Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei – eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http://books.google.com durchsuchen.
44 KM

MENTEMALIT ET EXCOLIT

PER

0100 NO ONO

K.K. HOFBIBLIOTHEK
ÖSTERR . NATIONALBIBLIOTHEK

*44 . K. 84 .
!
 事

i
EXODVS II. ECODVS.
EXODVS 7

Umpan
Diſquiſitionum
MAGICARVM

EXODVS.10.1 LIBRI SEX ,

EXODVS.e .
IN TRES TOMOS, PARTITI.
Auctores
MARTINO DELRIO
SOCIETATIS IESV PRES .
bytero facræ Theologiæ Doctore, &
in Academiæ Grecienli, S. S.
profeſſore.
TOMVS TERTIVS.
Nunc tertiis curis ab ipfo Auctore audior
EXODVS: 10 .
longe, Additionibus multis paßım infer EXODVS .
t * , correctior quoque mendis
fublatis.
2

Cum priuileg.S. Ca Maieft. ad annos

fes,
Prodir ex Archiepicoparus
Moguntinenfis

Officina Vrfellana , impenfis loan . Iacobi

König. Anno M. DCVI.
EXODVS.9
EXODVS .8.6

IHS TE

Exopi2 . EX
 KA
IS
ER
LA
TI
VE

WIEN
/
 SERENISSIMO PRINCIPI

ERNESTO AR

CHIEPISCOPO COLO

NIENSI , ET S.R.I. ELECTORI,

Epiſcopo Leodineli, & c .

MARTINVS DELRIO
SOCIETATIS IESV

Presbyter si

IPPOCRÁTID ÄR V M more;

quibus prima cura morbi originem ,

fecunda noxe vim e modum ,tertia
H remedium ,fcrutandi:primoquoque
tomo fafcinarie luis fcaturiginem ; ſecundo cladis
magnitudinem acerbitatemque,tertio medicamen
ta mali propoſui:quem laborem.non diffido bonis o
mnibus placiturum ;imprimis C.T.qua tantâ curâ
hactenus à ditione fuâ funeftam peſtilitatem adni
titur profligare. Quam optandum foret ceteros
Frincipes , quibus fimilisdignitas est , in parimu
nere non diſparem ſollicitudinem præſtare ! Ma
cte animi PRINCEPS ER NESTE , infi . 2. Theff.2.
Ifte victoria . Lerneamexcetram ne frueris rediui- 2.7 .
DE 2 ucisca
 PR Æ FATI O.

Narrant.B. uis capitibus repullalare: Nemini magis decet filij

Lucas,D. perditionis anteambulonibus,in quibusmyfterium
Abdias,& iniquitatis iam operatur, bellum indicere ,quam le
Prochorus. gitimis fuccefforibus Apoftolorum . Petrus Simone,
Paulus Elimâ,Iacobus Hermogene , Ioannes Cyno
pe victo de Magiâ triumpharunt. Monet Apofto
lus non temere illis à Deo gladium datum , fed vt
Dei miniſtri ſint, vindices in iram eis qui male a
Rom.13 . gunt.T.quidem Celf,ambo gladi crediti,& vtriuf
V.4 .
fori tribunal commiſum . Magis nefarios, aut
que
iis
noxios Eccleſia aut Reip. faſcinar , nullos arbi
tror exiſtere ,cedes& parricidia illis conuiuia funt,
elementa turbant , folipernicies , cæliiniuria , Dei
odium ; quorum indulgentia & remiſio numerum
anget,perfidiam acuit,malitiam indurat .Quěnon
hæc irritent?mequidem percuffêre ,& Zelus hono
ris diuini impulit hoc quicquid est operisaggredi,
&, Deo bene iuuante ,non ſegniter, ſtudy in Catho
licam Remp. & erga C.T. obferuantia mea monu .
mentum exigere , & ALEXICACO ALCIDÆ
meIolaum adiügere, animo quam viribus maiore;
ab illius propenſione,non ab horum merito , munu
ſculum velim aftimari.Louanijs,Kal.Mart, Anno
Seculari Sextodecimo.

