Sie sind auf Seite 1von 448

1

100 novela
mTeli msofliodan
2 100 novela mTeli msofliodan

iohan volfgang goeTe

(Johann Wolfgang von Goethe)


(1749-1832), germania

`mezoblebis ucnauri bavSvebi~

mezoblad mosaxle ori didgvarovani ojaxi Tav-Ta


vianT Svilebs im sanukvari imediT zrdida, rom Semdgom
erTmaneTze daeqorwinebinaT. bavSvebi _ gogona da biWi,
asakiTac Seeferebodnen urTierTs da maTi momavali
SeuRleba mSoblebs windawin axarebda. magram sul male
orive ojaxma SeamCnia, rom maTs imeds aRsruleba ar
ewera _ TiToeuli cal-calke mSvenieri bunebis bavSvi
gaxldaT, magram erTmaneTs dasanaxavad ver itandnen.
aseTi siZulvilis mizezi SeiZleba is iyo, rom bavSvebi
TiTqmis erTi zne-xasiaTisa iyvnen: orives dakvirvebu-
li Tvali hqonda, orivem garkveviT icoda, rac surda
da Tuki rasme moindomebdnen, ganzraxvaze xels Znelad
Tu aaRebinebdi. tol-amxanagebs orTaveni uyvardaT,
orTaves pativiscemiT epyrobodnen, magram TviTon isi-
ni sakmarisi iyo pirispir darCeniliyvnen, umal mosisx-
le mtrebad daudgebodnen erTimeores. roca bavSvebi
Tav-TavisTvis iyvnen, mSvidad erTobodnen, _ TamaSobd-
nen an raimes aSenebdnen, erTad yofnisas ki erTi me-
oris gakeTebuls angrevda xolme. Tu saerTo mizani
iyo misaRwevi, gamarjvebisaTvis erTad ibrZodnen, ma-
gram roca pirispir idgnen, pirvelobas arafris dideb-
iohan volfgang goeTe 3

iT ar dauTmobdnen erTmaneTs. TiToeuls cal-calke


keTilzniani, mosiyvarule bavSvi eTqmoda, magram er-
Tad rom Seiyrebodnen, avgulobisa da erTmaneTisadmi
siZulvilis mets sxvas arafers amJRavnebdnen.
es ucnauri urTierToba, jer kidev bavSvobaSi rom
gamoaaSkaraves, mogvianebiTac TvalSi xvdeboda yvelas.
ai, biWebi rom iTamaSeben omobanas, _ or mowinaaRmdege
jgufad daiyofian da erTmaneTs cxare brZolas gaumar-
Taven, erTxelac ase daiyvnen. es jiuti da uSiSari gog-
ona Tavis razms Caudga saTaveSi da biWis razms iseTi
ZaliTa da gaafTrebiT Seutia, rom samarcxvinod da ama-
rcxebda da gaaqcevda kidec, misi piradi mowinaaRmdege
medgrad rom ar daxvedroda, ar ganeiaraRebina da tyved
ar Caegdo gogona. tyvedqmnili mainc gagulisebiT icav-
da Tavs. biWi iZulebuli gaxda abreSumis yelsaxvevi
Semoexsna da metoqisaTvis zurgze gaekra xelebi, rom
sakuTari Tvalebic daecva da mteric dauzianebeli dar-
Ceniliyo.
es ambavi gogonas biWisTvis arasodes upatiebia. is
ki ara, uCumrad yovel xerxsa da xriks mimarTavda,
oRond raime evno misTvis, Tanac iseTi daJinebiT cdil-
obda amas, rom mSoblebs misi gaSmageba SeumCneveli ar
darCeniaT. ojaxebi erTmaneTs moelaparaknen da gada-
wyvites, gadamterebuli gogo-biWi erTmaneTisTvis dae-
cilebinaT da TavianT sanukvar imedsac gamosTxoveb-
odnen.
axal garemoSi rom moxvda, biWma male gamoiCina Tavi,
yovelgvar wvrTnasa da Segonebas misTvis sargebloba
mohqonda. keTilismsurvelebma da sakuTarma miswrafe-
bam mas samxedro samsaxuri aarCevines. sadac ki gamoCn-
deboda, pativiscemiTa da siyvaruliT epyroboda yvela,
kaci ifiqrebda, aseTi Cinebuli bunebis adamiani mxolod
4 iohan volfgang goeTe

imisTvis ibadeba, sxvebs sikeTe da sixaruli mianiWoso.


TviTon ymawvils, miuxedavad imisa, rom Tavs ar utyde-
boda, gulisgulSi uxaroda kidec, bunebis mier mtrad
gaCenil erTaderT arsebas rom gaSorda.
gogonasac Seecvala xasiaTi. wlebma da swavla-ga-
naTlebam, ufro ki Tandayolilma gulisxmierebam Tavisi
qna: igi TandaTan gadaeCvia im TavzexelaRebul TamaSs,
manamde rom sCveoda xolme. saerTod, etyoboda, raRac
aklda. irgvliv aRaraferi iyo iseTi, rac mis siZulv-
ils (daimsaxurebda, arada, iseTic aravin Canda, misi guli
rom siyvaruliT aeTrTolebina.
erT SeZlebul, didgvarovan, sazogadoebaSi dafase-
sul da qalebis saTayvanebel Wabuks, romelic gogonas
bavSvobisdroindel metoqe-mezobelze ufrosi iyo asa-
kiT, qaliSvili mTeli arsebiT Seuyvarda. gogonas cx-
ovrebaSi pirvelad xdeboda, rom axla mas megobari,
Seyvarebuli Tayvanismcemeli dastrialebda Tavs. qal-
iSvilis guls salbunad edeboda is ambavi, rom Wabukma
Tavis gulissworad igi amoirCia, mas mianiWa upirate-
soba miuxedavad imisa, rom sxvebi asakiTac ufro Seef-
erebodnen, ganaTlebiTac da silamaziTac. gogonas siames
hgvrida vaJis Tavazianoba, misi erTguleba da Seunele-
beli yuradReba, rac Tavis mobezrebaSi arasodes gada-
dioda. Tavisi grZnobebi vaJma sacolis mSoblebs gau-
ziara da axla bednierebis dRis mSvidi da imediani
lodini, _ lodini imitom, rom qaliSvili jer sruliad
norCi iyo, _ gogonas vaJis mimarT gulTbilad ganawy-
obda, rasac Cveulebam da axalgazrdebis saqveynod aRi-
arebulma urTierTobamac Taviseburad Seuwyo xeli.
gogonas ise xSirad ixseniebdnen am vaJis sacoled, rom
bolos TviTonac irwmuna es ambavi, xolo roca beWedi
gaucvala mamakacs, amdeni xnis ganmavlobaSi mis saqm-
iohan volfgang goeTe 5

rod rom iTvleboda, arc TviTona da arc sxvas maTi


siyvarulisaTvis damatebiTi gamocdis mowyoba saWirod
aRar miuCnevia.
is simSvide, rac mTel maTs urTierTobas sdevda Tan,
arc niSnobis Semdeg Secvlila. am urTierTobis Secv-
las arc erTi mxare ar Cqarobda. uxarodaT erTad
yofna da surdaT mTeli sisavsiT ise damtkbariyvnen am
didebuli droiT, TiTqos igi momavali cxovrebis
gazafxuli yofiliyos.
amasobaSi saxlsa da fuZes moSorebulma mezoblis
Wabukma mSvenieri ganaTleba miiRo, damsaxurebulad Se-
dga fexi cxovrebis momdevno safexurze, xolo roca
Svebuleba miakuTvnes, Sinaurebis sanaxavad Camovida.
erTi SexedviT TiTqosda araferi uCveulo ar momx-
dara, roca igi Tavis momxibvlel mezobels warudga,
magram am Sexvedras mainc ar eTqmoda Cveulebrivi Sex-
vedra. bolo xanebSi qaliSvili saamo ojaxur garemo-
Si cxovrobda, dReniadag grZnobda gulTbil, alersian
damokidebulebas, grZnobda im siTbos, sapatarZlos mi-
marT rom iCendnen da. yovel axal dRes galaRebuli
xvdeboda xolme. ase egona, bednieri varo da Tavise-
burad iyo kidec bednieri, da ai, amdeni xnis Semdeg, man
kvlav naxa bavSvobis amxanagi. igi aRar iyo saZulveli,
qaliSvils siZulvili aRarc ki SeeZlo, diax, aRar See-
Zlo is bavSvuri siZulvili, romelic, kacma rom Tqvas,
ufro mowinaaRmdegis Sinagani Rirsebis idumal aRi-
arebas niSnavda. es siZulvili uceb saamo gaocebam, six-
aruliT aRvsilma mzeram, Tavazianma gulwrfelobam,
sanaxevrod sasurvelma, sanaxevrod ki uneburma da mainc
aucilebelma daaxloebam Secvala. orTave grZnobda amas,
xolo raki erTmaneTi didi xania ar enaxaT, es ambavi
sababadac gamodgeboda, rom saubari gaebaT. amjerad,
6 iohan volfgang goeTe

roca wamoizardnen da Wkua-gonebac moemataT, sasacil-


od aRar yofnidaT bavSvobisdroindeli ugunureba.
erTi sityviT, ise Canda, TiTqos orive maTgans surda is
uazro siZulvili axla megobruli da yuradRebiani
urTierTobiT mainc SeecvalaT, TiTqos maSindeli Seu-
wyalebeli upativcemuloba amJamad erTmaneTisadmi
aSkara pativiscemiT unda gamoesyidaT.
vaJisaTvis amaSi araferi iyo ucnauri da qaliSvilT-
an urTierTobasac igi sixaruliT Sehfofinebda. mar-
Talia, mSvenieri sapatarZlos megobruli damokidebu-
leba Zalze axarebda, magram vaJi imdenad iyo garTuli
nacnob-megobrebTan urTierTobiT, sazogadoebaSi Tavi-
si mdgomareobis ganmtkicebaze zrunviT, pativmoyvaru-
li ocnebebis aRsrulebaze fiqriT, rom qaliSvilis mi-
marT araviTari zraxva gulSi ar gauvlia; arc misi
saqmrosi SeSurebia, visTanac, sxvaTa Soris, saukeTeso
urTierToba hqonda.
vaJisagan gansxvavebiT qaliSvili sruliad sxvagvar
mdgomareobaSi aRmoCnda. ase egona, aqamde mxolod siz-
marSi viyavi da mxolod axla gamovfxizldio. axalga-
zrda mezobliT misi pirveli gataceba ymawvilis winaa-
Rmdeg brZolaSi gamoixata da swored es dauokebeli
brZola, axla saxeSecvlili, aseTive dauokebeli, TiTqos-
da dabadebidanve Tandayolili siyvaruliT Seicvala.
ase fiqrobda _ mTeli Cemi sicocxle mxolod is miy-
vardao. uwindeli gaaveba, roca iaraRi epyra xelT, qal-
iSvils axla Rimilsa hgvrida. misi guli netarebiT
ivseboda, roca gaaxsendeboda, Tu rogor ganaiaraRa igi
biWma, siamiT ekumSeboda guli, roca ki warmoidgenda,
Tu rogor Seukra mezobelma xelebi. saerTod, yvela-
feri, rasac maSin biWis sazianod da gulis satkenad sCa-
dioda, axla mxolod uwyinar sababad miaCnda, rom ro-
iohan volfgang goeTe 7

gorme misi yuradReba miezida. swyevlida im dRes, roca


daSordnen erTmaneTs, dardobda imis gamo, rom sizmar-
Si iyo amden xans, SeCvenebas ugzavnida im Savbnel wes-
Cve ulebas, romlis gadamkides saqmrod aseTi uRimRa-
mo kaci Sexvda. qaliSvili Seicvala, Seicvala warsulisa
da awmyos mimarT.
vinmes rom gaego qaliSvilis wuxili, saguldagulod
rom umalavda yvelas, aravin gaamtyunebda, radgan misi
saqmro mezoblis vaJTan axlosac ver mividoda: Tuki
saqmros ase Tu ise endobodi mainc, mezoblis vaJi srul
ndobas imsaxurebda; Tu pirvelTan mxolod saubars
moisurvebdi, meores megobrad amoirCevdi, xolo Tu
umaRles TanagrZnobaze, gansakuTrebul urTierTobaze
ifiqrebdi, maSin pirvelis mimarT eWvi Segepareboda,
meorisadmi ki srul rwmenas veraferi Segiryevda. ase-
Ti gansxvavebis Sesacnobad qalebs raRac gansakuTre-
buli unari dahyvebodaT, xolo am unaris gamosamzeure-
blad mizezic eZlevaT da saamiso safuZvelic aqvT
xolme.
rac ufro xSirad minebdeboda xolme mSvenieri sapa-
tarZlo aseT fiqrebs, rac ufro iSviaTad gaigonebda
saqmros sasargeblod naTqvam sityvas, _ roca aravin
aaSkaravebda Tavis azrs imis Sesaxeb, Tu ras moiTxovs
qaliSvilis mdgomareoba, misi movaleoba, roca aravin
ambobda yovelive imas, rasac aucileblad unda gaewios
angariSi, rogorc garduval aucileblobas, _ ymawvili
qalis faqizi guli miT ufro metad emorCileboda Tavis
pirvel gatacebas, miuxedavad imisa, rom erTis mxriv, uwy-
alod boWavda sazogadoebrivi da ojaxuri urTier-
Tobani, saqmro da misTvis micemuli piroba, meores mxriv
ki aRzevebis gzaze Semdgari ymawvilkacic ar malavda
Tavis gegmebsa da ganzraxvebs; marTalia, erTgul Zmasav-
8 iohan volfgang goeTe

iT eWira Tavi, magram erTxelac ar yofila mosiyvarule


ZmasaviT gulTbili. axla ki imazec Camoagdo sityva, male
Sinidan unda gavemgzavroo. amis gamo qaliSvilis ar-
sebaSi TiTqos kvlav gaiRviZa bavSvobis droindelma
sulma, veragulma gaafTrebam da axali cxovrebis mom-
devno safexurze asuli aRSfoTebuli emzadeboda, ufro
meti ZaliTa da gametebiT emoqmedna. gadawyvita Tavi
moekla da gulgrilobis gamo amgvarad daesaja erT
dros saZulveli, axla ki usayvarlesi adamiani. raki
ar SeeZlo Tavisad mieCnia, sxva Tu araferi, amiT mainc
daaxsomebda Tavs da maradiul sananebels gauCenda. imas
natrobda, rom vaJs aRarasodes daviwyeboda mkvdari
gogonas saxe, rom samagaliTod daesaja sakuTari Tavi,
daesaja imis gamo, raki vaJma ver gaigo qaliSvilis
grZnobebi, ver Seicno da ver daafasa isini.
es axirebuli azri qaliSvilma verafriT ver amoi-
gdo Tavidan. Tavisi gulis wuxilis dafarvas yovelna-
irad cdilobda da, Tumca adamianebi atyobdnen _ gaRi-
zianebulao, iseTi gulisxmieri an gonieri maincdamainc
aravin aRmoCnda, rom misi mRelvarebis WeSmariti mizezi
amoecno.
amasobaSi megobrebi, naTesavebi, nacnobebi Zal-Rones
ar iSurebdnen da aTasgvar zeims awyobdnen. dRe ise ar
gavidoda, raRac axali da moulodneli gasarTobi ar
moegonaT. axlo-maxlo TiTqmis arc erTi warmtaci ku-
Txe-kunWuli aRar gadarCeniaT, rom ar moerToT da
mravalricxovani stumris misaRebad ar moemzadebinaT.
sanam gaemgzavreboda, Cvenma Wabukmac moindoma Tavis
gamoCena da axalgazrda wyvili da maTi ojaxebis vi-
wro wre mdinareze gasaseirneblad mii patiJa. stumre-
bi did, lamaz, mdidrulad morTul iaxtaze avidnen,
romelic gembanze patara darbazsa da kidev ramdenime
iohan volfgang goeTe 9

oTaxs itevda. stumrebs SeeZloT Tavi aqac iseve Tavisu-


flad egrZnoT, rogorc xmeleTze.
da xomaldi farTo mdinares dauyva da are-mares
musikis xmebi moefina. cxeli dRe idga da sazogadoeba
qvemoT, kaiutebSi Seikriba, raTa saxaliso da azartuli
TamaSebiT Seeqcia Tavi. axalgazrda maspinZeli, romelic
uqmad versad Cerdeboda, axla xomaldis saWes miujda
da moxucma mesaWem iqve miiZina. swored im dros didi
sifrTxilis gamoCena iyo saWiro, radgan xomaldi sa-
SiS adgils uaxlovdeboda: or kunZuls mdinaris kal-
apoti Seeviwroebina, brtyeli da riyiani napirebi xan
erTi mxridan iWreboda mdinareSi, xan meore mxridan
da saSiS farvaters qmnida. Sefiqrianebulma ymawvilma
mesaWis gaRviZeba daapira, magram mere gadaifiqra, _ fons
CemiTac gavalo da xomalds viwro gasasvlelisken aaRe-
bina gezi. swored am dros banze gamoCnda misi warmta-
ci mowinaaRmdege, romelsac Tavi yvavilebis gvirgvin-
iT Seemko. qaliSvilma gvirgvini moiZro, saWesTan mimd-
gar ymawvils gadaugdo da miaZaxa:
_ aha, Cemgan saxsovrad gqondes!
_ xels nu miSli! _ Sehyvira vaJma da gvirgvini haer-
Sive daiWira. _ am wuTas mTeli Zal-Ronisa da yura-
dRebis daZabva mWirdeba.
_ aRarc xels SegiSli da veRarc odesme mixilav! _
gamosZaxa xomaldis qimisaken gaqceulma qaliSvilma da
wyalSi iskupa.
_ ariqa, uSveleT! gadaarCineT! ixrCoba! _ gaisma xmebi.
vaJi saSinlad daibna. xmaurma moxuci mesaWe gamoaR-
viZa, romelmac saWisaTvis xelis CaWideba daapira, magram
adgilebis Secvla veRar moaswres da gemi meCeCze Sejda,
imav wams vaJma zemo samosi gaiZro, iqve miagdo, wyalSi
gadaeSva da mSvenier mowinaaRmdeges curviT daedevna.
10 iohan volfgang goeTe

wyali im adamians megobrobs, vinc icnobs mis bunebas


da icis, rogor moeqces. marTalia, mdinarem gaitaca, ma-
gram marjve mocurave wyals mainc imorCilebda. vaJi
male daewia morevSi CaTreul momxibvlel asuls, xeli
CasWida da mxari SeaSvela. mere swrafma dinebam iseve
gaitaca orTave, kunZulebi da meCeCi ukve aRarc ki Can-
da. mdinare kvlav gafarTovda da dadinjda. vaJi ax-
laRa moego gons, _ aqamde Seugneblad moqmedebda. Tavi
wylidan amoswia, irgvliv mimoixeda da, rac ki Zali da
Rone hqonda, lamazi buCqnariT Semosili (dabalnapiri
ani) adgilisken gascura, Zvirfasi nadavli wylidan am-
oiyvana da miwaze daawvina. magram qaliSvili aRar sun-
Tqavda. is iyo vaJi sasowarkveTam moicva, rom buCqnar-
Si Cakarguli biliki SeniSna. Zvirfasi tvirTi zurgze
moikida da biliks daadga. sul male patara saxls mia-
dga, sadac keTili adamianebi dauxvdnen _ axalgazrda
col-qmari. ubedureba da gaWirveba saTqmels male
amJRavnebs. rac ki vaJma moiTxova, maSinve ausrules.
briala cecxli gaaCaRes, sawolze matylis sabnebi
daafines, Tuki ram Tbili moeZevebodaT, _ qurqebi, be-
wvis samosi, _ yvelaferi moitanes. qaliSvilis gadarC-
enis survilma yvela sxva survili gadaaviwyaT. swrafad
moqmedebdnen, rom damzrali mSvenieri SiSveli sxeuli-
saTvis sicocxle daebrunebinaT da daubrunes kidec.
qaliSvilma Tvali gaaxila, megobari Seicno da RvTaeb-
rivi mklavebi kiserze SemoaWdo. ase iyo didxans, Sem-
deg TvalTagan mduRare cremli waskda da misi gankurne-
bac amiT dasrulda.
_ nuTu axla mimatoveb, roca kvlav gpove?! _ aRmoxda
qaliSvils.
_ arasodes! aRarasodes! _ ena amoiRo vaJma da ise,
rom TviTonac ar icoda, ras ambobda an ras sCadioda,
iohan volfgang goeTe 11

daumata: _ oRond Seni Tavi Seibrale, ifiqre sakuTar


Tavze, Seni da Cemi gulisTvis!
qaliSvili Cafiqrda da axlaRa gaicxada, ra yofaSic
iyo. usayvarlesi adamianisa ara rcxvenoda, magram
mklavebis tyveobidan mainc gaaTavisufla, radgan vaJs
sakuTari TavisTvisac unda miexeda _ samosi, rac tanze,
SerCenoda, mTlad sveli iyo da wyali jerac wurwu-
riT Camosdioda.
axalgazrda maspinZlebma moilaparakes da vaJsa da
qaliSvils TavianTi axalTaxali saqorwino samosi Se-
sTavazes, iqve rom ekida. roca xifaTgamovlilebma
tansacmeli gadaicves, moikazmnen da gareT gamovidnen,
erTob saamo sanaxavebi iyvnen. ucxo samosSi gamowyo-
bilebma erTmaneTi gaocebiT SeaTvalieres, urTierTs
SehRimes da grZnobamoreulebi erTmaneTs Caekonen.
axalgazrdulma gznebam da siyvarulis aRtyinebam ori-
ode wuTis Semdeg kvlav aRudgina Zal-Rone da musika-
Ra iyo saWiro, rom vaJs qaliSvili sacekvaod gaewvia.
wylidan xmeleTze moxvedra, sikvdilis nacvlad sic-
ocxleSi damkvidreba, ojaxur wres mowydoma da sadRac
miyruebul adgilas gariyva, sasowarkveTilebis magie-
rad netarebaSi davaneba, gulgrilobis mgznebare siy-
varuliT Secvla _ guls ar SeeZlo amdeni ambis erT-
baSad gageba, SeiZleboda igi gamskdariyo, SeiZleboda
kaci gonebas gadasuliyo. aseT moulodnelobaTa asa-
tanad gulma mTel Tavis Zal-Rones unda mouxmos.
urTierTze fiqrSi CaflulT ramdenime xnis Semde-
gRa gaaxsendaT, Tu ra sagonebelSi iqnebodnen Sinaure-
bi. TviTonac SiSiTa da ZrwoliT elodnen maTTan Sex-
ved ras.
_ gaviqceT da davimaloT? _ ikiTxa vaJma.
_ erTad viyoT, _ miugo qaliSvilma da vaJs kiserze
12 iohan volfgang goeTe

Camoekida.
maspinZelma rom axalgazrdebisgan meCeCze Semjdari
xomaldis ambavi gaigo, sxva ambebis gamokiTxvas Tavi aneba
da mdinarisken gaeSura. xomaldi amasobaSi samSvido-
bos gasuliyo da axla mdinares mouyveboda; mis mdinare-
Si CaSvebas kai gvariani wvaleba dasWirda. amjerad ala-
lbedze mocuravdnen, iqneb dakargulebs movkraTo Tva-
li. raki maspinZeli xomaldze myofTa yuradRebis mis-
apyrobad xelebis qnevasa da yvirils mohyva, Tan napirze
mosadgomad moxerxebul adgils aniSnebda da yvirilsa
da xelebis qnevas ganagrZobda, xomaldmac mimarTuleba
icvala da napirisken gamoemarTa. magram es ra sanaxao-
ba dauxvdaT, roca xmeleTs moadgnen!
napirze pirvelad daniSnulTa mSoblebi gadmovid-
nen. sasiZo lamis gonebas gadamxdariyo. is iyo xomal-
dze Seityves, sayvareli bavSvebi uvneblad gadarCenil-
ano, isinic buCqebidan gamovidnen, magram ucnaurad gamow-
yobilebi manamde ver icnes, sanam sul axlos ar mivid-
nen.
_ amas vis xedavs Cveni Tvalebi! - SesZaxes dedebma.
_ ras vxedavT! _ SesZaxes mamebmac. xifaTgamovlile-
bi maT winaSe muxlebze daecnen.
_ Tqvens winaSe varT Tqveni Svilebi! _ SesZaxes maT,
_ coli da qmari!
_ gvapatieT! _ SesZaxa qaliSvilma.
– dagvloceT! _ SesZaxa vaJma..
_ Tqvens locva-kurTxevas nu mogvaklebT! _ SesZaxes
orivem erTad gaocebisgan CaCumebulebs.
– dagvloceT! _ gaisma mesamed.
an ki vis SeeZlo uari eTqva da axalgazrdebi ar
daeloca?
germanulidan Targmna
oTar xuciSvilma
100 novela mTeli msofliodan 13

novalisi (Novalis)

(1772-1801), germania
fridrix fon hardenbergi
Georg Friedrich Philipp Freiherr
von Hardenberg

`sumbulisa da vardkokoris
zRapari~

didi xnis winaT Soreul dasavleTSi sinorCiT savse


ymawvili kaci cxovrobda. igi Zalian keTili iyo, magram
metismetad ucnauric. wamdauwum wuxda arafrisa da aravis
gamo. dadioda Cumad, TavisTvis; sxvebi rom TamaSobdnen
da mxiarulobdnen, igi gancalkevebiT ijda da sakvirvel
ocnebebSi iZireboda. tyeebi da mRvimeebi iyo misi say-
vareli adgilsamyofeli. da maSin igi mxecebsa da frin-
velebs, xeebsa da kldeebs esaubreboda, oRond mis naubar-
Si,bunebrivia,erT gonivrul sityvasac ver ipovidiT. sul
mTlad iseT sisuleleebs roSavda, siciliT mokvdebodiT.
yovelTvis pirquSi da dafiqrebuli iyo, Tumca ciyvi
da anTari, TuTiyuSi da stvenia ilajs iwyvetdnen, rom
fiqrebidan gamoeyvanaT da swor gzaze daeyenebinaT. bati
zRaprebs uyveboda, nakaduli drodadro baladas Cau-
rakrakebda, didi msxvili qva sasacilo buqnaobas mor-
Tavda, vardi ukanidan wamoepareboda da mosiyvaruled
exveoda, mis kululebSi dafaTurobda; suro SeWmuxvnil
Sublze ualersebda... ymawvilis mowyenilobasa da fiqri-
anobas saSveli mainc ar adga.
14 novalisi

mSoblebi did sagonebelSi iyvnen, aRar icodnen, ra


eqnaT. biWs jani ar aklda, Wamda. ded-mamas arasodes
araferi uwyeninebia misTvis. sul ramdenime wlis winaT
jer kidev iseTi mxiaruli da xalisiani iyo, rogoric
arian yvela. yvela TamaSobaSi pirvelobda da yvela
gogonas moswonda. igi Zalian lamazi iyo, kalmiT naxati
gegonebodaT, misi cekva xom did ramed Rirda.
gogonebSi erTi umSvenieresi bavSvi eria, saTno da
momxiblavi iyo. misi saxe sanTeliviT anaTebda. oqros-
feri da abreSumiviT Tmebi hqonda, bageebi _ muqi alubl-
isferi, rogorc wamoCitul pawia Tojinas, Tvalebi ki
yornis frTasaviT CaSaveboda; iseTi sayvareli iyo, mnax-
veli Wkuas kargavda.
im dros vardkokori (ase eZaxdnen gogonas) gulis
swori iyo mSvenieri sumbulisa (ase erqva ymawvils),
romelsac igi TavdaviwyebiT uyvarda. axva bavSvebma am
ambisa araferi icodnen, maT es pirvelad erTma iam uTxra,
im kedel-yuris fisoebs ki yovelive, karga xania, SemCneu-
li hqondaT. ymawvilis mSoblebis saxli da gogonas
mSoblebisa axlo-axlos, pirispir idga da ai, sumbuli rom
RamiT Tavis fanjarasTan mividoda da vardkokori _
TavisTan, fisoebi Tagvis daWeras Tavs anebebdnen, maTken
gamocunculdebodnen da kiskisebdnen, Tanac xSirad ise
xmamaRla, rom ymawvilsa da gogonas esmodaT da erT-
maneTze javri mosdiodaT.
ia marwyvs gaendo da saidumlod uTxra es ambavi, marwy-
vma _ Tavis megobar mocxars, xolo mocxari, rodesac sumbu-
li Cauvlida, gesliani laparakiT kenwlavda ganuwyvetliv.
ase moedo swrafad es ambavi mTel baRsa da tyes da, rogorc
ki aq sumbuli gamoCndeboda, yoveli mxridan moesmoda
Zaxili: `vardkokori Cemi pawawina saunjea~. Tumca amaze
sumbuls javri mosdioda, magram mainc ar SeeZlo guli-
novalisi 15

anad ar exarxara. xvliki rom gamoxoxdeboda, Tbil qvaze


moikalaTebda, kuds ai prexda da mReroda:
vardkokori _ saTno bavSvi _
rom dabrmavda ucabedad,
moeCvena Turme maSin
ma sumbuli mSobel dedad.
da myis yelze moexvia,
magram, ucxo kacad rom cna,
warbic ki ar Searxia,
kvlav ugzavnis SoriT kocnas.
ah, ra Cqara ganqarda morWma-dideba! ucxo qveynidan erTi
kaci Camovida. igi saocrad bevrs mogzaurobda, mas grZe-
li wveri, CaRrmavebuli Tvalebi da Semzaravi warbebi
hqonda, xSirnaoWiani sakvirveli tansacmeli ecva, ucnauri
naySiT daqarguli. es kaci sumbulis mSoblebis saxlis
win Camojda. sumbuli Zalze cnobismoyvare iyo da gver-
diT miuskupda, puri da Rvino miarTva. maSIn stumarma
TeTri wveri xelisguliT Seiswora da gvian Ramemde am-
bebs uambobda, magram sumbuli wamiTac ar moSorebia da
arc mosmeniT daRlila. rogorc Semdeg cnobili gaxda,
moxuci bevr rames uyveboda mas ucxo qveynebze, ucnob mxa-
reebze, sakvirvel ucnaur sagnebsa da movlenebze. stumar
aq sam dRes darCa da sumbulTan erTad Rrma SaxtebSiac
CaeSva.
vardkokori ki wyevla-krulviT ixseniebda beber ja-
doqars imis gamo, rom sumbuli mis monaTxrobs erTob
moexibla da aRaraferze zrunavda; Zlivs cotaoden saW-
mels Tu SeWamda. bolos moxuci sadRac gaqra, magram sum-
buls patara wigni dautova, romlis wakiTxva kacTagans
aravis SeeZLo. sumbulma ki mas samgzavrod kidev misca
xili, puri, Rvino da Sor manZilamdec gaacila.
iqidan sumbuli Rrmad Cafiqrebuli mobrunda da mas
16 novalisi

Semdeg sul mTlad axleburad daiwyo cxovreba. pawia


vardkokors gulze cecxli ekideboda, radgan sumbuli mas
Zalian mcire xniT Tu uCerdeboda, mTel danarCen dros
ki mudam martodmarto iyo. da ai, erTxel ymawvili Sin
ise Secvlili dabrunda, TiTqos axlad dabadebuliyos.
igi mSoblebs kiserze Camoekida da atirda.
`me unda wavide ucxo qveynebSi, _ ambobda sumbuli. _
tyeSi ucnaurma moxucma qalma maswavla, Tu rogor unda
gamovjanmrTelde. man wigni cecxlSi Camigdo da Tqven-
Tan gamomgzavna, rom ded-mamisgan locva-kurTxeva ga-
momeTxova: `iqneb male davbrunde, iqneb _ sulac veRara-
sodes. vardkokors mokiTxva gadaeciT... me siamovnebiT
visaubrebdi masTan, magram ar vici, ra ambavia Cems Tavs,
Sors ase ra mimaCqarebs. rodesac mwadia, Zveli droeba
gavixseno, maSinve ufro Zlieri azrebi meufleba. simSvide
damekarga, gulica da siyvarulic man gaiyola, me unda wa-
vide maT saZebnelad.. siamovnebiT getyodiT _ saiT, ma-
gram TviTonac ar vici. mivdivar iq, sadac yovelTa nivT-
Ta deda binadrobs, RvTiuri safarveliT dafaruli qal-
wuli, visTvisac suli mewvis da medagvis. mSvidobiT!~
ymawvili dausxlta maT da wavida. sabralo ded-mama
beds uCioda da cremls Rvrida. vardkokori Tavis mom-
cro oTaxidan gareT aRar gamodioda, mwared tiroda,
sumbuli ki, rac Zali da Rone hqonda, mirboda vel-mind-
vrebsa da udabur adgilebSi, gadadioda mTebsa da niaRvre-
bze, mieSureboda idumali qveynisaken. adamianebsa Tu mxe-
cebs, kldeebsa Tu xeebs igi yvelgan igi yvelgan qalRm-
erT izidas Sesaxeb ekiTxeboda. zogni icinodnen, zogni
dumdnen, pasuxs versad eRirsa.
Tavdapirvelad sumbuls pirquS, velur mxareSi moux-
da xetiali, gzaSi nisli da Rrublebi eRobebodnen, mudam-
dRe qariSxali mZvinvarebda. mere Tvaluwvdenel qviSian
novalisi 17

udabnos waawyda, sadac gavarvarebuli mtvris buRi idga.


imisda mixedviT, Tu ra viTarebaSi miiwevda igi win, icvle-
boda misi suliskveTebac, dro sul ufro zoziniT gadio-
da misTvis da Sinagani mousvenrobac daucxra; ymawvili
ufro lmobieri gaxda da misi boboqari wadili Tanda-
TanobiT gadaiqca Cum, magram Zlier miswrafebad, romel-
ic mTel mis suls daeufla. amasobaSi TiTqos mravali
weli miiwura.
da ai, buneba sul ufro mdidari da mravalferovani
xdeboda, haeri _ Tbili da laJvardovani, gza _ ufro swori.
mwvane buCqebi narnari Crdilebis alyaSi aqcevdnen
ymawvils, oRond es kia, buCqebis saubari aRar esmoda, da
TiTqos isinic arafers ambobdnen, samagieros mwvane fer-
ebiTa da sigrilis wynari ganwyobilebiT uvsebdnen guls.
dRiTi dRe sul ufro eZaleboda mas tkbili moTenTilo-
ba. dRiTi dRe sul ufro farTo da qorfa eCveneboda
foTlebi, sul ufro xmauriani da mxiaruli _ frinvelebi
da mxecebi, sul ufro surnelovani _ xili, zeca _ ufro
muqlurji, haeri _ ufro Tbili, xolo Tavisi siyvaruli
_ ufro mwveli. droc ufro swrafad garboda, aqaoda mi-
zans miuaxlovdao.erT dRes sumbuli ankara wyaros da
uamrav yvavils waawyda, romlebic camde awvdil Sav svet-
ebs Soris gaSlil vels Tavqve Camosdevdnen. isini
ymawvils misTvis nacnobi sityvebiT megobrulad miesalm-
nen.
`sayvarelo Tanamemaleno, _ mimarTa maT sumbulma, _
sad vi povo izidas wminda savane? aq sadRac axlos unda
iyos da Tqven, albaT, aqaurobisa yovelive Cemze ukeT iciT~.
`aq Cvenc mxolod gzad mogvixda gamovla, _ miuges
yvavilebma, _ sulebis ojaxi mogzaurobs da Cven mas gzasa
da sadgoms vumzadebT. magram Cven sul axlaxan gamovi-
areT is adgili, sadac imis saxeli axsenes. aiare zemoTken,
18 novalisi

saidanac Cven movdivarT, da Tavad Sen, albaT, ufro mets


Seityob~.
es rom uTxres yvavilebma da wyarom ymawvils gauRimes,
erTi ylupi cincxali sasmeli SesTavazes da gza ganagrZ-
es. sumbulma maTi rCeva-darigeba yurad iRo, gzadagza gai-
kiTx-gamoikiTxa da, bolos miadga palmebsa da sxva Tval-
warmtac mcenareebSi Camalul savanes, romelsac didi xania
daeZebda. wlis mudmiv droTa sameufoSi mosul ymawvils,
guli usasrulo WmunviT rom hqonda gadaleuli, netare-
biT savse TrTola eufleboda.
RvTaebrivi surnelebiT gabruebul sumbuls CaeZina,
radgan martooden sizmars SeeZlo gadaeyvana igi am sayve-
ladwmidoSi. momxiblavi bgerebisa da cvalebadi akorde-
bis mkafio JReraSi ucnaurad gadahyavda ymawvili siz-
mars iSviaTi nivTebiT morTuli darbazidan darbazSi.
sumbuls yovelive es savsebiT nacnob da Tanac manamde
jer arnaxul didebul sanaxaobad eCveneboda.
dasasrul, ukanaskneli miwieri elferic gaqra, TiTqos
haerSi gaifantao, da ymawvili ciuri qalwulis winaSe
mdgomi aRmoCnda.sumbulma mas mbrwyinavi msubuqi ride
auwia da _ vardkokori mkerdSi Caekona. Soreulma musikam
dafara SeyvarebulTan paemnis saidumloebani, gaziareba
da mofoneba guliswuxilisa, da iqaurobas axlos ar
akarebda, rac ki am momajadoebeli adgilisTvis ucxo iyo.
amis Semdeg sumbuli didxans, didxans cxovrobda vard-
kokorTan erTad, Tavisi bednieri mSoblebis gverdiT da
tol-megobrebiT garemoculi. uamravi SviliSvili ki (maS-
indel droSi xom imdeni Svili uCndebodaT, ramdensac
moisurvebdnen) madlierebiT ixsenebda im sakvirvel ded-
abers misi rCevisa da misi cecxlis gamo.
germanulidan Targmna
mzia ebraliZem
100 novela mTeli msofliodan 19

stendali

(1783-1842, safrangeTi)
(Stendhal; namdvili saxeli _ mari-
anri beili, Marie-Henri Beyle)

`mocartis rekviemi~

erTxel, roca mocarti Rrma fiqrebs miscemoda, mis sax-


lTan etli gaCerda. moaxsenes, ucnob stumars Tqveni nax-
va sursi. mocarts arcTu axalgazrda, kargad Cacmuli,
friad Tavaziani warmosadegi mamakaci Semouyvanes.
_ Cemo batono, erTma didkacma damavala movsuliyavi.
_ vin brZandeba is didkaci? _ hkiTxa mocartma.
_ Tavisi vinaobris gamxela mas ar swadia.
_ neba misia. ra surs?
_ man axlaxan dakarga Zalze axlo megobari, romlis
xsovna yovelwliurad surs aRniSnos sazeimod. amitom
gTxovaT megobris panaSvidisaTvis rekviemi dauweroT.
mocarti aaRelva ase darbaislurad moyolilma sai-
dumloebiT moculma ambavma da rekviemis dawera aRuTqva.
_ gTxovT, batono Tqveni genia ar daiSuroT reqvie-
mis Sesaqmnelad, mTxoveneli musikis didi mcodnea.
_ miT ukeTesi.
_ rodis mogakiTxoT?
_ oTxi kviris Semdeg.
_ ramdens inebebT Tqveni Sromis sazRaurad?
_ as dukats.
ucnobma fuli magidaze dado da daemSvidoba.
20 stendali

mocarti Rrmad Cafiqrda, mere uecrad sawer-kalami


moiTxova. colma winaaRmdegoba gauwia, magram mocarti
mainc Seudga weras. igi gatacebiT muSaobda, dRe da Rames
asworebda, magram aseTi aRgznebuli Sroma mocartis
dasustebulma organizmma ver aitana; erT dilas grZno-
ba dakarga da iZulebuli gaxda wera Seewyvita.
ori-sami dRis Semdeg coli Seecada mware fiqrebiT
Sepyrobili qmari gaerTo, magram mocartma moulod-
nelad wamoiZaxa:
_ am rekviems namdvilad CemTvis vwer, es CeSi dakrZa-
lvisas gamogadgebaT.
es fiqri verafriT ver gauqarwyles. grZnobda, dRiT-
idRe sustdeboda, da mainc muSaobda. orkestris hartit-
ura nela miiwevda win. daTqmuli oTxi kvira rom amoi-
wura, ucnobma kvlav moakiTxa mocarts.
_ Cemi sityva ver Sevasrule, _ moubodiSa kompozi-
torma.
_ nu SewuxdebiT, batono, _ uTxra ucnobma, _ kidev ram-
deni dro dagWirdebaT?
_ oTxi kvira ar megona, Tu samuSao ase gamitacebda,
rekviemi ufro didi gamodis, vinem megona.
_ maSin samarTliani iqneba honoraric gaizardos. ai,
inebeT kidev ormocdaTi dukati,
_ batono, _ uTxra ufro metad gaocebulma mocartma.
_ Tqven vina brZandebiT?
_ amas ra mniSvneloba aqvs! oTxi kviris Semdeg geax-
lebiT.
mocartma Tavis erT-erT msaxurs daavala, am gasaoc-
ar adamians dasdevneboda da misi vinaoba gaego, magram
ugergilo mosamsaxurem misi gza-kvali dakarga.
sabralo mocartma warmoidgina, es ucnobi Cveulebrivi
arseba araa, namdvilad saiqiosTan aqvs kavSiri da imis
stendali 21

saTqmelad momigzavnes, Cemi sicocxlis dReebi daTvlil-


iao.
mocarti rekviems Tavisi geniis maradiul qmnilebad
Tvlida da muSaobas ufro gulmodgined ganagrZobda,
Tumca Tavbrusxvevebi Zalian awuxebda. samuSao ori kvir-
iT adre daamTavra.
ucnobi daTqmul dros gamocxadda, magram mocarti
amqveynad aRar iyo.

frangulidan Targmna
irodion qavJaraZem
22 100 novela mTeli msofliodan

mark tveni

(1835-1910, aSS)
(Mark Twain)
(namdvili saxeli da gvari _
samuel klemensi)

`bediswera~

es ambavi oliver kromvelis xanaSi moxda. im dros


inglisis respublikis armiaSi yvelaze axalgazrda
polkovniki meiferi iyo. Cvidmeti wlidan samxedro
samsaxursa da omebSi gamowrTobils, is-is iyo ocdaaTi
wlisTvis gadaebijebina, magram ukve veterani jariska-
cis saxeli hqonda. mravali laSqrobis monawiles, brZo-
lis velze bevrjer esaxelebina Tavi. jariskacebs gul-
iTadad uyvardaT da pativs scemdnen. meiferi samxedro
samsaxurSi dRiTidRe win miiwevda, rom, sruliad moul-
odnelad didi ubedureba daatyda Tavs.
saRamo iyo. gareT ukuni idga da qarbuqi mZvinvareb-
da. Sin ki gulis gamgmiravi siCume Camowoliliyo. polk-
ovnikma da misma axalgazrda meuRlem TavianTi ubedure-
ba ukve gamoigloves, sulis dasamSvideblad bibliidan
Sesaferi Tavi waikiTxes da axla fiqrobdnen TavianT
mware xvedrze da elodnen.
col-qmars erTaderTi gogona hyavdaT, erTaderTi
xati da salocavi, Svidi wlis abi. gogona sacaa unda
Semosuliyo oTaxSi da Zili nebisa esurvebina mSobleb-
isaTvis. qmarma cols uTxra:
– moiwminde cremlebi. bavSvis gulisaTvis wuTiT
m a rk t ve n i 23

mainc daviviwyoT Cveni ubedureba, nu davanaxebT mwux-


are saxes.
_ gulSi Cavimarxav mwuxarebas, magram gulma rogor-
Ra gauZlos amden tanjvas...
jer kululebiani Tavi gamoCnda, mere kari gaiRo,
oTaxSi saRamuri perangisamara Semocqrialda abi da
mamas kiserze Camoekida. mamam gulSi Caikra Tavisi erTa
da mxurvaled Cakocna.
_ ras sCadi, mamiko, ase rogor SeiZleba, Tmebs sul
amiwewav...
_ damnaSave var, mets aRar vizam. xom apatieb mamas,
Cemo Zvirfaso?
_ gapatieb, cxadia, gapatieb! oRond... _ gogona mamas
yelze moexvia da maSinve Serigebis sazRauri moiTxo-
va: _ zRapari! aba, Cqara momiyevi zRapari!
_ zRapari? maS, modi, mxiarul zRapars mogiyvebi!
_ ara, mxiaruli zRapari ar minda, saSiSi zRapari mo-
miyevi..
mama cdilobda daerwmunebina abi, saSiS zRapars mx-
iaruli zRapari sjobiao, magram gogonam mouWra:
_ mudam mxiaruli zRaprebis moyola xom ar SeiZle-
ba! ZiZa meubneba, adamianebs sul mudam ki ar ulxinTo,
marTla asea, mama?
_ marTalia, Svilo, adamianebs xSirad daatydebaT
xolme Tavs ubedureba. samwuxaroa, magram ra gaewyoba.
_ hoda, Tu asea, maSin momiyevi zRapa ri ubedur ad-
amianebze. oRond iseTi saSineli iyos, iseTi, rom SiSi-
sagan Jruantelma dagviaros tanSi. dediko, xelze xeli
momkide da aRar SemeSindeba. aba, mami, daiwye.
_ iyo, da ara iyo ra, iyo sami polkovniki.
_ uh, Seni gulisa! me minaxavs polkovnikebi. vici,
rogori mundirebi acviaT, Senc xom polkovniki xar! mere!
24 m a rk t ve n i

– da, ai, erTxel polkovnikebma samxedro disci pli-


na daarRvies.
_ disci plina! ra aris disci plina,mama!
– im polkovnikebma TavianT uflebebs gadaaWarbes...
brZola TiTqmis wagebuli iyo. im mizniT, rom miezidaT
mtris mTavari Zalebi da respublikis jarisaTvis ukan
daxevis saSualeba miecaT, maT cru ieriSis Catareba
ubrZanes. magram polkovnikebma zedmeti gulmodgineba
gamoiCines, daarRvies brZaneba, cru ieriSis nacvlad
ieriSad gadaaqcies, mowinaaR mdegis simagre aiRes, brZo-
la moiges da saboloo gamarjvebac maT darCaT. aseT-
ma saqcielma generali ganarisxa. polkovnikebs simam-
ace Seuqo, magram brZanebis SeusruleblobisaTvis samive
samxedro sasamarTlos gadasca.
_ romelma generalma, didma generalma kromvelma,
mama!
_ xo, Svilo.
_ mami, me minaxavs generali kromveli. Cveni saxlis
win Caivlis xolme Tavis uSvelebel cxenze medidurad
amxedrebuli, ukan jariskacebi mihyvebian. iseTi saxe aqvs,
TiTqos mudam ukmayofiloao. etyoba, yvelas, yvelas
eSinia misi. me ki sulac ar meSinia imitom, rom erTxel
sul sxva nairad Semomxeda.
_ mismine, ra moxda Semdeg. _ polkovnikebi tribu-
nalze gasasamarTleblad londonSi Camoiyvanes, pa-
tiosani sityva CamoarTves da cota xniT Sin gauSves
col-SvilTan gamosamSvidobeblad.
_ es namdvili ambavia? – gaocebulma bavSvma Tvale-
bi daaWyita.
_ ki, Zvirfaso!
_ ra sainteresoa! zRaparsac ki sjobia. mere ra mox-
da, mami! dediko, Sen ratom tiri!
m a rk t ve n i 25

_ araferi, Svilo... is ubeduri ojaxebi gamaxsenda


da...
_ nu tiri, dedi! nuTu ar ici, rom yvelaferi kargad
damTavrdeba! ai, naxav! yvela ambavi kargad mTavrdeba
xolme. mami, raRas ucdi, Tqvi barem, rom samiveni didx-
ans, didxans cxovrobdnen bednierad da deda aRar
itirebs. naxav, deda, yvelaferi Tu kargad ar damTavrdes.
ganagrZe, mama!
_ polkovnikebi samxedro tribunalma gaasamarTla.
sasamarTlo erT saaTs grZeldeboda. isini damnaSaved
scnes da samives daxvreta miusajes.
_ rao?! maT moklaven, mami! Sen icnob mag polkovnike-
bs, mami?
_ ki, Zvirfaso. – mere, mami?
_ samxedro tribunalis zogierT wevrs Seebrala
polkovnikebi. eaxlnen generals da moaxsenes: _ Cven
SevasruleT dakisrebuli movaleoba,magram axla gTx-
ovT, ori damnaSave SeiwyaloT, garwmunebT, sxvebis Wkuis
saswavleblad erTis dasjac sakmarisia. _ magram gen-
erali fiqrobda, Tu me Cems sindiss vuRalateb, amiT
jariskacis mundirs SevbRalavo. generalma didxans
ifiqra, mrisxane saxe TandaTan moulba, mere brZana:
_ msjavrdadebulebma kenWi yaron, visac kenWi Sex-
vdeba, mokvdeba, ori danarCeni Semiwynarebiao.
_ mereda, romeli unda mokvdes? sawyali, rogor
mecodeba!
_ ara, Svilo, maT kenWisyraze uari _ Tqves. is, vinc
Tavisi xeliT kenWs amoiRebs, TviTonve gamoutans Tavis
Tavs sikvdilis ganaCens, es ki mainc TviTmkvlelobaa! isini
qristianebi arian. biblia ki adamians Tavis mokvlas
ukrZalavs. Tanac, Tu samive damnaSave varT, samive erTad
da vixocoTo, ganacxades. amitom samives daxvreten.
26 m a rk t ve n i

ucbad fexis xma gaisma. karze daakakunes da oTaxSi


razmi Semovida. oficeri polkovniks mxedrulad mies-
alma, polkovnikic miesalma. coli gverdiT edga, udidesi
sulieri tanjvisagan saxe mohqceoda. gaxarebuli bavS-
vi TvalebdaWyetili Sescqeroda am ambavs.
polkovniki col-Svils gamoemSvidoba da mtkice na-
bijiT gavida saxlidan.
_ xom geubnebodi, dediko, kargad dam „Tavrdeba-meT-
qi yvelaferi! mama Tavisi TvaliT naxavs im polkovni-
kebs da...
_ modi CemTan, Camexute, Cemo miamito, Cemo sabralo
gogona!

meore diliT dardiT gulmokluli deda sawolidan


veRar wamodga. abis aukrZales avadmyofi dedis oTax-
Si Sesvla. deda avadaa, ar Seawuxo, gareT irbine da
iTamaSeo.
Tbilad SefuTuli abi Sinidan gavida. karga xans Tama-
Sobda. mere ucbad moagonda, rom mamas Seagvianda da
gadawyvita, wavides da Seatyobinos dedis avadmyofoba.
general kromvels tribunalis erT-erTma wevrma
moaxsena, rom polkovnikebs kenWisyra ar surT. samive-
ni erTad viyaviT da, Tu damnaSaveni varT, samiveni er-
Tad dagvsajono.
_ samive ar mokvdeba! maT nacvlad sxvas vayrevinebT
kenWs. adiutanto, quCaSi gadiT da pirvelive Semxvedri
bavSvi Semomiyvane!
adiutantma quCaSi gaxveuli, TovliT Sefifqili abi
Semoiyvana. bavSvma miirbina respublikuri xelisufleb-
is meTaur Tan, im adamianTan, romlis saxelis gagonebac
ki didsa da pataras SiSis zars scemda, muxlebze Seaxta
da SesZaxa: _ me Tqven gicnobT! Tqven generali xarT.
m a rk t ve n i 27

Cveni sax lis win CaiareT, maSin daginaxeT. yvelas eSin-


oda Tqveni, me ki ara. CemTvis mkacrad sulac ar Semog-
ixedavT da, aba, ratom unda SemSineboda. xom gaxsovT,
wiTeli kaba mecva, ar gaxsovT!
generals moRrublul saxeze Rimilma gadaurbina.
_ Zvirfaso gogonav, mrcxvenia... magram, rom ar ma-
gondeba...
abim sayveduris kiloTi gaawyvetina:
_ nuTu marTla ar gaxsovT? ai, me ki ar damviwyebix-
arT.
_ mrcxvenia, Zalian mrcxvenia, oRond axla mapatie.
dReidan saukuno megobrebi viyoT! Tanaxma xar?
_ cxadia, Tanaxma var, magram mainc ver gamigia, ratom
ver damimaxsovreT?! Zalian gulmaviwyi unda iyoT. mjera,
rom sinamdvileSi Tqven kargi da keTili adamiani xarT.
_ Sen Cemi gogona momagone. axla igi ukve didia. pa-
taraobisas isic SensaviT nazi da momxibvleli iyo, Sen-
saviT sayvareli, Cemo patara jadoqaro,
yvelas gulis dampyrobi da momnusxve-
li. imasac ase uyvarda Cems muxlebze
Seskupeba. mas Semdeg didma drom ganv-
lo, daviwyebas mieca is
tkbili wuTebi, gaxundnen
mogonebebi, Sen ki kvlav
gaacocxle isini. Sen Se-
umsubuqe tvirTi samSob-
loze zrunviT daRlil
adamians. bednieri iyavi,
Svilo!
_ Zalian, Zalian giy-
vardaT Tqveni gogona?
_ Zalian, Cemo patara
28 m a rk t ve n i

megobaro, is mbrZaneblobda, me ki vemorCilebodi. _ Senc


axla CemTvis igive xar, rac Cemi gogona iyo maSin _ Sen
mbrZaneblob, me gemorCilebi. SenTan patara saTxovari
maqvs.
eris meTaurma abis luqis sami patara rgoli miawo-
da, ori rgoli TeTri iyo, erTi _ xasxasa wiTeli.
swored am ukanasknels _ wiTel rgols _ unda gadaew-
yvita erT-erTi msjavrdebulis bedi.
_ oTaxSi Sexval, sam kacs dainaxav, midi maTTan, Ti-
Toeuls xelSi TiTo rgoli Caude da CemTan dabrun-
di.
abi meore oTaxSi gavida da generali marto darCa.
sasoebiT gaifiqra: „maRalma RmerTma uwyis, romel pa-
timarze unda SeCerdes arCevani da Tavisi nebis Sesas-
ruleblad umanko arseba gamogzavna. yvela SeiZleba
Secdes, is ki ara! saocaria da brZnuli saqmeni misi!“
abi meore oTaxSi gavida. erT xans cnobismoyvareo-
biT aTvalierebda sikvdilmisjilTa oTaxs. uceb gog-
onas saxe gaebadra: „ager, is xom mamaCemia... avdgebi da
yvelaze lamaz rgols mas Cavudeb xelSi“, samives saTi-
Taod Caudo xelSi rgoli. mere mamas iRliis qveS SeuZ-
vra. maRla aixeda da wamoiyvira: _ mamiko, mamiko, daxe
de, ra gaqvs xelSi, es me Cagide, me!
mamam daxeda sabediswero saCuqars, guli siyvaruli-
Ta da sibraluliT aevso, muxlebze daeca da Tavisi une-
blie jalaTi gulSi Caikra. jariskacebs, oficrebs,
sikvdils gadarCenil patimrebs _ yvelas, vinc oTaxSi
iyo, am SemaZrwunebelma tra gediam elda dasca, yvela
tiroda da arc erTs rcxvenoda Tavisi cremlisa. kar-
ga xans xma veravin amoiRo. mere oficerma msjavrdade-
buls mxarze daado xeli da TanagrZnobiT uTxra:
_ gulwrfelad vwuxvar, magram ra gaewyoba, unda
m a rk t ve n i 29

wagiyvanoT.
– waiyvanoT? sad unda waiyvanoT, sad?! RmerTo miS-
vele! meore oTaxSi unda gaviyvano... _ versadac ver
waiyvanT! deda avadaa da mama unda waviyvano Sin.
bavSvi mamas xelidan gausxlta, zurgze Seacocda: _
mzad var, mamilo, wavi deT!
_ Cemo sabralo gogona, Sin ver wamoval, sadac mibr-
Zaneben, iq unda wavide.
bavSvi grigaliviT gavarda oTaxidan. cota xnis Sem-
deg iq myofni saocari suraTis mowmeni gaxdnen. gogo-
nas xeli Caevlo generlisaTvis, im kacisaTvis, romlis
danaxvac ki SiSis zarsa scemda yvelas, da win miuZRoda.
_ ser, deda avadaa, mamis naxva surs, amaT ki Cemi lapar-
akis gagonebac ar undaT... mama sadRac mihyavT.
generali mexdacemuliviT idga.
_ mamaSeni, Svilo?! es kaci mamaa Seni?
_ mamaa, maS vin unda iyos! igi yovelTvis Cemi mama iyo!
aba, sxvas vis mivcemdi aseT lamaz rgols, Tu ara mamas!
me xom mama Zalian, Zalian miyvars. generals saxeze
udidesi sulieri mRelvareba daetyo.
_ RmerTo samarTliano, Sen miSvele! eSmakma iseTi
boroteba Camadenina, romlis msgavsi arasodes Caude-
nia adamians. me araferi SemiZlia, araferi! ra vqna, ra
viRono, _ warmoTqva generalma.
gogonam mouTmenlad wamoiZaxa:
_ ki magram, Tqven xom SegiZliaT ubrZanoT, gauSvan
mamaCemi! hoda, ubrZaneT! ras elodebiT, ubrZaneT! weRan
ar dampirdiT, rasac mibrZaneb _ Segisrulebo! axla uars
meubnebiT?..
generals mkacri, uxeSi saxe gaunaTlda, Tavze xeli
daado patara tirans da Tqva: _ madli ufals, rom we-
Ran ase daufiqreblad piroba mimacemina am bavSvisaTvis.
30 m a rk t ve n i

Senc gmadlob, ubadlo bavSvo! gmadlob, rom Semaxsene


Cemi danapirebi! oficero! daemorCileT bavSvis brZa-
nebas, igi Cemi saxeliT gelaparakebaT. patimari Sewy-
narebulia, gaaTavisufleT!
es moTxroba namdvil ambavzea agebuli. Tavisi sispe-
takiTa da uSualobiT, Tavisi nazi da mosiyvarule gu-
liT patara, gonierma abim daTrguna mkacri da pirquSi,
kanonebis morCili, jariskacis mundiris tyve, magram
patiosani da pirdapiri generali oliver kromveli.

Targmna valeri Wkaduam


100 novela mTeli msofliodan 31

alfons dode

(Alphonse Daudet)
(1840-1897, safrangeTi)

`medroSe~

1.
polki rkinigzis miwayrilze ibrZoda da tyes Sefare-
bul, pirispir mdgar prusielTa mTeli armiisaTvis karg
saniSnos warmoadgenda. adamianebi erTmaneTs esrodn-
en da klavdnen oTxmoci metris manZilze. ismoda ofic-
rebis Zaxili _ daweqiTo, magram jariskacebi ar emor-
Cilebodnen da droSis garSemo Sejgufebuli polki
brZolas ganagrZobda. mze Cadioda, tanayrili puris
yanasa da mindvrebSi adamianTa es masa, datanjuli, bol-
Si gaxveuli, ise moCanda, rogorc gaSlil mindorze gri-
galSi moxvedrili jogi.
yrilze rkinis wvima modioda. ismoda mxolod Tofis
srola da TxrilSi dagorebuli jariskacTa qvabebis
yru xmauri. tyviis zuzuni brZolis vels erTi mxridan
meore mxares gadaevleboda xolme. zogjer igi ise
TrToda, TiTqos sakravis simebi JRereno. findixis daq-
rolviT gaSlili droSa Tavze dafrialebda polks.
drogamoSvebiT igi kvamlSi inTqmeboda. maSin gaismo-
da dinji da zviadi xma, igi Tofis srolas, daWrilebis
xrialsa da ginebas faravda:
_ droSasTan, Cemo Svilebo, droSasTan!..
32 al fo ns do de

maSin erT-erTi oficeri aCrdiliviT SeiWreboda


sisxlian nislSi da gmiruli droSa, brZolis Tavze kv-
lav irxeoda.
ocdaorjer daeca droSa ocdaorjerve mis tars, jer
kidev Tbils, momakvdavs rom gauvardeboda, kvlav xels
Caavlebdnen da aRmarTavdnen. mzis Casvlisas, roca ja-
riskacTa mcire jgufi _ is, rac polks gadarCa, _ ukan
ixevda, droSa serJant orniusis, ocdamesame medroSis
xelSi ukve ZonZad iyo qceuli.

2.
droSis miRebas oci weli moandoma. migdebuli bavS-
vis vaebas, yazarmis. ajamur wvrTnas Tavisi waruSleli
daRi daesva mis dabal da jiut Sublze, zurgCanTis tare-
biT moxril zurgze, samwyobro jariskacis Cveulebriv
warmosadegobaze. amasTanave igi odnav enablu iyo, mag-
ram medroSes mWevrmetyveleba ar esaWiroeba. brZol-
is dRes, saRamoTi, polkovnikma uTxra:
_ droSa Sena gaqvs, Cemo vaJkaco? aba, Sen ici, rogor
mouvli!
maSinve markitantma qalma aTas cecxlsa da wvimaSi
gamovlil sabralo salaSqro mazaraze umcrosi leite-
nantis oqros niSani daukera. am Tavmdabali adamianis
cxovrebaSi es erTaderTi sazeimo dRe iyo. Zveli jar-
iskaci uecrad welSi gaimarTa, gasworda. am sawyal adam-
ians, welmoxril siarulsa da miwaSi cqeras daCveuls,
im wuTidan amayi garegnoba mieca. sul maRla icqirebo-
da, raTa nafleTebad qceuli droSis friali daenaxa
da igi aRmarTuli sWeroda, Zalian maRla, rom sikvdili,
Ralati da damarcxeba ver Sexeboda.
Tqven, albaT, arasodes SegxvedriaT iseTi bednieri
adamiani, rogoric brZolis dReebSi orniusi iyo. mas
al fo ns do de 33

orive xeliT tyavis budeze dabjenili droSis tari


eWira. mTeli misi sicocxle, mTeli misi Zala am mSve-
nieri mooqruli Cvris garSemo SemoWdobil TiTebSi
moqceuliyo, am Cvris, romelsac tyviebi gaSmagebiT cx-
rilavdnen. misi gamomwvevi Tvalebi mrisxaned Sesc-
qerodnen germanelebs, TiTqos eubnebiano: aba, scadeT,
mobrZandiT Cemi droSis wasarTmevad!
da es aravis ucdia, TviT sikvdilsac ki. bornis Sem-
deg, gravelotis* Semdeg am usaSineles sisxlismRvrel
brZolebSi droSa ar daxrila, daglejili da dax-
vretili, moxuc orniuss eWira xelSi...

3.
seqtemberi dadga. frangebis jars mecTan alya Semo-
artyes da daiwyo es grZeli dasveneba talaxSi, sadac
zarbaznebs Jangi vdeboda, sadac msoflios upirvelesi
jari umoqmedobiT, sakvebisa da cnobebis uqonlobiT
gatexili Tavisi Tofebis jojginebis ZirSi ciebisa da
mwuxarebisagan wydeboda. arc meTaurebs, arc jariska-
cebs rwmena aRar hqondaT; igi mxolod orniuss Ser-
Cenoda: samferovani ZonZi yvelafris magivrobas uwev-
da da, Tu igi axlo eguleboda, egona, saqme daRupuli ar
ariso. samwuxarod, radgan brZola aRar iyo, droSa
polkovnikis binaze inaxeboda, mecis erT ganapira uban-
Si. da guladi orniusi iqceoda im dedasaviT, romelsac
bavSvi gaZiZavebuli hyavs, _ sul droSaze fiqrobda.
rodesac sevda Zalian moawveboda, erTi gadarbeniT
mecSi Cavidoda da erTsa da imave adgilas, kedelze mS-
vidad miyudebul droSas rom dainaxavda, kvlav gamxne-
vdeboda, moTminebiT aivseboda da Tavis svel karavSi
dabrundeboda, Tan brZolebsa da winsvlaze ocnebob-
da. warmoidgenda, rogor aimarTeboda germanelebis
34 al fo ns do de

sangrebze safrangeTis farTod gaSlili samferovani


droSebi.
marSal bazenis brZanebam es ocneba gaufanta. erT
dilas, orniusma rom gaiRviZa, dainaxa: mTeli banaki bo-
boqrobda, aRelvebuli jariskacebi jguf-jgufad Sekre-
biliyvnen, braziT anTebulni, gacofebulni yvirodnen.
yvela qalaqis erTi mxrisaken iSverda muSts, TiTqos
Tavis mrisxanebas iq myof damnaSavisaken mimarTavso.
ismoda Zaxili: „xelSi CavigdoT!.. daixvritos!“ oficre-
bi arafers uSlidnen, moSorebiT dadiodnen TavCaRunu-
li, TiTqos jariskacebis scxveniaTo. es, marTlac, sama-
rcxvino ambavi iyo. es-es aris as ormocdaaTi aTas
jariskacs, kargad SeiaraRebuls, jansaRs, waukiTxes marS-
lis brZaneba, romelic mTel jars mters ubrZolvelad
abarebda.
_ droSebi? _ ikiTxa gafiTrebulma orniusma.
droSebic, sxvasTan erTad, TofebTan erTad, imasTan
erTad, rac aRalebidan gadarCa, yvelaferi mters Caa-
bares. “
_ RvTis... RvTis risss.. xva!.. _ Tqva enis borZikiT
sawyalma adamianma. _ Cemgan droSas isini verasdros
miiReben! _ da sirbiliT gaeSura qalaqisaken.

4.
iqac didi mRelvareba iyo. erovnuli gvardielebi,
burJuebi, _ yvelani yvirodnen, Relavdnen. akankalebu-
li deputaciebi marSalTan Sediodnen. orniusi verafers
xedavda, araferi esmoda, TavisTvis laparakobda da gar-
eubnis quCas mihyveboda:
_ unda wamarTvan Cemi droSa! nuTu. es SesaZlebe-
lia? nuTu aqvT amis ufleba? dae, germanelebs miscen,
rac maT ekuTvniT, mooqruli karetebi, meqsikidan Camo-
al fo ns do de 35

tanili Zvirfasi WurWeli!.. magram droSa xom Cemia, es


Cemi Rirsebaa! me vicav! aba xeli axlon!
sirbilisa da enis borZikis gamo sityvebs nawyvet-
nawyvetad isroda, magram gulis siRrmeSi mas, beber
orniuss, Tavisi azri hqonda, azri metad naTeli, kargad
mofiqrebuli: droSa aeRo, polkis Sua gulSi SeWrili-
yo da im amxanagebTan erTad, vinc mis droSas gahyveb-
oda, prusielebis rigebi gaerRvia.
rodesac orniusi polkovnikis binaze mivida, SigniT
Sesvlis neba ar misces. gacofebul polkovniks aravis
naxva ar undoda... magram orniusi Tavisas ar iSlida,
ilanZReboda, yviroda, Sikriks xels kravda:
_ Cemi droSa!.. me minda Cemi droSa!..
bolos fanjara gaiRo.
_ Sena xar, ornius?
_ diax, polkovniko, me...
_ yvela droSa arsenalSia... iq unda mixvide, qviTars
mogcemen...
_ qviTars? raSi mWirdeba qviTari?
_ marSlis brZanebaa...
_ ki magram, polkovniko...
_ damexsen...
polkovnikma fanjara miixura.
orniusi mTvraliviT dabarbacda.
_ qviTari... qviTari... _ imeorebda maSinalurad... mere
gzas gaudga. araferi gaegeboda garda imisa, rom dro-
Sa arsenalSi iyo. radac unda dasjdomoda, unda enaxa.

5.
arsenalis WiSkari yurTamde gaeRoT, raTa germanel-
Ta furgonebi gaetarebinaT, ezoSi Camwkrivebulni rom
icdidnen. orniusi rom Sevida, TrTolam aitana. yvela
36 al fo ns do de

medroSe iq iyo, ormocdaaTi Tu samoci oficeri, daZmare-


buli, dadumebuli. am wvimaSi Savi furgonebisa da maT
ukan Tavmoyril qudmoxdil adamianTa jgufis mnaxve-
li ifiqrebda, es dakrZalva ariso.
bazenis armiis yvela droSa erT kuTxeSi talaxian
qvafenilze daeyaraT: Ria feris abreSumis konkebi,
oqrosferi foCebis nafleTebi da CuqurTmiani tarebi.
yvelaferi es, saxelganTqmuli, mdidruli morTuloba,
miwaze dayrili, wvimasa da talaxSi mosvrili, gulis
momkvleli sanaxaoba iyo. erTi intendanti saTiTaod
iRebda droSebs, polks gamoiZaxebda, da yoveli medroSe
qviTaris misaRebad win warsdgeboda. ori germaneli
oficeri, axmaxi gulcivi, droSebis am datvirTvas Tval-
yurs adevnebda.
ai midixarT, oo, wmidao, saxelovano ZonZebo, Wril-
obebs ixsniT da mwuxared gviT qvafenils frTamotex-
ili frinvelebiviT! midixarT, Tan migaqvT sircxvili:
Seibilwa, talaxSi amoisvara Cveni mSveniereba. TiToeu-
li Tqvengani Tan gaiyolebs safrangeTis nawils. Tqvens
Zvel naoWebSi CarCenilia grZeli laSqrobis mze. Tqvens
natyviarebSi inaxavdiT droSis qveS gangmiruli ucno-
bi mkvdris mogonebas.
_ ornius! Senia... geZaxian... miiRe qviTari...
swored qviTarze iyo laparaki!
droSa iq iyo, mis win. swored misi droSaa. yvelaze
ufro mSvenieri, yvelaze ufro dasaxiCrebuli... da is
rom dainaxa, Tavi rkinigzis yrilze egona: esmoda tyvie-
bis wivili, qvemexTa griali da polkovnikis xma:
_ droSasTan, Cemo Svilebo!
mere Tvalwin daudga, rogor daeca brZolis velze
ocdaori amxanagi, rogor gaeSura TviTon, ocdamesame,
raTa kvlav aRemarTa droSa, Seemagrebina, xelgamoc-
al fo ns do de 37

lili, dabarbacebuli sawyali droSa. oo, im dRes fici


dado, daicavda droSas, sikvdilamde daifaravda mas.
axla ki...,
am fiqrisagan sisxli TavSi auvarda. gabruebuli,
gonebaareuli germanel intendants mivarda, Tavisi say-
vareli alami gamoglija, orive xeli CasWida, scada kv-
lav aRemarTa igi, aefrialebina, Tan daiZaxa:
_ droSisaTvis!..
magram xma Cauwyda, _ igrZno tari Seirya, xelebSi
daucurda. am SesuTul haerSi, am sikvdilis haerSi,
romelic mZime uRlad awevs mtrisaTvis Cabarebul qa-
laqebs, droSebs friali aRar SeeZloT, araferi keTil-
Sobiluri aRar iyo.
...da moxuci orniusi usulod daeca...

frangulidan Targmna
irodion qavJaraZem

---------------------------
*borni da graveloti _ soflebi lotaringiaSi, adg-
ili sisxlismRvreli Setakebisa safrangeTisa da prusi-
is armiebs Soris 1870 wlis agvistoSi.
38 100 novela mTeli msofliodan

emil zola

(1840-1902, safrangeTi)
(Émile Zola)

`mWedeli~

mWedeli yvelaze maRali kaci iyo mTel im mxareSi,


yvelaze farTo mxarbeWi hqonda, _ yvelaze magari
kunTebi; samWedlos mtvriTa da WvartliT erTTavad
gamurul Tavs gruza Tma ufaravda, pirisaxes ki foladi-
viT alaplapebuli, didroni, bavSvuri Tvalebi usxivos-
nebda. Tu gaicinebda _ piri usaTuod yurebamde unda
gaxeoda da am sicilsac ufro roxroxi eTqmoda; Zlieri
sunTqva samWedlos sabervelidan mxiaruli SiSiniT am-
ovardnil haeris nakads edreboda da am dros xeleb-
sac Tu maRla aisvrida, im Cveulebis ZaliT, grdemlTan
Widilma rom gamoumuSava, imasac iolad warmoidgenT,
Tu rogor TamaS-TamaSiT unda daufleboda es ormoc-
daaTi wlis kaci „ukarebas“ _ ocdaxuTgirvanqian uros,
mTel olqSi verc erTi mWedeli rom ver ekareboda
mis garda.
erTi weli gavatare mWedelTan. es iyo Cemi gamobr-
unebis weliwadi. erT dRes Tavgzaabneuli, gulamRvreu-
li da aforiaqebuli gamovedi Sinidan da gavswie, saiTac
Tvali mimiwvdeboda... myudro TavSesafars veZebdi, min-
doda sulieri simSvide momepovebina, saqmisaTvis guli
damedo da sicocxlis unari aRmedgina. saRamo xani iyo.
e m i l z o l a 39

erTi soflis ganapiras, gzajvaredinTan, ganmartoebiT


mdgari gaCaxCaxebuli samWedlo davinaxe. yurTamde ga-
moRebuli rkinis karebidan gamovardnili ali TiTqos
erTianad STanTqmas upirebda iqaurobas, gzis gaswvriv,
ruis pirze Camwkrivebuli Cinarebic ki CiraRdnebiviT
bolavdnen. saRamos bind-bundSi Sors, naxevari lies
manZilidan ismoda uros cemis xma. kaci ifiqrebdi, rkinis
laSqari daZrula da WenebiT miaxlov debao. ai, swored
am yurTamde gaRebulma rkinis karebma, Suqma, iqidan rom
gamodioda, am zaTqma da grialma mimiyvana me iq; TiTqos
kidec davmSviddi, anazdad bednierebis SegrZneba dameu-
fla am Sromis Semyures, adamianis xelebis Semyures,
xelebisa, gavarvarebul rkinas rom imorCilebdnen.
pirvelad maSin, Semodgomis im mSvenier saRamos vnaxe
mWedeli. sakinZegaReRils mZlavri mkerdi mouCanda,
yoveli amosunTqva mkerds kidev ufro ufarToebda,
nawrTobi foladis salteSi Camjdari gegonebodaT misi
mkerdi. jer mTeli taniT ukan gadaizniqeboda, erTi Se-
TamaSeba SeaTamaSebda uros xelSi, kargad moimarjveb-
da da, rac Zali da Rone hqonda, dascemda grdemls. da
ase gauTaveblad... moZraobda msubuqad, kunTebic _
TiTqosda aqac araferiao _ daiberebodnen gaskdomam-
de, mere isev pirvandel mdgomareobas ubrundebodnen.
uros Tvalsac ver SeaswrebdiT _ dahkvesavda erTs da
ukve isev haerSi iyo, Tan grdemlze cemisagan ayril
naperwklebs iyoliebda. es swored is „ukareba“ gaxl-
daT, mis garda rom veravin acekvebda mTel olqSi. mWed
lis vaJi, oci wlis virgla biWi, cali xeliT gavarvare-
bul rkinas amagrebda marwuxiT, meoreTi ki CaquCs scem-
da gamalebuli, raTa mamamisis xelSi rokvis JiniviT
atacebuli vneba odnav mainc daecxro. tok, tok, tok, tok!
_ es imas hgavda, deda rom axalfexadgmul bavSvs waaqe-
40 e m i l z o l a

zebs da Tan Tvali uWiravs, araferi moiwioso. „ukare-


ba“ ki TiTqosda araferiao, cekvavda, brwyinavda kabis
kilitebiT da Zelakze quslebis nakvalevs tovebda: mis
TiT?eul naxtomze, ufro da ufro mkafiod isaxeboda
saxnisis moxazuloba. sisxlisferi ali miwaze iSlebo-
da da or jmux vaJkacs aSuqebda. maTi uzarmazari Crdil-
ebi mTel samWedlos gaswvdomoda da bnel kuTxeebSi
ikargeboda. drodadro ali neldebo da da mWedelic
Cerdeboda. igi CaquCis saxelurze dayrdnobili idga
da, erTianad gamuruli, danamul Sublsac ki ar iwmend-
da. mZimed sunTqavda. mis sunTqvas saburvlis SiSini
aZlevda bans.
im Rames mWedelTan davrCi, sxvagan aRar wavsulvar.
TviTon SemomTavaza Tavisufali oTaxi samWedlos Tavze
da mec siamovnebiT davTanxmdi. dildilobiT maspinZ-
lis mxiaruli xarxari maRviZebda, mTel saxls rom azan-
zarebda, da daRamebamde es gaSmagebuli mxiaruleba asu-
ldgmulebda.
uneblieT mec Cemi maspinZlis saqmianobaSi vebmebo-
di. Cems qvemoT CaquCebi cekvavda, „ukareba“ mec wamo-
magdebda xolme loginidan, TiTqos WerSi mibraxuneb-
da da sizarmaceSi mdebda brals.
Cems oTaxs, romlis avla-didebas erTi didi karada,
xis magida da ori skami Seadgenda, _ erTTavad Wriali
gaudioda da esec adgomas maCqarebda. ra gaewyoboda,
vdgebodi da qveviT Cavdiodi, sadac ukve sabervlis kvam-
lis mewamuli bolqvebiT avarvarebuli samWedlo mx-
vdeboda.
amasobaSi mWedeli dilis samuSaosaTvis emzadebo-
da. igi kuTxeSi rkinebs awyobda, guTnebs abrunebda, bor-
blebs amowmebda. rodesac daminaxavda, es Rirseuli
mSromeli adamiani doinjs Semoiyrida da yurebamde-
e m i l z o l a 41

pirgaxeuli, sicils iwyebda. dilis xuT saaTze sawoli-


da rom wamomagdebda, misTvis es saseiro ambavi ufro
iyo. vfiqrob, mWedeli diliT gangeb urtyamda grdem-
lze uros, rom uzarmazari, CaquCis xmauriT CemTvis adgo-
ma euwyebina. igi mxarze madebda. Tavis goliaTur xel-
ebs, ixreboda, TiTqosda bavSvs elaparakebao, da meubne-
boda: „ukeT xar da yoCaRad gamoiyurebi mas Semdeg, rac
Cems samWedloSi cxovrobo“. SuadRisas ayiravebuli
Zveli urmis Tvalze vsxdebodiT da TeTr Rvinos Seveq-
ceodiT.
zogjer, gansakuTrebiT zamTarSi, wvimian amindSi, mTel
dReebs samWedloSi vatarebdi... gamitaca samuSaom: mW-
edlis es gamudmebuli brZola dauyoliebel rkinasT-
an Zlieri dramis msgavsad mizidavda, Tvals vadevnebdi
liTonis yovelgvar gardaqmnas, gavarvarebul quraze
misi gamoCenidan dawyebuli, da yovelTvis gancvifre-
buli viyavi gamarjvebuli Sromis sanaxaobiT, muSis Zal-
RoniT, rkinas rom aiZulebda dagrexiliyo, gaWimuliyo,
cviliviT daxveuliyo; rodesac samuSao damTavrdebo-
da, mis winaSe cucqiT damjdari, veRara vcnobdi wina
saRamos uformo liTonis monakveTs. vamowmebdi naWrebs,
meCveneboda, rom yvela nawilma Tavisi forma miiRo
ara cecxlis da CaquCis saSualebiT, aramed gansakuTre-
buli siZlieris xelebis meSveobiT.
da am wuTebSi Cemda uneburad viRimebodi, erT axal-
gazrda qalwuls vigonebdi, odesRac Cemi fanjris pirda-
pir TiTebiT TiTbris wvril Reroze abreSumis ZafiT
xelovnur iebs rom amagrebda.
mWedeli daRlilobis gamo arasodes Tavis beds ar
uCioda. me minaxavs igi dReSi ToTxmeti saaTi rkinis
Wedvis Semdeg saRamos, kmayofili ieriT moRimari, xe-
lebs rom ifSvnetda. arasodes ar iyo mowyenili, ara-
42 e m i l z o l a

sodes ar iyo daRlili. mas SeeZlo mxrebze gaedo sax-


li, Tu saWiro iqneboda. ambobda _ zamTrobiT samWed-
loSi kargi samyofiao. zafxulSi ki mTlianad aRebda
karebs da Sig uSvebda Tivis suns. zafxuli rom dadgeb-
oda, Sebindebisas. mis gverdiT karis zRurblze vjde-
bodi. samWedlo gorakze iyo moTavsebuli da iqidan
mTeli xeoba moCanda. igi bednieri iyo am naxnav-naTesi
mindvrebis Tvaluwvdeneli xaliCis cqeriT, cis dasa-
lierTan kaSkaSa sosanisfer mwuxrSi rom ikargeboda.
mWedeli xSirad xumrobda. ambobda: mTeli es miwebi
me mekuTvniso. samWedlo oras welze metia, rac mTel
sofels guTnebiT amarageb da es misTvis saamayo saqme
iyo. arc erTi mosavali ar auRiaT mis gareSe da Tu
maisSi yana xaverdovnad bibinebda, ivlisSi ki oqros-
feri abreSumiviT Srialebda, visi madlieri unda yo-
filiyo sofeli, Tu ar mWedlisa, romelmac es saswauli
moaxdina? mas RviZli SviliviT uyvarda jejili da
mosavali. aRfrTovanebuli iyo, roca maT mze mcxunvare
sxivebiT dahkaSkaSebda da cas muStebs uRerebda, Tu set-
yvis mauwyebeli Rrublebi mosavals daemuqreboda. xSi-
rad miCvenebda Svriisa da Wvavis naTesebs, Soridan misi
kurtakis kalTis odena rom moCanda, da miambobda: „ama
da am wels gamovWedeo guTani ama da am yanis patron-
isTviso“. sagazafxulo aloobisas zogjer miatovebda
CaquCs, midioda gzis piras, Tvalebs xelis guliT
moiCrdilavda da Soridan Tvals adevnebda, Tu rogor
RrRnida niadags misi gamoWedili mravalricxovani
guTnebis ojaxi, rogor gahqonda kvali saxnisebs pirda-
pir, marcxniv, marjvniv. yana savse iyo guTnebiTa da
farcxebiT, laSqrad mimavali jaris msgavsad mwyobrad
rom miiwevdnen win. vercxliviT brwyinavda mzeze sax-
nisebi da mWedeli am dros xelebaweuli mixmobda, meZa-
e m i l z o l a 43

xda, rom damenaxa, Tu rogor yoCaRad muSaobdnen isini.


samWedlos xmauri sxeulSi simtkices mmatebda, es
CemTvis gacilebiT meti iyo, vidre afTiaqis ra ginda
ra wamali. SeveCvie am xmaurs, me axla swored es musika
mWirdeboda. igi Cemi sicocxlis aucilebel nawilad
iqca. sabervelebis guguniT gamococxlebulma, Cems sa-
bralo oTaxSi davibrune sulieri wonasworoba da Tavs
movege.
tok tok, tok-tok, _ ismoda qvevidan da es mxiaruli
qanqara iyo, Cems samuSao saaTebs rom awesrigebda. gan-
sakuTrebiT mZime samuSaos dros gajiqdeboda mWedeli,
gaafTrebiT muSaobda da, rodesac gavarvarebuli rki-
na xmas gamocemda gacofebuli CaquCis cemisagan, maSin
mec xelebi mewvoda, mWedlis aRmafrena meufleboda da
meCveneboda, rom Cemi kalmis erTi mosmiT mTel dedami-
was gadavxedavdi. saRamos, rodesac samWedlo miwynarde-
boda, siCume daisadgurebda Cems arsebaSic. qveviT Cavi-
dodi da mrcxvenoda Cemi ioli samuSaosi, mTeli am
liTonis grovas damarcxebuls da jer kidev mbolavs
rom vxedavdi.
oh! ra saucxoo sanaxavi iyo mWedeli, roca naSuadRevs
papanaqebaSi welamde gaSiSvlebuli idga da, daZabulo-
bisagan kunTebamoburculi, miqelanjelos erT-erT qm-
nilebas hgavda. mas rom vumzerdi, vxedavdi im axal xazs,
Cveni moqandakeni amaod rom eZeben saberZneTis „mkv-
dar qandakebebSi“. me igi meCveneboda Sromisagan gamo-
brZmedil gmirad, Cveni saukunis pirmSod, grdemlze cecx-
lisa da rkinis damayruebel xmaurSi rom Wedavs xval-
indel dRes. igi TiTqosda TamaSobda: uzarmazari Caqu-
CebiT, roca Tavis garToba undoda, iRebda „ukarebas~
da Zlieri moqneviT grdemlze scemda. maSin cxeli quris-
agan avardisferebuli samWedlo damayruebeli grgv-
44 e m i l z o l a

inviT ivseboda. am dros meCveneboda, TiTqos mTeli


mSromeli xalxis gminva mesmoda..
swored aq, am samWedloSi samudamod ganvikurne
sizarmacisa da iWvneulobis senisagan.

frangulidan Targmna
nino fanjaviZem
100 novela mTeli msofliodan 45

avgust strindbergi

(1845-1912, SvedeTi)
(Johan August Strindberg)

`siyvaruli da puri~

roca gustav falkma, mrCevlis axalgazrda TanaSemwem, saze-


imod sTxova luizas mamas misi qaliSvilis xeli, moxucma
jentlmenma maSinve hkiTxa:
_ ramdens iRebT?
_ TveSi as kronze mets ara, magram luiza...
– kmara! _ Seawyvetina falks sasimamrom. _ cota gqoniaT.
_ o, magram me da luizas ise gviyvars erTmaneTi, Cven ise
gvwams erTmaneTis!
_ SeiZleba, magram erTi es miTxari, aTas orasi kroni Tqveni
mTeli wliuri Semosavalia?
_ Cven erTmaneTi lidingoSi gavicaniT.
_ jamagiris garda kidev Tu gaqvT raime Semosavali? _ ar
eSveboda luizas mSobeli.
_ diax, ho. me mgoni ar gagviWirdeba da mere Cveni siyvaru-
li...
– diax, rasakvirvelia, magram aba erTi, viangariSoT.
_ oh, _ miugo aRtacebulma xelismTxovnelma. _ me Semi-
Zlia zedmeti samuSaoTi sakmarisi aviRo.
_ ra samuSaoTi da ramdeni?
_ SemiZlia franguli ena vaswavlo da Targmansac movki-
do xeli, SemiZlia koreqtorobac.
_ ramdenis Targmna SegiZliaT? _ hkiTxa fanqarmomar-
jvebulma moxucma.
46 avgust strindbergi

_ zustad ver getyviT, magram dResdReobiT erT frangul


wigns vTargmni, naxevar Tabaxs aT kronad.
_ sul ramdeni Tabaxia?
_ ocdaoTxamde iqneba.
_ keTili da patiosani. esec oras ormoci. sxva?
_ oh, ar vici, cota ar iyos sxvaSi darwmunebuli ara var.
_ rao, darwmunebuli ara xarT da colis Txovas apirebT?
getyobaT qorwinebaze ucnauri Sexeduleba gqoniaT, ymawvi-
lo! ara fiqrobT, rom bavSvebi gagiCndebaT da maT sma-Wama,
Cacma-daxurva da aRzrda dasWirdebaT?
_ magram SeiZleba bavSvebi ase male ar gagviCndnen, _ Sees-
ityva falki, _ da me da luizas ise gviyvars erTmaneTi, rom...
_ rom SeiZleba savsebiT dabejiTebiT viwinaswarmetyve-
loT bavSvebis gaCena, _ mere luizas mama molba da ganagrZo:
_ rogorc vxedav, orives SeuRleba gadagiwyvetiaT da eWvi
ar mepareba, rom erTmaneTi WeSmaritad giyvarT. mgoni bol-
os da bolos Tanxmoba unda mogceT. mxolod kargad gamoiy-
eneT qorwinebamde darCenili dro da Semosavali gazardeT.
amis gagonebaze axalgazrda falks sixarulis almuri
moedo da mo"xucs sajarod xelze eambora. RmerTo, ra bedni-
erni iyvnen isic da misi luizac! ra siamayiT gavidnen pirve-
lad saseirnod mklavgayrilni, rogor amCnevda yvela am
daniSnulTa Suqmfinar bednierebas.
saRamoobiT falki luizas sanaxavad midioda da Tan sako-
reqtoro samuSao mohqonda xolme, rac sasimamroze sasiamo-
vno STabeWdilebas axdenda da muyaiT ymawvils sacolis koc-
nas umsaxurebda.
erTxel TeatrSic wavidnen da Sin kebiT dabrundnen. imsaR-
amomdeli siamovneba sul aTi kroni daujdaT. Semdeg, ramde-
njerme, gakveTilebis micemis nacvlad falkma sacole saseirn-
od waiyvana.
radgan qorwilis dRes ukve kars iyo momdgari, binis mosaw-
yobad aucilebeli nivTebis SeZenaze unda efiqraT. iyides kak-
lis xis ori lamazi sawoli Cinebuli rbili leibebiT da zRvis
avgust strindbergi 47

ixvis bumbulis nazi, daliandagebuli sabnebiT _ luizasTvis


lurji ferisa, radganac Tavad qeraTmiani iyo. rasakvirvelia,
Seiares saojaxo nivTebis maRaziaSic, sadac airCies wiTel
Suqfariani lampa, veneras Cinebuli faifuris qandakeba, dana-
Cangali da SesaniSnavi Wiqebi; samzareulos WurWleulobac
dedikos wyalobiTa da daxmarebiT amoarCies. mrCevlis Ta-
naSemwes cxeli dRe adga _ oTaxisa da muSebis saZebnelad
darboda, Tvalyurs adevnebda, rom mTeli aveji erTad Tav-
moyrili yofiliyo, werda qviTrebs da ras aRar akeTebda.
cxadia, aseT yofaSi gustavi gareSe samuSaos veRar mok-
idebda xels, magram rogorc ki daqorwindnen, am saqmes iolad
Semouvlida. oriveni metismetad momWirneobas apirebdnen _
or oTaxze mets ar daiqiravebdnen; did binaze ukeT xom pat-
ara binas moawyobdnen! as kronad pirvel sarTulze daiqi-
raves oroTaxiani bina Tavisi samzareuloTi da sakuWnaoTi;
luizam ki Tqva, zemo sarTulze samoTaxiani bina merCivnao,
magram amasac aba ra uSavda, gana erTmaneTi WeSmaritad ar
uyvardaT?!
oTaxebic moawyes. patara oTaxi Zalze waagavda sakurTx-
evels, sadac ori sawoli idga erTmaneTis gverdiT, viT cx-
ovrebaSi samogzaurod gamzadebuli ori etli. lurj, dali-
andagebul sabans, gaqaTqaTebul zewrebs, baliSispirebs, rom-
lebze amoqarguli maTi inicialebic SeyvarebulebiviT Cahk-
vrodnen erTmaneTs _ yvelafers naTeli da mxiaruli ieri
dahkravda. meore oTaxSi, romelic sastumroc iyo, sasadiloc
da kabinetic, idga aTas oras kronad Rirebuli pianino; aqve
idga kaklis xis didi saweri magida da sasadilo magida Sesafe-
ri skamebiT. mooqrovilCarCoiani didi sarke, divani da
wignebis karada oTaxs simyudroves aniWebda.
qorwili SabaT saRamos gadaixades da bednierma axalg-
azrda wyvilma kviras gvianobamde iZina. pirveli gustavi adga
da Tumca mzis naTeli. sxivebi fardebSi ifrqveoda, fanjara
ar gaaRo, man aanTo wiTelsafariani lampa, romelmac ucnau-
ri vardisferi sxivebi miafrqvia faifuris veneras. axalgazr-
48 avgust strindbergi

da lamazi coli moTenTili da nasiamovnebi iwva, tkbilad


eZina, radgan kvira dRe iyo da igi ar gauRviZebia dilaadri-
an bazrisaken mimavali urmebis raxraxs. eklesiis zarebi mxia-
rulad rekdnen, TiTqos mamakacisa da qalis Seqmnas dResaswau-
lobeno.
vidre gustavi Tejiris ukan tanT icvamda, luizam gverdi
icvala. gustavi samzareuloSi gavida. ra TvalismomWrelad
krialebda da brWyvialebda WurWeli, da es yvelaferi misi
da luizasi iyo. mzareuls uTxra, mezobel restoranSi wadiT
da uTxariT, sauzme gamogvigzavnono; restornis patrons ukve
scodnoda, gustavs wina dRiT eTqva, axala mxolod saWiro
iyo gaexsenebinaT misTvis, sauzmis drom moatanao.
gustavi sawoli oTaxisken midis da frTxilad akakunebs:
_ SeiZleba Semovide?
kiskisi moismis. mere ki:
_ ara, sayvarelo, cota moicade!
gustavi TviTon Slis magidas. amasobaSi restornidan
sauzmec moaqvT _ axalTaxali TefSebi, dana-Cangali da Wiqe-
bi awyvia gaqaTqaTebul sufraze; oTaxSi Semosul luizas,
romelsac moqarguli xalaTi acvia, mzis sxivebi egebebian;
saqorwino Taiguli magidis TavSi devs. luiza moTenTilia.
gustavi mas savarZelSi svams da magidasTan miagorebs. erT
or ylup liqiors luiza gunebaze mohyavs, xizilalas ki madaze.
netavi ras ityoda deda, rom daenaxa luiza liqiors svamso?
magram gaTxovebis upiratesobac swored esaa _ rasac ginda,
imas gaakeTeb.
axalgazrda qmari gulisyuriT Tavs dastrialebs Tavis mS-
venier cols. marTlac da ra siamis mgvrelia! ra Tqma unda,
winaTac, ucolobisasac ugemnia gemrieli sauzme, magram odesme
gana raime kmayofileba ganucdia? arasodes! amas fiqrobs
gustavi, roca xamanwkasa da luds Seeqceva. ra gamoTayvaneb-
ulebi arian es martoxelebi, cols rom ar irTaven! da Tan ra
egoistebi! maTzec unda SemoiRo gadasaxadi, ai ise, rogorc
ZaRlebzea. luiza ufro lmobieria da TavSekavebiT da nazad
avgust strindbergi 49

ambobs: sabralo axalgazrdebi, romlebic martoxela cxovre-


bas arCeven. Secodebis Rirsni ariano. ueWvelia, colis SerT-
va rom SeeZloT, SeirTavdnen kideco, _ fiqrobs igi. gustavi
cota ar iyos uxerxulobas ganicdis _ marTlac, bedniereba
fuliT xom ar izomeba. ara, rasakvirvelia, ara, magram ara Rirs
amaze fiqri. male samuSao Tavzesayreli eqneba da yvelaferi
aewyoba. axla ki ai es sawebliani Semwvari kakabi da burgun-
diuli vigemoT. es fufuneba Cinebul oqrosfxalasTan erTad
axalgazrda cols erTi wuTiT SiSsa hgvris da moridebiT
ekiTxeba gustavs, ase xelgaSlil cxovrebas gana SevZlebTo?
gustavi ki Tavis lamaz cols kvlav RviniT uvsebs Wiqas,
amxnevebs da am usafuZvlo SiSs uqarwylebs. erTi dRe xom
mTeli sicocxle ar aris _ ambobs igi _ da adamiani maSin
unda datkbes cxovrebiT, roca. SeuZlia. oh! ra mSvenieria si-
cocxle!

eqvs saaTze Cinebuli orcxeniani etli mosrialebs WiSkar-


Tan axaldaqorwinebulebi saseirnod midian. luizas xiblavs
parkSi etliT sriali, maSin, roca fexiT moseirne nacnobebs
xvdebian, romlebic gakvirvebiTa da SuriT esalmebian. „mrCev-
lis TanaSemwe marTlac rom iRblianad daqorwinda, _ fiq-
roben albaT isini, _ fuliani qali Caigdo xelSi. Cven saco-
davebi ki fexiT vseirnobT, raoden ufro sasiamovnoa etliT
seirnoba am rbil baliSebze nebivrad gadawolilTaTvis. col
qmruli cxovrebac amas hqvia!“
pirveli Tve gauTavebeli drostarebis Tve iyo _ mej-
lisebi, wveulebebi, sadil-vaxSmoba, Teatrebi, magram ra saam-
uri gancdis momgvreli iyo luizas wamoyvana mSoblebis sax-
lidan RamiT; maT sakuTar WerqveS Tavis nebaze yofnis saSua-
leba miecaT. Sin movidnen Tu ara, vaxSami moamzades da mere
gvianobamde isaubres. gustavi sulmTlad momWirneobis mom-
xre iyo _ sityviT, rasakvirvelia. erT dRes patarZalma da
saxlis mnem sadilad Sebolili oraguli da moxarSuli
kartofili moamzades. mere rogor Sekmazes. magram gustavma
50 avgust strindbergi

cxviri aiwia. meore dac, roca isev Sebolili oraguli da


moxarSuli kartofili moamzades, gustavma ori kakabi mo-
itana. es kakbebi bazarze eyida erT kronad da Tavi moiwona.
kargad vivaWreo. luizam ki ar mouwona, adre mas kakbebi ufro
iafad eyida. esec ar iyos, frinvelis xorci Zalian Zviri
jdeboda. magram ara Rirda amisTana ubralo rameze qmar-
Tan dava.
ramdenime Tvis Semdeg luiza falks raRac avadmyofoba
dasCemda. iqneb gacivda? iqneb WurWlisgan moiwamla? eqimma
arxeinad gaicina da Tqva, araferiao.
marTlac rom ucnauri diagnozi iyo, maSin roca axalgazrda
qali seriozulad avadmyofobda. iqneb SpalerSi dariSxani
iyo? falkma Spleris naxevi meafTiaqes wauRo da sTxova,
Seamowmeo. meafTiaqem daadgina, Spaleri araviTar mavne nivT-
ierebas ar Seicavso.
radgan luizas avadmyofobam xeli ar SeuSva, misi mkurn-
aloba gustavma iTava. luizam fexis Tbili abazanebi miiRo
da erT TveSi TiTqmis sulmTlad gamokeTda. es moulodn-
elad moxda _ ufro adre, vidre orives egonaT, magram mainc
ra kargi iyo mamikod da dedikod gaxdoma! ra Tqma unda, biWi
eyolebaT; axla imaze unda ifiqron, Tu ra daarqvan. amasoba-
Si luizam qmari calke gaixmo da moagona, qorwinebis Semdeg
xeli aRar gaginZrevia da araferi migimatebia isedac mcire
jamagirisTviso. mere ra? marTalia, xelgaSlilad cxovroben,
magram axla saqme Setrialdeboda da yvelaferi kargad wa-
rimarTeboda.
meore dRes mrCevlis TanaSemwe Tavis guliTad megobar
veqils ewvia da sTxova, Tamasuqze xeli momiwereo. amiT igi
SeZlebda sesxad aeRo fuli, rac dasWirdeboda aucilebeli
xarjebisaTvis _ ase ganumarta falkma Tavis megobars. _ diax,
_ kveri daukra samarTlis msaxurma. _ colis SerTva da
ojaxis Seqmna Zalze Zviri saqmea, me jerac ver gamibedniao.
falks Sercxva bevri xvewnisa da roca Sin cariel-tarieli
dabrunda, ambavi daaxvedres, viRac ori ucnobi iyo da Sen
avgust strindbergi 51

gikiTxeso. gustavma ifiqra, Cemi megobari leitenantebi iqne-


bodnen vaqmsholmis garnizonidano, magram uTxres: leitenan-
tebi ar SeiZleba yofiliyvnen, karga xanSiSesulebi iyvneno.
oh, maS Cemi ufsaleli nacnobebi Tu iyvnen, albaT gaiges Cemi
daqorwinebis ambavi da sanaxavad mo vidneno. moaxlem miugo,
ufsalelebi ki ara, stokholmelebi iyvnen, xelT joxi eWira-
To. marTlac rom sakvirveli iyo, magram, ueWvelia, isev moa-
kiTxavdnen. _ mere axalgazrda qmari isev bazarSi wavida da
marwyvi moitana, rasakvirvelia, iafad.
_ naxe, _ saimayiT mimarTa cols, _ erTi pinti amisTana
marwyvi. kronanaxevrad da isic am dros!
_ ho, magram, gustav, sayvarelo, Cven saidan SegviZlia?
_ dardi nu gaqvs, suliko, zedmeti samuSao viSovne.
_ mere, valebi?
_ valebi? mere ra, axal did sesxs aviReb da sulerTianad
gavistumreb.
_ oh, _ ar moewona luizas, _ isev vali?
_ mere ra, amiT cota suls moviTqvamT. magram Rirs gana
laparaki amnair arasasiamovno rameze? ras ityvi, am marwyvs
erTi Wiqa xeresi ar mouxdeba?
da moaxles erTi boTli, rasakvirvelia, saukeTeso xeresi
moatanina.
im dRes luizam Zilis Semdeg, naSuadRevs, kvlav sityva vale-
bze, _ Camoagdo. imedi hqonda, gustavi ar gabrazdeboda.
gabrazdeboda? ra Tqma unda, ara! ra unda eTqva? gana fuli
unda eTxova!
_ bayalis vali ar gagvistumrebia, yasabi imuqreba, mejinibec
Tavisas Txoulobs, _ auwya luizam.
_ meti araferi? _ miugo mrCevlis TanaSemwem. _ xval yve-
las erTad kapik-kapik Cavasesxeb. magram modi sxva rameze
vilaparakoT; ras ityodi parkSi etliT gaseirnebaze? etliT
ar ginda? maS tramvaiT wavideT.
bolos is movlenebiT aRsavse dRec dgeba. gustavma ZiZa
unda daiWiros da maSinac ki, roca Tavisi Cvili gogona xel-
52 avgust strindbergi

Ta hyavs, eZaxian, rom movaleni daawynaros. es mdgomareoba


mZime tvirTad awevs da lamis aris welSi gawydes. marTalia,
saTargmnel samuSaos Soulobs, magram ra unda gaakeTos, roca
iZulebulia wamdauwum aqeT-iqiT irbinos. aseT yofaSi igi
Tavis simamrs Txovs Svelas. moxuci jentlmeni mas civad iRebs.
_ amjerad dagexmarebi, magram mere aRar. CemdaTavadac
bevri araferi gamaCnia da Sens meti sxvaca myavs.
luizas rCeuli saWmeli sWirdeba, wiwilebi da saukeTeso
Rvino: ZiZasac fuli unda. sabednierod falkis coli male
isev fexzea. igi isev tanwerweta gogonaa. fermkrTalobac
Zalian uxdeba; magram luizas mama Tavis siZes seriozulad
eubneba:
_ geTayva, bavSvi meti aRar iyolio, Tu ar ginda sulmT-
lad daiqce.
erTxans falkis ojaxs asuldgmulebda siyvaruli da mzar-
di vale bi, magram erT dResac kotrobam miukakuna karze, rasac
qonebis konfiskaciis suni udioda. mere moxuci movida da
Tan waiyvana luiza da SviliSvili; roca etli daiZra, man
gulistkiviliT gaifiqra, Cemi qaliSvili viRac axalgazrdas
vaTxove da axla Sercxvenili ukan mimyavso. luiza siamo-
vnebiT darCeboda gustavTan, magram saarsebo rom araferi
ebada?!..
sakuTari TvaliT dainaxa, Tu sasamarTlos aRmasrule-
blebma, ai im orma kacma, xelT joxi rom eWiraT, rogor waiRes
binidan yvelaferi: aveji, sabnebi, leibebi, baliSispirebi, ze-
wrebi, WurWeli, dana-Cangali, da carieli kedlebiRa datoves.
gustavisaTvis axla daiwyo namdvili cxovreba. man moax-
erxa koreqtoris adgilis Sovna dilis gazeTSi da amitomac
yovel Rame saaTobiT ujda magidas. radgan misi gakotreba
sajarod ar iqna gamocxadebuli, neba darTes saxelmwifo
samsaxurSi Tavisi adgilis SenarCunebisa, Tumca raime dawin-
aurebaze fiqric ki zedmeti iyo. misma simamrma lmobiereba
gamoiCina da neba misca kviraobiT moenaxulebina col-Svili,
oRond maTTan marto yofna sastikad aukrZala. roca saRa-
avgust strindbergi 53

mos redaqciaSi midioda, col-Svili WiSkramde acilebda da


igi sulierad dabeCavebuli emSvidobeboda maT. albaT oci
weliwadi moundeboda mTeli valebis gadaxdas; da mere, mere
ki ra? SeZlebda col-Svilis rCenas? vera, albaT vera. amaso-
baSi simamri rom mokvdomoda, col-Svili usaxlkarod daur-
Ceboda. ase rom madlobelic ki unda yofiliyo gulqva mox-
ucisa, vinc ase Seubraleblad gahyara isini.
oh! albaT adamianis cxovreba marTlac mZimea da ulmobe-
li. mxecebi iolad Souloben sarCos, da yvela suldgmulTa-
gan mxolod adamianma unda Rvaros ofli da cibrutiviT itri-
alos! sircxvilia, diax, sircxvilia, rom am cxovrebaSi yvelas
muqTad ar ergeba kakbebi da marwyvi.

inglisuridan Targmna
andro gaxokiZem
54 100 novela mTeli msofliodan

qeiT Sopini

dabadebiseuli saxeli _
Katherine O'Flaherty
(1850-1904, aSS)

`qariSxali~
I
foTlebis uCveulo uZraobam bibisac ki afiqrebina, albaT,
iwvimebso. bibinotma, romelsac Tavis patara biWTan megobru-
li saubari sCveoda, bavSvis yuradReba dasavleTis mxridan
avismomaswaveblad wamosul moquSul Rrublebze gaamaxvila,
SemaZrwunebeli gruxuniT rom moiwevdnen win. mama-Svilma
gadawyvita gamodarebamde fridhaimeris maRaziidan fexi ar
moecvalaT. karTan ori carieli kasri idga da zed Camosxd-
nen. bibi oTxi wlisa iyo da Tavis asakTan SedarebiT friad
dabrZenebuli ieri hqonda.
_ qo, dedikos seesindeba, _ Tqva da Tvalebi daafaxula.
_ kars magrad Caketavs. SeiZleba am saRamos silvic daex
maros.
_ ala, dRes silvi al mova. selvi gusin mieqmala, _ Sestira
bibim.
bibinoti wamodga, daxlTan mivida da kaliqstas sayvare-
li krevetebis qila iyida. mere isev Tavis adgilze dajda da
qiliT xelSi gahyurebda, rogor amovarda qariSxali, rogor
Seazanzara ficruli maRazia da Soreul mindvrebsac albaT
nakvalevi zol-zolad daamCnia. bibim muxlze daado mamas
Tavisi pawawa xeli, raTa SiSi daeZlia.
II
Sin darCenili kaliqsta fanjarasTan mdgar sakerav man-
qanas misjdomoda, gafacicebuli atrialebda da safrTxeze
qe iT So pi ni 55

fiqri azradac ar mosdioda. ise gaerTo, qariSxlis moaxloeba


arc SeumCnevia. mxolod scxeloda da drodadro Sublze
oflis wveTebis mosawmendad SeCerdeboda xolme. mere yelze
moxveuli TeTri Sarfi Seixsna. bneldeboda. qali anazdad
gons moego, saswrafod wamodga da fanjrebisa da karebis
Caketvas mohyva.
diliT patara SuSabandSi bibinotis sakvirao tansacmeli
gafina gasaniaveblad da axla Camoxsnas eSureboda, vaiTu
wvimam damisveloso. gavida Tu ara, WiSkarSi elki labalierma
SemoaWena cxeni. gaTxovebis mere xSirad veRar xedavda, miT
umetes marto arasodes darCenila masTan. axla ki idga bibi-
notis pijakiT xelSi da zemodan wvimis msxvili wveTebi acvio-
da. elkim gverdi Ti gadaxurulis qveS Seatara cxeni, iq, sadac
wiwilebi SeyuJuliyvnen, kuTxeSi ki guTnebi da farcxi eyara.
_ SeiZleba Semovide da qariSxlis gadaRebamde Tqvens
SuSabandSi movicado, kaliqsta? _ SeekiTxa kaci.
_ SemodiT, mesie elki
TiTqos am kacisa Tu sakuTarma xmam raRac transidan gam-
oivanao, kalistam bibinotis Jilets dastaca xeli, verandaze
Semosulma elkim ki Sarvali da bibis naqsovi Jaketi CabRuja,
qaris moulodnel nakads rom ar gaetaca, kaliqstas uTxra,
gareT davrCebio, magram amas isev Ria cis qveS dgoma sjobda,
radgan wyali ficrebze Rvarad moedineboda da asvelebda.
elki saxlSi Sevida da kari miixura. es ki arada, saWiro gax-
da wylis Sesakaveblad karis qveS raRac SeeCurTaT.
_ RmerTo! rogor wvims! albaT ori welia ase ar uwvimia, _
wamoiZaxa kaliqstam, jvalos tilo daaxvia da elkis daxmare-
biT RriWoSi Setena.
kaliqsta cota ufro metad Camrgvalebuli Canda, vidre
xuTi wlis win iyo, bibinots rom gahyva colad. magram Zvele-
buri sicqvite da xalisi jer kidev SerCenoda. cisferi Tvale-
bi isev mgrZnobiare sinazes afrqvevdnen, qarisa da wvimisgan
awewili yviTeli Tma ki, rogorc arasdros, jiutad gaxlar-
Toda yurebsa da safeTqlebTan.
56 qe iT So pi ni

wvima iseTi ZaliTa da xmauriT exeTqeboda dabal, sol-


yavriT gadaxurul saxuravs, TiTqos es-esaa Camoaqcevs Sesasv-
lels da iqaurobas walekavso. isini sasadilo, igive sastum-
ro anu saerTo oTaxSi iyvnen, romelsac kaliqstas saZinebeli
esazRvreboda. dedis sawolTan bibis patara taxti idga. kari
Ria iyo. naxevradCabnelebuli oTaxi, TeTri uSvelebeli sa-
woli da Caxuruli darabebi raRac idumal ganwyobas qmnida.
elki sarwevela savarZelSi mowyvetiT CaeSva, kaliqstam
ki nerviuli moZraobiT wamokrifa kervisas iatakze dacveni-
li bambis sabnis naWrebi.
_ Dicu sait (RmerTmani! _ frang.), ase Tu gagrZelda, jebirebi
veRar gauZleben, _ wamoiyvira qalma.
_ jebirebis bedi gadardebs?
_ saamisi mizezic maqvs. am qariSxalSi bibinoti da bibi
gareT arian. neta moifiqron da fridhelmeris maRazias Sea-
faron Tavi!
_ modi imedi viqonioT, rom asec moxdeba.
qali fanjarasTan mivida. saxeze aRelveba etyoboda, dao-
rTqlili CarCo TiTebiT gawminda. sulis SexuTvamde cxelo-
da. elki wamodga, kaliqstasTan mivida da misi mxris iqiT
gaixeda. xSiri wvima Soreul qoxebs bundovans xdida da tyes
nacrisfer nislSi axvevda. elva wamdauwum seravda cas. mind-
vris kidesTan maRal Cainabers mexi daeca da iqauroba dama-
brmavebeli SuqiT gaaCaxCaxa. grgvinvam ki TiTqos maT fex-
qveS, ficrebzec ki gaigriala. kaliqstam Tvalebze xelebi ai-
fara, Sehkivla da barbaciT ukan daixia, elkim mklavi Semox-
via da aTrTolebulma wamiT Tavisken miizida qali.
_ Bonte (RmerTo Cemo _ frang.), _ Sehyvira kaliqstam, mklave-
bidan gausxlta da fanjaras moSorda. _ es saxlic male dain-
greva. neta vicode, bibi sad aris! _ verafriT ver damSvidebu-
liyo. arc Camojdoma SeeZlo. elkim gaucnobiereblad isev
mklavebSi moimwyvdia da TvalebSi Caxeda. qalis Tbili, mTrT-
volvare sxeulis Sexebam Zveli ltolva da survili gauRvi-
va kacs misi sxeulisadmi.
qe iT So pi ni 57

