Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Tbilisi
2012
1
Sinaarsi:
1. Sesavali....................................................................................................................................... 3
2. korporaciuli marTvis sistemaTa saxeebi................................................................... 6
2.1 erTsafexuriani sistema................................................................................................ 6
2.2 orsafexuriani sistema.................................................................................................. 9
2.3 Sereuli sistema............................................................................................................. 12
3. xelmZRvaneloba da kontroli, rogorc korporatiuli marTvis sistemis
Semadgeneli elementi. ................................................................................................................. 15
3.1 direqtor(at)i, rogorc xelmZRvanelobaze uflebamosili piri
(organo). ......................................................................................................................................... 15
3.1.1. xelmZRvanelobis Sida korporaciuli meqanizmebi..................................... 20
3.1.2. xelmZRvanelobis gare korporaciuli meqanizmebi..................................... 21
3.2. zedamxedvelobaze (kontrolze) uflebamosili organo............................... 23
3.2.1. sameTvalyureo sabWo - orsafexuriani sistema ............................................. 23
3.2.2. erTsafexuriani sistema - partniorTa kreba (direqtorTa sabWos
uflebamosilebebTan mimarTebaSi)................................................................................. 25
3.3. xelmZRvanelobisa da kontrolis uflebamosilebebis gamojvna. ............. 27
3.3.1. uflebamosilebaTa aRreva da Tanxvedra.......................................................... 30
4. saaqcio sazogadoebaTa xelmZRvaneloba da kontroli korporaciuli
marTvis kodeqsebis mixedviT.................................................................................................... 31
4.1 mmarTvelobaze uflebamosili organoebi – direqtorati ........................ 31
4.1.2 mmarTvelobaze uflebamosili organoebi – sameTvalyureo sabWo ...... 33
4.2. „rbili“ samarTlis roli saaqcio sazogadoebisTvis. .................................. 35
4.2.1 korporaciuli marTvis kodeqsebis saerTaSoriso gamocdileba .......... 35
4.2.2 korporaciuli marTvis kodeqsebi saqarTveloSi ........................................ 36
5. daskvna ........................................................................................................................................ 37
6. gamoyenebuli Semoklebebi................................................................................................. 40
7. bibliografia .......................................................................................................................... 41
2
1. Sesavali
1
hopti k. korporaciuli marTva evropaSi: regulirebis axali modeli da `rbili
samarTali, gv. 17
2
iqve. gv.17
3
mosamarTleTa rekomendaciebi kanonze „mewarmeTa Sesaxeb“, gv.2,
4
iqve gv.10
5
iqve gv 71-72
6
Becht M, Bolton P, Ruell A. Corporate governance and control,. gv.4
7
eTgo-s korporaciuil marTvis principebi, muxli 6
8
sba, korporaciuli marTvis kkodeqsi, gv.2
9
mosamarTleTa rekomendaciebi kanonze „mewarmeTa Sesaxeb“, gv.3,
3
universitetis profesoris robert viSnis saerTo ganmartebiT,
`korporaciuli marTva” – aris sistema romelic ikvlevs im gzebs risi
meSveobiTac korporaciis investorebi iqmnian garantiebs rom maTi
investiciis Sedegad isini miiReben mogebas.10 aRniSnul mosazrebaze
dayrdnobiT, evropis fasiani qaRaldebis dilerTa asociaciis mier
miRebul korporaciuli marTvis principebsa da rekomendaciebSi
naTqvamia, rom korporaciuli marTvis amosavali wertilia
korporaciis aqcionerTa winaSe pasuxismgeblobis formebis dadgena,
rameTu aRmasrulebeli organo ar SeiZleba pasuxismgebeli iyos yvela
dainteresebuli piris winaSe – TanamSromlebi, klientebi, kreditorebi
da a.S.11 miuxedavad araerTgvarovani ganmartebebisa da azrTa
sxvadasxvaobisa mainc SesaZlebelia korporaciuli marTvis terminis
SigniT arsebiTi elementebis gamoyofa, konkratulad ki:
xelmZRvaneloba da kontroli. es ori erTmaneTisgan gansxvavebuli
cnebaa da korporaciuli marTvis ucvlel elementebs warmoadgenen,
romlis meSveobiTac xdeba korporaciis SigniT sxvadasxva organoebsa
da dainteresebul pirebs Soris interesTa konfliqtis daregulireba
da urTierTobis mowesrigeba.
10
Goergen M, What do we know about different systems of corporate governance? gv. 1
11
EASD – Corporate Governance – Principles andRecommendations.
4
saqarTveloc aucieleblad unda ayves am temps da fexi aubas yvela im
cvlilebas rac msoflioSi xdeba. garda amisa, sakiTxis kvleva
saWiroa imis gamoc, rom xelmZRvanelobisa da kontrolis uflebaTa
swori regulireba avtomaturad xels Seuwyobs marTebuli
korporaciuli menejmentis damkvidrebasAkorporaciebSi, rac Tavis
mxriv qveynis ekonomikuri ganviTarebis winapirobaa. qarTul
kanonmdeblobaSi arsebuli problemebis gamokvleva da aRmofxvra ki
amisTvis aucilebel saWiroebas warmoadgens. sakiTxis aqtualoba
sakmaod didia saerTaSoris masStabzec, razec metyvelebs is faqti,
rom msoflios masStabiT daaxloebiT 40 qveyanam Seqmna axali
korporaciuli marTvis sistema da miRebuli iqna 100 ze meti
korporaciuli marTvis kodeqsi. 12
12
korporaciuli marTvis saxelmZRvanelo, gv. 18.
5
2. korporaciuli marTvis sistemaTa saxeebi
2.1 erTsafexuriani sistema
13
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems; gv. 426 gv
14
iqve, gv.426
15
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.11
16
Wanturia l. korporaciuli marTva,gv 115
17
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems;gv. 435
18
UK, Companies Act, Art. 303.
