).
Spezifisch semiarianisch ist endlich auch die Stelle 6 ) nicht, für die Friedrich auch
Kopt. geltend macht. Sie steht auch in den griechischen Texten und lautet in Athen,
(u. S. 5, 33 f.): κύριε ό ϋεός, ό εν υστέροις καιροϊς εξαποστείλας τόν μονογενή οου
παΐδα (vgl. Paris. S. 22, 19 f. mit der Variante vlöv καί λόγον st. παΐδα; Wien. S. 33 ,
38— 34, 1). Friedrich gibt übrigens hierfür keine Parallelstellen an, und in der Tat
findet sich dieser Satz nicht in den semiarianischen Bekenntnissen, die ihrer stilistischen
Anlage nach gar nicht mit einem άποστέλ,λειν operieren konnten, ebensowenig wie die
orthodoxen Formeln!
Was endlich den aus Kopt. stammenden Ausdruck: God the Father o f our Lord
Jesus Christ betrifft, so ist zunächst unrichtig, daß er nur in dem Symbolum aposto-
licum der alexatidrinischen Kirche vorkommt; denn er steht auch im Glaubensbekenntnis
Basilios’ d. G r.: τόν -θεόν και πατέρα του κυρίου ημών και ϋ·εον ’Τησον Χ ρ ίσ το υ
(Ilahn S. 269). Wenn er in Bekenntnissen nicht öfters vorkommt, so liegt das an der
gemeinsamen Anlage aller Symbole, die auf den Artikel vom Vater den von seinem
Sohne unmittelbar anschließen (και εις ενα κύριον Ίησονν Χ ρίστον τόν υιόν αυτόν)
und es daher vermeiden mußten, Christus schon im ersten Artikel zu erwähnen. Der
Ausdruck selbst kann gar nicht in der Richtung des Semiarianismus liegen; denn er
war Gemeingut der ganzen alten Christenheit, die ihn von keinem geringeren als dem
hl. Paulus erhielt (vgl. Röm. 1 5 ,6 : τόν $εόν καί πατέρα τον κυρίου ήμώ ν Ίη σοΰ
Χρίστου; I I Kor. 1 , 3; 11, 31; Eph. 1, 3; Kol. 1, 3; vgl. auch I Petr. 1, 3).
• G ö rre s — F ra n z G ö rre s , Ritter St. Georg in Geschichte, Legende und Kunst. Ein Problem
philologischer und historischer Kritik, Zeitschr. für wissenschaftliche Theologie 30 (1887)
54— 70. — Bringt gute Argumente gegen die Identifizierung des hl. Georg mit dem
Semiarianer von Alexandria, interpretiert mit Geschick das Epigramm des Venantius
Fortunatus (s. S. 305 f.) und verwirft richtig die Notiz der Osterchronik, daß Georg im
Jahre 284 gelitten habe. In der Hauptfrage folgt G. der Ansicht Tillemonts: alle
Akten des hl. Georg sind gefälscht und die Details daher fabelhaft oder unsicher;
dagegen ist es gewiß, daß in einer vorkonstantinischen Verfolgung ein Georgios den
Martertod erlitten habe. Die Behauptung des Verfassers, Georg sei schon im 5. Jahr
hundert verehrt worden, wird durch die Georgskirche in Thessalonike, die wegen ihrer
Bauart „spätestens“ im 5. Jahrhundert entstanden sein müsse, nicht bewiesen. Leider
XXXII
wird das Zutrauen zu den Einzelausführungen erschüttert teils durch die geschmacklose
Selbstberühmung des Verfassers („zum ersten M al eine auf s y s te m a tis c h e r Kritik
basiereude. auch die monumentalen Zeugnisse für die Historizität dos Thaumaturgen,
überhaupt die Kunst, berücksichtigende Behandlung dieses hagiographischen Sujets“
S. 55; „folgende hochbedeutsanie Ergebnisse“ S. 62), teils durch den unbegreiflichen
Irrtum, mit dem G. seine Arbeit einleitet: er operiert mit Georg als „christlichem
Perseus“ und beweist durch die Behauptung, die Akten des Heiligen seien durch „zwei
Monstrositäten1·, den D r a c h e n k a m p f und die ekelhaften M arterszellen. verdächtig, daß
er weder die Akten, die er nennt (Surius und Acta Sanctorum), noch andere (wie die
edierten lateinischen Passionen) gelesen hat; denn vom Drachenkampf ist hier nicht
die leiseste Spur.
G o rd o n — E. 0. G o rd o n , Saint George, Champion of Christendom and Patron Saint o f
England, London, Swan Sonnenschein 1907; *neue Auflage 1909. — Mir nur aus*
Besprechungen (Anal. Boll. 1908 S. 9G ff.; Revue des etudes ethnographujucs 1908
S. 305 f.) bekannt. Darnach bietet das Buch nichts für die griechische Überlieferung; ee
berichtet besonders über das Fortleben der Georgsverehrung und der Legende vom
Drachenkampf in England.
*G ü n te r — H. G ünter, Legenden-Studien, Köln, Verlag und Druck von J. P. Bachem, 1906. —
Zieht öfters (S. 25. 31, 42, 45, 78) einzelne Motive der Georgslegende in dem Kapitel
über „das Wunder in der Legende“ heran. Mit Recht bemerkt er S. 58, daß der Drachen
kampf erst dem vorgeschrittenen Mittelalter angehört. Unrichtig ist es, wenn er S. 118
behauptet, das Motiv des Privilegiums besonderer Hilfsmacht, das zur Bildung der Gruppe
der 14 Nothelfer (an deren Spitze Georg steht) geführt hat, sei der ältesten Georgspassio
fremd und komme erst in der Legenda aurea des Jacobus de Voragine vor. lüs steht schon
in dem Wiener Palimpscst (s. u. S. 3) und in den Parallclstellen von Athen. (S. IG, 12— 14),
Paris. (S. 30, 3— 8 ) und Wien. (S. 39, 3G— 38). Zu korrigieren ist auch die Bemerkung
S. 25 Anm. 1 , daß die Akten bei Papebroch S. 117— 122 vielleicht auf einer durch
das Gelasianum veranlaßten Revision beruhen, immerhin dem 6 . Jahrhundert angehören
und von Andreas von Kreta, dem Mcnologium Basilii und dem Metaphrasten zugrunde
gelegt worden seien. Jene Akten ( = Λιοκλ.) sind ja identisch mit dem metaphrastischen
Texte! S. 25 Anm. 1 lehnt G. die Identifizierung Georgs mit Georg von Alexandrien
ab; wenn er aber die alte Passio Georgs wiederholt mithrasmystisch nennt (auch S. 78
und 84), so bringt er dafür keinen Boweis vor. — Vgl. auch H. G ü n ter, Die christ
liche Legende des Abendlandes, Heidelberg 1910 (Religionswissenschaft!. Bibliothek 2).
G utschm id — A. v. G u ts c h m id , Über die Sage vom H. Georg, als Beitrag zur iranischen
Mythengeschichte, Berichte über die Verhandlungen der Kgl. Sächs. Gesellschaft der
Wissenschaften 13 (1861) 175— 202. Wiederholt i» A. v. Gutschmidu Kleinen Schriften 3
(1892) 173— 204 (nach diesem Neudruck zitiere ich). — *Vgl. unten S. 303 f. In
einer stenographischen Notiz beklagt cs Krumbacher, daß v. G. seine auf mangelhafter
Kenntnis des Textinaterials beruhenden Ergebnisse mit viel zu großem Optimismus als
sichere Ergebnisse der Wissenschaft vorgetragen und dadurch verschuldet habe, daß sie
besonders von den Indogermanisten als unumstößliche Resultate der vergleichenden
Mythcnforschung angesehen wurden.
H a r t la n d — E d w in S id n e y H a r t la n d , The legend of Perseus, 3 voll., London 1894— 189G.—
Berührt nicht die Passio selbst, sondern nur die späte Zutat des Drachenkampfes, der
hier vol. I I I 38— 45; 175 nach der Legenda aurea erzählt und mit der Geschichte
von Perseus und Andromeda geglichen wird.
* H e y ly n — P e t e r H e y ly n , The Historie of that most fainous Saint and Souldicr of Christ
Jesus St. George of Cappadocia, London, Thomas Harper 1633, 429 S. — Das Buch
ist Karl I von England gewidmet und verteidigt den hl. Georg als Schutzpatron des
Landes gegen zweierlei dein extrem-antipapistischon Lager angehörige Gegner: 1 . gegen
diejenigen, welche nach dem Vorgang Calvins in dem Heiligen ein von den Papisten
XXXIII
erfundenes Trugbild (larva) oder eine mißverstandene Allegorie erblicken, also eeine
Geschichtlichkeit leugnen; 2. gegen diejenigen, die, wie Reynolds (s. diesen) und
deesen Nachfolger, Georg mit dem gleichnamigen semiarianischen Bischof von Alexandria
und Gegner des hl. Athanasios identifizieren. II. weist auf die Unvereinbarkeit der
beiden Theorien hin und glaubt, daß die Legende nur von arianischcn Häretikern
verunstaltet sei, die u. a. auch den hl. Athanasios als Zauberer verkleidet in sie einge
führt hätten. Bezeichnend für die damals vor dem Ausbruch der Revolution in Eng
land herrschenden hochkirchlichen Tendenzen ist es, wie sich der Verfasser also durchaus
an die von Bellarmin und Baronius (s. diesen) vertretene k a th o lis c h e Wissenschaft
anschließt und gegen seine protestantischen Glaubensgenossen polemisiert. Baronius folgt
er auch darin, daß er im Drachenkampf des Georg eine erst im späten Mittelalter zur
Legende vergröberte Allegorie sieht. Dabei erwähnt er mit Recht die Tatsache, daß
auf den älteren Darstellungen Georgs der Drache fehlt. Den Kombinationen seiner
Gegner setzt er die Hypothese gegenüber, daß mit dem von Eusebios erwähnten ano
nymen Märtyrer in Nikomedien, der das kaiserliche Edikt herunterriß, der hl. Georg
gemeint sei. Im zweiten Teil sucht er die Geschichtlichkeit des hl. Georg durch die
Autorität berühmter Kirchenschriftsteller zu stützen, vor allem durch Symeon Mctaphrastes,
den er ebenfalls gegen die Verunglimpfung der Protestanten in Schutz nimmt. Den
Schluß bildet eine Aufzählung der kultlichen Denkmäler vor allem in England und
eine Geschichte des auf den Namen des hl. Georg gestifteten Hosenband-Ordens. —
Den Nachweis des Krumbacher unbekannt gebliebenen Buches und das vorstehende
Referat verdanke ich Herrn Dr. W . Hengstenberg.
H uber — P. M ic h a e l H u b e r, O SB , Zur Georgslegende, „Festschrift zum 12 . Deutschen
Neuphilologentag 1906“ , Erlangen 1906. Sonderabdruck 61 S. 8 °. — Ediert nach einer
Übersicht des Standes der allgemeinen Fragen fünf lateinische Texte. *Vgl. oben unter
B H L , wo vier dieser Texte mit von den Bollandisten aufgezählten identifiziert sind.
*H u ls t — C o r n e lia S te k e te e H u ls t, St. George of Cappadocia in legend and history, London,
David Nutt 1909. X H , 156 S. mit 22 Illustrationstafeln 8 °. — Ohne irgendwelche
erbauliche Tendenzen zu verfolgen, beschränkt sich die Verfasserin mit bewußter Absicht
auf eine populär gehaltene Referierung der wichtigsten über den hl. Georg kursierenden
Legenden einerseits und wissenschaftlichen Hypothesen andererseits; sie unterscheidet
im allgemeinen richtig eine ältere „apokryphe“ Legende, die durch die.Namen Pasikrates
und Dadianus charakterisiert ist und auf die sich die Verwerfung ini Decretum Gela
sianum bezieht, von den jüngeren kirchlich anerkannten Fassungen und trennt von beiden
Gruppen die viel spätere „Allegory of St. George and the dragon“ ab. Der Schwerpunkt
des Buches jedoch fällt auf die abendländische Legenden- und Kultentwicklung. Das
120 Nummern umfassende Literaturverzeichnis enthält manche Krumbacher unbekannt
gebliebene Werke; interessant ist die Liste von 277, freilich meist späteren Georgs
darstellungen. — Diese Notiz hat Paul Marc beigesteuert.
K o sm a s — Abdruck einer lückenhaften, aus Stücken zweier verschiedener Texte zusammen
geschweißten Athoshs, Hermupolis 1880. (Genauer Titel s. unten S. 168.)
K r u m b a c h e r , Miscellen — K. K ru m b a c h e r, Miscellen zu Romanos, Abhandl. d. K. Bayer.
Akad. d. Wiss. I. Kl., X X IV . Band, III. Abteilung, München 1907.
L a g a r d e — P a u lu s de L a g a r d e , J o h a n n i s Euchaitorum metropolitae quae in codice Vaticano
graeco 676 supersunt. Abhandlungen der historisch-philologischen Klasse der Kgl. Ges.
d. Wiss. zu Göttingen 28 (1881). X V I, 228 S. — Ediert die zwei Predigten des Johannes
von Euchaita. S. o. unter Joh. Euch.
L e n o i r e — ( L ’ abbe L e n o i r e ) Vie de S4 Georges, Abbeville (Somme), G. Paillart (1896),
32 S. 16°. — Kurze, populäre, mit n i c h t Übeln Illustrationen (Radmarter, Kalkgrube, Götzen
zerstörung u. s. w.) ausgestattete Darstellung des Lebens und der Verehrung des hl. Georg
auf Grund des jüngeren Diokletiantypus (Λιοκλ.), jedoch mit Einarbeitung des Drachen
kampfes (die Königstochter heißt Marguerite) in die Passio und manchen sonstigen
Abh. d. philos.-philol. u. d. hist. Kl. X X V , 3. Abh. V
XXXIV
Änderungen. Wissenschaftlich ist das „pour les soldats, les pelerins et los etrangers“
bestimmte Büchlein (vgl. die Rückseite) natürlich völlig wertlos, aber doch instruktiv
für die Beurteilung der mittelalterlichen Volksbücher, die hier in modernisierter Form
fortleben. Vgl. die charakteristischen Anfangsworte: „Saint Georges vint au monde
l’ an 280 en Orient, dans la Cappadoce. LTn autcur ancien dit avec omotion: ,Si je
voulais donner la vraie patrie de notre Saint, je dirais qu’ il i*Ht du pays des Anges‘.
Ses parents etaient puissants et riches, surtout ils etaient chrdtiens.“
L ip o m a n u s — Historiae A l o y s i i L ip o m a n i episcopi Verouensis de vitis sanctorum, 2 partes,
Lovanii 1564. — In pars I I drei lateinische Übersetzungen griechischer Georgstexte:
1 . S. 117— 123 Text Δ ιο κ λ . („Sancti Georgii Magni Martyris vita et martyrium per
Siineonem Metaphrasten“ ) nach einer Venezianer Hs. 2. S. 124 — 129 Text N orm .
(„Martyrium Sancti et Magni Martyris Georgii, & Pasicrate eius servo scriptum, per
Simeonem Metaphrasten“ ) nach einer Hs von Grottaferrata. 3. S. 130— 137 Text
Andr. I I (*ΑεΙ μεν λαμπρά) vollständig („Encomium in Sanctum Martyrem Christi Georgium,
quod habitum fuit in die. quo eius martyrium celebratur. Per eundem Simeonem Meta
phrasten“ ). Die in den drei Überschriften sichtbare Sitte, alle griechischen Hagiographica
ohne weiteres dem Sytneon M e ta p h ra s te s zuzuteilen, hat «ich bekanntlich zähe
erhalten und spukt noch in der gelehrten Literatur des 19. Jahrhunderts, sogar in
Bibliothekskatalogen.
L u c iu s — E rn s t Lu ciu s, Die Anfänge des Heiligenkults in der christlichen Kirche, hrsg. von
Gustav Anrich. Tübingen, J. C. B. Mohr 1904. — *Bespricht den hl. Georg unter den
„kriegerischen Märtyrern“ (S. 239— 242) und schließt «ich nach einer Darlegung der
ersten Verbreitung seines Kultes der These Vetters und Friedrichs von detn historischen
Kern der Georgslegende (Georg = . Bischof Georg von Alexandrien) an, trotzdem er diese
S. 85 Anm. 3 als „das Werk der ungezügelten Phantasie“ erkannt hatte. Wenn er
sie zugleich als einen besonders klaren Beweis für die Intensität in Anspruch nimmt,
mit der die Legende innerhalb weniger Dezennien geschichtliche Tatsachen vollständig
umbitdete und mit willkürlichen Erfindungen so überwucherte, duß sie beinahe uner
kennbar geworden sind, so müßte zuerst feststehen, daß der Georgslegende die ange
deuteten geschichtlichen Tatsachen wirklich zugrunde liegen.
M as’ üdi — E l- M a s ’ iid i’s Historical Encyclopaedia entitled „Meadows of Gold and Mines of
Gems“ . Translated from the Arahic by A lo y s S p re n g e r, M. D., Volume I, London 1841. —
Enthält S. 128 f. einen kurzen auf einer verwilderten Version des Volksbuches beruhenden
Bericht über den hl. Georg: Seine Geburt fällt in die Lebenszeit einiger Apostel (1).
Gott sendet ihn zum König von el-MauHil, ihn zu bekehren. Der König tötet ihn
dreimal. Dann verbrennt er ihn und wirft seine Asche in den Tigris. Gott vernichtet
den König und die ihm treuen Untertanen. „So the story is related by believers of
the Scripturee, and in the books on the beginning and on the biography (of Mohammed),
by Wahb Ben Monabbih and other authors“ .
M a t z k e — John E. M a tzk e , Contributions to the history of the legend of Saint George,
with special reference to the sources of the french, german and anglosaxon metrical
versions I — II. Dazu ein dritter Artikel: The legend of Saint George; its development
into a roman d’aventure. Publications of the Modern Language Association of America,
vol. 17 (1902) 464— 535 (I ) ; 18 (1903) 99— 171 ( I I ) ; 19 (1904) 449— 478 (I I I ). —
Die genealogischen Ergebnisse veranschaulichen zwei Stammbäumc I 480 und I I 148.
Zitate ohne nähere Angabe beziehen sich auf A r t i k e l I (1902), der für die grie
chischen, lateinischen und orientalischen Texte fast ausschließlich in Betracht kommt.
* D e le h a y e , Une Version nouvelle de la passion de S. Georges, Anal. Boll. 27 (1908)
373 — 383, hat einen wichtigen Nachtrag zu Matzke geliefert durch den Nachweis, daß
die latein. Passio sancti Georgii in dem Cod. Paris, lat. 3789 saec. X I, die Matzke
analysierte, die er aber in seiner Klassifizierung nicht unterbringen konnte, mit dem
hl. Georg nichts zu tun hat, sondern nichts anderes ist als eine Rezension der Passio
XXXV
des hl. Gregorius von Spoleto. Er ediert sie nach der genannten Pariser Hs mit
Angabe der Varianten aus dem Cod. Bruxell. lat. 9289 sacc. X I I .
N o v a k o v i0 — S to ja n N o v a k o v i c , Apokrili jednoga srpskoga cirilovskoga zbornika X IV .
vjeka (Nr.) S. Mucenije sv. Georgija. Gedruckt in der Zeitschrift Starine, Kniga V I I I
(U Zagebru 1876) 74— 92. — Hier ist der altserbische Text der Passio ediert, den
Kirpicnikov unter dem Schlagwort S ta rin e zitiert (inkonsequent und dadurch undeutlich,
da er ja die zwei anderen slavischen Redaktionen nach ihren Herausgebern T ic h o n r a v o v
und P o p o v benennt). Iui Text wird gleich anfangs Dadian erwähnt. Näheres bei
Kirpicnikov S. 2 ff. (Von mir nach langem Suchen in der Pariser Nationalbibliothek
gefunden. Signatur: 8 ° R 3750.)
P e e t e r s — P. P e e t e r s S. J., Une Passion Armenieune de S. Georges, Anal. Boll. 28 (1909)
249— 271. — *Vgl. oben unter Arm .
P i t r a — J. B. P i t r a , Analecta Sacra spicilegio Solesmensi parata, Tomus I, Parisiis 1876. —
Vgl. unten S. 268 ff.
P o l i t e s — iV. Γ . Π ο λ ί τ η ς , Ν εοελλιρ’ΐκη μυθολογία. Περοευς και άγιος Γεώργιος. Ε Ιρ.
’Λ σ ω π ίο ν ’Λ ττικ ον ήμερο?.όγιον 6 (1872) 174— 193. — Handelt nach einer mir vom
Verfasser selbst zugestellten Inhaltsangabe über die Verehrung des hl. Georg bei den
Armeniern und Türken, über die Volkslieder über den D r a c h e n k a m p f (S. 177— 179),
über die Lokalisierung des Drachcnwundere in Berytus und cinhcimische Zeugnisse,
über das Verhältnis zu den Mythen von Perseus-Androtneda und von Herakles-Hesione,
zu neugriechischen Märchen, über Darstellungen in der byzantinischen Malerei, über den
Drachen als Symbol des Dämon in christlichen Legenden u. s. w.
♦P o n ta n u s — Joh. Is a c iu s P o n ta n u s , Rerum et urbis Arnstelodamensiuni historia, Amster
dam 1611, S. 79— 80: De D. Georgio, et quis ie fuerit, antidoti vice, paucula quaedam
superioribus addita. — Die Schilderung eines Altersversorgungsheims in Amsterdam, das
nach dem hl. Georg benannt ist, gibt Pontanus Anlaß, eciuen protestantischen Standpunkt
zu betonen („nomen et appellationem tantum, tot annis usurpatam, non rem tenemus“ ).
Er bezeichnet nach Baronius den Drachentöter Georg als allegorische Figur und identi
fiziert den Georg der alten Martyrien mit dem semiarianischen Bischof Georg von
Alexandrien (gemeinsame Heimat Kappadokien; Kirchenvater Athanasios = niagus;
Georgskirche am Strand bei Alexandria, wo nach Ammianus Marcellinus die Asche des
Bischofs ins Meer gestreut worden war). Pontanus beruft sich für die Gleichung allerdings
auf keinen Vorgänger, und so konnte er seit Papebroch (Acta SS., Aprilis I I I 112 f.)
als ihr Urheber betrachtet werden (Krumbacher unten S. 304), aber nach dem unten
s. v. Reynolds Gesagten ist kaum mehr ein Zweifel möglich, daß er damit nur eine in
protestantischen Kreisen zu seiner Zeit geläufige Auffassung vorgetragen hat. — Diese
Notiz stammt von Paul Marc.
Ρ ο ρ ο γ — A . N . P o p o v , Ausgabe eines serbischen Textes der Passio, sacc. X IV , in: Omicanie
pyKOlI. Xayfl. (Beschreibung der Chludovhandschriften) S. 331 ff. — Mir trotz vieler
Bemühungen unzugänglich geblieben.
♦ P o tth a s t — A. P o t t h a s t , Bibliotheca historica medii aevi. Wegweiser durch die Geschichts
werke des europäischen Mittelalters bis 1500, I I 2 (Berlin 1896) S. 1333 f. — Verzeichnet
die ihm bekannt gewordenen griechischen und lateinischen Quellen über Georg (nach
den Acta SS. und W . Arndt) nebst feiner Auswahl von Erläuterungsschriften, die bis auf
eine (Martyrdom of saint George <f Cappadocia, titular patron of England, and of the
most noble order o f the Garter,/ London 1614) auch bei U. Chevalier etehen. Den
bibliographischen Notizen stellt Pftttliast die seltsame Bemerkung voran: „Der hl. Georg
ist ohne Zweifel ein orientalisch«* Märtyrer aus der Zeit Constantins, jedoch kann die
Zeit seines Martyriums nicht fefitgestellt werden. Ob er von Georg von Cappadocien
verschieden sei, harrt noch des/Beweises.“
R a y n a u d — T h eop h . R ayn au d u s S. J-, Sanctus Georgius Cappadox megalomartyr personalis
1 et symbolicus, in seinem: Hagiologium Lugdunense, Lugduni 1662, S. 335 362.
Y*
XXXVI
Gelehrte, aber weitschweifige und kritiklose Apologie, heute nur noch von Nutzeo durch
einige Notizen über den mittelalterlichen Kult des hl. Georg.
♦ R e y n o ld s — J o h a n n is R a i n o l d i Angli, De Romanae Ecclesiae idololatria, in cultu sanctorum,
reliquiarum, imaginum, aquae, salis, olei, aliarumque rerum consecratarum, et sacramenti
Eucharistiae, operis inchoati libri duo. Genevae, Apud Jac. Stoer 1596. 646 S. —
Kommt im Verlauf seiner heftigen Polemik gegen den Heiligenkult der römischen Kirche
auch auf den schon von Calvin als „larva“ verworfenen hl. Georg zu sprechen (S. 201— 209
und a. a. Stellen). Er sucht dabei den Heiligen mit dem berüchtigten gleichnamigen
Bischof von Alexandria gleichzusetzen, der, zuerst nur von seinen Anhängern verherr
licht, dank der Unachtsamkeit der kirchlichen Behörden eich zu einem orthodoxen Mär
tyrer verwandeln konnte. Diese Hypothese, als deren eigentlichen Urheber Heylyn
(s. diesen) ausdrücklich Reynolds bezeichnet, scheint also aus der protestantischen Polemik
liervorgegaugcn zu sein. Sie wurde seitdem oft von den calvinistischeu Gesinnungs
genossen des Verfassers, u. a. auch von Pontanus (s. diesen), wiederholt (s. Heylyn S. 48).
— Diese Notiz ist wie die über Heylyn (e. oben S. X X X I I f.) Herrn Dr. \V. llengstenberg
zu verdanken.
R y s te n lc o — A. V. R y s te n k o , Die Legende vom hl. Georg und dem Drachen in der byzan
tinischen und elavisch-russischen Literatur, Odessa 1909, V, 536 S. 8 ° (russ.). — Ediert
zwei griechische Texte der Geschichte vom Drachcnkampf. Die Passio wird nebenbei
berührt. *Vgl. die Notiz von P. Marc in der B. Z. 19 (1910) 616 und die im Druck
befindliche eingehende Besprechung von ΛΥ. Hengstcnbcrg, B. Z. 20 (1911) lieft 3— 4.
S p r e n g e r s. M as’ üdi.
S u riu e — R. P. Fr. L a u re n tiu s Surius, De probatis sanctorum vitis etc., Aprilis, Coloniae
Agrippinae 1618 (die erste Ausgabe, Köln 1570 — 1575, war mir unzugänglich). —
ln dieser Neubearbeitung des Lipomanus (s. oben) sind S. 273— 287 dieselben drei
lateinischen Übersetzungen abgedruckt, die bei Lipotiianun stehen.
T h u rsto n — H e r b e r t T h u rs to n » St. George, The Month, April 1892. — Mir unzugänglich
und nur bekannt aus dem Referat in Anal. Boll. 12 (1893) 300. Darnach wendet sich
Thur6ton gegen Amelineaus Hypothese, daß das Original der alten Georgegeschichte
k o p tis c h gewesen sei. Ebenfalls unzugänglich ist mir eine zweite Notiz von Thurston,
The Month 1907 S. 137 f., in der er den hl. Georg mit Helpidius identifiziert. Vgl.
Delehaye, Saints Militaires S. 72.
T ic h o n r a v o v — T ic h o n r a v o v , Ausgabe eines slavischcn Textes der Passio des hl. Georg mit
der Geschichte seiner Mutter Polychronia, in den: ΠαΜίΙ'ΓΠΙΙΚΊΙ OTpC'J. JIIITepaTypu
(Denkmäler der apokryphen Literatur) I I 100 — 112. — Mir trotz vieler Bemühungen
unzugänglich geblieben.
* T i l l c m o n t — L e N a in de T i l l e m o n t , Mcmoires pour servir a l’histoire ecclesiastique des
six premiers sräcles V (Paris 1698) S. 185— 189, 658— 660. — Bringt kein neues
Material, sondern bespricht die Georgsfrage auf Grund der Acta SS. und unterzieht die
Abhandlung von Papebroch einer umsichtigen und sorgfältig abwägenden Kritik. Sein
• Hauptaugenmerk gilt der Frage nach dem historischen Kern der Georgslegende, bei der
er die Identifizierung Georgs mit dem Märtyrer von Nikomedien ablehnt und gegen
Papebroch behauptet, es lasse sich weder die Zeit noch der Ort des Martyriums George
feststellen. Nur die Existenz eines Märtyrers Georg sei auf Grund des kirchlichen
Kultes desselben gesichert.
V e s e l o v s k i j — A. N. V e s e l o v s k i j , Forschungen auf dem Gebiete der russischen geistlichen
Dichtungen. II. Der hl. Georg in Legende, Lied und Brauch, Sbornik der Abteilung
der ruse. Sprache und Literatur der Kaiserl. Akad. d. AViss., Bd. X X I, Nr. 2, Petersburg
1880 (PaswCKaiiiii βί> oßJiacTii pyccunx 7> flyxoBimxT» cthxobt» Π . Cb. Teoprift βί>
jreren^'Ij, irfccirls h oöpflfl'L. C 6opiiHKT> pyccic. ii 3UKa ii caoBecnoci’ii H im .
Α κλα . nayK'L·, ΤθΜΊ> X X I, iNe 2, CanKTnexepCypri» 1880). — Verfolgt die genealogischen
XXXVII
Fragen in ähnlich weitem Umfang wie Kirpicnikov, an den er zum Teil anknüpft, gibt
aber auch neues Material: vollständig den Text W ie n .. Proben von In t e r p o l. , N orm ,
und Daphn. und einige Wundertexte.
V e t t e r — F e rd . V e t t e r , Der Heilige Georg des Reinbot von Durne, Halle 189G. — Untersucht
in der Einleitung auch die Frage des historischen Kernes und die Genealogie der
griechischen, lateinischen und orientalischen Bearbeitungen; das Schwergcwicht der
Arbeit fällt natürlich auf das im Titel genannte deutsche Gedieht (13. Jahrhundert).
Z a rn ck e.1 — F r ie d r ic h Z a r n c k e , Über den althochdeutschen Gesang votn heiligen Georg,
Berichte über die Verhandlungen d. Kgl. Sachs. Ges. d. Wiss., philol.-hist. Klasse 26
(1874) 1— 70. — Im Anhang ediert Ed. Arndt den Text des G ail. (s. o.).
Z a rn c k e I I — Georgslegendc aus dem 9 . Jahrhundert, Berichte über die Verhandlungen d.
Kgl. Sachs. Ges. d. Wiss., philol.-hist. Klasse 27 (1875) 256 — 277. — Edition des Sang.
* Z w ie r z in a — K ou ra d Z w ie r z in a , Bemerkungen zur Überlieferung des ältesten Textes der
Gcorgslegende. Prager deutsche Studien, 8 . Heft (Prag 1908) S. 555 — 564; Sonderabzug,
10 S. — Wichtige Vorarbeit für eine kritische Edition des alten Volksbuches in seiner
lateinischen Übersetzung. Durch die Vergleichung von Gail, mit Kopt., Monac.2 und
dem noch unedierten Paris, lat. 5265 saec. X IV , dessen Text in letzter Linie auf eine
Vorlage zurückgcht, die den Text des Gallicanus an Alter und Wert übertraf, saniert
er eine Reihe von Stellen von Gail. Er schlägt auch Konjekturen zum griechischen
Urtexte vor, wovon mehrere durch Krumbachers Texte eine glänzende Bestätigung finden,
insbesondere S. 559 τά δ' οκήητρα (s. u. S. 137); S. 560 τα τρία κλίματα τον ονρανοϋ
für tree palmites caeli in Gail, (so in Wien. u. S. 34, 10); S. 561 in dem Satze^ pro
jecit me ut pluviam super terram in Gail, sei νετός aus άετύς verlesen ( αετός stebt in
Athen, u. S. 13,3, und in Paris. S. 26, 39); S. 561 suscitare martyrium in Gail. =
άναοτήοαι μ αρτύρω ν (vgl. Athen. S. 10 , 31 άναστήσωσιν α υτφ μ α ρτύ ρω ν ).
Einzelzüge in der ältesten Georgslegende, insbesondere seine dreimalige Erweckung,
die „fortwährend abgelöst wird von der Erweckung abgestorbener Dinge zum früheren
Dasein durch den Heiligen“ , zieht Zwierzina auch in seiner interessanten Abhandlung
heran: Die Legenden der Märtyrer von unzerstörbarem Leben, Innsbrucker Festgruß
von der philosophischen Fakultät dargebracht der 50. Versammlung deutscher Philologen
und Schulmänner in Graz, 1909, S. 130 — 158. Vgl. Byz. Zeitschr. 19 (1910) 220, 614.
XXXVIII
Seite
A m b ro s. A 60 sup. (gr. 8 ) saec. X I I I 166
A m b ro s . A 154 sup. (gr. 51) saec. X I V 173
Ambros. C 92 sup. (gr. 192) saec. X I V . 296 f.
A m bros. D 92 sup. (gr. 259) saec. X I 166 f., 216
A m b ro s. F 99 sup. (gr. 353) saec. X I I I 167
A m b ro s. F 144 sup. (gr. 377) saec. X I 167
Angelic. B. 1. 14 (gr. 81) saec. X I I . 167
A th en . 343 saec. X V I 155, 160 f.
A th en . 363 sacc. X V I 103, 248
A th en . 422 a. 1546 3. 124, 145
A th en . 1000 saec. X IV . 103, 248 f., 250
Athen. 1011 saec. X V I . 207 (nicht saec. X I I )
Athous? . . 79 zu Z. 30; 207
Athous Dionysiu 582 Unzialfragm. saec. V I I I . 165 Anm. 2
Athous Dochiariu 98 saec. X V I I 207
Athous Joasaphaion 308 saec. X I X 296
Athous Kcllion τω ν Είοοδείων . 41, 168, 169
Athous Kutlumusiu 2 saec. X I I . . 167
A th o u s Kutlum usiu 176 a. 1439 103, 249
Athous Lawra <9 132 a. 1425 . 243 Anm. (nicht a. 1435)
Athous Pantokrat. 53 saec. X I I 209
Athous Pantokrat. 90 saec. X IV 207
Athous Pantokrat. 103 saec. X V 167
Athous Paulu? . 168 f.,
Athous Protaton 9 saec. X I I I . . 167
Athous Vatopedi 371 saec. X I I I . 227
Athous Xenophont. 4 saec. X I I I 209
A th o u s X e ro p o ta m u 144 saec. X I V 181 f , 185 Anm. 2, 186 f., 299 flf.
Berolin. gr. 281 (gr. fol. 45) saec. X I I . 167
B e r r o ie n s is 7 a. 1464/5 . 136 f.
Bodleian. Add. 32. 237 Unzialfragm. saec. V I I 122 Anm.
Bodleian. Barocc. gr. 240 saec. X I I . . 20.5
Bodleian. Canon, gr. 19 saec. X V — X V I 135, 173 Anm.
Bodleian. Clarke 44 saec. X I I . . 209
Bodleian. Miscell. gr. 77 saec. X I I . 167
XXXIX
Seile
Bodleian. Seid. 8 saec. X IV . . . . . . . . . . . 1 7 3
B r ix . A I I I 3 saec. X V I — X V I I . . . . . . . 103, 173, 180, 249
Chalki, Flandclschulc cod. τής Θεοτόκου 62 saec. X I V . . . . . . 1 9 6
Chalki, Thcolog. Schule cod. τής άγιας Τριάδος 7ό saec. X I . . . . 238
Coreinian. 366 saec. X I — X I I . . . . . . . . . 268 f.. 270, 271
Cryptoferrat. B. a. X I I I saec. X I I . . . . . . 1 6 7
Escorial, y. II. 14 saec. X I I . . . . . . . . . . . 180
Escorial. Y. II. 3 saec. X I I . . . . . . . . . . 209
Ferrar. 321 saec. X I I I . . . . . . , , . . . . 1 9 4
Hieros. Sabbait. 108 saec. X I . . . . . . . . . . 205
Hieros. Sabbait. 292 a. 1611/12 . . . . . . . . . . 168
Hieros. s. Sepulcri 6 saec. I X — X . . . . . . . . 1 7 3
Hieros. s. Sepulcri 134 saec. X V I . . . . . . . . . 1 6 8
Hieros. s. Sepulcri 135 saec. X I V 168
Laur. Med. pl. 5,17 saec. X I V · · · . . . . . . . 278 f.
Laur. Med. pl. 10, 31 saec. X V · · · . . . . . . . 191
Lesbos, iuonast. του Λ ειμώ νος 123 a. 1604 . . . . , . 207
Lesbos, rnonast. τοϋ Λειμώ νος 166 a. 1604 . . . , . 207
L u g d u n . 625 saec. X I I ............................................... . . . 81, 209, 217, 218 ff.
Marc. I I IGO saec. X V I ............................................... 16, 103. 134 f., 168, 191. 249, 250
Marc. V I I 29 saec. X 1 I I - X 1 V ............................................................................. . 196
Messan. 26 saec. X I I I . . . . . . . . . ' t _ . 1 9 1
Messan. 27 saec. X I . . . . . . . . . . . 1 9 1
Messan. 29 a. 1308 . . . . . . . . . . . . . 250 f.
Monac. gr. 366 saec. X — X I . . . . . . . . . . . 205
Mosq. Synod. 215 (Vlad.) saec. I X . . . . . . . . . 1 9 9 Anm.
Mosq. Synod. 380 (Vlad.) a. 1022 . . . . . . . . 209, 212
Mosq. Synod. 437 (302 Vlad.) saec. X I I . . . . . 90, 95, 269, 271, 279
N e a p o lit . II. C. 34 (92) a. 1495 ............................................... ......... 196, 201
P a ris, gr. 401 saec. X I V — X V . . . . . . . . 179 f., 195, 296
P a ris, gr. 499 saec. X I . . . . . . . . . 41, 133, 165
P a ris, gr. 770 a. 1315 . . . . . . . . . 18, 142 ff., 2Ö0
P a ris, gr. 771 saec. X IV . . . . . . . . 1GG, 210, 212
P a rie . gr. 897 saec. X I I . . . . . . . . . . . . 1 6 6
P a ris , gr. 976 eaec. X I I und X I V . . . . . . . . . . 230 f.
Paris, gr. 1021 saec. X V I . . . . . . . . . . . 1 9 6
Paris, gr. 1178 saec. X I und X I I . . . . . . . . . 59, 179
Paris, gr. 1197 saec. X I I ....................................................................................................... 212
P a ris , gr. 1447 saec. X I . . . . . . . . . . . 166
Paris, gr. 1500 saec. X I I ' . . . . . . . . . . 196
Paris, gr. 1505 saec. X I I . . . . . . . . . . . . 1 9 1
P a ris , gr. 1529 saec. X I I . . . . . . 59, 179, 180, 194 Anm., 195
P a ris , gr. 1534 saec. X I — X H . . . 19 zu Z. 9, 51, 54, 55, 169, 173, 242
Paris, gr. 1551 saec. X I V . . ........................................................................... 191
Paris, gr. 1604 saec. X I . . . . . · · · · - · 191
P a ris. Coisl. 146 saec. X I V ........................................................................... . . 78, 207
Paris. Coisl. 306 saec. X V I ..............................................................................................207
P a ris, suppl. gr. 162 saec. X I V . . . . . . . . . . 166
Paris, lat. 5265 saec. X IV . . . . . . . . . . 1 (nicht 5285)
Paris, lat. 5565 saec. X I . . . . . . · · · · · . 1 7 8
Patm. 183 saec. X I . . . . . . . . . . . . . 187
XL
Seite
Patin. 212 saec. X I . . . . . . ...................................... 84, 90, 95
Patin. 213 saec. X I . . 298 Anm. 6
Patm. 380 saec. X I I I . . . . . . ............................................... 227
Sinait. 527 saec. Χ Γ ν . . . . . . ................................................191
Sinait. 528 saec. X I V . . . . . . ................................................191
T a u rin . B I V 34 saec. X I . . . . . 95, 269, 27J, 279
Thessalonikc, inonast. τω ν Βλαταίων 4 saec. X I ............................................... 182 f.
Vttllicell. gr. 82 ( F 16) saec. X V — X V I . 135, 173 Anm.
Vallicell. gr. 101 (F 592) saec. X V . 136, 173 Anm.
Vatic. gr. 676 saec. X I . . . . . . ............................................... 213
Vatic. gr. 679 saec. X I . . . . . . 191, 212 (nicht Vatic. gr. 579)
Vatic. gr. 1079 eaec. X I V — X V . . . . 194 Anm., 196, 207, 209
V a t ic . gr. 1190 a. 1542 ............................................... 56 zu Z. 9, 241 ff.
Vatic. gr. 1245 saec. X I — X I I . . . . . ............................................... 196
Vatic. gr. 1246 saec. X I I I . . . . . ...................................... 195, 196
V a t ic . gr. 1636 a. 1064 . . . . . . . S1 (nicht saec. X I I ), 219 ff.
V a t ic . gr. 1660 a. 916 . . . . . . 41, 165, 212
V a t ic . gr. 1987 saec. X I I . . . . . ...................................... 81, 219 ff.
V a t ic . gr. 2000 saec. X — X I . . . . . . 81, 168, 216, 219 ff.
V a t ic . gr. 2042 saec. X I I . . . . . ............................................... 168
V a tic . gr. 2073 saec. X . 168
Vatic. Barber. I I I 37 saec. X I I — X I I I ................................................167
Vatic. Barber. I V 38 sacc. X I I I — X IV ................................................196
Vatic. Barber. V 13 saec. X I I I ...................................... ...................................... 191, 195
V a t ic . Ottobon. gr. 189 sacc. X V — X V I I ................................................237
V a tic . Ottobon. gr. 411 saco. X I V ...................................... 191, 238
Vatic. Palat. gr. 59 a. 1541 . . . . . ............................................... 227
Vatic. Palat. gr. 374 saec. X V . ................................................227
Vatic. lat. 5527 . . . . . . . ................................................236
V in d ob . theol. gr. 123 saec. X I I I . . . . 30, 154
Vindob. theol. gr. 187 . . ................................................278
V in d ob . latin. 954, Unzialpalimpscst saec. V (benutzt ist nur das Fol. mit Fragm. I ) 1, 108 f.
XLI
I n h a l t .
Soito
V o r w o r t des Herausgebers (mit Einschluß des fragmentarischen Vorwortes des Verfassers) . . III
L i t e r a t u r v e r z e i c h n i s (zugleich Verzeichnis der Abkürzungen) .................................................. X V I
V e r z e i c h n i s d e r b e r ü c k s i c h t i g t e n H a n d s c h r i f t e n ...........................................................X X X V III
I n h a l t s v e r z e i c h n i s .................................................. ........................................................................... XL I
IV. Lobreden.
9. Die Homilie des Arlcadios von C y p e r n ................................................................... . . . 78
10. Das Enkomion des Theodoros Q uaestor............................................................................................ 81
V. Kirchenlieder.
11. Lied 1 (von Romanos) . . .................................................................................... ........ . 84
12. Lied I I (von R o m a n o s ? )..................................................................................................................... 90
13. Lied I II (anonym) .............................................................................................................................. 95
VI. Anhang.
14. Die Geschichte von der unehelichen Geburt des hl. G e o r g ...........................................................103
Zweites Kapitel: U n t e r s u c h u n g d e r e i n z e ln e n T e x t e .
IV. Lobreden.
29. Die Homilie des Arkadios von C y p e r n ............................................................................................ 203
30. Die zwei Enkomieu des Andreas von K r e t a ....................................................................................207
31. Die zwei Predigten des Johannes E u c h a ite s ....................................................................................213
32. Das Enkomion des Theodoros Quaestor............................................................................................ 214
33. Das Enkomion des Gregor von C y p e r n ............................................................................................ 225
34. Das Enkomion des Konstantinos Akropolites.................................................................................... 227
35. Die Übungspredigt aus dem Collegio g r e c o .................................................................................... 231
V. Verschiedenes.
3G. Die S y n a x a r t e x t e ............................................................................................................................. 238
37. Das A th o s n ia lb u c h .......................................................... 240
38. Die Passio verbunden mit dem Drachen w u n d e r ............................................................................241
39. Die Geschichte von der unehelichen Geburt des hl. G e o r g ........................................................... 243
40. Der M e s s i n a t e x t .......................................................... ...................................................................250
A n h a n g .
I. D as a lte V o l k s b u c h .
1. Der Wiener Palimpsest.
Cod. V i n d o b . l at. 054. Der obere lateinische T ex t stammt aus dem .8. Jahrhundert und enthalt
ein paar Briefe des hl. Hieronymus. A lle 15 Blatter sind Palimpsest und stammen aus einem lateinischen
und einem griechischen Codex. Zum griechischen Codex gehörten 5 Blätter; doch ist die griechische
Schrift nur noch auf den 5 Fleischseiten erkennbar. Näheres bei Detlefsen und Vetter a. a. 0.
Zuerst herausgegeben von D. D e t l e f s e n (s. Liter, s. v.). Neu' herausgegeben mit berichtigter
Blattstellung, Verbesserungen (von Prof. Hagen, Bern) und Vergleichung der entsprechenden Partien des
Gallicanus und Sangallensis von Ferd. V e t t e r (s. Liter, s. v.) S. X X — X X III. Beitrüge zur Kritik von
G. D e s t u n i s bei K i r p i c n i k o v (s. Liter, s. v. Kirp.) und von Z w i e r z i n a (s. Liter., s. v.).
Der folgende T ext beruht auf den genannten Ausgaben. Itazismen und sonstige Schreibversehen
■wie auch Akzentfehler der Herausgeber habe ich stillschweigend berichtigt, auch einige Vermutungen
und Korrekturen beigetragen. Dagegen lag es mir ferne, obschon der T ex t vielfach nicht in Ordnung
ist, etwas wie eine fneue kritische Ausgabe anzustreben, die ohne autoptische Prüfung des Palimpsests
keine Gewähr hätte. Leider ist es mir auch trotz eifriger Bemühung nicht gelungen, eine nach dem
System Pringsheim-Gradenwitz, durch das die obere Schrift entfernt wird,*) ausgeführte Photographie
des Palimpsests zu erlangen. Eine wichtige Hilfe für eine neue kritische Ausgabe bieteu jetzt die
P a ra lle ls te lle n aus den neugefundenen Uss des griechischen Volksbuches, bes. Berr., Paris., Yen., auf die
unter dem Texte hingewiesen ist.
III. Fragment.
τω ν (5έ γραμμάτων εκτιεμφϋέντων κατά πάοης τής οικουμένης τιαρεγένετο ι) ττρος αυτόν
ίπίοημός τις Άϋανάοιος (κ)αΙ λέγει τω βαοιλεϊ' ο 2) . . . . ’αιώνας*) — λνοα) αύτω
τά ς μ α γ ε ί α ς .............. δε γ ε ν ά μ ε ν ο ς υ β α ο {ι λ ε )υ ς ειπ εν .. . . λέγει α ν τ ω 6 (V I ) ί ) ( α ) ν ά ο ι ο ς ' .............
— τ α ύ ρ ο ν . 5) και ( ε ) ϋ ν ί ) 7] * ) ό ταύρος και ά ν α σ τ ά ς 7) ίλάληοεν ττρος τό ο ν ς τον ταύρον και
D ie entsprechenden Stellen des Athen., Ven., Paris, s. unten S. 5 , 3 11*.; IS, G 1Γ.; 2 1 , 17 ff.
I V. Fragment.
Die entsprechenden Stellen des Athen, und Paris, s. unten S. 15 , 18 f f . ; IG, 21 f.; 2 9 , 22 ff.
V. F r a g m e n t .
δτι πας άνθρωπος δστις1) καταξ(ι)ω ϋ ή τών ιματίθ)ν (!) συν οω ΰ ήσετα(ι). οι δα, δτι σαρξ
και αϊηά είαιν. πας ονν άνθρωπος ΰς~) γε γίνψ αι έπι της γης έν ανάγκη και εν δικαστήριο) και
εν άγρίοις ϋδασιν και εν θαλάοοί] κ α (ϊ)3) εν σ τ ε ν ο χ ώ ρ ια ........... δ?ΐ δε*) τον πατρύς άξίως
καί τον νϊ(υϋ και) τον άγιον πνεύματος και τον ονό{ματο)ς Γεωργίου, όύσομαι αυτόν άπό
πάσης Ολίι/>εο)ς και ανάγκης, ι/νίκα δε έπαύσατο 6 κύριος λαλών πρός Γεώ ργιον, αντός
δπιϋεν αντον,'>) εδωκεν και λέγει τ φ σπεκου/.άτωρι' Δεϋρο, τέκνον, π/.ήρωσον
*) ΐΐΰς ttr, όοο; τις Dctl.: τιΰ: άνθρωπο: υοτις Destnnis, vi chtig nacli lis :nwuroo — -Τ'ϊί ίίνϋοο)ττος.
vgl. Paris. S. 29, 31, Wien. S. 39, 25
2) .-7(7,- ot-.v «V ΰοος γε Dell., Destimis wie im Texte, richtig nach Hs mioovruroo 3) *«>· coni. Vetter
4) δεϊζαι tli (?) IIs: πημάτων εϋεήϋη coni. Vetter s) avxov Hs: ubtov Detl., Vetter
Zur ganzen Stelle vgl. Athen, und Paria, unten S. IG, 1*2 f . ; 24 f.; 30,5 ff.
Κ ατ' εκείνον τον καιρόν της άσεβεστάτης και βδελυρΰς κατακρατούσης θρησκείας, βασι
λεύοντος δε Δαδιανοΰ | τοΓ' παραβάτου, δόγμα έςέθετο κατά πάσαν ζιόλιν και χώοαν π ερι- foI.278r
έχοντα όντω ς· «Βασιλεύς Δαδιανός τη οικουμένη πάση χαίρκιν. Ε ϊ τ ι ς γάρ ευρειίη τοΐς άΰανά-
τοις ϋεοΊς Ουσίαν απονέμων και τιμ ώ ν αυτούς, πο?2άς τιμάς και δωρεάς απονέμω, και ε ϊ ο
τις άνηο εύρεϋή τοΐς μη προοκννονοιν, άλλα σέβονται τον Χ ριστόν, δν οΐ Ιουδα ίοι έσταν-
ρωσαν ώ ς κατάδικον, δειναΐς τι μωρίαις και Ψανάτω π α ρ α δ ώ σ ω .“ κατά πάντα δε τό π ο ν τα ν τα
έξέθετο. και φρίκη σννιίϊχε μεγάλη τους Χριστιανούς, εδειξε δε και κολ.αστήρια φοβερά ,
γομφιστήρας, καταπέλτας και νενρολ-ύτας και πΰ.οαν υοην είχεν τώ ν παλαιών κατασκευήν
ε ϋ η κ ε ν ελεγε τοιγαρονν ό βύθιος δράκων, δτι „3Εάν ευρώ ,άνδρα τον σταοιάζοντα τον μη 10
ϋνειν ϋεοΤς, τότε δικαίως αλλάξω την πατρική ν μον περι αυτόν διάθεσιν και βάψω την
ποικί/.(ον οργάνων κατασκευήν' φϋ.τατον τέκνον ου ψείσομαι' κεφαλήν κατεάξο) και λικμήσω
έγκέφαλ.ον' πύργον τής αισθήσεως φύλακα άποδείρω' κοιμίσω κόρας οφθαλμιών έκκε,ντήσω
σπύλακ.ας τους τώ ν φλεβών όχετούς' πρίσω τα νεϋρα τούς στήμονας τώ ν π ο δ ώ ν ’ λ.ογοϋετήσω
τώ ν έντέρα>ν τήν σύνθ εσιν τό δε ύπό?<οιπον σώμα σκωλ.ηκόβρωτον τη γη παραδώ σω . “ δσοι 1δ
γάρ ειγον προθύμα>ς τον μαρτνρήοαι, άπδ τής όράσεως τώ ν βασάνων έκόπτοντο' έκαστος
γάρ εις εαυτόν νπενόει το έγκλημα, ώ στε μηδένα λ.έγειν, δτι „Χριστιανός εϊμι*.
τούτω ν δε όντω ς πραττομένων ιδον Γεώ ργιός τις δνυματι ών ετών είκοσι δύο, ό γεν
ναίος και τέλειος αθλητής εν μάρτνσιν, το άστρον το τίμιον το μέσον ονρανον και γης
λΛμπον, γένους μεν υπάρχων τώ ν Καππαδόκων, στρατευτείς δέ έν νουμέρφ τινι καλώς | 20
διαπραξάμενος τήν κομητοΰρα, έπειτα λ.αβών χρήματα ονκ δλ.ίγα άνέδραμε πρός τον βασάέα *"°1· 27®ν
Δαδιανδν τον ζωσϋήναι έπαρχον, ιδών δέ, δτι Χ ριστός παρνβρίζεται και δαίμονες θερα
πεύονται, τά προσόντα αντω χρήματα δέδωκε τοΐς πτωχοΐς, επειτα τήν εαυτόν έσϋήτα. ελεγε
γάρ έν έαυτω' Εκείνων τετύφλωκεν ό Σατανάς τους δφθαλμους τον μή δραν με γνμνόν*.
γυμνός γάρ εστη εις το μέσον κ ρά ζω ν και λ ί γ ω ν „ Τάς μεν άπειλ.άς καταστεΐ/.αι σπουδάσατε,
τους δε μη όντας θεούς μη ονομ ά ζετε' θεοί, οι τον ουρανόν και την γην ονκ έποίησαν,
άπολ.έσΰωσαν, ώς φησιν δ προφήτης.'1 άτενίσας δε εις αυτόν ο βύΟιος δράκων εφη' "Οσοι
τάς τω ν -θεών ευεργεσίας τετρνγήκαμεν, απαντες την ΰφ' ήλιον νεμόμεΟα' αύτύς ουν έλ.άν-
5 βανες ημάς όντας μεγαλ.οιρύχους ου μ ετρίω ς ενυβρίσας και τούς -Οεους μικροποιήσας έΟριάμ-
βενσας' αντοϊ δε όϊδασι τόίς φίλου μένοις συγγνώμην χαρίσαπΟαι. λ.οιπυν ουν ποόσελ.Οε και
Οϋαον τ ω μεγάλ.φ ϋ ε ω Ά π ό λ λ ω ν ι τ ω την οικουμένην διαπώζοντι, }} τίς ή χρεία ή καταλα-
βοΰσά σε μέχρις ένταϋϋα;* άποκριϋεϊς δε ό γενναΊος μάοτυς ίο υ Χ ρια τοϋ Γεωργίας ελ.εγε’
„Τ ό μεν π ρ ώ το ν και έςαίρετον ονομά μου Χ ριστιανός είμι, τό δε εν άνΟρο>ποις Γεώργιος
10 λέγομαι, γένος μεν τω ν Καππαδύκοίν, στρατεύομαι, δε έν νονμέρφ τινι καλ.ώς διαπραξάμενος
την κομητονρα, Όρεπτός δε και τι-Οηνύς τής Γίαλ.αιστινών γιήρας. ποίοις δε αναγκάζεις με
ϋϋσαι Οεοΐς, ώ βασιλεν; α
δ βασιλεύς λέγει' „ Τ φ ’Απόλλωνι, ος· έκρέμασε τον ονρανύν.α Γ εώ ργιος λέγει’ »Α λ λ '
εΐ μεν ’Λπύλλ.ων έκρέμασε τον ουρανόν, καλ.ώς λέγεις, οτι ϋεύς έστιν. ονκ αίσγύνι), βύΟιε
1δ δράκα)ν, Οεους ονομάζειν τούς δαίμονας; έγό> δε ού \ διά σε ονδε διά τονς σνγκαΟεζομένους
fol. 27iJr οοι βαοιλεΐς, άλλα διά τον παρεοτώτα λα 'ον λ.έζω τά ονόματα τω ν δ ικ α ίω ν τους πολλούς
παρεάσω /Μγους' μνημονεύσω και λ-έςω τά κατορθώ ματα τω ν δικαίων μου και την απώλειαν
τώ ν Όεών σου. τίναν ονν μείζονα διακρίνεις, ώ βασιλεύ, ΙΙέτο υ ν τον κορυφαϊον των άπο-
στόλ-OJV ί '/‘‘Απυλλ.ωνα την τοϋ κόσμον άπώλ.ειαν; ειπέ, βασι/.εΰ, riva μείζονα διακρίνεις, Ίΐλ.ίαν
20 τον Θεοβίτην, τον επίγειον άγγελον και ουράνιον άνθρωπον, τον γαμαϊ βαδίσαντα και εις τάς
ουρανίας άι/ηδας ίστάμενον, ή Σκάμανδρον τον γόητα, τον γοητεύοντα το πυρ, τον μοιχόν
τής Αίας, ήτις εγέννησε τύν Ά ρ ά θ καί τύν Ζ α ρ εθ τούς Π οντικούς πολ.ε/ιήτορας, οΐτινες <5ιά
τά εργα αυτών κατεποντίσϋησαν έν τω πεΡ.άγει ττ/ς ΰαλ.άσσης; τ ί ονκ άποκυίνη, βααιλεϋ;
( είτιέ, ώ βαοίλ.εν, τίνα μείζονα διακρίνεις, τά παλαιό ματ α) ’Ανταιώνος και ΊΙρακ/.έους ή τώ ν
2ό μαρτύρων τούς άγώνας και στεφάνους; Ίεζάβελ. την τώ ν π ρ ο φ η τώ ν φονεύτριαν ή Μαρίαν
την 'Θεοτόκον; αίσγννϋητι λοιπόν ' ού γάρ είσι -θεοί, άλλ.ά δαίμονες, είδωλα κο)ψά. L
τότε όργισθεις ό βασιλεύς έκέλευσεν άνατεϋήναι αύτύν έπι το άρμα και ξέεαϋαι εντόνο)ς,
ώστε τά έγκατα αυτού φιφήναι και δλ.ον τό σώμα αύτοϋ μολ.υνί)ήναι τω αΐματι. ώς δε ταύτην
την πληγήν γενναίακ νπήνεγκεν, έκέλευσεν έκβλ.ηΟήναι εξιο τής πόλ.εοκ και διά τεσσάρων
30 μαγκάνο)ν άποταϋήναι και βοννενροις αφειδώς τάς σάρκας ξέεσθαι κ α ι ίίλ.ατι καταπάσαεσθαι
τούς μο')λωπας και ζιβύναις άποξέεσΟαι τά πεπηγύτα αύτοϋ αίματα, ώς δέ και ταύτην την
π/.ηγήν γενναίως νπήνεγκεν, κελ.εύει πάλιν ένεχθήναι αυτόν έπι την πόλιν και γενέσΟαι β ω μόν
νψηλ.όν καί καθηλ.ωθήναι τούς πόδας αύτοϋ καί .προατάττει γενέσΟαι ογκινίσκους εξ μάκρους
4 f. ελάν&ανεν ημάς, ών μεγαλοψνχως ήμας ου μετηίως ενύβριαεν: die obige Lesung ist nur ein Ver
such, diesen Unsinn lesbar zu machen il 6 φιλομένοις II 8 λαγών || 18 μείζονα] ίσον μου, also ähnlich wie
Paris. (S. 20, 30. 32. 31. 35); auch in Vcnet. steht viermal με ίσον — ein Beweis, daß der Fehler in sehr
alte Zeit zurückgeht. Die Entscheidung bringt Sang. 267 „qui fuit melior . . . qui est m elior'. Das M iß
verständnis von μείζονα = μοι ϊσον ist wohl entstanden dadurch, daß schon seit aller Zeit dieser unregel
mäßige Komparativ ersetzt wurde durch einen regelmäßigen μειζότεοος (ähnlich wie καλός — χαλλιώτερος).
Diese Form s. z. 13. in einer Inschrift des 12. Jahrhunderts am Parthenon, wo ιιειζότερος eine Würde
bezeichnet; cf. K. Konstantopulos, ΰνζαντίς 1 (1909) 111 f. II 19 μείζονα] μοι ίοον || 24 die Lücke habe ich
nach Paris. (S. 20, 3;1) ergänzt | η] Il 28 ο/.ω τώ αώματι II 30 ά;ιοιεΟψ·αι: corr. | y.aut πάοαοϋαι: corr. ||
31 ζνβίνας: corr.
2 f. Jereui. 10, 11 II 19 f· vgl. f II Reg. 17,1 und öfters || 25 vgl. III He#. 18,4
5
y.ai έν αντοϊς βολισϋήναι \ τάς σάρκας τοϋ δικαίου. ώς δε και ταύτην την τιμ ω ρία ν γενναίως fol. 279ν
υπήνεγκεν, έκέλ.ενοε ττάλιν κατενεγθήναι αυτον και βληΟήναι αυτόν έν λ-εκάνη και κόρακι
σιδηρφ κατενεγθήναι. (....) τότε προστάττει βουν ένα μελισϋέντα (αγεσΑαι), και τύν μελ.ι-
σΟέντα ταύρον εις δύο ταύρους άπεκατέστησεν. τότε κελεύει τον άγιον Γεώργιον έπι το βήμα
άχθήναι, και λέγει αντοΊ ό βασιλεύς /.ίαδιαί’ός' „Γεώργιε, τούτον χάριν ίκάλεοα τον μάγον 5
τούτον εν τη βασιλεία μ ο υ ' ή λνσον αντον τάς μαγείας, ή άναιρεΤ σέ, ή αναιρείται υπό σου.“
ό όε άγιος 1 ’ε ώργιος βλ.έψας πρός τον νεανίσκον λέγει' ΤΣπ.ενουν, τέκνον, ο αν εχΐ]ς ποιήααι,
τάχιον πυίηουν' Οεο)ρώ γάρ καταλαβοΰοάν αε την χάριν του Οεοϋ μ ο υ .“ λαβών όε ό Α θ α
νάσιος ποτήριον (και) προσμήξας την αντον εικόνα και έπικα/.εσάιιενος δαιμόνων ονόματα
εδ(οκεν α ντφ πιεχν, και ούδεν ατοπον ην*έν α ν τ φ · και λέγει ό "Αθανάσιος πρός τον Άγιον 10
Γεα>ργΐον „Ό λύχνος τής αλήθειας, δ οδηγός τω ν έπικαλ.ουμένα)ν τό όνομα του Χ ρ ίσ το ν
του έλ.θυντος εις τον κόσμον σώσαι πάντας τους πεπλ.ανη μένους, έλέησόν με και δός μοι τό
σωτήριον βάπτισμα, οπο)ς ανοίξει μ ο ι ό θ υ ρ ω ρ ό ς τής σ ΐη ϋ εία ς και είσδέξεταί μ ε έν τή μονή
τω ν άγίο>ν αντοϋ τω ν απ' αίώνος α ντφ εναρεστησάντων.“ Ιδών δε δ βασιλεύς τό γεγονός
έκέλευσεν έκβληΐ)ήναι αυτόν μηνι Ίαννουαρίω κ γ , και έτελειώϋη ή αντον μαρτυρία έν καλή 15
όμολογ ία, | και παρεγένετο ένδοξος πρός τον κύριον η μ ώ ν Ίη σοΰ ν Χριατόν. fol.280r
τότε κελεύει δ βασιλεύς τον μακάριον Γεώ ργιον άηενεχϋήναι έν τή φν/Μκή. πρωίας δε
γενομένης προστάττει γενέσΟαι τροχόν παμμεγέθη και έτ τ φ τρ ο χ φ έμπαγήναι ήλους και
τρύπανίσκονς. και άπαρτίσΟη 6 τροχός ώσεί τεκτονικό)’ πιαστήριον κατασκευασμένο)' ύπεράνω
μεν εγον ξίφη, υποκάτω δε διστόμους μαχαίρας, και κελεύει Ιίγεσϋαι αυτόν επί τον τρογόν. 120
y.ai ίδών αντον κατασκευασμένο)’ είπεν' „Ο ύ μή διασ(οϋώ Ικ τοϋ μαγκάνου τ ο ύ τ ο ν έ π ε ι τ α
άποκινήσας τον έαυτοϋ λογισμόν λ,έγεΓ „Γεώργιε, έννύηοον τύν καταλ.αβόντα σε -Λήρον και
γνώ ϋ ι, δτι ό κύριος ημ ώ ν Ίη σ ο ν ς Χ ρ ισ τό ς ονκ έγκατα?,είψει σε, άλ.λά βοηθήσει έν πασι.
y.ai τ ί όντω ς έδειλίασας, Ινα εΐπη δ εχ θ ρ ό ς' *Ιοχνοα πρός αυτόν*
επειτα άνανεύσας πρός τον εαυτού ευεργέτην λέγει' 'Άναρχε, άδιάδοχε, σταδιάρχα τώ ν 25
φοβονμένο»' σε, νικηφόρε τώ ν πολ-εμίων εχθρών, στέφανε τώ ν άγωνιζομένων, διά τό όνομά
σου, κύριε δ θεός, δς, προ του τον ουρανόν και την γην γενέσϋαι, έπι τώ ν υδάτων άναπέ-
παυσαι, ου γένος άν&ρώπων ούκ εγνω την σήν άνάπαυσιν, όταν δε έν αϊσΟήσει έκαμάριοσας
τύν ουρανόν, όμβροτόκους νεφέΡ.ας ένετείλω γεμίζειν ύετόν, ώστε βρέχειν επί δικαίους και
άδικους, κύριε παντοκράτορ, ό στήσας τά όρη οταΟμφ και τάς νάπας ζν γω , 6 έπιτιμήσας 30
τ ω ογκφ τώ ν ανέμων και τά κύματα γαληνιάσας και τους άπειθήοαντας αγγέλους β υ θ φ ταρ-
τάρου παραδώσας' και οντοι ώοιν νπό τά θυρώματα τής αβύσσου τώ ν μοχλ.ενμάτων (?) υπό
δρακόντα>ν κολαζόμενοι, τ φ δε προστάγματι τ φ σ φ άντειπεΤν ού δύνανται. κύριε δ θεός, δ
εν ύστέροις καιροϊς έξα [ποστείλας τον μονογενή σου παϊδα και έν λ.αγόσι παρθένου ένοικίσας fol. 280τ
ώ ς ήϋέλ.ησας' ου γένος άνβρώπων ούδείς δύναται περιεργάζεσΟαι του μονογενούς σου την 3δ
γέννησα·' δ έπι τοϊς κύμασι τής θαλ.άσσης περιπατήσας και πόδας μ ή μολννας, δ άνέμοις
τής θαλ,άσσης έπιτιμήσας — πάντα γάρ νπήκονοάν σου έν τού uro — , κύριε 1Ιησού Χ ριστέ,
3 οιδήρω: corr. | ( . . . ) in diesem ganz verworrenen Passus fehlt ein größeres Stück, das über den
Schluß der Martern und über die Einladung und Ankunft des Zauberers berichtete; vgl. Paris. S. 21,17 ff.;
Gail. S. ö l f. u. a. || 8 καταλαβονσα αε y χάυις: corr. || 0 και suppl. | τη avrou εικόνα II 19 ποιαοτήοιον j|
27 ος] ύ ll 31 ταρτάρω || o i ενυικήοας || 35 γένους? !| 36 Οαλάοοης] και ϋαλάαοης || 37 wiederholt sich
von oben Z. 31
2-1 Ps. 12, δ || 27 vgl. Gen. 1, 2 ||29 Mattli. 5, 45 || 30 1s. <10,12 ||30 f. Matth. 8, 2G | vgl. Is. 14,12 f. j|
35 vgl. Act. apost. 8, 33 II 30 f. vgl. Matth. 14, 26 f.
6
ελΟε ϊλεο)ς καί ευμενής έμοί τ φ άμαρτ o>A(ö καί κονφιοόν με άτι ο τών αίκιοιιών καί πόνοιν
τών περιεχόντων με, υτι δεδοξασ,νένον εστι τδ υνομά σου εις τους αιώνας. ',ίμ η ν .κ τελέσαντος
δε την ευχήν αντον ταύτην, εβλήϋΐ] εν τ ώ τροχιά y.al μεγάλως πιεοϋείς εις δέκα μέρΐ) έρράγη.
ήρε δε ό βαοιλευς Δαδιανδς εις νψος την φο.)νήν αύτοϋ y.al λέγει πρδς τυνς βασιλείς'
δ „Ίδετε, π ώ ς ουκ εοτιν άλλος θεός, ε'ι /ιή Α π ό λλω ν και Σκάμανδρος και ΊΙρακ/.ής και Ιίο σ ε ι-
δών, οϊτινες τά τρία κλίματα τον ονρανοϋ ουνεκρόιηοαν, δι ών βαοιλεΐς βασιλεύουσι και
δννάοται κρατονσι γης. πον εοτιν ό θεός Γεωργίου, Ίησυϋς ό έσταυριομένος; διά τ ί ουκ
ήλΟ εν και ερρύσατο αντον εκ τώ ν χειρών μ ο υ ;* κελεύει δε ό βύί)ιος önuy.cov τά υστα τον
άγίου άκοντισΟήναι εις λάκκον ξηρδν είπών εν έα ν τω ’ „Μ ή τις τώ ν Χριστιανών λάβη τώ ν
10 μελών αντον χολ άναστήση μαρτύρω ν αντον και έηαγάγη τδ αίμα αυτόν επί τάς κε<ραλάς
ή μ ώ ν .“ ην δε ώρα τον άρίοτον και έπορεύίϊησαν οι βαοιλεΐς εις τδ άριστήσαι. έγένετο δε
μετά τδ άπελί)εϊν τους βαοιλεΐς γίνεται αήρ συνεχής καί ήχος μέγας, ι'όστε τους ουρανούς
λ.νγιοΟήναι καί την γην άναπηδήοαι και την ϋύλαοοαν κο7ιάσαι επί πήχεις δεκαπέντε, εοάλπιοε
δε Μιχαήλ ό αρχιστράτηγος τη κερατίνι / σά/.πιγγι, καί ή/.ί)εν ο κύριος έ:ιΐ Άρματυς Χερουβίμ
15 καί εοτη επί του στόματος τον λάκκου καί σννέζενςε τά | υοτά του άγιον Γεο)ργίι>ν λ.έγων"
fol. 281Γ Επειδή εΊπεν Γεώ ργιος εν τη ζα>[/ αντον, ο ιι' Ον μη διαοο)!)ώ εκ του μαγκάνου τούτου,
ΐνα πειοΟη καί γνωρίση, οτι εγο'ί είιιι κύριος τί]ς ζθ)ής αντον.* καί ειπ η ·' „Γεώργιε, ιδού ή
χειρ ή πλάοαοά οε εξ αρχής καί δίδωσι πνεύμα ζοιής' νυν πάλιν άναπ/.άττι ι οε πρδς ελεγχον
τώ ν παρανόμων βασιλέων .“ καί ένεφύοηοεν εις αύτδν ό κύριος καί εδαικεν αντίο πνεύμα
•20 ζ<οής, καί εζησεν. καί άσπαοάμενος αυτόν ό κύριος άνήλϋεν εις τους ο> ρανους μετά τώ ν
άγίοιν αγγέλα))· αντοϋ.
άνέοτη δε ό Άγιος Ρεώογιος εκ τών νεκρών καί περιεπάτει καί ε ζ ψ ε ι τυνς βαοιλεΐς καί
ενρεν αντους εν τη πλατείς ίεροου/.οϋντας καί δικάζοντας, καί προοδραμώ ν εοτη έμπροσθεν
αυτών καί λέγει αντοΊς* „Ίϊπιγινώοκετέ με, βασι/.εΐς; ' άτενίσας δε εις αυτόν δ βασιλεύς λέγει'
25 „ Τις u ού καί εΊπεν υ μάρτυς του Χ ρ ίσ το υ ' „ Γ γ ώ ει/ιι Γεώ ργιος ό άφ' υμών κατακοπείς
καί £ιφείς εν το) λάκκω. διά τ ί ονκ έπιγινώσκετε το ονο/ια του ϋευΰ μ ο υ ;* άιενίσας δε
εις αύτδν ό βνΰιος δράκα>ν λέγει' „ Τυ εϊδωλον αύτοΰ εοτιν.' Μαγνέντιος εΙπ ε ν „"Ομοιος
αντον έστιν .“
ίδώ ν δε V Iν α τ ό λ ι ο ς ό σ τ ρ α τ η λ ά τ η ς , υτι υ Ά γιος Γ εώ ργιος άνέοτη εκ τ ώ ν νεκρών, Ιπ ί-
30 στενσε μ ειV ολης τής τά ξε ω ς αντυν, καί έγένοντο πασαι αί ηιυ χαί, αϊ έπ ίστενοα ν π ρ δ ς τον
γενέοϋαι εις άρχάς δεκαπέντε καί ούτω ς αντους τφ ς ίφ ε ι τελ εκ ο ί)ή να ι. έτελειώ ϋη αυτώ ν ή
35 ‘καί μετά ταντα κελ.εύει άγβήναι τον Άγιον Γεώ ργιον α ιί τυυ βήματος καί προστάττει
fol.281v γενέοϋαι κράββατον χα/.κοϋν καί έν αυτιά | ταννΟήναι. τον Άγιυν καί πάλιν κελεύει Ινεχϋήναι
τρώγλαν σιδηράν καί εν αυτή λ.υϋήναι μόλνβδον καί άνοΊξαι τδ στόμα αντοϋ καί κατα-
γνϋήναι τδν μόλυβδον εντόνως. και τούτου γενομένον ονχ ίμ/ιατο αντον υ μόλ.νβδος, καί
κελ.εύει λ.νΰήναι αύτδν άπδ τοϋ κραββάτου καί εξήκοντα ήλους κρουοδήναι κατά τής κεφαλής
40 αντοϋ κ
‘ αί λίθον μέγαν γλυφϋήναι καί εμβλ.ηϋήναι την κεφαλήν αύτοϋ καί μυλύβδω άσφα/.ι-
9 f. vgl. die Doublettc des Gedanliens unten S. 7, 37 f. || 11 f. zur Konstruktion vgl. Luk. 17,14 E. K.