_ nu geSinia, kaliqsta, _ uTxra. - araferi moxdeba. aba mii-


xed-moixede, ramdeni maRali xe dgas garSemo. es saxli ki
mexisaTvis metismetad dabalia. gaige? aba, axla ki dawynardi.
miTxari, rom aRar nerviulob! _ da Tma ukan gadauyara. qals
almuri moedo saxeze. tuCebi broweulis marcvlebiviT wiTl-
ad uelavda. misi TeTri yeli da savse mkvrivi mkerdi kacs
Zlier aRelvebda. roca kaliqstam amoxeda, mis wylian cisf-
er TvalebSi dainaxa, rom SiSi vnebis alma Secvala. elkis
isRa darCenoda, erT kocnad moekrifa misi tuCebi da esampSe-
ni moagonda.
_ gaxsovs, kaliqsta, esampSenSi rom viyaviT? _ hkiTxa daba-
li, vnebisagan gabzaruli xmiT. o, rogor ar axsovda. gana esa-
mpSenSi ar iyo, elki rom sul kocnida da kocnida da ase daus-
ruleblad, gulis wasvlamde. mere ki, qali rom daendo, gaqce-
vas arCevda xolme. maSin kaliqsta umwikvlo mtredi Tu ara,
jer Seuryvneli gogona mainc iyo, mgrZnobiare arseba, visac
swored sakuTari daucveloba icavda da kacs Rirseba aiZu-
lebda ukan daexia. ai axla, axla ki ukve Tavisufali iyo kal-
iqsta, misi tuCebi, mrgvali TeTri yeli da qaTqaTa mkerdi, Tavis-
ufali imisTvis, rom daswafebodnen da gemo gaesinjaT.
maT ukve aRar esmodaT arc wvimis Cxriali da arc stiqi-
onis Rriali. qali iRimeboda. im naxevradbnel oTaxSi iqca
igi qalad iseTive TeTr qalad, rogoric taxti iyo, romelzec
iwva. misi mkvrivi, moqnili sxeuli pirvelad eziara odiTg-
anve miniWebuli uflebas da axla im xaverdovan SroSansa
hgavda, mze rom aqezebs, Seni sunTqva da surneli samyaros
ukvdavebas Seswireo.
misi wrfeli, ueSmako da usazRvro vneba TeTr alsa hgav-
da, kacis jer kidev Seucnobel grZnobier siRrmeebs rom swvde-
boda da iq fesvebs idgamda.
mkerdze rom Seexnen, qali eqstazma aaTrTola da kacis
tuCebs daekona. kaliqstas bageni siamovnebis Sadrevnad iqca
da roca kaci daeufla, sicocxlis idumalebis sazRvris miRw-
evam TiTqos orives goni daakargvina.
58 qe iT So pi ni

kaci gaognebuli, Zalgamoclili iwva, guli ise ucemda,


TiTqos CaquCs urtyameno. cali xeliT qalma misi Tavi miix-
uta, tuCebiT msubuqad Seexo mis Subls, meore xeliT ki mis
dakunTul mxrebs nela efereboda.
Weqa-quxilis xma ukve Soridan ismoda da TandaTan ikarge-
boda. wvimis wveTebi msubuqad ecemoda solyavriT gadaxu-
rul saxuravs da orives Zilisken ubiZgebda. magram Tavdavi-
wyebas vera bedavdnen.
wvimam gadaiRo. mzem brWyviala mwvane midamo Tvalmar-
galitiT morTul samefod aqcia. kaliqsta SuSabandidan ga-
hyurebda cxeniT mimaval elkis. wamiT kaci misken Semobrun-
da da Rimilma gaunaTa saxe, qalma ki Tavisi lamazi nikapi
maRla aswia da xmamaRla gaicina.
III
Sin Sesvlamde daRlili bibi da bibinoti wylis rezer-
vuarTan SeCerdnen, Tavi wesrigSi rom moeyvanaT.
_ RmerTo Cemo, bibi, dedaSeni ras ityvis, rom daginaxavs! ara
grcxvenia? axali Sarvali ar unda Cagecva. aba Sexede, yelamde
talaxSi xar amogangluli. neta sayeloze rogorRa moaxerxe
talaxis mocxeba, bibi? Sennairi biWis mnaxveli ara var!
bibi gulisamaCuyebeli morCilebis gansaxierebad iqca, bibi-
noti ki Cafiqrebuli ieriT cdilobda sakuTari da Svilis
tansacmlidan oRroCoRro gzebsa da svel mindvrebze xetia-
lis kvali Camoefxika. joxiT jer bibis SiSveli fexebidan
da terfebidan Camowminda talaxi, mere sakuTar uxeS yelian
fexsacmels miadga. bolos yvelaze uaresis _ metismetad aziz
diasaxlisTan Sexvedris molodinSi ukana karidan frTxilad
Sevidnen Sin.
kaliqsta vaxSams amzadebda. magida gaeSala da Rumelze
yavas xarSavda. Semosulebi rom dainaxa, fexze wamoxta da
miegeba.
_ oh, dabrundiT, bibinot? RmerTo Cemo! ise vnerviulobdi,
wvimis dros sad iyaviT? bibi ar dasvelda? rame xom ar itki-
na? mere bibi mklavebSi moimwyvdia da gaSmagebulma dauwyo
qe iT So pi ni 59

kocna. bibinots pirze SeaSra gzadagza mofiqrebuli axsna-


ganmartebebi da bodiSis sityvebi. xedavda, rom axla kaliqs-
tas mxolod maTi sveli tansacmeliRa adardebda da bednieri
Canda, saR-salamaTebs rom xedavda orives.
_ krevetebi mogitane, kaliqsta, _ uTxra bibinotma, farTo
jibidan qila amoaZvrina da magidaze daudo.
_ krevetebi? o, bibinot, Sen iseTi keTili xar da kaliqs-
tam ise xmamaRla akoca loyaze, kocnis xma eqosaviT gaisma.
J’vous reponds! (merwmuneT _ frang.) ho-ho-ho, amaRam ras viqe-
ifebT.
bibinori da bibi TandaTan damSviddnen da gamxiaruld-
nen kidec. roca samiveni magidas Semousxdnen, ise xmamaRla da
gulianad icinodnen, vin icis, Sors, labalieris saxlSic ki
esmodaT maTi sicili.
IV
im RamiT elki labalierma Tavis cols, klarisas sasiy-
varulo werili miswera, martoobis nazi grZnobiT aRsavse.
swerda, dabrunebas nu iCqarebda, Tuki Sen da bavSvebs biloq-
siSi yofna mogwonT, kidev erT Tves darCiTo. me araferi
miWirs, Tavi kargad gamaqvs da, Tumca Zalian menatrebiT, mza-
da var uTqvenoba kidev cota xans moviTmino, radgan Tqveni
janmrTeloba da siamovneba yvelafers mirCevniao.
V
rac Seexeba klarisas, qmris werilma didad gaaxara. isa
da bavSvebi Tavs kargad grZnobdnen. maT irgvliv sasiamovno
xalxi trialebda. am yureSi bevri misi nacnob-megobari isv-
enebda. da radgan gaTxovebis mere pirvelad amoisunTqa la-
Rad, qaliSvilobisdroindeli tkbili udardeloba daubrunda
TiTqos. Tumca qmris erTguls intimuri colqmruli cxovre-
bisagan erTxans Tavis Sekaveba surda.
ase rom, qariSxali Cacxra da kvlav bednieri iyo yvela.

inglisuridan Targmna
eka WialaSvilma
60 100 novela mTeli msofliodan

gi de mopasani

(1850-1893, inglisi)
(Henry-René-Albert-Guy de Maupassant)

`ucnobi qali~

saubari Seexo siyvarulSi iRbals, hoda, TiToeuli imaTT-


agani imis cdaSi iyo, raime uCveulo ambavi gaexsenebina, sas-
tumroSi, vagonSi, restoranSi, ucxoeTSi mogzaurobisas an
Tundac plaJze rom gadaxdenoda, roJe dez’anetis sityvebs
Tu virwmunebdiT, plaJze gadaxdenil sasiyvarulo Tavgada-
savlebs veraferi Seedreboda.
gontrani gariyulad, erTxans uxmod ijda, bolos isic Cae-
ria:
– Cemi azri Tu gainteresebT, sasiyvarulo intrigebSi
parizi pirvelobas aravis uTmobs, am qalaqSi qali namdvili
samSvenisia da, metadre iq fasobs, sadac masTan Sexvedrebs
varT danatrebulni. gamorCeul qalbatonebs swored pariz-
Si Tu SexvdebiT. asea, damijereT! |
mamakaci ramdenime wams Cafiqrda, mere isev ganagrZo:
– RmerTmani, saswaulia parizi! aba, gaiseirneT gazafxulis
erT mSvenier dRes mis quCebSi da ras ixilavT ufro saamo
sacqerals... irgvliv kopwia, eleganturi qalebi irevian, sad
ar SexvdebiT maT, saxlebis gayolebaze, trotuarebze... yvel-
gan, yvelgan. axlad gafurCqnul kokrebsa hgvanan, yvavilebiT
movaWre qalbatonebi quCebis gaswvriv urikebiT ezidebian
Taigulebs, haerSi iebis netari surneleba ifrqveva.
sicocxle zeimobs qalaqSi.. aRar ici, saiT gaixedo. oh! ra
macdunebelni arian es kekluci da moxdenili lamazmanebi!
gi de mopasani 61

aba Sexede, kanic ra gamomwvevi aqvT naTeli feris samos-


Si. Senc aivl-Caivli da xarbad isrutav yvelafers. geficebi,
saucxoo sanaxaobaa. isic momxdara zogjer, uneburad idayviT
rom gavkarebivar romelime qalbatons da iseTi grZnobebi
momZalebia, mzad viyavi TokSi gameyara kiseri, netav macodi-
na maTi vinaoba, an ki momecema odesme Sansi maTTan Sexvedrisa?
gamigonia, adamianebi xSirad bednierebas sul axlos Cauvl-
ian da verc ki amCneveno. vaRiareb, araerTxel movxvedril-
var imis gverdiT, vinc CitiviT badeSi gamxvevda da Tavisi
satyuara, qorfa sxeuliT andamativiT mimizidavda.
roJe dez’aneti RimiliT usmenda. mere misken mibrunda da
uTxra:
_ batono Cemo! rasac miyvebi, CemTvis ucxo xili namdvilad
ar aris. ai, ra SememTxva am xuTiode wlis winaT Tanxmobis
moedanze. swored iq Sevxvdi pirvelad maRali tanis, ferxor-
ciT savse axalgazrda qals. oo, netav SemeZlos gadmovce, ra
STabeWdileba moaxdina, saocari, waruSleli... es iyo Savgre-
mani, odnav tansruli qali, mbzinvare Tma mTel Subls ufarav-
da. morkaluli sqeli warbebi lamis safeTqlebamde gadawvd-
enoda. odnav SesamCnevi, qorfa ulvaSebi saocnebod giwvevda,
ise rogorc sayvarel tyeebze giocnebia, roca magidaze
yvavilebis Taiguli SeginiSnavs. misi aSoltili tani da maRa-
li mkerdi nebismier kacs gadaiyvanda Wkuidan. Tvalebi meln-
isferi hqonda. Tvalio? Tvali ki ara, ori Savi xvreli ufro
iyo, Rrma ufskrulSi gaWrili. sulSiac rom gaxedebda. oh, es
ucnauri, gamomwvevi mzera, gamoucnobi, carieli da azrs mokle-
buli, magram mainc mSvenieri da momajadoebuli.. ebrael qal-
ad vigule. kvaldakval avedevne. isic SevniSne, quCaSi mdgari
mamakacebi rogor ayolebdnen Tvals. qali medidurad, tanis
rxeviT midioda... ver getyviT, graciozuli mixra-moxra hqon-
da-meTqi, magram misdami erTgvar Seucnobel grZnobas mainc
gagiCenda, vnebiT Segi pyrobda, aRgagznebda da agaRelvebda.
qalma iqve etli daiqirava da ganmSorda. me obeliskTan
axlos, erT adgilas darWobili davrCi, namdvili yeyeCiviT.
62 gi de mopasani

damijereT, qalisadmi aseTi JiniT anTebuli arc arasdros


maxsovs Tavi.
_ masze sami kvira ganuwyvetliv vfiqrobdi, mere TandaTan
daviwyebas miveci.
am dRidan eqvsi Tve gavida da hoi, saocrebav! isev ar Sevx-
vdi mSvidobis quCaze?! SevamCnie Tu ara, gulma baga-bugi dami-
wyo da ise amiZgerda, rogorc sayvarlis Sexvedrisas, odesR-
ac giJuri siyvaruliT rom uyvardaT. me SevCerdi, raTa mecq-
ira, rogor miaxlovdeboda. gverdiT rom Camiara, lamis Sem-
exo. iseTi SegrZneba dameufla, TiTqos gaxurebuli Rumelis
piras videqi. roca gamcilda, ase megona, saxeze grilma siom
damqrola-meTqi. mindoda gavdevnebodi, magram Tavi Sevikave,
meSinoda, raime sisulele ar Camedina.
weliwadma ise ganvlo, arsad gadavyrivar da, ai, maisis erT
saRamos, eliseis mindvrebze seirnobisas, roca mze is-is iyo
Caesvena, ucabedad misi tani Sevicani Cemgan Soriaxlos. „vars-
kvlavis TaRi“ cis kidobanze iyo gamosaxuli, haerSi oqrosf-
eri mtveri da wiTeli cecxlovani kvamli trialebda. es iyo
erTi im saRamoTagani, parizis apoTeozi rom SeiZleba vuwo-
doT. meti aRar davayovne da davedevne. masTan gamolapara-
kebis dauokebeli survili mklavda, mindoda mis winaSe mux-
lebze davcemuliyavi da Cems mxurvale grZnobebSi gamovty-
domodi. orjer gavuswari win. mere isev movbrundi. masTan
miaxloebisas orjerve SevigrZeni is mcxunvareba, romelic,
mSvidobis quCidan moyolebuli, sul ZarRvebSi mivlida.
qalma Semomxeda. Semdeg davinaxe, rogor Sevida erT saxlSi
presburgis quCaze. sadarbazosTan mTeli ori saaTi velode,
magram amaod. igi gareT ar gamosula. Semdeg moviazre da
konsierJi davkiTxe. is, mgoni, kargad ver gaerkva, risi gageba
msurda. „albaT, stumradaa miwveulio“, – Cailaparaka bolos.
kidev rva Tve miiwura. am xnis ganmavlobaSi me Cems saoc-
nebo qals arsad gadavwydomivar. da, ai, ianvris erT cimbiriv-
iT susxian dilas, malerbis bulvarSi, Cqari nabijebiT seirnob-
isas, ise davetake erT qalbatons, rom mas xelidan paketi
gi de mopasani 63

gauvarda. mobodiSeba davupire, magram piri Riad damrCa. is


iyo, is... Tavdapirvelad erT adgilas gavSeSdi. mere Zirs
davardnili Sekvra mivawode, Tan Tavi veRar Sevikave da sul-
mouTqmelad, sul sxapasxupiT mivayare:
_ madam! Zalian vwuxvar, rom ase uxeSad dagejaxeT. magram
gavkadnierdebi da getyviT, rom Cems sixaruls sazRvari ara
aqvs. or welze metia gicnobT fizikurad, TqveniT moxibluli
var da Tavs ver verevi. neba momeciT, warmogidgeT... me arc
Tqveni vinaoba vici da arc is, sad cxovrobT... magram, minda
momitevoT Cemi aseTi gulaxdiloba, didad moxaruli viqnebi,
Tu momaniWebT uflebas, sadme SegxvdeT, mogesalmoT da Tavi
dagikraT umorCilesad. ara mgonia, Cemi Tqvendami grZnobe-
bi Seuracxmyofeli iyos. Tqven ar micnobT. me baroni dez’aneti
gaxlavar. Cemi pirovnebiT Tu dainteresdebiT da gaikiTx-
avT, getyvian, rom SeubRalavi reputacia gamaCnia. Tu Cems nacn-
obobaze uars metyviT, icodeT, ubedur kacad maqcevT. vimed-
ovneb, gamoiCenT didsulovnebas da TqvenTan daaxloebis im-
eds ar gadamiwuravT.
qalma Cemken gamoixeda, Tavisi ucnauri mzera momapyro da
RimiliT miTxra:
– Tanaxma var! miboZeT Tqveni misamarTi. me TviTon geaxl-
ebiT TqvenTan.
pasuxi CemTvis imdenad moulodneli aRmoCnda, gaoceba ver
davfare. rac, ra Tqma unda, arc misTvis unda darCeniliyo
SeumCneveli. ar magondeba, rom odesme davbneuliyavi msgavs
viTarebaSi. me mas maSinve gavuwode Cemi savizito baraTi, ro-
melic umal ubisken gaaqana, etyoba, SeCveuli hqonda xeli ba-
raTebis marjved gadamalvas.
qalis aseTi moqceviT gaTamamebulma, dabali xmiT gavube-
de:
_ rodis SeiZleba SevxvdeT, madam?
erTxans Cafiqrda, TiTqos raRacas metad rTuls angari-
Sobda, albaT cdilobda mexsierebaSi gadaemowmebina, rogor
hqonda gadanawilebuli dRis ganrigi.
64 gi de mopasani

kvira diliT. aT saaTze, Tanaxma xarT?


_ ho, rasakvirvelia, madam!
vidre wavidoda, TaviT fexebamde SemaTvaliera, TiTqos
mzomavda da mwonida, surda Seveswavle Tavisi kuSti da dama-
bneveli cqeriT... iseTi SegrZneba gamiCnda, TiTqos Cems kanze
raRacnair mwepav da sqeli siTxis msgavs kvals tovebda, swo-
red iseTs, rvafexa rom avrcelebs wylis asamRvrevad, Tavis
sacecebSi rom moimwyvdios msxverpli. sasurveli paemanis
molodinSi, goneba ukiduresad dameZaba. Tavs vimtvrevdi imaze
fiqriT, amomecno, vin iyo sinamdvileSi es qali da masTan
rogori moqceva mmarTebda.
„unda gadavuxado? mereda rogor, ranairad movaxerxo es?“
bolos da bolos movifiqre, ra unda meqna. me misTvis samkau-
li, Zalze lamazi samkauli SeviZine da Tavisi futlariT
buxris Taroze Semovde. im Rames cudad meZina, sul Tvalwin
medga da mouTmenlad velodi. zustad aT saaTze ukve CemTan
iyo. garegnulad sruliad mSvidi da auRelvebeli Canda. xeli
ise gamomiwoda, rogorc Zvel nacnobs. me Slapa, qurqi, pir-
bade da mufTa CamovarTvi, mere skamze davsvi. Tumca cotaTi
dabneuli viyavi, magram maSinve davuwye arSiyoba, aba, sad mqon-
da dasakargavi wuTebi... mokled rom giTxraT, ar gegonoT,
bevri maxvewnina, ociode sityva arc ki dagvixarjavs erTma-
neTSi, rom tanze gaxda davuwye. mere TviTon gaagrZela, CemTvis
es metad arasasiamovno rTuli procesi, rasac bolomde ver-
asdros vaxerxebdi. qinZisTavebi mudam xelSi mesoba, zonar-
ebs yulfidan rom veqaCebi, nacvlad gaxsnisa, piriqiT, ufro
vkvanZav. raRa dagimalo da yvelafers erTmaneTSi vblandav,
did drosac vkargav da Tavgzac mebneva. megobaro, gqonia cxo-
vrebaSi iseTi sasiamovno wuTebi, moSorebiT mdgari, qals
gaxdisas rom Wvretde? Tanac ginda, ar daufrTxo Cveuli sir-
aqlemas simorcxve, roca ici, rom SenTvis SiSvldeba da iqve,
Sens ferxT yris Sriala samoss, romelic erTimeoris miyo-
lebiT wriulad ecema Zirs, ra SeiZleba Seedaros aseT wuTebs,
sicocxlegamoclili, eleganturi tansacmeli daWmuWnuli rom
gi de mopasani 65

vardeba iatakze. oh, rom icodeT, rogori Jinismomrevia, kors-


etsac rom gaiZrobs da SiSveli mkerdi da mxrebi gamoana-
Tebs, oh, rogori grZnobis amSlelia qalis sxeulis moxazul-
obani ukanaskneli niRbis qveS...
moulodnelad, qali Cemken zurgiT Semobrunda da mec iqve
gavSeSdi... mxrebs Soris sakmaod mozrdili, mTlad Savi feris
xali SevniSne. Tavs Zala davatane meti yuradReba rom aRar
mimeqcia. „oh, RmerTo! netav ra iyo es?“ara, ar Sevmcdarvar,
gamaxsenda, ulvaSebic rom aCnda da warbebic TvalebTan
SeerTebuli hqonda, Tmac muzaradiviT adga Tavze. cxadia,
yovelive amas unda Sevemzadebine aseTi siurprizisaTvis, ma-
gram, Cems gaocebas sazRvari mainc ar hqonda. ase megona, ucn-
auri moCvenebebi da reminiscenciebi gamomecxada da Cem Tval-
win jadoqari dgas-meTqi, mzakvari „aTas erTi Ramidan“, saSi-
Si arseba, romelic adamianebs qvesknelSi miaTrevs. uneburad
solomon mefe gamaxsenda, romelmac aiZula dedofali sarkes-
Tan gaevlo, raTa darwmunebuliyo, dedofals orad gayofili
Cliqi xom ar hqonda, rogorc boroti enebi avrcelebdnen da,
im wuTas, roca me misTvis sasiyvarulo kupletebi unda memR-
era, ar vici, anazdad ra damemarTa, Cemi xma, Cemi mSvenieri xma
wamerTva da piridan iseTi susti da miknavebuli bgerebi
aRmomxda, papis mgaloblebs rom aqvT xolme. am xmis gagoneba-
ze qali jer SekrTa da didad gaioca, mere mibrunda, Cqar-
Cqara Cacmas Seudga da sastikad ganrisxebulma, iqve pirSi
momaxala:
_ vfiqrob, tyuilad gaisarjeT, vaJbatono!
davapire misTvis SeZenili samkauli mainc gadameca, magram
ra gamovida? zedac ar Sexeda, amayi, mediduri poza daiWira
da mkvaxed momigo:
– erTi es miTxariT, Tqven me vin ggonivarT?
am sityvebis mosmenaze saxian-yurebianad gavwiTldi, da
erTxel kidev vigrZeni Tavi damcirebulad. qals meti sityva
aRar dacdenia da oTaxidan gavida.
_ ai, megobaro, Cemi Tavgadasavali. magram yvelaze didi
66 gi de mopasani

ubedureba isaa, rom es qali dResac miyvars, ho, miyvars sigiJem-


de. ar magondeba SemTxveva, sxva qals Sevxvedrode da masze
fiqrs ar gavewamebine, me yvela sxva qali mejavreba, metadre
isini, vinc mas srulebiT ar magonebs. loyazec veravisTvis
mikocnia, iqve misi loyebi rom ar warmomesaxos Tvalwin, roca
sxvas vexvevi, Cemdauneburad kvnesa aRmomxdeba xolme da sast-
ikad vitanjebi dauokebeli survilisagan. is yvela Cemi sasiy-
varulo paemnis Tanamonawilea, yvela xvevna-alersis cocxa-
li mowme, Tumca yovelgvar xiblmoklebulsa da ugemurs xdis
mas. geficebi, igi yvelgan, yvelgan Tan mdevs Cacmulic da ded-
iSobilac, TiTqos Cemi sayvareli iyos, is CemTanaa da mudam
Tavs madgas, magram mainc miuwvdomelia. ase mgonia, rom marT-
lac jadoqari iyo es qali, romelic mxrebSua Tilismas
atarebda.
vin aris igi? dResac ar vici. mas mere orjer Semxvda.
mivesalme, magram erTxelac ar mi pasuxa, ubralod, misalme-
bis Rirsadac ara mcno. Tavs Sors iWerda da iseT iers Rebu-
lobda, TiTqos arc micnobda. me ki mainc ar masvenebs imaze
fiqri, Tu vin aris es qali. azielia? iqneb ebraelia aRmosav-
leTidan. diax, diax, ebraeli unda iyos. TavSi sul es azri
mitrialebda. uTuod ebraeli iqneba. ise, ratom aviCeme, rom
ebraeli iyo, namdvilad ar vici... amaze pasuxi ar gamaCnia.

frangulidan Targmna
nana axalaZem
100 novela mTeli msofliodan 67

oskar uaildi

(1854-1900, inglisi)
(Oscar Fingal O'Flahertie Wills Wilde)

`bednieri ufliswuli~
qalaqis zemoT, erT maRal svetze bednieri ufliswulis
qandakeba idga. igi dafaruli iyo bajaRlo oqros Txeli
firfitebiT, Tvalebis magier ori elvare safironi hqonda
Casmuli da xmlis vadaSi didi wiTeli lali kiafobda.
qandakeba, marTlac, yvelas moswonda.
_ afqiosaviT lamazia, _ SeniSna qalaqis sabWos erTma wevr-
ma, romelsac guliT undoda masze eTqvaT, artistuli gemovneb-
is patroniao. _ mxolod esaa, imdenad sasargeblo ar aris, _
umalve daumata SeSinebulma, vinmem ar damwamos arapraqtiku-
li yofilao.
_ ratom bednieri ufliswuliviT ar iqcevi? _ ekiTxeboda
gonieri deda Tavis biWunas, romelic cudubralod Wirveu-
lobda da tiroda. _ bednieri ufliswuli xom Tavis dReSi
ar tiris.
_ kidev kargi, amqveynad erTi vinme mainc aris bednieri, _
Cailaparaka cxovrebaze gulayrilma kacma, roca am mSvenier
qandakebas Sexeda.
_ namdvili angeloziviT gamoiyureba, – Tqves saqvelmo-
qmedo skolis bavSvebma, romlebic am dros Ria wiTeli mo-
sasxamebiTa da TeTri winsafrebiT morTulni sakaTedro
taZridan gamovidnen.
_ saidan iciT? _ hkiTxa maT maTematikis maswavlebelma, _
68 oskar uaildi

rodis ginaxavT angelozi?


_ ah, rogor ara, sizmrad gvinaxavs, _ upasuxes patarebma.
maTematikis maswavlebelma Subli Seikra da mkacrad gadaxe-
da bavSvebs, radgan ar moewona, rom isini ZilSi sizmrebs xe-
davdnen.
erT Rames, qalaqSi patara mercxali mofrinda. misi mego-
brebi eqvsi kviris win gaudgnen egvi ptis gzas, is ki CamorCa,
radgan ulamazes lerwams gaumijnurda. mercxali lerwams
adre gazafxulze Sexvda, ai, maSin, mdinaris piras did yviTel
farvanas rom misdevda dasaWerad, da ise moixibla misi sa-
ros taniT, rom saubari gauba.
_ Segiyvaro? _ Cveulebisamebr, pirdapir saqmeze gadavida
mercxali. lerwamma mdablad daukra Tavi. amis Semdeg mer-
cxali ar moSorebia lerwams, sul Tavs dastrialebda da
misi frTebis Sexebisagan wyalze vercxlisferi Wavli cimci-
mebda.
ase uxsnida mercxali siyvaruls lerwams da ase grZelde-
boda es siyvaruli mTel zafxuls.
_ mag grZnobisa veraferi gagvigia, _ JRurtulebdnen sxva
mercxlebi. _ lerwams sul ara aqvs fuli, da Tanac uamravi
naTesavi hyavs. _ da marTlac mdinare savse iyo lerw mebiT.
mere, roca Semodgoma dadga, mercxlebi gafrindnen. maTi
wasvlis Semdeg mercxalma martooba igrZno. satrfomac Tavi
moabezra. „sul ar SeuZlia saubari, _ Tqva man. _ Tan cota
kokobzikac unda iyos, mudam qars ekekluceba“. marTlac, daub-
eravda Tu ara qari, lerwami maSinve welSi kopwiad Seirxeoda
xolme. „udavod, didi ojaxis moyvaruli qali Cans“, _ ganagr-
Zo mercxalma. _ magram me mogzauroba miyvars, maSasadame
Cems colsac mogzauroba unda uyvardes“.
_ wamoxval CemTan erTad? _ gadaWriT SeekiTxa mercxali
lerwams. magram lerwams ise uyvarda Tavisi kera, rom uaris
niSnad Tavi gaiqnia.
_ maS gamodis, rom aqamde meTamaSebodi? mSvidobiT, me pi-
ramidebisken mivdivar, _ SesZaxa mercxalma da gafrinda.
oskar uaildi 69

mTeli dRe mifrinavda mercxali da RamiT am qalaqs moaR-


wia. „sad gavCerde? imedi maqvs, qalaqi mzadaa Cems dasaxve-
drad“, _ Tqva man da ucbad maRal svetze Semdgari qandakeba
SeamCnia.
_ aq gavCerdebi. mSvenieri adgilia, sufTa haeric bevria, _
wamoiZaxa man da bednieri ufliswulis fexqveS moikalaTa. _
me oqros sawoli mqonia, _ Tqva mercxalma xmadabla da irgv-
liv mimoixeda. Semdeg dasaZineblad moemzada da, is iyo, fr-
Tis qveS Tavi amosdo, rom zed wylis didi wveTi daeca. _
gasaocaria! _ wamoiZaxa mercxalma, _ caSi erTi Rrubeli ar
aris, varskvlavebs kaSkaSi gaaqvT da mainc wvims. CrdiloeT
evropaSi pirdapir saSineli havaa. lerwams ki uyvarda wvima,
magram es imitom, rom didi TavkerZa vinme brZandeboda.
male meore wveTi Camovarda.
_ ris maqnisia qandakeba, Tuki wvimisgan ver dagifaravs.
erTi kargi sakvamuri movZebno, isa sjobia, _ Tqva mercxalma
da gafrena daapira, magram sanam frTebs gaSlida, mesame wveTic
daeca. mercxalma zeviT aixeda da dainaxa _ iciT, ra dainaxa?
bednier ufliswuls Tvalebi cremliT avseboda da oqros
Rawvebze RapaRupiT scvioda. mTvaris Suqze iseTi mSvenieri,
sanaxavi iyo, rom patara mercxals guli sibraluliT aevso.
_ vina xar? _ SeekiTxa mercxali. _ me bednieri ufliswu-
li var.
_ maS, raRa gatirebs? _ gaikvirva mercxalma. _ sul er-
Tian damasvele..
_ roca me cocxali viyavi da adamianis guli mqonda, _
upasuxa ufliswulma. _ cremli ra iyo, ar vicodi. vcxovrob-
di san_susis sasaxleSi, sadac mwuxarebas Semosvlis neba ara
hqonda: dRisiT Cems megobrebTan erTad baRSi verTobodi,
saRamoobiT ki cekvas vmarTavdi did darbazSi. baRs irgvliv
maRali galavani hqonda Semovlebuli. Cem garSemo ise Tval-
warmtaci iyo yvelaferi, rom arasodes mikiTxavs, ra iyo am
galavans iqiT. Cemi kariskacebi bednier ufliswuls miwodebd-
nen da marTlac bednieri viyavi, Tu gancxromas bedniereba
70 oskar uaildi

hqvia. ase vcxovrobdi da ase movkvdi. axla ki usulo, aq, am


simaRleze Semayenes, raTa ukeT davinaxo Cemi qalaqis simax-
inje da sacodaoba. da Tumca guli tyviisa maqvs, raRa damrCe-
nia tirilis garda.
rogor, gana gulic oqrosi ara aqvs? _ Cailaparaka mer-
cxalma TavisTvis, radgan is erTob zrdili gaxldaT, da ar
SeeZlo aseTi ram xmamaRla eTqva.
_ ai, iq, Sors, patara quCaSi, _ ganagrZo ufliswulma daba-
li, saamuri xmiT, _ erTi Raribi saxli dgas. sarkmeli Riaa da
me vxedav qals, romelic magidas uzis. mas gamxdari daRlili
saxe da nemsiT daCxvletili uxeSi, wiTeli TiTebi aqvs. qali
mkeravia. is vardebs qargavs atlasis kabaze, romelic dedof-
lis sefeqalTagan ulamazesma unda Caicvas momaval mejlisze.
oTaxis kuTxeSi, loginSi misi patara avadmyofi biWuna wevs.
biWunas cieb_cxeleba sWirs da forToxals Txoulobs; deda-
miss ki mdinaris wylis garda araferi gaaCnia da bavSvi ti-
ris. mercxalo, mercxalo, patara mercxalo, xom ar miutan im
mkeravs Cemi xmlis vadis lals? me fexebi mikruli maqvs
kvarcxlbekze da ganZreva ar Se miZlia.
_ me rom egvi pteSi melodebian? _ Tqva mercxalma. _ Cemi
megobrebi nilosis napirebze dafrenen da didi lotosis
yvavilebTan saubari aqvT gamarTuli. isini male daiZineben
didi mefis akldamaSi. wamleulobiT Semuruli mefec iqve
wevs moxatul kuboSi. yviTel saburvelSi gaxveuls kiserze
molisferi nefritis jaWvi aqvs Semovlebuli da xelebi dam-
Wknar foTlebs miugavs.
_ mercxalo, mercxalo, patara mercxalo, _ Tqva ufliswul-
ma. _ darCi CemTan erT Rames da Sikrikoba gamiwie. biWunas
ise wyuria da dedamisi ise wuxs.
_ me biWebi sulac ar momwons, _ upasuxa mercxalma. _ Sar-
San zafxuls, mdinaris piras rom visvenebdi, iq ori gauzrde-
li biWi cxovrobda _ mewisqvilis vaJebi _ sul qvebs me srod-
nen. marTalia, erTxelac ver momaxvedres, Cven, mercxlebi sak-
maod swrafad davfrinavT da, Tanac Cemi ojaxi ganTqmulia
oskar uaildi 71

Tavisi simardiT, magram es mainc upativcemulobis niSania.


magram bednieri ufliswuli ise sevdianad Sescqeroda
patara mercxals, rom Cits guli etkina..
_ aq Zlier civa, _ Tqva man, _ magram, ra gaewyoba. erT Rames
davrCebi da Sikrikobas gagiwev.
_ gmadlob, patara mercxalo, _ Tqva ufliswulma.
patara mercxalma ufliswuls xmlidan lali amoaZro, ni-
skartSi daiWira da qalaqisaken gafrinda. gzad Cauara sakaT-
edro taZris koSks, romelsac TeTri marmarilos angeloze-
bi amkobda. Cauara sasaxles, saidanac musikis xma moesma. ai-
vanze erTi banovani gamosuliyo Tavis mijnurTan erTad.
_ ra saocari varskvlavebia, _ uTxra ymawvilma qals, _ da
ra saocaria siyvarulis Zala.
_ imedi maqvs, kabas momiswreben mejlisisTvis, _ upasuxa
amaze qalma. _ me minda, rom zed vardebi amomiqargon. magram
mkeravebi iseTi zarmacebi arian.
Semdeg mercxalma mdinares gadauara da dainaxa, rom geme-
bis anZebze farnebi CamoekidaT; ebraelT ubans gadauara da
dainaxa moxuci ebraelebi, romlebic erT yidva-gayidvaSi
iyvnen da fuls spilenZis sasworze wonidnen; bolos im Rarib
saxlTanac mifrinda da Sig Seixeda. cieb-cxelebiT Sepyro-
bili bavSvi loginze mousvenrad borgavda, dedas CasZinebo-
da. mercxali oTaxSi Sefrinda da lali magidaze, saTiTuris
gverdiT dado. Semdeg nela Semouara sawols da frTebiT
bavSvs Subli gaugrila.
_ rogor gavgrildi, albaT male movrCebi, _ Tqva bavSvma
da tkbil buranSi gaexvia.
maSin mercxali bednier ufliswulTan dabrunda da uambo,
rac gaakeTa.
_ ra ucnauria, _ daumata man, _ TiTqos damTba kidec, namd-
vilad ki ase civa.
_ es imitom, rom keTili saqme gaakeTe, _ uTxra ufliswul-
ma. patara mercxali Cafiqrda da cota xnis Semdeg CaeZina.
fiqri yovelTvis Zilsa hgvrida xolme.
72 oskar uaildi

inaTa Tu ara, mercxali mdinaresTan mifrinda da ibanava.


_ ra RirsSesaniSnavi movlenaa, _ Tqva ornitologiis
profesorma, romelic am dros iqve xidze midioda, _ mercxa-
li zamTarSi _ amis 'Sesaxeb profesorma adgilobriv gazeT-
Si didi werilic moaTavsa. am werilSi mravali sityva iyo
iseTi, romlis mniSvneloba xalxs ar esmoda, amitom yvela
zepirad imeorebda werilis adgilebs.
_ amaRam egvi pteSi mivfrinav, _ Tqva mercxalma da guli
sixaruliT aevso. man moinaxula qalaqis yvela Zegli, didx-
ans ijda eklesiis samreklozec. saiTac ki wavida, beRurebma
mis danaxvaze erTi Jivil-xivili atexes:
_ SexedeT, ra gamoCenili ucxoelia.
mercxals es Zalian arTobda.
rodesac mTvare amovida, mercxali mifrinda bednier
ufliswulTan da dauZaxa:
_ xom arafers damabareb egvi pteSi? me ukve mivfrinav.
_ mercxalo, mercxalo, patara mercxalo, _ Tqva ufliswul-
ma. _ darCi CemTan kidev erT Rames.
_ egvi pteSi rom melodebian _ upasuxa mercxalma. _ xval
Cemi megobrebi meore CanCqerisaken gasweven. iq, lelianSi,
hi popotamiaa ganabuli da didi granitis taxtze RmerTi mem-
noni zis. mTeli Rame uTvalTvalebs igi varskvlavebs da, roca
ciskris varskvlavi amosxivdeba, RmerTs erTi sixarulis yiJi-
na aRmoxdeba xolme da mere gaCumdeba. SuadRisas yviTeli
lomebi wylis dasalevad Camodian mdinaris pirze. maT Tvale-
bi mwvane bivriliviT uelavT da CanCqerze ufro xmamaRla
Rrialeben.
_ mercxalo, mercxalo, patara mercxalo, _ Tqva ufliswul-
ma. _ Sors, qalaqis bolos, erTi saxlis sxvenze me vxedav
ymawvil kacs. igi qaRaldebiT savse magidas dahyrdnobia, gver-
diT, WiqaSi damWknari iis Taiguli udevs. ymawvils wablis-
feri, xuWuWi Tma da meocnebe farTo Tvalebi aqvs, tuCebi
broweuliviT daswiTlebia. ymawvili cdilobs Teatris
direqtors piesa daumTavros, magram sciva da ver wers. bux-
oskar uaildi 73

arSi cecxli Camqrala da ymawvili SimSilma daasusta.


_ erT Rames kidev davrCebi SenTan, _ dasTanxmda mercxa-
li, romelsac, marTlac, Cvili guli hqonda, _ meore lali am
ymawvils wavuRo?
_ vai, rom meti lali aRara maqvs, _ uTxra mercxals
ufliswulma. _ Tvalebis meti araferi damrCa. isini fasdaude-
beli safironisa arian; es safironebi indoeTidan Camoitanes
aTasi wlis win. amomTxare cali Tvali da im ymawvil kacs
miutane. safirons is oqromWedels mihyidis da im fuliT Se-
Sas SeiZens da piesasac daamTavrebs.
_ Zvirfaso ufliswulo, amas ver vizam, _ Tqva mercxalma
da atirda.
_ mercxalo, mercxalo, patara mercxalo, _ Tqva ufliswulma,
_ moiqec ise, rogorc gibrZaneb.
mercxalma amosTxara ufliswuls cali Tvali da studen-
tis sxvenisken gafrinda. iq Sesvla Zalian advili gaxldaT.
Weri erT adgilas gamongreuli iyo da mercxali am nax-
vretidan Sefrinda. ymawvil kacs Tavi xelebSi Caergo da
Citis frTebis frTxiali ar gaugonia. mxolod, mere, roca
aixeda, damWknar iebSi mSvenieri safironi dainaxa.
_ oho, xalxma ukve gaigo Cemi fasi, _ wamoiZaxa man. _ es
safironi uTuod romelime didma Tayvanismcemelma gamomig-
zavna. axla ki davamTavreb Cems piesas, _ da mas saxeze bed-
niereba gamoexata.
mesame dRes mercxali navsadgurSi mifrinda da iq didi
gemis anZaze Camojda. mezRvaurebi triumebidan did yuTebs
ezidebodnen da yoveli yuTis gamoCenaze erTmaneTs uyvirod-
nen:
_ aba, marjved!
_ me egvi pteSi mivdivar, _ gasZaxa mercxalma, magram mis-
Tvis yuradReba aravis miuqcevia.
rodesac mTvare amovida, mercxali bednier ufliswulTan
mifrinda.
_ gamosamSvidobeblad movedi, _ dauZaxa man ufliswuls.
74 oskar uaildi

_ mercxalo, mercxalo, patara mercxalo,_ Tqva ufliswul-


ma. _ darCi CemTan kidev erT Rames.
_ axla zamTaria, _ upasuxa mercxalma, male Tovlic mova.
egvi pteSi ki mwvane palmebSi mze ise Tbilia, niangebi talax-
Si nebivroben da aqeT-iqiT zantad iyurebian. Cemi megobrebi
baalbekis taZarSi budes ikeTeben; maT saqmianobas TeTri da
vardisferi mtredebi Sescqerian da erTmaneTs SehRuRuneben.
Zvirfaso ufliswulo, unda dagtovo; magram arasodes da-
giviwyeb: Semdeg gazafxulze or Zvirfas qvas mogitan, imis
sanacvlod, rac Sen gaeci, wiTel vardze uwiTles lals Camog-
itan da did zRvasaviT lurj safirons.
_ qvemoT, moedanze, _ Tqva bednierma ufliswulma, _ patara
gogona asanTs yidis. gogonas kolofi TxrilSi Cavardnia
da asanTi mTlad gahfuWebia. gogona tiris, radgan Tu Sin
fuli ar miitana, mama scems. mas fexsacmeli ar acvia, arc win-
debi aqvs da TavSiSvelia. amomTxare meore Tvali da miu-
tane im gogonas. maSin mas mama aRar galaxavs.
_ erTi Rame kidev davrCebi SenTan, _ Tqva mercxalma. _
magram Tvals ver amogTxri, maSin xom sul dabrmavdebi.
_ mercxalo, mercxalo, patara mercxalo, _ Tqva ufliswul-
ma. _ moiqec ise, rogorc gibrZaneb.
mercxalma ufliswuls meore Tvalic amosTxara da qala-
qisken isariviT daeSva; iq gogonas gverdiT Cauqrola da
safironi xelisgulSi Caucura.
_ ra lamazi SuSis naWeria _ wamoiZaxa patara gogonam da
akiskisebuli Sinisken gaiqca.
mercxali mibrunda isev ufliswulTan da uTxra:
_ axla Sen brma xar da Tavs ver daganebeb.
_ ara, patara mercxalo, _ Tqva sabralo ufliswulma. _
Sen egvi pteSi unda gafrinde _ me Sen ar mogSordebi.
_ uTxra mercxalma da mis ferxTiT daiZina.
meore dRes mercxalma ufliswulis mxrbze gaatara. mTeli
dRe uyveboda ucnob qveynebSi naxuls. is yveboda ambavs wiTe-
li yajirebisa, romlebic nilosis napirebTan Camwkrivebulan
oskar uaildi 75

da niskartiT oqros Tevzebs iWeren; sfinqsisa, romelic dedami-


wasaviT Zvelia, udabnoSi cxovrobs da yvelaferi icis;
sovdagrebisa, romlebic qarvis krialosans marcvlaven xolme
da dinjad mihyvebian aqlemTa qaravnebs; mTavaris mTebis me-
fisa, romelic abanoziviT gaSavebula da Tayvansa scems did
brols; didi mwvane gvelisa, romelic palmis StoebSi bi-
nadrobs da romelsac oci qurumi Taflis namcxvriT kvebavs;
qondris kacebisa, romlebic uzarmazar foTlebze Semsxdarni
did tbaze dacuraven da erTTavad eomebian peplebs.
_ Zvirfaso, patara mercxalo, _ Tqva ufliswulma, _ sakvirv-
el ambebs miambob. magram yvelaze sakvirveli mainc adamian-
Ta gaWirvebaa. amqveynad gaWirvebaze ufro didi idumaleba
ar arsebobs... gafrindi qalaqSi, patara mercxalo, da rasac
iq naxav, is miambe.
mercxali gafrinda qalaqSi da naxa, rom mSvenier saxleb-
Si mdidrebi ilxendnen, maTxovrebi ki WiSkarTan isxdnen. mer-
cxalma axla bneli quCebisaken gauxvia da dainaxa SimSilis-
agan fermixdili bavSvebi, romlebic bnel quCas mousvenrad
gahyurebdnen. xidis TaRqveS ori patara biWi erTmaneTs Cah-
kvroda, iqneb rogorme gavTbeTo.
_ rogor gvSia, _ kvnesodnen isini.
_ vin mogcaT aq wolis ufleba: _ dauyvira maT Ramis dara-
jma da bavSvebi wvimaSi gamoreka.
maSin mercxali ukan gamobrunda da, rac naxa, yvelaferi
ufliswuls uambo.
_ me bajaRlo oqros firfitebiT var dafaruli, _ Tqva
ufliswulma, _ amaZre saTiTaod da Raribebs daurige. cocx-
lebs mudam hgoniaT, rom oqro maT bednierebas mianiWebs.
sul saTiTaod aacala mercxalma qandakebas oqros fir-
fitebi, sanam sacodav ufliswuls nacrisferi ar daedo. sul
saTiTaod Camouriga mercxalma oqroebi Raribebs: bavSvebs
saxe auvardisferdaT.
_ Cven axla puri gvaqvs, _ gaiZaxodnen isini da erTi si-
cil-xarxari hqondaT quCebSi.
76 oskar uaildi

amasobaSi Tovlic movida, Tovls yinva mohyva. quCebi ise


aabrWyviala yinvam, TiTqos vercxliT mouWediaTo. yinulis
grZeli loluebi brolis maxviliviT ekida saxuravze. yve-
la qurqSi gaxveuliyo: patara biWebs wiTeli qudebi daexur-
aT da cigurebiT yinulze dasrialebdnen.
sawyal mercxals sul ufro da ufro Seutia sicivem, ma-
gram ufliswuls Tavs mainc ar anebebda, metismetad uyvarda
igi. xabazs rom sadme gaigulebda, mifrindeboda saxabazosTan
da iq dayril namcecebs hkenkavda, Tan frTas frTaze
ufaTqunebda gasaTbobad.
bolos mercxalma igrZno, rom misi aRsasruli moaxlov-
da. ufliswulis mxarze ZlivZlivobiT afrinda da yurSi Cas-
CurCula:
_ mSvidobiT, Zvirfaso ufliswulo, nebas momcem, rom xe-
lze geamboro?
_ rogor mixaria,rom egvi pteSi midixar,_ Tqva ufliswul-
ma. _ Sen aq isedac didxans darCi. mxolod xelze ki ara, tu-
CebSi makoce, radgan me Sen miyvarxar.
_ egvi pteSi ar mivdivar, _ Tqva mercxalma, _ sikvdilis
samyofelSi mivdivar. gana sikvdili Zilis Zma ar aris? _ da
mercxalma bednier ufliswuls tuCebSi akoca da mis ferx-
TiT usulod daeca. am dros, qandakebis SigniT ucnauri Wax-
ani gaisma, TiTqos raRac gatydao. moxda ki is, rom qandakebas
tyviis guli orad gaepo. marTlac, saSinlad yinavda maSin.
meore diliT, adre qalaqis Tavi sabWos wevrebTan erTad
baRSi saseirnod gamovida. rodesac svets Cauares, qalaqis
Tavma qandakebas axeda da wamoiZaxa:
_ RmerTo Cemo! ra sacodavad gamoiyureba bednieri
ufliswuli!
_ marTlac, ra sacodavad gamoiyureba, _ erTxmad wamoiZa-
xes sabWos wevrebma, romlebic yvelaferSi eTanxmebodnen
qalaqis Tavs: yvelani qandakebis sanaxavad avidnen.
_ lali xmlidan amovardnila, Tvalebic dahkargvia, oqroc
aRarsada Cans, _ Tqva qalaqis Tavma. _ mTlad maTxovars dams-
oskar uaildi 77

gavsebia!
_ mTlad maTxovars damsgavsebia, _ kveri daukres sabWos
wevrebma.
_ ferxTiT ki, SexedeT, mkvdari Citi ugdia, _ ganagrZo qala-
qis Tavma, _ oficialurad unda gamovacxadoT, rom Citebs aq
sikvdilis ufleba ara aqvT. _ sabWos wevrebma ubis wignakSi
CainiSnes es miTiTeba.
bednieri ufliswulis qandakeba Camoxsnes.
_ vinaidan es qandakeba lamazi aRar aris, mas arc sarge-
blobis motana SeuZlia, _ ganacxada universitetSi xelovneb-
is profesorma.
amis mere qandakeba quraSi gadaadnes da qalaqis Tavma
munici paliteti maSinve saTaTbirod moiwvia, rogor gamov-
iyenoT darCenili liTonio.
_ ra Tqma unda, Cven meore qandakeba unda CamovasxaT, _
Tqva man, _ da es Cemi qandakeba iqneba.
_ Cemi qandakeba iqneba, _ Tqves cal_calke sabWos wevreb-
ma da mere Cxubi mouvidaT. me rom isini ukanasknelad vnaxe,
isev Cxubobdnen.
_ ra ucnauria! _ Tqva muSebis zemdegma samsxmelo saam-
qroSi, _ es gatexili tyviis guli arafriT ar dneba quraSi.
modi, gadavagdoT. _ da guli iqve nagvis grovaSi gadaisroles.
mkvdari mercxalic iqve egdo.
_ ori, yvelaze Zvirfasi ram momarTviT qalaqidan, _ ubr-
Zana ufalma Tavis angelozebs.
angelozebma mas tyviis guli da mkvdari Citi moarTves.
_ Tqveni arCevani sworia, _ Tqva ufalma, _ radgan es pat-
ara frTosani Cems samoTxis baRSi igalobebs marad Jams, xolo
bednieri ufliswuli xotbas Semasxams Cems oqros qalaqSi.

inglisuridan Targmna
qeTevan kandelakma
78 100 novela mTeli msofliodan

alfons ale

(1854-1905, safrangeTi)
(Alphonse Allais)

`mziTevi~

kvira dRea, daaxloebiT eqvsi saaTi iqneba.


sainteresoa, Tu SegimCneviaT: roca parizSi papanaqeba dgas,
kvira saRamos, miuxedavad imisa, Tu ras aCvenebs Termometri,
mainc kviris sxva dReebze metad cxela.
ar SemimCneviao, ambobT? ara uSavs, ese igi dakvirvebuli
kaci ara xarT.
ase rom, gavagrZeloT.
eqvsi saaTia. am dros is parizelebi, visac jibe kargi sadi-
lis SekveTis saSualebas ar aZlevs, kafeTa terasebs esxmian
Tavs da dinjad miirTmeven aperitivs, am ucnaursa da idumal
sasmels, romelsac sazizRari gemo aqvs, samagierod kuWze nam-
dvilad damRupvelad moqmedebs.
_ sakmarisia oriode Wiqa es sasmeli gadaylapo, SimSilis
grZnobas dakargav da sadilad SeiZleba naxevari ulufiTac
dakmayofilde. Cvens gafxekil droSi ki namdvilad Rirs
ekonomiis am meTodze dafiqreba.
bulvaris erT-erT kafes terasaze vijeqi, win ki amRvreu-
li siTxiT savse Wiqa medga, udaod „borjia da ko“-s gamoSve-
buls rom hgavda.
mezobel magidas orni miusxdnen, mamakaci da qalbatoni.
mamakaci aSkarad qalbatonis meuRle gaxldaT. qalma verm-
ut-kasisi SeukveTa, mamakacma ki _ absent-anisi.
alfons ale 79

qalma iseTi toniT moiTxova Tavisi vermut-kasisi, rasac


ginda rom moiTxovda. mamakacma ki Tavisi absent-anisi xel-
Caqneuli, daRlili toniT SeukveTa.
„momeciT absenti, _ TiTqos ambobda igi. _ o, ara, ara, da-
Troba ki ar minda, cota xniT Tavdaviwyeba msurs, mxolod
mcire xniT, Tundac meoTxedi saaTiT mainc minda davaRwio
Tavi samarTeblebis am saSinel fabrikas, cxovreba rom qvia!~
absentis moyvaruli ocdaaTiode wlis, warmosadegi mamaka-
ci gaxldaT, ubralod, magram koxtad ecva, cocxali, Wkviani
saxe hqonda, magram sabralo, ise mowyenili iyo!
me kargad aRzrdili adamiani gaxlavarT da Tavs arasodes
mivcem uflebas, qals maxinji an Tundac arc Tu ise momxi-
blveli vuwodo. amitom erTaderTi SeniSvniT Semovifargle-
bi. batoni absentis moyvarulis qalbatoni ubralod amazrzeni
arseba gaxldaT. fizikur simaxinjes zed saxis uazrod Tavxe-
duri da usiamo gamometyveleba erTovda, yvelaferi erTad
ki gapranWuli da ugemovno tansacmliT Semosiliyo, rac mis
patrons yvela punqtiT miwasTan asworebda.
o, ra kargad mesmoda am sacodavi kacis sasowarkveTileba!
mis adgilas rom vyofiliyavi da cxovrebis aseTi Tanamgza-
vri Semxvedroda, absents WiqebiT ki ara, kasrebiT, zRvebiT,
okeaneebiT Sevsvamdi! maTi saubari nawyvet-nawyvet mesmoda,
magram colis agresiulma da qmris daRlilma gamometvele-
bam mimaxvedra, rom saqme col-qmrul idiliasTan ar mqonda.
uceb mamakacs saxe Seecvala da iseTi gamometyveleba gauCn-
da, TiTqos kisramde var savse am saojaxo purobiTo, fiqrob-
da.
darCenili sasmeli erTi ylupiT gamocala (naxevari man-
amde hqonda Sesmuli), xelebi erTmaneTs gadaaWdo da cols
pirdapir TvalebSi Sexeda:
_ jandabisken xom ar gaiseirnebdi? (es jandaba zrdilo-
bis gamo me vaxsene, Torem mamakacma sul sxva sityva ixmara).
am moulodneli TavdasxmiT maxinji qali cota ar iyos
daibna.
80 alfons ale

– diax, diax, _ gaimeora mamakacma. _ isev mxerxav, ara? ukve


kisramde var Seni sayvedurebiTa da gadakruli sityvebiT.
_ gadakruli sityvebiT?
_ diax, swored gadakruli sityvebiT! Tu ar vcdebi, Seni
mziTvi gqonda mxedvelobaSi ara?
_ ho, magram, megobaro...
_ mziTvi, mziTvi! modi, Sens mziTvze vilaparakoT. mSvenieri
mziTvi ki mogyva? ici, ramdeni mogces?
_ asi aTasi franki.
_ diax, asi aTasi franki! ici ki, ra Semosavali moaqvs Sens
asi aTass, Sens ybadaRebul asi aTas franks?
_ zustad ar vici...
_ ar ici? ai, axla gecodineba, Sens ybadaRebul asi aTas
franks sami aTasi franki renta moaqvs, Tu xarjebs ar CavTv-
liT, ra Tqma unda,
_ ki magram, megobaro...
_ ici, sami aTasi frankis renta dReSi ramdeni gamova?
_ ki magram, megobaro...
_ mxolod cxra franki da ormocdaaTi, gesmis? cxra fra-
nki da or-moc-daa-Ti san-ti-mi
_ ki magram...
_ kargi, davamrgvaloT ricxvi da aTi franki miviRoT.
dReSi aTi franki, ici, saaTSi ramdeni iqneba?
_ ki magram, megobaro...
_ dReSi aTi franki saaTSi ormoci santimi gamodis. ai, es
aris Seni mziTvi. saaTSi rva su! marTali giTxra, maincdamainc
Zviric ar gadagixdia!
_ Seuracxyofas mayenebT!
_ aiRe, ai, Seni rva su. erTi saaTis mziTvis fuls vixdi
samoc wuT TavisuflebaSi, axla Svidis naxevaria. rvis nax-
evrisTvis davbrundebi...
_ Tavxedo!
_ da gafrTxileb, Tu brwyinvale sadils ar momarTmev da
aseTi sifaTiT Semomxedav, sxvaganac movaxerxeb sadilobas.
alfons ale 81

mziTvis nawils, drois im monakveTisaTvis, rac wasuli viyavi,


ra Tqma unda, gadagixdi, kargad brZandebode!
mamakacma ori aperativis fuli gadaixada da wavida, coli
ki ijda da windayril rva sus CaStereboda.

Targmna manana miqelaZem


82 100 novela mTeli msofliodan

barbu delavranCa

(1858-1918, rumineTi)
(Barbu Stefanescu Delavrancea)
(namdvili saxeli da gvari _
barbu Stefanesku)

`fanta-Cela~

misamaraSi zRvis Toliebi ise mwvaved da gulsakla-


vad ar gahkivian, rogorc sxvagan. aq ca firuzisfer
tbasaviT livlivebs. zRvis zurmuxtovani talRebi na-
pirs exeTqebian da ikargebian mokaSkaSe horizontTan,
veneciis lagunidan iliriis yvavilovan velebamde rom
aris gadaSlili. zRvaze gverdigverd misrialeben ial-
qniani navebi _ TiTqos gedebi micuraven frTebgaSlilni
da wyalSi Rrmad CauyviaT nacrisferi TaTebi. aq mogz-
auri Tavs ise grZnobs, TiTqos nela moSariSure ialqne-
bi, kvi parosebiTa da forToxlis xeebiT damSvenebu-
li zRvis sanapiro sasiyvarulo simRerebis tkbili
hangebiT iyos pirTamde savse, TiTqos yovel nabijs
gancxroma da netareba mohqondes.
roca bade damZimdeba, meTevzeebi ewevian Tokebs, brin-
jaosferi kunTebi eZagrebaT, xolo Tvals hkideben Tu
ara Tevzs, xtunviTa da kudis tlaSuniT rom moeqane-
ba, umal amRerdebian. odindeli maTi simRera wylis
xmaurs erTvis.
Evviva* bednier mxares, sadac Tbili da alersiani
niavi msubuqad danavardobs. vidremde blomad iqneba
aq Tevzi, vidremde mziT iqnebi gabrwyinebuli, isriale-
barbu delavranCa 83

ben Cveni marjve navebi TviT adriis napirebamde.


bedmSveniero daiso, Sen xiblav da izidav yovelive
cocxals, raic zRvaTa siRrmeSi suldgmulobs, Seni wy-
alobiT ivseba Cveni veeba badeebi TevziT, Cvens mxareSi
iSviaTad qris utexi qari, Rrublebic Camowvebian Tu
ara, umal ifantebian, elviseburad dascxebs wvima, magram
umalve gadaiRebs. Evviva!..
Cveni ca uwyinari bavSviviTaa, tiris da maSinve ici-
nis cremliani TvalebiT. Evviva, bedniero miwiero
samoTxev... kirqvisa da qvakldovan qarafebs Soris me-
Tevzeebi meCeCze isveneben. isini udardelad xarxareben,
ReWaven Tambaqos da lazaTianad ifurTxebian. Tavze
axuravT gverdze gadaweuli muqi lurji nabdis qude-
bi; acviaT muxlebamde akecili Sarvlebi, jvalos xalaTe-
bi farTod gadauReRavT mkerdze da qera banjgvlebi
mouCanT. isini wvergaparsulni da gamxdrebi arian.
yuris bibiloebze vercxlis sayureebi ubrwyinavT.
iqve uwyviaT axali TevziT savse kvrinCxis dawnuli
kalaTebi.
maRlobze colebi elian, Tavsaxvevebs uqneven. bavS-
vebi qarafebidan jguf-jgufad Carbian dabla da Sorid-
anve xmamaRla ekiTxebian, moaqvT Tu arakibor Cxalebi,
kiboebi da zRvis varskvlavebi?! meTevzeebs ki Tan moaqvT
saxumaro ambebi, simRerebi da legendebi. axalgazrdebi
uamboben, ra qartexilebi dasZlies, rogori gogoebis
guli daimones triestSi da rogor ajobes zRvis Rorebs
curvaSi. moxucebi ki hyvebian konditerebis sisastikeze;
ixseneben legendebs „sisxlian kldeze“, „kapitan hiom-
bos jvarsa“ da „lagunis aCrdilze“, vinc SuaRamidan
moyolebuli manam daexeteba, vidre caze ciskris var-
skvlavi ar gabrwyindeba vercxlis fulis msgavsad.
mxolod moxuci fanta dgas Cumad, Zelqvis buCqebiT
84 barbu delavranCa

dafarul kldovan qimze dayrdnobili. WaRara Tma da


wveri zRvis mariliT ubrwyinavs, Tmis kululebi Camo-
Slia Tvalebsa da mzeze gamxmar tyaviviT Camoxmarsa
da naoWebiT daRarul pirisaxeze.
_ Sen mRera SegiZlia, fanta, gudastviric gaqvs, aba,
erTi ise gvimRere, rom gorakebma da zRvam bani mogvc-
es!..
_ gaixsene Seni axalgazrdoba, babua fanta!
_ geyofa wuxili maTze, vinc daiRupa. qveynad ise
araferi qreba, Tavisi kvali rom ar datovos!..
_ dumili maSinac geyofa, rodesac naziarebi Savi mi-
wiT piramovsebuli kuboSi ganisveneb!
_ gvimRere, Sens saflavzec xom imRereben kaliebi,
gvelebi da bayayebi!..
moxucma fantam braziT gaaqnia Tavi da CaaCuma Tavisi
moqilike amxanagebi.
_ eeh, Cemi gudastviri ukve naxevari saukunea, rac si-
cils gadaeCvia. Cavberav xolme, rom neapolitanuri
tarantela davamRero, is ki mainc tiris, tiris es Cemi
gulis naRvliani megobari.
misi gudastviri gaibera, ro orc zRapruli mxeci da
misi gabmuli, Zlieri oxvra hgavda zRvis siRrmidan
qariT motanil naRvlian ambavs. moxuc fantas Tvalebi
auelvarda. warsulis mogonebebiT Sepyrobilma Tavs
gadamxdari ambavi mogviTxro:
_ rodesac qveyniereba udabnos ar hgavda, mze orjer
amodioda da arasodes ar Cadioda, fanta-Cela mxiaru-
lad cxovrobda uxis maRal napirze, mTebis gadaxruku-
li ialaRebidan moerekeboda Txebs noyieri balaxiT
savse mdeloebze, dafnis xeebis molurjo CrdilSi rom
bibineb da. misi gaSlili Tma limonze ufro surnelo-
vani da oqrosfe ri iyo, misi Tvalebi ki naTeli da
barbu delavranCa 85

uwyinari, cikoris yvavilebze ufro lurji da mSvenieri!..


rodesac iZinebda, mis Rawvebs _ ciknebi ealersebod-
nen, vaxes TaRebSi moJRurtule frinvelebi ki aRviZebdn-
en. is gascqeroda cisartyelas yvela feriT alivlive-
bul vercxlisfer biliks, zRvis swor zedapirze rom
gadaWimuliyo.
frTamaxvila albatrosebi da Toliebi kisermoRe-
rebuli misrialebdnen zRvis zedapirze, misdevdnen Ta-
vianT msxverpls. ubis napirebze gadaSlili zeTisxil-
is baRebi haerovan sakereblebs waagavdnen mwvane yvavi-
lovan tiloze.
da Cela, Tvalebbriala Cela, welSi amayad gamarTu-
li, iwyebda simReras. misi xma ise sasiamovnod wkrial-
ebda, rogorc marmariloze dacemuli Sadrevnis naka-
di. mis simReraSi ar igrZnoboda arc azri, arc Tanmim-
devroba. Zneli iyo mis naTqvams Caswvdomodi, Zneli
iyo misi grZnobebis Secnoba. zRvisa da cis Sua ki sul
ufro mZlavrad gaismoda Celas xma, civsa da gaurkvev-
el naRvels rom umReroda.
kvnesoda gudastviric, TiTqos vinme axrCobso. mwux-
are bgerebi ki erTmaneTs aRar aclidnen, CiviliT iRvre-
bodnen irgvliv...
„saidan gaCndi Sen, Cela, im qveynis ganZo, sadac araferi
miwieri ar arsebobs, sadac araviTari siborote ar
aris... saidan moxvedi, miTxari?“
„me iqidan movedi, saidanac yvelani modian da iq mivdi-
var,sadac adamianis fexi ar dadgmula jer“, _ mi pasuxa
Celam, Tanac Wreli xalebiT moxatul Tikans ealerse-
boda, rqeniT rom cdilobda waeyvana igi.
„mainc sad midixar Sen, Cela, sad?“
`am qveynis miRma, iq, sadac ara vin gamomyveba.“
„rodesac mTebis qvakldovan gamoqvabulebSi imale-
86 barbu delavranCa

bi, nuTu ar gtanjavs martooba? “


„me ar vici, ra aris tanjva, imitom rom CemTvis six-
aruli ucnobia. me ar vtiri, imitom rom arasodes gam-
icinia. wminda petres Citebi mofrinaven, sZleven qars,
mowmendil darSic da qariSxalSic isini erTnairad
ucvlelni arian, o, hkiTxe maT, bednierni arian isini Tu
ara?“
„es mainc miTxari, Cela, rodesac dRe Rames erTvis,
gana ara grZnob, gulis cecxli rogor giwvavs Rawvebs?..
da amayad ar uwvdi xelebs im aCrdilebs, Senve rom Se-
qmeni?“
`vin gamamwara, rom mivualerso da davamSvido? an ki
ratom unda vinaRvlo? me isic meyofa, rasac vxedav Cem
irgvliv da rasac vismen. Jasmini TeTri furclebis
Taflis surnelebiT avsebs haers, gariJraJze triestis
mTebs mze lalisferi arSiiT rTavs, Sua dRisas ki cisar-
tyelas Slis, zRvis yovel talRaSi rom isa xeba. ai, Cemi
sixaruli, ai, Cemi mwuxareba!“
„Cela, Tuki verc mekobrem, verc meTevzem da verc mw-
yemsma ver agiCqrola guli, maS viRas mouxmob Sens
simRerebSi? maS raRad mReri Sen?“
„me imitom vmReri, rom RmerTma xma momca, iseve,
rogorc vicqirebi da vxedav yvelafers, radgan Tvale-
bi gamaCnia. ratom gvimReris zRva marad da marad Tavis
zRapars? ratom xmianoben WriWinebi, rodesac dedamiwa
bnelSi exveva?“
„Cela, Sen fiqrebSi CaZiruli Semomcqeri swored ise,
rogorc survilis nangrevebi, gulgrilad rom gadasc-
qeris istoriis gadaSlil sivrces, magram Sen rom Se
geZlos Cems TvalebSi amoikiTxo, ramdeni uZilo Rame
gamitarebia, SeiZleba mowyaleba gaiRo da Semiyvaro.
da im tkbili fiqriT gatacebuli, rom Sen Cemi saxlis
barbu delavranCa 87

zRurblze melodebi, me davZlev di yvela qariSxals,


gavuswrebdi yovel jeirans!“
da rodesac me movexvie, man Tavi CaRuna, mTeli sxeu-
liT aTrTolda da Tbili cremlebi gadmoekida wam-
wamebze. misi abreSumiviT rbili Tma ki pirisaxeze mome-
lamuna.
„visac uyvars, is ara kvdeba!“
TviT RmerTebsac ar SeeZloT siyvarulis cecxlis
Caqroba, sasTumalze Celas gverdiT bedniereba esvena
da sicocxlis azri naTlad warmomesaxa. ca sul ufro
miaxlovdeboda, rogorc Tavze gadmoxuruli cisferi
Weri, misamaras didebuli baRebi ki ocnebad meCvenebo-
da da sicocxle maradiulad warmomedgina...
erTxel me triestisaken mivcu ravdi, zRvis talRebs
mivapobdi niCbebiT. me mivqrodi zRvis Toliebze ufro
swrafad da Cems gulSi Rvioda survili imisa, mTeli
qveynierebisaTvis memcno, rom dafnis xeTa CrdilSi, sa-
dac me Celas dalalebis alersSi viZinebdi, dReebi da
Rameebi ar iyo iseTi, rogoric yvelganaa, rom sicocx-
le gaxldaT varskvlavTa Rimili da ara wamieri bed-
niereba. me rom gulSi damemala is grZnobebi, mTeli
kacobriobis yvela gulic rom ver daitevda, bedniere-
bisagan movkvdebodi. oh, ratom ar gadamisrola navidan
qariSxalma da ar gamxada zvigenebis kerZad? Cemi sico-
cxle ar Cakvdeboda, Cemi siyvarulis ukanaskneli Tr-
Tol a ki talRebze, rogorc rbil sawolze miZinebuli,
marad iarsebebda msgavsad sinaTlis Suqisa, usazRvro
samyaros rom gars uvlis da arasodes qreba!
_ momitaneT sisxliviT wiTeli kianti*, damisxiT
baroli*, vnebasaviT rom duRs! ase yvirodnen Cemi me-
gobrebi, rodesac me navidan napirze gadavxti. da zne-
dacemul qalebTan erTad boTls boTlze vclidi, sanam
88 barbu delavranCa

ubis CaSavebul talRebze ar ainTo triestis Suquras


oqros ali.
rodesac Sin davbrundi, Sav bnel wyvdiads moecva
Cemi goneba. me Sevecade warmomedgina Cela Cveni sax-
lis zRurblze, magram TiTqos tyviiT damZimebul Cems
gonebaSi salocavad gadaqceuli misi xateba enTeboda
da myisve qreboda. rodesac me warmovidgendi mis oqr-
osfer Tmas, maSin pirisaxe nisliviT bundovnad mexate-
boda, xolo Tu Sevcqerodi almodebul Rawvebs, misi
Tvalebi umal qreboda.
orjer Semi pyro sibrazem da orjerve wamovxti
fexze. me xelebgawvdili Sevcqerodi Cem win naTlad
mogizgize keras, sadac meloda bedniereba, magram TiTqos
morevSi inTqmeboda igi.
qariSxali azvavebda Savbnel talRebs, Savi marma-
rilosagan CamokveTil gorakebs rom emsgavsebodnen,
mrisxaned miaqanebda maT, vidre ar miamsxvrevda napire-
bze, sadac stovebda Smagad moTuxTuxe mware qafs. SuaRa-
mis gadasuls urduli gadavwie da kari gavaRe. RvTis
mSoblis xatis win muxlebze daCoqili Cela tiroda.
_ saidan gaCndi Sen? _ SemomZaxa atirebulma, _ ra
Savbnelma vnebaTa Relvam Cagiqro TvalTa sinaTle?
igi gaqra Ramis wyvdiadSi.
me mas ukan davedevne tanjvisagan aRgznebuli Tval-
ebiT gavcqerodi Savbnel sivrces, simwrisagan viferf-
lebodi, mere adgilze gavSeSdi. vultonis marcxena mx-
areze, Ramis wyvdiadSi, TeTrad moCanda adamianis sxeu-
li da Celas xma inTqmeboda zRvis talRebis Rriancel-
Si:
_ fanta! fanta! visac uyvars, is ar kvdeba!..
gaisma sxeulis dacemis xma, raic CanTqa zRvis talRe-
bis boboqarma Sxuilma.
barbu delavranCa 89

meore dRes me avedi vultonis qarafze, saidanac zRva


sarkesaviT swori da kriala moCanda. arsad ar Canda
kvali imisa, sad dasamarda guSin Cemi bedniereba.
Tqven, mezRvaurebo, qariSxlebs rom amarcxebT, rac
SeiZleba Sors gaeqeciT triests, gaapeT mTebi da mis
gulSi SeinaxeT yvela Tqveni uZvirfasesi saganZuri.
zRvaTa Svilebo, mxolod iq gadaurCebiT qalaqel xalxs!
moxuci fanta gaCumda da warbebi SeiWra. meTevzeebi
pirjvars iwerdnen da CurCulebdnen: „sawyali, Wkuaze
aRar aris!“ wasvlis win moxucma gudastviridan haeri
gamouSva, gaisma Sesabralisi, guliswamRebi bgerebi, yurs
sWrida wvrili xerxis wri pinis msgavsad. mze CaeSva da
siCumes mxolod fantas butbuti arRvevda:
_ rodesac qveyniereba udabnos ar hgavda, mze orjer
amodioda da arasodes Cadioda, fanta Cela mxiarulad
cxovrobda ubis maRal napirze, mTebis gadaxrukuli
ialaRebidan moerekeboda Txebs noyieri balaxiT savse
mdeloebze, dafnis xeebis molurjo CrdilSi rom bib-
inebda. misi gaSlili Tma limonze ufro surnelovani
da oqrosferi iyo. misi Tvalebi ki, naTeli da uwyinari,
cikoris yvavilebze ufro lurji da mSvenieri!..

Targmna elizbar zedgeniZem

---------------------------------------------------------
*Evviva _ gaumarjos (ital.)
*kianti, baroli _ Rvinoebis saxelebia.
90 100 novela mTeli msofliodan

knut hamsuni

(1859-1962, norvegia)
(Knut Hamsun)

`siyvarulis monebi~

1
es baraTi me davwere. dRes davwere, gulis dardi
rom gadameyara. samsaxuri davkarge, sicocxlis xalisi
davkarge, yvelaferi davkarge. kafe „maqsimilianSi“
vmuSaobdi. nacrisferkostumiani axalgazrda kaci or
megobarTan erTad yovel saRamos modioda Cvens kafe-
Si da erT-erT Cems magidas miusxdebodnen. kafeSi bev-
ri momsvleli iyo. yoveli maTgani poulobda CemTvis
oriod keTil sityvas, is nacrisferkostumiani ki arasd-
ros. maRali, gamxdari iyo, rbili, Savi Tma da cisferi
Tvalebi hqonda, am Tvalebs drodadro momapyrobda
xolme. zeda tuCze odnav SesamCnevi RinRli etyoboda.
pirvel xanebSi zed ar miyurebda. mTeli kvira yov-
el saRamos modioda. ise, miveCvie, roca is kafeSi ar
iyo, TiTqos raRac maklda. erT saRamos sul ar mosu-
la. adgils ver vpoulobdi. Semoviare kafe, veZebdi da
uceb didi kolonadis iqiT, sxva Semosasvleli karis
win davinaxe. masTan erTad cirkis msaxiobi qali ijda.
qals yviTeli kaba da grZelyeliani xelTaTmanebi ecva.
axalgazrda iyo, Taflisferi mSvenieri Tvalebi hqon-
da. me ki cisferi Tvalebi maqvs.
knut hamsuni 91

cota Sevicade, vcdilobdi gamegona, razec saubrobd-


nen. qali raRacas sayvedurobda, Tavi momabezre, mom-
cildio, eubneboda. dedao RvTisav, vevedrebodi ufals,
netav CemTan movidodes!
meore saRamoTi, Cveulebrivad, Tavis megobrebTan er-
Tad movida da Cems magidas miusxdnen. me xuT magidas
vemsaxurebi. maSinve ar mivvardnilvar, rogorc es uwin
vicodi, gavwiTldi, Tavi ise daviWire, viTom ver davi-
naxe. TviTon mixmo.
_ guSin ar mosulxarT. _ vuTxari.
_ SexedeT, ra tanadia Cveni oficianti qali, _ uTxra
megob rebs, _ ra momxiblavia!
_ ludi? _ vkiTxe.
_ diax. _ mi pasuxa. ki ar mivdiodi, mivfrinavdi sami
tolCa ludis mosatanad.

2
ramdenime dRe gavida. erTxel sadarbazo baraTi
gamomiwoda da miTxra:
_ imas miutaneT...
sityvis damTavreba ar vacale, baraTi gamovarTvi da
yviTel qals mivutane. gzad misi saxeli wavikiTxe, vlad-
imeri _ ewera baraTze.
kvlav rom mivubrundi mis magidas, molodiniT Se-
momxeda.
_ mivutane, _ vuTxari.
_ pasuxi ar dagabaraT?
_ ara.
erTi marka momca, gamiRima da miTxra:
_ roca pasuxi ar aris _ esec pasuxia.
mTeli saRamo ijda, Tvals ar aSorebda im qals da
mis TanmxlebT. TerTmet saaTze wamodga da im magida-
92 knut hamsuni

sTan mivida. qali civad Sexvda. qalTan msxdomi mamakace-


bi dascinodnen da xarxarebdnen. male daubrunda Tavis
magidas. paltos erTi jibe ludiT hqonda sveli. swrafad
gaixada palto, mkveTrad Setrialda da aRSfoTebiT mi-
ixeda im TaflisferTvaleba qalis magidisaken.
palto gavuwminde. gamiRima.
_ gmadlobT, monav.
es paltos CacmaSi miveSvele. zurgze malviT Sevaxe
xeli.
Cafiqrebuli ijda. erTma misma megobarma kidev mo-
iTxova ludi. aviRe misi tolCa, vladimeris tolCac
mindoda ameRo.
_ ara, _ miTxra da xeli xelze damado.
am Sexebisagan xeli uRonod Camomekida. Sematyo da
erTbaSad gawia Tavisi xeli.
im saRamos sawolTan CaCoqili vloculobdi. bed-
nieri viyavi. vkocnidi Cems xels, sadac is Semexo.

3
erTxel yvavilebi maCuqa, didi Taiguli. kafeSi Se-
movida Tu ara, maSinve iyida meyvavile qalisagan, axali
dakrefili yvavilebi iyo, alisferi. TiTqmis mTeli
kalaTa amoacariela da magidaze dayara. amjerad mar-
to movida. rogorc ki Tavisufal dros vixelTebdi,
kolonadas mofarebuli, Tvals ver vaSorebdi da vfiq-
robdi... mas vladimeri hqvia.
ase gavida karga xani. is TvalmouSorebliv dascqe-
roda saaTs.
_ vis elodebiT?
uazrod Semomxeda.
_ aravis. vis unda velodo?
_ me ki vifiqre, iqneb vinmes elodebiT-meTqi.
knut hamsuni 93

_ modiT aq, _ miTxra man, _ ai es Tqven. _ Taiguli


gamomiwoda.
mindoda madloba meTqva, magram xma ver davimorCi-
le. bednierebiT sulSegubebuli bufetTan videqi, ar max-
sovda, ra unda SemekveTa.
_ ra gnebavT? _ mkiTxa mebufete qalma.
_ Tqven ar iciT? _ vupasuxe kiTxviTve.
_ me saidan mecodineba?! xom ar SeiSaleT?!
_ ar iciT, vin momarTva es yvavilebi?
Cems gverdiT mmarTvelma Caiara.
_ im xisfexian batonTan ludis mitana dagaviwydaT, _
gavigone mmarTvelis xma.
_ yvavilebi vladimerma maCuqa, _ vTqvi da magidisak-
en gaveSure, rom ludi mimetana.
vladimeri isev iq ijda. bolos, roca wasasvlelad
wamodga, kvlav vuTxari madloba. igi SeCerda da miTxra:
_ iciT, me es yvavilebi TqvenTvis ar miyidia.
mere ra! iqneb marTla sxvisTvis iyida, magram me mi-
Tavaza. me momca, me miviRe da ara iman, visTvisac iyida
da neba damrTo madloba meTqva. Rame nebisa, vladimer.

4
meore diliT wvimda.
romeli kaba Cavicva dRes _ Savi Tu mwvane? mwvane.
mwvane kaba axalia. am kabas Cavicvam. ra bednieri var!
tramvais gaCerebasTan qali idga. wvimda. qals qol-
ga ar hqonda. Cemi qolga SevTavaze. qalma uari miTxra.
qolga davkece. „dae, orive davsveldeT“.
saRamoxans vladimeri kafeSi movida.
_ gmadlobT guSindeli yvavilebisaTvis, _ vuTxari
amayad.
_ ra yvavilebi?! _ aRar mixsenoT is yvavilebi.
94 knut hamsuni

_ mxolod madloba mindoda meTqva, _ vuTxari me.


vladimerma mxrebi aiCeCa.
_ me Tqven ar miyvarxarT, monav.
mas me ar vuyvarvar. mere ra moxda! gulze dards ar
vikarebdi, radgan mas yovel saRamos vxedavdi, Cems mag-
idasTan jdeboda da ara sxvis magidasTan. da me, me, mim-
qonda masTan ludi. keTili iyos Tqveni mobrZaneba,
vladimer!
meore saRamos gvian movida.
_ fuli gaqvT, monav?
_ fuli ar maqvs. Raribi qaliSvili var.
RimiliT Semomxeda:
_ ver gamigeT. cotaodeni fuli masesxeT xvalamde.
_ Sin asocdaaTi marka maqvs.
_ Sin?
_ TxuTmeti wuTi damicadeT, kafe daiketeba da fuls
mogitanT. vladimerma TxuTmeti wuTi daicada da er-
Tad gavediT quCaSi.
_ mxolod asi marka momeciT, _ miTxra man.
ar rcxvenoda, gverdiT rom momyveboda, arc win mid-
ioda, arc ukan momdevda. ise ar iqceoda, rogorc Tav-
momwone batonebi iqcevian.
_ erTi cicqna oTaxi maqvs, _ vuTxari, Cems saxls rom
mivuaxlovdiT.
_ ar amoval. aq dagelodebiT.
quCaSi micdida.
davbrundi. fuli daiTvala.
_ aq asze metia. aT markas gaCuqebT. diax, diax, gesmiT!
aT markas gaCuqebT.
aTi marka gamomiwoda, Rame mSvidobisao, miTxra da
wavida. quCis kuTxeSi Sedga da erTi Silingi beber koWl
maTxovar qals aCuqa.
knut hamsuni 95

5
Zalian vwuxvar, vals rom ver gibrunebTo, miTxra
meore saRamos, madloba movaxsene, rom fuls ar mibr-
unebda. qeifSi Semomexarjao, gulaxdilad gamando.
_ ra gaewyoba, monav! Tqven xom iciT yviTeli qali!
_ ratom eZaxi. Cvens oficiant qals monas? _ hkiTxa
erT-erTma misma megobarma. _ Sen ufro morCili mona
xar.
_ ludi? _ vkiTxe, maT da amiT laparaki Sevawyvetine.
yviTeli qali Semovida. vladimeri adga da miesal-
ma. ise mdablad daukra Tavi, rom Tma saxeze CamoeSala.
qalma gverdiT Cauara da Tavisufal magidas miujda.
magidas ori skami miayuda. es imas niSnavda, rom magida
dakavebuli iyo. vladimeri maSinve mivida qalTan da
erT-erT skamze dajda. ramdenime wuTis Semdeg wamod-
ga da xmamaRla uTxra:
_ kargi. mivdivar da aRarasodes davbrundebi.
_ gmadlobT, _ uTxra qalma.
sixarulisagan frTebi Semesxa. bufetTan mivirbine,
mebufete qals raRacas veubnebodi. albaT imas, vladim-
eri aRarasodes daubrundeba-meTqi im qals. gverdiT
mmarTvelma Camiara, mkacrad Semomxeda, magram yuradReba
ar mimiqcevia.
kafe rom daiketa, vladimerma Sin mimacila.
_ guSin rom gaCuqeT, im aTi markidan, xuTi momeciT, _
miTxra man.
mindoda aTive mimeca. vladimerma gamomarTva, magram
aTidan xuTi damibruna. ar mindoda moeca. ar damijera.
_ ra bednieri var, _ vuTxari, _ neta SemeZlos Segbe-
doT da Sin migi patiJoT, magram erTi cicqna oTaxi
maqvs...
_ ar amoval Tqvens oTaxSi. Rame mSvidobisa.
96 knut hamsuni

wavida. beberi maTxovari qali isev im kuTxeSi idga.


maTxovarma Tavi daukra. vladimers fulis micema daavi-
wyda.
maTxovarTan mivirbine, moneta miveci da vuTxari:
_ es, axla rom Caiara, im nacrisferkostumianma ba-
tonma gamogigzavnaT.
_ im batonma, nacrisferi kostumi rom acvia?
_ ho, im SavTmianma batonma. vladimerma.
_ Tqven misi meuRle xarT?
_ ara. misi mona var.

6
ramdenime saRamo zedized meubneboda, vwuxvar, fuls
rom ver gibrunebTo. vTxove, fulze sityva ar Camoeg-
do. xmamaRla melaparakeboda. yvelas esmoda da dasci-
nodnen.
_ aramzada var, gaTaxsirebuli var. fuli gesesxeT
da ver gibrunebT ormocdaaTi markisaTvis marjvena
xels moviWridi.
es sityvebi Jruantels mgvrida, fiqriT Tavi miskde-
boda _ sad meSova fuli.
gaiara cota xanma. isev gamomelaparaka:
_ Tu gsurT gaigoT, ra moxda, giambobT: yviTeli qali
Tavis cirkTan erTad gaemgzavra. daviviwye yviTeli
qali. aRar maxsovs.
_ Sen dRes isev gaugzavne werili mas, _ uTxra erT-
erTma megobarma.
_ ukanasknelad gavugzavne, _ miugo vladimerma.
meyvavilesagan vardi viyide, mindoda misi pijakis
saRileSi gameyara, magram xelze, misi sunTqva vigrZeni
da didxans ver vi pove saRile.
_ gmadlobT, _ miTxra isev vladimerma.
knut hamsuni 97

molares is ramdenime marka gamovarTvi, kidev rom


mergeboda da vladimers miveci.
_ gmadlobT, _ miTxra isev vladimerma.
mTeli saRamo bednieri viyavi, vidre ar miTxra:
_ am fuliT gavemgzavrebi. erT kviraSi davbrundebi
da vals dagibrunebT. _ Semomxeda, xeli xelze damado.
_ miyvarxarT.
goneba ameria. vladimeri miemgzavreba da ar meubne-
ba sad. vkiTxe, magram ar miTxra. kafe, WaRebi, uamravi
momsvleli _ yvelaferi datrialda Cems Tvalwin. veR-
ar moviTmine da xeli CavWide.
_ erT kviraSi Camoval, _ miTxra da uceb wamodga.
mmarTvelis xma momesma:
_ Tqven sxva samsaxuri unda moZebnoT.
„ra gaewyoba! ra mniSvneloba aqvs! erT kviraSi
vladimeri damibrundeba“. mindoda madloba meTqva vla-
dimerisaTvis, Semovbrundi, magram is ukve wasuliyo.

7
erTi kviris Semdeg, saRamos, Sin rom davbrundi, vla-
dimeris baraTi damxvda. sasowarkveTili iyo. yviTel
qalTan CavediT, mwerda. fuls veRarasodes dagibruneb,
gavRatakdio. kvlav aginebda Tavis Tavs, sulmdabali
varo. baraTze qveviT miwerili iyo: „me yviTeli qalis.
mona var“.
mTeli dReebi vtirodi. ver davmSviddi. erTi kviris
Semdeg samsaxuridan damiTxoves da axali samsaxuris
Zebnas Sevudeqi. Sevdiodi sxva kafeebSi, sastumroebSi,
vurekavdi kerZo pirebs, magram amaod.
gvian saRamos naxevar fasad gazeTs vyidulobdi, Sin
vbrundebo di, yvela gancxadebas guldasmiT vkiTxulob-
di. vfiqrobdi, iqneb sam saxuri viSovo, vixsna vladimeri
98 knut hamsuni

da Cemi Tavi-meTqi.
guSin saRamos gazeTSi misi gvari wavikiTxe. maSinve
saxlidan gavedi. quCaSi davexetebodi, Sin diliT davb-
rundi. iqneb, sadme meZina, an iqneb kibeze vijeqi da gan-
Zreva ar SemeZlo, ar maxsovs.
dRes xelaxla wavikiTxe is gazeTi. pirvelad ki guSin
saRamos. xelebs vimtvrevdi, skamze daveSvi, Semdeg ratom-
Rac iatakze davjeqi, skams miveyrdeni. xelebs iataks
vurtyamdi da vfiqrobdi. SeiZleba, arc vfiqrobdi. ara-
feri maxsovs. Semdeg albaT avdeqi da gareT gavedi. im
quCis kuTxeSi, es ki maxsovs, beber maTxovars erTi mon-
eta vaCuqe da vuTxari:
_ es im nacrisferkostumianma batonma gamogigzavnaT.
Tqven icnobT mas,
_ Tqven misi sacole xarT?
_ ara. me misi qvrivi var.
dilamde davexetebodi quCebSi. isev wavikiTxe is gaze-
Ti. mas vladimeri erqva.

Targmna grigol Ciqovanma


100 novela mTeli msofliodan 99

anton Cexovi

(1860-1904, ruseTi)
(Àíòîí ×åõîâ)

`monadire~

Takara, CaxuTuli SuadRea. caze Rrublis nasaxi ara


Cans... mziT gaxrukuli balaxi sevdiani, uimedo Sesaxe-
davia: wvima ki mova, magram vai rom is veRar imwvanebs...
tye ubrad, uZravad dgas, TiTqos kenweroebiT saiTken-
Rac CaSterebiT gaiyureba da raRacas eliso. nakafis
pirze zantad mixinxilebs TxelbeWebiani, ormociode
wlis mamakaci. wiTeli perangi acvia, batoniseuli dak-
erebuli Sarvali da didi Ceqmebi. CanCaliT mihyveba
gzas. marjvniv xasxasebs nakafi, marcxniv, ciskiduramde,
oqrosfrad Relavs moweuli Wvavi... kaci gaoflilia
da gaWarxlebuli. lamaz qera Tavze vaJkacurad moug-
dia swor Jokeur Cixiani TeTri kartuzi. etyoba, viRac
batons uCuqebia guluxvobis Jams. mxarze iagtdaSi hkidia,
Sig moCvaruli mamali roWo gdia. mama kacs xelSi Cax-
maxze Semdgari orluliani Tofi uWiravs da TvalmoW-
utuli dascqeris Tavis beber, ferdebSevardnil ZaRls.
romelic win mirbis da buCqnars ynosavs. irgliv siC-
umea, Cqami arsaiT ismis... yoveli suldgmuli papanaqe-
bas damalvia.
_ egor vlasiC! _ Caesmis uceb monadires wynari xma.
monadire krTeba, ukan ixedeba da warbebs Wmuxnis.
100 anton Cexovi

TiTqo miwidan amoZvrao, gverdiT udgas ocdaaTiode


wlis dedakaci, xelSi namgali uWiravs. qali cdilobs
saxeSi Sexedos da darcxveniT iRimeba.
_ oh, Sena xar, pelagia? _ ambobs monadire, Cerdeba da
Caxmaxs nela uSvebs. _ hm!.. aq saidan gaCndi?
_ Cveni soflis dedakacebi muSaoben aq, mec imaT gam-
ovye... dRiur qiraze amiyvanes, egor vlasiC!
_ egre... _ bubunebs egor vlasiC da mZimed agrZelebs
gzas. pelagia ukan misdevs. ociode nabijs uxmod gadi-
an.
_ karga xania aRar minaxvixarT, egor vlasiC... _ eub-
neba pelagia da sinaziT Sescqeris, rogor aud-Caudis
monadires mxarbeWi. _ mas aqeT, rac aRdgoma dRes Cvens
qoxSi SemoiareT wylis dasalevad, Tvali aRar momik-
ravs... aRdgomasac brZandebodiT, isic RmerTma icis ra
saxiT... mTvrali iyaviT, gamTaTxeT, mcemeT da wabrZan-
diT... me ki sul gelodiT da gelodiT... lamis Tvalebi
damevso Tqvens lodinSi... eh, egor vlasiC, egor vlasiC!
erTxel mainc SemogevloT!
_ mere ra vakeTo?
_ gasakeTebeli ki araferia, eg marTalia, magram mainc...
ojaxia, rac ar unda iyos, Tvali gadagevloT, sad raa,
rogor... ojaxis ufrosi xarT... Sexe, roWo mogiklavT,
egor vlasiC! dajdebodiT cota xans, daisvenebdiT... _
ambobs pelagia, Tan suleliviT icinis da egors qvev-
idan Sescici nebs... mTeli saxe bednierebiT ubrwyinavs...
_ davjde? SeiZleba... _ gulgrilad eubneba egori da
ori mozardi naZvis Sua irCevs adgils. _ raRas dgex-
ar? Senc dajeqi!
pelagia Soriaxlos ikalaTebs papaneba mzeze da moRi-
mar pirze xels ifarebs, ra aris sixaruli davmaloo.
oriode wuTiT siCume dgas.
anton Cexovi 101

_ erTxel mainc SemogevloT, _ ambobs pelagia wy-


narad.
_ risi gulisTvis? _ oxravs egori, kartuzs ixdis da
gawiTlebul Subls saxeloTi imSralebs. _ ra saWiroeba
moiTxovs? erTi ori saaTiT rom Semoviaro _ azri
ara aqvs, mxolod gunebas agimRvrev, xolo sofelSi rom
mudmivad davrCe, ara, guli ar damidgeba... Senc ici, erTi
Tavqeifa kaci var... qveSagebic kargi minda, Caic, saubar-
ic delikaturi unda iyos... yvelaferi rigze unda mqondes,
iq Sen sofelSi ki siRaribea, Wvartli... erT dResac ver
gavZleb. sityvaze, vTqvaT, iseTi brZaneba gamovides, rom
mudmiv SenTan vicxovron an qoxs gadavwvav, an ara da
Tavs moviklav. pataraobiTve aseTi xasiaTi maqvs da
ras izam.
_ axla vis udgexarT?
_ batonis monadire var, dimitri ivaniCisa, sufrisTvis
gareuli frinveli mimaqvs, metwilad ki ase... ufro sia-
movnebisaTvis maCereben.
_ darbaisluri araa eg Tqveni saqme, egor vlasiC...
sxvebi TavSesaqcevad misdeven, Tqven ki lamis xelobad
gagixdiaT... namdvil saqmed. _ aba, ra gesmis, sulelo, _
iZaxis egor vlasiCi da ocnebiT gahyurebs cas. _
Tavidanve ver mixvdi da verc verasodes mixvdebi ra
kacic var. Sen rom gkiTxos kacma, erTi ceti, gzaabneuli
vinme var, magram visac rame gaegeba, misTvis mTels mazra-
Si ar moiZebneba Cemi badali msroleli. batonebi amas
grZnobdnen da JurnalSic ki dabeWdes Cemi ambavi. kaci
ver majobebs, nadirobas Tu ram Seexeba... xolo soflis
samuSaos rom vTakilob, es arc Tavqeifobis bralia da
arc siamayisa. rac Tavi maxsovs, xom ici, Cemi saqme Tofi
da ZaRlebi iyo, sxva araferi mikeTebia. Tofs wamarT-
mevdnen, ankess vecemodi, ankess wamarTmevdnen. xeliT
102 anton Cexovi

vsaqmobdi. cxenebiTac miCarCnia, bazrobazec miwanwalia,


Tuki fuli mebada. TviTonac ici, glexi Tu erTi mona-
direebSi Caewera da cxenis dalaloba daiwyo, maSin
mSvidobiT, guTano! raki erTxel kacs Tavisufali suli
Caedga, veRarafriT amouZirkvav. egreve, Tu vinme batonma
axtiorobas an sxva mxatvrul ostatobas mihyo xeli,
veRarc Cinovnikad ivargebs da veRarc mebatoned. deda-
kaci xar da araferi gagegeba, Torem es ki unda gaigos
kacma.
_ mesmis, egor vlasiS.
_ maSasadame, ar gesmis, raki tirils apirebs
_ me... me ar vtiri... _ ambobs pelagia da piri ganze
miaqvs. _ codos idebT, egor vlasiC! erTi dRec ar mR-
irsebia TqvenTan cxovreba me ubedurs. ager Tormeti
welia, rac mogTxovdiT, da... siyvaruli ki Cven Soris
erTxelac ar yofila... me... me... ar vtiri...
_ siyvarulio... _ burtyunebs egori da xels ifxans.
_ arc SeiZleba rame siyvaruli iyos. saxeliTa varT
col-qmari, Torem gana asea? Sen rom gkiTxos kacma, me
erTi gareuli kaci var, CemTvis ki Sen ubralo dedaka-
ci xar, Seusmeneli. aba, sadauri wyvili Cvena varT? me
erTi laRi, TavkerZa da moqeife vinme var; Sen ki qalam-
niani muSa qali, ubiri vinme, sibinZureSi cxovrob, weli
ver gagimarTavs. Cems Tavze me vici, rom nadirobis saqme-
Si pirveli kaci var, Sen ki sibraluliT micqeri... aba
sadauri wyvili varT?
_ magram jvari xom dagviweria, egor vlasiC! _ sluku-
nebs pe lagia.
· _ nebiT ar dagviweria... gana dagaviwyda? graf ser-
gei pavliCs da... Sens sakuTar Tavs umadle. grafma imis
SuriT, Cemze ukeT isvriso. mTeli Tve RvinoSi Camaxr-
Co, xolo mTvral kacs jvars dawer ki ara, rjulzec
anton Cexovi 103

aaRebineb xels. aiRo da jibrze mTvral kacs Senze daw-


era jvari... monadires mesaqonle qali SemrTo! xom
dainaxe, mTvrali viyav. raRas momyvebodi? yma xom ar
iyav, uaris Tqma SegeZlo! Tqma ar unda mesaqonlisaTvis
bednierebaa monadiris gayola, magram xom unda gefiqra.
hoda, axla itanje da itire. grafi icinis, Sen ki itire...
Tavi axale kedels...
dumili dgeba. nakafze sami gareuli ixvi mifrinavs.
egori uyurebs da Tvali ver moucilebia, vidre sam
odnav SesamCnev wertilad ar gadaiqcnen da tyidan
sadRac Sors ar daeSvnen.
_ riT irCen Tavs? – ekiTxeba is, ixvebs Tvals sw-
yvets da pelagias Sescqeris.
_ axla dRiur qiraze davdivar, zamTarSi ki balRi
gamomyavs xolme saaRmzrdelo saxlidan, sawovariT
vzrdi. TveSi maneT naxevars iq iZlevian.
_ egre...
isev dumili. momkil zolidan ismis xmadabali simR-
era, romelic maSinve wydeba. cxela isedac...
_ Tqvenze amboben, akulinas axali qoxi daudgao, –
eubneba pelagia.
egori dums.
_ maS guliT mogwonT...
_ Seni bedi da yismaTi eg yofila! _ iZaxis monadire
da izmoreba _ iTmino unda, obolo. magram mSvidobiT,
bevri vilaybe. saRamos boltovoSi unda mivaswro...
egori dgeba, izmoreba da Tofs mxarze ikidebs. pela-
giac dgeba.
_ sofelSi rodisRa moxvalT? – ekiTxeba wynarad.
_ aba, ra minda. fxizeli Tavis dReSi ar moval, mTvra-
li ki ra xeirs dagayri. simTvraleSi vborotdebi
xolme... mSvidobiT!
104 anton Cexovi

_ mSvidobiT brZandebodeT, egor vlasiC...


egori kartuzs ixuravs kefaze, ZaRls uwrupunebs da
Tavis gzas agrZelebs. pelagia adgilze dgas da gahyu-
rebs... xedavs mis moZrav beWebs, vaJkacur kefas, zant, daude-
var siaruls, da Tvalebi sevdiT da nazi alersiT evse-
ba... Tvals ayolebs qmris mWle, maRal tans da ealerse-
ba. elamuneba... isic TiTqo grZnobs am cqeras, Cerdeba
da ukan ixedeba... dums, magram pelagia saxeze da aweul
mxrebze atyobs, raRacis Tqma undao. morcxvad uaxlovde-
ba da vedrebis TvaliT Sescqeris.
_ ha, gamomarTvi! _ eubneba is da pirs ibrunebs. dafl-
eTil maneTians qals xelSi aCeCebs da swrafad Sorde-
ba.
_ mSvidobiT brZandebodeT, egor vlasiC _ iZaxis qali
da angariSmiucemlad arTmevs fuls.
kaci mihyveba RvediviT gaWimul swor, grZel gzas...
qali ferwasuli, qandakebasaviT uZravad dgas da mis
yovel nabijs iWers. magram ager perangis wiTeli feri
Seerwymis Sarvlis muq fers, nabijebi aRar Cans, ZaRls
Ceqmebisagan ver gamoarCev. moCans mxolod kartuzi, ma-
gram... egori ucbad swrafad uxvevs marjvniv nakafSi da
kartuzic mwvanes Seereva.
_ mSvidobiT brZandebodeT, egor vlasiC! _ CurCulebs
pelagia da fexis wverebze dgeba, ra aris erTxel kidev
davinaxo TeTri kartuzio.

Targmna rusudan qebulaZem


100 novela mTeli msofliodan 105

o.henri
(uiliam sidni porteri)

(1862-1910, aSS))
(O. Henry; William Sydney Porter)

`saSobao saCuqari~

dolari da oTxmocdaSvidi centi. sul es iyo. aqedan


samoci centi baylebTan, bostneulis gamyidvelebTan Tu
yasbebTan gauTavebeli vaWrobiT dazogil erTpenianebs
SeedginaT.
saqonlis zust fasze atexili davebi delas ukve ise
sZulda, rom simwrisgan yurebic ki uwiTleboda. samjer
gadaTvala fuli. mxolod dolari da oTxmocdaSvidi
centi hqonda. meore dRes ki Soba dgeboda.
isRa darCenoda, patara, gacveTil taxtze damxobil-
iyo da aqviTinebuliyo. asec moiqca, rac kidev erTxel
adasturebs, rom cxovreba tirilis, slukunisa da Rimi-
lisagan Sedgeba. amaT Soris ki slukuni Warbobs.
sanam diasaxlisi erTi etapidan meoreze gadavidodes,
Cven saxls movavloT Tvali. avejiT gawyobili bina
kviraSi rva dolarad daeqiravebinaT.
oTaxi mTlad maTxovruli ar iyo, magram didi-didi
mawanwalaTa gundis sacxovreblad gamomdgariyo. qve-
moT, Sesasvlelis karze safosto yuTi mieWedebinaT,
romlis WrilSic verc erTi werili ver Securdeboda.
iqve iyo eleqtrozaris Rilakic, romelsac verc erTi
mokvdavi ver gamoaceminebda xmas. karze mikrul pat-
106 o’ h e n r i

ara dafaze ki ,,mister jeims dilingem umcrosi~ ewera.


sityva ,,dilingemi~ lamazad gamoeyvanaT dafaze im keTil
dros, roca mis mflobels kviraSi 30 dolars uxdidn-
en. mas Semdeg ki, rac Semosavali 20 dolaramde Semcir-
ebuliyo, sityva ,,dilingemis~ asoebic aRar Canda kar-
gad, TiTqos isini Rrmad Cafiqrebuliyvnen, mxolod erT
asomde, mokrZalebul `d~-mde xom ar SevmcirdeTo. mi-
uxedavad amisa, Sin dabrunebul mister jeimss yovelTvis
,,jimis~ ZaxiliTa da Tbili CaxutebiT xvdeboda misis
jeims dilingemi, CvenTvis ukve delad cnobili, es ki
Zalian kargi iyo.
delam qviTini daasrula da cremlian loyebze pudri
gadaisva.
Semdeg fanjarasTan dadga da erTxans uyurebda,
rogor seirnobda nacrisferi kata nacrisferi ezos
nacrisfer Robeze. meore dRes Soba iyo, mas ki jimisTvis
saCuqris sayidlad mxolod dolari da 87 centi hqon-
da. yvela penis agrovebda Tveebis ganmavlobaSi da ai,
sul es iyo misi danazogi. kviraSi 20 dolari, aba, ras
unda hyofnoda. xarjebi gacilebiT meti aRmoCnda, vi-
dre mas hqonda gamoTvlili. es xom yovelTvis asea,
mxolod 1 dolari da 87 centi hqonda jimisTvis. ram-
deni bednieri saaTi gautarebia imaze fiqrSi, Tu rogori
saCuqari unda eyida misTvis _ es aucileblad raime
mSvenieri, iSviaTi da Zvirfasi unda yofiliyo _ rame
iseTi, rom jimisnairi patroni daemsaxurebina.
fanjrebs Soris kedelTan triumo idga.
albaT, ginaxavT triumo rvadolarian binaSi. zole-
biT dafaruli sarkis zedapiri miaxloebiT Tu asaxav-
da gamosaxulebas. sarkis viwro gverdebSi sakuTari
garegnobis rom SegeTvalierebina, Zalian gamxdari da
moqnili unda yofiliyavi. tanwerweta dela amaSi dax-
o’ h e n r i 107

elovnebuli iyo.
dela uecrad moSorda fanjaras da sarkesTan dad-
ga. Tvalebi saocrad ubrwyinavda, magram saxe ociode
wamSi gaufiTrda. swrafad gamoiZro sarWebi Tmidan da
Tmac mTel sigrZeze daeSva.
dilingemebs ori ram hqondaT, riTac amayobdnen. erTi
_ jimis oqros saaTi iyo, romelic manamde jimis mamas
da ufro adre ki, mis papas ekuTvnoda, meore _ delas
Tma. Sebas dedofals mopirdapire binaSi rom ecxovra,
erT dResac dela aucileblad gadmofenda fanjridan
Tmas gasaSrobad da misi udidebulesobis Zvirfaseu-
lobasa da saCuqrebs daCrdilavda; solomon mefes ki
amave saxlSi Sveicarad rom emuSava da qvafenilze mTe-
li Tavisi simdidre hqonoda daxvavebuli, jimi mis win
yoveli gavlisas amoiRebda Tavis saaTs, rom Surisgan
gacofebul solomons wveri daeglija.
ase rom, delas mbrwyinavi Tma yavisfer talRebad
CamoiSala. Tma muxlebamde swvdeboda da misTvis TiTq-
mis samosiviT iyo. aRelvebulma delam Tma isev aikeca
da idga, sanam erTi-ori cremli ar daewveTa gacveTil
wiTel xaliCas.

mere Zveli yavisferi Jaketi Semoicva, Zveli yavis-


feri qudi daixura da qvedabolos frialiT daeSva
kibeebze.
dela erT SenobasTan SeCerda, romelsac ase ewera:
,,madam sofroni, Tmis nakeTobebi~. sul zeda sarTulze
aiWra da iq moiTqva suli. zorba, gafiTrebuli, gulcivi
qalbatoni, pirdapir mas rom uyurebda, namdvilad ar
hgavda vinme sofronis.
_ iyidiT Cems Tmas? _hkiTxa delam.
_ saerTod, me Tmas vyidulob, _ upasuxa qalbatonma, -
108 o’ h e n r i

moixadeT qudi, erTi Tvali Sevavlo.


delam qudi moixada da Tma isev talRebad daeSva.
qalbatonma Tma gawafuli xeliT aswia da Tqva, _ 20
dolari.
_ axlave momeciT, _ miugo delam.
Semdegi ori saaTi vardisferi frTebiT gafrinda
(momiteveT gacveTili metaforisTvis), dela jimisTvis
saCuqris SesarCevad maRaziidan maRaziaSi gadadioda.
bolos ki i pova _ TiTqos sagangebod jimisTvis iyo
Seqmnili.
sxva maRaziebSi msgavsic araferi unaxavs, miuxedavad
imisa, rom araferi gamorCenia. es iyo platinis Zewkvi
jibis saaTisaTvis, martivi da mokrZalebuli, rac cxa-
dyofda, rom misi Rirebuleba mxolod SinaarsiT iyo
ganpirobebuli da ara moCvenebiTi gaformebiT, _
swored aseTi unda iyos yvela kargi nivTi. es Zewkvi
saaTs namdvilad Seefereboda da delam rogorc ki
dainaxa, maSinve ifiqra, rom swored es unda eCuqebina
jimisaTvis. Zewkvi jimis hgavda: jimic masaviT sada da
Zvirfasi iyo. delam 21 dolari gadaixada da mxolod
87 centiT dabrunda Sin. saaTs am Zewkvs rom gamoabam-
da, jimis sazogadoebaSi ciferblatze daxedvisa aRar
moerideboda. aqamde ki, saaTs arc aCenda xolme, tyavis
im Zveli Tasmis gamo, romelic Zewkvis magivrobas uwev-
da.
saxlSi rom mivida, delas aRelveba keTilgoniere-
bam Secvala.
Tmis dasaxuWuWebeli maSebi gamoiRo, gazi aanTo da
im sabediswero qmedebis gamosworebas Seudga, romel-
ic didsulovnebisa da siyvarulis saxeliT Caidina _
es ki yovelTvis Zneli saqmea, Zvirfaso megobrebo, au-
taneli.
o’ h e n r i 109

ormociode wuTSi delas Tavi Txeli, xSiri ku-


lulebiT daifara. axla skolidan gamoparul biWunas
hgavda. dela didxans uyurebda sakuTar gamosaxule-
bas dakvirvebiT, kritikulad.
_ jimi Tu maSinve ar momklavs da wamiT mainc dam-
akvirdeba, albaT, metyvis, rom konis kunZulebis momR-
erali gundis gogonas vgavar, _ daaskvna delam, _ ma-
gram ra unda meqna mxolod dolariTa da 87 centiT?
7 saaTisTvis yava mzad iyo, gazze ki tafa katletebis
Sesawvavad cxeldeboda.
jimi arasdros igvianebda.
delam xelSi gadaijvaredina Zewkvi da magidis kuTx-
eSi, im karTan dajda, saidanac jimi Semodioda xolme.
kibeebze fexis xma gaisma da delas saxe gaufiTrda. mas
Cvevad hqonda yoveldRiuri wvrilmanebis gamo patara
locvis warmoTqma. axlac ase waiCurCula: gevedrebi,
RmerTo, daajere, rom Zveleburad mSvenieri var.
jimi Semovida da kari mixura.
Zalian gamxdari da seriozuli Canda. sabralo
ymawvili, mxolod ocdaori wlis iyo da ukve ojaxis
rCena evaleboda. axali palto sWirdeboda da xelTaT-
manebic ar hqonda. karTanve gaxevda, rogorc seteri,
romelmac mwyeris suni ikra. misi mzera delas miejaW-
va. mis gamometyvelebaSi iyo raRac iseTi, risi wakiTx-
vac delas ar SeeZlo. es arc brazi iyo, arc gaoceba, arc
ukmayofileba, arc SeZrwuneba_ araferi, rasac dela
eloda.
jimi, ubralod, ucnaurad miStereboda cols. dela
skamidan wamoxta da qmarTan mivida.
_ jim, Zvirfaso, _mimarTa man, _ nu miyureb ase. Tma
SeviWeri da gavyide, radgan am Sobas ver gadavitandi,
SenTvis raime rom ar meCuqebina. isev gaizrdeba, Sen ar
110 o’ h e n r i

idardo. aba ra meqna.. Soba momiloce, jim. gamxiaruldi.