6
rodesac aSkaraa rom bordis gadawyvetilebebi amZimebs korporaciis
viTarebas.19 aSS-s sakorporacio samarTalSi bordi ar miiCneva
aqcionerTa warmomadgenlad, igi damoukidebeli organoa, romelic ar
emorCileba aqcionerTa miTiTebebs. bordis muSaobiT ukmayofileba ar
aZlevs aqcionerebs misTvis miTiTebis uflebas.20
19
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems; gv. 435
20
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv.111
21
iqve, gv 115
22
UK Combined Code of Corporate Governance, Sec A.
23
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv 116
24
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems; gv. 436.
25
UK Combined Code of Corporate Governance, art. B.2.1 D.2.1.,
26 iqve. Sec, A.1
7
amave dros korporaciisTvis yvelaze mniSvnelovan gadawyvetilebebSi
monawileobis miReba da daxmareba.27
27
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems; gv. 436.
28
Journal of Financial and Strategic Decisions, gv.2
29
iqve gv.2
30 iqve, gv2
31
New Yourk Stock Exchange Listed Company Manual, 2004, Sec. 303, A.02. (a)
32
iqve Sec. 303, A.02. (a)
33 iqve Sec. 303, A.02. (a)
34
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.12
35
Delawera General Corporate Law, subchapter IV, § 141,c (2)
8
akrZaluli warmoadgens aqcionerebis winaSe sxvadasxva dokumentebis
damtkicebas an korporaciis normatiul aqtebSi cvlilebis Setana.36
rogorc wesi menejerTa saTaveSi dgas ufrosi aRmasrulebeli
oficeri (Chief Executive officer).37 menejerebi xelmZRvaneloben korporaciis
yoveldRiur saqmianobas, maT akisriaT igive movaleobebi rac bordis
wevrebs.38 es niSani erTerTi ganmasxvavebelia orsafexuriani
dualisturi sistemisgan, sadac gamgeobasa da sameTvalyureo sabWos
ekrZaleba sakuTari uflebamosilebebis delegireba.39 amave dros es
niSani gvaZlevs kidev erT gansxvavebas aRmasrulebel da
araaRmasrulebel direqtorebs Soris, rameTu mxolod aRmasrulebel
direqtorebs hyavT mmarTveli menejerebi romlebsac aqvT
delegirebuli maTi funqciebi, araaRmasrulebeli direqtorebis
funqciebis delegireba ki ar xdeba.40 ufro metic didi britaneTis
korporaciuli marTvis kodeqsi savaldebulod miiCnevs rom
werilobiTi formiT mkveTrad unda iyos gayofili pasuxismgebloba
direqtorTa sabWosa da aRmasrulebel oficrebs Soris.41 amave dros
dauSvebelia direqtorTa sabWosa da aRmasrulebel oficrebSi erTi
da igive pirovnebis arseboba, ufro metic mTavari aRmasrulebel
oficers mxolod gansakuTrebul SemTxvevaSi aqvs ufleba
gadainacvlos direqtorTa sabWos Tavmjdomaris Tanamdebobaze.
(msxvil aqcionerTa Tanxmobis SemTxvevaSi.)42
36
iqve, subchapter IV, § 141,c (2)
37
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv.119
38
iqve, gv.119
39
iqve, gv.114
40
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems; gv. 437
41
UK Combined Code of Corporate Governance, art. A2
42
iqve, art.A 3.1
43
Wanturia l. korporaciuli marTva,gv 126
44
hopti k. korporaciuli marTva evropaSi: regulirebis axali modeli da `rbili
samarTali
45
Global Debate on the Superiority of Corporate Governance Systems,gv.408
9
msxvili finansuri korporaciebis mmarTveloba iyo stabiluri rac
SesaZlebels xdida xangrZlivvadian investiciebs 46. dResdReobiT ki
mdgomareoba Seicvala da aSS da didi britaneTi miiCneva warmatebuli
ekonomikuri mowyobis qveynebad.47
10
sameTvalyureo sabWoSi.58 sameTvalyureo sabWos dakompleqtebis
sakiTxic detaluradaa gawerili kanonmdeblobiT. kerZod ki igi
kompleqtdeba aqcionerebis pirdapiri warmomadgenlebisgan da
sxvadasxva SemTxvevebSi korporaciis TanamSromelTa
warmomadgenlebisgan.59 es ukanaskneli wesi damaxasiaTebelia
germanuli samarTlisTvis da gulisxmobs Tanamonawileobis princips
(Co-determination).60 muSa-mosamsaxureTa gavlena sameTvalyureo sabWoSi
gamoixateba maTi warmomadgnelis gagzavniT romelsac aqvs xmis
ufleba.61 angloamerikul sivrceSi muSa-mosamsaxureTa mxridan
Tanamonawileobis ufleba praqtikis, da, gansakuTrebiT, ekonomikuri
Teoriis mxridan uaryofil iqna.62 sameTvalyureo sabWos funqciebze
saubrisas bolo dros gamoikveTa tendencia am organos `rbil”
funqciebzec, magaliTad gundurobis SenarCuneba organoebs Soris,
gansakuTrebulad rTul da problemur situaciebSi viTarebis
ganmuxtva da dabalanseba.63
58
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.5
59
German Stock corporation act. §96
60
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems; gv. 434
61
hopti k. korporaciuli marTva evropaSi: regulirebis axali modeli da `rbili
samarTali, gv.233
62
iqve, gv 233
63
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.4
64
German Stock corporation act §.76.1
65 iqve, §. 78.1
66 iqve, §. 82.1
67 iqve, §. 77.2
68
Jungmann C. The Effectiveness of Corporate Governance in One-tier and Two-tier Board Systems; gv. 434
69
Wanturia l. korporaciuli marTva,gv.127
70
iqve, gv 127
71
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.4
11
sameTvalyuro sabWo niSnavs da iwvevs gamgeobis wevrebs mas ar aqvs
sakiTxis damoukideblad inicirebis ufleba.72 Aaqve raTqma unda
aRsaniSnavia rom sameTvalyureo sabWos ufleba aqvs periodulobiT
gamoiTxovos informacia, rasac upirispirdeba gamgeobis valdebuleba
rom gasces es informacia.73
72
Wanturia l. korporaciuli marTva,gv. 131
73
iqve, gv. 131
74 iqve, gv.130
75
Desender K. Board Characteristics and audit fees: why ownership structure matters? gv.15
76