IS ή ηλάαα οε |1. δίδωσα? || 30 α?] ä |j 37 μόλιβόυν
G Prov. S, 15 f. |1 13 f. vgl. Ts. 97, 6 II IS vgl. Ts. 118, 73 || 19 f'. vgl. Gen. 2, 7 |l 27 f. vgl. Joli. 9, 9
I
σϋήναι τάς υαγμάς και όντω ς κνλ.ισΟήναι τον λίθον έπι Ικανοί (!), ώ στε κυλιομένου τον
λίθου διασπασθήναι τά άρθρα των μελών αντοϋ. ώ ς δε και ταντην την τιμ ω ρία ν γενναίως
νπήνεγκε, εαα κελεύει λνΟηναι αυτόν και κατά κεφαλής κρεμασθήναι και δεθήναι λίθον
παμμέγεθον περι τον τράχηλον αυτόν και καπνω δριμντάτφ καπνίζειν αυτόν ευτύνως. και
μετά τοϋτο κελεύει γενέαΰαι βουν χαλ.κοϋν, ώστε και τά έγκατα αντοϋ λακμασθήναι ώσε'ι 6
κονιορτόν.
ώς δε και ταύτιρ’ την τιμ ω ρίαν γενναία)ς νπήνεγκεν, κελεύει πάλαν άχθήναι αυτόν εν
τη (ρνλακ}} και εις τό ξύλ.ον άπφαλισί) ήναι. αυτό)’, εως ον ακέψηται, ποια κολ.άαει άναλ.ώσ)] την
ορωμένην νεότητα αυτόν' i)v γάρ ώραϊος οφόδρα. και επιφανείς αντίο δ κύριος τί] ννκτι
έκείν>i είπε ν αντίο · „'Λνδρίζου, Γεώργιε, και μη έκλύον, μη δε δειλιάσης, οτι εγώ ειμι μετά ιο
σου. ιδού, τοντο άπαξ άνέοτησά αε' ετι δεύτερον άποθανή και πάλαν άναστήσα) οε' τό δε
τέταρτον εγώ αυτός έλ.εύαομαι. διά τω ν νεψελ.ών και παραλψρομαι τ ψ παρακαταθήκην, ην
παρεθέμην εν τ<ο άγίω πον σκηνώματι.. εοτι γάρ ή μαρτυρία οον εν τοΐς βααιλενσι τοντοις
&η ε π τ ά ' ϊοχυε ονν και μη εκλύον.* και άοπασάμενος αυτόν δ κύριος άνι'μθεν εις τους
ουρανούς, αυτός | δε άνπνος διετέ/.ει επί τί] π ροτροπ ή τ ον κυρίου. 1δ
πρω ίας δε γενομένης κελεύει άχθήναι αυτόν έπι. τού βήματος και λέγει αυτφ <5 βαοι- ί'οΐ. 2S2**
λευς Μ αγνέντιος* „Γεο')ργιε, εν αίτημα αϊτονμαι παρά σου, υπέρ εάν παράσχης μοι, μά τον
δεοπότην "Ηλιον και τους έβδομήκοντα οκτώ ΰεους και την μητέρα τω ν ϋεώ ν ’Ά οτεηιν,
πιστεύω εις τον θεόν συν.“ είπε δε αντίο υ άγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς ' „Λίτησαι, οτι αν ΰέλ4
η ς.L είπε
δε δ βασιλεύς Μ αγνέντιος' ΤΕιαϊ παρ' έμο'ι δεκατέοσαρεις θρόνοι βασιλικοί, y.ui έκαστος 20
ϋρύνος εχει σανίδας, τάς μεν έγκάρπονς, τάς δε άκαρπους· εάν ο uv διά της προσευχής σου
λυϋώ σιν οι δεκατέσααρες θρόνοι και ριζώσονσιν αί σανίδες και γένωνται δένδρα, τά υεν
Ζγκαρπα εχοντα καρπόν, τά δε άκαρπα ώ ς άκαρπα, πιστεύα) εις τον ϋεόν σου.* ό δε άγιος
Γ εώ ργιος κλίνας τά γόνατα έπι ώρας δύο αϊτούμενος και παρακαλών και έπι τό τέλος
της ευχής είπε τό Α μ ήν. και έγένετο πνεύμα κυρίου έπι τους ΰρόνονς, και έλ.ύθησαν οι 25
δεκατέοσαρεις ιΊρύνοι και έρριζώθησαν αί σανίδες αυτών, και έγένετο τά μεν εγκάρπα ώς
εχοντα καρπονς πεπείρους, τά δε άκαρπα ώ ς άκαρπα, τότε λέγει δ βασιλεύς Μ αγνέντιος'
„Μ έγας ει βασιλεύς και ι}ευς *Ηράκλειος και ’Απόλ.λων, οτι και εν τοις ξηροϊς ζύλοις rag·
δυνάμεις αυτών δεικνύονσι. Γεώ ργιον δέ, τον μύστην τω ν Γαλ.ιλαίων, οϊδα, πώς αυτόν
άναλ,ώσω.“ 30
και κελεύει ο βασιλεύς Δαδιανός γενέσϋαι μέγα πρίονα κα'ι εν αυτό) διχοτομηϋήναι
τον άγιον εις δύο, και όντω ς άπέδωκε την ηιυχήν. και προστάττει γενεσθαι λέβητα μέγα και >
εν αύτφ β/.ηϋήναι τάς σάρκας τον άγιον κα'ι μόλ.νβδον και πίσσαν και στέαρ κα'ι άσφαλαον
νποκαίεσθαι τον λέβητα, ώστε τά άπορραντίσματα τον λέβητος | άποτρέγ/.ιν έπι δεκαπέντε fol. 282ν
πηγών, και μη δννάμενοι ψέρειν τον κόπον οί νπηρέται τής αδικίας διά τά άπορραντίσματα 35
τον λέβητος άνήγγεάαν τ φ βααιλεΐ, οτι „Έξεκαύθη ό τρισόλβιος κατά κ ρά τος' κέλενοον ονν
συν τ φ λέβητι χνθήναι αυτόν εν τ φ έδάφει, ΐνα μή τις τώ ν Χ ριστιανώ ν λαβή τώ ν δστέων
αυτοί κα'ι όναστήσΐ] μαρτύριον αντοϋ.* ώς δε ά πή γγειλα ν ταυ τα τ φ βασιλεϊ οι νπηρέται,
1 ini ίκανοΰ st. ίκανόν || 10 καί ει.ιεν || 13 εοτι} εοιη || 19 ειχι uv ϋέλεις: vielleicht zu halten ε ϊ τι αν
Όέ/.ijs (vgl. S. 8, 20) I' 24 ursprünglich wohl ώραν ικανήj’ nach Kopt. Gail, und unten S. 8, 37 || 27 y.aQ-
ποί’ί] y.anxov j| 28 e<] man erwartet natürlich r.lol oder εοτι || 36 κράτους | wie in Wien. (S. 35, 18) sind es
hier die Diener, die die Anregung zur Vernichtung der Überreste geben, während in Gail, und Kopt.
viel natürlicher beidemal der König den Befehl gibt-, ähnlich wie auch in Athen, bei der ersten Ver
wendung des Gedankens (S. 6, 9 f.)
8
δ φαιναν] 1. ψαίρεο’ = φέοειν Ε. Κ. |! 10 μετα τρία sr>/] wohl ein Rcüex eines ursprünglichen fura τρίτον, τό
τοίτον oder ähnlich; vgl. oben S. 7,11 [) 25 ή γυνη suppl. (nach Wien. i!5,35) |
|27 oov suppl. (nach Kopt.) i| 28 tauv
λέγει' „7 ονβης καλ.οϋμαι.“ λέγει αντω ό βαοιλενς' „Ιίόσα έτη εΐοίν, άψ' ου έτελ.εύτησας;“
λέγει αντ(Γ) ' „Τετρακόσια ji).t'iov ή έ/.αττον'1. λέγει α ντφ ύ βαοιλενς' „ Χ ριστός έπεδήμει ή
ο ν ; “ ειπε δέ αντίο 6 άνιστά/ιενος" „ Ονδέ ijr όνομα Χ ρ ι σ τ ο ί λ έ γ ε ι αντφ ό βαοιλενς' „Τί
ονν σεβόμενος διέδραμες το κάλλος τον βίου το ύ τ ο ν ;“ ειπε δε 6 άναατάς εκ τώ ν ν ε κ ρ ώ ν
„Μ ή άναγκάα]]ς με, βασιλεύ, ειπεΐν το ρήμα το ν το ' έγώ γάρ έσεβόμην το εΐδωλον τον 5
Απόλλω νος, το κ.ωφον και τνψλόν και μ ω ρόν και άναίσθητον. {/νίκα δε εκ τον βίου του
άδικον τούτον έξεβλήΟημεν, γεγόναμεν υποβρύχιοι' έκεΐ γάρ επήρεν ημάς 6 πύρινος ποταμός
και σκώ/.ης u ακοίμητος, άρα ούκ ήκονσας τής φωνής τώ ν Χ ρ ιστια νώ ν; ?Εννοήσομεν τήν
ή μέραν εκείνην τήν φ οβεράν ούκ εστιν ονν ήμϊν μικρά βοήθεια' αλλά ποταμοί πύρινοι και
καχλάζοντες καί άπειλι/ φοβερά οργής και βήμα φοβερόν και δικαστή υιον αδυσώπητο)·, 10
και έκαστον τά πεπραγμένα προ οφθαλμών ΐατανται. έπιηχονεί γάρ ό αρχάγγελος Μιχαήλ
λεγω ν Δείξατε τά εργα και λάβετε τον μ ισθ όν .' | άκονσον, βασιλεύ, και'διηγούμαι σοι. πας fol. 2S4*'
άνθρω πος, ος γεννηθή έπι τής γής, ομολογήσω δε τον έσταυρωμένον, καν πολλαΊς άμαρτίαις
περιπέο)} αύτοΰ τό σώμα, έξέλθΐ] δε εκ του αδίκου βίου τούτον, καν υποβρύχιος γένηται,
καν τής ήμέρας τής άγιας κνριακής άνέσεως τυγχάνει διά τό έπιβλέπειν κύριον έπι τάς 1δ
κολάσεις, εγώ δε ον δε έν ή μέρα άγιας κνριακής άνέσεως ετνχον, διότι τήν κ υοιότψ α ονχ
ώ μ ο ? . ύ γ η σ ε ί π ε δε αντω ύ βασιλεύς' „Ληρεΐς συ πολλά ί'τη εχων έν τ φ Ά ι δ η . “ άναβ/.έψας
δε 6 άναατάς πρός τον ά γιον Γεο')ργιον λέγει α ν τω ' „Δ έομ α ι σου, τον (!) λύχνον τής άλη-
ϋείας, έλέησον τήν ψυχήν μου και πάντας τους άναστάντας ονν έμοί. δός ήμΐν τήν έν Χ ο ισ τ ώ
σφραγίδα και μή έάσης ημάς άπελθέϊν εις υποβρύχιον τόπον.“ ίδώ ν δέ δ άγιος τήν πίστιν 20
του άνδρός έλάκτισεν εις τό πρόαωπον τής γής, και ευθέως έξήλϋεν πηγή ϋδαχος, και
εβάπχισεν αντονς εις τό όνομα τον πατρος και του νιον και τον άγιου πνεύματος λέγων
α ΰ τόΐς’ „ ΙΙορενεοΟι: και πληρούσατε τήν οικονομίαν υ μ ώ ν .“ και ευθέως αφανείς έγένοντο καί
ουκέτι έθεωρουντο.
έννεός δε γενόμενος δ βασιλεύς Δαδιανός έπι ώραν μίαν λέγει πρός τους βασιλείς' ‘25
„ Ούκ ειπον νμΐν, ϋτι γόης έστ'ιν και φαρμακός; ιδού, λόγω προβάλλεται' δαίμονας παρέστησεν
ήμΧν. άλλ' εγώ άτιμάσω άρτι τό γένος τών Γαλιλαίων.“ καί ε ίπ ε ν „:Επιλέξασθέ μ οι 'χήραν,
y τις ούκ άλλη πενιχροτέρα ονκ εστιν έν τή πύλει ταύτ)).“ και έξελέζαντο χήραν πενιχράν
σφοδρά, και κατέκλ.εισαν αυτόν εκεί πρός αισχύνην τώ ν Γαλιλαίων. ήνίκα δέ είσήλθεν <5 άγιος
εις τον οίκον τής χήρας, λέγει πρός αυτήν' „Δός μ ο ι άρτον, o n π εινώ .“ ή δέ εΤπεν α ν τω ' 30
„ Ούκ εστιν έν τ φ οΐκω μου άρτος.“ ειπε δέ ό άγιος πρός αυτήν' „ Π ο ίφ \ -θεοί λατρεύεις; u fol. 284Γ
λέγει αντω ή γυνή' „ Τ φ μεγάλο) ύ ε φ ’Λπόλλωνι καί τ φ 'Πρακ/.εΐ.“ λ.έγει αντί} ό άγιος'
„Δικαίω ς ούκ εστιν άρτος έν τ φ οικω σου, διότι τοιούτους ϋεους σέβΐ].“ ήνίκα δε ειδεν ή γυνή
τό πρόσω πον αντου ώσεί πρόαωπον άγγέλου, είπεν α ύ τφ ' „Ίδ ο υ -θεωρώ άνδρα ώ ς ει τις
τώ ν Γαλιλαίων θεω ρεί άγγελ.ον' νυν έξελεύσομαι πρός τους γείτονας μ ον, ει ευρω χάριν 35
ένώπιον αντών και λήψομαι άρτον και εισελενσομαι τ φ άνδρϊ τούτω , και φάγΐ] αυτός καί
εγώ μετά τώ ν τέκνα »’ μου καί άποϋανοϋμαι τή ίπιούσ]] ή μέρα. “ ήνίκα <5ε του έξελθεϊν τήν
12 In der Ausgabe des Kopt. ist das Schlußanführungszeichen früher gesetzt (nach μικρά βοήθεια).
Der Redaktor unseres Textes wollte wohl das „W o rt der Christen“ bis zu der neuen Ansprache an den
König ausgedehnt wissen |i 13 ff. Ich verzichte darauf, das hier wie in Wien, ganz verworrene Satz-
ungetüm durch Korrekturen etwas lesbarer zu machen || 1δ 1. T>] ή/<έθ? £· Κ· II 26 φάρμακο; | ?.όγω] λ ό γ ο ν ? ||
37 Der Zusammenhang wie auch Gail. 59 (et crastina moriatur) verlangen άχοϋανεΐται
7 f. vgl. Dan. 7,10 | Marc. 9,48 || 8 f. vgl. Joel 2.11 || 12 vgl. Sprichw. des Max. Plamul. 85 E. K. |j
15 ft’, vgl. die apokr. Paulusapok. bei Tisehendorf, Apoc. apocr. p. C3 und Bardenhewer, Altkirchl. Lit. 1477 A. 2
Abh. d. pliilos.-philol. u. d. hist. Kl. X X V , 3. Abli. 2
10
γυναίκα εκάθισεν υ άγιος Γ εώ ρ γιο ς παρά την βάοιν του ξύλου, και εύΰέχος έρρίζωοεν 6 στΰλος
και κλάδους άπέλνσεν, και διέβη το δένδρον επάνω του δώματος και ηνξήΟη έπι πήχεις
δεκαπέντε, και ηνεγκεν αντω ό αρχιστράτηγος Μιχαήλ {άρτους), και εφαγεν και ένίσγυσεν.
ήλθε δε ή γυνή εις τήν οικίαν αυτής και βλ.έπει τον στύλον ριζω ϋέντα και είπεν' Ο ϋεός
5 τω ν Γαλιλαίων έφειδεν έπϊ το γένος τω ν Χριστιανών, οτι έν κακοϊς υπάρχοντας ημάς' σαρκί
παραγέγονεν εις τον οικον τής χήρας τοϋ βοη&ήοαι α υτη“ . και επεσεν εις τονς πόδας αύτοΰ .
είπε δε προς αυτήν ό άγιος' Ανάστα, γύναι, και οτήΟι επι τους πόδας σου' ονκ είμί εγώ
δ θεός τω ν Χ ριστια νώ ν, άλλα αντον δούλος .“ και ειπεν ή γυνή' „Λέομαί σου, κύριε' εΐ
ευρα) χάριν ενώπιον οον, λ.αλήσω εις τα (Ίπά σου. και μ ή υογιπί)Γ/ς τη δούλη σου.“ είπε δε
10 δ άγιος' „Λάλησον, ώ γύναι .“ λέγει αντω ή γυνή' »Ιδ ο ύ , εστι μοι παιδίον τριετή, και τοϋτό
εοτι κοχρότ και τυφλών και γωλόν, και αϊσ χύνομαι έπιδεΐςαι αυτό τοΐς γείιοσί μου. εάν ουν
διά τής προσευχής σου άνορ&ωϋί] ό νιος μου, πιστεύω εις τόν θεόν σου.* ό δέ άγιος λέγει
fol. 28δΓ προς τήν γυναίκα' „’Ένεγκέ μοι ώδε τό παιδίον σου.* | και ήνεγκεν αυτό πρός αυτόν και
έκοίμιοεν αυτό εις τά γόνατα αύτοΰ. και κλίνας τήν κεφα/.ήν αύτοΰ ό ίίγιος έπεκαλέσιιτο τόν
15 έαυτοΰ δεσπότην, επί δε τό τέλος τής ευχής είπε τό ’Λ μ ή ν και ενεψύοηαεν ι.ις τους <)</;θαλμους
αυτόν, και επεσαν από τω ν οφθαλμών αυτου δάκρυα, και ευθέως άνέβλεφεν. είπε δε ή γυνή
πρός τόν μ ά ρτυρα ’ „ Κύριε, τά ώτα αύτοΰ άκούσοίσιν.“ είπε δε αυτή ό άγιος Γειόργιος'
„ Τέως του π α ρόηος άρκέσει τοϋτο' και όταν αυτόν καλέσω, τότε καί τοΤς ώσιν άκούσεχ και
τοΐς ποσιν περιπατήσει και διακονήσει μ ο ι λόγους . u ή δε γυνή δοξάσασα τόν θεόν ήσύχασεν.
20 όναστάντες δέ οι βασιλείς άπό τής στιβάδος περιεπάτουν επι τήν πόλιν ιεροαυλοΰντες
και δικάζοντες. και άτενίσας ο βασιλεύς Δαδιανός ειδε τό δένδρον ιστά/ιενον επάνω του
δώματος και λέγει τοΐς βασιλενσιν' „ Τις ή ξενΐ] αυτη τοϋ δένδρου θ έ α ;“ απήγγειλαν δέ
αντω, οτι Γεώργιος ό μύστης τω ν Γαλιλαίων έκεΖ κατακέκλειπται. κελ.εύει δε αυτή τ;) cogq.
έκβλ.ηβήναι αυτόν εκ τοϋ οικήματος και αγεοθαι επί τήν δημοσίαν και βουνεύροις αφειδώς
25 τάς σάρκας αυτοΰ καταξέεσΟαι. και καοσίδαν πνρυ')οαντες εθηκαν Ιπ ι τήν κεηαλήν αυτου.
και προστάττει αντόν ό βασιλεύς τω αμβωνι προσελ.θεΊν καί ξέεσΟαι αύτοΰ τάς πλευράς καί
κανδή)&ς προσάπτεσθαι τω σώματι αύτοΰ, ώς μηκέτι ψέρειν τάς ό δόνας, έβόι/σε δε ό άγιος
Γεώργιος (καί άπέθανε). και κελεύει ό άνομος βασιλεύς άπενεχθήναι αυτόν είς όρος νφηλ.όν
και φιφήναι αντόν εκεί. ελ.εγε γάρ ό βνϋιος δράκων, οτι „Καταβήοεται τά πετεινά τοϋ ούρανοΰ
30 και καταφάγωαι τάς σάρκας αύτοΰ, ϊνα μή τινες τω ν Χριστιανώ ν ό>/>ονταί τι των μελών και
άναστήσωσιν αντω μ α ρτύρω ν.“
fol. 285ν ήνίκα άνηνέχϋη ό άγιος Γεώ ργιος | εις τό όρος και έρρίφη έκεϊ, κατήρχοντο δε οι
ύπηρέται, και κατελϋόντων αντών άπό του όρους ώς άπό σταδίων τριάκοντα γίνεται βροντή
μεγάλη και αστραπή, ώστε κα'ι τόν ουρανόν σαλευίϊήναι. και έλθών ό κύριος έπι των νεηιελών
35 εφώνησε τ ω άγίω λ.έγων „ Δεΰρο, παις μ ον άγαπητέ, έγέρΟητι άπό του ϋπνου οον.“ και
άνέστη δ άγιος άπό τώ ν νεκρών ώ ς άπό ύπνον και κατεδίωξεν ότιίσα> τών υπηρετών κράζω ν
και λ ί γ ω ν „Έ κδέξαοϋέ μ ε.“ έπιστραφέντες δε οι ύπηρέται και ιδόντες τον άγιον Γεώργιον,
επεσον εις τους πόδας αύτοΰ λέγοντες α ύ τω ' „Κύριε, δός ήμϊν τήν έν Χ ρ ιο τιϋ σφραγίδα, δ
αγαπητός τοΰ ΰεοΰ\“ και αυτη τη ώ ρα έβάπτισεν αύτούς εις τό όνομα του πατρυς και του
2 tW/fy] Paris, vielleicht ursprünglicher δάδυ || 3 αοτονς suppl. (nach Paris., Kopt. Gail.) |
ενισχνσει·] ησύχασε)·: corr. (nach Paris., Kopt. Gail.) || 5 vielleicht ύ.ιάοχυντες ήμεΐς als absoluter Nomin. ||
18 άοκέση: vielleicht ugyJatj zu halten ||28 y.ul άπέθανε sup|>l. (nach Gull.) ;| 3ü f. v«fl. denselben Gedanken
oben S. 6, 9 f.; 7,37 f. || 36 r«>>· υπηοπών) uvxtiv·, corr. (nach dem Folgenden Kopt. Gail. Wien.)
11
νιον y.Cii τού άγιον πνεύματος. έπορενϋηοαν <5έ άμη ότεροι καί ήλϋον πηός τονς βασιλείς y.u'i
άπεκρίΰησαν ττάντες όιιυν λέγοντες’ ΛΙΙάντες ήμεϊς Χριστιανοί έσμεν και τοΐς ΌεοΤς vitojy
ον προσκννούμεν τνφλονς καί κωφονς και. αναίσθητους (s o !).K και εν έκστάσει γενόμενοι οι
βασιλείς, κελεύει ό βασιλεύς Ααδιανός τον μεν \4εικόνα κρεμαοΰήναι κατά κεφαλής, τον δε
Γλνκάδην και Λαατηοΐνον τω ςίφει τταοαδοι) ήναι. και έτελειώΟη ανιώ ν ή μαοτνοια εν κα/.ij 5
δμολ.ογία μηνί Δ ία οτιω ι9'.
ύ δέ βασιλεύς βουληΰείς διά λόγον κολακευτικού πεΐσαι τον άγιον λέγει' *Μ ά τον
δεσπότην 'Ήλιον καί τους έβδομήκοντα οκτώ Οεους και την μητέρα τώ ν θεών Ά ο τε μ ιν ,
άνέχοιιαί ο ου ώ ς τέκνον ίδιον (I). ακονσόν μου ώς πατρι (!) σνμβονλ.ενοντί. αοι καλήν σ ν μ -
βονλ.ήν και Οΰσον τω /ιεγάλω ί)ε(Γ> ^Από/Μονι τι ο διαοώζοντι την οίκον μένην* είπε δε αυτω 10
δ ά γιος’ „ Και πού ι/σαν υί λόγοι αον ουτοι; ιδού, εξαετίαν εγω τι/ιωοονμενος νπό σου, και
τρίτον ειιελίαΟην, και πάλ.ιν άνέστησέ με ό Χ ριστός, και ουδέποτε ήκονσα τ οιαΐιτα ρήματα
κολακεντικά, οΐα νυν | άκονο). η ουκ ήκουσας, βασιλεύ, (δ η τό γένος τώ ν Χριστιανών δνοΟά- fol. 28G1'
νατόν έστιν και πρός τά λεγάμενα άνταρίζει. άρτι δε προτραπείς σεμνώς υπό τής ϋεότητός
σον ϋΰσο) το j μεγάλω Ά π ό λλω ν ι.“ περιχαρής δε γενάμενος ό βαοιλενς) ήρξατο φιλεΊν την 15
κεφαλήν αυτού, άπωοάμενος δε τον βασιλέα ό άγιος λέγει α ν τ ω ’ ,Μ ή , βασι/.εύ, ονκ εστιν
εί)ος τοις Γαλιλαίο ις τούτο π ο ιε ίν εάν μη πρώ τον θύσω τ ω Ά πόλλίονι και τοΤς λοιποϊς ΟεοΊς,
ου φιλήσεις μου την κ ε φ α λ ή ν κ α ι πάλιν δ ίίγιος’ „7 δον, ή ήμερα ηχΰη πρδς δνσμάς,
κέλενσόν μοι (!) ασφαλισιϊήναι. έν τω δεσμωτήρια), και γενομένης τής προϊίας ϋύσω τοΐς ϋεοΊς
επί πάντο)ν ν/ιών.“ είπε δε ό βασιλεύς πρδς τον μάρτνρα" „ ί\!ή γένοιτο, Γεώ ργιε, ε?ς κύλασίν 20
σε παραδονναι’ άλλα και ας νπήνεγκά σοι πληγάς, ώ ς πα τρι σνγχώρησόν μοι. νυν δε εΐσελϋε
εις τό παλάτιον πρδς την ^Ιλεξάνδοαν και έκεϊ άναπαύον πρός αυτήν εν τ ω κλιναρίω .“
δ δε ίίγιος μή καταδεξά/ιενος επί κλίνης άνατεϋήται εΟηκεν εαυτόν γαμαί. και περί
εκτην ώραν τής ννκτδς ηοξατο χράλλειν τον γαλμόν το ύ το ν ’ „ Τις $εός μέγας ώ ς ό ϋεός
ημών; συ εϊ ό ϋεος ημών ό ποιώ ν ϋανμάσια μόνος, κ α ι’ "Ινα τ ί έφρναξαν εϋνη και λαοί 25
έμελέτησαν κενά; παρέστησαν οι βασιλείς τής γης και οι άρχοντες σννήχϋησαν επί τό αντό
κατά τον κυρίου καί κατά τού χριστού αντού καί τά εξής.* επί δε τό τέλος τής ενχής είπε
. τό Α μ ή ν . καί λέγει αύτφ ή βασίλισσα 3Α?.εξάνδρα’ „ Κ ύριέ μου, Γεώργιε, ειπέ μοι, τινες (!)
έφρναξαν έθνη καί οί λαοί έμελέτησαν κενά; καί. τις έστιν ό χριστός, δίδαξαν με. ήδέα)ς σον
γάρ άκοιπυ.“ είπε δε 6 άγιος’ „”Λκονσον, βασίλισσα’ δ $εός μέγας έστιν, ος έπ,οίησε Ρ.όγω 30
τον ουρανόν καί την γήν καί τον Ιίνΰρω πον επλασε, τό περισπούδαστο >' ζφ ον τον -βεού, δι
ον ονρανός έτανύσΟη καί ήλ.ιος φαίνει καί αε/.ήνη τρέχει, καί τά στοιχεία σχηματίζονται,
είπε δε αντώ ή βασίλισσα’ „ Καί π ώ ς λέγοναιν, οτι δ Όεός τώ ν Χ ριστια νώ ν uvd-ρωπός έ σ τιν ;1
λέγει ό άγιος’ „ ’Άκονσον, βασίλισσα, | τώ ν προφ ητώ ν τώ ν Ρ.εγόντων’ ό μεν Αανίδ λ.έγει’ fo l.286ν
' 0 καί) ήμένος επί τώ ν Χ ερονβ ίμ έμ φ ά νηϋΐ’ έξέγειρον την δυναστείαν σον καί έλϋε εις τό 35
σώσαι ήμας.' καί Σ ο λ ο μ ώ ν είπ ε’ ,Γ/ρό τον ήλιον διεϋέμην σε καί προ πάντων βοννών
έγέννησά σε/ τό αντό δε πριν καί Μ ω ϋ σ ή ς ελεγεν' ,Καταβήσεται ώ ς νετός επί πόκον.' καί
1 Zu άικρύτ εοοι = πάντες vgl. J. B. Buiy, Byz. Zeitsclir. X I (1902) 111 || 3 Zur Konstruktion vgl.
Z. 9 l! 9 Zur Konstruktion vgl. oben Z. 3 und den folgenden Satz ||13— 15 Hier ist in Athen, eine größere,
offenbar durch Homoioteleuton entstandene Lucke, die ich aus Paris. 25, 8— 10 ergänzt habe. Vgl. Gail.
S. 62 oben ||2l νπ ή νε γ χ α ] man erwartet natürlich ίπ ή νεγχα ||27 Die stilwidrige Formel xat ra εξής öfter
in diesen Volksbüchern, z. B. Paris. 23, 2
24 f. Ps. 76, U f. vgl. Vs. 71, 18 !l 25 ff. Ps. 2,1 f. || 85 f. Ps. 79, 2 f. || 30 Prov. S, 25 || 37 Ps. 71, G
9*
12
πάλιν 3Αββακονμ (!) είπεν' ,Κύριε, είσακήκοα την άκοήν σον και έφ ο β ή θ η ν κατενόησα τά
έργα σον καί έξέοτην.' “ λέγει α υτφ ή βααίλίοαα' „ Τ ί ηχούσαν οί προφήται. καί αροβήϋηοαν;
η τ ί κατενόησαν καί ε ξ έ σ τ η σ α ν λ έ γ ε ι αντί] ό άγιος’ „Άκονσον, βαοίλιηαα' δ προφ ήτης
καλώς είπ εν’ ήκονσε γάρ, οτι δ δεσπότης ερχεται, και εφοβήθη. κατενόηοε δέ, ΰτι μετά τώ ν
5 α νθρώ πω ν σνναναστραφήσεται, καί έξέστη,“ καί λ.έγει αυτοί ή βασίλισσα’ „'Λλΐ)ΐ)ώς καλώς
λέγεις' πάντα ήδέως σον ακούω ' αλ.λ.' ευξαι νπερ έμοΰ, ΐνα φύγη απ’ tu ον ή τώ ν ειδώλων
πλάνη.11 είπε δε αν τη δ Άγιος' „Πίστενοον εις τον Ίησοϋν τον έστανρο)/ιένον, καί ον μ ή σον
κνριεύσει κνίσα δαιμόνων.“ είπε δε αυτω ή βαοίλισοα' „Π ιστεύω , κύριέ μ ο υ .“ ει'ασε δε αυτήν
δ άγιος καί ουκέτι έλ.άλ.ησε π ρός αυτήν, κλ.ίνας δε τά γόνατα πρδς τύν εαυτού ευεργέτην
10 διετέλ-ει εω ς ορϋρον.
π ρ ω ία ς δε γενομένης κελ.εύει αγεσθαι αυτόν εν τ<ο ναοί πρύς τον βασιλέα, [ίττΐ ενός
βασιλέως πρόοδος γίνεται π ολλή' επί δε τοσούτων βασιλέων π λείο να γίνεται ώ ς νομίζω έγώϊ\
(ό άγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς εΐπεν') „Άκονσον ουν, βαπιλεϋ, εισέλΟατε υιιεΐς έν το7 παλατίω ' εγώ δε
και οί ιερείς καί οί στρατιώται τοΰ ίεροΰ πορενθώ/ιεν εις τύν ναόν καί θύσω αύτφ.* καί οί
1δ κήρνχες έβόων έν ίσ χ ν ι’ ηΙΤάντες δράμετε’ ιδον, δ μύστης τώ ν Γαλ.ιλαίων προσέρχετιιι πρύς
τον Α π όλλω να ϋΰσαι.“ [ήκονσε δέ ή γυνή τοΰ βασιλέοις καί έλνπήί)η.\ ήκονσε δε καί ή
fol.287r γννή, ής δ νίύς άνέβλειρεν, τής φωνής τοϋ κή\ρνκος έπιβοώντος καί ευθέως (’ί ρασιι τον νίόν
αυτής έπι τώ ν Αγκαλών έβόα εις τύν οχλον' J Q Γεώργιε, δ τους νεκρούς έγείυας και τυφλονς
ποιήσας περιβλεπειν, ό τονς χοιλονς ποιήσας περιπατειν καί τά σεσηπιομένα ξύλα τοϋ οίκον
20 fiou φ ζω σ α ς καί δένδρα ποιήσας χαί την τράπεζάν μον γεμίσας άγαί)ών, δ μ ν ρ ίω ν αγαθών
κατορθ ω μ α τω ν έπιδειξάμενος κατά τον διαβόλου, αρτι προσέρχη τ<ο '.[πό/.λωνι χαί όνειδος
καταλ.ιπης τοϊς μέλλον οlv. ούαί τ φ διαβόλ.ψ καί τοΐς συν α υ τφ .“ μεώιάσας δε δ άγιος είπε
πρύς το γύναιον „’Λ π ό ΰ ο ν τύ παιδίον σου άπο τώ ν άγχαλών σου.“ έφιόνησε δε δ άγιος
Γ ε ώ ρ γ ιο ς' ηΣ ο ί λέγω, παιδίον, έν τ φ δνόματι "Ιησού Χ ρ ίσ το υ τοϋ φωτίσαντός σε άπο τον
2ό σκότονς εϊς φώς, στήθι επί τονς πυδας σον, ΐνα μ ο ι διακονήσης λ.ύγον.“ καί αυ τη τη ώ ρα
εξαλλ.όμενον το παιδίον εδραμε καί είσήλ.θε πρύς τύν μάρτυρα καί κατεφίλει τά ίχνη τώ ν
ποδών αντον. έιπε δε δ άγιος πρύς αντό' „ Σ ο ί λέγω, παιδίον' εισελ.θε εις τύν ναον τώ ν
είδώλ(ον καί είπε τ ω άγάλματι τοϋ ’Λπό/.λωνος' 'Έξελ.ϋε τα χέω ς' καλεΐ σε δ δούλος τον ΰεον
Γ ε ώ ρ γ ι ο ς <. . .) το δε παραμένον πνεύμα τ φ άγάλματι έβόησε λ.έγον' ,τί2 Ίηοοΰ Ναζαρηνέ,
. 30 πάντας εΐλκνσας' κατ' έμον πάλ>ιν τους παΧδάς σον δπλ.ίζεις. πόΟεν αυτόν άνέ:στηοας κατ' έμοΰ,
ονκ οίδα.“
έξήλϋε τύ πνεύμα τον ’Απόλλ.ωνος καί ήλ.θε πρύς τονς πόδας Γεω ργίου, καί λ.έγει α ν τφ
ο άγιος' „2.V εϊ δ 'θεός τώ ν Έλ.λ.ήνων ;* τύ δε παραγενόμενον πνεϋμα τ(ΰ άγάλματι εΐπεν’
.Ά ν ε ς μοι, Γεώργιε, ανες μοι, καί διηγήσομαί σοι, τις είμι Ιγώ . οτε ό θεός έποίησε τύν
8 κνίσα] κνησι; || 11 Der Sinn verlangt: κελεύει <5 βαοιλενς άγεσϋαι αντον . . πηος τον Απόλλωνα |j
11 f. Die völlig aus dem Tone des Ganzen herausfallende und sonst nirgends vorkommende subjektive
Bemerkung — statt πρόοδος wäre "wohl πρόσοδος zu schreiben — habe ich in [ ] gesetzt und dann die
unentbehrliche Einführung der Rede Georgs ergänzt || 10 Auch dieser in l ) gesetzte Satz stammt wohl
von demselben Bearbeiter wie der obige Einschub (11—12). Veranlaßt ist er offenbar durch den Anfang
des folgenden Satzes, den der Bearbeiter beim Schreiben zuerst auf die Fnui des Kaisers bezog II 23 άγγαλών ||
29 <· . ·> Hier ist, olfenbar durch das Homoioteleuton, der Bericht über die Ausführung des Auftrags
durch das Kind ausgefallen; vgl. Paris. 26, 26— 29, Gail. S. 6-1 unten, Kopt. S. 229 || 30 πόΟεν αυτόv are-
οτησαςJ τον τζό\)εν ανέστησεν: corr. nach Gail. S. 64 unten; möglich wJirc το ηϋΟεν . . . E. Κ. || 34 οτε] οτι
ουρανόν καί την γην έθεμε/άωσε καί έποίησε παράδεισον έν ,Ε δέμ κατά άνατολάς, τότε ή μην
αρχάγγελος αντοϋ, π ρώ τος τώ ν αγγέλων, ώ ργίσθη δέ μοι δ ϋεός και έξώ ρισέ ιιε εκ της
δόξης μου, και κατηνέχθην ώ ς αετός επί πέτραν. | και νυν κάθημαι εις τά ξόανα ταΰτα και fol. 287ν
υσονς έάν δυνηθώ πλ.ανήσαι, τοΰτο εις κέρδος ήγοϋμαι. αναβαίνω δε εως τρίτον ούρανον
και άκροώμαι την άπόφασιν την έκβαίνονσαν κατά τώ ν άνθρώ ποίν’ καί προσλαμβάνω και 5
συνέχω πνρετους κατ' α υ τώ ν ’ αλλονς δε έν ποταμοΐς πνιγμόν αντοΐς ποιώ . υπάγω δε εν τή
εκκλησία του Όεου και παραστήκω εις τάς ευχάς του λ.αον και άκροώμαι, και οτε ό ΐερευς
άφ ορίζει τινάς έξ αυτών, έκπέμπιο τάς χειράς μου και λ.αμβάνω αυτονς πρός έμαντυν, και
έάν χρονίση ό Ϊερευς τοΰ δέξασΟαι αυτούς, τρέπομ α ι αυτονς εις άλλας άΟλησεις.“ είπε δε
αυτοί ό άγιος' „ Ταλαίπωρε, εαυτόν εξώριαας τη π ροα ιρέσει’ f r « τ ι και τάς ψνχάς τώ ν Χ ρ ι - 10
στιανών θέλεις άποππιΊν;“ τό δέ παραμένον πνεύμα είπε' „ ι\ίά τά επτά στερεώματα του
ονρανοϋ και τάς άκτΐνας τοΰ ήλιου και τό κέρας τής σελήνης, ει είχον εξουσίαν, διά πολλ.ου
άπώλεσα την ψυχήν σου.“ είπε δέ αυτω δ ίίγ ιο ς ’ „ Ταλαίπωρε, και έπ? εμέ άσχολεΧς; έκδεξαι
καί υψη τάγει την τιμο)ρίαν σ ο υ κ α ι ποιήσας την έν Χ ρ ισ τ ώ σφραγίδα ο ίίγιος έλάκτισεν
εις την γην, και ήνοιξε ή γή τό στόμα αυτής, και λέγει π ρός τον 3Απόλλο>να δ ίίγιος4 Ιό
Κ ά τελϋ ε εις τά καταχθόνια τής άβυσσον εως τής μεγάλης ημέρας, ής (so) δώσεις λόγον
π ερί τώ ν ψυχών, ών άπώ λεσας* καί λνσας τήν εαυτόν ζώ νην καί ποιήσας την έν Χ ρ ισ τ ώ
σφραγίδα εϊοήλ.ϋε εις τον ναόν τώ ν ειδώλων καί έπέθηκεν αυτήν τ φ άγάλματι τον ‘ΤΤοακλέος
καί κατέαξεν αυτό έπι την γην. εϊπε δε πρός τους λοιπούς -θεούς ' „ Φύγετε άπ' έμοΰ, οι θεοί
τώ ν Ε λ λ ή ν ω ν εγώ γάρ έν θ υ μ ώ καί όργή ήλθον τοΰ άπολέσαι νμ α ς.“ εϊπόντος δέ αντοϋ 20
ταΰτα έγένετο σεισμός μέγας έν | τ ω ναφ, καί τρομάξαντες οι θεοί κατέπεσαν καί αλωσις fol. 288Γ
έγένετο εις αυτούς, ίδόντες δε οι ιερείς την άπω λείαν τώ ν ϋ εώ ν αν τώ ν έπάαβόμενοι τον
άγιον Ζδηααν αυτόν καί ήγαγον πρός τους βασιλείς καί διηγήσαντο τά συμβεβηκυτα αυτών
καί τοΐς ‘θ εοϊς αυτών, εξαιρέτως δε τον μέγιστόν ιϊεόν αυτών τον Α πόλλω να.
κ α ί λέγει δ β α σιλεύ ς π ρ ό ς τ ο ν ά γ ι ο ν „ Κ α κ ή κ εφ α λή, ο υ σ ν ν έ θ ο υ μ ο ι ϋ ύ ε ιν τ ο ΐς θ ε ο ϊ ς ; 25
κ α ί ά ν τί τ ο ΰ -θϋσαι α υ το ΐς τ ο ια ΰ τα κ α τ' α υ τ ώ ν έτό λ μ η α α ς ; ή ονκ οιδας, ο τ ι τ ό α ίμ ά σ ο υ ν π ό
τ η ν κ ο α τ α ιά (ν ) μ υ υ χ ε ΐρ ά έ σ τ ι ν ; * ε ίπ ε δέ δ ά γ ιο ς Γ ε ώ ρ γ ι ο ς ’ Έ μ ο ί τ ο υ ς λ.αχόντας ϋ ε ο υ ς εθνσα^
έάν δέ μ ή π ισ τε ύ η ς , βα σιλεύ , ν π α γ ε κ α ί ά γ α γ έ μ ο ι τ ο ν Α π ό λ λ ω ν α , κ α ί ε ν ώ π ιο ν σ ου -θύσω
α υ τφ .α ε ίπ ε δέ α υ τ ω δ βασιλ-ενς" „ Ώ ς έ μ α θ α π α ρ ά τ ώ ν ιε ρ έ ω ν , ο τ ι εις τ ά ς λ.αγόνας τ ή ς γ η ς
κατέβαλλες α υ τό ν, κ ά κ ε ϊ μ ε π έ μ π ε ις ζ ώ ν τ α ; “ ε ίπ ε δέ δ ί ί γ ι ο ς ’ „ Τ α λ α ίπ ω ρ ε , ε ι έ α ν τ φ ο υ δ υ ν α τα ι 30
β ο η 'θ ή σ α ι, σε π ώ ς δ υ ν ή σ ε τα ι β ο η θ ή σ α ι; ό τα ν δέ ελ,θη δ κ ύ ρ ιο ς Ί η σ ο ν ς Χ ρ ι σ τ ό ς τ ή ήμερα
έκ είν η άλλάξαι τ ο ν ονρ α ν υ ν κ α ί τ η ν γην, τ ί π ο ιή σ ε ις τ ό τ ε ; “
ί)υμα)θεις δέ ό βασιλεύς διέρρηξε την έαντοΰ έσθήτα καί είσεπήδηαεν εις τό εσώτερον
παλάτιον, δπου ήν ή Αλεξάνδρα, καί λ.έγει αυτή' „ Ουαί μ οι, βασίλ.ισοα, έξεκάκηοα πρός τό
γένος τώ ν Γαλιλ.αίων, έξαιρέτως μετά του λ.υμεώνος {τούτου).ν είπε δέ ή βασίλ.ισοα’ „ Ουκ 35
ελεγόν οοι, λ.νμεάιν καί σαρκοφάγε; άπόστα άπό τό γένος τώ ν Χ ρ ισ τια ν ώ ν μέγας γάρ έστιν
ό Όεός αυτών, οστις καϋελ.εΐ σου την άλ-αζονείαν ταντην.“ είπε δέ ό βασιλεύς· „ Ουαί μοι,
βασίλ.ισοα ’Λλεξάΐ’δρα, τ ί σοι γέγονε το ν τ ο ; τάχα καί σε κατέλ.αβον αί μαγέΐαι τώ ν Χ ρ ισ τια -
6 πηγμύ 5 || 9 τοΰ δέξαοΟαι] τον μη δέξεται : corr. (nach Paris.) || 13 άσχολής : natürlich ursprünglich
Medium wie in Paris, und wie S. 14, 27 ||24 Die vulgäre Syntax darf natürlich hier ebensowenig kor
rigiert werden -wie an anderen Stellen
fol. 28δν ν ώ ν ; “ ή δέ β α σίλ ισσα είπ ε ν α ν τ ί ο ' * Ε μ ε μ α γ ε ια ι ο ν κ ατέλαβον, άλλ' ή δ όξα εις | τ ο ν ς α ιώ ν α ς .
Αμήν. in i δέ τ ή ς ενθνμήσευ'λς μ ο υ ε τ ο ί μ ω ς ε χ ω τ ο ΐς π α ν α γ ίο ις α ύ το ϋ ο ι κ τ ι ο μ ο ΐ ς '.
άκούσας δε δ βασιλεύς το άμετάθετον τής ομολογίας αυτής κράτησης αυτήν ήγαγε καί
ήκονσε πάντα τά ονμβεβηκότα αυτή. τότε κελεύουσιν αντήν οι βασιλείς Μαγνέντιος και Θεό-
5 γνιος και Στραγκνλίνος από τώ ν μ ασθώ ν κρεμασθήναι. και σπαθίζεσθαι. σπαθιζομένης δε
αυτής οντε φωνή εξήρχετο εξ αυτής, εΐ μή μόνον εις τον ουρανόν άτενίσααα ειπε πρός τον
μά ρτυρα ' ΛνΑγιε του θεού, Ι'εώ ργιε, επικάλεσαι, ϊνα βοηθήση μοι, οτι κάιινει μον ό λογισμός.“
δ δε ιιάρτνς του Χ ρ ίσ το υ λέγει αυτή' „Ύ πόμεινον μικρόν, χαίρουσα, και ϋιγη τήν δόξαν τον
ϋ ε ο υ “. εκέλενσεν δε δ βασι/.ενς κατενεγθ ήναι αυτι/ν και γενέσθαι σούβλαν σιδηράν ώ ς π η χ ώ ν
10 δύο και πυρω θήναι αυτήν και όντως διαπαοήναι τήν σονβλαν εις τους λαγάνας αυτής, και
κελεύει μχιγαίρα. κοπήναι τους μαοθους αντής. μή γερούπης δ'ι (τάς άλγηδόνας, λέγει τω
μ ά ρ τν ρ ι) „ Ό μ άρτνς του Χ ρίστου, τ ί ποιήσω, οτι ονκ εϊληφα τδ άγιον β άπτιοιια; π ώ ς ανοίξει
μοι τάς Αύρας τής αλήθειας και τής / ι ε τ α ν ο ί α ς δ δε ιιάρτνς του Χ ριστοί· λέγει a in f)' „' 0
τύπος τον στανροΰ, δς εστιν ΓησοΤις Χριστός, εσφοάγισέ σε διά τής πίοιειός nor. δέξαι δε και
15 τό βάπτισμα διά του αίματός σον τής διά ξίφους τελ.εαόσεως, και ποοαδέξεταί σε (δ κύριος)
εις τήν αντοϋ βασιλείαν.“ και εκέλενσαν οί βασιλείς δοθήναι αυτή την άπόφασιν του ξίφους,
ή δε λ.αβουαα τήν άπόγασιν λέγει πρδς το ί’ς κρατούντας α υ τή ν „Ίϊκδέξασθέ μοι μικρόν, ΐνα
άτιοβλέψίο πρδς τά νπεριοα τού παλατιού.“ εάσαντες δε αντήν άτενίσασα ιίς τον ουρανόν
ε ίπ ε ν r Κύριε Ιη σ ο ύ Χ ρ ιο τέ, ίδου τό παλάτιόν μ ον διά σε άνειογιιένον άφιείσα |καιJ ονκ
20 εκλ.ειοα αντό. σν δέ, κύριέ μον, μή κ/.είοης εμπροσθέν μου τάς θύοας ) τοΠ παραδείσου,
fol. 289* άλλά ανοιξόν μοι αντάς, ΐνα π ο ρ εν θ ώ κάγώ εν τή μονή τα>>' άγιων σου και συν αντο'ις
δοξάοο) σε εις τους αιώνας. 3Α μ ή ν .6 και ταντα ειπούσης αυτής εκρούσθη νπό τον ξίφους
μην'ι Ά π ρ ιλ ίω πεντεκαιδεκάτη. ετελειώθη δε ή μαρτυρία αυτής εν καλή δμολαγίιι και άπη-
νέχΟη έν το7 παραδείσφ υπό τώ ν άγίθ)ν αγγέλα)ν και πρεσβεύει υπέρ πάντο)ν αμαρτω λώ ν.
2δ μετεκαλέσατο δε δ βασιλεύς τον ίχγιον και λ.έγει αντιϋ' „Γειόργιε, διά τάς μαγείας σου
άπιόλ.εσας και τήν βασίλισσαν Άλ.εξάνδραν και. άλλους πολλούς πλανήσας r<fi θανάτω παρέδίοκας
και λοιπόν δε και περί ημώ ν ασχολεΐσαι.“ αποκρίσεις δέ και δ βασιλεύς Μαγνέντιος λ.έγει'
^Δέομαι ονν και αύτοϋ τήν άπόφασιν, επει ού πανσηται ε ν ν β ρ ίζο »’ τους θεονς και πΰσιν
άνθ ρώποις προξενεί θάνατον.L ήρεσε δέ δ λάγος οντος τω βασι/.εΐ Λαδιανιΰ, και καθίσας
30 εγραψε άποφηνάμενος οϋτο)ς κατ' αυτού ' „ Γεώ ργιον τον μύστην τώ ν Γαλιλαίων άθετήσαντα
τ ω δόγματί μου και μή προσκυνήσαντα τοϊς άηττήτοις ϋεοις, αλλ.ά τη βασιλική άντηλ,λαξά-
μενον φωνή κελεύει τό ήμέτερον κράτος του παραδιδόσθαι ξίφει.“ δ δέ μέγας ιιάρτνς τον
Χ ρ ίσ το ν Γεώ ργιος λαβών τήν άπόφασιν εσπενδε χαίρων υμου τε και φάλλων' „Ώς εμεγα-
λννϋη τά εργα σον, κύριε' πάντα έν σοφία εποίησας*
35 ή δε μ ή τ η ρ α ν τ ο ν άκ ούοα σα, ο τι ελαβε τ ή ν ά πόφ α οιν, άτενίσαοα εις τ ο ν ουρανόν ΐ}ϋ ξ α το
ο ν τα ) λ.έγουσα' J0 θ εός ό π ρ ο σ δ ε ξ ά μ ε ν ο ς ’Α β ρ α ά μ τή ν θ υ σ ία ν εις δ λ ο κ ά ρ π ω σ ιν τον ν ίο ν
α ντον Ισ α ά κ , π ρ ο σ δ έ ξ ε τ α ί αε εις τήν βα σιλεία ν α ν το ν τή ν ε π ο ν ρ ά ν ιο ν .“ και τα ϋ τα α ντή ς
5 Στρ. sta tt Τραγκν/.ΐνο; \ σπαΟίζεοΟαι] G a ll.: fustibus carm inare. E in e ähn lich e B edeu tu n g hat
w o h l auch A ch m et. 119, w o S ophocles ü bersetzt to strik e w ith a sw on l || 11 f. die lÄ icke habe ich nach
P a ris , e r g ä n z t II 12 »a c h άνοίξει etw a δ ϋνοωρος (P a ris.) zu ergänzen || 15 ό κνοιος suppl. || 27 άοχολεΐοαι]
χο/.ijaai: COir. (nach P a ris .) || 28 καί urrov] v ie lle ic h t κ α ι ’ u v t o v ci || ίίΟ ά Ο ε τ ή ο α ν τ ι || 31 ά ν τ ηλληξάμενος ||
32 παοαδιδυϋοιΊαι ? τταυιώίύοοϋαι ?
εύξαμένης είπε πους τυν νίυν αυτής’ 9Μακάρια τα ΐργα ο ον, τέκνον, υτι ήκο/.ούθησας τυΤς
όιδάγμασι το7> κυρίου ’ίησοϋ Χ ρ ιο τυ ϋ ' | πρυσδέξεταί οε ώς βελ τά δ ώ ρ α ’ ήγάπ)}οέ οε ώ ς fol. 289ν
Ένά>χ τον οικιϊυν αυτοί1, άλλ' ενξαι υπέρ έμοϋ, τέ κ ν ο ν π ρ ώ τη γάο σου τελ.ειυϋμαι
ύ δε βαοιλευς θεαοάμενος αυτήν προσκαλεσάμενος αύιήν λέγει' „Κ ίπ έ μ ο ι, γύναι, τ ί
καλείται τό υνομά σ ο ν ;* ή δε λέγει α ύ τω ' „ Πολνγρονία καλούμαι, Χυιστιανή δέ είμαι, καθάπερ 5
και ό νιός μυν Γειόργιος, υν έτιμώρησας. στεφανονται δε παρά του βασι/Μος Χ ρ ίσ τ ο ν .“
λ.έγει αύτη υ βασιλεύς' . —υ έδίδαξας αντον εννβρίζειν τους ■Οεονς;“ ή δε λέγει αυτιϋ' * Ε γ ώ
έόίδαξα αντον θεδν άλιμ)ινυν σέβειν.“ υ δε βαοιλευς λέγει αυτή' ,ΐΐολ.νχρυνία, παϋσαι τής
φ/.ναρίας σου ταύτης' ύ γάο απονενοημένος σου νιος οντος άντιλέγων ελαβε την άπόφασιν
του αναιρεί)ήναι υπό του ξίφους.“ Πολνγοονία δε εΙπεν αυτοί' „ Ε γ ώ , ώ ς εφην, Χριστιανή 10
ειμι και δαίμυοιν ον θύω, αλλά τυ σώ μά μυν θυσίαν προσφ έρω τω ΰεω.* τότε ό βαοιλευς
Ον μ ον μεγάλου π λ η ο θ π ; έκέλενσε τανυϋήναι αυτήν έπι του εδάφους και. τύπτεοθαι αυτήν
βουνεύροις αφειδώς, πάλαν δέ κελεύει αυτήν κρεμασθήναι έπι τον ξύλου και ξέεσΰαι τάς
πλενράς αυτής και λαμπάδας προοάπτεοΰαι αυτήν και υποδήματα σιδηρά πεπνρωμένα ν π ο -
δεϋήναι τους πύδας αυτής, ή δε μάρτνς του Χ ρ ίσ το υ κάμνονσα εν ταις βασάνοις Ι ιε κ α - 15
λ.έσατο τον δεσπότην Χ ρίστον και άπέδανκε. τδ πνεύμα αυτής τ ω κνρίω. και λαβόντες ανδοες
Χ ρ ισ τια ν ο ί τυ σώιια αυτής λ.άθρα τώ ν *Ε/.λήνα>ν 1:0αψαν.
ό δε μάρτνς τον Χ ριοτοϋ Γεώ ργιος άπελ.θά)ν λ.έγει πρδς τους κρατούντας α υ τό ν ,Α έοιια ι
ονν υμώ ν, έκδέξαοθέ με μικρόν. Ιδου γάρ επτά ετη εγω τιικοοούιιενος διά τδ δνοιια τον
κνρίον ϋεον. μείνατε μικρόν, ΐνα ενγάς κ α τα λ ή γ ω ταΐς μελλ.ούααις γενεαΐς. θειορώ γάο τδ 20
πλήθος I τούτο, μ ήποτε ονκ άρκέοει τό σώμά μ ο ν .“ βλ.έψας δέ ό (ίγιος εις το νχρηλότατον ibi. 290^
κήτος του ουρανόν είπε.ν r Κύριε ό ϋευς, υ τη άνεξικάκο) σου και φιλ.ανθρώπφ θεότητι
παριδό)ν πάντα τά αμαρτήματά μ ον και σεμνώς τον βίον μου οίκονομήοας, γάριοαί μ ο ι
υπομονήν τη σή θεότητι και καταίσχυνον τονς αντικειμένου? τη ά/.ηθεία και φαίδρυνον εν
εμοί τυ υνομά συν καί τον μονογενούς σον νίυν καί καταίσχυνον Ααδιανυν και την άλ.αζο- 25
νείαν αυτόν, κνριι: υ θεός, ό σνντρίψας τη είκυνι τη χρυσή καί τον κακόφρονα βασιλέα άπυ
τώ ν ανθρώ πω ν έκδιώξας καί /ιετά ύ η ρ ίω ν άγριων την μερίδα αυτόν παραθέμενος, εω ς ον
επτά καιροί παρηλ>λ.άγησαν, εως εγνω σε τον δεσπότην Χ ρ ίσ το ν τον θ ε ό ν ό τον νίδν αύτοϋ
μονόμερον τής βασιλείας κ α θ ε ΐώ ν , ό την προοενχήν τον άγαπητοϋ λ.αον οου νπακούοας
καί τον αλάστορα '0/.οφέονην κ α ϋ ε ΐ ώ ν ο τυϋ προφ ήτον Έλ,ισσαίον νπακούοας καί τον νίυν 30
τον φονευτον υπό χειρ ας αντον ποιήσας καί τής τώ ν άλλοφύλ.ων έκδιώξας ματ αιότητος καί
τοΊς φοβονμένοις αε τ η ν σωτηρίαν χαρισάμενος' δέσποτα, θεέ έπονράνιε, πάσης κτίοεως υ ρ ω -
μένης τε καί ούχ δρωμένης, εφιδε επί τη ταπεινώσει μ ο ν καί τέλ.ειον τον άγώνά μου άνά-
δειξον. κύριε υ {)εός, έπάκονσόν μυν τής φωνής καί παράσχον μ ο ι την αΐτηαιν ταύτην καί
δός, κύριε, τω υνόματί μ ον χάριν, ΐνα πας, ΰστις γένηται έν έννπνίφ φοβερφ καί μνησθη 35
τον δονλ.ον σον Γεωργίου, γενέσθω εις άγαθόν. κύριε δ ϋεός ή μ ώ ν , δυς τ ω υνόματί μ ον
καί τ ω σ ώ μ α τί μ ον χάριν, Ϊνα πας τις γενόμενος έν δικαστηρίω φοβερφ καί μνησθη τον
ονόματος μ ο ν , έξέλθη άνευ πειρασμόν, κύριε δ θεός, δδς τω όνόματί μου καί τ ω σ ώ μ α τί
9 ά:ιονενο>)μέ.νος] ά:ιονεμιαμί>·ος: ich habe zögernd nach lJaris. S. 29, 9 korrigiert ||22 y-ήτος] 1. ζ ύ τ ο ; ? j;
‘26 τ η ν εικ ό ν α τη ν χοναι yr? II 29 1. μο ν οήμ εροι· E. JL II 35 ev ν π ν ί ω : corr.
2 vgl. Gen. 1, \ j| 3 vgl. Gen. 5, 22 iT. || 2G Dan. 3, 1 II 26 f. D a«. I, 20 (0) II 2S f. Dan. 4, 29 (0) \
30 f. vgl. Judith 13 | vgl. 1Y Reg. 6,32 ·
16
fo l. 150r Μ α ρ τ ύ ρ ιο ν τ ο ν ά γ ιο ν κα ί έ ν δ ο ξ ο ν μ ε γ ά λ ο μ ά ρ τ ν ρ ο ς Γ ε ω ρ γ ίο υ το ΰ τ ρ ο π α ιο φ ό ρ ο ν
γ ρ α φ ε ν δε υ π ό τ ο ΰ δ ο ύ λ ο ν α ν τ ο ν J Ι α γ κ ρ α τ ίο ν . Αέσποτα εύλ.όγησυν.
30 (N r. 1— 4.) Έ γ ό ί Παγκράτιος καί δονλ.ος τον άγιον μεγαλομάρτυρας Γεω ργίου τοϊ)
άθλ.οφόρον διηγούμαι, άπερ οικείοις υφθα/.μοΐς ίδό)ν καί ώσίν άκ.ήκοα, ο7α καί δσα επαθεν
διά τον κύριον η μ ώ ν ’Τησονν Χριστόν. δ γάρ κακόβονλ.ος καί πολ.έμιος εχθρός, ό τον κόσμον
ο μ ν ύ ω σ ο ι κ α ί μ ε τ ά τ ώ ν α γ ίω ν μ ο υ άγγελο)ν, δ τι εκ γ εν ν η τή ς γ υ ν α ικ ώ ν ονκ ε γ ή γ ε ρ τα ι ο υ δ έ
π ρο φ ή τη ς μ ε ίζω ν Ίω ά ν ν ο υ τοϋ β α π τ ισ τ ο ν h> τ η β α σ ιλ ε ίς μ ο υ ου δ έ εν μ ά ρ τ υ σ ι μ ε ί ζ ω ν σ ο υ
άλαλος ο ν κ ΐσ τ ιν . κ α ί εσ τα ι ή μ α ρ τ υ ρ ία σου υ π ό ε β δ ο μ ή κ ο ν τα δύο βασιλ.έων ετη επ τά . καί
τ ρ ίτ ο ν σε θ α ν α τ ώ σ ω σ ιν ο ί π α ρ ά ν ο μ ο ι, | κ α ί £γώ π ά λ ιν τ ρ ίτ ο ν σε ά ν α σ τή σ ω , τό δε τ έ τ α ρ τ ο ν 30
fol. 155^
ελ.εύοομαί σ ο ι έν τ ή βασιλεία μ ο υ . ϊσ χ ν ε o h ’ κ α ί ά ν δ ρ ίζ ο ν .* καί ό σ π α σ ά μ ε ν ο ς α υ τό ν ό κ ύ ρ ιο ς
άνήλ.Οεν εις τ ό ν ου ρ α ν ό ν μ ε τ ά τ ώ ν ά γ ιω ν α ύ το ΰ ά γ γ έ λ ω ν ό δέ ά γ ιο ς τ ο ν Αορίστου Γ ε ώ ρ γ ι ο ς
ά υ π ν ο ς διετελει τά ς ενχάς.
27 f. Matth. 11, 11
Abh. d. philos.-philol. u. d. hist. Kl. X X V , 3. Abh. 3
18
fol. 155v (N r. 13. Die hundert Schlüge u.s. w .) προηας δε γενομένης έκέλενσεν αντόν δ
βαοιλενς ίιλϋεΐν επί τον βήματος αντοϋ. ερχόμενος 6ε 6 άγιος εψαλ/.εν* / 0 θεός, είς την
βοήθειάν μον πρόσχες' κύριε, είς τό βοηθήσαί μ ο ι σ π ε ν σ ο ν κ α ι έλθι'ην επι τού βήματος
λέγει τω βασιλεϊ' , Σ ν μετά τον ’Λτιό/Λωνος κάγώ μετά τον Χ ρίστον nor.* τότε 6ε κελεύει
5 αντόν ταννοϋήναι και όοθήναι βοννεύροις εκατόν έπι τον νώτον και τεσσαράκοντα έπι την κοιλίαν.
fol. 15δν (N r. 14. Atlianasios mit dem Stier.) και τι] εξής καϋίοας 6 βαοιλενς Διοκλητιανος
γράφει έπιστολήν περιέγων τα ν τα * „ Βαοιλενς Διοκλητιανος πάojj τί] οίκον μένη χαίρειν. και
fol. 1561* ει τις ενρεθίj μάγος και πάοιδος {και) δννηθη | λνοαι τάς μαγείας ιώ ν Χριστιανών, ελθέτα)
ττούς με, και 6ώοω αντίο τριάκοντα λίτρας χρνσίον και διακοοίας λίτοας άηγνρίυν, και όεν-
10 τερος εοτω έν τ φ ηαλατίφ μ ο ν .u τών δε γ ρ α ιιιιά το ν έκπεμηθέντο)ν κατά πάσαν πολιν καί
χώραν παρεγένετο πρός αντόν τις έπίσημος όνόματι'Αθανάσιος κα'ι λέγει τιο βασιλεΐ* „ Βαοιλεν,
εις τον αιώνα ζ η ϋ ι ' εΐ τις τολμήοει τώ ν λεγομενο)ν Χριστιανώ ν οτήναι έναΊπιόν μον και ον
λ.ύοω αντοϋ τάς μαγείας, αίρειται ή κεφαλή μ ο ν .α περιχαρής δέ γενυμενος ο βαοιλενς λέγει
προς α ντόν* „ Τ ί οημεΊον δείκννς, ώ Αθανάσιε, ϊνα πιστεύσω, οτι άληθώς λέγεις;* λέγει ουν
15 ο Αθανάσιος* »Κέλενοον ένεγϋήναι τανρον και όψη την δύναμίν μ ο ν .* και ήνέχΰη ο τανρος,
και άναστάς ό Αθανάσιος έ)Λ).ησεν είς τά ώτα τον ταύρον και εκοψεν αντυν είς όνο μέρη.
fol. 156ν και ίδό>ν ό βαοιλενς έθαύμααε λέγων' | 'Αληθώς, ά νθρω πε, ον δύνασια λνσοι τάς μαγείας
τώ ν Χριστιανών.** περιχαρής δε γενόμενος ό μ άγος λέγει τοϊ βαοιλεΤ' „Φέρε μοι ώδε ζνγόν
και δψΐ) θανμαστοτερον.α και σννζενξας (!) τον κοπέντα τανρον είς όνο ταύρονc άπεκατέοτησεν.
20 (N r. 19. A n a t o lio s . ) καί ταυτα ίδών ’Λνατόλ.ιος ο οτρατι/λ/ιτης έττίατεναε.ν είς τδν
ίοΐ. 160' xvqiov ημών Ίηοονν Χρίστον ονν τοΐς ντι αντου (!) νπηρέταις καί ατρατκΰταις. έγένετο δε δ
άρι&μος τώ ν ψυχών τώ ν πιστενσάντων τριακόσιοι έξήκοντα πέντε, και ίδιον ό βνΟιος δράκων,
οτι Άνατόλιος έτιίστενσε μετά του στρατού αυτοΰ επί τον Χριοτόν, έκέλ.εΐ’πη· αητούς έκβλ.η-
ϋηναι εξω τής πό/.εως εν έρήμοις τόποις και άτιοκεγα/.ισί) Γμ-ui τούτους ςίι/ toi και όντω ς
25 τελειωΰήναι. και έτελειώϋΐ] αυτών ή μαρτυρία μηνι Φεβρουαρίω δεκάτη ημέρα.
(N r. 23. L ö w e n k a m p f im S ta d io n .) επειτα κελ.εύει anενεχΟήναι είς το στάδιον
και δεϋήναι αντόν έν τω πά?.ω καί άπο/.νΟήναι λέοντα καί άηολ.έοαι αυτόν, και προσδραμών
fol. 102Γ <5 PJüjv ουχ ψρατο αντον, άλ.?.' νηοκλ.ίνας την κε\η:αλ.ην αυτοΰ ττρυοεκννηοε τοΊς τιοσί τον
άγιον καί άνεχο')ρησεν.
7 περα χω ν] v ie lle ic h t m ein te (1er B ea rb eiter «τrotr./ov | .·*«<»/;J :nwn' II 8 πάοιδος (d. h. «.τα ο ιίο ?)]
πάϊδος | κα ί su pplevi ||9 χρνσίον ||13 ερεϊζαι || l t δείκνυς] διιχνύσ || 21 τ ο ύ ιο t·»J τοιηοις
2 f. Ps. 09, 2
7 a m o v II 15 ο?} οις || 9 τ// uvrf/) τοιαντί) nach Paris. 1534 (fol. 103ν) Ιϊ. Κ. ϋ 1G άκούωοιν | διανενειν
αντονς || 22 τι';] τ ί ||2·1· παραδίδωσιν || 25 σε fohlt II 30 υπόδειξα; ,ιιοι
1δ ff. Jerein. 10, 11 Ps. 134,15 ff. Vgl. Ps. 113,12 ff. Auch sonst in Martyrien, z. B. im M. s.
Apollonii, Ose. v. Gebhardt, Ausgewählte Märtyrerakten, Berlin 1902, S. 49,1 ff. || 19 f. vgl. Act. apoat. 9
20
τον πατρός άτενίσας εις τόν ουρανόν είπεν' ΤΕυχαριστώ οοι, κύριε 'li/oov Χ ριστέ, ννν και
πάντοτε, οτι ονκ έμάκρυνας τό ελεος από τω ν φοβονμέΐ’ων αε, άλλ' έγγυς ενρίσκη τώ ν
μακράν οντα>ν τής σής γνοίσεως.1* και άπελϋών έκάλεσεν τους οσίους άνδρας, παρ' ών αυτός
έβαπτίσθη' έ/Μόντων δε αυτών και ποιησάντων ευχήν εααεν αυτόν ό πυρετός' και κατη-
5 χήσαντες αυτόν έβάπτιοαν εις τό όνομα τοΰ πατρός και του νίοΰ και του άγιου πνεύματος,
και έμπλ.ησϋ εις τής αγίας κοινωνίας εζησεν ημέρας δεκαπέντε και οϋτω ς έτελειώθη πιοτεύσας
εις τον ζώντα θεόν.
Γ εώ ργιος δε πεπληρωμένος τοΰ άγιου πνεύματος πάντα τά είδωλα, α προσεκννει δ
πατήρ αύτοϋ, χρυσά και αργυρά έν τ ω οϊκφ αύτοϋ κατέκλ.ασεν και πάσαν την ουσίαν αντον
10 διέδωκε π τω χ ο ΐς και ϋπον έάν (!) ΐστατο ναός τώ ν 'Ελληνα»·, κατέοτρει/<εν και τά είδωλα
κατέκλαοεν.
fol. 60ν σχολαστικός δέ τις 'Ελλήνων υπάρχων δνόματι Σιλβιανός ίδών | την κατάλυοιν τ ω ν
μάταιων αυτών ϋεώ ν λυπηθείς και λαβόιν τους Ιεοεΐς τώ ν είδω λο»· προπηλθε τω βαοιλ.εΐ
Διοκλητιανφ και λέγει α ύ τω ' „Δεόμεθά που, βασι/.ενς, Γεώ ργιος ό κόμης, ό νιος Γεροντίου
1δ τον ονγκλητικοϋ, τάχα μύστης έστιν τώ ν Ι'αλ.λ.ιλ.αίων(J); τούς θεούς ή/ιών κατέκλ.ασεν και τούς
ναούς κατέα τρεψεν και τούς ιερείς έψυγάδευοεν. “ ό δε βαοιλ.εύς α κούπας κα'ι όργισθεις θ ν μ φ
μεγάλ.ω έκέλ.ευσεν διά στρατιοηών παραοτήναι τον (ιγιον έν Διοοπόλ.ει και καθίοας δημοσία
επί τον ασεβούς καί φθαρτού αντον θρόνου καί τοΰ δήμου οννδρα/ιόντος έκέλενοεν π ρ ο τε-
θήναι παντα τα βασανιστήρια καί άποβλ.έψας εις τον άγιον μάρτυρα έμ βρι αησάμενος α ν τφ
20 ώσπερ λέων ιίγριος λέγει α ύ τω ’ „Πύθεν όρμάοαι Τ) τίς ή προσηγορία σ ο υ ;“ αποκρίνεται δ
οτερρός μάρτνς τον Χ ρ ισ το ύ καί λέγει α ύ τφ ’ „ Τό μεν πρώ τον καί εξαίρετο ν όνομά μον
Χριστιανός ειμι, τό δε πρός τούς άνθρο')πους κοινόν ] 'εώργιος. γένους μέν εΐ/α τώ ν Κ α π π α -
δόκων, έστρατενθην δε έν νουμέρω τινϊ καλώς διαπραξάμενος την κομητουραν' θρεπτός <5έ
υπάρχω της Παλ.αιοτινών χώρας, ποίοις δε θεοΤς ανακράζεις με θύειν, ώ βαοιλεύς
25 δ δε βασιλεύς ε ίπ ε ν „ Τ ω Άπόλλ.ωνι, ΰς έκρέμασεν τον ουρανόν.* (Γειύργιος λέγει'
, ’Λλλ' εΐ μεν ’Λπόλ.λ.ων έκρέμασε τον ουρανόν,) καλ.ώς λέγεις, οτι θεός έ σ τ ιν ει δέ ΙΊοσειδώ ν
έατερέωσε την γην, καλώς λ.έγεις, ότι καί αυτός θεός έατιν. ούκ αισχύνη, βΰθιε καί σκοτεινέ
διάβολέ, θεούς όνομάζων τούς δαίμονας; λέγω δε ού διά οέ, άλλ.ά διά τον περιεστώτα λαόν'
λ.έξα) τά ονόματα τώ ν δικαίων τούς πολλούς παρεάσας, όλ.ίγονς δέ εις τό μέσον παραγάγω '
30 φράσω δέ καί τά ονόματα τώ ν μιαρών σου θεών έν ουγκρίοει αυτών, riva μείζονα διακρίνεις,
fol. 61Γ ώ βασώεύς, | Ιίέτρον τον κορνφαιον, τον άπόστολ.ον, ή Άπόλ.λό»·α, την τον κόσμου άπώλ.ειαν;
εϊπέ, ώ βασιλεν, τίνα μείζονα διακρίνεις, 'Ηλίαν τόν Θεσβίτην, τον έπίγειον άγγελον καί
ουράνιον άνθρωπον, τόν χαμαί βαδίζοντα καί τώ ν ουρανία»· άφίδιον άπτόμενον, ή Σκάμανδρον
τόν γόητα; ειπέ, ώ βασιλεύ, τίνα μείζονα διακρίνεις, 'ΓΙοακλέως (!) τά παλαιό ματ α ί) τώ ν π ρ ο -
3δ ψ ητώ ν καί μαρτνρο)ν τα στέμματα; ειπέ, ώ βασιλεν, τίνα μείζονα διακρίνεις, Ίεζάβελ τώ ν
προφ η τώ ν φονεντρια(ν) 1) Μ αριάμ την παρϋένον καί -Θεοτόκον; αϊαχννθητι, τύραννε δυσσε-
β έστατε’ ού γάρ είσιν οί ϋεοί, άλλ' εΐδωλ.α κωφά
23 ίνονμίρω || 25 f. Die durch Homoiotcleuton entstandene Lücke habe ich nach Athen, ergänzt ||
26 είδε .ιώς ίδών || 29 πολλούς ιιερεΰοας || SO μείζονα] μη ειοα (vgl. Athen, oben S. ·1, 17. 18) | διακρίνει ||
32 μείζονα] μη εΐαον || 3 Ί μείζονα] μη ειοον || 35 μη εϊοον | οί εζάβελ || 30 φονενχρια | αιοχννίΐηιε ι 37 vielleicht
zu lesen u/.λο η εϊδωλα
τότε ταραχθείς ό βαοιλευς έκέλευσεν αντον άναρτηθήναι έφ' νι/>ονς έπι ξύλου και οννξιν
ξέεσϋαι αντον εντόνως, ώ στε υλον τό οώμα αντον μολυνθήναι τοΐς αϊμααι. ώ ς δε την π ρώ τη ν
πλ.ηγήν γενναίος νπήνεγκεν, κελεύει γενέαθαι υ δυσσεβης υποδήματα οιδηρα και νποδεθήναι
αντον και ί/λονς κροναθ ήναι κατά τών πτερνών αύτοϋ. έπειτα κελ.εύει αντον δ βαοιλευς
άπενεχθήναι εν τή φνλακή και τυνς πόδας αντον άσφαλισθήναι εν τω ξύλω και λίθον π α μ - 5
μεγέϋην έπσεθ ήναι έπι τ ην κοιλίαν αντοϋ. ώ φ θ η δε αντω 6 κύριος εν τή ννκτι εκείνη λέγιυν
α υ τφ ' „’Λνδρίζον, Γεώργιε, και ϊογνε και μη έκλύον, γνήσιέ μον ά θ λη τά * και άοτιαοάμενος
αντον ό κύριος άνήλθεν εις τονς ονρανονς μετά τώ ν άγιων άγγελο)ν αντον. αντός δε ανπνος
διετέλει εο>ς άρθρου έπι τί} π ροτροπή τον κυρίου.