Sen xom arc ici, ra mSvenieri saCuqari gelis.
_ Tma SeiWeri? _mZimed hkiTxa jimma. Canda, gonebi-
saTvis Zaldatanebis miuxedavad, vera da ver ijerebda.
_ SeviWeri da gavyide, _ miugo delam, _ ise Zalian
aRar mogwonvar? es xom isev me var, grZeli Tmis gare-
Sec, ase araa?
jimma ucnaurad moaTvaliera oTaxi.
_ Sen ambob, rom Tma aRar gaqvs? _ TiTqmis idiotis
gamometyvelebiT ikiTxa.
_ raRas eZeb, _ uTxra delam, _ xom giTxari, gavyide-
meTqi. dRes Sobis wina dRea. nu gamibrazdebi, Zvirfaso.
SenTvis moviqeci ase. Cemi Tmis yoveli bewvis gazomva
SeiZleba, Cemi Sendami siyvarulisa ki _ ara, _ delas
xmaSi moulodneli sinaze Seepara, _ aba, davawyo katlete-
bi, sayvarelo?
jimi, TiTqos axlaRa gamoerkvao, delas moexvia.
aTiode wamiT Cveni mravlismxedveli Tvali sxva
ramisken mivmarToT _ ra gansxvavebaa kviraSi rva dola-
rsa da weliwadSi milions Soris? am SekiTxvas maTem-
atikosi an brZeni arasworad upasuxebda.

mogvebma Zvirfasi saCuqrebi SearCies, magram maT


Rirebulebas sul sxva ram sZenda. am gaurkvevel gan-
sjas Semdeg movfenT naTels.
jimma qurTukis jibidan patara fuTa amoiRo da mag-
idaze daagdo.
_ sworad gamige, del, _ Tqva man, _ ara mgonia, iseTi
varcxniloba arsebobdes, Cemi gogo rom gadamayvaros,
magram am fuTas Tu gaxsni, mixvdebi, ramac gamaogna.
delas TeTrma TiTebma swrafi moZraobiT Sexsnes
Tasmebi, Semdeg qaRaldic SemoaZvres Sekvras. delas jer
o’ h e n r i 111

aRtacebis SeZaxili aRmoxda, mere ki cremlebi waskda,


ramac binis patrons manugeSebeli Zalebis mokreba ai-
Zula.
SekvraSi Tmis samagrebi iyo, mTeli nakrebi _ uam-
ravi patara savarcxeli grZeli Tmis gverdze da ukan
dasamagreblad. es swored is samagrebi iyo, romlebic
delam brodveize vitrinaSi naxa _kus baknisagan damza-
debuli da Zvirfasi TvlebiT Semkuli savarcxlebi.
delas jer gagiJebiT mounda maTi yidva, mere ki vitri-
nas cremlebiT gamoeTxova. sul mcire imedic ki ar hqon-
da, rom odesme maTi mflobeli gaxdeboda. axla savar-
cxlebi mas ekuTvnoda, magram aRarsad iyo is dalalebi,
am saucxoo mosarTavebs rom unda daemSvenebinaT.
delam saCuqari gulze miikra.
mere dabinduli TvalebiT amoixeda da qmars Ri-
miliT mimarTa: Tma ise swrafad mezrdeba, jim!
amis Tqma iyo da eldanakraviviT wamoxta. gaaxsenda,
rom jimisaTvis saCuqari jerac ar eCuqebina. xeli gaSa-
la da gauwoda. Zvirfasi metali delas xelisgulidan
missave naTelsa da mxurvale suls ireklavda.
_ saucxooa, ara, jim? mTeli qalaqi moviare, rom me-
pova. axla SegiZlia dReSi asjerac daxedo saaTs drois
gasagebad. momeci Seni saaTi. vnaxoT, rogor mouxdeba..
daTanxmebis nacvlad, jimi taxtze miwva, xelebi TavqveS
amoido da gaiRima:
_ Zvirfaso, modi, Cveni saSobao saCuqrebi gverdze
gadavdoT.
CvenTvis zedmetad Zvirfasebia. me xom saaTi gavyide,
rom SenTvis savarcxlebi meCuqebina. sjobs, katletebi
daawyo, del.
mogvebi, rogorc iciT, is brZenkacebi iyvnen, romlebmac
patara iesos bagaSi miarTves saCuqrebi. swored maT
112 o’ h e n r i

Cauyares safuZveli saSobao saCuqrebis mirTmevis xe-


lovnebas. maTi saCuqrebic udavod maTsaviT brZnuli
iyo. me Tqven im ori suleli bavSvis ambavi mogiTxreT,
romlebmac uWkuod gaiRes erTmaneTisaTvis saxlis yve-
laze didi Zvirfaseulobebi. Tumca, isic unda vTqva, rom,
maT Soris, vinc ki saCuqrebs gascems, isini yvelaze goni-
erni aRmoCndnen.

WeSmaritad brZenia yvela adamiani, vinc aseve gas-


cems da iRebs saCuqrebs. isini mogvebi arian.

inglisuridan Targmna
nino tefnaZem
100 novela mTeli msofliodan 113

radiard kiplingi

(1865-1936, inglisi)
(Joseph Rudyard Kipling)

`aTasi mwuxarebis WiSkari~


nu SegSurdebaT Cemi, rakiRa
sul raRac erTi paisis fasad
ZalmiZs SevaRo aRsavlis kari
opiumis mwevelis gamonaTqvami

es ambavi me ar SemiTxzavs _ sikvdilamde eqvsi kvir-


iT adre, mTeli Ramis ganmavlobaSi miambobda yovelives
Cemi metisi megobari, gabral miskvita da mec sityvasi-
tyviT Cavwere misi naambobi:
„WiSkari“ mdebareobs kopersmitis xramsa da meCibux-
eTa kvartals Soris, vazirxanis meCeTidan asi iardis
manZilze. SemiZlia yvelas avuwero misi adgilmdebar-
eoba, magram sanaZleos vdeb, veravin miagnebs, rac unda
kargad icnobdes qalaqs. SeiZleba asjer CauaroT im
aremares, sadac es WiSkaria da mainc ver SeamCnioT igi,
sapalniani saxedari ver eteva kedlebs Soris, xolo
erT alagas saxlis fasadi isea gamoweuli, rom gamar-
Tuli ver gaivli. Cveulebriv am budes „Savi kvamlis“
xrams vuwodebdiT. misi adgilobrivi saxeli ki sul
sxvaa. ·
sinamdvileSi is, WiSkari ki ara, saxlia, xuTi wlis
winaT moxuc fun-Cins, kalkutel xarazs ekuTvnoda. am-
114 radiard kiplingi

boben: fun-Cins kalkutaSi coli Semohkvdomia simTv-


raleSi. swored amitom miutovebia bazris romi da opi-
ums daswafebia. mere igi CrdiloeTs wasula da iseTi
WiSkari gauxsnia, sadac kacs SeeZlo myudrod da mSvidad
moewia opiumi: nu dagaviwydebaT, es iyo pukka, opiumis
saucxoo saxli da ara erTi im myral da daxuTul Cand-
uxanaTagani, romlebsac mravlad SexvdebiT qalaqSi.
moxucma Tavisi saqme zedmiwevniT kargad icoda da Cine-
lis pirobaze Zalze sufTa iyo. es calTvala, patara
kaci xuT futze meti ar iqneboda simaRliT, Tan orive
SuaTiTi aklda. miuxedavad am naklisa, me ar minaxavs
Savi abebis gawyobis esoden ubadlo ostati. opiumi
TiTqos arc vnebda, radgan Tavis wils didis windaxed-
ulebiT eweoda. xuTi weli davyavi iq da opiumis wevaSi,
visac gnebavT, gavejibrebi, magram fun-CinTan Widili
yovelTvis SeuZlebeli iyo. moxuci fulis didi trfia-
li gaxldaT, rac verafriT, amixsnia. Sevitye, rom sikvdi-
lamde gvariani Tanxa daugrovebia, rac mis Zmiswuls
xvda wilad. moxuci ki CineTisaken gauyenes gzas. aq unda
davimarxoo, _ uTqvams.
zemo sarTulze mdebare oTaxs, sadac rCeuli muStrebi
ikribebodnen, fun-Cini axali qinZisTaviviT sufTad in-
axavda. erT kuTxeSi fun-Cinis josi1 esvena, iseTive go
nji, rogorc misi patroni iyo. joss cxvirqveS yove-
lTvis uCnRa anTebuli kvarebi, magram Cibuxebis xr-
ColvaSi maT suns verc igrZnobdiT. kerpis pirdapir
fun-Cinis kubo idga. moxucma mas Tavisi danazogis didi
nawili Sealia. amitom iyo, fun-Cini yovel axalmosuls
Tavmomwoned rom uCvenebda xolme. Savad moelvare
kuboze wiTeli da TeTri warwerebi iyo gamoyvanili.
gamigonia, TiTqos fun-Cins igi CineTidan Camoetanos.
ver getyviT, es marTalia Tu ara, me mxolod is vici, Tu
radiard kiplingi 115

saRamoobiT pirveli mividodi, usaTuod mis Ziras vigeb-


di Wilobs. es metad myudro adgili iyo da xevidan
monaqroli niavic fanjrebSi uberavda drodadro.
oTaxSi iyo mxolod Wilobebi, kubo, droisa da wmend-
isagan mwvane, lurjad da mewamulad molaplape josi.
es iyo da es.
fun-Cins arasodes uTqvams CvenTvis, ratom uwoda am
adgils „aTasi mwuxarebis WiSkari“. Cems nacnob CinelT-
agan marto igi xmarobda xolme ucnaur saxelwodebebs
da naTqvamis Sinaarss Tavad unda CavwvdomodiT. ise,
CinelTa gamoTqmebi umTavresad xatovania. kalkuta
amaSi dagarwmunebT.
araferi ise ar imonebs TeTrkanians, rogorc Savi
kvamli. yviTelkaniani sxvagvaradaa naqsovi. opiumi masze
TiTqmis araviTar gavlenas ar axdens, TeTrkanianebs ki
sakmaod vnebs, magram kacicaa da kacic! zogierTze igi iseve
moqmedebs, rogorc axalbedaze Tambaqos pirveli nafazi.
adamiani erTxans Tvlems TiTqosda Cveulebrivi ZiliT,
meore dRes ki jansaRia da Sromis unaris mqonea. mec
aseTi gaxldiT Tavdapirvelad, magram xuTi wlis man-
Zilze WiSkarSi mudmivma siarulma sruliad Semcvala.
erTi moxuci mamida myavda, agris gzis piras saxlob-
da. man cota ram mianderZa: Tviuri Semosavali samoci
rupiis raodenobiT. magram ra aris samoci rupia? max-
sovs, roca kalkutis satyeo sarewaoSi vmuSaobdi, Tvi-
urad samasi rupiis garda, patara gamorCenac mqonda.
vixseneb amas da ase mgonia, TiTqos es aseuli wlebis
win iyo.
am samuSaoze didxans ar gavCerebulvar. „Savi kvam-
li“ ver ewyoba sxva saqmianobas. igi Cemze TiTqmis ar
moqmedebs, magram sxvebsaviT ukve aRar SemiZlia dRi-
uri sarCosaTvis garja. bolos da bolos samoci rupi-
116 radiard kiplingi

is meti xom ara minda ra! sanam suli edga, moxuci fun-
Cini TviT iRebda am fuls. naxevars itovebda, danarCens
me maZlevda. es umniSvnelo Tanxac ki myofnida, ise co-
tas vWamdi. „WiSkari“ yovelTvis Ria iyo CemTvis: Zili
da moweva SemeZlo, roca ki movisurvebdi, dRe iqneboda
Tu Rame. ase rom arafris dardi ar mawuxebda. vicodi,
moxucs didi gamorCena hqonda Cemgan. es ar madardeb-
da. Cemi samyofi fuli yovelTviurad Semomdioda, dan-
arCens ki yvelafers qveynad dakarguli hqonda fasi.
„WiSkris“ muStrebi Tavdapirvelad aTni viyaviT: me,
ori babu, isini samsaxuridan daeTxovaT da fuls ver
ixdidnen, fun-Cinis Zmiswuli, bazris movaWre qali
(rogorRac rom axerxebda fulis Sovnas), erTi usaqmuri
ingliseli, Tu ar vcdebi vinme mak... igi uzomod eweoda,
magram, mgoni, arafers ixdida. ambobdnen, rom kalkutaSi,
veqilobisas sasamarTlo procesze gamoixsna fun-Cini!..
vinme evrazieli madrasidan, metisis qali; Crdilo-
eTidan gadmosuli ori mamakaci; maTive sityviT, spars-
elebi an avRanelni rom unda yofiliyvnen.
ver getyviT, ra SeemTxva im or anarkulel babus,
movaWre qalma ki eqvsi Tvis Semdeg ganuteva suli
„WiSkarSi“. misi samajurebi da sxva samkaulebi, albaT,
fun-Cinma miisakuTra. ingliseli magar sasmelebsac et-
aneboda, amitom isic male gaemarTa saiqios. erT-erTi
sparsi, didi xania, rac mokles meCeTis maxlobel did
WasTan. gvami Sig Caagdes da policiam daxura Wa simyra-
lis gamo.
davrCiT mxolod xuTni. me, Cineli, evrazieli, meore
sparsi da metisi qali. igi fun-CinTan cxovrobda da
Cven mas memsahibs vuwodebdiT. memsahibi axla metad
moberebulia. isic axalgazrda Canda „WiSkris“ gaxsnis
pirvel xanebSi, magram Cven yvelas xom am „WiSkarma“
radiard kiplingi 117

mogviRo bolo. aq metad Znelia drois SegrZneba da


geCveneba, TiTqos aseulma wlebma ganvlo. esecaa, dro
CvenTvis aRarafers niSnavs.
me kvlav yovelTviurad viReb Cems samoc rupias. didi
xani gavida mas Semdgom, rac samasormocdaaTi rupia da
ufro metic Semomdioda kalkutis did satyeo sare-
waodan. im dros me mdabio qali myavda colad. igi ukve
aRaraa cocxali. ambobdnen, „Savi kvamlisadmi“ Cemi
dauokebeli ltolva gaxda misi sikvdilis mizezi, Sei-
Zleba es asecaa, magram bevrma wyalma Caiara da mog-
onebadac ar Rirs. roca „WiSkarSi“ axalbeda viyavi, xan-
daxan mawuxebda xolme Cemi mdgomareoba, magram rac
moxda moxda. yovelive gaTavebulia. viReb kvlavinde-
burad Cems samoc rupias, caSi varskvlavebs ar vepotine-
bi da var mSvidad da wynarad magondeba, rogor miveCvie
opiums: es moxda kalkutaSi. pirvelad sakuTar saxlSi
movwie. cnobismoyvareobam wamZlia, am saqmeSi Rrmad
ar Semitopavs, magram coli mainc amas gadahyva.
Semdeg rogorRac gavicani fun-Cini da misi wyalo-
biT movxvdi „WiSkarSi“. nu dagaviwydebaT, fun-Cinis dros
saxli sakmaod keTilmowyobili iyo da sruliadac ar
hgavda im Canduxanebs, sadac zangebi iyrian Tavs. ara, iq
siwynare da simyudrove sufevda. „WiSkarSi“ sxvebic
dadiodnen, magram CvenTvis mudam mzad iyo Wilobi da
kuTxeSi mdgar kubosaviT Savi da wiTeli urCxulebiT
moqarguli, matylis baliSi.
mesame Cibuxis damTavrebisas es urCxulebi amoZra-
vdebodnen da Seerkinebodnen erTmaneTs. uricxvi Ramee-
bis ganmavlobaSi vumzerdi maT brZolas. urCxulTa
moZraoba iyo niSani, romliTac vzomavdi opiumis gavl-
enas. axla Tormeti Cibuxi mWirdeba, isini rom adgil-
idan davZra. amasTan urCxulebi WilobebiviT daifli-
118 radiard kiplingi

Ta da dawvirianda da fun-Cinic aRaraa cocxali: ori


wlis winaT mokvda; saxsovrad ucnaurad dazlaznili
arsebebiT moxatuli vercxlis Cibuxi damitova, manamde
spilenZis TaviT da mwvane nefritis mundStukiT gawyo-
bil, bambukis did Cibuxs vxmarobdi. is trostze odnav
msxvili iyo da Zlier tkbili mosawevi. bambuki kvamls
iwovs, vercxli ki imWvartleba da amitom xSirad mixde-
boda fun-Ciniseuli Cibunis wmenda. es zedmet sazrunavs
miCenda, magram Cibuxs mainc vinaxavdi moxucis samaxs-
ovrod. marTalia, man blomad fuli damcincla, samagi-
erod yovelTvis maZlevda sufTa Wilobebs, baliSebsa
da saukeTeso opiums, rogorsac Znelad Tu iSovidiT.
fun-Cini mokvda Tu ara, „WiSkars“ misi Zmiswuli dae-
patrona da „sami samflobelos taZari uwoda“., magram
Cven, Zvelebi am sadgoms Zveleburad „aTasi mwuxarebis
WiSkrad“ vixseniebT. Zmiswuli ver gamodga kargi meurne.
saqmeebSi mgoni memsahibi exmareba. adre es qali moxuc-
Tan cxovrobda, axla masTan gadainacvla. maT „WiSkari“
yvela juris naZiralebiT, zangebiTa da sxva misTanebiT
gaavses. amitom „Savi kvamli“ iseTive sasiamovno aRaraa,
rogorc winaT. araerTgzis aRmomiCenia CibuxSi namwvi
_ moxuci xom amas arasgziT ar dauSvebda! oTaxi aRar
sufTavdeba, Wilobebi daifliTa da kideebi moerRva.
kubo ki moxuciTurT CineTSi waiRes, Tan ori uncia
opiumic Caatanes, vinicobaa fun-Cins gzaSi moweva moe-
survoso.
josis cxvirqveS Zveleburad ukve aRar mosCans ga-
CaxCaxebuli kvarebis Tanavarskvlavedi. es cudi niSan-
ia, iseTive sarwmuno, rogorc sikvdili. aRaravin uvlis
da Tavidan fexebamde gazinTulia. vici, es memsahibis
saqmea. erTxel fun-Cinma daapira kerpisaTvis moo-
qrovili qaRaldebi daenTo. memsahibma dauSala. fuls
radiard kiplingi 119

tyuilad nu flangav, kvari daudgi, josi gansxvavebas


mainc ver SeniSnavso. memsahibi zedmet xarjebs erideba
da axla kerps webonarevi kvarebi unTia. es kvarebi
gvianobamde iwvis da oTaxSi sazareli suni vrcelde-
ba. WuWyze xom laparakic ar Rirs. saqme kargad ver
wava, Tu saxlis patronebi ase ganagrZoben. me vxedav,
josi javrobs. xandaxan, gvian RamiT igi aTasgvari ucn-
auri ferebiT naTdeba, rogorc es fun-Cinis dros sCve-
oda. kerpi Tvalebs qaCavs da fexebs eSmasaviT abar-
tyunebs.
ver getyviT, ratom ar vtoveb am adgils da ar vewevi
opiums Cems patara myudro oTaxSi, bazris axlos rom
miWiravs. SesaZloa, cin-linma amisaTvis momklas kidec.
igi xom gamudmebiT Rebulobs Cemgan samoc rupias. gar-
da amisa, gadasvlas aTasi davidaraba unda. „WiSkarsac“
Zalian Sevewye, Tumca veRaraferi Svilia. pirvandeli
lazaTi sul dakarga. mainc menaneba misi mitoveba.
aq, am „WiSkarSi“ Wilobebze imdeni gardacvalebuli
minaxavs, rom Ria cis qveS sikvdilisa meSinia. mravali
iseTi raRac maxsovs, rac sxvebs eucnaurebaT, Tumca roca
„Sav kvamlSi“ gaexvevi, sakvirveli aRaraferi rCeba, gar-
da „Savi kvamlisa“.
fun-Cini xalxs dakvirvebiT arCevda da aravis uSve-
bda iseTs, arev-darevis Semotana rom SeeZlo sikvdil-
is wina ziarebiT an sxva amgvari ramiT.
cin-lini sul sxva kacia. yvelgan gahyviris, rom misi
saxli upirvelesia, ar ki cdilobs kacs rigiani pirobebi
Seuqmnas da aurzauri mospos. „WiSkars“ axla mxolod
zangebs Sorisa aqvs saxeli gavardnili. fun-Cinis Zmiswu-
li ver bedavs TeTrkanianTa an metisTa miRebas. Cven, Zvel
binadarT, me, memsahibsa da meore evraziels ki gverideba,
Tumca arafriT ar mogvcems sesxad Tundac erT Cibuxs.
120 radiard kiplingi

vgoneb, am dReebSi movkvdebi aq, am „WiSkarSi“. sparsi


da madraseli Zalze motexilebi arian: Cibuxis anTeba-
Siac biWs eSvelieben. me ki yvelafers CemiT vaxerxeb.
rogorc vxedav, isini damaswreben sikvdils, magram ara
mgonia memsahibsa an cin-lins gadavaswro. qali mamakacze
gacilebiT iolad ewyoba „Sav kvamls“. cin-lini ki Tum-
ca iaffasian opiums eweva, Znelad dasajabnia. sakmaod
urevia biZis magari sisxli.
maxsendeba movaWre qalis sikvdili: mas ori dRiT
adre igrZno aRsasrulis Jami da winaswar gamzadebul
sufTa Wilobsa da kargad gatenil rbil baliSze miicv-
ala. misi Cibuxi fun-Cinma josis TavTan dakida. moxucs
yovelTvis uyvarda es qali, magram samkaulebi mainc
aaZro. mec visurvebdi amgvar sikvdils, sikvdils sufTa,
gril Wilobze _ saucxoo opiumiT savse CibuxiT. roca
vigrZnob, rom Cemma saaTma dahkra, yovelive amas movTx-
ov cin-lins. movTxov sufTa, gril Wilobsa da Zvirfas
opiums. Cemi yovelTviuri SemosavliT ki isar geblos
sanamdec surdes.
Semdeg moxerxebulad wamovwvebi gulaRma, gavyuCde-
bi da ukanasknelad davaSterdebi wiTelisa da Savi ur-
Cxulebis sastik Serkinebas, merme ki...
davaneboT amas Tavi. CemTvis amqveynad aRarafers
ara aqvs fasi; erTs viTxov mxolod: nuRa Cahyris cin-
lini namwvs opiumSi.

inglisuridan Targmna
ediSer giorgaZem

------------------------------------------------------------------------------
1
josi _ Cinuri kerpi
100 novela mTeli msofliodan 121

luiji pirandelo

(Luigi Pirandello)
(1867-1936, italia)

`axali samosi~

samosi, romelsac sabralo krispuCi uxsovari dro-


idan atarebda, yvelas misi sxeulis ganuyofel nawilad
miaCnda da veRaravin warmoidgenda, rom SeiZleboda
gamocvliliyo. krispuCi yvelas qecian da gaqucul upa-
trono ZaRls moagonebda. veqil bokaneras ki, mis ufross,
arasodes ufiqria, Tavisi naqoni tansamlidan, rame eCuq-
ebina misTvis; krispuCi isedac brwyinvaled emsaxureb-
oda _ gadamwerad da xelze mosamsaxured TveSi 120
lirad.
im dRes, siniorma bokaneram alersiani da xangrZlivi
saubari gauba. Cveulebriv, sakmarisi iyo eTqva: ho, kris-
puCi? _ da isic yvelafers xvdeboda. magram im wuTs,
saweri magidis win mokakuls, grZeli, Camokidebuli, maimu-
nis msgavsi mklavebiT, TiTqos aRaraferi esmoda.
drodadro pirs aRebda, magram ara imisTvis, rom rame
eTqva. loyebi ekumSeboda da naoWebiT daRaruli, moyvi-
Talo saxe ise daemanWeboda, rom kacs an damcinav gamo-
metyvelebad SeiZleboda mosCveneboda an mZafri tkivi-
lis gamoxatulebad. ki mxolod yuradRebis niSani iyo.
_ amgvarad, Zvirfaso krispuCi, yvelaferi gaTvalis-
winebulia, girCevT gaemgzavroT. CemTvis seriozuli
122 luiji pirandelo

danakargi iqneba, magram wadiT. TxuTmeti dRe moviTmen


uTqvenobas, ho, TxuTmeti dRe dagWirdebaT saqmisTvis,
formalobebis mosagvareblad. imasac viTvaliswineb,
rom yvelaferi unda gaiyidos.
cisferi TvalebiT sicarieles miSterebulma krisp-
uCim xelebi gaSala.
_ diax, TqvenTvis ase ajobebs. samkaulis, tansacmlis,
avejis; rac mTavaria samkaulis. inventaruli aRwerid-
an Cans, rom 150-dan 200 aTas liramde iqneba, SesaZloa
metic; margalitis yelsabamicaa; im tansacmels ki (Tava-
dac gesmiT) Tqveni qaliSvili ver Caicmevs, Tanac vin
icis, ra tansacmelia! Tqven cota ram dagrCeniaT, Tavs nu
moityuebT. tansacmeli iafad gaiyideba, Tundac Zvirfa-
si iyos. qurqebidan Tu kargad ecdebiT albaT ufro
gamorCebiT rames (mgoni mTeli koleqciaa), ho marTla,
samkaulTan dakavSirebiT: kargi iqneba, Tu gaarkvevT,
visganaa nayidi; amas, albaT, SefuTviT mixvdebiT. gaiTv-
aliswineT, rom brilianti Zalian gaZvirda. am siaSi
blomadaa aRniSnuli; inglisuri qinZisTavi... kidev in-
glisuri qinZisTavi... beWedi... beWedi... samajuri... kidev
beWedi... inglisuri qinZisTavi... samajuri... samajuri....
rogorc xedavT, sakmarisadaa.
aq krispuCim xeli aRmarTa. es imis niSani iyo, rom
raRacis Tqma undoda. iSviaTi iyo aseTi SemTxvevebi!
saxe daemanWeboda xolme, TiTqos saSineli Zaldataneb-
isa da tanjvis fasad cdilobda xma amoeqaCa im siCumis
ufskrulidan, romelSic misi suli mravali wlis gan-
mavlobaSi Cavardniliyo.
_ Se... SeiZleba... gavbedo da... am beWedTagan erTi...
Tqvens qalbatons?
_ ara, ras ambobT, Zvirfaso krispuCi? _ ifeTqa siniorma
_ Cemi qalbatonisTvis, Tqven fiqrobT? im beWdebidan?!
luiji pirandelo 123

krispuCim xeli dauSva da Tanxmobis niSnad Tavi


ramdenjer me daaqnia.
_ momiteveT.
_ ara, ras ambobT! piriqiT madlobeli var. tiriT?
ar gindaT, kmara, kmara Zvirfaso krispuCi! Tqveni ganaw-
yeneba ar mindoda! vici, mesmis, TqvenTvis Zalian mtkiv-
neulia, magram dafiqrdiT, uars xom ar ityviT amxela
memkvidreobaze. marto ar xarT, Svilic gyavT, romlis-
Tvisac advili ar iqneba umziTvod gaTxoveba, rac axla...
diax, vici! Zvirad jdeba! magram fuli fulia, Zvirfaso
krispuCi da bevr rameze Tvals gvaxuWinebs, dedac gyavT,
janmrTelobac mogisustebT, da...
krispuCi, veqilis yvela SeniSvnaze Tavs rom akantu-
rebda Tanxmobis niSnad, janmrTelobis xsenebaze Tvale-
bi daWyita da saxeze winaaRmdegoba aRebeWda, mere Tavi
daukra da wasvla daapira.
_ sabuTebs ar aiRebT? _ hkiTxa veqilma da sabuTebi
gauwoda. krispuCi mobrunda, WuWyiani cxvirsaxociT
Tvalebi SeimSrala da sabuTebi aiRo.
_ ese igi, xval miemgzavrebiT?
_ batono veqilo _ upasuxa krispuCim da ise Sexeda,
TiTqos kidev raRacis Tqma undoda, nikapi aukankalda,
cota xans Tavs ebrZoda, rom araferi eTqva da isev siC-
umis samyaroSi dabrunebuliyo; mxrebi aiCeCa, xelebi
gaSala da oTaxidan gavida.
undoda eTqva: „waval, Tu Tqveni mowyaleba Cemi mem-
kvidreobidan erT beWeds miiRebs Tavisi qalbatoni-
sTvis“.
karsiqiT, TanamSromlebs, sami dRis manZilze misi tan-
jviT rom erTobodnen da daundoblad dascinodnen, zogs
abreSumis kabas dahpirda calybad. zogs _ bumbulebian
Tavsaburavs qaliSvilisTvis, zogs _ mufTas sacolisTvis.
124 luiji pirandelo

– ratomac ara!
_ da Seni disTvis? rame nazi, gulamoWrili, daqargu-
li perangi...
_ kargi iqneboda!
undoda, rom am memkvidreobiT masTan erTad yvelas
Cirqi moscxeboda.
inventarSi umdidresi garderobi iyo aRwerili. gar-
daicvlilis tansacmliT gatenili karadebisa da skiv-
rebis CamonaTvali rom waikiTxa, miiCnia, TiTqosda mTe-
li qalaqis qalebis Semosvas SesZlebda.
gonierebis natamals rom ar SeeCerebina, albaT gamv-
lelebsac gaaCerebda quCaSi da etyoda: „Cemi coli ase-
Ti da aseTi iyo: axlaxans neapolSi CaZaRlda. me esa
da es damitova. gnebavT Tqveni colisTvis, disTvis, qali-
SvilebisTvis abreSumis windebi? grZeli, ase, barZayam-
de?“
erTi dazafrulsaxiani qosa ymawvili, romelsac saku-
Tari Tavi eleganturad miaCnda, gul-muceli ugvremda
am saubrebis mosmenaze, erTi kvira ar iqneboda gasuli,
rac samsaxurSi mieRoT da gadamweris garda ukve xel-
ze mosamsaxuredac iyenebdnen. magram sakuTari Rirseb-
is SenarCunebas cdilobda. TiTqmis ar laparakobda, Tun-
dac imitom, rom xmas aravin scemda. sxvaTa saubrebs
Zlivs SesamCnevi, zizRnarevi RimiliT ismenda, Tan ga-
uTaveblad da mcodne ieriT, perangis damoklebuli saxe-
loebis SeyviTlebul manJetebs iwevda zeviT-qveviT. da
im dRes, rogorc ki krispuCi veqilis oTaxidan gamov-
ida, ymawvilma sakididan qudi da xeljoxi aiRo, raTa
gzaSi dadevneboda. amasobaSi sxva gadamwerebi kibidan
siciliT gadmosZaxodnen:
_ krispuCi, ar dagaviwydes! perangi Cemi disTvis!
_ abreSumis kaba Cemi colisTvis!
luiji pirandelo 125

_ mufTa Cemi sacolisTvis!


_ siraqlemas frTa Cemi gogosTvis!
qosa mas gzaze gadaeRoba. boRmisagan sulmTlad gafi-
Trebuliyo.
_ ki magram, ratom CadixarT amden sisuleles! ratom
fantavT ase qonebas? zed xom ar aweria warmomavlo-
ba? ase gagimarTlaT da ar iciT, rogor isargebloT
amiT. Tqven ra, gagiJdiT?
krispuCi wuTiT SeCerda da cerad gaxeda.
_ ho, gagimarTlaT! _ gaimeora man _ adrec da axlac!
adre, mravali wlis win gaTavisufldiT misgan, saxl-
idan rom gageqcaT.
_ cnobebi Sekribe?
_ Sevkribe. mere ra? meti ra usiamovneba, ra sazrunavi,
ra sirTule SegxvedriaT misgan? axla mkvdaria; da ar
geCvenebaT, rom esec iRbalia? RmerTma daswyevlos! mar-
to imitom ki ara, rom mokvda, imitomac, rom Tqveni mdgo-
mareoba Seicvleba!
krispuCi gaCerda da isev daakvirda.
_ Sen albaT giTxres, rom Svili myavs gasaTxovari?
_ amitomac gelaparakebiT ase!
_ oh! ra gulwrfeli xar.
_ ugulwrfelesi.
_ da memkvidreoba ginda Caigdo xelSi?
_ giJi viqnebi, es rom ar gavakeTo! orasi aTasi lira!
_ da orasi aTasi liriT ra, ginda Svili Sen mogaTx-
ovo?
– ratomac ara?
_ imitom, rom, orasiaTasi liriT bolos da bolos
Senze nakleb binZuri sircxvilis yidvac SeiZleba.
_ oh, mamcirebT!
_ ara, gafaseb. Sen me mafaseb, me ki Sen. Sennair sa-
126 luiji pirandelo

marcxvinoSi sami aTas liraze mets ar mivcemdi.


_ sams?
_ kargi, xuTi iyos! _ da cota TeTreuli. Senc da gyavs
xom? abreSumis sam perangs mogcem misTvisac, Tu ginda!
da iqve miatova, Sua quCaSi.
saxlSi araferi uTqvams amaze, arc SvilisTvis da arc
dedisTvis; Tanac, ubedurebis dRidan moyolebuli, Teq-
vsmeti wlis manZilze, mxolod wuTier saWiroebebze
laparakis nebas aZlevda ojaxis wevrebs da, Tu romel-
ime maTgani Seecdeboda sxva rameze saubris wamowyebas,
miutrialdeboda da iseTi TvalebiT Sexedavda, rom
sityva pirze aSrebodaT.
meore dRes neapolSi ise gaemgzavra, rom isini ara
marto mtanjvel gaurkvevlobaSi datova, aramed im
azriT daTrgunulebic, rom _ RmerTi ar gaswyromoda
da raime didi sigiJe ar Caedina,
mezobeli qalebi kidev ufro Zabavdnen mdgomareo-
bas, saTiTaod ixsenebdnen da ganixilavdnen yvela ucna-
urobas, rac krispuCim im sam dReSi Caidina. zogierTi
mxiarulad, moCvenebiTi miamitobiT kiTxulobda:
_ ki magram, ase rogor gamdidrda?
meore ki pasuxobda:
_ gavige, margerita rqmevia. amboben, TeTreulze ori
asoa amoqarguli _ „r“ da „b“.
_ da „b“? ara „r“ da „k“ _ usworebda pirveli _ roza
kleroni, me ase msmenia.
_ ah, diax, kleroni... mReroda?
_ mgoni ara.
_ ki, rogor ara, mReroda! bolos ukve aRar, magram
manamde mReroda.
_ roza kleroni, ho... mgoni.
qaliSvili am saubrebisas bebias Sescqeroda. Cacve-
luiji pirandelo 127

nili Tvalebi ise ubrwyinavda, TiTqos sicxe hqonoda


da loyebze mkrTali siwiTle gadahkravda. moxuci be-
bia cxvirze Camogdebul veeberTela saTvales isworeb-
da, ganieri, yviTeli, gapoxili saxe Rrma da gaxevebuli
naoWebiT daxeTqoda, mweris uRvaSebiviT gafSekil meCx-
er wamwamebSi Casmuli, kataraqtze naoperaciebi Tvale-
bi saTvaleebidan kidev ufro gadidebuli da gamocar-
ielebuli uCanda. mezoblebis yvela gulubryvilo Se-
kiTxvas ki yru burdRuniT pasuxobda.
bevri maTgani gulmxurvaled irwmuneboda, rom prin-
ci pSi is sacodavi sinior krispuCi arc giJad unda CaeT-
valaT da aRarc unda gaekicxaT, Tu ki sabralos ar
surda, rom misi qaliSvilis ubiwo sxeuls is tansacme-
li Tu TeTreuli Sexeboda. arc gayidva surda _ jobda
gaeCuqebina. ra Tqma unda, maT miaCndaT, rom rogorc
mezoblebs SeeZloT moeTxovaT, tansacmeli maTSi gada-
nawilebuliyo. Tu ara, da raRac patara saCuqarzec ar
ityodnen. uars! vin icis, ramdenime dReSi, ra brWyviala,
xasxasa abreSumis mdinare da fuSfuSa maqmanebis niaR-
vari SemoiWreboda im sevdian bunagSi, nazi xaverdiTa
da qaTqaTa bumbuliT mohfenda iqaurobas.
amis gafiqrebazec ki Tvalebi uwvrildebodaT netare-
biT; fina ki _ qaliSvili, usmenda im gabruebulebs da
winsafris qveS xelebs isresda; bolos wamoxteboda da
oTaxidan garboda.
_ sabralo bavSvi! – amoioxrebda maSin erT-erTi _
ra sacodaobaa!
meore ki bebias ekiTxeboda:
_ fiqrobT, mama Savebs Caacmevs?
moxuci kvlav burdRuniT pasuxobda, rac niSnavda, rom
araferi icoda.
_ ra Tqma unda! es xom masac exeba!
128 luiji pirandelo

_ bolos da bolos dedamisia!


_ im SemTxvevaSi, Tu memkvidreobas miiRebs!
_ ai, naxavT, rom mamac Savebs Caicmevs!
_ ara, ara, is ara.
_ Tu ki meSkvidreobas miiRebs!
moxuci skamze cqmutavda, fina ki iqiT, _ sawolSi,
arcerTs ar asvenebda es mtanjveli eWvi: daTanxmdebo-
da Tu ara krispuCi memkvidreobis miRebas.
gardacvalebis SetyobisTanave, orive farulad veq-
il bokanerasTan mivida, memkvidreobis gamo krispuCis
gacofebiT daSinebulebi, veqils xelebaRmarTulni emu-
darebodnen, raTa gadaerwmunebina krispuCi, ar Caedina
is sigiJe, rasac imuqreboda. vis imedad tovebda Tavisi
sikvdilis Semdeg sawyal qaliSvils, romelsac arasodes
ganecada bednierebis erTi wuTic ki? igi sasworze deb-
da samarcxvino memkvidreobasa da siamayis memkvidre-
obas: patiosani siRatakis siamayes. magram ratom unda
daedo sasworze is iRbali, romelic mis qaliSvils
rgebia? samyaros ise moavlines, misTvis arc ukiTxavT,
undoda ki?! mas ukve araerTi simwariT gamoesyida
dedamisis sircxvili; da axla, mamamisis siamayes unda
Seswirvoda?
mTeli saukune gavida _ RelvaSi gatarebuli Tvrame-
ti dRe. werilis erTi pwkaric ar mouweria aq Tvrame-
ti dRis ganmavlobaSi.
rogorc iqna, erT saRamos, grZel da damrec viwro
kibeze fusfusi moesmaT. mtvirTavebi iyvnen, romelTac
Cemodnebisa da kalaTebis garda kidev TerTmeti mZime
fuTa amohqondaT. kibis ZirSi krispuCi icdida, sanam
isini meoTxe sarTulze tvirTs azidavdnen; mere nela
Seuyva kibes.
deda da qaliSvili kibis baqanze idgnen aRelvebulebi,
luiji pirandelo 129

sanTliT xelSi. bolos, isic dainaxes TavCaqindruli,


axali momwvano qudiT, axal Tambaqosfer kostumSi Ca-
CanCurebuli, romelic, albaT, neapolis romeliRac ma-
RaziaSi eqneboda nayidi. grZeli Sarvali axali fex-
sacmlis quslebs qveviT dasTrevda. pijaki gafuyuli
edga tanze.
vercerTma gabeda misTvis rame ekiTxa. Tanac tansacm-
eli isedac pasuxobda maT SekiTxvas. mxolod qaliSv-
ilma hkiTxa Tavisi oTaxisken mimavals, sanam kars gamo-
ixuravda:
_ mami, ukve ivaxSme?
krispuCi zRurblze SeCerda, Semotrialda da axleb-
urad momcinari saxiTa da axleburi xmiT upasuxa:
_ Wagon-restaurant!

Targmna nino muradaSvilma


130 100 novela mTeli msofliodan

jon golzuorTi

(1867-1933, inglisi)
(John Galsworthy)

`simamace~

im dros me xelmokled vcxovrobdi. mxolod purze


da TuTunze gadavdiodi. arc vsauzmobdi, arc vsadilobdi,
Ramis gasaTev saxlSi vcxovrobdi. im saxlSi samsawo-
liani, xuTsawoliani da Svidsawoliani oTaxebi iyo.
aq erTi tanmorCili frangi modio da xolme. am
frangs yviTeli, naoWebiani saxe hqonda. is moxuci rodi
iyo, daaxloebiT ocdaaTi wlisa Tu iqneboda. mas mZime
cxovreba hqonda. aba, kargad macxovrebel kacs ra und-
oda am saxlSi! es frangi wvers gvparsavda da TviTe-
ulisagan erT pens iRebda, zogjer ki fulis gadaxda
sul gvaviwydeboda.
ise gamodioda, rom saSualod erT penad sam kacs
parsavda. amiT cxovrobda.
unda genaxaT. rogor muSaobda! is patimrebis gasapa-
rsavadac dadioda. es ki arc Tu ise Semosavliani iyo.
radgan aTi kacis gaparsvaSi erT pens uxdidnen. is xSir-
ad Tavisi daRlili, CxiriviT xmeli, yviTeli TiTebis
moZraobiT meubneboda:
„uh, monasaviT vmuSaob“...
imedi hqonda, rom sakmao fuls Seagrovebda safra-
ngeTSi dasabruneblad. Cven megobrulad viyaviT erT
j on golzu orT i 131

maneTisadmi ganwyobilni. is nela parsavda. Tan ganagr-


Zobda:
ho! _ ityoda xolme patara kaci, _ rodesac aq pirve-
lad Camovedi, vfiqrobdi male ukan davbrundebi-meTqi,
magram axla aRara var amaSi darwmunebuli, me vkargav
Cems iluziebs. fuls frTebi aqvs, magram Cemsken ki ar
mofrinavs“.
me cecxlfareSis adgili viSovne gemze. Tumca male
mivatove da eqvsi Tvis Semdeg isev davbrundi aq. Cemi
dabrunebis Semdeg. pirvel dilasve vinaxule is patara
frangi, ufro gayviTlebuli. saxedanaoWebuli.
„ah, _ daiZaxa man. _ Tqven isev aqa xarT? _ vicodi,
rom dabrundebodiT. damicadeT, sanam am kacis gapars-
vas movaTaveb, bevri maqvs saTqmeli, minda gelaparakoT“.
samzareuloSi SevediT. cecxlTan axlos davsxediT.
_ „xedavT, _ Tqva man, _ me isev aqa var, magram Cemi
amxanagi pigoni mokvda. Tqven gaxsovT is... maRali, SavT-
miani kaci, romelsac maRazia hqonda. kargi kaci iyo.
Cemi kargi megobari. _ colSviliani. uecrad mokvda, ava-
dmyofi guli hqonda. cota daicadeT, mis ambavs axlave
giambobT, oqtombris erT mSvenier dRes, rodesac aq
muSaoba axali damTavrebuli mqonda. Sin yavas vsvamdi
da ubedur pigonze vfiqrobdi, sami dRe iyo gasuli, rac
is mokvda. uecrad karebze kakuni gavigone, gavaRe da
Cems winaSe madam pigoni warmosdga; es Zalian wynari,
mSvenieri qalia, kargi ojaxiSvili. saxe gahfermkrTale-
boda. Tvalebi gaswiTleboda. sabralo!
„ _ qalbatono, riT gemsaxuroT?“ _ vkiTxe mas. man
miTxra, rom arc erTi peni ar hqonda. sawyali pigoni
gakotrebuli mokvda. ori dRe iyo. gasuli, rac is safla-
vSi iwva da sasamarTlos boqaulebi ukve mis maRaziaSi
gaCndnen.
132 j on golzu orT i

„oh! batono, _ miTxra ubedurma qalma – ra unda vqna?“


„cota moiTmineT,“ _ aviRe qudi da gavyevi maRaziaSi.
_ ra scena, iyo! sasamarTlos ori boqauli, romlebsac
gaparsva ar awyendaT, maRaziaSi isxdnen da, endeT Cems
sityvas, iqve iyvnen pigonis Svilebic. aTi wlis patara
gogo (is Zalian hgavda Tavis dedas). ori patara biWi,
erTi mokleSarvliani da erTic perangis amara, samic
sul patarebi, _ iatakze goravdnen da ra saSineli xmau-
ri idga! yvela tiroda, erTi patara gogonas. garda. ety-
oboda boqaulebi uxerxulad grZnobdnen aq Tavs. es yve-
las aaRelvebda! warmogidgeniaT, Svidi! zogi sul patara
iyo. zedamxedvelebi Zalian kargad moqmedebdnen.
_ keTili _ Tqva erTma imaTganma _ erT dRes kidev
gacliT Cven aqve, maRaziaSi dagicdiT, Cven ar gvinda
mkacrad mogeqceT!
me davexmare qalbaton pigons bavSvebis dawynareba-
Si.
_ fuli rom mqondes, – vuTxari me, _ is Tqvens gankar-
gulebaSi iqneboda, qalbatono, magram me fuli ara maqvs.
gyavT amxanagebi, rolebic dagexmarebian?
_ batono, _ mi pasuxa man, _ aravin ara myavs. me arc
mqonda dro me gobris SvsaZenad.
_ arc safrangeTSi?“ _ SevekiTxe.
_ arc iq. ukve Svidi welia, rac inglisSi Camovedi“..
es cudi ambavi iyo, magram ra unda meqna, me mxolod
amis Tqma SemeZlo: „imedi gqondeT, me mendeT“. me wave-
di da mTeli dRe imaze vfiqrobdi, Tu rogori wynari
rogori araCveulebrivi iyo is qali da Cems Tavs veub-
nebodi: „rogorme unda davexmaro, rogorme“ _ Tumca
ar vicodi, ra unda meqna. meore dilas, (es patimrebis
gaparsvis dRe iyo), avdeqi Tu ara, isev im sabralo qalze
gavifiqre, saSinel gunebaze viyavi.
j on golzu orT i 133

im dRes, albaT, yvelaze swrafad vmuSaobdi _ aTi –


erT penad, aTi erT penad! vfiqrobdi im ubedur qalze
da mere erTi azri damebada. davamTavre muSaoba da
higonis maRaziaSi Sevedi, sasamarTlos boqaulebi kidev
iq iyvnen..
_ mets veRar vadrovebT, _ miTxres.
_ es ar aris mTavari, _ vupasuxe, ukana oTaxis kari
davakakune da Sevedi.
bavSvebi kuTxeSi TamaSobdnen.
SavxelTaTmaniani qalbatoni magidasTan ijda. ho,
megobaro, me arasodes minaxavs. iseTi saxe! _ mSvidi, Tanac
Zalian mkrTali da SiSiT savse.
SeiZleboda gefiqraT, rom is Tavis sikvdils ucdi-
da aq.
_ dila mSvidobisa, qalbatono! vuTxari me, _ ra aris
axali? SesZeliT Tu ara rames moxerxeba?
„arao“, _ mi pasuxa. isev Sevxede da vifiqre,ra mSve-
nieri qalia, ah, ra mSvenieri qalia!
_ qalbatono, _ vuTxari me, _ erTi azri momivida am
diliT. ras ityviT xeli rom gTxovoT? es. albaT, yve-
laze ukeTesi iqneba.
man Tavisi Savi TvalebiT Semomxeda da mi pasuxa: „oh!
siamovnebiT, batono!“ _ da atirda.
patara frangi TvalgaSeSebiT moma
„yoCaR. _ aRmomxda. _ Sen WeSmaritad mamaci yofilx-
ar“,
man isev Semomxeda naRvliani TvalebiT:
_ Sen ase fiqrob? _ miTxra bolos da SevniSne, rom
am saganze fiqri mas guls uRrRnida...
_ diax! _ Tqva man da yviTeli saxe _ isev daifara
naoWebiT.... _ me maSinac meSinoda, rodesac amas Cavdio-
di; warmoidgineT Svidi bavSvi! warmoidgineT, Svidi bavS-
134 j on golzu orT i

vi!“ _ man isev Semomxeda: _ „cxovreba mZimea! Tqveni azriT,


ra unda Seqna?
me vicnobdi mis qmari da gana SemeZlo upatronod
dametovebina, rom misi Svilebi SimSils moekla?

inglisuridan Targmna
manana xomerikma
100 novela mTeli msofliodan 135

gracia deleda

(Grazia Deledda)
(1871-1936, italia)

`salamuri tyeSi~

_ bednierebis saZieblad Tu bedisagan uangarod


boZebuli mwuxarebisagan Tavis dasaRwevaT, axalgazr-
da qalma eqvsi aTasi liris fasad Semdegze izruna.
eqvsi aTas lirad ori TviT vilis daqiraveba, Tanac
saucxoo modur kurortze arc Tu ise Zviria. samwuxar-
od, vila sami kilometriTaa sanatoriums daSorebuli
da imis miuxedavad, rom garedan sakmaod lamazi Cans _
mozrdili qongurebiani koSkiTa da marmarilos loj-
iaTi, SigniT uSuqo da uwylo soros hgavs – koRoebis
gvamebiT moxatuli kedlebiT, terasaze bus budiTa da
oTaxSi gavarvarebuli Rumelis temperaturiT.
magram qals iq yofna eamayeboda da ukan daxeva arc
ufiqria. Tavis yvela nacnobs Ria baraTi gaugzavna am
vilis gamosaxulebiT, romelic TviT mas hgavda: lamazi
da eleganturi garedan, amav dros gvamebiTa da Ramure-
biT savse.
sanatoriumisken mimavali gza wablisa da naZvis xeiv-
ans miuyveboda. misi cincxali da ganmartoebuli sila-
maze simxneves matebda; gzad, Sesasvenebeli ramdenime
skami, mori da erTi patara xidis dabali moajiric ki
iyo.
136 gracia deleda

qals uyvarda am lerwmebiT morTul moajirze


Camojdoma da imis cqera, Tu cis laJvardSi datanebuli
simwvane gveliviT lamuris xma Seerwya da CaaCuma kidec.
tyeSi SaSvebis, bulbulebisa da kaWkaWebis Jriamuli
gaismoda.
erT dRes, sadRac ivlisis miwuruls Citebis Jriam-
uls sa lamuris xma Seerwya da CaaCuma kidec.
qalma Tavi wamowia. moeCvena, TiTqos xma zevidan
modioda, ar icoda marjvnidan Tu marcxnidan, magram
namdvilad Sevidan. igi bulbulis galobis msgavsad
naZvebisa da wablis xeebis kenwerodan ismoda.
es iyo mokle melodia gansxvavebuli hangebiT, romel-
ic uwyvetad meordeboda, iseTive tkbili, rogoric bul-
bulis galoba. igi sivrceSi iRvreboda da im siCumesa
da ganmartoebaSi hgavda idumali, zRapruli frinvelis
galobas. es frinveli, albaT, erT dros adamianad movl-
enili am samyaros, borotma jado qarma bulbulad gada-
aqcia.
galobiT hyveboda igi Tavis ambavs;
_ Cemi Tavgadasavali erTi SexedviT yoveli adami-
anis Tav gadasavals hgavs, magram iseve, rogorc ar ar-
sebobs foToli, sxva foTlis msgavsi da erTi meoris
msgavsi talRa; aseve ar hgavs erTi adamianis ambavi
sxvisas. Cemi Tavgadasavali ki aseTia: odesRac mec viyavi
yrma da udardeli; magram ratom vtirodi ase xSirad?
viyavi axalgazrda da bednieri; da aRar vtirodi. es
ukve Cemi brali iyo, aRar SemeZlo tirili iseve, rogorc
bavSvobaSi. im wuTs gulis mosaoxeblad vmRerodi, ma-
gram arc sityvasa da arc musikas SeeZlo eTqva is, rac
sinamdvileSi gulze mawva: aRtaceba, survili, Relva
raRac sixarulis molodinSi, romelic ar vicodi said-
an da rogor momevlineboda da mjeroda, mis gareSe
gracia deleda 137

ver vicocxlebdi.
mxolod maSin, rodesac siyvaruli pirvelad mewvia,
SevamCnie es sixaruli, magram vxedavdi mas, rogorc mT-
vares, RrublebSi Camaluls, Soreuls da miuwvdomels;
me miviswrafodi misken, rogorc bavSvi miiswrafis mT-
varisken; vcdilobdi frenas mis dasaWerad, vecemodi da
vdgebodi, vitanjebodi da msurda tanjvac mjeroda, rom
viyavi kacTa Soris yvelaze ubeduri, dedamiwas SerCe-
nili maSin, roca msurda varskvlavi vyofiliyavi usas-
rulo varskvlavTa Soris.
manamde, sanam, erT dRes bulbulis smenisas ar avtir-
di. mxolod ase vigrZeni Sveba, magram msurda wasvla
saocari frinvelis sanaxavad da erTma borotma feri-
am, tyeSi rom daexeteboda mec frinvelad gadamaqcia.
axla ki vmReri am Cems Tavgadasavals, romelic ase
hgavs yvela danarCens, Tumca es mainc sxvanairia!
da vinaidan salamuris xma qalis wuxils exmianebo-
da, isic atirda da manac hpova cremlSi odnavi Sveba.
uecrad viRacis mkveTrma stvenam qali gons moiyva-
na. fexSiSvela biWi xeivanSi mirboda, misi stvena ki im-
denad ar exameboda idumal melodias, rom qals moeC-
vena TiTqos mis aCuyebul gulsac.
qali damSvidebuli wamodga; mas Seebrala brma maTx-
ovari, xeivnis gzajvaredinze rom iTxovda mowyalebas.
qals arasodes miucia misTvis rame, magram amjerad
mTeli muWa xurda fuli Cauyara gacveTil qudSi.
igive ganmeorda momdevno dReebSic; magram ara mx-
olod es qali tkbeboda da itanjeboda, iyvnen meocnebe
gamvlelebi, wyvilebi, romlebic Cum-Cumad xvdebodnen
erTmaneTs, ucxoeli moxuci qalebi wigniT an fotoa-
paratiT xelSi; da saerTodac yvela, vinc ki xeivans gaiv-
lida, mojadoebuli iyo idumali xmiT.
138 gracia deleda

zogma maTxovaric ki gamohkiTxa. man araferi icis


da warmodgena ara aqvs, razea laparaki, radgan imis
garda rom brmaa, mas smenac ar gaaCnia.
qali ukmayofilo iyo sxvebis aseTi cnobismoyvareo-
biTa da CaZiebiT, radganac mxolod TviTon surda moma-
jadoebeli musikiT tkboba; male cnobismoyvareobaca da
CaZiebac Sewyda, magram qalma SeamCnia, rom xeivanSi
moseirneTa ricxvi sul ufro da ufro matulobda.
erT dRes, maTxovris gverdiT qalma bruciani da
konkia-JRaruna biWi dainaxa; swored is ymawvili, sala-
muris melodias. rom ustvenda da qalis ukmayofile-
bas iwvevda. biWi maTxovars elaparakeboda, magram imis
magivrad rom eyvira, eCurCuleboda maTxovari mas xels
hkravda, ymawvili ki Semodgomis buziviT am eSveboda
da iqamde ar moisvena, sanam ramdenime moneta ar wah-
glija. mere stvena-stveniT gareuli cxoveliviT tyisken
mokurcxla da qalma xeTa Soris gauCinarebuls gaay-
ola Tvali.
ifiqra, ymawvils raime ecodineboda idumali musik-
osis Sesaxeb da mis gamoCenas daeloda, biWuna ki imis
Semdeg aRaravi unaxavs; ki magram, ratom surda qals
musikosis gacnoba? is SeiZleboda tyis buCqebSi Cama-
luli, an sulac xeze mokalaTebuli vinme Serekili yo-
filiyo.
_ ratom gsurs Cemi gacnoba? _ ekiTxeboda qals sal-
amuris xma _ Cemi Tavgadasavali xom Sensas hgavs! ra-
tom nadirob Cemze, rogorc me bulbulze? frTxilad
iyavi, ganrisxebulma tyis feriam ar Segityuos! ar daga-
viwydes, rom Cemi Tavgadasavali Sensas hgavs!
qals ki cnobis wadili tanjavda, CvenSi xom yvelaferi
cnobismoyvarea! qurdobiT miyenebuli zarali aviwyde-
baT misi gamoZiebis JiniT; daavadebis mizezs iZieben,
gracia deleda 139

TiTqos mis codnas SeeZlos gankurneba.


musikosis vinaobis gagebis survili qals TviT musi-
kiT tkbobaSi uSlida xels. albaT, undoblobis grZno-
bac iyo, magram SesaZloa ocnebis dasabamic.
da ai, erT dResac bruciani biWi swored mis vilaSi
gamocxadda. bocvers hyidda, ra Tqma unda moparuls da
Tanac samjer ufro Zvirad.
gabrazebuli mzareuli ukve gagdebas upirebda, roca
sanatoriumSi mimavalma qalbatonma miuswro.
_ kargi _ uTxra _ viyidiT bocvers, Tu ki metyvi, vin
ukravs tyeSi salamurze.
biWi mwvane, utifari TvalebiT daaSterda da ar upa-
suxa.
– gamoarTvi bocveri, _ uTxra mzareuls _ Sen ki, biWo,
aqeT momyevi.
sanam bocvers xels SeuSvebda, biWma jer Tanxa moiTx-
ova da mxolod maSin gahyva qalbatons, rodesac fuli
Caijiba. qalma biWis alaparakeba pirmoTneobiTa da xuT
lirianis daxarbebiT scada.
_ momyeviT _ uTxra bolos biWma _ win gauZRva da
xeliT aniSna, gahyoloda.
tevrSi ZarRvebiviT daxlarTuli bilikebidan erT-
erTs Seuyvnen; gzadagza tye xSirdeboda da imdenad
bneli da ekliani xdeboda, rom qals ukve gzis gagr-
Zelebis eSinoda.
uecrad qali viRacam gaamxneva, TiTqos Tavisken, ix-
mobda salamuri Tavis naTel melodias siCumeSi lari-
da da vercxlisferi sxivebiT aSuqebda tyis avbed
Crdilebs. sagnebi, TiTqos mTvaris Suqze sizmris iers
iRebda: bilikebi farTovdeboda da mayvlis bardebi
mojadoebuli baRis yvavilnars emsgavseboda.
musikoss maxvili smena hqonda. qalisa da biWis pirve-
140 gracia deleda

live gadaCurCulebaze SeCerda.


_ mibrZandiT im kunZTan da gverdiT mdgar naZvs
axedeT. me veRar gamogyvebiT, momklavs, rom daminaxos.
fexis xmasa da tansacmlis Srialze musika srulebiT
Sewyda, qalma ki naZvis wiwvian totebs Soris mxolod
Cveulebrivi mxecunas danaxva SesZlo, romelic im biWis
msgavsi mwvane TvalebiT Sescqeroda.
_ masxrad migdeb _ uTxra qalma xuTi liris momlo-
dine megzurs.
_ ara, geficebiT, Cemi biZaSvilia, wyeuli! maTxovris
xarjze ukravs; xalxis seivanSi misazidad igi naxevar
liras aZlevs dReSi.

Targmna nino muradaSvilma


100 novela mTeli msofliodan 141

saki*

(Saki, 1870 _ 1916, inglisi)


namdvili saxeli da gvari _
heqtor hiu manro
(Hector Hugh Munro)

`mimwuxri~

norman gortsbi grZel skamze Camomjdariyo parkSi.


skams ukan zolad gayvanili moli mwvanobda. merme ukve
buCqnarsa da am baR-xevnaris Robe-yores mohkravdi Tva-
ls, romeli Robe yoris winac, saetle Saragzis gverdiT,
rotten-rou Canda*. gortsbis marjvniv, iqave, haid-parkis
kuTxe gamoiyureboda, sadac quCidan moZraobis xmauri
da rixini atanda. martis damdegis saRamo xani iyo, Svi-
dis naxevari iqneboda, da ukve xSirdeboda mimwuxri,
romelsac odnav acriatebda, abacebda mTvarisa da uam-
ravi quCis farnis susti Suqi, gza-bilikebsac da xeivneb-
sac sruli udaburoba dastyobodaT, TumcaRa am naxevrad
ganaTebul sivrceSi bevri SeumCneveli landi ireoda.
erTni uCumrad moZraobdnen, meoreni cal-calke wert-
ilebad isxdnen merxebsa da skamebze.
gortsbis moswonda, TvalSi mosdioda es adgili, iseT
ganwyobilebaze iyo, am saRamos mainc Zalian exmatkbile-
boda aqauroba, mimwuxri damarcxebulTa Jamad warmou-
dgeboda. suyvela, kaci Tu qali, visac ki ebrZola da wa-
ego brZola, visac ki cnobismoyvareTa yovlismCxrekel
TvalTagan saguldagulod daemala Tavisi miuRweve-
li warmateba da mkvdari imedebi, aq gamodioda am mim-
142 saki

wuxris Jams, roca TiToeulis abranZuli tanisamosi,


mokuzuli mxrebi da vaglaxiani Tvalebi SeiZleboda
rom verc vis SeemCnia anda Tundac ver amoecno.
es adamis Svilni mimwuxrSi RamurebsaviT epatrone-
bodnen gaudaburebul parks, Tavis kanonier mflobelT-
agan xelaRebuls. am bedkrulTagan TavSesafrad dagu-
lebuli buCqebisa da Robe- yoris safarvels iqiT gab-
dRvrialebuli Suqebisa da xmauriani dazurzurebul-
gamalebuli moZraobis samefo gaSliliyo. mimwuxrSi,
romelsac TiTqmis fantavda, TvalismomWrelad enTo fa-
njrebis mravalsarTuliani xomli _ iq im sxva adamis
SvilTa samyaro iwyeboda, visac cxovrebis omSi gaeZ-
lo anda sulac Tavs damarcxebulad ar miiCnevda. amd-
agvari suraTebi exateboda Tvalwin gortsbis, TiTqmis
gaukacrielebuli gza-bilikis piras grZel skamze Camo-
mjdars. is Tavis Tavsac damarcxebulad Tvlida. ful-
is mxriv gaWirveba ara hqonda: Tuki moesurveboda, adge-
boda da isic SeerTvoda quCas, sinaTliTa da xmauriT
savses. da umal Tavis adgils daiWerda im dundgo xalxSi,
vinc savse ojaxSi yiWyiWebda anda simdidres eswrafo-
da, gortsbis xeli sxva ufro did-did rameebSi moscar-
voda da axla guli ekumSeboda, Sewuxebuli iyo da Tavisi
TavisTvis uari veRar eTqva ramdenadme cinikur siamo-
vnebaze, ukeTu Tvals Seavlebda im Tavisnair mwir-
mawanwala xalxs, visi gzac farnebs Soris bnel sivr-
ceebSi gadioda, da yvelas kategoriebad dayofda..
gortsbis gverdiT grZel skamze xnieri jentlmeni
ijda. jentlmens im TavpirCamomtirali kacis ieri hqon-
da, visac jereT kidev arad miaCnia garemomcveli samya-
ro, da amdagvarad sakuTari Rirsebis narCenebsRa ina-
rCunebs, TumcaRa sinamdvileSi ukve karga xania, aRarc
visime da aRarc risime abuCad agdebis Tavi aqvs. jentl-
saki 143

menis samosels gaquculs ver etyodi, bindbundSi mainc


savsebiT uZlebda gamocdas, magram imis warmodgena ki
SeuZlebeli iyo, rom im tansacmlis patroni naxevarkr-
onad erTi kolofi Sokoladis yidvas gabedavda anda
saRileSi Casabnevi mixakisTvis cxra penss gaimetebda.
is udavod im miviwyebul orkestrs ekuTvnoda, romlis
dakrul musikazec aRaravin cekvavs. amqveynad is erTi
im mWmunvareTagani iyo, visi Civilic sapasuxo vaiviSs
aRar iwvevs. roca jentlmeni wasasvlelad wamodga,
gortsbim gonebis TvaliT warmoidgina, rogor mividoda
igi Sin, sadac Tavsacils daayridnen da gaamasxaravebd-
nen, anda rogor Sergavda Tavs sadme civ soroSi, sadac
garkveul wil pativsac imisda mixedviT miagebdnen, yove-
li kviris qiris gadaxdis ra unaric hqonda. winmimava-
li jentlmenis landi nel-nela Seeria binds. TiTqmis
maSinve, rogorc ki is wavida, imisi adgili baRis grZel
skamze erTma ymawvilma kacma daiWira. ymawvil kacs
cudad sulac ar ecva, oRond saxiT Tavis winamorbedze
ufro dalxenili Canda. TiTqosda imis yuradRebis mis-
aqcevad, Tu ra Sav dReSi iyo Cavardnili, skams egreve
mowyvetiT daezeya Tu ara, mosulma erTi brazianad da
xmamaRla SeikurTxa:
_ raRac cud xasiaTze CanxarT, _ uTxra gortsbim,
radgan saWirod CaTvala, rom gapasuxeboda am gamom-
wvevi saqcielis gamo.
ymawvili kaci gampasuxeblisken Setrialda da Tavg-
zadambnevad gulubryvilo mzera miapyro, ramac gorts-
bis xes yuradReba daaZabvina.
_ arc Tqven iqnebodiT karg xasiaTze, CemisTanad rom
gabmuliyaviT xaTabalaSi. es yvelaze didi sisulelea,
rac ki Cems sicocxleSi Camidenia.
_ ho? _ gulgrilad Tqva gorSesbim.
144 saki

_ dRes Camovedi, berqSiris moedanze sastumro „paT-


ago niaSi“ vapirebdi gaCerebas, _ ganagrZobda ymawvili
kaci, _ iq misulma ki Sevityve, rom ori kviris winaT
aeRoT da imis adgilas kinoTeatri wamoeWimaT. taqsis
mZRolma sxva sastumroSi wasvla mirCia, sadRac iqve
axlos, da mec wavedi. Cvenebs misamarTiani werili ga-
vugzavne da gareT sapnis sayidlad gamovedi, wamoReba
damaviwyda, sastumros sapnis xmarebas ki ver vitan. mere
quCa-quCa vixetiale, barSi erTi-ori Wiqac gadavkari,
vitrinebs avuar-Cavuare da roca ukan, sastumroSi, mi-
bruneba davapire, uceb damcecxla, rom saxelic gulidan
gadamvardnoda da aRarc quCa maxsovda, sadac is sastu-
mro iyo. ukeTess ver inatreb kacisTvis, visac london-
Si arc axloblebi hyvanan, arc nacnobebi! cxadia, Cveneb-
isTvis depeSis gagzavna da misamarTis Txovna SemeZlo,
magram isini Cems ambavs xvalamde ver Seityoben, me ki
sruliad ufulod var _ gareT rom gamovedi, jibeSi
erT Silingamde megdo, da isic saponze da ludze damex-
arja, alia-balia ori pensiRa miWyavis, aRar vici, ra vqna,
sad wavide am RameSi.
ambis Txrobas rom morCa, mWevrmetyveluri pauza
Camovarda.
_ albaT, fiqrob, es ra zRapari moCmaxao, _ Tqva
ymawvilma kacma, da xmaSi wyena daetyo.
_ ara zRapari ra mosatania, _ miugo gortsbim mS-
vidad. _ maxsovs, mec damemarTa egeTi ram erT ucxo
sataxto qalaqSi, da rac ufro aRsaniSnavia, marto ki
ara, orni viyaviT. sabednierod, gavixseneT, rom Cveni
sastumro, romeliRac arxze idga da arxs raki mivagen-
iT, mere sastumros gzis povnac SevZeliT.
mosaubrem Tavisi ambavi rom moaTava, ymawvil kacs
saxe gaebadra.
saki 145

_ sadme ucxo sataxto qalaqSi agrerigad ar Sevwuxde-


bodi, _ Tqva man. _ iq adgebi kaci, Seni qveynis konsuls
miadgebi, miWirs, damexmareo, da isic xels gaimarTavs. aq
ki, Sens sakuTar qveyanaSi, rame xaTabalaSi gaexvevi Tu
ara, gacilebiT ufro umweo xar. Tuki RmerTi gamiwyra
da vinme RvTisnier kacs ver gadaveyare, vinc Cems ambavs
gaigebda da cotaoden fuls masesxebda, namdvilad san-
apiroze momiwevs Ramis Teva. ise ki, moxaruli var, rom
Cemi ambavi maincdamainc daujereblad ar geCveneba.
Tavis bolo SeniSvnaSi man karga gvariani siTbo Car-
To, TiTqos imis mixvedreba undoda, rom gortsbi, arc-
Tu iseT kacad warmoedgina, visac sxvisi xelis apyroba
ara sCveoda.
_ ar meCveneba, magram, _ nela warmoTqva gortsbim, _
Tqveni ambis susti adgili is aris, rom sapnis Cveneba
ar Segi ZliaT.
ymawvili kaci welSi gasworda, paltos jibeebis qeq-
va daiwyo, karga xans iqeqa da wamoxta.
_ etyoba, davkarge, _ waibutbuta man gajavrebulma.
_ erT dReSi sastumrosa da sapnis dakargva raRac
ganzraxul gaufrTxileblobaze laparakobs, _ miugo
gortsbim.
magram ymawvil kacs frazis damTavrebisTvis aRar
daucdia. maRla ableCili TaviTa da ramdenadme nacod-
vilari kudnavardobiT swrafad miefara Tvals baRis
gza-bilikze.
_ ise, kacma rom Tqvas, fiqrobda gortsbi, _ ratom
ar SeiZleboda, rom sapnis sayidlad gamosuliyo, rac
mTel am am bavSi erTaderT damajerebel momentad Cans.
arada, swored am patara detalma umtyuna. gvariani wi-
ndaxeduleba rom hqonoda da is erTi cali saponi marT-
la aRmosCenoda, iseve koxtad Sexveuli da SefuTuli,
146 saki

rogorc es afTiaqSi ician, Tqma ar unda, Tavisi gamor-


Ceuli saqmianobis geniosi iqneboda. am gamorCeul saqmi-
anobaSi genialuroba ki is aris, rom kacma sifrTxilis
ganusazRvreli unari gamoiCinos.
amis gafiqreba iyo, da gortsbi wamodga, wasvla daa-
pira da uceb Semcbarma Sehyvira. miwaze, iqave skamTan,
raRac patara ovaluri nakrauli egdo, iseve koxtad
gaxveuli da SefuTuli, rogorc es afTiaqSi daxls ukan
mdgomT ician. arcra sxva ram, saponi iyo: albaT, ymawvil
kacs, paltos jibidan maSin amouvarda, roca skamze mowy-
vetili daezeya. gortsbi umal fexaCqarebuli gauyva wyv-
diadSi CaZirul gza-biliks, raTa rogorme dasweoda
Txelpaltoian ymawvil kacs. daweviT male daewia kidec,
magram TiTqmis uari Tqva Tavis ganzraxvaze, rodesac
Tavis devnis obieqts moatana Tvali; ymawvili kaci sae-
tle gzasTan idga da raRac yoymani etyoboda, rogorc
Cans, ver gadaewyvita, saiT wasuliyo, pirdapir parki
gadaeWra Tu naitsbrijis trotuarebs Sehkedleboda da
iqaur oromtrialSi amoeyo Tavi. roca man gortsbis
Zaxils mohkra yuri, swrafad Semotrialda da iseTi
saxe hqonda, TiTqos mtris xma Semoesma da winaaRmde-
gobis gawevas apirebso.
_ friad mniSvnelovani mowme gaCnda, romelic Tqve-
ni ambis WeSmaritebas adasturebs, _ uTxra gortsbim da
saponi gauwoda, _ albaT, jibidan dajdomisas amogivar-
daT. wamoxvediT Tu ara imwuTas TvalSi momxvda, Zirs
egdo. unda SemindoT, mapatioT Cemi ujeroba-urwmunoeba.
magram ise, marTali unda iTqvas, yvelaferi Tqvens
winaaRmdeg laparakobda. axla ki, am sapnis Cvenebaze
dayrdnobiT, vfiqrob, ganaCenic unda aRvasrulo. Tuki,
rasakvirvelia, erTi soverenis* odenobis sesxi ramde-
nadme xels gaZlevT...
saki 147

ymawvilma kacma oqros fuli Cqara ikra jibeSi,


TiTqos eSinia, emand isev rame eWvi ar gauCndes da ukan
ar gamomarTvaso..
_ barem es baraTic gamomarTviT, Cemi misamarTis, _
ganagrZobda gortsbi, _ fuls rac male gamomigzavniT,
miT ukeTesi, am sapons ki nuRar dahkargavT, aman kargi
samsaxuri gagiwiaT.
_ ra kargia, rom i povneT, _ uTxra ymawvilma kacma.
mere, eldanakraviviT Tan xma uwydeboda, ramdenime sa-
madlobeli sityva waiburtyuna da Tavqudmoglejili
naitsbrijis mxares gaeSura,
_ sawyali biWi, rogor daibna, _ Cailaparaka TavisTvis
gortsbim _ arc gasakviria, etyoba, Zalian ganicdis
gasaWirisagan Tavis daxsnas. CemTvis ki kargi gakveTil-
ia: kacma arc Zali an unda daatano Wkuas Zala da arc
marto garegnobam unda mogatyuos.
gortsbim baRis grZel skams gverdiT rom Cauara,
sadac es patara drama gaTamaSda, xnier jentlmens Sea-
swro Tvali, raRacas eZebda xan skamqveS, xan iqave gver-
diT. gortsbim Tavisi Zveli mezobeli icno.
_ dakargeT rame, ser? _ hkiTxa man.
_ diax, ser, saponi damekarga.
inglisuridan Targmna
guram gogiaSvilma
---------------------------
*saki (sayi) sparsulad meriqifes, mwdes niSnavs; omar
xaiamis Semoqmedebis siyvarulis gamo airCia mweral-
ma es fsevdonimi.
* rotten-rou _ viwro sacxenosno gza-biliki haid-
parkSi.
* sovereni _ inglisuri oqros fuli, erTi girvanqa
sterlingis Rirebulebisa.
148 100 novela mTeli msofliodan

ivan bunini

(1870 _ 1953, ruseTi)


(Èâàí Áóíèí)

`wigni~

kalosTan, zvinze wamowolili didxans vkiTxulob-


di da uceb aRvSfoTdi. kvlav alionidan moyolebuli
vkiTxulob, kvlav wigni mikavia xelT! bavSvobidan ase
var yoveldRe. sicocxlis naxevari gamogonil samyaro-
Si gavatare, im adamianTa Soris, romlebic ar arsebu-
lan amqveynad. maTi bed-iRbali, sixaruli Tu mwuxareba
sakuTariviT maRelvebda. samudamod davukavSire Cemi
Tavi abraamsa da isaaks, pelazgebsa da etruskebs, sokr-
atesa da iulius keisars, hamletsa da dantes, grethensa
da Cackis, sobakeviCsa da ofelias, peCo rinsa da nataSa
rostovas! axla ki rogor gaverkvio, romelia namdvili
da romeli gamogonili Cemi miwieri arsebobis Tanamg-
zavrTa Soris? rogor gavacalkevo isini, ranairad av-
won-davwono, vin rogori da ra Zalis zegavlena moax-
dina Cemze?
vinem me vkiTxulobdi, sxvaTa gamonagonebiT vcxovr-
obdi, mindori, kar-midamo, sofeli, glexebi, cxenebi, buze-
bi, kedlebi, frinvelebi, Rrublebi, _ yvela Tavisi namd-
vili cxovrebiT cxovrobda. hoda, roca es moulodne-
lad vigrZeni, gons movedi, wigni namjaze davagde da,
gakvirvebulma da gaxarebulma, raRac sxva TvaliT mi-
ivan bunini 149

movixede irgvliv; mkafiod davinaxe, gavigone, viynose


yvelaferi _ rac mTavaria, vigrZen raRac araCveuleb-
rivi ubraloeba da amave dros araCveulebrivi sirTu-
le, is Rrma, gasaocari, eniT uTqmeli da gamouxatavi
raRac, rac arsebobs cxovrebaSi, arsebobs TviT Cems
sulSi da razec arasodes ise ar weren wignebSi, rogorc
saWiroa.
sanam vkiTxulobdi, buneba idumlad Secvliliyo. Tu
manamde mziani, Cinebuli amindi idga, axla yvelafers
Jamisferi dahkravda, garinduliyo. caSi TandaTan mo-
jarebula Rrublebi. aqa-iq _ gansakuTrebiT samxreTiT,
_ jer kidev qaTqaTa, lamazi qulebi Canda, xolo dasav-
leTiT, sofels iqiT, tirifebs miRma ca saavdrod, molur-
jod da mowyeniT moRrubluliyo, igrZnoboda Soreu-
li mindvris wvimis Tbili surneli. baRSi erTi molaRu-
ri galobda.
sasaflaodan glexkaci brundeboda gamomxmar bili-
kze, kalosa da baRs Sua rom gadioda da iisferi Canda.
mxarze TeTri bari gaedo. bars lurjad mbzinavi Savi
miwa mihkvroda. gaaxalgazrdavebuliyo, pirisaxeze naTe-
li gadasdioda, gaoflili Sublidan qudi gadaewia.
_ Jasminis buCqi davurge Cems gogos! _ mxned Caila-
paraka man. _ gamarjoba Tqveni. sul kiTxulobT, sul
wignebs igonebT?
es kaci bednieria. ratom? mxolod imitom, rom suldg-
mulobs amqveynad, maSasadame, raRac yvelaze miuwvdomels
asrulebs samyaroSi.
baRSi molaRuri galobda, sxva yvelaferi miyuCebul-
iyo, mamlis yivilic ar ismoda. marto molaRuri gal-
obda _ auCqareblad rakra kebda. ratom, visTvis? Tavisa-
Tvis Tu im cxovrebisTvis, riTac es asi welia cxovrobs
baRi da kar-midamo? an iqneba es kar-midamo imisTvis
150 ivan bunini

arsebos, rom man igalobos?


„Jasminis buCqi davurge Cems gogoso“. magram gogo
gaigebs amas? glexkacs hgonia, gaigebso, da SeiZleba mar-
Talic iyos. glexkacs mwuxris Jams gadaaviwydeba is
buCqi, _ maS, visTvisRa ayvavdeba igi? ayvavebiT ki ayvav-
deba, Senc gegoneba, rom amaod ki ara, viRacisTvis da
raRacisTvis hyvavis.
`sul kiTxulobT, sul wignebs igonebTo“, magram ra-
tom vigonebT? ra saWiroa gmirebi? ra saWiroa romani,
moTxroba, kvanZis Sekvra da gaxsna? imitom rom, sul
geSinia, aravis egono nakleb wignieri, nakleb mimgvaneb-
uli saxelganTqmuli da saxelmoxveWilT! imitomac
ewamebi da itanjebi niadag _ mudam dumxar, ar laparak-
ob swored imaze, rac WeSmaritad Senia da rac erTad-
erTi sinamdvilea, raic kanoniT yvelaze metad moiTx-
ovs gamoTqmas, ese igi xorcSesxmasa da kvalis darCen-
as. Tundac sityvaSi!
20 agvisto, 1924 w.

rusulidan Targmna
karlo arseniSvilma
100 novela mTeli msofliodan 151

anri barbiusi

(1873 _ 1935, safrangeTi)


(Henri Barbusse)

`moyvasi~

gezina or nawilad hyofda rezas dasaxlebas. over-


nis am miyruebul kuTxeSi ocdaxuTamde vardisfersax-
uraviano saxlidan Tormetiode amwvanebul velze iyo
ganlagebuli, danarCeni ki _ gezinas gaRma mxares, mwir
miwaze. erTi napiridan meoreze gadasvla metad saxifa-
To iyo, SeiZleba fexi dagcdenoda, xriok flateze Cago-
rebuliyavi da pirdapir gezinas patara, magram saSiS
morevSi amogeyo Tavi.
gasakviri ara iyo, rom am gaRma-gamoRma mcxovreb
xalxs, romelTa Soris es saSiSi morevi trialebda, ar
hyvareboda erTmaneTi.
gansakuTrebiT ki ori adamiani Seepyro siZulvils:
Jakino da kinkini, erTi iyo xmeli, sagozaviviT piryviTe-
li kaci, meore ki mSvidi, RaJRaJa, mxiaruli da bavSvebis
gamrTobi.
ambobdnen, odesRac uaxloesi megobrebi iyvnen da ise
Zlier uyvardaT urTmaneTi, didxans ar SeiZleba gagr-
Zelebuliyo maTi siaxloveo. erTxel erT-erTi maT-
gani Surma moicva _ es Jakino iyo. CaTesili Suri mere
siZulvilSi gadaizarda. kinkins winaaRmdegoba ar gauw-
evia. ar vici, sisuleliT mouvida Tu riT, rogorc
152 anri barbiusi

gnebavT gansajeT, da beds damorCilda.


ase da amgvarad, am or axalgazrdas Soris saocari
SuRli Camovarda. isini axla erTmaneTis jibrze cdilobd-
nen gamdidrebas, es iyo maTi erTaderTi mizani _ vinaidan
erTis gamarjveba meoris damarcxebas niSnavda.
Tavdapirvelad maTi finansuri mdgomareoba erT-
nairi iyo, 1894 wlis Semodgomaze Jakinom etableSi mi-
wis nakveTi iyida, 93-Si ki kinkinma mansurSi SeiZina Savmi-
wiani ferdobi. gavida ramdenime weli da Jakinom TeTrx-
alebiani mewveli ZroxiT gaamdidra Tavisi ojaxi, ma-
gram ver moaswro am SenaZeniT gaxareba, rom kinkinma
Tavis saxls saxedari Semata, romelsac remi erqva.
am ambis Semdeg Zalian bevri ram Seicvala maT cxo-
vrebaSi. Seicvala kinkinic, Cveuli udardeloba isev
gaeRviZa da Zveleburad meocnebe gaxda. Tanac Zlier
Seuyvarda Tavisi erTaderTi axlobeli, sulieri arse-
ba. grZelnacrisferbewva, didyura da alalTvaleba remi.
rac ufro eCveoda Tavis cxovrebis utyv Tanamgza-
vrs, miT ufro kargavda JakinosTan brZolis survils,
dauzogav Sromasa da ekonomiur cxovrebas Tavi aneba
da moqiSpes aRar ejibreboda.
Jakino ki piriqiT, iaraRs ar yrida. kvlav energiu-
lad iRvwoda kinkinis winaaRmdeg. gamarjvebis wyur-
vili axrCobda, misma dauokebelma sixarbem nayofic
gamoiRo roca mari pezaris nayofieri miwis gayidva ga
mocxadda, romelic ormocdaaTi weli gamouyenebeli
iyo, Jakinom isic SeiZina,
aseTi moulodneli laxvari mkvdarsac ki gamoacocx-
lebda, magram kinkinos undilobasa da simSvides ve-
raferi daaklo. os gamvlelebs mTvrali kaciviT, remis
ki SeSliliviT uRimoda. xan Tavis Tavs elaparakebo-
da. xan kidev uaresi, remis mimarTavda, _ da viric din-
anri barbiusi 153

jad misCereboda saxei.


zogjer saxlidan gadioda da mindvrebs gascqeroda,
muSaoba ar undoda. idga mxolod da gahyurebda mSven-
ier aremares, zogjer umiznod Semouvlida xolme so-
fels da imiT erToboda, rom mtirala tirifebs im sof-
lis kacebs adarebda, niadag sisuleleebis CmaxvaSi rom
iyvnen, zogjer saxuravebs Seseuli asobiT mtredis xmau-
riani afrena maraos gaxsnasa da Srials agonebda da
kidev bevri amgvari fiqri da warmodgena moawveboda
tyis, foTlebisa da cxovrebis Semyures.
da ai, moxda ise, rom kinkins vali daedo, es vali Tavda-
pirvelad umniSvnelo iyo. mere gaizarda da mdgomare-
obac gaZnelda. jer daacades, magram bolos yovelg-
vari vada amoiwura. vin ar icis, rom notariusis mier
gamogzavnili Setyobineba iseve sarwmunoa, rogorc su-
lieri mamis darigeba, amitom raRac unda gaeyida. ase
gamoacala xelidan Jakinom miwis is naglejic, romelzec
bevri ofli uRvria kinkins.
o, ra didebuli gamarjveba iyo! Jakino gezinas gaRma
mxridan pirdapir mtris gulSi SemoiWra. marTlac STam-
beWdavi sanaxavi iyo kinkinis mamulSi aRmarTuli Robe,
romelmac yvelaferi daamaxinja.
amis Semdeg kinkinma, cota ar iyos, moiwyina, daRonda
da quCaSi Tavdaxrili dadioda. mere gazafxuli dadga
da cota gamofxizlda, damSvidda da erT dRes gamouswo-
rebeli CitiviT kvlav gaisma misi simRera.
da ai, swored maSin Sexvda leontinas, qali mzesaviT
anaTebda, oqrosferi Tma cecxlis enebiviT exveoda Tavze,
mis naTel TvalebSi TiTqos uricxvi ganZi imaleboda.
kinkini jer gabruebuli dadioda, yvelgan mas xedavda,
misi xma esmoda, maSinac ki, roca erTad ar iyvnen. mere
mTeli qveyana erT mSvenier sasaxled gadaiqca, romel-
154 anri barbiusi

ic leontinasaTvis iyo aSenebuli. erT saRamos qali


anazdad SeCerda mis gverdiT da ucodveli TvalebiT
Sexeda. amis Semdeg ramdenime Rame gavida da kacma Zlivs
gabeda locvasaviT raRac waeluRluRa misTvis. qals
xaverdiviT nazi loyebi Seefakla da hoi, saswaulo yura-
dRebiT mousmina.
magram ivnisi ar iyo miwuruli, rom qali gaqra. Tav-
zardacemuli kinkini yvelgan eZebda, eloda, da ai, erT
mSvenier dRes dainaxa, misi yvavili mdinaris gaRma mx-
ares, Jakinos saxlis zRurblze gafurCqnuliyo.
Jakinom sacolec waarTva. bedSavma erTxelac gaib-
rZola, Seecada qali daebrunebina, magram leontina dae-
mala, masTan salaparakod mama miuSva, mamamisma ki uxeSi
da uSveri sityvebiT gamoistumra kinkini.
am ambis Semdeg imedgacruebuli kinkini amaod cdi-
lobda dakarguli sinarulisa da simSvidis dabrunebas.
Jakino xarobda. kinkinis saqme ki TandaTan ukan da ukan
midioda. saxe daunaoWda, mwuxare ieri daedo, yvela
erideboda. soflis gogoebi gaurbodnen. mxolod remi
SerCa. erTguli remi, romelsac ufro dauaxlovda.
Semoxvevda xolme mklavebs kiserze da saocrad madli-
eri iyo, roca saxedari misken miiwevda, raTa ukeT mix-
axuneboda Tavis patronis mkerds.
Semodgomis wvimebma sabolood gaakotra sabralo
kinkini.'iZulebuli iyo yvelaferi gaeyida, rac gaaCnda,
rogorc yovelTvis xdeba rZe, erT ubedurebas meore
mohyva, im dRes, roca yvelaferi gayida, avad gaxda da
loginSi Cawva.
mTeli Rame sicxisagan iwveboda, saSineli koSmarebi
hqonda, Tvali rom gaaxila, gaTenebuliyo, is marto iwva,
ifiqra, davuZaxeb vinmeso, magram radgan gulSematkivari
aravin eguleboda, gadaifiqra. Tanac sicxisagan dasus-
anri barbiusi 155

tebuls gana SeeZlo yvirili?


martodmarto iwva da sevdianad atrialebda nasicx-
ar Tvalebs. magram ai, gaiRo odnav miwuruli fanjara
da uCveulo landi gamoCnda _ es iyo remi, romelic
patronis sanaxavad movida, sabralo, gaognebuli remi.
utyvi sinazisa da siyvarulis gansaxiereba.
kinkins undoda eTqva, mxolod Sen erTma ar mimatov-
eo, magram raRac uCveulo xma aRmoxda. TiTqos sizmar-
Siao, ise gaiSvira misken xelebi da mTeli arsebiT, sul-
iT da guliT mimarTa misTvis yvelaze axlobel ar se-
bas.
magram aseTi grZnobebisaTvis yru remim erTi gaaqnia
Tavi da wavida, kinkini im RamiT an sulac iqneb meore
diliT gardaicvala.
Jakinom iyida misi saxli. mtris udrood sikvdilma
daCrdila saboloo gamarjvebis sixaruli.
yvelaze metad remis wayvana gauZnelda, virs TiTqos
gadaewyvita aq darCeniliyo da jiutad CaerWo fexebi
miwaSi. magrad scemes da iZulebuli gaxda axal patrons
gahyoloda, isini gahyvnen gezinas napirs, gaiares xidi.
meore mxridan marjvniv mimaval gzas ahyvnen da Jaki-
nos saxls miadgnen. imave dRes Seabes remi uremSi da
qalamandas bazrobaze waiyvanes.
leontina kiskisebda, uxaroda, rom axla sakuTari
etlic hyavda. siamayiTa da sixaruliT aRvsil Jakinosac
uferuli nakvTebi Sefakloda.
col-qmari Zlivs moTavsda mwvanilsa da kalaTebs
Soris da remic maTraxis cemiT daiZra adgilidan. ma-
gram virma, imis magivrad, rom pirda piri gziT wasuliyo,
marcxniv gauxvia da mindor-mindor kinkinis saxlisak-
en gaWenda mdinaris gaRma.
auwereli imediT brundeboda viri Tavisi patronis
156 anri barbiusi

saxlSi. uremi gzas acda da araxaxda. Jakino igineboda.


Rrialebda, leontina kioda, magram remis arc maTi yvi-
rili esmoda, arc saSvelad gamoqceuli glexebis SeZax-
ilebi, arc Jakinos mier magrad moWimul sadaveebs
grZnobda. mTeli Tavisi alali, erTguli arsebiT imis-
ken miiswrafoda, vinc uyvarda. sakuTar saxlSi surda
dabruneba da sxva araferi hqonda sabralos gulSi,
Jakino wamodga, raTa gadamxtariyo, magram gagiJebuli
leontina Camoekida da ar gauSva. uremi miuaxlovda
kldes. sanam morevSi gadaeSveboda. remi erTi Semot-
rialda da saxeSi Sexeda Tavis axal patronebs. maT
moaswres saxedris alal TvalebSi akiafebuli uCveu-
lo Suqi daenaxaT.

frangulidan Targmna
roena yeniam
100 novela mTeli msofliodan 157

somerset moemi

(1874-1965, inglisi)
(William Somerset Maugham)

`naiarevi~

naiarevis gamo iyo, rom me is pirvelad SevamCnie.


farTo da wiTeli naiarevi, romelic safeTqlidan nika-
pamde gasdevda, raRac saSinel Wrilobaze metyvelebda
da davinteresdi, netavi xmlisagan aris Tu yumbaris
namsxvrevisagan-meTqi. sakvirveli iyo aseTi naiarevi
am mrgval, msuqan saTno saxeze. pirisaxis nakvTebi pat-
ara hqonda da ar Seefereboda mis zorba da Cafskvnil
tans. janRoniT savse kaci iyo, Cveulebrivze ufro maRa-
li. jer ar menaxa, rom daZonZili ruxi kostumisa da
xakis xalaTis garda sxva raime scmoda; Tavze Zveli
sombrero exura. TavaT Zalian WuWyiani iyo, yovel cis-
mare dRe „palas-otelSi“ Semodioda xolme, rom gvate-
mala sitiSi kokteilis dalevis dros latariis bileTe-
bi gaeyida. jer ar menaxa vismes misgan latariis bile-
Ti eyida, magram dro da dro vxedavdi, rom dasalevad
epatiJebodnen. isic uars arasodes ambobda. magidebs
Soris dadioda, yovel magidasTan Cerdeboda da Rimi-
liT sTavazobda latariis bileTebs. RimiliTve ecle-
boda iqaurobas, roca yuradRebas ar aqcevdnen. mgoni,
metwilad cota gadakrulSi iyo xolme.
158 somerset moemi

erTxel, saRamos, erT Cem nacnobTan erTad videqi


daxlTan, roca is naiareviani kaci mogviaxlovda. me Tavi
gavuqnie uaris niSnad. radgan rac aq Camovedi, ager ukve
meoced mTavazobda bileTs. magram Cemi nacnobi gulT-
bilad miesalma.
_ rasa iqm, generalo?
_ ara miSavs ra. mainca da mainc kargad veraa saqme,
magram uaresic , xdeba xolme.
_ ras dalev, generalo?
_ koniaks.
man dalia da Wiqa isev daxlze dado. mere Cems nac-
nobs Tavi daukra:
_ gmadlobT.
mibrunda da iqve Cvens Soriaxlo mdgarT SesTavaza
Tavisi bileTebi.
_ vin aris eg Seni megobari? _ vkiTxe me. _ eg ra
saSineli naiare vi aqvs saxeze..
_ romelic mis silamazes arafers matebs, ara? ni-
karaguadan aris gamoZevebuli. erTi TavzexelaRebuli
banditi vinmea, magram urigo biWi ar aris. zogjer erT-
or pesos vaZlev xolme. ajanyebaSi monawileobda, gen-
erali iyo ajanyebulTa jarisa. tyvia-wamali rom ar
gamoleoda mTavrobas Camoagdebda da axla samxedro
ministri iqneboda, latariis bileTebis gayidva ki aRar
mouxdeboda. Tavis Stabianad Caigdes xelSi da samxedro
tribunalSi gaasamarTles. sikvdili miusajes, Cveuleb-
riv ase xdeba xolme am qveynebSi, gaTenebisas unda daex-
vritaT. roca daiWires, mgoni ukve icoda, rac moeloda.
man da misma oTxma megobarma, _ sul xuTni iyvnen, _ is
Rame cixeSi ise gaatares, rom dilamde pokeris TamaSi
ar SeuwyvetiaT. markebis nacvlad. asanTis Reroebi hqon-
daT. miTxra, iseTi uiRblo Cem dReSi ara vyofilvaro
somerset moemi 159

_ Turme sul agebda. roca gaTenda da jariskacebma


SemoakiTxes, rom dasaxvretad waeyvanaT, imdeni asanTi
hqonda wagebuli, ramdenic erT kacs mTel sicocxleSi
eyofa.
waiyvanes da cixis ezoSi kedelTan daayenes xuTive-
ni, erTimeoris gverdiT, msroleli razmis pirispir.
cota xani rom gavida, Cemma megobarma oficers hkiTxa,
ra jandabisaTvis gvalodinebTo. oficerma uTxra, jare-
bis sardals, generals surs Tqvens dasjas daeswros
da velodebiTo.
_ maS erTi papirosis mowevas kidev moaswrebs kaci,
_ Tqva am Cemma megobarma.
magram asanTis gakvrac ver moaswro, rom ezoSi gen-
erali Semovida Cveulebrivi formaluri ambebi rom
Seasrules, generalma hkiTxa, vidre ganaCens sisruleSi
moviyvandeT, xom araferi gsurTo. oTxma uaris niSnad
Tavi gaiqnia.
_ diax, msurs, minda Cems cols gamovemSvidobo, _ mima-
rTa generals Cemma megobarma.
_ kargi, _ uTxra generalma. _ sad aris Seni coli?
_ cixis karebTan gaxlavT.
_ maS xuT wuTze mets ar dagvakargvineb.
_ magdenic ar damWirdeba, batono generalo.
_ gverdze gaiyvaneT.
or jariskacs Sua Camdgari sikvdilmisjili ajanye-
bulebi daniSnuli adgilisaken gaemarTnen. generlis
niSanze oficerma brZaneba gasca da oTxi kaci Zirs dae-
ca. ucnaurad daecnen, erTad ki ara, erTimeoris miy-
olebiT, ise sasacilod, TiTqos Tojinebi yofiliyvnen.
oficeri maT Tavze waadga da erT maTgans, jer kidev
sulTmobrZavs, revolveri daaxala. Cemma megobarma
papirosis moweva gaaTava. WiSkarTan erTi wuTiT ra
160 somerset moemi

Rac CoCqoli atyda. ezoSi qali Semovida swrafi nabijiT,


mere gulze xeli miido da erT adgilas gaqvavda. Semdeg
erTi Sehkivla da xelebgawvdili adgilidan moswyda.
_ dalaxvros eSmakma, _ Cailaparaka generalma. _ qals
Savebi ecva, Tavze Tavsafari exura da saxeze zafranas feri
edo. sulmTlad bavSvi iyo, tanwerweta. pawia swori na-
kvTebi da did roni Tvalebi hqonda. odnav bagegaxsnils
mSvenier saxeze tanjva aRbeWdvoda. iseTi mzeTunaxavi iyo,
rom is gulgrili jariskacebic ki saxtad darCnen.
meamboxem misken oriod nabiji gadadga. qali mklaveb-
Si Cauvarda. „Cemo suliko“, mxurvaled aRmoxda meam-
boxes da qalis tuCebs daakvda.
Tvalis daxamxamebaze dana iZro Tavisi daZonZili
xalaTidan _ ar vici, rogor moaxerxa danis damalva _
da Sig yelSi Casca. sisxlma ifeTqa. xalaTi sulmTlad
SeeReba. meore xeli moxvia da erTxel kidev daewafa
qalis tuCebs.
es yvelaferi ise umal moxda, bevri verc ki mixvda,
ra moxda. vinc dainaxa, Tavzardacemulebma Sehkivles,
ecnen Cems megobars da gaakaves.
gogona miwaze daasvenes da gars Semoexvivnen. Cemma
megobarma icoda, sadac artyamda danas _ ver iqna da
ver SeuCeres sisxlis dena. gogonas gverdiT daCoqili
oficeri fexze wamodga.
_ gaTavda, _ waiCurCula man.
Cemma megobarma pirjvari gadaiwera.
_ ratom mohkali? _ hkiTxa generalma.
_ imitom, rom miyvarda. _ iq myofT kvnesa aRmoxdaT
da yvela gancvifrebuli miaCerda mkvlels. generalic
erT xans usityvod miStereboda.
– keTilSobilurad moiqca, _ Tqva generalma bolos.
_ am kacis dasja ar SemiZlia. Cemi manqaniT sazRvramde
somerset moemi 161

miiyvaneT. pativsa vcem, rogorc mamaci mamacs.


ori jariskacis TanxlebiT meamboxe xmaamouReblad
gaemarTa manqanisaken.
Cemi megobari dadumda. erTxans mec vdumdi.
unda giTxraT, rom igi gvatemaleli iyo da espan-
urad melaparakeboda. me misi naambobi gadmovTargmne
ise, rogorc movaxerxe, magram arc ki micdia Semecvala
misi metismetad RvlarWnili ena. marTali giTxraT, uxde-
ba kidec es am ambavs.
_ es naiarevi saidanRa aqvs? _ vkiTxe bolos.
_ oh, boTli gauskda, roca xsnida. ilis ludis boT-
li iyo.
_ yovelTvis mejavreboda ilis ludi, _ vuTxari me.

inglisuridan Targmna
andro gaxokiZem
162 100 novela mTeli msofliodan

avetiq isaakiani

( )
(1875-1957, somxeTi)

`mgloviare yaryati~

Cvens baRSi sam msxviltotadazidul maRal Cinarze


dedal-mamal yaryats didi, mtkiced naSeni bude hqonda.
yaryatebi TavianTi bartyebiT Sig Tavisuflad Tavsdeb-
odnen.
gazafxulze enZelebi amoxuCxuCdebodnen Tu ara, col-
qmari yaryatebi soflis Tavze veeberTela frTebis
farfaSiT da mxiaruli lak-lakiT TavianT budes estu-
mrebodnen xolme.
yaryatebi cota xans daisvenebdnen, mere ki muSaobas
iwyebdnen. mohqondaT kewerebi, bumbuli da budes akeT-
ebdnen.
mere ki, ramdenime xnis Semdeg, erT dRes budeSi sami-
oTxi bartyi davinaxeT. isini amoyofil Tavebs aqnevdnen
da susti xmiT lak-lakebdnen.
Cven, bavSvebi, Tvals ar vaSorebdiT budes, cnobismoy-
vareobiT SevcqerodiT yaryatebis cxovrebas. mSobelebi
an morigeobiT mifrinavdnen mindorSi sazrdos mosat-
anad, rom bartyebi daepurebinaT, anda frTebze Seisvam-
dnen Svilebs da frenas aswavlidnen. swored iseve,
rogorc ufrosebi Rrma mdinareSi curvas gvaswavlian...
avetiq isaakiani 163

erT wels didi ubedureba datrialda. mama yaryati


budis kideze idga, axaldabadebul bartyebs sdarajob-
da. deda yaryati ki saWmlis saZebnelad iyo wasuli
WaobSi.
qalaqidan Camosul usulgulo monadireebs sabra-
lo deda yaryati moeklaT.
mze Toxis wverze dadga _ sadilobam moaRwia, deda
yaryati ki ara da ar Canda. mama yaryats lodiniT ime-
di gadauwyda da saRamo xans Waobisaken gafrinda deda
yaryatis saZebrad. erT ramed Rirda imis naxva, Tu
rogori gulmokluli daacxra meuRlis gvams, qviTinis
xmaze lak-lakebda, Tavs evleboda, frTebs xan TavSi icem-
da, xanac miwaze afarTxunebda... bindi rom Camowva, frTe-
bis Treva-TreviT Zlivs moaRwia budemde, bartyebi
frTebqveS amoisxa da dadumda.
am dRidan misi mxiaruli lak-laki aRar gvsmenia... ·
dilaadrian mifrinavda maxlobel mindorSi, mdinaris
napirebze, saWmels eZebda, Tan cali Tvali budeze eWira,
Semdeg mohqonda sazrdo da bartyebs apurebda.
bartyebi rom Seibumblen da frTebi amouvidaT, ma-
mas saTiTaod mihyavda da frenas aswavlida. bartyebi
mifrinavdnen mindorSi, mxiaruli lak-lakiT ukan brund-
ebodnen, daRvremil mamas Tavs evlebodnen, guls uxar-
ebdnen.
movida Semodgoma, yvelani erTad gafrindnen... wav-
idnen...

momdevno gaxafxuls Cveni yaryati martodmarto dab-


runda. a .
bude moinaxula Tu ara, Waobisaken gaswia, im adgilze
mivida, sadac meuRle moukles, didxans idga, idga garin-
debuli, mere ukan mofrinda. L
164 avetiq isaakiani

yoveldRe ase midioda iq, frTis qveS amoidebda Tavs


da saaTobiT idga calfexze kisermoRrecili.
xmirad vuyurebdiT, erTi ucxo yaryati rogor modio-
da mis budesTan, lak-lakiT elaparakeboda da ukmay-
ofilod Sordeboda.
zogjer is ucxo yaryati Cveni yaryatis budeSi Caj-
domasac cdilobda xolme, niskarts alersiT usvamda
kiserze, magram Cveni yaryati uarze iyo da ZaliT agdeb-
da budidan.
erTxel erTi sxva yaryati sami dRe dastrialebda
Cvensas. Cveni yaryati Tavs ar uyadrida, Tavidan iSoreb-
da, is abezari stumari ki mainc jiqur moiwevda, irgvliv
uvlida, frTis qveS Tavs uyofd, magram amaod _ Cveni
yaryati gulgatexili iyo. axal siyvaruls axlos ar
ikarebda.
isic SegviniSnavs, mTvarian RameebSi martodmarto
rogor daexeteboda vel-mindvrebSi, ra sevdianad lak-
lakebda.
ase icxovra sam-oTx wels martodmartom, mgloviar-
em, Rrmad damwuxrebulma qvrivma.
gazafxulobiT mofrinavda, Semodgomaze ukan midio-
da.
erT Semodgomazec wavida, magram gazafxulma rom
Semoabija, aRar gamoCenila. Cven mouTmenlad velode-
bodiT, gvegona movidoda, is ki ara da ar Canda.
1912, konstantinopoli

somxuridan Targmna
arCil daviTianma
100 novela mTeli msofliodan 165

Servud andersoni

(1876-1941, aSS)
(Sherwood Anderson)

`qaRaldis burTulebi~

TeTrwvera moxuci kaci iyo, didcxvira, uSvelebeli


xelebi hqonda. Cvens gacnobamde karga xniT adre eqim-
ad muSaobda da uainsburgis quCebSi velur jaglagze
amxedrebuli saxlidan saxlSi daiareboda. mere ful-
iani gogo SeirTo, romelsac mamis sikvdilis Semdeg
didi ferma darCenoda. wynari, maRali, Savgvremani gogo
iyo, qalaqSi lamaz qaliSvilad iTvleboda. uainsburg-
Si yvelas ukvirda, eqims rogor gahyvao. igi qorwine-
bidan erTi wlis Semdeg mokvda.
eqims uzarmazari xelebi hqonda. momuStuli xelis
saxsrebi xisagan gamoCorknil da rkinis mavTulze acm-
ul kaklisxela burTulebs miugavda. Txilis Cibuxs ew-
eoda. colis sikvdilis Semdeg mTeli dRe carieli kab-
inetis ablabudian fanjarasTan jdoma Seuyvarda. fan-
jaras ar aRebda xolme. erTxel, agvistos daxuTul dRes,
Svindome geleba, magram dagmanuli aRmoCnda da Tavi
aRar Seuwuxebia.
uainsburgis mcxovreblebma moxuci daiviwyes, Tumca,
eqimi rifi uCveulo adamiani gaxldaT. hefneris saxl-
Si, parizuli farTleulis maRaziis Tavze, erTi Smoraani
kabineti hqonda, Seusveneblad Sromobda Sig gamoketili:
166 Servud andersoni

raRacas qmnida da Seqmnils isev anadgurebda. WeSmar-


itebisagan patara piramidebs agebda, mere aSenebuls ang-
revda da imave qeSmaritebas kvlav axali piramidebis
asagebad iyenebda.
maRali kaci iyo eqimi. mTeli aTi weli erTsa da
imave tansacmels atarebda. gacrecili kostumi idayveb-
sa da muxlisTavebze gamoxvretoda. Sin uzarmazarjibi-
an tilos xalaTs icvamda da Sig mudam qaRaldis nakuw-
ebs itenida. ramdenime kviraSi qaRaldis naglejebi
mkvriv, mrgval burTebad iqceoda. amovsebul jibeebs
amoabrunebda xolme da qaRaldis burTulebs iatakze
daaxvavebda. am aTi wlis manZilze erTaderTi megobari
gaiCina, xexilis sanergis patroni _ moxuci jon speni-
ardi. xandaxan, Tu eqimi karg gunebaze iyo, jibidan erT
muWa qaRaldis burTuleb amoiRebda da sanergis mflo-
bels Seayrida xolme. eSmakma waiRos Seni cuncruka Tavi,
Se gulCvilo berikacoo, gaiZaxoda da Tan siciliT ig-
udeboda.
sakmaod ucnauri ambavia eqim rifis niSnoba maRal,
Savgvreman gogosTan, mogvianebiT misi coli rom gaxda
da Tavisi fuli uanderZa. es ambavi uainsburgis patara
namcvrevi vaSliviT gemrielia. SemodgomiT Tu xilis
baRSi gaivliT, fexqveS yinvisagan damzral miwas igrZ-
nobT da SiSvel xeebs dainaxavT. dakrefili vaSli kareb-
Si CauwyviaT da didi qalaqebisaken gaugzavniaT. wign-
ebiT, JurnalebiT, avejiTa da xalxiT savse binebSi Se-
eqcevian am xils. mkrefavis dawunebuli TiTo-orola
nafofi SerCenila xeebze. aseTi vaSli garegnulad eqi-
mis xelis saxsars waagavs. Tu mokbeC, saocrad gemrie-
li aRmoCndeba, mTeli satkbo nayofis gamoburcul gve-
rdSi dagrovila. moyinul miwaze xidan xisaken garbix-
ar. patara, qoCrian vaSlebs hkref da jibeebs ivseb. bev-
Servud andersoni 167

rma ar icis gverdgamoburculi vaSlis gemo.