Enriques L. and Volpin P, Corporate Governance Reforms in Continental Europe, gv.128
12
prezidentis xelSi, romelic erTdroulad aris direqtorTa sabWos
Tavmjdomarec da mTavari aRmasrulebeli oficeric.(CEO) 77 mTavari
koncefcia reformisa efuZneba funqciur gayofas marTvasa da
controls Soris imis miuxedavad es funqciebi erTi pirovnebis
xelSia Tavmoyrili Tu gadanawilebulia.78 direqtorTa sabWo aris
pasuxismgebeli biznesstrategiis Seqmnaze da mis Sesrulebaze, aseve
kompaniis aqtivebis kontrolze da monitorngze.79 magram ingliseli
direqtorebisgan gansxvavebiT frang direqtorebs ar gaaCniaT
universaluri uflebamosileba,zog SemTxvevaSi ki SezRudulni arian
sagareo warmomadgenlobis uflebamosilebiT. franguli modelis
mixedviT direqtorTa sabWoSi damoukidebel direqtorTa minimum 50%-
iani warmomadgenloba savaldebuloa, 80 iseve rogorc auditis
komitetSi sadac 2/3 unda iyos damoukidebeli direqtorebi.81
germanuli sistemis msgavsad safrangeTis savaWro kodeqsi
iTvaliswinebs korporaciis TanamSromelTa CarTulobas marTvaSi,
kerZod ki TanamSromelTa 2 warmomadgeneli eswreba yovelTvis
direqtorTa sabWos sxdomas, xolo Tu ki dasaqmebulebs gaaCniaT
korporaciis aqciaTa 3%-ze meti, maSin savaldebulo wesiT
dasaqmebulTa 3 warmomadgeneli unda dainiSnos korporaciis
direqtorad.82
77
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.19
78
iqve, gv.19
79
Code de Commerce (Commercial Code) Art. L 233-6
80
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.17
81
iqve, gv.17
82
Code de Commerce (Commercial Code) Arts. L.225-22 et seq. and L.225-27 et seq.
83
Enriques L. and Volpin P, Corporate Governance Reforms in Continental Europe, gv. 128
84
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.17
85
Testo Unico Art. 149.
86
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.17
87
Testo Unico Art. 151 (2).
13
erTdrouli wevroba dauSvebelia,88 germanuli modelisgan gansxvavebiT
ki korporaciaSi dasaqmebul pirebs ar aqvT ufleba iyvnen CarTulni
korporaciis mmarTvel organoebSi.89 italiis safondo birJis mier
gamocemuli qcevis wesebi (Codici di Autodisciplina) iZleva rekomendacias
rom direqtorTa sabWoSi adekvatur raodenobas warmoadgendnen ara-
aRmasrulebeli direqtorebi da Tavad kompaniam unda gadawyvitos maTi
raodenoba.90 2004 wels italiaSi kidev erTi reforma ganxorcielda,
romlis mixedviTac korporaciebs eZlevaT SesaZoebloba Tavad airCion
3 sxvadasxva modelisgan, maT Soris 1-li kvlavac darCa 1998 wels
Camoyalibebuli sistema, meore aris mkveTrad germanul modeli
(sameTvalyureo sabWo da direqtorTa sabWo) da mesame erTsafexuriani
sistema romelim inglisur models efuZneba.91 zogadad evropul
qveynebSi SemCneva tendencia rom kanonmdeblobam ufro meti
Tavisufali sivrce dautovos korporaciebs, maTTvis sasurveli
mmarTvelobis modelis asarCevad, risi naTeli magaliTic aris
franguli da italiuri sistema.92 rac Seexeba ingliss, britaneTis
sakorporacio samarTlis mimoxilvis saxelmwifo jgufma aRniSna, rom
britaneTSi mmarTvelobis orsafexuriani modelis SemoReba
SesaZlebelia, oRond Zalian xelovnuri gzebiT da igi ver iqneba
warmatebuli.93 germaniaSi Deutsche Bank- Si momxdari cvlilebebi
romlis Sedegadac direqtorTa sabWoSi Seiqmna menejerTa komiteti,
Sefasda rogorc naTeli mcdeloba britanul-amerikuli sistemisken
gadaxraze.94
88
Testo Unico Art. 149 (3).
89
Testo Unico Art. 148.
90
Codici di Autodisciplina, par. 3
91
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.18
92
iqve, gv.18
93
Company Law Review Steering Group, par. 5.1.33
94
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.18
95
mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli 55.1.
14
hibriduli korporaciuli marTvis modeli, niSnavs mxolod imas rom
kanonmdebloba korporacias utovebs arCevans rom daawesos marTvis
erTsafexuriani an orsafexuriani stili. is rac mSk-m daadgina
garkveulwilad aris hibriduli modeli, 96 magram amave dros Tavad
SigniT bevri xarvezi gvxvdeba razec Semdeg TavebSi gveqneba saubari.
96
sba - korporaciuli marTvis kodeqsi, muxli 2.`v”
97
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv 11.
98
sba - korporaciuli marTvis kodeqsi, gv.2
99
Bevans N.R, Business organizations and Corporate law, gv .220
100 iqve, gv .221
101 iqve, gv .222
15
aris misi umaRlesi warmomadgeneli mesame pirebTan urTierTobaSi.102
rogorc zemoT araerTxel aRvniSneT orsafexuriani sistemis
direqtorta sabWo gansxvavebuli uflebamosilebebis matarebelia.
kontinentur evropaSi bordi rogorc wesi ar aris imdenad mZlavri
uflebamosilebebiT aRWurvili rogorc es saerTo samarTlis
qveynebSi xdeba. Tu ki davubrundebiT korporaciuli marTvis 2
ZiriTad elements xelmZRvanelobas da kontrols – evropuli bordi
aris xelmZRvanelobis ganmaxorcielebeli organo, romelic mTlianad
aris Camocilebuli kontrolis uflebamosilebisagan. germaniis
saaqcio sazogadoebaTa Sesaxeb kanoni iTvaliswinebs sameTvalyureo
sabWos arsebobas romelic gancalkevebulad aris pasuxismgebeli
gamgeobis saqmianobis monitoringze.103
aSS-Si, aqcionerebs Zalian mcire gavlena gaaCniaT direqtorebze,
erTaderTi berketi riTac maT SeuZliaT gavlena moaxdinon
direqtorebze (garda imisa rom maTi arCevis an gadarCevis ufleba
aqvT) aris korporaciis Sida normatiuli aqtebis miRebis ufleba
riTac isini aiZuleben direqtorebs daemorCilon maT nebas.104
102
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv 127.