САТНО .
 CATHOLICO

LECTORI, S.

VÆtibi videbunturde

eſſe , ſi monueris , curis

fecundis fupplebuntur:

quęcredes errata, ſi ſugeſſeris,cor

rigentur ,‫ ر‬quæ fuperflua merito

cenſebis, tollentur, cum cauſam

docueris. Nihil enim mihi opta

tius,quam moneri, doceri, iuuari:

nihilæque diſplicet açque pertina

cia , & ingratitudo. illud à te ,quif

quis ad hæc legendaanimo puro ,

mente candidă , accedes , cupio

impetrare, beneficium non occu

lam ,ncque obliuiſcar , condet me

moria ,ſed ſtilus profundet. Vale .

> 3 MAPTINS2
 Ι.

ΜΑΡΤΙΝ Ο ΔΕ ΛΡΙΟ

της Μαγείας

Α Π Ο Τ Ρ Ο Π Α Ι Ω.

Ε ΙΑΟ Σ ΠΙΝ Α Α Ρ Ι Κ Ο Ν.

Στξοφή α . κώλων τη

ΑΣ με δύφegίνει μερόσων πραπίδας Αμερών

αυγάς πατήρ λυποφεύγεις αχλύας κατουλά
Τ 'δ.G- Ορσας .
Διοφεραν δέ Σοφίας κλυτος αμαλακιών
Οτ’ ερυκακέει αίγλα ομίχλαν .
Δω κ μαν σλουτευς άθεμιν
Χθώνα τιφλώσας έπαφεβροτολοίγω ψευδέων νυκτί,δο
λορραφέα σαν γοητείας Μαγείαν σgσπνέων. Αλανές
κλίνουν Φοίβο αυγαν

Αναρροφή κώ ιγ .

ΕλεμG- δέλτω σesσάγει τζιτάλα

πογία μαστύσας απατάνορα δόλον,
και νόω συγες σέλωρ, ατάν ππολύφθορον όλαυγές
μω, ατζεκία .
Πρέπει ών χάριτας Φιλησίμολπου
τρίζυγας Μοϊστα πλεκέμω,
x ύμνον απύειν μελίγαρω
τ ' άσοιν' έργων καλα φωτί.
Δότ' αρσεφάνας χρυσοπάσους μάλλον και
Hegκλέει . Πλείοναδ πράτωννίκησε
Μαρτίνς :

Επωδος
 MARTINO DELRIO
MAGI AE .

A VERRUNCO
ODE PINDARICA ?

Stropha ' I.

Blectat quidem mortalium mentes Dierum

O LucifgePater ( Sol ) vbiluce caſſas noctis o

paca tenebrasdiſpulit: Atvero Sapiëtiæ in
clyta lampas ( cum lætatanimos)quum caligino
jám errorum nubem detergit. Diu perro exlegem
terram , cæcitatem offundens, mortalibus noxiali
mendaciorum nocte oblimauit .dolisconfutam cum
preſtigiis Magiam adhalans. Enimuero reducem
Solalter lucem .

Antiſtropha.

Elrius libro tertiopandit,omně menteper

ſcrutatus deceptorem dolum ,ac Stygismon
ftrü, noxamy,perniciabilem ( vrea omnia

potis effet ) exterminareper veritatem . Quapro

pter adderet , Mufa cantibus gaudentes , viro huių
gratias plecteretriiuges,& hymnum mellifluupan
gere,que ſintelucubrationum præmiadecétia . Das
teigitur corollas auro vibrantes de diſcriminatas
( quæ hunc )magis(decebunt)quam Herculem :
Plura fiquidem portentaedomuit Martinus,

( 4 Epodus .
 Εσοδος κώ..έ.