eqimi rifi gogonas zafxulis erT saRamos Sexvda.
maSin ormocdaxuTi wlisa iyo, ukve daCveoda qaRaldis
furclebis jibeSi Catenasa da Semdeg magar burTule-
bad gadaqceuli nakuwebis gadayras. eqims es Cveva sof-
lis gzebze jaglagSebmuli etliT siarulisas dasCem-
da. qaRaldis naxevze sakuTar azrebs iwerda, zogjer
azris marto bolos, an dasawyiss CainiSnavda xolme.
eqims gonebaSi zedized ebadeboda azrebi. uamravi
azri iseT uzarmazar WeSmaritebad iqceoda, rom TavSi
arc eteoda. WeSmariteba Crdilavda samyaros. Semdeg
saSiS sidides miRweuli uferuldeboda, qreboda da mis
adgilas axali patara azrebi Cndeboda.
maRali, Savgvremani gogo samkurnalod mivida eqim
rifisTan, radgan Seatyo, rom fexmZimed iyo da SeeSin-
da. ucnaurad daxlarTul mizezebs Caegdo am dReSi.
ded-mamis sikvdilis Semdeg memkvidreobiT miRebulma
Semosavlianma miwis nakveTma mis karTan xelis mTx-
ovnelTa rigi daayena, ori wlis ganmavlobaSi mTx-
ovnelebi yovel saRamos akiTxavdnen. yvela erTnairi
iyo, oris garda. Tayvanismcemlebi Tavisi vnebis Sesax-
eb esaubrebodnen, Tan smasa da TvalebSi daZabuli, xar-
bi gamometyveleba ukrTodaT. is ori, sxvebisagan rom
gansxvavdeboda, erTmaneTs ar hgavda. erTi maTgani,
moxdenili, TeTrxelebiani axalgazrda, uainsburgeli
oqromWedlis vaJi, erTTavad umankoebaze elaparakebo-
da. sxva rameze erTxelac ar dalaparakebia. meore, SavT-
miani da didyura biWi, mudam dumda, samagierod, gogonas
sibneleSi Setyueba da kocna exerxeboda.
Tavdapirvelad maRali, Savgvremani gogo oqromWe-
dlis vaJTan apirebda qorwinebas. saaTobiT ijda Cum-
ad da usmenda mis saubars, vidre erTxel raRacis ar
168 Servud andersoni

SeeSinda. moeCvena, rom ubiwoebaze aseT saubarSi yve-


laze didi garyvnileba imaleboda. xandaxan egona,
laparakisas Cems SiSvel sxeuls xeliT exebao. warmoid-
gina, rom biWi mis tans nela atrialebda Tavisi TeTri
xelebiT da daSterebiT Sescqeroda. RamiT daesizmra,
viTom oqromWedlis vaJi mis sxeuls kbilebiT Cahfren-
oda da RrZilebidan sisxli sdioda. es sizmari samjer
naxa da, mere, sul rom dumda, im biWisagan daorsulda.
vnebisagan Tavdaviwyebulma biWma marTla ise ukbina, rom
oTxi dRe nakbilari aCnda mxarze.
maRalma, Savgvremanma gogom eqimi rifis gacnobisT-
anave gadawyvita, am kacTan ganSoreba ar SemiZliao.
erTxel, diliT, saeqimo rCevisaTvis misuli gogo rom
dainaxa, rifi TiTqos uTqmelad mixvda yvelafers.
am dros eqimis kabinetSi erTi uainsburgeli qali
ijda, es qali wignis maRaziis patronis coli iyo. ro-
gorc Zveli drois soflis yvela eqimi, rifi kbilsac
aZrobda avadmyofebs. qals loyaze cxvirsaxoci aefare-
bina da Tavis jers kvnesiT eloda. qmaric Tan axlda da
roca qals kbili amouRes, orTavem erTad daiyvira. qals
TeTri kaba sisxliT daesvara. maRal, Savgvreman gogos
am ambisaTvis yuradReba ar miuqcevia, arc SemkrTala.
col-qmari rom wavida, eqimma gaiRima. „sofelSi rom
waval, Tan wagiyvano saseirnod“, _ Tqva man.
maRali, Savgvremani gogo da eqimi ramdenime kviris
manZilze TiTqmis yoveldRe xvdebodnen erTmaneTs.
avadmyofobis gamo gogos muceli moeSala, magram eqi-
mTan nacnoboba ar Seuwyvetia. man dagvaluli vaSlis
sitkboeba aRmoaCina da aRar moswonda mrgvali, dab-
rawuli nayofi, didi qalaqis binebSi rom Seeqcevian
xolme. gogona imave SemodgomiT daqorwinda eqim
rifize, Semdgom gazafxulze ki mokvda. zamTris ganmav-
Servud andersoni 169

lobaSi eqimi rifi mas qaRaldis naglejebze dabRaj-


nil nawyvet-nawvet azrebs ukiTxavda. wakiTxul fur-
clebs siciliT itenida xolme jibeSi, sadac qaRaldis
nakuwebi mrgval, mkvriv burTulebad iqceoda.

inglisuridan Targmna
valeri Wkaduam
170 100 novela mTeli msofliodan

herman hese

(1877 _ 1962, germania)


(Hermann Hesse)

`piqtoris feriscvaleba~

Sedga Tu ara fesi samoTxeSi, xe dainaxa piqtorma,


qal-kaca iyo es xe, anu qalica da kacic erTdroulad.
krZalviT miesalma piqtori xes da hkiTxa: `Sen xom ara
xar sicocxlis xeo? `ara~ _ upasuxa ra xem, maSin wamo-
hyo gvelma Tavi da pasuxi daapira. ar mousmina gvels
piqtorma, zurgi aqcia da gza gaagrZela, midioda da
Tvalebi sul aqeT-iqiT gaurboda, ise moswonda iqaur-
oba, guli uTqvamda, sicocxlis dasabamTan da saTavesTan
xaro.
axla sxva xe dainaxa piqtorma. mze-mTvarisa iyo es
xe, anu mzeca da mTvarec erTdroulad.
`Sen xom ara xar sicocxlis xeo!~ _ uTxra piqtorma,
Tavi dauqnia mzem da Sescina. Tavi dauqnia mTvaremac
da SehRima.
turfa ram yvavilebi Sescqerodnen piqtors. zogi
Tavs uqnevda da ucinoda, zogi Tavs uqnevda da uRimoda,
zogi arc Tavs uqnevda da arc uRimoda, ese iyvnen Tavis
TavSi Caflulni yvavilebi wynarebi, nairferi TvalebiT,
sakuTari ocnebiT da surneliT mTvralebi. ferad sos-
ani mReroda. ferad lurji Zilispiruls galobda. erTs
didroni lurji Tvalebi hqonda, meorem pirveli siy-
herman hese 171

varuli gaaxsena. erTs misi bavSvobis surneli asdioda,


dedis xmasaviT tkbili iyo misi surneli, meorem saxeSi
Sehxarxara da mokakuli wiTeli ena gadmougdo. moloka
piqtorma igi. Zlieri da ucxo gemo hqonda, fiWvisa da
Taflisa erTad da qalis kocnas moagavda.
idga am yvavilebSi piqtori, sevdiTa da SiSnarevi six-
aruliT aRsavse, rekda guli zariviT: ucno SuqiT bur-
vilis _ Seucnoblis Secnobis swvavda piqtors survili.
erTi frinveli dainaxa piqtorma. livlivebda aTas-
frad, enTo gasakvirveli, ijda turfad balaxSi mSve-
nieri frinveli.
_ hoi, frinvelo, bedniereba sad veZioo? _ hkiTxa
piqtorma am mSvenier, nairfer frinvels.
_ bednierebao?@ _ Tqva mSvenierma frinvelma da ga-
daixarxara Tavisi oqros niskartiT: _ bedniereba, me-
gobaro, yvelganaa, mTasa da barSi, yvavilsa da qvaSi.
esa Tqva da mxiarulad Searxia frinvelma frTebi,
moiRera kiseri, gaaqni-gamoaqnia kudi, aaxamxama Tvale-
bi, xelmeored gaicina da uceb gailursa. ijda ase ga-
lursuli balaxebSi da daxeT: uecriv ferad yvavilad
gardaiqmna, frTebi furclebad, klanWebi ki fesvebad eqca.
ase · Sua cekvaSi, elvare da mRelvare ferebad rom brwy-
inavda, ucbad iqca mcenared. gaocebuli uyurebda amas
piqtori.
umal Searxia frinvel-yvavilma furclebi, aatoka
mtrianebi, wamsve mobezrda yvavilad yofna. gauqra fes-
vebi, msubuqad Seirxa, nel-nela zemo; afrialda da axla
TvalismomWrel moelvare pepelad iqca, farfata da
brWyviala peplad caSi iala. gakeirvebisagan, Tvalebi
gaufarTovda piqtors.
es axali farvana ki, es mxiaruli, Wreli frinvel-
yvavil-pepela, es naTeli molivlive xateba kamaras
172 herman hese

artyamda gaocebuli piqtoris irgvliv, elvarebda mzis


sxivebSi, fafuk fifqiviT Zirs eSveboda piqtoris fex-
Tan, nazad sunTqavda, odnav uTrToda mbzinavi frTebi
da uceb kristalad gadaiqca. gadmoiRvara sxivTa wiTe-
li wyaljavari mis waxnagTagan, jadosnurad akiafda
mwvane balasebsa da SambnarebSi zarebis sazeimo re-
kvasaviT naTeli es wiTlad moelvare Zvirfasi qva. ma-
gram TiTqos uxmoo miwam _ misma mSobelma elvis si-
swrafiT dapataravda da miwaSi CaZroma daapira.
aq ukve veRar gauZlo cTunebas piqtorma, dastaca xeli
da zemoT awia mTlad daleuli qva. aRtacebiT Seacqer-
da mis jadosnur elvarbas da netarebis winaTgrZno-
biT aRevso guli.
uceb xmeli xis tots gveli Semoexvia da yurSi Cass
isina:
vinem gvian ar aris, Cqara uTxari Seni survili da
qva radac ginda, imad gadavaqcevso.
SekrTa, SeSinda piqtori, bedniereba xelidan ar ga-
vuSvao. swrafad warmoTqva natvra da umal xed iqca,
rameTu xeebi simSvidis, Zlierebisa da Rirsebis gamox-
atvad miaCnda da xed qceva manamdec xSirad mondomebia.
iqca piqtori xed, gaidga hiwaSi fesvebi, aiyara tani,
Seisxa totebi da Seimosa foTlebiT. Zlier kmayofili
iyo ymawvili, fesvebiT wovda grili miwis wiaRs, wvens
mwyurvali boWkoebiT isrutavda, foTlebs laJvardSi
aSrialebda. xoWoebs daebudaT xis qerqSi, fexebTan
daedoT bina kurdRelsa da zRarbs, totebSi bude hqond-
aT frinvelebs.
bednieri iyo xe-piqtori da welTa svla arad miaCn-
da. mravalma welma gaiara, vinem SeamCnevda, misi bedn-
iereba rom srulyofili ar iyo. nel-nela iswavle xis
TvalebiT cqera. bolos Tvalebi aexila da daRonda.
herman hese 173

dainaxa piqtorma, rom mis irgvliv samoTxeSi sxva-


dasxva arsebani, erTob xSirad icvlidnen fers, rom aq
maradiuli feriscvaleba mimdinareobda. yvavilebi
Zvirfas qvebad iqceodnen, xan moelvare kolib ris sax-
es iRebdnen da Sors mifrinavdnen. xeebi uecrad qre-
bodnen mis gverdiT. erTi wyarod iRvreboda, meore
niangi xdeboda, mesame ki, Tevzad qceuli, mxned mihqroda,
mTeli misi arsebiT ilxenda da mReroda axal feris-
cvalebebs, axal TamaSs eloda. spiloebi Tavis samoss
kldeebs ucvlidnen, Jirafebi Tavis saxes yvavilT uT-
mobdnen.
martooden xe-piqtori aRar icvlida saxes, aRar
ZaluZda feriscvaleba. rac es Seicno, mas Semdeg dakar-
ga bednierebis SegrZneba, mas Semdeg Seepara sibere da
motyda, dafiqreba da daRliloba daetyo, rogorc es
beber xeebs sCveviaT. ase mosdgamT xolme mudam cxenebs,
frinvelebs, adamianebs Tu sxva suldgmulebsac, roca
kargaven gardaqmnis unars, Zabundebian da silamazec
uqrebaT xolme.
gza aebna erT dRes patara gogos da samoTxis am
kuTxeSi moxvda. oqrosferi Tma hqonda da cisferi kaba
ecva. simRer-simReriT da cekva-cekviT micqrialebda
xeebSi. manamde arasdros ar gauvlia mis gulSi gardaqm-
nis wadils.
Wkviani maimunebidan zogi xiTxiTiT acilebda, Cir-
gvebi nazad ekonwialebodnen pwkalebiT, xeebidan vin
yvavils, vin vaSlsa da vin kakals ugdebda, is ki arc
aqcevda amas yuradRebas.
dainaxa xe-piqtorma gogona da umal iseTma sevdam
moicva da bednierebis iseTma ndomam aitana, rogoric
arasodes ara hqonia. TiTqos sakuTarma sisxlma uyiv-
lao, erTma fiqrma SeboWa: „gons modi! gaixsene am wuTs
174 herman hese

mTeli Seni cxovreba, Caswvdi mis arss, Torem gvian iqneba,


wava bedniereba da aRarasodes dagibrundeba“. daujera
am xmas xe-piqtorma. gaixsena cxovrebis dasabami, adami-
anobis wlebi, samoTxeSi mosvla, metadre is wami, vidre
xed iqceoda, roca natvris qva xelSi ekava. maSin misT-
vis SesaZlo iyo yovelnairi feriscvaleba, maSin sico-
cxle ise Cqefda mis arsebaSi, rogorc arasdros! moag-
onda frinveli, misi sicili, gaaxsenda xe mze-mTvarisa.
gulma uTxra, rom im wuTs raRac gamoepara, raRac daavi-
wyda da rom gvelis rCeva ar iyo sasikeTo.
moesma gogonas xe-piqtoris foTlebis Sriali, aixe-
da da guli uecrad aukvnesda. sxva survilebi, sxva azrebi,
sxva ocnebebi gaeRviZa. raRac ucnobi ZaliT monusxuli
xis qveS Camojda. oblad, eulad da sevdianad eCvena es
xe, utyvi sevda ki ufro mSveniers, amaRlebulsa da keTil-
Sobils xdida mas. macTurad JRerda foTolT idumal
SrialSi misi simRera. mieyrdno gogona xis daxorkl-
il kans, igrZno, rogor dauara Jruantelma xes mTel
tanSi, TviTonac JrJolam aitana, ucnaurad aukvnesda guli,
mis sulSi sevdis Rrubeli Camowva, nela gadmougorda
TvalTagan cremlis mZime kurcxali. ra iyo es? ra stan-
javda ase? rad iyo, rom guli aRar eteoda sagules da
am mSvenieri martoxela xisken iltvoda Sesawebeblad?
fesvebamde uxmod caxcaxebda xe. mTeli Zalebi daZa-
ba gogonasTan SeerTebis mwveli JiniT atanilma. vai,
rogor moatyuebina Tavi gvels da samudamod xelSi
CaaWedina Tavi, vai, ra brma da ugunuri iyo maSin! nuTu
sul araferi ar icoda, nuTu ase ucxo iyo misTvis sic-
ocxlis idumaleba? ara, igi ukve maSin winaTgrZnobda
da aRiqvamda mas qvecnobierad. hoi, ra sevdiT da Tanag-
rZnobiT gaaxsenda axla is xe, qalica da kacic rom iyo
erTsa da imave dros!
herman hese 175

mofrinda farvana: wiTel-mwvaned ielva lamazma da


Zlierma da gogonas dahqrola cidan ucxo frinvelma.
xedavs gogona, rogor mofrinavs igi, xedavs, rogor
gauvarda raRac niskartidan, is raRac ki sisxliviT wiT-
lad akiafda mwvane balaxSi. ucbad ise akiafda, ucbad
ise inaTa, ise Zlier izidavda, ise turfad brwyinavda,
rom daswvda gogona da aiRo is qva _ Tvali patiosani,
lali SuqTi mToveli, aRsruldeba romlisgan kacis
natvra yoveli.
daiWira es jado qva gogonam TeTr xelSi da myis
aRusrulda natvra, guliT rom surda. moswyda am
sofels turfa gogna, daeSva Zirs da Seeweba xes, norC
ylortad ifeTqa xis tanidan da Tvalis daxamxamebaSi
iwyo zrda zeviT da zeviT.
axla mogvarda yovelive, isev gamefda samyaroSi wes-
rigi, axla iqna WeSmaritad napovni samoTxe. aRar iyo
piqtori beberi, daRonebuli xe „piqtoria, piqtoria“,
mWeqare xmiT mReroda igi.
ase gardaiqmna da icvala feri xe-piqtorma, hoda,
rameTu es gardaqmna maradiuli da WeSmariti iyo, rameTu
naxevridan is mTelad iqca, amieridan mas SeeZlo imden-
jer ecvala feri, ramdenjerac moisurvebda. gamudme-
biT Cqefda mis ZarRvebSi saxecvlilebis es jado naka-
di, gamudmebiT monawile iyo igi samyaros maradiuli
gardaqmna-feriscvalebisa.
Seeli iyo Tu Tevzi, adamiani Tu gveli, Rrubeli Tu
frinveli _ yvelgan mTliani iyo, wyvili iyo, mTvaresa
da mzes, kacsa da qals Seicavda, tyup-tyup nakadad miedine-
boda qveynad, wyvil varskvlavad cimcimebda kaSi.

germanulidan Targmna
rezo yaralaSvilma
176 100 novela mTeli msofliodan

anton hansen tamsaare

(1878 _ 1940), estoneTi


(Anton Hansen Tammsaare)

`fostalioni #17~

_ meCvidmete nomeri:
_ aq gaxlavarT, batono! _ gaismis kantoris kuTxeSi
moxuci qalis xma.
_ guSin n. b-s quCaze ratom ar miutaneT gazeTi baton
t-s? ra Sia saqme?!
_ mivutane, batono, rogor ar mivutane?!
_ aba, dRes rom iyo saCivlelad, gazeTi ar mimiRiao?
meCvidmete nomeri dums. icis, rom axalgazrda bato-
ni usafuZvlod ar ganrisxdeba da batoni t.-c umizezod
ar iCivlebs.
_ dRes yovel mizezgareSe miutanT baton t-s gazeTs,
gesmiT? _ brZanebs axalgazrda batoni.
_ ra Tqma unda, ra Tqma unda, mivutan, batono. vici,
sadac cxovrobs: yviTeli, oTxsarTuliani qvis saxlis
sxvenze... vai, ra wamebaa iq asvla...
me-17 nomers ra xania Tavisi gasaWiris moyola unda:
rogor uZneldeba muSaoba, rogor ekeceba fexebi meoTxe
sarTulze asvlisas, magram maSinve aCumeben, SeniSvnas
aZleven, Seni aRsareba sxvebs xels uSliso muSaobaSi.
me-17 nomers pirvel xanebSi kidec ukvirda, rogor
SeiZleba mis laparaks sxvebisaTvis muSaobaSi xeli See-
tamsaare 177

Sala. igi xom aravis aginebs, aravis uCivis, arc autane-


li pirobebis gaumjobesebas moiTxovs. aseTi ram arc
moafiqrdeba, radgan me-17-s swams, Tu RmerTma ineba, yve-
laferi TavisTavad gamoswordeba. es SeiZleba xvalac
moxdes, zegac, anda dResve. jerjerobiT ki misi cxovre-
ba ise midis, rogorc ufalma ineba. Civili ra sakadri-
sia! es kia, Tavis autanel cxovrebaze laparaki swyuria
ise ubralod, drois mosaklavad, gulis mosafxanad..! ma-
gram bedi unda yvelafers. ramdenjerac daapira, imden-
jer CaaCumes. hoda, raRa darCenia, kantoris kuTxeSi unda
miiyuJos da Tavis fiqrebs mieces. icis, fiqriT xels
aravis SeuSlis, arc kantoraSi, arc quCaSi, arc maSin, roca
dabindebisas daRlil-daqanculi Sin brundeba. aT welze
metia ase uazro, damqancveli, erTferovani cxovreba aqvs.
diliT kantoraSi unda gamocxaddes, gazeTebs daelod-
os, miiRos, daarigos da saRamos dasiebuli fexebiT sax-
lisaken walaslasdes. Tavidan gazeTebis dasta mZimea
da zidva uWirs; simZimiT mxargadaRrecilma quCebi unda
moiaros, aSmorebul sardafebSi Cavides, zari darekos
mdidarTa sadarbazoebSi. maT mdidrul binebSi xandax-
an karis WuWrutanidan Tu SeiWvrets, Torem Sig vin SeuS-
vebs! ase daexeteba dReniadag quCidan quCaze, sarTul-
idan sarTulze, dablidan _ maRla, maRlidan _ dabla,
zamTar-zafxul.
mxolod meCvidmete nomerma icis, ras niSnavs es saSine-
li daRla, ra Znelia Zalagamoclil fexebze dgoma, ma-
gram SeCereba ar SeiZleba, unda iaros quCa-quCa, sarTul-
sarTul, zeviT-zeviT... xSirad, qancgaleuls, Tavbru esx-
mis, Tvalebi ebindeba. maSin wamiT Camojdoma ra uRirs,
sul erTi wamiT! magram ara, ar SeiZleba, unda iaros,
Torem...
_ meCvidmete nomeri!
178 tamsaare

_ aq var. batono! _ guSin gazeTi ratom ar miutaneT


baton g-s?!
meCvidmete nomers axalgazrda batonis SemCnevebma
Tavi moabezra, oRondac am erTferovan SemCnevebs nu
gaigonebs da gzadaa Seusveneblad iaros, iaros, vinem
ar waiqceva, vinem gzaSi ar amosdeba suli...
me-17-es Tavisi saxeli TiTqmis gadaviwyebia kidec.
rac ki gazeTebs daatarebs, mTeli am wlebis ganmavlo-
baSi, mgoni, erTxelac ar gaugonia igi. kantoraSi, rogorc
wesi, mxolod nomriT ixsenieben. Tu vinme saCivlelad
mova, mas Cveulebisamebr ekiTxebian:
_ romel quCaze cxovrobT? _ s. b-s quCaze.
_ gasagebia. Tqvens quCaze gazeTebs me-17 daatarebs.
miviRebT zomebs.
da iwyeba:
_ me-17 nomeri! me-17 nomeri! me-17 nomeri:
Sinac ki, nestian miwurSi, sadac rZali gamudmebiT qmar-
Svils ekapaseba, mis saxels aravin axsenebs: Svili de-
das, rZali dedabers, bavSvebi ki bebias eZaxian.
dRes me-17 uceb moimCvara. Semodgomis qarwvimaa,
quCebi atalaxebulia, saxlebi burusSia gaxveuli. sadRac
farnis mkrTali Suqi cim cimebs, magram me-17 verafers
xedavs, brmasaviT milaslasebs da cincxal-cincxali am-
bebi miaqvs: sad ra borotmoqmedeba Tu ubeduri SemTx-
veva moxda, raa axali politikaSi, mecnierebaSi, xelo-
vnebaSi. icis, bevri sulmouTqmelad elodeba mis gamoCe-
nas, gazeTebs uxeSad gamohglejen da kars miiketaven.
Wrel-Wreli ambebi maT ainteresebT, Torem me-17-es Tavi-
si sazrunavic eyofa: rogorme gauZlos simZimes, gadau-
rCes qarwvimas, droulad moutanos gazeTebi baton J-s,
z-s, d-s... am gazeTebSi TviTon arasodes Cauxedavs. xan-
daxan rZali Tu amoikiTxavs xmamaRla cnobas ubedur
tamsaare 179

SemTxvevasa Tu borotmoqmedebaze, es aris da es. dRes


me-17 Sin misvlisTanave dawva da savaxSmodac aRar amd-
gara. ver wamodga diliTac. gaocebuli rZali kapasobs:
_ Sen ra, adgomas ar apireb?
_ ar SemiZlia, guli miRondeba. mamtvrevs... _ ambobs
me-17.
_ amdeni weli Tu SegeZlo, raRa dResa xar SeuZlod?
_ asea. adre Tu gvian xom unda damdgariyo es dRec...
_ qviTinebs me-17. mere SviliSvils eZaxis, kantoraSi
agzavnis. abarebs, uTxari, dRes me-17 samsaxurSi ver mova-
Tqo. wevs. avadaa!..
_ dRes bebia samsaxurSi ver mova... _ ambavi miaqvs
biWunas kantoraSi.
_ avadaa?
_ ho.
_ ra nomeria bebiaSeni?
_ meCvidmete.
gavida ori kvira.
_ meCvidmete nomeri! _ uxmobs gazeTebis damtarebels
axalgazrda batoni. aravin pasuxobs. axalgazrda bato-
ni isev eZaxis, isev aravin pasuxobs.
_ liisi! ar gesmis, geZaxian. ramdeni dRea, gazeTebs
daatareb da riT ver daimaxsovre, rom me-17 nomeri
xar.
wamodga patara, loyebawiTlebuli gogo.
_ Sen droebiT dagniSnes yofili me-17-is magivrad, _
eubnebian mas, _ yofili me-17-isagan, ori kviraa, araferi
ismis. ginda CvenTan mudmivad imuSao?
– minda, _ pasuxobs gaxarebuli gogo.
_ maSasadame, dReidan Sen iqnebi mudmivi me-17. magram
guSin v. d-s quCaze gazeTi ratom ar miutane baton o-s?
igi gviCivis. raSia saqme?
180 tamsaare

gogo wiTldeba, ar icis, ra upasuxos.


_ daimaxsovre, Sen unda mibaZo yofil # 17-s, kargad
unda imuSao.
_ is aRar dabrundeba, mkvdari gazeTebs ver daari-
gebs,_ wailaparaka erTma xnierma fostalionma.
_ mokvda? _ ikiTxa axalgazrda batonma.
_ guSin eklesiaSi auges wesi.
_ romel eklesiaSi?
_ wminda giorgis...
_ ucnauria, guSin iq viyavi, araferi gamigia, _ gaoce-
biT ambobs axalgazrda batoni. xnieri fostalioni
mwared, damcinavad iRimeba.
_ axalgazrda batonma, mgoni, arc icis misi saxeli.
_ Tumca ho... Cvens siaSi mxolod me-17-ed iricxebo-
da.
_ eh, rogor undoda im sacodavs vinmesTvis gaeziare-
bina Tavisi Wir-varami, magram... _ ganagrZobs xnieri
fostalioni, pasuxad ki brZa neba esmis:
_ Cumad! Tqveni laparakiT sxvebs xels uSliT muSaoba-
Si!
fostalioni Cumdeba, swored ise, rogorc yofili me-
17, radgan Civili da wuwuni irgvlivmyofTa simSvides
arRvevs.

estonuridan Targmna
amiran kalaZem
100 novela mTeli msofliodan 181

franc kafka

(1883 _ 1924, avstria, CexeTi)


(Franz Kafka)

`arabebi da turebi~

oazisSi davbanakdiT. Cemma Tanamgzavrebma daiZines.


erTma maRalma, TeTradmosilma arabma gamoiara. aqle-
mebi daebinavebina, dasaZineblad midioda. balaxebSi
gulaRma davweqi. vecade, magram ar dameZina. Sors sawy-
aloblad kioda tura. isev wamovjeqi da siSore uec-
rad moaxlovda; irgvliv turebis xrova airia: Camqral
TvalebSi oqrosferi gugebi ubzinavdaT, ise mardad
moZraobdnen, TiTqos moqneul Solts gaurbiano. erTi
maTgani zurgis mxridan iRliaSi gamomiZvra, gameglisa,
TiTqos Cemi siTbo sWirdeboda, Semdeg win gamiCerda,
Tvali TvalSi gamiyara da alaparakda:
_ „me uxucesi tura var qveynad, bednieri var, rom
gixile, amis imedi aRarc ki mqonda, radgan usasrulod
didxans gelodiT. gelodeboda dedaCemi, imisi deda da
imis iqiT yvela deda, TviT Cveni modgmis did dedamde,
damerwmune“.
_ „saocaria, _ warmovTqvi da damaviwyda cecxli mime-
ca sagangebod momzadebuli SeSisaTvis, rom mxrColav
kvamls turebi axlos ar moeSva. _ saocaria, uaRresad
saocari. SemTxvevam me aq Soreuli CrdiloeTidan mom-
iyvana da mcire xans vimogzaureb. ra gnebavT, turebo?“
182 franc kafka

xolo isini, TiTqos Cemi, albaT, erTob megobruli


mimarTvisagan gamxnevebulni, ufro mWidrod Semomer-
tynen, aCqarebuli qSena da qasqasi gaudiodaT.
_ „viciT, _ daiwyo uxucesma, rom CrdiloeTidan modix-
ar. imedic magisi gvaqvs. swored iq arsebobs gageba, aq,
arabebSi rom ar i poveba. ici, gagebis naperwkalsac
ver gaagdebineb amaT civ qedmaRlobas. xocaven pirut-
yvs, rom SeTqvlifon, mZori ki sZulT“.
_ „ase xmamaRla nu laparakob, _ vuTxari, _ axlos
arabebs sZinavT“.
_ „Sen WeSmaritad ucxoeli kaci yofilxar, _ Tqva
turam, - Torem gecodineboda, rom jer ar Tqmula, tu-
ras arabisa SeSinebodes. gveSinodes kidec?! gana ar kmara,
rom amnairi xalxisagan viJlitebiT?“
_ „iqneb... iqneb... _ Cavilaparake _ ver ganvsji Cemgan
esoden Soreul sagans, Cans, eg dava Zalze Zvelia, albaT,
sisxlSi gaqvT da SesaZloa mxolod sisxlma gadawyvi-
tos“.
_ „brZeni yofilxar“, _ Tqva beberma. turebi ufro
aqasqasdnen, Sevardnil ferdebs lamis moesrisaT maT-
Tvis filtvebi. mainc uZravad idgnen. gausaZlisi suni
amosdiodaT saxidan. _ Zalian brZeni yofilxar. eg, raca
Tqvi, Cvens ZvelTuZveles moZRvrebas Seesabameba. maSasa-
dame, sisxls aviRebT da amiT dava dasruldeba“.
_ „oh, _ wamoviZaxe zedmetad aRelvebulma, _ Tavs da-
icaven amogJleten, musrs gagavleben“.
_ „Sen mcdarad gagvige _ ise, rogorc kacTa wesia;
Cans, Soreul CrdiloeTSic egre gcodniaT. rogor da-
vxocavT! maSin xom Cvens gansabanad nilosic ar ikmar-
ebda! maT cocxal mZorsac rom Tvali movkraT, umal
udabnos sufTa haers mivaSurebT. amitomac udabno samS-
obloa Cveni“. am sityvebze turebma, kidev bevri Sori-
franc kafka 183

dan mosuli tura rom SemoemataT, Tavebi TaTebSi wahyves,


raTa daemalaT zizRi, iseTi Semzaravi, rom mominda maT
alyas naxtomiT gadavvlebodi da iqaurobas gavclo-
di.
_ „maS, ras apirebT?“ _ vkiTxe da asadgomad wamovi-
wie, magram ver SevZeli: ori patara nadiri uknidan sa-
mosis kalTebSi kbilebiT Camfrenoda. sxva gza ar iyo,
unda vmjdariyavi.
_ „Sleifi uWiravT Seni, _ dinjad ganmarta beberma
turam _ didi pativis niSania“.
_ „axlave gamiSviT“, _ daviyvire bebrisa da patareb-
is misamarTiT.
_ „rasakvirvelia, _ Tqva beberma, _ Tuki inebebT. ma-
gram xania saWiro, sanam egeni maTi modgmis adaTisame-
br magrad Sekrul kriWas gaxsnidnen. manamde ki yuri
gvaTxove“.
_ „Tqvens kadnierebas magis gunebaze maincdamainc ar
davuyenebivar“, _ mivuge me.
_ „nu Segvrisxav mouqnelobisaTvis, _ man pirvelad
mimarTa Tavisi bunebrivi xmis sabralobel kilos _
sacodavi cxovelebi varT. Tuki raime rigianis an uri-
gos gakeTeba moviwadineT, kbilebis meti araferi gag-
vaCnia; kbilebis amara varT“.
_ „ho, ra ginda?“, _ vkiTxe odnav lmobierad.
_ „batono, _ aRmoxda mas. sxvebic ymuiliT ahyvnen da
es xma ise Semomesma, viT siSoreSi gaxmianebuli hangi. _
batono, bolo mouRe am davas, Torem qveyana gaorda.
swored Sen gamsgavsebdnen Cveni winaprebi imas, visac
saamiso Zala gaaCnda. movisvenoT arabebisgan, amovi-
sunTqoT; ganiwmindos maTgan saxedveli Tvalsawier-
amde. aRar ismodes dakluli cxvris Sesabralisi bRa-
vili. dae, yoveli suldgmuli Tavisi dRiT mokvdes, Cven
184 franc kafka

ki misgan ZvlebsRa davtovebT. sisufTave gvinda, mxolod


sisufTave! _ aq yvelam tirili morTo. _ rogor itan
amas, gulo keTilSobilo da gvamo tkbilo. binZuria
maTi xorci, TeTric da Savic, Sesazaria maTi wveri, zizRis
momgvrelia maTi Tvalebis upe da, Tu mklavebi aswies,
jojoxeTs exsneba piri. amitom, batono, hoi, didebulo
batono, Senma yovlisSemZle xelebma, yovlisSemZle Senma
xelebma yvelas yelebi unda dasWras am makratliT“.
mis niSanze gamoCnda tura, Rrjolze Camocmuli, daJan-
guli makrateli rom hqonda.
_ „maS, makrateli da gaTavda?“ _ daiZaxa am dros
Cvenma arabma meqaravnem, igi qaris sawinaaRmdego mxrid-
an uCumrad mogvparvoda; asxlta misi uSvelebeli So-
lti. myisve yvelaferi gaqra, magram cota moSorebiT
turebis jgrom kvlav moiyara Tavi, _ erTmaneTs mWi-
drod ahkvroda bevri nadiri; mWidrod da uZravad id-
gnen, ise, rom maTi mwyobri mociage SuqiT akiafebul
wnul Robes gagonebdaT.
_ „ aha, batono, Senc gergo wilad am warmodgenis
xilva da mosmena“ _ Tqva arabma da ise gulianad gaic-
ina, ramdenadac amis neba misi TavdaWerili modgmis
Svils hqonda.
_ „ese igi, Sen gcodnia, magaT rac undaT? “ _ davek-
iTxe me.
_ „ra Tqma unda, batono, eg sayovelTaod cnobilia
mas aqeT, rac udabnoSi arabis xseneba arsebobs, es xro-
vac daexeteba da wuTisoflis bolomde CvenTan erTad
ixetialebs. yvela evropels makratels sTavazoben didi
saqmis aRsasruleblad. swored amisTvis hgoniaT dab-
adebuli yoveli imaTgani. fuWi imedi aqvT, Sterebi ari-
an, namdvili Sterebi. Cven ki magisTvis gviyvars egeni:
Cveni ZaRlebi arian, Tqvenebze bevrad lamazebi. Sexe,
franc kafka 185

aqlemi mogvikvda wuxel, ager, moaqvT!“


oTxma kacma Savi mZori moitana da win dagvido. mZori
miwas arc ki Sexeboda, rom turebi axmiandnen. gegoneb-
odaT, TokiT eweodnen, ise moborZkobda ToToeuli maT-
gani da miwas fxoWnida. arabebi aRarc axsovdaT, mTlad
mZoris suniT monusxuliyvnen. erTi yelze daacxra da
umalve mTavar ZarRvs miagno. ise uxtoda da uZagZageb-
da yoveli kunTi, rogorc patara tumbos, gaSmagebiT,
Tumca amaod rom lamobs veeba xanZris Caqrobas.
turebi mZors moedvnen da zed axoravdnen. maSin ki
meTaurma moiqnia da zurgze mwvaved gadautylaSuna
Solti. SezarxoSebulma da ZRomas micemulebma Tavi
awies, dainaxes arabebi da.... Solti axla drunCze moxv-
daT. ukan gadaxtnen pataraze kidec gaiqcnen, magram aqle-
mis mTlad daglejil mZorSi sisxli TimTmebda, oxS-
vari asdioda; turebma veRar gauZles, isev miscvivdnen,
isev moiRera Solti meTaurma. mklavSi xeli vtace.
_ „marTali xar, batono, _ Tqva man, _ SeveSvaT, Tavi-
sas ewion. droc aris gzas gavudgeT. aha, xom naxe! ar
arian saocari nadirebi? ho, ho, rarigad vZulvarT!“

germanulidan Targmnes
l.narouSvilma da
T.javaxiSvilma
186 100 novela mTeli msofliodan

andre morua
(André Maurois)
(1885 _ 1967, safrangeTi)
namdvili saxeli da gvari _
emil solomon vilhelm erzogi
(Émile-Salomon-Wilhelm Herzog)

`tyves dabruneba~

es ambavi 1945 wels safrangeTis erT sofelSi moxda.


sofels Sardei davarqvaT, Tumca es araa soflis namd-
vili saxeli. mis namdvil saxels sxvaTa da sxvaTa mizez-
Ta gamo nu movixseniebT. moxda es ambavi matarebelSi,
germaniidan frangi tyveebi rom mohyavda.
aTkacian kupeSi Tormeti yofili tyve SeyuJula. saS-
inlad daqanculni, aRelvebulebi da bednierebi Canan.
xuTi weli elodnen am dRes da axla, rogorc iqna, nax-
aven samSoblos, saxls, ojaxs.
TiTqmis yvela colze fiqrobda; fiqrobda siyvaru-
liT, sasoebiT, zog-zogis gulSi eWvic Separula _ xom
ar Seicvalao Cemi meuRle, isev iseTi erTguliao Cemi?
am xangrZlivi martoobis Jams, vin icis, vis Sexvda, ras
akeTebda?.. gaugeben neta erTmaneTs? mamebi naklebad
Relaven. maTi colebi, ra Tqma unda, Svilebze zrunvaSi
atarebdnen dros da axla, amdeni xnis unaxavebs kidec
rom eucxooT erTmaneTi pirvel dReebSi, isev Svilebi
Seumsubuqeben yvelafers.
kupes kuTxeSi maRali, gamxdari kaci zis. espanels
ufro Camogavs, vidre frangs. mas reno lemari qvia, warm-
oSobiT Sardenidanaa, perigoris departamentSi rom
andre morua 187

mdebareobs. matarebeli sibneleSi miqris. lemari ekiTx-


eba Tavis mezobels.
_ saturnen, coli gyavs?
_ ki... omamde ori wliT adre ori biWuna gagviCnda...
Cems cols marta qvia, gaCveno?
saturneni patara, mxiaruli kacia, saxenaiarevi. gul-
is jibidan Zveli safule amoaqvs da amayad aCvenebs
gacrecil suraTs.
_ marTla kargia, _ ambobs lemari. _ Sen ra, ar Relav?
_ vRelav romelia, sixarulisagan lamis gavgiJde kaci.
Tumca ratom unda vRelavde?
_ imitom, rom Seni lamazi coli amden xans marto iyo,
garSemo ki, xom ici, ramdeni mamakacia...
_ ras ambob! martas kacebisken arasdros gauxedavs,
Cven bedniere bi viyaviT... Sen rom misi werilebi ganaxa
am xuTi wlis manZilze...
_ eh, werilebi arafers ar niSnavs... mec momdioda
lamazi werilebi, magram mainc vRelav.
_ ar endobi?
_ ki... adre vendobodi... zedmetadac vendobodi... eqv-
si wlis win davqorwindiT da erTi usiamovnebac ar
gvqonia.
_ maS raRa moxda?
_ yvelaferi, Cemo kargo, adamianis bunebazea damoki-
debuli. me ar mjera bednierebisa. Cems Tavs yovelTvis
varwmunebdi, eleni Zalian lamazi da Wkviania... mokled,
CemTvis Zalian kargia-meTqi, ganaTlebuli, xelidan yvel-
aferi gamosdis, keravs, ise moawyobs glexkacis patara
saxls, samoTxe gegoneba. omis dros CvenTan albaT bev-
ri ingliseli da amerikeli Seafarebda Tavs. isini ki
aucileblad SeamCnevdnen sofelSi yvelaze lamaz qals...
_ mere ra? Tuki uyvarxar...
188 andre morua

_ marTalia, Cemo kargo, magram gesmis ki, ras niSnavs


xuTi weli marto yofna? Sardei Cemi samSobloa, mas iq
aravin hyavs... qalis Secdenas ki ra unda...
_ ras ambob! Sen yovelTvis cuds warmoidgen xolme.
vTqvaT da moxda kidec raRac, gana ra mniSvneloba aqvs,
Tu ukve daiviwya da misTvis mxolod Sen arsebob?..
moixede, me rom martaze rame miTxran, ase vetyvi, krinti
ar dasZra-meTqi! igi Cemi colia, omis dros marto iyo,
axla mSvidobaa da Cven Tavidan viwyebT-meTqi yvela-
fers.
_ me ase ar SemiZlia, _ ambobs lemari. _ rame rom
gavigo...
_ ras izam, moklav?.. Sen xom ar gagiJdi? .
_ ara, ra unda vuqna, sayvedursac ar vetyvi, saxls da
fuls davutoveb, me ki saxels Sevicvli da gadavikarge-
bi. xeloba maqvs, araferi ar mWirdeba... axal cxovrebas
daviwyeb... SeiZleba sisulelea, magram egeTi var da ras
izam, an yvelaferi an araferi...
orTqlmavalma daustvina, matarebeli sadgurSi Sev-
ida, orive gaCumda.

Sardeis meri soflis maswavlebeli gaxldaT. pati-


osani, gulisxmieri, keTilgonieri kaci iyo. rodesac
saministrodan cnoba movida _ reno lemari samxreT-
dasavleTisken momavali eSeloniT moemgzavreba da oc
agvistos SardeiSi iqnebao, gadawyvita TviTonve ecnobe-
bina is ambavi q-n lemarisTvis. qali baRSi daxvda. mTel
sofelSi es yvelaze lamazi baRi iyo. vardis buCqebi
karis orive mxares amSvenebda.
_ qalbatono lemar, me kargad vici, rom Tqven im
qalebis ricxvs ar ekuTvniT, visac gafrTxileba sWird-
eba, qmari Camogidiso... unda mogaxsenoT, rom Tqveni
andre morua 189

TavSekaveba aq yvelas Zalian moswons. TviT Wori kaneb-


mac ki, aravis rom ar indoben, Tqvenze veraferi naxes
saTqmeli.
_ saTqmeli yovelTvis gamoinaxeba, batono mero, _
RimiliT uTxra qalma.
_ ra Tqma unda, magram Tqven iotisodena sababic ar
migiciaT. vicodi, gagixardebodaT da amitom gagafrTx-
ileT. merwmuneT, es CemTvisac didad sasixaruloa. me
vfiqrob, albaT karg Sexvedras mouwyobT... marTalia,
Tqvenc sxvebiviT giWirT, magram roca aseTi Semosvevaa...
_ marTali brZandebiT, batono mero. me renos karg
Sexvedras movuwyob... mgoni, ocSio, TqviT ara? rogor
fiqrobT, romel saaTze Camova?
_ saministrodan ityobinebian, eSeloni parizs ocd-
asam saaTze da tovebso. es matareblebi nela moZraoben...
reno tivies sadgurSi Camova da kidev oTx kilometrs
fexiT gamoivlis. didi-didi SuadRis Tormeti saaTi-
sTvis iyos aqa.
_ merwmuneT, batono mero, mas kargi sauzme daxvde-
ba... mapatieT rom ar gpatiJebT, imedia, gamigebT. didad
gmadlobT, rom mobrZandiT.
_ Tqven SardeiSi yvelas uyvarxarT, qalbatono
lemar. marTalia, aqauri ar brZandebiT, magram yvela
Tavisianad gTvliT.

ocSi elen lemari dilis eqvs saaTze adga. mTeli


Rame ar uZinia. wina dRiT saxli daalaga, filaqani
morecxa, iataki moapriala, fanjrebze fardebs zonrebi
Seucvala. Semdeg Tmis dasaxvevad Sardeis dalaq mars-
ialTan wavida da, dilamde rom ar daSloda, bade waikra.
sacvlebic gadaaTvaliera, abreSumisa amoarCia, erTx-
elac rom ar uxmaria xangrZlivi martoobis Jams. rome-
190 andre morua

li kaba Caicvas? mis qmars yvelaze metad TeTrzolebi-


ani lurji kaba moswonda, magram rom gaisinja, guli
etkina: ise gamxdariyo, qamari waramara qvemoT ucurd-
eboda. ara, isev Tavisi xeliT gamoWril Sav kabas Caic-
vams, qamriT da feradi sayeloTi morTavs.
qmris sayvareli kerZebi gaixsena... sauzme xom unda
gaemzadebina?! 1945 wels safrangeTSi araferi iSovebo-
da... Sokoladi?.. ho; renos Zalian uyvarda, magram
Sokoladi rom ar iyo. sabednierod, qaTmebis wyalo-
biT ramdenime axali kvercxi hqonda... qmari yovelTvis
eubneboda _ omleti Zalian gemrieli gamogdiso... mas
xorci da Semwvari vaSli uyvarda, magram Sardeis yasa-
bma ori dRis win daketa jixuri... guSinwin qaTami dak-
la, Sewva, mere mezoblisagan gaigo, uaxloes qalaqSi erTi
meduqne Sokolads Cumad yidiso da wasvla gadawyvita.
„rva saaTze Tu waval, cxrisTvis davbrundebi... wasv-
lamde yvelafers ise davtoveb, rom mere mxolod samza-
reuloSi vitrialo“.
eleni uCveulod mxiaruli da aRelvebuli Canda. mSv-
enieri amindi idga, dilis mze acxunebda. igi sufras Sl-
ida da Tan RiRinebda. „TeTrujrediani wiTeli sufra...
swored es sufra gvqonda gaSlili, roca pirvelad vi-
sauzmeT erTad... naxatebiani vardisferi TefSebi ... reno
am naxatebiT erToboda xolme. erTi boTli SuSxuna...
gansakuTrebiT yvavilebi uyvarda. Sen yvelaze lamazad
awyobo yvavilebs, metyoda xolme“.
man samferi Taiguli Sekra: TeTri gvirilebi, yayaC-
oebi da RiRiloebi Svriis TavTavebTan erTad. Semdeg,
saxlidan wasvlamde,velosi pedze dayrdnobili Ria fan-
jridan didxans ucqerda patara oTaxs. diax, yvelaferi
marTlac unaklo Canda. amdeni gaWirvebis mere reno,
cxadia, gaocdeba, rodesac saxlic da colic mxolod
andre morua 191

odnav Secvlili daxvdeba. sarkeSi Tavis Tavs xedavda.


SeiZleba metismetad gamxdaria, magram iseTive TeTria,
axalgazrda da Tanac Seyvarebuli... ase egona, bedniere-
bisgan lamis SeiZleboda...
„unda wavide, _ gaifiqra man, _ romeli saaTia? ukve
cxraa. am ambebma gacilebiT meti dro wamarTva, vidre
megona... magram merma miTxra, eSeloni TormetisTvis
movao. ise rom adrec davbrundebi“.

lemarebis patara saxli gancalkevebiT idga soflis


ganapiras. aravis daunaxavs baRSi Sesuli gamxdari
jariskaci. mas Tvalebi ubrwyinav da, sinaTlisa da bed-
nierebisgan gabruebuli, yvavilebis silamaziT mTvra-
li erTxans futkrebis bzuils usmenda, mere xmadabla
daiZaxa:
_ elen!
xma rom aravin gasca, kidev daiZaxa:
_ elen!.. elen!..
siCumem SeakrTo, saxls miuaxlovda da fanjridan or
kacze gaSlili sufra, yvavilebi da erTi boTli SuSxu-
na dainaxa.
lemars guli SeekumSa da kedels mieyrdno.
„RmerTo! _ gaifiqra, _ Turme marto ar cxovrobs!“
erTi saaTis mere dabrunebul elens mezobelma uTxra:
_ me Tqveni reno vnaxe, gzaze, garboda, davuZaxe, ma-
gram arc ki moixeda.
_ garboda?.. saiT?
_ tiviesken. marta merTan gaiqca. merma araferi ico-
da.
_ meSinia, batono mero... Zalian meSinia... reno eWvi-
ani da mgrZnobiarea, amave dros mtkice xasiaTi aqvs...
albaT or kacze gaSlili sufra naxa, magram ver mixvda,
192 andre morua

rom swored mas velodi... Tu axlave ar movnaxeT, SeiZ-


leba saerTod aRar dabrundes... me ki Zalian miyvars!..
merma tivies sadgurSi velosi pedisti gagzavna, Jan-
darmebi fexze daayena, magram lemari gaqra. eleni mTe-
li Rame magidasTan ijda, pirSi lukma ar Caudia. sicxe
iyo da yvavilebi TandaTan daWkna.
gavida erTi dRe, erTi kvira, erTi Tve....
im ukuRmarTi dRis mere ager ukve or weliwadze
metia elens qmarze aRaraferi gaugia. am ambavs im imed-
iT vwer, rom igi waikiTxavs da dabrundeba.

frangulidan Targmna
nino xmalaZem
100 novela mTeli msofliodan 193

qeTrin mensfildi

(1888 _ 1923, axali zelandia)


(Kathleen Mansfield Murry)

`eqvspensiani~

bavSvebi Seucnobeli arsebani arian. modi da gaige,


ratom xdeba, rom sruliad umizezod iseTi kargi, damjeri,
mosiyvarule da gonieri bavSvi, rogoric dikia, ise „ai-
wyvets da gadaireva“, misi debis Tqmisa ar iyos, veR-
arafers Seasmen.
_ diki, modi aq! exlave modi! ar gesmis? deda geZaxis,
diki!
magram diki ar apirebs misvlas. mas Zalian kargad
esmis, rom eZaxian. pasuxad ismis zariviT wkriala sici-
li da diki mTeli siswrafiT mirbis gauTibav mdeloze,
imaleba xis sawyobis ukan, Sevardeba bostanSi, iWyiteba
xavsiT dafaruli didi vaSlis xis totebidan da xtis,
xtis veluri indieliviT.
Cais svamdnen, roca es ambavi daiwyo. Sinamosamsaxu-
re gogo ase hyveba: Turme dikis deda da masTan stum-
rad myofi qalbatoni sfersi sastumro oTaxSi msxda-
ran da xelsaqmiT yofilan garTulni; bavSvebi mSvidad
Seeqceodnen karaqian pursa da cxel rZes. uceb dikim
xeli staca sapures, Tavze Camoicva da puris saWreli
dana CabRuja.
_ miyureT! _ daiyvira man.
194 qeTrin mensfildi

debma gancvifrebiT Sexedes dikis, xolo msaxurma


gogonam verc ki moaswro masTan mirbena, rom TefSi
iatakze davarda da daimsxvra. gogonebma yvirili
morTes:
_ deda, naxe, dikim ra hqna!
_ deda, dikim puris TefSi gatexa!
_ deda, uTxari rame dikis!
dedam maSinve miirbina, magram ukve gvian iyo.
diki skamidan Camoxta da aivanze gavarda. deda saxtad
darCa, idga gaognebuli da Tavisda uneburad iZrobda da
isev ikeTebda saTiTes, sxva veraferi moexerxebina.
ra unda uyos? patara gogosaviT gamoedevnos da
xeebsa da buC qebSi eZebos?! es xom sasacilo iqneboda.
es xdeba swored maSin, rodesac qalbatoni sfersi aris
aq. Tanac qalbaton sferss ori samagaliTo biWi hyavs.
_ me Sen giCveneb seirs, diki! _ dauyvira dedam. _ icode,
es Sen ar SegrCeba!
_ ai, dardi! _ gasZaxa dikim da kvlav gaisma misi zariv-
iT wkriala sicili.
_ ara, bavSvi sul mTlad gagiJda...
_ oh, qalbatono sfers, ar vici, rogor mogixadoT
bodiSi, marto rom dagtoveT.
_ ras brZanebT, ara uSavs, qalbatono bendel, _ miugo
qalbatonma sfersma daTafluli xmiT da warbebi aswia,
TavisTvis Caicina da kabis nakecebs dauwyo sworeba. _
aseTi SemTxvevebi xdeba xolme drodadro. vimedovneb,
sagulisxmo araferi momxdara.
_ diki isev celqobs, _ Tqva qalbatonma bendelma da
Tavisi erTaderTi wminda nemsis Zebnas Seudga, Tan qal-
baton sferss uyveboda, Tu ra moxda.
_ ar vici, ra movuxerxo; rodesac is ase ancobs, ve-
rafers gaagebineb.
qeTrin mensfildi 195

qalbatonma sfersma farTod gaaxila Tavisi uRim-


Ramo Tvalebi.
_ arc garozgva Svelis? – ikiTxa man.
qalbatonma bendelma tuCebi mokuma.
_ Cven arasodes ar vrozgavT bavSvebs, _ upasuxa man.
_ gogonebi amas ar imsaxureben, xolo diki jer xom
sul pataraa da Tanac dediserTa, rogorRac...
_ oh, Cemo kargo, _ Tqva qalbatonma sfersma da sak-
eravi gverdze gadasdo. _ me exla sruliadac ar mikvirs
dikis aseTi usaqcieloba. nu gewyinebaT, magram unda
giTxraT, Tqven Zalian scdebiT, rom bavSvebs ar rozgavT.
uebari wamalia, piradi gamocdilebiT vici, Cemo kargo.
adre ramdenjerme vcade dasjis ufro ioli xerxi, _
qalbatonma sfersma Caaxvela, _ magaliTad, vusapnavdi
bavSvebs enas yviTeli sapniT, xSirad kuTxeSi davayenebdi,
magram merwmuneT, mamis xels araferi sjobia.
gulis siRrmeSi qalbatoni bendeli SeaZrwuna am
„yviTelma saponma“, magram misis sferss ise moaCvena
Tavi, TiTqos es misTvis Cveulebrivi ram yofiliyos.
_ mamis xeli? maS Tqven TviTon ar rozgavT maT?
_ arasodes! _ am SekiTxvam qalbatoni sfersi aSkar-
ad Seacbuna, _ bavSvebis cema dedis saqme rodia. es mamis
movaleobaa. garda amisa, maT mamis ufro eSiniaT.
_ albaT, _ Zlivs gasagonad miugo qalbatonma ben-
delma.
_ Cemi biWebic dikisaviT moiqceodnen, mamis rom ar
eSinodeT, _ Tqva qalbatonma sfersma da RimiliT Sexe-
da qalbaton bendels, _ magram, radgan maT eSiniaT...
_ oh, Tqveni biWebi samagaliToni arian, _ wamoiZaxa
qalbatonma bendelma.
da marTlac isini samagaliToni iyvnen. iSviaTad nax-
avdiT bavSvebs ufrosebTan ase wynarad da Tavazianad
196 qeTrin mensfildi

rom sWerodaT Tavi. qalbaton sfersis stumrebi xSir-


ad aRniSnavdnen, Tqvens saxlSi iseTi siCumea, TiTqos aq
sulac ar ariano bavSvebi.
holis win, karebTan, didi suraTis qveS, sadac mdinar-
is piras moTevzave, mxiaruli, Casuqebuli monazvnebi
iyvnen gamosaxuli, ekida didi Savi maTraxi, odesRac
baton sfersis mamas rom ekuTvnoda. bavSvebi ratomRac
amjobinebdnen, am maTraxidan rac SeiZleba Sors yo-
filiyvnen da sadme sxvagan eTamaSaT _ ZaRlis xuxulis
ukan an sanagve yuTi
_ bavSvebs lmobierad ar unda moeqce, sanam isini pat-
arebi arian, _ fSutuniT Tqva qalbatonma sfersma da
sakeravi dakeca. _ didi, didi Secdomaa, magram samwux-
arod am Secdomas Zalian xSirad sCadian. es didi usa-
marTlobaa bavSvebis mimarT da yovelTvis unda gvaxs-
ovdes. me darwmunebuli var, rom diki dRes ganzrax iq-
ceoda cudad. amiT bavSvma Taviseburad migvaniSna, rom
mas garozgva sWirdeba.
_ Tqven namdvilad ase fiqrobT? _ qalbatoni bende-
li lmobieri, susti arseba iyo da qalbaton sfersis si-
tyvebma masze didi STabeWdileba moaxdina.
_ diax, me savsebiT darwmunebuli var amaSi. mamis
droulad Careva gixsniT momavalSi mravali gansacde-
lisagan, _ warmoTqva qalba tonma sfersma am saqmeSi
didad gamocdili adamianis kiloTi. _ damerwmuneT, Cemo
kargo! _ da man Tavisi mSrali, civi xeli qalbaton ben-
delis xels Seaxo.
_ me movelaparakebi eduards, rogorc ki Sin dab-
rundeba, _ mtkiced Tqva dikis dedam.
bavSvebi ukve saZinebel oTaxSi iyvnen asuli, roca
gaisma WiSkris jaxuni da cementis kibeebs dikis mama
amohyva. mas xeliT velosi pedi mohqonda. baton ben-
qeTrin mensfildi 197

dels bevri saqme hqonda dRes samsaxurSi. Sin oflSi


gawuruli, erTTavad gamtverianebuli da daRlili mov-
ida.
qalbatoni bendeli ise iyo gatacebuli bavSvebis
aRzrdis axali wesiT, rom mouTmenlad eloda qmris
mosvlas da TviTon gauRo kari.
_ oh, ra kargia, rom moxvedi, _ wamoiZaxa man.
_ ra iyo? ra moxda? _ eduardma kuTxeSi midga velo-
si pedi da qudi moixada. quds Sublze wiTeli zoli
daetovebina.
_ wamodi, sastumro oTaxSi SevideT, _ swrafad daiw-
yo qalbatonma bendelma, _ eniT ver agiwer, ra uwesod
iqceoda dRes diki. Sen verc ki warmoidgen, Tumca ras
warmoidgen, roca mTeli dRe samsaxurSi xar, _ Tu rogor
iqcevian zogjer misi asakis biWebi! saSinelebaa! me mas
veRar verevi _ sul wavida xelidan. ra Rone ar vix-
mare, _ araviTari Sedegi! erTi gamosavali darCa, _ man
Zlivs moiTqva suli, _ garozgva. Sen unda garozgo is,
eduard!
sastumro oTaxis kuTxeSi lamazi karada idga. zeda
Taros amSvenebda yavisferi faifuris daTvi, wiTeli
ena rom hqonda. daTvi TiTqos Cum-Cumad eRriWeboda
dikis mamas da aqezebda:
„vaSa, vaSa, ai, swored amisTvis moxvedi Sin“.
_ ki magram, ratom unda vcemo bavSvs? _ Seepasuxa
eduardi da daTvs miaCerda. _ Cven xom is Tavis dReSi
ar gvicemia?
_ imitom, rom _ upasuxa colma, _ mxolod es aris
erTaderTi gamosavali. me mas veRar vimorCileb...
qalbatoni bendeli elviseburi siswrafiT isroda
sityvebs, sityvebi eduards acvioda daRlil Tavze da
suls uforiaqebda.
198 qeTrin mensfildi

_ Cven ara gvaqvs imis saSualeba, rom aRmzrdeli


daviqiraoT, Sina mosamsaxure gogo ki isedac ver ereva
Tavis saqmes. dikis usaqcielobam am bolo dros yovel-
gvar sazRvars gadaaWarba. Sen ar gesmis es, eduard, Sen
mTeli dRe samsaxurSi xar.
dikis mamam isev Sexeda daTvs. daTvs wiTeli ena gamo-
eyo. braziani xma ar wydeboda. eduardi daRlili daeS-
va savarZelSi.
_ riTi vcemo? _ ikiTxa man misustebuli xmiT. _ ra
Tqma unda, Seni flostebiT, _ upasuxa colma. man daiCo-
qa da qmars mtvrian fexsacmelebze zonari Sexsna.
_ oh, eduard, _ daiwyo man wuwuni, _ ramdenjer giTx-
ari, velosi pedis sarjeebi moixseni-meTqi Sarvlidan!
pirdapir ar vici...
_ kmara, kmara, _ eduardi Zlivs ikavebda Tavs, rom
xeli ar ekra misTvis, _ momeci flostebi!.. .
kibeze avida. iseTi grZnoba hqonda, TiTqos veragul
maxeSi gaeba. exla mas TviTonac undoda ecema diki. dal-
axvros eSmakma, mas undoda ecema vinme. RmerTo Cemo, es
ra cxovrebaa! Tvalebi mtvrisagan ewvoda, xelebi damZ-
imeboda.
xmauriT gaaRo dikis patara oTaxis kari. biWuna Ra-
mis perangis amara idga Sua oTaxSi. Svilis danaxvaze
eduards sibrazisagan TvalT daubnelda.
_ maS ase, ymawvilo, ici, ratom gewvie? _ hkiTxa edu-
ardma.
diki sdumda.
_ me movedi, rom gcemo.
arc amjerad gaisma pasuxi.
– aiwie perangi.
dikim mamas Sexeda. pirisaxe aelewa.
_ perangi aviwio? _ waiCurCula man.
qeTrin mensfildi 199

_ aba, swrafad, _ uTxra eduardma da samjer magrad


Cascxo dikis flosti.
_ ai, ase, axla iswavli Wkuas, rogor unda moeqce de-
das.
diki TavCaqindruli idga.
_ gaswi, Caegde loginSi!
bavSvi adgilidan ar iZroda. mere aTrTolebuli
xmiT waiCurCula:
_ me jer kbilebi ar gamixexia, mamiko.
_ rao?
dikim Tavi aswia. tuCebi ukankalebda, magram tirils
ikavebda da xma ar amouRia, mxolod nerwyvi Caylapa da
yrud gaimeora: _ me jer kbilebi ar gamixexia, mamiko.
eduardma dikis Sexeda: Tvali Seavlo mis patara
cxvir-pirs, ase umweod rom gamoiyureboda, da daretia-
nebuliviT gavarda oTaxidan. kibeebi Cairbina da baRi-
saken gaeSura. RmerTo mowyaleo! es ra Caidina? is baR-
Si gavida da meserTan msxlis xis Crdils Seafara Tavi.
diki cema, _ cema Tavisi patara biWuna flostiT, _ Tumca
ratom, TviTonac ar icoda. moulodnelad Seuvarda
oTaxSi, eZgera perangisamara bavSvs da galaxa. dalaxv-
ros eSmakma! man daikvnesa da mesers mieyrdno. „imas ki
arc utiria“. etira an gabrazebuliyo mainc. ra gulsak-
lavad Tqva: „mamiko“! da mas kvlav moesma bavSvis yru
CurCuli, ase usityvo patieba! magram TviTon arasodes
ar apatiebs Tavis Tavs, _ arasodes. laCari, suleli, piru-
tyvi, mxeci! da uceb gaaxsenda, erTxel rogor Camovarda
diki misi muxlebidan da xeli iRrZo, rodesac isini
erTad TamaSobdnen. bavSvs arc maSin utiria. da aseTi
patara vaJkaci unda gaelaxa?
„ara, me amas ver avitan“, fiqrobda eduardi, rodesac
Sin brundeboda. kibeebze avida da dikis oTaxis kari
200 qeTrin mensfildi

SeaRo. biWuna loginSi iwva. oTaxis bindbundSi misi pa-


tara Tavi, Sublze SeWrili Savi qoCori mkafiod moCan-
da TeTr baliSispirze. is Cumad iwva, arc axla tiroda.
eduardi oTaxSi Sevida da kars mieyrdno. rogor und-
odada Coqiliyo dikis sawolTan, etira da patieba eTx-
ova. magram, rasakvirvelia, aseT rames ver gaakeTebda.
is saSinel uxerxulobas grZnobda, guli utokavda da
ucnaurad ekumSeboda.
_ ar gZinavs, diki? _ Tavs Zala daatana da udardeli
xmiT hkiTxa man.
_ ara, mamiko.
eduardi bavSvis sawolze Camojda.
_ xom yvelaferi rigzea? _ gaubedavad hkiTxa man.
_ ki, mamiko, _ moisma pasuxi.
eduardma frTxilad aiRo xelSi dikis patara cxe-
li TaTi.
_ Sen, Sen aRar unda ifiqro imaze, rac moxda, patara
kaco, _ yrud Tqva man. _ gesmis? yvelaferi damTavrda.
yvelaferi daviwyebulia da arasodes aRar ganmeorde-
ba.
_ ki, mamiko.
_ axla ki ra Tavpiri Camogtiris, gaiRime, hait, Se Zve-
lo, Sena! _ Tqva eduardma da TviTon Seecada gaeRima. _
daiviwye yvelaferi, kargi? patara kaco, Cemo biWuna...
diki isev ise iwva. es autaneli iyo. eduardi wamoxta
da fanjarasTan mivida. baRSi ukve Camobnelebuliyo.
mosamsaxure gogo sirbiliT gamovida oTaxidan da
buCqebze gafenili TeTreulis Camoxsna daiwyo. ukide-
gano caze pirveli varskvlavi acimcimda, didi kauCukis
xe Savad moCanda mkrTalad mocimcime daisis fonze da
nazad arxevda Tavis grZel foTlebs. mama misCereboda
am suraTs da Sarvlis jibeSi xurda fuls isinjavda.
qeTrin mensfildi 201

mere fuli jibidan amoiRo, amoarCia axali eqvspensi


ani da isev dikis sawolTan mivida.
_ ai, es Sen, Cemo biWuna. rame iyide, _ uTxra man Cumad
da fuli dikis baliSze dado.
magram gana SeeZlo fuls _ Tundac eqvspensians _
gamoesyida is danaSauli, rac ukve moxda?

inglisuridan Targmnes
elene gegelaSvilma
da leli abulaZem
202 100 novela mTeli msofliodan

riunoske
akutagava

(1892 _ 1927, iaponia)

`mandarinebi~

zamTris pirquSi mwuxri Camowoliliyo. ekosukatok-


ios matareblis meore klasis vagonis kuTxeSi vijeqi
da mouTmenlad velodi gamgzavrebis mauwyebel sastve-
nis xmas. sinaTle karga xania rac CarTes, magram mgza-
vrTagani Cems meti vagonSi aRaravin amodioda. kaciS-
vili ar WaWanebda gareTac, naxevrad Cabnelebul baqan-
ze; gamcileblebic ki ar Candnen. mxolod drodadro,
sawyaloblad Tu daiwkmutunebda galiaSi damwyvdeu-
li ZaRli. yovelive es saocari harmoniiT erwymoda
Cems maSindel guneba-ganwyobilebas. eniT uTqmeli daR-
liloba da kaeSani gonebas mibindavda, moquSuli viyavi
Tovlian casaviT. gaunZrevlad vijeqi paltos jibeeb-
Si xelebCawyobili da imis ilajic ki aRara mqonda,
jibidan saRamos gazeTi amomeRo da gadamexeda.
rogorc iqna, gaisma sastvenis xma. odnavi Sveba vi-
grZeni, Tavi sarkmlis CarCos mivayrdeni da velodi,
rodis gacurdeboda ukan da gauCinardeboda sadguri
sarkmlis miRma. am dros turnikebis mxridan, baqanze,
getas bakabuki moisma da iamve wams konduqtoris bra-
ziani SeZaxilic gavigone; xarxariT gaiRo kari da vagon-
Si qoSiniT Semovida cameti-ToTxmeti wlis gogo. ma-
akutagava 203

tarebelic maSinve SeZagZagda da nela daiZra. fanjri-


dan moCanda ukan daxeuli, mijriT Cayril boZebs Soris
afarTqalebuli sivrce, TiTqos viRacisgan mitovebuli
da miviwyebuli wylis sazidi urika, mebarguli, ma-
tarebelSi viRacas Tavs ukanturebda... yovelive es nac-
risferi bolis bolqvebSi gaxveuliyo. SvebiT amov-
isunTqe, papirosi gavabole da Cems pirdapir Camomj-
dari gogo SevaTvaliere.
namdvili sofleli gombio gaxldaT. xeSeS Tmaze,
«itiogaesis» varcxnilobiT rom daelagebina, cximis
niSanwyalic ar emCneoda. nayvavilari, damskdari Raw-
vebi ise dabrawoda, usiamo STabeWdilebas tovebda. mux-
lebze, daudevrad rom Camohkonwialeboda Salis WuWy-
iani, mwvane Sarfi, mozrdili fuTa edo. damzral xelSi
saguldagulod eWira mesame klasis vagonis wiTeli
bileTi. TvalSi ar momdioda gogos tetiuri sifaTi,
garda amisa, misma binZurma Cacmulobac Semzara. da bo-
los, Zalze gamaRiziana Tavisi sibenteriT _ meore da
mesame klasis vagonebi rom ver gaerCia erTmaneTis-
gan. veweodi papiross da vcdilobdi, dameviwyebina gog-
os arseboba. amasTan, raki usaqmodac gaxldiT, gazeTi
gavSale. uceb, sarkmlidan gazeTze dafrqveul Suqs
sikaSkaSe moemata da aqamde Znelad SesamCnevi striq-
onebic ufro mkafiod gamoisaxa. matarebelma, rogorc
Cans, iokosukas xazis mravalricxovan gvirabTagan pirv-
elSi CayvinTa.
elnaTurebis SuqiT gabrdRvialebul gazeTis gver-
debSi sainteresos verafers vxedavdi; yvelaferi, rac
amqveynad xdeboda, Zalze banaluri iyo imisaTvis, rom
Cemi sevda gaeqarvebina. mSvidobis xelSekrulebis sak-
iTxebi, axaldaqorwinebulebi, kvlav axaldaqorwineb-
ulni, CinovnikTa meqrTameobis SemTxvevebi, gancxadebe-
204 akutagava

bi micvalebulTa Sesaxeb... iseTi ucnauri iluzia Semeqmna,


TiTqos gvirabSi Sesuli matarebeli sawinaaRmdego
mimarTulebiT gaeqana da uneblied erTi mosabezrebe-
li werilidan meoreze gadamqonda mzera. da mainc, mTe-
li am xnis ganmavlobaSi, wamiTac ver dameviwyebina Cems
win mjdomi gogo _ Cveni arsobis uRimRamo sinamdvi-
lis cocxali gansaxiereba. da yvelaferi es erTad _
gvirabSi mogriale matarebeli, sofleli gombioca da
banaluri statiebiT gaWedili gazeTic, meti ra iyo, Tu
ara Cveni gaurkveveli, ubadruki da mosabezrebeli cx-
ovrebis Taviseburi simbolo? yovelive uazrod meCvene-
ba. waukiTxavi gazeTi gverdze mivagde, Tavi kvlav fan-
jris CarCos mivayrdeni, Tvali mivluli da Tvlemas
mivnebdi.
gavida ramdenime wuTi. raRacam dafeTianebuliviT
wamomagdo da ras vxedav: gogos Tavisi adgili miu-
tovebia, gverdiT amomdgomia da jiutad cdilobs sark-
mlis gaRebas, magram mZime CarCo ar nebdeba. kidev ufro
awiTleboda daxeTqili loyebi, wamdauwum srutunebda
da mZimed xvneSoda fanjaras SeWidebuli. gorakTa fer-
dobebi, romlebzedac bindbundSi gadamWknari balaxi
bzinavda, kvlav viwrovdeboda da orive mxridan sarkm-
lebisken moiwevda... advili misaxvedri iyo, rom matare-
beli momdevno gvirabSi dayvinTavda. gogo ar cxrebo-
da, sagangebod daketili fanjris gaRebas lamobda isev.
magram ratom, es ki ver gamego. misma amao garjam Tana-
grZnobiTac ki ganmawyo, magram bolos da bolos yve-
laferi Wirveulobad CavuTvale. kvlav adrindeli
gulgrilobiTa da pirquSad Secqerodi, rogor exeTqe-
boda Tavisi damzrali xelebiT fanjaras da rogor
lamobda misCamowevas.
is iyo, vinatre, ver mieRwia sawadelisTvis, rom ma-
akutagava 205

tarebeli Semzaravi grialiT Sevarda gvirabSi da imave


wams CarCoc, romlis CamoSvebazec ase wvalobda gogo,
dabla CamoexeTqa. fanjris marTkuTxa RiobSi umal
maxrCobela bolad qceuli Savi, WvartliT Sesqelebu-
li haeri SemoiWra da mTel vagonSi CaiRvara. saxeze
cxvirsaxocis afarebac ver movaswari, rom bolis tal-
Ra Tavze gadamevlo da wlebis manZilze yelis tkivil-
isagan gawamebuls, iseTi xvela amityda, lamis davixrCvi.
gogo yuradRebis Rirsad ar mxdida, fanjaraSi gaeyo
Tavi, arafrad agdebda qars, Tmas rom uwewavda da win
iyureboda, matareblis svlis mimarTulebiT. Sevcqerodi
mas, bolsa da eleqtroSuqSi gaxveuls da fanjridan
dRis sinaTle rom ar gamoCeniliyo, rom ar SemoWril-
iyo miwis, Tivisa da wylis macocxlebeli surneli, da
xveleba ar Semwydomoda, albaT lazaTianad gamovlan-
ZRavdi da fanjarasac ise Cavuketavdi, Tavis dReSi veR-
ar gaeRo.
gvirabidan mdored gamocurebuli matarebeli axla
Raribuli gareubnis gadasasvlelze migrialebda, orive
mxridan gamxmari balaxiT dafaruli gorakebi rom ekra.
garemo CaliTa da kramitiT gadaxurul, erTmaneTze
mijrili saxlebis usufTao saxuravebs aevso; ager meis-
rec gamoCnda, undilad rom aqnevda bindSi Tavis TeTr
alams. rogorc ki matarebeli gvirabidan gavida, Slag-
baumis miRma, udabur gadasasvlelTan, erTmaneTis gver-
diT Camwkrivebuli sami loyebRaJRaJa biWuna davinaxe.
erTi simaRlisani iyvnen, Cia tanisani, TiTqos moRuSul
cas daetana samTave. tansacmelic imave ferisa emosaT,
ra janRisfradac gamoiyureboda es gareubani. bavSvebs
Tvali ver moewyvitaT matareblisTvis; mere erTdrou-
lad aswies xelebi da misalmebismagvari raRac Se-
hyvires mTeli xmiT. swored am dros moxda moulod-
206 akutagava

neli ram: fanjaraSi mTeli taniT gadaxrilma gogom


win gawvdili damzrali xelebis qneva iwyo da uceb bavS-
vebs, matarebels rom miacilebdnen mzeriT, Tavze gada-
acvivdaT ramdenime cali mandarini, romlis ferSic mze
da siTbo gamosWvioda; uneburad guli amiTrTolda da
sunTqva Semekra... axlaRa mivxvdi yvelafers... gogonas,
romelic albaT samuSaos saZebnelad mieSureboda, gasac-
ileblad gamosuli ZmebisTvis sagangebod Semoenaxa
ubeSi mandarinebi...
mwuxrSi CaZirulma gadasasvlelma, beRurebiviT
aJivJivebulma samma biWunam da maTTvis gadayrilma
mandarinebis cincxalma elvarebam Tvalis daxamxame-
baSi Caiqroles fanjris miRma. mtkivneuli sicxadiT
CamebeWda gulSi es suraTi... vigrZen, rogor CameRvara
sulSi jerac gaurkveveli, naTeli grZnoba. aRelvebulma
Tavi wamovwie da ukve sxva TvaliT davinaxe gogo. igi
Tavis adgilze dabrunebuli, uwindeburad malavda dax-
eTqil Rawvebs Salis mwvane SarfSi, mozrdil fuTas Cas-
Wideboda da magrad CaebRuja xelSi mesame klasis vago-
nis bileTi.
axlaRa SevZel, droebiT dameviwyebina daRliloba, kae-
Sani da Cveni idumali, ubadruki da mosawyeni cxovreba.
aprili, 1919w.
100 novela mTeli msofliodan 207

frensis skot
ficjeraldi

(Francis Scott Key Fitzgerald)


(1896 _ 1940, aSS)

`iq, sadac durgali cxovrobs~

avtomobili meTeqvsmete quCisa da romeliRac WuWy-


iani Sesaxvevis kuTxesTan SeCerda. qali gadmovida. kaci
da patara gogona manqanaSi darCnen.
„vapireb vuTxra, rom oc dolarze meti ar Rirs“, Tqva
qalma
„rogorc ginda. eskizebi Tu wamoiRe?“,
,,ra Tqma unda“. qali manqanis ukana salonSi moT-
avsebul Ca nTas daswvda. kidev kargi, ar damaviwyda“.
„Dites qu’iline faut pas avoir les forts placards~ 1, Tqva kacma.
,,Ni le bon bois~ 2
„Zalianac kargi“.
„neta frangulad ar laparakobdeT!“ Tqva gogonam.
,,Et il laul avoir un bon height. L'un des Murphys était comme ça“ 3
kacma xeli erTnaxevari iardis simaRleze awia. abragak-
ruli sadarbazos kari, romelzec „sadurglo saxelosno“
ewera, qalma odnav SeaRo da momcro kibes auyva.

1
Dites qu’iline faut pas avoir les forts placards _ uTxari, rom bevri ka-
radebi saWiro ar aris.
2
NNi le bon bois _ arc Zvirfasi xis masala gvWirdeba.
3
Et il laul avoir un bon height. L'un des Murphys était comme ça. _ da rac
SeiZleba maRali gaakeTos. merfebTan rom vnaxeT, iseTi.
208 f. s. f i c j e r a l d i

kacma da gogonam garemo uxalisod moaTvalieres.


ar icodnen, ra gaekeTebinaT. irgvliv mxolod wiTeli
aguris saxlebi Camomdgariyvnen. siCumes daesadgure-
bina. moSorebiT ramdenime zangi saqmianad dafaTurob-
da da manqanebic iSviaTad mimodiodnen. noembris mSve-
nieri dRe idga.
„ici“, uTxra ucbad kacma gogonas, `Zalian, Zalian miy-
var xar“.
„mec miyvarxar“, upasuxa bavSvma da zrdilobianad
gauRima.
„,mismine“, ganagrZo kacma. „quCis gadaRma im saxls Tu
xedav?“
gogonam iqiT gaixeda da mzera maRaziis ukan mdeba-
re patara saxlze SeaCera. fanjrebze CamoSvebuli fa-
rdebis miuxedavad igrZnoboda, rom Sin viRac sulieri
iyo. cudad mixuruli daraba drodadro moZraobda.
kacsa da gogonas es adgili arasodes enaxaT.
„am fanjrebis miRma mSvenieri princesa, cxovrobs “,
Tqva
„misi danaxva ioli ar aris, radgan dRedaRam uzarmaz-
ari goliaTi darajobs da Tvals wuTiT ar aSorebs.
Sen albaT goliaTi gemaxsovreba“.
,,rogor ar maxsovs“.
„oqrosTmiani princesa iseTi lamazia, rom aRwerac
ki miWirs“. da orivem saxls gafacicebiT dauwyes Tval-
Tvali fanjaraSi wamiT yviTeli kabis kalTa gakrTa.
„ai, TviTon princesac“. Tqva kacma. „goliaTma yvelas
mkacrad ubrZana, Tvali ar moacilon da arsad gauSvan.
mefe da dedofalic qvesknelSi gamoamwyvdia da, vidre
princi samives ar i povis da ar gaaTavisuflebs,oqrosT-
miani feria aseT Sav dReSi iqneba“. kaci Seyoymanda.
„rao, mama? ra unda i povoso?“
f. s. f i c j e r a l d i 209

„sami... naxe! naxe! isev gamoCnda“.


„sami raRaa, mami?“
,,sami, sami jadosnuri qva, romliTac princi maT gaT-
avisu flebas SeZlebs“.
kacs mTqnareba autyda.
„mere, mere ra moxdeba?“
,,Semdeg princi saxlis fanjrebs Camouvlis, TiToe-
ulze samjer daakakunebs da princesasac eSveleba“.
zemoT, saxelosnos fanjaraSi qalis saxe gamoCnda.
,,Tavze sayreli saqme aqvs da dacda momiwevs“, gadmo-
sZaxa man. xedav, ra mSvenieri amindi gamovida?“
`gaagrZele ra, mami“, _ Seexvewa gogona. „ase mkacrad
ratom yaraulobs princesas goliaTi?“
„imitom, rom naTlobaSi ar miiwvies da ganrisxebu-
lia. magram araferia. Sen nu SegeSindeba. princma prez-
ident kulijis zardaxSaSi erTi jadosnuri qva ukve
i pova da axla meoris saSovnelad islandiisaken gaemg-
zavra. rogorc ki qvebs moagrovebs, princesas oTaxi
cisfrad ganaTdeba da mis naxvas araferi emjobineba“.
„vaime!“ wamoiyvira gogonam. „naxe, naxe, ukve ganaTda.
anu princma samive qvis povna SeZlo. ra kargia!“
kaci TamaSSi TavdaviwyebiT Caeflo, ucbad garemo
frTxi lad moaTvaliera da xmac ufro damajerebeli
gauxda.
„ras xedav, Tu ici?“ wamoiZaxa man. „goliaTi patara
biWis tansacmelSi gadacmula, rom veravin icnos da Cven-
sken moemarTeba. Sen xom kargad gaxsovs mombi „jados-
nuri qveynidan? hoda, isic cdilobs mas mibaZos“.
„hoo, maxsovs“...
orives yuradReba im cerodena biWunam mii pyro,
farTo nabijebiT saxlisaken rom gaeSura da WiSkarze
ramdenimejer daakakuna; aravin gaepasuxa, Tumca arc
210 f. s. f i c j e r a l d i

moeloda, rom Sin vinme daxvdeboda da gulic didad ar


daswyvetia. jibidan carcis natexi amoaZvrina da karze
ucnauri suraTebis xatva daiwyo.
„jadosnur niSnebsa svams“, daiCurCula kacma. „es
princesas patimrobas metad gaurTulebs, radgan zRur-
blsac veRar gadmoabijebs, is ki ar icis, rom princma
mefesa da dedofals ukve miagno da axla mis dasaxsne-
lad moiCqaris“.
biWuna wamiT SeCerda; Semdeg fanjarasTan mivida da
gaugebrad raRac daiZaxa. mogvianebiT qalma fanjara
farTod gamoaRo da Seexmiana, magram sityvebi qarma
waiRo.
„goliaTs eubneba, rom princesa isev gamoketilia“,
auxsna kacma.
„Sexede ra, mami! axla ukve jadosnuri niSnebis dasma
fanjris ZirSi da trotuarze daiwyo. netav ratom?“
„surs, rom princesas rac SeiZleba gaurTulos ga-
reT gamosvla. amitomac cekvavs. mSvenieria, ara! es xom
jadosnuri cekvaa“.
goliaTi farTo nabijebiT ukan gamobrunda. orma
kacma quCa gadaWra da Tvals miefara,
„eseni viRa arian, mami?“
`mefis jariskacebi. albaT ukve mTeli jaria saxlis
dasacavad marketis quCaze Sekrebili. ici, „garSemorty-
ma“ ra aris?“
„vici. is kacebic mefis jarSi msaxuroben?“
„ra Tqma unda, da imaSic darwmunebuli var, ai, is uka-
na rigSi mdgari moxuci kaci, Tavad xelmwifea. welSi
moxrila da goliaTis kacebs emaleba. ar unda vinmem
icnos“,
„is qalbatoni viRaa?“
„grZneuli jadoqari, goliaTis ganuyreli megobari“.
f. s. f i c j e r a l d i 211

daraba jaxuniT miixura. mere TavisiT nela gaiRo.


„es ukve sikeTisa da borotebis Widilia“, kaci Seeca-
da aexsna. „yvelafers uCinari feriebi marTaven. boro-
tebas surs saxlSi Camoabnelos da adamianis Svilma
Sig ver SeiWvritos. amitomac cdilobs fanjrebi dagma-
nos. sikeTe xom sinaTlea. borotebas ar epueba da darab-
ebs farTod aRebs“.
,,mainc sikeTe gaimarjvebs, ara?“
„ra Tqma unda“. kacma gogonas Sexeda: „Cemi keTili
feria Sena xar“.
„ho, me var, mamiko. Sexede! kidev erTi ucxo kaci movida“.
„mefis armiis guladi jariskaci“.
iqve, axlos, saiuveliro maRaziis moxelem Caiara,
romelsac simamacisa araferi emCneoda.
- `stvenis xma Tu gesmis? erTmaneTs niSans aZleven.
ai, ukve dolsac dakres“.
„mami, mami, dedofali! age, dedofali! iqiT gaixede. is
qalbatoni gana dedofali ar aris?“
„ara Cemo patara. is mis televiziaa“. kacma daamTqnara.
gunebaSi wina dRiT momxdari sasiamovno ambebi amout-
ivtivda. fi qrebma waiRo da erTxans gaCumebuli ijda.
Semdeg gogonas Sexeda da misi bednierebisgan gaciskr-
ovnebuli saxe dainaxa. eqvsi wlis usayvarlesi bavSvi
iyo. kaci daixara da akoca.
„ai, is yinulis tortiani kacic mefis erT-erTi jarisk-
acia“, Tqva kacma. „axla am torts goliaTs Tavze Camoam-
xobs, raTa tvini gauyinos da cudi veRaraferi Caidinos“.
gogonam quCis bolos momaval kacs gaayola Tvali.
xalxi kantikuntad mimodioda. yviTeli feris zangur
tansacmelSi gamowyobili zangic gamoCnda. urikas moagoreb-
da, romelzec „delis xaliCebi da fardebi“ ewera.
fanjris daraba isev gaiRo da miixura.
212 f. s. f i c j e r a l d i

„Sexede, mama! sikeTe isev imarjvebs!“


kaci solidur asakSi iyo. amitomac mixvda, rom es
dRe didxans emaxsovreboda: Semodgomis mziT ganaTeb-
uli patara, wynari quCa da qaliSvilis Tvalwin SeTxz-
ul-gaTamaSebuli zRapari, romelic misi fantaziis nay-
ofi iyo. Tumca isic kargad icoda, rom marto TviTon
am yvelafers gemos ver Caatanda da aromatis gagebac
gauWirdeboda. gogonas xeli loyaze mouTaTuna da zRa-
parSi kidev erTi biWuna da koWli kacic CarTo. fiqrob-
da, bavSvs ukeTesad gavarTob da vasiamovnebo.
„Zalian miyvarxar“, uTxra kacma.
`amas meramdened meubnebi, mamiko“, ugulisyurod upasuxa
gogonam da isev saxls miaSterda. kacma erTi wamiT Tvale-
bi daxuWa. Seecada yvelaferi bavSvis TvaliT da-enaxa, ma-
gram gauWirda, raRac Zveli da gacveTili Tvalwin fardasav-
iT Camofareboda da albaT veRarasodes moiSorebda. mx-
olod ramdenime zangi, patara biWebi da naTeli dReebi, _
sul es iyo misi warsuli, meti veraferi gaixsena.
saxelosnodan qali gamovida.
„saqme rogor aris?“ hkiTxa kacma.
`kargad. Il dit qu'il a fait les masions de poup'ee pour les Du-
ponds. Il va le faire~ 4
`Combien?~ 5
„Virigt-cinq~ 6 mapatie. didxans galodine“.
„Sexede, mamiko! jariskacebi isev modian!“
manqana daiZra. ramdenime milis gavlis Semdeg kaci
qalisken Setrialda da uTxra: „ici, Cven saswaulebis

4
Il dit qu'il a fait les masions de poup'ee pour les Duponds. Il va le faire _
amboben, rom diuponebs Tojinebis patara saxlebi gaukeTa. Cvenc
gagvikeTebs (diuponebi _ amerikeli miliardelebis ojaxi).
5
Combien? _ ramdeni?
6
Virigt-cinq _ ocdaxuTi.
f. s. f i c j e r a l d i 213

mowmeni gavxdiT, roca Sen gelodebodiT“. da yvelaferi


mokled uambo. „Zalian vwuxvar, rom princesa sabolood
ver gaaTavisufles“.
„rogor ara“, wamoiyvira pataram. „es mezobel qu-
Caze moxda. mkvdari goliaTi karebTan egdo. xelmwife,
dedofali da princic mokles. sul male dedoflad pri-
ncesa dajdeba“.
kacs mefec da dedofalic uzomod Seyvareboda da
Zalian Sewuxda, misi gmirebi xelis erTi mosmiT rom
gaanadgures.
„gmirebi aucilebelia, yvelas unda hyavdes“, mouT-
menlad wamoiZaxa kacma.
`araferia. princesa gaTxovdeba da qmari gaxdeba mis-
Tvis yvelaze aucilebeli da mniSvnelovani“.
manqana gzas ugulisyurod miuyveboda. TiToeuls sa-
kuTari safiqrali gasCenoda. qali Tojinebis patara
saxlze ucnebobda, duxWiri bavSvobis gamo verasodes
rom ver eRirsa. kaci ukve sakuTar milion dolarze
fiqrobda. gogonas ki WuWyian quCaze momxdari uCveu-
lo ambebi axsendeboda; mis Tvalwin datriale buli
saocari ambebi. Tumca es yvelaferic ukve warsulis ku-
Tvnileba gamxdariyo.

inglisuridan Targmna
maia bolaSvilma
214 100 novela mTeli msofliodan

ian fridegori

(1897 _ 1968, SvedeTi)


(Jan Fridegård,
namdvili saxeli da gvari _
Johan Fridolf Johansson)

`Tagvi Sobis dResaswaulze~

aq aRwerili ambebidan ocdaxuTi wlis win, rodesac


agust ransoni Tavis axalgazrda da, SeiZleba iTqvas,
saukeTeso naxevarTan xelgayrili gamovida eklesiidan,
xalxi ambobda: „lamazi wyvilia!“ marTalia, xalxi amas
ambobs TiTqmis yvela axaldaqorwinebul wyvilze, ma-
gram axla maTi sityvebi Sors rodi iyo simarTlisgan.
amboben, rom bunebaSi yvelaferi, rac ganviTarebis
procesSia, srulqmnas eswrafvis. Tumca adamianTa gar-
egnobaSi es kanoni xandaxan Tavs iCens moulodneli
saxiT. vercxlis qorwilis dRes „lamazi wyvili“ daemsg-
avsa araamqveyniuri sulebis wyvils, romelic baueris
saukeTeso suraTebidan gegonebodaT gadmoxatuli. m-
oxuci qalis cxviri dagrZelda da gamaxvilda; aseTi
cxviriT mxolod qaris sawinaaRmdego mimarTulebiT
siarulia xelsayreli. magram, rom SegexedaT ransonis
cxvirisaTvis, romelic qalaqSi misi patronis xSiri yo-
fnis gamo Sxama sokos daemsgavsa, aRiarebdiT, rom misi
coli WeSmaritad klasikuri profilis patroni iyo.
rodesac saWadrako partiaSi, romelsac qorwinebas
uwodeben, erTi mxare iwyebs smasa da zaris TamaSs, mow-
inaaRmdege mxare akeTebs sapasuxo svlas da eZleva keT-
ian fridegori 215

ilmsaxureobas. magram gulgrili, mSrali, oficialuri


eklesiisken rodi iwevs mborgavi, gaugebari suli. ara,
WeSmarit nugeSs igi poulobs yavisa da zafranis surn-
elebiT gaJRenTili misioneruli samlocvelos WerqveS.
wlebis ganmavlobaSi qalbatoni ransoni religiur
SekrebulobaTa xSiri stumari iyo, da sanam igi RvTis
sityvebs ismenda, misi meuRle mrudeebs xazavda codvis
bilikze, romelsac ewodeboda gza qalaqisken da romel-
ic gaaswores da gaaganivres gzis sammarTvelos brZa-
nebiT.
erTad cxovrebis mravali wlis ganmavlobaSi bebrux-
una ransonma bevri Sxamiani sityva daxarja meuRlis
sulis gadarCenis cdaSi, magram es ukanaskneli jirkiv-
iT yru iyo. xvewnisa da muqaris pasuxad mourjulebe-
li codvili mxolod icinoda. ransonmac ganacxada, rom
Tu misi coli da yvela danarCeni, vinc misionerTan dadis,
zecaSi moxvdebian, maSin igi jojoxeTSi gamgzavrebas
amjobinebs.
rogorRac erTxel, axalwlamde cota adre, keTilm-
saxurma debma gadawyvites aReniSnaT Sobis dResaswau-
li misionerul samlocveloSi. ransoni fxizeli iyo
da ra Tqma unda, mas ar miuZRoda amaSi brali: ubral-
od arayi gauTavda, magram is darwmunebuli iyo, rom
meuRlem gadamala misi maragis nawili. igi araerTxel
akeTebda amas, roca ransoni ver moaxerxebda boTlSi
siTxis donis damaxsovrebas.
_ momeci, davlio, _ eRrijeboda magidasTan mjdomi
ransoni.
_ ar mogcem!
ransoni gaCumda, ifiqra, mere ki Tqva: _ samlocvelo-
Si rom wamogyve, momcem?
_ SegiZlia waxvide iq uaryodac: aucilebeli araa,
216 ian fridegori

RvTis saxlSi spirtiT ayrolebuli mixvide!


_ gzaze iis fesvs davReWav da veravin verafers Se-
mamCnevs. me vici Sen mudam gaqvs raime gadamaluli kara-
daSi, ase dagCemda mas Semdeg, rac bavSvebs kbilebi gaeW-
raT.
beberi Cafiqrda. Tu is miiyvans samlocveloSi qmars,
romlis suli naxevrad eSmaks aqvs mitacebuli, es iqne-
ba udidesi gamarjveba. igi gonebaSi SeekiTxa wminda
suls da dauyovnebliv miiRo pasuxi, rom RvTis surv-
ilic namdvilad aseTia.
_ Tu CemTan erTad wamoxval samlocveloSi da iq
ise moiqcevi, rogorc yvela patiosani adamiani iqceva,
SeiZleba Cagacecxlo Wiqa arayi, _ ganacxada man, sulis
siRrmeSi aRfrTovanebulma imiT, rom moaxlovda Jami,
roca ufalma saswauli unda moaxdinos.
SeRamebisas saukeTeso sagareo tanisamosSi gamowy-
obili col-qmari samlocvelosken miRoRavda. ranson-
ma wveTi ar datova imisgan, risi gadamalvac SeZlo mis-
ma meuRlem, da axla yvelafrisTvis mzad iyo. igi ReWda
iis fesvs, mibarbacebda da colTan baasobda.
_ Wiqis daleva, sulac araa codva, _ dabejiTebiT am-
bobda igi. _ gana Tqvens bibliaSi ar weria, rom iesom
wyali Rvinod gadaaq cia! aba axla ecada es, _ lensmani
maSinve cixeSi gamoamwyvdevda. rao, marTals ar vambob,
Tu? gana iesom wyali Rvinod ar gadaaqcia?
_ is ualkoholo Rvino iyo, _ waiSiSina colma.
_ hm, vin mogaxsenaT?
_ moZRvarma, da saerTod Caiwyvite eg codvili ena
da RmerTs nu scodav.
_ codvili? Se sulelo, Sena! codvilebi rom ar yof-
iliyvnen am qveyanaze, vis dasWirdeboda Tqveni rjulze
moqceulebi da TviT ufali RmerTi! aba rogor! mom-
ian fridegori 217

Sorda aryis suni Tu kidev vReWo?


_ ReWe, sanam mividodeT. _ da colma ise mokuma ukbi-
lo piri, rom misi wvetiani nikapi da cxviri gaSlil
makratels daemsgavsa.
ransons misi gulis mogeba surda da saubris Tema
Secvala:
_ rogori sinaTlea, _ SeniSna man, _ Sexede, mTeli ca
varskvlavebiTaa moWedili.
_ aa, Sen axla SeniSne varskvlavebi. ai, ukve ocdaxuTi
welia, rac Sen aryis boTlebze SeTiTxnili varskvlave-
bis garda sxva varskvlavs ver xedav.
_ Sen ra, viTom Cemze mets xedav? SemTxveviT kverebi,
RvTis saxlSi rom miirTmevT, varskvlavebad xom ar
mogeCvena? Senc xom mxolod maT ucqer.
saubari amaze Sewyda da arc ganaxlebula, sanam col-
ma da qmarma samlocvelos ar miaRwies.
samlocvelo savse iyo xalxiT. mis siRrmeSi idga
uzarmazari saaxalwlo naZvis xe anTebuli sanTlebiT, gver-
dze ki momxibvleli, saCuqrebiani parkebiT datvirTuli
magida. bavSvebi ijdnen wina skamebze, aqeT-iqiT icqire-
bodnen da yovel gafaCunebaze Tavebs atrialebdnen.
rodesac samlocveloSi ransoni gamoCnda, skamebze
gaocebulma drtvinvam gadairbina. ransoni mtkiced
moiwevda meuRlis ukan da cdilobda ufro Rrmad Caet-
ena jibeSi iis fesvi. skamze Camomjdari beberi Cafiqre-
buli daeyrdno xels Tavis wvetiani nikapiT, ransoni
ki garSemo. iyureboda da nacnobebs esalmeboda. gasei-
rnebam waaxalisa igi, da qeifis molodinSi winaswar
damtkbari, xarbad isunTqavda yavis surnels Tavisi uza-
rmazari cxviriT.
Tavidan, ra Tqma unda, qadagebis mosmena mouxdeba:
amas ransoni mixvda sxvadasxva niSnebis mixedviT. qada-
218 ian fridegori

gi cudis momaswavebeli saxiT axvelebda. arc ufsalmu-


noba iqneba. ai, ukve amoiRes daviTni.
_ vimReroT Cveni Zmobis Zveli daviTnis oras orm-
ocda meTeqvsmete fsalmuni, _ ganacxada qadagma _ „o,
kravisTvis sicocxle Sewirulo“. meoTxe, mexuTe da me-
eqvse Zvel daviTnSi.
erTi da orRanosaken gacunculda. Sekrebilni mRe-
rodnen fsalmuns, sandomiani qaliSvilebi ki fexakre-
fiT uvlidnen uzarmazar magidas da ukanasknel mzadeb-
as amTavrebdnen. ransoni cnobismoyvareobiT ucqerda
maT da TandaTanobiT askvnida, rom igi sakmaod kargad
mourigda meuRles. RmerTmani aq sulac ar aris urigo.
oRond es Sav anaforiani Zalian grZeli qadagebis kiTx-
vas ar daiwyebdes.
magram swored ase moxda. qadagis xma JRerda xan
xmamaRla, xan xmadabla, da rodesac igi uSvelebeli TaTe-
bis qneviT emuqreboda msmenelebs cecxlis jojoxeTiT,
gegoneboda, mis qadagebas bolo ar eqneboda. zogjer
misi haerSi gaSeSebuli xeli maRla aweuli TiTiT
uCvenebda gzas, romliTac keTilmsaxur ZmaTa sulebi
gafrindeboda.
magram mere misi TiTi iweoda qvemoT da SekrebilT
agdebda wminda da saTno ZrwolaSi, da rodesac qadagi
dawvrilebiT aRwerda maradis ufskruls da TavianTi
msxverplis. dauRalavad mRrRnel qvewarmavlebs, misi
kibosnairi Tvalebi ransons esobodnen.
„eSmakma wagiRos, _ fiqrobda skamze mjdari ransoni.
_ albaT brazob, rom me mixdeboda Seni naxva sastumro-
Si, roca ualkoholo. Rvinos wrupavdi“.
ransonma cols gadaxeda. ai, ukve ocdaxuTi welia ar
SeuniSnavs mas, meuRlis saxeze aseTi grZnobamoreva. igi
xSirad ambobda, rom qristes sacolea. da namdvilad,
ian fridegori 219

siberiTa da sibraziT daRmeWil saxeze aRfrTo vanebu-


li gamometyveleba gaeyina, rogorc patarZals.
ransonma mimoixeda garSemo da aRmoaCina mravali
aseTive sacole magram, sxvaTaSoris, ar SeSurebia maTi
zeciuri saqmrosi. TiTqmis yvela qali gaxevda usityvo
aRfrTovanebaSi, magram kacebi mousvenrad. tokavdnen
skamebze, ifxanden kisrebs sayeloebs qveS. axalgazrda
gogonebi TavianTi adgilebidan uyurebdnen ufros amx-
anagebs, isini ki Segroviliyvnen samzareulos Sesasv-
lelTan da cdilobdnen ar eCvenebinaT, rom maT undo-
daT eSmakTan gaegzavnaT qadagi-ybedi, romelic arc ax-
algazrda iyo, arc ucolo da arc moxdenili.
ransoni ise cudad gaxda, TiTqos swored im adgilebSi
moxvedriliyos, romelic qadagma saqmis aseTi codni-
Ta da sizustiT aRwera. magram qadagi swored axla
pirdeboda codvilebs gadarCenas, oRond erTi pirob-
iT, _ maT am saRamosve unda moenaniebinaT codvebi,
winaaRmdeg SemTxvevaSi sasufeveli samudamod dakar-
guli iqneboda maTTvis.
_ modiT, dResve, saRamos, _ wamoiZaxa qadagma, magram
am dros marcxena kuTxeSi mjdomT Soris daiwyo raRac
Relva. qadagi Sedga da siCumis damrRvevT mrisxane mz-
era esrola.
da aq yvelam dainaxa patara Tagvi, romelic gamoZ-
vra kuTxidan da kedlis gaswvriv pirdapir naZvis xisak-
en gaiqca. bavSvebma gaicines da CurCuli daiwyes. male
Tagvi gamoCnda naZvis xis qveda totebs Soris. is auCqa-
reblad mifofxavda totebiT zemoT, TiTqos surda was-
uliyo im gziT, romelic qadagis sityvebiT, momavalSi
gamzadebuli iyo misi sulisaTvis.
dabrkolebam, romelic qadagad dacemuls gadaeRoba,
marto ransoni rodi gaaxara. krebuli gamococxlda,
220 ian fridegori

rogorc gamogvaluli mindori zafxulis Tavsxma wvi-


mis Semdeg. qadagi cdilobda mzeriT daeferfla Tagvi,
magram mis mcdelobas araviTari STabeWdileba ar
mouxdenia patara nadirze. igi mSvidad ynosavda totze
loyawiTela vaSls da Savi mZivebiviT Tvalebs aelva-
rebda. male CurCuli xmaurad gadaiqca. swoored am
dros gamoCnda moxuci daraji. xelSi naxSiris maSa
eWira da mtkiced imzireboda. Tagvi ufro maRla afofx-
da. darajma Caaqro erTi sanTeli, rom naZvTan ufro
axlos misuliyo, didxans umiznebda maSas da, bolos,
daartya.
_ bum! _ aRtacebiT wamoiyvira ransonma. aRSfoTebu-
li mzeris zvirTi daetaka mas, da maxvili idayvi mtkiv-
neulad eZgera gverdSi. rodesac naZvis xem, bolos, gaaT-
ava qanaoba, Tagvis drunCi gamoCnda kidev erTi totiT
maRla. qadagma zizRiT waibluquna. mere naTelma azrma
gauelva TavSi da orRanTan mjdom das CurCuliT wina-
dadeba misca, sanam daraji Tagvs ebrZoda, fsalmuni
daekra.
ramdenime kacma fsalmunis galoba wamoiwyo. magram
yvelas mzera mijaWvuli iyo darajze, romelmac swored
am dros daumizna Tagvs. pirveli marcxiT gabrazebuls
saxeze sisxli moswoloda da didxans da mondomebiT
umiznebda.
magram, rogorc Cans, maRalma RmerTma zurgi Seaqcia
Tavis erTgul monebs. darajma Tagvs miayena dartyma,
romelSic man mTeli Tavisi sulieri da xorcieli Zale-
bi Caaqsova, magram Tagvi Camoxta iatakze da fexebSua
gauZvra mas. darajs undoda kidev etaca xeli maSisTvis,
rom erTi dartymiT bolo moeRo TagvisaTvis, magram
maSa totebSi gaeCxira da naZvis xe gadaayirava. wvero
moedo magidas, romelic saSineli gruxuniT gadabrun-
ian fridegori 221

da. orRanma SeSinebuli yalbi bgera gamosca da gaCumda.


is, rac mohyva am scenas, SeiZleba Seedaros mxolod
sodomsa da homorras, cecxlmokidebuli naZvidan cecx-
lis enebi erTimeoris miyolebiT tkacaniT miiwevdnen
erisken. cecxli moedo fardas, Sehyva zemoT, STanTqa
igi da axali msxverplis ZebnaSi datrialda...
mrevlTaganni loculobdnen, yvirodnen, tirodnen,
zogi karebisken gaiqca, qadagma cecxls zemoT aRapyro
xelebi da mWeqare xmiT Ra Radhyo: „Caqri“, magram cecx-
lma, etyoba, ukuRma gaugo mas, radgan alis enebi gawvrT-
nili lekvebiviT aaxtnen mis gaSveril xelebs. axla ukve
agizgizda mTeli naZvis xe, skamebi da fardebi. da uceb
gaisma ransonis xmamaRali, uxeSi xma, romelmac mTel
xmaurs waaWarba:
_ CaaqrobT Tu ara cecxls, Tqve ubedurebo! mamazecie-
ro, xom xedavT, ar apirebs Caqrobas, igi albaT, uberavs
kidec Zalad, rom cecxli uaresad daanTos. aba, Cqara,
aiReT kasrebi, qoTnebi, mokled yvela feri, rac Tqvens
RvTis saxlSi moiZebneba!..
da gamovida ise, rom ransoni meTaurobda cecxlis
winaaRmdeg brZolas. ori wuTis ganmavlobaSi man Widan
xanZramde veeba mwkrivi gaWima, TviTon ki win, cecxlTan
dadga. cxviri ubzinavda da mTeli saxe siamovnebisagan
ubrwyinavda, sanam cecxls ebrZoda, romelsac gveleSapiv-
iT axal-axali Tavebi ezrdeboda. qadagi ar monawile-
obda muSaobaSi, igi samlocvelos Soreul kuTxeSi idga
da saxes xelebSi malavda. naxevari saaTis Semdeg cecx-
li Caqra, magram samlocvelo mTlianad Semoiwva da
gaSavda, moaklda myudroeba da siTbo.
_ gmadlobT Sen, ufalo, rameTu yurad iRe aja Cemi
da Rirsi myav Semweobis, _ Tqva kuTxidan gamosulma
qadagma.
222 ian fridegori

ransonma gaocebisagan piri daaRo.