103
German Stock Corporation act, §. 111, 1
104
Delawera General Corporate Law, subchapter IV , § 5 141(a)
105
Schneeman A. The law of corporations and other business organizations, gv.338
106
iqve, gv.338
107
German Stock Corporation act, §. 76, 1
108
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv 114.
109
iqve, gv.114
16
yoveldRiur menejmentSi iyvnen CarTulebi.110 statistikis mixedviT
tipiuri direqtorebi msxvili korporaciebisa uTmoben 17 saaTs TveSi
korporaciis marTvas. 111 direqtorebs komitetebis xelmZRvanelebisadmi
(oficrebisadmi) aqvT miTiTebis ufleba, gansxvavebiT aqcionerebisgan
romlebsac ar aqvT direqtorTa mimarT miTiTebis gacemis ufleba.112
Tumca direqtorebs ar aqvT ufleba rom moaxdinon pasuxismgeblobaTa
delegireba sxvebze, maT mudmivad unda moaxdinon korporaciis marTvis
monitoringi. garda amisa biznes korporaciebis modeluri kanoni
adgens sakiTxebs romelTa delegireba ar SeiZleba, esenia: ZiriTadi
biznes gegmebi, korporaciis Sida kontrolis efeqturoba, finansuri
deklaraciebi, bordis wevrTa Sromis anazRaureba da a.S. 113
direqtorebs Tavis mxriv yvela gadawyvetilebis damoukideblad miReba
ar SeuZliaT, da zogierT SemTxvevaSi saWiroa aqcionerTa Tanxmoba,
magaliTad iseT sakiTxebze romelic exeba, wesdebaSi cvlilebis
Setanas, korporaciis likvidacias, Sewymas an SeerTebas. 114
orsafexuriani sistemis mimdevar qveynebSi ki gamgeobas da
sameTvalyureo sabWos ekrZaleba uflebamosilebaTa delegireba115.
110
iqve, gv.114
111
Bevans N.R, Business organizations and Corporate law, gv .220
112
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv 114
113
Bevans N.R, Business organizations and Corporate law, gv .222
114
Schneeman A. The law of corporations and other business organizations, gv.340.
115
German Stock Corporation act, § 111. 5
116
mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli 56.4
17
movaleobebi direqtorebs korporaciis mimarT akisrebs 3 ZiriTadi
movaleobas:
gulmodgineobis
erTgulebis
keTilsindisierebis.
gulmodgineobis movaleoba gulisxmobs imas rom direqtorma unda
gamoiCinos sakmarisi yuradReba korporaciis saqmeebisadmi.is Tu ra
igulisxmeba sakmaris yuradRebaSi unda dadgindes yovel konkretul
SemTxvevaSi.117 modeluri kanonis mixedviT ganmartebulia rom
direqtori unda uTmobdes imden yuradRebas korporaciis saqmeebs
ramdensac analogiur poziciaSi myofi saSualo monacemebis mqone
adamiani dauTmobda. teqnikuri TvalsazrisiT, direqtorebis es
movaleoba izomeba Semdegi kriteriumebiT: eswreba Tu ara direqtori
bordisa da komitetis Sexvedrebs, iTxovs Tu ara Sesabamisi
komitetebidan saTanado informacias rac saWiroa gadawyvetilebis
misaRebad, iRebs Tu ara monawileobas ganxilvebSi, axorcielebs Tu
ara delegirebuli uflebamosilebebis Sesrulebis monitorings.118
erTgulebis movaleoba direqtorebs avalebs rom yovel konkretul
SemTxvevaSi, gadawyvetilebis miRebisas imoqmedon korporaciis
interesebis saukeTesod. gansakuTrebiT im SemTxvevebSi roca saxezea
potenciuri interesTa konfliqti direqtors ekrZaleba
gadawyvetilebis miRebis procesSi CarTva, garda amisa igi valdebulia
winaswarve ganacxados yvela SesaZlo kavSiris Sesaxeb ramac
SeiZleba gamoiwvios interesTa konfliqti. 119
keTilsindisierebis movaleoba moiTxovs maqsimalur patiosnebas
movaleobebis Sesrulebisas. direqtori yoveli gadawyvetilebis
miRebisas unda iyos maqsimalurad keTilsindisieri korporaciis
interesebis winaSe. Arasdros man ar unda daayenos piradi interesebis
korporaciis interesebze win. 120 SesaZlebelia rom korporaciisTvis
wamgebiani gadawyvetileba miRebuli iqnes keTilsindisierad, Tu ki
direqtorma sakiTxi safuZvlianad Seiswavla, yvela SesaZlo zoma
miiRo da Rrmad swamda gadawyvetilebis sisworeSi maSin Tundac es
gadawyvetileba wamgebiani aRmoCndes, direqtoris pasuxismgebloba main
c ar dgeba. 121
aRniSnuli sakiTxi dakavSirebuli e.w “samewarmeo gansjis wesTan”
romelic aris iuridiuli standarti rac icavs direqtorebs piradi
pasuxismgeblobisagan im SemTxvevaSi Tu ki saTanado kriteriumebis
dacviT miiRes biznes gadawyvetileba romelic SemdegSi warumatebeli
aRmoCnda. Biznes saqmianoba Tavis Tavsi did risks Seicavs rom ama Tu
im midgomam SeiZleba ar gaamarTlos, ris gamoc usamarTlo iqneboda
direqtorTaTvis pasuxismgeblobis dakisreba.122 xelmZRvanels, rogorc
117
ALI. Principles of Corporate Governance, § 4.01.