ΕΟΥμου στο παλάμαδε μη μουναν

ές φέγγG- οκ Κωκυτού τξικάριωον
I
εξείλε Σκύλακα .
Τοιο ορρωδίοδσα τηςΑλίες σέθεν μάλα ,
Δέλλεόρφναις αμμώα είν Ερέβους κλέπει τσίμορφος
Περσεφόνα λόχον.
Ευμβις άσ ηπάρε τζιλα,και λαφύασε
νιν οδάξ ,σέπ θριαμβολέμου αψ νεμεσά
Αλαμαιμάται τις όσον
ΘόρυβG ;μών της κεραυνός;
Φύγω,οιολόγε μαν,
Τάνσε ίδρείας ατραπούν

Στξοφήβ'.κώιγ .

ΑΝΣτυγός σμερνάς ολεσίμβροτον

έθνοβλάβα» ,σαν τ'αλσεβία
Π
μανίαν, τέρθραυμα, και γοητικών Κλον κακόχα
ανάγον .
Εικοι είπας δόλο ,
Ιδέ λώβη άλαβεία .
Δαμαθείς έφθαίρη Ιγω τ ' Αίδας διωάμα
ταω των σελίδων έρφεγγά.
Ειτ'επί μαλέμιν άρξεται
ίνγία Κίρκη,και τζαπιώ άνδρας,
στ δειδιξετ' αλεξίκακον δείξαν
μώλν.

Ανίλσροφή κώιγ .

Ιαμα Μήδεια μιγείν φθόνιον ,

Ει η φαρμάασαν χαλίμα πονέσει
Ε Η
: φίλτζον, η οξικών ,
Ενώπιδα
 Epodus.

EInamque hic adultrice manu haudexCò

D cyto tricipitem duntaxat in lucem attraxit

canem (Cerberum . ) Etenim malium et .
iam reformidans tres Solestuos, Delri, ( tres inquá
Diſquiſitionum Tomos ) infernalibus defidens
in umbris triformes Hecate occulit infidias. Quin
& Erinnyum tertia iecur , acfemetmordicibus ex
$
eft,tibique(impoſturas eius triumphanti poſtin
uidet.Sed enim quis derepente tumultus citurinum
aliquod (Dietpiter) fulmě( vibrat)Nimirū haud
me fugit, tuædeuitat Sapientiæfulgetrum .

Stropha Il.

Niuerſa Stygis horrida mortalibus exitiū

molitaturba ,fecum detrimentū omne,cum
V
que impietate inſaniã,præftigias,ac impoſto
rum cateruămalis-exultatam agens. Cedit una o
i
mniſq;fraus,perniciesomnis veritatiſquāluces.
Edomitus vires deperdidit Tartarus furitudini
harū paginarum late-coruſcante, Acetiam fipoft a
morú illiciaparare Circe aggredietur, vel hominib
varias inducere formas reformidabir te,qui demo
ſtraris moly malorum depulſorium ,

Antiſtropha.

Vodſi autem Medea miſcere venenum : vei

fiimpudens- venefica nonnulla incantarela
Q borabit philtrum , aut toxicum quodpiam

DC S Phæbenque
Ενώπιδα ή π Σελώνα »
αφελών δH γάς ,
ΤρίποδG- τ'έρέει»
Μάνταλμα σύστι πεφλογος
Ερμής δολεράς επομενους
Κάλχας πόνους σesϊδιν·
οίος π μηδείς έστω πλετών ,
Οπσόκ αν ορθά ερύκειν μαγγάνων
Αρχε αταοθαλίαν γνώμο διδάσκειν,

Επωδός κώ, ιέ.

1 Ξελέγξας ψta.G- έτη υμία ,

Αμφίπθνατώνκρεμώσας καρδίαις
E :
Μωρίας τέμνεις θεόφρων .
Οιονεί Θησεύς μίτω Ατζακάς πομπή ,
έδνω Αριάδνας , ΕπόμG , Λαβυρίνθου
πέφνε δυατενθες τέρας, κεκροπίαν πλύων,και έπλα ήβας
arfecano
Πλάονας αλά στις ψυχές Βερέθρο αφελών .
τα άτξωτ ’ αγακλείσι, χάριν ζωώς ,
αεί σε περgνόνα σοφών Μουσών ανευρέσται
περοΐς.