_ Sen _ ra?! viTom mamazecierma Caaqro xanZari?
_ ra Tqma unda, aba vin kidev? _ upasuxa qadagma.
_ eriha! maSin me raRas vakeTebdi?
_ Tuki ufali RmerTi moindomebs, damtvreul vio-
linozedac kargad daukravs, _ medidurad ganacxada
qadagma.
_ ar mesmis, ra SuaSia aq xanZari. iqneb is ginda sTqva,
rom es me var damtvreuli violino!
es kiTxva upasuxod darCa.
_ aba, me wavedi saxlSi, awi Tqvenac kargad gaerkveviT,
_ ganacxa da ransonma. _ wavediT, bebero!

rodesac ransonebis saxlSi Caqra sinaTle da col-


qmari dawva da saZineblad, uceb ransonma Tavisi tax-
tidan ikiTxa:
_ gZinavs?
_ ra ginda?
_ erTi es miTxari, Tu qali xar, me Cavaqre xanZari
Tu sxvam?
_ daiZine, nu laybob. Senc kargad gaigone, ra sTqva
qadagma: RmerTma Seismina vedreba.
_ rac marTalia, marTalia, man es Tqva, Tan me damtvreu-
li violina miwoda. kargi batono, ase iyos, magram kidev
gaCndeba xanZari, hoda, me maSin xelsac ar gavanZrev, su-
lac rom amoiwvaT, _ Tqva ransonma, cxviri kedlisken
miabruna da CaiZina.
Targmna
daviT gordelaZem
(ciskari, 1962 weli, #4)
100 novela mTeli msofliodan 223

xorxe luis borxesi

(Jorge Luis Borges)


(1899-1986, argentina)

`paracelsusis vardi~

sardafis or oTaxSi ganlagebul laboratoriaSi


paracelsusi Tavis RmerTs _ anu sulerTia, romel Rm-
erTs _ evedreboda, rom misTvis moswavle gamoegzavna.
binddeboda. buxris cecxlis mkrTali sinaTle irgv-
liv Crdilebs afenda. mavedrebels Zala ar Seswevda,
rom amdgariyo da rkinis Sandalze sanTeli aenTo. male
paracelsuss daRliloba ise daeufla, rom Tavisi ve-
drebac gadaaviwyda. Rames ukve mTlad waSlili hqon-
da kolbebisa da sinjarebis moxazuloba, roca karebze
kakuni gaisma. ZilSeparuli maspinZeli adga, maRal, xveul
kibes auyva da kari gaaRo. saxlSi ucxo kaci Semovida.
isic Zalzed daRlilad gamoiyureboda. paracelsusma
mas skamisken miuTiTa, stumari dajda da lodini daiw-
yo. erTxans isini xmas ar iRebdnen.
pirvelad maswavlebelma daZra sityva.
_ `me vicnob, rogorc aRmosavlur, aseve dasavlur
wyobas saxisas, _ siamaye ar dahklebia am frazas _ ma-
gram Seni saxis Secnoba miWirs. vin xar da ras eli Cem-
gan?~
_ `Cemi saxeli TqvenTvis arafers niSnavs, _ upasuxa
mosulma _ me sami dRe da Rame gzas vadeqi... minda, Seni
224 xorxe luis b orxesi

moswavle viyo; ai, Tan wamoviRe, rac ki ram mebada~.


man abga moixsna da magidaze gadmocala, monetebi
oqrosi iyo da Tanac _ bevri. man es qmedeba marjvena
xeliT moimoqmeda. paracelsusi ganze gadga, raTa san-
Teli aenTo, magidasTan mobrunebulma ki dainaxa, rom
stumars marcxena xelSi vardi eWira. am vardma mecnieri
aaRelva.
igi moxerxebulad dajda, xelis TiTebi gadaajvare-
dina da Tqva:
_ `Sen imedovneb, rom me SemiZlia Sevqmna qva, romel-
sac SeeZleba oqrod aqcios yvela bunebrivi elementi
da saamisod mTavazob oqros... magram me oqros ar ve-
Zeb da Tu Sen oqro gainteresebs, verasodes gaxdebi
Cemi moswavle!~
_ `me oqro ar mainteresebs, _ upasuxa moswavlem _ es
monetebi mxolod da mxolod dasturia imisa, rom mzad
var samuSaod. me minda, rom Sen mecniereba Semaswavlo.
me minda, SenTan erTad gaviaro qvisken mimavali gza~.
paracelsusma nelinel Cailaparaka:
_ `gza Tavad aris qva. adgili, saidanac modixar... esec
qvaa. Sen Tu ar gesmis am sityvebis azri, ese igi jer
araferi gagegeba. yoveli gadadgmuli nabiji aris mi-
zani~.
stumari mecniers erTgvari undoblobiTi umzerda.
man garkveviT Tqva:
_ `ase rom... mizani mainc arsebobs~.
paracelsuss gaecina.
_ `Cemi maiginebelni, romelTa simravles aSkarad
vgrZnob, amtkiceben, rom mizani ar arsebobs da matyuaras
miwodeben. me amis Taobaze Cemi mosazrebani maqvs, Tum-
ca arc imas gamovricxav, rom Tavs iluziebiT vityueb.
CemTvis mxolod isaa cnobili, rom arsebobs gza~.
xorxe luis b orxesi 225

erTxans siCume gamefda. bolos isev stumarma Tqva:


_ `me mzad var, es gza SenTan erTad gaviaro da Tu
saWiro gaxda, amas wlebic Sevwiro. neba momeci, udabno
gadavlaxo. neba momeci, Tundac Soridan davinaxo
aRTqmuli miwa da dae, ar meRirsos maszed fexis dadgma.
magram sanam iqiTken gaveSurebiT, erTi ramiT mainc
damarwmune Sens ostatobaSi~.
_ `rodis?~ _ aforiaqda paracelsusi.
_ `dauyovnebliv!~ _ moulodneli gabedulebiT moiTx-
ova moswavlem.
dasawyisSi isini laTinur enaze saubrobdnen, axla ki
_ germanulad.
Wabukma vardi maRla SemarTa.
_ `amboben, rom Sen, Seni mecnierebis SemweobiT, Segi-
Zlia dawva vardi da Semdeg is ferflidan aRadgino.
neba momeci, am saocrebis mowme gavxde... ai, es aris Cemi
Txovna da amisTvis mTel sicocxles Semogwirav.
_ `Sen zedmetad momende. _ Tqva maswavlebelma _ me
ndobas ar vsaWiroeb, CemTvis rwmenaa mTavari~.
mosuli Tavisas ar iSlida.
_ `ara, me sulac ar gendobiT da amitomac msurs, Ta-
vad vixilo vardis gauCinareba da Semdeg kvlav mo-
bruneba sicocxlisken~.
paracelsusma vardi gamoarTva da xelSi aaTamaSa:
_ `Sen gjera Cemi da ambob, rom me vardis ganadgure-
ba SemiZlia~.
_ `misi ganadgureba yvelas SeuZlia~. _ gamoepasuxa
moswavle.
_ `Sen ver gaige... nuTu ggonia, rom SesaZlebelia ary-
ofnaSi dabruneba?! nuTu ggonia, rom adams samoTxeSi
Tundac erTi yvavilis, Tundac balaxis erTi Reros ga-
nadgureba SeeZlo?!~
226 xorxe luis b orxesi

_ `Cven samoTxeSi ar varT. _ daJinebiT imeorebda


Wabuki _ aq, mTvarisqveSeTSi, yvelaferi mokvdavia~.
paracelsusi adga.
_ `maS, sad varT axla, Tu ara samoTxeSi?! nuTu Sen
ggonia, rom uzenaess SeeZlo Seeqmna raime, garda samoTx-
isa?! gesmis, Tu ara, Sen is, rom codvianoba swored imis
verSecnobaa, rom Cven samoTxeSi vimyofebiT?!~
_ `vardi SeiZleba daiwvas~. _ Jinianobda moswavle.
_ `....buxarSi ki cecxli darCeba~ _ Cailaparaka para-
celsusma.
_ `scade, Seagde es vardi buxarSi da Tavad darwmun-
debi, rom mas cecxli STanTqavs da darCenili ferfli
namdvili iqneba~.
_ `me vimeoreb, rom vardi ukvdavia da mxolod misi
ieri icvleba. erTi Cemi sityva iqneba sakmarisi saimi-
sod, rom Sen kvlavac ixilo vardi~.
_ `erTi sityva?! _ daeWvda moswavle _ Seni kolbebi
da sinjarebi mtvriTaa dafaruli... rogor SeZleb, vards
sicocxle daubruno?!~
paracelsusma mas sibraluliT Sexeda.
_ `kolbebi da sinjarebi mtvriTaao dafaruli... me
Cems xangrZliv cxovrebaSi bevri saSualeba micdia, axla
ki maT gareSec vaRwev mizans~.
_ `maS, ra xelsawyoebs xmarob axla?~ _ uecari mor-
CilebiT ikiTxa stumarma.
_ `imas, rasac uzenaesi iyenebda, roca qmnida cas, miwas
da am uCinar samoTxes, sadac Cven vcxovrobT da romelic
im pirveli codvisganaa Cveni mzerisTvis gauCinarebu-
li... me vgulisxmob sityvas~.
moswavle sruli gulgrilobiT Sexvda am gancxade-
bas:
_ `me Sen gTxov, vardis gauCinareba da mkvdreTiT
xorxe luis b orxesi 227

aRdgoma maCveno da sulerTia, ras gamoiyeneb saamisod


_ sinjaras Tu sityvas~.
paracelsusi Cafiqrda, mcira xanSi ki es warmoTqva:
_ `me rom es saqcieli Cavidino, Sen ityvi, rom nanaxi
mxolod da mxolod mxedvelobis motyuebaa. saocreba
ver migiyvans Sen saZiebel WeSmaritebasTan, amitom dav-
exsnaT am vards~.
Wabuki kvlavac undoblobiT umzerda, amitom maswav-
lebelma xmamaRla uTxra:
_ `mainc vin mogca Sen ufleba, rom Sexvide maswavle-
blis saxlSi da saocreba moiTxovo? riT daimsaxure
Sen amgvari wyaloba?"
stumars mRelvareba daeufla, bolos Zlivs amoRerRa:
_ `me vgrZnob Cems axlandel araraobas... da mainc....
momavalSi Cemi mravalwlovani morCilebis TavdebiT
gTxov, maCveno ferfli da Semdeg misgan aRmdgari var-
di. me sxva araferi minda... sakuTari TvaliT nanaxi sao-
creba Seni ostatobis dasturi iqneba...~.
Wabuki swrafi moZraobiT swvda paracelsusis mier
piupitrze dadebul vards da buxarSi Seagdo.
yvavili dadna da darCa ferflis patara grova.
Wabuki erTxans sityvas da saocrebas eloda.
paracelsusi warbSeuxrelad idga da bolos moulod-
neli pirdapirobiT Tqva:
_ `bazelis yvela eqimi da afTiaqari me Sarlatans
miwodebs. rogorc Cans, isini ar tyuian. ai, ferfli,
romelic iyo vardi da aRarasodes daibrunebs pirvan-
del saxes~.
Wabuks Sercxva. paracelsusi an matyuara iyo, an ubral-
od _ fantaziori, igi ki SemoiWra masTan da moiTxova,
rom mas mTeli Tavisi jadoqruli mecnierebis uZlureba
eRiarebina.
228 xorxe luis b orxesi

Wabukma muxli moidrika da Tqva:


_ `me danaSauli Cavidine, sakmarisi rwmena ar aRmo-
maCnda, ris gareSec uflis sidiades ver Seicnob. dae,
Cemma Tvalebma axla ferfls umziron, me ki davbrunde-
bi maSin, roca sulier siZlieres vpoveb... maSin gavxde-
bi Seni moswavle da gzis bolos vixilav vards~.
mis xmaSi grZnobaTa aranairi siyalbe ar SeimCneoda
da ufro TanagrZnoba alaparakebda moxuci maswavle-
blisadmi... ase Rirseulisadmi, ase tanjulisadmi, ase
uCveulosadmi da amitomac ase araraobisadmi. rogor
bedavs igi, iohan grizebaxi, Tavisi uRirsi xeliT Camo-
hxados paracelsuss is niRabi, romelic faravs sicari-
eles?!
datovebuli oqros monetebi maTxovrisadmi gaRebu-
li wyaloba iqneboda, amitom wasvlisas stumarma waiRo
isini, paracelsusma igi kibeebamde miacila da uTxra,
rom mis saxlSi igi mudam sasurveli stumari iqneboda.
orive SesaniSnavad grZnobda imas, rom erTmaneTis nax-
va aRar eweraT.
paracelsusi marto darCa.
sanam sanTels Caaqrobda da savarZelSi moxerxebu-
lad CaeSveboda, man mimobneuli ferfli erTad Seagrova,
warmoTqva sityva...
...da vardi aRdga!
--------------------------------------------------------------------------------
paracelsusi (Paracelsus) - namdvili saxeli fili p
aureol Teofrast bombast fon hogengemi (1493-1541).
aRorZinebis epoqis Sveicarieli eqimi, naturfiloso-
fosi, da alqimikosi. man pirvelma scada qimiuri prep-
aratebis danergva medicinaSi.

Targmna aleqsandre elerdaSvilma


100 novela mTeli msofliodan 229

ernest heminguei

(Ernest Miller Hemingway)


(1899-1961, aSS)

`batoni da qalbatoni elioti~

batoni da qalbatoni elioti gamwarebiT cdilobd-


nen bavSvi gasCenodaT. Tavgamodebuli iyvnen, sacdels
ar aklebdnen, ramdenadac ki qalbaton eliots amisi Zali
Seswevda. scades bostonSi jvrisweris Semdeg, gemzedac
scades, roca evropaSi miemgzavrebodnen. magram gemze ise
xSirad ar ucdiaT, radgan qalbatoni elioti zRvam daanj-
Rria. gulisreva daewyo. xolo guli Tu aereoda, ise
aereoda, rogorc samxreTel qalebs mosdiT xolme. aq
SeerTebuli Statebis samxreTSi mcxovrebi qalebi igu-
lisxmeba. gemiT njRreva, RamiT mgzavroba da dilaobiT
adre adgoma qalbaton eliotsac ise mousavaTebda, ro-
gorc yvela samxreTel qals. gemze bevrs eliotis deda
egona igi. xolo vinc maTi colqmrobis ambavi icoda, isi-
ni fiqrobdnen, albaT orsulad ariso. ise ki ormoci
wlis qali iyo. mgzavrobis dros xani xeladve Seetyobo-
da xolme.
gacilebiT ufro axalgazrda Canda, roca eliotma Seir-
To, marTali Tu gindaT, saerTod, ar etyoboda asaki. es
moxda ramdenime kviris arSiyobis Semdeg. winaT didi
xnis nacnoboba hqondaT, roca elioti qalis kafeSi dadi-
oda, mere ki, erT saRamos, adga da akoca qals.
230 ernest heminguei

colis SerTvamde hubert elioti harvardis universi-


tetSi saaspiranto kurss gadioda, samarTlis ganxriT.
poetic iyo da misi wliuri Semosavali aTi aTas dola-
rs aRwevda. Zalian grZel leqsebsa werda, da Zalian
swrafadac. ocdaxuTi wlisa iyo, magram, qalbaton eli-
otis SerTvamde, qalTan erTxelac ar wolila. surda
wmindad Seenaxa Tavi, iseTive sulieri Tu xorcieli siwm-
inde mietana colisTvis, ra siwmindesac misgan moeloda.
Tavis gunebaSi amas wesier cxovrebas eZaxda. sxva qalebic
uyvarda, manam qalbaton eliots akocebda, da, adre Tu
gvian, yvelas etyoda xolme _ wminda cxovrebas vewevio.
da amis Semdeg im qalebs, TiTqmis yvelas, ucivdeboda guli
masze. gaSterebuli iyo, Tma yalyze udgeboda, roca gaif-
iqrebda _ ram gadaria es gogoebi, amisTana xalxs rogor
mihyvebian colad, ar icodnen mainc, ra naTrev-nawanwalebi
ariano! gaafrTxila kidev erTxel nacnobi gogo _ magas
nu gahyvebio, radgan TiTqmis danamdvilebiT icoda, rom
studentobis dros is kaci did garyvnilebas eweoda. da
amas mere karga usiamovno incidentic mohyva.
kornelia erqva saxelad misis eliots. magram qmari
daariga, kalutina damiZaxeo, Sin Turme, samxreTSi, ase
Searqves zedmetsaxelad. dedamTilma Seicxada, roca
jvrisweris Semdeg Sin miiyvana eliotma coli, magram
ra gaigo, sazRvargareT cxovrebas apirebeno, erTbaSad
gaibadra.
colsac ganucxada, SenTvis ase umankod vinaxavdi Tav-
so, da korneliam Cveulebrivze ufro magrad Caikra gul-
Si. „Cemo, sayvarelo biWo“, ase uTxra. korneliac umanko
aRmoCnda. „erTi kidev makoce ase“, uTxra qalma.
hubertma cols auxsna _ nacnobi kaci erTxel raRac
ambavs hyveboda da es kocna iqidan viswavleo. Zalian
nasiamovnebi darCa am kocniT, da ramdenadac SeiZlebo-
ernest heminguei 231

da, gaaumjobeses kidec. zogjer, didi xnis kocna-alersis


Semdeg, kornelia qmarsa sTxovda, aba erTi kidev gaimeo-
re, rom CemTvis inaxavdi Tavs wmindado. es sityvebi mudam
aRagznebda xolme qals.
Tavidan arc ki ufiqria huberts kornelias SerTva.
amnairi TvaliT erTxelac ar Seuxedavs misTvis. kargi
megobroba hqondaT da es iyo. magram erT dRes, roca
kornelia da elioti ukana, patara oTaxSi cekvavdnen,
xolo kafeSi stumrebs megobari qali umaspinZldeboda,
korneliam TvalebSi Caxeda, hubertma ki aiRo da akoca.
mere verasdidebiT veRar gaixsena, rodis gadawyvita
pirvelad qalis SerTva. magram SeirTo ki.
qorwinebis Rame bostonis erT-erT sastumroSi gaata-
res. rasac elodnen, imisTana araferi momxdara, orives
erTnairad gaucruvda imedi, da sabolood kornelias
CaeZina. huberts ki ar gaekara Zili. ramdenjerme adga
da derefanSi gamovida, aRma-daRma bolTis cemas mohyva,
egeris xalaTi hqonda mosxmuli, saqorwino mogzaurobis-
aTvis sagangebod SeZenili. da dioda da Sehyurebda sast-
umros derefanSi gamowyobil wyvil-wyvil fexsacmelebs
_ didebsa da patarebs. aman guli auCqrola da swrafad
Sebrunda Tavis nomerSi, magram kornelias eZina. gaRviZ-
eba aRar indoma, TviTonac dawva, male yvelaferi Tavis
kalapotSi Cadga da masac mSvidad CaeZina.
· meore dRes dedas ewvivnen, xolo mesame dRes gemiT
evropaSi gaemgzavrnen. axla ukve namdvilad SeiZlebo-
da bavSvis gaCenaze ezrunaT, magram kornelias aRar hqon-
da ise xSirad amisi Tavi, miuxedavad imisa, rom bavSvi
yvelafers erCivnaT qveyanaze. gemidan SerburSi gadmovi-
dnen da iqidan parizs gaemgzavrnen. parizSiac scades
bavSvis gaCena. mere diJonSi wasvla gadawyvites, saca
sazafxulo universiteti iyo gaxsnili da saiTkenac, maT-
232 ernest heminguei

Tan erTad, gemis sxva Tanamgzavrebic gaemarTnen. Cavid-


nen diJonSi da gamoirkva, rom iq araferi esaqmebodaT.
Tumca huberti leqsebis werad iqca, xolo kornelia man-
qanaze ubeWdavda am leqsebs. Zalian gaWimuli leqsebi
iyo. huberti Secdomebs ver itanda, da erTi Secdoma, rom
enaxa gadabeWdilSi, mTel gverds xelaxla gadaabeWdineb-
da xolme. qali bevrs tiroda da diJonSiac ramdenjer-
me scades bavSvis gaCena.
mere isev parizSi wavidnen, da gemis TanamgzavrTaga-
nac umetesoba maTTan erTad dabrunda. mobezrdaT diJ-
oni, Tanac ukve SeeZloT Tqma _ harvardisa, Tu kolumbi-
is an uobaSis universitetis Semdeg diJonis universitet-
Siac vismendiT leqciebs, kot dorSio. bevri maTgani
albaT langedoksa, monpeliesa Tu perpinalSi wasvlas
arCevda, iqac Tukia universitetebi. magram es qalaqebi
Zalian Sors gax lavT. diJoni ki parizidan sul oTxi-
oTxnaxevari saaTis savalzea, Tan matarebels vagon-re-
storanic axlavs.
kafe „diu domSi“ iyridnen xolme Tavs yvelani. „ro-
tondas“, romelic quCis iqiTa mxares iyo, eridebodnen,
radgan iq mudam uamravi ucxoeli ireoda. mere eliotebma,
„niu iork heraldis“ cnobiT, château (koSki _ frang.) dai-
qiraves turenSi. eliotma amasobaSi bevri megobari gaiC-
ina _ misi poeziis Tayvanismcemlebi. qalbatonma eliot-
ma qmari daiyolia, rom bostonidan megobari qali
gamoewviaT, romelic masTan erTad muSaobda kafeSi. me-
gobris CamosvliT didad gaixara qalbatonma eliotma
da bevri cremlic Rvares erTad. es qali ramde nime wliT
ufrosi iyo, kornelia Taflos eZaxda xolme. isic
samxreTeli iyo, ZvelisZveli gvaris STamomavali.
swored es sami adamiani, da maTTan erTad eliotis
ramdenime megobari gaemgzavrnen turenis château-Si. me-
ernest heminguei 233

gobrebi eliots hiubis eZaxdnen. tureni xelis guliviT


swori da saSinlad cxeli adgili aRmoCnda, kanzass hgav-
da. imdeni leqsi daugrovda amasobaSi eliots, rom SeiZl-
eboda calke wignadac gamoeca. gadawyvita, bostonSi daeb-
eWda wigni, gaugzavna kidec gamomcemels Tavisi Ceki, xel-
Sekrulebac daudo.
male megobrebi parizSi gaikrifnen. rasac Tavidan
moelodnen, iseTi ver aRmoCnda tureni. aarizidan viRac
mdidar, axalgazrda ucolo poets sazRvao kurortze
gahyvnen, truvilis maxloblad. iq ki Zalian bednierad
grZnobdnen Tavs.
elioti turenSive darCa, radgan mTeli zafxuliT hqon-
da naqiravebi koSki. batonma da qalbatonma eliotma
bavSvis gasaCenad aqac Zalian gamoides Tavi, erT did
cxel oTaxSi, karga mozrdil magar sawolze. qalbaton-
ma eliotma scada, sul sxva sistemiT eswavla beWdva man-
qanaze, magram rac ufro metad gaiwafa xeli, miT ufro
meti Secdomebi mosdioda. isev megobar qals mouxda yve-
la xelnaweris Tavidan gadabeWdva. swrafad da faqizad
muSaobda, Tan, etyoboda, exaliseboda kidec eg saqme.
eliotma TeTri Rvinis sma daiwyo, da calke oTaxSi
gadabargda, ganmartoebiT. Rameebs leqsis weraSi atareb-
da, diliT ki araqaTgamoleuli iyo. Suasaukunoebriv did
sawolze axla qalbaton eliotsa da mis megobar qals
eZinaT. bevri cremlic Rvares erTad. saRamoobiT baRSi
sadilobdnen xolme, WadarqveS. qroda saRamos Tbili
qari, elioti TeTr Rvinos Seeqceoda, qalbatoni elioti
da misi megobari qali tkbilad musaifobdnen da samive-
ni Zalian bednierad grZnobdnen Tavs.

inglisuridan Targmna
vaxtang WeliZem
234 100 novela mTeli msofliodan

nevil Siuti

(Nevil Shute Norway)


(1899-1960, inglisi)

`pastorali~

Jervezam velosi pedi kedels miayuda da sadarbazo


SesasvlelTan zari dareka. muxis kari xnierma qalma
gaaRo, romelic wina saukunis moaxlesaviT gamowyobil-
iyo _ maqmaniani winsafari ekeTa da arSiiani Tavsafa-
ri exura.
_ dilia mSvidobisa, _ miesalma Jerveza. _ misis
karter-heisis naxva Tu SeiZleba?
_ samwuxarod, misis karter-heisi Sin ar gaxlavT, mad-
am, _ Tavazianad upasuxa moaxlem.
qaliSvili Sewuxda.
_ Tavs ar mogabezrebdiT, magram Soridan Camovedi,
misis karter-heisi marTla ar brZandeba Sin?
moaxlem amjerad ufro mkvaxed mouWra:
_ qalbatoni dRes aravisTvis ar gaxlavT Sin, madam!
_ Zalian gTxovT, iqneb erTi wuTiT mainc mimiRos, _
Seevedra Jerveza. _ mTeli aTi kilometri gamoviare
hartlei magnadan, misis karter-heisi rom menaxa. Tu dRes
ver vnaxe, maSin xelmeored unda Camovide. es ki or gzoba-
ze oci kilometria.
_ diax, madam, marTlac Sori manZilia, _ Tavazianad
SeniSna xnierma moaxlem.
nevil Siuti 235

_ ho, Zalze Soria, _ CafiqrebiT wailaparaka Jervezam.


_ iqneb sTxovoT, rom mxolod erTi... sul erTi wuTiT
mimiRos.
_ misis karter-heisi SeuZlodaa, magram mainc vTxov,
raki ase Soridan CamosulxarT. miboZeT Tqveni sadar-
bazo baraTi.
_ samwuxarod, Tan ara maqvs, _ upasuxa Jervezam, _ ase
gadaeciT, miss robertsons unda-Tqo Tqveni naxva. me
didxans Tavs ar Segawyen.
_ gicnobT?
_ ara...
_ SemobrZandiT, madam.
Jerveza sadarbazoSi Sevida, xnierma moaxlem kari
guldagul Caketa.
_ qari isev qris, _ Tqva darbaiselma moaxlem da axla
ukve dedobrivi sinaziT gauRima Jervezas. _ Tqven aq
momicadeT cota xans, me axlave gavigeb, migiRebT Tu ara
misis karter-heisi.
man swrafi nabijiT gaiara sadarbazo.
Jervezam mimoixeda. sadarbazoSi qafuris, iatakis saRe-
bavisa da Zveli tyavis suni idga, rogorc lordTa yve-
la Jamgadasul palatebSi, sadac yvelaferi Zvel yaid-
azea SemorCenili. magidaze vercxlis langari ido, Sig
sadarbazo baraTebi elaga. mis gverdiT gaprialebuli
Sandali da asanTi moCanda. kedelze didi birmuli gongi
brwyinavda. buxarSi cecxli gizgizebda. kedlebze ramd-
enime gaxunebuli, dromoWmuli graviura ekida. Zvel, xis
CarCoSi Casmul momcro SuSis yuTSi gluvluliani zar-
baznis Wurvi ido. Jerveza kargad icnobda aseT saxlebs.
xanSiSesuli moaxle dabrunda.
_ wamobrZandiT, madam, _ uTxra man.
Jerveza usityvod gahyva. oTaxis yvelaze Sor kuTxe-
236 nevil Siuti

Si farTe veneciuri sarkmeli SeamCnia, saidanac tyis piri


da patara tba moCanda. erTxel im tyeSi piterTan erT-
ad iseirna. am tyis danaxvam gambedaoba Sehmata.
Jervezam TvaliT moZebna saxlis patroni. welgama-
rTuli, maRali, xnieri mandilosani buxarTan ijda sa-
varZelSi da misken icqireboda. sada, TeTrsayeloiani
Savi kaba ecva. WaRara Tma guldagul hqonda gadavarcx-
nili da ukan ubralod damagrebuli.
kari wynarad miixura. Jervezam gaubedavad ikiTxa: ,
_ misis karter-heisi Tqven brZandebiT? Cemi gvaria
robertsoni.! didi sikeTea Tqveni mxriv, rom mimiReT.
moxucma qalbatonma erTob Tavazianad upasuxa:
_ SemodiT, Cemo gogona, nu dgaxarT karebSi. ra gqvi-
aT?
_ Jerveza... Jervez-lora.
igi buxars miuaxlovda.
_ etyoba, dedaTqveni maSin tenisons kiTxulobda. Rm-
erTo Cemo, ra tanisamosi gacviaT?! eg formaa?
_ diax, es samefo samxedro-sahaero Zalebis formaa.
me leitenanti var, _ Tqva da maSinve enas kbili daaWira,
sityvamravloba ar gamomivideso.
_ keTili. aba, SemobrundiT, erTi gverdidanac Semogxe-
doT, _ Tqva misis karter-heisma da terfiT Txemamde
SeaTvaliera qaliSvili.
Jerveza nel-nela Sebrunda. igrZno, rom kalmaxze
Tevzaobis nebarTvas amis wyalobiT ufro male Caigdeb-
da xelSi. etyoba, moxucma ledim karg Tvalze Sexeda.
_ me mimaCnia, rom saSineli Casacmelia, miT umetes qal-
isTvis, _ mtkiced warmoTqva moxucma mandilosanma. _
Tumca egec ki gixdebaT, karg kabaSi xom pirdapir momx-
iblavi iqnebiT. albaT Zalze axalgazrda xarT.
_ ocdaerTisa var, misis karter-heis.
nevil Siuti 237

_ TviTon aprialebT mag Rilebs?


_ ara, morige. Tumca mec vaprialebdi, vinem oficeri
gavxdebodi.
_ mere Tqven xom ledi xarT? gana mosamsaxure pers-
onalTan erTad cxovrobdiT?
_ arc ise urigoa, yvelam ase daiwyos, _ iwyina Jervezam.
_ me ki mgonia, rom Tqvennair qaliSvils es sruliad
ar Sehferis. vin icis, ras ar gaswavlidnen. axla ki Tqven
meTaurobT im xalxs da cdilobT ise ar moxdes, rome-
limes bavSvi eyolos, ara?
_ eg me ar mevaleba. me xom radioteqnikis oficeri
gaxlavarT, im gogonebis meTauri, romlebic radiosad-
gurebsa da satelefono xazebze muSaoben. sayofacxovre-
bo saqmeebs sxvebi ganageben. magram xandisxan Cvenc unda
wavaxmaroT xeli.
_ deilma gadmomca, Tumca hartlei magnadan Camoxve-
diT. eg Tqveni TviTmfrinavebia, RamiT Tavze rom gada-
gvifrenen xolme?
_ SeiZleba Cervikis aerodromidanac iyos. isini daf-
rinaven ruris trasaze.
_ Tqvenc dafrinavT?
_ ara, me miwaze vrCebi da radioTi vukavSirdebi maT.
_ risTvis gnebavdaT Cemi xilva?
_ me minda Cvens erT-erT eki paJze mogelaparakoT.
isini bombdam SenebiT dafrinaven germaniaze. yvelas
gagiJebiT uyvars Tevzaoba. Tevzis Weris dro ki gavida
da amitomac saSinlad moiwyines, nerviuloben, aRar ician,
ra qnan. iqneb neba darToT uqme dReebSi Tqvens tbaSi
kalmaxze iTevzaon.
kari wynarad gaiRo.
_ deil, geTayva, Cvens stumars Cai moarTvi, _ uTxra
xandazmulma ledim.
238 nevil Siuti

kari isev uxmod miixura. moxuci qalbatoni Jervezas


miubrunda:
_ ori wlis win, sanam Cemi vaJiSvili frontze wavid-
oda, kalmaxis lifsitebi gauSva tbaSi, Cems Camosvlamde
ukve wamoizrdebian da maTze Tevzaoba kargi iqnebao, _
ratomRac mkvaxed Tqva man. _ amitom me aravis vrTavdi
nebas Cvens tbaSi eTevzava.
Jervezas ixtibari wauxda. elisonmac swored aseve
auxsna, amitomac aq aRar unda mosuliyo. Tavis mxriv es
moxuci qali sruliad marTali brZandeboda. Jervezam
igrZno, mTeli Rame enad rom gakrefiliyo, mainc ve-
rafers miaRwevda, ubralod wylis nayva iqneboda.
_ mapatieT, _ Tqva man. _ eg ar vicodi. Cvens biWebs
Zalian undodaT... da mec vifiqre...
_ Cemo kargo, _ Tqva moxucma qalbatonma. _ Tqven amb-
obT, viRac biWebio. me arc ki vici, visze melaparakebiT.
_ es TviTmfrinavis eki paJia, _ wynarad upasuxa Jer-
vezam. _ biWebi, romlebic bombdamSenebs marTaven. yov-
el TviTmfrinavSi xuTi kacia.
_ xuTi kaci?
_ diax.
_ egeni bombaven rurs? Zalze mamaci biWebi yofilan,
raki ukuneT RameSi im siSoreze dafrinaven. da es azri
Jervezas eoca, axleburad eCvena. ise iyo amas miCveuli,
rom arc arafrad agdebda.
_ diax, isini Zalze mamacebi arian, _ wynarad Tqva man.
_ Zalze guladebi.
_ hoda, isini nerviuloben? mgoni, ase TqviT, ara?
_ Rame frena saSinlad moqmedebs nervebze, _ upasuxa
Jervezam.
kari isev uxmod gaiRo da xnieri moaxle Semovida.
igi gorgolaWebian magidas moagorebda. magidaze vercx-
nevil Siuti 239

lis Caidani, sifrifana faifuris servizi, namcxvari, puri


da karaqi elaga. man qalbatons da stumars sul axlos
miudga magida, ise rom saubrisaTvis xeli ar SeuSlia.
_ Rame ar gava,romelime eki paJi ar daiRupos, magr-
am vinc rCeba, isev mifrinavs. es ramdenime Tvea ase grZ-
eldeba. eki paJis wevrebi kargi megobrebi arian, Sesani-
Snavad ician erTmaneTis xasiaTi, imitom rom erTi
mTliani sxeuliviT muSaoben.
moxucma ledim Tavi dauqnia.
_ Cemi vaJiSvili yovelTvis ambobs, polos kargi gun-
di megobrebisagan unda Sedgeso, _ Cailaparaka man. _
Tqven amisi Tqma gsurT?
Jervezas TiTqos civi wyali gadaasxes. mas warmod-
gena ar hqonda poloze, magram sxvaTa Soris mainc Tqva:
_ sruli simarTlea.
_ kargia... magram Tevzaoba aq ra SuaSia? daSaqrul
Cais miirTmevT?
_ gmadlobT. rogorc ki dros ixelTebdnen, yovelTvis
saTevzaod dadiodnen, sanam Tevzis Wera SeiZleboda:
Tavs iqcevdnen, sezonis damTavrebis Semdeg ki aRaraferi
SemorCaT gulis gadasayoleblad. erTmaneTs dauwyes
kinklaoba: gadaiRalnen biWebi... saSinlad gaRizianeb-
ul ni arian, _ Jerveza gaCumda. Semdeg isev ganagrZo, _
amas Secdomebic moyva... wina afrenaze kinaRam daiRupa
manqana.
moxuci ledi gaocebuli miaCerda.
_ maSasadame, Tqven ggoniaT, Tu Cems tbaSi iTevzaveben,
is Zveli megobroba aRdgeba?
Jerveza odnav Secba. igi arafriT ar eloda, rom ase
Cqara miuxvdebodnen gulisnadebs.
_ swored magas vfiqrobdi.
_ vin aris eg xalxi? eki paJs meTauri hyavs?
240 nevil Siuti

_ hyavs, _ Tavi dauqnia qaliSvilma. _ kapitani piter


marSali. danarCeni serJantebi arian, radioteqnikosis
garda. igi kapralia.
_ maSasadame, yvelani erTad dadian saTevzaod? ofic-
eri, serJantebi da kaprali?
_ diax.
_ ucnauri ambavia, _ wailaparaka moxucma ledim.
sanam igi akankalebuli xeliT Cais daasxamda da qal-
iSvils karaqian purs SesTavazebda, siCume Camovarda.
Jervezam SeamCnia, rom diasaxlisma TavisTvis baci Cai
daisxa, arc Saqari Caiyara da arc rZe daumata.
_ Tqveni Seyvarebuli romelia?
Jervezas kinaRam finjani gauvarda xelidan.
_ arc erTi! _ ficxad SesZaxa man.
_ kargi. maS romels uyvarxar?
qaliSvili erTxans dumda. ar undoda tyuili eTqva
aq mouridebeli moxuci ledisaTvis. garda amisa, arc
imaSi iyo darwmunebeli, rom im mizans miaRwevda, ris-
Tvisac aq Camovida.
_ piter marSals, _ ugunebo RimiliT miugo man.
_ oficeria? meTauri?
_ diax.
_ colad gahyvebiT?
_ ar vici...
es namdvili wameba iyo. Jerveza sircxvilis oflSi
gaiwura.
_ saswrafod gadawyviteT eg sakiTxi. didxans ar
alodinoT, Cvens droSi Tqven ara gaqvT didi fiqrisa
da yoymanis ufleba.
`amis gasagebad namdvilad Rirda oci kilometris
gavla~, _ gaifiqra Jervezam, magram uceb azris Tavi veR-
ar moaba, saTqmeli yelSi gaeCxira da arCia karaqiani
nevil Siuti 241

puris didi lukma moekbiCa, raTa dumiliT mieCqmala ux-


erxuloba. Jervezam igrZno, rogor Seefakla Rawvebi.
moxuci ledi xeljoxs miswvda, weli Zlivs aitana da
ris vaivaglaxiT wamodga fexze.
_ Cemi vaJiSvili didad afasebs aviacias, _ Tqva man. _
me mis bolo werils giCvenebT, romelic gasul kviras
miviRe.
diasaxlisma oTaxi gaiara da sawer magidas miuaxl-
ovda. jibidan gasaRebebis asxmula amoiRo, erT-erTi
SearCia da magidis ujra gamoaRo. imave jibidan saTvale
amoiRo da gaikeTa. werilebis dastidan erTi furceli
amoaZro da Cumad daiwyo kiTxva.
_ diax, es aris, _ wynarad Tqva man. _ sul aviaciaze
wers, mfrinav xaliCebze. sasacilo Sedarebaa _ omi da
mfrinavi xaliCebi.
igi Tavis adgilas dabrunda da buxarTan savarZel-
Si Caesvena. didi gulisyuriT gadaaTvaliera werilis
sami gverdi, Semdeg isev meore gverds daubrunda da
Jervezas gauwoda.
_ ai, mgoni, es adgilia, waikiTxeT, Cemo kargo.
Jervezam werilis furceli gamoarTva. okrobokro
xelnaweris garCeva gauWirda. misi avtori TiTqos mT-
lad gadaCveuliyo weras, an magidad sabargo manqanis
Zara Tu benzinis carieli kanistra gamoeyenebina.
„aviaciam brwyinvaled isaxela Tavi, mis dauxmareblad
win verasodes waviwevdiT. mTeli dRe Seusvenebliv
dafrinavdnen mowinave xazze, bombavdnen da anadgurebd-
nen yvelafers, rac win gveRobeboda. es pirdapir sas-
waulia, jadosnuri xaliCis saswauli, rogorc tenderi
eZaxis. magram Zalian Zvirad ki daujdaT. germanelebs
uamravi msubuqi sazenito artileria aqvT. am bolo
dReebSi TiTqmis yovel nabijze gvxvdeboda damtvreu-
242 nevil Siuti

li „harikeinebi“ da „kitihoukebi“, mTeli gza mofenili


iyo maTi namsxvrevebiT... kabinebSi jer isev moCanda
mfrinavTa gvamebi... germanelebi sastik winaaRmdegobas
gviweven. Tu tunisisaken gavarRvieT fronti, es mxolod
aviaciis wyaloba iqneba... isini sakuTari sicocxlis
fasad gvikafaven gzas“.
Jervezam furceli daubruna..
_ gmadlobT, rom es werili wamakiTxeT, _ Tqva man.
moxucma ledim furceli werilTan erTad konvertSi
Cado da frTxilad dado magidaze.
_ Cemi vaJiSvili rom aq yofiliyo, darwmunebuli var,
dagexmarebodaT, _ Tqva man. _ Tu Tqvens eki paJs tbaze
Tevzaoba namdvilad uSvelis, ara mgonia, Cems vaJiSvils
uari eTqva. bolos da bolos, tbaSi sxva lifsitebs ga-
vuSvebT.
_ Zalian did sikeTes izamT, misis karter-heis. yvela
xarjs Cven vikisrebT.
_ nu ggoniaT, mTel aviacias SemovuSveb da parksa da
yvavilnars gadavaTelineb. CamomiwereT mag eki paJis
wevrTa gvarebi da me mowvevas gamogigzavniT.
man Jervezas ubis wignaki da fanqari gauwoda.
qaliSvilma Camowera gvarebi da misamarTebic. mox-
ucma ledim ubis wignaki CamoarTva da sias Tvali gada-
avlo.
_ piloti serJanti frenki, _ waikiTxa man. _ Zalian
ucnauri saxelia. ingliselia?
_ danielia, _ Tqva Jervezam, _ sul axalgazrda. omam-
de samedicino institutSi swavlobda. ufrosi Sturman-
ia da amave dros kapitan marSalis moadgile.
_ sakvirveli ambavia.
mcire xans siCume Camovarda. Jerveza ukve wasasvle-
lad moemzada... moxucma ledim SeaCera.
nevil Siuti 243

_ am kapralebsa da serJantebs ankesebi aqvT?


_ ara, magram Tqven magaze nu SewuxdebiT, _ miugo
Jervezam. _ TviTonve iSovian yvelafers. fuli sakmaod
aqvT.
_ mgoni, viRacam miTxra, axla SeuZlebelia ankesebis
Sovnao. Tqvenc maTTan erTad iTevzavebT?
Jervezas gaeRima:
_ me erTi-orjer vcade... Zua waramara meburdeboda.
axlac ar vityodi uars, rom SeiZlebodes.
moxuci ledi isev miswvda Tavis xeljoxs da nel-nela
wamodga.
_ wamobrZandiT saWurvlis oTaxSi, _ Tqva man. _ iq
ankesebic unda iyos.
diasaxlisma nela gadaWra oTaxi da polSi gavida.
Jerveza mihyva. moxuci ledi dabal karTan SeCerda da
gaaRo. isini patara oTaxSi Sevidnen.
aq yvelafers mtveri dasdeboda. xis Taroze ramden-
ime Tofi iyo Carigebuli, kedlebze SaliTebSi Cawyo-
bili rva Tu aTi ankesis joxi ekida.
moxuci ledi kedels miuaxlovda.
_ es kalmaxisTvisaa, _ wynarad Tqva, _ esenic. es spin-
ingi aq ar gamodgeba, arc is ori, _ zuTxis saWeria, ai,
kidev kalmaxebisTvis.
gadarCeuli ankesebi man magidaze daalaga.
_ Zua albaT aq aris... ho, aqaa.
_ didi sikeTea Tqvenis mxriv, misis karter-heis, _ Tqva
Jervezam, _ mgoni, Zalian SegawuxeT...
_ Tqveni megobrebi Tu ver iSovian saTevzao iaraRs,
maSin raca gvaqvs, amiT gadiT iolas. mxolod erTi piro-
biT, Tan ar gaiyoloT.
_ ra Tqma unda, _ wamoiZaxa Jervezam. _ darwmunebuli
xarT, qalbatono, Tqveni vaJiSvili nebas dagvrTavda?
244 nevil Siuti

_ diax, am ankesebiT Cveni megobrebi Tevzaobdnen


xolme, roca gvestumrebodnen. _ igi gaWirvebiT daix-
ara, karada gaaRo, tyavis Cemodani gamoiRo, magidaze
dado da saxuravi axada. wiTeli maudis sarCulian bude-
Si momcro ankesi ido mTeli Tavisi mowyobilobiT.
_ es Cemi vaJiSvilis ankesia. Tqven Tu CamoxvalT, Se-
giZliaT amiT iTevzaoT. Zalian msubuqia. oRond ar min-
da, Tqvens garda vinmem mohkidos xeli... odesRac, Tqvenx-
ela rom viyavi, mec aseTi ankesebiT vTevzaobdi... es
Zalian didi xnis win iyo...
_ Tqveni vaJiSvili ar gawyreba, mis nivTebs rom vix-
marT?
_ piriqiT, kmayofili darCeboda... ise rom SegiZli-
aT yvelaferi moixmaroT, rac aq aris, _ Tqva moxucma
ledim. man TanamimdevrobiT gaxsna yvela SaliTa. _
deils me gavafrTxileb. igi Semoiyvans aq Tqvens mego-
brebs. CamodiT, roca moaxerxebT.
diasaxlisi isev holSi dabrunda.
_ axla ki davemSvidoboT erTmaneTs, Cems asakSi ad-
amiani Cqara iRleba. gmadlobT, rom mestumreT, Cemo
Zvirfaso.
_ Tqven Zalian keTili brZandebiT, misis?karter-peis,
gmadlobT, _ Tqva Jervezam.
_ ar Rirs madlobad, im ymawvilkacs ki Tu namdvilad
gahyvebiT colad, moiyvaneT da maCveneT.
Jervezam uxerxulad Caicina, gamoeTxova da frTeb-
SesxmuliviT dabrunda hartleiSi.
StabSi, Tavis magidaze patara baraTi daxvda, mister
elisons dauirekeTo.
Jerveza telefonTan Camojda da nomeri akrifa.
_ yuri migdeT, miss robertson, Caesma yurmilSi eliso-
nis xma _ erTi-ori sityva minda giTxraT im xalxze,
nevil Siuti 245

visac is parki da tba ekuTvnis. me rom Tqven adgilas


vyofiliyavi, iq axla fexs ar mivadgamdi.
_ ratom?
_ momismineT bolomde. gaxsovT, rom giTxariT, sax-
lis patrons vaJiSvili hyavs-meTqi jarSi, brigadis gen-
erali, diax... hoda, igi tunisSi daiRupa... moxucma ledim
eg ambavi mxolod guSin Seityo.

inglisuridan Targmna
zurRan gemazaSvilma
246 100 novela mTeli msofliodan

iasunari kavabata

(1899-1972, iaponia)

`mSvildis ube~

tae sastumro oTaxSi Sevida da mamas moaxsena, erTi


qalbatoni gkiTxulobso. ase Tqva, mamaTqveni _ kasumi
_ am ocdaaTi wlis win gavicanio patara qalaq iumiur-
aSi. kasumim oTaxSi miiwvia qalbatoni.
ise dRe ar gavidoda, mweral kasumis vinme ar swveo-
da ucxo stumari. axlac, dekembris kvalobaze uCveulod
Tbil saRamos, masTan sami stumari mosuliyo erTad.
yvela Tavis satkivarze swveoda mwerals, magram amJam-
ad saerTo saubriT iqcevdnen Tavs.
axalmosulma kari gaaRo da damxvdurT mdablad mie-
salma, oTaxSi Sesvla ratomRac daayovna, ucxoebis dan-
axvam Tu SeakrTo.
_ mobrZandiT, qalbatono, gTxovT, _ Seegeba kasumi.
_ oh, diax... davibeni... _ qals xma auTrTolda, _ imdeni
xania, erTmaneTi ar gvinaxavs... Cemi gvaria tai, xom gax-
sovT?.. axla qmris gvarze var _ murano.
kasumim yuradRebiT SeaTvaliera stumari. qali ormo-
cdaaTs iqneboda gadacilebuli, magram mainc TavSenaxu-
lad gamoiyureboda, fermkrTal saxeze Tvalebi axalg-
azrdulad uelavda, arc simsuqne Sehparvoda garegnobaSi,
rogorc misi asakis qalebs sCveviaT.
kavabata 247

_ Tqven sul ar SecvlilxarT, kasumi-san, _ qali aRt-


acebuli Sescqeroda maspinZels. is ki uazrod misCere-
boda stumars da cdilobda gaexsenebina mosulis vina-
oba. _ saxis moyvaniloba, gamokveTili nikapi, mxrebi
winandeburi SegrCeniaT, wlebi ar dagtyobiaT.
kasumi Seacbuna sakuTari garegnobis ase gamowvlil-
viT aRweram. uxerxulobis grZnoba kidev ufro gauZl-
ierda maSin, roca Tavs gamoutyda, namdvilad ar maxs-
ovso es qalbatoni.
qali tandabali iyo, moqnili sxeuli da Txeli, cocx-
ali saxe hqonda. sada, gvarianad daZvelebuli kimono
emosa. saxeloebze sagvareulo gerbebi amoeqargaT. pa-
tara xelis TiTebs erTi beWedic ar umSvenebda, magram
arc Raribsa da miusafars hgavda igi.
_ gaxsovT, kasumi-san, ocdaaTi wlis winaT Cvens pat-
ara qalaq iumiuraSi rom CamobrZandiT? swored maSin
mestumreT Sinac, erT patara oTaxSi. egeb dagaviwydaT
kidec, saRamo xans taZris dReobaze rom SevxvdiT erT-
maneTs...
_ marTla? sakvirvelia... _ nuTu odesRac Sinac stum-
rebia am qals? kasumim goneba daZaba, iqneb rogorme
gavixsenoo, ocdaaTi wlis win es qali, albaT, lamazi
iqneboda, TviTonac maSin ocdaxuTi wlis ucolo yma-
wvili iyo.
_ Tqven maSin xirosi kidas da kuro akiamas axldiT
kiusiuze mogzaurobis dros. CvenTan, iumiuraSi, nagasak-
idan CamobrZandiT. ar gaxsovT, axlad daarsebuli gaze-
Ti Tavis dabadebas zeimobda, Tqvenc mogiwviaT redaq-
ciam am zeimze.
mwerlebi xirosi kida da kuro akiama axla arc erTi
aRar iyo cocxali. kasumize uxnesi iyvnen aTi wliT mainc.
ocdaaTi wlis win isini samwerlo didebis mwvervalze
248 kavabata

imyofebodnen da mas, ocdaxuTi wlis damwyeb mwerals,


mfarvelobdnen, im xanebSi xirosi kidam da kuro aki-
amam marTla imogzaures nagasakiSi. marto kasumim ki
ara, mTelma iaponiam icoda am mogzaurobis STabeWd-
ilebani zogi maTi wignebidan, zogic _ dRiurebidan.
am qalbatons raRaca eSleba. gamodis, saqveynod cno-
bilma mwerlebma axlad gamomcxvar mwerals pativi
dasdes da nagasakiSi mogzaurobisas Tan iaxles, hoda,
axla kasumi ise gakadnierda da gamoCerCetda, rom daviw-
yebas misca es RirsSesaniSnavi ambavi! Secbunebuli kas-
umi awrialda, mere garkveviT da naTlad aRudga mex-
sierebaSi esoden sayvarel da pativsacem mweralTa
saxeebi. vin moTvlis, ramdenjer amosdgomian mxarSi da
daxmarebis xeli gauwvdiaT misTvis gaWirvebis Jams! ka-
sumis nel-nela daeufla is Tbili da sevdiani grZnoba,
rac xSirad Tan sdevs xolme mogonebas, da es grZnoba,
etyoba, mis saxezec aRibeWda.
_ ai, xom xedavT, gagaxsendaT, _ aRelvebiT warmoTqva
qalma. _ me. swored Tqveni Camosvlis win SeviWeri Tma
da axleburad davivarcxne. gaxsovT, giTxariT kidec, axa-
li varcxniloba Zalze mexamuSeba, yurebze ise mciva,
TiTqos yinuli medos-meTqi. maSin xom gviani Semodgoma
idga. Cvens patara qalaqSi gazeTis gamoSveba daiwyes, me
ki redaqciaSi reportiorad movewyve da Tmac mokled
SevikriWe. nemsis naCxvletiviT vkrTebodi, roca gaSiSv-
lebul kiserze SemomxedavdiT. mere ki gaxsovT, oTaxSi
SesvlisTanave nairferi bafTebiT savse yuTi giCveneT.
mindoda damerwmunebineT, cota xnis win mec grZeli Tma
rom mqonda. Tqven gagikvirdaT kidec, ramdeni bafTa gqo-
niaTo. me bavSvobidanve miyvarda bafTebi...
qalis qcevaSi iyo raRac iseTi, ramac pirvelad mosu-
li sami stumari daaduma. maT Tavi ise eWiraT, TiTqos
kavabata 249

arc esmodaT, raze musaifobdnen qali da maTi maspinZeli.


_ ... sazeimo sxdomis Semdeg zRvisken daveSviT. grZe-
li da swori biliki Casdevda goraks. iseTi daisi enTo,
kaci, ifiqrebda, sadacaa, mTel qveyanas cecxli waekide-
bao. axlac maxsovs, kasumi-san, Tqveni.. sityvebi: irgvliv
yvelaferi _ saxlebis saxuravebi da Tqveni saxec, mewa-
muli spilenZisagan Camosxmuls hgavso. me ki gi pasux-
uT: _ iumiura ganTqmulia Tavisi daisiT-meTqi. im dRes
xom sagangebod lamazi iyo mzis Casvla! mTian napirSi
SeWrili ube mSvilds waagavs. amitom hqvia qalaqsac
iumiura _ `mSvildis ube~. mis siRrmeSi daisis ferebs
simuqe da simkveTre emateba. fumfula RrublebiT afore-
jebuli cac im saRamos uCveulod dabla daweuliyo, hor-
izontic ise axlos Canda, kaci ifiqrebda, frinvelebs gasa-
freni adgili aRarsad aqvTo. ubeSi alisfrad anTebu-
li ca Cayudebuliyo. wyalze nairferi almebiT aWrele-
buli navebi dasrialebdnen. navebSi lamazad gamowyo-
bili bavSvebi dolsa scemdnen da sayvirs ukravdnen.
Tqven uyurebdiT navebs da uceb TqviT: _ ase mgonia, am
bavSvebis alisfer tansacmels asanTi rom miekaros,
mTeli zRva da ca abrialdebao. gaxsovT?
_ saocaria, magram araferi ar maxsovs.
_ mec Zalian gulmaviwyi gavxdi gaTxovebis Semdeg.
cxovrebaSi adamians cota ram axarebs da amitomac arc
araferi aqvs mosagonari. Tumca TqvensaviT saqmian da
qudbednier kacsac aRar unda raimes gaxseneba, aba, raSi
sWirdeba yovelgvari wvrilmanis gaxsenebiT Seiwuxos
Tavi! CemTvis ki yvelaze saukeTeso mosagonari iumiur-
aSi gatarebuli droa.
_ axlac iq cxovrobT? _ saubris awyoba scada ka-
sumim.
_ ara, Cveni Sexvedridan naxevari wlis Semdeg gavTx-
250 kavabata

ovdi da numaZuSi gadavedi. axla ukve moswrebuli Svile-


bi myavs. vaJma universiteti daamTavra da muSaobs, qal-
iSvili ki daniSnulia... me siZuokaSi davibade da gaviz-
arde, magram Semdeg dedinacvals veRar SeveTvise da
iumiuraSi gamgzavnes, naTesavebTan. CasvlisTanave pro-
testis niSnad gazeTSi daviwye muSaoba, magram ojaxSi
Seityves, damabrunes da numaZuSi gamaTxoves. erTi si-
tyviT, iumiuraSi sul Svidi Tve davyavi...
_ Tqveni qmari sad muSaobs?
_ numaZus sinToisturi taZris winamZRvaria.
kasumi aseTs aravis icnobda da metis interesiT
SeaTvaliera mosaubre, misi maRali, lamazi Subli da
Zvelmoduri varcxniloba, axla ase aRaravin ivarcxnis
Tma, saxeli _ „fuZic“ ki gadaaviwyda yvelas. kasumis ki
swored am varcxnilobam moswyvita Tvali.
_... adre qmars kargi Semosavali hqonda da ar gviWi-
rda. omis Semdeg cxovreba Seicvala, gauaresda... Svilebs
Zalian vuyvarvar, ai, mamas ki ver ewyobian _ yvelafer-
ze edavebian.
qalis mokle, magram bevrismTqmelma erTma winadade-
bam kasumi miaxvedra, ojaxSi ganxeTqileba Camovard-
niliyo.
_ numaZus sinToisturi taZari bevrad didia iumiur-
as taZarze, sadac am ocdaaTi wlis winaT SegxvdiT, did-
ia da misi winamZRvrobac ar aris advili. axla, yvela
sikeTesTan erTad, Cemma qmarma taZris baRidan aTi Ziri
kri ptomeria gayida TviTneburad... iciT, axla qmris
uCumrad Camovedi tokioSi.
_ ?.
_ kurTxeuli ram aris adamianis mexsiereba! RvTis
wyalobaa, roca kacs unari Seswevs, cxovrebis mTeli
davidarabis miuxedavad Seinaxos warsulis xsovna...
kavabata 251

gaxsovT, kasumi-san, zRvisken rom davuyeviT biliks da


im taZars CavuareT, sadac sazeimo paraklisi sruldeb-
oda, Tqven miTxariT: „nu SevalT, bavSvebiT aris savse“.
taZris maxloblad kameliis buCqi xarobda... ramden-
jer mifiqria, ra faqizi sulis patroni unda iyos is
kaci, vinc es buCqi dargo-meTqi.
kasumis eWvi aRar epareboda _ qalis mogonebebSi igi
cxovrobda, rogorc iumiuraSi momxdari am patara ambe-
bis realuri monawile da TviTmxilveli, usmenda stu-
mars da eCveneboda, TviTonac enaxos TiTqos daisis fe-
rebiT cecxlwakidebuli, mSvildad moziduli sanapiro
da kameliis ayvavebuli buCqi. Tumca imasac grZnobda,
mogonebaTa zRvaSi Securebul qals verafriT ver aubam-
da mxars, raRac gadaulaxavi zRude hyofda maT erT-
maneTisagan, TiTqos erTi maTgani cocxali iyo, meore _
mkvdari.
bolo xanebSi kasumis Tavisi asakisaTvis naadrevi
gulmaviwyoba dasCemda. didi xnis nacnob adamianTan
saubrisas uceb dascecxlavda TavSi: mosaubris saxeli
aRar axsovda. es saSinelic iyo da damafiqrebelic. ai,
axlac igi gonebas Zabavda da daJinebiT cdilobda iu-
miuraSi mogzauroba rogorme gaexsenebina, magram es
mtanjveli Zieba mdumare sicarieles awydeboda kvla-
vac da kasumisac lamis Tavi gaskdomoda fiqriT.
_... iumiuraSi erT patara ubralod mowyobil oTax-
Si vcxovrobdi, yovelTvis, roca ki kameliis damrgveli
gamaxsendeba, maSinve gavivleb gunebaSi, ufro lamazad
unda momerTo Cemi patara samyofeli, ise lamazad, rom
imis damnaxavs maSinve efiqra, am oTaxSi namdvilad qal-
iSvili cxovrobso... Tqven mxolod erTxel mestumreT
iq... da ai, axlaRa SegxvdiT ocdaaTi wlis Semdeg...
ramdenic ar ecada, kasumim vera da ver SeZlo qalis
252 kavabata

oTaxi mainc gaexsenebina. daZabulobisagan warbebi Sekra


da saxe moequfra. qalma SeniSna da aCqarda:
_ mapatieT, ase daupatiJeblad rom SemogeWeriT, Zalian,
Zalian didi xania, TqvenTan Sexvedras velodi. Zalze
moxaruli var, rom gixileT. me... me kidev imdeni ramis
Tqma mindoda... Tu nebas momcemT erTxel kidev gestum-
rebiT.
_ didi siamovnebiT, mobrZandiT.
qals, etyoba, damxvduri stumrebisa moerida da saTqme-
li bolomde ver Tqva. kasumi gasacileblad gahyva,
oTaxis kari rom moixura, ucbad SeamCnia _ qali TiTqos
sxeuls veRar imorCilebso, erTbaSad modunda da moiT-
enTa. aseT sisustes qali mxolod im mamakacis winaSe
grZnobs, vinc odesme mas mohxvevia.
_ weRan rom oTaxSi SemomiZRva, Tqveni qaliSvili
iyo?
_ diax.
_ vwuxvar, Tqveni meuRlec rom ver vnaxe.
kasumis araferi uTqvams. igi win midioda. winkarSi
qals moubrunda“ da hkiTxa:
_ Tqven ambobT, odesRac Sinac mstumrebixarTo?
_ diax, swored iq, Cems patara oTaxSi, mTxoveT xeli.
_ ra TqviT?
_... magram me ukve daniSnuli viyavi Cems axlandel
qmarze, arc damimalavs. uari giTxariT, Tumca...
kasumis guli SeekumSa. rac ginda cudi mexsiereba
hqondes kacs, ise rogor unda gamoTayvandes, veRaraf-
riT moigonos is qaliSvili, visTvisac xeli uTxovia.
es ukve sasacilo ki ara, SemaZrwunebeli ambavi iyo. arada,
arc axalgazrdobaSi exerxeboda kasumis sasiyvarulod
gadaeSala vinmesTvis guli.
_ Tqven maSin gonivrulad momeqeciT, kasumi-san, _ qals
kavabata 253

TvalebSi cremli gaubrwyinda. xelis kankaliT gaxsna


CanTa da suraTi amoiRo. _ Cemi Svilebia. qaliSvili
Cemze maRalia. Zalian magonebs Cems axalgazrdobas.
kasumi suraTs daacqerda, nuTu odesme im qalaqSi mar-
Tla Sexvda aseT qaliSvils, coloba sTxova da axla ki
ar axsovs?
_ iqneb qaliSvilTan erTad gestumroT rodisme. Cems
axalgazrdobas gagaxsenebT, _ qalis xmaSi cremlma iZa-
la. _ orive Svils vuambe Tqvenze, maT yvelaferi ician,
kasumi-san, da siyvaruliTac gaxseneben... ho, kidev imisi
Tqma mindoda... orive fexmZimoba Zalze mZime mqonda.
magram iciT, zogjer meCveneboda, TiTqos... TiTqos Tqvens
Svils vatarebdi mucliT da es fiqri tkivils miyuCeb-
da, tanjvas mimsubuqebda... ucnauria, ara? ramdenjer gam-
ovtydomivar Tavs, rom qmris mokvla mewada... Svilebma
esec ician.
_ ras brZanebT, eg ram gafiqrebinaT!.. _ kasumis sity-
va Semoaklda da gaCumda, magram erTi ram mainc misT-
vis cxadi gaxda: es qali Zalian ubeduri unda yofili-
yo, ojaxSic uTanxmoeba datrialebuliyo da yovelive
amis mizezi, rogorc Cans, mxolod kasumia... Tumca vin
icis, iqneb sulac kasumize ocneba acocxlebda qals, alama-
zebda mis uRimRamo cxovrebas...
kasumi Tavs damnaSaved grZnobda: ratom da ranair-
ad moxda, rom daviwyebas misca, ukvalod gaaqro is war-
suli, rasac ase saTuTad inaxavda es qali?
_ suraTi dagitovoT?
_ ara, ra saWiroa.
qali neli nabijiT gauyva WiSkrisaken mimaval bil-
iks da bolos Tvalsac miefara.
sastumro oTaxSi kasumi iaponiis didi atlasiTa da
„geografiul saxelebis leqsikoniT“ xelSi dabrunda.
254 kavabata

stumrebTan erTad guldasmiT gadasinja atlasic da


leqsikonic, magram verc kunZul kiusiuze da verc erT
sxva kunZulze qalaqi iumiura ver i pova.
_ saocaria pirdapir, _ kasumim Tvalebi moWuta da
xmamaRal fiqrs mihyva: _ kargad maxsovs, omamde kiusi-
uze ar vyofilvar...namdvilad ar vyofilvar. kiusiuze
pirvelad omis dros gavfrindi, samxedro korespond-
entad viyavi mivlinebuli. meorejer nagasakiSi gavemgz-
avre im sabediswero afeTqebis Semdeg. swored maSin
miambo erTma iqaurma kacma kidasa da akiamas mogzau-
robis Sesaxeb.
stumrebma erTxmad aRniSnes, mTeli es ambavi am ucn-
auri qalbatonis fantaziis nayofiao da daaskvnes, da-
lagebuli Wkuis patroni ar Candao mosuli. aranakleb
areoda goneba kasumisac, marTalia, igi Tavidanve eWviT
usmenda stumar qals, magram mainc ramdeni dro da Zala
Sealia imis garkvevas, iqneb marTla moxdao Cems cx-
ovrebaSi aseTi ram. kidev kargi, amjerad tyuili gamodga
_ qalaqi iumiura ar ar sebobs, magram kasumis cxovre-
bidan ramdeni namdvili SemTxveva, Tavad rom daviwyeb-
is ferfli gadaayara, cocxlobs ucnobi adamianebis mex-
sierebaSi... cocxlobs iseve waruSlelad, rogorc am
qalis gonebaSi... dro mova, kasumi aRar iqneba, magram
qali mainc dajerebulad moigonebs im dRes, roca kasu-
mim erT patara qalaqSi odesRac coloba sTxova...

Targmna inga kalaZem


100 novela mTeli msofliodan 255

mixeil lakerbai

(1901-1965, saqarTvelo,
afxazi mwerali)

`stumari~

moxuci xanaSe cugba facxis win, ezoSi ijda. maRali alvis


xis Crdili agrilebda mis naoWian Subls. muxlebze dam-
bali tyavis naWeri edo da Tavis erTaderT Svils _
Temirs qalamans ukeravda. moulodnelad wamovarda
ZaRli da yefa daiwyo. moxucma Tavi aswia da ucnob ax-
algazrda kacs mohkra Tvali, romelic mTeli ZaliT
morboda, man WiSkramde ver miaRwia, mesers gadmoevlo
da ezoSi aRmoCnda. etyoboda metad daRlili iyo. Wa-
bukma moxucTan miirbina da damtvreuli afxazuriT xvewna
dauwyo, dammaleo. misma sityvis kilom afiqrebina mox-
ucs, rom mosuli Cerqezi. unda yofiliyo.
_ mdevari momdevs, _ qloSiniT Tqva Wabukma. _ mixseni,
moxuco, dammale, Tu daminaxes, momklaven.
_ saxlSi Sedi, saxlSi! _ uceb wailaparaka xanaSem da
axalgazrda facxaSi Seiyvana. man kedelze kibe miadga
da stumars Tavanze miuTiTa.
_ acocdi, Svilo, iq matylis grovaa da daweqi, mSvidad
iyavi, ar SeSinde, uSiSar adgilze xar.
_ mwuxareba aSoros Sen moxucebulobas, _ madlobis
nacvlad waibutbuta axalgazrdam da saCqarod aZvra
Tavanze.
256 mixeil lakerbai

moxuci gareT gavida, gaixed-gamoixeda da raki darw-


munda aRaravin Canda, ukan facxaSi Semobrunda da qvev-
idan SeekiTxa:
_ ar SeSinde, Svilo, aravin Cans, albaT aravis Seuxed-
nia SenTvis, roca Cems ezoSi gadmoxti. ise ki miTxari,
ratom gdevnian da vin aris Seni mdevari. ra daaSave,
rom mokvlas gi pireben?
_ kaci Semomakvda, misi megobrebi damedevnen, Suri
undaT iZion.
_ risTvis mokali kaci?
_ Seuracxyofa momayena doRis dros Cems cxens maT-
raxi gadauWira.
_ vin aris mokluli, saxeli ar ici?
_ ar vici, me xom Tqvens sofelSmi pirvelada var.
am dros ZaRlma gabmiT daiwyo yefa da oriveni gaCum-
dnen.
_ Cumad, me waval, davaTvaliereb, _ wynarad Tqva
moxucma da ezoSi gavida.
Sors, gorakis wverze ramdenime kaci gamoCnda. ukan
xalxi mosdevda. moxucma, mzisTvis Tvali rom aeride-
bina, Sublze xeli miifara da iqiT gaixeda axla aSkar-
ad Canda, rom isini misi saxlisaken modiodnen. xalxi
nela, mZime nabijiT moZraobda. ramdenad mis facxas
uaxlovdebodnen, xalxis raodenobac izrdeboda.
_ eseni albaT amisaTvis modian, mkvlels eZeben, _
gaifiqra man da mTeli Zal-Rone moikrifa, raTa daecva
stumari.
magram es ra ari?! oriode kaci win wamovida, xalxs
gamoeyo, dawinaurda, ezos WiSkari gamoaRes da SigniT
Semovidnen. Tan xalxi Semohyva. ezo aivso.
axla moxucma naTlad dainaxa, rom maT xeliT raRa
nabadSi Sexveuli mohqondaT.
mixeil lakerbai 257

moxuci adgilze gaSeSda. nabads daaCerda Tu ara, ise


Seirxa, TiTqos mis moxuc guls xanjali moxvedrodes
sasikvdilod. xalxs TeTrwvera moxuci aSviu abidJi
gamoeyo. aSviu misi toli kaci iyo da ojaxis Zveli
megobari. man mokrZalebiT, naRvlianad Sexeda mas da
wynarad Tqva: ·
_ Zala moikribe, xanaSe! gamagrdi, dRes Sen didi da
Zlieri mwuxareba dagatyda Tavze. magram gana am qvey-
nad aris iseTi Zala romelic dros ar Seenelebinos
da daesustebinos TviTon Sen giswavlebia CvenTvis:
„Zlieri xasiaTis kaci did Wirs aitans, did mwuxarebas
gauZlebso“, dRes kacTsaZulvelma Cerqezma Seni Temi-
ri mohkla!
moxucs muxli moekveTa. man kankaliT waivlo gulze
xeli da waiqceoda kidec, rom xalxs ar daeWira.
qalebis wivil-kivilma ezo aaforiaqa.
ori dRe-Rame esvena xis loginze Svilis gaciebuli
cxedari. sxvadasxva mizeziT ramdenjerme avida moxuci
Tavanze. akankalebuli xeliT da naRvliani saxiT mi-
hqonda axalgazrda WabukTan ulufa. mesame dRes daasa-
flaves Tu ara Temiri, misi megobrebi moxucTan erTad
dabrundnen ezoSi. SuaRamemde isxdnen isini moxucTan...
Semdeg ki gulmokluli kaci marto rom moesvenebinaT,
gamoemSvidobnen.
_ Cven viciT, _ Tqva erTma maTganma, Temiris tolma da
yvelaze sayvarelma megobarma. _ yvelani erTad ver
SegicvliT Sens Temirs, Sens Svils, magram Cven SenTan
erTad gaviziarebT am saerTo mwuxarebas. yoveldRe
SenTan movalT, TiTqos Temiri cocxali gvyavdes, yvel-
ani mogexmarebiT, yvelani mogeferebiT.
misi sityvebi axla sazeimod da mtkiced ismoda ezoSi.
– sityvas gaZlevT, _ daumata meorem, _ rom Surs vi-
258 mixeil lakerbai

ZiebT. marTalia, moxerxebulad daimala is Cerqezi,


Tval da xel Sua gagviZvra tyeSi, SeiZleba sadRac sul
axlos aris, albaT viRaca malavs kidec, magram male
movZebniT mas, male gaigeb, moxuco, mis sikvdils. es·cnoba
albaT mcired mainc Segimsubuqebs mwuxarebas da dagam-
Svidebs.
am sityvebis memdeg Temiris megobrebi wavidnen.
moxuci marto darCa.
naRveliT savse Tvalebi moavlo garemos. xom aravin
aris axlomaxloo, gaifiqra, mere mivida, xurjini Cam-
oiRo, msuye saWmeliT aavso, kibe Tavanze midga da Cer-
qez Wabuks dauZaxa:
_ CamobrZandi, stumaro, CamobrZandi. aq aRaravin aris,
yvelani wavidnen.
roca stumari kibeze Camococda, moxucma aTrTole-
buli xeliT gauwoda xurjini.
_ waiRe, _ uTxra man. _ aq ori dRis sagzali devs.
saxlisaken iCqare, Svilo, tyiT axlosaa gadasasvleli.
axla bneli Rameebia, veravin daginaxavs.
nela daxara Tavi stumarma, nela miitana tuCebTan
moxucis Coxis kalTa, mokrZalebiT eambora mas, sityvis
uTqmelad gavida facxidan da sibneleSi gaqra.

Targmna mamia asaTianma


100 novela mTeli msofliodan 259

sadey hedaiaTi

(1903-1951, irani)
©~@%{ kRA\

`lale~

caze dilidanve ireoda Rrublebi da abezari, civi


qari qroda. Ronemixdili foTlebi haerSi dafarfatebd-
nen da xeebis qveS miwas efinebodnen. Wilyvavebis gundi
sadRac miemarTeboda Jivil-xiviliT. Sors moCanda efe-
meruli, farRalala sofluri saxlebi CaSavebuli fan-
jrebiT, romlebic asanTis kolofebiviT Camwkrivebu-
liyvnen.
wverulvaSSevercxlili xodadadi gzaze mxned mia-
bijebda, win gadaSlil vels gascqeroda da Zal-Ronis
mozRvavebas grZnobda. TiTqos qari ealerseboda, xeebi
cekvavdnen; Wilyvavebi esalmebodnen: irgvliv yvelaferi
mxiaruli da saamo iyo. Tvalebi ubrwyinavda, cisferi
tanisamosi ecva da yviTeli nabdis qudi exura. iRliaSi
fuTa hqonda amoCrili. yoveli nabijis gadadgmisas
farTe Sarvladan misi kunTovani fexi moCanda.
xodadadi samoci wlisa iyo, Zvalmsxvilsa da tanma-
Rals axalgazrduli, moelvare Tvalebi hqonda. oci wlis
winaT igi sofels moSorda, mazanderanis gzis dasawyis-
Si, alas wyarosTan, Tixisa da qvisagan qoxi aiSena da im
dRidan sofel demavendSi is aRaravis unaxavs. mamisa da
sadey hedaiaTi
260

winaprebis saqmianobisaTvis arc mas uRalatia: dakoJre-


buli xelebiT miwas amuSavebda, rwyavda, Tesavda, mosavals
iRebda. man memkvidreobiT rvaasi mani1 miwa miiRo, rom-
lis naxevari gayida, nawilic mousavlianobis dros
fqvilze gadacvala da axla darCenili miwis mcire na-
kveTiT irCenda Tavs.
yvelas aocebda, rom bolo wlebSi xodadadi demaven-
disa ·da mezobeli soflebis bazarSi yidulobda qalis
sakabe qsovilebs, Cais, Saqarsa da sxva wvrilmans. ramden-
jerme xodadadi abegarmis, jabonis da giliardis mTe-
bzec naxes, sadac is patara boSa gogonas aseirnebda.
oTxi wlis winaT, erT susxian Rames, roca sicive fola-
dis klanWebiT saxes kawravda, xodadadma lamfa Caaqro
da is iyo daZinebas apirebda, rom uecrad kvnesa moesma.
xma TandaTan axlovdeboda, mere karzec daakakunes,
xodadadisTvis SiSis grZnoba ucxo iyo, arc mgels, arc
eSmakeuls arafrad agdebda. axla ki, roca wamojda, ig-
rZno, rom zurgze civma oflma daasxa.
_ vina xar, ra ginda? _ gasZaxa, magram aravin upasuxa.
rogorc ki wamowva, kvlav daakakunes. xodadadma akankal-
ebuli xelebiT lamfa aanTo, waldi aiRo da kari swrafad
gamoaRo. mis gakvirvebas sazRvari ar hqonda _ karTan
wiTel samosSi gamowyobili patara boSa gogona idga,
romelsac loyebze cremli Sehyinvoda da sicivisagan
TrToda. xodadadma waldi gadaagdo, gogona qoxSi Seiy-
vana, cecxlTan gaaTbo, Tavisi Zveli tanisamosiT logini
gauwyo da Sig Caawvina.
meore diliT xodadadma stumarTan gamolaparakeba
scada, magram gogona xmas ar iRebda, TiTqos aRTqma hqonda
micemuli, rom Tavis Tavze araferi eTqva. swored maSin
Searqva xodadadma saxelad mas lal-munji, romelic
droTa ganmavlobaSi laled iqca.
sadey hedaiaTi 261

xodadadi gancvifrebuli iyo: ver gaego, gogona ci-


dan gaCnda, Tu miwidan. maxloblad boSebis nasaxlaric
arsad iyo. xodadadi gahyva gogonas nakvalevs, magram
isic male ·daekarga namian balaxSi. mezobel mewisqvile-
sac gamohkiTxa, magram verc misgan Seityo rame. maSin
xodadadma gadawyvita, rom sanam patroni gamouCndebo-
da, bavSvi TavisTan daetovebina.
Tormeti wlis Savgvreman lales mariliani saxe da
lamazi Tvalebi hqonda. Subli da xelebi cisferi xalebiT
hqonda moxatuli. oTxi weli cxovrobda xodadadis qoxSi
lale da am xnis ganmavlobaSi moxuci xSirad ekiTxebo-
da gamvlel boSebs lales maxloblebis Sesaxeb, magram
mainc veraferi gaarkvia. Semdeg xodadads lales gaSve-
ba aRarc undoda, ise SeeCvia, rom Tavisianad miaCnda.
TandaTan lalesadmi raRac grZnobac gauCnda, magram ara
mamaSviluri, aramed raRac gansakuTrebuli. es iyo swraf-
va mamakacisa qalisadmi. cdunebis dasaZlevad xodadad-
ma oTaxi fardiT gatixra.
samwuxaro is iyo, rom lale mamas eZaxda da yovel
daZaxilze xodadads guneba ufuWdeboda.
erTxel saxlSi dabrunebulma xodadadma qoxis win
moseirne qaTmebi SeamCnia. moxuci arwmunebda lales, rom
qurdoba cudi Cvevaa ·da qurdebs jojoxeTSi wvaven, ma-
gram lale eSmakuri RimiliT sityvas banze ugdebda.
lales seirnoba uyvarda. wvimian dReebSi, roca ga-
reT gasvlas ver axerxebda, damwuxrebuli qaliSvili
Cumad ijda, magram rogorc ki gamoidarebda, Sin guli ar
udgeboda, seirnobda xodadadTan erTad, ufro xSirad
ki marto midioda. aman moxuci daaeWva. xodadadma lale
mwyems abasTan naxa, romelic qaliSvils mayvliT umaspin-
Zldeboda. moxucma axalgazrda mwyemsi Tavis metoqed
miiCnia, lalec datuqsa _ ulamazoa ucxo mamakacebTan
262 sadey hedaiaTi

saubario, magram lales cremlebma male moalbes moxu-


cis alali guli.
abasis deda orjer movida saqmis gasarigeblad, ma-
gram xodadadma lales mcirewlovnebis mizeziT uariT
gaistumra. moxuci TavisTavs arwmunebda, rom SeuZlebe-
li iyo zarmaci abasisaTvis ormocdaaTi wlis naamagar-
is datoveba. ra pasuxs miscemda Tavis winaprebis sulebs?
gana SeiZleboda, rom misi memkvidre viRac mawanwala,
uqnara abasi gamxdariyo, romelsac miwis damuSavebac ar
SeeZlo. garda amisa, ar undoda daekarga qaliSvili,
romelsac zrdida, aWmevda, asmevda da Zvirfasi xilis xe-
saviT uvlida. misi nayofiT sxva rom damtkbariyo, amas
xodadadi ver gauZlebda! gana mas awyenda loyawiTeli
vaSli? nuTu ar SeeZlo lale colad SeerTo? magram
·es saqme ase ioli rodi iyo, lales survilisTvisac unda
gaewia angariSi. xodadadis uimedobas isic uwyobda xels,
rom lale mas mamas eZaxda.
RamRamobiT xodadadi fexakrefiT mii pareboda mZ-
inare qaliSvilTan da lamfis Suqze saaTobiT dascqero-
da mis saxes, mkerds, mklavebs. Semdeg giJiviT gareT ga-
vardeboda da mTebSi aRma-daRma daexeteboda, ukan gvian
brundeboda. ase SiSsa da imedSi gadioda misi sicocx-
lis dReebi. uaris SiSiT Tavis grZnobas ver amJRavneb-
da. moxucebulobis gamo lales rom daewunebina, maSinve
Tavs moiklavda.
xodadadis qoxTan didi lodi egdo. lale xSirad
Camojdeboda xolme am lodze, SiSvel wvivebs gamoaCen-
da da saaTobiT naRvlian simReras RiRinebda, magram
rogorc ki vinme miuaxlovdeboda, maSinve Cumdeboda.
xodadadma am simReras SemTxveviT mohkra yuri, moewo-
na da isev mounda misi mosmena.
erT dilas xodadadi demavendSi apirebda wasvlas.
sadey hedaiaTi 263

qvaze Camomjdari lale karg gunebaze iyo, magram Tu


adre siamovnebiT mihyveboda xolme xodadads sofelSi,
axla ratomRac uari uTxra.
_ wiTel mandils giyidi!––Sehpirda xodadadi.
lalem gaiRima. es bavSvuri, bednieri Rimili xodadads
qveyanas erCia, amitomac demavendis bazarSi SesvlisTanave
moxucma jer mwvane da yviTeli yvavilebiT moxatuli wiTe-
li mandili iyida, mere ki Cai da Saqari. yvelaferi fuTa-
Si gamokra da Cqari nabijiT Tavisi qoxisaken gaeSura.
fexiT siaruls SeCveuli xodadadi ori farsangis2
gavlas arafrad agdebda. Tumca igi moxucebuli da mo-
texili iyo, magram axla mis cxovrebas garkveuli mizani
amoZravebda. gzaSi mimavali moxuci kvlav laleze ocne-
bobda: „es mandili· lales Zalian daSvendeba, mxrebze
moigdebs da mkerdis qveS Seikravs. Semdeg TiTqos Ser-
cxvao, gaifiqra: „lales silamaziT mamaSvilurad unda
vtkbebode. mas Rirseul qmars movuZebni“, magram roca
mwyemsi abasi gaaxsenda, sisxli auvarda TavSi.
aRmarTs daRmarTi enacvleboda, mTas xeoba da veli
cvlida, moxucs ki arc daRliloba ugrZvnia da arc
araferi daunaxavs. saxlisaken mimavali xodadadi adre
mudam aremares, mindvrebs, Soreul soflebs gascqeroda,
zecas Sexedavda _ amindi xom ar icvlebao, an miwas CaSt-
erebuli, mosavalze, xorblis, qeris, lobios, vaSlis, blis,
·qliavis fasze fiqrobda axla ki misi fiqri mxolod
lales dastrialebda. wels cudi mosavali iyo da mox-
ucs Zveli maragidan zogierTi ramis gayidva mouxda, ma-
gram amas arafrad agdebda, igi lales Tmis erT bewvad
ar uRirda.
amasobaSi tye miilia. xodadadi gzaze gamovida misi
qoxic gamoCnda, romelic Soridan damtvreul asanTis
kolofs hgavda. moxucma fuTa mkerdze miikra da nabijs
264 sadey hedaiaTi

umata. kidev erTi aRmarTi aaTava da roca mosaxvevidan


gamovida, nacnobi bilikiT Tavis qoxs miadga.
arc qoxSi da arc mis win lodze lale ar Canda
xodadadma pirze xeli miiRo da xmamaRla gasZaxa:
_ lale!.. lale!
pasuxad mxolod gamoZaxili iyo, moxuci SiSma aitana,
qoxis win lodze Sedga, aremares Tvali moavlo. lales
kvalic arsad Canda. Semobrunda saxlSi, lales zanduki
gaxsna, naxa _ axali kaba aRar iyo. moxuci kinaRam SeiSa-
la. aRar icoda, ra efiqra. isev gareT gavarda. soflisken
wavida. alas wyarosTan SavebSi gamowjyobili soflis
axundi xis qveS ijda da yalions abolebda. man xodadads
iseTi gesliani mzera esrola, rom sacodavma kiTxvac
ver Sebeda. Semdeg zurgze bavSvmokidebuli qali Semox-
vda, romelsac wiTeli Cadri da Savi Sarvali ecva, ma-
gram verc misgan Seityo rame sanugeSo, damwuxrebuli
xodadadi Sin dabrunda.
binddeboda, lale ki arsad Canda. xodadadi saSinel
sizmrebSi iyo, Tvalze rulic ar mohkidebia. es Zili ki
ara, saSineleba iyo, ·yovel ·gafaCunebaze fexze wamo-
vardeboda, iqneb lale dabrundao, Rame asjer mainc adga,
fardis iqiT gaixeda, lales civ sasTumals xeli Seavlo
da akankalebuli Tavis loginSi Cawva.
„iqneb Seacdines, moitaces an TviTon wavida?!~ _
fiqrobda xodadadi.
naTeli da civi dila gaTenda. xodadadma axladnayi-
di mandili aiRo da lales saZebrad ·gzas gaudga. yvela
Semxvedri devi an urCxuli egona cisfrad da nacrisfrad
Seferili daTovlili mTebi aSinebda. mcenareTa sur-
neleba sunTqvas ukravda. gzaSi glexebi naxa.
_ lale ar ginaxavT? _ hkiTxa aRelvebiT.
glexebs xodadadi giJi egonaT da CaekiTxnen:
sadey hedaiaTi 265

_ vina?
_ boSa gogona.
_ ori dRis winaT mumajSi boSebma karvebi gaSales
da dabanakdnen, imaTze ambob? _ hkiTxa erTma maTganma.
xodadadi mumajisken wavida. miiCqaroda. Savi karve-
bic gamoCnda. miuaxlovda. wylis pirazs viRacas eZina.
cota moSorebiT boSa qals saceri eWira da xorbals
crida. igi xodadads miesalma da uTxra:
_ gimkiTxaveb, gvelis tyavic maqvs, saceric, nigozic.
_ lale, lale ar ginaxavs? _ SeSliliviT hkiTxa
xodadadma, _ ar ici, sad aris?
_ gimkiTxaveb, giCveneb sad aris Seni bedniereba.
_ Tqvi, fuls mogcem.
_ saCuqari momeci da getyvi.
xodadadi Zalian daiRala, jibidan erTi yerani3 am-
oiRo da boSa qals misca. boSam xodadadis xeli aiRo,
saxeze Sexeda da uTxra:
_ Seni mfarveli alia. raRac mwuxareba gaqvs gulSi.
oTxi wlis naSromi dagekarga. is Seni sisxli da xorci
ar aris, magram Zalian giyvars.
_ marTalia, marTali! _ waiCurCula Tvalcremlianma
xodadadma.
_ nu ·dardob, qaliSvili aqvea, saR-salamaTia. masac
uyvarxar, magram ras izam, rac mosaxdeni iyo, moxda.
_ rogor? ra moxda? yvelafers gaficeb, miTxari!
_ ar ijavro, is bednieria. saxlSi marto rom datove,
eSmaki mivida ·da moitaca.
_ mas abasi hqvia?
_ ara!
_ vina xar? es ambavi saidan ici? RvTis gulisTvis
marTali miTxari. rasac momTxov, mogcem!
xodadadma jibeze xeli gaikra da boSa qals kidev
266 sadey hedaiaTi

erTi yerani misca. am dros karvis kalTa gadaiwia da


lale gamovida. mas xodadadis nayidi wiTeli kaba ecva
da xelSi wiTeli vaSli eWira, vaSli kabaze gaiwminda
·da CakbiCa, Semdeg xodadadze miuTiTa da boSa qals si-
ciliT uTxra:
_ dediko, es mama xodadadia!
gakvirvebulma xodadadma piri daado. igi xan lales
uyurebda da xan dedamiss. ase mxiaruli da lamazi lale
arasodes enaxa xodadadma boxCa gaxsna da lales wiTe-
li mandili miawoda:
_ SenTvis viyide bazarSi!
lalem gadaikiskisa, mandili mxrebze moigdo da mker-
dis qveS gamoinaskva. Semdeg karavTan miirbina da iqidan
axalgazrda kaci gamoaTria, mas raRac wasCurCula da
xodadadze miuTiTa. Semdeg lalem xodadadis sayvare-
li simRera wamoiwyo da ase simRer-simReriT axalgazr-
da boSasTan xelgadaxveuli tirifebs gauyva da Tvals
miefara.
xodadadi atirda. nacnob gzaze gavida da saxlamde
Zlivs miaRwia. qoxSi Sevida, kari Seiketa da amis Sem-
deg aRaravis unaxavs.
sparsulidan Targmna
Tengiz keSelavam

------------------------------------------------------------------------------
1
mani _ wonisa da zogjer farTobis sazomi erTeulia.
2
farsangi _ manZilis sazomi erTeulia, daaxl. 7 km.
3
yerani _ wvrili fulia
100 novela mTeli msofliodan 267

erskin koldueli

(1903-1987, aSS)
(Erskine Preston Caldwell)

`kristi tekeris aRsasruli~

saRamo xani iyo. kristi tekeri plantaciis dabisaken


stvena-stveniT miaCaqCaqebda jors. igi mTeli dRe sarebs
Corknida da friad kmayofili iyo Tavisi naSromiT. kri-
stis iSviaTad Tu uwevda dabaSi Casvla, da, rogorc ki
dros iSovida, maSinve iqiT miaSurebda xolme.
man fardulis ukan daaba jori, uceb, gumaniT mixvda,
rom damxvduri zangebi pirs aridebdnen. kristi, Tavis
colTan erTad, sami Tvis win movida am plantaciaSi da
Camosvlis dRidanve megobrul damokidebulebaSi iyo
SavkanianebTan. amitom, ver mimxvdariyo ra moelandaT
dRes, rom arc erTi maTgani xmas ar scemda. gaocebuli
kristi auCqareblad gaemarTa kantorisaken. gzaze fro-
gi milers SeeCexa. milerma gverdis aqceva daapira, ma-
gram kristim saxeloSi staca xeli.
_ ra dagemarTa? _ hkiTxa man.
frogi mileri kristis yvelaze axlo mezobeli iyo,
sul raRac erTi milis daSorebiT cxovrobda misgan.
_ ra moxda, frogi?
brge, xuWuWa zangma ukan daixia.
kristim xeli mklavSi Caavlo da SeanjRria.
_ moixede aqeT, _ daiwyo SeS foTebulma kristim, _ ra
268 erskin koldueli

dagemarTaT an Sen, an sxvebs?


_ mister li krosmenma dagibara? _ hkiTxa frogim.
_ ho, damibara, _ miugo kristim, _ albaT meurneobis
Taobaze unda miTxras rame. magram ra SuaSia...
verc ki moaswro sityvis damTavreba, rom frogim
mklavi gamostaca da Cqari nabijiT gauyva gzas. kristi-
mac aRar daayovna da sirbiliT gaeSura kantorisaken.
erTi suli hqonda, gaego ra moxda.
buRalteri hendriksi da li krosmenis umcrosi Zma
morgani wina oTaxSi, fanjris rafaze fexebSemowyobili
isxdnen, kristi kantoraSi rom Sevarda. mis danaxvaze
hendriksi adga da meore oTaxSi gavida. warbSekruli
morgani ki miaSterda kristis da Tvali ar mouSorebia,
sanam buRalteri ar dabrunda.
_ Sen, ei, Sedi iq, _ dauZaxa hendriksma. _ kristi Sebrun-
da. karebSi, plantaciis mepatrone li krosmeni idga.
_ diax, ser, _ Tqva kristim.
li krosmens xakisferi qurTuki, Semosaltuli brije-
bi da maRalyeliani, bolomde TasmebSekruli fexsacmele-
bi ecva. igi gverdze gadga da kristi meore oTaxSi gaat-
ara. Semdeg garedan miuxura kari. kristi Sua oTaxSi
gaCerda da li krosmens daeloda.
tekeri krosmenis plantaciaSi samiode Tvis win movi-
da. manamde is arasodes ar yofila jorjiaSi. aq amitom
gadmosaxlda, rom bevrjer smenoda _ jorjiaSi miwa
ufro baraqiania da saijaro samuSaoebic gacilebiT xe-
lsayreliao. kristi xSirad ityoda xolme, rom misTvis
mxolod kuWis amovseba ar kmaroda; surda _ raimesaTvis
mieRwia am cxovrebaSi.
li krosmeni igvianebda. kristi erT-erT skamze Camoj-
da. rogorc ki dajda, kari gaiRo. kristi fexze wamoxta.
_ gamarjobaT, mister li, _ RimiliT daiwyo man, _ aqau-
erskin koldueli 269

ri miwac movsinje. ai, ramdenime saxnisiani guTani da kidev


erTi jori rom momceT, met bambas moviyvandi. Zalian
kargi miwaa. qva da kunZi ki ara, patara buCqsac ver nax-
avT sadme. xelisguliviTaa, ubralo oRro-CoRrosac ver
i poviT. Tu erT jors da ramdenime saxnisian guTans
momcemT, imden bambas mogiyvanT, rom Tqvenma orma moi-
jaradremac ver moiyvana imdeni.
li krosmenma bolomde mousmina, mere kari miajaxuna
da mtkice nabijiT Sevida oTaxSi.
_ zango, me dagibare Sen, Tu Sen _ me? _ ikiTxa man.
_ diax, mister li, _ upasuxa kristim, _ Tqven damibareT.
_ hoda, Cumad egde, Savo maimuno, sanam gkiTxaven rames.
_ diax, ser, mister li, _ amoilaparaka kristim, ukan-
ukan daixia da kedels mieyuda. li krosmeni savarZelSi
CaeSva da aviTvaliT miaCerda mas. _ diax, ser mister li,
_ gaimeora kristim.
_ Sen imaTTagani xar ara, cxvirs rom maRla iweven? _
Tqva lim, _ aq saidan gaCndi? Sen aqaur zangs ar hgavxar.
_ ara, ser, mister li, _ Tqva kristim da Tavi gaaqnia, _
me alabamaSi davibade da gavizarde.
_ mere? alabamaSi ver gaswavles Wkua?
_ diax, ser, mister li, maswavles.
_ maS raRaze Camoxvedi jorjiaSi da ratom ibRinZe-
bi?
_ ar vici, mister li.
dabneulma kristim saxeze Camoisva xeli. mas ver gae-
go, ris gamo uwyreboda li krosmeni. axla mixvda, ratom
aridebdnen Tvals da ratom ar scemdnen xmas sxva zange-
bi: icodnen, krosmenTan iyo dabarebuli; es ki imas niSna-
vda, rom kristim raRac daaSava. maT ar undodaT SeemC-
nia vinmes, rom plantaciis bosis mier aTvalwunebul
moijaradres elaparakebodnen.
270 erskin koldueli

_ radiomimRebi gaqvs?
_ diax, ser.
_ sad iSove?
_ ganvadebiT viyide.
_ vin mogca fuli?
_ cotaodeni me davagrove, colsac kidev qaTmebi hyavs.
_ plantaciis fardulSi ratom ar iyide?
_ sxvagan viyide, iq ufro iafia.
_ Cemi plantaciis zangebi, rac ki sWirdebaT, yvelafers
Cems fardulSi yiduloben, gasagebia?
_ me ar minda, Tqveni movale viyo, mister li, _ Tqva
kristim, _ minda, wlis bolos mTlianad miviRo Cemi gasam-
rjelo Tqvengan.
li krosmeni savarZlis zurgs miawva, fexi fexze gada-
ido, jibidan patara dana amoiRo da frCxilebis wmendas
Seudga.
oTaxSi siCume Camovarda. kristi kedels miyrdnobili
idga.
_ gaswordi, zango! _ dauRriala lim.
_ diax, ser, _ Tqva kristim da ficxlad gasworda.
_ marTalia, rom Cemi masala wagiRia Seni ezos mes-
eris SesakeTeblad?
_ diax, ser, mister li.
_ mereda, ratom ar mkiTxe, msurda Tu ara misi mocema?
_ vifiqre, raki meseri dalpa da raki me im saxlSi
vcxovrob, unda SevakeTo-meTqi, da SevakeTe.
_ ibRinZebi ara? _ Tqva lim, _ ggonia, rom miwac Senia
da saxlic, ara? Seni fiqriT, TeTrkanians arafriT Camou-
vardebi, ara?
_ ara, ser, mister li, _ miugo kristim, _ me araferi ar
mgonia. me, ubralod, ar miyvars uqmad jdoma. es aris da
es. ver movisveneb, Tu rame ar gavakeTe _ an meseri Tu ar
erskin koldueli 271

SevakeTe, an SeSa ar davape, bamba ar movkrife, mokled,


rame Tu ar gavakeTe... usaqmod ver vCerdebi.
_ ici, ras uSvrebian gabRenZil zangebs jorjiaSi?
_ ara, ser.
_ aswavlian _ cxviri ar Cayos sxvis saqmeSi da Tavisi
adgili icodes.
· li krosmeni adga, karadis kari gamoaRo da Sig xeli
Sehyo. mere Semobrunda. xelSi mZimebalTiani, grZeli
qamari eWira. igi maRalyelian fexsacmelze qamris ty-
laSuniT miuaxlovda kristis.
_ vin misca Sen cols Cems plan taciaSi qaTmebis moSeneb-
is ufleba?
_ aravin, mister li, _ Tqva kristim, _ gvegona, rom Tqven
amis winaaRmdegi ar iqnebodiT. saxlis garSemo qveynis
adgilia.
_ sityvas nu mibruneb, zango!
_ diax, ser.
_ me ar msurs, Senma qaTmebma mTeli Cemi plantacia
gadaqeqon.
_ diax, ser, _ Tqva kristim.
_ sad iSove radiomimRebis fuli?
_ kurdRlebs viWerdi da imaT tyavs vyiddi.
_ ara msurs, rom Cems plantaciaSi kurdReli daiWiros
vinmem.
li krosmenma qamari aiqnia da Tavis fexsacmlis yelze
gaatylaSuna.
_ ratom araferi gaweria plantaciis fardulSi?
_ me ar miyvars valebis aReba, ser, _ miugo kristim, _
minda, wlis bolos srulad miviRo Cemi jamagiri.
_ eg Cemi saqmea, vis visi vali eqneba wlis bolos: Sen
_ Cemi, Tu me _ Seni, _ Tqva lim.
man iatakis xvrelisaken gaiSvira TiTi.
272 erskin koldueli

_ aiwie xalaTi, Caixade Sarvali da im xvrelTan da-


iCoqe, _ Tqva TeTrma batonma.
_ ras mi pirebT,mister li?
_ axlave naxav. Caixade Sarvali da dadeqi, rogorc
gibrZane.
_ mister li, ver mogcemT Cemi galaxvis nebas. ara, mis-
ter li, ver mogcemT, ar SemiZlia!..
_ ai, Se Savo ZaRlo! sityvasac rom mibruneb! _ daiRri-
ala sibrazisagan mTlad aWarxlebulma lim da Ronivrad
gadahkra zangs mZime qamari. kristim ukan daixia. roca
lim meored mouqnia, qamars xeli utaca da aRar gauSva.
gacofebulma lim saxeSi Caxeda zangs da Seecada gamoeg-
lija misTvis qamari.
_ mister li, me araferi ar damiSavebia. mxolod kurd-
Rlebs viWerdi... qaTmebs vuvlidi, _ wamoiwyo kristim, _
azradac ar momsvlia avi saqme! megona, kmayofili darCe-
bodiT, rom meseri SevakeTe.
_ xma Caiwyvite da axlave gaiZvre Sarval-xalaTi! _
dauRriala _ gaafTrebulma lim, – xeli gauSvi qamars,
sanam me TviTon ar gamomiglejia!
_ kristi mTeli ZaliT CahbRauWeboda qamars da adg-
ilidan ar iZvroda. li ise gaavda, rom kriWa Seekra.
uceb karadas mivarda, revolveri gamoiRo, Semotrial-
da da samjer esrola kristis.
kristis xelidan gauvarda qamari da Caikeca. oTaxSi
lis Zma, morgani, da buRalteri hendriksi Semocviv dnen.
_ ra moxda, li? _ ikiTxa morganma iatakze garTxmuli
kristis danaxvaze.
_ damemuqra eg murdali, _ qSeniT amoilaparaka lim,
karadasTan mivida da revolveri Taroze dado.
_ xom gaigoneT Sen da hendriksma, rogor memuqreboda,
mogklavo. iZulebuli gavxdi, Tavis dasacavad mesrola.
erskin koldueli 273

samiveni meore oTaxSi gavidnen. srolis xmaze fardu-


lis noqrebmac moirbines.
_ gaampartavnebuli zangi, _ auxsna lim da xelebi da-
sabanad onkans SeuSvira, _ es is alabameli zangia, sami
Tvis win rom Camovida. dRes davibare imis sakiTxavad,
vin dagrTo meserSi sarebis gamocvlis neba-meTqi, is ki
mokvlas damemuqra.
noqrebi fardulSi dabrundnen. hendriksma Tavisi
rveuli gadaSala da angariSs Caujda.
_ gaaRe ukana kari, _ uTxra lim Tavis Zmas, _ dae, yvela
zangma na· xos, rac elis, Tu am alabameli ZaRliviT gay-
oyoCdeba.
morganma kari gamoaRo da gaixeda, magram iq arc erTi
zangi ara Canda. erTaderTi sulieri iyo jori, romli-
Tac kristi tekeri dabaSi Camovida.

inglisuridan Targmna
zurRan gemazaSvilma
274 100 novela mTeli msofliodan

vilis lacisi

(Vilis Lacis)
(1904-1966, latvia)

`qarbuqi~

mTel velis, tyis piramde, TeTri, Tovlnarevi nisli


faaravda. grigali kvnesoda. Crdilo aRmosavleTis qari
Tovls mindvridan mdinaris yurisaken erekeboda. iq,
sadac patara borcvs, buCqs an jirks waawydeboda, saSinel
koriantels ayenebda da ramdenime wamSi Tovlis zvine-
bi patara mTebs emsgavseboda.
mdinares mihyveboda TovliT gadapentili gza, amobur-
culi, rogorc mSieri cxovelis xerxemali. gzaze rva wlis
biWi midioda. is Zalian nela miiwevda, TiToeul gojs
Zalian didi daZabviT sZlevda, mZafri pirqari saxeSi
scemda. Tovliani grigali maTraxiviT utylaSunebda,
Tvalebs ublandavda, Tavxedurad uvardeboda ubeSi, mis-
gan Tavis daRweva yovlad SeuZlebeli iyo. biWs wiTeli
da sveli saxe hqonda. patara xandaxan zurgs Seaqcevda
qars da ise miiwevda win. grigali mas sayeloSi ayrida
Tovls.
biWi kankalebda, gamxdari xelebi ufro grZeli hqon-
da, vidre SarSandeli palto saxelo, majebi gaSiSvlebo-
da da eyineboda. is cdilobda, gaToSili xelebi jibeSi
Caewyo, magram erTSi saskolo CanTa eWira da amitom
rigrigobiT iTbobda xelebs.
vili s lac isi 275

biWi patara nabijebiT milaslasebda Tovlis zvinebze,


yovelwuTs Cerdeboda da yurTasmenas Zabavda.
_ jer ar modis, nuTu dRes ar gamoCndeba? da isev
miabijebda, isev Cerdeboda, yurs ugdebda, ukan ixedeboda,
magram veli TeTri da gaumWvirvale iyo, rogorc miwaze
daSvebuli nisli.
ai sasazRvro boZi. Tovlis zvinidan mxolod misi wveri
moCanda, am adgilas patara rudis lindinSi yovel dil-
as eloda mdidar mezobels bringas, romelsac marxil-
iT skolaSi dahyavda Tavisi Svilebi da Zmiswulebi.
bringa gaaCerebda cxens da etyoda:
_ amodi marxilze, patara kutkaliav! ras unda iwoni
de. albaT, cxeni verc ki gaigebs Sens simZimes.
biWi boZTan gaCerda da daeloda. muxlamde TovlSi
Cafluls grialma zurgze TeTri, funCula sabani gadaa-
fara. marcxena fenis didma TiTma texa dauwyo. cioda,
tanSi Jruanteli uvlida.
_ ratom igvianebs am diliT bringa? fiqrobda biWuna
da ufro Rrmad malavda Tavs paltos sayeloSi. bolos
sadRac, Tovliani griga lis miRma, moisma zaris wkaruni.
gzaze cxenis muqi silueti gamoCnda. biWi mis Sesaxve-
drad gaemarTa, Semdeg gzis piras SeCerda da daeloda,
kravelis sayelo-wamoweuli bringa marxilis TavSi ijda
da farTo zurgiT qarisagan ifaravda oTx bavSvs. bavS-
vebi erTmaneTs Caxutebodnen da Tavsafrebisa da qurqe-
bis qvemodan iWyitebodnen. bringam dainaxa patara, daba-
li biWuna, romlis wiTeli, gulubryvilo saxe mxiaru-
lad uRimoda. mepatronem aRvirs moswia da cxens maTraxi
gadauWira.
_ aba, auCqare, bebero! _
cxeni SekrTa da win gaiWra. marxilis bolo TiTqmis
Seexo biWs, SeSinebuli rudisi ganze gaxta, ufro Rrmad
276 vili s lac isi

Ca eflo TovlSi da gaocebulma gaxeda marxils, romel-


ic swrafad efareboda Tvals.
_ mama, es rudis lindinSia! _ bringas patara vaJma xeli
wahkra mamas _ ai, iq, gzasTan dgas!
_ vici, vici _ upasuxa mamam da erTxel kidev gadauWira
maTraxi cxens.
_ biZia, mec wamiyvane! _ bavSvis susti xma qaris kvnesaSi
Caikarga.
_ biZia... ratom... ar wamivane... marxili gaqra, wamic da
Tovlma dafara misi nakvalevi.
***
qarbuqi ufro Zlier boboqrobs axla ukve ver gaarCev,
sad aris ca da sad miwa, bavSvi ugzoukvlod miiwevs, mas
warmodgenac ki ara aqvs gzis mimarTulebaze. qariSxali
Rmuis. biWi gorgaliviT migoravs erTi zvinidan meore-
sa en, welamde efloba. TeTri Rrublebi avismomaswave-
blad dahSxuian, rogorc gaborotebuli frinvelis
uzarmazari frTebi, bavSvs Tavgza aebna, is cdilobs wam-
oimarTos, dgams ramdenime nabijs, mere ki isev efloba
TovlSi. irgvliv iyureba, gza ukve ar Cans, mdinaris klak-
nili xazi sadRac TeTri wyvdiadis miRma darCa.
biWi skolaze fiqrobs, dRes pirvel gakveTilze igvi-
anebs. maswavlebeli uTuod SeniSvnas Cauwers dRiurSi
da gakveTilebis Semdeg skolaSi datovebs, amis gafiqre-
bisas man sruliad mitovebulad, eulad igrZno Tavi
qariSxalSi ikargeba sasowarkveTili bavSvis susti
tirilis xma. mTeli veli, TviT Soreuli tyis piramde
kvnesis. Tovlnarev nisls daufaravs mindo.i da mdinar-
is yure. igi gars ertymis biWunas da mis irgvliv Tanda-
Tan izrdeba Tovlis zvini.
bavSvi ukve aRar tiris, qariSxalma Tovlis korian-
telSi gaaxvia da sul male patara mTad aqcia.
vili s lac isi 277

***
saRamos qari wynardeba, nislis fardidan wiTeli mze
gamoaWyets Tvalebs, tyviisfer cas silaJvarde gadahkravs.
...skolasTan bringas gogona marxilidan Camodis da
mamas ekiTxeba:
_ mama, ratom ar wamoiyvane rudisi marxiliT?
bringa daTovlil cxensafars bertyavs da gulmosu-
li eubneba:
_ dae, lindinSma TviTon izrunos Tavis Svilebze, gana
Cemi bralia, rom mas cxeni ar hyavs?
mere Tavs ganze abrunebs da butbutebs. mis sityvebs
Znelad Tu gaarCevs kaci..
_ egec meamboxe gamomivida, raRa! kviras arCevnebSi me
ki ar momca xma, aramed qoxmaxebidan da miwurebidan ga-
momZeral mawanwalebs, axla esRa maklia misi Svilebi
vaseirno.
gogona Secbunebuli uyurebs mamas da mets aRarafers
ekiTxeba.
latviuridan Targmna
maia gusarem
278 100 novela mTeli msofliodan

herbert beitsi

(Herbert Ernest Bates)


(1905-1974, inglisi)

`bednieri iyavi, siuzi~

_ es is axalgazrda kacia, siuzenma TviTmfrinavSi rom


gaicno, _ Tqva misis karterma. _ axla ki daviZinoT.
sawoli oTaxis sarkmlebs miRma badri mTvaris SuqiT
gaCaxCaxebuli tirifis foTlebi TiTqos sadRac micurav-
dnen muqi mwvane Tevzebis gundiviT, yoveli foToli ca-
lke da amave dros erTi mTlianis nawilad milivliveb-
da.
_ pirvelad mesmis, rom siuzim viRaca gaicno TviTmfri-
navSi, _ gaioca mister karterma.
_ is axalgazrda kaci Senc naxe, _ uTxra misis karterma.
_ isic aeroportSi iyo, Cven rom siuzens davxvdiT, saba-
Joc erTad gamoiares.
_ raRac ar maxsovs, vinme Tu iyo masTan.
_ me ki Zalian kargad maxsovs, rom yuradRebac ki mi-
aqcie. miTxari kidec, sasiamovno feris Slapa axuravso.
momwvano-mona cisfro qudi exura, farflebdaSvebuli.
_ RmerTo! _ wamoiZaxa mister karterma, _ im kacze lap-
arakob? is axalgazrda ki ara, ormoci wlis kaciviT gam-
oiyure boda, meti Tu ara. viTom Cemze axalgazrda iqne-
boda.
_ igi ocdarva wlisaa. kargi, sakmarisia. bolos da bo-
herbert beitsi 279

los gadawyvite, romel gverdze dawvebi?