118 iqve § 4.01.
119 iqve § 4.03.
120 iqve § 4.04.
121 iqve § 4.01.
122
maisuraze d. Tsu-s samarTlis Jurnali,N1-2, 2012,gv .111
18
samewarmeo sazogadoebis erT-erT mTavar moqmed pirs, unda hqondes
sazogadoebis saxeliT da sazogadoebis sasargeblod garkveul
saqmianobaTa ganxorcielebis Tavisufleba, Tumca ara es Tavisufleba,
aramed am moqmedebaTa ganxorcielebis wesi garkveul standartebs
unda akmayofilebdes.123 biznesis warmoebis dros mniSvnelovania rom
pirma gariskos, ris gareSec warmateba ver modis, amitom gonivruli
riskisTvis piris dasja araswori iqneboda.124 samewarmeo gansjis wesi
vrceldeba mxolod bordis mier miRebul gadawyvetilebebze, igi
eqskluziurad direqtorebs icavs. 125
germaniis saaqcio sazogadoebebis Sesaxeb aqtSi miTiTebulia rom
`movaleobis darRveva ar arsebobs, Tu gamgeobis wevrs samewarmeo
gadawyvetilebis miRebisas gonivrulad SeeZlo evarauda, rom igi
saTanado informaciis safuZvelze sazogadoebis sakeTildReod
moqmedebda.126
qarTul kanonmdeblobaSi gamoyofili ar aris direqtorTa
fiduciaruli movaleobebis sakiTxi Tumca konkretul muxlebSi masze
saubaria. kerZod ki `mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis me-9 muxlis Tanaxmad,
`direqtorebi da sameTvalyureo sabWos wevrebi sazogadoebis saqmeebs
unda gauZRvnen keTilsindisierad; kerZod, zrunavdnen ise, rogorc
zrunavs analogiur Tanamdebobaze da analogiur pirobebSi myofi
Cveulebrivi, saRad moazrovne piri da moqmedebdnen im rwmeniT, rom
maTi es moqmedeba yvelaze xelsayrelia sazogadoebisaTvis”127 aseve
sainteresoa kanoni 56-e muxlic, romlis mixedviTac “direqtorebma
keTilsindisierad da gulmodgined unda Seasrulon dakisrebuli
amocanebi~128 kanoni am movaleobebs mxolod saaqcio sazogadoebis
direqtorebs uwesebs da arafers ambobs Sps-s direqtorebze, upriani
iqneboda Tu ki kanoni msgavs tipis movaleobebs dauwesebda yvela sxva
tipis sazogadoebebs.129 saqarTvelos kanoni fasiani qaRaldebis bazris
Sesaxeb aseve exeba direqtorTa movaleobebis sakiTxs da ambobs rom
direqtorebi unda moqmedebdnen keTilsindisierad, zrunavdnen ise,
rogorc zrunavs analogiur Tanamdebobaze da analogiur pirobebSi
myofi Cveulebrivi, saRad moazrovne piri, moqmedebdnen im rwmeniT, rom
maTi es moqmedeba yvelaze ukeTesia sawarmosa da misi fasiani
qaRaldebis mflobelTa interesebisaTvis.130 iseve rogorc mewarmeTa
Sesaxeb kanoni, es kanonic am moTxovnas uwesebs mxolod im
sazogadoebebs romelTa aqciebic ganTavsebulia safondo birJebze.131
samewarmeo gansjis wesi rogorc aseTi ar arsebobs qarTul
sakorporacio samarTalSi. mSk - mxolod saubrobs
123
maisuraze d. Tsu-s samarTlis Jurnali,N1-2, 2012,gv .108
124 iqve gv .108
125 iqve gv .108
126
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv.237
127
mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli 9.6
128
mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli 56
129
maisuraze d. Tsu-s samarTlis Jurnali,N1-2, 2012,gv .112
130
fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb kanoni muxli 16.1.
131
maisuraze d. Tsu-s samarTlis Jurnali,N1-2, 2012,gv .112
19
keTilsindisierebis movaleobaze ise rom ar gamoyofs erTmaneTisgan
gulmodginebisa da erTgulebis movaleobas. imisaTvis raTa samewarmeo
gadawyvetilebis wesi kargad ganviTardes CvenTan saWiroa rom kanonSi
zustad iqnes Camoyalibebuli misi ganmarteba da moqmedebis pirobebi.
132 aRsaniSnavia saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo erTerT saqmeSi
saubrobs direqtorTa mier sazogadoebis marTvis Sesaxeb da ambobs
rom direqtorebs unda hqondeT maTze dakisrebuli pasuxismgeblobebis
adeqvaturi uflebamosilebebi.133
132
maisuraZe d. Tsu-s samarTlis Jurnali,N1-2, 2012,gv .112
133 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalaqo, samewarmeo da
gakotrebis saqmeebze, #3k/259-01, Tb., 30 marti, 2001, 715.
134
hopti k. korporaciuli marTva evropaSi: regulirebis axali modeli da `rbili
samarTali, gv 18.
135
iqve, gv 24
20
yvelanairi forma ugulebelyofilia. Tumca am sakiTxze uTanxmoeba
ukve germaniis samecniero wreebSic ki arsebobs.136
142
iqve, gv 17
143
sba - korporaciuli marTvis kodeqsi, muxli 6.3.
144
mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli 6.3
145
iqve, muxli 6.4
146
Hopt K, Leyens P, Board Models in Europe, Working Paper N°18/2004, gv.5
147
iqve gv.5
148
German stock Corporation Act, § 97.