PETRVS BOVLLIVS.
1
Phæbenkpulcro aſpectupraſignem deducere inter
ram :velfie Tripode vaticinium fcitari depropera
bit Mercurius aliquis flammafalſidicæ:autetiam
A Calchas quiſpiam de inſequentis qui futuris ha
riolari volet ;horum omnium voti composreddetur
nullus,quandofollerte animo impofturarum decli
nare malitiam aufpicaris edocere,

Epodus.

Rguens vanitatem veritate , circumg,men .

A tes hominum dependentes ſtultitias dia:fa
piens refecas. Qualis Theſeus ſecutus filium
vie ducem , dotem iugalem Ariadne , obtruncauit
Labyrinthi luctificum portentum . Athenafque
vrbem feruans, & Pubisſeptem fiores . At vero ,tu
!
plures animasferuas Barathro eximens , que illaſe
præquă illuftribus,cauſajoſpitatis ( à ce receptæ )
æternum pergent doctarum te Mufarum extollere
pinnis.

PETRVS BOVLLIVS,

SVMMA
 SVMMARIA LIBRI

QVINTI ,
SIVE
De Officio Iudicum.
atom

Ratio fcriptionis.
SECTIO I.

An in hoc crimine feruandus ordo &

proceſſus ordinarius ?

Denatura criminis & eiusgrauitate. Tudex ar A

bitrium fuum quomodo debeat moderari circa iu .
dicandam grauitatem huius criminis. Septem cir
cumſtantiæ hoc crimen aggrauantes. Quando iu B
dictliceatpænam legis excedere velminuere. Por

fententiam in crimine maleficij licetpænam mi

nuere , exemplo herefasoi Quid femper Iudex ant: C
óculos debeatbabere. Non aretatur iudex ad anti

quum ordinem iuris; fuæ regionis.

ſed ad receptum
SECTIO II.

Quomodo in hoc crimine Inquiſitio

inſtiruenda ? ?

Quid iſta do quotuplex conditiones requiſite D

vtfit valida. Quomodo debeat conſtare de corpore
delicti. quo pačio neceffe vt precedat accuſatio,
Quod debeat effecerta , ſpecifica , & clara.quando
neceſſe tempus affcribi ? Que indicia debeant eam
prece. E
precedere . Quando fit neceſſarium famam
dere. Quando abſolutus femel de eodem crimine

quis
 SVMMARIA LIB . V.

quis fuit , vel gratiam obtinuit, velpæna non con

F digna punitus; quid iudici faciendum . Quando
tranfáttio impediat inquiſitionem . Qui Principes
poffint gratiam deliéticoncedere. Quibus cafibus
hoc Principi liceat facere, An maleficisPrincepspor
ſitgratiam concedere. Exempla Caroli V. imp.
Caroli IX . Franc, Regis. An inualida gratia conceſ
fa inhibeat omne iudicium anprimum dumtaxat?
G praxis quædam DD.explicata Quicompetentesin
H hočcrimine iudices. Inquiſitorum fidei ,quania in
hoc crimine jît poteftas.Quanto temporis fpacioin
hoccrimineinquiſitio excludatur: fiuequé hic pre
fcriptio pofſit opponi. An contra abſèntem poffit
inſtitui inquifitio .

SECTIO III.

De optimis indiciis , ex quibus tuto

iudex poteſt procedere .
I
Ad quosačtues iudiciariosrequirantur, clariora
indicia. Quid
fingule indiciorum ſpeciesoperentur.
Iudex quomodo poſſitarbitrari,que leuia ,gra
quæ
uia
que grauiſſima fint. An generalisaliquando
line indiciis formari poffit inquiſitio . Quandofuffi
K ciant leuia indicia. que requiſita ad toriuram . De
indicio per teftes, de nominatione factaperfocium
criminis.hec exigenda à iudice nec poteſteamomit
tere. Iniungenda iudiciper confeſſarium reſtitutio
damnorum . An denominationifocii credendum
iudici. quantam & quandofidem adhibere tenea
tur. Zimance ſententia reiecta ,communis defenſa.

Quando
 SVMM ÁRIA LIB . V.