_ jerjerobiT zurgze viwvebi, _ Tqva mister karterma. _
arafriT ar mekideba Zili. didi xania ukve samma dareka.
_ daiZineb, Tu wynarad iwvebi da ar iboboqreb, _ wynar-
ad uTxra misis karterma.
drodadro niavi msubuqad Semouberavda da aaSrialeb-
da tirifis foTlebs. am dros mister karters TiTqos man-
qanis Zravis xma esmoda, magram rodesac niavi gezs Seicvl-
ida da idumal RameSi xan erT xes waeCurCuleboda, xan
meores, maSin misTvis naTeli xdeboda, rom moeCvena da
araviTari manqanis xma ar gaugia.
_ isev adeqi? sad midixar? _ hkiTxa misis karterma.
_ qvemoT Caval, wyals davlev.
_ iqneb ajobebda Tvalebi dagexuWa da wynarad wolil-
iyavi, _ urCia colma. _ nuTu Zili ar mogeria?
_ ar meZineba xolme, roca savse mTvarea. ar vici, es risi
bralia. raRac ver visveneb... Tanac Zalian cxela.
_ RmerTo Cemo, fostlebSi mainc wadgi fexebi, _ uTxra
misis karterma.
karis win kibis patara moedani, baRSi Camavali safexure-
bi da samzareulo mTvaris naTeliT iyo gaCaxCaxebuli.
iataki Tbilad elamuneboda SiSvel fexisgulebs. onkanSi
wyalic Tbili modioda. orjer gaavso Wiqa da orjerve
gadaRvara, sanam wyali sakmaod ar gacivda. fostlebi imit-
om ar Caicva, rom ver gaixsena, sad datova. misi fiqri mx-
olod sius dastrialebda, axla uceb gaaxsenda, rom Rumel-
is gverdiT naxSiris yuTTan dayara. fostlebi Caicva da
balSi gavida. saocari sicxadiT Canda vardebis feri, muqi
wiTeli feris vardi Ramis bindSi odnav CaSavebuliyo.
TeTr da yviTel vardebsac arCevda erTmaneTisgan, mxolod
gadaSlilebs ki ara, SemWknarebsac, Camocvenili furclebiT
rom moefinaT miwa ivlisis papanaqeba dRis Semdeg.
280 herbert beitsi

igi Sua baRamde mivida. mTvaris SuqiT TvalmoWrilma


erTxans verc erTi varskvlavi ver gaarCia. mTvare didi
lampioniviT uxvad afrqvevda sinaTles gafoTlil xeebs.
celqma niavma isev wamouqrola tirifis foTlebs, ancad
gadainavarda sxva xeebzedac da Ramis wyvdiadSi miCumda.
mister karters isev Semoesma moaxloebuli manqanis xma.
piJamis qveSac ki igrZno, rogor elamuneboda wvivebze Ra-
mis sigrile. erTi-orjer xeli gadaisva aburZgnul Tmaze.
uceb usasoobisa da sasowarkveTilebis grZnoba daeu-
fla.
_ „siu, _ daiCurCula man. _ RmerTo, sad daikarge aqamde?
siuzi, siuzi! Sen xom es ara gCvevia?“
_ karters moswonda, roca Svils alersiT siuzis dauZa-
xebda xolme, ise ki Cveulebriv sius eZaxda. iSviaTad, roca
gaRizianebuli iyo, siuzens amjobinebda. cxrameti wlis
rom Sesrulda, im dRes sul siuziT mimarTavda. cxrame-
ti weli zustad sami kviris win Seusrulda, Semdeg ki
siuzi ardadegebze SveicariaSi, gafrinda. im dRes yvela
ambobda, siuzi gaizarda, damSvenda da kargia, rom ardade-
gebze damoukideblad, marto midiso. karteric amCnevda,
rom misi susti aRnagobis qaliSvili daqalda, Tumca miu-
xedavad SeRebili tuCebisa mainc gogonas ufro waagav-
da. mamas Zalian gaukvirda, roca siuzim erTi Wiqa Rvino
bolomde gamocala da Tanac sruliad ar aRelvebda
momavali mogzauroba TviTmfrinaviT.
qalaqSi saaTma oTxis naxevari Camoreka da karters
maSinve moaxloebuli manqanis xma Semoesma. arc Semcdara,
axla marTla manqana iyo, dainaxa, rogor gaielva misma
farebma sawyobis SenobasTan Semoxvevisas.
Zalian dagagvianda Sin mobrZaneba, Cemo Zvirfaso“, _
gaifiqra man. igi gaRizianebuli da odnav nervebaSlilic
iyo, manqana swrafad axlovdeboda. ise moqroda, rom kar-
herbert beitsi 281

teri saxlisken gaiqca, raTa sawolSi Cawoliliyo da si-


uzens misTvis fexze ar mieswro. ar undoda Svils aseT
sulelur mdgomareobaSi enaxa. piJamis Sarvlis totebi
mTlad dasveleboda.
` Zalian araseriozulad gamoviyurebi, _ gauelva TavSi.
albaT ra tutucebi vCanvarT Svilebis TvalSi... ra autane-
lni“.
samzareulos karTan fostli wasZvra. karteri Casac-
melad Cajda, Tan manqanas miayurada. Zravis xma miCumda,
aRarc farebis sinaTle Canda.
`eh, Cven yovelTvis fexiT vbrundebodiT cekvebidan, _
gaifiqra man. _ aba ise saRamos ra lazaTi eqneboda.“
uceb sicivem aitana. isev is mosaxvevi gaaxsenda sawyob-
Tan. iq gza cota aTxril-daTxrili iyo da siCqares Tu ar
Seanelebdi, TxrilSi Cavardebodi. kvira ar gaivlida, iq
vinme ar Cavardniliyo. ise ki ra icis im kacis Sesaxeb?
iqneb SemTxveviTi nacnobobis moyvaruli brZandeba, iqneb
colSviliania, an iqneb sulac gaiZvera da TaRliTi? vin
icis?...
karteris guli da goneba saSineli winaTgrZnobiT gan-
imsWvala. zustad aseTi grZnoba daeufla, rodesac siuzi
trapze adioda, mere ki TviTmfrinavi haerSi afrinda. es
iyo gardauvali ubedurebis SegrZneba, darwmunebuli iyo,
Svils veRar ixilavda, STagonebuli hqonda, rom aviokatas-
trofa moxdeboda.
eldanakravma karterma baRi gadairbina da karTan SeC-
erda. roca gamoerkva, dainaxa, rom ukve quCaSi scemda bol-
Tas da Tan piJamis Rilebs ikravda gamalebiT.
_ „o, RmerTo Cemo, kacma ar icis, ubedureba sad wamoeweva,
_ fiqrobda mister karteri. _ SeiZleba Svili gafrindes
TviTfrinaviT, gaemgzavros matarebliT an manqaniT da ue-
crad saSineli ram moxdes!“
282 herbert beitsi

igi qalaqisaken wavida. uceb igrZno, rom ZarRvebSi sisx-


li eyineboda, saocari sicive sisxlTan erTad eRvreboda
mTel tanSi. horizontze akiafebuli mkrTali yviTeli si-
naTliT mixvda, rom ukve Tendeboda. sasowarkveTili da
imeddakarguli gaiqca umisamarTod. cota rom gairbina,
igrZno, rom gzispiridan ori yviTeli fara miStereboda.
es iyo gaCerebuli manqanis farebi. karteri daibna, aRar
icoda, rogor moqceuliyo. iqneb sjobs mivides manqanas-
Tan, miukakunos SuSaze da mkacri xmiT hkiTxos: ,aq xom ar
aris Cemi qaliSvili? siuzen, axlave wamodi saxlSi!“ ma-
gram sxva qaliSvili rom SerCes xelSi, visac Zalian mos-
wons aseTi drostareba, magram ar moswons, roca viRac
xnieri, piJamaSi gamowyobili mamakaci ubodiSod yofs cx-
virs mis cxovrebaSi?
karteri SeCerda. horizontis viwro, yviTeli zoli Tan-
da Tan gafarTovda da ufro akaSkaSda. amis danaxvaze igi
gamofxilda da mixvda, rom ukve dro iyo moeToka Tavi da
sisuleleebi ar Caedina.
„Sen axla beberi qaliviT iqcevi, _ xmamaRla gauwyra Tavis
Tavs. _ axlave mibrZandi saxlSi, daweqi da daiZine rogor?
siuzens ar endobi? yvela usiamovneba iqidan iwyeba, rode-
sac adamianebi erTmaneTs aRar endobian. xandazmul kacs,
romelic odnav mainc scems sakuTar Tavs paties, aseTi un-
dobloba Svilebisadmi ar ekadreba. axlave dabrundi sax-
lSi da daiZine, Se yeyeCo bebero...~
karterma mobruneba ver moaswro, rom manqanis Zravis
xma moesma. ukan rom miixeda, moaxloebuli manqanis fareb-
ma TvalebSi SeanaTa. uecrad mwvaved igrZno, ra sulelur
mdgomareobaSi Caigdo Tavi. axla sxva ra SeeZlo _ gz-
ispira cocxali Robis ukan Tu daimaleboda. CaiCoqa Tu
ara, Robis Ziras amozrdil balaxiTa da WinWriT lamis
mkerdamde gaelumpa piJama. amasobaSi ca oqrosfrad ala-
herbert beitsi 283

plapda, dRis ferebi ufro gamoikveTa, Robis axlos, gafurC-


qnil yvavilTa surnelic ufro mZafrad eca cxvirSi.
manqana rom gausworda, Robidan Tavi amoyo, magram ver
dainaxa, siuzeni manqanaSi ijda Tu ara. isev mouvida guli,
buCqebidan gamovida da manqanas daedevna. tanze usiamovn-
od edeboda sveli piJama. amis gafiqrebac ki aRizianebda,
rom dawolamde piJamac unda gamoecvala da tanic gaem-
Sralebina.
„RmerTo Cemo, rogor gvasuleleben Svilebi, _ gaifiqra
mister karterma. _ iqneb siuzeni ar aris? vaiTu marTla is
ar aris?“
kankalma aitana, fexebi moeRvenTa, ratomRac saavadmyo-
foze fiqri aekviata da gulisrevis SegrZneba daeufla,
romelic verafriT ver moiSora.
`siuzi, siuzi, RvTis gulisaTvis, amas nuRarasodes izam,
nuRarasodes!“
man dainaxa, rom manqana maTi saxlis win gaCerda. dilis
Suqze kargad gamoCnda, manqanis sasignalo wiTeli farebi
rom gamoerTo.
ramdenime wamSi siuzic dainaxa, grZeli, baci iisferi kaba
ecva. kabis kalTebi graciozulad aekrifa xeliT. Sori-
danac ki aSkarad Canda misi moxdeniloba. am idumali zafx-
ulis dilas, rodesac jer Citebis WikWikic ar ismoda kar-
gad, karterma garkveviT gaigona Tavisi qaliSvilis melo-
diuri, sasiamovno da alersiani xma:
_ naxvamdis, diax, SesaniSnavi iyo... gmadlobT.
,,axla mTavaria ar SemamCnion,“ _ gaifiqra mister kar-
terma. siuzim Tvalic ver unda mohkras. axla imas fiqrob-
da, rogor Separuliyo saxlSi baRis gverdiTa karidan.
iqidan pirdapir saabazanoSi Seva, wyalsac gadaivlebs da
piJamasac gamoicvlis.
uceb manqana Semobrunda da misken wamovida. axla dama-
284 herbert beitsi

lvaze fiqric ki zedmeti iyo. isRa darCenoda, manq-


anisaTvis gza daeTmo, ramdenime saSineli wami gadaitana.
ase egona, mTlad SiSveli idga gakaSkaSebul dilis si-
naTleze, magram TiTqos aq araferiao, ise daiWira Tavi.
karters namdvilad Tavzari daeca, roca manqanam gver-
diT Cauara, aTiode metrze gaCerda da ucnobis xma ga-
isma:
_ ukacravad, ser, SemTxveviT mister karteri xom ar
brZandebiT?
_ diax, _ upasuxa karterma. axla meti gza aRar iyo,
unda misuliyo manqanasTan da xma gaeca im ymawvili
kacisaTvis. _ diax, me gaxlavarT, _ gaimeora man da Seec-
ada xmisTvis uSfoTveli da RirsebiT savse kilo mieca.
_ me bil jordani gaxlavarT, ser.
axalgazrda kacs ukan gadavarcxnili qera Tma hqon-
da, rac Sav smokingTan erTob sasiamovno iersa sZenda.
_ mapatieT, rom ase gvian davbrundiT, imedi maqvs si-
uzis gamo ar RelavdiT.
_ rasakvirvelia, ara. iotis odenadac ar vRelavdi.
_ es yvelaferi dedaCemis bralia, man Segvayovna.
_ me ki megona, cekvebze iyaviT.
_ o, ara, ser. dedasTan visadileT. marTalia, cota vice-
kveT kidec verandaze, magram mere sul banqos vTama-
SobdiT Ramis sam saaTamde. dedaCemi azartuli qalia,
Zalian uyvars banqos TamaSi. ase rom, es sul misi bra-
lia.
_ eg araferi, ara uSavs ra, raki kargad gaatareT dro...
_ SesaniSnavi dro gavatareT. mxolod imis dardi
mqonda, rom Tqven inerviulebdiT siuzis gamo.
_ ras ambobT! sruliadac ara.
_ Zalian kargi, ser.
axalgazrda kacma ukve moaswro karteris svel pi-
herbert beitsi 285

Jamazec Tvalis Sevleba.


_ saocrad Tbili Ramea, ara? _ sxvaTa Soris Tqva man.
_ Zalian daxuTulia. veraferi ver daviZine.
_ daiZineT... Tqven me magonebT...
man gaiRima gulTbili, megobruli RimiliT, TeTri, Caw-
ikwikebuli kbilebi gamoaCina da kidev ufro mimzidve-
li ieri daedo.
_ axla, mgoni, Sin dabruneba sjobs, Torem sadacaa sauz-
mis droc mova. Rame mSvidobisa, ser.
_ Rame mSvidobisa!
manqana daiZra, axalgazrda kacma xeli dauqnia. kar-
terma, miaZaxa:
_ SemoiareT am dReebSi CvenTan sadilad.
_ didi madloba, ser. didi siamovnebiT. kargad br-
ZandebodeT.
karteri Tavis gzas gauyva. erTob esiamovna, rom ,,ser“
uwodes. maSinve Seatyob, visTanac gaqvs saqme. sakmaod
sasiamovno axalgazrdaa. aseTi wvrilmanebi bevr rameze
metyveleben.
igi karg gunebaze dadga, sakuTari TaviTac kmayofili
brZandeboda. baRis WiSkarTan rom mivida, ukve ise ina-
Ta, rom garkveviT gamoCnda RamiT gafurCqnili xasxasa
vardebi. gansakuTrebiT erTi gamoirCeoda Tavisi mSve-
nebiT, muqi wiTeli, TiTqmis moSavo feris xaverdovani
vardi.
„movwyvet da cols mivarTmev“, _ daapira man, magram
gadaifiqra. mSvenieri vardi aRar mowyvita.
gaTenda, mTvare mTlad gafermkrTalda da Citebic
mxiarulad aJivJivdnen gaciskrovnebul zecaSi,

inglisuridan Targmna
zurRan gemazaSvilma
286 100 novela mTeli msofliodan

iahia haki (Mike Quin)

(1905 _ 1992, egvi pte)


|ÏO |á²~ Yahya Haqqi

`suraTi~

Cems megobars – SavqaTs iSviaTad vnaxulob; an ki


rogor Cavigdeb xelSi?! is xom im yaidis adamiania, erT
adgilas rom ver Cerdeba da sul moZraobaSia. ratom
dasCemda es ucnauri zne? albaT mSoblebis gamo, isini
xom mTeli cxovreba raRacas uCiCinebdenen da umtkice-
bdnen SavqaTs; SeSinebul Svils mxolod erTi ram ewa-
da _ rogorme Tavi daeRwia am uazro Segonebebisagan
da saxlis sxvenze, erT patara oTaxSi ganmartoebuliyo.
SavqaTi mzis amosvlasTan erTad iRviZebs, sxvenidan
kibeze ise eSveba, rogorc nagavi, sufTa fexs rom wah-
kraven xolme. gadis Sinidan daiwyebs quCebSi uazrod
xetials, am wuTidan sxva aRaraferi dagvrCenia _ unda
gamovemSvidoboT, radgan yovelgvari warmosaxva da
logika uZluria, Tvali miadevnos am adamians, rac unda
kargad icnobde mas.
SavqaTma SeiZleba sasauzmod said hasanis ubanSi Sei-
aros – miirTvas lobio, taamia da busbusaTi Caigemri-
elos piri; an ewvios sasadilos, Sereuli sasamarTlos
gverdiT da geaxloT moxarSul xorcsa da kvercxs. ga-
mosaZineblad xSirad Sedis kinoTeatrSi, Ram-RamobiT
ki nilosis piras uyvars jdoma.
iahia haki 287

erT dResac SavqaTi meubneba:


_ ukve didi xania, rac erTi Cveva damCemda: davdivar
fotografTa gamofenebze da saaTobiT vaTvaliereb
fotoebs, vakvirdebi maTze aRbeWdil oficialur Tu
araoficialur samosSi gamowyobil egvi ptelebs, maT
arabunebriv da xelovnur pozebs; maocebs es dabneuli
Rimilic, gamarjvebis sixaruls, qedmaRlobasa da TviT-
kmayofilebas rom gamoxatavs erTsa da imave dros.
fotografTa gamofenebma bevri ram maswavla da daman-
axa. zogierTi klienti gaSterebuli Sehyurebs fotoap-
aratis obieqtivs raRac saswaulis molodinSi. zogs
mklavebi gaqvavebuli aqvs, zogma ki, dabneulobis gamo,
ar icis, xelebs ra mouxerxos _ ubralod muxlebze dai-
wyos, Tu muxlebis garSemo SemoiWdos. zogjer TiTebi
gafSekili aqvT, zogjer ki piriqiT _ mWidrod Sekru-
li. maT rom vuyureb, is adamiani magondeba, mkeravTan
rom misula, axalSekerili samosi Caucvams da xelebi
win gauSveria. zogjer, siyvarulis dasturad, megobre-
bi xels arTmeven erTmaneTs obieqtivis win, zogs ki xeli
zeviT, TavTan auwevia da gesalmeba Sen, fotografsa da
mTels samyaros!
sul sxva STabeWdilebas mitoveben kekluci gogone-
bi, obieqtivis win rom pozioroben; isini eklian mcena-
reebs magoneben. Sen albaT Rimils ggvris maTi fexsac-
meli Tu varcxniloba. Caxede TvalebSi da dainaxav maT
bunebriv silaResa da bavSvur sixaruls. Tuki gogonas
Tavi magidaze dayrdnobil xelze Camoudvia, dabneuli
mzera aqvs, fonad ki did yvavilebiani fardaa, an mdid-
ruli kibeebi, icode, rom igi skolis moswavlea da
uTuod siyvarulis sens Seupyria (dailocos sasiyvaru-
lo ambebi).
Tumca es warsulSi iyo. dRes ki Cems megobrebs Soris
288 iahia haki

momravldnen iseTni, vinc baZaven klark geibls, an beti


gribls. fotogamofenaTa ucnobi binadarni muzeumis
eqsponatebs magoneben, wlebi gadis, isini ki ar icvlebi-
an da imave mzeriT giyureben. Tumca zogi gamoCndeba
erTxans, Semdeg ki Tvals miefareba da mis adgils sxve-
bi ikaveben, ise, rogorc es cocxalTa samyaroSi xdeba.
es me erT ucnaur ambavs magonebs, romelsac dRemde ver
viviwyeb.
SavqaTi dadumda. vicodi, ar unda ameCqarebina da viT-
mendi, sanam saubari TviTonve ar ganagrZo. SavqaTi xom
erTi imaTgania, visac, rogorc unda ecados, saidumlos
Senaxva ar ZaluZs.
_ igi kairos erT-erT yvelaze cnobil moedanze fo-
toatelieSi muSaobs. misi klientebi mdidari adamiane-
bi arian. qorwili ise ar Caivlis, rom nefe-patarZals
yadis misvlamde man ar Seuaros suraTis gadasaRebad.
erT dResac mivdiodi gonebagafantuli. uecrad Cemi
yuradReba erTma ucnaurobam mii pyro; Sevbrundi _ gam-
Wolma mzeram momnusxa. Savi vualiT moburulma mSve-
nierma qaliSvilma gamielva Tvalwin. misi mzera tkbobis,
sixarulisa da mxiarulebis dauokebel siyvarulze me-
tyvelebda, rasac sicocxliT savse sxeulic asxivebda.
masSi kekluci demoni dasaxlebuliyo. bageze Rimili
ise uTamaSebda, rogorc xis foTolTa caxcaxi, romelTac
Camavali mzis nazi sio eTamaSeba xolme. gza ganvagrZe,
magram maleve davbrundi ukan, ufro sworad, maiZula,
rom davbrunebuliyavi! ra undoda Cemgan? an risi Tqma
surda? Tavi ver davaRwie am momnusxvel mzeras. mTels
sxeulSi ucnaurma grZnobam damiara. vin me da vin is?
igi qedmaRali mandilosania, romelic Tavs iwonebs sa-
kuTari silamaziT da didi foto suraTiT surs ukvda-
vyos warmavali qaluri mSveniereba.
iahia haki 289

ramdenjer vmdgarvar am suraTis pirispir! im qu-


Caze xom mxolod mis sanaxavad davdiodi. vesalmebodi,
vekiTxebodi axal ambebs. qalisadmi siyvaruli maTrob-
da, axali ocnebebi ki imedgacruebis simwares uneblieT
akvecda frTebs da gasaqans ar aZlevda.
dro gadioda. vfiqrobdi, Tu rodis vnaxavdi mas, am
fotografis sxva klientebis msgavsad, TeTr kabaSi gamow-
yobils, grZeli SleifiT, saqmrosTan xelgayrils. am
suraTis gamoCenas dRe-dReze velodi, magram sul amaod.
misi mzera kvlav elaciceboda vitrinidan gamvlelebs,
ireoda maTSi, TiTqos surda vinmes CasWideboda.
Semdeg gaqra...
gavida ramdenime kvira, Tve da ai, moulodnelad kv-
lav vnaxe igi. zafxulis miwuruli iyo. „gamarjoba!“
„gamarjoba!“ ki, magram es raRaa? vuali moexsna da mS-
venivrad davarcxnili yoraniviT Savi Tma mouCanda, misi
samosi iyo raRac gardamavali saRamosa da dRis kabas
Soris, yelze ki mZivi ekida, romlis mTavari didi marg-
aliti moReRil mkerdze iwonebda Tavs; Canda, foto-
grafs misi daCrdilva surda, rom mnaxvels qalis siSi-
Svle TvalSi ar moxvedroda. im dRes igi ar uyurebda
gamvlelebs, metic, cota ar iyos, gaurboda maT; yuri
odnav Cvensken gadmoexara, TiTqos surda, gaego, ras
vambobdiT masze. saxeze mze mohkideboda. TiTqos maxar-
bebda, rom zRvis sanapiroze iyo dasasveneblad. suraTs
Tavidan bolomde davacqerdi. ver gamego ra damarT-
noda, ratom mari dbda saxes.
cxovrebis etli ki ar Cerdeba, wisqvilis dolabiviT
midis da trialebs. sezonebi enacvlebian erTmaneTs.
da ai, igi kvlav gamoCnda!
saRamos kaba ecva. yelsabamis mTavari didi margal-
iti kvlav iwonebda Tavs moReRil mkerdze. Tma mxre-
290 iahia haki

bze CamoSloda. mis mzeraSi SeamCnevdiT gamowvevas,


TviTdajerebulobas, siamayesa da qedmaRlobas erTs
da imave dros! Tvalebi Savad SeeReba, bagebi ki _ mewam-
ulisfrad. roca suraTs Sevxede, isev is grZnoba mewvia,
romelic misi pirvelad danaxvisas dameufla. netavi am
bageebs! ra ar ZaluZT maT! kocna, ambori da mas midevneb-
uli mrisxanebis talRa dauokebeli Zlieri vneba.
gamaxsenda, roca pirvelad Sevxvdi mas, sxeulSi imave
grZnobam damiara,romelic maSin mi pyrobda,roca jer
kidev Wabuki Cavivlidi patara quCebs da vuyurebdi siy-
varuliT movaWreebs, sakuTari sxeuli rom gamoefinaT
xalxis winaSe. mibiZgebda maTken vneba da cnobiswadili,
msurda cxovrebis morevSi CayvinTva, magram makavebda
xrwnisa da wylulebis suni, romelic ise mwvavda, rogorc
samumi, xorSaki qari... am qalebze simaxinjes Tavisi daRi
daesva. gadavwyvite, gavqceodi am qalis mzeras da ukan
aRarasodes davbrunebuliyavi!

***
gadioda dReebi. isev Sevxvdi Cems megobar SavqaTs,
sruliad SemTxveviT, imad ed-dinis quCaze, erT kafeSi.
magidaze miwis Txilis ramdenime marcvali eyara, romel-
ic sanaZleoSi moego zemo egvi pteli gaiZvera gamyid-
velisTvis; miTxra:
_ vageb, mxolod roca nervebaSlili var, an dRes sev-
diani saxiT viwyeb. Cemze nu dardob. erTxel amas erT
yuruSad mTeli oya movuge. ori marcvali Sen aiRe, oric
me damitove, miyvars samarTliani ganawileba. gTxov, nu
daiJineb axla, rom Tan wamogyve, am saRamos dakavebuli
var. unda gamogityde, rom gatyuebdi _ me mas kvlav dav-
ubrundi. gana aqvs simaxinjes monusxvis unari? is xom
Cven gvaZlevs met Zalas silamazis SesagrZnobad, mis
iahia haki 291

dasafaseblad. an, iqneb, simaxinje es qmnilebis sawyisia,


romelic aiZulebs TviT am qmnilebas, rom mTeli ZaliT
da mondomebiT amaRldes masze nel-nela, vidre Tanda-
Tan mSvenebas miaRwevdes. gamige, Cemi damokidebuleba
am qalis mimarT sxvagvaria. mis garegnobas CemTvis mniS-
vneloba ar gaaCnia, is, rac mizidavs masSi, misi sulia.
vici, rom Relavs, adgils ver poulobs, mis win mraval-
ricxovani brbo aivl-Caivlis da maT Soris mxolod
erT guls (es Cemia) esmis misi imedebi da ebraleba igi,
vgrZnob mis tanjvas, mis naZaladev Rimils, romelSic
moCvenebiTi sixaruli da kmayofileba Cans. is gamowv-
dili xelia, romelic haerSive upasuxod rCeba. vxedav
dRiTi-dRe rogor qreba misi Tvalis sinaTle da ifer-
fleba. metyvi, rom suraTi droTa ganmavlobaSi fer-
mkrTaldeba da mzis sxivebi axunebs? gaiare im vitri-
nasTan, Sen TviTon dainaxav mas martod darCenils, sxva
suraTebisagan gariyuls. uCveulo binds obobis qsel-
iviT dauburavs misi saxe. orive loya ucnaur xazebs
dauseravs, TiTqos es silis gawvnis nakvalevi iyos. vici,
metyvi, rom vigoneb da es xazebi sxva araferia, Tu ara
qaRaldis nakecis kvali, magram erwmune Cems gulisTq-
mas, mjera, rom is moaxloebuli ubedurebisaken mieqane-
ba. rom wavide saswrafo daxmarebis samsaxurSi da
vuTxra: iCqareT, miuswariT axalgazrda qals, romelic
did safrTxeSia, radgan guli aqvs gangmiruli uzarmaz-
ari WrilobiT da sadacaa gauskdeba-meTqi, damcineben
da giJi vegonebi, gameclebian, radgan bodvisa da
gonebaaSlilobis wamali ar gaaCniaT!..
amasobaSi SavqaTis niZlavis ambavi swrafad gavr-
celda. quCaSi Tavi moiyara cnobismoyvare xalxma: fun-
TuSebis, miwis Txilis, latareis gamyidvelebma, fexsacm-
lis mwmendavebma, maTxovrebma da violinoze damkvrel-
292 iahia haki

ma. Cveni saubaric amiT dasrulda.


es gasul zamTars moxda, Sin gvian davbrundi. karTan
SavqaTi damxvda. me melodeboda. arc sicives SeeSinebi-
na da arc wvimas. daminaxa Tu ara, Semomyvira:
_ sad iyavi? didxans geZebdi. minda CemTan erTad
iyo am Rames. ar damtovo marto!
nasvami iyo. ena ebmoda, Tvalebi ki CaswiTleboda.
– dRes vnaxe igi, gzad, kafeSi rom mivdiodi. geficebi,
misi mzera xmaliviT basri gaxda, saxeze boroteba, siZu-
lvili, sasowarkveTa, risxva aRbeWdoda! gamvlelebsa da
mezobel fotografiebs damcinavi mzeriT Sescqeroda.
Crdili gafantula da is ori xazic gamqrala misi saxid-
an. TiTqos raRac saqmisTvis Semzadebuliyo. Tvalebi
odnav moeWuta da tuCebi moekuma loyebze Rrma naoWe-
bi gasCenoda. ori saaTis Semdeg kvlav davbrundi.
gamofenis pirdapir didi CoCqoli iyo. viRacas vitri-
na Caemsxvria! dafleTili da talaxSi amosvrili su-
raTebi Zirs eyara, gamvlelTa fexqveS. maT Soris mis
suraTsac veZebdi, magram amaod. gazeTebis gamyidvels
SuSis msxvrevis xma gaego, TiTqos viRacas Tofi gaes-
rolao, magram aravin daunaxavs. gamvlelebma Tqves, _
albaT mTvralma CxubisTavma esrola SuSaso! magram
maTi sityvebi bolomde arc gamigonia. viRac yviroda
CemSi, rom es axalgazrda qali daiRupa! mas an adreuli
mSobiaroba daewyo, an Tavi moikla, an guli gauskda...

arabulidan Targmna
nino kvirikaSvilma
100 novela mTeli msofliodan 293

maik kuini

(Mike Quin)
(1906 _ 1947, aSS)
namdvili saxeli da gvari _
Paul William Ryan

`kaci, romelic
jarSi ver gaiwvies~

moxucma mezRvaurma piridan Cibuxi gamoiRo da ziz-


RiT Caaxvela.
_ omio, _ Tqva man, _ ra Zneli da rTuli gasagebi eg
aris. aiRe Tofi da xoce xalxi. magram papaCemi Zalian
Wkviani kaci iyo, Tanac metismetad dalagebuli goneba
hqonda.
sanam Cafiqrebuli abolebda da zRvas gascqeroda,
bavSvebi wynarad isxdnen. icodnen, rom male gaagrZeleb-
da.
_ es, Cveni Rirsebis dasacavad rom vomobdiT, maSin
moxda, vidre Tqven gaCndebodiT, didi xnis winaT, papaCe-
mi, lamazi axalgazrda kaci, sxvebTan erTad jarSi gai-
wvies. eqimma yelSi Caxeda, mkerdze miukakuna da uTxra,
yvelaze janmrTeli Sena xaro. abanaves, forma Caacves
da xelSi Tofic misces: axla ki mzad xaro, uTxres.
_ risTvis? _ ikiTxa papaCemma.
_ imisTvis, rom waxvide da esrolo.
_ ki, magram vis unda vesrolo? _ dainteresda papa-
Cemi.
_ mters, ra Tqma unda.
294 m a ik k u i n i

_ mteri vinaa? – ikiTxa papaCemma.


am kiTxvam generlebi, cota ar iyos, daabnia.
_ Tu kacis mokvla aucilebelia, _ Tqva papaCemma, _
albaT movklav kidec, magram vin aris? ra hqvia? col-
iania Tu ucolo? bavSvebi hyavs? ras akeTebs, ra xnisaa?
kargi, movklav, magram rad unda davaxalo cxeli tyvia
kacs, romelsac srulebiT ar vicnob.
es ise damajereblad iyo naTqvami, rom generlebi
veRar Seedavnen.
raRa unda eqnaT? wavidnen, gadaqeqes mtris jariskac-
ebis piradi saqmeebi da erTi papaCems mosaklavad
amourCies.
_ aha, gind es kaci yofila da ginda sxva. aq yvelaferi
weria mis Sesaxeb, fotosuraTic axlavs, waiRe saxlSi
da dakvirvebiT waikiTxe. kargad rom gaicnob, dabrun-
di da frontze gaggzavniT mis mosaklavad.
meore dResve papaCemi dabrunda.
_ es ar gamomadgeba, _ uTxra generlebs, _ magas ver
movklav; magaze ukeTesi kaci jer ar Semxvedria, RviZl
ZmasaviT Semiyvarda, saxelad oliveri yofila, gvarad
Smalci. velosi pedebis SemkeTebeli saxelosno aqvs,
coli da sami Svili hyolia. Tavisufal dros Turme
violinos ukravs da mReris: „satrfoo Cemo, gaiSleba
male kokobi“... eg Cemi sayvareli simReraa.
_ kargi, geyofa, _ uTxra generalma, radgan Seatyo,
rom papaCemi Zalze aRelvebuli iyo. _ vici, rasac grZnob
da ar gadanaSauleb. vinme sxvas mogcem mosaklavad.
generalma isev gadaqeqa mtris jariskacebis piradi
saqmeebi, didxans ukirkita da bolos erTi iseTi SearC-
ia, romelic, cotad Tu bevrad, Sesaferi Canda.
_ aha, _ uTxra papaCems, _ ai kaci, visac sixaruliT
moklav. wadi da guldasmiT waikiTxe, rac mand weria.
m a ik k u i n i 295

roca kargad gaicnob, nuRar daayovneb, pirdapir wadi


im kacis mosaklavad.
papaCemma Sin waiRo piradi saqme da didxans mTeli
mondomebiT kiTxulobda. marTlac sazizRari vinme iyo,
saxelad oskar finkli. mTeli dRe loTobda, RamiT ki
colsa scemda. Tavi imiT gahqonda, rom brmebs qudebidan
groSebs aclida, Zunwi iyo, abezari, zarmaci, unamuso, uxe-
Si, usufTao da uwesrigo.
gvian Ramemde kiTxulobda papaCemi pirad saqmes, dil-
iT ki isev generalTan dabrunda.
_ es kaci marTlac rom sazizRari vinmea,_ moaxsena, _
marTlac Rirs magis mokvla. egeTi naZirala Cems dRe-
Si ar minaxavs.
_ ai, es momwons, _ uTxra generalma, _ aha, Seni Tofi,
SegiZlia waxvide frontze da is kaci axlave mokla.
_ erT wuTs damacaT, _ Tqva papaCemma, _ yvelaze gaTax-
sirebul adamiansac ki patiosnad unda moeqce. ai, es gul-
Ria, guliTadi werili piradad mas mivwere gadavwyvite,
erTxel kidev mivce gamosworebis saSualeba. eqvsi Tvis
vadas vaZlev, mTeli Zala rom moikribos da sikeTis
gzas daadges Tu am xnis ganmavlobaSic araferi eSvela,
waval da ZaRliviT Cavklav.
es marTlac patiosani winadadeba iyo da generals
Tanxmobis meti ra eTqmoda.
moxuci mezRvauri gaCumda da zedmeti mondomebiT
dauwyo Cibuxs weva. roca aSkara gaxda, rom gagrZele-
bas ar apirebda, patara gogonam hkiTxa.
_ mere, is kaci gamosworda?
_ is imis kaci ar iyo, rom gamosworebuliyo, _ Tqva
moxucma mezRvaurma, _ ori dRis Semdeg RviniT gale-
Sili kibeze dagorda da kiseri moitexa; ai, ase amosZ-
vra suli.
296 m a ik k u i n i

_ mere papaTqveni? _ hkiTxa patara biWma, _ iman raRa


qna?
_ ra unda eqna? _ is kaci mkvdari iyo da mkvdars xom
veRar moklavda, isRa darCenodaT, papaCemi jaridan
gaeTavisuflebinaT.

Targmna lia gabeCavam


100 novela mTeli msofliodan 297

uiliam saroiani

(William Saroyan)
(1908 _ 1981, aSS)

`xuTi mwife msxali~

Tu moxuci polardi jer kidev cocxalia, me mgoni,


waikiTxavs am Cems nawers; minda gaigos, rom ara var
qurdi da arc arasdros vyofil var. gana ar SemeZlo
maSin tyuili SemeTxza, magram me mainc marTali vuTx-
ari, man ki samagierod erTi gemoze mimbegva. cema Tumca
arafrad miRirda, dawyebiT skolaSi bevrjer momxve-
dria; es iyo Cemi swavla-gaganTlebis erT-erTi auci-
lebeli piroba. zogjer marTlac Rirsi viyavi, zogjer
_ ara. im dRes ki mister polardma daumsaxureblad
gamtyi pa. da radgan axla gadavwyvite davamtkico, rom
maSin udanaSaulo viyavi, amitom minda man es naweri wai-
kiTxos. im wuTebSi vera da ver SevZeli Cemi gancdebis
srulad gamoxatva; rogor mixaria, rom axla mainc ueWve-
lad movaxseneb yovelives; aki es ambavi, CemTvis esoden
mniSvnelovani, guSindeliviT maxsovs.
yvelaferSi damnaSave gaxldaT zafxulis msxlebi.
im ezos, romelSic msxlis xeebi iyo, gars ekliani Robe
ertya. zogi toti Robis aqeT gadmoSveriliyo. eqvsi
wlis viyavi, magram savsebiT logikurad vmsjelobdi:
Cemis azriT, Robes mxolod im totebis dacva SeeZlo,
romelTac igi gars evleboda.
298 uiliam saroiani

amitom is msxlebi, romlebic Robis aqeT gadmoweul


totebs asxia, Cemia, Tuki mivwvdebi-meTqi, vfiqrobdi.
magram rom ver vwvdebodi! msxlebis siyvaruli ki maqe-
zebda meRona rame. Sevyurebdi msxlebs da aSkarad
vgrZnobdi, rom mindoda es msxlebi, magram mxolod
SesaWmelad ki ara _ veluri xom ar viyavi! upirveles
yovlisa, mindoda, maTi mopovebis survili mqonoda. diax,
me msurda es msxlebi, romelnic im wuTebSi CemTvis yve-
laze uaxloesni da sanetaroni iyvnen. maTi xelSi Cagde-
ba guliT mewada da vfiqrobdi, ra meRona.
_ es moxda dasvenebaze. im xeebTan rom mivsuliyavi,
skolidan ori kvartali unda gamevlo. saocrad mwyuro-
da mwife nayofis tkbili wveni da sxva raRac kidev, arki
vicodi _ ra. Tavs virwmunebdi, es ar aris meTqi qurdoba.
da marTlac, es mxolod da mxolod gabeduli nabiji
iyo. Tunda xelovnebac, SesaZloa religiac, radgan qur-
dobis es saxe wminda adgilTa Tayvaniscemis erT-erT
gamovlenad mimaCnda. me mwamda, rom es Taviseburi gamo-
kvlevac iyo.
ebraelis biWs _ isaks gavende. vuTxari im xeebTan
mivdivar-meTqi; man miTxra, eg xom qurdobaao. eh, ra fasi
hqonda CemTvis imis sityvebs. im biWs, albaT, eSinoda da
ar undoda wamomyoloda. misi sityvebi ainunSiac ar Cam-
igdia, sirbiliT gamovqandi skolidan da romeliRac
quCaze daveSvi, mgoni peralta iyo. Tumca aRar maxsovs
is dasveneba ramden xans grZeldeboda, magram is ki vici,
rom dasveneba didxans arasodes gagrZelebula. dasveneba
arasodes ar yofila sakmarisad xangrZlivi. dasveneba
samudamod unda grZeldebodes-meTqi, vfiqrobdi.
eqvsi wlis biWis msxlebTan mirbena klasikuri sil-
amazis movlenas Tu Seedreboda _ musikas, poezias, an, Tu
gnebavT, omsac. sunTqvaSekrulma, yurdacqvetilma da
uiliam saroiani 299

momRimarem msxlebs mivaRwie. madis momgvreli msxle-


bi Camosawyvetad da SesaWmelad gamzadebuliyvnen, TiT-
qos Tavisken miwvevdnen. mzec ra magrad acxunebda! es
iyo haeris, sxeulisa da gonebis ucodvelobis Jami.
foTlebSua moCanda xorcsavse, wiTel-yviTeli msx-
lebi _ mzisgan Seqmnili sicocxlis wyaro. mindoda es
msxlebi. es iseTi gancda iyo, romlis gadmosacemad me-
ore klasis mowafeebi ver SeZlebdnen sityvebis pov-
nas. maTi gonebisaTvis mxolod umartivesi ambebi iyo
misawvdomi, xolo msxlebze, rogorc cxovrebis safuZ-
velze, msjeloba xom arc Tu ise advili iyo. Tuki rome-
lime maTgani odesme msxals axsenebda, igulisxmebda
mxolod da mxolod ubralo nayofs da ver imsjeleb-
da masze gancvifrebiT, rogorc cocxali materiis ucn-
aur, amaRelvebel da saocar gamovlenaze. es patarebi
ver SeigrZnobdnen msxals xesTan erTad, mzesTan er-
Tad, miwasTan erTad; es xom warmoudgeneli ramaa!
msxlebi Cemi gaxdeboda, Tuki mivwvdebodi. magram ver
vaxerxebdi. marTalia, maTi Soridan yurebac saucxoo
ram iyo, magram me xom maT isedac mTeli kvireebis ganma-
vlobaSi vuyurebdi. me vnaxe jer kidev SiSveli xeebi,
mere maTs foTlebiT Semosvasa da kvirtebis gamosxmas
vakvirdebodi. da, bolos, vnaxe, Tu kvirtebis nacvlad
rogor gamoxeTqa umwifari msxlebis mkvrivma da mwv-
ane gamosaxulebam.
axla ki damwifebuli msxlebi mosawyvetad mixmobd-
nen da mec mzad viyavi. amdeni xani ubralod Sevyurebdi
maT da gana es sakmarisi ar iyo imisaTvis, rom Cemad
megula es msxlebi? TviT RmerTma marguna-meTqi, vfiqr-
obdi.
magram nuravis egoneba, rom msxlebi SesaWmelad min-
doda. me mxolod imisken viswrafodi, rom Sevxebodi
300 uiliam saroiani

nayofs, SemegrZno is da meTqva: „ai, msxali“. is xom TviT


sicocxlea, misi arsia, romelsac Semdeg daSla moelis, _
vambobdi gunebaSi, _ unda Seignos es kacma da mis ukvda-
vyofas ecados-meTqi.
qurds SeuZlia mxatvaric iyos da filosofosic. me
mgoni, erTic unda iyos da meorec. ver getyviT, filoso-
fia qurdobis gasamarTleblad movigone, Tu qurdobis
arseboba imitom uarvyavi, rom filosofia momegonebi-
na. asea Tu ise, erTi ram mwamda: savsebiT gulwrfelad
mindoda msxlebi da mtkiced gadavwyvite maTi xelT
Cagdeba, Tanac imgvarad, rom savsebiT SemenarCunebina
ucodveloba.
mere ki, rodesac qurdad momnaTles, beds Sevurigdi
da TiTqmis vaRiare, ho, qurdi var-meTqi, magram gana mar-
Tla ase iyo?
xis totebqveS videqi da viRimebodi, magram es rodi
iyo im kacis. Rimili, vinc spobs da aoxrebs. es gaxldaT
Rimili imisa, vinc qmnis raimes da Sehxaris mas. mxat-
vari isaa, vinc uyurebs da xedavs kidec, da Tumca mxed-
veloba yvelasa aqvs, erTob mciredni Tu xedaven namd-
vilad. me ki namdvilad vxedavdi msxlebs. pirvelad
TvaliT davinaxe, mere ki TandaTanobiT, mTeli suliTa
da guliT SevigrZeni. amitomac vfiqrobdi, msxlebi me
mekuTvnis-meTqi.
mekuTvnoda imitomac, rom es msxlebi Robis aqeT gad-
moweul totebs esxa. axalgazrdebis tragikuli bedi
aseTia: swored maSin damunjdebian xolme, rodesac
Zalian bevri aqvT saTqmeli; mowifulebis ubedureba
ki isaa, rom SeuZliaT gauTaveblad ilaparakon raRa-
caze, arki ician, riT daiwyon an sad daamTavron, an saer-
Tod, rogor ilaparakon. hm, Cven am saqmeSi sakmaod
gawvrTnilebi varT. sxva Tu ara, is mainc viciT, lapar-
uiliam saroiani 301

aki rogor daviwyoT.


xeliT rom ver mivwvdi msxals, Sextoma vcade. es ki
didebuli ram iyo da aris kidec. pirvelad imitom Sevxti,
rom msxlis toti Camomewia. magram or-samjer Sexto-
mis Semdeg umiznod daviwye xtunva, radgan TviT xtunva
iyo saucxoo ram. am dros iseTive gancda mqonda, rogorc
msxlebze fiqrisas, rodesac maTs Cveulebriv formas
iqiT kidev sxva raRacas vxedavdi. xtunvis dros mcire
xniT Sordebi miwas fizikuradac da sulieradac, mi-
emarTebi sadRac zeviTken, Semdeg uecrad ubrundebi mas
xmauriT da kvlav xdebi miwis Svili, savsebiT miwieri,
sisxlxorciT savse. me kidev didxans vxtodi.
vxtodi maSinac, roca skolis zari momesma. maxsovs,
raRac Camwyda SigniT mis xmaze, mivxvdi, rom davigviane.
magram SiSis pirvelma wuTma gaiara da mec davmSviddi,
me xom mqonda gasamarTlebeli sabuTi: mwife msxlebi
da xtomasTan dakavSirebuli Cemi aRmoCena.
es ki savsebiT gonivrul sababad mimaCnda. marTalia,
aRar maxsovs, ras gvaswavlidnen im dRes gakveTilebze,
magram ara mgonia imaze mniSvnelinelovani yofiliyo
raime, vidre mwife msxlebisadmi Cemi ltolva da maTi
mopovebis survili, anda msxlis totebisaken xtomis
arsis aRmoCena iyo.
didxans vfiqrobdi, rogor amexsna maTTvis es yovel-
ive, magram vera da ver movnaxe sityvebi maSindeli Cemi
ganwyobilebis gadmosacemad. Cemi gancdebi eniT gamo-
uTqmeli iyo. gamxmari totiT wuTi msxali Camovagde.
ufro metic SemeZlo, magram mxolod xuTi avirCie, yve-
laze mwife. erTi SevWame, oTxi Tan waviRe da gakveTilze
aTi wuTiT davigviane.
normaluri adamiani eqvsi wlis asakSi samoci wlis
kacze nakleb gulubryvilo ar unda iyos. magram nor-
302 uiliam saroiani

malurni rom cotani arian? bevrs ki moCvenebiTi kul-


tura aqvs. oTxi msxali skolaSi mivitane, rogorc dagvi-
anebis mizezi. aRarc maxsovs, ra vTqvi maSin, SesaZloa
arc araferi miTqvams, is ki maxsovs, rom mwife msxlebi
yvelas vuCvene.
oo, ra aliaqoTi atyda! warmoidgineT, qurdad Cam-
Tvales. me jer SevkrTi da mere gavgulisdi kidec. ar
mesmoda, ra saWiro iyo raimes axsna, roca xelT msxle-
bi mqonda. eseni xom aSkarad metyvelebdnen momxdar
faqtze da Tan gasamarTlebel sabuTsac warmoadgendnen.
maS, rogor ar unda aRveSfoTebine miss larkinis ugun-
urebas, roca misTvis msxlebi mxolod danaSaulis mamx-
ilebeli iyo? bolos da bolos, gana tyuilad iyo mas-
wavlebeli, tyuilad cxovrobda amden xans am qveynad?
sastikad momeqca da vin icis, ra sityvebiT ar Semam-
ko! veraferi gamego. imas ki vatyobdi, rom Cemi dasja
moindoma. sxva wvrilmanebi kargad aRar maxsovs, maxs-
ovs mxolod, rogor vijeqi Cveni direqtoris, mister
polardis momlodine mis kabinetSi da rogor Sevi-
grZeni sadRac, gulis kunWulSi _ qurdi var-meTqi.
Cemi msxlebi direqtoris magidaze ewyo. axla isini,
ra Tqma unda, mxolod SiSvel faqtze miuTiTebdnen. msx-
lebi pirquSad gamoiyurebodnen da mec, cota ar iyos,
meSinoda.
usaqmobisagan erT msxals Seveqeci. warmoidgineT, es
ufro tkbili gamodga, vidre is msxali, xesTan rom
SevWame. xelSi darCenil msxlis guls veraferi movux-
erxe, ver moviSore Tavidan. saerTod, gadaagdeben xolme,
magram Cems irgvliv mxolod kedlebi da fanjrebi iyo.
msxlis gulic SevWame da xelSi darCenili Teslebi
jibeSi Caviyare _ Cemi sakuTari msxlis xeebi meqneba-
meTqi, vifiqre.
uiliam saroiani 303

meSinoda da Tanac ar msiamovnebda Cemi Tavis qur-


dad aRiareba. amitomac yvela msxali zedized SevWame.
sakuTari Tavis qurdad SegrZneba araesTetiuri ganc-
da iyo, radgan masSi veraviTar siamovnebas ver vpou-
lobdi.
bolos, mister polardic gamoCnda. misi mosvla Cemi
aRsasrulis dRis mosvlas waagavda. man rom Caaxvela,
ase megona, mTeli qveyana Seirya-meTqi. sakmaod bevr-
jer Caaxvela, sakmaod bevrjer mrisxaned Semomxeda da
bolos miTxra: „gavige, msxlebi mogi paravT, aba maCve-
neT“.
megona, direqtors msxlis SeWma unda-meTqi da uceb
Semrcxva Cemi msunagobisa. me xom aRarc erTi davtove
da raRa mimewodebina direqtorisaTvis? is ki. mgoni,
ver mimixvda da gaifiqra, Tavisi qurdobisa Sercxva da
kidev imisa, rom daiWireso.
„axla ki uTuod davisjebi“, _ gamielva TavSi. direq-
tors Sevatyve, rom isargeblebda Cemi darcxveniT.
rogor fiqrobT, sasiamovno mosasmenia, qurdobas rom
gwameben, roca darwmunebuli xarT, ar miqurdniao?
gana Zneli iyo imis Segneba, rom me vnaxe jer kidev
umwifari msxlebi. vnaxe xis SiSveli totebi, vnaxe mere
misi foTlebi da kvirtebi da vuyurebdi msxlebs, sanam
sul ar damwifdnen. me Sevqmeni msxlebi. mwife msxlebi
me mekuTvnoda.
me vuTxari: „me SevWame isini“.
eh, ver avuxseni, ratom unda momepara, roca isini me
TviTon Sevqmeni-meTqi; sxva gza ar mqonda, mxolod SiS-
veli faqti unda aRmeniSna.
_ Tqven SeWameT msxlebi? – mkiTxa man. mgoni, javrob-
da.
me ixtibari ar gavitexe da vupasuxe:
304 uiliam saroiani

_ diax, ser.
_ ramdeni msxali iyo? _ mkiTxa.
_ oTxi, _ vupasuxe.
_ Tqven moi pareT, oTxi msxali, _ Tqva man, _ da mere
SeWameT?
_ ara, ser, _ vupasuxe, _ xuTi movi pare. erTi iqve
SevWame.
yvelaferi ise air-dairia, vatyobdi, veRaraferi miS-
velida. ver gavagebine Cemi gancdebi da amgvari pasuxe-
biT kidev ufro metad vafiqrebine Cemi dasja, aki damsa-
ja kidec..
man karga magrad mimbertya tyavis qamriT, da mec vR-
rialebdi, rac Zali da Rone mqonda. imdenad tkivili
ar mawuxebda, ramdenadac im azris simware, rom verc
erTma sulierma ver gamigo, Tu ratom movwyvite xuTi
msxali da maTgan oTxi ratom mivitane skolaSi. me xom
SemeZlo yvela msxali gzaSive SemeWama, da mere mometyue-
bina, imitom da magvianda, rom viRac ucnobs gza vaswav-
le-meTqi, an sxva ram SemeTxza.
vici, rom miss larkini mkvdaria, magram Tu mister
polardi cocxalia, imedi maqvs, waikiTxavs am nawers,
radgan misTvis vwer da xmamaRla vacxadeb, rom me ar
momi paravs msxlebi, is msxlebi me Sevqmeni da maTgan
oTxi, yvelaze lamazi, imisaTvis mivitane skolaSi, rom
sxvebsac CemsaviT SeegrZnoT isini. ar gegonoT, rom
Tqvenze nawyeni var, mister polard, magram mwams, rom
unda amexsna TqvenTvis Cemi imdRevandeli namdvili gan-
wyobileba.

Targmna nana RambaSiZem


100 novela mTeli msofliodan 305

irvin Sou

(Irwin Shaw)
(1913 _ 1984, aSS)
namdvili saxeli da gvari _
Irwin Gilbert Shamforoff

`gogoebi zafxulis kabebSi~

sastumro „brevurtidan“ rom wamovidnen, mexuTe ave-


niu mzis sxivebSi livlivebda. Tebervlis miuxedavad
mze siTbos afrqvevda da irgvliv yovelive _ avtobusebi,
kargad Cacmuli wyvilebi da sarkmlebCaxuruli mSvi-
di da wynari Senobebi _ kviradRis ganwyobas qmnida.
maikli frensisis mklavs Cafrenoda da mzis SuqSi
gaxveulni vaSingtonis moednisaken momRimarni msubu-
qad miabijebdnen, radgan, jer erTi, gvianobamde eZinaT,
mere friad gemrielad isauzmes, Tanac kviradRe idga.
maiklma Rilebi Seixsna da sustma qarma paltos kalTe-
bi haerSi autylaSuna.
_ frTxilad, _ gadaulaparaka frensisma, roca merve
quCa gadakveTes. _ kiseri ar mogtydes.
maikls gaecina, frensissac.
_ arc ise lamazia, _ uTxra qalma. _ yovel SemTxveva-
Si imdenad mainc, mis gamo kiseri moitexos kacma.
maiklma isev gaicina.
_ ra icodi, rom vuyurebdi?
frensisma gverdze gadaxara Tavi da qudis farfl-
ebidan qmars SehRima. _ maik, Zvirfaso!
_ kargi, kargi, _ uTxra maiklma, _ mapatie.
306 i r v i n S o u

frensisi msubuqad Seexo mklavze da vaSingtonis


moednisaken nabiji aaCqarebina.
_ modi, dRes nuravis movinaxulebT, _ uTxra. _ ubral-
od avdgeT da ase vixetialoT. me da Sen xom sul mudam
gaTqvefilni varT xalxSi, maT viskis vsvamT an isini _
Cvensas. mxolod loginSi Tu vxvdebiT erTmaneTs. me ki
minda mTeli dRe Cems qmarTan erTad viaro, mxolod me
rom misminos, me melaparakos.
_ mereda xels vin gviSlis? _ SeekiTxa maikli.
_ stivensonebma Tqves, pirveli saaTisTvis Semogvi-
areT da qalaqgareT gavideTo manqaniT.
_ kargi eSmakebi arian, _ Tqva maiklma. _ vici, vici,
erT dastvenaze qalaqgareT uCvenodac gasweven.
_ es ra, paemans miniSnav?
_ ho, giniSnav. frensisi gadaixara da yuris wverze
akoca maikls.
_ Zvirfaso, _ uTxra qmarma, _ es mexuTe aveniua.
_ moica, moica, programa Sevadgino, _ Tqva frensisma.
_ aba, warmoidgine, rogori iqneba kargad dagegmili
kviradRe niu-iorkSi axalgazrda wyvilisTvis, fulis
uxvad xarjva rom mondomebiaT.
_ modi metropolitenis muzeumSi SeviaroT, _ SesTava-
za frensisma, radgan kviris ganmavlobaSi maiklma ram-
denjerme gamoTqva amisi survili. _ sami welia iq ar
vyofilvar da aTi suraTi mainc meguleba, romelTa
xelaxla naxvasac visurvebdi. mere SegviZlia avtobusiT
„radio sitisken“ gavuxvioT da mociguraveebs vadevnoT
Tvali. mogvianebiT „kavanaSi“ wavideT, sadac mWedlis
winsafris odena bifSteqsiTa da RvinoTi gagvimaspin-
Zldebian. amis mere ki „filmarteSi“, iseTi franguli
suraTi gadis Turme! yvela amaze laparakobs.
_ ra Tqma unda, _ uTxra maiklma da Cavlil uqudo
i r v i n S o u 307

gogos Tvali moaSora, Savi Tma mocekvavis darad rom


ise aeWra, Tavi muzarads ugavda.
_ ai dRevandeli programac! _ gadaWriT Tqva fren-
sisma. _ an iqneb sulac mexuTe aveniuze xetiali ger-
Civnos?
_ ara, _ uTxra maiklma. _ sulac ara.
– Sen yovelTvis sxva qalebs uyureb yvelgan, sadac
ar unda wavideT, _ Tqva frensisma.
_ ara, Zvirfaso, _ upasuxa maiklma. _ me yvelafers
erTnairad vumzer _ RmerTma Tvalebi amisTvis momca
_ sul erTia, qalebi iqnebian miwisqveSa gadasasvlelebSi
Tu kacebi, kinofilmebi Tu mindvris pawawa yvavilebi.
ase vakvirdebi da vswavlob samyaros Cemda uneblieT.
_ erTi eg Seni mzera daganaxa mexuTe avenius uneblie
Seswavlisas, _ uTxra frensisma.
_ me is kaci var, bednieri romaa Tavisi qorwinebiT.
maiklma nazad mouWira idayvze xeli. _ Cveni, mister
da misis maikl lumisebis magaliTi mTelma meoce sauku-
nem SeiZleba gadaiRos. modi axla da davlioT rame, _
Tqva da SeCerda.
_ axlaxans ar visauzmeT?
_ momismine, Zvirfaso, _ uTxra maiklma da Seecada
frTxilad SeerCia sityvebi. _ mSvenieri dRea, oriveni
kargad vgrZnobT Tavs da mizezi araa, es yovelive ar
gamoviyenoT. modi ra, kargi kviradRe moviwyoT.
_ kargi. Tumca arc ki vici, ratom wamoviwye es. modi,
moveSvaT yvelafers da marTla kargad movilxinoT.
mere erTmaneTs Cahkides xeli da ase uxmod gauyvnen
gzas vaSingtonis parkSi sabavSvo etlebs, sakviraod,
morTul moxuc italielebsa da kubokrul qvedawelebi-
an qalebs Soris.
_ metropolitenis muzeums weliwadSi erTxel mainc
308 i r v i n S o u

unda ewvios kaci, _ Tqva frensisma cota xnis Semdeg da


Seecada iseTive kiloTi eTqva, rogorc sauzmobisas Tu
seirnobis dasawyisSi.
_ es ki kviradRes sjobia, suraTebs uamravi adamiani
aTvalierebs da iseTi grZnoba giCndeba, rom yvelaf-
ris miuxedavad niu-iorkSi xelovneba ar dakninebula.
_ raRac minda giTxra, _ uTxra maiklma Zalze serio-
zulad. _ mTeli am xuTi wlis manZilze sxva qals arc
erTxel ar gavkarebivar.
_ Zalian kargi, _ Tqva frensisma.
_ xom gjera?
_ rogor ara.
isini xalxiT gadaWedil skamebs Soris midiodnen
qalaqis parkis dabali xeebis qveS.
_ vcdilob ar SevimCnio, _ Tqva frensisma. _ magram
SigniT raRaca Camwydeba xolme, roca vinme qals Cavuv-
liT da Sen swored ise Sexedav, rogorc me sul pirve-
lad elis maqsuelis saxlSi. Sen sastumro oTaxSi rad-
ios gverdiT ideqi imden xalxTan erTad da mwvane qudi
gexura.
_ maxsovs is qudi, _ Tqva maiklma.
_ da sxvebsac iseve ucqeri, _ uTxra frensisma. _ amis
gamo marTla saSinlad vgrZnob xolme Tavs.
_ su, kmara, Zvirfaso! gTxov.
_ mgoni axla ki davlevdi rames, _ Tqva frensisma. -
merve quCaze barisken wavidnen usityvod. maikli angar-
iSmiucemlad xels aSvelebda bordiurebze gadasvli-
sas da manqanebs aridebda cols. barSi fanjarasTan
dasxdnen, saidanac mzis sxivebi iRvreboda, xolo buxar-
Si pawawa mxiarul cecxls tkaca-tkuci gahqonda. maT
tanmorCili iaponeli oficianti miuaxlovda, magidaze
mariliani Cxirebi daawyo da gadabadrulma SehRima.
i r v i n S o u 309

_ sauzmis Semdeg ras SeukveTav? _ hkiTxa maiklma.


_ albaT brendis, _ upasuxa frensisma.
_ kurvuazie, Tu SeiZleba, _ uTxra maiklma oficiants.
_ ori kurvuazie.
oficianti WiqebiT dabrunda. isini isxdnen da mzis
sxivebSi gaxveulni wrupavdnen brendis. maiklma Wiqa
naxevramde dacala da cota wyali daayola.
_ ho, vuyureb qalebs, _ Tqva man. _ Tumca ver vityvi,
kargia es Tu cudi. ho, ho, vuyureb xolme. sxvagvarad ar
SemiZlia. quCaSi Cameara da ar Semexeda, amiT xom Senc
mogatyuebdi da sakuTar Tavsac.
_ Sen ndomiT uyureb xolme, _ uTxra frensisma. xel-
Si brendis Wiqas atrialebda. _ yvelas ganurCevlad
ase uyureb.
_ garkveulwilad, _ Cailaparaka maiklma Cumad,
TavisTvis. _ ho, ki, garkveulwilad. ras izam, es asea.
_ vici. amitomac vgrZnob xolme Tavs cudad.
_ kidev erTi brendi, _ dauZaxa maiklma oficiants. _
ara, ori brendi mogvitaneT.
mere amoixvneSa, Tvalebi daxuWa da TiTiswverebiT
frTxilad moisrisa.
_ miyvars maTi ieri, mixra-moxra, qalTa laSqari erT-
erTi yvelaze didi xibli iyo CemTvis niu-iorkSi. roca
ohaiodan aq Camovedi, pirvelad es milioni mSvenieri
qali SevamCnie. davdiodi da guli amovardnaze mqonda.
_ patara biWi, _ Tqva frensisma. _ es bavSvuri grZnobaa.
_ unda gamigo, kidev erTxel gamigo. TiTqmis Sua xnisa
vxdebi, cota qonic damedo da mainc iseve miyvars dRis
sam saaTze mexuTe aveniuze gaseirneba. davdivar quCis
aRmosavleTiT, ormocdameaTe da ormocdameCvidmete
quCebs Soris. am dros yvelani gareT arian gamofen-
ilni sayidlebze, bewvis qurqebSi gaxveulni, ucnauri,
310 i r v i n S o u

giJuri qudebiT, mTeli samyaro TiTqosda Svid nawilad


gayofilao da mere aq mouyria Tavi _ saukeTeso qurqebi,
saukeTeso tansacmeli, ulamazesi qalebi, fulis saxarj-
avad gamosulni, raic ase did siamovnebas hgvriT xolme.
iaponelma oficiantma magidaze daawyo Wiqebi da
Rimilma kvlav gadaubadra saxe.
_ yvelaferi rigzea? _ ikiTxa.
_ mSvenivradaa yvelaferi, _ upasuxa maiklma,
_ Tu mxolod bewvis qurqebia, _ uTxra frensisma. _
da ormocdaxuTdolariani qudebi...
_ ara, saqme es rodia, gamige, es dekoraciaa mxolod
im ga rkveuli ti pis qalTaTvis,_ uTxra maiklma. _ ise
ki aucilebeli araa am yovelives usmino.
_ me minda vusmino.
_ me ofiseli gogoebic miyvars, daxvewilni, saTval-
eebSi, moxdenilni, cocxalni da cqvitni, yvelaferSi karg-
ad rom erkvevian. miyvars sadilobis dros ormocda-
meoTxe quCaze gamvleli msaxiobi qalebic, didebulad
gamowyobilni, miyvars univermaRis gamyidveli gogoebic,
pirvel rigSi mamakacs rom mogxedaven da mandilosn-
ebs alodineben. es yovelive dagrovda CemSi, aTi weli
gamitarebia amaze fiqrSi. axla es yvelaferi gamaxsene
da mec giTxari.
_ ganagrZe, _ uTxra frensisma.
_ niu-iorkze fiqrisas am qalaqSi gamosuli yvela
gogo magondeba. ar vici, me memarTeba mxolod ase, Tu
yvela kaci igive grZnobiT dadis am qalaqSi, magram ase
mgonia, piknikze var-meTqi. miyvars TeatrebSi qalTa
siaxloves jdoma, lamazmanTa gverdiT, eqvsi saaTi rom
emzadebodnen aseTi SedegisaTvis. miyvars axalgazrda
gogoebis siaxloves yofna fexburTis matCebze, Rawvebi
rom SeswiTlebiaT; Tbil amindebSi ki zafxulis kabeb-
i r v i n S o u 311

Si gamofenili gogoebic miyvars. _ maiklma bolomde


Sesva sasmeli. _ es aris da es.
frensismac dacala Tavisi Wiqa da mere ramdenjerme
nerwyvi gadaylapa.
_ ambob, rom giyvarvar, ara?
_ miyvarxar.
_ ise, silamaze arc me maklia, _ uTxra frensisma. _
mec - iseTive lamazi var, rogorc nebismieri maTgani,
_ Sen mSvenieri xar, _ Tqva maiklma.
_ me kargi coli var, _ uTxra frensisma vedrebiT. _
kargi diasaxlisi, kargi megobari. cxra mTas gadaviv-
lidi SenTvis.
_ vici, _ uTxra maiklma da frensiss TiTebze xeli
mouWira.
_ da mainc Tavisufali ginda iyo, raTa... _ Tqva fren-
sisma.
_ sus!
_ simarTle miTxari, _ qalma xeli gaiTavisufla.
maiklma wki purti hkra Wiqis kides.
_ kargi, getyvi, _ uTxra mSvidad. _ zogjer ase mgonia,
rom Tavisufali minda viyo.
_ ki batono, _ upasuxa frensisma. _ roca ki ityvi.
_ nu sulelob, _ maiklma skami misken miaCoCa da
TeZoze Camousva xeli.
frensisi uxmod aqviTinda da cxvirsaxocSi Camala
saxe, oRond ise, barSi aravis SeemCnia. _ rodesme, _ uTxra
tiriliT, _ gadadgam kidec am nabijs.
maiklma ar upasuxa. ijda da barmens uyurebda, nela
rom Tlida limons.
_ ase araa?_hkiTxa frensisma mkvaxed. _ midi, Tqvi,
rom asea.
_ SesaZloa, _ Tqva maiklma da skami isev ukan daswia.
312 i r v i n S o u

_ Tumca saidan unda vicode?


_ ici, _ daiJina frensisma. _ ra, ara?
_ ho, _ Tqva maiklma cota xnis Semdeg. _ vici.
frensisma tirili Sewyvita, cxvirsaxocSi orjer-
samjer Caisrutuna, mere gverdze gadado da saxe utyvi,
arafrismTqmeli gauxda.
_ erTi ram mainc gaakeTe CemTvis, _ uTxra mere.
_ batoni brZandebi.
_ nuRar metyvi, is lamazia da es lamaziao. aRar min-
da arc lamazi Tvalebi, arc lamazi mkerdi, arc lamazi
sxeuli, arc kargi xma. _ da maikls gamoajavra. _ SenTvis
Seinaxe, ar mainteresebs.
maiklma oficianti ixmo.
_ CemTvis Sevinaxav, _ Cailaparaka mere.
frensisma Tvalis kuTxeebze miiWira TiTebi.
_ kidev erTi brendi, _ uTxra oficiants.
_ ori, _ daamata maiklma.
_ diax, misis, diax, ser, _ Tqva oficiantma da ukan daix-
ia.
frensisi civ mzeras ar acilebda maikls magidis me-
ore mxridan.
_ ginda stivensonebs davureko? _ hkiTxa bolos. _
kargi iqneba axla qalaqgareT.
_ ra Tqma unda, _ uTxra maiklma. _ daureke.
frensisi wamodga, oTaxi gadaWra da telefonTan mivi-
da. maiklma Tvali gaayola. mainc ra mSvenieri gogoao,
ra lamazi fexebi aqvso, gaifiqra.

Targmna eka WialaSvilma


100 novela mTeli msofliodan 313

alber kamiu

(Albert Camus)
(1913-1960, safrangeTi)

`sizifes miTi~

RmerTebma sizifes maRali mTis wverze uzarmazari


lodis atana miusajes. lodi mZimea da zeviT atanili
trialiT eSveba dabla. sizifes tanjvasac bolo ar uCans.
RmerTebi Tvlidnen da arcTu usafuZvlod, rom yvelaze
saSineli sasjeli _ es uimedo da fuWi Sromaa.
homeross Tu davujerebT, sizife mokvdavTa Soris
yvelaze frTxili da gonieri kaci iyo. sxva gadmocema
mas yaCaRobas miawers. me aq did gansxvavebas ver vxed-
av. azrTa sxvaobaa imazedac, Tu rad gaxda sizife jo-
joxeTis fuWi maSvrali. sxvaze uwin mas RmerTebisadmi
udier mopyrobas sayveduroben; sizifes maTi saiduml-
oebani gauTqvams. erTxel iupiterma moitaca egine, aso-
pis qali. mamas gaukvirda qaliSvilis gauCinareba da
sizifes SesCivla. sizifem icoda gatacebis ambavi da
asops aRuTqva, Seni qalis adgilsamyofels gaswavli, Tu
korinTos qalaqswyals mouvleno. cis mexs da elvas
macocxlebeli wyali amjobina da amitomac daisaja sai-
qios. homerosi imasac gviambobs, sizifem sikvdili mia-
jaWvao. plutoni veRar ucqeroda Tavis gaudaburebulsa
da mdumare samflobelos. mere iyo da Svela sTxova
omianobis RmerTs, aress, romelmac sikvdili ZaliT gamo-
hglija xelidan mis dammarcxebels.
314 alber kamiu

imasac amboben, sizifem aRsasrulis moaxloeba rom


igrZno, windauxedavad Tavisi colis erTgulebis gamoc-
da moundao. cols uTxra, roca movkvdebi, wess nu amigeb,
Cemi gvami daumarxavad sajaro moedanze daagdeo. siz-
ife jojoxeTSi moxvda. aq kacTmoyvareobisaTvis ase-
Ti Seuferebeli morCilebiT ganrisxebulma, plutonis-
agan colis dasasjelad dedamiwaze dabrunebis nebar-
Tva miiRo. magram rodesac xelaxla naxa samyaros saxe,
igema wyali da igema mze, Tvali hkida zRvasa da Tbil
qvebs, aRar isurva jojoxeTis CrdilSi mibruneba. ar
gasWra arc plutonis Txovnam. arc gafrTxilebam da
arc qadilma.
kidev mraval wels cxovrobda igi naTel yureSi
TvalismomWreli zRviTa da miwis siciliT garemocu-
li. isev RmerTebis Careva gaxda saWiro: qariviT mov-
arda merkuri, kiserSi Caavlo xeli Tavgasuls, mosw-
yvita miwier sixarulsa da ZaliT waiyvana jojoxeTSi,
sadac misTvis ukve lodi hqondaT gamzadebuli.
albaT, ukve mixvdiT, rom sizife absurdis gmiria. ab-
surdulia Tavisi vnebebiTac da Tavisi tanjviTac. Rm-
erTebTan SuRlma, sikvdilis siZulvilma da sicocxlis
siyvarulma mas eniT uTqmeli, Tanac dausrulebeli tan-
jva mouvlina. esaa sazRauri romelic unda gadaixado
amqveyniur vnebaTa gamo. miTebi arafers gveubnebian
jojoxeTSi myof sizifeze, miTi imitom iwereba, rom Cven-
ma warmosaxvam gaacocxla. me naTlad vxedav, rogor
iZabeba sxeuli, uzarmazari lodi rom aswios da asgzis
avlili aRmarTi kvlav aataros. vxedav daRarul saxes,
lods mikrul loyas, daqancul beWebs, romelTac
uzarmazari masa awevs. fexebs bijgad xmarobs sizife,
xeliTac awveba, sjera Tavisi miwiT mosvrili ori xe-
lisa da am rwmenaSi aris raRac WeSmaritad adamianuri.
alber kamiu 315

sizife martoa. mowmed mxolod usivrco ca da uJamo


Jami hyavs. ris vaivaglaxis Semdeg mizani miRweulia da
sizife xedavs, ramdenime wuTSi rogor eSveba Zirs misi
lodi, romelic isev mwvervalze unda moitanos da Tvi-
Tonac eSveba TavdaRmarTSi.
swored am momentSi, Sesvenebis Jams mainteresebs me
sizife yvelaze ufro. saxe, romelic amdenxans qvebTan
wvalobs, Tavadac qvad qceula. es wuTi, wamier sulis-
moTqmas rom hgavs da iseve miucileblad ubrundeba,
rogorc misi ubedureba, Segnebis saaTia. yovelTvis, roca
sizife tovebs mwvervalebs da RmerTebis samyofelisaken
nela eSveba, maRldeba Tavis bedze da ufro Zlieria,
vidre misi lodi.
es miTi imitomacaa tragikuli, rom misi gmiri Segne-
bulia. an ki ra fasi eqneboda mis jafas, yovel wuTs
imedi frTebs rom asxamdes. dResdReobiT muSac xom
Sromobs mTeli Tavisi sicocxle, yovel cismare dRes
akeTebs erTsa da imaves da misi bedic nakleb absurdu-
li rodia. tragikuli? tragikulia mxolod im iSviaT
wuTebSi, roca Seignebs. sizife ki _ RmerTebis prole-
tari, ajanyebuli da gamarjvebis vermoimede. mTeli
sigrZe-siganiT xedavs Tavisi yofis siduxWires da Zirs
daSvebisas masze fiqrobs. da naTelxedva, romelic misi
wamebis safuZvels unda Seadgendes, erTTavad misi gam-
arjvebacaa, radgan ar arsebobs bedi, romlis daTrgun-
vac zizRiT ar SeiZlebodes.
Tu Zirs daSveba zogjer tanjviT xdeba, igi SeiZleba
sixarulSic mimdinareobdes. sityva sixaruli aq zedme-
ti rodia. me isev vxedav Tavis lodisken mimaval siz-
ifes. tanjva ukan rCeba, roca mexsierebaSi miwieri saxe-
ebi imZlavreben, roca bednierebis Zaxili samZimo xde-
ba. kacis gulSi mwuxareba daisadgurebs: es lodis gam-
316 alber kamiu

arjvebaa. es TviT lodia. uzomo sasowarkveTa Znelia


satareblad. es Cveni Rameebia. magram TviT umZimesi
xvedric ki ufro advili asatania Secnobis Semdeg.
oidi posic xom jer Seucnoblad minebda beds. im dRid-
an ki, roca Seityo, iwyeba misi tragedia. magram maSinve,
brma da usasoo grZnobs, rom erTaderTi kavSiri,
romelic mas samyarosTan akavSirebs, qalwulis nazi da
grili xelia. didebuli sityva gaismis maSin: „miuxeda-
vad welTa simravlisa, gardaxdil WirTa miuxedavad, me
vaRiareb,rom yvelaferi rigzea“. sofokles oidi posi,
dostoevskis kirilovis msgavsad, ase ayalibebs absur-
duli gamarjvebis formulas. ase exmaureba Tanamed-
rove gmiroba antikuri xanis sibrZnes.
absurds ise ver aRmoaCen, bednierebis, saxelmZRvane-
los dawera rom ar mogindes. „rogor iqneba am viwro
gzebze?...“ magram samyaro mxolod erTia. bedniereba
da absurdi orTave erTi dedis _ miwis Svilebi arian.
maTi gaTiSva ar SeiZleba. Secdoma iqneboda gvefiqra,
TiTqos bedniereba ueWvelad absurdis aRmoCenidan
modiodes. isic xdeba, rom absurdis grZnoba swored bed-
nierebaSi iRebs saTaves. „me vaRiareb, rom yvelaferi
rigzea“. _ Tqva oidi posma da es sityva wmindaTawmindaa.
igi adamianis pirquSsa da SemozRudul samyaroSi gais-
mis da gvaswavlis, rom yvelaferi jer ar aris, ar yofi-
la amowuruli. es sityva devnis am soflidan RmerTs,
romelic masSi ukmarobis grZnobasa da tanjvasTan
erTad Semovida da adamianis beds missave saqmed aqcevs,
romelic kacTa Soris unda mogvardes.
sizifes Cumi sixarulic amaSia. igi TviTonaa Tavisi
bedis baton-patroni. misi lodi misi saqmea. absurdis
kacic, roca Tavis tanjvas Sehyurebs, aCumebs kerpebs da
samyaroSi, sadac kvlav siCume daisadgurebs, aTasobiT
alber kamiu 317

miwieri, moxibluli xma galobas iwyebs. Seucnobeli da


idumali mopatiJeba, saxeTa Zaxili am gamarjvebis Tan-
mdevi niSani da sazRauria. mze Crdilis gareSe ver
iarsebebs. absurdis kacma icis es da mis cdasac bolo
ar uCans. adamianis kerZo bedi ki arsebobs, magram ar
arsebobs bediswera, garda erTisa, garduvali romaa da
absurdis kaci zizRiT rom umzers. sxvafriv TviTonaa
Tavis dReTa baton-patroni. am diad wamSi, roca kaci
Tavis cxovrebas Tvals gadaavlebs, sizifec eSveba
Tavisi lodisaken da gonebis TvaliT isic xedavs mov-
lenaTa qaotur wyebas _ mis mexsierebaSi gaerTianebuls
_ Tavis xvedrad TviTonve rom uqcevia da misi sikvdil-
iT rom unda gacamtverdes. brma, romelsac xedva swy-
uria da icis, rom Rames ver gaarRvevs, _ isev miabijebs.
lodi migoravs isev.
sizifes me mTis Ziras vtoveb! kaci Tavis tvirTs
mudam miagnebs. magram sizife gvaswavlis uzenaes erT-
gulebas, romelic uaryofs RmerTebs da kldeebs
abrunebs. masac miaCnia, rom yvelaferi rigzea. dReidan
upatronod darCenili samyaro misTvis arc unayofoa
da arc uazro, am lodis TviTeuli marcvali, Ramis wyv-
diadSi Caflul mTis qanTa mineraluri gaelveba misT-
vis mTel samyaros warmoadgens. marto mwvervalebi-
saken mimarTuli brZola kmara kacis gulis asavsebad.
sizife bednierad unda migvaCndes.

frangulidan Targmna
nestan iordaniSvilma
318 100 novela mTeli msofliodan

kriSan Candari

(Krishan Chander)
(1914-1977, indoeTi)

`satanis gadadgoma~

erTxel satana RvTis winaSe warsdga, Tavi Cahkida da


gamoucxada:
_ miiRe Txovna Cemi gadadgomisa.
_ ra moxda?! _ Secba mamazecieri.
_ damqanca amgvarma samuSaom, aRar SemiZLia yovel
cismare dRes jojoxeTis saxmilze adamianebis xrakva,
sisxliTa da SaraviT api pinebul qvabebSi codvilTa
gboba, mklavebi damawyvita SoltiT tyavis gaclam, mere
kidev yovel wuTSi adamianebs ubiZge codvisaken!!! rom
icodeT, ra Zneli saqme mavalia! rogorc mogexsenebaT, am
movaleobas samyaros Seqmnis dRidan vasruleb, hoda, axla
meti aRar SemiZli, gamiwyda qanci. merwmune, dido Rmer-
To, yvelaze Zneli samuSao me mxvda wilad. sxva Seni an-
gelozebi mTeli dReebi arxeinad nebivroben samoTxis
CeroSi, sixaruliT gadideben da miwyiv STaagoneben ad-
amianebs sikeTesa da simarTles. ra mSvenieri, mimzidve-
li da sasargebloa maTi saqmianoba, RmerTo! o, RmerTo,
Cemo mbrZanebelo, Cemo damrigebelo, diadTa SOris udi-
adeso, meufeo samyaroisa, sabolood momtexa gamudme-
biT adamianebis cdunebam, moiRe mowyaleba da gamaTa-
visufle yoveldRiuri jojoxeTisgan.
kriSan Candari 319

Tavisi sityva rom daamTavra, satana muxlebze daeca,


daekona RvTis fexebs da aqviTinda. molba yovladmow-
yale mamazecieri, Tavis angelozebsa da wmindanebs miu-
brunda:
Tqven ras ityviT?
satanis sityvam sibraluliT ganmsWvala yvela an-
gelozi, magram verc erTma gabeda, win warmdgariyo da
aSkarad ganecxadebina gulis nadebi. bolos SiSiT enad-
abmulma gabrielma amoRerRa;
_ Sen mowyale da samarTliani xar. satanam sakmari-
si iwvnia Tavisi Savbneli saqmeebisaTvis da WeSmari-
tad mecodeba igi.
_ mis saqmes Sen ikisreb? _ maSinve hkiTxa RmerTma,
_ ki magram, me xom Seni macne var. RmerTo, _ mor-
Cilad guls xeli daikrifa gabrielma. _ me samyaros
arsTa mkvebavi var, _ ganacxada miqaelma.
_ me ki gankiTxvis dRes bukze dakvra mevaleba, _
swrafad Tqva israfilma.
_ Cems meti vin gayris xorcs sulisagan? _ dasZina
azrailma.
_ dReidan jojoxeTis saqmeebi sulTamxuTavma unda
ganagrZos, _ gasca gankarguleba mamazecierma. _ vaTa-
visuflebT satanas, daubruneT frTebi!
roca satanas kvlav uboZes frTebi, RmerTma uTxra:
_ dReidan kvlav angelosi xar. aswavli adamianebs
sikeTis qmnas. dauyovnebliv gaemgzavre dedamiwaze. iq,
laqSman patanis olqSi glexi karamdinis asuls, zoxras,
yidian, midi da CaSale es garigeba,

satanam TeTrwvera, darbaiseli moxucis saxe miiRo,


glex karamdinTan mivida da dauwyo rwmuneba:
_ Tu asuls gayidi, RvTis risxva dagatydeba Tavs.
320 kriSan Candari

_ me ukve damatyda Tavs Cveni mevaxSis risxva, _ upa-


suxa sasowarkveTilma glexma, _ Tu asuli ar gavyide,
maSin miwa unda gavyido da Tu miwa gavyide. mere ri-
TRa varCino coli, xuTi asuli da ori vaJi? ginaxavs
Cveni xrioki miwa? simindisa da fetvis garda arafers
gvaZlevs. dRe da Rame welebze fexs vidgamT da ris
vainaCrobiT gagvaqvs Tavi. gind miwa gagiyidia, gind mo-
mkvdarxar. SegiZlia pasuxi ago cxra adamianis sikvdil-
isaTvis? me rom marwmuneb, sjobs, Cveni soflis mevaxSes
lala1 misri Sahs moelaparako, _ romlis Svidas or-
mocdaaTi rupiac mmarTebs, _ zoxrasac ascdeba gayidva.
satanam Sublze Tilaqi2 gaikeTa, TeTri dxoti Caicva,
mxarze gadaigdo naWeri, romelzec ramis saxeli ewera,
xelT i pyra argani da lala misri Sahis saxlisaken
gaemarTa. mevaxSes RvTismsaxureba moemTavrebina, ezo-
Si ijda da isvenebda, roca satana morwmune brahmanis
saniT gamoecxada.
lala misri Sahma mousmina da Cveuli zrdilobiT
upasuxa:
_ pandit-ji, ratom maSinebT wamdauwum RvTis sax-
eliT? qaliSvils me xom ar vyidi. karamdini yidis, ful-
sac is aiRebs da codvac man zRos, me ra SuaSi var? me
mxolod Svidas ormocdaaTi rupia unda momces. dami-
bruneb vals da mere rogorc surs, ise moiqces.
_ Sen rom misTvis is Svidas ormocdaaTi rupia gepa-
tiebina, Svils ar gahyidda, _ auxsna satanam.
_ romel erTs vapatio? _ mevaxSem Tavisi wiTeli
davTari gaSala. _ SexedeT am Canawerebs: sundarass
ori aTasi marTebs, games _ xuTas samoci, gurdails _
rvaasi, manxtabrias _ samasi aTasi, am soflis glexebs
sul ocdaerTi aTasi rupia marTebT Cemi, Tu procent-
ebs ar mivaTvliT. yvelas rom vapatio, TiTon ra vWamo
kriSan Candari 321

an ojaxi riT varCino.


_ Senc adeqi da mxolod imaT apatie, vinc valis dasa-
faravad iZulebulia qaliSvili gayidos.
_ ki magram, me raRa vqna? Txovna maqvs Setanili ori
wisqvilis licenziis SesaZenad. am licenziis misaRebad
saxelmwifo xazinaSi ori kviris vadaSi Svidas ormocd-
aaTi rupia unda Sevitano. karamdinis miwas yadaRa adevs.
Tu oTx dReSi ar damibrunebs vals, miwas gavuyidi.
satanam scada, namusze Seegdo gamousworebeli Zunwi
mevaxSe:
_ rogor ara grcxvenia, misri Sah, im Svidas ormocd-
aaT rupiad mahmadiani qaliSvili ginda ojaxSi Semoiy-
vano, wabilwo Seni sarwmunoeba...
_ ram-ram! ras brZanebT, pandit-ji, _ SeSinebulma lala
misri Sahma TiTebi yurebze miido, rac religiisadmi
srul morCilebas niSnavs. _ me xom amgvari simdable
fiqradac ar gamivlia. im gogos ojaxSi rogor Semov-
iyvan. igi xoja badrudins unda mihyidon, xidTan rom
maRaziaa, imis mepatrones. mas ukve hyavs oTxi coli, mag-
ram Tanaxmaa zoxras Svidas ormocdaaTi rupia gadaix-
ados. karamdini badrudins miscems Tavis qaliSvils,
badrudini karamdins miscems Svidas ormocdaaT rupias,
karamdini valis dasafaravad am fuls momcems. me, me
kidev Cemi licenziisaTvis...
_ kmara, kmara, _ mouTmenlad Seawyvetina satanam, _
sjobs miTxra, nuTu arafriT ar SeiZleba es bilwi gari-
geba moispos?
_ misi mospoba mxolod xoja badrudins SeuZlia.
rad unda mexuTe coli? xom hyavs Sin oTxi. man rom
colis SerTva gadaifiqros, garigebac CaiSleba.
_ vina Tqva, mexuTe cols irTavso? _ gaocda vaWari
xoja badrudini, _ marTalia, oTxi coli myavs, magram
322 kriSan Candari

ufrosi Zalze daberda, saSinao saqmeebsac ki ver abams


Tavs. me mas wils gadavuxdi, fuls mivcem, ganvqorwinde-
bi da mereRa SevirTav zoxras.
_ ki magram, Sen xom ukve samocdaxuTi wlisa gaxdi.
rad ginda siberis Jams colis SerTva? _ hkiTxa satan-
am.
_ aqamde arc erTma colma ar maCuqa vaJiSvili, yve-
las qaliSvili eyola. me ki vaJi mWirdeba, memkvidre da
gvaris gamgrZelebeli.
_ iqneb zoxramac ar Svas vaJi, _ SeniSna satanam.
_ yvelaferi Semoqmedis nebaa, _ morCilad ganacxada
badrudinma da xelebi cisken aRapyro, _ mwams igi Semi-
srulebs sawadels.
_ nuTu ar SeiZleba am sazizRari garigebis CaSla? _
kvlav saso warekveTa satanas.
_ aravin aravis ar atans Zalas, _ ukmayofilod upa-
suxa badrudinma, _ zoxra patara aRaraa, srulwlovania,
TviTonac erkveva, ra aris misTvis kargi da ra cudi.
is rom Tanaxma ar yofiliyo qorwinebaze, verc me da
verc mamamisi ver davaZalebdiT.

satana mimzidvel, tanad Wabukad gadaiqca da wavida


zoxrasTan Sesaxvedrad, romelic am dros wyaros pir-
as dabali buCqnaris CrdilSi ijda da kokas avsebda.
pirvel Sexvedrazeve Seuyvarda qaliSvils warmosade-
gi axalgazrda. fermkrTali Rawvebi kdemis almuriT
aetkica, TiTebi uneburad aafaTura kokis yelze.
satanam sTxova, colad gamomyevio.
zoxra xelebi CamouSva, dakvirvebiT miaCerda Wabuks
da Zlivs gasagonad hkiTxa:
_ Sen ra saqmianobas ewevi?
_ araviTars, _ miugo satanam. _ me, ubralod, RvTis
kriSan Candari 323

saxels vadideb.
_ RvTis saxels yvela adidebs, _ mwuxared SeniSna
zoxram. – magiT ginda marCino?
_ erTad viSromebT.
_ mTeli Cemi dRe da moswreba vSromob Sinac da
gareTac, magram ra gamovida, mxolod imas vaxerxeb, raRac
uxeSi CvrebiT davifaro SiSveli sxeuli da dReSi erTx-
el mainc vWamo. mombezrda amgvari Sroma.
didxans dumda satana, Semdeg Cafiqrebulma wynarad
Cailaparaka:
_ zoxra, Sen axalgazrda da lamazi gogo xar. dafiqr-
di, iqnebi Tu ara bednieri, samocdaxuTi wlis moxucs
rom gahyve colad? nuTu SegiZlia, ramdenime vercxlad
gaiyido Tavi?
_ is kaci momcems binas, tansacmels da, sxva Tu araferi,
dReSi orjer mainc maWmevs, _ zoxras imediT gaubrwyin-
da saxe.
– ki magram, is xom moxucia, sazizRari, _ satanam xeli
xelze waavlo zoxras, _ dafiqrdi, gana bednieri iqnebi?
zoxram mZimed aswia grZeli wamwamebi, keklucad axe-
da vaJs da Tqva:
_ sakuTari bednierebisaTvis ki zogjer Sen Segxvde-
bi xolme, xom moxval malulad?
zoxram amoioxra da scada mkerdSi Cahkvroda Wab-
uks, magram satanam uxeSad gamohglija xeli da gaiqca.

igi sapolicio ubnis ufrosTan gurudaial singxTan


mivida da sxapasxupiT mohyva:
_ rogorc wesieri moqalaqe, gTxovT, xeli SeuSal-
oT am sazizRari garigebis aRsrulebas. nu daanebebT
qaliSvilis gaubedurebas, batono ufroso, gacnobebT, rom
laqSan patanis olqSi glex karamdins surs Svidas or-
324 kriSan Candari

mocdaaT rupiad mihyidos Tavisi qaliSvili vaWar xoja


badrudins. karamdini am Tanxas miscems mevaxSe misri Sahs,
raTa am ukanasknelma ar gauyidos miwis patara nakveTi.
nuTu bigxebze da akrebze unda iyidebodes adamianebis
suli? moralurad es garigeba didi Secdoma, religiurad
_ miutevebeli codvaa, iuridiulad _ danaSauli. Tqven
am raionis policiis ufrosi xarT, win aRudeqiT am kan-
onsa winaaRmdego saqmis Sesrulebas.
_ gunebaSic ar gavivleb xelis SeSlas, – civad gaaw-
yvetina policiis ufrosma, _ CemTvis ukve cnobilia es
ambavi da zomebic miRebuli maqvs. gavige, rom daqor-
winebamde ramdenime wuTiT adre xoja badrudini mom-
aval cols gadascems Svidas ormocdaaT rupias, zoxra
am Tanxas miscems mamamiss. jvrisweris damTavrebisT-
anave karamdini wava mevaxSe misri SahTan da vals gada-
uxdis. magram qorwinebas Cemi xalxic daeswreba. fuls,
romelic xoja badrudinma unda misces karamdins, wina-
swar malulad daniSnaven. rogorc ki jvriswera damT-
avrdeba da garigeba aRsruldeba, maSinve davapatimreb
yvelas da samarTalSi mivcem qaliSvilis gayidvisaTvis.
_ ki magram, sasamarTlomde ratom unda miviyvanoT
saqme, roca am ukanono garigebis CaSla amTaviTve Sei-
Zleba?
_ RmerTo Cemo, ra yeyeCia! _ iyvira gurdaial singx-
ma. _ namdvili briyvi unda viyo, rom aseTi saqme xel-
idan gavuSva. yvelas erTianad unda vwvde yelSi: xoja
badrudins, mevaxSe misri Sahs, karamdinsa da zoxras, Sen
ki garigebis CaSlaze meCiCinebi. xoja badrudinisagan
qrTamad sul cota ori aTas rupias mainc miviReb, amde-
nives momarTmevs misri Sahi. zoxraze ki amboben, sulac
ar aris urigo gogoo.
_ ki magram, es xom codvaa! _ Sehyvira satanam.
kriSan Candari 325

_ im oTxi aTasi rupiiT qaliSvils gavaTxoveb.


_ erTi qaliSvilis daqorwinebisaTvis meoris gaube-
dureba gindaT? es xom saSineli mkrexelobaa!..
_ amis garda saxelic gamivardeba, Zvirfaso batono,
_ ganagrZo policiis ufrosma satanis Segoneba, _ aseTi
xmauriani procesi CvenTan jer kidev ar yofila, ad-
vili mosalodnelia, warmatebiT Catarebuli procesis
Semdeg policiis inspeqtoris moadgileobidan inspeq-
torad gadamiyvanon.
_ ki magram, es xom danaSaulia! _ aRSfoTda satana.
_ Sen vinRa xar, rom am saqmeSi erevi? _ mrisxaned
CaekiTxa policiis ufrosi.
_ mona RvTisa, _ morCilad Cahkida Tavi satanam. _
vaswavli adamianebs sikeTesa da keTilgonierebas.
policiis ufrosma brZana, sakanSi gamoamwyvdieT es
kacio.

sami dRis Semdeg, rogorc ki cixidan gamovida, satana


pirdapir mamazeciers eaxla da frTebi daubruna:
_ ra moxda? _ hkiTxa RmerTma.
– megona, Cemi saqmianoba yvelaze Zneli iyo, _ upasuxa
satanam, _ xolo angelozebisa _ advili, axla davrwmun-
di, Cemi uwindeli muSaoba amaTan SedarebiT TamaSi
yofila. gTxovT, damibrunoT Cemi Txovna gadadgomis
Sesaxeb da dauyovnebliv gamagzavnoT jojoxeTSi.

Targmna aslan korZaiam

1
lala _ ase mimarTaven meduqnes, vaWars mevaxSes.
2
kastis ganmasxvavebeli xelovnuri xali.
326 100 novela mTeli msofliodan

kamilo xose sela

(Camilo José Cela y Trulock)


(1916 _ 2002, espaneTi)

`maradiuli simRera~

I
`...Tqven ggoniaT. giJi var? SemiZlia dagarwmunoT, rom
cdebiT, magram ar vcdilob. ratom ar vcdilob? imitom,
rom minda Tqvenc sxvebiviT wamogaZaxebinoT? eehh sxve-
biviT... egonoT Wkviani! maradiuli simRera?! ara, Cemo
megobaro, ar SemiZlia, ver moganiWebT am bednierebas...
amaze advili ra aris, naxav kacs da mere mohyvebi mtki-
cebas, yvela giJi irwmuneba, giJi ara varo... me namdvilad
ara var giJi, vimeoreb, SemiZlia dagarwmunoT, magram
ar vcdilob. sulac ar minda gagifantoT eWvebi, vin icis,
ras ifiqrebT Cems gonebriv mdgomareobaze, roca am
yofaSi mixilavT...~
don giliermo giJi ar iyo, sagiJeTSi ki imyofeboda,
magram Tavs davdeb, saRi goneba hqonda. giJi ar iyo,
magram Tu daakvirdebodiT mis saqciels, imis sababsac
i povidiT, rom...
rogori cxovreba unda ganvloT, rom Tavi rabindra-
naTad warmoidginoT? amitomac ver daseirnoben quCebSi
Tavisuflad rabindranaTebi, nelsonebi, goeTeebi da
uamravi napoleoni, don giliermo mecnierebam sanato-
kamilo xose sela 327

riumSi miiyvana... mecnierebam, romelic sizmrebs xsnis,


romelic ambobs, normaluri kaci ar arsebobso, romel-
ic sagiJeTs saavadmyofos eZaxiso.. im Rrma mecnierebam,
romelic gaurbis adamians,Lgverds uvlis im ambavs, rom
SesaZloa kacs mobezrdes ormocdaaTi weli erT piro-
vnebad yofna da moulodnelad gardaisaxos; sruliad
gansxvavebuli, sawinaaRmdego adamianic ki gaxdes. ma-
galiTad, wveri mouSvas, Tu uwvero iyo, sxva saTvale
gaikeTos, sxva aqcenti SeiZinos, sxvagvarad Caicvas da,
Tu saWiroa, sxva msoflmxedvelobac miiRos.
II
im dRidan don giliermos SedarebiT xSirad vnaxu-
lobdi TiTqmis yovel xuTSabaTs da, xandaxan, kvirao-
biTac. igi mudam mowiwebiT megebeboda.
don giliermo, rogorc ityvian, warCinebuli seniori
brZandeboda. igi Suasaukuneebis droindeli moxuci
qristiani aznauriviT mediduri iyo: maRali, gamxdari,
Savgvremani da pirquSi...
mas mudam Savi kostumi da TeTri perangi ecva, romel-
sac yovel Rame sxvis SeumCnevlad recxavda da auToveb-
da. didi mondomebiT gamonaskvavda xolme Sav halstuxs,
erTsa da imave adgilas miabnevda vercxlis patara fir-
fitas, romelzec ori „C“-s _ giliermo gartneri _ ze-
moT gamosaxuli iyo qala da ori Zvali. Cemi saqmeebi-
sadmi mokrZalebul interess iCenda, xolo Tu me damai-
nteresebda raime, Relavda da saubars Tavs aridebda.
metad rTuli iyo misgan rame ambis Setyoba. xandaxan,
roca vfiqrobdi, raRacas mivaRwie-meTqi, TiTqos damkr-
eso, SevCerdebodi _ don giliermo TanagrZnobis gam-
omxatveli da gamaRizianebeli RimiliT zemodan gadm-
omxedavda, jibeSi xelebs Caiwyobda da metyoda: iciT,
Tqven Zalian eSmaki brZandebiT?.
328 kamilo xose sela

da atexda xarxars, ris Semdegac ukve aRar Rirda


saubris gagrZeleba.
III
saavadmyofoSi mas eWvis TvaliT uyurebdnen, vinaid-
an rac iq moxvda (mas aqeT ki TiTqmis ToTxmeti weli
gavida), arc erTxel ar autexia ayalmayali. Tavisuflad
daseirnobda baRsa Tu galereaSi, Camojdeboda auzis
kideze da Tevzebs uyurebda. Zveli italiuri hangebis
stveniT Semouvlida xolme samzareulos, an samrecxaos,
an laboratorias, sxva giJebi mas pativiscemiT epyro-
bodnen. mosamsaxure personals ki _ sami eqimis garda
_ saerTod ar sjeroda misi sigiJis.
IV
dReebi usixarulod meordeboda da erT dRes, imqvey-
nierebaze rom vsaubrobdiT, don giliermo gamomity-
da: erT-erTi mizezi, ris gamoc Tavs ver vixrCob, _ Tanac
sasowarkveTis ki ara, daRlilobis gamo _ isaa, rom uki-
dures temperaturas ver vitano. usiamovno grZnoba meu-
fleba, _ ambobda igi, _ roca Tavs auzis fskerze nax-
evrad mwolares, naxevrad motivtives warmovidgen. civi
wyliT gamJRenTia perangi... Tu Tvalebi Ria damrCa Sig
xom wyali Cadgeba da matkens... Tqven ar gzaravT
damxrCvali adamiani xilva? magram es ar aris yvelaze
uaresi. warmoidgineT, rom uecrad Cagayeneben rigSi,
Semdeg gamogiZaxeben da vinaidan Tavi moikaliT, jo-
joxeTSi gagzavnian Sesaxrakad., perangidan, Tmidan, fex-
sacmlebidan gamoJonavs wyali, am wyalSi moixarSebiT,
ixtunebT, sanam wyali ar aorTqldeba da ar daSreba.
Semdeg ki siTxe kanidan daiwyebs Jonvas...
V
momdevno xuTSabaTs, jer zRurblzec ki ar gadame-
bijebina, rom jariskaci gamoZvra Tavis sorodan,
kamilo xose sela 329

rogorc lokokina niJaridan da mkiTxa: sad mibrZan-


debiT? don giliermo gasul SabaTs daasaflaves, gana
ar Segatyobines? paraskevs, diliT auzis fskerze i po-
ves damxrCvali, sacodavs Tavisi didi, lurji Tvalebi
gaxelili darCenoda. wyals ise Seecvala, TiTqos qviS-
iT gaexexoT, naxevrad SiSveli... sazareli Sesaxedi iyo.
sawyali... perangi mTlad gaJRenToda civi wyliT.

espanuridan Targmna
eka cixisTavma
330 100 novela mTeli msofliodan

xuan rulfo

(Juan Nepomuceno
Carlos Perez Rulfo Vizcaino)
(1917 _ 1986, meqsika)

`yvelaferi imis bralia,


rom Raribebi varT~

cudad vcxovrobT, ise cudad, uaresi ar SeiZleba. wina


kviras deida xasinta gardaicvala, SabaTs ki _ jer misi
dasaflaveba da gons mosvlac ver mogveswro, rom wvime-
bi daiwyo. kokispiruli wvima wamovida. mamaCemi simwr-
isagan Tmas iglejda, radgan ukana ezoSi gasaSrobad
gatanili qeri dagvrCa. Tavsxma anazdeulad daiwyo _
wvima ise ucbad wamovida, erTi marcvlis gadarCenac
ver movaswariT. yvelani derefanSi SevquCdiT da vuyu-
rebdiT, cidan TqeSad movardnil civ wyals rogor mi-
hqonda sul axlaxan aRebuli Cveni oqrosaviT qeri,
guSin ki, roca Cems daiko taras Tormeti weli Seusr-
ulda, gviTxres, Tqveni Zroxa, mamam dabadebis dReze taras
rom aCuqa _ wyalma waiRoo.
mdinarem sami dRis winaT ganTiadidan daiwyo adide-
ba. mkvdariviT meZina, magram mdinare ise boboqrobda,
xmaurma gamomaRviZa. sawolidan wamovxti, sabani Semov-
ixvie da iRliebqveS amovitanie. namZinarevi ver gavr-
kveuliyav, megona, Tavze saxuravi gveqceva-meTqi. mereRa
mivxvdi, mdinare mZvinvarebda. davweqi da kvlav Zils
miveci Tavi. marTalia, mdinare boboqrobda, magram misi
x u a n r u l f o 331

Tanabari xmauri nanasaviT Camesmoda.


diliT avdeqi da ras vxedav, zeca RrublebiTaa dafa-
ruli, etyoba, Rame gadauReblad wvimda. mdinare ki adrin-
delze uare sad Rrialebs, sul axlos, lamis xelis-
gawvdenaze. Tan ayrolebuli, Smoris suni asdis. Slamma
icis aseTi suni, Tu aamRvrev.
quCaSi rom gavedi, mdinare ukve napirebidan iyo gad-
mosuli. wyali mTavar quCaze sul zeviT da zeviT iwev-
da. vxedav, deida kasris _ es misi metsaxelia _ mTeli
kar-midamo wyliTaa dafaruli, talRebi RobeSi aRwevs
da WiSkridan dgafuniT gadmodis. deida kasri ki wyliT
savse ezoSi daWyapunebs da qaTmebs saqaTmidan quCaSi
erekeba, iqneb Tavi iseT adgilas Seafaron, wyali ver
miswvdeTo.
meore mxares gavixede, adre mdinare rom uxvevda. iq,
deida xasintas ezoSi Tamarindi edga; vxedav, araviTari
Tamarindi aRara Cans, etyoba, mdinarem mirianad moTx-
ara da waiRo. afsus, es Tamarindi xom erTaderTi iyo
Cvens sofelSi. hoda, axla xalxi ambobs, raki wyalma es
xec ar daindo, maSasadame, sworedac rom aseTi wyal-
didoba didi xania ara yofilao.
dRisiT me da Cemi da isev wavediT adidebuli mdin-
aris sanaxavad. wyalia da ra wyali! arc Tavi uCans da
arc bolo. Tanac sul matulobs da Sav fers idebs. iq,
sadac adre xidi iyo, axla talRebi danavardoben. veR-
ar gaarCev, iyo xidi Tu ara. vdgavarT da mivCerebi-
varT, SeiZleba erTi saaTi videqiT ase, SeiZleba xuTi.
aseT dros ramdenic ginda uyuro, cqeriT ver gaZRebi.
mere ferdobze avediT, gagvego, xalxi ras laparakob-
da. dablidan araferi gvesmoda _ mdinare ise Tqafunobs
_ marto isa Cans, xalxi pirs rom aRebs, oRond ras lapar-
akoben _ ar gesmis. hoda, Cvenc zeviT avediT gorakze. aq
332 x u a n r u l f o

auarebeli xalxi dagvxvda. yvela mdinares misCerebia,


danakargs angariSoben. swored aq gviTxres, Tqveni Wre-
la wyalma waiRoo, swored is, mamaCemma taras dabadeb-
is dReze rom aCuqa. erTi yuri TeTri hqonda, meore _
mowiTalo, Tvalebi _ lamazze lamazi.
erTi ram ver gamigia, rad mouvida TavSi Wrelas mdi-
naris gadacurva? ver xedavda, mdinare sxvanairi rom
iyo da gaRma ver gadavidoda ? Cveni Wrela xom Wkviani
iyo, yvelafers xvdeboda. me mgoni, wyalma namZinarevs
mouswro, Torem is ase samarcxvinod ar daiRupeboda.
Zili ki, icocxle, uyvarda. ramdenjer yofila, mivdivar
diliT boslis gasaRebad, imas ki sZinavs. rom ar gameRvi-
Zebina, mTeli dRe adgilidan fexs ar moicvlida, ro-
dis-rodis amoisunTqebda _ ZilSi Zroxebi ase sunTqaven.
hoda, darwmunebuli var, eZina. etyoba, wyali rom moad-
ga da ferdebSi moutlaSuna, maSinRa gaeRviZa. albaT
SeeSinda da Sinisken gamoiqca, mdinares ki veRar gadmo-
vidoda: civi wyali albaT mkerdze scemda, fexebs gaS-
magebiT usvamda. saSineli, Savi, amRvreuli, daundobeli
wyali moZrav qviSasa hgavs. Wrela, ueWvelia, bRaoda,
Svelas iTxovda, RmerTo Cemo, albaT rogor bRaoda
sacodavi, rogor ixveweboda Svelas.
me im Zias gamovkiTxe, vinc naxa, Cveni Zroxa wyals
rom mihqonda, xboc Tan xom ara hyavda-meTqi. Wrelas
xboca hyavda. is ki meubneba _ SeiZleba Tanac hyavda, ra
vici, me ar daminaxavso, Wrela ki sul axlodan davinaxe,
zurgze micuravda, fexebi maRla hqonda aSverili, cota
xnis Semdeg gadmobrunda, mere aRarc rqebi da aRarc
fexebi aRar gamoCenilao. mdinares fesvebianad dagle-
jili xeebi mohqonda da im Ziakacs is xeebi napirze gamo-
hqonda Turme, hoda, magis sayureblad aRar mecala,
mdinares ra mihqonda, xbo, xeebi Tu sxva rameo.
x u a n r u l f o 333

ase rom, ar viciT, xbo cocxali gadarCa Tu wyalma


WrelasTan erTad waiRo. an iqneb wyalma orive waiRo,
magram.. cocxlebi gadarCnen. RmerTo, uSvele da gada-
arCine orive.
Sin yvela guldamZimebulebi varT. ra eSveleba Cems
das taCas. axla aRaraferi abadia. mamaCemi muSaobisa-
gan welebze fexs idgamda. oRond Zroxis sayidlad fuli
moegrovebina; Wrela xbo iyo, roca moiyvana da Cemi
dis samziTvod gazarda. ar undoda tarac Cemi ufrosi
debiviT gzas ascdenoda.
mama ambobs, am orma Tavi imitom daiRupa, rom mSoblebs
ar gvijerebdnen, arafrad gvagdebdneno, gvqonda Tu ara,
imaTTvis sulerTi iyo _ mainc Tavisas Txoulobdnen.
pataraobidanve ase iyo, ar moswondaT siRaribeSi cxov-
reba, daqaldnen Tu ara, biWebSi daiwyes yiali, Tanac
xelidan wasul biWebTan. imaTac aTasi siglaxe aswavl-
es, iqamde, rom Cemi debi imaT stvenaze sul mzad iyvnen.
sayvarlebi SuaRamisas stveniT uxmobdnen quCaSi. mere
dRisiTac daiwyes Sinidan gaZroma, viTomcda mdinareze
wylisTvis garbodnen. xanac Sexvidodi fardulSi da
SiSiT guli gagiskdeboda, Cemi debi miwaze titvlebi
eyarnen, zemodan ki kacebi moqceodnen.
mamaCemma orive saxlidan gaagdo. Tumca uceb ara.
Tavdapirvelad, ramdenadac SeeZlo, iTmenda, magram mere
aevso moTminebis fiala da saxlidan gayara. aiutelu-
Si wavidnen, iqneb sxvaganac, ra vici, sabolood aiRes
Tavze xeli.
mamaCemi amitomac dardobs, eSinia, tarac ufrosebiv-
iT ar wavides xelidan. axla xom amasac aRaraferi aba-
dia. raki Zroxa wyalma waiRo, tara qaliSvilis saka-
drisad veRar Seimoseba, is ki sul male daqaldeba. axla
karg saqmrosac veRar iSovis, iseTs, rom daqorwindes
334 x u a n r u l f o

da mTeli sicocxle uyvardes. Zroxa rom hyavdes, maSin


sxva saqmea. maSin saqmroebisagan mosveneba dakarguli
geqneboda, Wrela xom Zalze lamazi iyo da amisTanas
vin suleli ar waiyvanda saxlSi.
mTel imeds axla imaze vamyarebT, iqneb xbo mainc gad-
arCa cocxali-meTqi. nuTu isic Wrelas Sehyveboda wy-
alSi? RmerTma daifaros! xboc Tu daixrCo _ maSin saS-
veli aRar yofila, taCac wava xelidan. dedas ki es ar
unda.
dedaCemi ambobs, veraferi gamigia, ra codva mawevs
amisTana, rom or-ori qaliSvili gzidan gadamicdao.
mTeli Cveni sagvareulo bebiidan patiosani da damou-
kidebeli viyaviTo. yvela RvTis SiSiT davizardeT,
gamgoneni da TavdaWerilebi, erTi cudi sityva aravisze
ara Tqmulao. eseni ki... saocaria, Cvens ojaxSi cudi said-
an SeiTvises, amis msgavsi araferi maxsovs, mTel cxovre-
bas gonebis TvaliT vCxrek da mainc ar mesmis, iseTi
ra codva mimiZRvis, rom ase davisajeo: or-ori qaliSv-
ili amisTana TavdauWereli gamomividao, arada, ar max-
sovs Cems sicocxleSi raime cudi Camedinoso.
magram mainc, rogorc ki deda Cems debze fiqrs daiw-
yebs, tiris da erTi da igives imeorebs: RmerTo, Sen Sei-
wyale da ixsen isinio.
mama ki eubneba: imaTTvis axla aRaraviTari xsna ar
arsebobs, taCa unda vixsnaT, imitom, rom eg axla fiWvis
nergsa hgavs, yoveldRe ki ara, yovel saaTs izrdeba, xe-
dav, ukve ZuZusTavebi gamoebera, moxedvasac ver moaswreb,
mkerdi daaCndeba, mkerdi ki magasac Tavis debiviT ma-
Rali da aqeT-iqiT gaqceuli eqneba da yovel nabijze
ise dauwyeben tokvas, biWebi Tvals veRar moswyveteno.
_ ho, _ ambobs mama, _ sadac ar unda dainaxon, samuSaoze
Tu seirnobisas, Tvals aravin moacilebs. es ki ubedure-
x u a n r u l f o 335

biT damTavrdeba: winaswar miTqvams, ubedurebi, damT-


avrdeba-meTqi. CemTvis es dResaviT naTelia.
hoda, axla mamaCemi adgils veRar poulobs.
taCa ki mTeli dRe tiris, guli eubneba, veRar naxavs
Tavis Wrelas. mdinarem Seiwira Cveni Wrela. taras
vardisferi kaba acvia, flateze gverdiT midgas da ti-
ris, cremlebi loyebze ugoravs, WuWys ierTebs da Savad
ise Camosdis RapaRupiT, TiTqosda tarasTvisac mdinaris
talRas gadaevlos.
minda vanugeSo, vexvevi, vkocni, magram amaod, uaresad
slukunebs, gulamomjdari tiris Cemi daiko, Tan erTianad
caxcaxebs. mdinare ki amasobaSi sul zeviT da zeviT iw-
evs, misi WuWyiani talRebi taras svel saxeze eSxefeba,
akokrebuli mkerdi ki kabis qveS zeviT-qveviT uxtis da
meCveneba, TiTqos ZuZuebi qaliviT ukve dabervia da
uneburad vfiqrob, taCinasac daRupva ar ascdeba-meTqi.