23
krZalavs sameTvalyureo sabWoSi im piris arCevas vinc ukve aris amave
korporaciis gamgeobis wevri.149 agreTve akrZalulia gamgeobis wevris
moadgileobac ki da sxva qvemdgomi Tanamdebobebis dakaveba.150
kidev erTi sakamaTo sakiTxi rac kanonSi gvxvdeba aris, is faqti rom
kanoni dasaSvebad miiCnevs sameTvalyureo sabWos wevrad direqtoris
daniSvnas, Tumca iqve miuTiTebs rom sameTvalyureo sabWos wevrTa
umravlesoba ar SeiZleba iyos direqtorebi153 riTac TiTqos
abalansebs mdgomareobas.
155
Delawera General Corporate Law, § 109.
156
Bruner C.M, Shareholder Bylaws and the Delaware Corporation, gv.69
25
arCeva an gadarCevis sakiTxs, rogorc zemoT ukve vTqviT, es ufleba
calsaxad ar arsebobs rameTu zog SemTxvevaSi kanoni iTavliswinebs
sameTvalyureo sabWos savaldebulo wesiT arsebobas, da am
SemTxvevaSi sameTvalyureo sabWo niSnavs da aTavisuflebs
direqtorebs. xolo Tavad partniorTa kreba ki uflebamosilia
airCios an gadairCios sameTvalyureo sabWos wevri. 157 ase rom am
SemTxvevaSi partniorTa krebis gavlena direqtorebze iribia, da igi
xorcieldeba sameTvalyureo sabWos SuamavlobiT. am dros aqcionerebs
ar aqvT ufleba rom Tavidan moicilon arasasurvli direqtori,
rameTu direqtorTa sabWos Semadgenlobis cvlileba mxolod
sameTvalyureo sabWos kompetenciaa. 158 am SemTxvevaSi partniorebi
ufro sust mdgomareobaSi imyofebian vidre es aSS-Si xdeba, Tan Tu
gaviTvaliswinebT imasac rom Cveni kanoni dasaSvebad miiCnevs
direqtorebis Tandroul wevrobas sameTvalyureo sabWoSi da kidev
direqtorebis gancxadebiT sameTvalyureo sabWos wevris daniSvnas,
maSin Zneli warmosadgenia ramdenad SeZleben partniorebi maTTvis
arasasurveli direqtorebis Tavidan mocilebas.
157
mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli muxli 54. 6
158
iqve, muxli 55.7
159
iqve, muxli 54.6
160 iqve, muxli 54.6
26
azriT aq saubaria zogadad sasamarTlo procesSi monawileobis
Sesaxeb, amitom umjobesi iqneboda Tu ki kanonmdebloba calke
detalurad daaregulirebda aqcioneris uflebas rom direqtors
uCivlos sasamarTloSi. Sesabamisad mizanSewonili iqneboda
aqcionerTaTvis direqtorTa samewarmeo gadawyvetilebis uflebis
miniWebac kanonis mixedviT. 161 zemoT Cven ukve SevexeT samewarmeo
gadawyvetilebis wess da misi gaweris mniSvnelobasac qarTul
kanonmdeblobaSi. Tavis mxriv samewarmeo gadawyvetilebis wesis
arseboba iqneba direqtorTa interesebis dacvis mtkice garanti im
SemTxvevebSi roca aqcionerebi gaasaCivrebdnen maT mier miRebul
samewarmeo gadawyvetilebas.
161
maisuraZe d. Tsu-s samarTlis Jurnali,N1-2, 2012,gv .
162
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv 111.
163
sba - korporaciuli marTvis kodeqsi, gv.2
164
mosamarTleTa rekomendaciebi kanonze „mewarmeTa Sesaxeb“, gv 9
165
Wanturia l. korporaciuli marTva, gv 15
27
iqcevian arakeTilsindisierad, miTumetes roca amis cduneba didia.
absoluturad yvela qveynis kanonmdebloba korporaciis maRali
Tanamdebobis pirebs akisrebs e.w. fiduciarul valdebulebebs.166 yvela
direqtori an makontrolebeli Tanamdebobis piri rom bolomde
keTilsindisierad asrulebdes Tavis movaleobebs, da ar arRvevdes
koporaciis erTgulebis movaleobas maSin korporaciuli marTva
saerTod ar iqneboda problemuri sakiTxi da amdeni Teoriis
arsebobas ar iqneboda saWiro. magram saqme isaa rom adamianebi ar
arian idealurni da xSirad aris cduneba rom Tavis pirad interesebs
mianiWon upiratesoba vidre korporaciis interesebs. miTumetes roca
saqme exeba did finansur korporaciebs romelTa brunvac miliardobiT
dolars Seadgens, didi Sansia imisa rom adamianebi romlebic ganageben
am didi finansebis beds moiqcnen arakeTilsindisierad da maqinaciebis
gziT daazaralon kompania. swored aqedan gamomdinare aris aqtualuri
korporaciul marTvaSi sxvadasxva modelebis arseboba, misi mTavari
mizania rom minimumamde daiyvanos SesaZlebloba rom mmarTvelebma
SeZlon piradi ambiciebis dakmayofilebis xarjze korporaciis
interesebis ugulebelyofa. am problemis Tavidan acilebis yvelaze
kargi saSualebaa balansi sxvadasxva uflebebis ganmaxorcielebel
organoebs Soris, rac rTulad misaRwevia. arakeTilsindisieri
adamianebi mudam iarsebeben da amas veranairi modeli ver aRkveTavs
magram mTavaria rom korporaciuli marTvis sistema ar iyos
arakeTilsindisieri saqcielis xelisSemwyobi, balansi mniSvnelovania
swored imisTvis rom saSualeba ar misces mmarTvelebs rom
arakeTilsindisierad moiqcnen, an aseTis SemTxvevaSi arsebobdes
organo romlis pirdapir interesebSic Sedis am faqtis aRkveTa.
msoflios araerTi finansuri skandali (Tundac Lehman Brothers, Parmalat)
gamowveuli iyo swored imiT rom aRmasrulebeli da makontrelebeli
funqcia gaerTianebuli iyo erTi da igive pirovnebis xelSi, anu
darRveuli iyo balansi ris gamoc pirovnebebs miecaT SesaZlebloba
rom sakuTari piradi interesi wina planze wamoewiaT korporaciis
interesTa daCagvris xarjze167
168
Journal of Financial and Strategic Decisions, gv.1
29
3.3.1. uflebamosilebaTa aRreva da Tanxvedra
169
mewarmeTa Sesaxeb kanoni, muxli 55.1.