Quando fubiiciendusiterum torture nominans,vt

ratificet dictum fuum . De minorennium fæmi.
narum teftimoniis. Non licere defociisin indiuiduo
rogare. Quomodo interrogandus nominans de cir.
cumftantiis. & de diffamatione. Denominans de
bet eſſe conſtans do perfeuerans. De iureiurando
quod nominans tenetur preſtare. Quæ indicia re- 'M
quifita ad torturam . plene traditum quæ fuffici :
ant.præfertim defama. conciliata pugna DD . De
fuga. de amicitia. de collocutione. deſuperſtitione.
&repertis inſtrumentis. vrgentiffi
& fimilibus
mis. & horum exempla quadam de confeſſione
extraiudiciali. Conditiones requiſita vt vnum ex
talib. indiciis cum nominatione coplicis fufficiatad
torturam . Explicatæ quædã communesopiniones en N
praxesdiſcuſſe. Qualis debeat effe fama vt valeat
proindicio. Que ſit vis bonæ fame.que ſitvis malet
fame. Quam difficile fit famam exacte probare.
que ad hoc ſint requifita .primum de fama inſpe.
P
cic, deindedefama in genere . Quale debeat effein
dicium fugevt valeat ad torturam , vel ad pæna
condemnationem ,traduntur reliqua regula. Qua- Q
le debeat effe indicium minarum , vt fitfufficiens.
Diferimen inter minas & iałtantiam , Quid con
ſiderandum in æquiuocis & ambiguis minis. Ex in
| diciis remotis nunquam licet procedere ad conde
mnationem .

SECTIO
 SVMMARIA LIB . V.

SECTIO IV.

Dealiis indiciis minus vrgentibus

& minus certis.

Rl Denon impediente maleficium.Conciliantur dis

Vidia DD. de que hinc obligatio reſtituendinaſca
tur. Depatrocinantemaleficis. exemplum Wieri,
Edelini,& N.cuiufdam Belge.de defenforibus,oc
cultatoribus. Quando deferendifint,an feruandus

ordofraterne charitatis
. quando incurratur obli
gatio reſtituendi.Indicium ex mendacio rei. ex va
s riatione.ex vacillatione.titubatione& vultusmu
tatione. Si vifuscum inſtrumento maleficii in loco,

& c. Explicatur fententiacomunis, & reijciturſen .

tentia volentium hocindicium ſufficere ad conde
mnationem . Indicium conuerſationis. Indicium po

ſtulata inquiſitionis, & nimia follicitudinis.itēſpo

te denuncians cum non teneatur . de indicio inuenti
in domo cadaueris.Item inuentiin via propedomü.
T Item de indicio vicinia , velinuentionis in loco.item
de tranſeunteperviam illam .Item de eo cui bono ;
fiue qui caufam habebat cur illud fačtum vellet .
Item de eo qui ad clamorem inhabitantium vel
V
vicinorum vifus ex domo fugere . Indicium ca
daueris ſanguinantis. Indicium mala phyſiogno
mie , defpectus in terram , mali nominis. Lo
cus directorii inquifitorum . Indiciumex mala pa
tria, vel parentibuspranis. Indicium taciturni
atis. Indicium iurandi,blafphemandi exſe
, crandi,
fcurrilia loquendi , velaliterpeccan ai confuetudo.

Indicium
 SVMMARIA LIB . V.

Indicium , non poſſe lacrymari. Indicium exmutax

tione crebra domicilii.Indicium ,ex
fingularitate in
pietatis vel religioſitatis oſtentatione. Deindicio
eradicati chrifmatis, & deftigmate. mulia de hoc
ſolito.
ſtigmate imprimi
SECTIO V.

De denunciatione & teftibus.