Targmna medea zubadalaSvilma


336 100 novela mTeli msofliodan

artur klarki

(Arthure Charles Clark)


(1917-2008, inglisi)

`RmerTis cxra miliardi saxeli~

_ uCveulo SekveTaa. _ doqtori vagneri cdilobda


elaparka maqsimaluri sidarbaisliT. _ ramdenadac
vxvdebi, Cven pirveli sawarmo varT, romelsac tibetis
monastridan mouvida Txovna, rom iq avtomaturi ga-
momTvleli manqana dagvemontaJebina. metismet cnobis-
moyvareobaSi nu CamiTvliT, magram Zalzed Zneli war-
mosadgenia, Tu rad unda Tqvens... e.... e.... dawesebulebas
aseTi manqana. ar SegiZliaT gangvimartoT, Tu ris ga-
keTeba gsurT misi meSveobiT?
_ siamovnebiT, _ upasuxa lamam, romelic abreSumis
mosasxamis nakecebs isworebda da Tan jibeSi logariT-
mul saxazavs idebda, ris saSualebiTac finansur gamoTv-
lebs awarmoebda. _ Tqveni eleqtronuli manqana, `mod-
eli xuTi~, asrulebs nebismier maTematikur operacias,
aTniSna ricxvebiTac ki. Cveni amocanis gadasawyvetad
ki saWiroa ara ricxvebi, aramed asoebi... ase rom gadaa-
keTeT gamomavali rgolebi, rogorc Cven gTxovT, da
manqana dabeWdavs sityvebs da ara asoebs.
_ mainc ver gavige...
_ saqme exeba problemas, romlis gadasaWrelad Cven
artur klarki 337

vSromobT, ager, ukve sami saukunea, anu Cveni monastris


daarsebis dRidan. Tqveni azrovnebis stilis mqone ad-
amianisaTvis amis gageba Znelia, magram vimedovneb, rom
miukerZoeblad miudgebiT Cvens sakiTxs da bolomde
momismenT.
_ ra Tqma unda.
_ arsebiTad es ubralo sakiTxia. Cven vadgenT sias,
romelSic ewereba RmerTis yvela SesaZlebeli saxeli.
_ mapatieT...
_ Cven gagvaCnia imis safuZveli vfiqrobdeT, rom... _
ganagrZo lamam auRelveblad, _ rom yvela es saxeli
SeiZleba Caiweros mxolod im cxra asos gamoyenebiT,
romlebic Cvens mier gamogonil anbanSia Tavmoyrili.
_ ...da samasia welia, amiT xarT dakavebulni?
_ diax. Cveni gamoTvlebis Tanaxmad, am sakiTxis gada-
saWrelad daaxloebiT TxuTmeti aTasi welia saWiro.
_ oho! _ doqtori vagneri aSkarad gaocda. _ axla
mesmis, Tu risTvis gWirdebaT gamomTvleli manqana. ma-
gram Tavad arsi ra aris am Tqveni wamowyebisa?!
lama wamierad aimRvra. `Seuracxoyafa xom ar mivay-
ene?~ _ sakuTar Tavs hkiTxa vagnerma. asea Tu ise, stu-
mari kvlav rom alaparakda, mis xmaSi raime ukmayofile-
bas veravin SeniSnavda.
_ gnebavT, rituali uwodeT amas, magram saqme exeba
Cveni aRmsareblobis mniSvnelovan Semadgenel nawils.
Cvens mier xmarebuli saxelebi uzenaesi arsebisa – iah-
ve, alahi da ase Semdeg _ mxolod da mxolod adamianis
mier SeTxzuli iarliyebia, rac sakmaod rTul filoso-
fiur problemas warmoSobs... ar Rirs axla am proble-
mis Sesaxeb msjeloba, magram asoTa yvela SesaZlebel
kombinacias Soris, ase vTqvaT, aris namdvili saxelebi
RmerTisa... ai, swored maTi povna gvsurs asoTa sistema-
338 artur klarki

turi gadanacvlebis saSualebiT.


_ mesmis. Tqveni aseTi kombinaciiT daiwyeT _ aaaaaaa...
da SeadgenT kombinaciebs manam, sanam ar CaxvalT hhhhh-
hh-mde.
_ zustad asea. oRond gansxvaveba imaSia, rom Cven
vsargeblobT anbaniT, romelic Tavad SevqmeniT. sawer
mowyobilobaSi literebis Secvla, ra Tqma unda, advili
saqmea. bevrad ufro rTulia im sqemis Seqmna, romelsac
SeeZleba ZirSive uazro kombinaciebis gamoricxva. ase
magaliTad, arcerTi aso ar unda meordebodes erTmane-
Tis gverdiT samjer.
_ samjer? Tqven, albaT, unda geTqvaT orjer.
_ ara, zustad sami. vSiSob, ganmarteba yovelive amisa
did dros waiRebs, Cveni enac rom icodeT.
_ eWvi ar mepareba, _ swrafad dasTanxma vagneri. _
ganagrZeT.
_ sabednierod, Tqveni avtomaturi gamomTvleli man-
qana advilad miesadageba Cvens amocanas. saWiroa mx-
olod swori programis Seqmna, manqana ki Tavad Seamow-
mebs yvela asoTSeTanxmebas da amobeWdavs Sedegs, anu
as dReSi gakeTdeba saqme, rasac Cven TxuTmeti aTas we-
liwads movandomebT.
sadRac Sors da qvemoT manhetenis quCebi iyo ganfeni-
li, magram vagneris yurTasmenas saqalaqo transportis
yru guguni aRar swvdeboda. igi gonebiT gadasaxlda sxva
samyaroSi, namdvili mwvervalebis samyaroSi da ara iseT-
Si, sadac adamianis xeliTaa aConCxili camde awvdili
nagebobebi. iq, Rrublebs zemoT gadaSlil sivrceSi, es
budisti berebi Taobidan Taobamde Sromoben, raTa Seqm-
nan uazro asoTSeTanxmebaTa cxrilebi... nuTu gaaCnia
sazRvari adamianur ugnurebas?! magram ar SeiZleba am
fiqrebis gamomJRavneba _ klienti mudam marTalia!
artur klarki 339

_ ueWvelad, _ Tqva doqtorma, _ Cven SegviZlia `mex-


uTe modelis~ ise gadakeTeba, rom is TqvenTvis saWiro
cxrilebs beWdavdes. me sxva ram maRelvebs _ manqanis
montaJi da moxmareba. Cvens droSi tibetSi moxvedra
arcTu ise advilia.
_ Cveni imedi iqonieT. manqanis nawilebi arc ise did-
ia, maTi gadatana TviTmfrinaviTac SeiZleba. Tqven es
yvelaferi indoeTamde CamoitaneT, danarCens ki Cven
mivxedavT.
_ Tqven Cveni firmis ori inJinris daqiravebac gin-
daT?
_ diax, sami TviT, sanam programa ar dasruldeba.
_ darwmunebulni brZandebodeT, rom isini gauZleben
amas. _ doqtorma vagnerma raRac Caiwers bloknotSi. _
dagvrCa kidev oris sakiTxis garkveva...
vidre doqtori frazas daasrulebda, lamam qaRal-
dis viwro zoli gauwoda mas: _ ai, dokumenti, romelic
adasturebs Cemi angariSis odenobas aziis bankSi.
_ gmadlobT. TiTqos... ara, yvelaferi rigzea. meore
sakiTxi ki imdenad elementarulia, rom arc ki vici,
rogor giTxraT. magram Tqven ver warmoidgenT, ra xSir-
ad aviwydebaT adamianebs yvelaze elementaruli sak-
iTxebi. maS ase _ eleqtroenergiis rogori wyaro gagaC-
niaT?
_ ormocdaaTkilovatiani dizelgeneratori, Zabva _
110 volti. is xuTi wlis win davdgiT da sakmaod saime-
dod muSaobs. misi wyalobiT Cveni cxovreba monaster-
Si bevrad ufro saamo gaxda. saerTod ki es genera-
tori imisaTvis dadges, rom energiiT moamaragos Zrave-
bi, romlebic samlocvelos borblebs atrialeben.
_ ra Tqma unda, _ daeTanxma doqtori vagneri _ me es
kargad mesmis.
340 artur klarki

***
aivnidan Tvalwarmtaci xedi iSleboda, magram adami-
anis Tvali droTa ganmavlobaSi yvelafers eCveva. Svi-
dasmetriani ufskruli, romlis fskerze RobeebiT Semo-
fargluli nakveTebi Wadrakis ujredebiviT moCanda,
ukve aRar iyo STambeWdavi jorj henlisTvis. gluvi
qvebis parapetze idayvebiT dayrdnobili jorji
pirquSad gascqeroda Soreul mTebs, romelTa saxelebis
Setyoba erTxelac ar ucdia.
`amas hqvia maxeSi gabma! _ uTxra sakuTar Tavs jorj-
ma. _ amaze didi sisulele aravis mougonia!~
ramdenime kviris ganmavlobaSi `mexuTe modeli~ ab-
daubdebiT aWrelebuli qaRaldebis zvinebs beWdavda.
manqana didi moTminebiT axdenda asoTa gadasmas, Sem-
deg amowmebda yvela variants da asoTa erTi jgufis
amowurvis Semdeg meoreze gadadioda. manqanis muSao-
bis paralelurad berebic Tavdauzogavad Sromobdnen
da amobeWdil qaRaldebs did wignebad kinZavdnen.
madloba RmerTs, erTi kvirac da yvelaferi dasrul-
deba. jorjma ar icoda, Tu ra gamoTvlebma daarwmunes
berebi, rom ar aris saWiro aTi, oci, asasoiani kombina-
ciebis Zieba. amis gareSec saSineli Rameuli zmanebebi
awuxebdnen mas, TiTqos berebma gegmaSi cvlilebebi Sei-
tanes da umaRlesma lamam ganacxada, rom programa 2060
wlamde grZeldeba... ratomac ara! am berebs sul advilad
SeuZliaT azris Secvla.
xis didi kari xmauriT gaiRo da jorjis gverdiT
umal aRmoCnda Caki. Cveulebisamebr, igi Tavis erT-erT
sigaras abolebda, ris wyalobiTac man berebis keTil-
ganwyoba daimsaxura. lamebi namdvilad ar iyvnen imis
winaaRmdegni, rom cxovrebis yvela, didi Tu patara siame,
Tavadac ganecadaT. SesaZloa, uazro ideebiT arian Sepy-
artur klarki 341

robilni, magram puritanebs namdvilad ver uwodeb. isini


xSir-xSirad qvemoT, sofelSic ki daiarebodnen...
_ mismine, jorj, _ aRelvebuli xmiT daiwyo Cakma. _
cudi ambebia.
_ ra moxda? manqana gaWirveulda?
amaze cudi ambis warmodgena jorjs ar SeeZlo. man-
qana mwyobridan rom gamosuliyo, _ hoi, saSinelebav! _
es maTi gamgzavrebis dros ufro Sors gadaswevda. axla
jorjisTvis telereklamac ki ciuri mananad Canda, rad-
gan raRac axlobeli mainc iyo masSi...
_ ara, manqana arafer SuaSia. _ Caki parapetze Camoj-
da da es mis mxriv ucnauri saqcieli gaxldaT, Tu gav-
iTvaliswinebT imas, rom qarafebi SiSis zars scemda mas.
_ me axla gavige, Tu ratom wamoiwyes maT es saqme.
_ ar mesmis?! es Cvenc xom kargad viciT...
_ Cven viciT, Tu ra amocana daisaxes berebma, magram
ar viciT misi mizani.... es raRac sigiJea!
_ mere-da es axla gaige?! _ amoikvnesa jorjma.
_ mcire xnis win maTma uxucesma lamam CemTan gulwr-
feli saubris gamarTva isurva. Sen xom ici, rogor uy-
vars mas yovel saRamos imis cqera, Tu ramden qaRalds
axvavebs manqana. hoda, dRes rom movida, aSkarad aRelve-
buli iyo, Tu saerTod SeiZleba misi aRelvebis danax-
va. roca me avuxseni mas, rom ukanaskneli ciklis momza-
deba mimdinareobs, man Tavisi damtvreuli inglisuriT
mkiTxa, davfiqrebulvar Tu ara me odesme imis Sesaxeb,
Tu saerTod ra mizani aqvT dasaxuli maT da Semdeg ici,
ra miTxra?!
_ Tqvi, mec gavuZleb rogorme.
_ mismine, jorj: maT sjeraT, rom roca xelT eqnebaT
RmerTis yvela saxeli, romlis ricxvi, maTi gamoTvlebiT,
cxra miliards uaxlovdeba, asruldeba maTi RvTiuri
342 artur klarki

ganCineba, anu adamianTa modgma aRasrulebs imas,


risTvisac Seiqmna is da dasvams saboloo wertils. es
yvelaferi me mkrexelobad mimaCnia.
_ Cvengan raRas elian? Cvenc xom ar unda davasru-
loT sicocxle TviTmkvlelobiT?!
_ amis saWiroeba ar iqneba. rogorc ki sia dasrul-
deba, RmerTi Tavad gamogvecxadeba da yvelafers mo-
spobs... morCa da gaTavda!
_ gavige. ese igi, rogorc ki Cvens saqmes davasrulebT,
dadgeba qveynis aRsasruli?!
Cakma nerviulad CaiRima.
maTs uxucess mec igive vuTxari. da ici, ra moxda? man
iseTi TvaliT Semomxeda, TiTqos yvelaze ugnur arse-
bas umzerso _ `ra sisuleelebi gitrialebso TavSi~.
jorji Cafiqrda.
_ verafers ityvi, movlenaTa sakmaod farTo xedvaa, _
aRmoxda mas bolosdabolos. _ Cven ra SegviZlia mov-
imoqmedoT? Seni aRmoCena arafers cvlis. Cven amis gare-
Sec mSvenivrad vicodiT, rom isini gadareulebi arian.
_ sworia, magram nuTu ar gesmis, riT SeiZleba
damTavrdes es yvelaferi? Cven davasrulebT progra-
mas, gankiTxvis dRe ki ar dadgeba da maT isRa darCebaT,
rom Cven dagvadanaSaulon. manqana xom Cvenia! ara, ar
momwons me es yvelaferi.
_ gavige, _ wynarad Tqva jorjma. _ mgoni, Sen marTa-
li xar. magram arc es aris axali ambavi, aseTi ram adrec
momxdara. maxsovs, bavSvobaSi CvenTan luizianaSi erTi
WkuaSeryeuli mqadagebeli gamoCnda, romelic amtkicebda,
rom momaval kviras qveynis aRsasruli dadgeba. aso-
biT adamianma daujera mas, zogma saxl-karic ki gayida,
magram roca araferi moxda, aRSfoTeba aravis gamouTq-
vams. ubralod Tqves, rom is mqadagebeli Secda Tavis
artur klarki 343

gamoTvlebSi da kvlavac Tavdajerebul RvTismosave-


bad darCnen. ar gamikvirdeba, zogi maTgan Tu dRemde
elis qveynis aRsasruls.
_ Segaxseneb, Cemo batono, rom Cven luizianaSi ar varT;
rom Cven orni varT, es lamebi ki asobiT. marTalia,
mSvidi xalxia da es moxucic mebraleba, radgan misi cx-
ovrebis mTavari mizani ar gamarTldeba, magram me mainc
varCevdi, rom maTgan moSorebiT viyo.
_ amaze mec, didi xania, vocnebob. magram Cven verafers
gavakeTebT, sanam kontraqti ar dasruldeba da Cvens
wasayvanad ar Camofrindebian.
_ raRac rom gveeSmaka.
_ ras ambob?! _ uaresi iqneba.
_ nu Cqarob, mismine: dRevandeli tempis mixedviT, roca
manqana dReRameSi oc saaTs muSaobs, saqme oTx dReSi
dasruldeba. TviTmfrinavi erTi kviris Semdeg Camof-
rindeba.. ase rom, raRacis momizezebiT manqana orode
dRiT unda gavaCeroT da dro gavweloT. da Tu Cven
yvelafers zustad gavTvliT, Cven ukve aerodromze
viqnebiT maSin, roca manqan ukanasknel gverds amobeW-
davs da Cvenc veRaravin dagveweva.
_ ar momwons es Seni gegma. _ upasuxa jorjma. _ ar
yofila SemTxeva, rom Cemi saqme bolomde ar mimeyvana.
isic gaiTvaliswine, rom isini raRac eWvs aiReben. ara,
saqme bolomde unda miviyvano... rac mosaxdeni moxdes.
***
arc axla vamarTleb Cvens gaqcevas, _ Tqva Svidi dRis
Semdeg jorjma, roca isini mTaSi navali muxlmagari
cxenebiT daklaknili bilikebiT qvemoT eSvebodnen. _
azradac ar gaivlo, rom SiSis gamo gamoviqeci. ubral-
od mecodebian es sabralo arsebebi, ar minda vnaxo maTi
imedgacrueba, roca darwmundebian, rom amaod icxovres
344 artur klarki

amqveynad. netavi maTi uxucesi rogor gadaitans amas?


_ raRac ucnauroba Sevatye mas, _ Seexmiana Caki, _ uka-
nasknelad rom vnaxe, momeCvena, rom eWvis TvaliT mimz-
erda, Tumca-ki manqana jer muSaobda da saqmis dasrule-
basac aRaraferi aklda, ris Semdegac... Tumca `Semdeg~
mis cnobierebaSi ar unda arsebuliyo.
jorji unagirze Setrialda da maRla aixeda. am adg-
ilidan ukanasknelad SeiZleboda monastris danaxva.
Senobis kuTxovani kedlebi da Sverilebi cxadad ikveT-
eboda daisiT Seferadebuli cis fonze, aqa-iq ki, TiTqos
saokeano laineris iluminatorebiao, sinaTle gamok-
rToda. es im naTurebis Suqi iyo, romlebsac eleqtro-
energiiT igive wyaro amaragebda, riTac `mexuTe mod-
els~ amuSavebda. `mainc ramden xans gagrZeldeba bere-
bis da manqanis Tanacxovreba!~ _ hkiTxa sakuTar Tavs
jorjma. `imedgacruebuli berebi wamierad daamsxvreven
manqanas, Tu mSvidi ieriT kvlavac ganagrZoben Tavis
gamoTvlebs?~
jorjs cxadad SeeZlo warmoedgina is, Tu ra xdebo-
da im wuTebSi mTaze. uxucesi lama da misi TanaSemweni
abreSumis mosasxamebiT sxedan, Cascqerian cxrilebs,
romlebsac rigiTi berebi Semdeg wignebad kinZaven.
aravin arafers ambobs, xmaurs arRvevs mxolod sabeW-
di mowyobilobis kakuni. Tavad `mexuTe modeli~ Tavis
aTasobiT gamoTvlas wamierad axorcielebs. `sami Tve!~
_ gaifiqra jorjma. _ `an vin ar gagiJdeboda aseT yo-
faSi?!~
_ ager, Sexede! _ daiZaxa Cakma da TiTi qvemoT, velisken
gaiSvira. _ xom lamazia?
`lamazia~, _ gonebaSi daeTanxma jorji. Zveli, bevris
mnaxveli TviTmfrinavi vercxlis jvariviT iyo das-
venebuli patara mdeloze. ori saaTis Semdeg es TviT-
artur klarki 345

mfrinavi Tavisuflebisa da gonierebisken waiyvans maT.


am azrs iseve agemovnebda jorji, rogorc Zvirfasi
liqioriT savse sirCas. diax, jorji tkbeboda am azriT
da unagirze irweoda.
***
himalais Rame TiTqmis wamoewia maT. sabednierod, gza
cudi ar iyo da maSxalebic hqondaT mzad. safrTxe ar-
sad Canda, mxolod sicive awuxebda maT. saocrad mow-
mendil caze nacnobi varskvlavebi kiafobdnen. `yovel
SemTxevaSi _ gaifiqra jorjma _ amindis gamo ar Sevy-
ovndebiT~.
igi amRerda, magram maleve dadumda. bumberazi, TeTrqu-
diani mTebi namdvilad ar iyvenen xalisian emociaTa
mimarT keTilganwyobilni. jorjma saaTs daxeda.
_ kidev erTi saaTi da aerodromze viqnebiT, _ amcno
man Caks da mcire xnis Semdeg daamata: _ sainteresoa,
ras Sveba iq, zemoT, manqana _ ukve daasrula? drois
mixedviT asec unda iyos.
Cakma araferi upasuxa da jorji misken Sebrunda. man
Zlivs dalanda megobris saxe, romelic TeTri laqasav-
iT misCereboda cas.
_ Sexede, _ CaiCurCula man da jorjmac mimarTa Tavi-
si mzera tatnobisaken...
odesme yvelaferi unda moxdes ukanasknelad.
maRla, maTs TavzemoT, erTi meoris miyolebiT uxmau-
rod qrebodnen varskvlavebi.

inglisuridan Targmna
aleqsandre elerdaSvilma
346 100 novela mTeli msofliodan

rei bredberi

(1920-2012, aSS)
(Ray Douglas Bradbury)

`me Tqven veRarasodes gnaxavT~

samzareuloSi frTxili kakuni gaisma da rodesac


misis o’braienma kari gamoaRo, iq, ukana derefanSi, Tavi-
si sastumros saukeTeso binadari mister ramiresi dax-
vda ori policielis TanxlebiT, romlebic aqeT-iqidan
amosdgomodnen; aseT garemocvaSi myofi ramiresi kidev
ufro patara da mokrZalebuli Canda.
_ rao, mister ramires?! _ gaioca misis o’braienma.
ramiresi ki iyo dapatimrebuli, Tumca araferi ety-
oboda saimiso, rom aq am ambis saTqmelad iyo mosuli.
or welze cota meti iyo, rac ramiresi pirvelad
gamoCnda misis o’braienis saxlSi da iq dasaxlda kidec.
igi mexiko-sitidan avtobusiT Camosula san-diegoSi da
iqidan los-anjelesamdec mouxerxebia CamoRweva. da ai,
am qalaqSi daiqirava patara, sufTad gawyobili oTaxi,
sadac lurji priala linoliumi, yvavilebiT moxatuli
kedlebi, ramdenime suraTi, kalendari da mkacri, magram
gulkeTili diasaxlisi misis o’braieni daxvda. Camosv-
lisTanave saaviacio qarxanaSi daiwyo muSaoba da, san-
am omi mimdinareobda, yvela im TviTmfrinavis awyoba-
Si miiRo monawileoba, gaurkveveli mimarTulebiT rom
gafrindebodnen xolme; Tumca omi rom dasrulda, igi
rei b r edb e ri 347

qarxnidan aravis dauTxovia da kvlavac iq ganagrZob-


da muSaobas. Tavidanve didi xelfasi dauniSnes mister
ramiress, ase rom, raRac Tanxis dagrovebac moaxerxa
da kviraSi erTxel nasvami rom modioda Sin, gakicxvasa
da sayvedurebs ar imsaxurebda, rakiRa misis o’braieni
amgvar saqciels yoveli patiosani muSakis uflebad
miiCnevda.
sanam misis o’braieni Tavis binadars misCereboda,
samzareulos RumelSi Rvezelebi cxveboda da sadacaa
ise Seibraweboda, rogorc mister ramiresis mzisgan
garujuli, mbzinavi sxeuli, xol am Rvezelebis haerisTvis
datovebuli Wrilebi swored rom mister ramiresis Tva-
lTa WrilebiviT iwyebda Camuqebas. samzareuloSi mad-
is aRmZvreli suni trialebda da policielebic, albaT,
amitom iyvnen win wamoxrilebi, mister ramiresi ki Tavis
fexebs iseTi daJinebiT daStereboda, TiTqos maT adan-
aSaulebda, am saxlSi usiamo ambavi rad SemoitaneTo.
_ ra SegemTxvaT, mister ramires? _ ikiTxa misis
o’braienma.
ramiresma Tavi rom awia, misis o’braienis zurgsukan
grZeli magida dainaxa, TeTri qaTqaTa sufra rom hqon-
da gadafarebuli da zed puris langari, grili, brWyvi-
ala Wiqebi, yinulis natexebCayrili wylis WurWeli, erTi
jamiT kartofilis salaTa, meoreTi ki Saqarmoyrili,
pirdaxuruli banani da forToxali ewyo. magidas mis-
is o’braienis Svilebi Semosxdomodnen _ sami mozrdili
vaJi, erTmaneTTan saubari rom gaemarTaT, da ori qal-
iSvili _ isini policielebs misCerebodnen da Tan Wama-
sac axerxebdnen.
_ me aq ocdaaTi Tve vicxovre. _ Cailaparaka ramires-
ma da misis o’braienis CaTqvirebul mklavebs Sexeda.
_ mas mxolod droebiTi viza hqonda. _ Tqva erTma
348 rei b r edb e ri

policielma. _ eqvsi Tve gadaacila dadgenil vadas da


amitom dagvavales, mogveZebna da dagvepatimrebina.

im saxlSi misvlisTanave erTi patara radio iyida


ramiresma Tavisi oTaxisTvis, saRamoobiT CarTavda
xolme, auwevda xmas da siamovnebiT usmenda. mere majis
saaTic SeiZina da masac siamovnebiT daacqerdeboda
xolme. erTxanobas, SemoRamebisas, CaCumebul quCebSi
uyvarda seirnoba; aTvalierebda vitrinebSi gamofenil
TvalismomWrel samoss da zogi ram SeiZina kidec. iqve
Zvirfas qvebsac SeaTvalierebda xolme da Tu mosawo-
ni iyo, Tavisi oriode megobari qalisTvis yidulobda
xolme saCuqrad. kviraSi xuT saRamos kinofilmebis yu-
rebaSi atarebda, mere Cajdeboda tramvaiSi da _ zogjer
mTeli Ramis ganmavlobaSi _ yurs ugdebda eleqtrode-
nis zuzuns, Savi TvalebiT miacilebda aqeT-iqiT mimqro-
lav Ramis reklamebs, patara sastumroebisa da didi
otelebis CiraRdnebs da siamovnebda imis SegrZneba, Tu
rogori gruxuniT migoravdnen mis qveS borblebi.
zogjer did restornebSic Seivlida xolme, sadac Zvi-
radRirebul sadilebs miirTmevda da xanac operas an
Teatrs miaSurebda. mogvianebiT avtomobilic SeiZina,
magram erTxel darCenili valis gadaxda daaviwyda,
gabrazebulma mepatronem moakiTxa da ukanve gaaqro-
la misis o’braienis sastumrodan.
_ misis o’braien, _ Zlivs aRmoTqva ramiresma, _ iZu-
lebuli var oTaxi ukan CagabaroT, Cemi nivTebi da
tansacmeli unda aviRo da am kacebs gavyve.
_ meqsikaSi brundebiT?
_ diax, lagosSi, es patara qalaqia CrdiloeT meqsika-
Si.
_ vwuxvar, mister ramires.
rei b r edb e ri 349

_ yvelaferi mzad maqvs... _ TiTqos xma Cauwyda ra-


miress. wamierad aucimcimda Savi Tvalebi da xelebi
umweod aamoZrava, magram policielebi arc-ki Sexebian,
radgan araviTari saWiroeba ar iyo amisa.
_ ai, gasaRebi, kvlav alaparakda ramiresi, _ bargi
ukve Calagebuli maqvs.
axlaRa SeniSna misis o’braienma Cemodani, romelic
policielebis ukan, derefnis SemosasvlelSi daedo.
ramiresma erTxelac gaxeda samzareulos, vercxlis
brWyviala dana-Cangals, WamiT garTul ymawvilebs da
kargad moprialebul iataks, mere Tavi moabruna da xan-
grZlivi mzeriT gamoeTxova mTel saxls, sam sarTulad
aziduls, veebasa da mSveniers, aivansac da buxarsac gaxeda,
mere drefnis kibeebs Caayola Tvali, samrecxaoSi gaW-
imul Tokebs miaSterda, qarSi nelinel rom irweodnen.
_ Tqven kargi binadari iyaviT, _ Tqva misis o’braienma.
_ gmadlobT, gmadlobT misis o’braien, _ CaiCurCula
da Tvalebi daxuWa ramiresma. misis o’braieni kvlavac
naxevrad Ria karis win idga. erT-erTma vaJma Seaxsena,
sadili gicivdebao, magram man mxolod Tavi dauqnia
pasuxad da isev ramiress miubrunda. ramiress gaaxsen-
da, erTxel meqsikis sazRvrispira qalaqebSi rom moux-
da Casvla. gaaxsenda saSineli sicxe da WriWinebi _ zogi
mxtunavi da awrialebuli, zogic mkvdariviT Zirs migde-
buli da uZravi, rogorc maRaziis vitrinebSi gamofeni-
li patara sigarebi. Tvalwin daudga mdinaridan gamoy-
vanili arxebi, fermebisaken rom miedinebodnen, danagvi-
anebuli gzebic da sicxisagan gadatrusul mcenareTa
Reroebic. gaaxsenda zlaznia, fexaTreuli cxenebi da mziT
dasicxuli patara bocvrebi, gaaxsenda rkinis mTebi,
damtverili xeivnebi da asobiT milze gadaWimuli okean-
ispira plaJebi, talRebis garda, aRaraferi rom ar axmi-
350 rei b r edb e ri

anebda da garSemoc rom aRaraferi moCanda _ arc man-


qanebi, arc nagebobebi.... aRaraferi.
_ namdvilad vwuxvar, mister ramires!
_ me ar minda iq dabruneba, misis o’braien _ ZlivsRa
laparakobda ramiresi. aqauroba momwons, aq minda dar-
Cena; aq vmuSaob, fulic davagrove, mgoni, kargadac movewye,
aRar minda iq dabruneba.
_ vwuxvar mister ramires! rom SemeZlos, namdvilad
dagexmarebodiT.
_ misis o’braien, _ moulodnelad wamoiZaxa ramiresma
da cremlebi gadmougorda. mere xelebi gaiwvdina da
qalis xels mRelvared mieZala, magrad CaeWida, Camoqa-
Ca, TiTqos zed dakideba undao... - misis o’braien, me Tqven
veRarasodes gnaxavT, me Tqven veRarasodes gnaxavT.
policielebma gaiRimes, magram ramiress arc-ki Seuxe-
davs maTTvis da Rimilic umal SeaSraT saxeze.
_ mSvidobiT, misis o’braien! Tqven Zalian kargad mep-
yrobodiT. o, mSvidobiT, misis o’braien, me Tqven veR-
arasodes gnaxavT.
policielebi daelodnen ramiress, sanam igi gamobrun-
deboda, Cemodans aiRebda da kars moSordeboda. Semd-
eg TviTonac daemSvidobnen misis o’braiens qudis mo-
xdiT da patimars aedevnen. misis o’braienma kvlav Tva-
li gaayola derefnis kibeze Camaval kacebs. mere frTxi-
lad miixura kari da Tavisi skamisken neli nabijiT
gaemarTa. skami gamowia da dajda. brWyviala dana-Cang-
ali aiRo da TefSs daxeda.
_ deda, xorci gagicivdeba, _ moesma erT-erTi vaJis
xma.
misis o’braienma erTi patara naWeri aiRo da didx-
ans Cafiqrebuli ReWavda. mere mixurul kars miaSter-
da, dana-Cangali magidaze daawyo.
rei b r edb e ri 351

_ ra moxda, deda? _ ikiTxa vaJma.


_ axlaRa warmovidgine, - Tqva misis o’braienma da
xelebi saxeze aifara, _ rom veRarasodes vnaxav mister
ramiress!

inglisuridan Targmna
aleqsandre elerdaSvilma
352 100 novela mTeli msofliodan

volfgang borherti

(1921-1947, germania)
(Wolfgang Borchert)

`RamiT virTxebsac sZinavT~

nangrevebs Soris calad idga erTaderTi gadarCeni-


li kedeli. dalewil fanjaraze Camavali wiTeli mzis
sxivebi iwereboda. axirxluli sakvamuris naSTs mtvris
Rrubeli Semoxveoda gars. nangrevTa udabnos. TiTqos
CasZineboda, Tvlemda.
bavSvi TvaldaxuWuli iwva. uecrad igrZno: saxeze
Crdilma gadauara. viRac movida. mivida da win aesveta
bneli... idumali.
„axla ki namdvilad momeReba bolo!“ _ gaifiqra bavS-
vma. wamwamebSi qurduli mzera gamoapara. ori sacoda-
vad mokakuli fexi dainaxa. orive fexi ise daRrecili
iyo, rom bavSvi maT Soris Tavisuflad aTvalierebda
midamos. bavSvma frTxilad aayola mzera ucnobis sxe-
uls da viRac moxuci SerCa xelSi. moxucs kalaTi da
dana eWira. TiTebze miwa hqonda mimxmari.
_ mSvenieri adgili gi povnia dasaZineblad, _ Tqva
moxucma da TaviT fexebamde SeaTvaliera bavSvi.
bavSvma moxucis fexebs Soris gaxeda Camaval mzes da
upasuxa:
_ ar mZinavs. sadarajoze var.
_ ho-o-o, eg ketic imitom giWiravs? _ Tavis kanturiT
volfgang borherti 353

SeekiTxa moxuci.
_ diax, _ miugo bavSvma mkvaxed da ufro Ronivrad
CaeWida kets.
_ ras darajob, fuls xom ara? – ar eSveboda moxuci.
kalaTa Zirs dadga da Sarvlis totze dauwyo wmenda
danas.
_ ara, fuli vin momca, _ zizRiT Tqva pataram. _ sul
sxva saqme maqvs.
_ mainc ra saqme gaqvs?
_ ver getyvi.
_ ver metyvi da arc me getyvi, am kalaTSi ra maqvs, _
moxucma fexi wahkra kalaTs da dana dakeca.
_ Zneli misaxvedri kia! _ dacinviT Tqva bavSvma. _
didi-didi, kurdRlis saWmeli iyos Sig.
_ biWos! – wamoiZaxa moxucma. _ saidan mixvdi? getyo-
ba, Wkviani biWi unda iyo. ramdeni wlisa xar?
_ cxra wlisa.
_ oho, ramxela yofila. maS isic gecodineba, samjer
cxra ramdenia?
_ ra didi ramea! _ wamoiZaxa bavSvma da dro rom
moego, daumata: _ magaze advili raa. _ mere kvlav mox-
ucis fexebs Soris gaiWyita _ samjer cxra? _ kidev erTx-
el ikiTxa man. _ samjer cxra ocdaSvidia. eg ra xania
vici.
_ sworia. _ miugo moxucma. _ zustad magdeni kur-
dReli myavs me.
bavSvma gaocebisgan piri gaaRo:
_ ocdaSvidi?
_ Tu ar gjera, Sen TviTon naxe. baWiebic myavs. wamox-
val?
_ wamosvla rom ar SemiZlia? me aq unda vidge. _
Tqva bavSvma yoymaniT.
354 volfgang borherti

_ sul aqa xar? _ hkiTxa moxucma. _ RamiTac ar is-


veneb?
_ ara. sul aqa var. _ bavSvma mrude fexebs aayola
Tvali, _ SabaTs mere aqa var.
_ saxlSi ar midixar? saWmels sad Wam?
bavSvma qva aswia. qvis qveS puris natexi ido. puris
natexi da Tunuqis patara yuTi.
_ ewevi! _ SeekiTxa moxuci. _ Cibuxi gaqvs?
pataram kets CasWida xeli da morcxvad miugo: _ papi-
ross vaxvev xolme. Cibuxs ver vewevi.
_ ras izam! _ moxuci kalaTis asaRebad daixara. _ rom
wamosuliyavi, Cems kurdRlebs gaCvenebdi. iqneb erTi
baWia meCuqebina kidec, rom wamosuliyavi. magram sadara-
jos xom ver mivatoveb.
_ ho, _ daeTanxma Sewuxebuli bavSvi. _ ver mivatoveb.
moxucma kalaTi aiRo da wamodga: _ kargi, raxan unda
darCe, ra gaewyoba.
moxuci wasasvlelad Sebrunda.
_ Tu ar gamcem, yvelafers getyvi, _ iyvira pataram. _
virTxebs vdarajob.
moxuci Sebrunda.
_ virTxebs?
_ ho. virTxebi Turme micvalebulebs Wamen. kacis
xorcs Wamen. Turme Tavs kacis xorciT irCenen.
_ vin giTxra?
_ Cvenma maswavlebelma.
_ mere amitom dgexar aq?
_ ho, _ CaiCurCula pataram. _ aq sadRac Cemi Zma marx-
ia. ai aq. _ bavSvma keti miaSvira Camongreul kedlebs. _
Cvens saxls yumbara daeca: uecrad oTaxSi sinaTle
gaqra. Cemi Zmac gaqra. bevri veZaxeT... Cemze patara iyo...
mxolod oTxi wlis iyo... sadRac aq unda iyos...
volfgang borherti 355

moxuci zemodan dasCereboda bavSvs.


_ maswavlebels ar uTqvams, RamiT virTxebsac rom
sZinavT? _ hkiTxa uceb moxucma.
_ ara, _ Cumad Tqva bavSvma. _ ar uTqvams.
_ eg ra maswavlebelia _ wamoiwyo moxucma, _ roca
amdeni ar scodnia. virTxebs RamiT sZinavT. Senc Segi-
Zlia RamiT Sin waxvide. dabneldeba Tu ara, virTxebi
iZineben xolme.
bavSvi joxiT iqeqeboda nagavSi. sawolebi... patara
sawolebi...
moxuci mousvenrad tokavda.
_ ici ras getyvi? me axla saCqarod davapureb kurd-
Rlebs da roca dabneldeba, Sens wasayvanad moval. Tu
ginda, patara baWiasac wamogiyvan. sul pataras. kargi?
bavSvi kvlav raRacas xazavda nagavSi. patara baWiebi.
TeTri, nacrisferi.. monacrisfro.
_ virTxebs marTla sZinavT RamiT? _ miubrunda bavS-
vi mrude fexebs. moxucma dangreul kedels gadaabija
da quCaSi gavida.
_ aba ra, _ iqidan daiZaxa man. _ Tu Tqvenma maswavle-
belma magdeni ar icis, sjobia guda-nabadi aikras da
aqedan aibargos.
bavSvi wamoxta.
_ maS maCuqeb patara baWias? TeTri iqneba?
_ gaCuqeb. _ upasuxa moxucma. _ oRond aq damelode
da mere Sin wavideT. mamaSens unda vaswavlo kurdRl-
is sadgomis aSeneba.
_ kargi, _ xma miawia bavSvma. _ gelodebi. daRamebamde
mainc aq unda viyo. _ Semdeg daumata: _ Sin ficrebica
gvaqvs. skivris ficrebi! _ yviroda bavSvi.
magram moxucs aRar esmoda. moxuci mzis mxares gar-
boda Tavisi mrude fexebiT. mze mTlad gawiTlda da
356 volfgang borherti

moxucis mrude fexebs Soris bavSvi garkveviT xedavda


mzes. kalaTi aqeT-iqiT irweoda. Sig kurdRlis saWme-
li ido. mwvane saWmeli. nagavSi gdebisagan nacrisferi
gadahkrav da mwvanes.

germanulidan Targmnes
z. Cxenkelma, i. surgulaZem
100 novela mTeli msofliodan 357

augusto montereso

(1921-2003, gvatemala)
(Augusto Monterroso Bonilla)

`maimuni, romelmac gadawyvita


mwerali-satirikosi gamxdariyo~

erT uRran tyeSi cxovrobda maimuni, romelmac miznad


daisaxa mwerali da Tanac mwerali-satirikosi gamxdar-
iyo; da raki amisTvis saTanado codna-ganaTleba iyo
aucilebeli, isic didi mondomebiT Seudga saWiro sagn-
ebis Seswavlas; magram male mixvda, rom satirikoss,
uwinares yovlisa, sazogadoebis yofa-cxovrebis, zne-
Cveulebebis, adaT-wesebisa Tu buneba-xasiaTis Seswavla
marTebda; amitom gadawyvita ufro axlos gaecno Tavisi
nacnob-megobrebi da aRarc dauyovnebia, pirdapir saqmes
Seudga, anu daiwyo maTTan stumrad siaruli, arc erT
koqteilis saRamos ar daakldeboda da swored rom
sazogadoebis SuagulSi trialebda; amasobaSi CumCumad
akvirdeboda stumrebsac da maspinZlebsac, swavlobda maT
qcevas, usmenda maT saubrebs; miT umetes, kargi sanaxavebi
iyvnen, roca xelSi Wiqebi eWiraT da dabneulebiviT aqeT-
iqiT uazrod acecebdnen Tvalebs.
maimuni isedac sakmaod gonebamaxvili gaxlda, Tavisi
oxunjobiTa da matrabazobiT, oinebiTa Tu manWva-grexi-
Tac gamoirCeoda da amitom sul male mii pyro yvelas
yuradReba, yvela ojaxis sasurveli stumaric gaxda; Ta-
358 augusto montereso

vadac bejiTad cdilobda kidev ufro daostatebuliyo,


SeZlebisdagvarad daexvewa Tavisi xelovneba da meti
pativiscema moepovebina.
misi saubrebiT yvela moxibluli iyo da yovelTvis
didi gulisyuriT usmendnen, gansakuTrebiT qalbatoni
maimunebi da maTi meuRleebi Tu tyis sxva binadrebi. arc
TviTon iyo gulgrili maT mimarT imisda miuxedavad,
rom zogjer maTi azrebi Tu Sexedulebebi saerTaSoriso,
erovnuli, Sinauri politikisa da saerTod urTierTo-
bebis Sesaxeb gansxvavebuli iyo, es mainc ar uSlida xels,
rom maTi saxe ase Tu ise warmoeCina Tavis satirul Txz-
ulebebSi; erTi xanoba maimuni aRiares kidec yovlismco-
dned da marTlac mis maxvil Tvalsa da yurs araferi
gamoepareboda.
erT dResac maimunma gadawyvita, rom ukve dadga dro,
erTi gvariani satira gamoecxo da amjerad mizanSi amo-
eRo xelmrudeebi, rom kargad gaewkepla; saamisod kaW-
kaWebi miiCnia samagaliTod da didi gatacebiT Seudga
weras, winaswar tkbeboda SedegiT, gulianad icinoda da
gaxarebuli daxtoda xidan xeze, kaWkaWebis oinbazobebs
rom gaixsenebda. magram ucbad gaaxsenda, rom maRali
sazogadoebis im wreSi, sadac mas didi pativiT iRebdnen
da maspinZlobdnen, sakmaod blomad iyvnen kaWkaWebic da
erTi maT Soris gansakuTrebiT gamoirCeoda. maimuni
sagonebelSi Cavarda, raRac unda eRona da ramenairad
ise Seeswor-Semoesworebina Tavisi naSromi, rom arc
kaWkaWi gaenawyenebina da arc sxvebi, Tumca verc ase
ascdeboda usiamovnebas, radgan rogorc ar unda Seelama-
zebina Tavisi satira, kaWkaWebi mainc icnobdnen TavianT
Tavs da maimunma maSinve gadawyvita xeli aeRo am Tavis
wamowyebaze.
mere ifiqra, axla uprinci poba, meryeoba mainc ufro
augusto montereso 359

saWirboroto Temaao da arCevani gvelze SeaCera, romel-


ic Tavis qvemZromobas, xerxebsa Tu fandebs ostaturad
iyenebda, Tavisi mliqvnelobiTa da gaiZverobiT Tanam-
debobac SeenarCunebina da Tavis samsaxurebriv kibeze
erTi safexuriT mainc maRla asuliyo, magram maT Sorisac
hyavda megobrebi, gansakuTrebiT erTi gveli iyo, romel-
sac SeiZleba umalve ecno Tavisi Tavi. da maimunma axlac
aiRo xeli Tavis Canafiqrze.
ifiqra, ifiqra maimunma da moifiqra, rom Tavgamodebu-
li muSakebi gaemasxaravebina, abuCad aegdo isini, viTom
muyaiTad rom Sromoben da is ki ar ician, risTvis da
visTvis irjebian, aseTebi ki futkrebi iyvnen misi TvaliT,
swored isini iyvnen uazrod da umiznod rom fusfusebd-
nen. magram maSinve gaaxsenda, rom futkrebis mTel gundsac
da, miT umetes, erT Tavis megobar futkars Zalze gaanawy-
enebda; amitom ifiqra, maT guls movigeb, Tu WriWinobelas
Sevadarebo, erT imaTgans, marTlac TavkerZa arsebas,
romelic simReris mets arafers akeTebs da am umaqniss
Tavi poetad ki moaqvso. magram kargad rom dafiqrda,
arc es daujda WkuaSi da amjeradac xeli aiRo Tavis
Canafiqrze.
bevri ifiqra Tu cota, bolos gadawyvita codvil ar-
sebebze xom mainc SeiZleba davweroo da axla Tavisi
basri satiruli kalami im garyvnili qaTmebis winaaRmd-
eg moimarjva; SeiZleba kidec iyvnen gansasjelebi da
gasakicxebic, magram maSinve gaaxsenda ramdenjer iyo am
Tavis frTosan megobrebTan stumrad da warmoidgina,
rogor ewyinebodaT, ra Seuracxyofilad igrZnobdnen
Tavs da daemdurebodnen mas.
bevri aRarc ufiqria da kalamic maSinve dado. bolos
da bolos, Rrmad rom Cafiqrda, kargad rom awon-dawona
Tavisi mizani Tu ganzraxva, ukve samudamod Caiqnia xeli,
360 augusto montereso

es saCemo saqme ar ariso da mweral-satirikosobaze fiq-


ric ki aikrZala. magram mainc ver moisvena da axla sxva
Temebze daiwyo fiqri, Tundac mistika, siyvaruli da sxva
msgavsi rameebi sulac urigo ar iqnebao, Tanac usiamo-
vnebebsac ar gadamyriso. magram maSin, _ yvelas kargad
moexseneba ras niSnavs zneoba, _ yvelam erTxmad, winaswar
SeTanxmebulebiviT ganacxada, maimuni Wkuaze Semcdarao
da aseve yvelam winaswar molaparakebulebiviT erTbaSad
miuxura karebi, im dRidan aRarc stumrad epatiJebodnen
da aRarc salams imetebdnen misTvis.

Targmna meri titviniZem


100 novela mTeli msofliodan 361

kobo abe

namdvili saxeli _ abe kimifusa


(1924-1993, iaponia)

`wiTeli parki~

avtoris winaTqma
imxanad gamouval siRaribeSi vcxovrobdi, magram
es ambavi didad ar mawuxebda. usaxsroba sakuTari
tyaviviT mqonda morgebuli. am siRaribisgan vqsovdi Cems
novelebs da moTxrobebs. maTgan gamorCeviT miyvars es
`wiTeli parki~ _ namceci Cemi sulisa

dRe iwureba. dgeba Jami, roca yvela Tavis budes


ubrundeba, magram me arsaiT mimeCqareba, _ saxli ara
maqvs. quCis orsav mxares saxlebia Camwkrivebuli da
ukve meramdened vfiqrob, am uamrav saxls Soris ar aris
saxli, me rom Tavi Sevafaro... telegrafis boZTan Toki
davinaxe da raRac saocari ZaliT mominda Tavi Camo-
mexrCo. „geyofa wanwali, Cemo Zmao, droa daisveno“, _
ase meubneboda TiTqosda Toki da yelze Semomcqero-
da. mosveneba kargia, icocxle, magram bina rom ar maqvs,
sad movisveno? mere is vifiqre, ra oxrad minda-meTqi
es Toki. bolos da bolos xom unda gamerkvia, rad ar
gamaCnda saxli? bunebrivia, dRe rom miiwureba, Rame
modis. RamiT xalxs sZinavs. rom daiZino, TavSesafari
unda gqondes. bina yvelas unda; vin metyvis, aba, marTa-
li ara xaro? uecrad eWvma gamkra, vaiTu vcdebi da
362 k o b o a b e

tyuilsac vCmaxav? saxli maqvs-meTqi, amas ar vambob, ma-


gram xom SeiZleba, ubralod damviwynoda is adgili,
sadac saxli medga? yvelaferi SeiZleba. diaxac, rom
SeiZleba. ai, me viTrev fexs ager am saxlTan, cxadia, aq
araferia mimniSnebeli imisa, rom es saxli namdvilad
Cemia, magram arc sxva saxls rom ara aqvs aseTi niSani?
ese igi, arc unda mqondes imedi am saxlis daCemebisa, ase
gamodis.
TiTqosda uecrad bedi mweoda, ise gamexarda, _ Ria
sarkmlidan icqireboda saocrad mimzidveli qali, iRime-
boda. raRacnairi madli momesalbuna, TiTqos xvatSi
niavs wamoeqrolos da guli Semitokda. mec Rimili
mivagebe banovans da Tavi davukari.
_ bodiSi momiTxovia, qalbatono, magram es xom Cemi
saxlia? qals feri ecvala.
_ ra brZaneT, batono?
raRac unda meTqva, magram uecrad davibeni, rogor
avuxsna axla am qalbatons, risi Tqmac minda.
_ Tuki qalbatons hgonia, rom es saxli Cemi ar aris,
keTili inebos da damarwmunos!
_ RmerTo Cemo, es raebi mesmis! _ wamoiyvira SemkrTal-
ma qalma.
_ Tuki araviTari sabuTi ar gaqvT, saxli Cemi yofi-
la da movrCeT laparaks.
_ RmerTo Cemo, me rom aq vcxovrob?
_ Tqven rom aq cxovrobT, es imas rodi niSnavs, eg
saxli me ar mekuTvnis.
qalma sabolood dakarga simSvide da sarkmeli miixu-
ra. asea mudam. eSmakma icis, ra imaleba qalis RimilSi.
qalis logika ki ra saxsenebelia: Tuki esa Tu is nivTi,
an sagani mas ekuTvnis, ese igi, Seni araa. ratom? swored
rom ase vikiTxavdi; ratom? ratomaa yvelaferi sxvisi
k o b o a b e 363

da aqedan gamomdinare araa Cemi? nuTu amqveynad ar-


aferi araa iseTi, aravisi rom ar iyos? xandaxan, maxs-
ovs, isic ki meCveneboda, sadme samSeneblo ubanSi dagde-
buli uzarmazari mili Cemi saxlia-meTqi. magram es mili,
mindoda Tu ara, an sadRac unda waeRoT, an viRacas unda
mieTvisebina, an kidev ugzo-ukvlod gamqraliyo sadRac.
magram. ai, baRSi rom skami dgas? didebuli ramea mar-
Tlac! ai, eg rom Cemi saxli iyos da aravin ar gamoma-
gdebdes iqidan... magram is skamic yvelas ekuTvnoda da
aravisi sakuTreba ar gaxdeboda. skamic rom amas meub-
neba:
_ ehei, Sen, ras dayudebulxar aq?! es skami erTis ki
ara, yvelas sakuTrebaa. mococxe aqedan, mococxe, sanam
cixeSi ar amogiyvia Tavi!
saRamovdeba... mivdivar... mivdivar... yvelgan saxlebia:
dabali, maRali... im saxlebs Sua quCis Riobia, uamo, ufer-
uli; gzebia okrobokro, didTovlobisas _ viwro, qari-
an dReebSi _ usiamod mozuzune da galigvuli; mivdi-
var... mivdivar... Tavis CamoxrCobis nebac ki ara maqvs,
sanam ar mivakvlev, sanam ar mivagneb, sanam ar gavigeb,
ratom ara maqvs saxli.
es kidev ra oxeri da jandabaa? ra momeblanda fexze?
Toki xom araa, neta? Toki ar yofila, _ sriala abreSu-
mis Zafia. Zafis wvers davwvdi da odnav movqaCe. Zafi
gaiwela, gaiwela; isev da isev vewevi Zafs. cnobiswadilma
amitana. veqaCebi abreSumis Zafs da vxedav, saocari ram
xdeba marTlac. sxeuli Cemi TandaTan daqanda, Tanda-
Tan gadaixara, wonasworobas ver vicav ukve, Tavs ver
vimagreb; neta ra xdeba? dedamiwis RerZi xom ar Sein-
Zra? mizidulobis wertili xom ar Seqan da? mere uceb
fexsacmeli wamZvra da yvelaferi naTeli gaxda: deda
miwis RerZi ki ar Seqanebula, cali fexi dampataravebia
364 k o b o a b e

ubralod, rac ufro veqaCebodi abreSumis Zafs, miT ufro


mimokldeboda fexi, ufro da ufro ileoda. axla rom
xelSi Zafis gorgali miWiravs, Cemive fexia da sxva
araferi.
metad ar SemeZlo nabiji gadamedga, dabneuli videqi
erT alagas. Zafi ki mexveoda da mexveoda. nela mico-
cavda maRla da maRla, jer xom marcxena fexze damexvia,
mere _ marjvenaze; TandaTan ifareboda tani Cemi, iwele-
boda Zafi, mexveoda tanze da roca aRaraferi darCa,
TavisiTve gamoinaskva Signidan da.. me gavqri.
darCa mxolod didi, wiTeli parki.
axla ki SemiZlia mSvidad daviZino.
mewamuli, Camavali mze aSuqebs parks, vinc ra unda Tqvas,
es Cemi saxlia. aqedan me ukve veravin gamagdebs. es cxa-
dze cxadia. erTia mxolod, bolos da bolos saxli gaCn-
da, magram TviTon aRar viyavi, rom mecxovra iq... parkSi
dro gaiyina. quCaSi ukve Rame idga, magram parkSi jerac
saRamo iyo da mwuxris sinaTliT ganaTebuli mewamuli-
sfrad isev aSuqebda, ar SeiZleboda gamvlelis yura-
dReba ar mieqcia. manac swored rkinigzis Slagbaumis
axlos, liandagebs Soris daminaxa, pirvelad TiTqos
gulic mouvida,magram maSinve gaifiqra,iSviaTi ram vi p-
oveo da parki jibeSi Caido. karga xnis mere Sin mofus-
fuses gaaxsenda, raRac vi poveo, aiRo da is parki Tavis
patara biWs aCuqa.
Targmna
murman jguburiam
100 novela mTeli msofliodan 365

aRasi aivaziani

( )
(1925-2007, somxeTi, daibada
saqarTveloSi, abasTumanSi)

`wminda WeSmariteba~

Wi pro jer mekalapotesTan iyo Segirdad. erTi Tve


araferi da, TvisTavze geurqam finTad Caicina:
_ ara, Zmao, Seni xasiaTis kalapoti Cemi duqnis xarji
ar ariiis!
raRa Cara iyo da, Wi promac cota qvemoT,mRebav sam-
sonas duqanSi Cainacvla. ramdenime dRis Semdeg Wi pro
TaviT fexamde saaRdgomo kvercxiviT iyo aWrelebuli,
mis SeRebil tansacmels ki, gaputuli qaTami rom ginax-
avT, iseTi mimxrCvali feri edo.
_ to, mudrego, erTi am Sens feri-mers daxede... me ra,
yeinoba maqvs duqanSi?! _ uTxra usta samsonam.
Wi prom aqedanac bargi aikra da ufro qveviT,mekubo-
vis duqanSi gadavida. aq yvelani mxiarulobdnen da mar-
to Wi pro iyo mowyenili. Tvali sul gareT eWira, an
ara da _ mazalo SekiTxvebs aZlevda usta mikirtumas
amqveyniur-imqveyniurze, sikvdilze da sicocxleze. mow-
yenil-Cafiqrebulebs Tan sifaTic iseTi hqondaT, rom
imis Semxedvare duqanSi motriale xalxi siciliT ixoc-
eboda... erTi sityviT,Wi pros mekubovis mxiaruli duq-
nidanac kidev qvemoT, Cerqezi mkalavis alimas duqanSi
mouxda Cabargeba. sirajxanaze amvlel-Camvlel lamaz
366 aRasi aivaziani

qalebs ra gamolevda da Wi proc erTTavad gareT ijda,


Tvals ayolebda, sanam qalebi quCis bolos ar mihfarde-
bodnen... erTxelac, roca erTma lamazma qalbatonma
Camoiara da Wi proc gareT gavida,rom TvalisRvis wya-
li daelevinebina, alimam Tavisi uSvelebeli fafaxi
Camoifxata da daadevna:
_ Sig aRar Semosgide!
Wi prom uyura, uyura da isev agorda misi cxovreba,
isev aivso sazrunaviT.
sirajxana daRmarTia da Wi proc TiTqos Tavis ukan-
alze dajda, cigasaviT dasrialda da ise Cavida avlab-
ridan sirajxanis bolomde, SeiTanbazramde. avlabarSi
eklesiebi iyo, SeiTanbazarSi _ mizgiTebi; avlabarSi _
aRmosavluri funduki, SeiTanbazarSi _ sparsuli aban-
oebi; avlabarSi sinematografis aparati wiwinebda, SeiT-
anbazarSi aqlemebi dairweodnen xvneSiT. amaTi Semaer-
Tebeli kldis Tavze metexis cixe idga... mtkvris sanapi-
ros dayolebaze, cota qveviT orTaWalis `samoTxe~ iyo
saqeifo adgilebiTa da lamazi gogoebiT... ginda ekle-
siaSi wadi, ginda _ bazarSi, ginda abanoSi Sedi, ginda
cixeSi!...
Wi pro oriode dRe bazarSi xetebis Semdeg mandolin-
is damkvrel sameuls SeuerTda. Tbilisi mxiaruli qala-
qi iyo... Cinelebi ezoebSi fokusebs aCvenebdnen, cecxlsa
ylapavdnen, italielebi `belkantos~ mRerodnen, gitarasa
da mandolinas ukravdnen... es italielebic da Cinelebic
nel-nela daikargnen Tu, vin icis, daTbiliseldnen da
axla axla cecxlsa ylapavdnen da mandolinas ukravd-
nen qarTvelebi, somxebi, rusebi...
wkrialebdnen mandolinebi sanapiros ezoebSi da mii-
mdor-miiRvenTeboda cxovreba mtkvris dinebis ritmiT...
Wi prosac mandolina eWira, gverdSi amosdgomoda
aRasi aivaziani 367

maestro mose barnabos da saCvenebeli TiTiT awkaruneb-


da erT sims, mxolod erT sims... gahyurebda Wi pro moCu-
qurTmebuli aivnebze gamofenil qalebsa da qalbatonebs,
gahyurebda da SecdomiT sxva sims awkarunebda. maestro
mose barnabom mandolinas yvela simi daawyvita da is
erTiRa dautova, romelzec im dRes Wi pros unda daekra.
Wi pros ki musika xandaxan ise itacebda, msxvili da
kotita saCvenebeli TiTiT im erTaderT simsac aawyvet-
da xolme. keTili kaci iyo mose barnabo, magram masac
gauTavda simebi...
TbilisSi blomad iyo cisartyelas yvela feriT mol-
ivlive kaxuri Rvinoebi, zembelebSi erTmaneTs ealerse-
bodnen erevnis Werami da Tavrizuli yurZeni. kintoeb-
is Tabaxebze xarTuTa pewianobda, sparselebi Tavze Semo-
dgmuli tafebiT daatarebdnen cxvris Semwvar Tav-fexs
da misi surneli ujdeboda qalaqis yvela kuTxe-kunW-
uls... TbilisSi oxrad iyo indisxurma, dariCini, mixaki,
ferad-feradi arabuli SarbaTebi, yalia... da mimohqro-
da maTi surneli qalaqSi, ezaveboda erTmaneTs, iqceo-
da raRac Wrel, jadosnur Rrublad, trialebda avlab-
arSi, SeiTanbazarSi da nariyalis ubanSi, mere wvimad
iqceoda da is surnelovani, feradi wvima uxvad iRvreb-
oda miwaze... Wi pro Tavs aswevda da ylup-ylupad svam-
da im wvimas.
_ vah, eg ras imasSvrebi, Wi pro? _ ekiTxebodnen kin-
toebi.
_ sadils mivirTmev, raRa! _ miugebda Wi pro.
_ giJia, to, mudregi?!.. _ icinodnen kintoebi.
dRisiT Wi pro mtkvris piras qviSaze iwva da mzeze
Tbeboda, RamiT paron asaturovis kibis qveS, Tavis sak-
anSi SeZvreboda da iqneb cxovrebaSi am cotasac dasje-
reboda, im dRes quCaSi rom ar gamosuliyo.
368 aRasi aivaziani

gamovida da... TiTqos sisxlSi dauara SeiTanbazaris


yvelanairma surnelma, ZarRvebSi gaujda xarfuxis yove-
li feri, Zvlebis gulisguli gaumsWvala riyisubnis Su-
qCrdilebis jadom... yvelaferi erTad mieZala: tkbili,
mware, cxare da mJave, maxrCobela da moalerse, xaverd-
is silbo da TeTri zewris simSvide...
Tbilisis mTavar quCaze, galavinskze, saseirnod gamo-
suliyo orTaWalis salxinoTa ocdaTormeti lamazmani,
maTi dasvenebis dRe iyo is orSabaTi. iseTnairad miar-
wevdnen TeZoebs, TiTqos gabutvis sagangebo winasamza-
disSi ariano. mtkvris talRebiviT mijriT minadeni
kabebi erTurTs etlaSuneboda da maT qveS daCneuli
fexebis nakvTovaneba sacnaurs xdida patronTa mdabi-
ur yofa-yaidas.
ocdaTormeti kaxpa gogo erTad gamosuli jer aravis
unaxavs gareT. Tbiliss ar axsovda amaze ufro didi
laSqroba, Sah-abasisa da mahmad-xanis Semoseva cekva-Tama-
Si iyo amasTan SedarebiT. Tbiliselebs es idumali kekl-
ucebi gareT, TavianT gverdiT, ase aSkarad jer ar enaxaT,
jer ar egrZnoT; isini aqamdis mxolod Taviseburi la-
parakis sagani iyvnen, Wori, codviani ambavi da jojoxeT-
is sitkboeba... jer ase TvalsaCinod arasodes dawyvile-
buliyo akrZaluli da nebadarTuli, jer samzeoze ar
ecilaT erTad undomi kdema da nandomi usircxoeba...
qalebi mSvenobdnen maqmanebiTa da arSiebiT, funje-
biTa da mbrwyinavi qvebiT... kabebis Wrela-Wrula fere-
bSua cecxlovan mzeras isrodnen qalebi. axali ram xili
iyo TbilisisaTvis aseTi mzera _ erTdroulad tkbili
da lirfi, gabeduli da madluri, Wkvianuri da giJuri,
cbieri da miamiti, mokaSkaSe da mimqrali...
Tbiliseli qalbatonebi da ymawvilqalebi saswrafod
ketavdnen sarkmlebs, zog-zogni fardebSua mainc gasc-
aRasi aivaziani 369

qerodnen am amazrzen sazeimo svlas. gascqerodnen da


maTSi warmoiSoboda raRac gaugebari grZnoba: undo-
daT siyvaruli sikvdilamde, undodaT gaSiSvleba da
saxuravebze SiSvelad Zromiali, goraoba da mtkvarSi
gadavardna...
am sazeimo svlam daangria bevris ojaxi. nersesianT
skolis student suqiass sxvanairad aemRvra sisxli, miag-
do xorenaci da narekaci* da _ haida eSmakis gzaze!
romeli erTi CamovTvaloT, vin icis, kidev raebi ar
mohyva am zeimur aRlums.

Rame Wi pro Tavis kuTxeSi mokuntuliyo da tiroda.


saocari ki iyo is tirili, SigadaSig xandaxan sicilsac
amouSvebda xolme... da amis Semdeg Wi pros ZilSi aRar-
aferi zmanebia im ocdaTormeti usircxvilos meti...
orTaWalis baRSi amosuli qinZi da oxraxuSi Tavi-
anT Tma-foTlebs giJurad iwewavdnen da ukidegano
mxrebze iSlidnen, mwvane sisxli uduRdaT da uboboqreb-
daT. kitri, SuSa kitri xom skdeboda xveuli qorfa pwka-
lebis sisqisagan! pamidori ivseboda, iburTeboda da mis
wiTel, naz kans ucxo ram Zali enatreboda, romelic erTi
uxeSad gulSi Caikravda mas, raTa gamskdariyo da Sveba
miscemoda.
orTaWalis baRebSi nair-nairi lampar-CiraRdnebi
anaTebdnen muq, Rameul cas da surnelebiT Tavbrudam-
sxmel qveSagebSi muStars nebdebodnen safrangeTidan
Camosuli lamazmanebi...
orTaWalis baRebSi qeifobdnen `buloCni asaturov i
sinovias~ patroni asaturovi, abanoebis mefe gogilovi,
`milovareni zavod milovas~ patroni miliani, mcxeTis
mouravi, TamamSevis qarvasla, meliq-kazarovis Senobebi...
es Cveni Tbiliseli Wi pro, es Cveni sirajxaneli be-
370 aRasi aivaziani

murazi Wi pro, es avlabris maimuni Wi pro cecxlSi id-


ageboda da ra cecxlSi! SenivTul-Sededebuliyo masSi
Tbilisi Tavisi aqlemebiT, Tavisi Saxsei-vaxseebiT, gog-
irdis abanoebiT, murwas RimiliT, qceuliyo sisxlad,
mowiTalo Tu narinjisfer sisxlad, mquxarebda Wi pros
sxeulis yovel misaqcev-mosaqcevarSi, qviTinebda, brdRv-
inavda, ivedreboda, mtkivarobda, mkivarobda, sabolood
wvimiani amindis mowyeniloba mohqonda da tirilis gu-
nebaze ayenebda patrons. roca is ocdaTormeti gogo
ewveoda mis Wvartlian sisxls, Wi pros axsendeboda
mama da tiroda, axsendeboda deda da _ tiroda, axsende-
boda TavianTi konk-mankiani saxli da tiroda...
da es Cveni Tbiliseli naZirala Wi pro utrialebda
orTaWalis baRebs, Soridan uyurebda nacemi ZaRliviT,
sunTqavda da ayuradebda, baRSi uxmobda iqidan monad-
eni xmauri, CurCuli Tu sunTqva-oxvra.
mTeli dRe qalaqis quCabandebSi naTrev Wi pros fex-
ebi bolos mainc orTaWalis baRebisken waiyvandnen. gars
uvlida Wi pro am xmaurian morevs da gvian saRamos bru-
ndeboda saxlSi.
ramdeni fuli unda agrovo kapik-kapik, rom xuTi mane-
Ti SeaquCo? eg ramdeni kapikia, to, eg xuTi maneTi?.. eg
ramdenad Wkviania, maSasadame, batoni TamamSevi, rom
magdeni fulis daTvla SeuZlia... amden kapikebs rogor
Tvlian es ojaxaSenebuli mdidrebi, to?.. vai, Se sawya-
lo Wi pro, TiTo kapikobiT aTi welic rom agrovo,
mere imodenas daTvli ki?! xuTi kapiki rom mekalapote
geurqasTvis eTxovna, xuTi mRebav samsonasTvis, xuTic
kidev mkalav alimasTvis, eg ramdeni iqneboda?.. orTaW-
alisTvis namdvilad cota unda yofiliyo... da igrZno
Wi prom, rom yvelaze Zneli misTvis swored es Tvla
iyo...
aRasi aivaziani 371

Rame Tavis TvalgamoTxril kuTxeSi miyunculi, mux-


likvrebze xelebSemoWdobili Wi pro mwared rjulav-
da Tavis sisxls: `kubosTan yoCaRad, mxiarulad dgoma
ver SeiZeli, to, bemurazo!... kalapotis gamoWra ver isw-
avle, to, bemurazo! maS, ra ufleba gaqvs, rom erTi ambavi
gagaqvs CemSi, midi-modixar da hkivi, TamamSevis sisxlze
Zvirfasi xar Tu rogor aris Seni saqme?~ ase elapara-
keboda Wi pro sakuTar sisxlsa da Tan msxvil muStebs
iSenda sxeulze. magram diliT ukve aRar hqonda sisxl-
Tan laparakis Tavi da raki sxva gamosavali aRar uC-
anda, pirdapir vanqis eklesiaSi wavida, eklesiis kedlebi
sicives isunTqebodnen da TavianTi im civi sunTqviT
Wi proc gamsWvales. Wi prom Tavi yovlad WeSmaritad
igrZno, rogorRac sakvirvelad dakarga Tavisi qonian-
wviriani sxeulis mgrZnobeloba da TiTqos raRacnairi
gamWvirvaloba SeiZina. Wi pros eCveneboda,TiTqos Tvi-
Ton ara Canda eklesiaSi, TiTqos karebidan SemoWrili
sinaTle gamWol gadioda mis sxeulSi da misi sxeulic
sinaTlisagan iyo qmnili, TiTqos ager, ha da ha, mTli-
anad eziareba sinaTles, asweven maRla, waiyvanen, waiyv-
anen da... Camosvamen orTaWalis baRebSi.
Wi pros grZnoba sufTa iyo da udrtvinveli, Sinaga-
nad mSvidi da brwyinvale... Wi prom uyura kedlebs,
wmindanTa xatebis msxvil-msxvil Tvalebs da moeCvena,
rom yvelani TanaugrZnoben, yvelas mxolod misi bedi
adardebs...
Tavisi senakidan tertera gamovida da mraval saganT-
an erTad misi mxedvelobis areSi Wi proc moxvda. su-
lieri mama gancvifrda, Wi pros iseTi STagonebuli saxe
hqonda, iseTi keTilSobili, iseTi wminda, Zlieri da mi-
zanswrafuli, rom es Ciam, Tavis dReSi ganucvifrebeli
tertera miuaxlovda mas da pirjvari gadaswera; Wi pro
372 aRasi aivaziani

aqviTinda, aqamde nagrov-naduRi grZnoba gulwrfelad


gadmoyara cremlebad.
_ ra mogivida? _ SeekiTxa tertera Wi pros; gadaavi-
wyda Tavisi mdgomareoba, Tanamdeboba, garemo da ise
ubralod, bunebrivad SeekiTxa, TiTqos quCaSi davard-
nil adamians sTavazobda Svelas.
Wi prom sulier mamas Sexeda. misma gulwrfelobam,
ganwmendilma mzeram SeaRo terteras gulis karebi da
Wi pro mohyva: sacodavi varo, Sin erTaderTi Svili
myavs da isic sasikvdilod gadadebulio, Svili ama qvey-
nisa, romelic im siyvarulis Ziria, axla rom davkargo,
mere aravin da araferi meyvareobao... Svilic imitom
ki ar miyvars, raki Cemi Svilia. ufro imitom, rom adami-
anTa mZivis erTi margalitia da is margaliti Tu daim-
sxvra, mTeli mZivi gawydeba da gaibnevao... Svili mikvdeba,
radgan cxovreba mkacria, xolo RmerTi erTaderTio.
oboli, baiyuSi Wi pro imdenad iyo darwmunebuli
Tavisi naTqvamis WeSmaritebaSi, ufro metic _ igi imde-
nad WeSmariti iyo, rom raimes gamogonebis an sityvebis
Zebnis saWiroebas arc ki grZnobda. imdenad iyo Sinaga-
nad erTqmnili, imdenad bunebrivi, rom terteras arc ki
ugrZvnia misi Tbilisuri kilo, xvelebisa da xvrinvis
msgavsi mdabiuri gamoTqmebi, lanZRva-ginebis suni rom
asdiodaT... yvelaferi gasagebi iyo, yvelaferi wminda...
terteram Wi pro Tavis senakSi Seiyvana, anugeSa ro-
gorc SeeZlo, mere sadilic SesTavaza... magram Wi pros
ar SeeZlo `Svilis saxsnelad~ gankuTvnili droidan
Tund erTi wamic ki sxva saqmisTvis moexmarebina, amit-
om uari Tqva sadilze...
Wi pro eklesiidan gamovida, xelSi magrad CaebRuja
xuTi oqro, gamosvlisTanave orTaWalis baRebisken Caux-
via.
aRasi aivaziani 373

dila Tendeboda. orTaWalis daRlil `samoTxes~ is-


is iyo CasZineboda... Rameuli xmebi mimwydariyo, sapir-
fareSos kari Tu gaiWrialebda sadme an kantikuntad
ZaRlebi Tu Sehyefdnen aqa-iq.
Wi pros muWa magrad moekuma, baRebs usunsulebda da
yuradRebiT akvirdeboda iqaurobis gamoRviZebis raime
niSans.

------------------------------------------------
* xorenaci _ adrindeli Suasaukuneebis somexi poe-
ti. narekaci _ X s somexi poeti da sasuliero moRvawe.

somxuridan Targmna
zezva medulaSvilma
374 100 novela mTeli msofliodan

ana maria matute

Ana Maria Matute


(1925-2014, espaneTi)

`bedniereba~

binddeboda, roca lorenso qalaqSi Camovida avto-


busiT. gubeebSi wyali ise brWyvialebda, TiTqos SuSis
namsxvrevebi CaeyaroT Sig. gaSiSvlebuli xeebi Savad
moCandnen monacrisfro molurji cis fonze.
avtobusi samoqalaqo yazarmasTan gaCerda. yazarmis
kar-fanjrebi ukve CaeketaT. karis abras mkrTalad an-
aTebda patara naTura. ramdenime qali da fostalioni
fostas elodebodnen da policielTan maslaaTiT klav-
dnen dros.
lorenso avtobusidan gadmovida Tu ara, mis fexTa
qveS myisve aWraWunda TrTvili da susxmac saxe auwva.
vidre avtobusidan bargi gadmohqondaT, lorensos pol-
icieli miuaxlovda:
_ Tqven brZandebiT don lorenso, Cveni axali eqimi?
lorensom Tavi dauqnia.
_ me atilano rigomesi var, aqauri alguasili. _ man
stumars Cemodani CamoarTva da wauZRva maxlobeli sof-
lisaken, romelic aqedan kargad Canda. moaxloebuli
Ramis sibneleSi nel-nela iZirebodnen saxlebi, fard-
ulebi, qvebi. soflis gadaRma odnav talRovani dablo-
bi moCanda wertilebiviT zed mimofantuli sinaTlee-
ana maria mat ut e 375

biT. marjvniv fiWvnari Cayursuliyo pirquSad.


atilano swrafad miabijebda.
_ raRac minda gkiTxoT, don lorenso.
_ gismenT.
_ TqvenTvis arvis uTqvams, rom aq Zalian Wirs binis
Sovna? arvis uTqvams, am sofelSi sastumro ki ara, sul
ubralo, patara saxlic rom ara gvaqvs stumris misaRe-
bad?
_ me miTxres, rom...
_ diax, giTxres, magram aRaravis surs vinme Caisax-
los Tundac droebiT, miT umetes, eqimi. cudi dro dadga,
don lorenso. uWirs xalxs da amitomac arian uarze,
eridebaT, stumars rigianad ver vumaspinZlebTo, sakuT-
ari Tavi rogorRac gagvaqvs Sebolili xorcis naWri-
Ta da oriode kartofiliT, magram stumars ase mcire-
ds xom ver vakadrebTo, qalebs zamTrobiTac Tavze
sayreli aqvT samuSao, usaqmod maT verasodes naxavT,
kacebi viT Sromoben, amitomac ver iclian nair-nairi
kerZebis mosamzadeblad, Tanac ra dasamalia da arc
Zalian emarjvebaT es saqme. unda gvapatioT, don lor-
enso... ra vqnaT, aseTi cxovreba, gvaqvs...
_ ki magram, sadRac som unda davbinavde?
_ quCaSi ar darCebiT, ra Tqma unda. raRacas movi-
fiqreb.
lorenso gaocebuli da dabneuli idga. munici palit-
etis alguasils axla ufro axalgazrda moeCvena es
TmaxuWuWa, WotiviT mrgvalTvaleba eqimi; sicivisagan
sacodavad abuzuls xeli Rrmad Caemala gacrecil pal-
tos jibeSi.
_ nu RelavT, quCaSi ar dagtovebT. aris aq erTi qali,
romelic Tanaxmaa oTaxi dagiTmoT, oRond... giJia is
sabralo qali.
376 ana maria mat ut e

_ giJi?!
_ diax, magram wynari giJia, aravis arafers uSavebs.
damSviddiT, ubralod, ucnaur ambebs hyveba xolme...
winaswar imitom geubnebiT, rom mere ar gaikvirvoT, ise,
sxvafriv, keTili da Zalian sufTa qalia.
_ samagierod giJia! iqneb miTxraT, raSi gamoixateba
misi sigiJe?
_ iseTi araferia, don lorenso. isa... iciT... roca
mouvlis xolme, raRac abdaubdebs hyveba... meti araferi.
xom giTxariT, wynari qalia. Tanac mis saxlSi erTi-
ori dRe mogiwevT yofna. imedi maqvs, amasobaSi rigian
binasac viSovi.
saxli erTi patara mixveul-moxveuli quCis boloSi
idga. patara saxli iyo, naxevrad dampali xis aivniani,
kari xilabandiT Tavwakrulma, ormocamde wlis sax-
enaTelma qalma gaaRo. xelSi navTis lampa eWira.
_ keTili iyos Tqveni mobrZaneba am saxlSi, _ rbi-
lad gaiRima qalma.
mas filomena erqva. samzareuloSi, aguzguzebuli cecx-
lis piras gauSala stumars Raribuli, magram sufTa
da gulmisasvleli sufra. irgvliv idumali simyudrove
da sisufTave mefobda. kedlebi saguldagulod iyo Se-
TeTrebuli, cecxlis anarekli wiTlad krToda qvabeb-
sa da qaSanuris qoTnebze.
_ Cemi Svilis oTaxSi gagiSliT logins, _ qalma raRac-
nairad daudabla xmas. _ igi axla qalaqSia... mSvenieri
oTaxia, TviTonve darwmundebiT.
stumarma gauRima. raRac saocar TanagrZnobas iwvev-
da es patara moZravi qali.
oTaxi patara iyo. rkinis sawolze grZelfoCiani wi-
Teli gadasafarebeli efina, ficrul iataks kriali
gahqonda. irgvliv romeliRac yvavilis da kiris suni
ana maria mat ut e 377

trialebda. komodze sagul dagulod gawmendil-gapri-


alebuli sarke idga, sarkis erT kuTxeSi ki sami Camagre-
buli vardi iwonebda Tavs.
qalma gulxeli daikriba:
_ ai, aq sZinavs xolme Cems manolos...
_ ramdeni wlisaa Tqveni Svili? _ hkiTxa stumarma:
bolos da bolos raRac xom unda eTqva.
_ cametisa Sesruldeba agvistoSi. iseTi Wkviani biWi
myavs, iseTi Tvalebi aqvs...
lorensos gaeRima, qali SekrTa:
_ mapatieT... vici, sisuleleebs vroSav, magram me xom
manolos garda aravina myavs amqveynad. qmari rom mom-
ikvda, Cemi biWi ori Tvis iyo mxolod. mas Semdeg...
qalma amoioxra, cisferi Tvalebi idumal naRvelSi
CaeZira. mere uceb swrafi nabijiT gaemarTa karisaken.
_ mapatieo... xom ivaxSmebT? _ zRurblidan hkiTxa kacs.
_ diax, Tu ar SewuxdebiT. qalma wvnianiT savse TefSi
daudga win. gemrieli wvniani iyo.
_ Rvinoca maqvs, _ Tqva moridebulad. _ Tu inebebT...
yovelTvisa maqvs gadanaxuli Cemi manolos Camosvlis
dRisaTvis...
lorensos ucnauri da monatrebuli simSvide mohg-
vara am saxlma, mas xSirad uwevda sofelSi siaruli,
pirquSi kvartlebis WuWyian, amyralebul pansionebSi
RamisTeva, aq ki am saocar simSvidesTan erTad igrZno-
boda miwa _ mSvenieri, didi, ase maxlobeli da gasagebi
miwa.
„nuTu es qali giJia? raSi gamoixateba netav misi si-
giJe? mis didsa da garujul xelebSi, mis mogrZo da
simSvidiT aRsavse TvalebSi aris raRac Tavad miwiseu-
li“.
_ Tqveni manueli qalaqSi ras akeTebs?
378 ana maria mat ut e

_ xarazTan dgas Segirdad. iq sxvebic swavloben am


xelobas, magram manolo yvelaze gonieria. gaCvenebT,
rogori: fexsacmeli Semikera SarSan saSobaod.
qalma Rvino da muyaos kolofi moitana, frTxilad
da auCqareblad Camoasxa WiqaSi Rvino. Tavazian, stu-
marTmoyvare diasaxlis iseTi kmayofileba exata sax-
eze, TiTqos ambobda, vici me Cemi Zvirfasi nivTis fasio.
mere kolofi gaxsna da maSinve tyavisa da mware nuSis
suni amohyva ubralo nacrisferi natis fexsacmels.
_ ai, naxeT... Cemi manolos naxelavia.
_ Zalian kargia.
_ Svilze Zvirfasi araferia amqveynad, _ filomenam
fen sacmeli kvlav kolofSi Cado. _ damijereT, Svilze
Zvirfasi araferia amqveynad.
Semdeg stumars xorci miarTva, TviTon ki cecxls miuj-
da. xelebi mSvidad elaga muxlebze. lorensom gaifiqra:
netav iseTi ra Zala aqvT am gauxeSebul xelebs, rom ase-
Ti auxsneli, saocari simSvide geufleba maT damnaxavso.
_ iciT... _ qali kvlav cecxls misCereboda, _ cxovre-
baSi bevri araferi sixaruli minaxavs. is iyo gavTxov-
di, rom davqvrivdi kidec. Cemi qmari dRiuri muSa iyo,
mogexsenebaT, rogor vicxovrebdiT. araferi dautove-
bia. sakuTari SromiT unda gametana Tavi, araferi gama-
Cnda, magram me myavda is, Cemi Svili da es iyo Cemi bed-
niereba. diax, senior, usazRvrod bednieri viyavi. vxeda-
vdi, rogor izrdeboda, rogor idgamda fexs, rogor
iwyebda titins. miTxariT, romeli deda ar iSromebda.
oRond es enaxa, oRond amas moswreboda? netav icodeT,
ra sixaruli iyo, sul pataram rom iswavla kiTxva! aqau-
rebi Cemze amboben, giJiao... giJi var imitom, rom Cemi
Svili miwas movwyvite da qalaqSi gavuSvi xelobis Sesas-
wavlad... giJi var imitom, rom ar minda mamamisiviT mi-
ana maria mat ut e 379

waSi TavCarguli iyos mTeli cxovreba, imitom, rom mux-


lCauxrelad vSromob lamis dilidan dilamde: Cems
manuels arafers vakleb, pansionis qira droze unda ga-
davuxado, tansacmlisa da wignebis fulic droze unda
gavugzavno. Zalian uyvars kiTxva. rom icodeT, ra cno-
bismoyvare biWia, ori wigni vuyide sul axlaxan, ferad-
naxatebiani, gaCvenebT mere... me kiTxva ar vici, magram,
vfiqrob, saintereso wignebi unda iyos, Cems manuels
usaTuod moewoneba. skolaSi saukeTesod swavlobda...
qalaqidan xandaxan Camodis Cems mosanaxuleblad. aRd-
goma dRes mestumra, axla saSobaod velodebi...
lorenso mdumared usmenda. cecxlTan mimjdari qali
TiTqos Suqs afrqvevda. ase anaTebs xolme miwa iq, Sors,
horizontTan. usazRvro simSvide, miwiseuli simSvide
iyo moqceuli qalis Tbil xmaSi. „ra kargia aq, _ gaifiqra
lorencom _ ar sadac ar waval aqedan“.
qali wamodga, cecxls moSorda da TefSebi aalaga.
_ saSobaod rom Camova, SegaxvedrebT Cems manolos.
_ Zalian minda gavicno, _ Tqva lorensom. _ marTla
Zalian minda.
_ giJs meZaxian, _ qalma gaiRima da lorensos moeCve-
na miwiseul sibrZnes itevda es Rimili, _ imitom meZax-
ian, rom Cacma-daxurvaze ar vfiqrob, zedmeti fufunebis
uflebas ar vaZlev Tavs. xalxs hgonia, msxverplad
vwirav Tavs, is ki ar ician, rom es egoistobiT momdis,
mxolod egoistobiT. gana yvelaferi, rasac misTvis vak-
eTeb, CemTvis ar aris? gana Cemi Svili me ara var? aravis
esmis es, arc kacebs, arc qalebs...
_ giJebi sxvebi arian, _ Tqva qalis wynari xmiT mo-
nusxulma lorensom. _ giJebi TviTon arian.
lorenso wamodga. qali kvlav cecxls miubrunda
mojadoebuliviT.
380 ana maria mat ut e

rogorc ki manueli loginSi Cawva da sxeulze jerac


uxmari zewris Sexeba igrZno, lorenso mixvda, rom is
mowme gaxda usazRvro bednierebisa, romelic musikasav-
iT mosdeboda am saxlis yovel kuTxe-kunWuls da Ta-
vad masac...
_ diliT filomenam frTxilad daukakuna karze:
_ don lorenso, alguasili movida TqvenTan. loren-
som palto moisxa da kari gaaRo.
_ dila mSvidobisa, eqimo. yvelaferi mogvarda. bina
viSove, namdvilad mogewonebaT..
_ arsad ar mivdivar, me aqac kargad vgrZnob Tavs, _
civad gaawyvetina lorensom.
alguasilma samzareulosken gaapara Tvali, iqidan
WurWlis xmauri moismoda, etyoba, qali sauzmes amzadeb-
da.
_ aq gindaT darCeT?!
lorenso bavSviviT gacxarda:
_ es qali giJi ar aris. is dedaa, araCveulebrivi qa-
lia. ratom aris giJi? imitom, rom Svils aRmerTebs, mis-
iT suldgmulobs da savsea am bednierebiT?
_ atilanom naRvliani Tvalebi miapyro eqims, TiTi
tuCebTan miitana da smadabla uTxra:
_ araviTari Svili mas ar hyavs, don lorenso, oTxi
wlis win moukvda miningitiT.

espanuridan Targmna
elza axvledianma
100 novela mTeli msofliodan 381

rezo inaniSvili

(1926 _ 1991, saqarTvelo)

`Tovli~

ramdenime dRe ganuwyvetliv JinJRlavda. dadga kvi-


ra. mama kolmeurneobaSi ar wasula. diliT gomuri dax-
veta. mec iq viyavi, Cveni murac. WuWnia xom sul iq iyo!
WuWnias boColas veZaxdiT. es imitom, rom WuWyians
hgavda. mxolod Cliqebi, Tvalebi da drunCi hqonda
laplapa Savi. me purs vaWmevdi xolme da Zalian vuyv-
ardi. mivedi da win davucucqdi, Rababze xeli gamovusvi,
mivealerse:
_ fuCina, Cemo fuCina!
is jer Tavs maRla swevda da Tvalebs lulavda, mere
gamoyo sveli, xaoiani ena da rbilad momisva loyaze.
_ Sexede, mama, mkocnis-meTqi.
mamam gamogvxeda, gaeRima da Tqva:
_ orive maimunebi xarT, Senca da Seni WuWniaco.
gomuris daxvetas rom movrCiT, bululidan Tivis
gamoglejva daviwyeT. mamam SubiviT wamaxuli sagleji
me momca, TviTon ki xeliT glejda. is Tiva dasufTave-
bul bagaSi CavyareT. furdedosTvis bevri, WuWniasTvis
_ cota. WuWnias me kidev davumate _ codvaa-meTqi, magr-
am mamam isev furdedos mihkerZa: _ WuWniasTvis, Svilo,
egec metia, fexiT gaafuWebs, magas _ rZeo.
382 inaniSvili

gomuri gadavrazeT, mamam xelSi amiyvana, _ fexebi


gaSale, Sarvalze talaxi ar wamisvao, _ gadaaWyapuna
Tavisi didi CeqmebiT awunwuxebuli ezo da marnis deref-
anSi damsva. derefanSi afuyuli qaTmebi Segroviliyvnen.
me gavqandi, Sevvardi Sig SuaSi da davawioke. etyobod-
aT, Zalian ezarebodaT wvimaSi gasvla, magram mainc ga-
cvivdnen didis kakaniTa da wyromiT. iq mura dauxvdaT,
afuo da atyda erTi vai-viSi.
mamam jer muras dahyvira, mere me momibrunda. _ meti
Wkua ara gaqvs magodena biWs, ha?
_ abao, abao! _ kvers ukravda boxi xmiT wiTeli ma-
mali.
mivxvdiT, rom kargi ram ar CavidineT, da iqiT mura
aiZurwa, aqeT _ me. mura kibes amoefara, me xelebi jibee-
bSi Caviwye, kedels miveyude da TavCaRunuli gavCerdi.
mamam culi aiRo da SeSis Cexvas Seudga. Tan buz-
Runebda: _ gamouvida qomagi! raRa qnas, qaTmebma rom
dauCagron Zmakaci!
amas muraze ambobda da me msiamovnebda. Cum-Cumad
meRimeboda kidec.
mere venaxebis mxridan frTebis wyvetil-wyvetili
qneviT skvinCa Citebi wamovidnen da beberi kaklis kenw-
eroze dasxdnen. kaklis kenweroebi nislSi Zlivs Canda,
Citebi da Wiani kaklebi TiTqos haerSi iyvnen gaCere-
buli. _ uux, rato Surduli ara maqvs-meTqi. mamam gaig-
ona da miTxra: `Tovli rom mova, Surduls maSin gagik-
eTebo~. `rodis mova-meTqi Tovli?~ `movao, ra geCqare-
bao~. daCexili SeSa mklavebze daiwyo, mec vuSvele, ramd-
enime naWeri mec aviRe, maRla avediT da aivanze davyar-
eT. mama pirisabnisken mibrunda, me ki fexsacmelebi davi-
xade, kari zaTqaniT gavaRe da Rumelis gverdiT dafe-
nil xaliCaze gadavkotrialdi.
inaniSvili 383

deda sufras awyobda, SekrTa. mere aiRo xis didi


kovzi, sityva ar uTqvams, mwvda da rakv! _ Sig TavSi. `rasa
mcem-meTqi!~ `Rumels rom scemodi da eg qafqafa rZe
gadmogsxmodao?!~ jer mec Sevfiqriandi, mere gameRima.
`xom ar gadmomsxmia-meTqi~ da... kidev erTxel gadavko-
trialdi xaliCaze.
_ dideba SenTvis, ufaloo, _ da im kovzs isev unda
moeRo rakvani Cems Tavze, magram mamam Semogviswro.
_ ra iyo, ra omi gaqvTo!
dedam erTiaTad gaaWirdida Cemi saqcieli.
_ biWoo, _ Tqva mamam, _ aba, momxede, ra ambavi gaqvs
Senao! Tan iseTi naperwklebi aucimcimda TvalebSi, veR-
ar moviTmine, gavqandi da kiserze Camovekide. kiseri
msxvili da civi hqonda. _ aba, dagxri-meTqi?! _ Zvrac
ver vuqeni. maSin dedam xeli Caaqnia da Tqva:
_ SeCvendiT Tqven, mamaca da Svilic, kargi xalxi Tqve-
na xarT. modiT, puri WameT, rom axla sxva saqme maqvs
gasakeTebelio.
mamam TvaliT maniSna, axla ki droa Tavs vuSvelo-
To. xelebi damabanina, TviTonve gamiwminda, skami gamisw-
ora da magidas mivusxediT. me purCayrili rZe damid-
ges, mamas _ lobio da Rvino. dedamac lobio daisxa.
mama xeliT Wamda. waaglejda mozrdil natexs Tonis
rbil purs, wamousvamda lobios da gaaqanebda pirisken.
Ronivrad ReWavda da Tan sul amas iZaxda:
_ oh, oh-o, yvelaferi kargia, magram lobios araferi
sjobs, lobios araferi sjobso.
xangamoSvebiT Wiqasac aswevda, gagvimarjoso, erTs
amas ityoda, dasclida da dadgamda magidaze. TviTonve
gaivsebda, cota xnis mere isev aswevda, gagvimarjoso,
dasclida da dadgamda magidaze.
sauzmes rom movrCiT, dedam saqme gamogviCina _
384 inaniSvili

eleqtrouTo rom aris gadamwvari, is gamikeTeTo. gam-


oitana mamam uTo da Tavisi saxraxnisiani dana, dajda
RumelTan, gamoSala grZeli, grZeli fexebi da daviwyeT
Cxirkedeloba. mama mijavrdeboda, xeli arafers axloo,
magram me mainc viRebdi pawawina WanWikebs da qanCebs _
erTmaneTs vargebdi, erTmaneTis gverdiT vawyobdi. mere
mamam Snurs cota waaWra da is momca. uTos raRacebi
gaukeTa, aawyo, CarTo da gabadrulma gasZaxa dedas:
_ naxe, ra biWebi varT, rogor muSaobso.
_ ufro kargi biWebi iqnebiT, _ Tqva RimiliT dedam,
_ karadis saketsac Tu gamikeTebTo.
_ gavakeToTo? _ mkiTxa mamam.
_ gavakeToT-meTqi.
maSin mivusxediT karadas, karga xans vuCxikineT da
isic gavakeTeT.
_ rogori biWebi varTo?! _ isev hkiTxa mamam dedas.
_ Zalian kargi biWebi xarT, _ RimiliT gviTxra dedam,
_ magram ufro kargi biWebi iqnebiT, sxvenidan erTi
vedro simindi rom CamoitanoT da dafxvnaTo.
_ ox-o-xo! ra qali xaro! _ Tqva mamam, magram vedro
mainc moZebna. Sen Zirs ideqio, _ miTxra me, _ me ki maR-
la aval da kaviT Camogawvdio. me ar vqeni, `mec maRla
minda~-meTqi. jer uarze iyo, mere amiyvana.
sxvenSi aqeT kakali iyo gafenili, iqiT _ wiTeli
vaSlebi. aq simindi idga gorad, iq _ gogrebi. xarixebze
kidev _ xaxvis galebi, nivris galebi, nuSis parkebi, Txi-
lis parkebi. magram me yvelaze metad Zirs gadaxedva
mainteresebda. lisze avbobRdi, fexis wverebze aviwie
da gadavixede. oo, midian Sors saxlebis saxuravebi da
nislSi ikargebian. nislSi ikargebian kaklisa da alvisx-
eebis kenweroebic. mTebi ar Cans, magram vici, rom iq
axla svel, gamxmar balaxebSi gazunzluli meliebi da
inaniSvili 385

turebi dayuntebulan da TvalebdaWyetili iyurebian


Cvenken. wvima ki modis da modis.
mamam vedro gaavso da damiZaxa, CavideTo. mama, Sen
genacvale, botela simindi wamoiRe-meTqi. mamas gaecina.
mere simindebSi ori ekala taro amoarCia, jer me Cami-
yvana kibeze, Semdeg vedros kavi mosdo da Zirs Camomaw-
oda. me kavi movxseni da vedro Treva-TreviT waviRe
Sinisken. magram ramdenime taro gadmomivarda. sanam
imaT movkrefavdi, mamac wamomewia. vedro CamomarTva
da iman Seitana Sin.
_ axlao? _ hkiTxa doinjSemodgmulma dedas.
dedam gagviRima da gviTxra:
_ axla RumelTan dasxediT Tbilad da dafxveniTo.
_ eexo, _ amoioxra RimiliT mamam. me avxti da davx-
ti: jer simindi davabotoT-meTqi. Tan is da Tan iso.
mamam qvabi CamoiRo, Zirze cota qoni moscxo, Rumelze
dadga, gaaficxa da Sig ekala taroebi Cafxvna.
_ aba, sanam dabotdeba, manam veceT da Cveni dasafx-
vneli davfxvnaTo.
veciT da daviwyeT. vfxvniT da Tan mal-male qvabs
CavyurebT. mama yurebSi xels mohkidebs SeajanWyarebs,
wriulad mouqcevs. datrialda Semwvari simindis suni.
_ qeCeCebi, qeCeCebi mivaSveloTo!
mivaSveleT Rumels xmeli qeCeCebi, abrialda cecxli
da tkac! _ amoxta pirveli TeTradgadakuWuWebuli boti.
_ saxuravio! _ daiZaxa mamam. davxureT saxuravi da
atyda baTqabuTqi, fxakuni, wkapawkupi. me sixaruliT aRar
viyavi. mamasac uxaroda, marjved atrialebda cecxlis
alze qvabs. dedasac ecineboda _ SeCvendiT Tqvenao. da
roca qvabSi xmauri Sewyda, mamam gamomxeda eSmakurad.
frTxilad, frTxilad aswia saxuravi, maniSna, Caixedeo,
Cavixede da rasa vxedav _ qvabi savsea batibutiT. vaSa-
386 inaniSvili

meTqi da yiras gadavedi xaliCaze. movartyi fexi vedros,


waiqca, taroebi aqeT-iqiT ecnen. gamomenTo deda.
_ cetebo, gadareuleboo!
magram mama gadaudga win, siciliT exveweboda, es er-
Tic gvapatie, es erTic gvapatie da batibuts gaWmevTo.
_ momSordiT Tqveni batibutianad, _ brazobda deda,
magram mama ar eSveboda, batibuts aCvenebda _ naxe, rogo-
riao. da swored maSin ifeTqa romeliRac marcvalma
ZirSi, aTiode sxva amoitana maRla da iatakze mimofan-
ta. mama da me imaT mivetaneT. dedam ki _ Tqvena ggavT
Tqveni batibuticao, _ gaicina da imanac, Caimuxla xali-
Caze. mivedi da mxarze miveglasune katasaviT, vakoce
kidec. momSordio. magram ukve Serigebuli viyaviT. me
da mama muWa-muWa vWamdiT, dedasac veubnebodi, _ muWiT,
deda, muWiT. magram deda TiTo-TiTos iRebda da Tan
sul amas iZaxda.
_ amisTvis mcalia axla?!
_ dRes kviraa, daisveneo, _ eubneboda mama.
_ Tqvens xelSi CemTvis arc kviraa, arc orSabaTio.
cota SeWama, wamodga da sakeravs miujda. me da mamam
ki sul gavaTaveT batibuti. kuWuWic mivayoleT. mere
moRonierebulebma, davfxveniT simindi, qeCeCebi Rumel-
is qveS SevyareT, vedro gareT gavitaneT.
dedam uTxra mamas:
_ raki egeTi kargi biWi xar, barem wyalic gadmogvi-
tane wyarodano.
`mec wamoval-meTqi~.
`sada, biWo, am talaxSio!~ _ gaikvirva mamam. dedam
kidev sila maCvena _ ai, Senao. Caicva Ceqmebi da qurTu-
ki mamam, aiRo kokebi da wavida.
velodebiT. sad aris! daiwyo dedam buzRuni: Tqven
araferze gaigzavnebiTo. mec mamas mimayola. mec ise
inaniSvili 387

vgrZnobdi Tavs, TiTqos marTla damnaSave vyofiliyavi.


bolos, rogorc iyo, mama gamoCnda. kokebi gareT dadga,
Ceqmebi da qurTukic iqve gaixada, RimiliT Semovida da
dedas Tvali Caukra.
_ devs xom ara hqonda daWerili wyaroo, _ hkiTxa
dedam.
_ ara, Saliko Rvinos iRebda da iman damiZaxao.
_ CaicviT maimunis perangebi?
_ ara. or-ori Wiqa davlieTo.
dajda mama da daiwyo qeba:
_ mag dardaks Tu egeTi Rvino eqneboda, ar megona.
ra Rvino aqvs, cecxls rom miasxa, moekideba.
mere uceb gaaxsenda:
_ marTla, wuxel vano mexveweboda, gadmodiTo. ise-
Ti kitris mwnili davxarjeT, qarTl-kaxeTSi badals
ver mouZebniTo. xom ar vwveodiT, ha?
_ sawveulebod mcalia me? _ ikiTxa dedam ukmayo-
filo xmiT.
me erTi ambavi daviwie _ wavideT-meTqi. deda momi-
brunda: _ Sen is girCevnia, waxvide da daiZinoo. magram
mama wamodga, Semoiyara doinji da RimiliT uTxra dedas:
_ raTa xar egeTi dedakaci? rad gejavreba stumari?
dedam gaikvirva: _ me mejavreba?
_ Sena, Sen. _ miadga mama, _ sxvasTan rom gezareba
misvla, eg imisaa, nurc CemTan moxvalTo.
deda gabrazda: _ me rom Cemi Tavis qeifze viaro,
saqmes vin gamikeTebso. mama mivida, mxrebze xeli mox-
via.
_ saqmec gakeTdeba. erTi kvira dRe, mTeli dRec ara,
marto saRamo, kacma TavisTvis rogor ver unda gamo-
imetos! davberdebiT, davixocebiT. ade, Caicvi, wavideTo.
deda mainc uarze iyo. xan es moimizeza, xan is. xan ras
388 inaniSvili

miubrunda, xan ras. magram mama ar moeSva da imanac gaiR-


ima bolos. erTi patara vedro wiTeli vaSlebiT
gagvavsebina _ pepela Zalos uyvarso, CavicviT palt-
oebi, mamam kiserze Semisva, gaviketeT alayafis kari da
wavediT.
miaWyapunebda mama talaxs Tavisi didi CeqmebiT. wvim-
da wvrili wvimiT. vinc Segvxvdeboda, yvela gvekiTxe-
boda:
_ saiT, saiT amgzavrebulxarTo.
_ mivdivarT, cota an puri dagvezogos Sin, an SeSao.
_ miugebda mama.
_ Zveli xar, Zvelio. _ dagvadevnebdnen ukan, mokle-
ebze, ezo-ezo da qvemo mxridan mivediT vano ZiaanTa.
vano Zia ezoSi dagvxvda. wiflis veeba morSi soli
Caesva, axla uros tars umagrebda. is iyo, uro unda
moeqnia da Cvenc dagvinaxa.
_ oo, gamogrekeso? _ gvkiTxa siciliT.
dedam da mamamac gaicines. mamam uTxra:
_ Tqvens imedzeRa varT, Tu migviRebTo.
_ dedakacs Tu ara vkiTxe, ise verafers getyviT.
dedakacoo! _ SeuZaxa maRla.
yvelam iqiT daviwyeT yureba. gaiRo kari da pepela
Zalom gamoixeda. gamoanaTa Savi didi Tvalebi da Te-
Tri kbilebi.
_ es vin mwvevia, qao, venacvaleo, da daiwyo botebis
Cacma. magram dedam dauZaxa. iyav, iyav, mand. ar amoval-
To?! mamaCemmac kibisken gaalaja.
vano Ziam damiyvira: _ Camoxe, Se mamaZaRlo, kibezec
xom cxenianad ar axvalo!
me gamecina da mamas Camovusxlti. mwvda pepela Za-
lo da damiwyo kocna. Tan meubneboda: ra maqvs SenTvis,
ra maqvs, rom icodeo. amarbenina kibeze, gamiyvana iqiT
inaniSvili 389

oTaxSi da firficris koxta „zisi“ momca _ qalaqidan


mogitaneo. me gaxarebuli gamovvardi. gareT da mamas
davuZaxe, _ Sexede, ra maqvs-meTqi. mamam gaikvirva, vano
Zias ki viTom Zalian ewyina, _ eg Cemia, Sen rad aiRe, me
vTamaSob xolmeo. yvelam gavicineT. mere isini isev mors
miubrundnen.
mama raRacas irwmuneboda da uros ewvdeboda. mag-
ram vano Zia ar anebebda. uro derefanSi miagdo da
mama maRla amoiyvana.
_ qalo, civao! _ daiZaxa vano Ziam.
pepela Zalom SeSa SeukeTa Rumels. mama Sewuxda.
_ ras sCadiT. nu daaqcevT ojaxs axla Cveni gulis-
aTvis. cota gaufrTxildiT emag SeSas. sxva drosac
gamodgeba, jer zamTari win ariso.
pepela Zalom RimiliT uTxra:
_ Tqven ra, ukve SeSis wyva da wonac daiwyeTo.
_ Cven raTa. _ Tqva isev mamam. _ Seni qmris sityvaze
vambob. amodena kaci cariel mwnilze dampatiJao.
_ keTili guliT mitanili mwnili dasayvedrebel
zaqs ara sjobiao?!
_ Tanac mwnili da ra mwnili! _ CaurTo vano Ziamac.
_ aq rom CakbeC, moskovSi nerwyvi mouvaTo.
_ reebi xarT es uSviloebi, yvelaferi Tqveni rogor
aris kargi!
_ egrea da ra vqnaTo.
me taxtze movikalaTe. manqanas davatarebdi da xan
aqeT gverdidan vuyurebdi, xan iqidan. mamam da vano Ziam
nardi gaaCaRes. pepela Zalo da dedaCemi ki datria-
ldnen da xeldaxel gaawyves sufra: mrgvalad moxar-
Suli qaTami, lamaz naWrebad daTlili xorci, yveli,
mwvanili, saweblebi... mama Tan kamaTlebs aWanWyarebda
da Tan viTomc Zalian ukvirda:
390 inaniSvili

_ biWos, amaT daxeT, reebi SesZlebiaTo.


sul bolos is ganTqmuli mwnilic Semodges magi-
daze. mama gadaswvda erT TiTistola kitrs, gakbiCa, da-
igemovna da me momibrunda:
_ aba, biWo, fanjridan gaixede, ylapaven nerwyvs mosk-
ovelebi?
me fanjaras veci, gavixede da vuTxari:
_ uu, sul TevzebiviT alamuneben tuCebs!
vano Zias gaecina da Tqva:
_ erTi am virisTavs daxeT, axlave mamis gzas ar dasd-
gomiao.
mamas ki gauxarda.
_ maSa, Cvenc viciT raRacebio.
nardi daxures da sufras miusxdnen. me SuaSi Cami-
sves. _ kaci xar, Senc CvenTan unda ijdeo. dedac dajda.
mxolod pepela Zalo trialebda kidev cota xans, mere
isic movida. daviwyeT qeifi. mama axla yvelafers aqeb-
da. _ es reebi SegZlebiaTo. Rvinoc ki Seuqo vano Zias.
vano Zia amiT Zalian kmayofili darCa. xelada maRla
aswia da daiZaxa: _ wveTi, wveTi rom ara aqvs, imitomao!
ra Tqma unda, wyals gulisxmobda.
mama da vano Zia bevrs svamdnen, pepela Zalo da deda
_ cot-cotas, wrup-wrupiT. me ki erTi Wiqa davcale. mere
isev taxtze gadavedi da manqanas davuwye fereba.
mamam da vano Ziam pepela Zalos dauwyes xvewna, _
erTi rame dagviwye ra, erTi patara rame dagviwyeo.
pepela Zalo uarobda. mere Tavi maRla aswia da mSv-
enieri xmiT daiwyo:
gafrindi, Savo mercxalo,
gahyev alaznis pirsao...
pepela Zalos deda ahyva, dedas _ vano Zia da mama. me
muTaqaze mivweqi da ise vugdebdi yurs. bevri simRera
inaniSvili 391

imReres. sul bolos _ „rac unda bevri mawamoT, mainc


viqnebi qarTvelio“. da am simReraze CamZineboda.
roca gameRviZa, sufridan aSliliyvnen. yvelani me mex-
veodnen, meferebodnen. Zia vano mucelSi miRitinebda: _
gaiRviZe, e, dedaloo. palto xom Camacves, zemodan Salic
momaxvies, SemfuTes, xelSi amiyvanes. mamam amiyvana.
_ agaSenoTo, didi madlobao, Rame mSvidobisao, _ da
gamovediT aivanze.
_ i, gaixedeT, gaixedeT! _ daiZaxa vano Ziam.
_ uime, qalo!
_ ehaa!
uceb gamovfxizldi. Sali gadaviZre da rasa vxedav:
Tovli modis.
_ vaSa Tovli modis.
kar-fanjridan gamosul Suqze erTmaneTs mosdeven,
ewevian uswreben milionobiT brtyeli, fafuki fifqebi.
saxlebis saxuravebi gadaTeTrebulia, RobisZirebic, moa-
jiric.
_ RmerTo, dagvaswari mraval am dros, _ saxegabrwy-
inebuli iZaxdnen deda da pepela Zalo.
_ magdeni Zroxa, magdeni cxvari, magdeni gogo-biWi! _
daiZaxa mamam.
vano Ziam ki moajirze dadebul Tovls xeli wamou-
sva, zed gadmogvayara da dagvloca:
_ egre TeTrad damiberdiT yvelanio.
moajirs mec wavwvdi. patara gunda gavakeTe, magram,
sanam Zirs CavidodiT, gamidna. vcdilobdi, fifqebi ma-
inc dameWira, _ xelebs maRla vwevdi, aqeT-iqiT vepot-
inebodi, magram ras daiWer! SexebisTanave dnebodnen.
mainc kmayofili viyavi. kmayofilni iyvnen dedaca
da mamac. mama Ronivrad miabijebda, Tan RiRinebda; da
rom ufro Ronivrad gaebijebina, kiserze Semisva. ded-
392 inaniSvili

ac cdilobda, ar CamogvrCenoda. marcxena mklavze ex-


uteboda mamas, dablidan Semogvxaroda da misi kargi,
keTili Tvalebi axla ukve TmaSi gabneul fifqebSoris
brwyinavda.
Zmebo, ra iyo esoden mtkice maSin _ mamaCemis mxrebi
Tu TviTon dedamiwa?!
100 novela mTeli msofliodan 393

isa huseinovi

Isa Mustafa oglu Huseynov (Muganna)


(1928-2014, azerbaijani)

`Sxami~

metyeve miryasimi unagirze gverdulad ijda, fafaxic


moegverdelebina da miimReroda. ara, naqeifari ar iyo,
ise _ ubralod! Tumca simRera laR ritmze iyo agebuli,
xmaSi mainc naRveli dahkravda. msubuqi naRveli da ara
mwuxareba. eg ki ara da, am samoci wlis falavaniviT
gaudrekel kacs swored mwuxarebis ukusayrelad moeg-
do fafaxi egre dardimandulad. jer simReras daxeT:
oTxSabaTs, wyaroze rom Caviare,
Tvali erT WroRTvala gogos davkari.
warbebi SeSvilda, gana SeSinda,
Rimi hqna, Camigdo eSxis kankali.
amas mReroda da Tan gaswvriv gaSlil sanaxebs Tval-
Si iZvrenda ucnauri grZnobiT. tyesTan gamosamSvido-
beblad gamosuliyo metyeve dRes.
simRera CaTavda. metyeves erTi baiaTic moagonda, ma-
gram raki es baiaTi sikvdilze da ganSorebaze iyo, guli-
dan amoigdo. CanTa, winaT rom dilidan saRamomde, xan-
daxan SuaRamemdec ekida da kinaRam Tavisi sxeulis erT
nawilad miaCnda, axla mxarsa stkenda. Ceqmebi, gagania
sicxeSi rom dReyovelwams gauxdelad ecva da amxana-
giviT iyo SeCveuli, am civi Semodgomis dRes almode-
394 isa huseinovi

bul SeSasaviT uwvavda fexebs.


magram metyeve. amis daviwyebasac Seecada. fafaxi gaisw-
ora, unagirzedac gasworda da foTlebis surneliT
savse haeri Rrmad SeisunTqa. erT beber muxas gauara
qveS, foTlebs xeliT moefera da mere Tavisi lurja
ulayis bzinvare kansa, msxvil, Zlier beWebsa da atal-
Rul fafars daxeda.
_ egrea saqme, lurja ulayo, maSa! egrea! _ Tavis sic-
ocxleSi pirvelad daiwyo sakuTar TavTan laparaki
samoci wlis kacma, _ amaRam davwvebiT da xvale avdge-
biT: es erTi dRea; xvalRam davwvebiT da, roca avdge-
biT _ egec ori dRe! mesame rom hqvian, im dRes lenti
gaiWreba, rabi gaixsneba da Cvens tyes wyali dafaravs...
lurja ulayis siaruli metyeves raRac ar moewona.
cxenma trial mindorze, erTi kenWi da goraxi rom ar-
sad egdo, uceb waiforxila.
metyevis erTi Svili raikomis mdivani iyo, erTic baqo-
Si swavlobda. sul nabolaras wels daemTavrebina
aTwledi da axla kaSxalis mSeneblobaze muSaobda.
rogorc yvela mamas, masac Tavisi Svilebi uyvarda, ma-
gram lurja ulayisa Svilebze naklebi xaTri ara hqon-
da. amitomac am taSiviT mindorze cxenis waforxilebam
da zedac or-sam jer Cafrutunebam metyeve SeaSfoTa.
magram es wamiT iyo. axlo momavalSi didi dasakargis
dakargvam es SeSfoTebac male daaviwya.
miryasimma aRviri Seatoka da msxvili, dakorZili
xeli ulays beWze moutyapuna.
_ nu borZikob, nu, genacvale! nura gefiqreba! kaSxlis
mSeneblebica da tyis damtboravebic Cemi Svilebi ari-
an. wyali ufro Zvirfasiao, ase amboben. wyali gvqondes,
Torem am gvelmosisine, mindvrebze asobiT amnair tyes
gavaSenebTo. iqneb ggonia, ver gaaSeneben? gaaSeneben, Cemo
isa huseinovi 395

lurjav, gaaSeneben... me da Senc moveswrebiT im dRes.


asi wlisam Tu cxenze jdoma da metyeveoba veRar SeviZ-
lo, is mama wamiwydes!
metyevem isev dardimandulad moigdo fafaxi da isev
wamoiwyo simRera:
nislo, Caiare am adgilebze _
xvatma ar daSaSros, ar daiRaros.
modi, Tvalma gnaxos, xeli Segexos,
es guli damitkbes da gaixaros.
bevri fiqrisagan iyo Tu aSuRis sityvebi rom egre
munasibad gadaakeTa _ imisagan, am ukacriel tyeSi, isev
sicocxleSi pirvelad, TavisTvis gadaixarxara.
_ aSuRi abasi mTis kaci iyo, mTebs umReroda. me baris
kaci var da baris dardi maqvs. is ambobs, guli daminis-
liandeso, me kidev _ guli damitkbes-meTqi. romels ufro
kargad gviTqvams, hei, lurja ulayo?
ulayma kidev waiforxila. metyeve. axla ki marTla
gancvifrda.
_ vah, Sen raRa mogdis, Se beiTalmano, Sena?! Cemi ar
meyofa, rom Senc xasiaTs mifuWeb? mamaCemis saflavsa
vficav, RvTisa da kacis javrs. Senze amoviyri, icode!
gabrazebulma erTi kargi maTraxi uWira cxens. winaT
metyeves xelis gatokebac ar sWirdeboda, ise elvasaviT
moswydeboda xolme cxeni adgilidan, axla ki Zvrac ara
qna, yurebi gaapartyuna odnav da. beWebze kani aukankalda.
metyevem amoixvneSa.
– Cemi dardis moziare xar Tu ra mogdis, hei, RvTis
cxovelo?
ulays Tavi CaeRuna da nel-nela miabijebda. metyevem
Tavi Cahkida, mxrebi Camoyara da moibuza. marTla misi
dardis monawile iyo ulayi?
_ egrea Cveni saqme, lurja ulayo, maSa! _ amoayola
396 isa huseinovi

daRlilad da metad aRarc amouRia xma.


tyeSi saocari siCume Camdgariyo. arc sadme Citi ustv-
enda, arc foToli irxeoda. metyeves arc ulayis fexis
xma esmoda. axla is gulSi mReroda: „ra movida, ra wav-
ida am qveynidan, am qveynidan“.
uceb ulayi dadga. metyevem amoiqSina da irgvliv mi-
moixeda.
gza rac ar unda grZeli yofiliyo, Tu sadme nacnob
adamiansa an sxva suliers ar mohkravda Tvals, lurja
ulayi, Cveulebriv, arasdros Sedgeboda. axla metyeves
irgvliv yuCad mdgari xeebis meti araferi daunaxavs.
lurja ulays erTi xasiaTica hqonda: Tu mosarTavebi
moeSveboda an gauwydeboda, maSinve SeCerdeboda da pa-
trons amiT acnobebda. igrZno. maS, ulays ra mouvida?
cxenidan Camovida.
ulays laSebSi moyviTalo duJi mouCanda.
metyevem yovelgvari zizRis gareSe moswminda duJi
da muWa cxvirTan miitana. maSinve igrZno Sxamabalaxis
suni.
ulays Sexeda. msxvilsa da lamaz TvalebSi cxovels
SiSi da SfoTi Casdgomoda. laSebidan isev moswveTav-
da moyviTalo qafi. metyevem erTxelac usuna da kidev
SeigrZno is nivris wanagvari suni.
lurja ulays, etyoba, sadRac Sxamabalaxi eWama da mo-
wamluliyo. metyevem gamocdilebiT icoda, Tu axlave
rames ar iRonebda, lurja ulayi aqve, mis Tvalwin waiq-
ceoda da gaTavdeboda. mainc idga da ulayis laSebze,
buStebad monaden qafs Tvals ar acilebda.
Tavisi cxovrebis ormoci weli cxenis zurgze hqonda
gatarebuli, tye, nabij-nabij moevlo. aTasnairi yvavil-
isa da balaxis saxeli icoda. im aTasSi iSviaTad Tu
moagondeboda rodisme Sxamabalaxi, radgan es mavnebe-
isa huseinovi 397

li mcenare misi tyidan Sors, mTebSi xarobda. maS, es ra


saSineleba iyo, ram moSxama ulayi? an iqneb sulac ar
aris moSxamuli?
metyevem qveyanamoTeuli, gamocdili Tvalebi mego-
bris tanze moatara. ulays mkerdis ZarRvebi uTrToda,
muxlebi edrikeboda da Zliv ZlivobiT idga fexze. kacs
cxeni SviliviT uyvarda da misTvis jibeSi gamoulevl-
ad hqonda Saqari. lurjam es icoda, magram axla pat-
rons zedac ar uyurebda, Tavi gaebrunebina da naRvel-
Camdgari TvalebiT sadRac ganze iyureboda, ase ucabe-
di dasawylebisa da daCaCanakebis gamo TiTqos rcxven-
oda patronisa.
erTbaSad mTel tanSi ZagZagi auvarda. isev moekeca
muxlebi. ulayma amoixvneSa da ukve sircxvilis gareSe,
raki naxa, rom sircxvilis dro aRar iyo, Tvalebi pa-
trons miapyro, Svela sTxova.
_ am wuTSi, genacvale, am wuTSi! _ waiCurCula metyevem,
mibrunda, usieri tyis siRrmes CaaSterda. ulays Tvale-
bze moefera da _ „am wuTSio“ _ daamSvida kidev. mere
maTraxi Ceqmis yelSi Caitana, Tavze fafaxi gaimagra, maz-
aris kalTebi aikeca da daiZra ki ara, moiglija adgil-
idan.
aqedan daaxloebiT or kilometrze, wyaluxvi mdinaris
gverdiT, farTo velze, sabWoTa meurneoba iyo. xalxSi
mas „ZaRlis meurneobas“ eZaxdnen. iq selapis sxvadasx-
va jiSebi gamohyavdaT. erTi Tvis win meurneoba iqidan
gadasuliyo. Senobebi daengriaT, wyalze gaWimuli rki-
nis badeebi mTlianad aeglijaT da waeRoT. meurneob-
is adgilas axla mxolod qvisa da miwis ruxi grovebi
moCanda. nangrevebis ganapirebiT ori, giganturi obobe-
bis msgavsi alaCuxi moCanda Savad. iq meurneobis direq-
toris simamrs, daSdemir qiSis, siZis, Tavisi da meurneo-
398 isa huseinovi

bis ramdenime TanamSromlis saqoneli edga. dRes ara


xval daSdemiric unda gadabargebuliyo.
metyevem orkilometriani gza erTi amosunTqviT daZ-
lia. ukve alaCuxebTan iyo. TviTeuli alaCuxis Crdil-
Si TiTo veeba, balniani nagazi moCanda.
ZaRlebis yefaze erTi ruxSlapiani maRali axalgazr-
da gamovida, Cacmulobaze. qalaqel inteligents waagav-
da. axalgazrda gamoiqca da ZaRlebs daucacxana, mere
Sedga da gancvifrebiT Seacqerda metyeves, oflSi gaR-
vrilsa da Sesulwuxebuls. is iyo, raRacas unda Seh-
kiTxo da, magram metyevem daaswro:
_ me miryasimi var, metyeve miryasimi, Svilo. cxeni mo-
mewamla. Sen aq pirvelad gxedav, mapatie, gacnobis Tavi
aRara maqvs. erTi vedro rZe mWirdeba. daSdemiri sad
aris, raRac ver vxedav?
_ ra mogivida, hei, miryasim? ras agid-Cagidis mkerdi?
_ xuTiode nabijis siaxloves nacnobi, abreSumiviT xma
gaisma. metyeve. swrafad mibrunda da farTod gaRebu-
li msxvili cisferi Tvalebi xeebSua moaceca. daSde-
miris xma axla TiTqos miwis qveSidan miswvda.
_ ise ar davixoceniT, Seni yavlis gasvlaca vnaxeT,
miryasim!
_ sada xar, kaco?
_ aqa var, movdivar... imas geubnebodi, Seni boloca
vnaxeT-meTqi! ro agviWen-Camogviyenebdi lurja ulays
da saaTSi TiTo Zroxa migidioda xrixalSi dasamwyvde-
vad, is rogor iyo? ama da am adgilas fexi ar daadgaTo,
akrZaluli ara gnaxoTo! exla visa rCeba is Seni yoru-
Rebi? iqneb, yaraja Cobanisa ar iyos, xeebis Zirfesvi-
anad dagleja da waReba ginda?!
erTi fuRuroiani muxa idga iqve, daSdemiri im fuRu-
rodan mokakuli gamovida, tanis qvemoTa nawili uCanda.
isa huseinovi 399

Sarvali aiwia da Sekvra daiwyo. metyevem piri miibruna.