170
iqve 55.11
171 iqve 55.2
172 iqve 55.72
30
miTiTebuli rom msgavsi tipis aRreva sameTvalyureo sabWoSi ar aris
rekomendirebuli. igi aseve xazs usvams sameTvalyureo sabWoSi
damoukidebel wevrTa arsebobis mniSvnelobas. kodeqsis mixedviT
saWiroa, rom daculi iqnes balansi sameTvalyureo sabWoSi
aqcionerTa warmomadgenlobasa da damoukidebel wevrebs Soris. anu
kodeqsi sameTvalyureo sabWos warmatebuli muSaobisTvis saWirod
miiCnevs rom araTu direqtorebi aramed aqcionerebic ki
dabalansebulad unda iyvnen warmodgenilni sabWoSi. 173
175
MBCA, 8.01 B.
176
iqve, C
177
MBCA. 8.08. a
178
sba - korporaciuli marTvis kodeqsi, muxli 3.1.
179 iqve, 4.b.1
180 iqve, 4.b.2
32
iyos direqtoris arCeva sameTvalyureo sabWos Tavmjdomared.181 amave
dros mniSvnelovania rom sameTvalyureo sabWoSi iyos damoukidebel
wevrTa dekvaturi raodenoba, direqtorTa monawileoba sameTvalyureo
sabWos saqmianobaSi unda Semoifarglebodes korporaciis zogad
startegiasTan mimarTebaSi.182
188
4.A.4
189
iqve. 4.a.4
190
German Code of Corporate governance- art. 1.2
191 iqve 2.1
192 iqve 2.3
193 iqve 3.1
194 iqve 3.2
195 iqve 3.4
196 iqve 4.4
34
4.2. „rbili“ samarTlis roli saaqcio sazogadoebisTvis.
197
korporaciuli marTvis saxelmRvanelo, gv. 18
198
hopti k. korporaciuli marTva evropaSi: regulirebis axali modeli da `rbili
samarTali gv18.
199 iqve, gv 36
200
iqve, gv 37
201 iqve, gv 42
35
arakeTilsindisieri konkurencia da am safuZvelze sanqcia daakisros
mas.202
202 iqve, gv 43
203
korporaciuli marTvis saxelmRvanelo, gv. 28
204
iqve, gv 46
205
sba - korporaciuli marTvis kodeqsi, muxli 4.3.
36
direqtorTa warmomadgenlobis Taobaze, ` 2aucilebelia, bankis
wesdebiTa da Sida debulebebiT mkafiod iqnas gamijnuli
sameTvalyureo sabWos aRmasrulebel da araaRmasrulebel wevrTa
ufleba-movaleobebi da pasuxismgebloba..206
5. daskvna
206
iqve, muxli 4.2.3.
207
iqve, muxli 6.2.3.
37
pirobebSi vidre sxva alternativa da ufro meti dadebiTi mxare aqvs
vidre uaryofiTi. naSromSi Cven SevexeT dResdReobiT msoflios
sxvadasxva qveynebSi moqmed sistemebs, romlebsac aseve gaaCniaT
Tavisi dadebiTi da uaryofiTi faqtorebi. saqarTveloSi 2008 wlis
dekemberSi mewarmeTa Sesaxeb kanonSi ganxorcielebuli cvlilebebis
Sedegad damkvidrda hibriduli sistema, da korporaciebs
SesaZlebloba miecaT rom Tavad airCion maTTvis sasurveli
modeli.naSromSi Cven ganvixileT is xarvezebi rac mSk-s axasiaTebs da
SeiZleba sxvadasxva praqtikis gaTvaliswinebiT igi aRmoifxvres.kerZod
ki aRsaniSnavia 55-e muxlis pirvel 1.2 nawili, sadac saubaria
sameTvalyureo sabWos dakompleqtebaze da daSvebulia rom
sameTvalyueo sabWos wevris arCeva moxdes direqtorTa gancxadebis
safuZvelze rac warmoadgens aRrevas marTvisa da kontrolis
funqciebs Soris. rameTu sameTvalyureo sabWos wevri romelic
direqtoris gancxadebiT iniSneba Cemi azriT ver uzrunvelyofs
obieqturobis saTanado dones direqtorebis Sefasebisas. Kkidev erTi
sakamaTo sakiTxi rac kanoniTaa dadgenili aris direqtorTa
CarTuloba sameTvalyureo sabWoSi kerZod ki kanonis 55.2. muxlis
mixedviT daSvebulia rom direqtorebi iyvnen sameTvalyureo sabWos
wevrebi Tumca dauSvebelia isini iyvnen umravlesobaSi, magram amis
miuxedavad Cemi azriT es Canaweri xarveziania da aris aRreva
kontrolisa da marTvis funqciebs Soris. igive SeiZleba iTqvas 55.7
muxlze romlis mixedviTac direqtorTa funqciebi SeiZleba gadaeces
sameTvalyureo sabWos. agreTve aRsaniSnavia rom kodeqsi ar
aregulirebs samewarmeo gadawyvetilebis miRebis dros direqtorTa
interesebis dacvas, e.w. “samewarmeo gansjis wesi” saintereso siaxle
iqneboda qarTul kanonmdeblobaSi. aRsaniSnavia isic rom qarTul
kanonmdeblobas Cemi azriT Wirdeba ufro meti dakonkreteba
korporaciis Tanamdebobis pirTa fiduciaruli movaleobebis
reglamentirebisas.
208
mosamarTleTa rekomendaciebi kanonze „mewarmeTa Sesaxeb“, gv 20.
209
korporaciuli marTvis saxelmRvanelo, gv. 66.