προϊίας δε γεναμένης κελεύει ό βαοιλευς ιίγεσθαι αντόν έπι τον βήματος' αγόμενος δε 10
ό δίκαιος κι//α?.?.εν τον ψαλ.μυν το ύ το ν ' „ Ό θεός, εις την βοήθειαν μον πρόοχες' κύριε, εις
τυ βοηθήσαί μοι σπενσυν.* επεπα έλ.ϋών | εις το βήμα λέγει' „Βήμα δνοοεβείας, κατά συν fol. 61ν
ήλθον, ον μετά τοΰ ’Λ πόλΰωνος κάγώ μετά του κυρίου μου Ίη σ ο ΰ Χ ρ ίσ τ ο ν .* τότε κελεύει
δ βασιλεύς έκταθ ήναι αντον και δοθήναι αντω βούνευρα εκατόν εις τ ον νώτον και τεσσαρά
κοντα εις την κοιλίαν αντον και άπαχθήναι αντον δέομιον έν τή φυλακή, αχρις ον σκέψηται 15
περί αντον.
και καθίοας κελεύει πρόσταγμα γενέοϋαι περιέγυν τον τύπον τ ο ύ τ ο ν „Βαοιλευς μέγας
Διυκλητιανυς πάσα τή υφηλίφ γαίρειν. ει τις μάγος μέγας έστιν δυνατός εις τό λνσαι τάς
μαγείας τώ ν Χριστιανών, έλθάτω πρός μ ε, και δώαω α ντω κτήματα, ΰοα αν αιτήσηταί με.
και δεύτερος έοται έν τή βασιλεία μου.* τώ ν δε γρα μμά τω ν έκπεμφθέντων κατά πόσης 20
τής οικουμένης παραγίνεται αντω επίσημος άνηρ υνόματί Α θανάσιος και λ.έγει τ.φ βαοιλεΐ'
„Βασιλεύς, εις τονς αιώνας ζ ή θ ι' ει τολμήσει τις επ’ έμοϋ ποιήααί τι, κάγώ διαλ.νσω αντοϋ
τάς μ α γ ε ί α ς π ε ρ ι χ α ρ ή ς δέ γενάμενος ό βασιλ.ευς έίπεν πρός α υ τό ν „Κ α ι τ ί εχεις ποιήααι,
Ϊνα λ.ύσης τάς μαγείας τώ ν Χ ρ ιστια νώ ν;* εΊπεν δε Αθανάσιος πρός α υ τό ν „Κέλευοόν jjuej,
βασιλεύς, ένεχθήναί μοι ταύρον.“ και ήνέχθη δ ταύρος, και άναστάς ''Αθανάσιος έλάλησεν 26
πρδς τό ους του ταύρον και διέρρηξεν αυτόν εις δύο μέρη. και γελάσας ό βασιλ,ευς εΊπεν
ηΜ ά τονς μεγίστους θεούς, Ικανός ει λ.ϋσαι τάς μαγείας τώ ν Χ ριστιανώ ν.* |
τότε κελ.εύει παραστήναι τον άγιον Γ εώ ργιον ό βαοιλευς και λ.έγει α ν τ ω * „ Γεώργιε, χάριν fol. 62Γ
σου έκάλεσα τον μάγον τούτον έν τ/j βασιλεία μου και έστησα αντόν ένώπιόν σου. ή λνσον
αντοϋ τάς μαγείας ή άναιρεϊσαι νπ' αντοϋ.* δ δε ίχγιος Γεώ ργιος άναβλ.έψας εις τον νεανίσκον 30
έίπεν α ν τω ' „Σπεϋσον, τέκνον, και V) έχεις ποιήααι, έν τάχει ποίηαον' δρώ γάρ κατά μικρόν
καταλ.αμβάνουσάν σε την χάριν του θεον.* λαβών δε ό Αθανάσιος ποτήριον και έπικαλ,εοά-
μενος ονόματα δαιμόνων εδωκεν αυτόν (!) πιεϊν, και ουδεν ήν ά'τοπον έν αυτφ. είπα· δε δ
Αθανάσιος πρός τον βασιλέα' „Βασιλ.εϋ, £ν ετι εχω ποιήααι εις αυτόν' εάν δε μηδέν πάΰΐ),
πορεΰσομαι κάγώ πρός τον έοτανρωμένον.* καί λ-αβών δ Αθανάσιος ποτήριον έπικαλεαάμενος 35
ονόματα δαιμόνων χείρονα τώ ν π ρ ώ τω ν εδωκεν αυτφ πιεϊν, και ονδέν ήν ατοπον επ' αντω.
τό τε δ Αθανάσιος εΊπεν πρός τον μάρτυρα' „Αον?.ε τον ϋεοϋ Γεώργιε, δ λάγνος τής άληθείας,
( δεΐξον) τον σταυρόν μοι τοΰ Χ ρ ίσ το υ του υίοϋ του ϋεοϋ τοϋ έλϋόντος είς τον κόσμον αώσαι
πάντας τους πεπλανημένους, έλέηοον την ιρυχήν μον και δός μοι την έν Χ ρ ισ τ ώ σφραγίδα,
7 μ η ίγ κ λ ΰ ο υ : nach dem Palimpsest (s. o. S. 2 II. Fragm.) von mir korrigiert || 13 σί>] aov (vgl.
Athen. 8, 17) ||2-11’. vgl. Von. 18, 15 ||30 // αναιρείσαι] και αναιρείσαι || 34 ποιήσω ||38 hier eine Lücke, die ich
beispielsweise ergänzt habe (vgl. Athen, δ, 11 IT.) | τον σιανοόν oot
ϋπω ς άνοιξη μοι ό ΰ ν ρ ω ρ ο ς της αλήθειας.“ ιδών δε υ βαοιλενς το γεγονός έκέλευσε τον
'Αθανάσιον έκβληϋέντα εξω της πό/.εως υπό τον ξίφους κρονοΰήναι μηνί Ία ν σ υ α ρ ίφ κγ',
ήμερα σαββάτω, ώρα ζ . και οϋτω ς έτελ.έσθη αντοΰ ή μαρτυρία [ « ί ’ τοι) J εν καλή ομολογία, και
παρεγένετο ένδόξως εις τον παράδεισον και πρεσβεύει ΰπερ αμαρτωλών.
5 τότε κελεύει ό βασιλεύς άπαχθήναι τον άγιον Γεώργιον εν τη φυλακή και ττροστάπει
γενέσΰαι τροχόν παμμεγέΟη καί έν τω τροχω έμπαρήναι ήλ.ονς οξείς και τονπανίσκους και
fol. 62ν άπαρτίσΟη ό τροχός ώσει | τεκτονικόν πιαστήριον κατασκενασΟεν νπεοάνω μεν εχον ξίφος
ήκονημένον, ΰποκάτωθεν δε μάχαιραν δίστομον, και κελεύει ανιόν άγεοίϊαι εις τον τρ ο χ ό ν '
και Ιδό)ν τό μάγγανον ώοεΧ τεκτονικόν πιαστήριον κατασκεναοΟέν είπεν arrro' „ Γ εώ ργιε, τ ί
10 λ ο γ ίζ η ; νύησον τόν καταλειφθ έντα οοι κλήρον. γνώθι, δτι ό Χ ριπ τός εν μέσω δύο ληστών
εκρεμάσϋη.α ετιειτα άναβλέχρας εις τόν ουρανόν καί τό όμιια πέ/ιψας εις τόν αντον ευεργέτην
Χ ρ ίσ το ν ελ.εγεν οϋ τω ς' Άναρχε σταδιάρχα, άδιάδσχε νικηφόρε, Ακατάληπτε βασιλεύς, άπο-
στό/.Ο)ν καύχημα, μαρτύρω ν άγαλλίαμα, στέφανος άγαλλιάσεοκ, κύριε ό θεός' προ τοΰ τόν
ουρανόν καί την γην γενέσΰαι συ εϊ, ον γένος άνθρώ πω ν ούκ εγνο> την σήν δύναμιν καί
1δ την σην άνάπαυσιν 6 τί/ σή σοφία καμαρώοας τόν δροσοφόρον ουρανόν καί τάς ομβροτόκους
νεφέλ.ας βρέχειν ν\ετόν επί τής γής κελεύσας επί δικαίους καί άδικους, κύριε ό θεός, ό ποιήσας
τά όρη ο τα θ μ φ και τάς νάπας ζνγω , δ έπιτιμήσας τ ι » όγκω τώ ν άνεμων, ό τονς άπειθήσαντας
άγγέλονς ζόφο) καί πυρί παραδούς' καί αυτοί είσιν κολαζόμενοι καί τ ω σι ο προοτάγματι
άντειπεϊν ον δύνανται' κύριε δ θεός, δ έν ύστέροις καιροΐς έξαποστείλας τόν μονογενήν οου
20 νίόν και λογον, ας έν άχράντο) λαγόνι παρθένου ένοίκησεν καί Ιτέχθη έξ αυτής, ώ ς ήθέληοας'
ευδοκία τή σή ονδείς άνθρώπων δύναται περιεργάσασθαι τ ήν γέννησιν, ονκ άγγελοι, ούκ
άρχάγγελοι. καί συ Ίησοΰ Χ ρ ισ τέ , τό γέννημα τό άληΟη'όν καί τέλειον, ό επί τώ ν νδάτων
άβρόχοις ποσίν περιπατήσας, δ εκ πέντε άητο)ν πεντακισχι/.ίονς είς κόρον διαΟρέψας, δ άνέμοις
θαλάσσης έπιτιμήσας — πάντα γάρ ύπακούουσίν σοι έν τρόμοι — , κύριε Ίησοΰ Χ ριστέ, καί
2δ τα νυν έλθε καί ΐ/.εως καί ευμενής γενοϋ μ οι τ φ ά/ιαρτίολιΐ) | καί κυύιμίσόν με έκ τώ ν π ερ ι-
fol. G8r εχουοών μ ε οδυνών (ϊ), δτι δεδοξασμένος εϊ είς τους αιώνας τώ ν αιιόνιον. 'Αμήν.* τελέσαντος
δε αντον τήν ευχήν καί άναπέμιραντος τό Α μ ή ν έβλήϋη είς τόν τροχόν καί δεινώς έν α ύτφ
πιασϋείς κατετμήθη δλον τό σώμα.
ήρεν δε ό βασιλεύς τήν φωνήν αντοΰ (καί) είπεν πρός ιους συν αυτοί' ’Ίδετε, οτι ονκ
30 εϊσίν ετεροι θεοί εϊ μή Ζευς κ α ί’Απόλ.λ.ο»', 'Ε ρμής καί'Ή φ αιστος καί Η ρακλής καί Ποσειδών,
’Λ θηνα καί ’Α ρτέμ ις, οΐτινες σννεκρότησαν τους ουρανούς, δν ών βασιλείς βαοιλεύονσιν καί
δ ννάοται κρατοΰσιν γής. που εστιν ό θεός Γ εω ργίου, *Ιησούς δ εσταυρωμένος; διά τ ί ονκ
ήλΟεν καί έρρύοατο αυτόν έκ τώ ν χειρών μ ο υ ;* κελεύσας ονν αυτόν ούτως έν τιο βασανι-
στηρίφ τροχοί μειναι άνεχώρησεν έν τω άριοτήσαι. περί δε ύ’)οαν δεκάτην έγένετο ήχος μέγας
35 καί φαη’ή έκ τοΰ ονρανου λέγονσα" „’Λ νδυίζου, Γεώργιε, καί άδίστακτος εσο' πολλοι γάρ
πιστεύσουσιν διά σον είς έμέ.“ οΐ δε φυλάσαοντες δήμιοι φόβο) καταπλ.αγέντες έκ τοΰ γενο-
μένον ήχους (!) εφυγον. άγγελος δε κυρίου έλθών ελυσεν αυτόν έκ τοΰ βασανιστηρίου έκείνον
μαγγάνου καί υγιή άποκαταστήσας ήσπάοατο αυτόν /.έγων „Χαίροις οφόδοα, Γεώργιε, καί
G ίμπαοήναι] 1. εμπαγφ·αι nach Atlien. δ. 18 :j 7 άχαρτιϊοΟαι (vgl. Athen, δ, 1ϋ) | ίίφονς ||9 και εΐπε%· ||
10 νιετύν II 17 το υγγω j| 20 ενοίκηοεν] ενΐκηοεν ||29 καί fehlt ||30 ΰ.-ιόλλωι α \ήφεαιος ||31 άοιίμης ||30 δήμοι ||
38 αΰτυι·\ α ν τ ώ
πίστενε εις τόν ένδνναμοΰντά οε Χ ρ ίσ το ν .“ άνέστη δέ ό άγιος 1'εώργιος χαίρων καί ευχαρι
στών τόν ί)εδν καί ψάλλ.ων /Υι/πόσο) σε, ό θεός μ ον, δ βασιλεύς μ ο ν , καί τά εξής.* καί
ελϋών προς τον βασιλέα εκραξεν λέγω ν' / Ε π ίγ ν ω θ ί με, βασιλεύς.“ ό δέ βασιλεύς κελεύσας
αντόν κατασχεθήναι κατενόει αντόν λ.έγων' „ Τάχα τό ει'δα)λον αυτόν έστιν τοϋ βιοΟανάτυν.“
υ δέ μάρτυς ε ΐε γ ε ν /Εγώ είμι Γεώ ργιος ό τον Χ ρίστου δούλος.“ δ
ίδόντες δέ αντδν Άνατόλαος καί IIροπ ολέω ν οι στρατηλάται | έπίστενσαν τω θειο μετά fol. 63ν
πάσης τής οικίας αυτών κράζοντες' „ Ε ις θεός ό εν τοΐς Χριστιανοΐς' αντός θεός μόνος.“
άκούσας δέ ύ βαοιλ.ευς ταΰια έκέλ.ιυοεν πάντας αντυυς ές-ω τής πόλεως κατακοπήναι. καί
■θνμωϋείς ό βασιλεύς έκέ?.ενσεν πάντας αντονς και τυν άγιον βληθήναι εις λ.άκκον άσβέστον
προσφ άτω ς κατασβεννυιιένης επί ημέρας τρεις προστάξας και φύλακας φνλ.άττειν. μετά δέ 10
τάς τρεις ήμέρας ενρέθη ύ άγιος μάρτνς ζ ώ ν ' άγγελος γάρ κνρίον οννήν αντω. ώ ς δέ εϊδον
αντόν, πάντες έκραξαν' „Μέγας ό θεός τών Χριστιανών, καί ονκ έστιν ετερος πλ.ήν αύτοΰ.“
καί τις γυνή υνόματι Σχο/.αστική έβόησεί’ προς τον μάρτμρα λέγονσα' „ Κύριέ μου
Γ ε ώ ρ γ ιε ' ίδον ύ νίός μου Γλνκέριος έζευξεν τό ζεύγος εν τ ω πεδίφ , καί έμαλακίσΟ η ό εις
βονς καί άπέΟανεν. άλλ' ε ϊ τι δύνασαι, βοήθει τή ταπεινο')οει μ ο ν , άτι ονκ εστιν υπόστασις 15
έν τ φ οΐκω μ ο ν .“ είπεν δέ ό άγιος 1 αόργιος πρός α υ τή ν ,Δ έ ξ α ι τήν βακτηρίαν μον καί
άνελ.ϋε εις τό πεδίον καί παράθες τήν ράβδον επί τήν ζεύγλ.ην καί είπε · ,Τάδε λέγει Γεώ ργιος
εν τ ω δ ν ό μ α τιΊ η ο ο ν ’ Ά νά στη θ ι επί τονς πόδας oov.‘ “ καί έποίησεν ή γυνή, καθά ένετείλατο
αυτί] υ δίκαιος, καί άνέατη ύ βοΰς, καί έδόξασεν τόν θεόν ή γννή λέγονσα, ο τι' / Ο ν τω ς π ρ ο
φήτης έστίν έν ήμΐν καί έπεσκέψατο τόν λαόν ύ θεός αύτοΰ.“ 20
είπεν δέ υ βασιλεύς πρός τόν ά γ ιο ν /Λνάστησον νεκρόν διά τής προσενχής σον έκ τής
λ.άρνακος, καί πισιεύοομεν τω ϋεω σου. καί προσενξάμενος ό άγιος μ ά ρτνς ήγειρεν νεκοόν.
ίδώ ν δέ δ βασιλεύς μεπεκαλέσατο τόν | άναατάντα in νεκρών καί λέγει α ν τ ω ' „ Τ ί τό υνομά fol. GA**
σ ο υ “ ; είπεν δέ αντω ο άναστάς έκ τώ ν ν ε κ ρ ώ ν /Ιούβης καλ.οΰμαι“ . είπεν δέ αντίο ό βασι-
/.ενς' „Πόσα ετη εχεις, άφ' ου έτελ.εντησας; “ ειπεν δέ ό άναστάς έκ τώ ν ν ε κ ρ ώ ν „Τετρακόσια 25
πλέον ή ελαττον.“ λέγει ό βασιλεύς' „ Τ ί ονν σεβόμενος διέδρασας το κάλλος τον βίον τούτον
ειπεν δέ α ν τω * /Ε γώ έαεβόμην τό ειδωλον τον Άπόλλιονος τό κωφόν καί άναίσθητον. ήνίκα
δέ έξεκλ.ήθην έκ τον άδικον βίον τούτον, γέγονα υποβρύχιος, έννόησον ονν τήν ημέραν
έκείνην τήν φοβεράν, δτε ούτε μία ροπή έστιν βοήθειας, αλλά ποταμός πνρός κογχλάζων καί
,άπειλή φοβερά καί βήμα φοβερό ν καί δικαστήριον άδυσώπητ ον καί έκάστω τά πεπραγμένα 30
π ρο δφΟαλ.μών ϊστανται' έπιφωνεΐ γάρ υ όρχάγγελος Μιχαήλ λ.έγων ,Δείξατε τά εργα υμ ώ ν
καί λ.άβετε τήν άνταπόδοσιν.'' άκονσον, βασάεύς, και διηγήσομαί σοι. πας άνθρω πος, ος
όμολ.ογήσΐ] τόν έσταυρωμένον καί εν πολλαΐς άμαρτίαις περιπέσ)], έξέλϋη δέ έκ του βίον
τούτον {τον) αδίκου, γίνεται υποβρύχιος* έν δέ τή ημέρα τής κνριακής άνέσεως (τυγχάνει’
έγώ δέ ούκ ) έτύχανον (!), διότι τήν κυριότητα ονκ(\) ώμολόγησα.“ άναβλ.έψας δέ ό άναστάς έκ 35
τώ ν νεκρών πρός τόν άγιον Γεώ ργιον ε ιπ ε ν „Δέομαι οον, ό λ-νχνος τής άληϋείας, έλ.έησόν
μ ε καί δός μοι τήν έν Χ ρ ισ τ ώ σφραγίδα, ϊνα μή άπέλ.ϋω πάλ.ιν εις τόν υποβρύχιον τόπον.“
Ιδών δέ ό άγιος Γεώ ργιος τήν πίστιν τον άνδρός προσηύξατο, καί έξήλ.θεν πηγί] νδατος καί
1 είς το ενδυναμοϋνχι οε χω || 2 Der plumpe Behelf και τά εξής auch Athen. 11, 27 || 4 εστίν ώονιω
ϋανατίου (korr. aus ϋανάχου) || 7 αΰτώι] ανχοΰ || 29 δτε] όχι | gemeint ist: y.o/λά ζω ν || 34 f. die Lücke habe
ich ergänzt nach Athen. 9, 15 f.
έβάπτισεν αυτόν είς το Άνομα τον πάτους και του υιού και τον άγιου πνεύματος ttrcu)v αύτόν’
Γοΐ. 64ν „ Πλήοίοοον την οί\κονομίαν σου.“ καϊ ενθνς αφανής έγένετο και ονκ έθειορεΐτο ονκέτι.
σνννους δε γενάμενος δ βασιλ.ευς επι ωραν μίαν είπεν πρδς τονς ονν α ν τίο ' „ Ονκ είπον
ύμΊν, οτι γόης εστιν Γ ε ώ ρ γ ιο ς ; δαίμονα παρέστησεν ήμΐν καί φ η σ ιν ,Νεκρόν ήγειρεν1. εγώ
6 δέ οιδα, π ώ ς ατιμάσω το γένος τώ ν Γαλιλαίων. φέρετε μοι ώ όε χήραν πενιχράν, ΐνα εκεί
αντον έγκατάκλειστον ποίησα) πρδς αισχύνην τώ ν Γαλιλαίο)ν“. και Άγεται ή χήρα, ήτις πενιχρό
τερα αυτής ούχ ύπήρχεν εν τη πόλει εκείνη, καί κατ έκλεια εν αύτόν εκεί. ήνίκα δε είαήλϋεν
δ άγιος Γειόργιος είς τον οίκον τής χ,ήρας, λ.έγει α υ τή · „/Ιος μοι Άρτον, οτι πεινώ .“ η δέ
ε ίπ ε ν 90 υκ έ’στιν άρτος έν τ ω οίκτο μ ο ν .“ λ,έγει αυτή δ ίίγιος Γ ειόργιος' „ ΙΙοίαν θρησκείαν
10 σέβεις (!), οτι ονκ εστιν «o ro ? εν τφ οικφ σ ο υ ;“ είπεν δε αντίο ή γννή' „ Τους μεγάλους
■Ο-εους*Απόλλωνα και ΊΙρακλ.ήν.“ είπεν δέ αυτή δ Άγιος Ι'ειόργιος' „/.Ιικαίιυς ονκ ίστιν άρτος
έν τ φ οίκο) σον.“ βλέψασα δέ ή γυνή είς τό π ρόσω π ον του μάρτυρος είδεν, ι'ός τις θ εω ρ εί
π ρόσ ω π ο ν άγγελου. είπεν *δέ έν αυτή' Ιδού -θεωρώ τον Άνδρα τούτον ώ ς Άγγελ.ον τώ ν
Γ α λ ιλ α ίω ν τέθ)ς έξέλθω έπΐ τάς γείτονας μον και. έξαιτήσομαι Άρτον, ϊαιος τή έπιστάσει του
15 Άνδρος εϋρω χάριν tvomiov τώ ν γειτόνων μου και λήψομαι Άρτους και ένέγκο) τω ανόρι
και φάγεται.“ ήνίκα δέ έξήλθεν ή χήρα, δ Άγιος Γ εώ ρ γ ιο ς έκάθιοεν παρά τήν βάσιν του
στύλου, και ευθέως δ στύλος έρρίζωσεν και ν,λώνας άπέλ.νσεν, καϊ όιέδν το δένδρον διά του
fol. 66Γ δώματος. | και ήνεγκεν αντφ δ Άγγελος κυρίου Άρτους, καϊ. έφαγεν και ένίσχνσεν. ήνίκα δε
ηλΰεν ή χήρα εις τον οίκον αντής, βλέπει τυν στύλον ριζιόοαντα, τήν δέ τράπεζαν αντής
20 πλήρη Άρτων, καϊ είπεν ή γννή' „eO θεδς τών Γαλιλαίο»' έφεΤδε τό γένος τώ ν α νθρώ πω ν
έν κακοϊς ύπάρχοντα καϊ έν σαρκϊ παρεγένετο είς τδν οίκον τής χήρας τον βοηθήοαι αντής.“
έκράτηαεν δέ δ Άγιος τής χήρας και είπεν αυτή' „ Ονκ είμϊ ό θεός τώ ν J αλιλαίων, άλ.λά
δούλος θεού είμι.“ είπεν δε ή χήρα πρός τον μάρτυρα' „Δ έομ α ι σου, κύριέ μ ο ν ' εί ενρον
χάριν έν δφϋαλμόΐς σου, λαλ.ησάτω ή δούλη σου είς τά ώτά σον.“ είπεν δέ δ Άγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς’
25 „ Αάλησον.“ και είπεν ή χήρα' „ Κ ύριέ μ ο υ ' Ιδού, εστιν /ιου νιος καϊ αίιτός έατιν κωφός καϊ
τυφλ.ός και κυλλδς και Άλαλος, και αισχύνομαι δέΐξαι αντον τοϊς γείτοοίν μον. έάν δέ διά
τής προσευχής σον ίαθή, πιστεύω κάγώ είς τον -θεόν σου.“ δ δέ Άγιος Γεώ ργιος μηδέν έπϊ
τούτο άμελήσας λέγει πρός τό γύναιον "Ενεγκέ μ οι ώδε τον υιόν σον.“ και ήνεγκεν αύτόν
πρός αντον καϊ έκοίμισεν (αντον) είς τά γόνατα αντού. και ήν κάτω νεύο>ν υ Άγιος τήν
30 κεφαλήν καϊ προσευχόμενος, είς δέ τό τέλος τής ευχής αντον είπεν τό ’Λ μήν (καϊ) ένεφύσησεν
είς τους οφθαλμούς αυτού και έπέσπασεν έκ τώ ν οφθαλμών αντον ώσει λ.επίδιις' καϊ ευθέω ς
άνέβλ.εχρεν. είπεν δέ ή γυνή πρός τον μάρτυρα του -θεού' „ Κύριε, και τά ώτα άκούσονται
και οί πόδες π ε ρ ι π α τ ή σ ο ν σ ι ν ε ι π ε ν δέ αυτή δ Άγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς' „Άρκήαει (!), γι'mu' τήρησον
fol. 65ν δέ μ ο ι α υ τό ν £ ω ς τ ή ς μεγάλ.ης η μ έ ρ α ς . Ηταν α υ τό ν κα/.έσω, έπ α κ ο ύ ο ετα ι τ ή ς φ ω ν ή ς κ υ ρ ίο υ \
35 κ α ϊ ελ θ η μ ο ι δ ια κ ο ν ή σ ει λ ό γ ο ν “ , και ο ν κ έ τι έτό λ ιιη σ ε ν ή χ ή β α έ ρ ω τ ή σ α ι α υ τό ν ονδέν.
ά να στά ς ο ν ν δ β α οιλευ ς κ α ι ο ί σύν α ν τίο έκ τ ή ς στιβ ά δ α ς π ε ρ ιε π ά το υ ν έν τ ή πλατείς.
Γ ε ρ ο σ ο λ .ν μ ω ν δ ικ ά ζο ν τε ς . καϊ ά τενίσα ς δ βασι/.ενς β λ έπ ει τό δ ένδ ρο ν έ π ά ν ω τ ο ν δ ώ μ α τ ο ς κ α ι
4 1. ήγειρα nach W ien. 86, 2l> II 11 εσιίν ονκέαζιν |) 14 γιτο»·α; \ Ι'αωζ τΓ/] εϊοω οπ || 20 πλήοις \ ίψεΤδε]
εφη δε |! 26 κν/.ός || 29 ανιόν ergänzt nach Athen. |κατονκνων ||Hl f. ί.ηέοπαααν . . . λεπίδες ·. W ey m an: „Lies
(ί.τέπεοαν nach Act. Ap. 9, IS.“ Vielleicht aber meinte der Bearbeiter εχίσπιιοεν und wollte sagen: Er zog es
von seinen Augen weg wie Schuppen; dann wäre /.ε:ιίδε; als vulgärer Akkus, zu fassen. Vgl. Athen. 10, 16 ||
35 διακονήσαι oder διακονήσειν? [| 37 ίκροαολ.νμοις] da von Jerusalem sonst nirgends die Rede ist, darf man
sicher annclimen, daß die seltsame Lesung ans ίεροσνλοϋντες (vgl. Athen. S. 10, 20) entstanden ist.
1 εύρέΟη || 6 da& trotz Οεοΐς auch im ursprünglichen T ex t nur Ά π όλλω νι stand, zeigen Kopt. und
Gail. II 9 άνταυίζει] 1. άνταρίζει || 10 ΰιότητός σου || 13 Nach Athen. 11,18 Avürde man αυνήγβη erwarten ||
15 ela τοϋιο || 2ß ά/.εξάνδρα || 37 ΰιετός (passim)
19 Pa. 76, 14 f. ||20 Ps. 93, 11 || 21 iF. Ps. 30, 2 ff. II 35 f. Ps. 79, 2 f. ||36 f. Ps. 71, 0 II 37 f. Habac. 3, 2
Abh. d. philos.-philol. u. d. hist. Ivi. X X V , 3. Abh. 4
/
26
νέτος ή τίς έστιν δ τιόκος ij τ ί ήκονσεν και εφοβήθην 1} τ ί ήκουσεν και έ ξέσ τη ν ;“ δ δέ λέγει,
αυτί]' / Ο μεν πόκος έούν ή παρΰένος Μ α ρία ' δ δε ΰετός εστιν δ Χ ρ ιο τό ς ' κατελθών γάρ
έξ ονρανον ώς νετός δ λόγος τον Όεοΰ Ινοίκησεν έν κοιλία τής παρί) ένον Μαρίας και
προήλΟεν εν άφθαρσία. έδείχθη &νϋρωπος, ΐνα σώση κόσμον ηλανώμκνον.* ή δε βασίλασσα
5 λέγει α υ τφ ’ „ Τ ί ονν οί ϋεοί η μ ώ ν ; ούδέν είαιν;“ ύ μάρτνς λέγει αυτή ’ „ Ουδέν είοιν οί
θεοί υμών. είδωλα γάρ είσιν δαιμόνιων χειροποίητα. μάθε, οτι όφθαλ./ιους εγονοιν καί ού
βλέπονσιν, ρίνας εχονσιν κα'ι ονκ Οσφραίνονται, στόμα εχονσι και ου λ.αλ.ήσυυσιν, πόδας
fol. 67Γ εγονοιν και ον περιπατοϋσιν. δμοιοι αντών γέΐ'ωνται οί προσ\κννοϋντες αύτοΐς. εΐ δε ήκονσας
τάς δυνάμεις τον Οεοϋ μ ον και την ματαιότητα τώ ν ειδώλων ( ------ — ) και μακαρία €ση, έάν
10 πιστεύης τ ω Χ ρ ισ τ ώ μ ο ν .“ ή δέ βασίλισσα καταννγεΐσα λέγει πρός τον μάρτυρα' „Πάντα
καλώς εδίδαζας, πιστεύω, κύριέ μον. άλλ' ετιενζαί μοι, ΐνα φύγη άτι’ έ/ιοΰ ή τώ ν είδώλων
πλάνη.“ δ δέ μάρτνς τον Χ ρίστον λέγει αυτή' „Ό κύριος μετά σου και τάχυνον πρός αυτόν.“
π ρω ία ς δέ γεναμένης έϊπεν δ βαοιλενς προς τον μ ά ρ τυ ρ α ’ „Γεώργιε, πορενθώ μεν έν
το5 ναφ τώ ν μεγίστων θεώ ν, και προαάγαγε αντυΐς την Ουσίαν σου.“ είττεν δέ δ ίίγιος
15 Γ εώ ργιος προς τον βασιλέα' „’Άκονσον, βασιλ.εϋ' κάϋισον έν roj παλ.ατιο)’ έγα> δέ και οί
Ιερείς πορευϋώ μ εν πρός τον !Απόλλωνα και θύσυ> α υ τφ .“ ό δέ βασιλεύς έκέλ.ευσεν κήρνκας
κράιζειν, οτι Γεα>ργιος ό μύστης τώ ν Γαλιλ.αάον, ό πολλών βασάνο»· πειρασθεις (!) πειοΟεις
τ φ βασιλεϊ προσέρχεται θνσαι τοΐς εύμενέσι ϋεοϊς. ιιάντων δέ τώ ν *Ελληνα»' άκουσάνχων την
φωνήν τον κήρνκος, εδραμον πρός την θ έ α ν ή δέ χήρα, iv jj ένεκλ.είοθη δ μάρτνς, λαβοϋοα
20 τόν υίόν αυτής εοτη πλησίον του μάρτνρος κα\ λέγει αντφ φωνή μεγάλη' „ Οιμοι τ// άθλια,
δούλε τον Οεοϋ τοΰ άληθινοϋ, ό νεκρόν έγείρας και τνφλ.όν ποιήσας άναβλέψαι και πολλ.ονς
πεπλανημένονς επιστρέψας είς τόν άλ.ηθινυν ϋεόν, άρτι προσέρχη θϋσαι, ονς ελεγες μη είναι
Ό εονς;“ δ δέ μάρτνς μειδιάσας τ φ προσο')πο) και προσκαλ.εσά/ιενος τόν νίυν αυτής λ.έγει
fol. (J7V α ν τ φ ’ „Έ ν ονόμαχι τον κνρίον ημώ ν Ίη ο ο ϋ Χ ρ ιο το ϋ τοΰ χαρισαμένου \ κωφυΐς άκονειν καί
25 χωλοις περιπατεΐν ακονσόν μου λόγον y.ai όπελ.-θά»’ εις τόν ναόν τώ ν 'Ελλήνων εϊπέ τ φ
άγάλ.ματι τον Α π όλλω νος' ?Εξε?.0ε τα χ έω ς’ καλ.εϊ σε δ παΐς τον Οεοϋ ]'εο>ργιος.<“ τό δε
παιδίον κωψόν οντα και παραλ.υτικόν αυτή τή ώρα ήκονσεν και εοτη είς τους πόδας αντον.
και άπελθόίν έν τ φ ναφ τών'Ελ,λήνων είπεν τ φ άγάλματι τοΰ Α π ό λ λ ω ν ο ς ’ „ ~ o i λ.έγω, κω φ έ
και άναίσθητε’ εξελθε ταχέως, καλεϊ σε ό παΐς τοϋ Οεοϋ Γ εώ ρ γιο ς.“ τό δέ παραμένον πνεϋμα
30 iv τς,5 άγάλματι εβόησεν λ έγ ο ν *Ω Ίη σ ο ν Ναζαρηνέ, πάντας εΐλ.κυσας πρός έαντόν' τό ξύλον
σον έφανερώθη κατ' εμοΰ. πάλιν δέ τόν παϊδα τοϋτον πόϋεν άνέστησας; “
εζήλ.θεν δέ τό αγαλ.μα τον Άτιόλλαίνος διά τό επείγειν αυτό τό νήπιον κα'ι ηλθεν καί
εοτη παρά τους πόδας Γεώ ργιον, και λ.έγει αυτφ δ ίίγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς ’ „Σ υ εί δ θεός τώ ν
Έλλ,ήνων; “ λέγει αυτφ τό παραμένον πνεϋμα εν τ ω άγάλματι’ „ Ού γινώσκεις, Γεώργιε, τίς
3δ ε ι μ ι ; “ λ.έγει αντφ δ άγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς ’ „Ονκ οίδα.“ είπεν δέ τό πνεϋμα’ „ΊΊΐ'ες· μοι, Γεώ ργιε,
και διηγήσομαί σοι πάντα.“ είπεν δέ δ ίίγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς ’ „Λάλ.ησυν“ . είπεν δέ τό πνεϋμα '
„ Γεώ ργιε, δτε δ θεός εκρέμασεν τόν ονρανον και την γην έθεμελ.ίωσεν και έφύτενσεν τόν
παράδεισον εν Έ δ έ μ κατά άνατολάς, ώργίσθη μοι διά την επαρσίν μον και έξώρισέν μ ε έκ
τής δόξης μον, κα'ι κατηνέγΰην ώ ς αετός έπι πέτραν κα'ι γέγονα υποβρύχιος' και έάν άπα-
1 nach εξίατην wiederholte der Schreiber aus Yersebe» noch einmal die Worte y δε βααίλεισοα —
έξέστην, die er dann wieder ausstrich II 3 ενοίκησεν] ίνίκηοεν wie oben S. 22, 20 II 4 iv άφϋηοοΐα) hier scheint
eine chronologisch wichtige Spur des Aphtliartodoketisinus votzuliegen || 9 nacb είδωλο»· eine Lücke ||
25 ακονσόν μοι ||20 κ.αλεΐσαι (ebenso 29) ||27 aur/}] αυτή ||35 ,«o«] //c?
τή σα ί τινα δννηθώ, τοϋτυ μ ο ί έστιν τό κέρδος. [ άναβαίνω δε και εως τον άέρος καί άκροώμαι fol. G8»·
τη ν έκβαίνουοαν φάαιν κατά τώ ν ά ν θ ρ ώ π ω ν ' και προλαμβάνω και συνέχω τον άνθρω πον
έκεϊνον τον έκβαίνοντα την άπόφασιν' πυρετοϊς αυτόν συ ν έχ ω ' ένίοτε δε και εις ποταμόν
αυτόν βάλ.λω. υπάγω δε και εις την εκκλησίαν τοΰ θεοΰ και παραστήκω είς τον ναόν y.ai
άκροώ μ α ι ενίοτε' ό ίερευς άψορίζει τινά αυτών, και π έ μ π ω τάς χεΐράς μου και λαμβάνω 5
αυτόν πρύς έμαντόν, και εάν χρονίση ύ ίερενς τοϋ δέξασ&αι αυτόν, προτρέπομαι αυτόν και
είς άλλα.* είπεν δε σ ύ τφ ύ Ιίγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς ' „ Ταλαίπωρε, ει εαυτόν έξώριοας τη προαιρέσει,
ΐνα τ ί καί τάς ψνχάς τώ ν Χριστιανών αποσπάν -θέλεις ; u τό δε ακάθαρτον πνεύμα λέγει α υ τώ '
„ E l εϊχον εξουσίαν, άπώλ.εσα αν την ψυχήν σου άπο πάλαι.“ είπεν δέ αυτοί ό άγιος Γ ε ώ ρ γ ιο ς '
„ Ταλαίπωρε, καί εις εμέ άσχολΐ}; έκδεξαι καί dyn) την τιμ ω ρ ία ν σου.“ ο δέ μάρτυς άνα- 10
βλέψας εις τον ουρανόν ηυξατο λέγων' „Κ ύ ρ ιε ‘Ιη σού Χ ρ ισ τέ, ό τούς άπειϋήσαντας αγγέλους
βνθφ ταρτάρου παραδώσας, ό τον δράκοντα άποκτείνας καί τον Βηλ καταστρέψας καί
το υ ς ίερέΐς αυτών καταισχύνας, καί νυν καταξίωσον εν κελεύσει δν έρριψας εχθρόν κατα
χθόνιό θήναι καί τά είδωλα ταΰτα συντριβήναι καί τον ναόν αύτοΰ πυρί άναλο) θήναι. σοι γάρ
π ρ έ π ε ι πάντοτε δόξα είς τους αΙώνας. 'Αμήν.* καί πληρώσαντος αύτοΰ την ευχήν έλάκτισεν, 15
τό άγαλμα καί εποίησεν αυτό ώσεί κονιορτόν καί τ ώ πνενματι τφ άκα&άρτφ ένεφύσησεν
καί άφανές έγένετο. καί είσελθών εις τόν ναόν περιέθηκεν την ζώ νη ν αύτοΰ περί τους τρα-
χήλ.ους τώ ν ειδώλων καί κατελέπτυνεν | αυτά καί τόν ναόν αύτοΰ π ν ρ ί παρέδωκεν. Ιδόντες fol. 68ν
δε οί ιερείς την άπώλ.ειαν τώ ν θεών αυτών έπιλαβόμενυι αντον εδησαν όπισθάγκωνα καί
άπήγαγον αυτόν πρύς τόν βασιλέα καί διηγήσαντο αντφ πάντα τά συμβάντα τοΐς Όεοΐς αυτών, 20
εξαιρέτω ς δέ τφ μεγάλφ θεώ αυτών *Απόλλωνι.
είπεν δέ ό βασιλεύς πρός τόν μάρτυρα' „Τρισκατάρατε, ούχί έσυνέθον μ ο ι τοΐς θεοϊς
,ϋϋοαι; καί διά τί άντί τοΰ ’θ ΰσαι αυτοϊς καί λίβανον προσενέγκαι εθάρρησας άτιμάσαι αυτοϊς
τοια ΰτα ; ή ονκ οίδας, οτι τύ αΐμά σου υπό την κραταιάν χεΤρά μου έ σ τιν ;“ είπεν δέ α υτώ
ό άγιος Γ εώ ρ γ ιο ς' „ Έ γ ώ τοΐς λαχοΰοίν με θεοϊς έθυσα, εάν δέ ού πίστευες, βασιλεύς, άπελ.ΰε 25
καί άγαγε τύν Απόλλωνα, καί ένώπιόν σου “θ ύσω α ύ τ ό ν ε ι π ε ν δέ ό βασιλεύς πρός τόν
μ ά ρ τυ ρ α ' „Ώ ς έμαΰον παρά τώ ν ιερέων, δτι είς τάς λαγάνας της γης κατεβίβασας τόν
Απόλ.λωνα, και έκεϊ με πέμπεις ζ ώ ν τ α ;“ είπεν δέ ο άγιος Γ εώ ργιος α ύ τώ ' „ Ταλαίπωρε καί
άναιδή τύραννε, μη έχων έν τ ώ ν ο ΐ τι ψρονήσεως, άλλα σκότος κάί πυρ αιώνιον, άκουσον,
■άναιδέστατε' δ θεός σου, ω συ λατρεύεις, ονκ ήδννήθη εαυτόο βοηϋήσαι' σν δέ π ώ ς έχεις 80
βοηθήσαι καί, δταν έλ.θη ό κύριος έν τη ή μέρα τί) μεγάλη τή ς κρίσεως, τ ί π ο ι ή σ ε ι ς τ ό τ ε
Ό υμω θ είς ό βασιλεύς κελεύει αύτόν σιδηρωθέντα βληθήναι εν τη φνλ.ακή καί ασφαλιο&ήναι
εν τ φ ξύλ.φ λ έ γ ω ν ' „'Έως äv σκέψωμαι, ποια κολ.άσει άναλώσω αύτόν.α
καί είσελθών έν τ φ παλατίφ, | δ'που ην ή βασίλισσα Αλεξάνδρα, είπεν π ρός αυτήν" fol. 69Γ
Ούαί μοι, βασίλισσα Αλεξάνδρα, άπεκάκησα πρός τό γένος τώ ν Γαλιλαίων, εξαιρέτως δέ 35
,μετά τοΰ λ.οιμοΰ τούτου καί άπονενοημένου. “ ειπεν δέ αυτφ ή βασίλισσα Α λεξά νδρα ' „ Ουκ
έλεγόν σοι, λοιμέ σαρκοφάγε; άπυστα άπο τοΰ γένους τώ ν Χριστιανών, ο γάρ θεός αυτών
μέγας έστιν, δστις καθελ,εΐ σε από τής αλαζονείας ταύτης. εγώ γάρ πιστεύω είς αύτόν.*
. 1— 3 vgl. Athen. 13, t f., wo eine ursprünglichere Fassung vorliegt || ό ενίοτε] ursprünglich wohl
κ α ι δτε|) 12 (ΙυΟ ω τ α ρ τ ά ρ ω : vielleicht β ν ΰ ί ω τ α ρ τ ά ρ ω ? | Β η λ ] β ΐλ |Ι. 13 denkbar wäre auch έγκελεΰοει, doch
scheint « ' instrumental gebraucht zu sein || 19 6.ii<i&a-/yorn ||20 εν τώ νοΓιν φ ρ ο ν ή α εω ς (vielleicht zu schreiben
εντός vom· ψ ρ ονήσ εω ς) ||30 ίχ ε ι ||3ü καί απονενοημένου] vielleicht zu schreiben τ ον άπονεν. || 3 7 σ α ρ α κ ο φ ά γ ε
12 f. vgl. Dan. 14
28
ε7πεν δέ δ βασιλεύς πρός αυτήν' „ Οναί μοι, βαοίλισοα Αλεξάνδρα, τ ί αοι γέγονεν τ ο ν τ ο ;
τάχα αί μαγειαι τώ ν Χ ριστια νώ ν εφϋασαν και εις σ ε ;“ ή δε βασίλισσα λ.έγει αντίο' » Ε μ έ
μαγείαι ού κατέλ.αβον, άλλα λόγοι εύοεβείας έδίδαξάν με γνα)ρίσαι ϋεον τόν πρυοχυνονμενον
υπό Γεω ργίου τοΰ μάρτυρος.“ ό δε βασιλεύς λέγει α ν τί]’ „il/α τονς αθανάτους θεούς, ού μ ή
5 σον ψείαομαι, άλλα ϋα νά τφ σε παραδώ σω .α
κρατήσας δε αυτής τώ ν τριχώ ν τής κεφαλής και σφόδρα ϋνμωθε'ις κ α ι’ αντής έξέβαλεν
αυτήν από τοΰ παλατιού και άπήγαγεν αύτήν πρός τονς Άρχοντας και διηγήοατο αντοΐς πάντα
τά συμβάντα τή 3Αλ.εξάνδρα. κελ.εύονσιν δέ οΐ Άρχοντες άπό τώ ν τριχώ ν κρεμασθήναι τής
κεφαλής και ξέεσϋαι αυτής τάς πλ.ευράς. ξεομένης δέ αντής ονδέ μία φωνή ήκυνετο, ει μ ή
10 μόνον τό ομ μ α πρός τόν ουρανόν εχουσα ελ.εγεί’ πρός τόν μάρτυρα ’ .'Άγιε Γεώργιε, επενξαί
μοι, υτι κάμ νω .α ειπεν δέ αντήν (!) δ Άγιος Γείόργιος' „Μ ικρόν νπόιιεινυν, *Λ?.εξάνδρα, και
fol. 69ν άπυλήφη τόν στέφανον παρά τοΰ δεσπότον Χ ρ ίσ το ν .“ έκέλευσεν | δέ υ βαοιλενς κατενεχ-
■θήναι αύτήν και κελ.εύει ένεχϋήναι σάρπον παμμεγέθη, καί άνοιγέντος τον σάρπαν υπο-
τίθεσθαι τους μασθούς αντής και έμπνρίζεοθαι τοΰ σάρπον τό πώ μα εντόνως. μή φέρουσα
16 δέ τάς άλγη δόνας άπ οβλ.έπει πρός τόν μάρτυρα τοΰ ϋεον και λέγει αντ<ϋ· „ Τ ί ποιήσω,
Γεώ ργιε, δτι ουκ εϊληφα τό β άπτισμα; π ώ ς άνοίξει μοι ό θυρωρός τής α λ ή θ ε ι α ς ε ι π ε ν
δέ αυτή δ Άγιος Γεώργιος' „ Πορενον, Αλεξάνδρα, και μή στής' εξεις δέ τό βάπτισμα το
-θειον διά τοΰ ξίφους και τον αίματός σου.“ καθίσας δέ δ βαοιλενς γράφει την άπυφασιν
τή Αλέξανδρο., ή δε μετά χαράς άτενίσασα εις τόν ούρανόν λέγει' ν Ο αληθής ϋεός, υ γνωσθείς
20 μ ο ι διά Γεω ργίου τοΰ μάρτυρας σον, έν γαρϋ. και άγαλλ.ιάσει πρόοδεξαί με έν τή βασιλεία σου.α
λαβοΰσα δέ τήν άπυφασιν ή άγια Αλεξάνδρα εΊπεν πρός τους κρατούντας α ν τή ν *Γ κ δέξα σϋέ
με μικρόν, ΐνα άποβλ.έπωμαι εις τα υπερώα τοΰ παλ.ατίον.“ έβό)/σεν δέ και ε ιπ ε ν „Κ ύ ρ ιε
Ίη σ ο ΰ Χριστέ, Ιδού άφήκα τό παλ.άτιόν μον ήνεο)γ μέπ’ον καί ονκ έκλεισα α ν τό ’ καί αυτός,
κύριε, μή κλείους τάς ϋύρας τον παραδείσον, όλλ.’ Άνοιξαν μ οι αντάς.“ και έξιβλήθη ή άγια
25 Αλεξάνδρα και ετελ.ειώθη νπό τοΰ ξίφους μηνι Ά π ρ ιλ ίω , π έμ π τη ημέρα, σαββάτυν, ώρα έννάτιj.
μετεκαλέοατο δέ δ βασιλ.ευς τόν Άγιον Γεώ ργιον και λέγει αντίο' „Ι'εοΊαγιε, ΐδ ε (!), και
fol. 70Γ τήν βασίλισσα διά τής μαγείας οου ώλεσας και 3Αθανάσιον τόν | ενδόκιμόν μου μάγον καί
’Ανατόλιον τόν στρατηλ.άτην μετά τής τάξεως αντον και πο?.λ.ονς πλανήαας ϋανάτω παρέδωκας’
λοιπόν περί ημάς άσχολή.“ καθίσας δέ δ βασιλ.ευς γράφει αντοϊ την άπόφασιν λέγω ν'
30 „Γεώργιος, δ μύστης τώ ν Ιαλ.ιλ.αίων, άϋετήσας τό δόγμα τώ ν βασιλέων και μή προοκυνήσας
τυΐς άηττήτοις ϋεοϊς, άλλ.ά πολ.λούς πλ.ανήσας, παραδίδωμι αυτόν τή τοΰ ξίφονς τ/μωυία.α
δ δ έ ' μ άρτνς λαβών τήν άπόφασιν γαίρων έλεγεν „Ώς έμεγαλννθη τά εργα σου, κ ύριε’
πάντα εν σοφία έποίησας.α
ή δέ μήτηρ αύτοΰ άκούσασα, δτι ελαβεν τήν άπόφασιν, άτενίοαοα εις τόν ούρανόν
35 ηϋξατο λέγονσα' „ Ό ϋεός, ύ προσδεξάμενος τοΰ iΑβραάμ τήν θυσίαν εις δλ.υκαντυ)σιν τον
νΐοϋ αύτοΰ 31οαάκ, οΰτω ς πρόοδεξαί Γεώ ργιον έν τή βασιλ.εία οου.“ και ταντα ενξαμένη είπεν
πρός τόν υιόν αντής Γ εώ ργιον' „Μακάρια τά εργα τής πίστεώς σου, τέκνον, Άτι ήκολ.ούϋησας
8 άποκριϋεΐσα Nom. absol. wohl = nachdem sie bejahend geantwortet hatte; vielleicht ist aber
eine Lücke anzunehmen; vgl. Interpol. S. 6ü, 31— 3 1 1| 15 1. επεκαλεσατο nach Athen. 15, 15 || 16 τό σώ/ta: τό
πνενμα nach Athen. 15, 16 E. K. ||28 ίπίγνωσσε ||29 δχ' όρωμένης | εψη δε ||30 ergänzt nach Athen. 15, 35 ||
36 nach ρΰσαι wäre etwa αυτούς zu ergänzen
1 vgl. Gen. 4, 4 || 2 vgl. Gen. 5, 22 ß'. || 26 ff. vgl. Dan. 4, 29 f. (| 34 vgl. Rörn. 8, 35
30
και πληρώσαντος αντοΰ την ευχήν και είπόντος το 'Αμήν, έγένετο φωνή t t ουρανόν
fol. 71ν διά νεφέλης λέγουοα πρός αυτόν' ηΓε\ώργιε, είοήκονσα τής φωνής τής δεήσεώς σον' δεΰρο,
απολάμβανε τήν άνάπανοίν σον, και δ ώ σω χάριν τω δνόματί οου. κατ έμαυτον οοι ομνύω,
δτι πας άνθρωπος, ος καταξιωθή τώ ν λειψάνων σον, σο)θήσεται. οίδα, δτι σαρξ και αϊμά
5 είο ι' πας ονν άνθρωπος, δοτις γένηται εν ανάγκη έπι τής γής και έν δικαοτηρίω και έν
άγρίοις νδασιν και έν θα?.άσο>) και έν στενοχώρια, μνημονεύση δε τοΰ πατρός μον και έμον
άξίως και τον άγιον πνεύματος, μνησΰή δέ και τοΰ ονόματος J 'εουγίον, φΰσομαι αυτούς
άπδ πάσης θλίψεως και ανάγκης.“
ή νίκα δε έπαύσατο ό κύριος λάλων πρδς τόν άγιον Γεώ ργιον, αυτός δπισΰεν αυτόν
10 έδωκεν και λέγει τ ω σπεκονλάτορι' „Δεύρο, τέκνον, πλήρωοον τήν οικονομίαν aov.u και
προσήλθεν αντφ ό οπεκονλάτωρ και έτεμεν αντοΰ τόν γενναΐον τράχηλον, και έξήλθεν ν δ ω ρ
και γάλα άντ'ι τον αίματος, καί γίνεται σεισμός μέγας και άστραπή καί βροντή και νδάτων
πλήθος πολν σφοδρά, ώστε μηκέτι φέρειν τους παρεστηκότας. πολλοί δέ πιστεύσαντες τ ω
δεσπότΐ] Χ ρ ισ τ ώ έοώϋηοαν. λαβόντες δε ανδρες ευΡ.αβεΐς τό Άγιον αντοΰ και ένδοξον σώμα
15 και κηδεύσαντες έθαψαν έν Διοσπόλει έν τόπχο έπισήμο) συν τή ιδία μητρι Πολνχρονίς..
ήθλ.ησεν δε δ Άγιος τον θεόν Γεώργιος τον άγώνα τής ευσεβείας ό)ν έτών τριάκοντα και
έτελειώΰη τό μαρτύρων αντον μηνι ’Α π ρ ΰ ίο ) ( κ γ ) ώρα ζ έν Χριατιο ’Jijood τιο κυρίω, ώ ή
fol. 72Γ δόξα και τό κράτος νυν |και άει και εις τους αιώνας τών αιώνων. 5Αμήν.
20 ' Η μέν τοΰ σωτήρος ήμώ ν ’ΐηαοΰ Χρίστου προαιώνιος βασιλεί{α οϋτε αρχήν ή)μερώ ν
ουτε τέλος ζω ής έαγεΛ’, ή δέ πανεύφημο(ς και πανυμνιι)τος διά τής άειπαρθένον και Θεοτόκον
Μαρίας ένανθρ(ώπησις και έ)πι γής παρουσία έπέλαμψεν ήδη κατά πάσης τής οίκου(μένΐ]ς)
διά τής τών άποστόλοίν διδασκαλίας τοΐς καταξιωθεΐσι τοΰ κλήρον τώ ν άγιων ώ ς έξαισιον
πράγμα και παράδοξον και πάσης έπέκεινα φΰσεως και σοφίας, ήπιστεΐτο ονν τοΐς πολλοις
25 διά τό απόρρητον και παράδοξον και ήπιστεΐτο τοΐς τή πλάνη δεδονλωμένοις' δθεν πάντες
οΐ τή γηίνη και ματαία δόξΐ) και πλάν\\ [<5ί<5ουΛω//0Ό/] τοΰ κόσμον τούτου κατακρατούμενοι
νβριν ήγοΰντο και μνθον τό τής οικονομίας μυστήριον και (τό ) σωτήριον κήρυγμα τής τον
κυρίου ένανθρωπήοεως και βασιλείας, Ίουδαίοις μέν σκάνδαλον έθνεσιν δέ μο>ρίαν ν ο μ ιζό -
μενον είναι, και διά τοντο ταΐς τών δούλων παραδόξοις νπομοναΐς ευδόκησα· ό θεός τό τώ ν
30 άνθρώπων γένος εις τήν άληθινήν και σωτήριον θεοσέβειαν γενέσΰαι.
'Εγένετο δέ κατά τόν καιρόν εκείνον τής σατανικής εΐδωλ.ολατρείας έπικρατούσης κατά
τώ ν άνθρώπων, έβαοίλενσεν Διοκλητιανός δ παράνομος και ώρμησεν κατά τής ποίμνης
9 Nach der Überlieferung kann wohl nur geschrieben werden: J’.noOev avror — αντύν κόιοκει· = er
begab sich rückwärts, drehte sich um; vgl. W ien. 40, 1. Gegen eingreifendere Änderungen (z. B. (το ΐς )
omodev αντον εδωκεν ( οημεΐον» spricht der Pal. S. 3, V. Fragm., der zufällig gerade diese Stello erhalten
hat || 11 το γενναΐον || 15 ίδυία || 17 Das Tagesdatum ergänze ich nach der übrigen Überlieferung
Χ ρ ισ το ύ του θεού ή/ιών πάνυ ήττώ/ιενος σφύδρα τήν τώ ν δαιμόνων πλάνην, ειχεν δέ και
φίλον αντον ύμόφρονα Μαγνέντι(ον) όνόματι, ος δεύτερος ην αυτφ τή βασιλεία και ζέω ν τη
(κατά) τώ ν Χριστιανών μανίη. και τή της άσεβείας είδωλ.ολατρε'κμ τούτω ν o h · συμβουλενσαμένων
τό τ ί αν ποιήσωσιν, παντελ.ώς οί κακόφρονες (εγνωοαν) έξάραι την τώ ν Χ ριστιανώ ν λατρείαν,
(ίπαντας δε τονς ανθρώπους ύποκϋψαι και σέβεσθαι ονν αντοϊς τονς -θεούς αυτών, και γάρ 5
■ην έκτετηκώς ό τρισάθλιος τί/ τώ ν είδώλων πλάνη τη ιρνχοψΰύρφ και ματαία., μάλιστα τ φ
3
Α π όλλω νι τφ τής απώλειας ύδηγφ. καί έκπεμψάμενυι ιίμα γράφονσιν έπιστολάς έκ προσώ που
του βασιλέως κατά πάσαν επαρχίαν και χώραν τοϊς αρχονσιν περιεχονσας όντω ς και τοΰτον
τον τύπον £χων’
„ Διοκλ.ητιανος μέγιστος αεισέβαστος αιώνιος βασιλ.ευς τοϊς κατά πάσαν επαρχίαν της 10
*Ρ ω μ α ίω ν άρχής στρατηγοϊς τε και ήγεμόσιν και τοϊς έπ' εξουσιών και καί)'1 υπεροχήν πάσιν
χαίρειν. έπειδήπερ ήλθεν είς τάς άκοάς τάς θείας ήμώ ν φήμη ον μετρίω ς ταράσσονσα ημάς
αίρέσεώς τίνος έπικρατούσης άσεβεστάτης τώ ν λεγομένων Χ ριστια νώ ν, οΐτινες λ.έγουσιν, οτι
γννή τις Ίονδαία έτεκεν υιόν λεγόμενον Χ ρίστον Ίησοϋν Ε μ μ α νουήλ, (και) τούτον ώ ς ϋεόν
προσκυνονσιν, Άπόλ.Ρ.ωνα δέ τον μέγαν και Έ ρ μ ή ν , Διόνυσον, 'Ιΐρακλήν τε και Δία, δC ώ ν Ιό
τη οικουμένη ειρήνη δεδώρηται, νβρίζοντες βλ.ασφημονσιν, αντον δέ Ίη σ ο ϋ ν τον Χ ρίστον ώς
■θεόν σέβονται και προσκυνονσιν, ον οι Ιουδαίοι ώς κακούργον και μάγον έσταύρωσαν, τούτον
χάριν -θεσπίζομε)' πάντα Χριστιανόν ευρισκόμενον | ανδρας τε και γυναίκας κατά πάσαν πύλ.ιν fol. 38Γ
τε και χώραν τιμωρίαις ύποβάλ.λ.εσθαι πικροτάταις πρός το τονς -θεούς (!) ημώ ν θύειν αυτούς
καί άρνεϊσθαι τήν πλάνην έκείνην καί, εί μέν πείθονται, άξιονσϋαι συγγνώμης, εί δέ μή γε, 20
πονηρφ θανάτω διά πνρός και ξίφους τούτους παραδιδώοϋαι (!) προστάσσομεν, ώς, ε ΐ τις
κατά τώ ν ήμετέρων τοντα>ν αποφάσεων άμελ.ήσεται, τάς αν τάς εκείνος τιμ ω ρία ς νφέξεται.“
τώ ν τοιούτων ονν προσταγμάτων κατά πάσαν πύλιν προτιϋεμένω ν και διω γμόν μεγάλον
έπικρατονντος κατά τής του Χ ρίστου ποίμνης, ώστε πολλούς τώ ν έπισημοτάτων άνδρών
ένδονναι, έπι πλ.έϊον δέ θυμού μένος ό Διοκλ.ητιανος προσεκάλεσεν προς έαντδν τήν σύγκλητον 2δ
πάσαν καϊ πάντας τονς έν υπέροχη όντας συν τοϊς στρατεύμασιν' και πάντων έπί το αυτό
γεγονότα)}’ Διοκλ.ητιανος (ό ) ασεβέστατος έδημηγόρησε λ έ γ ω ν ηΈ μ ο ϊ δοκεϊ, προσφιλέστατοι,
μηδέν είναι τι/ιιοηερον τής τώ ν θεών εύμενείας και πεποιθ ήσεως, έπειδή δι' αυτών μέν ήμΐν
ή βασιλεία, πάσι δέ άνθρώποις ή σωτηρία δεδώρηται. δίκαιον τοίνυν τοντο ήγούμεθα τούς
μέν θεούς ταΐς συνεχέαι ϋυσίαις άμείβεσθαι, τους δέ ευρισκομένους Χριστιανούς και τούς 30
'θεούς παροργίζοντας παντοίαις έπινοίαις νποβάλλειν βασάνων, μέχρις &ν ή τούτω ν δνασεβής
ιθρησκεία καταλυθή καί τό μνημόσυνον αυτών διά κακίστων βασάνων κατασβεσθη. “ πρός
ταντα δέ ουμφώνως πάντες άπεκρίναντο λ.έγοντες’ ,*Ήμεις π ρ οθ ύ μ ω ς άποδεχόμεθα, μέγιστε
και άήττητε βασιλ.εΰ, τήν τής ύμετέρας θεότητος διά πάντων πρόνοιαν, οέβεσϋαι και τιμασθαι
βουλ.όμεθα τούς αθανάτους -θεούς, ο ΐ και τό νμέτερον κράτος περιφρονρώσιν. ε ΐ τις δέ τον 35
λοιπον ευρεθη, μέχρις και μόνης ένθυμήσεως τον Χ ρίστον ομολογήσει (!) ή ολως αύτόν θεόν
δνομάζων, παντοίαις ίδέαις βασάνων -Οανάτφ ύποβληϋήσεται.*
3 κατά] ergänzt nach Norm. 41,17 ||4 fehlt ein W ort, z. B. εγνωοαν; vgl. Norm. 41,18 ||6 έκτετικώς:
εκτεϋεικώς Veselovskij: ίξεστηκώς Norm. | πλάνην ||7 Statt εκ:ιεμιράμενοι verlangt Norm. 41,21 und der Sinn
οκεψάμενοι·, ich verzichte aber darauf, den Gallinmthias des Redaktors systematisch durchzukorrigieren ||
9 für εχων darf nicht mit Veselovskij Έ γώ geschrieben werden || 12 rαράοοου || 15 μέγα || 19 επιβαλ/.έσϋαι
(zum T eil verwischt) || 20 10' ου μή γε || 21 Gemeint ist wohl παραδιδονσϋαι || 27 ό supplevi || 29 τοΰτον ||
30 ουνεχεΐς |l 82 κακοΤς τών βασάνων (!) || 35 ο?] οΰς (vgl. u. S. 34, 25 ου st. δ, wo die Attraktion aber legal ist)
τούτον γάρ τον ασεβή καί παράνομον τρόπον βονλ.ενσαμένης τής πονηυΰς και άσεβονς
συγκλήτου καί διαταγμάτων προτιθεμένο)ν και παντοίο>ν έπινοουμένο))· βασανιστηρίων κατά
τώ ν Χριστιανώ ν, ε ΐ τι να άνηύρισκον, τούτον άνήλασκον. τ ηνικαντα ανέλαμψεν ώ ς έν σκοτο
μήνη ννκτός άστήρ διαφανής, ό λαμπρός τον Χ ρ ίσ το ν τίμιος μαργαρίτης Γεώργιος, ό έμός
δ δεσπότης και τον Χ ρ ίσ το ν γενναίος στρατιώτης, άφανίσαι μεν τής πολνθέον πλάνης την άγλνν -
και ματαιότητα έν τελείφ φρονήματι, φωτίσαι δε την ημέραν τον σαπηρίον κηρύγματος πασιν
τοΐς άξίοις διά τής άθλήσεως, μή δειλιάσας τάς όπειλάς τον μιαρω τάτον βασιλΛως Αιοκλ.ητιανον
μηδε την μανίαν τώ ν τοσοντω ν αρχόντων, ο ντε τον στρατοπέδου ο ντε τώ ν προκειμένων
βασανιστηρίων λόγον παντελώς ποιησάμενος, άλ.λά τουτ οις πασιν ένατενίζ(ον τ οις όοκονσιν
10 είναι δεινοΐς το φ ιΐόθεον τής καρδίας φρόνημα έλογίζετο λ έ γ ω ν „ Γεώργιε, τί εστηκας άργός
fol. 38ν τον κνρίον κα\?.ονντος τονς βονλ.ομένονς εις τον ίδιον (γάμον; ήνέ)ωκται ύ ννμφών, ό δεΐπνος
ήτοίμασται' προ το (ν κλεισθαήσιν αϊ θύραι, εΐσελθε' παρέστηκεν Ίη σ ο ν ς ό ουράνιος (ήμΐν
κ ρ ά )ζω ν και λ έ γ ω ν ,Μ ή φοβηϋήτε από τώ ν άπ(οκτενόντων) το σώ μα, την δε ψυχήν μη
δνναμένων άποκτεΤναι.1 μνήσθητι, Γεώ ργιε, τώ ν ευαγγελικών μ α θημάτω ν τής δεσποτικής
15 διδασκαλίας Ρ.εγονσης' "Ος αν όμολογήοη έν έμοί έμπροσθεν τώ ν ανθρώ πω ν, ομολογήσω
κάγώ αντον εμπροσθεν τοΰ πατρός μ ον τον έν ούρανοϊς.1 μή προκρίνης, J ’ε ιόργιε, την π ρ ό σ -
καιρον ταντην και παρερχομένην τον βίον τούτου σκιάν μηδε την ματαίαν όόζαι· τον κόσμον
τούτον, οτι πάσα δόξα άνθρώπον ώ ς άνθος χόρτου, ολίγον ύπόμεινον και μετά άγγέλων
αγαλλιάση.* ταντα πρός αντον λαλήσας και συμβονλ.ενσάμενος ό μεγαλομάρτνς τον Χ ρ ίσ το ν
20 Γεώ ργιος (μ ε ιρ ίω ς) άκον(ο)μένης τής φωνής αύτοΰ, ουκ έφοβήθη τάς άπειλάς τώ ν τνράννων,
άλ,λά την αλήθειαν £ργω και λόγω κηρύξας και τώ ν προκειμένων κο).αστηρίων το πλήθος
καταγελάσας διδασκαλίαν μεγίστην συν τή άθλήσει τΓ) αγία τον θεοΰ ημών εκκλησία κατέλιπεν.
υπήρχεν ονν ό άγιος τον Χ ρ ίσ το ν Γεώ ργιος τής τονν Κιιππαδόκ.ων χώρας, εύγενής τόν
τρόπον και τη περιουσία λα μ πρός' τριβοννάτα πλεΐστα πράξης έν νουμέρω έπισή/κο τώ ν
25 *Arixi(ov, κόμης χρηματίσας διά την πολλήν αύτοΰ εύδοκίμησιν παρήν τηνικαΰτα έν τιο στρατό
πεδα) παρά τ ώ βασιλεΤ. θεασάμενος ονν την κατά Χ ρ ίσ το ν τον θεον ή/uov τοσαντην γενο-
μένην μανίαν παρά τώ ν θεραπόντων τώ ν ειδώλων έν τάχει τά τε χρή/κπα και την περιουσίαν
λαμπρώς διανείμας π τω χοΐς τε και πένησιν άθλητικιϋς άπεδύσατο y.ai στάς π ρ ο θ ν μ ω ς έν
μέσφ τοϋ βασιλικού βήματος [κ α ί] τής σύγκλητον και πάντων τώ ν στρατιαηαΐν καθημένων
30 και τοϊν επ’ έξονσιών παρεστώτο>ν εκραζεν Ρ.έγων „Ήγώ Χριστιανός ειμι, βασιλεύ’ ϊδυν εγώ
-θαρρών εις τον άληθινυν και έπονράνιον βασιλ.έα Χ ρίστον εστηκα μέσον υμών θανμάζων
υ μ ώ ν την τοσαντην πλάνην, ήν περί τά είδωλα £χετε άγνοονντες τον μόνον άληθινυν θεόν
fol. 391’ ήμών, τον τώ ν απάντων δημι\(ουργόν, ΰς και) την βασιλ.είαν σοι δέδωκεν. διό, βασάεΰ, και
πάν(τες οί σνγκα)θήμενοί σοι, μή ονν πλανασΟε τή τοϊν δαιμόνων ά (π ά τη ' θε)οι γάρ οί τον
35 ουρανόν και την γήν ον ποιήσαντες ά πολέσθ ω (σα ν ημείς γάρ) οί Χριστιανοί σεβόμεθα τόν
ποιήσαντα τόν ούρανόν (και) την (γήν). και ΐνα κύριον Ίη σονν Χ ρίστον προσκυνονμεν, δι ον
ταντα πάντα έγένετο, καί εν πνεύμα αγιον σεβόμεθα, τριάδα τελείαν έν μια θεότητι. διό καί
έντανθα ζο3μεν εύσεβώς καί μετά θάνατον δεχόμεθα ζο>ήν αΙώνιον, τά δε νμέτερα σεβάσματα
2 διατάγματος || 3 ητινα αν ηνρισκον τούτον άνήλυοκον (durch den Hedaktor und wohl auch noch
den Schreiber ganz, verunstaltet I! 4 νυκτι (der Schreiber verstand oxoTotu’p i) als Adjektiv) || IG τ>)>·] τί) ||
19 ανβονλενσάμενος || ‘20 μετρίως ergänzte ich nach Norm. || 22 διδασκαλία μεγίστη | ή εκκλησία || 24 ένου-
ιιίρω ετήσιον το>ν άνοικ&ν || >*50 βασιλεν, ).εγο>ν ιδον
4 ν<*1.