_ kaco, adgili cotaa, fuRuroSi ro ar Sexvide?
_ me egre, minda! Tu aqac akrZalulia? _ daSdemiri
fuRuros win mobuqnave daTviviT gaiCaCxa da xonjari
gaimagra. mere, xeli perangis sayeloSi amoCril sqel,
Sav jagarSi Caitara da iRliis fxaniT metyeves miuax-
lovda.
_ maS, rZe mindao, ha? rZe ara gvaqvs!
_ modi, Senma mzem, daSdemir, cxeni xelidan mimdis!
_ sad aris cxeni?
_ mindorSi davanarCune.
_ rao, wamosasvleli Tavic aRara hqonda?
_ aRar hqonda. nuRar malaparakeb, Seni Wirime, daS-
demir, Cqara, SvilSi ar gamomerCeva is cxeni!
axalgazrda iqve idga da sigarets eweoda. raki ZaRle-
bi elaqucebodnen, Canda, igi axali kaci ar iyo aq.
metyeves axla yoveli wuTi oTusbirad uRirda. war-
suli gaixsena da mixvda daSdemiri laparaks gangeb
aWianurebda, amitom axalgazrdas gaxeda. axalgazrdam
sigareti maSinve gadaagdo.
_ me movitan! _ Tqva man da saswrafod alaCuxebisaken
gaeSura.
metyeve ganaTlebul adamianebs, qalaqidan tyeSi sase-
irnod Camosul inteligentebs gansakuTrebul pativs
scemda. yovel maTgans, ro melsac ki igi mwvane mdeloze,
wyaros Tavze an xis CrdilSi gaSlil sufrasTan miewvia,
misTvis TiTonairi mosagonari daetovebina. axlac eni-
Sna axalgazrdis aRelveba da SeSfoTeba. mimaval ymaw-
vils gaxeda da mis gulSi kaSxlis mSeneblobis dRidan
dawyebulma, TandaTanobiT gaRrmavebulma, mere da mere
ufro gaarjlebulma da yrud mtkivneulma iaram wamoyo
Tavi. axlaRa mixvda rom lentis gaWrisa da rabis gaxs-
400 isa huseinovi

nisas, tyesTan erTad tyeSi gaCenili megobrebica da mego-


brobac, is Tavazica da tkbilad naubari saRamoebic
wyliT ifareboda, ekargebo da samudamod.
metyevebs wamierad lurja ulayic miaviwyda. isic ver
gaigo, am Tavpirdasiebulma jagara kacma am wuTSi ra
uTxra an ratom gaicina.
_ ei, Sen ar geubnebi? ratom pasuxs ar maZlev?
_ ras meubnebi?
_ imas geubnebi, rom Seni Svili raikomis mdivania da
fulic blomad eqneba; gamoarTvi, davxarjoT raRa!
metyevem warbebi SeWmuxna.
_ Seni siZe kidev meurneobis direqtoria, maS, fuli
Senc bevri unda gqondes!
_ Cems topraks Ziri gaxvretili aqvs.
_ viTom raTao?
_ xom ici, raki normis zeviT TiTo-orola saqonels
vinaxav, yvela gamvlel-gamomvlels qrTami unda. rasac
toprakSi fuls Cavdeb, qvemodan gasdis. ramdenjer Senc
gagmaspinZlebivar, dagaviwyda?
_ ese igi, mec qrTams maZlevdi?
daSdemirma Caicina.
_ maS, rogor gegona! visTanac araferi gamiva, imas erT
lukmasac ar SevaWmev.
metyevem fiqrdafantulad, mouTmenlad gaixeda ala-
Cuxis mxares.
savse vedroTi momavali axalgazrda rom dainaxa, ZaRleb-
is Rrenas yuradReba aRar miaqcia da misken gaeSura.
_ didi madloba, genacvale!
_ arafris, biZia, arafris! _ biWma nazad gaiRima da
vedro gauwoda. civ saxelurs rom xeli Seavlo, metyeve-
sac gulSi sicivem gahkra. vedro dadga. fiqriT axla
igi lurja ulayTan iyo. es lamazi, keTilSobili yma-
isa huseinovi 401

wvilica da daSdemiric masTan iyvnen, viTom exmarebod


nen, cxeni wamoeqciaT da rZes asmevdnen.
am fiqrSi iyo, rom uceb gadaqceul vedros mohkra
Tvali. metyeve gancvifrebuli Semobrunda da farTod
pirdaRebul, moxiTxiTe daS demirs Sexeda. daRvrili
rZe, mwvane balaxebSi miedineboda. ZaRlebi ecnen da
lokva dauwyes. daSdemiri icinoda:
_ RmerTmani, ver davinaxe, fexi momixvda, miryasim! erTi
cxeni ra gagxdomia, rom imis gulisaTvis egre girbenia
da oflSi gaRvril xar? Svilebs uTxari, saTiTaod fuli
dadon da manqana giyidon. Cajeqi, iare da swie qeifi!
Savad gaburdul wverSi TeTrkbilebdakreWil kacs
rom Sexeda, metyeve, maSinve mixvda: is aq sasurveli stum-
ari ar iyo. gulze cecxli moedo, gadawyvita fuli mieca
rZeSi, magram xeladve daioka Tavi. Zveli, Cveuli moTm-
inebiT xelsaxoci amoiRo da ofli moiwminda. ukve saR-
amuri susxi igrZnoboda da fafaxi rom moixada, mopar-
sul Tavze buRis nacvlad TiTqos kvamli avarda. egreve,
Tavkvamliani gabrunda ukan.
lurja ulayi ukve wamogverdelebuli dauxvda. mety-
eve daixara da Tvalebze xeli gadausva. mere xelis zu-
rgiT Tvalebi moiwminda.
_ egrea saqme, Cemo lurja ulayo!..
lurjam ukanasknelad amoixrotina da aRarc ganZreu-
la.
metyeve nela wamodga. mosarTavebi da aRvir-avSara
moxsna lur jas. unagiri aikida, Sebrunda da saxalxo
gzidan moSorebuli, mxolod misTvis nacnobi bilikiT
gaabija.
qari uberavda, tye Srialebda, metyeves foTols ayr-
ida. kiserSi da ube-iRliaSi sveli foToli eyreboda,
magram kaci amas araviTar yuradRebas ar aqcevda. Tva-
402 isa huseinovi

lebi sibneleSi ruxad daCneul bilikisTvis mieStere-


bina da mZime, daRlili nabijiT midioda.
rogorc ki tyidan gamovida, saSineli daRliloba
igrZno, sicocxleSi rom ar ugrZvnia, iseTi. JammoTeu-
li beberiviT amoioxra, unagiri moixsna, miwaze dado
da zed Camojda. mere mibrunda, mxarukuRma gaixeda da
tyiur xmebs yuri miugdo..
_ egrea Cveni saqme, lurja ulayo!.. egrea Cveni saqme,
hei, metyeve miryasim!..

azerbaijanulidan Targmna
zezva medulaSvilma
100 novela mTeli msofliodan 403

vasili SukSini

(1929-1974, ruseTi)
Âàñèëèé Øóêøèí

`stiopkas siyvaruli~

gazafxulze, aprilSi, stepan emelianovs siyvaruli ewvia.


yamireli eloCka Seuyvarda. mxolod orjer hyavda nan-
axi. erTxel qalaqidan soflamde wamoiyvana _ araferi.
isxdnen gverdigverd. manqana anjRrevda. gogona miey-
rdnoboda xolme stepans da morcxvad Sexedavda, TiTqos
ambobda:
„Tqven, rasakvirvelia, gesmiT, rom me es TviTonac ar
mindoda.~ da savarZlis kidisken iweoda. stepani ki _
viTomc araferi. gogonas arcki uyurebda. TavisTvis
stvenda „amuris talRebs~ da akumulatorze fiqrobda
(akumulatori daujda).
Semovidnen sofelSi, gogona CanTaSi CaZvra, fulis amo-
saRebad. stepans Rawvebi odnav Seefakla.
_ ar gindaT...
_ ratom? _ gogonam momwvano, gamWvirvale TvalebiT
axeda, _ ra moxda?
_ araferi, _ stepanma siCqareSi „Caagdo~, gazi misca da
wavida.
„zogi ra lamazia!~ _ gaifiqra gogonaze. da morCa.
daiviwya.
kvirebis ganmavlobaSi dawanwalebda altais arcTu
404 vasili Su kSini

msubuq gzebze. sadac uRamdeboda, iq aTenebda, xedavda sxva


gogoebs, lamazebs da arc ise lamazebs... _ yvelanairebs.
_ gogoebs ra dalevs! _ yvelaze rom ifiqro, Tavi gag-
isivdeba.
dadga aprili.
erTxelac, SabaTs, stepani saxlSi dabrunda. abanoSi
ibanava, Caicva daqarguli perangi, axalTaxali, rbili
qromis Ceqmebi, dalia erTi tolCa TafluWi da wavida
klubSi, warmodgenis sayureblad. Tavisianebs unda eTa-
maSaT, soflis artistebs. stepans Zalian uyvarda, roca
Tavisianebi TamaSobdnen. sainteresoa. kacs bavSvobidan
icnob, Sexval klubSi, da naxe, igive griSka nesterovi, vTq-
vaT, darbis scenaze welamde wverebiT da cudi xmiT Rri-
alebs: „cocxlad dagalpob, Se aseT-iseTo!~
aseT dros stepani yovelTvis xarxarebda, da mezoblebi
yovelTvis aCumebdnen da ambobdnen, rom mas saerTod
veraferi gaugia.
dajda stepani scenasTan axlos da warmodgenis yure-
ba daiwyo. da xedavs: scenaze is gogona gamodis, romel-
ic qalaqidan daemgzavra. iseTive lamazia, oRond mSvidi
da, raRacnairad, Zalian Tavmomwone: Tavi odnav ukan gada-
gdebuli, welamde qera nawnavebiT, wiTel CeqmebSi gamow-
yobili. nela dadis, Tavs nela atrialebs, xma ki, raRac-
nairad, mSobliuri aqvs. stepani ratomRac aRelda. man
maSinaTve icno gogona. oRond ar ufiqria, rom aseTi
lamazi iyo. ki icoda, rom lamazi iyo, magram mTlad asec
ara.
Semdeg scenaze gamovida erTi Tavxedi biWi, vaska semi-
onovi, kolmeurneobis moangariSe. SliapaSi, saTvalee-
biT, isic Zalian mediduri. sxva dros stepani aucile-
blad axarxardeboda, magram axla sul ar ecineboda.
stepani gogonas uyurebda da eloda, ra moxdeboda mas
vasili Su kSini 405

da am vaskas Soris. dainaxa, rogor gaubrwyinda gogonas


Tvalebi, rogor aibuza raRacnairad, TiTqos raRacis
SeeSindao. stepans gogona Seecoda.
_ ratom moxvedi? _ ikiTxa gogonam.
_ ar SemiZlia uSenod! _ Tqva am sulelma mTeli dar-
bazis gasagonad.
_ wadi! _ eubneba gogona, magram raRacnairad ise, rom
ufro ismis: „ar waxvide!~
_ ar waval, _ ambobs vaska da gogonas uaxlovdeba.
stepani orive xeliT CaeWida skamis kideebs. icoda, rom
es vaska ase ubral- od ar wavidoda. Tvalis daxamxame-
bac ver moaswro, gafiqrebac ver moaswro, es yvelaferi
riT damTavrdeboda, rom moangariSem gogonas marjved
moxvia mxrebze xeli, odnav gadaiwvina marcxena mklavze
da akoca. stepani kocnis Semdeg gogonas tuCebs xedav-
da _ Sesiebuli, odnav notio, odnav gaRe- buli. bage
damorcxvebuli, bednieri RimiliT TrToda. stepans
TvalT daubnelda. wamodga da klubidan gavida.
quCaSi boZs mieyrdno da didxans ver egeboda gons.
„es rogor?!~ _ fiqrobda igi.
sami dRe stepani daretianebuli dadioda (manqana Sesa-
keTeblad daaye- na). man gaigo, rom gogonas hqvia ela,
rom is qalaq voroneJidanaa, satraq- toro brigadaSi
aRmricxvelad muSaobs. da morCa. jer iyo da vaska semi-
onovTan dalaparakebas apirebda, rom warmodgenis dros
TamaSiT Zalian ar garTuliyo, magram droze moego gons:
es xom maT Soris sinamdvileSi ar xdeba. xalxis dasaci-
ni gavxdebi.
erTxelac, saRamos, stepanma Tavis qromis Ceqmebi gail-
aplapa da gaeSu- ra... eloCkasTan. mivida WiSkramde (ela
moxuc kuksinebTan cxovrobda), erTx- ans idga, motrial-
da da wavida. sofels iqiT wabodialda, mdinarisken. da-
406 vasili Su kSini

jda nestian miwaze, xelebi muxlebze Semoixvia, zed Tavi


Camodo da ase ijda riJraJamde. fiqrobda.
am dReebSi gaxda; TvalebSi seriozuli, Rrma naRveli
Caudga. TiTqmis arafers Wamda, papiross papirosze ewo-
da da fiqrobda, fiqrobda...
_ ra gemarTeba? _ hkiTxa mamam.
_ ise... _ stepanma CeqmiT gasrisa namwvi da isev pa-
pirosis amosaRebad CaZvra, Tan ganze iyureboda.
am drois manZilze eloCka erTxelac ar daunaxavs.
klubSi aRar wasu- la.
meoTxe dRes stepanma mamas ganucxada:
_ coli unda moviyvano.
_ hoo? visi moyvana ginda? _ dainteresda egor sever-
ianiCi, stepanis mama.
_ imis... axalmosulis... aRmricxvelis... _ Cumad upasuxa
stepanma, Tan mamis miRma fanjaraSi ukmayofilod icqire-
boda.
egor severianiCi Cafiqrda.
_ icnob?
_ ise ra... _ stepani SeiSmuSna, _ ara.
_ me maWanklad ar waval, _ mtkiced ganacxada egorma.
_ ratom?
_ ar minda, am sibereSi sircxvili vWamo. vici me aseTi
maWankloba: mix- val, gogo ki azrze araa. jer moelapar-
ake. cota gaiar-gamoiareT, rogorc amas yvela akeTebs,
da mere waval samaWanklod. Torem... Sen, stiopka, jer
akeTeb da mere fiqrob. gaswavle me Sen, gaswavle, sul
amaod...
es laparaki esmoda babua severians, egoris mamas.
Rumelze iwva, avad iyo.
_ damixedeT, es rogori princi gamomiCnda: samaWank-
lod ar wava Turme,
vasili Su kSini 407

_ gulmosulma Tqva severianma, _ dagaviwyda, egor, Sens


magivrad sacoles rom vacilebdi?
egor severianiCi ukmayofilod moiRuSa, gaabola. kar-
gaxans dumda. ra dasamalia, axalgazrdobaSi TviTonac
stepaniviT iyo: gogos Tvals ver us- worebda.
_ cxadia, SemiZlia wavide, _ daiwyo man, _ magram egaa,
rom... vfiqrob, ar gamogyveba.
_ gamohyveba! _ Tqva babua severianma, _ amisTana biWs
nebismieri gamo- yveba.
_ ratom fiqrob, rom ar gamomyveba? _ ikiTxa stepanma,
Tan igrZno, rom Signidan gaacia.
_ eg xom qalaqelia... eSmakma icis, imaT ra undaT. ityvis,
CamorCeniliao.
_ Sen TviTon xar CamorCenili, egor, _ isev CaerTo
severiani, _ axla amas ar uyureben. axlandeli gogoebi
ufro Wkvianebi arian. moxuci kaci var da eg mec ki mes-
mis.
xuTSabaTs, dilidan, mama-Svili samaSvlod mzadebas
Seudga.
stepanma amjeradac daqarguli perangi Caicva, sarkis
win didxans isvamda xelisguls swor, xeSeS Tmaze. egor
severianiCi, mtkivneulad saxeSeWmuxnuli, mouRunavi, gaSave-
buli TiTebiT dasdevda patara, sriala Rils axali
Sarvlis bartyze, udidesi garjiT Seacura viwro saR-
ileSi.
_ ranairad keraven, tutucebi! _ brazobda egori, _ ver
Zvreba, ra ginda, rom qna. momkla kaci.
stepanma Tma gaiwora, Sua oTaxSi dadga da dafiqrda,
sakuTari TavisTvis kidev ra eqna.
_ halstuxi gaikeTe, _ urCia babua severianma.
_ daqargul perangs ar uxdeba, _ auxsna stepanma.
rogorc iqna, morCnen samzadiss. egor severianiCma
408 vasili Su kSini

kiserze Semoido uzarmazari xelisguli da Sefiqrianeb-


ulma Sexeda mamas.
_ naxevarlitriani waviRo Tu ara? axla yvelani ax-
leburad cxovroben, ver gaigeb verafers.
babua severiani Cafiqrda.
_ jibiT waiRe, _ urCia man, _ Tu dagWirdeba, Tan geqne-
ba.
wavidnen.
dRe iyo mziani, kamkama. nakadulebi dioda. gubeebSi ca
irekleboda; cis lurji namsxvrevebi aqa-iq mxiarulad
brwyinavdnen Sav miwaze. gzebze mTeli ZaliT boboqrob-
da aprili. uxmod midiodnen. gulmodgined uvlidnen
gverds gubeebs, rom Ceqmebi ar gaesvaraT.
uzarmazari saxli hqondaT kuksinebs aSenebuli. pirv-
el or oTaxSi aravin iyo. egor severianiCi danaRvli-
anda: fiqrobda, moxuc kuksinTan enad gavikrifebi da
laparakSi CavurTavo: „Cven ki TqvenTan, ise, saqmisTvis...~
moxuci aucileblad daexmareboda. axla ki pirdapir im
oTaxSi mouwevs Sesvla, sadac ela cxovrobs.
mama-Svilma erTmaneTs gadaxeda, da oTaxisken gaemarT-
nen.
egorma saCvenebeli TiTis nasxamiT frTxilad daakaku-
na karze.
_ diax! _ gamoepasuxnen oTaxidan. stepans mtkivneulad
aufarTxalda guli.
egor severianiCma kari naxevrad SeaRo, Sig Zlivs SeZ-
vra. stepanic miy- va. zRurblTan gaCerdnen. pirdapir
maT win, magidasTan, ijda vaska semionovi, mis gverdiT ki,
axlos _ eloCka.
Cais svamen. vaska upijakodaa, abreSumis yviTel per-
angSi, pirgaparsuli da msubuqad moelvare. ise zis, TiTqos
sakuTar saxlSi iyos, Tavisuflad, cota wamowolilic
vasili Su kSini 409

kia. emelianovebs uyurebs alersianad da briyvulad.


eloCka msubuqad wamodga, stumrebs skamebi daudga.
_ mobrZandiT, geTayva, dabrZandiT.
igor severianiCma gaiara da dajda, Tan vaskas uyureb-
da. mere Svils gaxe da. stepans almuri asdioda. TiTqos
iataks Seezarda.
_ dasxediT, ratom dgaxarT! _ mxiarulad daiZaxa eloCk-
am, _ gana ara- sodes SexvedrixarT?
stepani dajda, qudi muxlebze daido.
erTxans dumdnen.
eloCka mzad iyo, sicili waskdomoda, xan egors gaxe-
davda, xan _ vaskas. vaskasac veraferi gaego.
_ gismenT, amxanagebo. me ki maxsovxarT, _ eloCka stepans
miubrunda da mxiarulad SesZaxa, _ erTxel qalaqidan
gamogyeviT. maSin Zalian braziani iyaviT...
stepanma datanjulad gaiRima. vaskam ki CaTvala, rom
unda exumra.
_ maS, xalxs davatarebT, stepan egoriC? araa kargi!
egor severianiCma erTxelac Sexeda vaskas gadatkecil
saxes, xariviT daxara Tavi da pirdapir Tqva:
_ Cven, gogo, Sens saTxovnelad varT mosuli.
eloCkam moulodnelobisgan piri odnav daaRo.
_ rogor?..
_ rogor Txouloben?! ager, Svili myavs, _ egorma Tavi
stepanisken gaiqnia, _ unda, rom gayve. Tu Sen Tanaxma xar,
ra Tqma unda.
elam stepans Sexeda. stepanma galurjebamde Sekra
muStebi, muxlebze dailaga da yuradRebiT daacqerda.
Sublze wvril mZivebad daasxa oflma. ar mouwmendia.
_ ese igi, colad?.. _ hkiTxa elam da gawiTlda.
_ aba, rad? _ amoisunTqa stepanma da vaskas TvalebSi
Caxeda.
410 vasili Su kSini

vaskam waixarxara da skamze SeinZra. da elas miaCer-


da. ela magidasTan idga, uxerxulobisgan vardisferi,
TeTri TiTebiT gulmodgined aclida kabas mtvers.
_ gvian gagaxsenda, stiopa, _ xmamaRla Tqva vaskam da
skamze isev SeinZra, _ daigviane.
amjerad stepanma vaska Sexedvis Rirsad ar Caagdo,
jiqur, momTxovnad da seriozulad uyurebda gogonas,
eloda. ratomRac uxerxulobam gauara.
eloCkam uecrad mkveTrad awia Tavi, stepans momwvano
sufTa TvalebiT Sexeda. mis mzeraSi sircxvilic iyo,
alersic, sayveduric, mowonebac da kidev raRac, eniT
uTqmelad mSvenieri, moridebuli, sasowarkveTili ram.
stepans sixarulisgan guli Seutokda. veravin axsnida,
ra daibada maT Soris, da ratom daibada. es mxolod maT
icodnen, orma. maTac ki ar icodnen. grZnobdnen. da am
dros vaskam wamoayrantala:
_ Cven male davqorwindebiT, stiopa... _ da es ise sule-
lurad gamouvida, rom TviTonac ki gaifiqra: ar unda
meTqva ase.
egor severianiCi adga da is iyo, oTaxidan gasasvle-
lad gaeSura, rom ela uceb raRacnairad SefrTxialda,
odnav zedmeti aCqarebiTac ki Tqva:
_ sad midixarT? sadauri maSvali xarT! me jer
TqvenTvis araferi mi pa- suxnia. ela Cqara egeboda gons.
stepans ar uyurebda, magram stepani... stepanisTvis sul
erTi iyo, uyurebda ela Tu ara. stepans sircxvilisa da
sixarulisgan cecxli ekida. axla mas veraviTari Zala
ver aayenebda da iqidan ver gaiyvanda.
egor severianiCi gaCerda. vaska ijda gawiTlebuli
da dabneuli. SeZr- wunebuli ukve raRacas xvdeboda.
_ dasxediT. da modi, Cai davlioT, ra.
eloCka Tavidan daibna, mere ukve Tavdajerebulad da
vasili Su kSini 411

sxvanairad mxiarulad alaparakda, ara ise, rogorc


Tavidan _ gabeduli mxiarulebiT.
yvela imis molodinSi iyo, rac axla aucileblad moxde-
boda.
_ iqneb jobs, rom wavide? _ xmamaRla ikiTxa vaskam da
xma gaebzara wy- enisgan. vaska iRupeboda, iRupeboda pirda-
pir da ubralod. is arc cdi- lobda gadarCenas.
_ me mimaCnia, rom ki, _ aseve xmamaRla uTxra stepanmac.
cota iCqara. mTlad asec ar unda eqna. magram awi ra
gaewyoboda. orni iyvnen, da erTi unda wasuliyo. orive
uxeSad moqmedebda. erT-erTisTvis eloCkas unda epatie-
bina.
amjerad vaskam ar CaTvala stepani Sexedvis Rirsad:
is elas uyurebda. ela isev gawiTlda da egor severian-
iCs Sexeda, romelic jerac Sua oTaxSi idga da xan erTs
Sexedavda xolme, xan meores, xan mesames.. saerTod ver
gaego, ra xdeboda. eloCkam sevdianad gaicina:
_ es ra dReSi var, RmerTo! vinmem miSvelos mainca. ai,
ratom dgaxarT! dajeqiT, ra! _ odnav fexic ki daabakuna.
uWirda. vaska skamidan wamoimarTa. pijakis Cacma daiw-
yo. imasac raRac Zalian nela icvamda. yvelani ucdidnen,
bolos da bolos rodis Caicvamda.
_ eh, stiopa, mecodebi, _ Tqva vaskam da gavida oTaxidan.
zRurblidan isev moixeda, avad da mxiarulad Sexeda yve-
las da gavida, magrad miajaxuna kari.
erTxans oTaxSi siCume Camovarda.
stepanma frTxilad moiwminda Sublidan ofli. da gaiR-
ima.
_ ara, Tqveni ar vici, da me axla davlev, _ Tqva egor
severianiCma da magidasTan mivida, _ Zala gamomacala am
maSvlobam.
rusulidan Targmna arsen korZaiam
412 100 novela mTeli msofliodan

xosro Sahani

(|wA{AZ x+»Q)
(1930-2002, irani)

`saxelmwifo nagavi~

imxanad Cveni saxli mTavari gzidan ganStoebul erT


migdebul quCaze mdebareobda da am viwro, miyruebul
SesaxvevSi daaxloebiT ToTxmeti-TxuTmeti ojaxi cxo-
vrobda.
im quCaze Cems gadasaxlebamde, ar vici, ra mizeziT, quC-
is Suaguli nagavsayrelad iyo qceuli da mezoblebs
yovel diliT, TiTqos raRac movaleobiT piri Seukrav-
To, TiTo vedriT nagavi da saojaxo narCenebi mohqond-
aT da sanagvedqceul adgilze yridnen. Cveni ubnis meez-
ovesac moeZebna iqamde mokle gza da igives akeTebda,
rasac xsenebuli mezoblebi _ sadac ki rame nagavs da
nayar-nuyar sagnebs Seagrovebda, urikiT mohqonda da
Cveni quCis nagavsayrelze axvavebda.
erTi-orjer mezoblebs vkiTxe: `Tqvens nagavs da na-
rCenebs Sua quCaSi ratom yriT-meTqi?~
mi pasuxes: `yvela yris da Cvenc vyriTo~.
ubnis meezovesac vkiTxe: `Sen raRad agroveb nagavs
sxva ubnebSi da Cvens quCaze ratom mogaqvs?~
ase miTxra: `Cven davalebuli gvaqvs, rom nagavi erT
adgilze davagrovoT... mere qalaqis mmarTvelobis man-
qana mova da waiRebs~.
xosro Sahani 413

hoda, wavedi da qalaqis mmarTvelobis Sesabamisi ub-


nis ganyofilebaSi ganvacxade:
`Cveni quCa namdvil nagavsayrelad aris qceuli, xalx-
is sicocxle da janmrTeloba safrTxeSia, gaeciT ganka-
rguleba, rom yvela sibinZure iqidan moaSoron da quC-
is macxovreblebic gaafrTxileT, rom iq nagavi aRar
dayaron~.
ase mi pasuxes: `am saqmes Tavisi wesi da rigi gaaCnia
da akrZalulia TviTneburad am nagvis gatana. jer unda
saauqciono ganacxadi gavakeToT, mere samjer gamovaqv-
eynoT es ganacxadi mravaltiraJian gazeTSi da Tqveni
quCis sayofacxovrebo narCenebSi vinc yvelaze met Tanx-
as gadaixdis, mas mivyidiTo nagavs~.
momeCvena, rom aseTi pasuxiT surdaT dauyovnebliv
Tavidan moeSorebinaT Cemi msgavsi mTxovneli da esRa
vuTxari:
`kargi, magram sanam auqcionis gancxadeba daibeWdeba,
ukidures SemTxvevaSi imaze mainc izruneT, rom nagvis
grova da sibinZure sigrZe-siganeSi aRar gaizardos".
maTi pasuxi iyo: `Cven ufleba ar gvaqvs saxelmwifos
Semosavlebis zrdas xeli SevuSaloTo~.
munici palitetidan wamovedi da ramdenime dRe sul
kbilebis kraWuniT vikavebdi dumils. saubedurod, Cve-
ni saxli quCis boloSi iyo da aranairi arCevani ar
mqonda saimisod, rom sxva gziT mevlo da amitomac dRe-
Si ramdenjerme Cavuvlidi xolme gverds am nagavsayr-
els, sadac saWmlis narCenebze dageSili mawanwala ZaR-
lebi da autaneli buzebi mimacilebdnen aqeT-iqiT; dami-
jerebT, albaT, rom yovelTvis roca iq Cavivlidi, naxev-
ar sicocxles vkargavdi da gulisrevis da Tavbrusxv-
evis SegrZnebiT vitanjebodi. erTxelac wavedi, saReb-
avebi da funji viyide da Sua quCaSi nagavsayrelis Tavze
414 xosro Sahani

kedels wavawere: „daiwyevlos imis ded-mama, vinc aq


nagavi dayaros da aqauroba daabinZuros“.
magram arc am saSualebam gaWra, radgan RamiT quCis
biWebi movidnen, kedels kibe miadges da „dayaros“ gadaa-
keTes ase _ „ar dayaros“, Sedegad ki miviReT is, rom im
dRis Semdeg sxva quCebis macxovreblebmac gaiges, rom
nagavi swored iq unda dayaron da „keTilSobilur sa-
qmeSi“ wvlilis Sesatanad Cvens quCaze modiodnen, Tavis
nagavi mohqondaT da nagavsayrelis grovas zemodan am-
atebdnen.
erTi-orjer quCis binadrebs Tavi movuyare, Sua quC-
aSi oratoris tribuna davdgi, Sevdeqi masze da sanita-
rul-higienuri samsaxuris oficialuri warmomadgenel-
iviT iq Sekrebili mezoblebisTvis qadageba daviwye imis
Sesaxeb, rom nagvis dayra SeiZleba nairgvari sneule-
bebis gavrcelebis mizezi gaxdes, magram arc aman gamoi-
Ro Sedegi da nagavsayrelis sigrZe-sigane dRiTidRe
kidev ufro matulobda.
erT dRes im ubnis asakovan da darbaisel mcxovreb-
Ta nawili Sevkribe da mivmarTe:
_ `modiT, fuli SevagrovoT, nagavmzidi manqana da ra-
mdenime muSa daviqiravoT, es nagavi qalaqgareT gavat-
aninoT da erTxel da samudamod gavTavisufldeT am
sibinZurisgan.~
moxucebma erTmaneTs gadaxedes, erTi ise wavida, rom
xmac ar amouRia, meorem ki Tavi gaiqnia da sinanuliT
miTxra:
_ `batono Cemo! Cven im saqmeSi ar vereviT, rac Cven
ar gvexeba. es nagavi saxelmwifos ekuTvnis da mas patr-
oni hyavs, Cven ver gavbedavT, rom saxelmwifo qonebas
xeli vaxloT~.
me sityva gavawyvetine:
xosro Sahani 415

_ `rodidan gaxda nagavi saxelmwifos kuTvnileba da


qoneba?! saxelmwifo Tqven nagvis gamyidveli ggoniaT,
Tu ra?! es ranairi laparakia?! am nagvis grovam Cven
cxovreba gagvimwara, saxelmwifos imis dro jer ar aqvs,
rom es narCenebi gaitanos da Tu am saqmes Cven movabam-
aT Tavs, madlobasac ki gvetyvian; yvela saqmis gakeTeb-
as saxelmwifosgan xom ar unda velodeT...~
moxucebma ase mi pasuxes:
_ `Cven autkivar Tavs ar avitkiebT da arc imis dro
da nebisyofa gvaqvs, rom saxelmwifo instanciebSi
kardakar viaroT da saqme varkvioT; Sen marto Tu SeZ-
leb amis mogvarebas, wadi da moagvare~.
mivxvdi, rom maT verafriT daviyoliebdi da vkiTxe:
_ `me Tu movaxerxe is, rom es nagavi am quCidan gavata-
nino, Tqven mpirdebiT, rom aqaurobas aRar daanagvia-
nebT?~
damTanxmdnen:
_ `Tu aravin dayris, Cvenc aRar davyriTo~.
hoda, wavedi, as Tumnad nagvis manqana da sami-oTxi
muSa daviqirave da oriode saaTSi quCaSi nagvis WaWaneba
aRar iyo.... mere iqauroba davagvevine, wyalic moasxu-
res aqeT-iqiT da Cvenma quCam Tavisi pirvandeli saxe
daibruna; quCis binadrebmac roca naxes, rom gza gasuf-
Tavda, aRarc ZaRlebi dawanwalebdnen da aRarc koRo-
buzis saxsenebeli iyo sadme, didad madlierni darCnen
da mas Semdeg, RmerTi-rjuli, Sua quCaSi nagavi aRaravis
dauyria.
***
am ambidan ociode dRis Semdeg, samsaxurSi rom mivd-
iodi, davinaxe erT saxlTan, quCis Sua nawilSi viRac
Cinovniki idga da mezoblis patara gogos ekiTxeboda:
_ `maS, vin gaitana aqedan nagavi?~
416 xosro Sahani

_ `me ra vici, vin gaitana~ _ upasuxa gogonam.


me cnobismoyvareobam damZlia, gavCerdi da yuri miv-
ugde. amasobaSi ezos karTan gogonas deda movida da
Cinovniks uTxra:
_ RmerTmani, Cven arafer SuaSi varT, ufroso! ramden-
ic ar vuTxariT im batons _ „nu izam amas“, yuradReba ar
mogvaqcia _ „Tqveni saqme ar ariso“.
Cinovnikma warbi Seikra da mrisxaned ikiTxa:
_ „sad aris misi saxli?“
gogonas dedam karis CarCodan Tavi gamoyo, mzeriT
mianiSna Cemi saxlisken da upasuxa: _ „ai iq, quCis bolo-
Sia _ mere mec daminaxa da kmayofilebiT SesZaxa: _ `ai,
aq rom dgas, es kacia“.
Cinovnikma saxe Cemsken Semoabruna, mkacrad Semomxe-
da da mkiTxa:
_ „aqedan nagavi Tqven gaitaneT?“
me daveTanxme: _ „diax-meTqi“
Cinovnikma Tavidan fexebamde CamaTvaliera da isev
mkiTxa: _ „visi nebarTviT?“
_ „ra nebarTva sWirdeboda amas, batono?! Sua quCaSi
nagvis da sibinZuris grova eyara... hoda, me vuTxari
muSebs da waiRes...“
_ „sadwaiRes?“
_ „ra giTxraT, aba?! ar vici...“
_ „rogor Tu ra miTxra?! ar ici, nagavi sad waiRes?“
_ „me saidan unda vicode, ufroso?! mZRolma waiRo
sadRac...“
Cinovnikma doinji Semoiyara da damibRvira:
_ „ratom isuleleb Tavs?! xazinis kuTvnili qoneba
miitace, saxelmwifo nagavi waiRe da gayide... fuli jibe-
Si CaiCxriale da axla me aq masxarad migdeb?“
momeCvena, rom imwuTs an is Cinovniki ver iyo Tavis
xosro Sahani 417

gonebaze an me da mRelvareba veRar Sevikave:


_ „batono Cemo! ratom kadrulobT aseTi ramis Tq-
mas?! romel saxelmwifo qonebaze melaparakebiT?! ra
gavyide?! me TviTon asi Tumani gadavixade Cemi jibidan,
rom nagavi gaetanaT da quCa sufTa yofiliyo...“
Cinovnikma bloknoti amoiRo, me vinaoba gamomkiTxa,
saguldagulod CainiSna da wavida, mec Cemi samsaxuris
gzas davadeqi.
***
meore diliT isev is Cinovniki damadga saxlSi da
qalaqis sammarTveloSi Tavis ufrosTan wamiyvana.
oTaxSi rom SevediT, is ufrosi erTxans raRac sabuTebs
awerda xels, mere Tavi awia, me Semomxeda da Cinovniks
gadaulaparaka:
_ „es aris is kaci, vinc saxelmwifo nagavi miiTvisa da
SeWama? esaa?!“
me Cinovniks ar davacale pasuxis gacema da Tavad
CaveWeri maTs saubars:
_ „ras brZanebT, batono?! vin SeWama saxelmwifo naga-
vi?! nuTu me vgavar nagvismWamel kacs?!“
saxelmwifo moxelem CaiRima da miTxra:
_ „ara, nagvis Wamas me Tqven ar gabralebT... ai, nagvis
gayidva da naSovni fulis Wama da gaflangva ki SegiZ-
liaT... gTxovT dabrZandeT“.
Camovjeqi da Tavazianad ganvagrZeT saubari.
_ „aba, axla momiyeviT, sad waiReT is nagavi?“ _ mkiTxa
didma Cinovnikma.
_ „guSin Tqvens xelqveiTs ukve vuTxari, rom ar vici
sad waiRes is nagavi; mxolod is vici, rom asi Tumani
gadavuxade mZRols da waiRo...“
Cemma Tanamosaubrem sigarets moukida, gaabola da
miTxra:
418 xosro Sahani

_ „is Tu icodiT, rom es sayofacxovrebo narCenebi


da nagavi saxelmwifos kuTvnilebaa da, Cveni special-
istebis gamoTvlebis Tanaxmad, Tqven Svidi aTasi Tuma-
nis Rirebulebis saxelmwifo qoneba unebarTvod gayi-
deT? _ da ar damacala pasuxis gacema, ise damcecxla _
amas hqvia saxelmwifo qonebis mitaceba, amas hqvia xazi-
nis qurdoba... axla gaigeT?“
uceb vigrZeni. rom safeTqlebi damebera, tvinSi sisx-
li amivarda da lamis goneba davkarge... „anu ra? _ vuTxa-
ri sakuTar Tavs _ ra Cavidine es?! xom var axla Rirsi
saxelmwifos qonebis gaflangvisTvis damiWiron da cixeSi
Camsvan?“ _ bolos bodiSs moxdiT mivmarTe moxeles:
_ „ batono! iqneb miTxraT ras vimsaxureb axla Cade-
nili danaSaulis gamo?“
_ „ras da... Cven gvaqvs kanoni... kodeqsi... paragrafebi....“
_ „diax, diax... vici...“
_ „hoda, 247856-e muxlis mesame paragrafis „be“ punq-
tis Tanaxmad, Tqveni saqcieli ganisazRvreba, rogorc
saxelmwifo qonebis ukanono miTviseba.
_ „ra vqna axla me?! rogor moviqce, ra wyalSi Cav-
varde?!“ _ daviwye wuwuni, magram didma Cinovnikma SemaC-
era da miTxra:
_ „axla SevavsebT Tqvens monacemebs da saqmes proku-
raturaSi gadavgzavniT, maS!“
„RmerTo, Cemo! es ra Cavidine?! ra Zala medga, rom saxe-
lmwifo qonebas xeli davakare?!... es dawyevlili naga-
vi da sibinZuris grova wlebis ganmavlobaSi iq eyara
da me ratom Cavyavi cxviri imaSi, rac Cemi saqme ar iyo?!
romeli Cinovniki an romeli mosamarTle da uflis
mociquli me viyavi, rom sxvebze metad gamovide Tavi?!
es ra Cavidine?! ra Zala medga...“.
bolos, rogorc iqna, xma amoviRe: _ `batono ufroso!
xosro Sahani 419

axla iqneb cota dro momceT, rom saxelmwifosTvis


gankuTvnili nagvis odenoba sadme movagrovo da Tavis
adgilze davabruno?~
saxelmwifo moxelem Tvalebi damibriala:
_ `gana yvela nagavi saxelmwifo nagavia?! saxelmwifo
saqme Sen xumroba xom ar ggonia?!“
arc me davixie ukan:
_ `batono Cemo! ase Zalian ratom medavebiT? ra gan-
sxvavebaa _ nagavi nagavia..~
didma Cinovnikma damiRriala:
_ `araviTar SemTxvevaSi! Tu SegiZlia, ocdaoTxi saa-
Tis ganmavlobaSi swored is sayofacxovrebo narCene-
bi moZebneT da Tavis adgilze daabruneT, Tu ara da va-
ldebuli viqnebi Tqveni saqme prokuraturas gadavce“.
ase da amrigad gadawyda, rom xval nagavi unda dame-
brunebina, winaaRmdeg SemTxvevaSi prokuratura wamiy-
enebda brals...
***
munici palitetis Senobidan gamovedi,sigareti gavab-
ole da umisamarTod gavuyevi gzas, TavSi ki aTasgvari
azri mitrialebda imasTan dakavSirebiT, Tu rogor mo-
meZebna gamosavali Seqmnili mdgomareobidan: `saxelm-
wifo nagavi! rom mcodnoda, im nagavs aseTi patroni hyav-
da, gana TiTs davakarebdi?! me megona, keTil saqmes Cavi-
dendi, sisufTaves da higienas davicavdi, xalxsac samsax-
urs gavuwevdi da qalaqis mmarTvelobasac SeveSvele-
bodi qalaqSi wesrigis damyarebaSi... ras vifiqrebdi,
Tu ase Semobrundeboda saqme?!im dRes,roca munici pal-
itetSi miTxres, rom nagavi auqcionze unda gaitanon da
gazeTebSi gancxadeba gaavrcelon am auqcionis Taobaze,
CavTvale, rom mexumrebodnen, magram vai!... saxelmwifos
moxeleebi Turme arasodes xumroben....“
420 xosro Sahani

am fiqrebiT im garaJis gzas davadeqi, sadac oci dRis


win manqana daviqirave... mindoda im manqanis mZRoli
menaxa da mekiTxa _ sad waiRo Cveni quCidan is wyeuli
nagavi. iq Cemi nacnobi mZRolis ambavi rom vikiTxe, ase
miTxres: `erTi kviris win mas garaJis gamgesTan Cxubi
mouvida, samsaxurs Tavi daaneba da axla sadRac samxreT-
Si sabargo manqanaze muSaobs, magram misi misamarTi ar-
avin iciso~.
davbrundi isev saxlSi im imediT, rom mezoblebi damex-
marebodnen da pirvelive nacnobs mivadeqi:
_ `Tu gaxsovT, am ociode dRis win patara samsaxuri
gavuwie am Cvens quCas da aq rom nagavi eyara, Cemi xar-
jiT qalaqgareT gavitaninen....~
_ `diax, diax _ mi pasuxes _ Zalian didi madlobeli
varT Tqveni da, rogorc xedavT, Cvenc vasrulebT piro-
bas da nagavs iq aRar vyriT~.
_ `mec madlobeli var Tqveni _ vupasuxe _ magram
axla erTi problema warmoiSva _ saxelmwifo Cemgan
iTxovs Tavisi kuTvnili nagvis adgilze dabrunebas; iqn-
eb axla Tqven damexmaroT da yvela ojaxidan erTi-
ori vedro nagavi gamoitanoT da me momceT, rom wavi-
Ro da isev Sua quCaSi davyaro da amiT Cems Tavs rame
vuSvelo~.
ase miTxres: _ `Cven sityvis xalxi varT da pirobas
ver davarRvevTo~.
- `kargi... kargi.... mec pativs vcem Tavisi sityvis pat-
ron xalxs, magram saxelmwifo axla mxolod Svidi aTa-
si Tumnis anazRaurebas ki ar medaveba, aramed dapatimr-
ebasac mi pireben; amitomac Cveni megobrobis da mezob-
lobis xaTriT gTxovT _ RvTis gulisTvis. TiTo vedro
nagavi masesxeT da erTi kviris Semdeg uklebliv ukan
CagasesxebT".
xosro Sahani 421

erTma mezobelma cxvirwin kari momijaxuna da miTxra:


_ `Cven gasasesxebeli zedmeti nagavi ar gvaqvso~, meore
mezobelma Wkuis darigeba damiwyo: _ `tvini unda gqon-
oda da im saqmeSi cxviri ar Cageyo, rac Sen ar gexebo-
da; Sen ra ggonia, Cven brmebi viyaviT da ver vxedavdiT
nagavs?! magram Cven kargad gvesmodaT, rac mohyveboda
am saqmes... hoda, Sen moabi am saqmes Tavi da Senve age
pasuxi...~
***
`RmerTo Cemo! ra vqna?! imdeni nagavi da narCenebi
sad viSovo, rom Sua quCa gavavso?!~ _ am mware fiqrebSi
CaZirulma kiTxva-kiTxviT mivakvlie qalaqgareT nagav-
sayrels, iq ki ramdenime vaWari da glexi davinaxe, rom-
lebsac nagavi da nakeli SeegrovebinaT niadagis gasana-
yofiereblad da bevri xvewnis Semdeg daviTanxme orm-
oci Tumnis safasurad daeTmoT es nagavi CemTvis; avk-
ide es avla-dideba saxedars da im saxedris patronTan
erTad Cveni quCisken wamovedi... davcaleT nagviT savse
tomrebi iqve, sadac adre saxelmwifos kuTvnili sanagve
iyo mowyobili da saxedari Tavisi patronianad jer
Tvalsac ar iyo mifarebuli, rom uceb davinaxe Cemsken
momavali saTvaliani da iRliaSi portfelamoCrili
kaci, romelic gajgimuli nabijebiT Cemsken modioda da
rogorc momiaxlovda, maSinve mrisxaned miTxra:
_ ratom abinZureb garemos, ras yri mand?!
_ araferia, batono! saxelmwifo nagavs, romelic me
movi pare, ukan vabruneb Tavis adgilze.
_ saxelmwifo nagavi ra aris, kaco?! (ara, man ufro
sxva sityvebiT damaxasiaTa, rasac aq ver davwer) _ Sen
adamianebis janmrTelobas safrTxeSi agdeb da aravin
icis kidev ra bneli azrebi gawuxebs da Tanac ginda,
rom es yvelaferi saxelmwifos gadaabralo?!
422 xosro Sahani

mec veRar Sevikave sibrazisgan Tavi da Sevyvire: _


`saerTod vin xar Sen, rom ase melaparakebi?!~
ase miTxra: _ `me janmrTelobis saministros mTavari
inspeqtori var da mevaleba. rom gamovavlino yvela
is piri, vinc nagavs yris quCaSi, davajarimo isini da
maTi saqme sagangebo organoebs gadavce~.
`mgoni, meore SarSi gavyavi Tavi~ _ gavifiqre, inspeq-
torma ki mSvidi toniT ganagrZo: _ `axla es nagavi isev
im tomrebSi Cayare, ahkide saxedars da waiRe iq, saidan-
ac moitane; mere moxval CemTan sanitarul inspeqciaSi
da iq gavarkvevT Sens namdvil mizans da ganzraxvas~.
yelSi burTi momawva, Tvalebi cremliT amevso da
inspeqtors Sevevedre: _ `batono! vai Cems Tavs... mxolod
ocdaoTxi saaTi maqvs saimisod, rom Cems mier moparu-
li saxelmwifo nagavi movagrovo da adgilze davabruno
da ager, ukve ormoci Tumani gadavixade aq mosatanad...~
isev damibRvira:
`_ Sen me zRaprebs nu miyvebi; ar mainteresebs, ramde-
ni gadaixade! saxeze gatyob, rom Sen raRac diversiuli
organizaciis wevri xar da davalebuli gaqvs aq nagvis
dayriT da mikrobebis gavrcelebiT adamianebs Soris
mwvave infeqciuri daavadebebis gavrceleba gamoiwvio;
me valdebuli var es ambavi vacnobo Sesabamis saxelm-
wifo organoebs da isini miiReben Sens mimarT zomebs
Seni diversiuli da ZirgamomTxreli qmedebebis gamo;
axla ki akrife es nagavi aqedan, Cqara!~
Cemma xvewna-mudaram aranairi Sedegi ar gamoiRo.
inspeqtorma im nagav-nakelis mcireodeni nawili nimuSis
saxiT cxvirsaxocSi gaaxvia, raTa laboratoriaSi gae-
rkviaT, Tu ra saxis mikrobebiT vapirebdi adamianTa
Soris epidemiis gamowvevas da maTi sicocxlis xelyo-
fas... mere mTeli nagavi isev tomrebSi Camayrevina da
xosro Sahani 423

imave saxedriT wamaRebina iq, saidanac movitane da ama-


Sic damatebiT ormocdaaTi Tumani gadavixade... bolos
ki sanitaruli inspeqciisken gavudeqi gzas.
***
sanitarul inspeqciaSi damkiTxes da daaxloebiT 15-
16 gverdiani saqme Sekeres imis Taobaze, rom nagavs vy-
ridi quCaSi da amiT iq macxovrebelTa janmrTelobas
seriozul safrTxes vuqmnidi... da xuTasi TumniTac dam-
ajarimes! mere xsenebuli inspeqtoris mier wamoRebu-
li nimuSi saguldagulod SefuTes da Sesabamis labo-
ratoriaSi Sesaswavlad da daskvnebis gamosatanad gada-
agzavnes... iq unda gaerkviaT, Tu ra saxis mikrobebs Seic-
avda Cem mier dayrili nagavi da aqedan gamomdinare
romeli bandis wevri viyavi da romeli ucxo saxelmwif-
os davalebiT vaxorcielebdi Cems baqteriologiur
diversias da ZirgamomTxrel saqmianobas. amasTan erT-
ad CamomarTves xelwerili, rom gamoZiebis damTavre-
bamde qalaqis farglebs ar davtovebdi da arsad mivi-
malebodi.
ase da amrigad, mivende Cems bedisweras, radgan arc is
SemeZlo, rom saxelmwifo nagavi ukan damebrunebina da
arc imdeni fuli mqonda, rom vinmesTvis mimeca, meTqva _
Sevcdi-meTqi...
`rac undaT, is qnan! me meti aRar SemiZlia~ _ am gada-
wyvetilebiT wamovedi saxlSi.
***
amasobaSi sami mtanjveli Tve gavida, romlis aRwer-
ac Cems Zalebs aRemateba da vityvi mxolod imas, rom
erTi saxelmwifo dawesebuleba ikvlevda imas, Tu ra
mizniT movi pare da SevWame maTi kuTvnili nagavi, anu
sad waviRe, vis mivyide da mere sad davabande miRebuli
Tanxa da amis gamo damekisra Svidi aTasi Tumani jari-
424 xosro Sahani

mis gadaxda... meore dawesebuleba, anu sanitaruli insp-


eqcia ki adgenda dokumentacias imis gasarkvevad, Tu ra
baqteriologiuri iaraRiT vapirebdi nairgvar sneule-
baTa gamowvevas, raTa Semdeg sxva organoebSi gaerkvi-
aT Cemi jaSuSobis sakiTxi.
diax, sami Tve gavida da sabolood aseTi Sedegi mi-
viRe: Svidi aTasi Tumani xom gadavixade, amas daemata is,
rom mTeli Cemi qoneba auqcionze gayides da kidev sami
aTasi Tumnis gadaxda damekisra yovelTviurad saxelm-
wifosTvis miyenebuli moralur-materialuri zaral-
isTvis manam, sanam sabolood ar dadgindeba, romeli
diversiuli jgufis warmomadgeneli var da romeli
qveynis specsamsaxurebis davalebiT vmoqmedebdi.... Rme-
rTma icis, rodis gaarkveven amas! yvelaze autaneli ki
is aris, rom quCaSi Cems danaxvaze mezoblebi Cemsken
iSveren xels da erTmaneTs eubnebian:
_ `erTi amas SexedeT! 50 aTasi Tumnis saxelmwifo
qoneba moi para da SeWama da ise dadis, TiTqos araferi
dauSavebia... nabijis gadadgmac rom ar eSleba?! vinmem
rom uTxras, TvalszeviT Savi warbi gaqvso, albaT, ga-
brazdeba kidec... amas hqvia TaRliTi kaci! ase ubralod
nu uyurebT _ rac miwis zemoT Cans, sami imdeni qve-
moTaa....“

sparsulidan Targmna
aleqsandre elerdaSvilma
100 novela mTeli msofliodan 425

ahmedxan abu-baqari

(1931-1991, ruseTi, daRestani)


(Àõìåäõàí Àáó-Áàêàð)

`qulTumi~
moTxroba miZRvnilia cnobil oqromWedel
manaba magometovasadmi

borcvis daqanebul ferdobze kuStad Camwkrivebulan


saflavis lodebi. mravali Taobis saidumlos faraven
sasaflaos es Zeglebi. magram maTze dabadebisa da gar-
dacvalebis wlebis mets verafers amoikiTxavT.
wminda adgilia sasaflao. mTielebi mas mzrunvelo-
biT uvlian. xeluxleblad izrdeba aq veluri xexili.
totebgaSlili vaSlis xis ZirSi, yurZnis marcvlisode-
na vaSlebi rom asxia, gumbaTiani qvis nageboba SeyuJula.
gumbaTis Tavze patara sferoa, sarkmlebis nacvlad _
samkuTxovani Wrilebi. kari Zveleburia _ moCoqurTme-
buli. es wminda Seixis _ haji ibn-bamaTis saZvalea.
musulmanTaTvis am wminda nagebobaSi Sesvlis ufle-
ba, adaTis mixedviT, mxolod marTlmorwmune da sapatio
mTiel moxucs Tu aqvs, magram aul kubaCSi, sadac ori
aTasi mcxovrebia da wesisamebr yovel ojaxs aucile-
blad hyavs ostati oqromWedeli, arcTu ise bevri darCa
marTlmorwmune musulmani. amitomaa, rom Seixis safla-
visken mimavali biliki xSirma balaxma dafara.
magram dRes Seixis akldamas amohfarebia CiTis Wrel-
426 ahmedxan abu-baqari

kabiani gogona. es qulTumia. igi mxolod TerTmeti


wlisaa, magram ufro metisas hgavs. gogona qviTinebs,
cremliT dasvelebul saxes xeliT iwmends da waramara
iyureba iqiT, sadac kravelisboxoxiani kacebi mamamiss _
kubaCis saxelganTqmul oqromWedels bahmuds asafla-
veben. megobris winaSe ukanaskneli valis mosaxdelad
mosul ostatebs TvalebSi naRveli CasdgomiaT. igi, ojax-
is erTaderTi marCenali, ucbad gardaicvala. daq vriv-
da misi meuRle biqa, daoblda qaliSvili qulTumi.
erT-erTma moxucma adaTisamebr waRiRinebiT waikiTxa
ramdenime Tavi yuranidan, Semdeg yvelani wamodgnen da
ise uxmaurod wavid-wamovidnen, TiTqos SiSobdnen, zed-
meti sityvis TqmiT sasaflaos myudroeba ar davarRvi-
oTo.
qulTumi marto darCa. igi mamis saflavze daemxo, xel-
ebi mohxvia jer kidev svel, gril miwas da mwared aqviT-
inda.
daRlili da odnav daSoSminebuli aulSi gvian dab-
runda. Sin uamravi xalxi daxvda. qvrivis sanugeSeblad
mosuliyvnen. bevri maTganis Tvalebi cremls daenama.
bahmudi ara marto kargi ostati, aramed guliTadi, keTili
adamianic iyo.
magram gansvenebulis saxlSi SekrebilTagan veravin
SeamCnia qulTumi, aravin uTxra mas Tundac erTi sanug-
eSebeli sityva. TiTqos qulTumis patara guls ar SeeZ-
lo iseTive didi mwuxarebis dateva, rogoric mozrdili
adamianis guls. da gogonam kidev ufro mwvaved igrZno
martooba. igi Sevida mamis dacarielebul saxelosnoSi,
kari miixura da gulmokluli daeSva daTvis rbil tyavze.
ai, aq moikalaTebda xolme igi mamis ferxTiT, roca ost-
ati saWreTliT muSaobda, da Tan zRaprebs uyveboda. gog-
ona yovelTvis mzad iyo mixmareboda mamas. rogorc ki
ahmedxan abu-baqari 427

mama amotvifras daamTavrebda, gogona wmendda da apri-


alebda nakeTobas.
zogjer qulTumi ekiTxeboda mamas:
,,amas ratom akeTeb?.. ratom maincdamainc am adgilas
amotvifre?.. rad ginda vercxlis simi?..“
gogonas uamravi kiTxva ebadeboda da mamac moTminebiT
pasuxobda, Tan cdilobda yoveli wvrilmani aexsna mis-
Tvis. deda ki awyvetinebda qulTums:
„mamas xels nu uSli muSaobaSi, Svilo. raSi gWirdeba
ameebis codna?! biWi xom ara xar? oqromWedloba ra qa-
lis saqmea?!“
qulTums ki verafriT ver gaego:
„aseTi daxvewili xelovneba ratom ar unda iyos qa-
lis nazi TiTebis saqme?“
marTlac aul kubaCs manamde arc erTi oqromWedeli
qali ar hyolia.
mwuxarebiT guldaTuTqul qulTums yovelive es mwa-
red agondeboda da fiqrebiT guldamZimebuls saxelos-
nos iatakze dafenil daTvis tyavze CaeZina.
dilaadrian gongma mouxmo ostatebs mxatvrul kombi-
natSi samuSaood. deda Cveulebisamebr wamoxta, magram
maSinve gaaxsenda, rom maTi saxlidan samuSaoze wamsv-
leli aRaravin iyo.
sastumro oTaxSi saaTma Svidjer dareka: droa, bavSvi
skolaSi wasasvlelad moamzados.
_ mTel sxeulSi mamtvrevs! _ Tqva biqam.
_ iweqi, deda, _ gamoexmaura qulTumi. _ me TviTon mov-
imzadeb Cais.
_ ra udrood waxvedi, bahmud! _ aqviTinda biqa. qul-
Tumma Subli Seikra:
_ cremliT rom SeiZlebodes mamis dabruneba, mec Sen-
Tan erTad vitirebdi, deda. axla riTRa unda vicxovroT?
428 ahmedxan abu-baqari

biqam Tavi gadaaqnia:


_ marTali xar, Cemo patara, Wkviano gogona! aba, moi-
tane mamiseuli zardaxSa!
qulTumi mamis saxelosnosken wavida. man SeaTvaliera
iaraRebi _ saWreTlebi, patara CaquCebi, marwuxebi _ da
Rrmad amoioxra. monaxa patara skivri, sadac mama mza
samkaulebs inaxavda xolme, da dedas miutana. skivrSi
mxolod ramdenime vercxlis saTiTe aRmoCnda, aTiode
mooqrovili, lalisfer minisTvliani beWedi da sami
wyvili firuzisTvliani sayure.
_ es didxans ver Segvinaxavs... _ warmoTqva fiqrebSi
wasulma biqam da isev SeaTvaliera skivrSi Cawyobili
samkaulebi.
_ maS ra unda vqnaT? _ ikiTxa gogonam.
_ iqneb mamiseuli iaraRebi gagveyida?! _ miubrunda
mas deda. _ biWi rom myavdes, raRa Tqma unda, yvelafers
mas Sevunaxavdi.
qulTumma SeSinebuli mzera miapyro dedas. mas ar
moewona dedis sityvebi. mokrZalebiT sTxova:
_ iaraRebs nu gavyidiT, deda. es xom mamis saxsovaria!

***
mas Semdeg ori weli gavida. qulTumis CanTaSi meoTxe
klasis saxelmZRvaneloebis nacvlad meeqvse klasis wig-
nebma daides bina.
skolaSi xatvis gakveTilia. dafasTan qulTumia. man
kubaCuri CuqurTma unda daxatos. kubaCSi yvelam icis,
rom oqromWedlebs sami ZiriTadi saxis moxatuloba
aqvT: „marxarai“ anu bardnari _ yvavilebisa da foTle-
bis rTuli xlarTi; „tuta“ anu xismagvari Taiguli, da
„damRa“ _ yovelgvari nakeTobis SuagulSi Stampis msgavs-
ad amotvifruli naySi.
ahmedxan abu-baqari 429

neta romels airCevs qulTumi? ra Tqma unda „tutas“,


es yvelaze advilia. daxatavs swor Reros da mis bolo-
Si patarafoTlebian qoCora ylortebs daaxvevs, morCa
da gaTavda.
magram rac ufro didxans akvirdebodnen bavSvebi dafas,
miT ufro ver faravdnen gaocebas: qulTums Tavisuflad
da marjved gamohyavda yvelaze rTuli CuqurTma _ „marx-
arai“. mxolod maswavlebeli xvdeboda, rom gogonam
gasaocari sizustiT gardasaxa saxelganTqmuli kubaCe-
li oqromWedlis usta-tubCis SesaniSnavi CuqurTma, os-
tatisa, gasul saukuneSi Tavis auls mTel evropaSi rom
gauTqva saxeli.
_ hoo!.. _ mravalmniSvnelovnad Tqva maswavlebelma.
_ dajeqi, qulTum, madlobeli var.
mecadineobis damTavrebis Semdeg qulTumTan misi me-
zobeli manafi mivida:
_ mogitane, raca mTxove.
_ gmadlobT.
qulTumma jibidan ubis wignaki amoiRo da Sig swrafad
Caxata manafis mier motanili saTuTunes saxuravis moxat-
uloba.
_ ver gamigia, risTvis gWirdeba amdeni nimuSebis gada-
xatva?! _ mxrebi aiCeCa manafma.
_ vswavlob, _ RimiliT upasuxa qulTumma.
karga xania, rac qulTumi sxvadasxva ostatTa naxelav-
ma daainteresa. igi ukve asxvavebs ama Tu im ostatis nax-
elavs sxva ostatebis namuSevrebisagan. magram xatvisaT-
vis mas Zalian cota dro rCeba. deda sul avadmyofobs
da gogonas swavlis garda bevri sxva saqmeca aqvs: sax-
li unda daalagos, saWmeli moamzados da Zroxac ki mowve-
los.
mamis gardacvalebis Semdeg sul gamoicvala qulTumi.
430 ahmedxan abu-baqari

isedac uTqmel gogonasagan axla mTlad iSviaTad gaig-


onebdiT raime sityvas. adre qulTums sibnelisa eSino-
da da marto ver Cerdeboda: an mamasTan ijda saxelosn-
oSi an dedas exmareboda saojaxo saqmianobaSi. axla ki
saojaxo saqmes rom moaTavebda, sastumro oTaxSi mid-
ioda da dasaZinebladac ki iq rCeboda. deda erTxans
wuxda, erTxel gasaRebis WuWrutanidanac ki uTvalTva-
la, magram gansakuTrebuli veraferi SeamCnia: qulTumma
gakveTilebi moamzada, Semdeg sinaTle Caaqro da dawva.
magram ojaxSi saocari ram xdeboda. jadosnuri aR-
moCnda gansvenebuli bahmudis zardaxSa. Tu orSabaTs
biqa skivridan ukanasknel sayureebs amoiRebda da art-
els mihyidda, erTi kviris Semdeg iq isev Cndeboda axa-
li sayureebi an beWedi. biqas es saidumlo aravisTvis
gaumxelia, eSinoda, keTil feriebs xeli ar aeRoT misi
ojaxis daxmarebaze. mas eWvic ki ar epareboda, rom am
saqmeSi keTili sulebi iyvnen Careulni.
„jadosnuri“ skivri didad exmareboda deda-Svils.
gazafxulze maT saxlis SekeTebac ki SeZles.
maisis dResaswaulis win kombinatis gamgeobam konkursi
gamoacxa da saukeTeso nakeTobaze. iqve naTqvami iyo:
premirebuli nakeTobani sapatio gamofenaze gaigzavnebao
aulis muzeumSi. qulTumma manafs sTxova mamisagan rac
SeiZleba dawvrilebiT gaego konkursis pirobebi; manafis
mama xom kombinatis mxatvruli sabWos Tavmjdomare iyo.
_ Sen raSi gWirdeba? _ gaocda biWi.
_ mWirdeba! _ jiutad gaiqnia Tavi qulTumma.
_ mamam rom mkiTxos, rad gindao?
_ rogor ar gesmis: es Cveni saskolo gazeTisTvisaa
saWiro. asec uTxari.
manafma gogonas Txovna Seusrula; kedlis gazeTSi
marTlac gaCnda cnoba konkursis Taobaze.
ahmedxan abu-baqari 431

da isev mihyvnen dReebi dReebs.


erTxel diliT qulTumi saxlidan Cveulebrivze adre
gamovida da skolisaken mimavalma gzad saxelganTqmu-
li usta-tubCis STamomavlis, ostat habibis saxlSi Seux-
via.
gogona mowiwebiT miesalma moxuc oqromWedels da
Semdeg lamazad naCuqurTmevi vercxlis samajuri gauwo-
da:
_ mamaCemis skivrSi vnaxe, SeiZleba konkursze warmo-
vadgino? _ ikiTxa gogonam.
usta-habibma yuradRebiT SeaTvaliera Zvirfasi samkau-
li, Semdeg gamomcdelad Sexeda qulTums da uTxra:
_ es usta-bahmudis naxelavi araa, gogona.
_ nuTu?! _ gaioca qulTumma da gawiTlda. _ iqneb tlanqi
namuSevaria da moxatulobac ar varga?
moxucma ostatma Tavi gaaqnia:
_ amis ostats saWreTeli mtkiced sWeria xelSi, Svilo.
mamaSens ki me kargad vicnobdi. mas marjvena xelze ori
TiTi aklda _ omSi dakarga, mis naostatars aTasi kacis
naxelavSi gamovicnob.
usta-habibma saTvalis zemodan gadaxeda gogonas. mas
mRelvareba da gulnatkenoba SeamCnia; darcxvenili qul-
Tumi TiTebiT awvalebda kabis sayelos.
_ magram es samajuri SesaniSnavi ostatis nakeTobaa,
SegiZlia damitovo, _ Tqva usta-habibma.
gogona siamovnebisagan wamowiTlda.
_ naxvamdis! gaviqcevi, Torem skolaSi damagviandeba.
usta-habibi kidev didxans ijda, gogonas mier motanil
samajurs aTvalierebda da TavisTvis ambobda:
_ ra Tanabari da faqizi xazebia! yvavilebi cocxalsa
hgavs, TiTqos mesaubrebian. aucileblad unda vuCveno
ostatebs... _ da cols gasZaxa: _ ar visauzmeb, kombinatSi
432 ahmedxan abu-baqari

mimeCqareba.
samajuric Tan waiRo.
konkursze gamarjvebul nakeTobaTa Soris vercxlis
samajuric aRmoCnda. igi muzeumSi gamofenaze gaagzavnes
warweriT: „ostati ucnobia“.
...erTxel, naSuaRamevs, habibis ezoSi aulis Tavkacebi
Sekrebiliyvnen. uceb cxenis fexis xma gaisma. sibneleSi
Seukazmavi, gaxviTquli cxeniT moiWra manafi. swrafad Zirs
Camoxta da aqoSinebulma sulmouTqmelad warmoTqva:
_ Seixis saflavze kvlav anTia sinaTle!
_ magisTvis daqance cxeni?! _ gaubrazda mamamisi iusufi.
_ TqvenTvis xom unda meTqva?!. _ Tavi imarTla biWma. _
Cvenma bi Webma dainaxes, Tu rogor Sevarda akldamaSi
saSineli mxeci.
_ unda SevideT Seixis akldamaSi da gavigoT, ra xdeba
iq! _ yoymaniT warmoTqva usta-habibma.
berikacebi mWmunvarebam moicva.
_ ho, droa, bolo moeRos gauTavebel miTqma-moTqmas
Seixis saflavis gamo. sxva drosac gamigonia, iq sinaTle
anTiao. iqneb axlave wavsuliyaviT, Cemo keTilebo? _
ikiTxa usta-iusufma.
_ ratom SevaSinoT wminda suli? _ TiTqos TavisTvis
Cailaparaka moxucma usta-alim.
_ wavideT! _ gadawyvetiT Tqva habibma da xvneSiT wa-
modga xaliCidan.

***
qvemoT, xeobidan, yrud ismoda qvis zRudeebze mojir-
iTe mdinaris quxili. manafma sasaflaos SesasvlelTan
SeaCera cxeni da mamas CasWida xeli, fexebTan Ramis fr-
inveli aufrinda da biWma kinaRam SiSisagan Sehkivla.
ai, Seixis samarxic. eWvgareSea, rom samkuTxovani Wri-
ahmedxan abu-baqari 433

lebidan sinaTle gamokrTis.


usta-habibma Tanamgzavrebi SeaCera da miayura.
akldamidan garkveviT ismoda CaquCis ritmuli kaku-
ni.
usta-habibma akldamis qvis kedlebis napralSi Seixe-
da, raTa daenaxa, Tu ra xdeboda Sig.
sanTlis mbJutav Suqze man dainaxa daTvis tyavze fex-
morTxmuli gogona, xelSi vercxli ubrWyvialebda. igi
muSaobda. es iyo qulTumi, gansvenebuli bahmudis qaliS-
vili.
usta-habibma didxans uyura mas, Semdeg Cumad warmoTq-
ma: _ is aq muSaobs, raTa deda ar Seawuxos.
yvelani fexakrefiT wavidnen.
meore diliT usta-habibi Sevida muzeumSi, sadac kuba-
Celebis saukeTeso nakeTobani inaxeboda. man lamaz sama-
jurs moxsna warwera: „ostati ucnobia“, da mis nacvlad
axali gaukeTa: „moswavle qulTumis nakeToba“.

Targmna
ekaterine mTvaralaSvilma
434 100 novela mTeli msofliodan

jon apdaiki

(1932-2009, aSS)
(John Hoyer Updike)

`verasodes mixvdebi, Zvirfaso,


ra Zlier miyvarxar!~

karnavali unda moawyon da Tanac sad, yinulis Zveli


qarxnis ukan, Tavisufal adgilas?! mTeli Suadde sabar-
go manqanebs clidnen. gigantur qolgasaviT gaiSala
karuseli, bavSvebisaTvis eSmakis borbali gamarTes. manqa-
nebi orjer Caeflnen talaxSi. yvelgan Tivaa mimofant-
uli. scena dadges da ganaTebac moawyes. aba, axla ki droa,
jibeSi xurda moiCxriko. vaxSmobac gadavida da zafxul-
is grZeli dRis dasrulebamde erTi saaTiRa darCa. daxe,
semi hanenhauzeri karnavalze garbis. gloria gringis
banda SuadRidan moyolebuli iq trialebs, saxlSi droze
mosvlis fiqri awuxebT Tu ra? oh, netav Cqara gamiSvan.
ra saSinelebaa, roca kacs Raribi, zozina da mudam daRvre-
mili mSoblebi gyavs!
ormocdaaTi centi, _ mets beni ver mosTxovda mSoblebs.
zustad TiTo xuTcentiani modis misi sicocxlis yovel
weliwadze. erTi SexedviT bevricaa TiTqos. SeSlili
misis mofertis saxlis saxuravis Tavze eSmakis borbals
vardisfrad mouxatavs ca. benis warmodgenaSi vardisf-
ris samani monetis naWdevebian kides gadaexlarTa, xels
rom uoflianebda. am saxls kidev erTi saxli mosdevs,
j o n a pd ai ki 435

mere yinulis qarxanasac gascdeba da miva kidec. benis


garda, mTeli qveyana ukve iq Seyrila, igi Cqarobs, Cqar-
obs, haerburTma lamisaa Tokebi dawyvitos. eSmakis borb-
alic cisken miiwevs, mxolod beniRa darCeba martodmar-
to dacarielebul bindmoreul quCebSi.
mereda ra unda iyidos? arc ise bevri xalxi mosula
aq. ufrosebi patarebiT xelSi swrafad midi-modian Tiv-
amoyrel bilikebze. moxetiale msaxiobebi, romlebic sina-
mdvileSi boSebi ar arian, Tvals ar aSoreben da xelis
zanti qneviT TavisTan uxmoben. ager viRac sam Zvel burTs
yidis, karuselTan moxuci xeibare damdgara da xalxs
epatiJeba. aqeT erTi Casuqebuli qalbatoni TabaSiris
RvTismSoblebiT vaWrobs, cota moSorebiT batibutis
daxlis Tavze adamianis ConCxi CamoukonwialebiaT. biWi
xar da amden cdunebas nu ahyvebi! gverds auvlida, magram
advili saqmea?! netav aq ufro mravlad Segroviliyo
xalxi, ise Tavs cota gasulelebulad grZnobs. TiTqos
mTeli es teqnika aq imisTvis dauxvavebiaT, rom sacod-
avi ormocdaaTi centi dastyuon. beni Soridan adevnebs
Tvals erT jmux mamakacs, perangis saxeloebi gulmod-
gined rom aukapiwebia da rezinisenian diskos atrialebs.
vidre or lursmans Soris SeCerdebodes, rezini nel-
nela rakuniT uvlis wres. lursmnebs Soris adgilebi
danomrilia da swored is nomeri igebs, romelzedac
rezinis ena Cerdeba. mxolod erTi mezRvauri da skol-
is sportul qurTukSi gamowyobili ori ufrosklase-
li biWi cdis beds. verc erTi ver igebs. diskos patrons
akapiwebuli saxelidan msxvili, mosviringebuli mklavi
mouCans da wagebul xuTcentianebs xvetavs grZeli dafi-
dan, „klasobanas“ msgavsad rom aris dayofili da dano-
mrili. biWebs qilvaSebi RaJRaJa ybebze CamozrdiaT, isi-
ni uxalisod Camodian xuTcentianebs. disko kvlav Cer-
436 j o n a pd ai ki

deba, amjerad mxiaruli SeZaxili gaismis, diskos patro-


ni jibeSi yofs xels da biWebs win dauTvlelad uyris
mTel muWa xuTcentianebs. biWebi, ToTqos binZuri xumro-
ba gaigoneso, ise afCenen saReWi reziniT gamotenil pirs,
Setrialdebian da midian, sinaTlis civi Suqi maT qurT-
ukze zigzagebs xatavs. „hei, mogeba vis unda, aba, yvela ig-
ebs! “ _ magida dacarielebula, kaci xmamaRla uxmobs gam-
vlelebs, misi wylisferi Tvalebi ki uazrod miSterebi-
an bens, maTSi sicarielea aRbeWdili, rac saocrad esad-
ageba benis mdgomareobas: uxeSi materiis Sarvals, or-
mocdaaT cents. mis asaksa da adgils samyaroSi da yove-
live amasTan erTad did sinanuls imis gamo, rom yvel-
gan unda yofna, yovel dros, da am ubadruk adgilas ki
imyofeba. kaci Tvals aSorebs da axla mxolod sakuT-
ari Tavis Sesaqcevad atrialebs diskos.
benis TiTebs ormocdaaTcentiani did, mTrgunav Zal-
ad eCveneba da amitomac unda daalewos, daimsxvres, xolo
brWyviala namsxvrevebi ki irgvliv mimofantul, mbzinav
TivaSi Caikargos. pirvelive daxlidan tkbil bambas yidu-
lobs da fuSfuSa, vardisfer, mwebvare tkbileulTan er-
Tad xurdaSi ocdaxuT, aT da xuTcentian monetebs ubru-
neben. es sami monetaa mTeli misi simdidre.
xalxma imata. xerxis kbilebiviT Sav, uSno siluetebad
Calagebul saxlebis win gamoiSalnen. Suqma ifeTqa da
mTeli sakarnavalo moedani gaanaTa. saxlebi nel-nela
gauCinardnen. gaCiraRdnebul, Ria scenaze TeTr kovbour
qedebSi, brWyviala qvedakabebsa da CeqmebSi gamowyobili
sami qaliSvili gamoCnda. maT TeTrebSive Cacmuli kaci
axlavT, xelSi oqrosfersimebiani TeTri gitara ukavia.
xalxma zed scenasTan miagdo beni. erT-erTi qaliSvili
mikrofonSi axvelebs: haers yurTasmenis wamRebi xma
kveTs. xalxSi siCume isadgurebs. qaliSvilebi taqts
j o n a pd ai ki 437

frTxilad ayoleben fexis wverebs da mRerian: „Rame


sizmarSi gixile, Zvirfaso, gexveodi“. eleganturi qvedak-
abebis brWyvialma bens Tvali auwva da cremlic Camoad-
ina. qaliSvilebis xmamaRali godeba i pyrobs, simiviT
Wimavs da qviTiniT avsebs benis guls. „Sevcdi, Tavi Cavkide,
daaa avtirdi“ gulisamrevad daSaqruli misamReri gais-
mis da bens iseTi SegrZneba i pyrobs, TiTqos cotac da
am sitkboTi gasivebuli Tavi gauskdeba.
qaliSvilebi isev mRerian, Tumca sxva simRerebi pirv-
elTan veRar movlen. male maT adgils scenaze erTi, uzo-
mod farTo Sarvliani gamxdari berikaci ikaveb, TiTebs
atkacunebs da mxiarulad ukiJinebs zemodan xalxs, mere
ki uwmawur anekdotebs yveba. benis irgvliv mdgari ke-
Tili, Casuqebuli deidebi, vis gverdSic igi Tavs mSvidad
da uxifaTod grZnobs, siciliT igudebian. beni iZurweba
da cdlobs, im pirveli simReris sityvebi gaixsenos _
„Sen xar Cemi mzis Suqi“, „nu wamarTmeven mzis Suqs“. xur-
da fuliRa umZimebs jibes, amasac moeSorebs da babuawv-
eras TesliviT gahyveba niavs.
igi im fardulisken miemarTeba, sadac disko trialebs,
meSvide nomerze xuTcentians Camodis da agebs.
Semdeg imave nomerze aTcentians Camodis da isev agebs.
benTan erTad ori kaci TamaSobs. maT uxeS SarvlebSi
gamokruli barZayebiT beni dafasTan mieWyletiaT da
TiTqmis sul aRar Cans. isini ocdaxuTcentianebs dasaxur-
daveblad dafis Sida mxareze deben. benic aseve iqceva.
xelmosviringebuli kaci monetebs krefs da sanacvlod,
TiTebis daxvewili ucdomel moZraobiT, dafaze xuTcen-
tianebs awyobs svetebad. bens sunTqva ekvris, SeZrwuneb-
uli grZnobs, rom kaci Tavisi uazro TvalebiT gverdi-
danac xedavs mis saxes, igi zorba sxeuls dinjad xris win
da dafaze benisaTvis gankuTvnili xuTcentianebs saTi-
438 j o n a pd ai ki

Taod yris. meore rom unda daegdo, xeli odnav Seayov-


na. bens loyebi aewva da xelebze miwis feri daedo, xuTcen-
tianis Camosvlisas TiTebi ukankalebs. kaci diskos ubrun-
deba, atrialebs da beni zedized sam xuTcentians agebs.
rakraka disko saxegabadrul RmerTad esaxeba, rodesac
mosviringebuli xeli, zed gamosaxuli cisferi TevziT,
RuziTa da ucnauri sityviT „mSvidoba“. mis xuTcentianebs
xvetavs, bens eCveneba, rom punqtiriT daxazuli kani raRac
azrs afrqvevs da sityvebis nakadis molodinSi Tavs xris,
araferi ar iTqva, kaci diskos miubrunda, Tumca bens isev
akrTobs misgan gamosxivebuli damTrgunveli Zala. Tanac
magidis kuTxeSi mkrTalzolian kostiumSi gamowyobili
mamakaci damdgara da mas misCerebia. beni fulis moSore-
bas Cqarobs da Tavis or ukanasknel xuTcentians Camod-
is isev meSvide nomerze.
rezinis ena tkakunebs da sanam disko trialebs, zolian-
kostiumiani xelmosviringebuls raRacas eubneba, isic
misken ixreba. zoliankostiumianis xma ar ismis, magram
misi xelis SeumCneveli moZraobaca da gverdidan nasr-
oli mzerac benisken aris mimarTuli.
rezinis ena sul ufro da ufro nela moZraobs, bolos
SvidTan... ara, rvasTan Cerdeba.
benma waago da axla SeuZlia wavides. muceli raRac
saeWvod gvrems. „biWo“, _ xelmosviringebuli Tavze wamo-
sdgomia. beni grZnobs, ragind swrafad mococxos. am mkla-
vebs vursad gaeqceva, mainc miswvdebian da marwuxebSi moam-
wyvdeven.
_ ramdenisa xar, biWo?
_ aTis.
_ rao, mamaSens bevri fuli aqvs?
mis garSemo biWebi siciliT iWaWebian, didi xania SeeCvia
am rols; vin mosTvlis, ramdenjer gaumasxaravebiaT mas-
j o n a pd ai ki 439

wavleblebsa da ufros biWebs, yvelafers xvdeba da surs,


yvelas auxsnas, imitom ki ara aqvs Tvalebi sveli da
loyebi aWarxlebuli, rom wageba swyins, ara! sixarulis,
Tavisuflebis SegrZnebaa amis mizezi, magram amisaTvis
bevri sityvaa saWiro, mas ki erTsityviani pasuxi „ara“-c
ki yelSi gasCxeria da Zlivs luRlulebs raRacas.
_ aha, _ da xelis gawafuli moZraobiT sviringebiani
kaci benisken im monetebs acurebs, bolos rom Camovida.
Semdeg jibeSi iyofs xels. Cveulebisamebr xuTi xuTcen-
tianisagan Semdgari sveti amoaqvs. oTxs yris, mexuTes ki
TiTebSi aCerebs, imden xans yoymanobs, rom beni majis
zemoT cisfrad gamoyvanil „mSvidobis~ gadakiTxvasac
ki aswrebs. erTxans monetas xelisgulze aTamaSebs, iqidan
ki WuWyiani winsafris jibeSi Caagdebs.
_ aba, biWo, mousvi Cqara, aq aRar gnaxo.
beni xelSi atrialebs monetebs, SeRebil ficrebs
uazrod avlebs Tvals da mxrebCamoyrili nela Sorde-
ba iqaurobas. mTeli gza nawvimis RvarebSi topavs. mTl-
ad gailumpa wylis Sxefebisagan. haeri kvlav daxuTulia,
is ki isev da isev angariSobs da sabolood askvnis, rom
gaacures: ormoci _ ocdaxuTcentiani, aTcentiani da xuT-
centiani hqonda, daubrunes ki mxolod eqvsi xuTcentiani
_ ocdaaTi, usamarTlobaa! fulis wasagebad jer kidev
patara xaro da aTcentiani ki wahglijes. danakargi, dakar-
guli aTcentiani pawawina xerels hgavs, raSic yovelive
arsebuli gaedineba. bens sveli muxlebi ukankalebs, mi-
dis da cdilobs daemalos yvela mezRvaurs, Casuqebul
qalsa Tu skolis moswavles _ yvelas, vinc ki misi sircx-
vilis mowme gaxda. eqvsi xuTcentianiT damZimebuli jibe
wamdauwum barZays exeba. gzaze mimofantuli Tiva oqros
wvimasaviT brWyvialebs. Sors, xerxis kbilebiviT wawve-
tili Spilebi amoziduliyvnen TeTr saxuravebs Soris,
440 j o n a pd ai ki

romelTac nawvimarze mteris suni asdiodaT da hgavdn-


en feradi, gamWvirvale burTebiT morTul saaxalwlo
naZvis xes. biWuna zmanebas Tvals ver usworebs da wam-
wamebs sacodavad axamxamebs.
da ai, ase, yovelTvis, roca mTeli Cveni arsebiT gvwa-
dia samyaros SeverwyaT, igi geslian lamazmanad iqceva
da yvela Cvens mcdelobas aqarwylebs.

inglisuridan Targmna
zaza aleqsiZem
100 novela mTeli msofliodan 441

jamal mir sadeyi

(1933- irani)
(|lRA\ +áu qAØK)

`glova~

biWunas xelebi mucelze daewyo da xarxarebda, TiTqos


amaze ufro sasacilo ram Tavis sicocxleSi ar enaxa
xarxarTan erTad nawyvet-nawyvet sityvebsac isroda:
_ yoli... ox, RmerTo... ox... ar iciT... rogor... ox...
daixreboda, gaswordeboda da isev daixreboda. am
_ modiT... naxeT... yoli... tiris... xa, xa, xa... RmerTo, modiT,
modiT... naxeT...
saavadmyofoSi aurzauri atyda. uxalisoba, sikvdil-
is SiSi palatebidan da derefnebidan erTbaSad gaqra.
yvela aforiaqda da afusfusda. avadmyofebi erTmaneTs
eubnebodnen:
_ yoli tiris...
_ tyuis... lazRandarobs...
_ yoli tiris.
_ yoli?
_ albaT sasacilod gvigdebs... TaRliTobs.
_ yoli tiris.
mas araerTxel gaucurebia avadmyofebi. palatis kars
ukan damaluli saavadmyofos momvleli qalis an direq-
toris xmiT daiZaxebda: „ver gamigia, aq ra ambavia!“
avadmyofebi SiSiT adgilze qvavdebodnen. yoli ki
442 j amal mir sadeyi

Sua oTaxSi gamogordeboda da xarxars mohyveboda.

***
sawolebi aWrialdnen, palatis karebi frTxilad
gaiRo da aTi Tu TxuTmeti kaci derefanSi gamovefi-
neT. erTmaneTs eWviT vuyurebdiT. arasodes gvinaxavs
yoli mowyenili. masze oxunji da loTi-foTi jer ar
Segvxvedria. Tavisi oxunjobiT, oiniTa da ancobiT gvamx-
iarulebda da gvarTobda. misi moZraobis, saqcielis,
garegnobis danaxvaze sicili wagskdebodaT.
roca misi xmamaRali, ieriqonis sayviris msgavsi, xarx-
ari gaismoda palataSi, sikvdilis aCrdili da mdumareba
ukvalod qreboda da avadmyofebs mxneoba gvematebo-
da. saRamoobiT, rogorc ki saavadmyofoSi siCume
gamefdeboda, avadmyofebi mis garSemo moiyridnen Tavs
da yolis saxumaro monayolze sicilisagan ferdebi
askdebodaT. yolis mxiarulebis CanTa yovelTvis savse
hqonda. moyolisas xSirad icvlida xmas, naTqvami rom
ufro saintereso gaexada TavSi xels icemda, panRuramok-
ruli ZaRliviT wkmutunebda da „vai, deda... vai“-s gaiZa-
xoda. avadmyofebi sicilisagan CabJirdebodnen da yove-
li mxridan gaismoda Zaxili:
_ ei... geyofa, yoli...
_ vai... RmerTo Cemo... movkvdi... vai.
_ kargi... geyofa...
zogjer palatis karebs CavrazavdiT, sanitrebic Se-
mogvierTdebodnen da raki davrwmundebodiT, rom saeW-
vo aravin gvismenso, sicilsa da aurzaurSi yoli pala-
tis iatakze gadmoxteboda da cekvas daiwyebda. unda ge-
naxaT, saxumaro cekvisas yoli tans ranairad grexavda!
igi Seirxeoda, TiTebs gaatkacunebda da daamRerebda:
„derviSis coli ar gavxdebi“.
j amal mir sadeyi 443

Cvenc avitacebdiT am simReras da nel-nela mivumRe-


rebdiT: „ratom ar gavxdebi?..“

***
yoli ocdaaTi Tu ormoci wlisa iqneboda. tani Cam-
rgvalebuli da dabali hqonda. RaJRaJa da SeSupebul
saxeze wvrili yavisferi Tvalebi qliavis kurkasaviT
mouCanda. garegnulad igi yovelTvis mxiaruli iyo.
TiTqos mis sulier simSvides araferi arRvevda. xSir-
ad erT kuTxeSi ijda, Tavisi wvrili TvalebiT win iyure-
boda da gaWirvebiT naSovn papiross eweoda. xSirad
avadmyofebs mis gverdiT Cavlisas survili wasZlev-
daT yolisaTvis TeTr, msuqansa da dumasaviT rbil
kiserSi wamoertyaT da siciliT eTqvaT: _ ai, Se beyei-
raTo, Sena!... .
yoli erT-erTi saxelmwifo dawesebulebis moxele
iyo. didi xnis winaT igi saavadmyofoSi misma WaRara
direqtorma moiyvana. rogorc erT-erTi avadmyofi
yveboda, yoli galeSili iyo, maSinve sawolidan wamox-
ta _ cekva, manWva da simRera daiwyo. meore dilas yoli
sawolze ijda, roca eqimi avadmyofebis sanaxavad Semo-
vida. man erT Sirazel avadmyofs janmrTelobis ambavi
gamohkiTxa da palatidan gavida. eqims ramdenime nabijic
ar hqonda gadadgmuli, rom gaocebuli da gancvifrebu-
li avadmyofebis TandaswrebiT yolim eqimis susti, namZ-
inarevi xmiT gaimeora: .
_ hoo... rogora xar? wamali wuxel dalie?.. hoo...
geZina? kuW.. ma... imoqme... da?
mere SirazeliviT daiwri pina:
· _ diax, diax... Tavs kargad vgrZnob... araferi mawux-
ebs... ee... iqneb batono eqimo... uTxraT, rom... gamomweron?...
saavadmyofoSi yolis Sesaxeb araferi icodnen. Jur-
444 j amal mir sadeyi

nalSi aRniSnuli iyo, rom igi martoxelaa, Tavis Tavze


TviTonac araferi uTqvams. me ki masTan dakavSirebiT
zogi ram SemTxveviT vicodi. saavadmyofoSi mosvlam-
de mas Soridan vicnobdi. ZmasTan mimavals gzaze yoli
xSirad mxvdeboda. mas yovelTvis axlda eqvsi Tu Svi-
di wlis cqriala ferovani gogona. gogona enas ar aCe-
rebda da erTTavad dedasa da Tavis Tanatolebze yve-
boda. erTxel maT Cadrmoxveuli qalic mihyveboda. qali
lamazi da maRali iyo, Savi, didroni Tvalebi da kokor-
iviT bageebi amSvenebda. saxis TeTri kani faifuriviT
ubrwyinavda. mzera gamomwvevi hqonda. amayad moabijebda,
gogonasaTvis xeli xelze ekida. gogona yolisa da im
qals Soris Camdgariyo, titinebda da misi wkriala bavS-
vuri xma quCas efineboda. yoli bednieri da kmayofili
saxiT gogonas titins yurs ugdebda da iRimeboda.
meored im qals quCaSi Sevxvdi. Cemma Zmam mis Sesaxeb
zogi ram miambo. albaT Cems Zmas ufleba hqonda eTqva:
„lamazi qali mxolod qmars rodi ekuTvnis“. quCaSi
uneburad SevCerdi da mas Sevxede. qalma tani koxtad
moxara, keklucad Camiara da Tvals miefara.
mere isini aRar Semxvedrian, sanam erT saRamos yol-
is ar gadaveyare. quCaSi xalvaToba igrZnoboda, susx-
ian yinvas yvela gaurboda. yolis saxe da garegnoba
amtkicebda, rom Zalian aRelvebuli da aforiaqebuli
iyo. SeSupebuli saxe Savi laqebiT hqonda dafaruli.
tuCebi daxeTqoda, suls Zlivs iTqvamda. Tavidan fexeba-
mde talaxiansa da WuWyian yolis uWirda fexze dgoma.
galeSili iyo. WaRara sandomian moxucs misTvis
mklavSi xeli gaeyara da ris vai-vaglaxiT mohyavda.
moxuci misi ufrosi gaxldaT da, rogorc Semdgom gav-
ige, yolis meurveobda. igi xmamaRla mamaSvilurad kicx-
avda yolis:
j amal mir sadeyi 445

_ ra ambavia?.... ra moxda? ... aseTi aliaqoTi gagoni-


la?... mag saqcieliT Tavs iRupav... bolos da bolos aRa-
ra gyavs coli... ra sjobia, Tu mogSordeba is uwminduri
da sazizRari... xom giTxari, xvalve waval, yvelafers vi-
Roneb, rom bavSvi dagibrunon... RmerTmani. Senze axia!..
icuRlute, arayiT gamoTveri... umanko bavSvi mityepe. aiRes
da viRac ucxos misces... axlac Sensas ar iSli... RmerT-
mani yvelaferi Sen TviTon daitexe Tavs... gesmis?
mere TiTqos Tavis Tavs elaparakebao, daumata:
_ vinme iSvilebs... iSvilebs... hm... Tanac SariaTis sabur-
velqveS muqT moaxles iSovis... ucnauria...

***
yolis aravin akiTxavda. mxolod zogjer WaRara war-
mosadegi moxuci Semouvlida, sawolTan Camoujdeboda
da eCurCuleboda. wasvlisas papirosis fuls aZlevda
da saavadmyofos ufrosis anabara tovebda. erTxel yuri
movkari, rogor anugeSebda igi yolis:
_ ra balRiviT SfoTav?! aki giTxari, Tu Cveni saqme
sasamarTlomde miva, bavSvs maT iZulebiT gamovarTmev.
da dagibruneb...
Tvalebi aenTo, kedlisken miixeda da wamoiZaxa: „nam-
usgarecxilebo!..“ mere fexebTan mdgar vedroSi Caaf-
urTxa.
ukanasknelad igi wuxel movida yolis sanaxavad. am-
jerad Cveulebrivze metxans dahyo da laparakiTac did
xans ilaparaka. Tvalebi ucnaurad uelavda, TiTebs ga-
mudmebiT aTamaSebda, swrafad da xrinwiani xmiT lapar-
akobda. yoli dumda, mas dabneuli da gaocebuli umzer-
da. misi wasvlis mere yoli loginze gaiSxlarTa da
daiZina. Tavi sabanSi Cayo da dilamde ar ganZreula.
diliT saavadmyofos eqimma yolis Tavis kabinetSi uxmo.
446 j amal mir sadeyi

mere ki misTvis Tvali aRaravis moukravs. mTel dRes


ar gamoCenila.
avadmyofebma, romlebic yolis yoveldRiur xumro-
basa da oinze xarxars mieCvivnen, ramdenjerme scades
misi moZebna, magram ver iqna da ver i poves.

***
win ambis momtani biWuna migviZRveboda, Cven mwyobrad
mivyvebodiT ukan. saRamo xani iyo. sanitrebi aSfazxa-
naSi* mzareulebis dasaxmareblad wasuliyvnen da saa-
vadmyofoSi dumili da xalvaToba iyo.
erTmaneTis ukan fexakrefiT mivdiodiT. gavediT de-
refnis bolos. derefani viwro, bnel da nestian kibes
ebjineboda. am adgils meore mxriv saavadmyofos saku-
Wnaos kedlis tixari esazRvreboda. igi saavadmyofos
yvelaze migdebuli adgili iyo.
vcdilobdiT ar gvexmaura da yolis moulodnelad
davsxmodiT Tavs. xmagakmendili da sunTqvaSekruli Ca-
vuyeviT kibeebs. fexebs nel-nela vwevdiT maRla da kidev
ufro nela vadgamdiT miwas. mRelvarebisa da cnobis-
moyvarobisagan Tvalebi gvibrwyinavda. Rimilmore-
ulebma kibeebi CaviareT da sardafSi fexakrefiT
SevediT. oriode nabijic ar gvqonda gadadgmuli, rom
yolis movkariT Tvali. sabralo da sacodavi sanaxavi
iyo! viwro bnel kuTxeSi mtvris grovaze daCoqiliyo,
piri kedlisken Seebrunebina da tiroda. qviTinis dros
gaurkvevlad luRluRebda. Cven mivuaxlovdiT. gancvi-
freba da gaoceba dagveufla. sakuTari TvaliT rom ar
gvenaxa, verasodes virwmunebdiT, rom es is yovelTvis
mxiaruli da udardeli yolia, romelic Tavisi salaR-
obo, TavSesaqcevi monayoliT saavadmyofos erTfero-
vansa da gulis gamawyalebel cxovrebas gvaviwyebda.
j amal mir sadeyi 447

rac ufro mivuaxlovdiT, misi naRvliani qviTini ukeT


gavigoneT. TiTqos viRacas glovobso, yoli wamoiyv-
irebda, erTxans. iyuCebda da kvlav aqviTindeboda.
_ Svilo... ra naxe cxovrebaSi? moaxle iyavi... silas
girtyamdnen... SimSilisagan suli gZvreboda... nuTu deda
ar gyavda?! nuTu mama ar gyavda?... me ubeduri.
am dros TiTqos tura xafangSi gaebao, Sehkivla, xeli
TavpirSi waiSina da kvlav moTqma-godeba daiwyo:
_ axla daisvene, maSas aRar girtyamen... pilpils aRar
gayrian pirSi... sakuWnaoSi aRar gamwyvdeven... vaaaai
xeli aswia melot Tavze mTeli ZaliT dairtya da
sakuTari Tavis lanZRvas mohyva:
_ ZaRlis Svilo... momikvdes Tavi... miwa dameyaros...
melot Tavze tyapuni da ymuili erTmaneTSi airia.
gaocebul da gancvifrebul avadmyofebs Rimili moeri-
aT.
yolis mier gamocemuli sxvadasxva xmebi _ kvnesa,
ymuili, tirili im saRamoebs gvagonebda, roca gars vex-
vieT da mis moCvenebiT tirilze, kvnesasa da xumrobaze
vxarxarebdiT.
igi yuradRebas ar gvaqcevda. sabralo da. sacodavi
yoli daCoqiliyo, xelebs TavSi iSenda, gulamoskvniT
tiroda da qviTinebda...
gaocebuli, Rimilmoreuli vuyurebdiT mas. uceb erT-
erT avadmyofs. sicili waskda. sardafSi misi xarxari
swored im dros gaisma, roca yolim qviTini Sewyvita.
SeSinebuli yoli Semobrunda. rogorc ki Tvali mog-
vkra, im saRamoebis msgavsad saxumaro ambebs rom gviyve-
boda _ bageebi daemanWa da gaicina, Tvalebidan ki sax-
eze cremlis wveTebi RapaRupiT sdioda.
Rimili da tirili erTmaneTSi aeria da saxe sasaci-
lo sanaxavi hqonda. avadmyofebma xarxars moumates.
448 j amal mir sadeyi

erTi moxuci xmamaRla icinoda da gaiZaxoda:


_ SexedeT... miwa gamiskdes... icinis da tiris... lazRan-
darobs.
meore xarxarebda:
_ RmerTmani, esec oinia...
kuTxidan viRacam daiZaxa:
_ vaii... meti aRar SemiZlia... sicilis Tavi aRara maqvs...
vai... vai... vkvdebi...
avadmyofTa xarxari matulobda. mocinare adamianebiT
garSemortymul yolis saxe cremliT dasveleboda. mt-
verSi amosvrili da miwaze daCoqili cremliani sabra-
lo TvalebiT gvimzerda. yoli iRimeboda da cremlis
didroni kamkama wveTebi TvalTagan sdioda.

---------------------------
*aSfazxana _ samzareulo

sparsulidan Targmna
mzia ivaniSvilma

Das könnte Ihnen auch gefallen