38
zedamxedvelobas uweven kompaniis safinanso da strategiul
gadawyvetilebebs. 210
210
iqve, gv 67
211
Wanturia l, Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da praqtikuli
sakiTxebi, gv 448
39
6. gamoyenebuli Semoklebebi
40
7. bibliografia
41
The UK Corporate Governance Code, Financial Reporting Council (FRC), June 2010,
FRC official web-site: http://www.frc.org.uk/corporate/ukcgcode.cfm
Wanturia l., Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da
praqtikuli sakiTxebi, TinaTin wereTlis saxelmwifosa da
samarTlis instituti, 2009, Tbilisi, gamomcemloba `meridiani”
Wanturia l. niniZe T. mewarmeTa Sesaxeb kanonis komentari, 2002,
Tbilisi, gamomcemloba `samarTali”
Jungmann Carsten, The Effectiveness of Corporate Governan in One-Tier and Two-
Tier Board System - Evidence from the UK and Germany. HeinOnline
(http://heinonline.org) Mon May 21 01:59:26 2012
Schneeman Angela, The Law of Corporations and other Business organizations,
Fifth Edition, Delmar Cengagi Learning
Alces Kelli A *, Farrar, John H. (1998) "Corporate Governance," Bond Law
Review: Vol. 10: Iss. 2, Article 1, Available at:
http://epublications.bond.edu.au/blr/vol10/iss2/1
Corporate Directors Disqualification:The new Canadian Regime? HeinOnline
(http://heinonline.org) Mon May 21 02:42:07 2012
Dang Minh Nguyet, Mescher Babara, Directors and Ethics Components of their
duties, , HeinOnline (http://heinonline.org) Mon May 21 02:38:39 2012
Berkemeyer G. Thomas Corporate Governance HeinOnline (http://heinonline.org)
Mon May 21 01:55:27 2012
Global Debate on the Superiority of Corp. Gov Systems, Hein-oline 15 k.CLJ. 408
2004. (http://heinonline.org) Mon May 21 01:55:27 2012
BRUNER CHRISTOPHER M., Bylaws and the Delaware Corporation, , HeinOnline
(http://heinonline.org) Mon May 21 02:38:58 2012
KoRT MICHAEL, Standardization of Company Law in Germany, EU Member States
and Turkey by Corporate other Governance Rules, , HeinOnline
(http://heinonline.org) Mon May 21 04:08:01 2012
Goergen Marc ,What do we know about different systems of Corporate Governance,
HeinOnline (http://heinonline.org) Mon May 21 04:03:50 2012
Dignam Atan Scholars in Estrangement: The Global Debate on the Superiority of
Corporate Governance Systems, , HeinOnline (http://heinonline.org) Mon May 21
04:04:38 2012.
Desender Kurt A. Board Characteristics and audit fees:why ownership structure
matters?,September 2009. gv15. (http://heinonline.org) Mon May 21 04:05:38
2012
Branson Douglas M. ,Enron – When all Systems Fail” Creative destruction or
Roadmap to Corporate Governance reform?, HeinOnline
(http://heinonline.org) Mon May 21 04:05:38 2012
Corporate Governance, Oliver Williamsont, HeinOnline (http://heinonline.org) Mon
May 21 04:02:40 2012
Pistor Katharina, Keinan Yoram, Kleinheisterkamp Jan & Mark D Innovation in
Corporate Law,. West, Journal of Comparative Economics
http://ssrn.com/abstract=419861
42
Cheffins Brian R., Black Bernard S., Outside Director Liability Across
Countries, European Corporate Governance Institute Working Paper No. 71/2006
Perino Michael A. American Corporate reform abroad – Sarbanes Oxley and the
foreign private issuer,
Wymeersch Eddy, Enforcement of Corporate Governance Codes, , ECGI Working
Paper Series in Law, Working Paper N° 46/2005
Black Bernard, Cheffins Brian, Klausner Michael , Outside Directors, Liability Risk
and Corporate, Governance: A Comparative Analysis, , ECGI Working Paper Series
in Law , Working Paper N°.48(Eng)/2005, August 2005.
Hopt Klaus J. European Company Law and Corporate Governance: Where Does the
Action Plan of the European Commission Lead? ECGI Working Paper Series in Law
Working Paper N°.52/2005 October 2005
Ramsay Ian M, Corporate Governance and Duties of Corporate Directors, Centre For
Corprate Law and Securities Regulation, Faculty of Law, the University of
Melbourne1997
Bebchuk Lucian A. & Hamdani Assaf, Federal Corporate Law – Lessons from
History, . Harward John M. Olin Center for Law, Economics, and Business
Discussion Paper No. 558 , 8/2006, Harvard Law School Cambridge, MA 02138
Enriques Luca and Volpin Paolo, Corporate Governance Reforms in Continental
Europe, Journal of Economic Perspectives—Volume 21, Number 1—Winter 2007—
Pages 117–140, http://ssrn.com/abstract=970796
Allen William T. Modern Corporate Governance and the Erosion of the
BusinesJudgment Rule in Delaware Corporate Law, , Comparative research in Law
and Political Economy, RESEARCH PAPER 06/2008 • VOL. 04 NO. 02 (2008)
http://ssrn.com/abstractid= 1105591
Baums Theodor and Scott Kenneth E., Taking Shareholder Protection Seriously?
Corporate Governance in the United States and Germany Winter 2005, European
Corporate Governance Institute (ecgi), Law Working Paper No. 17/2003, Working
Paper No. 320 http://papers.ssrn.com/abstract=473185
Davies Paul, The European Private Company (SPE): Uniformity, Flexibility,
Competition and the Persistence of National Laws, ECGI Working Paper Series in
Law Working Paper N°.154/2010 May 2010
Hansmann Henry, Kraakman Reinier, What is Corporate Law? Yale Law School,
Center for Law, Economics and Public Policy Research Paper No. 300
http://ssrn.com/abstract=568623
Company Law Review Steering Group, para. 5.1.33.,
http://www.bis.gov.uk/files/file23279.pdf
Bevans, N. R. (2006). Business Organizations and Corporate Law. In N.
R. Bevans, Business Organizations and Corporate Law. Cengage Learning
43
normatiuli masala:
44