O Matth. 13.46 II 10 fF. Matth. 20, 6 + 25,10 || 13 f. Matth. 10,28 || 15 f. Matth. 10, 32 || 18 ls. 40,6 ||
34 f. Jerem. 10,11
33
δντως χλεύης άξια' μ ν θ ο ι γάρ είσιν καί ονδέν έπ' α ντοΐς αληθές' έφεύρεσις γάρ έστιν το ν
διαβόλου βνϋίζονσα τονς πρός αυτά προστρέχοντας είς όλεθρόν και απώλειαν. “
άτενίσας εις αντον ό Μαγνέντιος, δ δεύτερος τον βασιλέως και φίλος, ε ίπ ε ν „ Τ ί τό
όνομά σον και τίς εϊ σν, δτι τοιαύτην ϊσχηκας τ ό λ μ η ν <5 ίίγιος Γεώ ργιος είπεν' „ Τό μεν
π ρ ώ το ν και έξαίρετον δνομά μ ον Χριστιανός είμι, το δε εν άνΟρώποις Γεώ ργιος λέγομαι 5
όντω ς ευδοκήσαντος Χ ρ ίσ το ν τον ϋεον μ ο ν δει γάρ με καρποφορήσαι τφ έμ φ δεσπότη τον
πολυπλασίονα της ενσεβείας καρπόν.“ εμβλέψας δε εις αντον δ Διοκλητιανός ώ ς βύθιος
δράκων ε ίπ ε ν „ Γεώργιε, μανθάνομε ν τά π ερί σου, δτι έν φρονήσει καί άνδρεία ευδοκιμώ ν
άεί τιμ ώ ν ή ξιώ θη ς εκ της βασιλικής η μ ώ ν προνοίας. πρόσελθε τοίννν καί ϋνσον τοΐς ϋεοΐς
ήμών, ΐνα μη κακώς άποθάνης, άλλα καί της ήμετέρας φιλανϋρωπίας άπολαύσης καί τιμής 10
και πλοντον περισσότερόν τύχης παρ' ή μ ώ ν ' αντη γάρ σον ή ματαία παρρησία ονδέΐ’ σε ωφελήσει.“
ο άγιος Γ εώ ργιος λέγει’ „Ε ίθ ε, βασιλ.εΰ, σν μάλλον άνασχόμενός μ ο ι ( ΐ ) έπέγνως άν
τον μόνον άληθινόν ϋεόν, ΐνα καί τής έπουρανίου βασιλείας τύχης ή καί ά ξιω θή ς' αντη. γάρ
σον ή βασιλεία πρόσκαιρός έστιν, καί αί έπαγγελίαι καί ai κολακεΐαι ονκ o h · ονδ' δλως τό
σταθηρόν μον τής είς Χ ρίστον ομολογίας παρασαλενοειεν. αί ουν τιμ α ί σου συν σοί εσονται 15
καί αί έπαγγελίαι σον τοΐς πειϋομένοις σοι' εγώ γάρ εχω τον εν ονρανοΐς βασιλέα Χ ρίστον
παρέχοντά μ οι δόξαν καί νίκην κατά σον, Σατανά, καί τώ ν υ πηρετώ ν σ ο υ τ ό τ ε ϋ υ μ ω θ είς
δ βασιλεύς έκέλενοεν άναρτηθήναι αντον και ξέεσθαι καί κατά τώ ν σπλάγχνων αντον κοντώ
κρονσθήναι πρδς το τά σπλάγχνα αυτόν χαμαί φιφήναι. τούτου δε γενομένου μολύβδου δίκην
είς τά δπίσω (δ κοντός) έστράφην (!), καί ό μάρτνς εφη" „Ε υχαριστώ σοι, κύριε Ίη σ ο ν Χ ριστέ, 20
δτι τον υπηρέτου τον διαβόλου άπέστρεψας την ρομφαίαν είς τέλος καί τά κατ' εμέ φ ρυ
άγματα αντον καθεΐλες.“
οργής δέ πλησϋείς δ Διοκλητιανός έκέλευσεν αντον κατενεχϋήναι άπό τοΰ ξύλου καί
άσψαλιοθήναι αυτόν έν τή φυλακή καί έκτανϋή\ναι τάς χεϊρας καί τονς πόδας αντον έν τ ω fol. 39τ
ξύλο) δεινώς καί επί τό στήϋος αντον τεθήναι λίθον παμμεγέϋη. έπιτεϋέντος δέ τον λίθου 25
έ π 'α ύ τό ν υπό άνδρών τεσσάρων μόλις βασταχθέντος, ειπεν ό &γιος μεγάλη τη φ ω ν ή ' „ Ε υχα
ριστώ σοι, κύριε, δτι καταξιώθην βάρος έπιτεθήναι τή καρδιά μου τό όφεΐλον στηρίξαι αυτήν
είς τό άμετάθετον [ε ίν α ι| τής είς σέ ομολογίας.“
πρωίας δέ γενομένης κελ,εύει γενέσΟαι τροχόν παμμεγέϋη καί τ φ τρ ο χ φ έμπαγήναι
ήλ.ονς καί τρνπανίσκονς' καί άπηρτίσθη ό τροχός ώσεί τεκτονικόν πιαστήριον άνωθεν μέν 30
εχων ξίφη κάτωθεν δέ διστόμονς μαχαίρας. προστάττει δέ ό βαοιλενς έκβλ.ηϋήναι τόν άγιον
εκ τής φυλ.ακής υπό τώ ν δημίων, είσελθών δέ ό άγιος καί Ιδών τήν τέχνην τοΰ τροχού
άνωθεν μέν ξίφη εχοντα (!) κάτωθεν δέ διστόμους μαχαίρας έθανμασεν τήν κακομήχανον
τοΰ διαβόλου κατασκευήν, εϊτα κινήσας έν έαντφ τοιαΰτα {είπεν)' „ Γ ν ώ θ ι, ό κύριος έν μέσω
δύο ληστών έστανρώθη.“ επειτα άναβλέψας τό δμμα είς τόν ονρανόν ε ίπ ε ν [ευχή τον άγιον 35
Γ εω ρ γίο υ ] „Αδιάδοχε σταδιάρχα, μαρτύρων καύχημα, στέφανος άγαλ.λιάσεως, κύριε δ ϋεός,
δ τόν ουρανόν καί τήν γήν ποιήσας καί πάντα τά δρατά καί τα αόρατα, δ έπι τώ ν νδάτων
άναπαυόμενος, ον τό γένος τώ ν άνθρώ πω ν ονκ έ'γνω τήν σήν άνάπανσιν, ό έν νστέροις
6 f. vgl. Joh. 15,8; Röm .7, 4 1|21 f. vgl. Ezech.7,24||34f. vgl.M atth. 27,381|37f. vgl.K ol. 1,16; Gen.1,2
Abh. d. philos.-philol. u. d. hist. Kl. X X V , 3. Abh. 5
34
καιροϊς άποστείλας τόν μονογενή οον παϊδα εν λαγόοι παρΟενικοις, ώς ήΟέλησας, τό γέννημα
το άλ.ηΰινόν, ο ονδεις την αντον γέννησιν περιεργάσααΟαι δύναται, δ έπι τών υδάτων περι-
πατήσας καί τούς πόδας αντοϋ μή μολννας, ό άνέμοις έπιτιμήσας, καί πάντα οοι ύπήκουσαν
τρόμφ . κάι νυν, δέσποτα κύριε, έ/.ΰέ ΐλεως και ευμενής έπ' έμοί τ φ άμαρτα)λφ καί κονφιοόν
5 μ ε από τώ ν μενονοών (!) μ ε πόνίον, οτι ου ει δεδοξασμένος εις τοι<ς αιώνας τών αιώνων.
Αμήνκαί μετά την ευχήν έμβλύϋη (!) είς τόν τροχόν καί μεγάλυ>ς πιασϋε'ις εις μέρη
δέκα έκόπη.
ίδών δε 6 τύραννος τοντο, ήρεν αυτοΰ την φωνήν είς ϋ</>ος καί είπεν τοΐς λαοΊς'
„Ιδετε, δτι ονκ εστιν άλλος ϋεός, ει μή Άπόλ.λ.0 )ν καί ’Λϋηνΰ, 'Ήφαιστος, Σκάμανδρος καί
10 Η ρακλής, όϊτινες τά τρία κλίματα τον ουρανού συνεκρότησαν, δι' ών βασιλείς βασιλ.ενουσιν
καί τύραννοι γής κρατοΰσι. που νυν έστιν ό ϋεός Γεωργίου, ό έσταυρωμένος Χριστός, οϊον (!)
ραβδούχοι οί Ιουδα ίοι άνεϊλον; διά τ ί ονκ ήλϋεν καί έρρύσατο αυτόν έκ τώ ν χειρών μον
ενϋνς ονν κελεύει δ βύϋιος δράκων άκοντιοt)ήναι τύ 6στά αυτοί) είς λάκκον ξηρόν λέγιον,
δ τι' „Μ ή τις τώ ν Χριστιανών αψηται τώ ν οστέων αυτόν* ήδη γάρ ήν λοιπόν καί ή ώρα τοΰ
15 άρίστον. καί έπορεύθη ό βασιλεύς καί οί συγκάί) εδοοι αυτοΰ είς τό άριστον. καί ευθέως
γίνεται ήχος περί όίραν δεκάτην καί φωνή έκ τώ ν ουρανών λέγονσα' ^Ανδοίζο», .Γεώργιε,;
fol. Ί0Γ ίσχυε και άδιστακτος εσο' | πολλοί γάρ πιστεύσονσιν διά σοΰ είς έιιέ.“ καί έλϋώ)' άγγελος·
κνρίον ελ.νσεν αντόν έκ τοΰ βασανιστηρίου εκείνον δογάνου καί υγιή (!) άποκαταστήσας τό
σώμα αυτοΰ ήσπασατο λ.έγων „ΧαΤρε σφόδρα, Γ εώ ργιε.“
20 άνεστη δε ό ίίγιος Γεώ ργιος χαίριον καί ευχαριστών τφ οίκείφ δεσπότη καί περιεπάτει
ν>άλλ.ων „Ύιμώσω σε, ό ϋεός μ ου ,“ καί π ά λ ιν „ ΚατεύΟυνον τά διαβήματά μου, κύριε.“
και έλΟ eoν επί τινα τόπον, ένθα τοΰ Απόλλωνος εστηκεν αγαλμα, ευρεν έκεϊ τόν βασιλέα καί
τόν Μαγνέντιον καί πάντας τους τον βασιλείας φίλους, προσεγγίσας ό μάρτυς τοΰ Χ ρίστου
εκραζεν λέγοΜ>' „Έ π ίγνω ϋί μ οι (!), βασιλεύς, καί τόν παρ1 έμοϋ σοι ευαγγελιζόμενον ϋεόν,
25 ος έξείλατό με έκ τώ ν χειρών σου καί έκ τοΰ θανατηφόρου όργάνυν, ου κατεσκεύασας είς
άπώλ.ειαν έμήν.α έμβλ-έψας δε ό βύΟιος δράκων είς αυτόν ελ.εγεν, δτι εϊδωλόν έστιν. ά/.λοι
ελεγον, δτι δμοιος αύτον έστιν. 6 δε ίίγιος Γεώργιος λ.έγει' *Γγώ είμι, ό ΰφ' νιιώ ν κατα-
κοπείς. καί διά τ ί ονειδίζετε τό όνομα κνρίου τον ϋεοΰ μου, δστις καί νιιώ ν τήν βασιλείαν
δέδωκεν
30 ίδών δε Ανατόλιος ό στρατηλάπης, δτι άνέστη ό άγιος τοΰ ϋεοΰ μάρτυς Γεώργιος,
έπίστευσεν είς τόν κύριον η μ ώ ν Ίησοΰν Χριστόν, καί ταΰτα ή τάξις αυτοΰ. ϋεασάμενος δέ
ταΰτα ό βασάευς έκέλευοεν αύτους έκβληϋήναι $ξο> τής πόλεως καί διά ξίφους τελειώσαι
αυτούς, καί έποίησαν οντο>ς, καί έτελειώϋη αυτών ή μαρτυρία.
καί πάλιν κελ.εύει δ παράνομος γενέσϋαι κράββατον χαλκονν καί τόν άγιον τανϋήναι
3δ έΐ' αντφ, καί ένεγϋήναι τρυβλίον καί έμβλ.ηΟήναι τήν κεφαλήν αυτοΰ και λνθήναι μόλνβδον
είς τάς ραγμάς τοΰ λίθον καί όντω ς κυλισϋήναι τόν λίθον συν τοΰ κραββάτου έπί ικανού
τόπου, ΐνα κυλιομένου αντον διασπασΟώσιν πάντα τά μέλη καί τά δστά αντον. ώς δέ καί
ταντην τήν βάσανον γενναίως νπήνεγκεν, έκέλ.ευσεν αντόν πάλιν λ.νΰήναι καί λ.ίϋον π α μ -
2 vgl. Act. apost. 8,33 II 2 f. vgl. Matth. 14,25; 8,26 || 21 Ps. 144,1; 118,133 || 27 vgl. Joli. 9,9
35
μεγεθή (!) κρεμασΟήναι έπί τόν τράχηλ.ον αυτοΰ καί καπνώ δριμντά τω καπνίζεαθαι αυτόν,
και μετά τοϋτο κελεύει γενεά Om βουν χα?.κοΐ>ν και έν αντω έμπαγήναι ήλ.ονς ενμηκεΐς (!)
καί όγκίνους και έν αύτφ έμβλ.ηΰήναι τον δίκαιον, και πάλιν κελεύει δ άνομώτατος και
βνΟιος δ ρά κο»’ διά μαγικής τέχνης στρέφεσθαι τον βονν, ώς και τάς σάρκας τον δικαίου
διαλ.ύεσΟαι. δ
ώ ς δε και ταύτην την βάοανυν γενναίως νπήνεγκεν, |πάλιν κελεύει άσφαλ.ισΟήναι αντόν fol. 40r
έως δρθρον, οπιος οκέψεται, ποια κολάοει άναλιόση αυτόν, έπεφάνη δε αντφ δ κύριος έν
τί] φυλακή και λέγει αντίο' /Ισχνέ και άνδρίζον, Γ ε ώ ρ γ ιε ' μετά οον γάρ είμι' Ιδον γάρ
άπέΟανες ίίπαξ και ανέστησά σε' τό δέ τρίτον εγώ αυτός έλεύοομαι και παραλήψομαι την
παρακαταθήκην, ήν παρεΰέμην τ ω σκηνώματί οον. ισχνέ ονν και άνδρίζον' έγό) γάρ είμι 10
κύριος δ θεός οον δ ένιοχύων.α και άσπασάμενος αυτόν άΐ'ήλΰεν έν τοΐς ονρανοΐς.
ττριυΐας δε γενομένης κελεύει αντόν ό βασιλεύς είσελΟέϊν έπί τον βήματος, τον άγιον
δε τιαραγενομενον κελεύει γενέσθαι πριονα και διχοτομισΟήναι (!) τόν μάρτνρα είς δύο. και
τούτου γενομένον παρέδωκεν τήν αγίαν αυτοΰ ψυχήν τ ω κνρίφ. και έκέλενσεν (sc. δ βασιλεύς)
γενέσΟαι λέβητα και ρητίνην και κηρίον, ώστε τά όπορραντίσματα ρίπτειν άπό πηχέων δέκα. Ιό
και μή φέροντες οι νπηρέται τήν τής πυράς ανάγκην έδήλωσαν τοϊ βαοιλεΐ λέγοντες, οτι
έξεκαύϋη κατά άλήΟειαν δ τρισάθλιος, οι δε άντεδήλωοαν, οτι και τόν λέβητα χωσΰήναι. έπί
τής γής, ινα μη ενρεθή μέλος τι άτι αντον. ω ς δε εποιησαν οι νπηρέται τό χελενθεν (!)
αντοις, άπήλΟον. έν αυτή δε τή ώρα έγένετο σεισμός μέγας, και ήλ-θεν ό κύριος έπι τόν
λέβητα και έφώνησεν τόν άγιον λέγων' / Ε γώ είμι, Ίη σονς Χ ρ ισ τό ς , δ τόν Λάζαρον έκ 20
νεκρών έγείοας. και σέ προοτάσσω, Γεώργιε, έξελ.ϋε έκ τον λέβητος και δεΰρο πρός με. “
και αντΐ} τή ώρα άνέστη δ μάρτνς, και είπεν αντω δ κύριος' /Ανδρίζον, Γεώ ργιε, οτι πολλή
χαρά γίνεται έν τ ω ονρανω έπι τί) άϋλήσει τή σή. λ,οιπόν, οταν Οάνης τό τρίτον, έγώ αυτός
έλεύσομαι και παραλήψομαί σε.“ και εύΰνς άνήλθεν εις τους ούρανους μ ε τά ' τώ ν άγίων
άγγέλ.αη· αντον. 2δ
δ δε άγιος Γεώ ργιος είσελ.ϋών νν τή πόλει έδίδασκε τοΐς λ.αοΐς (!) τόν λόγον τοϋ κύριον,
οΐ δε έδήλωσαν τω βαοιλεΐ, ο τ ι Γ εώ ργιος δ έν τ ω λέβητι κατακαείς τόν λαόν έπί τής πλα
τείας διδάσκει, ό δέ βασιλεύς και οί συν αύτω ακονσαντες έκέλευσαν κρατηϋήναι αυτόν και
άγαγέσΟαι (!) έπί τό βήμα. και άγομένον αντον γυνή τις δνόματι Σχολ.αστική έκΛαιεν πρός
τόν μάρτυρα λέγονσα' „ Κ ύριέ μον Γεώργιε, ίδον ό νΐός μον Ζζενξεν έν τω πεδίω ’ έμαλα- 30
κίσΰη δέ δ βούς καί άπέΟανεν. ά).λ' ε ϊ τ ι δύνασαι, βοήϋ-ει μοι, οτι ονκ εστιν νπόστασις έν
τ ω οΐκφ μ υν.α δ δέ ίίγιος Γεώ ργιος λέγει πρός αυτήν' νΑέξαι τήν βακτηρίαν μον ταύτην
καί εξελ.ϋε είς τό πεδίον καί έπίΟες ταύτην έπί τόν βονν σου καί είπε, οτι τάδε λ,έγει Γ εώ ργιος
έν τ ω δνόματι Ίησον Χ ρ ίσ το ν ' "Εγειραι καί περιπάτει.' β καί άπελΟοΰσα έπυίησεν όντως, καί
αν τή τή ώρα άνέστη δ βονς, καί έδυξασεν ή γυνή τόν ΰ-εόν. 35
άπενεχΟεις ονν δ άγιος πρός τόν βασιλέα, λ,έγει πρός αντόν' „ Γεώργιε, εστιν ονν έν
ή \μιν λ,άρναξ λ,ελ.ατομημένη, καί ονδείς είδεν τόν έκεΐ κατακείμενον ούτε μέμνηται. έάν γάρ fol. 41Γ
διά τής προσευχής άνασταΰή, πιστενσομεν τ ω ϋεω σον.α δ δε μάρτνς τον Χ ρίστον λέγει
20 f. vgl. Job. 11
36
πρός α υ τό ν ^Ε γώ κχω τήν αύτόλ.εκτον φωνήν τοΰ άγιου ευαγγελίου τήν λ.έγονσαν, ότι 'Εάν.
εχετε (!) πίστα· ώς κόκκον σινάπεως, λέγετε uv (!) τ φ δρει τού το)’ Μ ετάβηθι εντεύθεν έκεϊ,
και μεταβήσεται, και ουδεν αδυνατήσει ύμΐν.' * άναστάς ονν ό βασιλεύς και οι περί αΰτοΰ (!)
άπεστέγασαν τήν λάρνακα και όστεον ουχ ε ν ρ ο ν τόν δέ χοΰν συλ.λ.έξαντες ήνεγκαν αυτόν.
5 δ δέ άγιος μάρτνς τοΰ Χ ριστοΰ θείς τά γόνατα αντοϋ προσηύξατο. και μετά τήν ευχήν γίνεται
ηγος εκ τοΰ ούρανοΰ και άστραπαί πυρός και ελαμψεν φως έπι τον κείμενον χονν, και άνέοτη
£κ τοΰ χοδς άνήρ εϊς. καί λέγει αυτό) δ βασιλεύς' „ Τί το δνομά σου;* δ δέ λ.έγει‘ „Ίοβήλ
καλ.οϋμαι.“ καί δ βασιλ.ευς' „ Πόσα ετη εχεις άποθανοη· ;* καί λ.έγει δ νεκρός’ „Πλείονα ή
έλάσσω τετρακόσια £τη.α λ.έγει πρός αυτόν δ βασιλ.εύς’ „Χ ριστός ήν έπιδημήσας τότε ί) ο ΰ ; α
10 άπεκρίθη ό νεκρός λ.έγων „ Ουδέ ήν τό όνομα Χ ρ ίσ το υ .u ό βασιλ.ευς λ.έγει' „Έν τ/) ζο)ϊ} σου
τ ί ήν τό σέβας σον;* λ.έγει α υ τφ ' ^Ατιόλ,λ.ων, καί δτε έξήλθον έκ τοΰ βίου τούτου, γέγονα
ϋποβρύχ/ος. εκεί εύθυς επέστη μοι δ πύρινος ποταμός καί δ ακοίμητος σκώλ.ηξ. έκεϊ γάρ
είσιν ενός έκάστου τά έργα π ρο οφθαλμών ίστάμενα. έπεφώνει 0έ δ αρχιστράτηγος Μ ιχ α ή λ ’
,Δείξατε εργα καί λάβετε μισθόν/ πας ονν άνθρωπος, £c γενναται επί τής γης καί ονκ όμο-
15 λ.ογήσει δ1 αν (!) τό)' εσταυρωμένοι· Χρίστον τούτον είναι θεόν, ποιητήν ούρανοΰ καί γης καί
πάσης δρωμένης καί Αοράτου κτίσεως, ει καί πολ.λ.αϊς άμαρτίαις καταμιάνη τό σώμα αύτοΰ,
εξέλ.θη δέ έκ τοΰ ματαίου βίου τούτου, υποβρύχιος γίνεται’ μόνον δέ έν τή ήμερα τής αγίας
κνριακής τυγχάνει άνέσεως διά τό παθεΐν τόν έστανρα>μένον.,ί καί έμβλ.έψας εις τόν άγιον
μεγαλομάρτυραν λ.έγει’ / 0 λύχνος τοΰ φωτός, φώτισόν μου τήν ψυχήν καί δός μοι τήν έν
20 Χ ρ ισ το ί σφραγίδα καί μή κελεύο^ς μ ε άπελ.θεϊν εις τόν τόπον εκείνον τόν νποβρνχιον.α ό δέ
άγιος ιδών τήν πίστιν τοΰ άνδρός έλάκτισεν εις τό πρόσο)πον της γης, καί έξήλθεν πηγή
ϋδατος, καί έβάπτισεν αυτόν εις τό όνομα τοΰ πατρός καί τοΰ υιοϋ καί τοΰ άγιου πνεύματος
fol. 41ν καί λέγει α υ τφ ’ „Άπελ.ϋε λ.οιπόν καί | ά ν α π α ν ο ν κ α ί ευθέως άφανής έγένετο.
έν δέ τοΐς τοιοντοις μεγίστοις καί άπείροις θαύμασι μή πιστεύσας δ παμμιαρός βασιλ.εύς,
25 μαλ.λ.ον δέ ϋυμοΰ πλ.ησθείς λ.έγει πρός τους συν α υτφ ' „ Οϊδατε, δαίμονα παρέοτηαεν ήμϊν
καί λ.έγει’ ,Νακρόν ήγειρα/ “ καί ευθέως προστάττει κρατηθήναι τόν μάρτυρα κάι βουνεύροις
ξηροΐς τάς σάρκας αύτοΰ ξέεσθαι άφειδώς καί κασσίδαν πεπνρωμένην τεϋήναι επί τήν κεφαλ.ην
αντοϋ καί κανδήλ.ας βράζοντας προσάπτεσθαι αΰτοΰ. καί πάλ.ιν κελ.εύει κρεμασθέντα ξέεσθαι
α υ τό ν ξεομένου δέ αύτοΰ τά εντός αύτοϋ άπεφάνθησαν.
30 δ δέ μή φέρων τάς πικράς δδννας άπέδον/.εν τήν ιρνχήν τ φ κυρίο>. κελ.εύει δέ δ βασιλ.ευς
κατενεχθήναι τό σώμα αντοϋ καί όπενεχθήναι εις τό δρος καί φιφήναι εϊς άνάλ.α)σιν θηρίων
καί όρνέων, δτι ελ.εγεν δ τύραννος’ „Ο ύ μή εάσω έκ τών λ.ειιράνων αύτοΰ τι.α άπενεχθέν δέ
τό σώμα τοϋ μάρτυρος ερριφαν αν τό οΐ στρατιώται εις τό όρος καί κατήρχοντο. εγένετο
δέ κατηρχομένων (!) αυτών, γίνεται άοτραπή καί βροντή φοβερά, ίοστε και τόν τόπον
35 σαλ.ευθϊ]ναι, καί ήλ.θεν δ κύριος επί νεφέλης φ ωτός καί έφώνησεν λ.έγων „ ΙΓεώργιε, άνάστα
έν τάχει.u καί ευθέως άνέστη καί κατεδίωξεν όπίσω τώ ν στρατιωτών κράζων καί λέγων'
4 die Form oottov gehört jedenfalls dem Redaktor || 16 ff. zum Sinne der Stelle vgl. Athen. S. 9, 13 ff. ||
24 das von Veselovskij ergänzte τοΐς {τοιούτοις με)γίοτοις steht in der Hs |ηανμύαρος || 28 xai δήλα βράζων:
καί ελαιον βράζον schreibt Veselovskij. Aber von δήλα führt kein W eg zu ελαιον und von siedendem ö l
ist hier in keiner Redaktion die Rede, sondern von Kerzen: κανδήλας Athen. S. 10,27; candelas Gail. S. 60.
In δή/.α (oder xai δήλα) steckt also κανδήλας, in βράζων wohl βράζοντας (nicht βραζονσαςί) || 30 τ>/ ν’νχή
1 ff. Matth. 17, 20 II 12 vgl. Dan. 7, 10; Marc. 9, 48 II 13 vgl. Apoc. 14, 13 || 18 zu χνοιαχής etc. vgl.
Friedrich S. 200 f.
37
„Έκδέξαοθέ μοι (!) μικρόν, αδελφοί.* ιδόντες δε αυτόν οι στρατιώται προσέπεσον αντον κλαίοντες
καί λέγοντες' „Λονλε τοΰ νψίστον θεον, δός ήμιν την εν Χ ρ ισ τώ σφ ραγίδα* και άναστήσας
αντους δ άγιος έβάπτισεν αΰτους εις τό δνομα τον πατρος y.ai τοΰ νΐον y.ai τ ον άγιον πνεύ
ματος, και όντω ς έπορεύθησαν πρύς τόν βασιλέα, και έλθύντες έκήρυξαν λεγοντες’ „Κ α ί ημείς,
βαοιλεΰ, Χριστιανοί έσμεν.* εκέλευσεν ό βασιλεύς τ φ ξίφει τούτους όναιρεΟήναι. 5
[Γλυκερίον δε τίνος άγροίκον άροτριώντος επεσεν ό βονς δ είς αντον καί άπέΰανεν. καί
έλθών προσέπεοεν τφ άγίφ και ε ιπ ε ν „ Κύριε, βουν ειχον χρήσιμον και έζενγννον αντον συν
τ ω έτέρω και την γην είργαζόμην καί έτρεφόμην κάγώ καί ό όΐκός μου. νυν ονν άρτι πεσών
εις το αροτρον άπέΰανεν, καί δέομαι σου, δπιος ενξης (!), ΐνα άναοτΓ/.' εϊπεν δε ό άγιος' Εάν
πιστεύης, έγερθήσεται δ βοΰς σου.* καί δ Γλ.νκέριος ε ϊπ ε ν νΠιστεύο ), κύριε, δτι ονκ εστιν 10
έτερος ει μη δ τώ ν Χριστιανών θεός.* καί λέγει αντφ δ άγιος' ,?Απελ.θε, και ενρης ζώντα
τον βουν.* καί ευθέως ήλ.θεν κράζω ν καί λέγουν „Μ έγας δ θεός τ ώ ν Χ ριστια νώ ν*. καί σύλλα
βό μενοι αυτόν οί στρατιώται Ανήγγειλαν τ ω βασιλεΧ περί αντοΰ. θυ μ ω θεις ονν δ μιαρότατος
Διοκλ.ητιανδς μηδέ τήν προσωνυμίαν αντον έρωτήσας εκέλενσεν αυτόν μεληδδν κατακοττήναι.
καί όντω ς τον τής μαρτυρίας στέφανον δ Γλ.υκέριος άνεδήοατο.] 15
τ ό ν όέ μεγαλομάρτυρα Γεώ ργιον εκέλενσεν δ Διοκλητιανδς παραστήναι έπι τον βήματος
καί ’ή ρξατο παρακαλεΐν αυτόν λέγοη·' „Μ ά τονς θεούς (ίπαντας, εϊ άκούση μον, Γεώργιε, καί
προσελθών θύσεις τοΐς θεοΐς, χαρίσομαί σοι χρήματα πολλά καί | δεύτερος εση ί:ν τ φ έμ φ fol. 42Γ
πα λα τίω ' καί γάρ φείδομαι σου καί σγύδρα άντέχομαί σον ζην σε μάλλον βονλόμενος ήπερ
όποθανεΐν.* δ όέ αγιος λέγει' „ Καλώς λέγεις, βασιλεύ, ά ρ τι' καί μετά τοααντας κολάσεις που 20
ζη τή σ ω τήν υβριν μ ο ν ;* δ δε βασιλεύς λέγει' „Χάρισαί μοι ώ ς π α τρ ί σον τ ό έγκλημα καί θνσον
τοΐς θεοΐς, καί μ ετ' έμον ίση εν τ φ παλατίω.“ δ δέ άγιος λέγει' ηνΟ λω ς άπελογήσω μοι, βασιλεύ,
τοντο καί ποίησα), ή ημέρα ήδη συνήγθη πρός ήλιου δυσμάς, καί ον δύναμαι θνσα ι' αλλά κέλενσον
άσφαλισθήναί με εν τη φυλακή εως τό π ρ ω ί, ΐνα το π ρ ω ί ενώπιον πάντων τοΐς θεοΐς θνσω. *
ό δε βασιλεύς γβράς πλ,ησθείς λέγει τ φ μ ά ρ τν ρ ι’ „Μ ή, μ ή γένοιτο, εις κόλ.ααίν σε π α ρα δ ώ σω ' 25
Αλλά καί ας έπήνεγκά σοι πλ.ηγάς ώ ς πα τρί σον συγγώρησόν μοι. νυν δε εισελθε είς το .
εσώτερον παλ.άτιον καί άναπανου Ι κ ε ΐ* εϊσελ.Οόντος δε αντοΰ, ήνίκα εσπέρα έγένετο, κλίνας
τά γόνατα διά πάσης τής νυκτός προσηνχετο η>άλλ.ων οϋ τω ς' „ Τις θεός μέγας ώ ς δ θεός
ήμών; συ εί ό θεός δ ποιώ ν θαυμάσια.* καί πάλιν Β.εγεν' /Ε πί σοι, κύριε, ήλπισα, μή
καταισχννθείην είς τον αιώνα.* Ε ντρόπ ιος δε δ εύνοΰχος λέγει τη βασιλίσση Α λεξά νδρα ' 30
„ Γεώ ργιος δ μύστης τών Γαλιλ.αίων ούκ εΐασε δή με άναπαήναι φλναρών καί τον θεόν αντον
έπικαλ,ούμενος. * ή δε βασίλισσα άκοΰσαι θ έλουσα, ίίμα δέ καί θεΰααι αυτόν προσκαλ.εσαμένη
τόν άγιον μάρτυρα λέγει α ν τφ ' ΒΕ ίπ έ μοι, τις ή φλναρία αΰτη, ήν έφλ.νάρησας δι' δλης τής
νυκτός, καθώς έ’μ α θ ον; δμω ς δίδαξόν με, τις εστιν ό θεός σον, ον επικαλείσαι;* Γεώ ργιος
λέγει' „ Ό θεός μον μέγας έστίν' αυτός γάρ έποίησεν τόν ουρανόν καί τήν γην, τήν θάλ.ασσαν 36
καί πάντα τά έν αύτοΐς καί πάσαν τήν κτίσιν' τνφλοΐς τό φώς έγαρίσατο, χωλ.οΐς τό π ερ ι-
πατεΐν, τονς δε πλ-ανωμένους οδηγεί πρός τήν άλ-ήθειαν αντον.* ή βασίλ.ισσα λέγει' „Π ώ ς
λέγουσιν, δτι δ θεός τώ ν Χριστιανώ ν άνθρω πός έστιν; * Γ εώ ργιος λ.έγει * „*Άκονσον, βασίλισσα,
6— 15 Aus Norm. S. 48,17— 33 entnommene Doublette der älteren Fassung S. 35, 29— 35 || 7 αντον]
αντώ Ii 18 die bei Veselovskij in [ ] gesetzten W orte eofl εν τώ sind in der Hs völlig deutlich || 19 ήχεβ ]
νπερ || 21 üvooo || 22 vielleicht "Ολως δ άπελ. E. Κ. I! 25 μ η , μή: vielleicht zu schreiben Μ ή μ ο ι ||
33 Ιψλνάοεσας || 36 εν α υ τ ή ς : vielleicht ί ν avtfi
2 ελϋε II 7 άβαχονμ (oben Ζ. 4 aber αμβαχονμ) || 13 άνϋρώηοις] 1. άνθρωπος nach S. 26, 4 || 20 *ατα-
κηριεύοει (nicht καταχαοώο}), wie Vesel. notiert, der in den Text Haiuxaoiotvoei setzt) II 2δ χαί τώ
άπολλωνι II 26 iv xcZ άγάλματι] ro άγαλμα . . .
2 f.* Ps. 79, 2 f. || 3 f. Exod. 20, 2 — 3 [| 4 f. Habac. 3, 2 |i 5 f. Ps. 71, 6 || 13 vgl. Paris. S. 26, 4 ||
15 ff. Ps. 134,15 ff.
39
ονχί μοι σννέθον τοϊς ΰεοϊς ϋνσαι, τ φ ’Λπόλ.λφ (!) καί Ποβειδώνα/* λέγει, αντφ ό άγιος τού
Χ ριστού Γείόργιος’ „!Ανόητε καί άναίσχνντε, εγώ την εμήν ϋνσίαν έτέλεσα πρός Χ ρίστον τον
ϋεόν μον, τον όντιος άληΟινόν ϋεόν' διά τούτο πάντες οί ϋεοί υμών ήψανίσϋησαν. γνώΰι
ονν καί Ιδέ' ούτε καν έαυτοϊς δννανται βοηϋήσαι ον τε τινά ετερον ει'δοΜα γάρ είοιν άναί-
σχνντα καί δαιμόνια πλανώντα τονς όναιαι)ήτονς άνϋρώπους, υπό δε τώ ν του Χ ρίστον δοι'ιλιον δ
μόνων καταργονμενα*
άκούσασα δε ή βασίλισσα τα γινόμενα εδραμεν πρός τον βασιλέα καί έβόησεν
λέγονσα' „Ό θεός Γεωργίου τον άηττήτον μάρτνρος καί στρατιό’) τον σου, βοήϋηοόν μοι τήν
αμαρτωλό ν (!) καί μή ιινησΟής τών αμαρτιών μον, κύριε, άλλ.ά μνήσΟητι τής τελευταίας μου
ταντης μεταβολής καί δος μοι μέρος μετά τώ ν Χριστιανών καί μετά τον θεράποντος σον 10
Γ ε ω ρ γ ίο υ .“ έπίοτενσαν δε n λήI)η πολλά τ φ κνρίφ. όργισΰιίς δέ ό βασιλεύς εδωκεν τήν κατ'
αυτού αποφασιν και τής βασιλισσης αίτιων ττρός τόν μάρτυρα' α3Ιδού, παγκάκιστε Γεώργιε,
καί τήν βασίλισσα (!) άποπλανήσας ϋανάτω υποβάλλεις· άπέρχου ονν καί συ συν αντφ. αξίαν
τοίνυν τής είς τονς θεούς βλασφημίας (τήν) δίκην είσπράξασϋε.* καί. άπεφήνατο ό ντω ς'
^Γεώργιον τον μύστην τιον Γαλιλαιων ω ς μη προσκννησαντα το κράτος τώ ν μεγίστων ϋεών, 15
άλλα καί τήν βασίλισσαν υποφϋείραντα, δίδύίμι τήν κατ' αυτού άπόφασιν ξίφει τήν κεφαλήν
άποτμηϋήναι συν τή βασιλίσσι/ αντφ άποπλανηϋείο}).“
καί λαβόντες αυτούς οί στρατιώται έξήγαγον εξω τής | πόλεως. πορενόμενοι δέ π ρ ο - fol. 43*
ϋ ύ μ ω ς επί τό σπουδαζόμενον αντοϊς βραβεΐον συν τ φ μά ρτνρι καί ευχόμενοι κατά διάνοιαν
τ φ κυρίω ώ ς ή κίνησις τώ ν γειλέων αυτών έδήλου, καί τους υφϋαλμους ή βασίλισσα εις τόν 20
ου ρ α ν ό ν άτενίζυυσα άπέδωκεν τήν ψνγήν τ φ κυρίφ.
ώς δέ ήγαγαν τόν άγιον μάρτυρα Γεώ ργιον επί τόν τής τελειώσεως τόπον, είπεν πρός
τους στρατκότας' „Έκδέξασϋέ με, άδελφοί, μικρόν, όπω ς προοεύξομαι.“ αφεντών δέ τόν
άγιον μικρόν άναβλέφας εις τόν ουρανόν καί τάς χεΐρας έκτείνας ηϋχετο λέγω ν’ „Κ ύριε, ό
ϋεός, ουρανού καί γής δεσπότης, επάκονσον τής φωνής τής δεήσεώς μ ον καί δύς μοι- τά 25
αΐτήματά μου, ΐνα πας άν()ρα)πος γενύμένος έν νπνφ φοβερφ ί) έν ανάγκη καί έπικαλέσηται
τόν ευσπλαγχνον πατέρα καί υιόν καί άγιον πνεύμα /ινηαΟείς (!) δέ τον δνόματός μ ον τον
δ ο ύ λ ο ν σον 1'εωρ γιον, ποίησον τήν δ υσκληρίαν αντον εις άγαϋόν κιχί φνσαι αύτόν από πάσης
άνάγκης καί ϋλίψεως καί διωγμού καί άρρωστίας καί λιμού καί βασκανίας καί φϋόνον καί
γειμασίας ϋαλάσσης καί δνσχερείας πραγμάτων καί έν δικαστήρίιο φοβερφ παράστα αύτόν καί 30
σώοον, κύριε ο θεός μου, καί δός, κύριε, τοϊς μνημονεύουσιν τήν μνήμην τής άϋλήσεώς μου
τον μή έπελθεΐν αυτών (!) άφορία{ν) καρπών μ ίμ ε άλλη(ν) π/.ηγί/{ν) οΐαν δήποτε, άλλα σύν-
τριιρον τόν Σαταναν υπό τους πόδας αυτών, οίδας γάρ, δέοποτα, δτι σάρξ καί αΐμά είσιν
καί τό όνομά σον δοξάζουσιν είς τονς αιώνας. 3'Αμήν.“
α υ τή δέ τι) ώρα φα>νή έγένετο πρός αυτόν έκ τώ ν ουρανών λέγονσα ' 9Γ εωργιε, ο παΐς 35
μου, εϊοήκουσα ουν τής φωνής τής δεήσεώς σου. δεύρο, άπολάμβανε, ά ήτοίμασα σοι. δωοω
χάριν τ φ δνόματί σον, ΐνα πας ό μνημονεύων σου τής άΟλήσεως ρύσωμαι αυτόν άπο πάσης
ϋλίψεως, άνάγκης καί δικαστηρίου καί δράματος δυσχερούς, οίδας γάρ, δτι σαρξ και αϊμά εισιν.*
1 ονχ ή μοι ||4 ϊδε (aber oben S. 38, 2 auch' ελϋε) \ οΰτε xti.v] δτε καν ||δ πλανών || 13 ΰ.ιοηλανήαας \
1. avtf) nach Norm. S. 50,141114 τήν |τψ· euppl. [|16 βαοίλιοοαν] βασιλείαν] νποφΜ ραντι ||17 αποπλανηϋήαεις ||
20 κυνήαεις ||22 im το — xono l| 30 at-ror] αυτών: Vesel. korrigiert unnötig αύτω ||32 αυτών] vielleicht meint
der Redaktor trotz des vorhergehenden Plurals αύτόν || 38 1. οίδα nach Pal. S. 3 und Pavis. S. 30, 4
29 vgl. Rüm. 8, 35 ||32 f. Rüm. 16, 20 ||33 vgl. Matth. 16,17 ||36 vgl. Pa. 27, 6
40
ήνίκα δε ό κύριος έπαύσατο λαλών πρός αυτόν, στραφείς υ ίίγιος Γεώ ργιος λέγει τ φ
σπεκονλάτορι' βΔεύρο, τέκνον, πλήρωσόν σον την οικονομίαν.* και πρυαελϋών 6 οπεκον-
λατωρ άπέτεμεν τον γενναΐον αύτοϋ αυχένα, και ευΟέοις έγένετο 6 άήρ συννεψής και σεισμός
και άστραπαι καί βρονταί και νόάτων πλήθος, λ.αβόντες όέ οί Χριστιανοί το (’ί γιον αντον
λείψανον κηδενσαντες Sßayiav ουν τί] μητρί αύτον Πολνχρονία έν τόττφ έπισήμφ έν Δ ιο σ -
ηόλει. έτελ,ειώΐϊη δε δ άγιος τον Χ ρίστον μεγάλο/ιάοτνς Γεώ ργιος μηνϊ ’Λπριλ.ίφ κγ' ημέρα
παρασκενβ ώ ρα έννάτγ] βασιλεύοντος τον κυρίου ημών Ίησοϋ Χρίστου, ω ή δόξα καί το
κράτος εις τους αιώνας τώ ν αΙώνων. Αμήν.
41
II. De r N o r m a l t e x t .
' I I μεν του σωτήρος ήμώ ν 7 ησοϋ Χ ρ ίσ το ν προαιώνιος βασιλεία ούτε άρχήν ήμερών
ουτε ζω ή ς τέλ,ος εχει' ή δε πανενφημος και παννμνητος διά τής έκ Μαρίας τής παρθένον
σαρκώσεως αυτοϋ ένανΟρώπ.ησις και έπι γής παρυνσία και βασιλεία ελαμπεν μεν ήδη κατά
πόσης τής οικουμένης διά τής τώ ν άποστόλων διδασκαλίας τοϊς καταξιωθεΐσι γενέσΟαι τον 5
κλήρου τώ ν άγιων ώς έξαίαιον πράγμα και πάσης επέκεινα (ρύσεως και αοφίας, ήπιοτεΐτο δε
τόΐς πολλοΐς διά το τής φιλοσοφίας παράδοξον, άπιστον γονν έδόκει τοΐς τή πλάνΐ) δεδου-
λ.ωμένυις, δΟεν πάντες οι τή γηινη και ματα«/. δόξΐ) του κόσμον τούτον κρατούμενοι νβριν
ήγοΰντο και μύθον τύ τής οικονομίας μυστήριον, και τό σωτήριον κήρυγμα τής τον κυρίου
ένανΟρωπήσεως καί βασιλείας Ίονδαίοις μεν σκάνδαλον, εΟνεσι δε μ ω ρία ένυμίζετο' και διά 10
τοϋτο ταΐς τώ ν δούλ.ων αντον παρα |δόξοις νπομονάϊς ηνδόκησεν ό θεός τό τώ ν άνΟρώπων fol. 272τ
γένος άναγαγεΐν εις τήν άλ.ηΟή και σωτήριον ϋεοσέβείαν.
έγένετο τοίνυν κατ' εκείνον τόν καιρόν τής σατανικής είδωλ,ολ-ατρείας έπικρατούσης κατά
τώ ν άνΟρώπων βασιλεϋοαι Διοκλ.ητιανόν τής ‘Ρ ω μ α ίω ν άρχής λοιμόν τινα και Οήρα άγριον
γενόμενον κατά τής του Χ ριστοϋ ποίμνης ήττώμενον σφόδρα τή π)Λνν\ τώ ν ματαίων ειδώλων. 15
εΐγεν δε φίλον όμόφρονα και νπερβάλάοντα τή άϋεΐα Μαγνέντιον δνόματι, δς δεύτερος ήν
α ντφ έν τή βασιλ.εία και ζέω ν τή κατά τώ ν Χ ριστιανώ ν μανία και τή άσεβεία τή ς ειδω λο-
λατρείας. τού τω συνεβονλ.εναατο τό τ ι άν δέοι ποιήσαντας αυτούς έξάραι παντελ.ώς τήν τώ ν
Χ ριστιανώ ν λατρείαν, άπαντας δε ποιήσαι άνϋρώ πονς ύποκύψαι και σέβεσϋαι σύν αντοΐς τονς
ϋεονς" ήν γάρ έξεστηκώς τή ιρνχοφΟύρφ τώ ν ειδώλ.ων πλάνβ, μάλιστα τ ω Ά πόλλω νι, τ φ τής 20
άπωλ.είας όδηγφ. και σκεφάμενοι άμα γράφονσιν έπιστολάς έκ προσώ που αύτοϋ Διοκλητιανον
τον βασιλέως κατά πάσαν \ επαρχίαν και χώραν τοΐς αρχονσι, στρατηλάταις τε και πάσι τοΐς fol. 278Γ
έν υπεροχή ούσιν έχουσας τόν τύπον τ ο ύ τ ο ν
„Διοκλ.ητιανός μέγιστος άεισέβαστος αίο')νιος βασιλεύς τοΐς κατά πάσαν επαρχίαν τής
'Ρωμαία))’ αρχής στρατηγοΐς τε και ήγεμόσιν και τοϊς κατ' έξοχί/ν ίχπασιν χαίρειν. έπειδήπερ
ήλ.θεν επί τάς θείας ημών άκοάς φ ήμη ον μ ετρίω ς ημάς ταράττουσα ώς αιρέσεχός τίνος
έπικρατούσης ασεβεστάτης τώ ν λεγομένων Χριστιανώ ν, οίτινες, ΰν μεν κτεκεν Μαρία τις
5 Ίονδαία γυνή Ίησονν λεγόμενον, ώ ς θεόν προσκννονσιν, ’Λ πόλλ.ωνα δε τον μέγαν θεόν και
'Ερμήν και Διύννσον, 'ΗρακΛήν τε και Δίαν, δι ώ ν ή ειρήνη τή ήμετέρα πολιτεία δεδιόρηται,
εννβρίζονσι βλ.ασφημοΰντες σεβόμενοι τόν λεγόμενον Χ ρίστον ώς θεόν, ον 'Ιουδαίοι ώς
κακονργον εσταύρωσαν' τούτου χάριν θεσπίζομεw πάντα Χριστιανόν ευρισκόμενον, άνδρα τε
και γυναίκα, κατά πάσαν πόλη· καί χώραν τιμο)ρίαις ΰποβάλ.λ.εσθαι πικροτάταις πρύς τό τοΐς
10 θεοϊς ημ ώ ν θύειν αυτούς, \ άρνεϊσθαί τε την πλάνην εκείνην, και εί μεν πείθοιντο, συγγνώμης
fol. 273ν άξιονσΟαι, ει δε μή γε, πονηροί -θανάτψ τ ω διά ξίφους παραδίδοσθαι αυτούς. Ρσεσθε ονν
είδότες, ώ ς εί κατά τι τώ ν ι) μ ετεροον θι:ίοη· τ ο ύ τ ο »’ άμε/.ήσητε αποφάσεων, τάς αύτάς εκείνοις
τιμ ω ρ ία ς νφέξετε.“
τώ ν δε τοιουτων γραμμάτων κατά πάσαν πόλιν και χώραν προτιθι μένων και δια)γμοΰ
15 μεγάλ.ον έπικρατοΰντος κατά τής του Χ ρίστου ποίμνης, ώ ς κα'ι πολλούς τών έπισι/μοτάτων
μετά πλείοτας βασάνονς ένδοΰναι, επί πλ.εϊον έμμαινόμενος ό Διοκλητιανος προσεκιιλεοατο
προς εαυτόν την σύγκλητον πάσαν και πάντας τους έν υπεροχή όντας συν τοΐς στρατεύμααι"
και πάντων έπι το αυτό γεγονότων συμβούλιον έποιεΐτο πάλιν, οπ ω ς αν καθόλου έξολ.οθ ρεύση
εκ τή ς αντον βασιλείας το τών Χριστιανώ ν γένος, πάντων δε τώ ν συγκαθημένων και τώ ν
20 παρισταμένων τ ώ βασιλ.εΙ εμφόβων οντων και τό παριστάμενον \ αντίο έτοίμως πράττειν
fol. 274r λεγόντων, ό Διοκλητιανος εδημηγόρησεν λ.έγων' „Έ μ ο ι δοκεΧ, προσφιλέστατοι., μηδέν είναι
τιμιώτερον τής είς τους ϋεους ημώ ν ενσεβείας, επειδή δι αυτών ήμΐν μεν ή βασιλεία, άνθρώ-,
ποις δε πάσιν ή σωτηρία δεδ ώρηται. δίκαιον τ οίνον ήγούμεθα τους μεν θεούς ταΐς αννεχέσι
θνσίαις άμείβεσθαι, τους δέ ευρισκομένους Χριστιανούς και τους θεούς παρυβρίζοντας παν-
2ΰ τοιαις ίπινοίαις βασάνων νποβάλλείν, μέχρις ου ή τούτω ν δνσσεβής θρησκεία λυθή διά κάκι
στο)ν θανάτων και άποσβεσθή.“ προς ταΰτα δέ συμφ ώνω ς πάντες άπεκρίναντο λ.έγοντες\
„'Ημείς π ροθύμ ω ς άποδεχόμεθα, μέγιστε και άήττητε βασιλεύ, την τής υμετέρας θειότητος
διά πάντα»’ πρόνοιαν και τιμάσθαι βουλ.όμεθα τους άθανάτους θεούς ό)σπερ και. το νμέτερον
κράτος, ει τις δέ τοΰ λ,οιποΰ εΰρεθή ό μέχρις ένθνμήσεως Χ ρίστον ό ν ο μ ά ζο »’, παντοίαις
30 Ιδέαις θανάτου νποβληθήσεται. “ |
fol. 274ν τούτον τον άσεβή και παράνομον τρόπον βουλενσαμένης τής άσεβοΰς τών τυράννων
συγκλήτου και διαταγμάτων π ροτιθεμ ένω ν και παντοίων βασανιστηρίων επινοουμένων κατά
τώ ν ευρισκομένων Χριστιανών πολλών τε οντων έχθρών τώ ν ϋηρευόνιω ν ώ ς εν εύθέτω
αΰτοΐς καιρω ει τινα ηυρον Χριστιανόν, τηνικαΰτα άνέλαμψεν, ώ ς έν σκοτομήνη ννκτός άστηρ
35 διαφανής και λ.α/ιπρός, ό τοΰ Χ ρίστου τίμιος μαργαρίτης Γεώ ργιός τις όνόματι, ό έμός
15 vgl. I Petr. 5, 2; Clem. I Kor. 16,1 u. ö. II 29 zum Ausdruck μέχρις ένϋνμήαεως Χ ρ ια ισ ν όνομάζων.
vgl. das in einem Edikt des Kaisers Maurikios voikommcnde μέχρι μόνης ονομασίας χοιονιόν τι ψανιαοΟΓ/ναι.
Publiziert von Ch. Diehl, Note sur deux inscriptions byzantines d’Epbcse, Comptes rendus de l ’Acad. des.
Inscriptions et ßelles-Lettres 1903 p. 208 ||35 vgl, Matth. 13, 46 · r
48
δεσπότης καί τον Χ ριστοί) στρατιιότης, άφανίζων μέν την άχλνν τής πολνθεον πλάνης τώ ν
είδώλων εν τ φ τε?.είω καί ονρανίω φρυνήαατι, φ οπ ίζω ν δέ την ημέραν του σωτήριον κηρύγ
ματος πάσι τ ο7ς άξίοις διά της οικείας άθλήσεως, μη δειλιάσας δέ τάς άπεάάς τοΰ μ ια ρο)-
τάτον βασιλέως Διοκλητιανον μ ήτε την μανίαν τώ ν τυσοντων αρχόντων και στρατοπέδων
μηδέ τώ ν π ροκει μένων βαοανιπτηρίων παντελώς ποιησάμενος λόγον, άλλα | τούτυις άπασιν 5
ένατενίζων τοϊς δοκυνσιν είναι δεινοΐς τ ώ φιλ.οθέω τής καρδίας φρονήματι έλογίζετο λ.έγων' ίοΐ.27δΓ
„Γεο')ργιε, τ ί εστηκας άργός τ ον κυρίου καλονντος τους βονλο μένονς εις τον ίδιον γά μ ον;
άνέωγεν ό ννμψών, το δείπνο ν ήτοίμασται' τ ί βραδύνεις; εΐσελθε πρίν κλειοθ ήναι την θνραν'
παρέοτηκεν ν ν ν ’Ιησυΰς ό δι' ήμάς στανρδν υπομείνας κ ρά ζω ν , Μ ή ψοβηθήτε από τών άπο-
κτενόντων τδ σώμα, τήν δέ ψυχήν μη δνναμένων άποκτ είναι.' μνήσΟητι, Γεώργιε, τών εναγ- 10
γελικών μαθημάτω ν καί τής δεσποτικής καί άψενδονς επαγγελίας τής λεγονσης' Ι'Ος αν
ό μολογήαη εν έ/ιοι έμπροσθεν τώ ν άνθρώπων, υμυλογήαω κάγό) έν αντφ έμπροσθεν τον
πατρός μον τον έν ονρανυΐς.' μή προκρίνης, Γεώ ργιε, τήν πρόσκαιρον ταντην καί παρεργο-
μενην τον βιον σκιάν τής αϊωνιον ζω ή ς μηδε τήν μ α τ αίαν δόξαν τοΰ κόομον τής ονρανίυν
έλπίδος, υτι πάσα δόξα άνθρωπον ώ ς άνθος γόρτον. υλ.ίγυν νπόμεινον καί μετ' άγγέλων εις Ιό
αΙώνας αγαλλίαση.* \ταντα πρδς εαυτόν σνλ.λαλ.ήσας μ ε τρ ίω ς άκουομένη φωνή καί ταύτη τή ίο1· 275ν
καλλίστη γνώμη στηρίξας τόν λογισμόν ον μόνον ουκ έψοβήϋη τάς τώ ν τυράννων άπειλάς,
άλλ.ά καί τήν αλήθειαν λόγιο καί εργω έκήρνξεν καί του ττροκειμέ.νον τών κολαστηρίων
πλήθους καταγελάσας μεγίστην διδασκαλίαν συν τή άθλ.ήαει rfj άγί$ τοΰ Χ ρ ίσ το ν έκκλ.ησία
κατέλιπεν καί μνημόσυνα κάλ.λιστα. 20
ύπήρχεν μέν ονν ό άγιος ουτος τον Χ ρ ίσ το υ μά ρτνς Γ ε ώ ρ γ ιο ς Κ α ππα δόκης τό γένος,
εύγενής δέ τόν τρόπον καί περιουσία λ.αμπρός, σννέσει ϋείφ κεκοσμημένος, τριβοννάτα
πλέίστά τε τχράξας έν νουμέρω έπισήμω τώ ν 3Ανικίων υνόματί, κόμης χ ρ η μ α τίζω ν διά τήν
πολ.λήν ευδοκίμησα’ παρήν τε τηνικαντα άμα συν τ ω στρατοπέδω πρός τόν βασιλέα, θεασά-
μενος ονν τήν τοσαντην κατά τον Χ ρ ίσ το ν γίνομενην μανίαν παρά τώ ν ‘θ εραπόντων τώ ν 25
ειδώλων έν τάχει τά τε χρήματα καί τήν π εριουσίj αι* αύτοΰ διανείμας πένησιν άθλ.ητικώς 276Γ
άπεδνσατο καί οτάς π ρ ο θ ύ μ ω ς έν μέαφ τον βασιλικοΰ βήματος, τής συγκλήτου καί πάντων
τώ ν στρατηλατών καθημένων καί τώ ν επ' έξονσιών παρεστηκότων, έκραξεν λ έ γ ω ν * Ε γ ώ
Χριστιανός είμι, βασιλεν' διό -θαρρών είς τόν άληθινόν καί έπονράνιον -θεόν τε καί βασιλέα
Χ ρ ίσ το ν έστην μέσος υμών θαυμάζω ν τήν τοσαύτην πλάνην υμών, ήν περί τά ειδω?.α εχετε 30
άγνοοΰντες τόν αιώνιον καί ζώ ντα -θεόν τόν τών απάντων δημιουργον, δς καί τήν βασιλείαν
σοι δέδυ)χεν. διό, βασιλ.εΰ καί πάντες οι συγκαθήμενοι, μή πλανάσϋε τη τώ ν δαιμόνων ά πά τη '
■θεοί γάρ, ο ΐ τόν ούρανόν καί τήν γην ονκ έποίησαν, άπολέσθωσαν. ημείς γαρ οι Χ ριστια νοί
ενα θεόν πατέρα προσκννοΰμεν καί ΐνα κύριον *1ησονν Χ ρίστον τον νιον τοΰ θεον, δι' ου τά
πάντα έγένετο, καί έν πνεΰμα άγιον τοΰ ϋεον, τριάδα τελείαν εν μια -θεότητι καί βασιλεία. 3δ
διό καί ενταύθα ζώ μεν ενσεβώς καί μετά Όάνατον προσδεχόμεθα ζω η ν αιώνιον. \ τά δέ 270ν
1 τοΰ Χριστού] γενναίος Ρ | πολνϋέυυ] add. καί αϋέου Ρ II 3 <$ΐ] γαρ Ρ || δ μηδε] μήτε Ρ || 6 ύεπ·οίς]
add. τήν μέλλον σαν άγαλλΐααιν καί ευφροσύνην προχρίνας Ρ | ^ορ(5ιας·] ψνχής Ρ || 11 και (vo r άψευδονς) ο ω . Ρ ||
13 εν τοΐς ούρανοΐς Ρ || 14 τοΰ βίου ora. Ρ || 21 ουτος om. Ρ || 23 πλεΐοτα οιη. Ρ | κόμης δε Ρ || 24 παρήν τό
την. Ρ I αμα om. Ρ || 2δ ϋεραπευτών Ρ (v ie lle ic h t ursprünglich) || 20 πένηοιν καί zττωχοϊς Ρ || 28 στρατιω
τών Υ I των άλλων τών επεξονοιών Ρ | τταρκοτώτων Ρ II 32 οοι) ύμΐν Ρ
7 f. v g l. M a tth . 20, 6 ; 22, 3 f. (Lu c. 14,16 f.); 25, 10 || 9 f. M a tth . 10, 28 || 11 ff. M atth . 10, 32 || 13 f. v g l.
I I K o r. 4, 18 (G egen satz πρόσκαιρος-αίώηος) || 15 Is. 40, 6 ; I P e tr . 1, 24 || 33 Jerem . 10,11
6*
44
ύμέτερα σεβάσματα όντως χλεύης άξια' μ ύ θ ο ι γάρ είσιν καί ουδεν jtuo' αυτυΐς άληθές-
έφεύρεσις γάρ είσιν τον διαβόλου βυθίζονσα τ ο ν ; ττροοέχυΐ'τας αύτοΐς εις υλεΰρον και απώλειαν
άτενίοας δε εις αντόν Μαγνέντιος, ό δεύτερος τοϋ βασιλίχος και φίλος, είπεν’ „ Τ ί τό
όνομά οον και τις εΐ σύ, οτι τοσαύτην έσχηκας τόλ.μαν;“ δ δε ίίγιος Γι.ιόργιος άπεκρίθη’
5 „Τό μεν πρώ τον και έξαίρετόν μον όνομα Χριστιανός είμι, τό δί- έν άνθρώττοις Γεώργιος
λέγομαι, όντω ς ευδοκήσαντος τοϋ ϋεον μ ο ν ’ δει γάρ μ ε καρποφορήσω κιά γεωργήσαι τω
εμψ έπυνρανίω δεσπότη πολνπλασίονα καρπόν ενσεβείας. κ έμβλ.έφας δε αυτιϋ υ βασιλεύς
Αιοκλητιανός ώ ς βύθιος δράκα»’ είπεν’ „Γεώργιε, μανθάνομεν περί σου, ϋτι έν φρονήσει και
ανδρεία ευδόκιμων άεΐ και τιμ ώ ν ήξιώθης εκ τής βασΰικής ημών προνοίας. πρόσελθε ονν
10 και ϋνσον τοΐς θεοΐς ήμών, ϊνα μή κακώς άποθάνης, ύλλά και μάλλον \τής ήμετέρας φιλαν-
fol. 277Γ ί)oo)yiίας απόλαυσης, τιμής τε και πλούτον περισσοτέρου τύχης διά τής ήμετέρας προνοίας
και τής πρός ημάς παρρησίας’ αυτή γάρ ή ματαία παρρησία σου ονκ ωφελήσει σε.“
άποκριΰείς δε ό ίίγιος Γεώ ργιος είπεν ,Ε ϊθ ε , βααιλεν, άνασχύμενός μου συ επέγνως
τόν μόνον άληθινό ν θεόν, ϊνα και ουράνιον βασιλείας ήξιυ'ίθης’ αν τη, γάρ σου ή εξουσία
1δ πρόσκαιρος εστιν, και αί έπαγγελίαι σον και ai κολ.ακεΐαι ούκ άν τό οταθηρόν τής πρός -θεόν
μον ενσεβείας παρασαλεύσοιεν. αί ονν τιμαί συν συν σοι εοονται και αί έτταγγιλ.ίαι σου τοΐς
πειθομένοις σοι’ εγώ γάρ Χρίστον έχω τόν ουράνιον βασιλέα παρέχυντά μοι δόξαν και νίκην
κατά τον Σατανά και τών υπηρετών αυτοΰ. “ ϋ υ μ ω θ είς δε ό βασάευς έκέλενσεν αντόν άναρ-
τηϋέντα κοντω κ.ρονσϋήναι πρός τό τά σπλάγχνα αντον χαμαί βιφήναι. τούτου δε γενομένον
20 τό μεν σώμα αντον το5 αΐματι περιερράνθη, ό δε κοντός μολνβδον |δίκην άπεστράφη εις τά
fo l. 277y όπίσυ). τότε είπεν ό ίίγιος Γ εώ ρ γ ιο ς’ „Ενχαρκιτώ σοι, κύριε Ίησοΰ Χριστέ, ϋτι τον νπηρέτου
τοΰ διαβόλου άπέστρεψας τήν ρομφαίαν είς τέλος και τό καθ' ήμών φρύαγμα καί)ει/.ες.α
οργής δε πλ-ησθεις δ Διοκλ.ητιανός έκέλενσεν αυτόν κ.ατενεχθ έντα τον ξνλυν άπενεχβήναι
εν τη φυλακή και ταϋήναι τους πόδας αύτοΰ εν τω ξνλω δεινώς και τεΟήναι κατά τοΰ
25 στήθους αντοϋ λίθον μέγαν. έπιτεθέντος δε τον λίθου κατά τοϋ νποδεσμον υπό τεσσάρων
μόλ.ις βασταχΟέντος, φωνη μεγάλ.η είπεν ό α γιος’ „ Ευχαριστώ σοι, ό θεός, οτι κατηξιώθην βάρος
έπιτεθήναι τη καρδία μον τό δφείλον στηρίξαι έν έμοί τό αμετάθετον τής είς σε ομολογίας. “
τη δε επαύριον υποβάλλει δ Σατανάς τω Διοκλ.ητιανφ και τοΐς ονν αντω και έκέλευσαν
τροχόν γενέσθαι παμμεγέ:θη έπινοίαις παντοίαις κ.ατασκενασϋέντα' έγένετυ δέ δ τροχός ώσει
30 τεκτονικόν πιαστήριον και πανταχόθεν\ ξίφεσιν ήρμοσμένον. καί έκέλενσεν ό παράνομος τύραννος
fo l. 278Γ τόν άγιον ενεχθήναι καί βλ.ηϋήναι εις αντόν. ώ ς δε ηγαγον αντόν εϊκοντες έπί τόν τύπον,
θεασάμενος τό χαλ,επόν εκείνο μάγγανον όντως κατασκενασθεν τέχνη σατανική, άτενίοας είς
αν τό είπ εν „ Κύριε Ίησοΰ Χριστέ, ευχαριστώ σοι, δτι έκάλεσάς με εις τοντον τόν κλ.ήρον'
αυτός ονν ό έν μέσω δύο λ.ηστών στανρωθείς καί ϋανάτον γενσάμενος αθάνατος υπάρχων,
35 ϊνα ρύση έκ τον θανάτου τόν άνθρωπον, δός μ οι άκλ.ινή δμολ.ογίαν τής είς σε πίστεως έν
τη cooq. ταύτη καί φύλ.αξον τήν ψνχήν μον άπό της τοΰ διαβόλ.ον μηχανής .“
17 όο|αν καί om. Ρ || 18 f. an S te lle von άναρτηϋέντα Rasur V || 21 κύριε Ίηοοΐι X o io r i] χρίατε δ ϋεός
μον Ρ II 22 φρύαγμα τον τυράννου Ρ Ι| 23 κατενεχΰέντα τον ξύλου ausradiert V || 25 μεγα Ρ | νποδεσμον]
ατήΰονς αντον Ρ | ν.το τεσοάρα»· otu. V || 26 ό ϋεός ό νψιοτος Ρ | κατηξιώΟην] add. δέξαοΟαι V || 28 ίκέλεν-
αεν Ρ II 29 γενέσΟαι τροχόν Ρ || 30 και (vo r πανταχΰΟεν) om. Ρ Ι| 31 τυν άγιον άνενεχΟήναι εις αντόν Ρ |{
32 ϋεασάμενος] &εο)ρήσας Ρ | καταοχεναοϋέντα Ρ || 35 ix τοϋ ora. Ρ
6 f. vgl. Job. 15,8; Röm. 7,4 ||22 vgl. Ezecb. 7, 24 |1 34 vgl. Matth. 27, 38
45
καί ταντα είπών έβλήθη έν τφ μαγγάνφ και δεινώς πιεσδείς κατετμήθη τό οώμα αντοΰ
είς πολλά, και ήρε)· εις νψος την φωνήν αντοΰ Διοκλητιανός και Μαγνέντιος δ φίλος τοΰ
βααιλ.έως και είπον' »Ε ω ρ ά κ α τε πάντες οί παρόντες, υ'τι ονκ εστιν άλλος θεός, ει μη Α π ό λλω ν
και ΓΙοσειδών, Ηρακλής τε και Ζευς και ή μεγάλ.η’Αρτεμις. πον νυν εστιν ο |θεός Γ εω ρ γ ίο υ ; fol. 278ν
διά τί ονκ ήλΟεν και έρρύσατο αυτόν εκ τώ ν χειρών η μ ώ ν ;“ κελεύοας ονν όντως αυτόν iv Β
τ φ βαοανιοτηρίφ τροχφ μεΐναι όνεχώρησεν εις τό άριστήσαι, περί δε ώραν δεκάτην έγένετο
ήχος μέγας έκ τοΰ ονρανοΰ καί φωνή λέγονοα' »Α νδρίζυυ, Γεώργιε, καί άδίοτακτος εσο'
πολλοί γάρ πιοτευουυσι διά αοι: εις έμέ. “ οί δε παραφυλάττοντες δήμιοι φόβφ έκ τοΰ γενο-
μένον ήχον ε'ψνγον, καί άγγελος κυρίου έ?.0ών έξέλνσεν αυτόν έκ τοΰ βαοανιοτηοίου εκείνου
δργάνον καί υγιές άποκαταστήσας τό οώμα αντοΰ ήσπάσατο αντον ?.έγων ,Χ α ΐρε οφόδρα, 10
Γεώ ργιε, καί πίστευε τφ ένδυναμονντί οε Χ ρ ισ τ ώ καί τόν δρόμον σον τέλεοον' ίδο'ν γάρ
ή μ εις άνα/ιένομεν δοϋήναί σοι τόν στέφανον τής τελείας ομολογίας . “
όνέστη δε Γεώργιος χαίρων καί ευχαριστών τ ω ίδίω δεσπότη καί περιεπάτει γά λλω ν'
/ Υ ψ ώ σω οε, ο θεός μου, ό βαοιλενς μον, καί ευλογήσω τό όνομά σου | είς τόν αιώνα' fol. 279Γ
κατενΟννον τα διαβήματα μον, κνριε, και μή κατακνριενσάτω μον πασα. άνομία .L καί έλϋών 15
έπι τι να τόπον, ένθα τον 'Απόλλωνός εστηκεν (!) Άγαλμα, ενρεν έκει τόν βασιλέα καί τόν Μ α γ -
νέΐ'τιον και πάνχας τους τοΰ βασιλεως φιλ,ονς θυσίας και βακχείας έπιτελοΰντας τοΐς είδώλοις.
καί προσεγγίσας εκραξεν λ έ γ ω ν „*Επ.ίγνα»7ί με, βασιλεύ, καί τόν π α ρ ’ έμον σοι. εναγγελιζό-
μενον θεόν, ος με έξείλετο έκ τώ ν χειρών σου καί τοΰ θανατικού οργάνου, ου κατεσκεύαοας
ε ις όπώλειαν έμήν, ώ ς ένόμισας' πλ ανασΟε ουν είδώλοις θυσίας ποιούν τες.“ ό δέ βασιλεύς 20
άτενίαας είς αντον ειπεν „ Σ υ τίς ε ί ; “ 6 δε άγιος έ ΐπ ε ν » Ε γ ώ είμι Γεώ ργιος, δ τή κε?.εύσει
σου έμβληθείς είς τόν τροχόν, ον καί κατέλιπες είς πολλά κατακοπέντα υπό τοΰ τροχού,
νομίσας με τε&νηκέναι, καί ήλθον δεΐξαί σοι, Sn δννατός έστιν δ θεός ήμώ ν σώααι έκ
θανάτου, οι' ου ώνείδισας, ώς ένόμισας .“ τότε δ βασιλεύς κελεύσας αυτόν συσχεϋήναι |κατενόει fol. 279τ
αντον λέγων, ö w „ Τάχα τό ειδωλον αντον έστιν ώς βιοϋανάτον καί χλευάζει ήμας.Κ δ δε Μ α γ - 25
νέντιος ελεγεν, οτι ίίμοως αύτοΰ έστιν. ό δέ άγιος Γεώ ργιος ελεγεν / Ε γώ είμι Γ εώ ρ γιο ς δ
τοΰ Χ ρίστου δούλος' μή πλανασΟε έν τοΐς είδώλοις, άλ.λά γνώτε, ότι δννατός έστιν δ Χ ρ ισ τό ς
καί έκ νεκρών έγεΐραι τονς έλπίζοντας έπ' αυτόν καί έκ τώ ν χειρών νμ ώ ν ρνσασ&αι.“
ιδόντες δε αυτόν καί άκονσαντες ταντα Άνατόλιος καί Π ρωτολέω ν οί οτρατηλάται έπίσ-
τευοαν τ φ θ εφ μετά πάσης τής οικίας αυτών καί άνέκραξαν λέγοντες’ „ΕΙς θεός ό έν τοΐς 30
Χριστιανοΐς, αυτός θεός μόνος .“ άκούοας δέ ταΰτα δ βασιλεύς εκέλενσεν πάντας αντους εξω
.τής πόλ.εοίς έν έρήμοις τόποις κατακοπήναι. πορενόμεΐ’οι δέ έπι την τ ελειωσιν σνμφώνως
ε κ ρ α ζο ν „ Κύριε Ίη σοΰ Χ ριστέ, πρόσδεξαι τάς ψνχάς ήμών έν ειρήνη καί ποίησον υπό τήν
1 αντοΰ ο m. V II 3 οί π αρόντες οιη. Ρ || 7 έκ τοΰ ονρανοΰ nach φωνή Ρ | λίγονοα οιη. Ρ || 8 πιστεύ-
οωοιν V II 8 f. φοβω καταπλαγέντες έκ τοΰ γενομένον ήχον ελεγον" μέγας έστιν δ ί)ευς τών χριστιανών άγγελος
γαο κυρίου V || 9 έκ οιη. Ρ ΐ εκείνου όργάνου οιη. V |Ι 11 Χριστώ om. Ρ || 13 χαίρων] καί ευφραινόμενος
add. Ρ II 15 μου vor τα διαβήματα Ρ | ftov] με Ρ | καί £/.ι?ο>γ] έ. δε Ρ II 16 το τοΰ V | τον vor Μαγ r. ou). Ρ ||
17 τούς φίλους τον βασάέως Ρ | y.ai βακχείας οιη. Ρ II 19 δ; έξείλετο με έκ τής χειρός σον Ρ || 20 εις έμήν
απώλειαν Ρ | τιλανώμενοι είδώλοις ϋνσίας ποιοΰντες Ρ || 21 ειπεν] λέγει Ρ | ύ δί και Ρ | τί} οιη. Ρ II 22 και
om. Ρ I ΰπι> τοΰ τροχοΰ om. Ρ || 23 ήμών] μου Ρ || 24 εκέλευσεν αύτον συσχ. ελεγε δε Ρ || 25 βιοϋανοΰς Ρ ||
26 αύτοΰ] ανιός Ρ II 27 είς τά είδωλα Ρ || 27 f. δτι χριστός ό Οεδς αυτός έστιν δς καί έκ r. εγείρει τούς έ. έπ' αντον
καί . . ρΰεται Ρ ||29 άκούοντες Ρ || 30 δ Οεος Ρ |ί 31 αύτός] έστιν add. Ρ | δ βασιλεύς ταντα Ρ | πάντας om. Ρ
14 f. Ps. 144, 1 -+- 118, 133 || 26 vgl. Job. 9, 9 || 33 vgl. Act. ap.7, 59
46
fol. 280r σην άδιάδογον βασιλείαν λογιοάμενος ημών την βραδύτητα (!) τής εις πέ ομο λογίας ημών y.al
πίστεως είς δικαιοσύνην και απολ.ντρωσιν τώ ν άμαρτημάτων ημών.“
άκούσασα δε ταντα ή βασίλισσα Α λ ε ξ ά ν δ ρ α απαντα τά κατά τον άγιον μάρτυρα Γεώργιον
έπίστενοεν και αυτή τφ κνρίφ και παραγενομένη προς τον βασιλέα μετά παρρησίας εκραξεν
δ λέγονσα' * Ε γ ώ Χριστιανέ] είμι, εγώ τον θεού Γεωργίου δουλ.η είιιί.“ και ταύτα λ.εγονοης
τής βασιλίσσης δ Μαγνέντιος λ.έγει' „Ε ίπ ε ήμΤν, βασίλισσα Αλεξάνδρα, διά τί τύν Χρίστον
ενφημούσα τονς ϋεονς παρε/.ογίσω ή δε ε ίπ ε ν „ Τού κρείττονος δρεγομένη το ελ.αττον παρε-
λογισάμην.* και ταντα είπούσα άνεγώρησεν έν τφ οϊκφ αυτής τελείως εχουσα τύν τού Χ ριστού
φόβον έν τή καρδία και την πίστιν ααάλ.εντον.