Eadem teftificationes & probationes recipiun. Y

turqua in hereſi. Receptio teftium à quibus facien
daritem quandofacienda ratificatio item ,& puble
cátio, teftes non funt nominandi.Cogipoßuntquili
betad teſtimonium de teſtibus auritis, locus Chry
foftomi; Qua exceptiohicvaleat contra teſtes.Qui
bus modisteſtes cogipoffint? Ex multiplicatione te
\ ftium dy depoſitionum quas fecere complices vel
perfona aliter infamesnunquam licet venireadio
demnationem . Ex debilium & dubiorum indicio Z
rummultiplicatione non poteſtnaſci vnum indiciü
indubitatum . Quid quando poft fententiam latam
complices teftimonium fuum retractăt,iudici faci
endum ? Nunquam poftlatam fententiam iudex pa.
tiatur partes fiue denominatos ad denominantem
accedere. Quid faciendum iudici quando teſtes va
riant . Huius criminis & hærefeos praxisda ratio
eadem In herefi,cuiſtandum prima an ſecunda de
fententia difcufa.
pofitioni. Zimante quadam
SECTIO VI.
De accuſatione.

Accufatio quid hodie in eius locum ſucceſitque-'aa

1 nila,
 SVMMARIA LIB . V.

rela.que perſona hic admittantur ad accufandum .

Solisepellunturinimici capitales.an & cx commu.
nicatione maiore? Quomodoproponenda accuſatio.
de pæna calumniatorum .
SECTIO VII.

Deapprehenſionę & carcere .;

bb Quando cuilibet licitum capere maleficosiexplic.

Lult C.demalef. & mathe. Quouis loco, & tempo.
re
recapi poſſunt. In quemuiscompingi poſſuntcarce
rem ,etiam in quo breui moriture quãdo hoc fit ve
rum. Quales probationes feuinformationesdebeat
precedere,priufquam capipoffint. Simanca
fenten
tia quædam nimis laxa reiecta.Sententiarum vari
etas, & explicatio Gomeziane. De nominatione te
ftis infirmi.An liceat capere ad folam extraiudicia
cc leminformationem . An relaxandi ſub cautionefi
deiufforia veliuratoria. An malefici capi in eccleſia
dabeapoffintextrahi. & anirrequiſito Epiſcopo.
Bulla Grego.xiv.hac dere. Quisindicare debeat de
immunitate. Quid conſequatur ad iniuftam carce
rationem . Anpeccet fugiens ex carcere iuſto? Poſt
quam reus captus quæ fintiudici obferuanda. Notā
dd tur fuperftitiofa quædam . 1. vtfublimes tollantur,
ne terram contingant 2. detraétis veſtib, induere
certi generis interula. 3. ne iudex patiatur fe tangi
uper nudāmanus& brachij iuncturam ,4.produ
cendas coram iudice, obuerfo tergo. Refelluntur ra
tiones quadam Danaid Godelm.cur nequeant iu
dici nocere poft captiuitatem . difcutitur an fit verzi
)* C male .
 SVMMARIA LIB . V.

maleficas indicibuspoſt captiuitate nocere non va

lere. Hiſtoria Stabulenfis.de ore accepta Petriora
ni.Cautela quadam legitime feruande cüincarce
ratis. Cur ex carcerenon eripiat captas diabol. Gril
landi opinio. Exēpl.magi Pompeiopolitanipermiſ
fione iudicis ſe inungentis , abuečti,Curioſitas iu
dicum intalibus experimentis vilanda.
SECTIO VIII . De Accufatione.
SECTIO IX .

De Quæſtione,feu Tortura.
Que interrogationes licitæ fiant. quo ordine? ce
Nonniſineceffariò veniendū ad tormenta .Modus

torture quis adhibendus quando deferendæ appella

tioni.de grauitate tormentorum adhibendørī. Bul
laPaulli.3. abſtinendum inuſitatis tormentis, Quo- ff
ties reus torqueripoffit, anplus quă ter. & quando
liceat iterare.conciliatæ fentétia de ſemper post tor
turam negante quod in ea confeſſus. Exemplüfaci
noroſi Mediolanenf. Reijciturfauaquadampraxis
ferenda ad continuandă tor
Sprengeri,de fententia
turam , An conuictus reusfubijciendus quaſtioni.an
quæſtionefic fepurget, vt nequeatcondénari. anli.
ceat torquereplanè à teſtibusconuictum ? Nauarri

dictum explicatum . Perſonarum torquendarum in

hoc crimine an fit alig diſcrimen faciendum.de ma
eficio Taciturnitatis. modus, caufa. varia demo 88
nis ad hoc techna. Exmplum de Lycăthropo Weſt
phalico. Exemplü malefice Oenipontana. Qua re
media contra hoc maleficium iudices adhibere ſole
ant que ex his licita , que verò non . de infufione a

que
 SVMMARIA LIB . V.