10 ό δε β α σιλ εύ ς ϋ ν μ ω ϋ ε ι ς έκέλ.ευσεν βλ.ηΟήναι τύ ν ά γιον Γ ε ώ ρ γ ιο ν είς λ.άκκον α σ β έσ το υ
π ρ ο σ φ ά τ ο )ς κ α τα ο β εν ν υ μ έν η ς έ π ΐ η μ έ ρ α ς τ ρ ε ις π ρ ο σ τ ά ξ α ς κ α ι φνλ.ακας φυλ.άτιειν, ΐνα μ ή τις,
fol. 280ν φ η σίν, επ ιβ ο υ λ ή γένητα ι. μ ε τ ά δέ τ ρ ε ις η μ έρ α ς είπεν δ βασι/.ενς' | „ Ι Ι ο ρ ε υ θ έ ν τ ε ς ο τ ρ α τ ιώ τ α ι
έ ξ ο ίσ ο ν σ ιν τ ά ο σ τά τ ο ν β ιο ϋ α ν ά τ ο ν έκείνον και α σ φ α λ ώ ς κ α τα κ ρ υ ψ ά τω σ α ν , ΐνα μ ή ε ύ ρ ε θ ή τ ι
έξ α υ τώ ν .1
" έ ρ χ ο μ έ ν ω ν ο ν ν τ ώ ν σ τ ρ α τ ιω τ ώ ν έπ ι τ ο ν λ.άκκον τ ή ς α σβ έστου, συνήλ.θεν και π λ ή θ ο ς
1δ πολ.ν έ π ι τ ή 9tu ’ κ αι τ ή ς α σβ έσ του έ π α ρ ϋ ε ίσ η ς ευρέΟ η ό ά γ ιος μ ά ρ τ υ ς ] 'ειόργιος ιιη δ έ ολ.ως
ε χ ω ν βλάβην τινα έν τ φ σ ώ μ α τ ι α υ το ύ ' αγγελ.ος γ ά ρ κ υ ρ ίο υ σννήν α ύ τ φ τ ή ν έκ τ ο ύ Χ ρ ι σ τ ο ύ
φ ρ ο ν τίδ α π ο ιο ύ μ ε ν ο ς , ώ ς δέ είδον αύτόν, π ά ν τες ά ν έ κ ρ α ξ α ν „ Μ έ γ α ς ό Οι ύς τ ώ ν Χ ρ ισ τ ια ν ώ ν . *
άκούσα σα δέ τα ύ τα ή βασίλισσα Αλ.εξάνδρα ή λ θ εν κ α ι α ύ ιή επ ϊ τον τόπ ον κ ρά ζο ν σ α ' „ Ε ις
'θεός ό τώ ν Χριστιανών και ονκ εστιν πλην αυτού, ος έκ πάσης Ολ.ίψεως δύεται τους δοΰλονς
20 α υ το ύ .“ έπίστενσαν δέ και οί άποσταλέντες οτρατιώται έξαγαγεϊν αντον έκ τής ασβέστου.
άκουσας δέ ταύτα ό βασιλ.ενς έκέλ.ενσεν στρατόν άπελ.θόντα σνλ./Μβεΐν τύν άγιον και
fol. 281Γ προς αντον άχΟήναι. ένεχθέντος δέ αυτού καΟίσας δ βα\σι?.εύς έπι βήματος ούν -τή ουγκλ.ήτφ
αντον είπεν προς αύτόν * „ Ε ίπ ε ήμΐν, τίς δ ζωοποιήσας σε ; “ λέγει αυτοϊς υ μάρτυς τον
Χ ρ ισ το ύ ‘ „3Εαν άκονσητε, πάλ.ιν ού πιστεύσητε' πλ.ήν γίνωσκε, βααιλ.εύ, ort δ Χ ρ ίσ το ς δ
25 νιος τον ϋεον διαφνλ·.αττει με άπο πάσης σον βασάνου και πάντ ας τούς έπικαλ.ονμένονς
αντον ρνεται έκ τώ ν τού διαβόλων π α γ ί δ ω ν τ ό τ ε κελεύει ό βασιλ.ενς γενέσθαι υποδήματα
σιδηρά εγοντα ήλους όρϋονς καϊ πυρωϋέντα νποδεθήναι λαβίσι τύν α γιον και έλ.αννεσθαι.
δ δέ Ιίγιος μάρτυς μ ή δυνάμένος βαδίζειν έλαυνόμένος έ’λεγεν έν έα ντφ ' „Τρέχε, Γεώ ργιε,
επί τον κατειλ.ηφυτα σε κλ.ήρον.“ και μετά δακρύων πρυσηνγετο λ.έγων „ Κ ύριε ό ϋεός μον,
30 ο οωτηρ ϋλ^ιβομίνων, η καταφυγή τώ ν διωκομένων, ή υπομονή τώ ν διά το ΰνομά σον
πασχόντων, μη έγκαταλιπΐ)ς με, άλλα παράσχον μοι τήν υπομονήν μέχρι τέλονς, ΐνα μη ειπΐ]
f o l. 281ν ο εχϋρος ,Ισχνοα προς αντον/' αμα δε τον πληρώσαι αυτόν τήν ενχήν ήλ.Οεν |αντφ φωνή
έξ ονρανών λέγονσα' „ Θαρσει, Γεώργιε, μετά σού γάρ είμι. “ ευθέως δέ ϊάϋη το σώ/ια αντον.
1 ήtiti’ τήν ομολογίαν τής εις σε πίστεως Ρ II 2 ημών] y.al ούτως επληοώϋη αυτών ή μαρτυρία U(l(l. Ρ ||
3 ταϋτα] και Ρ | άλεξάνδρα korr. aus ά/.εξανδρία V : ά/.εξανδρία Ρ | κατα] εις Ρ | μάρτυρα om. Ρ II ϋ τής
βασιλ.ίσσης om. Τ |λέγει ό μαγνέντιος Ρ | αλεξάνδρα korr. aus άλεξανδρία V : ά/.εξανδρία Ρ ||8 «V τόν οίκον Ρ |
τελείως] τέοις V || 11 προσφάτως κατασκευασΟέντα Ρ || 13 έξοισάτωσαν Ρ | βιοΟανονς Ρ | κρυψάιωσαν Ρ ||
15 Γεώργιος Olli. Ρ I! 17 ανέκραξαν] Ρ.έγοντες add. Ρ || 18 ά/.εξανδρία Ρ | έξήλ.ϋεν Ρ || 19 ο ϋεός Ρ | εσπ>·]
αλ.λος add. Ρ II 20 και vor οί άποσταλέντες οιιι. Ρ II 21 ταΰτα nach βασι/.ενς Ρ || 22 άνενεχΟέντος Ρ | καϋίσας —
συγκλήτου αύτοΰ om. Ρ || 24 πιστενοητε (so) Ρ V | 6 Χοιπτος] ίησοϋς χριστός Ρ |Ι 25 βασάνου σου Ρ ||
27 πυρωΟένιας Ρ j| 28 μάρτυς οπι. Ρ | βαδίζειν] περιπατεΤν Ρ | ελαυνόμενος δε Ρ || 31 την (vor υπομονήν)
Olli. Ρ II 32 αμα δε τό Ρ ||33 εξ ουρανού Ρ
19 vgl. Exod. 20, 3 Ps. 33, δ il 20 vgl. I Tim. 3, 7; 11 Tim. 2, 26 ||31 f. vgl. Ps. 26, 9 u. ö. 12, 5
533 vgl. Matth. 9, 2 u. ö.
47
βληθέντος δε αντον είς τήν φυλακήν τή έξης πάλιν εσχη προ του βήματος, καί ό βασι
λεύς φησι πρός αντόν’ „ Μ έχρι τίνος θρασννόμενος ταΊς βασάνοις έγκαρτερεΐς και μαγείαις
μάλλον κεχρη μένος νομίζεις ημάς ά π α τα ν;. πείσθητί μοι και θνσον τοΐς &εοΐς.ε ό δε ίίγιος
είπεν πρός τόν βασιλέα και τους σνμπαρόντας α ύ τω ’ „ Ε γ ώ δεχόμενος τάς άντιλ,ήψεις τον
ϋεον μου πάσας υμώ ν τάς βασανούς νπομένων εστηκα ενώπιον υμών υγιής μαρτύρω ν τη 5
δυνάμει τον μόνον θεόν και έτοιμός είμι πρός πάσαν υμών βάοανον διά την εις Χ ρ ισ τό ν
μου έλπίδα. υμείς δε ποίαν εχετε ελπίδα τοΐς άιμύχοις και μηδέν ονοιν είδώλ.υις είς μάτην
ϋρησκενοντες και τής άπωλείας αυτών κοινόν καθιστάμενοι παίγνιον; αίσχύνθητε λοιπόν ϋεονς
όνομάζοντες τονς έν άσελγείαις καί μέθαις και φόνοις πρός ολίγον ζήσαντας έν τω κόσμφ
το ν τω και νυν κολαζο μένους εν τ φ άσβεστο) πυρί, οπερ μένει και πάντας j τονς σεβομένονς 10
αυτούς .* άκούσαντες δέ ταντα 6 βασι/.ενς και ή σύγκλ.ητος κελεύονσι βοννενροις αφειδώς τάς fol. 282Γ
σάρκας αντον καταξαινεσθαι. έπι πο/.ν δέ τούτον γενομένου, είπεν πρός αντον ό βαοιλενς
και ό Μ αγνεντιος’ „Μ εγρι τίνος, ίίθλ.ιε, ού πείθη ήμΐν και θύεις τοΐς θεοΤς, ΐνα τιμ ώ ν μεγά
λων άξιωθής ; L ο δε άγιος Τ'εωργιος ε ιπ ε ν „3Ε γώ ζώ ν τι θ εφ καθ' έκάοτην ϋνσίαν αινέσεως
προσφερο), ος με ρνοεχαι έκ τώ ν χειρών νμ ώ ν και τη έπονρανίφ δοζάσει με τιμή. είθε ονν 1δ
■υμείς μάλλον έπείθεσθε και συν έμοι τόν μόνον άληίϊινυν προαεκννεΐτε ϋ ε ό ν Κ.
τότε ο Μαγνεντιος ητήσατο τόν βασιλέα λυθήναι αυτόν, καί σταθέντος αύτοϋ λέγει αντφ
ό Μαγνεντιος' „Ε ι Όελεις, ινα πιοτενοιομεν τ φ Όεφ οον, δεΐξον ήμΐν οημεϊόν τι π α ρ1 αυτοϋ
καί ποίησον ενα τών κειμένων νεκρών έν τη κατέναντι ή μ ώ ν σ ο ρ φ άναστήναι.“ δ δε ίίγιος
Γ εώ ργιος ε ίπ ε ν „"Ο τι μεν δυνατός έοτιν ό ΰεός, ό έκ τον μή ihn ος εις τό είναι παραγαγών 20
τα πάντα, καί | τύν νεκρόν άναστήσαι πρόδηλόν έατι τοΐς ευ φρονοΰσιν’ διά δε τό παρόν fol. 2827
πλήθος, καν υμείς κεκρατημένοι υντες υπό τής πίάνης τοΰ διαβόλ.ον μ ή τε τούτον γενομένου
πιοτενσητε εις τόν ζώντα θεόν, θαρρών εις τήν τον θεοΰ φιλανθρωπίαν έπ ’ δφεσι πάντων
υ μ ώ ν επικαλ.οΰμαι αυτόν τοντο παρασχεΐν τό σ η μ ε ΐ ο ν κ α ί κλίνας τά γόνατα επί πολυ π ρ ο σ -
ηνξατο" άναοτάς δέ καί έκτείνας τάς χεΐρας είς τόν ουρανόν είπεν' „f0 θεός ό αιώνιος, ό 25
πάντας άνθρώπονς θέλων σωθήναι, ό διά τώ ν αγίων άποστόλων τοΰ μονογενούς νΐον σου
παντοΐα σημεία καί τέρατα κατεργασάμενος πρός επιστροφήν τώ ν εθνών καί έπίγνωοίν οον,
αυτός καί νυν έπάκονσον τής προσενχής μου τοΰ ταπεινού δούλου σον καί άνάστηαον ενα
τώ ν κατακειμέΐ’ων νεκρών έν τη ο ω ρ φ ταύτη, η είπεν Μαγνεντιος, είς δόξαν καί πίστιν τοΰ
άγίον δνόματός σον καί τοΰ μονογενοΰς σον νιοΰ τον κυρίου ήμών Ίη σον Χ ρ ίσ το ν . “ καί 30
ευθέω ς σεισμός έγένετο μέγας έν τ φ τό π ω καί τής σορον τό κάλ.νμμα έπεσεν χαμαί, καί
έξήλθεν είς | τώ ν κατακειμένων νεκρών καί έλ.θών π ρ ο σ έπεσεν τφ άγίω Γ ε ω ρ γ ίω καί π α ρ - fol. 283Γ
εκάλει λέγα>ν „Δούλε τον 19εον τον νψίστον, καταξίαισόν με τής έν Χ ρ ισ τ ώ σφραγΐδος καί
σωτηρίαςδ δε άγιος είπεν α ύ τφ ’ „ E l πιστεύεις είς τόν'θεόν τόν ζω οποιούντο τονς νεκρούς,
σωθήοη. “ ό δε ε ίπ ε ν „ Π ιστεύω είς τόν θεόν τόν ζώντα καί τόν μονογενή αύτον νίόν Ίησοΰν 35
1 εν τή φυλακήν Ρ | φυληκιρ·] εψα?.λε λέγων' έπι σοι (so) κύριε yhtioa μη καταισχνν&ειην εις τον αιώνα και
• add. Ρ II 2 Οραοννόμενος οιη. Ρ | έγκαρτερεΐς μαγγανίαΐζ κεχοημένος πεισϋητι μοι λοιπυν και Ρ || 4 προς
τον — αντψ Om. Ρ | δεχόμενος] ε/cov Ρ || δ νπομένων] είσδεχόμενος Ρ II 6 ειμι] πάλα· add. Ρ ||7 μου om. Ρ |
ουαιν] νοουσιν Ρ |{ 8 κοινυν καϋ. παίγνιον] κοινωνοι καθιστάμενοι Ρ II 9 μεΟαις] μνΟοις Ύ |μεϋαις] και πο?.εμοις
add. Ρ II 10 κολαζομένοις Ρ || 12 καταξέεαΟαι Ρ |γενομένου τούτου Ρ : τούτοι» γινομένου V || 14 Γεώργιος om. Ρ ||
16 θεόν προαεκννεΐτε Ρ || 20 μεν om. Ρ |Ι 22 καν] εΐ και Ρ I γινομένου V || 24 αημεϊον] 5 ψηοας ndd. Ρ ||
26 ό ΰέλων π. ά. οωΟήναι Ρ || 29 τών κειμένων Ρ II 30 ονόματος τοΰ χριστού του μονογενούς υίοϋ σου Ρ ||
31 έν τώ τόπω μέγας Ρ || 32 τών κειμένων Ρ || 33 αξίωαον Ρ || 34 αντφ om. Ρ | είς χριατόν τόν ϋεόν Ρ
10 ν<Ί. Matth. 25, 41 ||20 vgl. I I Macc. 7, 28 ||26 vgl. I Tim. 2, 4 || 34 vgl. Röm. 4, 17
48
5 έτνγχανον μετά τώ ν όμοφρόνω ν μ ο ν .“ πολν ονν π λ .ή ϋ ο ς εκ τοΰ π αρόντος λαοΰ και τοΰ
ά π ο κ ρ ιϋ είς λέγ ει π ρ ό ς αυτούς’ „Μ έχρι τίνος πλαναοϋε και β λ η σ φ η μ εϊτε είς τ ό ν ζώ ντα ϋεόν;
10 γ ίνω ο κ ε, β α οιλ εν, δτι ουτε άκοΰσαι νπ ο μ ένο ν σ ιν τό όνομα τον Χ ρ ιο το ΰ τά δα ιμ όνια , πώς
ούν ε ΐχ ε ν ε ίς δα ίμ ονα γενέσϋ α ι, απερ έώ ρακας καί ά κ ή κ ο α ς ;“ τότε κελ.ενει π ά λ ι ν ό β α οιλ ενς
τ (δ κ α π ικ λ.α ρίφ κ αί εισ ε ρ χ ό μ ενο ι κ α τη χ ο ύ ντο νπ? α ύ τ ο ΰ την είς τόν θεόν π ίο τ ιν καί δσοι είχ ον
15 ά σϋ ενεΐς δ ια φ ό ρ ο ις νόοοις συνεχομένους καί τυφ λούς, εφερον πρός αυτόν καί π ρ ο ο ε ν χ ό μ ε ν ο ς
έϋεράπενεν αυτούς.
20 άροτρον άπέθανεν. δέομαι ονν οον, ενξα ι, δπως άναστή' ο ϊδ α γάρ, δτι άκονοει σου ό ϋεός
δ βονς ο ο ν . 1" καί λ έγει δ Γ λ ν κ έ ρ ιο ς ' „ Π ισ τε ύ ω , δτι ονκ Ρ.ατιν άλλος ϋεός, εΐ μή ο τώ ν
δ ιότι έπ ίστευ σ ά σοι τ φ π α τ ρ ί καί τφ νίφ καί τφ ά γ ίφ π νεύ μ α τι" δ ειλιώ δέ, δτι έκ τός ε ιμ ι
30 τοΰ ά γ ιο υ β α π τίσ μ α τός σον. ήϋελον γάρ β α π τισ Ο ή ν α ι, άλλ' ονκ εφ ϋασα’ ϋ έ λ .ο ν τ ο ς δέ σον,
2 ηοώτησεν Ρ | τις] τί Ρ || 3 f. τών είδωλολατρών πλάνης Ρ || 4 διό εως anu ίν ζοψεροϊς τόποις τονς (εως
— τόποις von ein er späteren H an d a u f R a su r; ursprünglich stand w oh l d ie L esu n g von Ρ ) Y || 5 ovv]
όε P | τοϋ (vo r στρατόν) om. P || 7 το γεγονος Ρ || 9 άποκριΟεις — α ϊτο ύ ς] ειπεν .τούί αντόν Ρ | πλανΰσαι και
βλααφη/ιεΐς Ρ || 10 γίνωσκε γάρ Ρ | τό ΰνο/ια Χρίστον τον ϋεοΰ Ρ || 12 ιόν — Γεώργιον) αντόν Ρ | ό'ντος δε
αύτοΰ] τοΰ δέ άγιον δντος Ρ || 14 παρ' αντον Ρ | εις ϋεόν Ρ II 18 κύριέ μον γεώργιε Ρ || 18 f. Sv κιχον ενα χρήσιμον
βουν έζεύγννον ai-ιόν σνν τώ ετέρω καί την γήν εϊργ. και ετρεψύμην εγώ τε και 6 οικος μ ο ν ' νϋν δε Ρ ||
20 ακούει Ρ || 21 άγιος — Γεώργιος om. Ρ || 22 δ Γλνκέριος om. Ρ || 23 μόνος om . Ρ | λέγει — ίίγιος] καί
λέγει αυτώ Ρ |τόν βουν ζώντα Ρ || 23 f. και πιστεύσας άπήλΟεν Ρ ||24 πάλιν om. Ρ ||25 y.ai οί στρατιώται om. Ρ ||
28 τό άχρηστον σκεύος Ρ || 30 άγιον om . Ρ || 31 διό δέομαι σον χρίστε ό ϋεός τό αίμα μον τής τελειώοεως
είς βάπτιαμα λογιοΟήναι Ρ || 32 ει nach καρδιογνώστης Ρ | εξ νψονς φωνή (so) Ρ || 33 παρ' έμοί] έν έμοί Ρ
σκονται υπό τοΰ ά γιο υ Γ ε ω ρ γ ί ο υ και π άντας π ρ ο ς εαυτόν έλκει ί ώ μ έ ν ο ς π ολ.ν πλήθος άσθε-
ή π ιότη τι τόν ανδρα π α ρα κ ά λ .εσ ο ν, ε ΐ γ ε βούλ.ΐ) αντον ϋνσαντα τοΐς ϋεοΐς π ε ρ ι π ο ι ή σ α σ θ α ι .'' | 5
δ δέ ίίγιος Γ ε ώ ρ γ ι ο ς ε ρ χ ό μ ε ν ο ς προς τόν β α σ ι λ έ α ίίφ α λ λ εν τ ο ν ι ρ α λ μ ό ν τ ο ύ τ ο ν * /0 θεός, είς fol. 28δΓ
τήν β ο ή θ ε ιά ν μου πρόσχες' κ ύριε, εις το βοηϋήσαί μοι σ π ε ν σ ο ν .* και ένεχ θ εις παρέστη τω
βα σ ιλ εϊ. τότε ήρξατο π α ρα κ α λεΐν αυτόν δ β α σιλεύ ς κ α ι λ.έγει π ρ ό ς αντόν' ,Μ ά τόν δ εσπ ότι/ν
"Η λιον και τους ϋ ε ο υ ς ίίπ α ντα ς, έάν μ ο ν ά κ ο ύ ο ΐ ]ς , Γ εώ ρ γ ιε, και π ρ ο σ ε / . ϋ ώ ν ϋνσης τοΐς ϋ εοΐς
ήμώ ν, χ α ρ ίσ ο μ α ί σοι χ ρ ή μ α τ α π ολλά και δεύτερος έ'σΐ] iv Tip π α λ .α τ ίω μ ο ν . και γάρ φ είδ ομ α ι 10
σου ζη ν σε β ο υ λ ό ι ι ε ν ο ς μ α λ λ .ο ν ή π ε ρ ό π ο ϋ α ν ε ϊ ν κ α κ ώ ς μ ή π ε ιϋ ό μ ε ν ό ν μ ο ι.* δ δέ ίίγ ιο ς μ ά ρ τ ν ς
είπ ε ν' „ Καλώς λ έ γ ε ις α ρ τ r είθ ε και προ τούτου ής ειπ ώ ν τά ρήματα ταΰτα' νΰν δέ .αετό
τάς τοσαύτας κολ.άσεις π ο ν ζητή σω τήν υβρι,ν μ ο υ ; * λ.έγει α ν τ φ ό β α σιλ εύ ς' „ Χ ά ρ ισ α ί μ οι,
„ Ο ν κ ε ί μ ΐ ε γ ώ θ ε ό ς ο ί ’δ έ ο ί μ ε τ ' έ μ ο ΰ , &λ.λ' ε ϊς έ σ τ ι ν ϋ ε ό ς ά / . η ϋ ι ν ο ς ό π ο ι ή σ α ς τ ά π ά ν τ α κ α ι
δ τούτου νΐό ς ό Χ ρ ισ τό ς , δι1 ου τά πάντα έπ οίη σεν. ή μ εΐς άγγελοι αυτοΰ δντες άποστάται 25
γεγύναμεν και δ α ίμ ο νε ς όνομ α ζόμ εϋα και π λ.α νώ ντα ι είς ήμάς οί ά ν θ ρ ω π ο ι '. είπ εν δέ δ
τ ώ ν δ α ιμ όνο>ν και π ά ντα συ νέπ εσα ν τά είδ ω λ α τον ναοΰ ν φ ' εν καί σ υ νετρ ίβ η σ α ν, τό σ η μ εϊον. 30
τοΰ σ τα υ ρ ο ΰ π ο ιή σ α ντο ς τ ο ν ά γ ίο ν τί) χειρι ο ν ν τ φ λ,όγφ. ίδόντες δέ ο ί μ ιε ρ ε ΐς (!) τ ώ ν Έ λ .λ .ή ν ω ν
τό γεγονός προσέδραμον κατά τοΰ ά γ ιο ν Γ εω ρ γ ίο υ και κρατήσαντες αντον εκ ρα ζον „Α ίρ ε
τούτον, β α σ ιλ ε ϊ), α ιρε τ ό ν γόητα' τ ή μ α γ ε ία π ά ν τ α ς έ π λ ά ν η σ ε ν κ α ι τ ο ν ς ϋ ε ο υ ς κ α τέσ τρ ειρ εν .*
θ νμ ω ϋ εις δέ δ β α σ ιλ εύ ς εκ τής τ ώ ν δ α ιμ ό νω ν έ ν ε ρ γ ε ία ς κ α ι τ ή ς τ ώ ν μ ιε ρ έ ω ν π λείοτη ς
2 τοΰ άγιον om. Ρ | f n u r ö ) · ] αντόν Ρ | ασθενών Ρ || 4 λέγει] είπεν Ρ II 6 ει βοΰλη ϋνειν αντον τοΐςΊ)εοΐς Ρ Γ
6 τόν ψαλ/ιόν τούτον om. Ρ || 7 ενεχΟείς] αχί/εις I? |! 8 λέγει προ; αυτόν] λέγειν Ρ || 10 f. φείδομαι σου] και σφόδρα
άντέχομαι ftdd. Ρ || 12 εί Ρ |μοι ής Ρ || 13 ζητήσο)] ϋήοω Ρ ||14 f. δ δε ίίγιος om. Ρ |] 15 όλως om. Ρ ||18 κήρνκάς
τε — πόλεως] κηούξας Ρ || 19 τφ μεγάλω ’Άπόλλωνι] ϋΰοαι τοΐς ϋεοΐς Ρ || 22 τ ον ϋεοΰ om . Ρ |Ι 28 ακάθαρτον
πνεύμα Ρ || 24 εις om. Ρ || 25 τούτου] αντοϋ Ρ \ δ Χριστός] ιησούς χριστός Ρ | δντες om. Ρ || 28 νπομένειν]
παοαμένειν Ρ | ωδε εστώτος Ρ || 29 δ γυριστός Ρ | ενϋνς δε Ρ | μεγας OlU. Ρ | <ος om. Ρ || 30 f. τό σημεϊον
λόγφ] ποιήσαντος τοΰ άγίον τό οημ. τοΰ στ. τί) χ. Ρ |31 οι Ιερείς Ρ : ήμιερεϊς ob. S. 3 8 ,3 4 1τών Ελ.~\ τών ειδώλων Ρ |j
32 f. κατά τον άγίον και έκράτησαν ανιόν λέγοντες' αίρε αντόν βασιλεύ γόης καιη·' μαγεία Ρ || 35 πεπληρωμενη Ρ
0 f. Pa. C9, 2
Abh. d. philos.-philol. u. d. hist. Kl. X X Y , 3. Abh. 7
50
ούχ'ι αυνέΟου μοι ϋύειν τ φ Ά π ό λ λ ω ν ι;* λέγει α υτφ δ μάρτνς τυΰ Χ ρ ιο τυ η ' /Ανόητε κα'ι
άναίσχνντε, ίγύ) την έμήν Ου αίαν έτέλ.εσα πρός τον Χ ριοτόν μυν τόν άλ.ηϋινόν Οεύν' διά
fol. 286ν τούτο πάντες οι ϋεο'ι υμώ ν ήφανίσΟησαν | γνώΟι ονν y.äv νυν, ϋτι ούτε εαυτοΐς δννανται
β ο η ϋ ή σ α ϊ εϊδο)λ,α γάρ είαιν άναίοΰητα και δαιμόνια π/.ανώντα τυΐ’ς αναίσθητους άνϋρώπους,
5 νπό δε τώ ν τ ον Χ ρίστου δουλών καταργούμενα'.
τότε ή βααίλιοαα 'Αλεξάνδρα άκούσασα τά γενύμενα εδραμεν πρός τόν βασιλέα και ενώ
πιον αύτοϋ έβόα λ.έγουσα' „ Ό ϋεός Γεωργίου τοΰ άηττί/του αου στρατιιότου, ιλάσΟητί μοι
τή άιιαρτωλ.φ και μη μνηαϋής τώ ν έν άγνοια πράξεών μου, κύριε, άλλα μνήσΟητι τής τελευ
ταίας μον ταυ της μεταβολής και δός μον μέρος μετά τώ ν Χριστιανών και μετά τοΰ σον
10 θεράποντος Γεω ργίου.“ τούτω ν υύτως παρ' αυτής συν δάκρνσιν βοωμένων, πολ.ύ πλ.ήϋος
έπίστευσεν τ φ κυρία» μάλιοτα διά τό θαΰμα τό γεγονός έπι. τή συντριβή τών είδιόλ.ιον. οργι
σ τε ίς ονν δ βαοιλευς εδωκεν κατά τής Αλεξάνδρας και τον άγιον Γεθ)ργίον άπόφασιν είπών
fol. 287r τ φ άγίω μ ά ρτνρι' „Ίδοό, παγκάκιστε Γεώργιε, και τήν βασίλισσαν πλ.ανήσας | ΰανάτφ νπέβαλες.
άπέρχον ονν και συ συν αυτή άξίαν τής εις τους θεούς βλ.ασφημίας τήν δίκην ντιέγων. “ καί
15 τήν άπόφασιν νπανέγνιο ττεριέχονοαν ούτως' „Γεώργιον, τόν μύστην τών Γαλιλαίων, άί)ετή-
σαντα τ φ δόγματι τής ήμετέρας βασιλ.είας και μή ηροσκννήσαντα τοΐς ΙΙεοΤς, άλλ.ά και τήν
βασίλασσαν ντιοφΟείραντα κελενομεν ξίφει τήν κεφαλήν άποτμηθήναι συν τή ’Λ/.εξάνδρα τή
vtC αύτοΰ πλ.ανηθ είοη“ .
ευθέως ονν λαβόντες αντους οι στρατιώται έξήγαγον εξω τής πό/.εως. πορενομένη δε
20 προ&υμως έπι το σπουδαζόμενον αύτή βραβεΐον ή Άλ.εξάνδρα συν τ φ μάρτνρι y.al εύχο/ιένη
κατά διανοιαν τ φ κνρίω, ώς ή κίνησις ιώ ν χει?.έων αύτής και ή τώ ν οφθαλμών εις τους
ουρανούς άτένισις άπέφαινεν, προσεκάΟισεν εν τινι τότιω και άτιέδωκεν έν ειρήνη τήν ψνχήν
αντής τφ κνρίω.
fo l.287ν ώς δε ήγαγον τόν άγων Γεώργιον έπι τόν τής τελ.ειώ\σεως τόπον ε ΐ π ν πρός τονς
25 στρατιώτας' „Έκδέξασΰέ μοι ( \) μικρόν, αδελφοί, οτιως προοεύξομαι.“ ένδόντων δέ αυτοί,
άναβλέψας εις τόν ούρανόν καί άτιλ.ώοας τάς χεϊρας και ατενάξας ε ίπ ε ν „'Ο ϋεός μον, ό πρό
τώ ν αιώνων ύπαρχων, εις ον κατέφνγον έκ νεότητάς μον, ή καλή καί άλη-θής τών Χ ριστιανώ ν
προσδοκία και άψευδής τών σών δον/.ων έπαγγελία, ό άνεξάντλ.ητος ϋηοανρός, ό και πρό
τών ήμετέρων αιτήσεων παρέχων τάς δωρεάς τοΐς άγαπώοί σε, έπάκονσόν μου, κύριε, ό δονς
30 μοι τήν τής μαρτνρίας όμολογ ίαν και μέχρι τέλονς ύπομονήν, αύτός και νυν πρόοδεξαί τήν
ψυχήν μου και ρνσαι αύτήν έκ τώ ν άερίων και πολ,εμίων πνενμάτων και μετά τώ ν Ηυαρεστη-
σάντων σοι καταξίωσόν με. σνγγώρησον δε τοΐς ΐΟνεσιν, όσα επραξαν εις έμε και εις τονς
1 τοΰ Χρίστον om. Ρ || 2 πρό; τόν άληθινόν ϋεόν μου Ρ || 3 ίαυτοΓ?] υΰτε αλ/.ω add. 1’ | |5 όυνλοη] /ιαρ-
τνυω>· Ρ || G ά/.εξάι·όρα korr. aus άλεξανδρία Υ : άλεξανι5ρ«α Ρ | jtjjo?] em Ρ || 8 κύριε om . Ρ || 10 f. το ύ τω ν
— ειδώλων] επίοτευοε δε πολλν πλήθος τώ κνρίω Ρ II 12 τής om. Ρ | αλεξάνδρας korr. aus άλεξανδρίας Υ :
άλεξανδρίας Ρ | άγιον] μάρτνρος add. Ρ | την άπόφασιν Ρ || 13 άγίω om. Ρ | παγκάκιστε om. Ρ | επλάνησας
ν.αι ΰανάτω νπέβαλας Ρ || 1*1 άξίαν την εις Υ \ την (v o r δίκην) om. Ρ | νπεγονχες Ρ || 1-1— 17 και ταΰτα είπών
διελ.άληαεν όντως' γεωργία) τώ μύστη τών γαλιλαίων μή προσκυνήοαντι τώ άπόλ.λιονι άλλα και την βααϋ.ιαααν
ίποψΟείοαντι. ξίφει την κεφαλήν από τ/ιηΟήναι κελενω ονν Ρ Π 17 τή (vor άλεξ.) om. Ρ | ά/.εξάνδοα korr. aus
άλεξανδρία Υ : άλεξανδρία Ρ || 19 αυτοί· V : αντονς Ρ || 20 προΟνιιως orßt nach βραβεΐον Ρ | αλεξάνδρα korr. aus
άλ.εξανδρία Υ : βααίλιοαα Ρ || 22 άτένηαις είς τόν ουρανόν Ρ | νπέφηνεν Ρ || 23 αυτής τφ κνρίω οιη. Ρ ||25 μοϊ[
με Ρ j ενόοσάντων δέ αυτών Ρ || 2G και τάς χεϊρας άπλώαας και ατενάξας μεγάλως ειπεν Ρ | κύριε ό ϋεός
μου Ρ Ρ 27 κατέφυγα Ρ || 28 τών δούλ.ων οου 1’ | ο άνεξάλειπτος (!) Ρ || 29 τά ; αας Ρ || 32 κατάταξόν με Ρ
26 IT. vgl. Ps. 73, 12; 142,9; 70,5 || 31 vgl. Eph. 2,2
51
δούλους οον τους επικαλούμενους το άγιον όνομά οον' φώτισον δε αντους εις την έπίγνωσιν
τής οής άληϋείας, | ϋτι πάντας θέλεις σωθήναι. έξαπόοτειλ.ον βοήθειαν τοΐς έπικαλ,ουμένοις Ιοί. 288Γ
το όνομά οον, Χ ρ ίσ τε ' δός αντοΐς τον φόβον σου καί τον πόθον τής εις τους άγιους σον
άγάπης, ϊνα την μνήμην αυτών ποιούμενοι μιμούνται τήν πίστιν αυτών, ΟΤΤίύζ άζκοΟώοιν
μ ετ' αυτών τής έπουρανιυυ ζω ής και βασιλείας αιωνίου, ϋτι σή έστιν ή βασιλεία και ή δόξα 5
τοΰ πάτους και τον νιοΰ και τοΰ άγιου πνεύματος εις τους αιώνας. Α μ ή ν .“
και μετά την εύγήν κλίνας τά γόνατα έξέτεινε τόν έαυτοΰ τράγηλον καί κρουσθείς τ φ
ξίφει νπό τοΰ στρατιώτου έτελειώθη εν κνρίφ ΰ άγιος τοΰ Χ ριστοΰ μάρτυς Γεώργιος μηνι
’Α π ριλίω είκάδι τρίτη ή/ιέρα παρασκευή ώρα έβδομη, εγώ δε Παοικράτης ό δούλος τοΰ
άγιου Γειοργίου άκολουθήσας τω έμιδ δεσπότη επί πασιν τά υπομνήματα βεβαίως συνέταξα’ 10
και μακάριος ό πιστεύσας Χ ρ ισ τώ τφ άληθινω θεω ήμών καί σωτήρι, ω ή δόξα και τό
κράτος είς τους αιώνας τών αιώνων. Α μ ήν.
Ί Ι μεν τοΰ σωτήρος ήμών Γη σον Χ ριστοΰ προαιώνιος βασιλεία οϋτε άρχήν ημερών Ιό
ουτε ζω ής τέλος εχει' ή δε πανεύφημος και πανύμνητος διά τής έκ Μ αρίας τής παρθένον
σαρκώσεως αυτοΰ ένανθρο>πησις και έπι γής παρουσία και βασάεία ελαμπεν μεν ήδη κατά
πάσης τής οικουμένης διά τής τώ ν αποστόλων διδασκαλίας τοΐς καταξιωϋεΐσι γενέσθαι του
κλήρου τών άγιων ώς έξαίσιον πράγμα και πάσης επέκεινα φύσεως και σοφίας, ήπιοτεΐτο δε
τοΐς πολλοΐς διά τι) τής φιλοσοφίας παρά δοξον άπιστον γάρ τό πράγμα έδόκει είναι τοΐς τfj 20
πλάνη δεδονλωμένοις. οθεν πάντες οΐ τή γηη'η και ματαία δόξη τοΰ κόσμον τούτον κρατού
μενοι νβριν ήγοΰντο και μύθον το τής οικονομίας μ υ σ τή ρ ιο ν τό δε θειον και σωτήριον
κήρνγμα τής τοΰ κύριον ένανθ ρω πήσεω ς και βασιλείας Γουδαίοις μεν σκάνδαλον, εϋνεαι δε-
μ ω ρ ία κνομίζετο είναι ’ και διά τοϋτο ταΐς τώ ν δουλών αντοΰ παραδόξοις νπυμοναΐς εύδόκησεν
6 Όεός τό τών άνθρώπων γένος άναγαγεΐν είς την άλ.ηθή καί σωτήριον ϋεοσέβειαν. 25
ϋθεν και κατά τους καιρούς Γαλιηνοΰ τοΰ ‘Ρω μαίω ν έπι εξαετίαν βασιλενσαντος και
Κλανδίου τοΰ μ ετ' αυτόν τής αυτής βασιλείας έπι διετίαν κρατήσαντος καί τόν κοινόν πάσιν
άνθρώποις θάνατον τελεντήσαντος, Ανρηλιανον δε μετά και ετέρων τινών υλιγοχρονίων γεγο
νότων τής I Ψωμαίων βασιλείας και κατάρξανιος επί έξκαιδεκαετή κύκλον και πολλά τρόπαια fol. 108*
κατά τώ ν άντώοκούνιων 'Ρω μαίοις άναδεξαμένον, έν τοΐς καιροις αυτών ήν τις συγκλητικός 30
οίκών έν Σεβαατοπόλει τής Αρμενίας δνόματι Γερόντιος, Καππαδόκης τό γένος, εχων στρατη
λάτου ά ζίω μ α ' τό δε όνομα τής γνναικός αντοΰ εκαλείτο ΙΙολνχρονια. ουτος ουν ο Γεροντιος
1 άγιον οιπ. Ρ II 1—3 ψώτισον — Χριστέ oui. Ρ II 5 χαι τή; αΐωηον βασιλείας Ρ |ο>/] σον Ρ |η βιχσιλ.εια]
και ή δύναμις add. Ρ ||8 ετελειώ&η υ ίίγιος μάρτνς τον χριστοΰ γ. Ρ ||9 ώρα ίβόόμη ήμ.παο. Ρ ||9 f. τοΰ άγιου
om. Ρ U10 τά παρόντα υπομνήματα {βεβαίως om.) σννέζαξα Ρ Ü11 Λίατ. τώ άληϋινώ Οεώ και σωτηοι ήμών Ρ
δ Zusatz zu Matth. G, 13
C o d e x P a r i s i n u s gr. 1534 saec. X I fol. 107v— 124ν. Anfang und Schluß ediert hei Y e s e l o v s k i j
(s. o. Liter.) S. 189-198.
Abweichende Lesung der Hs:
7*
52
“Ελλην υπάρχων τή θρησκεία θνσίας καί σπονόάς καθ1 έκάστην πρυοέφερε τοΐς μη υνσι θεοΐς,
άλλα ξοάνοις άψνχοις' ή δε τούτου σύμβιος Πολνχρονία ευσεβών γονέων θνγάτηρ γενομένη
και Χριστιανή τνγχάνονσα ον διέλ.ειπεν ννκτός καί ήμέρας διά νηστειών και δεήσεων π ροσ-
ευχομένη τ φ ϋ εφ και τάς θείας γραφάς άναγινώσκονσα και ζώσα εύσεβώς και μη φανερονσα
5 έαντήν Χριστιανήν διά τήν Επικρατούσαν μανίαν τών θεραπευτών τώ ν ειδώλων.
ΰθεν σνλλαβουοα ή μακαρία Πολυγρονία έν γαστρί ετεκεν τον άγιον Γεώργιον, άνέτρε-
φεν δε αντον εν πάση ενσεβεία και σωφροσύνη, και διδαχθείς τά ιερά γράμματα δ κάλ-
λιστος νεανίας, αξιωθείς δε και τον άγιου και σο)τηριυ')δους βαπτίσματος ελάτρενεν τ φ κνρίω,
διδασκόμενος λάθρα υπό τής τίμιας αντον μητρός. δ δε πατήρ αύτοΰ Γερόντιος μηδέν εκ
10 τούτω ν πάντων γινώσκων πρός εαντόν βονλενοάμενος έστράτευσεν αύτον κύμητα καί λέγει
α ν τ φ ’ „ Τέκνον ψ'ύαατον, πορενθώμεν εν τ φ γαφ τώ ν μεγίστων θεών, και προσάγαγε αντοΐς
fol. 108ν θυσίαν και λίβανον, ΐνα ζω ήν σοι και ρώμην σώματος χαρίσωνται’ αντοί γάρ σε | εν τοιαύτη
ήλικ’κ ι και τιμή κ α τ έ σ τ η σ α ν ταΟτα δε ελεγεν ό πατήρ αίιτοϋ Γερόντιος μή γινώσκων, υτι
εστιν δούλος τοΰ κνρίον ήμών*1ησοΰ Χρίστον, δ δε άγιος παΐς και πιστός δυΰλος τοΰ Χ ρ ίστον
Ιό Γ εώ ργιος άκούσας τους λ.όγονς τούτονς έμειδίασεν και μέγα στενάξας αψόδρα λέγει τ φ πατρί
αντον' „ Πάτερ, ον δύναμαι νΰν έ/.θεΐν εις τόν ναόν τώ ν θεώ ν σον καί θνσίας αυτοΐς π ροσ-
αγαγεΐν, επειδή ονκ εισίν θεοί, άλλ’ εΐδω?Μ κωφά καί τνφλά καί αναίσθητα, ώστε μ ή πλανώ,
πάτερ, νπό ειδώλων άψυχων πειθαρχώ)· δαιμονίοις άκαϋάρτοις, άλλ1 εϊ βυύλει, άκονσόν μον,
πάτερ, κάγώ σοι υποδείξω θεόν ζώντα καί άληϋινόν, ϋστις έποίησε τόν ουρανόν καί τήν γην
20 και την θάλ,ασσαν καί πάντα τά έν αντοΐς' εγώ γάρ εμαθον από τώ ν άγιων γραφών, δ η θεοί,
ο ΐ τόν ουρανόν καί τήν γην ούκ έποίησαν, άπολοΰνται καί πάντες οί πεποιθότες επ' αντοΐς.
εΐδω/.α γάρ εϊσι δαιμόνιων' λαλεΐς αυτοΐς καί ούκ άκονονσι’ διανεύεις καί ου βλέπουσι'
πίπτονσι καί ούκ εγείρονται, ώστε εκ τούτον γνώθι, πάτερ, οτι ονκ είοίν θεοί' έπειδή λαλεΐς
αντοΐς καί ονκ άκονονσι, καί π ώ ς όννανται αλλοις βοηθήοαι; άλλ’ εϊ θέλεις πεισθήναί μοι,
25 πάτερ, καί ζήσαι τήν όντως αιώνιον καί μακαρίαν ζωήν, φύγωμεν τήν τών ειδώλων πλάνην
καί μανίαν, καί σώσει ήμάς ό κ ύ ρ ιο ς ’Ιησονς Χριστός, δ νίός τον θεόν τον ζώ ν το ς' άγαπήί γάρ
πάντας τονς ελπίζοντας επ' αυτόν, μάθε ονν, πάτερ, υτι καί ΓΙαΰλος δ άπόστολυς βλάσφημος
καί διώκτης ήν τώ ν εκκλησιώ ν έλθονσης δε Ιπ ' αυτόν τής θείας χάριτος γέγονε τώ ν καλών
σύμβονλος καί διδάσκαλος αγαθών έργων, οτι δλοψύχως ήγάπησε τόν κύριον ήμών \Ιηοοΰν
30 Χρίστον, καί ημείς ονν, κα |).ε πάτερ, μαθητεύσωμεν α ντφ , εί βούλη, ίνα εΰρωμεν χάριν
fol. 109Γ παρ' αντφ καί τήν άγάπην εκείνην τήν άληθινήν είς ολ.ονς αΙώνας.* \
ή δε μακαρία ΓΙολνχρονία, ή μήτηρ τον άγίον παιδός Γεωργίου, άκούσασα τά ρήματα
ταντα ήγαλ.λιασατο αψόδρα, υτι εσπενδεν σώσαι ψνχήν νπό δαιμόνων άπολλ,υμένην. δ δε
πατήρ αντον Γερόντιας άκούσας ταΰτα μετά μεγάλης λύπης άποκριθείς λέγει α ν τφ ' „ Οΐμοι,
35 τέκνον γλνκύτατον, τις σε εδίδαξε τήν φλυαρίαν ταύτην; ούκ οίδας, δτι μωρία εστιν ή νουθεσία
τώ ν Χ ριστιανώ ν, και οί θεοί όργιζόμενοι διά τό εννβρίζεσθαι. αυτούς υπ’ αντών βασάνοις
πικραΐς παραδιδονσιν αντονς; πρόσελθε ονν, τέκνον φίλτατον, ενμενώς καί προσάγαγε αυτοΐς
θυσίαν καί σπονδήν, ΐνα μή όργισϋέντες θανάτφ σε π ικ ρ φ παραδώσωσι καί έμον καί τής
μητρός σου τό γήρας Ιν θλ,ίγει πολλή είς ίίδον καταγάγης.α
IS Die 11s hat richtig βονλκι, nicht εβονλει, wie Veselovskij notiert |j 20 die Hs hat richtig δτι,
nicht υτε (Vcsel.) ||24 ούκ άκονονσι] die Wiederholung aus Z. 22 fallt dem Redaktor zur Last ||37 παραύίδωοιτ
υ δέ πάνσοφος καί φιλάνθρωπος ϋεός, ΐνα δείξη την εαυτόν ίίφατον εύσπλαγχνίαν καί
άγαϋύτητα, <5«i ποίας προφάσεως ήθέλησεν έπ.ιστρέη>αι τον πατέρα τοΰ παιδος Γεοίργίον εις
τήν άλ.ηϋινήν και ορθόδοξον πίστιν τώ ν Χ ριστια νώ ν; άκονσατε" υπεβαλεν αντον δια μιας
ννκτός πνρετφ λ.αβροτάτφ σφόδρα, y.al δεινώς βασανιζόμενος έκάλεσε τύν ήγιασμένον παΐδα
υπό ϋεοϋ Γεώργιον y.al λέγει aureo' „ Τέκνο ν γλυκύτατοι’, ώς όρώ, μεγάλη εστιν ή πίστις 5
τ ώ ν Χριστιανών, κα'ι ό ϋεύς αυτών μέγας εστιν π ά ν ν ό’χ ρθη γάρ μοι έν τή ννχτι τούτη, και
Ι'μφοβός είμι σφόδρα. ϋέλησον ονν, τέκνον φίλτατον, ταγέοις πορευθήναι y.al έπιζητήσαι τονς
Χριστιανούς, ΐνα παρακαλέσωσι τόν θεόν αυτών y.al ρ ν ο ϋ ώ τής | βασάνον ταντης, οτι δεινώς fol. 1097
βασανίζομαι.11 ύ δέ τον Χ ρίστον ϋεράπων Γεώ ργιος άτενίσας εις τύν ουρανόν ε ί π ε ν ηΕί>χα-
ρισ τώ σοι, κύριέ μον ’Τησοΰ Χριστέ, ννν καί εις τονς αιώνας, δτι ονκ έμάκρννας τό (λεος 10
σου άπύ τών έν άληϋείΐ(. έπικαλον μένων σε, ηλ)? έγγνς εΰρίσκη, κύριε, πάντοτε τώ ν πόρρω
καί μακράν υντων.* καί άποκριθείς ό τον Χ ρίστον δονλος Γεώ ργιος λέγει τ ω πατρί αντον'
„ ΤΙάτερ, εί έξ όλης τής καρδίας σον καί τής ιρυχής οον πιστεύεις είς τόν κύριον ημών
Ίησοΰν Χρίστον τύν σωτήρα τον κόσμον, ον μόνον έκ τής βασάνον ταντης λντοό)θεταί σε,
άλλα και έκ πάντων (!) τώ ν αμαρτιών, ών έπραξας έκ νεότητάς σον, καί α θ α ν ά τ ο υ ζω ή ς Ιό
άξιώσει σε' μεγάλη γάρ έστιν ώ ς άληϋώς ή πίστις τώ ν Χ ρ ιστια νώ ν.“
ό δέ Γερόντιος κράξας φωνή μεγάλη είπ ε ν „Π ισ τε ύ ω είς τόν ϋεόν τύν όφϋέντα μοι
έν τή νυκτί ταντη καί φωτίσαντά μου την ψυχήν είς την έπίγνωαιν αντον.α δ δέ δούλος τον
ϋεοϋ Γεώ ργιος χαράς μεγάλης πλησϋείς σπονδαίως άπήλ.θεν εν τι,νι μοναστήρίω έπι τό καλέσαι
άνδρας ευλαβείς βαπτίσαι τόν πατέρα αντον. έλϋόντων δέ τώ ν όσιων έκείνων καί ενλαβών 20
άνδρών καί ποιησάντων ευχήν επ' αυτόν, εασεν (!) αντον ευθέως ό πυρετός, και κατηχήσαντες
αντον έβάπτισαν είς τύ όνομα τον πατρύς καί τοΰ νιον καί τον άγίον πνεύματος, καί έμπλ.η-
οϋεϊς τής θείας καί άγιας κοινωνίας τον παναγίον σώματος καί τον ζω οποιού αίματος τον
κυρίου xal Οεον σοπήρος ημών Γησον Χ ρίστον έπέζησεν ημέρας ιε '' καί όντω ς έτελ.ειώϋη δ
μακάριος Γερόντιος ομολογήσας καί πιστενσας είς τόν άληϋινόν ϋεόν καί κύριον ή μ ώ ν 'Ιη σ ο ν ν 25
Χ ρίσ το ν τόν διδονντα ζω ήν αιώνιον πασι τοϊς | εις αν τύν πιστενονσι' καί κηδεύσαντες αντον fol. 110Γ
μετά πάσης ευχής καί υμνωδίας έθαψαν έντίμως κατά τήν παραδοϋεΐσαν παρά τών άγιων
αποστόλων ϋεάρεστον τάξιν.
Γεώ ργιος δέ ό γενναίος καί τέλειος δονλος τον Χ ρίστον έν τή ϋεία φρονήσει έστηριγ
μένος ών καί τω άγίω πνεύματι κατανγαζό μένος σπονδαίως δ,πελθών έν τω ναφ, έν φ η σαν 30
τα είδωλα τά τε χρνσΰ καί τά όργνρΰ, δ έ’στησεν δ πατήρ αντον Γερόντιος, κατεκλασεν αυτά
καί τύν ναόν κατέλ.νσεν, καί ον μόνον τον πατρύς αύτον, άλλά και δπον εαν (!) ιστατο ναός
ειδώλων τώ ν ‘Ελλήνων, κατέστρεφεν αυτόν καί τά εΐδωλ.α σννέτριβεν και τούς ίερεϊς άπέκτενεν.
καί έποίει έλεημοσύνας και έντολΛς πολλός εις χήρας καί ορφανούς και πτωχονς.
σχολαστικύς δέ τις όνόματι Σιλβανύς “Ελλ.ην υπάρχων τή ‘θ ρησκεία ίδων την καταλνσιν 35
τώ ν άναισθήτων καί ματαίων αντών -θεών τήν ύπύ τον ήγιασμένου παιδος Γεωργίου γενο-
μένην λ.νπηθείς σφόδρα προσήλΟεν Οναρδανίφ τ φ δονκΐ και λεγει α υ τφ ' „Δέομαι τής σής
υπεροχής" Γεώ ργιος ό κόμης τονς ναούς ημών κατέατρεψε καί τους ϋεονς κατέκλασε καί
3 nicht είαακούσατε wie Vesel. || 8 die Hs hat richtig ταντης, nicht τούτου, wie Vesel. behauptet ||
19 der Anachronismus, daß Georg aus einem K l o s t e r Mönche holt, fallt natürlich dem Redaktor der
Jugendgcschichte zur Last ||28 nicht ϋεάριστον, -wie Vesel. notiert ||33 άπέχταινεν, worin natürlich die späte
Form άποχτίνω steckt ||34 zu εντολή vgl. Leontios von Neapolis ed. Geizer S. 171
το νς ιερείς άπέκτεινεν.“ ό δε δονξ άκονοας ταϋτα άπέητειλ.ε οτρατιώτας ικανούς έπι τό ον?>-
ληφΟήναι α ν ιό ν . έΙΟόντων δε τώ ν οτρ α τιο π ώ ν και κρατηοάντω ν αυτόν ά π ή γα γο ν πρός τόν
δονκα. δ δε Ο ναρδάνιος δ ο νξ καΟίαας δημοοία λεγει α ν τ φ · ηΓεο')ργιε , τ! τοντο έπ ο ίη ο α ς;
ονκ οΐδας, οτι τιρο οτά γμ α τα έπέμ φ Ο η ο α ν άπό τον βαοιλεως κ είενοντα τονς Χ ριοτιανονς ϋ ν ε ιν
δ τοΐς ϋεο ΐς και μ η ν β ρ ί\ζ ε ιν αντονς, εΐ δε μ ή γε, εργεοΟαι αντονς εις κολάοεις μ ε γ ά λ α ς ;
fol. 110ν ϋ ν ο ο ν ονν αντοΐς, μ η εις ψ ν χή ν κινδννενσης.*
άποκριί) εις δε ό τον Χ ρίστον δούλος Γεώργιος λέγει αντίο* / Γ γ ώ Οεονς μεν τιολλονς
ονκ οίδα, ενα δε ϋεόν άλ.ηΰινόν και βαοι/.έα έπονράνιον οϊδα, τόν κύριόν μον Ίηοονν Χριοτον*
οτρατιώτης γάρ αντον ειμι και οφραγιοΰεις παρ' αντον αντ<ο μόν<ο λατρεύω.u δ δονξ λ.έγει*
10 * Γεώ ργιε, όρώ οε έν τή πολ.νλογία οον πολλην οοφίαν εχοντα' ϋϋεν προοελΰά)ν Ονοον τοΤς
ϋεοΐς, έπει ον δεν οε ώφελ^/οει έμμένειν έν τοΐς α ν τ ο ΐ ς ό άγιος Γεώργιος είπ εν τ Αντ η ή
οοφία, ώ δικαοτά, ονκ έοτιν έ$ έμον, άλλ' ό Οεος μον έχαρίοατό μοι αντήν 6 παρέχων τοΐς
ενϋέοι τή καρδία και τοΐς ψνλάοοονοι τάς έντολάς αντον οοφίαν και μετοχήν άγαΰών έκ τον
τιλοντον αντον. οί γαρ έκ καρπών άγαΟών τάς καλάς άρετάς κατορϋώοαντες και δύξης
15 ονρανίον μη έκπεοόντες Χριοτον τόν κύριον και οωτήρα ήμών τ f/ πίοτει καΟοπ/Λοάμενοι ώ ς
κλάδονς εγονοιν ενϋα/^εΐς την οοφίαν προηγονμένην αντών, ϋεοοέβειαν και πίοτιν ορϋήν.
ονχοι γαρ ζηλω μνοτικω βαδίζοντες και ώς αγκνραν άοηχιλή και βεβαίαν τήν τιμίαν πίοτιν
κατεχοντες βαοιλείαν ϋεον κληρονομήοονοιν οΟεν ον μόνον τον ϋύειν αντοΐς και προοκννεΐν
ονκ ανεχόμενα, άλλα και τον δνομάζειν ϋεονς παντελ.ώς άπαρνονμεϋα
20 ταντα τον άγιον Γεο)ργίον ειρηκότος ό δονξ περί τάς δημοοίας προόδονς άοχολ.ονμενος
εφ}1' »Α πελϋω ν, J εώργιε, οκέφαι τό ονμφέρον οοι τάς διατάξεις τον βαοιλεως ειδώς, και ώ ς
fol. 11 l r αδύνατόν έοτιν άντιλέγειν τοΐς παρ' αν\τον ϋ ε ο π ί ο μ α ο ι ν ύ δε τον Χ ριοτον γνήοιος θεράπων
Γεα)ργιος άποκριΟεις ειπεν* „Τό ονμφέρον ήμΐν ο κύριος μεριμνήοει.α
και ταντα μεν περί τών έν τη νεαζονοη ηλικία πεπραγμένων τ(ο ήγιαομένω νπό τον
25 ϋεον Γεο)ργίφ τω γενναίω οτρατιώτη τον Χ ριοτον ειρήοΰω παρ' ήμών. οί)εν επειδή έναργέο-
τ ερον δή τά κατά τόν άγιώτατον τον Χ ριοτον στρατιώτην, λέγω δή τόν αοίδιμον Γεώργιον,
διηγήοαοΟαι χρή, τραπήοομαι λοιπόν περί τό ενΰεον αντον μαρτνριον ήτοι άϋλ.ηοιν και
γενναίαν νπο/ιονήν και καρτερίαν, έφηβος γάρ λοιπόν τον μαρτνρίον ένήρξατο εικοοτόν έτος
τής τον οώμα το ς ήλικίας αγων ήτοι φέρθ)ν.
30 έγένετο τοίννν κατ' εκείνον τόν καιρόν τής οατανικής εϊδωλολατρείας έπικρατονοης κατά
τώ ν άνϋρώπων βαοαενοαι Διοκ/.ητιανόν τής τών βΡω μαίω ν άρχής λοιμόν τινα και ϋήρα
Άγριον γενόμενον κατά τής τον Χ ρ ιοτον ποίμνης ήττώμενον οφόδρα τη ψνγοφΟύρφ πλ.άνη τώ ν
ματαίαη* ειδώλ.ων, εχοντα φϋ.ον δμόφρονα και νπερβάλ.λοντα τη κακία και άϋεΐα Μαγνέντιον
όνόματι, οοτις και δεύτερος ήν αντω έν τη βαοιλ.εία . . .
Hier setzt also der normale Pasikratestext (Norm .) ein. Der Paris. 1534 stimmt im
Sachlichen völlig mit der oben S. 41 ff. aus zwei Iiss (λΓΡ ) mitgeteilten Fassung des Norm,
überein. Hinsichtlich der redaktionellen Abweichungen, die nicht wesentlich gröLier sind
als in manchen ITss der Bearbeitung Norm, selbst, zeigt sich Codex 1534 näher mit P als
mit V verwandt, ln der Götterliste (ob. S. 42, 6) bietet Codex 1534 die Yulgärform : ήρακ/.ής
τε και δίας. Eine sachliche Abweichung findet sich nur im Anfänge der Erzählung von
der militärischen Laufbahn des hl. Georg. Dem Passus νπήργεν μέν ονν — πρός τόν βαοάέα.
ϋεασάμενος in Norm, (oben S. 43, 21— 25) entspricht im Codex 1534 fol. 113r eine Fassung,
in der einige Details von Norm, fehlen, dagegen der Ortsname Nikomedia als Plus erscheint:
παρήν δε τύ τηνικαντα έν τιβ οτρατοπέδω παρά τον βασιλ.έα Διοκλ.ητιανύν έν τ ί) Ν ι κ ο μ η -
δ έ ω ν πόλει. οθεν θεασά/ιενος κτλ.
Erst gegen den Schluß der Passion entfernt sich Codex 1534 wieder von Norm.
W ährend hier nach dein Gebete der Kaiserin nur noch ganz kurz das Todesurteil gegen
die Kaiserin und Georg, der unblutige Tod der Kaiserin und die Hinrichtung Georgs
erzählt werden, folgt im Codex 1534 auf das Gebet der Kaiserin noch ein umfangreiches
Stück, in dem über die grausame Marterung der Kaiserin, ihren langen D ialog mit dem
Kaiser und endlich das Martyrium der Polychronia berichtet wird. Dieser T e x t lautet,
an S. 50, 10 des Textes Norm, anschließend, also:
. . . και μετά τοϋ σον θεράποντος Γ εω ργίου .“ δ βαοιλενς ε ίπ ε ν „ Τ ί οοι γέγονεν, Άλεξαν- fol. 121*·
δρία βαοίλισσα, οτι όντως ηύτομόλ.ησας πρός τύν Ν α ζω ρα ίον και κατέλ.εηρας τονς μεγίστους
ϋ ε ο ν ς ; u ή δε λέγει αύτ<Γ>’ , βαοιλ.εϋ, άποοτηϋι απο τον γένονς τώ ν Χ ρ ισ τια ν ώ ν ’ μέγας γάρ
εοτιν ό ϋεός αυτών, και έγω πιστεύω εις αντον.t ο <5t· βαοιλενς λ.έγει αντί}' „VIλ.εξανδρία
βασίλ.ιοσα, τάχα και οε κατέλ.αβον αι μαγειαι τώ ν Χ ριστια νώ ν και θέλγεις αυτών γενέοΟαι ονμ- 5
μ ν ο τ ις ; u ή όε λ.έγει αυτοί' „Βααιλ.εΰ, εμε μαγειαι ου κατέλ.αβον, άλ.λ.ά λόγοι εύσεβείας καί
άλ.ηϋτίας έδίδαξάν με γνωρίοαι ϋεόν ζώ ντα και άλ.ηϋινόν τόν προσκννούμενον υπό Γειοργίον
τον μάρτνρος.“ ό όε βαοιλενς ϋυ/ιιοθείς οφόδρα λ.έγει αυτί/' „Μ ά τους μεγίοτονς θεούς, ον
μ ή οον ψειοομαι, αλ.λ.ά πικροί ϋανάτφ οε π α ρα δ ώ σω .'
τότε κελεύει έκβληϋήνα ι αυτήν εκ τ ον παλατιού και έπι πάντων βασανίζεσϋαι αυτήν 10
νττό τεσσάρων δ η μ ίω ν κελεύει δε παραατήναι και τόν άγιον μάρτυρα τοΰ Χ ρ ιο το ΰ Γεώργιον,
βασανιζόμενη δε επί πολύ ή μακαρία Άλεξανδρία ή βαοίλ.ιοοα, ονδε μία φωνή έξήρχετο εξ
αυτής, y.ai πάλ.ιν κελεύει ό βασιλ.ευς σάρί πον ενεγϋήναι χαλκοΰν και νποβληθήναι τους fol. 121ν
μασθους αύτής έν αύτφ ' οθεν καί τούτον γενομένον τοΰ πώματος βαρντάτου οντος εύτόνως
έπιρρίπτεοθαι κατά τώ ν μαοθών αύτής έκέλ.ενσεν. ή δε μακαρία Άλεξανδρία ολιγοι/ιυγήσασα 15
gjii rfj τ oiavTj) κρίοει έμβλ.έψαοα εις τόν άγιον μάρτυρα τον Χ ρίστον Γεώργιον είπεν' „ Κύριέ
μ ο ν Γεώργιε, έπικάλ.εσαι τόν ϋεόν οον, Ϊνα μοι βοηϋήο}] τή ταλ.αιπώρφ y.ai κούφιος μικρόν
τάς όδύνας, 'ότι τ οις λ.όγοις τής διδασκαλίας οον ϋαρρήσασα έπίστευσα εις αύτόν.1" δ δε ίίγιος
μά ρτνς τοΰ Χ ρίστον Γεώ ργιος λ.έγει α ντή' Αδελφή ’Λλ.εξανδρία y.ai νύμφη Χριοτοΰ, χαίρονσα
νπόμενε ταΰτα και μετά μικρόν υφη την δόξαν τοΰ ϋεοΰ.“ τότε ό βαοιλ.ενς ίδών την ν π ο - 20
μονήν αύτής και την καρτερίαν, οτι άνδρείφ y.ai γενναίφ φρονήματι υποφέρει τάς βασάνους,
εδίοκεν την κατ' αύτής άπόφασιν. ή δε λ.αβοναα τήν άπόφασιν λ.έγει πρός τόν μάρτυρα τον
{Χ ρ ίσ το ν ) Γ εώ ργιον' „ Καλε διδάσκαλε, άρα προσδέξεταί με δ ϋεός, διότι ονκ έλαβον τό βάπ-
τισμα και τήν σφραγίδα τον Χρίστον, καθώς εχετε ύμεΤς οί Χ ριστιανοί; L δ δε Άγιος Γεώ ργιος
?.έγει αντή' / 0 τύπος τοΰ ατανροΰ, ος εοτιν κύριοςΊηοονς Χριστός, σφραγίσει σε διά τής πίοτεώς 25
οον y.ai δώσει οοι τό βάπτισμα διά τοΰ αίματος τής τοΰ ξίφους τελ.ειώοεως και προσδέξεταί
σε είς τήν μακαρίαν καί αιώνιον αύτοΰ βασιλείαν“. τότε χαράς πολλής πλησθεΐοα ή μακαρία
Άλεξανδρία άτενίσασα εις τόν ούρανόν λέγει’ „Κ ύριε Τησοΰ Χ ριστέ, δ τέλειος καί αληθινός
ϋεός, ό γνωσθείς μοι τή ταπεινή διά Γ εώ ργιον τοϋ καλ.λ,ινίκον σον μάρτνρος, πρόσ\ δεξαι κάμε fol. 122r
τή ν δούλ.ην σου έν χαρά και άγα/Μάσει είς τήν αιώνιόν οον βασιλείαν.“ και ταντα είποΰσα 30
έτελ.ειώθη υπό τον ξίφονς έν καλή δμολογία.
δ f. σν/ψύστης || 23 ΑριστοΓ-Ι (hslich χου) ergänzt mit Rücksicht auf die zahlreichen Purallelstellcn
56
ό δε βαοιλενς λ.νπηθεις σφόδρα λέγει πρός τόν άγιον μάρτυρα τον Χριατοϊ; Γ εώ ργιον'
„’Τδε (!), Γεώργιε, διά τώ ν μαγειών και την βασίλισσαν Άλ.εξανδρίαν καί Άνατό/.ιον και Γ Ιρω το-
λέυντα τους οτρατηλάτας μετά τάξεως αυτών και πολλοί'ς άλλ.ους θανάτω πικρφ παρα-
δέδωκας. λ.οιπόν δε άρτι και περί ήμάς άσχολ.εΐσαι.“ ό δε ίίγιος μάρτυς λέγει προς αύτόν’
δ „Είθε, βαοιλ.εϋ, μη μόνον τούτους, ους είπας, αλλά καί σε και πάσάν σου την σύγκλητον είς
την του Χρίστου μου και θεοϋ ένήξα λατρείαν κα'ι προσκύνηση·.* οί δε παριστάμενοι στρατιώται
λ.έγουσι τ φ βασιλεϊ' „Κύριε βααιλεϋ, τδ γένος τών Χριστιανών δυστιμιυρητόν έστι και ίχκαμ-
π το ν ’ κέλενσον δοθήναι αυτω τήν άτιόφασιν, έπε'ι ού μή παύσηται ν βρίζα) ν τους ϋεους και
πάντας (!) -θάνατον πίκραν προξενώ)'.“ και άρέοας υ λόγος τω βασιλεϊ, ευθέως εδωκεν την
10 κατ' αντον άπόψασιν λέγιον όντω ς' „ Γεώργιος 6 μύστης τώ ν Γαλιλ.αίων άΟετήσας τδ δόγμα
τον βασιλέως και τοΐς θεοϊς μή προσκννήοαι ϋελήσας, άλλα μάλλον και πολλονς πλ.ανήσας,
παραδοθήτω τή τον ξίφους τιμω ρία .“ δ δε μακάριος μάρτνς τον Χρίστου Γειόργιος λ.αβών
τήν άπόψασιν χαίρων ελ.εγεν' „'Ως έμεγαλννϋη τά εργα σον, κύριε' πάντα έν συ</>ία έποίησας.*
τότε άκούσασα ή μακαρία ΤΙυλ.νχρονία, ή μήτηρ τον άγίον Γεωργίου, οτι Ώ.αβεν τήν
15 άπόφασιν δ νιος αυτής, ενψράν j θη τω πνεύματι πάνυ και άτενίσασα εις τον ουρανόν π ροσ-
fol. 122' ηύξατο πρός ‘κ ύριον λέγουσα’ „Κύριε, δ {)εός μον, ευχαριστώ οοι νΰν και είς τονς αιώνας’
κα'ι ώσπερ προσεδέξω τήν θνσίαν τοΰ 'Αβραάμ, δτε τόν νίύν αύτοϋ προσήνεγκέν οοι εις
όλοκάρπωσιν, οντως πρόσδεξαι και Γεώργιον τόν έμόν μεν ηίλτατον υιόν, οόν δέ θεράποντα
γνήσιον εν τή βασιλεία, σου τή αίωνία κα'ι u tνονοί] είς τονς αιώνας.“ κα'ι ταΰτα εύξαμένη ή
20 μακαρία Πυλνχοονία λέγει τω ν ίφ αντής' „Τέκνον φίλτατον, μακάρια τά εργα τής πίστεώς
σον, δτι ήκολ.ονθησας τοΐς διδάγμασι τοϋ δεσπότου ημών Ίησοϋ Χρίστον, οντιος γάρ σε
προσδέξεται, ώς τοΰ "Λβελ τά δώρα, και αγαπήσει σε, ώ ς Ν ώ ε τόν εύάρεοτον αύτοϋ, κα'ι
άπολήψι] παρ' αύτοϋ τόν στέφανον τής νίκης μετά πάντων τώ ν εύαρεστησάντων αυτω άγιων,
και ίμο'ι δή, τέκνον, επενξαι' προ γάρ σον τελ.ειυνμαι εν τή δμολογ ί((. και τή πίατει Ίησοΰ
2ό Χριοτον τον άληθινον ημών θεοϋ.“
<5 δε βααιλ-ευς ίδών αύτήν φθεγγομένην και προσομιλ.οϋοαν τόν άγιον μάρτυρα τοΰ
Χριοτοϋ Γεώργιον, προοκαλεσά μένος αύτήν λέγει' „Γνναι, τ ί τό όνομά σ ο υ ;“ ή άγια λέγει'
„Πολνχρονία μεν καλούμαι, Χριστιανή δε είμί, καθάπερ και δ υιός μον Γεώργιος, ον Ιδόκεις
μεν τιμωρεΐν, στεφανοϋται. δε σήμερον παρά του δεσπότου η μ ώ ν *Τησον Χ ρ ισ το ύ .“ δ βασιλεύς
30 λέγει αυτή' „Σ υ ουν έδίδαξας αύτόν ένυβρίζειν τους μεγίστους θεούς και μή προοκυνεϊν μηδέ
θύειν α ύ τ ο ΐ ς ή δε άποκριθεΧσα λ.έγει αυτω ' „Ούκ εγώ, άλ.λ.ά ή χάρις τον Οεοϋ, ή φωτίζονσα
πάντα άνθρωπον ερχόμενον είς τον κ όσμ ον ήμεΐς γάρ, ώ βααιλεν, εξ άρχής έδιδάχθημεν
fol. 12ί>Γ {)εον ζώντα λ.ατρενειν | και μή εΐδωλ.α δαιμόνιων ακάθαρτα σέβειν.* δ βαοιλενς λέγει α υτή’
„ Πολνχρονία, παυσαμένη τής μωρολογίας τών λόγων τούτων Ονοον τοΐς ϋεοΐς, έπε'ι πικρώ ς
35 μέλλεις άποθνήσκειν κα'ι γάρ κα'ι δ άπονενοημένος νιός σου Γεώργιος ούτως άντιλ,έγων τ φ
ξίφει παρεδόθη είς θάνατον.“ ή άγια Πολ.νχρονία λ.έγει' „Βασιλεύ, ώς ήδη είπόν σοι κα'ι
πάλαν οοι λέγω, Χριστιανή είμι και δαίμοσιν ον πιστεύω οντε ειδώλοις -θύω ποτέ, άλλα τό
σώμά μου θυσίαν προσφέρο) τω θ ε φ και πατρ'ι και τ φ τούτου μονογενεΐ ν ίφ .“
τότε δ βασιλεύς όργισθε'ις σφόδρα έκέλενσεν έκταθεΐσαν αύτήν επί τοϋ εδάφους τν φ -
40 θήναι βοννενροις ώμοΐς. και μετά ταντα κελεύει πάλιν κρεμασθήναι αύτήν έν τ φ ξνλω και
13 Ps. 103, 24 Ιί 17 ί. vgl. Gen. 22 ||22 vgl. Gen. 4, 4: 6, S ίΓ. ||31 f. .loh. 1, 9
57
ξέεαϋαι αυτής τάς πλευράς' έίθ' οντίος λαμπάδας πυρός προσάπτεσθαι αυτής τά μέλη (!)
έκέλ.ενσεν. και μετά tuütu προσέταξεν υποδήματα σιδηρά πεπνρο.ιμένα βλ.ηθήναι εις τους
πόδας αυτής, τούτων δε πάντων επ' αυτή γεγονότων, η μακαρία μάρτυς τον Χ ρ ίσ το ν
Πολυγρονία δεινώς αλγονσα τω οώματι και κάμνονοα έν ταΐς βααάνοις οψοδρώς έπεκαλέ-
οατο έκ βάθους ψυχής τον ηηλ.άνθρωπον Όεον λέγονοα' „Κύριε 3Ιησοΰ Χ ρ ιο τέ, νίε τοΰ 5
-θεού τοϋ ζώντος, πρόσδεξαι έν ειρήνη την ιρυχήν μ ο ν .“ και ταϋτα είποΰσα άπέδωκεν
τ φ κνρίφ έν χαρά μεγίστη τό πνεύμα αυτής, τότε λαβόντες οί Χριστιανοί το λ,είιρανον τής
μακαρίας μάρτυρας τοϋ Χριστοΰ Πολυγρονίας λάθρα τώ ν ασεβών Έλλήνιον έθαψαν αυτό
έντίμως μετά πάσης τιμής καί δοξολογίας ευλ.ογοΰντες καί δοξά\ζοντες τόν κύριον ήμώ ν fol. 123ν
’Ιησοΰν Χριστύν. 10
δ δε άγιος μάρτυς τοΰ Χριστοΰ Γεώργιος τελείως τον αγώνα πληρώ ο ας τοΰ μαρτυρίου
καί την πορείαν έχων προς κύριον δια τής άποφασεως καί προς τόν δεσπότην Χρίστον
οπενδοίν λοιπόν uναδραμεϊν, ορών δε και τον περιεστώτα δήμον άνδρών τε καί γυναικών
άτενίοας είς τόν ουρανόν προσηύξατο πρός κύριον λέγων οϋτα>ς· „Κύριε δ 'θεός, ονρανοΰ τε
καί γής και. πόσης κτίσεως καί πνοής έξουοιαστά, πρόσδεξαι τή ωρψ ταύτη την φιονήν τής 15
δεήσεώς μου καί είσακούσας δός μοι τά αίτήματά μου τή οή άγαθότητι καί φιλανθρωπία,
ϊνα πας άνθρωπος έπικαλεσάμενος έν ανάγκη σε τον εΰσπλαγχνον πατέρα καί τόν μονογενή
οον νίόν Ίησοΰν Χριστόν, τόν σωτήρα καί κύριον ήμών, καί τό άγιον καί ζω οποιόν οον
πνενμα, όντα αντόν έν θλίψει ί) έν άρρωστία ή έν λιμω ή έν λοι/ιω ή έν φθόνφ ή έν
κινδννω θαλάσσης ή έν δνογερείαις πραγμάτων ή έν δικαστηρίω φοβερω, μνησθή δε καί 20
έμον τοΰ δούλου σου Γεωργίου καί τής άθλήοεώς μου, ρϋσαι αυτόν, δέσποτα, άπό πάσης
άνάγκης καί θλίψεως' καί μη γένηται, κύριε, κύριε, έπ' αυτόν αφορία καρπών άγαϋών μήτε
μ η ν πλ>ηγήν τήν οίανοΰν έπαγάγη ό πονηρός έπ' αντόν, άλλά σύντρηρον αντόν έν τάχει,
ν ψ ιο τε , υπό τούς πόδας αντοΰ. οιδας γάρ, δέσποτα κύριε, οτι πάντες ποίημα και εργα τώ ν
χειρώ ν σου είσιν, καί συί μόνω πρέπει ή δόξα καί τό κράτος είς τονς αιώνας. Α μ ή ν .“ 25
καί πλ.7/ο<όσαντος αυτοΰ τήν ευχήν καί είπόντος τό 'Αμήν, έγένετο πρός αυτόν φωνή έκ
το ΰ I ουρανοϋ λ.έγουσα' „Γεώργιε, δοϋλ.έ μον <5γαπητε καί πιστέ, τής φώνής σου ήκονσα καί fol. 124:*·
τή ς δεήσειός σου' δεΰρο λοιπόν, άπόλ.αβέ σου τόν στέφανον καί τήν άνάπαυσιν εις αιώνας
αιώνων, περί δέ ών με ή τή σω , δώσω χάριν τω δνόματι σον καί τ φ λεαράνφ, ϊνα πας
ίίν θ ρω π ος ο γενηθείς ή γενόμένος έν οΐα δήποτε ϋλυρει ή περιστάσει καί έπικα/.έσηταί με, 30
μ νησθή δέ καί τοΰ δνόματός σον καί τής άθλ.ήσεως, έγώ σ ώ σ ω αυτόν καί ρύσομαι άπό πάσης
ΌλΜρεως καί πειρασμού καί κινδύνου . “
τότε ό άγιος μάρτνς τον Χ ριστοΰ Γεώ ργιος άκούσας ταΰτα καί χαράς πολλ.ής πλ.ησθεις
έλ.ϋόη· έπί τόν τής τελειώαεως τόπον είπεν πρός τούς στρατιώτας' „Δέομαι υμών, έκδέξαοθέ
μ ε μικρόν, ίίπως προσεύξομαι .“ τών δέ ένδόντων αυτόν (!), άναβλ.έψας είς τόν ουρανόν ό μάρτυς 35
καί τάς χεΐρας άπλ,ώσας καί μέγα στενάξας είπεν όντω ς' „ Κύριε ό θεός μου, ό προ τών
αιώνων υπάρχων, είς ον έγώ κατέφνγον έκ τεότητός μου, ή καλή καί Αληθής τώ ν Χριστιανών
προσδοκία καί αψευδής τών δούλων σου έπ αγγελία, ό πλούσιος καί άνεξάλ.ευιτος θησαυρός,
ο καί προ τώ ν ήμετέρων αιτήσεων παρέχων τάς δωρεάς τοΐς άγαπώσίν σε έν άλη-θεία,
έπάκουοον κάμοΰ τοΰ δούλου σου, κύριε, τή ώρα ταύτη, ό δούς μοι τήν τής μαρτυρίας δμο- 40
λόγιαν καί μέχρι τέλους υπομονήν, αυτός καί νυν πρόσδεξαι έν ειρήνη τήν ιρνχήν μον καί
(5ΰσαι αυτήν έκ τώ ν αερίων y.ai τώ ν πολεμίων πνευμάτων τής πονηριάς καί μετά τών εναρεστη-
fol. 124ν οάντων σοι κατάταξον αυτήν, δέσποτα. | ουγχώρησον όέ, κύριε, καί τοΐς εϋνεαιν, οσα διεπρά-
ξαντο είς έμε καί είς τους δούλους σον τονς έπικαλ,ουμένους τό πανάγιον όνομά σου, καί
φώτιοον αυτών τόν νοΰν πρός έπίγνωοιν τής σής αλήθειας καί δικαιοσύνης, υτι πάντας ΰέλεις,
5 κύριε, σωϋήναι καί είς έπιγνωσιν άληϋείας έλΰεΐν. έξαπόστειλον βοήθειαν έξ νιρονς άγιου
σου τους επικαλούμενους (!) τό δνομά σου, κύριε’ καί δός αυτοΐς τόν φόβον σον καί τόν
πόθον τής είς τους άγιους σου άγάπης, ΐνα τήν μνήμην αυτών ποιούμενοι καί έπιτελουντες
μιμώνται καί τήν πίστιν αυτών, δπως άξιωϋώσιν μετ' αυτών καί έπουρανίου οου ζω ή ς καί
βασιλείας, υτι σοϋ έστιν ή βασιλεία καί ή δόξα τω πατρί καί τ φ vico καί τω άγίω πνεύματι
10 είς τους αιώνας. Α μ ήν.
καί μετά τήν ευχήν κλίνας τά γόνατα έξ έτεινε τόν έαυτοΰ τίμιον τράχηλον καί κρουσθείς
τ φ ζίψει υπό τοΰ στρατιώτου έτελειώθη έν κυρ ico ό άγιος τοΰ Χ ριστού μάρτνς Ι'εώ ργιος μηνί
’ΑπριΡ,ίω είκάδι τρίτγ/ ήμέρφ παρασκευή ώρα έβδόμ)]. εγώ ΪΙασικράτης δούλος γεγονώς τοΰ
άγιου μεγαλομάρτυρας Γεωργίου, όκολουϋήσας τ φ έμ φ δεσπότΐ] έπι πασι, τά υπομνήματα
1δ αύτοΰ τής άϋλήσεως βεβαίως καί ήκριβωμέ)>α)ς οννέγραψα είς δόξαν καί έπαινον τοΰ μεγάλου
θεού καί σωτήρος ήμών ^Ιησού Χριστού, φ ή δόξα καί τό κράτος νΰν καί αεί καί είς τους
αιώνας τώ ν αίώνων. >Αμήν.
III. R h e t o r i s c h e B e a r b e i t u n g e n .
8. Die Bearbeitung des Theodoros Daphnopates.
νύμων αντον ϋεών επικουρία τά τοιαΰτα τρόπαια έπιγρι'ηρας, Ονσίαις μεν πλείστων ζώ ω ν καί
δημοτε/.έσι πανηγύρεσιν άμείβεσΟαι τούτους διηγωνίζετο φιλοτιμότερον y.ui πέρα τ οΰ μέτρου
ϋεραπεύειν πειρώμενος. έπείπερ δ' ήν ήδη περί τής άμο)μήτου πίοτεως άκηκοως τών Χ ριστια
νών, βαακανίας κέντρω πληγείς και τονς 6μοτρύπους αυτοί, Μαξιμιανόν φημι και οΓ'ί φΟάοας
5 6 λόγος εδήλωσε, με.ταχαλεσά μένος έοκόπει ονν αυτοϊς, ΰπως αν ή ιιέν τώ ν Χριστιανών
εκποδών γένηται λ.ατρεία, υποκύψωσι δε πάντες αέβεσι)αι και τιμάς προσφέρειν τοΐς άψύχοις
εΐδώλοις. ήν γάρ μάλιοτα τή ιρυχοφι)όρο) τον 5Απόλλωνος απάτη προστετηκιος ο τής άπο)λείας
όντως νιος και τώ ν τιμω μένω ν ξόανων άναιοΟητότερος. επ'ι κακω γοΰν τήν ονμφωνίαν, ώς
εΐρηται, ποιησάμενοι και σκεφάμενοι άμα γράψονοιν εκ προοώπον αντον τον τής άσεβείας
10 προστάτου κατά näouv χώραν τε και επαρχίαν άρχονσί τε και σατράπαις και πάσι τοΐς έν
υπεροχή ονσιν έπιοτολάς ώδέ π ω ς περιεχούσας' . /
„ Διοκλητιανός, μέγιστος άεισέβαστος αιώνιος βασιλεύς, τοΐς κατά πάσαν χωράν τε και
επαρχίαν τής τώ ν 'PiOfiaunv άργής στρατηγοΐς τε και ηγεμόοι και τοΐς κατ' εξοχήν άπασι
fol. 185ν χαίρειν. έπειδήπερ φήμη τις περί τά ς ήμετέρας ελή ( λνϋεν άκοάς οί< μετρίω ς έπιταράττονσα
1δ τύ κράτος ήμών ώ ς άσεβεστάτης αίρέσεώς τίνος είσφΟαρείσης τώ ν λεγομένων Χριστιανών
οεβομένων μεν και διά πάσης αγόντων τιμής Ίησονν τινα λεγόμενοί', ον ετεκε Μαρία τις
Ίουδαία γυνή, τον και ύπύ Ίουδαίοίν ώς κακονργον κατακριί) έν τα και σταυρο)ϋέντα, Άπό/Μονα
δε τον μέγαν ϋεόν, Έ ρμ ήν τε και Διόνυσον, ΊΙυακλ.ήν τε και Αία, δι" ών ειρήνη τή ήμετέρα
δεδώρηται πολιτεία, βλ.ασφημουντών και μνρία ϋσα εις αντους άπηρνϋριασ/ιέιχος άποσκωπτόν-
20 των, τούτον χάριν ΰεσπίζομεν, ώστε τονς ενριοκομένονς Χριστιανούς πανταχή, ίινδρας τε
καί γυναίκας, τιμα)ρίαις νποβάλλεαϋαι πικροτάταις πρύς το άρνεΐοϋαι μεν αυτόνς τήν οϊκείαν
ϋρηακείαν, λατρεύειν δε τοΐς μεγίστοις (ϊεοϊς. και εϊ μεν πείϋοιντο, συγγνώμης τε άξιυνοΟαι
και δωρεών φιλότιμων μεταλαμβάνειν’ εί δε μή βονλοιντο τής πρεπονοης αυτοϊς άποστήναι
μανίας, μετά πολλάς βασάνους και τιμωρίας τ ω διά ξίη>ονς ϋανάτορ υπ<ΙγεσΟαι. ειδότες τοίννν,
2δ ώς, εΐτιεο τών ήμετέρων κελεύσεων κατολιγωρήσετε, τάς αυτάς έκείνοις κολάσεις υφέξετε, διά
σπουδής ϋέσι)ε πάσης εις πέρας άγαγεϊν τά προστεταγμένα.“
τών ονν τοιούτων γραμμάτων κατά πάσαν πόλ.ιν τε και χώραν προτιϋεμένων και
διωγμού φρικώδονς κατά τής Χ ρίστον ποίμνης σφοδρώς άναοριπισΐϊέντος παντοίο>ν τε βασανι
στηρίων δργύνων κατά τώ ν ευσεβών έπινοουμένων και πολλών δι' εχΰραν και μϊσος κακονργως
30 τους πιστούς ϋηρενόντων | και τοΐς παρανόμοις αργονσιν εις θάνατον προδιδόντων καί τινων
fol. 186r μ'εν οιδήρφ και πυρϊ και παντυίαις βασάνων ιδέαις μέχρι τέλους νεανικώς αντιτασσόμενων, τινών
δέ [ποι;] περί τά μέσα που τών άγώνο)ν πρύς τονς αίκισμους άπαγορενόντων και τής άμαψου
π(στεο)ς άγεννώς άπορρηγνυμένων, τηνικαντα καΟάπερ έν ζοφώδει νυκτί ό παμφαής άοτήρ
ίπέλαμψε και πυρσός διανγέστατος δ τής μακαρίας τριάδος διαπρύσιος κήρνξ Γεώργιος και
35 τώ ν τοϋ Χ ριοτοΰ παθημάτων άκριβέστατος μιμητής τής μεν άΰέον τώ ν ειδώλων άπάτης τήν
πολντάραχον έξελάσων άχλύν, τήν δέ σωτήριον πίστιν άνακηρνξων, ον λόγοις μόνον, πολλω
δε μάλλον ίδρώαι και άγωνίσμασι.
τούτω τοίννν τω Οανμασίω πατρις μεν ή Καππαδοκώ ν χώρα υπήρχε, πατήρ δε Γερόντιος
εκείνος δ περιφανής και περίβλεπτος και τή τοΰ στρατηλάτου άξια τετιμημένος καί ή μήτηρ
40 ουκ άποδέονοα τοΰ συζύγον. οντος περιονοία /-αμπρος ών και τύν τρόπον ϋεοφιλής έν τ φ
1 άννιχίων II 2 τάγματος] πράγματος: das richtige τάγματος bietet der Codex Atbous ed.' Kosmas ||
30 δείπνο
29 ff. vgl. Matth. 20,0; 22, 8 f. (Luc. 14,10 f.); 25,10 II 31 f. Matth. 10,28 || 33 ff. Matth. 10, 32
35 f. v<*l. 11 Kor. 4, 18 (Gegensatz πούσχαιηος — αΙώνιος) Ij 36 f. Ie. 40, 6; I Petr. 1, 24 .·
62
τόν λο)·ιομυν κα'ι τον μ'εν τον βαοιλ.έως ϋνμόν εις ονδεν λογισάμενος, τον δε προκειμένον
πλήθους τών κολ.αστηρίων καταφρόνησης αΰτίκα την απαοαν αντον περιουσίαν πένηοι. δια-
νείμας άθλ.ητικώς άπεδύσατο.
και προκαθημένων βασιλέων μεν δύο, τοπαρχών δε τριώ ν και πάντων τώ ν έν υπεροχή
5 μεγιστάνων, ώς είναι τονς έκεΐσε το τηνικαντα συνεδριάζοντας ίίπαντας έβδομήκοντα καί
δύο τόν αριθμόν, οΰς δ ή πάντας βασιλείς νπειληφό τες τινές νπό έβδομήκοντα όνο εφαοαν
βασιλέων τιμωρηϋήναι τόν δίκαιον’ προκαθημένων ονν τοσοντων παρανόμων και μιαιφόνων
άνδρών, στάς έν μέσω τον βήματος δ ά?.ηθής στρατιώτης τον παμβασιλ.έα>ς Χ ρίστον ενθαρσώς
κα'ι όνδρείως ονδεν νποπτήξας τώ ν φοβερών έλενθέρα τη φ<ονή Δανΐτικώς έπαρρηοιάσατο’
10 »Τ ις ή πονηρά, λ.έγων, και βέβηλος αν τη συναγωγή; τις ό τρόπος τής τοπαύτης άνοιας και
άσεβείας; όντως τόν τής βασιλείας εννομον Όρόνυν λοιμών καθέδραν εΐργάσασθε τοιαντα
κατά Χ ρ ίσ το ν μελετήσαντες' έματαιώθητε γάρ έν τοΐς διαλογιπμοΐς υμών, και έσκοτίσθη ή
ασύνετος νμ ώ ν καρδία, κα'ι ψάσκοντες είναι σοφοί έμωράνθητε. αίσχννθητε ονν οί τόν μεν
νιόν τον Όεον τον πάντων δημιουργόν και δεσπότην φρεί'οβλαβώς άθετοϋντες, δαίμονας δε
15 τονς ακαθάρτους θεοποιούμενοι και €ΐόω\λα τούτω ν πνοής έρημα και κωφά διά τιμής αγειν
fol. 188Γ αίρονμενοι. ει τι ονν έμοί πείθεσΰε, το σκότος άφέντες προσέλθετε τω θείω φ ω τΐ και τής
πλάνης άποστάντες τη όληΰεία προσδράμετε, ητις έστίν ή τον κυρίου ήμών Ίηπου Χ ρ ίστον
τον άληϋινον θεοΰ έπίγνωοις, δι' ον ζω ής μακαρίας κα'ι δόξης μή λ.ηγούσης άξιωθήσεσθε.
ή γάρ δόξα υμών αυτή σαθρά καί ματαία και χλόη παραπληοίως μαραινόμενη' ονκ ανέχομαι
20 Όεότητος νβριζομένης έφησνχάζειν ον φέρω τήν εις τόν κύριον παροινίαν όρΰν. βέλ.τιόν μοι
εϊς μέρη και. μέλη κατατμηθηναι και μνρίοις παραδοθήναι ■θανάτοις ή τοιοντων βλασφη
μιώ ν κατά τον τών όλων δεσπότου τολμωμένων άνέχεσθαι.“
τούτω ν ήδέως ίίμα και γενναίως νπαγορενθέντων τ φ μάρτυρι, άτενίσας αντω Μαγνέντιος
έ'ψη' ι,Τί σον τό όνομα; και π ώ ς έπι. τοσοντον προήχθης ϋρασύτητος, ώ σ τ ε μετά τοοαντης
25 τόλμης τφ φοβερφ τον τω βήματι σαν τον έπιόονναι;* ό άγιος Γεώ ργιος είπ εν ΙϊμοΙ τό μέν
πρώτον και τιμιώτατον όνομα Χριστιανός και Χ ρίστον δονλ.ος και τούτοο πλ.έον έγκαλλωπί-
ζομαι ή άλλος τ ω τής βασιλείας υνόματί, τό <5’ άπό γενέσεως φημισθέν Γεώ ργιος τον θεοί5
μον κάντανθα όντω ς οίκονομήσαντος' δει γάρ με τά τής Λθέου τώ ν είδώ/.ιον πλάνης ζιζάνια
πονηρά τώ ν άνθρωπίνων έκτίλαντα καρδιών τήν γονιμωτάτην έμφντενσαι γνώοιν τον τώ ν
30 απάντων | δημιονργοΰ, δς έστι πατήρ και υίός καί ίίγιον πνεύμα, τριάς 6μοούσιος, έν τριαι
fol. 1881' μ'εν προοα)ποις προσκννονμένη, μια δε δοξαζομένη 'θεότητι. οντος τοίννν ό έν τριοίν νπο-
οτάαεσι θεωρούμενος έκ μή υντων τά πάντα παραγαγών εϊκότως παρά πάντων θεός αληθής
ώμολ.όγηται και τετίμηται, δι’ ον βασιλείς βαοιλεύονσι και τύραννοι κρατονσι γης, δι1 ον καί
τόν παρόντα βίον ειλ.ικρινεΐς καί άπρόσκοποι διαπεραιούμεθα και μετά τήν έντενθεν άπαλ-
35 λαγήν έν τ φ μέλλοντι αΐώνι τήν άνόλ.εθρον και μακαρίαν λήξιν καρπούμεϋα. τά δε νμέτερα
οεβάσματα, μάλλον δε προσοχθίσματα, έμπαιγμον καί γλεύης και μνραον σκωμμάτω ν έπάξια ’
μ ν θ ο ι γάρ εϊαι καί ονδεν παρ1 αντοΐς αληθές ον δε μόνιμον, καθότι έφενρεσις τοΰ διάβολον
είοιν άπωλείας βόθρφ τους αντοΐς προσανέχοντας παραπέμποντα*
τούτω ν §ηθέντων νπό τον μάρτνρος, Μαγνέντιος μέν τοΐς λ.όγοις έμβροντηθεις και τό
40 πρόσωπον εντροπή καλνψάμενος καθήστο τή αφωνία πεπεδημένος. π ώ ς γάρ και ΐσγνσε τον
21 τοωύτω (vgl. S. Gl, 30) || 2G mit δνομα schließt die Ausgube des Kosmas
1 ϋερατιενχή (mit ausgelöschtem Schluß-i-; vgl. oben S. 61, 30; 62, 21; unten Z. 24. .Ή) II 2 χατενόειη ||
24 τόν] τό U31 röi>] το (beide Schreibungen wohl aus der Kürzung TO ) '
δέ αυτός ιιηδένα τούτων ποιούμενος λόγον άϊδίων τινών διά τών παο' y/ιων βασάνων έπι-
τεύξεσθαι δνειροπολ.εΐς, απόλαβε λοιπόν, ών τόν έρωτα τρέφεις έν τή ψυχΐ], καί ίδωμεν, που
οοι τά τής έλπίδος, μάλλον δε τά τής απάτης, περιστήσεται." y.al παραντίκα κελ.ενει τούτον
ν π > άνδρών γενναίων ίοχνρώς έκταθέντα βοννεύροις άπηνώς καταξαίνεσθαι. τοΰ δέ μάοτνρος
δ έπι 7ΐο?,ν την τιμωρίαν ταύτην ανδρικώς νπομένοντος, προσέταξε πάλιν δ βασιλεύς ξύλφ τούτον
άναρτηϋέντα κοντω κρονοϋήναι κατά τής γαοτρός πρός τό την κρνφίαν τών σ π λ ά γ χ ν ω ν
αντον σύνθεσιν ώ ς ύδωρ εις γήν έκχνθήναι. τον δέ κοντού μολύβδον δίκην άποοτραφέντος
εις τά δπίοω, ειπεν ό άγιος μ ά ρτνς * „Ευχαριστώ σοι, κύριε Ίηουν Χριστέ, ϋτι την ρομφαίαν
τοϋ νπηρέτον τον διάβολον άπέοτρειμας απ’ έμον και τό και)' ήμών φρύαγμα τοϋ τύραννον
10 καθεΐλες. “
τ ο ύ τ ο ις χρο)μένου το ΰ δίκαιον τοΐς ρήμααι, μανίας δεινοτέρας ύποτρέφει νέφος τόν ασεβή
fol. 190ν και υννξι σιδηροΐς έκέλενοεν | αντον ξαίνεοθαι και τούτον γενομένον ήλοις προοτάττει τονς
πόδας αντοΰ ξνλ,ίνο) προση/.ωθήναι βωμιο και αφειδώς άγκωνίσκοις κατατιτριόσκεοθαι. τον
δε μακαρίου μάοτνρος και τήν τοιαύτην βάοανον καρτερώς νποφέροντος, κελεύει τον βωμόν
Ιό τούτον άποκαθηλ.ωθέντα είς τήν φρουράν άπενεχθήναι και τονς αντοΰ πόδας έν τω τώ ν
κακούργων εκπιααθήναι ζύλο), νφ' ΰ άπλ,ωθήναί τε αντόν το~> έδάφει και οχοινίοις διαταθήναι
και λίθ ο ν δντα βαρντατον έπιτεθήναι τοΐς οτέρνοις, ώστε τή βιαιότατη συντριβή τήν ψνχ)}ν
άπορρήξαι. νπο πολλών τοίννν άνδρών μηχανή τινι βασταχθέντος τον λ ίθ ο ν καί τ ω τοϋ
δικαίου στήθει έπιτεθέντος, αυτός μεγάλη τή φωνή είπ ε ν „Ευχαριστώ οοι, κύριε ο θεός μον,
20 ο τι κατηξιώθην δέξασϋαι τό τοιοΰτον βάρος έν τη καρδία μον τό δφεΐλ.ον έν έμοί στηρίξαι
το άμετάθετον τής εις σε ομολογίας.“ ό μεν ονν άήττητος μάρτνς διά πάσης τής ννκτός υπό
τον λίθον έκτεταμένος εκειτο τω έκείνον δεινώς έναποί)λιβόμενος βάρει.
δ <5έ βαοιλ,ενς τη έπαύριον γνονς διά τών περί τά τοιαΰτα τεταγμένοη· ζήν αντόν Ιτι
κε?-ενει μέγιατόν τινα κατασκενασθήναι τροχόν δνσϊ στύλ.οις μετεώρως φερόμενον έν σχήματι
25 πιεστηρίου τεκτονικού, δοκόν δέ τινα μακράν έν τή γή καταντικρυ τών τούτον αψίδων νπο-
fol. ΙΟΙ1- τ εϋήναι, έν ήπερ ήλοι όζεις και άλλα τινά διάφορα ξίφη προσφνώς έμπεπαρ\μένα έτύγχανον.
άπαρτιοθέντος δε τον τοιούτον δργάνον, προσέταξεν δ ασεβέστατος βασιλεύς άχθέντα τόν άγιον
βληΰήναι έν αντω. ώς δέ κατά τόν τύπον, έν ωπερ ήν ό τροχός, αντόν ήγαγον, θεασά μένος
τέχνη σατανική κατεσκενασμένον τό τοιοΰτον δργανον, άτενίοας εις τόν ουρανόν είπε' „ Κύριε
30 Ίη σ ο ν Χ ρ ισ τέ, ο υπεράγαθος -θεός μον, ευχαριστώ σοι, οτι με τόν άνάξιον είς τόν παρόντα
κλ.ήρον έκάλεσας. αυτός ονν, δ έν μέσω δυο λ.ηστών σταυρωθείς και υπέρ τής ανθρώπων
σαηηρίας -θανάτου γενοάμενος αθάνατος υπάρχων, δός μοι τής είς σε πίστεως άκλινή τήν
ομολογίαν έν τή ώρα ταύτη και φύλαξόν μον τήν ι/>νχήν έκ τής τοΰ διαβόλων μηχανουργίας .“
ταντα τον δικαίου προσευχομένον, οι νπηρέται νεύσαιτος αντοΐς τοΰ τυράννου ώσπερ
36 άγριοι -Θήρες τοϋτον άρπάσαντες και ταΐς άψΐσι τοΰ τροχού προσαρμόσαντες χεΐρας μέν αντον
καϋηλ.ονσιν ήλοις έν ανταΐς και τους πόδας, ανχένα δέ και δσφυν καί ιγνύας πέδαις σιδηραΐς
δήπαντες και σνοφιγξ αντες ον τω μαγγάνοις τόν τροχόν ήρξαντο στρέφειν. άλ/.' ήν ίδεΐν νπο-
μονήν άνωτέραν και προθυμίαν σωματικής πάσης ανάγκης νψηλ.οτέραν τον γάρ τροχον ονν
πολλ<ο τω ροίζο) περιστρεφόμενου και τοΐς έν τή δοκφ ξίφεσι τό τοϋ μάρτνρος σώμα
έστιν άληθής δ Χριστός, δ έμός θεός, τούς αντφ πειϋαρχοϋντας έαυτφ ουνδοξάζων και
συ ζω οποιώ ν.“
ταΰτα κοινή, προς τον βασιλέα δε την αποστροφήν ποιησάμενό>ς φηαι πρός αυτόν'
^Ε πίγνω θί με, βασιλεϊ·, και τόν παρ' έμον σοι εναγγ ελιζό) μενον θεόν, τόν έκ τοϋ χαλεπού
δ μηχανήματος με ρνσάμενον, ουπερ εις απώλειαν έμήν κατεσκενασας, ώς ένόμιαας.* ϋαμβηθεις
ονν έπι τούτοις δ βαοιλενς μόλις ποτέ ναρκώσαν την γλώτταν κινήσας πρός τόν μάρτυρα
εφη' „ Τίς εΐ, ώ άνθρωπε, δ τήν μεν τών ϋεών έπιταράττων -θυσίαν, ήμΐν δε πασι ϋόρυβον
ένιείς; Β δ δε άγιος μάρτυς' „Έ γώ είμι, φησί, Γεώργιος, δ τήν εις τόν ζώντα ϋεόν ευσεβή
fol. 193Γ πίστιν κηρύττων νμΐν και έργφ τούτου τήν δύναμιν βεβαιών, ος ον μόνον \ έκ χειρός παρα-
10 νόμων, άλλα δή και ές εναντίας άπάσης προσβολής και θανάτου παντός τονς έπ’ αυτφ
πεποιϋότας ελεύθεροί.“ όκοιβέστεοον δε αυτφ άτενίζων δ βασιλεύς ελ.εγεν, ϋτι' „ Τάχα τό εΐδιολον
αυτοΰ έστιν ώς βιοθανοΰς και χλευάζει η μ ά ς* δ δε Μαγνέντιος' „Οίιχί, φησί, άλ?' όμοιος
αντφ έστι.* και δ μάρτυς' „Έ γώ είμι Γεώργιος, ελ.εγεν, δ τον Χρίστου δούλος, μή ονν
άμφιβάλλετε πρός άλ,λήλυυς περί έμον' άλλ"1 έναργώς τήν τοΰ θεού μου δύναμιν έπιγνύντες
16 πιστειιοατε άνενδοιάστίος εις αυτόν, οντος γάρ έστι μόνος -θεός αληθινός, δ τιο ρήματι τής
δννάμεως αυτοΰ φέρο)ν τά πάντα και τους νεκρούς ζω οποιώ ν
ταΰτα τοΰ αγίου μετά παρρησίας βυώντυς, VI rarόλιός τις και ΙΊρωτολ.έων οί στρατηλάται
σώον και ογριγώντα δρώντες τό»’ ήδη δόξαντα τοΐς νεκροΐς ήριθ μήοθαι έπίστενσαν εις τόν
κύριον ή μ ώ ν ’ίησονν Χριστόν πανοικϊ συνάμα και ετέροις πολ.λόίς και. άνεβόηααν όμοϋυμαδόν'
20 *Ε Ις θεός ό τών Χριστιανών θεός, λέγοντες' αληθώς οντος μόνος ϋεός και ονκ εστιν 'όμοιος
αντφ, ος έκ πάσης θλίψεως ρύεται τους ελπίζοντας έπ’ αυτόν.“ θυμω ι)εις ουν έπι τούτοις δ
βασιλεύς έκέλεναε πάντας αντονς πόρρα) τής πόλεως έν έρήμοις τόποις όπενεχθέντας άναι-
ρεϋήναι. πορευόμενοι δέ έπι τήν τελε'κοσιν ανμφώνως εκραζον απαντες' „Κ ύριε Ίησοϋ Χριστέ,
δ θεός Γεωργίου, πρόοδεξαι έν ειρήνη τάς ψνχάς ήμών καταξιών ήμΰς τοΰ κλήρου τώ ν
25 άγιων σον, τήν τής εις σε πίστεο)ς \ βραδυτάτην ομολογίαν ήμών ταντην λογισόμενος είς
fol. 19Βν δικαιοσύνην και άπολντρωσιν τών άμαρτιών ημών. “
μαϋοϋσα δε πάντα τά κατά τόν άγιον μάρτυρα καί ή βασιλις Άλεςανδρία έπίστευσε και
αυτή εις τό δνομα τοΰ κυρίου ήμών Ίησοϋ Χριστοΰ και τοϋ παλατιού έξελθουσα μετά παρ
ρησίας πρός τόν βασιλέα έβόησε λέγουσα' „Γνωστόν έστω σοι, βασιλεΰ, ώς κάγώ Χριστιανή
30 είμι και τόν υπό τοΰ Γεα>ργίου κηρυττόμενον ϋεόν σέβομαι.“ ό δε Μαγνέντιος φηαι πρός
αυτήν' „ Κα'ι τίνος ενεκεν, ώ κυρία βασίλισσα., άθανάτους ϋεους άθετήσασα είς τόν έσταυρω-
μένον πεπίστενκας;“ ή δέ είπε" „ Τοΰ κρείττονος δρεγομένη τοΰ έλάττονος κατεφρόνησα* καί
ταΰτα είποϋσα τον συλλόγου έξήλθεν έρριζωμένην τήν εις Χριατον πίστιν έν τή καρδία έχουσα.
ταύτην πολλαι τώ ν συγκλητικών γυναικών θερμώς οντω πιστενοασαν ϋεασάμεναι, έπε'ι ήσαν
35 ήδη τά κατά τόν μέγαν Γεώργιον ϋεασάμεναι, και ανται τά διά τής φήμης έγνωκνιαι έπί
στενσαν είς τόν κύριον μετά κα'ι ετέρων γυναικών πο?2ών.
ύπερζέσας ουν δ βασιλεύς τφ θυμφ διά ταΰτα κελεύει τόν άγιον μάρτυρα έν λάκκφ
ασβέστου βληθήναι προσφάτως σβεσθείσης και έπι τρεις αυτόν διαμεΐναι ημέρας, προστάξας
τόν ασβέστου λάκκον τηρείσθαι, ΐνα μή τις γένηται δόλος, φηαι. μετά δέ τάς τρεις ήμέρας
40 είπεν δ βασιλεύς' „Πορευθέντες στρατιώται έξαγαγέτωσαν τά τοϋ βιοθανοϋς \ έκείνου δστα
fol. 194Γ ____ __ __________________
5 ουπεο] viclleicbt· zu sclircibcn υ'περ? || 35 ανται] man erwartet προσέτι
κα'ι άσφαλώς ταΐηα κατακρυψάτωσαν.'1 τών ονν στρατιωτών επί τον τής άσβεστου λάκκον
άφικομένων, συνήλϋε καί πλήθος αριθμόν νπερβαΐνον το συμβάν ΰεωρήσαι. καί δη τής
άσβεστου Οαττυν ή λόγος άρϋείσης — ώ καινού και παραδόξου τερατουργήματος — ενρέϋη
ό άγιος τοΰ Χρίστου μάρτυς Γεώργιος δλως υγιής μηδε τον τυχόντα σπίλον έν τω σώματι
έ χ ω ν άγγελος γάρ κύριον συνήν αντω άβλαβή διαφυλάττων έκ τής ασβέστου, ώς δε πάντες δ
έ&εύσαντα παρ' έλτιίδα τον άγιον άσινή, έκρανγασαν λέγοντες’ „Μέγας δ ϋεός Γεωργίου και
ουκ έσ τι ϋεός έτερος πλ'ην αντον, δς πάσης ανάγκης έξαρπάζει τους έπικαλονμένους αν τόν.“
και ή βασιλις δε (!) Αλεξανδρία τοΰ γεγονότος ώ ς ήοϋετο, δρόμφ τον τόπον καταλαμβάνει
βοώσα' „Ε ις έοτι θεός μόνος, δ τών Χριστιανών, εις ον πιστεύων Γεώργιος τήν τώ ν ειδώλων
πλάνην παραδειγματίζει κα'ι έκταράσσει.“ 10
ταΰτα μαθων δ βαοιλενς έκέ.λεναε παραστήναι τόν δ,γιον καί φηοι πρός αντόν „Ε ίπε
ήμϊν, τις δ ζωοποιήσας σ ε δ άγιος Γεώ ργιος ε ίπ ε ν „ ΟΙδα και πέπεισμαι σαφώς, ώς ει
και αυϋις ύμΐν τάληϋες ειπω, ού μή πιατεύοητε' εϊς γάρ κακότεγνον ψυχήν, φησ'ιν ή θεία
γραφή, ονκ ειοε?>ενσεται σοφία' πλην ενεκεν τών τ φ θεω μου π ροοερχομένων κα'ι πισ τευόντων
άναγκαΐον είπεΐν γνώτε ον ν ίίπαντες υμείς οΐ τώ ν έμών αρτι ρημάτων έπ α κ ροώ μ εν οι, δτι 15
Χ ρίστος υ νιος τον -ϋεοΰ τοΰ ζώντος κάμε emo τής τώ ν βασάνων | νμώ ν πείρας διαφνλάττει fol. 194ν
και πάντας τονς έπικαλ.ονμένους αντόν έκ πάσης κακώσεως ρύεται παντοδύναμος ών. ιδον
είπον νμΐν.“
τούτων ονν υπό τοΰ ϋ ανμαστού Γεωργίου ρηθέντων, φαρμακός τις ίκ ε ΐ τότε παρό)ν
Αθανάσιος το'ύνομα και το τον μάρτνρος άκάταγώνιστον Ο-εασάμενος ζήλφ δαιμονίφ ληφϋε'ις 20
χαριζόμενος δήθεν το ) βασιλεΐ μεγάλη τή φωνή είπ εν "ΐνα τί, ώ ανδρες, μή σοφωτάτη τιν'ι
έπινοία τόν κατάρατον τοντον όπόλλυτε, άλλα τή αντοΰ πονηρίη. πυκτενειν οντω και ταλαι-
πωρεΐσθαι τόν τής οικουμένης δεσπότην άνέχεσϋε; εγώ τόν τοΰ βασιλέως άντίπαλ,ον Γεώ ργιον
οίκτίστφ μ ό ρ φ τής ζω ής ταύτης στερήσας τονς ό&ανάτονς έκδικήσω ΰεούς.“ ό δέ βασιλ.εύς
φηοι πρός αυτόν „ Και τις αρα σου έστιν ή επίνοια και ποια αρα τυγχάνει, ή τόν άλιτήριον 25
τοΰτον άναρπάσει τοΰ βίου;* και δ 3Αϋανάσιος’ „Κελεύσει τοΰ κράτους υμών ειπω, μέγιστε
κα'ι άήττητε βασιλ.εΰ" ποτίσω αυτόν δηλητήριον φάρμακον, δι' ονπερ έν άκαριαία καιρόν ροπή
τά τοντον έγκατα εϊς λεπτά σνγκοπέντα οικτρώς επ' δψεαι πάντων υμών όδννηρώς έξεμέαει
καί βιαίως τό ζήν άπορρήξει.11 ήσθη έπι τοΐς ειο η μ έν ο ις δ βασιλεύς καί" φίλτατε, πρός
Αθανάσιον εΊπεν, έπακολουθησάτω δή ΰαττον τά έργα τοΐς $ήμασιν, δπως τοΰτον Ιδών τόν 30
βίον πικρώς καταστρέψαντα αναψυχήν μικράν γοΰν εν ρω τής άλγηδόνος' δρας γάρ, δπως
κατατρύχει μου την ζωήν καί \ κατώδυνον άπεργάζεται ταΐς ποικίλαις περιεργίαις δ άλαζών fol. 195Γ
ουτος και πάντολμος κα'ι πικροτάτον θανάτου ε π ά ξ ιο ς Ά ϋ α ν α σ ίο υ τοίνυν ένεγκόντος τό
φάρμακον, είπεν ό βασιλ.εύς' „Έπειδήπερ καταϋυμίως έχω τό τοΰ δηλητηρίου έναργές άν-
αμφισβητήτως βεβαιωθήναι, εξαχθείς εϊς τών κακούργων τής φυλ.ακής ποτισϋήτω έκ τούτον, 35
καί τότε σαφώς εΐσόμεϋα, ει μή τις έστι πρός Γεώργιον Αϋαναοίω προσπάθεια.“ άπογευ-
σάμενος ον)1 ό κακούργος τοΰ γαλεπωτάτου δηλητηρίου παραυτικα τή γή προοαραγβεις έλε-
εινώς έσπαράττετο, άφρόν τε ονν αΐματι τον στόματος έκτινάσσων και τήν τών σπλάγχνων
οικονομίαν κατατετμημένην ό δύστηνος άπεμών όδύναις έναπεψνξεν άφορήτοις. ήγαλΜατο
λίαν έπι τω γεγονότι Διοκλητιανός και πρός τόν μάρτυρα έφησε' „Κατέλαβέ σε λοιπόν ό τής 40
35 έζεχϋεΐς || 36 προσπάϋει
άπω λεία ς σον καιρός, ϋ ϋ λ ιε ' ννν άπεΧ εγχβ ήσονταί οον αί γοητεΐαι.* ταντα ελ.εγεν ό β ω μ ο
λόχος y.ai π α μ μ ία ρ ο ς τύρα ννος ονκ είδους, οτι. πλ α τν ν οφλήοει τον γ έλω τα και την κ ω μ ω δ ία ν .
κελεύει ο ν ν 'Α θ α ν α σ ίω δον ναι τ ω δ ικ α ίω το φ άρμακον. π ά ν τω ν ονν ά τε ν ιζό ν τω ν τ ω μακαρίω.
και τ ώ ν μ εν σ ν μ π α θ ώ ς Ο ρηνο ύν τω ν α ν τ ω , τ ώ ν δε φ είσασθαι εαυτόν και τ ω το ν β α σ ιλ έω ς
5 εΐξαι Οελή μ α τ ι λιπα ρονν τω ν , u ντός μ ηδ ενός τ ο ύ τ ω ν ποιη οά μ εν ος λόγον τ ώ ν τ ο ν Α θ α ν α σ ίο υ
fol. 195ν χ ε ιρ ώ ν άφ αρπάσας τό δηλ.ητήριον και το ν το τΓ] α ντον δεξιά σφηαγίσας π ρ ό ς | τον ο ω τ ή ρ α
Χ ρ ι ο τ ό ν καί θεόν ά νεβ ό ησε* - Κ ύ ρ ι ε Ί η σ ο υ Χ ρ ιο τ έ , δ ε ιπ ώ ν π ε ρ ί τ ώ ν εις οε π ισ τε υ ό ν τω ν ,
οτι. καν θ ανάσιμόν τ ι πίθ)σιν, ον μ ή αντους βλάψΐ), δ η ξ ο ν κάντα νθ α τή ν δυναστείαν σο υ .“
και τ ο ν τ ο είποη* έξέπ ιε τ ό δ ηλη τήριον απαν, ώ σ π ε ρ τις δ ιψ ώ ν ήδύ τ ι και διειδεστατον π ύ μ α
10 έκ π ίν ει. π ά ν τ ω ν δε π ρ ο ο δ ο κ ο υ ν τω ν τά δμοια τ ω κακούργο ) πεισεσθ α ι τούτον, αντός λ α μ π ο α
τΓ] φ ω ν ή π ρ ό ς τύν τύραννον εφ ησεν' ηΕ ις μ ά τη ν κυπιας, ώ βασιλεύ, εική καθ' ή μ ώ ν χα λε-
π α ίν ω ν κα ί ποικίλ.ονς ήμ ΐν θανάτους έ π ιν ο ώ ν ' π λήν γ ν ώ θ ι, ώς ο ντε δηλητήρια φ ά ρμ α κ α
ο ν τε π ν ρ ή π ρ η ο τή ρ ες , ον κ α τα πελτα ι, ον τ ρ ο χ ο ί, ονκ άρθρέμβολ.α, ονκ άγριοι Θήρες, ονκ
αλλη τις δ ριμ εΐα και ά νν π όοτα το ς βάοανος άποοτήα αί μ ε δννήοεται τ ή ς είς τόν δ εοπ ότην μ ο ν
1δ Χ ρ ιο τό ν π ί ο τ ε ω ς τ α ν τ α το ν θαυ μ ασιού ψήοαντος Γ ε ώ ρ γ ιο ν , π ολλο ί τ ώ ν τε π α ρ ό ν τω ν άοινή
το ν το ν έκ τ ή ς τ ο ν δηλη τηρίου ένεργείας διαμείναντα ϋεασάμενοι, ετι δε και μ ετά π α ρ ρ η σ ία ς
δ η μ η γ ο ρ ο ν ν τα ήραν φ ω ν ή ν ονν Ά θ α ν α σ ίω τ ω φ α ρ μ α κ ω λ,έγοντες* „Μ έ γ α ς ό τ ώ ν Χ ρ ισ τ ια ν ώ ν
{ϊεός, εις ον από τή ς δενρο π ιο τεύ ο μ εν τή ν π α τρ ο π α ρ ά δ ο το ν τελΜ ω ς ήμών ά πα ρνού μ ενοι
π λ Λ ν η ν * τ ο ύ τ ω ν τ ώ ν λό γω ν άκονσας 6 βαοιλενς και θ ν μ ώ β α ρ ν τ έ ρ ω διακα νιϊεϊς τή ν ψ ν χ ή ν
20 εκείνους μ εν έ ξ ω τή ς πυλ,εως άναιρεθήναι κελεύει, πρός δε τό ν ά ή ττη το ν Γεα>ργιον ε ίπ ε ν *
fol. 196Γ * Ε γ ώ σον τα σοφίσματα και τά ς μαγγανείας άπελ>έγξας διαλνσω\, κατάρατε και τή ς τώ ν
θ ε ώ ν ενμενείας άλ.λότριε.“
και προοτάττει κρηπίδας γενέσθαι σιδηράς ήλ.ους έχονσας οξείς και πνρακτω&είοας
ταντας, ώστε σπινθήρας έκπεμπειν, λ>αβίσι τοΐς τον δικαίου ποσιν έμβληθήναι και τ νπτόιιενον
25 εηι π?Μστον έλ.αύνεσϋαι και όντως αυθις άχρι τον δεσμωτηρίον τοντον επανακάμψαντα
τηρεΐσΟαι άσφαλώς έν αντω.
ό δε κ α ρ τ ε ρ ικ ό τ α τ ο ς τ ο ν Χ ρ ίσ τ ο υ μ ά ρ τυ ς Γ ε ώ ρ γ ιο ς τήν χαλ.επήν τα ν τη ν τ ιμ ω ρ ία ν π ρ ο -
ϋ ύ μ ω ς δεξάμένος Εσωϋει* μ εν τ ω ϋ ε ίω ζ ή λ φ τή ν ιρυχήν έπ νρπολεΊτο καί άνεφλ.έγετο, έ ξ ω θ ε ν
δε τ φ α ιο ϋ ψ φ τιν ο ϊ τύ σ ώ μ α κατακαιύμενος, υπό τε τώ ν έναγών εκ είνω ν καί βεβήλθ)ν
30 ά ν δ ρ ώ ν §οπάλοις μ α ν ιω δ ώ ς ώαττερ τ ι τ ώ ν άι/ιύχων τ υ π τό μ ε ν ο ς και β α δίζει ν άδννα τώ ν ή ρεμ α
π ω ς έπέ.λεγεν έ α ν τ φ ’ „Τ ρ έχ ε , Γ είδ ρ γ ιε , επ ί τον κατειληφ ότα αε κ λ ή ρον. “ καί μ ετά δ α κ ρ ύ ω ν
• π ρ ο σ ευ χ ό μ εν ο ς ελεγε' „ Κ ύ ρ ιε , κ ύ ρ ιε δ ϋ εό ς μ ο ν , ό ο ω τ ή ρ τ ώ ν θλιβ ομ ένω ν, ή καταφυγή τ ώ ν
όιοίκ ομ έν ω ν, ή υ π ομ ονή τ ώ ν διά τ ο Άγιόν σου ΰνουα π α ο χόντω ν, 6 τή ς μ εν ι/>νχτ}ς μ ο υ τή ν
π ρ ο θ υ μ ία ν , τοΰ δε σ ώ μ α τό ς μου τ ή ν άσΰένειαν έπιστάμενος, μή έγκα ταλίπης μ ε τόν σον
3ό δουλον, μ η δ ε άπελεγχϋείη τό τ ή ς έμ ής φ ύ σ εω ς άδρανες επ ί τ ώ ν άσεβώ ν τ ο ύ τ ω ν δέομαι σον,
μ ήποτε ε ιπ ω σ ιν ο ί δυσσεβεις ο υ το ι καί Ι ίϋ ε ο ι' , Ι Ι ο ΰ εοτιν ύ θεός Γ ε ω ρ γ ί ο υ ; 1 μ ή π ο τ ε εΤπι)
fol. 196ν υ ε χ θ ρ ό ς ε π ' έ μ ο ί ’ ?Ισχνσα πρός αυτόν/ * ταϋτα | π ρ ο σ εν χ ο μ έ ν ο ν αυτόν, ήνέχθη φωνή εξ
ου ρα νώ ν λέγουσα · „Θ ά ρ σει, Γ ε ώ ρ γ ι ε ’ έ γ ώ γά ρ ειμ ι μ ετά σοΰ.“ τα ύ τη ς τή ς φ ω ν ή ς άκούσας
καί δ υ ν α μ ω ϋ ε ις δ α οίδιμ ος μ ικ ρ ά φ ροντίπας τ ώ ν π ε π υ ρ α κ τω μ έ ν ω ν κρηπίδα)ν καί τ ώ ν δ ξ ν -
40 τά τω ν ηλων, οις το υ ς π ό δ α ς έμ π επ α ρμ έν ος ήλαύνετο, πάσαν τήν δδυνηράν εκείνην δδόν
διήννοεν α χ ρ ι τή ς φυλακής.
29 κατακαιόμενυν
καί βληθείς έν αυτή πά?.ιν τη εξής προ τον βήματος εστη, y.ai φηαι πρός αντον ό βασι
λεύς' „Μέχρι τίνος θ ραοννόμενος ταΐς βασάνοις έγ καρτερείς; u πρός ον ό άγιος άπεκρίνατο'
„Έγό) μεν τάς παρά τον θεοϋ μου δεχόμενος αντιλήψεις πάσας τάς βασάνονς υμών άνδρικώς
υφιστάμενος εστηκα μαρτύρων τί} δυνάμει τον μόνον ϋεοϋ και τή είς αντον έλπίδι καθοπλι-
σάμένος βέλη νηπίυ)ν τάς nuo' υμών προσφευομένας μοι τιμωρίας λογίζομαι' υμείς δε πεπη- 5
ρωμένοι τω όντι τους τής ’ψνχής οφθαλμούς ποίαν έλπίδα κέκτησθε κωφοϊς είδώλοις και
άνοήτοις }.ατρεύοντες και ξοάνων άψυχων παίγνιον καθιστάμενοι; αίσχννΟητε ονν θεούς
δνομάζοντες τονς εν άσελγείαις και φόνοις πρός βραχύ μεν Ιν τιϊ) κόσμφ τοντφ β nßκοκότας,
νυν δε κολαζομένους εν τ<ϋ άσβέστφ πνρί, δπερ μένει και ττάντας τονς αεβομένονς αυτούς.L
έκπληκτοι δε γεγονότες έπι τοΐς. τοΰ μακαρίου μάρτνρος λύγοις κελεΰουσι βοννενροις αντον 10
παρανύμως ονγκόπτεσθαι* ό δε των δημίων τοΐς σι\δηροΐς ι'ίννςι σπαραττόντων τάς σάρκας fol. 197Γ
φαιδρός καί γεγαννμένος ήν ώς ιίλλον τινυς τήν βάσανον νπομένοντος.
Μαγνεντιος δε φιλανθρωπίας ioyov έπιδειζάμενος κατενεγθήναι τον ςνλον τον ίίγιον
έξητήσατο. ον γενομένον υπολαβών φηαι πρός αυτόν' „ E l βούλει κατά τάς σάς παραινέσεις
προσελΟεΐν ήμας τφ θεφ σου και πιστενσαι είς αυτόν, δεΐξον ήμΐν σημεΐόν τι παρ' αντοΰ 15
ενα τών έν τή κατέναντι ήμών σορφ κειμένων νεκρών άναστήναι ποιήοας.“ ό άγιος Γεώργιος
είπε' „ Τφ μεν θεφ μου ράδιό ν έστι και ενχερες τφ έκ τον μή οντος είς τό είναι παρ-
αγαγυντι και νεκρ'ον άναστήσαι' άλλ' υμείς νπό βαθεΐ σκότφ τής άοεβείας κείμενοι και τή τον
δυαμένους άπάτΐ) βεβακχευμένοι και τούτον γενομένον άπιστοι διαμενεΐτε και άϋεοι" πλήν
αλλά διά τό πειμεστός πλήθος θαρρών τή τοΰ ϋεοϋ φιλανθρωπία έπιβοώμαι τοΰτον επ' δψεσι 20
πάντ ο)ν υμών τό σημεϊον έργάοααθαι.* και ταντα είπών γόνυ κλίνας μακράν εν γην αετά
δακρύων όπέτεινεν. άναατάς δε και χεΐρας πρός ουρανόν διάρας οταυροειδώς έκ βάθους
καρδίας έφθέγξατο' „Χ ρίστε βασιλεύ, ό διά τήν τών άνθρώπων σωτηρίαν ξνλω προσπαγείς
και τόν έπονείδιστον θάνατον νποστάς, ό πάντας ανθρώπους θέλων σωθήναι και εις έττίγνωαιν
άληθείας ελθεϊν, ό διά τών άγιων σον άποοτύλων μεγάλ,α οημεΐα καί τέρατα έργαοάμενος 25
πρός επιστροφήν τών πεπλανη/ιένων εθνών, αυτός και νΰν Ιπάκουσον τής προσενχής του
σου δούλου και άνάοτησον έκ τής οοροΰ ταύτης \ ενα τών κειμένίον νεκρών είς δόξαν τοΰ fol. Ι97ν
προσκυνητον σον όνόματος καί τοΰ σννανάρχου σου πατρός y.ai τοΰ άγιου πνεύματος.“ ταΰτα
τοΰ άγιον προαευξαμένον, σεισμός ον μικρός γέγονε και τοΰ τής σοροΰ καλύμματος χαμαί
πεσόντος άνέθορέ τις, α) τον θαύματος, τών πάλαι σεοηπότων καί διεφθορότων νεκρών, και 30
τοΰ πλήθους όρώντος παντός, προαδραμών τών τοΰ μάρτνρος ποδών έπελάβετο λ,έγων 9Δέομαι
σου, δοΰλε τοΰ θεοΰ τοΰ νψίστου, δός μοι τήν έν Χ ρ ισ τώ σφραγίδα.1
' άποκριθείς δε δ άγιος
είπεν α ντφ ' „ Ε ί πιστεύεις είς τόν ζωοποίησαν τά σε θεόν, σωθήση.“ δ δέ' „Πιστεύω, φησίν,
εις Χρίστον τόν μέγαν θεόν, τόν άρτι με τη σι} προσευχή τών νεκρών έζεγείραντα. “ ταΰτα
τόν τε βασιλέα καί τονς σνμπαρόντας θεασαμένους θάμβος είσήει καί εκστασις, καί τήν 35
ταχίστην όνομά τε καί τύχην καί χρόνον, καθ' δν τόν βίον έτέλ.εσε, λέγειν έκέλενον. δ δέ’
„"Ονομα μέν, είπεν, έμοί Τωβήδ, ίερενς δε τώ ν νεκρών ζοάνων υπάρχων καί-προ τής Χρίστον
παρουσίας άποβιονς τοΐς τής κολάσεως δ δείλαιος παρεπέμφθην τόποις μετά τών ομοίως
εμοί τή πλάνη δεδουλωμένων.“ ό δε άγιος Γεώ ργιος' „Σ ο ι λέγω, φησί, τφ παραδόξως
πρός ζωήν έκ θανάτου παλινδρομήσαντι, πορευθείς εν τινι τών ποταμών τούτων κατάδνσον 40
ααντον έν τοΐς νδασι τρίς, καί έν όνόματι τον πατρός καί τον νΐον και τοΰ άγιον πνεύματος
έστω σοι τοντο είς βάπτιομα κατά την σήν αΐτησιν, και καΟαρϋείς τω ϋείω λοντρω ά πιϋι |
fol. 198Γ χαίρων έν τω παραδείσιο τρόπον, ον όιδεν δ κύριος.“ πλήθος ονν άριϋμον κρεϊττον εκ τε
τον σννεληλνϋότος λαοΰ και τής στρατιοηικής τάξεως έπίστενοαν εις τον κύριον ήμών Ίη σονν
5 Χ ρίστον όπαύστως τοντον δοξάζοντες.
ό δε ιταμός και άλάστωρ Διοκλητιανός Ιδόίν τά γενόμενα και μανίας άκαϋέκτον πλησϋείς’
ΛΜ ά τονς ϋεονς, έξεβόησεν, ώ παρόντες, μάγος ών δ Γεώργιος πνεύμα πονηρόν έν άνθρωπον
σχήμαη παρεατήσατο πρός έξαπάτην και φενακισμόν τών ενηΰεστέρα>ν.“ έμβλ.έψας δε αΰτα)
και τοΐς περι αντον ο άοίδιμος' „Φευ τής παραπληξίας, εφη, και τής άνοιας’ τοσαύτην πείραν
10 λαβόντες τής τον ϋεον μον δννάμεως, ώ θεομάχοι και δνσσεβεΐς, ετι τολμάτε βλασφημεΐν
κατ' αντον και λόγονς άπηχεΐς προφέρειν τον στόματος, μή δή ουν άπατάοθε. ονδε τήν
Χ ρίστου μόνην έπίκλησιν οΐοί τέ ειοι φέρειν οί οτνγητοί δαίμονες’ ονδεμία γάρ κοινωνία
φ ω τί πρός σκότος, π ώ ς ονν οΐεσθε φάσμα πονηρόν είναι τό άληϋώς έξαίσιον έργον και τή ς
τον ϋεον μεγαλειότητος ά ξιον;“ ό δε βαοιλενς κ/.οιω βαρυτάτω περιανχενισΟέντα τόν δίκαιον
16 άσφαλώς καϋειρχϋήναι προστάξας, δρομαίος αυτός είσέδν είς τό παλάτιον αισχύνης τό π ρ ό -
σωπον άναπεπλησμένος.
τον δε μάρτνρος έν τω δεσμώτη ρίω φνλαττομένον, διεφημίοθη κατά πάσαν τήν πόλιν
και τήν περίχωρον τό είς τόν νεκρόν ξενοπρεπές ϋανματούργημα’ και ήν ιδεΐν άνδρών τε
fol. 198ν κα\ γυναικών δήμους εικόνα πελάγονς \ άτεχνώς άποοφζοντας κατά πάοαν τήν νύκτα τη
20 φνλακή προσβάλλοντας φιλ.οτίμονς τε δωρεάς παρέχοντας τοΐς φνλάττονοι και πρός τόν ϋεΐον
Γεώργιον είσιόντας και τήν ενσεβή πίοτιν παρ’ αντον μνσταγωγυνμένονς. ο ΐ και τονς νόσοις
χαλεπαΐς κάμνοντας χωλούς τε και άναπήρονς και πνεύμαοιν άκαϋάρτοις τνραννονμένονς
προσάγοντες, τών σννεχονσών μαστίγων έλενϋέρονς άπολαμβάνοντες νπέστρεφον μετ' ευφρο
σύνης άμνϋήτον πρός τάς ιδίας οικίας, ενχαριατηηίονς υμνονς άναπέμποντες τω Χ ρ ισ τώ και
25 πιστενοντες είλικρινώς πρός αυτόν.
Γλυκερίον δέ τίνος άγροίκον άροτριώντος, ό ετερος τών βοών αφνω συμπεσών έναπέ ψνξε.
φοιτήσας ονν και οντος πρός τόν άγιον και τών αίιτον ποδών διαπύρφ πίστει προκνλινδον-
μενος’ „ Κύριέ μον, φησίν, ενχρηοτον εΊχον βουν, δνπερ τω ονννόμω αντον σνζενγννς και
τήν γην εργαζόμενος διετρεφόμην δ δυστυχής" ννν δέ πρός τ φ άρότρω πεσών έξέψνξεν.
30 ενξαι τοίννν τω ϋεω σον, δέομαι’ οϊδα γάρ, δτι τής σής αίτήσεο>ς είσακονσεται ώ ς έν ίίπασι
και άναστήσει αυτόν.“ <5 <5έ ίίγ.ιος Γ εώ ργιος* „JEI πιστεύεις, είπεν, είς τόν ϋεόν μον, άνα-
στήσεται ό βονς σου.“ ό δε Γλνκέριος’ „Πιστεύω, φηοί, κύριέ μον, δτι ονκ εστι ϋεός ετερος
πλ-ήν τον ϋεον σον.* λέγει αντώ ό μ ά ρτνς’ s*’Α πελϋε λοιπόν και ενρήοεις ζώντα τόν ßovv.u
fol. 199Γ ό δε τάχει τόν τόπον καταλαβών \ και ζώντα κατά τόν λόγον τον μάρτνρος αντον ενρηκώς
35 νπέοτρεψε κράζων μεγαλοφώνως’ „Μέγας ό ϋεός τών Χριστιανών.“ παραχρήμα o h ’ σνλ-
λαβόντες αντον οι στρατιώται άνήγαγον περι αντον διά τών αρχόντων τω βασιλεΐ. ό δε λίαν
ταραχϋεις έπί τούτφ έκέλενοεν αντον μεληδόν κατακοπήναι’ δς τελειούμένος έν τή τον Χ ρίστον
ομολογία έβόησεν λίγω ν' , Ό ϋεός ό όλ.η&ινός, ό τά πάντα ποιήσας, μή άποδοκιμάσης με
τό άχρηστον σκεύος’ προσέδραμον γάρ σοι διά τον δονλον σον Γεώργιον και είς το άγιον
-10 δνομά οον πεπίοτενκα. λογισΰείη ουν μοι, δέσποτα, κύριε, τό αιμά μον είς βάπτιομα και
12 f. II Kor. 6,14
/
71
άφεσιν τών άμαρτιών μ ο ν ' καρδιογνώστης γάρ εΐ, ϋεός, καί προαιρέσεως εξεταστής.κ ταντα
ονν δάκρνοι πικροτάτοις καί στεναγμοϊς ενχομένω αντ<ο φωνή έξ ουρανόϋεν ήλϋε λέγονσα'
„ Δεύρο, Γλνκέριε, πρός με χαίροιν’ εύχρηστος γάρ εΐ και τίμιος παρ' έμοί.* καί όντως
έτ ελειώϋη.
έπε'ι δε τα7ς τοΰ άγιον διδαγαΐς καί ϋεοσημείαις τά τών πιοτών ηϋξανε πλήθη καί προς 5
έπίδοοιν έχώρει μεγίοτην, ονκ άνεκτύν ήγησάμενος τοντο Διοκλητιανός — και γάρ άνηνέχβη
καί περί τούτον αντφ — κελεύει κράββατον χαΡ.κονν έκπνρωθήναι. αφοδρώς άχθέντα τε τον
δίκαιον καί δνοιν άλνσεσι χειρ ας πεδηϋέντα και πύδας « ' αυτοί έκταϋήναι. οί δε ώμοι και
όπάνϋρωποι δορυφόροι ίσα καί λέονοιν άρπάσαντες τοΰτον τφ πεπνρακτωμένφ προ\αεφαπλ.οΰσι fol. 199ν
κραββάτφ. καί τυντον γενομένου προαεπιτάττει Δαδιανός ϋιΊον έπιρραίνοντας καί ρητίνην 10
σφοδρότερον τήν νπεστρωμένην έρεθίζειν πνρκαϊάν. τής ψλογός τοίννν τάς τον άγιον σάρκας
έκδαπανώσης, έλ.εεινώς αντός τήν -ψυχήν πρός τόν εν ονρανοις αΐρων δεσπότην τήν παρ’ εκείνον
σνμμαχίαν έζήτει. ό ιό καί κατά τό πλήθος τώ ν έν τη καρδία αντον οδυνών αί τον ϋεοϋ
παρακλήσεις τήν τοντον ιρνχήν ενφραναν ϋεία γάρ τις αύτφ έπιφοιτήαααα δυναμις τό ,ιιεν
λ.άβρον έκεΐνο καϊ άκάματον πυρ είς δρόσον μετέβαλε, τάς αλώσεις δε διαρρήξασα υγιή τόν 15
άϋλ.ητήν άπειργάσατο. πάντων ονν ϋαμβουμίνων επί τ φ γεγονότι, Μαξιμιανός πρός τους
οννεδρονς αντον εψη' „ JSIu την αμαχον τώ ν ϋεων όνναμιν, γοητείαις τισίν, ώς ε'/ωγε νΰν
δρω, ό αλιτήριος ουτος χρησάμενος τήν τοΰ πνρός κατάφλεξιν διαπέφενγεν.* έκεϊσε τοίννν
Μαξιμιανός παρών καί ταντα βλ,έπων διεπρίετο τ ca ϋ ν μ φ καί ψ η σι' „Κελ.ενοει ονν τον
κράτονς υμών μόλυβδος πνρί σνντακεΐς χεϋήτω διά τον στόματος κατά τώ ν εγκάτων αντον 20
καί ί'δα)μεν, εί τής ένδον φλ.ογός περιγένηται καϋάπερ τής εξωϋεν.* νπυστάντος ονν τοΰ
γενναίον καί ταντην τήν βάσανον καί βλάβης έκτος διαμείναντος, εβρνχον οί παράνομοι κατ'
αύ τον τονς όδυντας, πολλφ δε πλέον ά δνσσεβής Μαξιμιανός ώ ς τί}ς αντον μηχανής άσθε-
νοΰς και /talxatrx?· όποφανϋείοης. fol. 2 0 0 r
Διοκλητιανός δε κελεύει τόν άγιον είς τήν φρονράν άπαγαγόντας λίθον μέγιστον τ φ 25
τραχήλ.φ αυτόν προσδήααι καί τή τον δεσμαηηρίον δοκφ κατά κεφαλής έξαρτήσαι καί δριμν-
τά τφ καπνιό διά πάσης ημέρας έασαι καπνίζεσϋαι. έγκαρτεροΰντα τοίννν καί τή τοιαύτη ·
βασάνφ τόν μάρτνρα καί μηδέν αγετνες ή μικρόψνχον άποδεδειγμένον τής εσπέρας κατα-
λαβονσης οί οτρατιώται καταβιβάσαντες τή Ενδότερα σνγκλείονσι φνλ.ακή.
τή δε εξής πάλιν οί ακαιοί καί ϋεοστνγεϊς βασιλείς έπι τό αυτό αννελϋόντες αΖϋίς τε 30
πονηρά κατά τον μηδέν ήδικηκότος, ώ ϋεία δίκη, ονλλογισάμενοι γαλκονργημά τι μέγιστον
ένσκενασϋήναι προστάττονσιν ήλους τε δξεΐς καί άλλα ξίφη πολ.νειδή ένδον έμπ,αρήναι τοντον,
ώστε μή τάς σάρκας μόνον, άλλα καί τήν τώ ν δοτών ατεγανωτέραν φνοιν τέλ.εον ταϊς εκείνων
αίχμαΐς συγκοπήναι. ημερών τοίννν τριών διαγενομένων καί τοΰ οργάνου ήδη άπαρτισθέντος
δνσί τε στνλοις δμοίως τω τροχφ μετεωριοϋέντος, άγϋήναι τόν τον Χ ρίστον κελεύονσιν 35
αθλητήν, τοΰ δε παραστάντος, εφη πρός αντον δ Διοκλητιανός' „Οίιχί καί έν προοιμίοις
φΟάαας εΐρηκά σοι, ώς τή θρησκεία ταύτη προσκείμενος κολαστηρίων πειραϋήση χαλεπωτάτων
καί πόνους άρρητους νπομενεϊς; ιδού τοίννν καί αυϋις μετά τοσαντας | αίκίας, άς άνοήτως fol. 2 0 0 ν
νπέστης, πανάθλιε, τά αυτά σοι διαμαρτ ύρομαι, ώς, εί μή τή προκατασχούσΐ] σε άσεβεία
χαίρειν είπών καν γονν άηό τής δεύρο τοϊς άϋανάτοις προοπέοΐ]ς ϋεοΐς, άλλά ταΐς π ερι- 40
εργίαις σου πεποιϋό)ς τη τοιαντη ματαιότητι βυνληϋής έπιμεΐναι, μείζονς τών πρύμην και
αύοτηροτέρας νποστήση βασάνονς. άπόϋυν τυίνυν, άπόϋου την πεπλανημένην οον δόξαν, ει γέ
μ οι τίΓ.ίί) )j προ τοϋ βαιίως τής έπαράτον ταυ της άπορραγήναι ζο)ής.α ταΰτα λέγω ν μ ο ρ μ ο -
λυκείοις έδόκει καταπλήττειν τον άριστέα, ος ευθύς μετά τής αυτω προσηκονσης παρρησίας
5 άνακραγιόν „Αυτός εΐ πεπλανημένος, εφη, συν τοΐς όμόφροσί οον, μιαρέ και ανόσιε, ό τήν
τοΰ άφϋάρτον Οεοϋ δόξαν τοΐς ιρνχοφϋύοοις προοαναχϋείς δαίμοσι και διά τών άψυχων
οον βδελργμάτα)ν τούτοις οπενδόμένος, εγώ δε τήν έπίγνωσιν έχω τής όλ.ηΟείας τήν τε τών
δρωμένων και νοουμέναη> μεγαλουργίαν ϋανμάζων και τήν αννεκτικήν και νπεράπειρον
τοϋ ϋεοΰ μον δύναμιν έκπληττό μένος αινέσεως ϋυσίαν αύτ(ϊ) προσφέρω διαπαντός, έτι ονν
10 δοκιμααίαις κέχρησαι πολντρύτιοις και άπειλαϊς άπαγαγεΐν με τής ενσεβείας οΐόμενος; μή
μέλλε τοίννν, κακή κεφαλή, άλλα κατά την προσοϋοάν σοι μανιώδη άπήνειαν κόλ.αζε τήν
ταχίστην και πάσαις τιμωρίαις περίβαλλε' και οφη πάλιν τήν τον Χ ρίστον πανσί) ενεστάτην ίσχύν έν
fol. 2 0 1 Γ έμοί διαλάμπονσαν και τήν άΟεότητα j καταισχννονααν τήν έπι τί) ση ψνχή άϋλίως κωμάοασαν.“
ό δε τύραννος ϋνμον περίπλεχος γεγονώς και πυρ το τοϋ λόγου πνεύσας κελεύει τούτον
15 έμβληϋήναι τφ χαλκού ργ ήματ ι κάκεΐνο δίκην τροχόν περιοτρέφεοΟαι. έπι πολύ δε τούτον
γενομένον και τοϋ μαρτνρικοΰ σώματος τοΐς ένδον ηλ.οις και ξίφεσι τιτρο)σκομένον και τεμνο-
μένον, Διοκλητιανος οιηϋεις τέλεον έκεΐνο <5ιαλελναΰαι' „Έξαγαγόντες, φησί, τά βδελ.υκτά τοϋ
δ νατήν ον οστά κατα τ ας πλ.ατείας διασκορπίσατε, ώς αν οί ταΰτα όρώντες τών μεγίστων μή
καταφρονώοι ϋεώ ν.1 τών δε στρατιοηών κοντοΐς τιόιν έπιτηδείοις τό πολύαΰλον σώμα τον
20 χαλκονργήματος έκβαλ,όντων, ήν ιδεΐν τραγωδίαν φρικωδεστάτην και αυτήν τήν τών άιρνχων
φνοιν τήν ατεγκτόν τε και άπαϋή ίκανήν κινήσαι πρός δάκρυα, έπι τοοοϋτον γάρ τό ίερόν
έκεΐνο σώμα τοΰ μάρτυρος ώρατο καταξανϋέν, ώ ς μηδέ μικρόν τινα τύπον άνϋρωπίνου
σώματος άποσφζειν, άλ?.' ή μόνον σάρκας βλέπεσϋαι διεσπασμένας τί} τών αιμάτων πλημμύρα
κατακλυζονοας τό έδαφος, τώ ν συνειλεγμένων ονν άνδρών έκπεπληγμένων έπι τφ γεγονότι,
2δ προσέταξεν δ ϋεομισής τύραννος έν λεκάνη τάς τ οιαύτας βληϋείσας σάρκας τφ δεσμωτήριο)
παραπεμφϋήναι, ώς αν παντάπασι τής έν αύταΐς νπολειφΟείσης ζωτικής ένεργείας έρημωϋεΐεν.
fol. 2 0 1 ν και νεκρφ | γάρ παρά βραχύ γεγονότι έπεμαίνετο τφ δικαίφ και τής ώμότητος κόρον ό δυσ-
σεβής ονκ έλάμβανεν.
άπενεχϋέντος τοίννν έν τή φυλακή τοϋ άγιου και όσον ούπω καραδοκοΰντος τήν τελευτήν,
30 ίίφνω περί τρίτην ώραν φυλακής τής νυκτός ό τοΐς έπικαλονμένοις αντον έγγύς ών έν
άστρατττονση μορφή αντφ έπιατάς' „Θάρσει, Γεώργιε, έφη, ό διάπυρος έμοΰ έραστής και
αριστος στρατιώτης, άναρρο>σί)ήτω σον τό σώμα, κραταιωϋήτω ή καρδία, και τής όρϋής
πίστεως άντεχόμενος δόξασόν με και ανϋις έν τοΐς σοΐς μέλεσιν. ούπω σοι ό τής άναλνσεως
έπέστη καιρός' δει γάρ σε τοΐς βασιλεϋσι τής γής και έτι άνταγωνίσασϋαι, αχρις ον και τήν
3δ τούτων καταβάλης άαέβειαν και πολλά μοι άνδρών και γυναικών πλήθη προσάξης. diV ούτω ς
' παραλήψομαί σε πρός έμαντόν και τοΐς πόνοις σον γεωργηϋέντα καρπόν σοι παρέξω άφϋαρσίας
τε στολήν άμφιάσω και τφ τής βασιλείας στεφάνο) κατακοσμήσο).* τή ονν τοιαντη τοϋ οωτήρος
παραδόξφ έπιφοιτήσει απο τής χα/.επωτάτης έκείνης συντριβής εις άΰρόαν άποκαταστάς ευεξίαν
και χαρμονής νπερβαλ.λούσης πλ.ησθεις έπι τοΐς νπαρ και. φανερώς οΰτω δηΰεΐσιν αυτφ προσ-
40 έπεσε τοΐς αχράντοις αυτοΰ ποσιν υπέρ τής τοσαντης κηδεμονίας αντφ άνΰομυλογούμένος,
ό δε κύριος τη έαντον δεξιά τον άϋλητήν εύλ-ογήσας καί' „’Λνδρίζον κατά τών άΰέθ)ν“ |
9 Hebr. 13,15
73
πρός αντόν είοηκώς έξ οφθαλμών αύτοΰ γέγονε. διήγεν ovr έν τή φρουρά χαίρων ό μάρτνς fol. 202Γ
και άγαλλόμενος Im τη τοϋ Χριατοϋ -i)eia επισκοπή.
γνυί’ς δί: διά τών συνήθων δ βασιλεύς ζην αντόν ετι και θάμβονς Αναπληοθ είς' ’Ώ της
συμφοράς, έβόα, α> τής Αμηχανίας' ποίας τιμωρίας ιδέα ίζενρεΰησα έκοπάσειε τοϋ ζην τόν
δνσθάνατον ; ούδεμία γαρ ανάπανοίς μον, λυμαινομένον y.al διαφΟείροντός μου την ζιυήν τοΰ δ
δημίου εκείνον, άγβήτω ονν ό Αλ.ιτήριος.“ ήγετο o h ’ ό αοίδιμος ον τήν χροιάν μεταβαλών,
ού την τον λ.ογισμον ταραχήν νποφαίνων τοΤς όφϋαλμοϊς, ξενοπρεπές δέ θέαμα' μνιδιών τε.
άμα y.al τό γενηοόμενον ήδη προβλ.έπιον και ώς εις πανήγνριν μάλλον ή βήμα έχώρει τυραν-
νικόν καί' ηΈ (ο ς πότε, φηοί, ταΐς ραδιουργίαις βρενθνόμενος τής άτχονοίας ουδαμώς ένδοϋναι
π ρ ο ή ρ η σ α ικ α ι ύ άγιος' “Ε ω ς ον, είπε, τφ έμ φ οώματι ή κατ' εικόνα θεοϋ γινόμενη 10
ένυπιιρχει η’υχη, διελέγγειν υμών ον παύσομαι την άσέβειαν. μηδέν ονν Αναβαλ,λόμενος πράττε
το οοι παριοταμενον' άγιον γαρ ούχ ό τυχών οοι ένέοτηκεν έμοί τφ δούλω τον θεοϋ περι-
τνχοντι κατα τής οής κεφαλής και τώ ν καταπτνστων οον βδελ,νγμάτων.β έπί τούτοις ι'όοπερ
κνων (5 τής αλήθειας λνττήοας εχθρός' „Ούκοϋν ανάγκη εοτίν, (είπεν), έξαγαγεΐν οον τάχει
πολλ.φ του οώματος τήν ι / ’ν χ ή ν , όπυ>ς καθαπαξ τον άγώνος άπαλ |λαγεϊς άοταοίαοτον καί γαλη- 15
νιώοαν λοιπόν εξω ζ ω ή ν ;“ και προοτάττει πρίονι παραντίκα διχοτομηϋήναι τόν μάρτυρα. fol. 202ν
τών δέ πικρών δορυφόρων οανίοιν έρρωμένως αυτόν ύποπιεσάντων καί όρμής έχόντων
τέμνειν ήδη την κεφαλήν, Δαδιανός τής καθέδρας έξαναοτάς- „Δέομαι, είπε, τής όΰανάτον σου
κορυφής, μέγιστε βαοιλεϋ, λυθήναι μεν τόν κατάρατον τοϋτον τώ ν δεσμών — ον γάρ Οε αϊτόν
σύντομον ο'ότο) θάνατον νποοτήναι τόν άοεβή — χεΐρας δέ πεδηϋέιηα έν λέβητι βληϋήναι 20
μολύβδον πνρι σνντακέντος πεπλ.ηριομένω Ανάπτειν τε οφοδροτέρως τήν φλόγα, άχρι ου και
αυτά τά μνοαρά τούτου δοτά τέλεον έκδαπανηθή.“ άποδεξάμενος δε τής συμβουλής εκείνον
ό βασιλεύς κελ.ενει λνϋήναι τόν άγιον καί τή βασάνο) ταντί} παραδοϋήναι. έπί τοσοντον δέ
τοϋ λέβητος έκκανθέντος, ώς τή του πνρός βία τόν μόλυβδον τήδε κάκεΐοε διαρριπίζεοθαι,
χειροπέδαις τόν μάρτυρα διαλαβόντες σιδηραΐς οι στρατιώται ίπειρώντο μέν τω λέβητι τοϋτον 25
διακοντίσαι, υπό δέ τής φλογός ανεχαιτίζοντο τής ορμής. <5 δέ μάρτνς ίλ,ιγγιώντας δρών
αυτους καί μικροϋ διαπεφωνηκότας τ φ δέει δφθαλ.μούς τε άρας είς ουρανούς είπε' ηΚύριε
Ίηοοϋ Χριοτέ, ό τά ούμπαντα ονστηοάμενος, ό τους οσίους σου παΐδας εν τί} καμίνφ άκατά
φλεκτους διαφυλάξας, κάμέ τόν άνάξιον άβλ,αβή διατήρησον.* ταντα ειπών καί τ φ προσώ πω
τόν τοϋ θείου στανροΰ τύπον \ διαγράψας καθήκε έαντόν είς τόν λ.έβητα ϋαρσαλέοος όντως, 30
ώς ούκ uv τις άλ,λος είς νδωρ έν ώρα πνίγονς. διό καί δ παφλάζων μόλυβδος τής έαντοΰ **°1·
φύοεως έκλαθό μένος αίδοΐ καί φόβφ τής τοϋ στανροϋ έκτυπώσεως άνεσις μΰλ.λον ή κόλασις τω
Αθλητή καθωράτο, ος καί τών δεσμών αντφ θείω σθένει διαρραγέντα>ν έδοξολόγει τόν κτίσαντα.
ή δέ τόν λ.έβητα υποκαίουοα φλόξ έξάπινα τής καμίνου κατά τών περιεοτώτων έκτιναγθεΐσα
απαντας άρδην κατέφλεξεν. ’άλ,λά καί τοϋ ουρανοϋ μέγα τι καί διωλ.νγιον έπί τή τον μάρτνρος 35
διηχήσαντος προσευχή, λάβρος καταρραγείς ύετός τό πονηρόν οννέδριον φνγεΐν παρεσκεύασε.
μόνος δέ 6 γεννόδας άπολ.ειφθεΙς τοΰ λέβητος ε ξ ε λ ϋ ώ ν πρός τάς τοΰ άοτεος πλατείας
άφίκετο ψάλλων και Αγαλλιώμενος καί τά μέν τών βασιλέων οεβόοματα δαίμονας Απεδείκνυ
■ψυχοβλαβείς, τήν δε είς Χ ρίστον τόν dcov πίστιν σωτηρίας αιτίαν καί ζο)ής μακραίωνος
π ρ ό ξε ΐ'ο ν . τοιαΰτα κατά τήν πόλιν κηρύττω )' ό μέγας Γεώργιος έπειθε πλ.ήϋη άπειρα άφ~ 40
ίστααθαι μέν τής τών ειδώλων Αθέον λατρείας, προστρέχειν δέ τή αληθεΐ θεοσεβεία, διά τώ ν
5 ουδέ μία || 14 εατιν durch *·«»·»’ zu ersetzen? E. Κ. II 2 1 μολίβδον wie auch Z. 2 1 . 24. 31 || 31 ω;
έπακολ.ον ϋονσών τερατονργιών τους λ.ύγονς πιοτού μένος, ώς κάν τοντφ τυ Συλομώντειον
πεπλ.ηρώσθαι τυ ,Σοφία έν έξόδοις υμνεΰται, φάσκον, εν δε πλ.ατείαις παρρησίαν άγει.1 έπει
δε και αυϋις τφ βασιλεΐ περ'ι το ύ το ν άνηνέχβη Διοκλ.ητιανφ, κελεύει αυλληφϋέντα τ ω βήματι |
fol. 203ν ηαραστΓ/ναι <τό)· Άγιον> και όργίλ.ως αντφ ένιδώ ν „Ώς έοικε, φηοι, ήμών ταΐς τοΰ δημοσίου
5 φροντίαιν ασχολούμενων, αυτός τί] τοιαντη μελλήσει ήττήσϋαι ήμας οίηϋε'ις και άπορεΐν συν
τό μνημόσννον έξάραι τής γης περίεργη λοιπόν άδεώς διασύρων κα'ι κω μφ δώ ν τά ήμέτερα
και τονς άφελεστέρονς άναπείθο>ν τους μεν αθανάτους Οεονς άθετεΐν, τφ έστανρωμένφ δέ
πρυσανέχειν' πλην άλλ' εγώ καί)άπαξ περικόψω ουν την αυθάδειαν.' και πρυστάττει τοΰτον
έν τιϋ έδάφει τεϋέντα και άνϋραξι πολλοϊς την έαντον συσχεθεΐοαν κεφαλήν κατακαίεσϋαι και
10 μετά πλείοτην ώραν πάλιν έπι . ξνλυν κρειιασθέντα σφοδρώς καταξαίνεσθαι. ήδη δε τώ ν
οπλάγχνων διά τής τώ ν υστέθ)ν αννθέσεως νπό πάντων καϋορωμένων, προοεπιτάττει λαμπάοι
πνρυς τά γεγνμνωμένα εκείνα οστά καταφλέγεαΟαι. τον δέ μάρτνρος έπι πυλ'υ φλ.εγοιιένον,
φεΰ τής άνυπυίστον και γαλ.εττής άλγηδόνος, και μηδέ οτεναγμυν τινα τό παράπαν έκπέμ-
ποντυς ή μόνον κατά νονν τιϋ δεσπότη προσενχομένον, νομίσας υ μιαρώτατυς βαοιλενς ταΐς
Ιό τοοανταις ήδη τοΰτον έπαποϋανεΐν τιμωρίαις κελεύει τό τίμιον εκείνο σώμα τον ξύλου κατ-
ενεχβεν έν κοφίνφ βληϋήναι και έν τφ δρει, φπερ όνομα Ήλ.ιξ, άνενεγβεν έν άδήλφ όιφήναι
τόπ ω προς το μη τοντο, φησίν, νπό τών Γαλιλαίο>ν κλαπήναι.
τοντον δε γενομένον και τών οτρατιωτών τοΰ όρους νποστρεφόντων, αυτίκα πίλ.ησίς τε
fol. 20ir και ώϋισμός γίνεται νετός τε ραγδαίος άθρόον κατενεχΟε'ις ώοπερ τινάς λ.επίδας τούς | τε
20 μώλ(οπας τοΰ άγιον και τήν τώ ν όστέων κατάφλ.εξιν έναπέαμηξε και φιονή τις έξ ουρανών
ηλϋεν α ν τω ’ „*Ανδρίζον, Γεώργιε, λέγονσα' μετά σοΰ γάρ εΐμι.“ ενϋυς οι>ν υγιής τε και
άρτιος καϋάπερ έξ νπνον διαναστάς τήν μεν όφειλομέ:νην ευχαριστίαν άνέπεμψεν έκ καρδίας
τφ κτίσαντι, δρόμφ δέ τήν πύλιν καταλ.αβών και τοΐς βασιλείοις ενθαραώς προαχωρήοας
παρά τών έν τφ όοει τοντυν άναγαγόντων τριών στρατιαηών υ γεννάδας έπιγινώσκεται. οι
25 και θάμ βει περισχεϋέντες καί' „ Μέγας 6 ϋεός Γ εω ργίου“ βοήσαντες πολλούς μεν πρός τήν
σωτήριον πίστιν συνεφει/,κνσαντο, Λιοκλητιανόν δε εις τοσαντην · άγριότητα ήγειραν, ώστε
"θάνατον αυτών ενϋέως καται/ιηφίσασΟαι. και οντοι μεν κατά τήν τον Μαρτίου έννάτην άναι-
ρεϋέντες τονς τής μαρτυρίας στεφάνους προαπηνέγκαντο. ό δε τής ά/.ηϋείας ύπέρμαχος αυλ.-
λ.ηφϋεις πρός τον τύραννον ήγετο πικρότερων κολάσεων έφιέ/ιενος' ui γάρ τών μακαρίων
30 γερών έλ,πίδες κονφίζειν πω ς εΐώϋασι τους έν γερσϊν οικισμούς.
έν δε τφ μεταξύ Μαγνέντιός φηοι πρός τόν βασιλέα' ηΤό γένος τώ ν Χριστιανών δυσ-
■ϋάνατόν έστι και φιλόνεικον' άλ.λ.' ε ΐ γε βούλ.η πειϋήσαντά σου τοΐς λόγοις προαελθεϊν τοΐς
ϋεοΐς, ήπίως μάλλον αντφ χρήσαι και φιλ.ανϋρο')πως, κα'ι ίσως ελ.ξεις τόν Άνδρα πρός σαυτόν. “
ό δέ άγιος μάρτνς τφ τον βασιλ.έως βήματι παριστάμενος προσηνγετο. λ.έγων „ Ό θεός, εις
35 τήν βοήϋειάν μον πρόσχες' κύριε, εις τό βοηϋήοαί μοι σπεΰσον.“ και πλ.ηρώσας τόν γαλμόν
fol. 204ν τοΰτον παρέοτη τφ βασιλεΐ, | υς τήν λ.εοντήν πανούργως έπιστρέψας έχειρίζετο τήν άλωπεκήν'
„Μά τόν δεσπότην Ήλαον, λ.έγων, και τονς ϋεονς Άπαντας, έάνπερ μοι πεισϋείης και προσ-
ελ.ϋών ϋνσης τοΐς ϋεοΐς, μεγάλ.ως σε κατά πρόσωπον πάσης τής γης δοξάσω και κοινωνόν
σε τής έμ ανιόν βασιλείας ποιήσομαι' λίαν γάρ σε έπεπύϋησεν ή ιρνχή μον, Γεο'>ργιε, καί
40 κήδομαι σον ζην σε περιφανούς βονλ.όμένος συν ήμΐν, άλ.λ.' ουκ άτίμως όντως και δεινώς
2 Prov. 1, 20 II 34 f. Ps. 09, 2 II 36 prov., vgl. Paroem. Graec. 11 p. 101, 83 cd. Lcut.seh
75
άπολέσθαι .“ καί ό μάρτνς' „Ε ι γέ σον ταΐς ματαίαις ταύταις, είπεν, νποσχέσεσι γνώμης ειχον
νπεΐξαι, ονκ αν όντως ουι πρός μνρίονς έμαντόν έξεδίδονν θανάτους. νυν δε μετά τοσαύτας
βασάνονς και τιμωρίας, ασπερ επί πάσης σου πέπονθα τής συγκλήτου, μή όντως άνοηταίνων
έκπείραζε μεταστήσαί με τής εύσεβοΰς πίστεω ς' κοΰφον γάρ κομιδή τούτο και ενηθες. εί γάρ
πεισθήναί αου ταΐς ϋωπείαις εβονλύμην, ώ τύραννε, παρά τίνος αν τήν τοσαντην μον και δ
τηλικαύτην έζήτουν νβριν; “ ό δε βασιλεύς' /Επειδή, ψησί, σπλάγχνα ένδεικνυμι πρός σε
πατρικά, καθάπερ όρας, χάρισαί μοι και αυτδς ώς πατρί σον τό έγκλημα, και είς τους αθα
νάτους θεούς όμνυμί σοι, ώς άξκήμααι μεγίστοις και πλούτω και δόξη μεί)' υπερβολής σε
άμείψομαι. μόνον Όνοον, δέομαι σου, Γεώργιε.* και 6 άγιος' „Έπείπερ, φησίν, ώ βασιλεύ,
τοσαντην ύρώ τήν περί εμέ σου διάθεση', θεραπεύσω λοιπόν σε κάγώ είς δπερ έπιποθεΐς. 10
αγνωμοσύνης γάρ έσχάτης uv εΐη τό τοιαύτην ut)ετήσια φι \λίαν. άπέλθωμεν δή τάχος είς fol.205r
τους ϋεούς.11
ό δε ßuσιλευς περιχαρής γενόμενος άναπηδήσας τε τοΰ θρόνου και τόν μάρτυρα φιλ.ο-
φρόνως περιπτνξάμενος μεγάλη τη φωνή ε ιπ ε ν „Ενφραινέσθο>σαν οί θεοί, άγαλλκ'ισθωσαν
άνθρωποι, δέχον, ώ Απόλλων, τον όπειροκάλως μεν παροργίσαντά σε Γεώργιον, νυν δε 1δ
γνησίως μετανοοΰντα και πρός σε έπιστρέφοντα.“ καί ταΰτα εΐπών έκέλευσεν (ίπασαν εν τφ
Ιερφ αυναθροισθήναι τήν σύγκλητον και τό στρατιωτικόν, κήυνκάς τε βοαν διά πάσης τής
πόλεως, ώς ό τών Γαλιλαίων μύστης Γεώ ργιος τ φ μεγάλφ -θεφ ’Λπόλλωνι πρόσεισι θύσων.
ήν ουν δράν τά μεν τών πιστών πλήθη άπαρακλψφ πενθεί καί άθνμία βαλλόμενα, τα <5έ
τών άθεων Ελλήνων χαράς νπερβαλ.λούσης πληρούμενα. οθεν μεγαλ.οφρονονντες οί πονηροί 20
καί είς αέρα κόρνν ώσπερ παράφοροι βάλλοντες υφ' ήδονής τε πολλής άνασκιρταν προαγό-
μενοι’ „*0 Απόλλων νενίκηκεν, έξεβόω ν αυτοκράτο3ρ (!) Διοκλητιανέ, είς τους αιώνας βασίλευε,
ή τών'Ρο>μαίων πολιτεία διά παντός ευφραίνον, μεγάλ.οι οί ‘θ εοί τόν βασιλέως.“ είσελθόντων
τοίννν είς τόν ναόν καί σιγής γενομένης πολλής, στάς ό θαυμαστός του Χ ρίστου μάρτυς
Γεώργιος καί τφ τοΰ ΆπόλΜονος έμβριθώς άτενίσας άγόλματι εφ η ' „ Σ υ ει θεός καί σε χρή 25
σέβεσθαι τους ανθρώπους; Κ εύθυς ονν τό έν τφ ξοάνφ παραμέΐ’ον ακάθαρτον πνεύμα πνρί
Όείφ φλεγόμενο V „ Ούκ είμι έγώ θεός, άνεκρανγαζεν, άλ/.’ ουδέ τις τώ ν συν έμοί" είς δέ
Ιο τι θεός άληϋινός καί αιώνιος καί ό τούτου νίός ό Χριστός, <V ου τά | πάντα έποίησεν fol. 205ν
ημείς δε άγγελ.οι αύτον τό πρότερον δντες άποστάται γεγόναμεν καί δαίμονες όνομαζόμεθα,
y.ai πλανώνται είς ή/ιάς οι ά ν θ ρ ω π ο ι ό δε μάρτυς* „K a l εί μή έστε θεοί, φησί, διό τ ί τήν 30
μή προσήκουσαν νμΐν τιμήν σφετερίζεσθε καί τονς άνθρώπους πλανάτε Όεοποιεΐσθαι υμάς;
π ώ ς δε καί νϋν τολμάτε μένειν ένταϋθα, έμοΰ τοΰ δούλου τοΰ. θεού έστώτος ώδε, έφ' φ έπι-
κέκληται καί ΐσ τι Χ ριστός ύ τώ ν ολων θεός;* καί άμα τφ τοΰ άγιον λόγφ τάραχος έγένετο
μέγας καί βοαί τώ ν δαιμόνων οϊκτρώς ολ.οφνρομένων καί καπνοΰ δίκην τοΰ ναοΰ έξιύ ντω ν
είτα τό σημεΐον τοΰ στανροΰ τοΰ μάρτνρος εκτυπώσαί’τος, συνέπεσε τά ινδάλματα πάντα καί 35
σννετρίβη, καί ήν ίδεΐν παράδοξον θέαμα, φωνής μόνης καί χειρών κινήσεως τ ρόπαιον.
■ Ο ρ ο η θ έντος δε τον βασιλέας καί έννεοΰ ώρας ον βραχείας γεγονότος, οί τώ ν ειδώλων ανίεροι
Ιερής ζήλον πληαθέντες καί τοΰ άγιον ίσα καί λύκοις άνημέροις δραξάμενοι' „ΑΙρε τούτον,
εκραζον, ώ βασιλεΰ' α7ρε τόν γόητα μηδεμίαν αύτοΰ φειδώ ποιησάμενος' ταΐς γάρ γοητείαις
αύτον πάντας έξαπατήσας τ ελενταΐον καί τους θεούς σννέτριιρεν.“ 40
6 δε βασιλεύς έκ τής τών δαιμόνων ένεργείας καί τής τών βδελνρών εκείνων κραυγής
πνρποληθείς τφ ΰνμφ πρός τόν μάρτνρα £φή' *Μιαρά κεφαλή καί πάσης ραδιουργίας
18 Oraor ||21 χόυιν ||36 θέαμα] ür.a: wolll eil ei' παράδοξον ύια ψ<ονης μόνης·. κτλ. Ε. Κ. 11.37 ϋοηϋέντ ος
10 *
76
πεπ/.ηρωμένε, ούχι συνέθου μοι τ(ο μεγάλα) Όειϋ ’Λ πόλλω νι 1)ΰοαι ; u ό ίίγιος Γεώ ργιος ε ίπ η 1'
τ Α νόητε τ(Γ) o m και άσεβέατατε, τοιούτους έ'χων -Οεους < 5 ενός λόγου καταστκομένους εις |
fol. 20ϋΓ έδαφος και σννθλ,ιβομένονς ονκ έγκαλ.ύπτη λ.οιπόν Οεους ετι αύτους άποκαλώ ν; άννες,
αναίσθητε αληθώ ς, ώς εγώ την εμ ή ν θυσίαν τω έπονρανίω θεοί προσανενεγκώ ν κατέθυσα,
5 ώς εδει, τά μνο α ρ ά β δ ε ίν γ ματα. συ δέ, εΐ και τοΐς άλ.ηθέαι και ψανεροΐς συνθέσθαι ου βού/.\],
διά τί καν γονν τω θειο οον ειρηκότι, ώς τά υ μ ώ ν οεβάοματα δαίμονες τνγχάνουσιν ά π ο -
στάται τονς άθλιους έξαπατώ ντες υμάς, ου ττείθΐ] και μεταβάλλί] πρ ό ς θεοσέβειαν; ονχ έώρας,
ώς εκείνοι μ ε ν καπνού δίκην έςήεοαν τον ναόν, τά δε τούτα)ν Ινδάλματα κατηνέχθη και
συνετρίβη; τις η τοοαύτη πήρω σις ν μ ώ ν ; τις ή τώ ν φρένω ν εκστασις και παράνοια, ώς μ η
10 δυνηΟήναι την οντο)ς σαφή δέξασθαι γνώσιν και συνιδεΐν, τί μ ε ν θεός, τί δί: άψ υχα ξόανα
εκ λίθω ν και ξΰλοίν χαλκού τε και χρυοοΰ την ούστασιν εχοντα; ι'σΟι δέ, ώς, εΐ μ η τοΰ
ενταύθα έκ η δό μ η ν λαοϋ, και αυτόν δη ονπερ όράς βέβηλ.υν ναόν εκ βάθριον αυτώ ν άνέτρεψα
αν, και. έμελλες μ ή μόνον τήν τώ ν θεών σον απώλειαν, αλλά και τον τον λ.αον άψανισμόν
άπο δύρεο θαι, μάλλον δε και αυτός ίιιι αυτού συγχωσΟήναι καί άπολ.έοΟαι. ά πο ο τρά φ η θ ι
15 τοίνυν εις τά οπίαο) άπο τών τοΰ -θεού δούλων, β ύ θ ιε δράκον και τοΰ διαβόλ,ον νπέρμαχε"
καταισχύνθητι, Οεραπευτά τώ»> χλευαζόντων σε, μάλλον δε κ α θ ά π α ξ κεκρατηκότω ν σου δαι-
μόνω ν, εργω τήν τώ ν ιρνχοψθόρων είδιόλ.ων άπώλ.ειαν πληροψ ορηθείς. εΐ δέ σοι και ετερα
fol. 20βν ξόανα νπελείφΟη, υπόδειξαν j έιιοι ταΰτα, δσαπερ και οϊα και δπο ν δ ' αν ιοσι, και μ η δ ε μ ία
αοι λοιπόν περί τούτων έστω φροντίς.*
20 τούτων λεγομένο)ν ύπό τον θαυμαστού Γ εω ργίου και τής βασιλ.ίδος *Αλεξαν0ρίας τήν
τον τυράννου αφοδρώς διελεγχούσης άσέβειαν και πολλώ ν τώ ν τής συγκλήτου τω μ ά ρ τ ν ρ ι
όμοφρονησάντοχν, δι,'σφημήσας 6 βασιλεύς και νεύματι τούτον εξω βαλώ ν πρός Μ αξιμιανόν
καί Μ αγνέντιον ελ,εγεν „Τ ί ποιήοωμεν, ώ φίλοι; ίδοΰ απαντες, ώς όράτε, συνάμα τή βασιλίσση
όπίσω rον γόητος τούτον και άπατεώνος άπήλθον, και όποια κολάσει τούτον υποβαλ.ών ά π ο -
25 στερήσω τον ζήν, μ ά τονς Οεους εξ η π ό ρ η μ α ι* Μαγνέ:ντιος δε Μ αξιμιανοΰ τνγχά νω ν υ ξύ τερο ς '
„El μ ή θάττον, είπε, μέγισ τε αύτοκράτορ, τήν έπι θάνατον ό πάντολμος ά πα χθείη, άλλά
τιμω ριώ ν είσέτι πείραν προσαγαγεΐν βουλ.ηΟείημεν, αλυσιτελές ήμΐν άποβήσεται τοντο και
λύπης ον τής τνχούσης παραίτιον, πέπεισμαι γάρ, ώ ς έτέρας μ ια ς ή μ ώ ν προσβολής είς αντον
γενομένης πάντες εις τον έσταυρωμένον τιιοτεύσουοιν . κ ο υπω πέρας ειχεν ό λόγος αύτω, και
30 Μ αξιμιανός άπεκρίνατο' „vJoOi, λέγων, κράτιστε βασιλεν, ώς αυστηρότατοι’ δεινό ν τε και άμ εί-
λικτον άνδρα διά πάσης μ ο υ τής ζω ής ον τεΰέαμαι. δρα γ ά ρ ' τήν βασίλισσαν ταΐς αύτοϋ
μαγγανείαις ήπάτησε' τους Οεους πνντρίψας ήψάνισε' τήν άήττητύν σου και Οειοτάτην βασι-
fol. 207Γ λείαν άδεώς οννετάραξε' τάς τής συγκλ.ήτου γνώ μ ας ουνέχεεν' έξω θεν τιο | λνειδ ής και ποικί?Μΐ
κολάσεις ού κ υρ ιεύο υ σ ιν έσω θεν φ ά ρ μ α κ α δηλητήρια ου προσάπτονται' φόβος τόν νοΰν ού
35 κατασείει' θάνατος τήν ‘»ρνχήν ούκ έκδειματοΐ’ άναρίθμητοι α γα θ ώ ν υποσχέσεις ού καταμαλα-
κίζοναι, και ΐνα συνελών εϊπω, απασα ήμώ ν έπίνοια κενή και άπρακτος είς αυτόν γέγονε. τί
άοα λ.οιπόν έπινοησώμεΟα κατ' αντον; λ.είπεται τοίννν, εΐ γέ μοι πείϋΐ], τόν έξ άνΟρώπων
άφανισμόν αντίο διά ξίφους έπαγαγέΐν και τής έαντον (!) δυστροπίας τήν τε σήν βασιλείαν και
ημ ά ς ά π α λλά ξα ι' τό γάρ έν πολέμοις περ ώ ν αύτω κατά τών βαρβάρω ν άήττητον και νυν π ρ ό ς
40 η μ ά ς έπιδεικννμένον σχολή γε äv αύτοϋ περιγενέσθαι ίσχύσαιμεν. άποφηνάμενος τήν τάχιστη ν,
ώ βασιλεν, εκκοψον αντον μετά τον βίαν και την αναίδειαν.“ οννήνισαν τοΐς λ.εχθεΐσιν οί
περί αντόν.
τότε ό αντοκράτοιρ Αιοκλ.ητιανός κελενσας είσαχβ ή ναι τον άγιόν φηπι πρός α ντόν „Ιδού,
παγκάκιπτε καί τοιπάθ/.ιι;, τή όλεθρίω οον άπονοία τών παρά τής έμής βαοιλείας νπισχνον-
μέ)Ό>ν οοι 0ο)οεών άνοήτως υπερφρονήσας και τών φρικτών (.κείνων y.ai τοσούτοη· τιμω ριώ ν δ
ταις οαις γοητείαις πευιγενό/ιενυς οί< μόνο ν πλήθη τοσαΰτα τής ήμετέριις εξουσίας περιε/.όμενος,
άλλα δή καί τήν λ.α/ιπροτάτην βαοίλισααν άπεπλάνηπας και τονς -θευνς εξηφάνιοας. τίσιν ονν
άμοιβαϊς τής τοσαύιης οε: κακοπραγίας ννν ά ιιει, ηχόμεθα ή πάντως ιόπερ ι)ς άξιος θανάιο), fol. 207ν
άνθ' ών τετόλ.μηκας και δέδρακας εις ημάς, οια ον δεις ετερος τών έπι γ η ς τ α ν τ α μετ' οργής
άφατον και λνπης προς τόν μέγαν φθεγξάμενος άπεφήνατο κατ' αντον ού τω ς' „Γεώργιον, 10
τον μύστην τών Ι'αλάαίων, άθετήσαντα τονς άθανάτονς Οεονς και μνρία μεν ετερα τ// βασί
λεια μον κακα ενδειξάμενον, σνντρίψαντα δε και αητούς τονς Οεονς, ετι δε και τήν άθλια ν
βασιλίδα δολίως άπατήσαντα, ξίφει αντόν σνν avrf/ άποτμηθήναι προοτάττω.“
ευθέως ουν αντυνς οί στρατιώται λαβόντες έξήγαγον εξω τής πόλεως. προθύμως δε
αν τών επι το ποθούμενον σπενδόντων κατά διάνοιαν τε τής βασιλίδας προαευχομένης, ώς ή 1δ
τών χειλέων αντής κίνησις καί ή τών οφθαλμών είς ονρανονς ενατένισις τοΤς ορώοιν έδείκνν,
τών ενχών αντής ό ταχύς εϊς ελεον έπ ήκονσε κύριος και άποδεξάμενος αυτήν τον φίλ.τρον τον
πρός αντόν, τής διαπύρον πίστεως, τής τών γήινων πάντων καταφρονήσεως, τήν τον ξίφονς
φθάσας πληγήν εν τινι τόπω προκαθιοάσης την μακαριάν Εκείνης ιρνχήν προσελάβετο.
ώς δε ήγαγον τόν -θειον Γεώργιον επί τόν τής τελειοίσεως τόπον οί δορυφόροι, αίτήσας 20
παρ’ αυτών καιρόν προσευχής και λαβών, άναβλ.έιρας εις τόν ουρανόν έκτείνας τε τάς χεϊρας
y.ai βαθύν τινα στεναγμόν άπο καρδίας άνενεγκών προσηνξατο ?.έγα>ν „Κ ύριε ό θεός μου, ,
ό προ τών αιώνων υπάρχων, πρός ον έγώ κατέφνγον εκ νεότητάς μου, J ή καλή καί άληθής fol. 208Γ
τών Χριστιανόh> προσδοκία, (5 ανεξάλειπτος θησαυρός, ό και προ τών ήμετεοων αιτήσεων τάς
δωρεάς παρεχόμενος, ό δονς μ οι τόν τής μαρτυρίας αγώνα μέχρι τέλ.ονς διαγωνίσασθαι, 25
έπ άκονσόν μον, δέομαι, καί πρόσδεξαί μου τήν ηη’χήν έν ειρήνη ρνσάμενος αν τήν έκ τώ ν
άερίων τής πονηριάς πνευμάτων καί ανναρίθμησόν με τον σον δουλον τοΐς ήγαπηκόσι τό
ιίγιον όνομά σου. συγχώρησαν δε καί τοΐς εΟνεσιν, οσα είς ημάς διεπράξαντο, καί φώτισον,
κύριε, τους όφΟαλ.μοΰς τής καρδίας αυτών πρός τό τήν σήν έπιγνώναι αλήθειαν, έξαπό-
στειλον τοΐς έπ/καλονμένοις σε βοήθειαν έξ νψονς αγίου σον, δός αυτοϊς τόν φόβον σον καί 30
τύν πόθον τόν εις τονς άγιους σου, ΐνα καί τήν τούτων μνήμην ποιούμενοι μιμώνται τήν
πίστιν αυτών, δπως uv συν αυτοϊς καταξιωθέντες τής έπονρανίον ζω ής y.ai τής αιωνίου σον
βασιλείας δοξάζομαι σου τήν πολλ.ήν άγαθότητα τοΰ πατρός y.ai τοΰ υΐοΰ καί τον άγιου
πνεύματος είς τονς αιώνας. ’Λ μήν.“
ταΰτα ενξάμενος καί ώς ήδιστα τύν ανχένα προτείνας τήν άθλ.ητικην έκτέμνεται κεφαλήν 35
ημέρα παρασκευή έβδομη, είκάδα τότε τρίτην τοΰ *Απριλ.ίου μηνός άγοντος, τό δε:
πολναθλ.ον αντον /είψανον άπο Νικομήδειας έν Διοσπόλει τής Παλ.αιστίνης άνεκομισθ η, τ fi
μητρώ α τούτου δηλονότι πατρίδι, βασιλεύοντος καθ' ήμας τον κύριον ήμών Ίησοΰ Χρίστου,
φ πρέπει δόξα, τιμή καί προοκύνησις, κράτος συν τφ άναρχφ πατρι και ζω οποιώ αντοΰ
πνεύματι νΰν καί άεί καί εις τονς αιώνας τών αιώνων. ’Λ μην. 40
23 vgl. Ps. 142, 9 + 70,6 ||26 f. vgl. Epii. 2, 2 6,12 ||28 f. vgl. Ps. 18, 9; Epii. 1,18 ||29 f. Ps. 19, 3
I
78
IV. Lobreden.
9. Die Homilie des Arkadios von Cypern.
fo l.85Γ ’Λ ρ κ α δ ίο ν ε π ισ κ ό π ο υ Κ ύ π ρ ο ν ο μ ιλ ία ε ίς τ ο ν ά γ ιο ν μ ε γ α λ ο μ ά ρ τ υ ρ α Γ ε ώ ρ γ ιο ν ,·
Κύλόγησον πάτερ.
11 Ps. 95, 11 [111 f. Pe. «7 ,3 6 1|12 Ps. 8 S, 8 . 13 Prov. 1 0 , 7 11 Heg. 2 , 30 14 f. Ps. 92, 6 ,: 15 f. Ps. 117, 27 i
16 f. Ps. 117, 15 li 17 f. Ps. 127, 2 il 18 f. Ps. 33, 6
79
γαθήματα καί θαύματα χάριν αλίηκτον παρέχοντ α, ονδέ νεφέλ.ας δμβροτόκονς, αλλά διδασκαλίας
Οεύλογους ον γψ', \αλλά ψνχάς θεραπεύοντας (!). ονκ εκ θαλάσσης οντος άρύεται νόατα, άλλ' fo l. 8 Gv
έκ κολυμπήθρας θείας έκκαθαίρει τά πταίσματα' ον πηγάς νδάτων, άλλα θήκας ιαμάτων
υποδεικνύει, ονκ δάνειον κ/.αγγαΐς, αλλά Αγγελικά ΐς φωναΐς κατ αί) ελγό μένος σήμερον.
ορατέ τής ημέρας τήν χάριν; δράτε τών έγκαινίαη’ τά πράγματα; όράτε τών μαρτύρων 5
τα επαθλ.α; ονκ έκ τής πλάνης έρανοι) ημ εν ; ονκ έκ τής πάλαι, δεισιδαιμονίας έοώθημεν; διό
και. τοΐς προ'>ην τά πρώτα σνγκρίνοντες δμοφώνως οον τω Πανλω λίγο μ ε ν „Τά άρχαΐα
π α ρήλθεν ιδού γέγονε τά πάντα καινά,* καινά πάντα όντως και άνάμεστα θαύματος, καινά
και πάσαν ν,κπλ.ηξιν τοΐς δρώσι παρέχοντα. και εικότως, ώ τών καινών κα'ι παραδόξα)ν πραγ
μάτων I κα'ι θαυμάτων, ένθα έπλεόνασεν ή αμαρτία, έκεΐ νπερπερισσεύει ή χάρις' ένθα τον ίο
ζίιός το φρύαγμα, ενθα τώ ν δαιμόνων αί θυαίαι, έκεΐ τών μαρτύρων αί έκκλ.ησίαι' ενθα fol. 87r
διάβολος έχορευσεν, εκεί ό δεσπότης έπέφανεν' ένθα τά πνεύματα έφώλενον, έκεΐθεν ννν
Απελαύνονται' δπου δαιμονιώδεις τελεταί, έκεΐ τώ ν μαρτύρων αί σκηναί' ενθα ήσαν σκοτεινά i
έπιακιάσεις, έκεΐ νΰν όρώνται τώ ν παθών αί ίάσεις' ενθα τών κνισών αί δυσωδίαι, έκεΐ ννν
τώ ν μαρτύρων αί ενωδίαι. τούτων δε πάντων αίτιος ο τής άμπελον γεωργός Γεο'ίργιος και ΐδ
τοΰ προαιώνιου λόγου μάρτυς Αξιόπιστος, Γεώργιος, ον ήμεΐς σήμερον νμνεΐν βουλόμεϋα μέν,
ου δυνάμεθα δέ, άλλ' δσον έπιχει ρήσο μεν, τοσοϋτον τής Αξίας έλλείπομεν. τους γάρ υπέρ
άνθρωπον ζήσαπας π ώ ς άνθρωποι έπαξίως τιμήσωμεν | καί μάλιστα μάρτυρας καί μάλιστα fol. 87ν
Γεώργιον, τής οικουμένης το καύχημα, τό τής εκκλησίας κειμήλιον, τοϋ στανροϋ τόν πρόμαχον,
τόν τής ά/.ηθείας νπέρμαχον; Γεώργιος, στρατιωτών Χρίστου δπλ.ον Α ή τ τ ψ ο ν Γεώργιος, τής 20
βασιλείας ο πρόμαχος' Γεώργιος, γεωργών ο συγγεωργός' Γεώργιος, οδοιπόρων οδηγός· Γ εώ ρ
γιος, πλεόντων ό κυβερνήτης' Γεώργιος, καταπονούμενων ό εκδικος καί η>ευδομέ)>ων ό ελ.εγχος
Γεώργιος, όρο)μένων παραμυθία καί στερούμενων ή ευπορία' Γεώργιος, όρφανών ό προστάτης
καί χηρών δ τροφεύς ' Γεώργιος, τών έν πελάγει χειμαζόμενων δ λιμήν καί τών έν έρήμοις
πελαζόμενων ό ποιμήν' Γεώργιος, τών νοσούν των ό ίατήρ καί προσφενγόντων ό λα μ π τή ρ ' 05
ποιμνίων φύλαξ Γεώργιος, αλωνος ευλογία Γεώργιος, Αμπελ.ώνων ευφορία Γεώργιος, αιχμαλώτων
προστασία, πολ.εμονμένων τεΐχος, | αίκιζομένων παραμυθία, πεινώντα»· τροφεύς, φιγούντων fo l. 8 8 Γ
Αμφίασις' Γεώργιος, πειρασμών γέφυρα καί κόσμον ή άγκυρα' Γεώργιος, δαιμόνων Απώλεια
καί *Ε).λήνων κατάλνσις’ Γεώργιος, ειδώλων καθαίρεσις καί πίστεως Ανόρθωσις' Γεώργιος,
(δς) αϊκισθείς ένίκησε καί βληθείς έτροπώσατο καί θανών δντως εζησε. 30
βαβαί τώ ν παραδόξων θανμάτα>ν· ποίοις λόγοις εύφημήσω τον μάρτυρα; ποίοις κρότοις
έξείπω τά έπαθλα; ποίοις τρόποις Ανυμνήσω τά θαύματα; μεμέλισται του μάρτυρος ό πηλός,
Αλλ' ού μεμέλισται τούτου ό Χ ριστός' διερράγη ή φύσις καί ονκ έλ.νθη ή π ίσ τις' πέπτωκεν
ό οίκος καί 6 θησαυρός σέσοισται' έν τόπ ω υπάρχει καί έν κόσμφ διάγει, έκεΐ Χ ρ ισ τώ παρ-
ίσταται καί τών ένταϋθα ονδ' δλως Αφίσταται' έκεΐ πρεσβεύει καί ώδε συν ήμΐν χορεύει' έκεΐ 35
λειτονργεΐ καί ώδε θανματονργεΐ' κεκοίμηνται τά λείψανα καί κηρύττει τά πράγματα' ή γλώσσα
αεσίγηκε καί τά θαύματα κράζουσι. τίς τοσαϋτα εΐδεν η τίς πωποτε ηκονσε; πνρί |κατεκάησαν f0j. 88ν
καί πνρετους Απελ,αύνονσι' τά σώματα β νθ φ κατεκλ.ύσθησαν και ψνχάς βυθοϋ διασωζουσι'
τά μέλ.η συνετρίβησαν καί συντριβέντας ουοφίγγουσιν' επί γης έδυσαν καί έν ουρανοΐς Ανέτειλαν.
1 υ/ιβοοτόκας ||2 vidi, ist nach θεολόγους λόγους ausgefallen II δ ; bietet hier -wie im folgenden die Iis |
πράγματα] viell. zu sehr, τάγματα ? II 23 όρωιιένων] 1. όδνρομένων ο. Π. E. 1C. ||25 1. πλαζομένο·>ν Ε. Κ. ||27 τροφευ II
30 6ς suppl. E. Κ. nach einem cod. Athous (s. Liter, s. v. Ark.) ||37 f. Subjekt fehlt, viell. zu sehr. nvQi τά όοτ& κτλ.
7 f. II Kor. 5, 17 || 10 Köm. 5, 20
80
αιογννέσί) ωοαν rΕλλήνων παΐδες όρώντες καί δαίμονας υπονργοΰντας τοΐς μά ρτυοιν έντρε-
τιέσΰίυ εΐδ()>/Μν πλάνη άκούονοα κ,αι πνενμάτθ)ν (μοβουμένων τά λ.είψανα. οί γάρ ποτέ
δι άνΟρώπχον τοΐς άγίοις λ.έγοντες' , O r o o v , ίίρνησαι, τοΐς είδο')λ.οις προσκύνι/σον“, νυν όι' άν-
ΌροΊπων μαστιζόμενοι φεύγονηι και β οώ σι’ „ Πολλή οον ή παρρησία, I 'ειόογιε. “ Τί λέγεις,
5 πονηρόν και ακάθαρτον πνεύμα; νεκρά λείψανα και άψυχα φοβή και τρέιιεις; „Nui, φηοί,
διά'Ιησοϋν και τους υπέρ Ιη σού μαρτι.'ρί/οα)·τας.u τ ί φαοιν ήμΐν προς ταϋτα ui άπαονούμενοι;
τ ί λοιττΰν ον οιγώοι; γνώτε, εί)νη, και ήτταοίΐε' ίδετε, Ιουδαίοι, και αίσχύνεοθε' οιγάτωσαν
ΊΟ.λήνων μϋΟοι και πανέοθιοσαν τοιγαροΰν και σεσιγήκασι. ποΰ /Ιλάηη ν ό Οοπούς; που
fol. 89Γ Άπο/Λώνιος ο αοβαρός; πού τον ζΐιος τό κράτος; ποϋ Ήρακ/.έονς \ το φρύαγμα; ο/.ωλαν εκείνοι
10 άπαντες' ήσχύνΟησαν πρηνείς κατάκεινται και δεδοίκασι νεκρούς. Χριστοΰ γάρ ψανέντος και
σταυρόν παγέντυς και μαρτύρων όφΟέντων, θάνατος διά Χρίστον καταπεφυόνηται' ό ο.δης
νενίκητat' ή πλάνη πεπάτηται' βωμοί καταλέλ.ννται' "Ελληνες τεΟανάτωνται. και όπου ό’ αν
την οικουμένην διαδράμης, ονκέτι τονς ϋεους Άπόλλχονος και /Ιιός και ’~Ίσκλ.7/πιοϋ ευρήσεις,
άλλα θεόν Γεωργίου και τών ονν αυτοί παντί δοξαζόμενον και εύσεβώς άνυμνούμενον και
15 θυσίαν άταίμακτον αύτω διά τής τών μ α ρτύ ρο»’ θυσίας και ικεσίας άναπε/ιποιιένι/ν.
έπεί o h ' τοιοΰτον, μάλλον δέ τοιούτους προστάτας προς τον δεσπότην εχομεν, έορτάσωμεν
σήμερον, μή ϊ,λληνικώς, άλλά δεσποτικώς, μή τή γαστρί, αλλά τή ψυχή. γενέσΰο) ή εορτή αγίων
επάξιος' εγκαινίσωμεν ταύτην καλ.ώς' σνναϋλήσωμεν τή τώ ν ψωατήρο)ν τελετή" συναοτράχμωμεν’
fol. 89ν άποϋώμεθα τά έργα τοϋ σκότους και ενδνσώμεθα τά όπλ.α τον φ ω τός' έγκαινίοωμεν \τόν vuov
20 τών ψυχών, ί>πο)ς πνευματικώς έορτάοα>μεν. δσα τοϋ παλ.αιοϋ άνθρωπον εργα, άπορρίψωμεν,
όπως όφϋώμεν υπέρ χιόνα λάμποντες' όσοι περί τήν τρυφήν και τάς ήδονάς πεπαλ.αίθ)νται,
σήμερον δi ευσεβών άνακαινιζέσθ ωσαν π ρ ά ξε ω ν όσοι μνησικακίας εν αύτοΐς εναπέθεσΟε,
ταντας τω μάρτυρι συγχωρήσο)μεν όσοι νψηλ.οί και πλ.οντοϋντες τυγχάνετε, ό ι εύποηας καί
ταπ εινώοεχος εγκαινίζεσΟε σήμερον, όπως έργοις ϋεόν Οεραπενοωμεν, εξαλλάξω μεν τήν εσθήτα
25 τής ψυχής μετά τοϋ σώματος' μιμηαώμεϋα τών μαρτύρων τους πόνους, όπως λάβω μεν καί τους
στεφάνους' κτησώμεθα ενάρετο)’ πολιτείαν, όπως επιτύχω μεν δι' αυτής παρρησίας' καί το> άθλο-
φόρφ βοήσωμεν άπαντες πίησίον αυτόν καί συν ήμΐν εγονιες, έκτενώς αύτιΰ ίκετεύοντες καί
λ.έγοντες' „Επείπερ, ώ τοϋ Χριστοΰ μάρτυς καί στρατιώτα καί νπηρέτα καί φάε, πο/.λ.ής παρ'
αυτου άπήλ.αυαας χάριτος καί παρρησίας, συνήθως καί νυν προβα/.λ.όμεϋά σε ό/ιοϋ καί δεόμεθά
30 οον α\παντες πιστοί' γεν ον πρέοβνς υπέρ ήμών τών ύμαρτωλ.ών καί άπαρρΐ]σιάστων πρός τόν
fol.'J0r δεσπότην ώς προστάτης δεόμενος υπέρ λαοϋ Χριστιανών έλ.εεινώς παιδευομένυν δικαίως' μή
παύση συν τοΐς άγίοις πασιν άσιγήτως λέγων' ,Φεΐπαι. τοΰ λ.αοϋ σου, δέσποτα' αώσον τό λοιπόν
τής κληρονομιάς σον, φεΐσαι τής ποίμνης σον, ύ ποιμήν ο καλός' έλέησον τήν εκκλησίαν σον,
φιλάνί)ρο)πε, ότι δεινώς κλυδωνίζεται, ότι χαλ.επώς διασκορπίζεται' σπλ.αγχνίσθητι έπί τή κλ.ηρο-
35 νομί({. σου, οτι καθ' ημέραν αίγ/ιαλωτίζεται' οϊκτειρον τά τέκνα σου, οτι λοιπόν ώ λιγώ θη οα ν
επίβλεψον, δέοποτα, επί τήν λαόν σον, ό τιέ π ΐή σ ϋ η έξονδενώσειυς' ιδε (!) τήν βίαν καί ποίησον
φ ά α νϋρω π ία ν ΐδε τήν γύμνωσιν καί δός τήν άνάρρνσιν' ΐδε τονς ύόυρμους καί ποίησον
οίκτιρμούς! ικανούσΟι», δέσποτα, δεό/ιεΰα' παρακαλ-οϋμεν, παρακ/.ήΟητι, ε'ύσπλ.αγχνε' μή είς |
fol. 90ν τέλος υργιοΟής' μή είς πλήρες απώση ή/ιάς' αλ?.'' επαίδενσας, ιασαι' εσκόρπισας, συνάγαγε'
4 μιχοιιζόμενοι] /tci (V) . . . ζόμη·οι || 22 1. αΰίοΐς || 23 σνγχω οήσω μΐν] man erwartet die 2 . Person pl. imp.
19 Köm. 13, 12 || 20 vgl. Ftöm. 6,6; Epli. 4, 22; Kol. 3,9 |i 21 vgl. Ps. 50,9 || 33 vgl. Joh. 10,14 |j
38 f. vgl. Ps. 78, 5 u. ö.
81
Προτρέπουσι με προς ευφημίαν τήν γλώτταν κινήσαι τά τοΰ |μάρτνρος άγωνίσματα, καί fol. 272τ
βοώοιν συν έμοι και τον γενναδα τοΰτον στρατιώτην Γεώ ργιον άνακηρνττονσιν, τόν άλη&ώς 10
■Οωρακιααμενον την πανολβιον προς Χ ρίστον ομολογίαν, τόν εν νεότητι τοΰ σώματος τόν
εχθρόν εν τή καρδία στηλιτεύσαντα, τόν μή φοβηθίντα τής βασιλικής ανστηρίας τήν ϋρασύ-
τητα. τοΰτον μάλλον δι ευχής έςιλεωοομαι, όπως παράσγη μ οι λόγον προς έπαινον εγκωμίων,
άθλοφόρε Χρίστον, αυτός γενοΰ τοΰ λόγον πλούταρχος' άπόδειξον καϋαρόν τής διανοίας μον
τόν όφθαλμόν πλατύνας τής καρδίας μον τό στενύν, Ϊνα καί δι έγκωμίων τάς σάς όνδρα- Ιό
γαϋίας πάσιν άναφανδυν άποδείξω, όποιος ήμΐν μάρτνς ώσπερ ή/αος άνατέταλ.κεν τήν τής
ζοφώδους πλ.άνης άχλνν άπελάοας.
φ έρ ε λ ο ιπ ό ν , φ έρ ε, το ν ς αγώνας τ ο ν μ ά ρ τ ν ρ ο ς επ ί μ ν ή μ η ς ε ν έγ κ ω μ εν καί τ ή ν τ ο ύ τ ω ν
δ ιή γη σ ιν α π α ρ χ ή ν π ο ιη σ ώ μ ε θ α . Δ ιο κ λ η τια ν ό ς γά ρ ύ τ ώ ν κ ρ ιτ ώ ν τύ ρ α ν ν ο ς ε ι ι τ ή ς ε ιδ ω λ ικ ή ς
π ε ρ ιπ ο λ α ζ ο ύ σ η ς ϋ ρησκείας τό τηνικ α ν τα σ κ η π το ύ χ ο ς υπήρχα· τή ν τής β α σιλικής αύατηρία ς 20
C o d ic e s : L u g d . C25 saec.X II fol. 272r— 275^( = L ) ; V a t ie , gr. 1636 saec. X II fol. 209v— 210·*(= V);
V a t ie , gr. 1987 saec. X II fol. 71*— '74* ( = W ); V a t ie , gr. 2 0 0 0 saec.X/XI fol. 42^— 45«· (= ·· X).
Ais Basis diente L ; aus V W X sind nur die w ic h t ig s t e n V a r ia n t e n mitgeteilt; zur Begründung
dieses Verfahrens und zur Charakteristik der Hss vgl. unten 2 . Kapitel § 32.
τότε φοηοειδής άνέτειλεν άστήρ νύκτα μεν είδωλικής μανίας άπελαννων, φως δε κραταών ιδεο
λογικής σιοτηρίας τοϊς πασιν εμφαίνω ν τε καί κηρνττων. τις ουτος; Γεώργιος ο τοΰ Χ ριοτοΰ
στρατιώτης, το κατά τής πλάνης δξντατον βέλος, ό τής καλής άριστείας προσφιλέστατος έρως, ό
μη βασάέως μανίαν δεδιο>ς μήτε μην τόλμαν στρατοπέδου δπλανδρήσας. ουτος γάρ, ουτος
δ Καππαδοκών εσγε πατρίδα' ου μόνον γάρ τής έν ούρανφ Όείας έλ.λάμψεως έκεκόσμητο, όλλά
και τής γηΐνης άπάσης άξίας έφαιδρύνετο' τριβουναργ/ϊν )»αρ τών Ά νικιώ ρω ν — ουτω τάξις
fol. 273'· λεγομένη — έτύγγανεν άριΰμοΰ. στάς o h ’ προπάροιϋεν τής βασιλικής εκείνης καί)έδρας |και
την έκ σπαργανών τιΌεΐσαν αύτφ προσηγορίαν άπαρνησάμενος τής Χριστιανικωτάτης -θρησκείας
τήν δνομαοίαν έπεσπάσατο καϊ καθοπλ.ίσας έαντόν ούκ έκ πολεμικών οπλών βοήθειαν, αλλά
10 τ φ τοΰ παν εντίμου και ζωοποιού οταυροϋ τύπφ και τής δόξης τήν ματαιότητα και τής
άξίας τον ογκον αταξίαν έννοησάμενος’ ÄΧριστιανός είμ ι “ τ φ τυράννφ προσεφϋέγγετο. ώ ρήσις
■θεόν θεραπενουσα, ώ φωνή δαίμονας καταισχύνουσα, ώ λόγος ταράττων βασιλέα’ πολεμικώς
γάρ ό τοΰ Χριστοΰ στρατηγέτης ταύτην τήν άρραγή πέτραν προς τύν τύραννον έσφενδόνησεν,
καϋάπερ πάλαι Λανίδ προς τόν αλλόφυλο)’ άπεπέμψατο. και ώσπερ έκεϊνος τφ λίϋω κατ-
15 έβαλεν τόν έχθραίνοντα, οϋτως και <5 φαιδρότατος μάρτυς τφ λόγο) τής πίστεως τόν άναι-
δέστατον δικαστήν ίκατέλνοεν.
και λοιπόν ήττηΰε'ις πρός τον άγιον άπεκρίνατο’ „ Λέγε μοι, λέγε’ τις τε και τιόΰεν
καθέστηκας; ποιος δ τής άξίας σου τρόπος; όποια δε και τής παρρησίας σου τόλμα; άγνοώ
σον παντελώς τήν ϋρασυτητα’ ού γινώσκω σέ ποτε τής έμής βασιλείας εύαρεοτήσαντα. δοΰλος
20 γάρ τήν δουλείαν άμέμπτως έκτελών καλ.ώς κέκι 7\ται τήν παρρησίαν’ συ δε παρά τής έμής
μή γνωριζόμενος βασιλείας πώ ς τόν τής ϋραοντητος προφέρεις μοι λόγον, παντελώς ονκ
fol. 274r έπίοταμαι. “ „ Καλώς ουν έρω |τάς μ ε “ , ό ίίγιος είπεν’ ούχ (!). άκήκοάς με τόν Χρίστον όμο-
λογονντα; άνθρωπίνην δε -θέλεις μον μαϋειν πρσσηγορίαν; Γεο'ιργιος λέγομαι’ Χρίστον καϋο-
μολογώ καϊ ϋεους νμών άπαρνοΰμαι. τής γάρ άξίας άποθέμενος τήν δόξαν τήν έν ούρανοΐς
2δ ουσαν χαράν έπεθύ/ιησα.“ ώς ονν τον μάρτνρος ταντα πρύς τύν τύραννον ρητορενοντος ού τής
ανστηρίας ό βασιλεύς εδειξεν τήν δφρύν, άλλά μαλλ.ον κολακευτικώς πρύς αντον άπεφθέγξατο’
„ Τί, Γεώργιε, τής έμής βαοιλ.είας άλ.λοτριοϊς έαντόν; τί τής έμής προκρίνεις φιλ.ίας;
διά τ ί
τής νεότητάς σον μαρΰναι βούλει τό κά)<λος; δέξαι με συμβουλεύοντά σοι τά κρείχτονα. διά
γάρ τήν παρά σου προελθονσαν εις τους ΰεους άγνωμοσύνην ταράττεταί μον τό βασίλ.ειον,
30 Ν ίβ ετα ι μον τό κράτος’ άλλά ϋϋσον και βασάνα))· σε απαλλάξω και μάλλον τιμή τε καί
πλ.ούτφ κατακοσμήσω.“ άλ?>' ούδαμώς αί τοΰ δολίου υποσχέσεις οαλεϋσαι τόν τής πίστεως
στΰλον ήδυνή-θησαν, άλ.λ.ά και μειζόνως άσάλ.ευτον άπειργάσαντο. τών ονν κίβδηλων τούτων
επαγγελιών ό τοΰ Χριστοΰ ϋεράπων ώς ήκονσεν, κατεφρόνησε και είς ουδέν λογιασμένος
ϋαρααλ.έως πρός τον κολακεντήν άντείπεν’ „Μ ή δικολ.όγει, βασιλεύ, μή τήν τών σών δωρεών
35 πρόφερέ μοι νπόαχεσιν, μή ταΐς σαϊς ϋωπείαις όπάμβλ.ννέ μου τήν προθυμίαν, έκκοπτε τόν
λ.όγον τών νπισγνονμένων και δενρο μάϋε παρ' έμοΰ τόν λόγον τής άλ.ηθείας. ειϋε και
fol. 274ν ον, βασιλεύ, συνοδοιπόρος μοι γέγονας \πρύς τήν τής άφΟαροίας ζω ή ν ’ ρευστή γάρ ή τής
σκηπτονχίας σου τάξις όντως καθέστηκεν χρόνφ φθειρομένη και καιροϊς νποκλ.ινομένη’
al σον γάρ rutui και τα δώρα τής θείας και μόνης ακηράτον αποκληροΰπί με χάριτος. μισώ
δωρεάν γεννώσαν άτεΐεντητον κόλαοιν' εκείνην βδελνττομαι τήν τιμήν, ητις χωρίζει με τής
ένθεου τιμής' έστράτενμαι γάρ ίττονρανίφ βιισιλεΐ, ΰς νικοσνμβονλ.ον παράσχι / μοι ψάος.
αντω τάς σννϋήκας έττοιηοάμην τον διαπαντός ό μολογην αν τ ό ν αυτφ αννεταξάμην άραι τόν
σταυρό)' και άκολ.ονΰεΐν. και αυτός μοι τής τών ουρανών βασιλείας σννέΟετο διδόναι τήν 5
κληρονομιάν, και τις, ώ βασι/.εν, χωρίσει με τής άγάπης αύτον; ϋλίψις; στενοχώρια; λιμός;
γυμνότης; ξίφος; κόλ.ασις; άλλ' εϊ μή ταντα πάντα δι αυτόν υπομείνω, εκείνον τοΰ βασιλέως
φίλος ου γίνομαι' εννόησον τό στίφος τών σών υπηκόων, π ώ ς τήν πρός οε στοργήν ούδ' δ/.ως
άπαρνουνται. πράττε συ το νομιζόμενον, ΐνα μοι γενήσεται τό συμφέρον’ άμεταδ έτφ γαρ
φρονηματι παρ 1 έμον Χριστός προσκυνεΐται. και λοιπόν εκτεμνε τήν δίκην, δπως τόν τιολύ- 10
τιμον κομίσομαι μαργαρίτην*
τών ονν ρημάτων τούτων ό όνόσιος βασι?.ευς ώς ήκονοε καί πο)ς μεταβάλαι τον μάρ
τυρα ονκ ηδννηϋη, [x a ij βονλ.ενσάμένος σνντόμως τής ζω ής αντον άπαλλάξαι, ξίφει τήν
κάραν τοΰ γενναίου άποτμηϋήναι έφηφίσατο. και ονκ έδειλάνδρησεν \ δ τον Χρίστον οτρα- fol. 275«·
τΐίοτης, ου προεβαλετο τον εκ τοΰ ξνλον θυρεόν, ου περικεφαλαίαν ένεδύσατο, ονχ (!) ασπίδα 15
καί ϋώρακα περιετειχίσατο, ον<5’ ΰσα τόν στρατιώτην έν πολέμοις περιστολίζουαιν, άλλά προ-
ϋύ μ ω ς τήν κεφαλήν έξέτεινεν και τόν διά τής μαχαίρας δεξάμενος -θάνατον τόν άγγελόπλοκον
τής νίκης άνεδήσατο στέφανον, οΰτως ό μάρτυς ήγωνίσατο' οϋτως κατέλιπεν τήν του βίου
τερπνότητα και τον δεσπότου γέγονε αννόμιλος' οϋτως τόν οφιν επάτησεν' όντως έξεδνσατο
τήν τής πλάνης φθοράν και ενεδνσατο τήν της έλπίόος χαράν, αΐματι γάρ ιδίφ τόν Χρίστον 20
ήμφιάοατο, ήπλ.ωαεν τόν αυχένα και πρός ουράνιον κατήντησε λιμένα, ονκέτι τ ω νόμφ της
π?.άνης ύπόκειται, άλλά τφ πόΟω τοΰ Χρίστον τελειωθεις δοξάζεται.
και βλέπε μοι τόν καιρόν τής τοΰ μάρτνρος τ ελ.ειώαεως. αυτόν τόν άϋλητήν μιμείται, και
ώσπερ έκεΐνος άκολουθήσας Χ ρ ισ τφ κόσμον άπηρνήσατο, οντο) κα'ι ή χρονική τον άέρος φναις
χειμώνα άπελαννουσα π οτέ μεν άκόλονθος γίνεται της Χρίστον άναστάσεως, π οτέ δε κήρνξ 25
φαίνεται' άντι γάρ άνθών ενωδεοτάτων τήν τον μάρτνρος μνήμην ήμϊν αρωματίζει, και ώσπερ
τά κάλλιστα τών αρωμάτων ίν τοΐς ίδίοις σκεύεοιν τήν έμφυτον ευωδίαν άποτίθενται, όντως
και ό χρόνος, καθ' υν ό μάρτνς έτελειο')θη, ού μόνον τό εκ τής άναστάσεως ήμας μύρον
ενιοδιάζει, άλλά γάρ και τήν τον νικητον μάρτυρος |ημέραν χαράν (!) γέμονσαν άναδείκννσιν. fol. 275ν
ποίοις ουν ρήμασιν Επαινέσωμεν τόν μάρτυρα; διά λόγων ρητορικών; άλλ.ά πένεται ήμϊν 30
τών λ.έξεων τό πλήθος, είλακρινώς ονν έορτάσωμεν τήν μνήμην τον μάρτνρος, ΐνα συμπλεκό
μενοι ταΐς όνάγκαις ευ ρω μεν αυτόν νπακούοντα και τών δεινών ήμας άπαλ.λάττοντα ’ Χρίστον
γάρ άγαπήσας τήν τών άγγέλϊον άνέλαβεν πολιτείαν. ταΐς ονν ίκεσίαις τής δεσποίνης ήμών
τής άγιας Θεοτόκον και ταΐς τον μάρτνρος δνσωπήσεσιν, είτά τέ και ταΐς παναγίαις τών οσίων
ήμών ιερέων προσενχαΐς Χριστός ό ϋεός ήμών πάντας ήμας τής τοΰ μάρτυρος κιιταςιών 85
χορείας τής ουρανών κληρονόμους άποκαταστήσει βασιλείας, αυτός γάρ έστιν ό ποιμήν ό καλός,
δ τόν μάρτυρα στεφανώσας’ αντφ πρέπει πάσα δόξα, τιμή καί κράτος νυν και αεί και εις
τονς αιώνας τών αίώνων. *Λμήν.
6 f. Röm. 8,35 || 10 f. vgl. Matth. 13, 46 || 19 vgl. Gen. 3, 15 ||36 vgl. Joh. 10, 12.
V. K i r c h e n l i e d e r .
11. Lied I (von Romanos).
23. A pril. Akrosticlii.s: Tor ταπεινού *Ρο\ηανου,
ΎΙ Ιχ ο ς δ ' . Procem ion: Κκχίεηλάγη. S trophen: *11 προοενχή.
« ' Τήν αρετήν τήν Ρ.νΟεον άει τών μαρτύρων έν μνήμη προφέροντες
πιστώς ευγνωμονοϋντες δεικννμεϋα,
διό μνησ&έντες πρότερον τής ευκαμάτου συλλογής τών άγιων απάντων
έξείπωμεν αν Οις σαφώς τά ς άριστείας
5 ένός αυτών, τοϋ παναγίου Γεωργίου φημι του στερρον,
j διδόντες δόξαν ϋεφ τφ κτίστη καί σ
ωτΓ
/ριτών ολων. \
β' αΟλα. δε τις τά ά&λα τοϋ άνδρός τοϋ γενναίου ε/πεΐν πώ ς δννήσεται;
και γάρ πάνυ προϋύμω ς νπήνεγκε
πολυποίκιλα βάσανα θαυματουργών, τήν τοϋ Χριστοϋ δωρεάν διανέμων’
και γνώμας άθεων Ιάσατο φωτίσας
5 τον γνώναι αντους τόν πλάστην' και πάντες πίστει ένενροϋντο πολλί]
I διδόντες δόξαν κτλ. I
Grundlage der Erzählung ist, wie der Dichter selbst in Strophe / 3 andeutet, ein von P a s ik r a t e e
verfaßtes Leben des hl. Georg. Näheres vgl. § 41.
Procemion 7 Jos. 7, 19 U. ö. δός δ όξα ν ΰ ε ώ | Sirach 24, 12 ό κτίστης απάντων
85
I δ ιδ ύ ν τ ε ς δ ό ξ α ν κτλ.. |
έ μ ώ λ .ν ν ε δ ι δ ώ ν τ ά έμφ έροντα,
κ α ι Έ λ λ .η ν ε ς π ά ν τ ε ς έν τ ο ν τ ο ις νψ ανχονν,
j „ Σ υ Ι π ρ έ π ε ι δ ό ξ α * κτλ. |
έν ν ο υ μ έ ρ φ ά νικ ή τω , ώ ς γ έγ ρα π τα ι*
I „ Σ ο ι π ρ έ π ε ι δ ό ξ α α κτλ. |
ε Φ 2 vgl. Gen. 2, 22
ς 4*f. Phil. 3, 8
ζ' 3 vgl. Joh. 4, 35
86
ιβ' „'Ρήμα η>ευδ£ς μη ει'πης μοι, φησι πρός τόν μάρτυρα δ υπερήφανος,
και γάρ οϊδα συγγνώναι τοΐς πιστεύουσιν"
άψόβως πάντα λέξον μοι, και τό πλημμέλ.ημα έγώ συγχωρώ σοι ώ ς ν έ φ '
λυιπόν γάρ ϋύω ν αυτός εξιλεώσεις,
5 οΟς Ιδίως καταπτύσας, χερσ'ιν νβρίσας άπεφϋέγξω βοών'
I ,ΣοΙ πρέπει δόξα( “ κτλ. |
C 41 falscher Schlußalczent (etwa ήδη st. ?.οιπόν) || δ 1 ώς δτι: εως δτε Maas
η’ 2 αννεργόν ||6 1 διδοΰαι Maas
■&' 6 : — διδόντες δόξαν ΐ)εώ τώ χτίατη καί : —
ι' 11 Ούτως aus "Οντως korrigiert ||4' ενφοβοι ||51 vgl. a’ δ1 Maas ||6 διδόΐ'αι Maas
ια' 42 τοΰ suppl. Maas
ιβ‘ 51 κατέπτυσας
ις' Νέος μεν ήν, πρεσβύτου δε τόν νοΰν δ κα?.ός στρατιώτης έκέκτητο'
διό καί τόν διάβολ.ον ήοχυνε’
καί γάρ τά βέλη επεμψεν ό μιαρώτατος έχθρός καί ουκ ετρωσε τοντον'
προσρήξας τή πέτρΐ(. τή $νμΐ] τώ ν κυμάτων
5 έσάλευσεν ονδ' δλως, όλλά γε μάλλον διήγειρε β ο α ν
I „ Σ ο ί πρέπει δόξα* κτλ. \ .
ιζ' νΟτε λοιπόν τή πίστει τοΰ άνδρός τών βασάνων ό αναξ ήπόρηοε,
τινί τής συγκλήτου έπείθετο
αυτφ τοιαντα λ.έγοντι, δ τι· „Π ρός πάντας Ισχυρός τονς θεούς ήμών εοτιν
καί παν εκείνων κατέβαλε τό κΰρος, '
5 ή χήρα αύτόν πεισάτω, ή πενομένη τον μηκέτι βοαν'
I ,Σ ο ί πρέπει δόξα1* κτλ. \
</ δ2 eine Silbe zuviel (τά statt πάντα Maas) ■·'■■·. : : >
ιδ’ 3ι eine Silbe zuwenig | |4* zwei Silben zuviel; etwa onaodijvai ||6* άλλ' ίοτη ||5^ fehlen zwei Silben
(etwa όντως uvaßo&r wie ς δ® Maas)
ιε’ fehlt (las Verbum finitum ||31 κρεμνασΟαι] dem Metrum entspräche χρέμασΰαι || S* την κεφαλήν
ιζ' 2 eine Silbe zu wenig | |33 ίστϊν
n f 3l man erwartet δέχννται E. K.
88
ιϋ' ΙΙλοντον αντΐ], τω τέκνω δέ αυτής παρασχών παρά πάντα τήν ιασιν
πιστούς τους όμφοτέρους έποίησε"
και βουν γάρ ϋανέντα ήγειρε γονυπετούσης γυναικός και κλαυϋμφ Ικετευοναης"
ταντα δε λέγει δ νέος έν καρδία"
6 Π’Ώ ποίαν τιμήν προσάξω τω συνεργουντι, εί μή μόνον ßoäv"
I Σ ο ι πρέπει δόξα β κτλ. |
ιη* 61 διδόντες
<#' 33 eine Silbe zuviel; ίκε.τεν- statt eines zweisilbigen Stammes «teilt in den Liedern 91 tß' 2
(Rom.-Kyr. S. 733: δνοω:τώ Pitra, Krumb.), 20 κδ' A (Pitra S. 139 κς'; cf. Pitras Apparat), 2 0 2 κγ* 8
(noch unediert), 74 tß' 3 (noch unediert) Maas
τ ΐ l 3 ( — ^ w > etwa ελεγε' || 2 etwa Μ· π. ασεβείς έργάοωμαι || 32“ 3 die Ergänzung ist unsicher ||
5l Vers und Konstruktion verlangen παρέσχον
κα' 2 προσάξαντι || 3 l μεϋ' ών
κβ' 31 εΐλετο] έγέτετο | 33 άλεξανδρίαν ||5 3 drei Silben zuviel; also wohl κραυγάζουν zu streichen
κγ* l 3 αντω einsilbig gemessen (?)
*<ν 2 1. μία Miuis II 3ι Eine Silbe zu wenig; etwa rvri'i ||42 πευίϋαλψον: von mir korrigiert wegen des
Akzents und des syntaktischen Zusammenhangs ||G δ/όόιτι äo^ar
Procemion I I 3 1 άννμνονντας Μ
« ' Ara Rande: πρός τό τόν προ ήλιον Ρ Μ (Μ ohne πρός τό) || 2 2 ό om. Μ || 4* ίοτιν om. Μ II δ 1 χαί
τινες Μ II 6 2 έαυτοΐς ελ.αχον Ρ : εαντους ελαί)ον Μ | 6 a vielleicht εχϋροϋ ? || 73 ουρανόν zweisilbig?
α 7 Ps. 72, 9 !| 8 Ps. 62,12 u. ö. -+· Ps. 16,1 u. ö. II 10 vgl. Matth. 19,26: Luc. 18, 27
91
/ 6 ι έλιασαΐο; Ρ
δ’ 2 1 τοΰτο] ιόντων Ρ ||3* το vfy.Q(o&F.vta ευΟ-νς εγεΐμαι Ρ
ε' 6 2 δρουαίαν yv Ρ
c' 1ι δικαίων ? | I 2 ημοιν Maas ||2ι άναοτάντα Ρ ||92 ύέ ννν Ρ
ζ' 3ι «>· vielleicht enklitisch |! 6 1 eine Silbe zu viel | 6 5 S Ρ |6 1 - 2 viell. zu schreiben (da >/ auch «' 9 1
interpoliert ist) ολως ίπιγ^άψαι, οτι μή δ θέλει ποιεί Maas
ε 4 vgl. Apostelgesch. 9, 40 |j 5 f. vgl. Acta Johannis c. 72 ff. (Bonnet, Acta upost. apocr. II 1 p. 180 ff.) |j
8 f. vgl. Job. 11
c' 1 ff. vgl. Matth. 27, 62 f. Worauf beruht Vers δ f.?
Γ 9 Luc. 1, 37
93
94
«5' 2 f. vgl. Hebr. 13,15 (Ρβ. 49, 14); Ps. 6 8 , 31 f. || 5 vgl. z. Β. I I Kor. 1 , 4
Proce ιτιίοη (zur Metrik vgl. Krumbacher, Umarb. S. 74) 3^ έαυτώ ΡΜΤ||4^ ευφρόσυνη T (vielleicht
richtig) ||71 παράαχου M : v.
α vor der Strophe α : Π ρ ο ς το ο /ιετά τρίτον Ρ (zum Hinnus vgl. Krumbacher, Umarb. S. 79) |j
ll (mit Verweisungszeichen über ο ϊκ ιώ ) γο τον νπερ κάσμον τής ζο)ής (zur Korrektur des Metrums,
aber ohne Rücksicht auf die Akrostichis) P c II S1 μέγα P | 33 ίαντύν P ||7l Metrum? ||8* πρός über
der Zeile vor τόν P
/?' ίραιδοός P ||-l1 γρ iövrnt P*
y 3 2 viell. zu sehr, ηγεμόνων τής τιμής {τών τιμών)? || Fehlerhafte Verse 2 2, 71, 72
ό' 3 - εαυτόν Ρ ||·11“ 2 Trennung?
ε' 5 :i ist liier siebensilbig wie auch in ι ζ n f Maas || 91 viell. παοάοχω nach / oder vicll. besser παρέχω
hier und in ς' — *' kV κβ' Maas
ς 4 1 1. όρώντας Maas ||G2 ist liier fünfailbig wie auch in ζ v < *7 χβ %γ χε Maas
C* 2* eine Silbe zuviel || 3 ~ “ 8 εαυτοί* τεϋάρρυνας P, ani Rande τοιαντη κα Ρ || 4 * ει τι οοι εστιν Ρ |
41-2 Trennung? (vgl. d') || Gl fehlt eine Silbe
■&' Ι δ ο ύ οοι πάσαν τήν έμήν βουλήν άποκαλύπτω και παραινώ ώς φ ίλω '
εάν μου ύπακούσης, κεοδάνης πλεΐστα άγα&ά
κα'ι ύπερ τό πρώτον τιμηϋεις εϊς τό έμόν παλάτιον ώς άξιος"
και γάρ τής ήλικίας τό νέον σον πάντας Υπερβάλλει
5 καϊ έκ ταυ της κήδομαι σ ο ν Γεώργιε, πεία&ητι ουν άρτι"
ον δε γάρ έκ τής σής παρρησίας ώφελήσης
προξενήσας σεαντόν ατιμον μύρον
και αποκοπήν τής ζώνης και τοΰ άκούειν
I ,Πάσι παρασχου πταισμάτων σνγχώρησιν/ “ |
ί Ό μάρτνς δε τήν έαυτοΰ έλπίδα κεκτη μένος πρός τήν μέλλονοαν δόξαν
προς τον άνακτα εφη' λΕ γ ώ ονδεν νπέρ Χρίστον
λογίζομαι είναι, ου τιμάς βασιλικάς, ον πλ.οΰτον νπερβάλλοντα,
ου δόξαν άπαν&οΰσαν καϊ πρόσκαιρον, ου τάς κολακείας,
5 άς μοι άρτι επιφέρεις, ου ϋάνατον, ου πυρ ούδε ξίφος,
ου βόθρον, ον τροχόν οϋτε πριστήρας'
άλλά πάντα έν χαρά. νυν υπομένω,
ΐνα έν Χ ρίστο) συμβασιλεύσω άκούω ν
I ,Πάσι παράσχου πταισμάτων σνγχώρησιν.' “ |
ια' Νικήσαι βέλων τόν έχΰρόν ό μέγας άίϊλοφόρος και μάρτυς τοΰ κύριον
Γεώργιος έβόα Διοκλ.ητιανω τω βασιλέι'
„ Πάντες οί ϋεοί σον, ονσπερ σέβη καϊ τιμάς, βδελνγματα νπάρχουσιν,
εργα χειρών άνΟρώπων, άναίσϋητα, άψυχα κωφά τε,
5 μνωπάζοντα, μηδ' δλως κινούμενα μηδε <«> λαλονντα'
καταρώμαι αντονς καϊ άναΰεματίζω
καϊ τονς σέβοντας αντους και προσκννοΰντας
καϊ θεολογώ τονς κράζοντας τφ Όεφ μ ου '
I ,Πάσι παράσχ^ου πταισμάτων συγχώρησιν/ “ |
ιβ' „Γνωρίσω σοι άλλην βουλήν ονδέν σοι έγκαλοϋσαν, τους θεούς δτι όντως
ενώπιον τον υχλον τολμηρώς ϋβρισας αυτούς'
έγώ Ικετεύω υπέρ σον και ό λαός, και μόνον Χρίστον αρνησαι'
φοβούμαι γάρ όρων σε παρεστώτα έν τω βήματί μον,
5 μήπω ς πάντας άναπείσης άηοστήναι τής ημών θρησκείας
• και μετά σοϋ λ.οιπόν Χρίστο5 προοτεθώσι,
και φανήσομαι έγώ άνίσχνρός σον
πεισθεις μετ' αυτών βοαν σοι ώσπερ εκείνοι’
I ,Πάσι παράσχου πταισμάτων σνγχώρησιν/ “ |
ιγ' Έ ν τοντοις ονν ό άθλ.ητής πρός τόν ανακτα εφη' „Ε ίθ ε συ τόν δεσπότην
τής δλ.ης οίκονμή’ης Χ ρίστον έπέγνως και θεόν,
ινα βασιλείας ουράνιον και χαράς σνγκληρονόμος γέγονας'
αΐ γάρ τιμαί σον αΰται αΐ πρόσκαιροι και αΐ άπειλαί σου
6 ώσπερ σκιά άπολοΰνται. διό κάγά> Χ ρ ί σ τ ο ν Ιγω ν βοηϋοϋντα,
ού κάμψεις μου τόν νοϋν ούδε χαυνώσεις
τής ψυχής τό σταθηρόν, ά λ λ ε ω ς τέλ,ος
άγωνίσομαι φυλάττων τούς έκβοώντας'
I ,Πάσι παράσχου πταισμάτων σνγχώρησιν.' “ |
ιϋ' Νοννεχώς ονν ό βασιλεύς είς τοντον άτενίοας' „ Σ ν τίς ε ΐ;“ άνεβόα'
δ μάρτνς δε και πάλ.ιν άνταπεκρίνατο αύτ(ο’
„Έ γ ώ είμι, αναξ, ό τή κελ.εύοει σου βλ.ηΰεις είς τύν τροχύν Γεώργιος.*
δρώντες δε αντύν έξεπλ,ήττοντο ίίλλος ίίλ.λ.ο) λέγο>ν
δ καϊ ηπόρονν και γάρ δντως νπήρχεν ( « ) άπορον τύ πράγμα,
δτι ώς ήμιΰνή κατέλ,ιπον τοντον,
ις' 4 1 - 2 T ren n u n g? ||δ 3 eine Silbe zuviel II 6 ι yq έκ τής αγαν δολερής μηχανουργίας und Yerwoistmg3-
Zeichen auf in τούτον P f *
i? 8 2 ist hier s ie b e n silb ig wie auch in κγ Maas
iff32 eine Silbe zuviel || 41 " 2 Trennung? || 52 fehlt eine Silbe (etwa <5έ) || 6 l ήμιΟανή P: korr.
von Maas
κβ’ Ίδ ώ ν τόν μάρτυρα Χρίστου άβλαβή φυλαχϋέντα δεσμεΐ τούτου τούς πόδας
δ βασιλεύς σιδήροις ήλους δξεϊς έμπεπηγώς
και κελεύει τρέχειν, όπως άπό τής πολ.λής δδννης ραίνειν δάκρυα’
ευχόμενος δε ελεγε πρός έαυτόν' „ Γεώργιε, τρέχε,
5 όπως φθάσης και νίκησες <-> και στεφθής υπό τών αγγέλων
τοιαΰτα δ σοφός λέγων καί πράττων
τόν συ ρόμεν ον εν γΐ] οφιν πατήσας
εις τούς ουρανούς άνήλϋ-ε και νΰν άκούει’
I nIIuat· παράσχου πταισμάτο»’ συγχώρησιν.“ |
xa am Yersanfang sonst nirgends II 53 χηλΊδα] ρηλίδα P (vielleicht aber steckt in dieser Lesung
5 1 δε
etwas Richtiges)
xß’ 3a erwartet man όα/17; E. K. || 4 * eine Silbe zuviel (etwa δ’ ελεγε?) oder besser δε είπε wegen des
Schlußalf/.cntcs Maas || o1 eine Silbe zuwenig
κγ’ 3* eine Silbe zuviel; etwa τών zu streichen?
VI. Anhang.
14. Die Geschichte von der unehelichen Geburt des hl. Georg.
Κ ατα τονς καιρονς εκεινονς, οτε το £&νος τω ν Π ερσών κατά την 'Ρωμαίων χώραν
περιεπάτονν, κατήντησε δέ και πρός τήν χώραν τώ ν Καππαδόκων, εις τώ ν Περσών δνόματι
Γερόντιος είσελϋών Ιν άποκρνφφ τόπ ω εϋρεν έκεϊ κόρην κεκρνμμένην. καϊ τό όνομα αντής
Πολνχρονία καϊ τό κάλλος αντής υπέρ τόν ήλιον και γενναία τό φρόνημα και ενάρετος τή 6
καταοτάοει, γράμματα μή μαΰοϋσα, έν τή σοφία τον &εον φρονούσα. αντη ονν ή κόρη
άμόλνντος νπ ή ρχεν ευρών δε αυτήν ό Γερόντιος σννεγένετο μετ' αντής ήμέργ παραοκενή.
όντως ονν 6 Γερόντιος καί ή Πολνχρονία Ιγένοντο οί γονείς τον άγιον Γεώργιον.
χρόνον δέ διαγενομένον, |νπέστρεφεν τό 1:&νος τώ ν Π ερσών εις τήν ιδίαν πόλιν καί fol. 109Γ
χώραν, Πολνγοονία δέ μόνη ονν τοΐς γονενοιν καταληφΰεΐσα (ήν). χρόνον δέ διελϋόντος, 10
ήλΰεν άνθρωπος ( δνόματι) Πρόχορος, δς ήν έκ τής τον μακαρίον Πέτρον διδαχής, καϊ λέγει
πρός τονς γονείς τής άγιας Πολνχρονίας' „Μ η ταραχΰήτε, δτι ή Πολνχρονία ή Όνγάτηρ
νμώ ν έν γαοτρϊ ελαβεν και τέξεται vlöv και εσται τό ονομα αντον Γ εώ ργιος’ γενήσεται δέ
δόκιμος στρατιώτης τον μεγάλον βαοιλέως Χρίστον και μάρτνς άληΰέστατος. τοντο δέ δλ.ον
C o d ice s: A th en . 3G3 saec. X V I S. 444—448 ( = A); A th en . 1000 saec. X IV fol. 141r— 142* ( = B);
B rix . A III 3 saec. X V I col. 295(?)— 307 ( = C); A th o u s Kutluujus. 176 saec. X V fol. 186r— 187* ( = K ) ;
V en . M arc. II 160 saec. XV/XVI fol. 108v—111* ( = V).
A ls B asis des o b ig e n T e x t e s d ie n t e V. A B E , welche sprachlich und z. T. auch inhaltlich
stark abweichende Redaktionen enthalten, sind nur zur Verbesserung der offenbarsten Fehler und Lücken
dea V und bei einigen besondere bemerkenswerten Differenzen beigezogen worden. Von K stand mir nur
Anfang und Schluß zu Gebote. Näheres über die Hss im 2 . Kapitel § 40.
Abweichende Lesungen der Hss: T itel: Die obige Fassung V: ή ανλληψις τοΰ άγιου καί ένδοξον
μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, ενλόγησον Α : Λόγος εϊς την γένι/οιν τοΰ άγιον γειοργίου Β: Γέννηοις τον άγιον
μεγαλομάρτνρος γεωργίον K II Vor der Erzählung Κατά τους κτλ. haben B C K noch den einleitenden, wohl
nicht ursprünglichen Ausruf: Λαμπρά και πανέορτος τοΰ άγιου y.al έτδόξον (,-rανενδόξου Β) μεγαλομάρτνρος
γεωργίον ή ούλλη\ρις ||2 εκείνους] τών γονάιων εκείνων add. V : om. ΑΒΚ||3 περιεπάτη Α ||7 ήμέρφ παρα
σκευή] ήμερας εξ Α (wohl aus dem Freitag, dem 6 . Wochentage, oder aus der Lesung Β £κτβ τον μηνάς
entstanden): εν ήμέρα παραοκενή ίκτη τον μηνάς, ώρα πρώτης (so) τής σελήνης, εϊκάδος τής μιας ίχούαης Β ||
8 ουτος V (worin doch wohl όντως steckt, trotz der Fassung von Α αυτοί οϋν έγένοντο γονείς): om. B ||
1 0 κατελ.ήφΰη Α : χατελήφϋην Β II 11 6νόματι ergänzt nach A B | διδασκαλίας B ',· · · ' ·
γέγονεν ενεκεν τών Γ Ιερσώ ν άνατελεϊ άστρον ττολνψωτον 6 υιός Γεροντίου.u οί δε γονείς
αυτής ελεγον πρός τόν Άγιον* * Η ώ ς τοϋτο; οτι η Πολυχρονία, ή ϋνγάτηρ ημών, αν ευ άνδρός
fol. 10ÜV %ήΰα γέγονεν, άνευ γάμου την τής χηρείας στολήν περιβάλλεται, ανευ I οτεψάνυν τήν κεφαλήν
αυτής κατεοτύγναοεν και άνευ θαλ.άμου τήν λύπην έργασίαν προείλ.ατο και περιεβάλ,ετο τής
5 ορη)ανίας κλαυϋμώ. ούκέτι Ηολ.νχρονία γελα ή παίγνια προσσκιρτάζει* ονκέτι άνθηράν στολήν
περιβάλλεται* απεχ^ρίσθη του δμοζύγου αυτής και τών νεολνκίον αύτής* ονκέτι μετά τώ ν
κοραοίων εις τό πεδίον άν&ολογεϊ' ούκέτι μετά τών συγγνωρίμων συγκάθηται ή συνομάεΐ,
άλ./Α τήν στενήν και τεϋλιμμένην οδόν άνελάβετο* ταϋτα πάντα ελεγον οί γονείς τής Πολ>υ-
χρονίας κλαίοττες και όδυρόμενοι διά τήν θυγατέραν αυτών.
10 τότε λ,έγει ό άγιος Πρόχορος' Ενέγκατε αυτήν πρός με.* και άπελΰοΰσα ή μήτηρ
αύτής λέγει πρός αυτήν* „Τέκνον μου γλυκύτατον, άνθρωπος τοϋ ϋεοΰ (ήλΟεν) πρός ήμας
fol. 110Γ και ίδεϊν σε |ζητεϊ.** και άναστάσα άπηει πρός τόν άγιον Πρυχορον. και λ.έγει πρός αύτήν'
* Τέκνον, τ ί Όλαβεσαι; τ ί κΛαίεις; τ ί τά κάλ.λ.η σου κατεστύγνασας και ένεδύσω τό τής χηρείας
ένδυμα; έκ του εϋνονς τών Περσών ονόματι Γερόντιας συνεγένετο μετά σου και έφύτ ενοεν
15 εν σοι το τοιοϋτον uνϋος, τον μέγαν Γεώργιον, οποίον ποτε ουκ είδας i) ώμίλησας* έκ τώ ν
Γαλώαίων ( τοιουτος) ουκ έγένετο, Χριστιανός ουκ ήτον. και διά τ ί κλαίεις αυτόν;“ κόρη
προς τον άγιον λεγει' »Ο υκ οΐδας, ώ αγιε τοΰ ϋεου, δτι 6 άνθρωπος 6δεύθ)ν {από πόλ.ιν
εις πολ.ιν και ευρών τή δδω ετερον άνθρωπον, όδεύσαντες δε οί <5υο άμα) δύο ημέρας
ή στάδια τρία ή μόνον μίαν και έν τω μέλλειν άπ’ άλλήλων χωρίζεσθαι πάντως ϋλίβοι*ται;
20 καγω νεα και άνανδρος, και αυτός ψ/>ατυ μου τής παρθενίας και έφύτευσεν έν έ/iol παΐδα,
fol. 110ν ως ου λέγεις, και φλ.έγομαι άκαταπαυστως\τώ άλγει μου. τό λοιπόν δέομαι σου, άγιε τον
θεοΰ, ιδεΐν αύτον, και ταύτην τήν ώραν ά π ο θ α ν ο ΰ μ α ι κ α ι μετά τό ειπεΤν αύτή τόν λ.όγον
1 τούτον δε ολ. γέγονεν ΐνα εκ τών περοών. άνατέλει άοτρον π. νΐυν γεροντίου γειοργίυν Β: οιη. Α ||
2 περι τοντο V: πώς τούτο A B | ή/ιών] -{- έκ πορνείας τών περοών μεγαλομάρτυραν του χριοτοΰ τέξεται και
οτρατιώτην,τον επονρανίου βαοιλέως Χριοτοΰ. οτι 6 ονναναπεοών μεταΰτής άπήλθεν εϊς τήν ιδίαν χώραν. και
ή ϋνγάτηρ ημών Β II 4 κατεοτνγγαοεν Υ (aber Ζ. 13 richtig κατεοτύγνααας) \ ανεν θαλάμον εις τον τής λίπης
έργαατήριον έκάΟηοεν Β: om. Α ||5 π. προοκιρτάζει V : om. Λ: ή πέγννον μετή όριοθείην (mir dunkel) Β ||
G— 8 τοΰ δμοζνγου — άνελάβετο] τον όμόζυγον εις τά ϋρη. ονκέτι άναμένη. Ϊνα άνθομολογηοει. (wohl aus
άνϋολογεΐ Y ?) μετεγνώρημων ον ονγκάΰητε. την Β: του όμοζ. αντής Α || G νεολνκων (worin entweder όμηλίκων
oder eine daraus gemachte individuelle Neubildung zu stecken scheint) Y : om. AB || 7 εις τό πεδίον] είς
τών π α ίδ ω ν Υ : om. A B '|| 11 ήλθεν erg. nach AB j| 14 έκ τον έθνους — οννεγενετό(μοι) der Polychronia
zugeteilt A || 15 f. όποιον — auroV] ο ποτε ανιόν ονκ οιδας y ώμίληοας. εκ ιών γαλιλαίων ονκ εγενετο.
χριστιανός ονκ εΐτον, και δια τί κλαίεις αντον V : οοτις ποτε τοιοντον ονκ είδεν. οντε όμίληοενΊ και εκ τών
γαλιλαίων ουκ έγένετο χριστιανός τοιουτος. και διαιι, τήν τοιαύτην ϋλίηην έοχες Α : ώς τότε αντόν ουκοίδας. έκ
τον γένους τών γαλιλαίων. ονκεγένετο χριατιάνος ούκεΐν. καί διατή κλέης αντόν Β || 17— 19 δ άνθρωπος όδεύων,
καί όδενσαντες δύο ημέρας, ή οτάδια τρία, ή μόνην μίαν, και έν τώ μέλλειν απ’ άλλήλων γωρίζεοθαι, πάντως
θλίβονται Υ : άνθρωπος όδεύων από πόλιν εις πόλιν. εβρειν οννοδοίτην εν τή όδώ και όδενοει. μέλλειν άπ'
άλλ.ήλων χωρίζεοϋαι, θλίβονται μεγάλως Α : άνθρωπος όδεύων από πόλιν είς πόλιν. και ενρον εν τή όδώ
ετερον άνθρωπον, όδεύοαντες δε οι δύο αμα. μνλι τρία. ή μονήν μίαν και έν τώ χωριοθήναι ανιονς άπαλ-
λήλων θλίβονται και ον θέλονται χωριοθήναι Β: ich habe aus dem Wirrwarr der Hss wie an der vorigen
Stelle einen notdürftig lesbaren Text zu gewinnen gesucht: tiefere Eingriffe sind bei dieser stammelnden
„Literatur* unzulässig ||20 νεα] εάν Υ : νεα Α: νεάνις καί παρθένος Β | ararägo;] άπειρανδρος Β ||2 0 f. Ιφύ-
τενοεν εν τή κοιλία μον δένδρον πολνκλονον. καί εβαλλεν έν τή κοιλία μον φλόγα άκατάπανοιον. ήν ον δύναμαι
καταοκευάααι Β (der solche plumpe Ausmalungen liebt) ||22 αντή om. A
έπληρο)ί)η δακρύων και έπεοεν χαμαί καί έβράχη ή άγια άπό τών δακρύων αυτής, ίδόντες
δε οί γονείς αυτής και αυτοί εκλαιον.
λέγει αντοίς υ άγιος Π ρόχορος' „Μετά τήν τελείωσιν τών ή μερών, όταν φΟάαΐ} ή ώρα
τοϋ τεκεΐν αυτήν, αυτή τή ώρα ελϋη προς αυτήν δ πατήρ τυϋ παιδός έκ Περσίδος.'' και
κρατήσας αυτήν τής χ,ειρύς ήγειρε λ.έγων „Μ ή κλ.αίης' ομνύω οοι κατά τοϋ έμοϋ διδασκάλ.ου 5
Πέτρου τοϋ οοψίσαντός με τά Ιερά γράμματα, οτι ελ()η προς οε μετά το τεχθήναι το παιδίον.''
και πεοοϋοα κατεφίλει τόν άγιον, και λ.έγει πάλιν ό ίίγιος' "Οταν γεννηϋήσεται τό παιδίον,
ονγγεννηϋήοεται αυτφ δύναμις έξ νψονς και\ η ‘χ άρις τής άληθείας και ή οφραγις και ή δύναμις fol. 111Γ
τοϋ κυρίου ένδνναμώοει αυτό. αυτός γάρ γενήοεται δόκιμος οτρατιώτης' καί οταν Γειοργιος
γεννηϋή, ουνανθήοουοιν αυτφ τά (ρυτά τοϋ παραδείσου, και άνθήοει ώς γοίνιξ κατάκαρπος 10
Γεώργιος, ή άγεώργητος χώρα και ηολν\}ανμαοτος, Γεώργιος, ή άκρατης τών ααρτύροον και
οθενος και κράτος, Γεώργιος, ό θερμός προστάτης έν άνάγκαις τών έπικαλ.ο υμένων αυτόν,
Γευ>ργιος, τό πολ.νφωτον φως, τό νπέρφϋογγον προϊόν, Γεώ ργιος, δ έκ τής Πολυχρόνιας
παρ' έλπίδα τικτόμενος, Γεώργιος, δ τα σεσηπότα ξύλα είς δέΐ’δρα μεταβαλώ ν, Γεώργιος,
ό βρύων πασιν τά Ιάματα, Γεώργιος, δ τήν βασΟ.ιοσαν ’Άλ,εξάνδραν τής πλάνης τών είδώ- 15
λων καταβαλών, Γεώργιος, ό τροχού τους άγκίνους γενναίως |δεξάμενος, (Γεώργιος), ό σφ ζω ν fol. 111τ
πάντας τους έν τφ ναφ αντον έν πίστει και π ό θ ω προστρέγόντας, φ ή δόξα και κράτος είς
τούς αιώνας. Αμήν.
1 και επεοεν — αυτής om. Α (| 3 τών εθνών V : τών ιμιερών Α : τον ενάτου μηνός Β (wie öfter derb
realistisch) | ώρα] κύρη Α |( 4 τεκεΐν αντόν V : τ. αύτην Β: τεκεΐν Α || G ε?.ϋεΐν V : Ιλϋη Α : ελϋοι Β || 7 τόν
αγιυν] τονς πυδας αντοϋ Α Β | Ι9 — Schluß der Erzählung weichen die Hss stärker voneinander ab als im
Vorhergehenden |l 9 αυτόν V : αυτό Α || 11 πολνϋανμαστός V : fehlt an dieser Stelle A (in anderm Zusammen
hang ϋαυμαατός)\ om. B; keine Angabe über K: ηοΙυΟανμαοτος ist durch den Sinn und die Sprache
gefordert | «rön;? V : ακρότης B: om. Α || 13 το νπέρφύογγον πρωϊώ V : τό φέγγος πρώιν Β: οτη. Α || 14 κατα-
βαλών V: μεταβα?.λών Β: om. Α || 15 τής πλ. τ. είδ.] ττνρι Β || 16 τροχώ τους αγγίνους V: τον τροχού της (!)
•άγγίνους Β: om. Α | Γεώργιος ergänzt nach Β
I. D as alte Volksbuch.
15. Der Wiener Palimpsest.
I. Inhalt.
Die leider sehr spärlichen Reste eines uralten griechischcn Georgsbuches, die nur
ein glücklicher Zufall in der lialbverlöschteu unteren Schrift eines lateinischen Codex der
Wiener Hofbibliothek bewahrt hat (s. oben S. 1— 3), enthalten folgende für die Untersuchung
der genealogischen Stellung des Textes brauchbare Motive:
1. C h r i s t e n v e r f o l g u n g im W i n t e r . — Berr. (z. T. wörtlich). Winter auch Syr.
vgl. Iluber S. 6.
2. D a d ia n o s , K ö n i g d e r P e r s e r , vom S a ta n a u f g e s t e l l t . — Athen. Berr. Athen.-
Exc. und Daphnop. (liier ist Dadianos Toparch von Syrien). Kopt. Syr. Lat. (Datianus).
3. V i e r S z e p te r . — Berr. (wörtlich). Vier Erdteile Kopt. Vier ruchlose Könige in Syr..
Gail.: quattuor cedros saeculi, verdorben aus <Y κέόρα = κέντρα σκή:ngotv nach Vermutung
von Zwierzina S. 5. Zu Ö = ντ vgl. noch K. Dieterich, Untersuchungen zur Geschichte
der griech. Sprache, Leipzig 1898 S. 104.
4. D a d ia n o s als V o r s i t z e n d e r des Senats. — Ähnlich Kopt. Syr. Lat. Bei den
späteren Griechen entspricht dem Senat die Keichsversammlung, die übrigens z. B. in
Norm, auch als σύγκλητος πΰσα bezeichnet ist.
5. V e r g l e i c h m i t J o h a n n e s dem T ä u f e r . — Ven. (z. T. wörtlich). Kopt. Gail.
Sang. (vgl. Vetter S. X X ).
ü. K e in g r ö ß e r e r M ä r t y r e r als G e o r g . — Ven. Kopt. Gail. Sang. (vgl. Vetter S. X X ).
7. M a r t y r i u m d u rch 70 K ö n i g e . — 70 Statthalter in Kopt. Die Zahl der Könige
fehlt in Syr. (vgl. Matzke S. 468). 72 Könige in Berr. Athen. ΛΓοη. Paris. Lat. V gl. auch
die kritische Bemerkung des Daphnop. ob. S. 62, 4— 7.
8. M a r t y r i u m v o n 7 J a h re n . — Athen. Ven. Paris. Kopt. (S. 234). Lat.
9. V o r a u s s a g e des d r e i m a l i g e n T o d e s . — Athen. Ven. Wien. Kopt. (S. 208). Lat.
10. E r m u t i g u n g d u rch den H e r r n . — Athen. (S. 7, 10 — 14) Paris. (S. 21, 6 f.;
z. T. wörtlich) Wien. (S. 3 5 , 8 - 1 1 ) Kopt. (S. 209) Gail. (S. 51).
11. B r i e f e ü b e r d ie g a n z e E r d e a u s g e s a n d t. — Athen. Berr. Athen.-Exc. Wien.
Kopt. Lat. Bei den späteren Griechen entspricht das Dekret Diokletians.
1 07
II. Folgerungen.
So spärlich «auch die lieste des Pal. sind, so genügen doch die in den vollständig
erhaltenen, verwandten Texten vorliegenden Parallelen — Vollständigkeit habe ich übrigens
bei ihrer Aufzählung nicht angestrebt — , um die allgemeine Beschaffenheit und die genea
logische Stellung des durch Pal. fragmentarisch geretteten alten griechischen Georgsbuches
mit Sicherheit erschließen zu lassen. Die Erzählung, deren disiecta membra uns auf so
merkwürdige Weise bewahrt worden sind, war offenbar eng verwandt einerseits mit den
o rie n ta lis c h e n Texten, bes. Kopt., anderseits mit den ältesten la t e in is c h e n Bearbei
tungen, bes. Gail. A u f griechischem Boden ist diese fabulose volksbuchmäßige Georgs
geschichte, wie die ungeheuere Verbreitung der Texte Norm., Δ<οχλ und Ά ρ τ ι sowie der
von ihnen abhängigen rhetorischen Erzeugnisse und das scharfe Urteil des Niketas David
(s. § 25) beweisen, schon früh von den gebildeten Kreisen und gewiß auch von der offiziellen
kirchlichen Seite abgelehnt und durch purifizierte, historisch zurechtgemachte Erzählungen
ersetzt worden. Trotzdem haben sich auch bei den Griechen, bei denen Irüher niemand
das lateinisch-orientalische Fabelbuch gesucht hat, gegen alles Erwarten und gegen die
allgemeine Richtung der Überlieferung sogar mehrere und z. T. sogar noch wörtlich mit
Pal. übereinstimmende Bearbeitungen des alten Volksbuches erhalten, die sich gegenseitig
derart ergänzen, daß sich aus ihnen mit kontrollierender Beiziehung von Pal. Or. Lat.
ohne allzuviel Mühe und Gefahr der ganze Text des alten Buches rekonstruieren ließe.
Noch mehrere und vermutlich dem alten Original noch näherstehende Exemplare hat man
14*
108
im Mittelalter besessen; eines hat Niketas David ablehnend gelesen; ein anderes hat
Daphnopates streckenweise und nicht ohne kritische Anwandlungen für seine umfangreiche
Bearbeitung benützt. Noch früher, nicht weit entfernt von der Zeit des Pal., haben die
Verfasser von Lied I und Lied II eine, mit dem Volksbuch eng verwandte, griechische
Bearbeitung (bezw. zwei unter sich verwandte Bearbeitungen) benützt; doch war in ihr
(bzw. in ihnen) der fabelhafte König Dadianos schon, wie in den späteren griechischen
Bearbeitungen, durch den als Christenverlblger typischen Kaiser Diokletian ersetzt. Diese
alten, etwa im 6.— 8. Jahrhundert verbreiteten Bearbeitungen des Volksbuches waren also
schon weniger ursprünglich als die in Hss des 14. — IC. Jahrhunderts in extenso erhaltenen
Redaktionen Athen. Athen.-Exc. Berr. Ven. (bzw. seine Vorlage; s. S. 133 f.). Diese
vier Bearbeitungen, sowie Paris, und "Wien., in denen schon Diokletian figuriert, stimmen
streckenweise so eng mit Pal. überein, daß sie den Text des Pal. berichtigen bezw. durch
ihn berichtigt werden (ίγκλνον im Paris. S. 21, 7 durch Pal. zu iy./.i'/or korrigiert). Die für
die allgemeine Geschichte der Georgsüberlieferung wichtige Frage, ob im vollständigen Texte
Pal. schon P a s ik r a t e s als Autor genannt war, ist mit größter Wahrscheinlichkeit zu be
jahen, da dieser iingierte Autorname den mit Pal. eng verwandten, unter sich aber viel
fach abweichenden Überlieferungslinien Lied L Athen.-Exc. Ven. (hier in verunstalteter
Form) Norm. Gail. Kopt. Syr. gemeinsam ist.
Zum Schluß muß noch folgendes stark betont werden: Die Vergleichung des Pal. mit
den übrigen griechischen, den lateinischen Texten und den orientalischen Bearbeitungen
des alten Georgsbuchs beweist, daß Pal. nicht etwa d a s alte griechische Volksbuch, etwas
wie ein A r c h e t y p u s , gewesen ist, sondern nur e in e Bearbeitung unter mehreren und zwar
allem Anschein nach eine schon recht verkürzte und vergröberte Bearbeitung. Als sicher
kann schon jetzt angenommen werden, daß das alte griechische Volksbuch, auf das einer
seits auf griechischem Boden Pal. Lied I Lied I I Daphnop. Athen.-Exc. Berr. Paris. Wien.
Ven. zurückweisen, und mit dem andererseits Lat. und Or. eng verwandt sind, die älteste
griechische Georgscrzälilung darstellt.
III. Überlieferung.
Die Blätter des Palimpsests haben ein kleines Oktavfonnat, gegenwärtig noch
IS,3 X 12,5 cm, ursprünglich jedenfalls etwas mehr, etwa 21 X 15 cm. Das ist das
Format, das zweifellos nach alter Tradition noch im späteren Mittelalter für die v u l g ä r -
g r ie c h is c h e n V o lk s b ü c h e r üblich war.1) Die Seite ist mit einer sehr schmalen
Kolumne von 21— 23 Zeilen beschrieben; die Zeile enthält nur 14 — 18 Buchstaben, also
nur wenig mehr als die Schmalkolumnen des Sinaiticus (13— 14 Buchstaben), von denen
vier auf einer Seite untergebracht werden mußten, und gerade so viel, als der Cod. Sarrav.
Colb. des A T in jeder seiner zwei Kolumnen hat. Sowohl das Format als das. bescheidene
*) Ich notiere einige Blatt.flächenmaße, die mir genule zur Hand sind: Digenisbs in Grottafcrrata:
2 1 ,δ X 13,8. — Weiberspiegel im Collegio Grcco in Rom: 21,5 x 14. — Sachlikis in Montpellier
(Nr. 405): 19,5 x 14,5. — Trojanerkrieg im Paris. 1732 A : 2 1 X 14. — Trojanerkrieg im Paris. 2878:
2 2 x 15, 2 . — Trojanerkrieg im Paris, suppl. gr. 926: 21 x 14, 5. — Didache Solomontos u. s. w. im
Paris. 2017: 2 1 x 14,2. — Spaneas u. s. w. im Paris. 2909: 2 1 , 5 x 14,5. — llermoniakos im Paris.
Coisl. 316: 2 0 , 5 X 14,5. — Chronik von Jlorea, Kopenhagen, Universitiitsbibl., Cod. Fabric. 07: 18 x 1 2 .
10 9
Schriftarrangement deutet also auf ein für die untersten Schichten bestimmtes Lesebuch.
Dazu stimmt auch die sorglose, parataktische Form der Erzählung, manche Fehler der
Abschrift und die verwahrloste Orthographie. Manche Irrtümer mögen allerdings auf
unrichtiger Lesung des Herausgebers beruhen, wie das zweimalige <lv οοος τις bzw. γε
in Fr. V ; andere aber sind ursprünglich, z. B. das kaum erträgliche ττάντες in Fragment I,
die Lesung tr γεννητων γυναικών statt ix γεννητών (oder iv γεννητοΐς) γυναικών (Fr. II).
Ein Fehler steckt wohl auch in ονκ ex statt ονκ εοτι oder etwa ουκ iy in Fr. II. Zur
nachlässigen Sprache eines Volksbuches p;issen auch Formen wie επάγερται (Fr. II) und
παρεϋείμην (Fr. I I ) , die Vetter (Hagen) korrigieren wollte. Bis zur Unverstündlichkeit
verkürzt war, wie es scheint, die Erzählung in Fr. III.
Das Alter des Pal. ist von Detlefsen (S. 38-1) und zwar auf Grund der Sprachformen
ins V. Jahrhundert gesetzt worden. Vetter (S. X V I I I ) stimmt ihm bei und glaubt, daß
man „mit Sicherheit auch nicht über dieses V. Jahrhundert zurückgreifen dürfte." Diese
Argumentation ist gewii.'t verfehlt. Mit sprachlichen Indizien ließe sich hier nicht operieren,
selbst wenn die Zahl der auffälligen Formen viel bedeutender und die Lesung viel sicherer
wäre. Seit wir die Inschriften der Kaiserzeit (besonders die kleinasiatischen) und die
Papyri nach der sprachlichen Seite hin näher studiert haben, sind wir in der Verwertung
der Sprache für Zeitbestimmungen sehr kleinlaut geworden. Die einzige brauchbare Basis
für die Erörterung der Chronologie des Wiener Palimpseste ist und bleibt die Schrift.
Sie hat große Ähnlichkeit mit der des vatikanischen D io C a ssiu s1), die von H. Sauppe
und Franclii de’ Cavalieri ins Y ., von Boissevain ins V .— V I. Jahrhundert gesetzt wird.
Ich denke, daß wir nach dem gegenwärtigen, bekanntlich sehr niedrigen Stand unserer
Kenntnis von der Entwicklungsgeschichte der griechischen Majuskel nicht mehr sagen
können, als daß der Wiener Palimpsest auf Grund der Schrift ins V . — λΓΙ. Jahrhundert zu
setzen ist.
ϊ) Cassii Dionis lib. 70. 80 quae supersunt. Cod. Vatic. gr. 1288. Ed. P. F r a n c lii de* C a v a lie r i.
Lipsiae, ILirrassowitz 1908 ( = Codices e Vaticanis selecti, vol. IX).
2) Die Angaben über Syr. beruhen, da der Text nicht übersetzt ist, auf M a tz k e . Yen., ein Doppel
gänger von Athen., ist hier aus dem Spiele gelassen (vgl. den folgenden §), ebenso Athen.-Exc. und
Herr., von dein ich keine vollständige Kopie habe. Auch aus den späteren griechischen Texten sind der
Kürze halber die Parallelen nicht vollständig angeführt. Doch dürften die gegebenen Nachweise zur
Entscheidung der genealogischen Fragen genügen.
110
I. Inhalt.
1. D a d ia n o s (s. oben S. 3, 2— 3 7). König (Basileus ist hier nicht mit Kaiser zu über
setzen) Dadianos erläßt ein Edikt gegen die Christen, zeigt zur Abschreckung furchtbare
Marterwerkzeuge und erklärt jeden, der nicht opfere, grausam töten zu wollen. — Ganz
ähnlich L a t . , bes. Gail. Ebenfalls ähnlich, «aber ausführlicher K o p t . , vorhanden in Syr.
Etwas ferner A r m . Der Name lautet griechisch Δαδιανός, Dadianus: Gail. Monac. Monac.2
Sang, (hier auch Dacianus; vgl. die Ausgabe S. 2G(> Note 11), Dadianus: Kopt. Syr.
2. G e o r g s A u f t r e t e n ( 3 , 1 8 — 22). Georg, 22 Jahre alt, der edle leuchtende Stern,
aus Kappadokien stammend, in einem Numerus bewährter Komes, erscheint vor dem König
Dadianos, um zum Eparchos befördert zu w erden.— G a il. K o p t . Syr. A rm ., aber mit
manchen Abweichungen. Das Motiv, daß Georg eine höhere Stellung anstrebt, auch in
D a p h n o p . und Δ ι ο κ λ . Das Motiv Eparchos sonst nirgends. In Athen, und Gail, (auch
Monac. Monac.21) ist Georg schon Komes. in Sang. Kopt. Syr. will er es erst werden. In
Arm. ganz allgemein „ut ab eo compleretur desiderium suum*.
3. V e r t e i l u n g des V e r m ö g e n s ( 3 ,2 2 — 4,3). Georg gab sein Geld den Armen,
auch sein Gewand, und verfluchte die Götzen: „Götter, die den Himmel und die Erde nicht
geschaffen haben, mögen untergehen.“ — Zum Teil wörtlich ·— G a il. Etwas ferner steht
S an g. Etwas ausführlicher K o p t. Vorhanden in Syr. A rm . und W ie n .
4. V e r h ö r (4, 3— 12). Der Höhlendrache tadelt Georg und fordert ihn auf, dem
Apollo zu opfern. Georg antwortet (ohne um seinen Namen gefragt zu sein; offenbar eine
Lücke in Athen.): „Mein erster Name ist Christ, mein menschlicher Name Georg; ich
stamme aus Kappadokien, diente in einem Numerus als Komes, bin Pllegesohn Palaestinas.
W em soll ich opfern?“ Antwort: .Dem Apollo.“ — Lat., bes. Gail. Etwas ausführlicher
K op t. Kürzer Syr. Abweichend A r m . Sehr ähnlich P a ris . Einige Motive, und zwar
ausführlicher, auch in anderen griechischen Texten, besonders in W i e n , und N o r m .
5. V e r g l e i c h d e r G ö t t e r und H e i l i g e n (4, 13 — 2G). Georg schmäht die Ileiden-
götter und vergleicht Petrus mit Apollo, Elias mit Skamandros. dem Zauberer und Buhlen
der Dias (s. u. S. 127), die Arath und Zareth, die politischen Kämpfer, geboren, Antaion
(so) und Herakles mit den Märtyrern, Jezabel mit Maria. — Am nächsten steht K o p t . ,
der streckenweise wörtlich stimmt. Ferner steht L a t. Gail. -+· Sang. -f~ Monac.2 Stark
verunstaltet Arm . Von griechischen Texten vgl. V eu . und P a ris.
6. V e r s c h ie d e n e M a r t e r n ( 4 , 2 7 - 5 , 3 ) . Der König läßt Georg an den Wagen (?)
hängen, schinden, dann außerhalb der Stadt mit vier Maschinen ausrenken, mit Ochsen
ziemern peitschen, mit Salz die Wunden bestreuen, mit ζιβύναι (?, Lat.: cilicio aspero oder
ähnlich) das geronnene Blut abkratzen, dann wieder in die Stadt bringen, an ein hohes
Gerüst mit den Füßen festnageln (y.aO ηλωΟήναί), mit sechs langen Haken ihm das Fleisch
zerreißen, ihn in eine Wanne werfen, mit einem eisernen Enterhaken niederdrücken. —
In der Hauptsache = G a il. Etwas ferner steht K o p t . (hier statt der vier Maschinen
τεοαάρίον μαγκάνων, per quattuor liiaganas: Gail.] durch irgend ein Mißverständnis
„four quaternions of soldiers“ S. 207). Vorhanden in Syr. A r m . Verkürzt und ab
weichend P a ris .
*) Von den lateinischen Texten werden im folgenden nur noch Gail, und Sang, konsequent berück
sichtigt, da über die lat. Überlieferung eine neue Spuzialuntersuchung von P. M. H u b e r zu erwarten steht.
111
1) Athen, ob. S. 5,10 ist nach και ονδεν ατοπον f,v [εν] ανuö folgende Stelle einzufügen: ειπε <Ϋε
Αθανάσιος προς τους βασιλείς- "Αλλον εν εστιν, ο εχω ποιήσαι' ίαν δε μηδέν πάΟ)!, πορενσομαι κάγώ πυύς
τόν εστανρτομένον.“ καί λαβών έτερον ποτήριον προσμίςας (!) την (cod. τή) έαντον εικόνα και επικαλεααμενο;
δαιμόνων ονόματα χείρονα τών πρώτων εδωκεν αντοί πιεΐν, και ούόεν ατοπον ήν έν αυπΖ.
112
19. T o t e n e r w e c k u n g (8. 26— 9, 24). König Trakylinos sagt, bezüglich der belebten
Thronsessel (vgl. Nr. 16) wisse er nicht, ob Georg, Gott oder die Heidengötter das Wunder
bewirkt haben. Georg solle daher Tote aus einem alten Steinsarge erwecken. Georg erwähnt
das Gleichnis vom Senfkorn und läßt den Sarg abdecken. Man findet nur Staub in ihm.
Erdbeben, Blitz, Leuchten. Aus dem Staub erheben sich Γ» Männer, 9 Frauen. 3 Kinder.
König T h c o g n i o s fragt einen der Erweckten nach seinem Namen. Er heißt Jubes. Er
ist vor ungefähr 400 Jahren gestorben. Christi Name war damals unbekannt. Er habe
Apollon verehrt. Nach dem Leben sei er in die Unterwelt gekommen. Der Erzengel
Michael habe gerufen: „Zeiget euere W e r k e !“ W e r als Christ in die Unterwelt komme,
finde, auch wenn er viel gesündigt habe, wenigstens am Sonntag Linderung? er aber nicht,
weil er den Herrn (τήν κυριότητα) nicht bekannt habe. Der König schilt ihn Schwätzer.
Der Erweckte bittet Georg um die Taufe für sich und alle Erweckten. Georg schlägt mit
dem Fuß auf die Erde; es kommt ein Quell; Georg tauft die Erweckten: sie verschwinden. —
A u f griechischem Boden ähnlich P a r is , und W i e n . ; in beiden auch die 400 Jahre; im
übrigen hier sehr vereinfacht: es wird nur ein Toter erweckt und es fehlen die zwei
Namen der Könige. Der Erwachte heißt in Paris. J u b e s , in W ien. J o b e i (vgl. Syr.
Ju b a la ). Viel genauer stimmt mit Athen. G ail, (doch 460 Jahre statt 400) und K o p t .,
auch A rm . (in beiden 200 Jahre wie in Sang, und Syr.) Etwas ferner stellt S a n g ., wo
der Name Tranquillinus fehlt. König Theognios erscheint nur in Athen.; in der Ein
leitung erwähnt ihn D a p h n o p . (vgl. S. 59, 17).
20. D ie arm e W i t w e . G e s c h ic h t e vom B rot (9, 25— 37). Dadianos ist eine
Stunde lang sprachlos. Dann behauptet er, Georg habe Dämonen vorgeführt. Um das
Geschlecht der Galiläer zu entehren, beliehlt er, eine arme W itw e aufzusuchen. Mit ihr wird
Georg eingeschlossen. E r bittet sie um Brot. Sie hat kein Brot. E r spricht: „Welchen
Gott verehrst du?“ Sie: „Apollo und Herakles.“ Er: „So geschieht es dir recht, daß du
kein Brot hast.“ Nun glaubt die Frau, einen Engel zu sehen und geht bei den Nachbarn
Brot holen, damit Georg und· sic mit den Kindern esse und sie am nächsten Tage sterbe
(in Gail, soll Georg sterben: ut manducet et crastina moriatur; dagegen in Monac.8 wie
in Athen.: manducet et crastino moriar). — Hier wird Athen, von seinem Begleiter AVien.
verlassen; dafür findet sich die Episode (a u ß e r der Andeutung bei Romanos, L i e d l Str. ι ζ ' — ι ή )
in P a r is ., und zwar fast wörtlich mit Athen, übereinstimmend, nur am Schlüsse etwas
verkürzt (es fehlt die durch Gail. Monac.2 als u r s p r ü n g lic h bestätigte Äußerung, daß die
Fiau am nächsten Tage sterben werde). Außerhalb des griechischen Bodens ist die W itw en -
geschichtc reichlich erhalten: G a il. Sang. M o n a c .8 V a ll. fol. 160. K op t. S yr. A r m .
V g l . Matzke S. 472 f.
E u t r o p i o s fehlt außer in Athen, auch in L a t. Or. und scheint also erst in einer späteren
griechischen Redaktion, auf welche P a r is , und W ie n , zurückgchen, beigefügt worden zu sein.
26. A u s t r e i b u n g des G e is te s aus dem A p o l l o b i l d und Z e r s t ö r u n g d er G ö t z e n
(1 2 ,1 1 — 13,32). Am folgenden Tage wird Georg vor den König geführt. Er fordert den
K ön ig auf, in den Palast zu gehen, er wolle mit den Priestern und Soldaten in den
Tempel gehen, uni zu opfern. Die Herolde rufen das Volk zusammen. Auch die W itw e
kommt mit ihrem Kinde auf den Annen und ruft: „Georg, der die Toten erweckt, die
Blinden sehen, die Lahmen gehen, das verfaulte Holz meines Hauses sprossen gemacht und
meinen Tisch mit Gaben gefüllt hat, du willst jetzt dem Apollo opfern!“ u. s. w. Der
Heilige befiehlt ihr das Kind niederzulegen und heißt es gehen. Das Kind treibt auf Befehl
des Heiligen den Geist aus dem Apollobild. Der Geist erzählt Georg seine Geschichte.
Georg schickt Apollo in die Unterwelt und zerbricht mit seinem Gürtel das Bild des
Herakles; auch die übrigen Götzen stürzen zusammen. Die Heidenpriester binden Georg,
führen ihn zu den Königen und berichten das Geschehene. Der König (Dadianos) tadelt ihn.
Georg spottet: Er habe geopfert; wenn er (der K ön ig) es nicht glaube, solle er ihm den
Apollo heriuhren und er werde ihm opfern. Der K ö n ig : „Du hast ihn in die Unterwelt
geworfen.“ Georg: „W enn die Götter sich selbst nicht helfen können, wie sollen sie dir
helfen?“ — Die zwei Hauptmotive (Austreibung des Geistes aus dem Apollobilde und
Zerstörung der Götzen) allenthalben auch in den übrigen griechischen Texten, W i e n .
N orm , und seinen Verwandten, doch in wesentlich verschiedener Fassung. Die charak
teristische Verschmelzung der Erzählung mit dein Schluß der W i t w e n e p i s o d e aber auf
griechischem Boden nur in P a r is ., der auch sonst in der Hauptsache stellenweise wörtlich
stimmt, ln allem Detail und vielfach wörtlich ist Athen. = G a il., K o p t., Arm .
In Einzelheiten steht Kopt.. und Arm. dem Athen, noch näher als Gail., z. B. im Motiv:
Gott schleuderte mich vom Himmel wie einen Adler auf einen Stein (s. o. S. 13, 3), wofür
Gail. S. 65 (ähnlich auch Monac.2 S. 52): proiecil; me ut p lu v ia m super terram. Der
lateinische Bearbeiter, auf den Gail, und Monac.2 zurückgehen, hatte also νετόν aus αετόν
verlesen, wie K. Zwierzina S. 7 richtig gesehen hat. Stark verkürzt ist S a n g . Ähnlich
wie Gail, auch V a ll. fol. 161v. M o n a c .2 S. 51 1Γ.
27. M a r t e r u n g d e r K a i s e r i n A l e x a n d r a (13,33 — 14,11). Der König zerreißt
sein Gewand, stürzt in den Palast und spricht: „W eh mir, Königin, ich bin vor dem
Geschlechte der Galiläer zu schänden geworden, besonders vor diesem Scheusal.“ Die
Königin: „Sagte ich dir nicht, Scheusal und Bluthund, laß ab von dem Geschlecht der
Christen! Denn groß ist ihr Gott, der deine Prahlerei demütigen wird.“ Der K ö n ig:
„W e il mir, Königin Alexandra! W as ist dir? Haben auch dich die Zauberkünste der Christen
berückt?“ Die K ön igin : „Mich haben nicht Zauberkünste berückt, sondern der ewige
Ruhm“ u. s. w. Der König vernimmt alles, was mit der Königin vorgefallen war. Nun.
befehlen die Könige M a g n e n t i o s , T h e o g n i o s und T r a n k y l i n o s (Hs: Strankylinos) die
Königin an den Brüsten aufzuhängen und zu stäupen. Sie bittet Georg, für sie zu beten.
Georg ermutigt sie. Der K ön ig läßt sie wieder (von dem Martergerüste) herabnehmen,
mit einem glühenden 2 Ellen langen Spieß durchbohren und mit einem Messer ihre Brüste
abschneiden. — A u f griechischem Boden bieten den Bericht auch P a r is , und I n t e r p o l . ,
aber mit starken Differenzen (M otiv der Zerquetschung der Brüste durch eine K i s t e u. s. w.).
Näher steht L a t. Or., bes. Gail, und Kopt. Aber auch von ihnen weicht Athen, hier
15*
11 6
mehr ab als soust. Das Motiv der d r e i K ö n i g e nur in Athen. Syr. ist verkürzt. Arm .
bietet das sonst in Or. und auch Lat. fehlende, aber in Paris. Interpol, vorhandene Motiv
der Kiste (hier: prelum ingens).
28. H i n r i c h t u n g A l e x a n d r a s (14, 11— 24). Die Königin ist besorgt, weil sie die
Taufe nicht erhalten habe. Georg verweist sie auf die Bluttaufe. Die Könige verurteilen
sie zum Tode durch das Schwert. Sie bittet um Aufschub und betet: „Herr, ich habe
meinen Palast offen gelassen; du aber, Herr, verschließe mir nicht die Pforten deines
Paradieses.“ Hinrichtung am 15. April. — In der Hauptsache = P a r is ., wo abßr als
Datum der 5. April (wohl einfach durch W eg fa ll des ι aus der Zahl ιέ ). Etwas ferner
steht I n t e r p o l . , wo die Antithese des Schlußgebetes und das Datum fehlen. Sehr ähnlich
ist G a il, (auch M o n a c .2 S. 54: stark verkürzt Sang.), K o p t . und A r m . Das Datum der
Hinrichtung ist in Gail.: X I V Kal. Madias, Monac.2 X I I I Cal. Mai, in Kopt. 10. April,
in Arm. 17. April. N ur in Athen, das Motiv. daß die drei Könige den Befehl zur Hin
richtung geben.
29. V e r u r t e i l u n g G e o r g s (14,25— 34). Der König (D a d ia n o s ) läßt den Heiligen
kommen und spricht: .Georg, durch deine Zauberkünste hast du die Königin Alexandra
und viele andere dem Tode überliefert und nun beschäftigst du dich auch mit uns.“
König M a g n e n t io s bittet, Georg zum Tode zu verurteilen. Dadianos stimmt zu und
schreibt das Urteil. Georg singt den Psalm „Ώ ς εμεγαλννΟη.* — Griechisch = P a r is .
In te rp o l., wo aber abweichende Details. Näher stehen G a il. K o p t . A r m . Das Motiv,
daß Magnentios zur Verurteilung rät, außer Athen, nur Kopt. (in Arm.: quidam e regibus).
30. P o l y c h r o n i a s G e b e t (1 4 ,3 5 — 15,3). Die Mutter Georgs (Name nicht genannt)
hört von seiner Verurteilung und betet, Gott, der Abrahams Opferung des Isaak ange
nommen habe, werde auch ihren Sohn in sein Reich aufnehmen. Sie ermutigt ihren Sohn
und prophezeit, daß sie noch vor ihm sterben werde. — Größtenteils wörtlich = P a r is .
I n t e r p o l . Fehlt L a t. Or.
31. M a r t e r u n g und T o d P o l y c h r o n i a s (1 5 ,4 — 17). Der König frägt die Mutter
Georgs nach ihrem Namen. Sie: »P o ly chronia beiße ich, Christin bin ich, wie auch mein
Sohn Georg“ (vgl. Georgs Antwort Nr. 4). Disputation zwischen Polychronia und dem
König. Der König läßt sie auf dem Boden ausstrecken, mit Ochsenziemern peitschcn, an
einem Holz aufhängen, ihre Seiten peitschen, sie mit Fackeln brennen, ihr glühende Eisen
schuhe antun. Sie stirbt. Christen begraben sie heimlich. Stofflich und zum Teil wörtlich
= P a r i s . I n t e r p o l . Fehlt L a t . Or.
32. G e o r g s B i t t e um G n a d e n w i r k u n g und F lu c h (15,18— 16,24). Georg spricht
zu denen, die ihn halten: „Ich bitte euch, wartet ein wenig auf mich. 7 Jahre werde ich
nun für den Namen Jesu Christi gequält. W artet ein wenig, damit ich den kommenden
Geschlechtern Gebete hinterlasse. Denn ich sehe, daß mein Leichnam für diese Menge
nicht ausreichen wird.“ Weiteres Gebet: Dadianos und sein Übermut möge beschämt werden;
Gnade mögen alle erhalten, die in einem schrecklichen Traum und in einem schrecklichen
Gericht Georgs gedenken, bei Hagel (Rettung?), Bewahrung von schlechten Dünsten, von
Aussatz, Taubheit, Stummheit, Blindheit, Verdorrung und Lähmung. Der Herr antwortet
aus den W olken und schwört Georg zu, daß er jeden, der in Nöten des Namens Georg
gedenke, aus aller N o t befreien und am Tage des Gerichts seiner Sünden nicht gedenken
werde. Engel, Väter und Märtyrer versammeln sich, um Georg zu empfangen. Georg
1 17
bittet abermals um Verzug, damit er dem König Dadianos und seinen Königen einen
Wunsch (εΐ>χή)’) liinterlasse. E r erhält die Erlaubnis und spricht: „H err Gott, der du Feuer
auf die Fünfstadt Sodoma herabgeschickt, der du Feuer durch den Propheten Elias geschickt
und die zwei Pentekontarchen vernichtet hast, schick auch jetzt dasselbe Feuer und ver
nichte den König Dadianos und seine Könige wegen ihres Unglaubens und ihrer Empörung
gegen deine Diener.“ — In den Hauptzügen = G ail. K o p t. A r m . Doch stehen die zwei
Hauptteile: das Gebet um G n a d e n w i r k u n g und die Bitte um V e r d e r b u n g d er K ö n i g e
sowohl in Gail, als in Kopt. und Arm. in umgekehrter Reihenfolge, d. li. Georg beginnt
mit der Verfluchung der Könige. Dagegen stimmt bezüglich dieser Reihenfolge S a n g,
mit Athen, überein. In Sang, ist auch das in Gail, (wie in Kopt. Arm .) fehlende Motiv
H a g e l. Dagegen in anderen Details (wie Feuer über die zwei Pentekontarchen, ausdrück
liche Erwähnung des Dadianos; das erste auch in Kopt. Arm.) steht wieder Gail, dem
Athen, näher als Sang. Im allgemeinen weichen sowohl Gail, als Kopt. und Arm. hier
mehr von Athen, ab als in den früheren Parallelkap iteln. A u f griechischem Boden entsprechen
P a r is . W i e n , und I n t e r p o l . ; doch bieten sie nur den ersten Teil, das G e b e t um G n a d e n
w irk u n g . Es ist also schon früh in einer griechischen Bearbeitung die gegen alle christ
liche Lehre verstoßende Verfluchung des Dadianos ausgeschieden worden. W ien, ist sehr
stark verkürzt, stimmt aber iu einigen Stellen am Anfang fast wörtlich mit Athen. Ein
wichtiges Detail, das in Athen, fehlt, aber durch P a l. (s. o. S. 107) als ursprünglich
erwiesen wird, haben Paris, und AVien. mit Pal. und Gail. (S. 69) gemeinsam, den Satz:
oiöa, οτι σαρξ και αϊμά είσιν. Ein Rest davon auch iu Arm. (S. 270, 22 f.). Interpol,
ist, wie gewöhnlich, etwas ausgeschmückt und besser stilisiert, steht aber dem Paris,
stofflich viel näher als dem Athen.
33. H i n r i c h t u n g G e o r g s (16, 24— 27). Georg sagt zum Spekulator: „Kind erfülle
deinen A u ftr a g !“ Er schlägt ihm das Haupt ab am 23. April.
In dieser knappen Fassung isoliert.
II. Folgerungen.
1. A l l g e m e i n e S t e l l u n g des A t h e n . W ie aus der obigen Analyse hervorgeht,
ist Athen, eine sehr reichhaltige griechische Redaktion des alten Volksbuches, das früher
so gut wie nur durch lateinische und orientalische Texte bekannt war. Im großen und
ganzen ist Athen, identisch mit G a il., K o p t . und A r m . Von griechischen Texten steht dem
Athen, weitaus am nächsten der (im übrigen verkürzte und mit einer späteren griechischen
Bearbeitung kontaminierte) V e n . (s. u. S. 132 f.). Von den übrigen griechischen Texten
begleiten den Athen, zuerst P a r is , allein, dann auf größere Strecken W i e n , allein, dann
P a r is , und W i e u . zusammen, dann w'ieder P a r is , alleiu, endlich P a ris , und I n t e r p o l .
Für einige Stellen kommen als Paralleltexte noch P a l . und ß o m a n o s in Betracht.
V g l. o. S. 106 f. und § 41. Das sind die allgemeinsten Tatsachen. Des näheren läßt sich
über das Verhältnis der Texte folgendes sagen:
2. V e r h ä l t n i s des A t h e n , zu den n i c h t g r i e c h i s c h e n T e x t e n . Unter den zahl
reichen bis jetzt bekannten alten abendländischen und orientalischen Texten stehen dem
Griechen Athen, am nächsten G a il, (mit seinen nächsten lateinischen Verwandten, auf die
ich nicht eingehen kann) und K o p t . , etwas ferner schon der mehrfach verkürzte und
stark verunstaltete A r m .; noch ferner der ebenfalls fast überall stark verkürzte S an g.
118
Bezüglich der drei nächsten Verwandten Athen. Gail. Kopt. läßt sich nur sagen, daß G a il,
im allgemeinen dem Athen, näher steht als Kopt.; in Einzelheiten aber gehen K o p t . und
Athen, enger zusammen, z. B. in der Zusammenstellung der christlichen und heidnischen
Helden (Athen. S. 4, IS ff. = Kopt. 206 f.); hier gesellt sich auch Arm. (S. 251) zur Gruppe
Athen. -|- Kopt., während sich sowohl L a t . als Paris, von Athen, entfernen. Vgl. auch
die wörtliche Übereinstimmung- von Athen. S. 7, 33 ff. mit Kopt. S. 217 oben. Seltsamerweise
zeigt jedoch in einigen Motiven Athen, eine engere Beziehung zu dem sonst ziemlich
fernen und auch innerhalb der lateinischen Überlieferung ziemlich isolierten Sang. W ie
v e r w o r r e n d ie G e n e a l o g i e ist, zeigen u. a. auch folgende Tatsachen: im Kapitel über das
Wiedererscheinen des totgeglaubten Georg vor den Königen wird M a g n e n t i o s genannt in
Athen. Sang. Arm. Svr.; der Name fehlt in Gail. Kopt. Dagegen geht z. B. bezüglich
des Namens des Erzengels Ivopt. (S. 217) nur mit A rm . (S. 2G1, 8) zusammen. Bezüglich
des Fehlens der S c h o l a s t i k e g e s c h i c h t e ist Arm. = Syr. Im Kapitel „Totcnerweckung“
bildet einen genealogischen Anhaltspunkt die Z a h l d e r J a h r e , seit welchen die erweckte
Hauptperson tot ist: Es sind 200 Jahre in Von. Kopt. Syr. Arm. Sang., 400 Jahre in
Athen. Paris. Wien. Monac.2, 460 Jahre in Gail. Also sind hier die drei L a t e i n e r
getrennt; Athen., der sonst mehr zu den Orientalen hält, geht mit den zwei Griechen
Paris. Wien, zusammen; dagegen gesellt sich Ven., der verstümmelte Doppelgänger von
Athen., zur orientalischen Gruppe und dem isolierten Lateiner Sang.! Auch der N a m e der
erweckten Hauptperson kann für die genealogische Rechnung verwertet werden; hier unter
scheiden wir in der Überlieferung zwei Hauptformen mit Varianten: Ju bcs und J o b e i.
Die erste vertreten Athen. Paris, (beide Jubes), Gail. Monac.2 (beide Jovis), Sang.
(Jobius), Ven. (Judes), Kopt. (Boes), Arm. (Jobonios): in der zweiten geht merkwürdiger
weise W'ien. (Jobei) mit Syr. (Jubala) zusammen! Für sich steht T o b e t in D a p h n o p .
Das Motiv der K i s t e (Presse), in der die Brüste Alexandras zerquetscht werden, findet
sich nur in den zwei Griechen Paris. Interpol, und in dem sonst zur orientalischen
Gruppe haltenden Arm. u. s. w.
Bei aller Verwirrung ist aber schon jetzt klar: W ie die überall vorhandenen Plus
stücke erweisen, ist keiner der genannten Texte in gerader Linie ein Nachkomme des
anderen. Sie sind alle mehr oder weniger voneinander entfernte Vettern. Anderseits
beweist die vielfache wörtliche Übereinstimmung des Athen, bald mit Gail, bald mit Kopt.,
daß das uralte Original trotz der schon jetzt erschließbaren zahlreichen verschiedensprachigen
Bearbeitungen sich streckenweise fast unverändert erhalten hat.
3. V e r h ä l t n i s des A t h e n , zu den g r i e c h i s c h e n T e x t e n . Von dem fabelhaften
Volksbuch, das uns in a) A t h e n . , wie die Vergleichung von Lat. und Or. zeigt, stofflich
ziemlich vollständig erhalten ist, haben wir außerdem noch folgende griechische Zeugen
b) V e n ., c) B e r r ., d) P a r is . , e) W i e n . , f ) P a l. (nur spärliche Fragmente), g) llo m a n o s ,
Lied I (nur kurze Andeutungen), h) D a p h n o p .
Von diesen Texten steht V e n . dem Athen, weitaus am nächsten, so nahe, daß er
geradezu als ein verkürzter und vergröberter Doppelgänger von Athen, bezeichnet werden
kann. Doch hat selbst Ven. einige Plusstiicke, die nicht bloß in Athen., sondern auch in
den anderen griechischen Texten und z . T . überall fehlen. V gl. unten S. 12611*. W e it selbst
ständiger stehen dem Athen. P a r is , und W i e n , gegenüber. Merkwürdig ist, daß sie
sich stofflich mehrmals geradezu ergänzen. Einige Stücke, wie die in vier Hauptmotive
119
des Athen. Es hat vielmehr ein Vorgänger von Athen, das Martyrium Polychronias aus einer
Redaktion, in der beide Stücke standen, in seinen T ex t eingcschoben, ohne zu beachten, daß
das plötzliche Auftreten Polyclironias ohne die Jugendgeschiclite nicht recht verständlich ist.
Für die Annahme, daß sowohl die .Jugendgeschichte Georgs als das Martyrium P o ly -
chronias spätere Zutaten sind, sprechen außer den eben dargelegten Überlieferungslatsachen
auch innere Gründe: die Jugendgeschichte ist nach dem Muster anderer Märtyrer- und
Heiligengeschichten, in denen nach den Vorschriften der alten Rhetorik über Herkunft und
Vaterland des Helden berichtet war,1) zur Ergänzung des Stoffes geschallen und notdürftig
mit dem ursprünglichen Kerne verknüpft worden, liecht ungeschickt erfunden ist die am
Schluß der Jugendgeschiclite stellende Erzählung von der ersten Zerstörung der Götzen,
durch welche die überall erhaltene dramatisch ausgeführte Episode von der Umstürzung des
Apollobildcs u. s. w. am Schluß der Passio vorweggenommen und in ihrer W irkung abge
schwächt wird. Noch deutlicher verrät sich das Martyrium Polyclnonias als spätere Zutat
dadurch, daß es im Detail eine plumpe Doublette der im Martyrium Georgs und Alexandras
vorkommenden Martern ist; selbst die antithetische Antwort Poly chronias (Heiße P oly-
chronia, bin Christin) ist eine Imitation der durch Lat. und Or. als ursprünglich erwiesenen
Antwort Georgs (Mein menschlicher Name ist Georg, mein wahrer Name Christ). A u ffällig
ist, daß Spuren der Jugendgeschichte auch in Syr. und A r a b . Vorkommen, allerdings mit
mehreren Abweichungen: der Vater ist ein Kappadokischer Kaufmann und heißt Gordianos
(Dillmann S. 354). Hierin liegt ein klarer Beweis, daß Syr., in dem mehrere sonst erhaltene
Kapitel ganz fehlen (vgl. Matzke S. 469, 471 f., 473 f.), wenigstens in der von Dilhnann
gekannten Form, nicht aus dem ursprünglichen griechischen T ex t oder etwa aus Kopt.
und auch nicht, wie Matzke S. 4S0 annimmt, aus derselben Quelle, wie Lat. und Kopt.,
abgeleitet ist, sondern aus einer schon durch die Jugendgeschichte interpolierten, jedenfalls
griechischen Redaktion. Dazu stimmt auch die Chronologie: wenn Syr., wie Budge
(S. X X V I I ) annimmt, aus dem G. Jahrhundert stammt, so ist es natürlich, daß sein Bearbeiter
die zur Zeit des Romanos landläufige, schon durch die Jugendgeschichte erweiterte grie
chische Redaktion benützte.
2) Die Episode des E u n u c h e n E u t r o p i o s steht nur in Paris, und W i e n . Sie ist
also erst in jene Bearbeitung eingeschoben worden, auf welche diese, wie schon bemerkt,
auch sonst vielfach näher unter sich verwandten Redaktionen irgendwie zurückgehen. Der
Redaktor glaubte das hier im alten Volksbuch vorliegende verfängliche Motiv, obschon es
hier schon durch die Formulierung des kaiserlichen Befehls (Gehe in den Palast! Paris;
Gehe ins Innere des Palastes! W ien.) abgeschwächt war, durch die echt orientalische Figur
des Eunuchen, der das nächtliche Zwiegespräch Georgs und der Kaiserin vermittelt, über
allen Verdacht erheben zu müssen.
Ein übrigens sehr unbedeutendes Motiv hat offenbar erst der späte R e d a k t o r des
Athen, (vgl. unten S. 126) auf dem Gewissen, die seichte Bemerkung (S. 12,11 f.), daß
schon bei ein e m König viel Volks zusammenläuft, bei so vielen Königen aber noch mehr.
5. W e g g e la s s e n e M o tiv e . W ie zwei wichtige Motive (Jugendgeschichte mit Mar
terung Potychronias und Eutropios) erst später auf griechischem Boden hinzugefügt worden
sind, so sind umgekehrt durch einen alten griechischen Redaktor einige Stücke weggelassen
•worden. 1) Wenn das charakteristische Motiv des e is e r n e n T o r e s (Gail. S. 68 = Monac.2
S. 55 [cf. Variante] = Arm. S. 269. 21 f. = Pal. IV. Fr. S. 2) in der ganzen Gruppe Athen.
Ven. Paris. Wien, fehlt, so ist das gewiß nicht aus einem zufälligen Zusammentreffen mehrerer
Mittelstufen der griechischen Tradition zu erklären, auf welche die genannten vier Bear
beitungen zurückgehen, sondern stammt aus einer griechischen Redaktion, die zwischeu
Pal. und einer gemeinsamen Quelle der vier griechischen Volksbücher liegt. W ie oben
gezeigt wurde, steht Athen, in der Hauptsache viel näher bei Lat. Or. als bei der erwei
terten griechischen Redaktion, aus der Paris, und Wien, stammen. Da nun das Motiv des
Eisentores, das nach dem allgemeinen Verhältnis der Texte in Athen, zu erwarten wäre,
dort fehlt, so mute man annehmen, daß es in einer griechischen Redaktion ausgeschieden
worden ist, die genealogisch unter Pal., aber über der durch Jugendgeschichte und
Eutropios interpolierten Bearbeitung liegt.
2) Sicherer zu beurteilen und auch sachlich wichtiger ist ein Minus, das nur die
Gruppe P a ris . + W i e n . ( + I n t e r p o l . ) gegenüber P a l. (IV . Fr. S. 2) + Athen. (S. 16, 21 f.)
+ G a il. (S. 68) + M o n a c .8(S. 55) + San g. (S . 277) + K o p t . (S. 234.) + A r m . (S. 269, 26 ff.)
aufweist: Georgs Bitte, daß die H e i d e n k ö n i g e durch Gott wie die zwei Pentekontarchen
durch Elias v e r b r a n n t werden mögen. Auch dieses Minus ist nicht Zufall; denn der positive
Teil des Gebetes ist in Paris. Wien. Interpol, vorhanden. In V e n . ist diese ganze Partie
durch den entsprechenden Passus aus Norm, ersetzt. Offenbar hat also der Redaktor, auf
dessen W e rk Paris. Wien. Interpol, zurückgehen, die Verfluchung wegen ihres unchrist
lichen Charakters ausgeschieden. Durch die Tatsache, daß die Verfluchung in Athen,
erhalten ist, wird die oben ausgesprochene Annahme verstärkt, daß Athen, aus einer
älteren griechischen Redaktion geflossen ist, die den lateinischen und orientalischen Typen
noch näher stand, als dem griechischen Archet}rpus von Paris. W ien. Interpol. Bemerkens
wert ist auch die Tatsache, daß bezüglich der R e i h e n f o l g e der zwei Hauptmotive im
Gebete Georgs Athen, nur mit Sang, übereinstiinmt. Es scheint also, daß beide auf die
gleiche griechische Redaktion zurückgehen. Das spräche für die auch sonst wahrscheinliche
Annahme, daß Sang, nicht aus derselben lateinischen Übersetzung, wie Gail., sondern
direkt aus einer abweichenden griechischen Redaktion geflossen sei.1)
6. K o n k lu s io n . Überblicken wir folgende Ergebnisse: 1) Die Existenz eines g r i e
c h is c h e n V o l k s b u c h e s mit der anstößigen Witwengeschichte und der verfänglichen A le
xandraepisode ist teils durch Pal., teils durch Romanos für die Zeit um 500 sichergestellt.
2) Nach (oder neben Pal.) existierte eine um wichtige Details (das Eisentor fehlte
sicher) verkürzte und eine durch wichtige Motive (Polychronias .Tod mit Jugendgeschichte
Georgs) erweiterte Bearbeitung; diese letztere um 500 n. Chr.
3) Die allgemeinen genealogischen Verhältnisse des griechischen Volksbuches