que profane frigide.de infufione benedicte.Exami

nantur multe praxesSprengeri an deceptoriis ver
bis inducende de expoliatione,de expilationefeu ab
rafione. & quiddam circa cam obferuandum.de ex,
perimento lacrimarum & modoeas coniurandi.de
prebita ter aqua benedicta & infufa eigutinla cera
benedicte. An liceat peralias maleficas tollere ma
Leficium .
hh
Defacto quodam Epiſcopi Ratisbonenſ. Deuota

preces că ieiuniisel operib .miſericordie,dėperiaptis

appendendis collo fagarū, demenfura longitudinis
Chriſti Domini de obſeruatione fexta ferie ed tor
quēdum.aninPafchalib.liceat torquereide fubmif
se dicendisnominib . teſtiū . An liceat interrogare
nữ velit ſubire probationé ferricandentis? an rela
xandi ad meliorem cuſtodiam fub cautione Godel
maxniſuperſtitioſus modus.
SECTIO X.

Dealiis mediis veritatem perfcrutandi.

ii
ContraBodinum , non licet iudici dolo,falſispro
, mendacioque veritatē à reo expifcari.Licere
miffis
mentiri,eſtharefis.Maruli error.Iudici licet vria
quiuocationed abigua pmiffioneliberationis.Mul
ta Sprengeridicta difcuffa. Qua visconfeſſionis fac
extorta. Quandoiudex ea condénansmortaliter
peccet.Quædã aliæ cautela excuffe.Hiſtoria reique
kk
accidit propeArgentină. De experimentis ſumendis
reprehenditurfactü quorundă :De confrontatione.
SECTIO XI.

Deconfeſſionibus,
Ex
1*12
 SVMMARIÀ LIB . V.
II
Exquali confeſſione reuspoffit dănari.Ex quali
dan
nonpoſſit. Confillo doconuiciofemper ad suc
dus terminus ad ſedefendēdum . De confeſione per
grafurdi & muti.De eo quimaleficium confeſſus,
negat fe mala intentione feciſſe.
SECTIO XII.
De abiuratione criminis.

Defufpicionum diuiſione generibus.quomodo m

fufpicio, opinio, & præſuinprio.Iudicis ar
differant
bitrium in his,quale. Exempla ſuspicionü huiufmo
factam dicatur
di. quando quis propterabiuratione
elle relapſus. Quomodo faciédaabiuratio. Quando
cogatur admittere ad pænitentia præmifſa abiura
tione. Quando & quomodo reuspofſit adigi adab
iurandum . Quando ab Eccleſia ad pænitentiam re
iudex adhucpofit capere dipunire.
ceptum laicus
adabolendam , J. in præfentiverò . de håret. An
iudex eccleſiaſticus teneatur tūceum eripere. Varie
formula abiurationum .
SECTIO XHI.
Depurgatione Canonica .
Quid fit .Quando deferenda. Simanca ſentētia nn
perpenfaed cribrata. Iudicium fiuearbitriū iudicis
hoc totum habet fibicomiffum . Qui cogendi,qui no
admittendi adeam . Quid operetur negatio eius, qd
defectus.Solemniaeritus.
I!
SECTIO XIIII .
De abſolutione.

Quãdo reuspoffitabfolui. Abſolutio diffinitiua, 00

guid . Abfolutioab obferuatione
feu inſtantia iudicij

quid
 SVMMARIA LIB . V.

quid. Quando hec habeat vim illius. quomodo co

gnofcatur an fitab obſeruatione iudicij, an verò fit
definitiua fententia . de praxiquotidiana non abſol
uendi niſi abobferuationeiudicij , oftenditur vnde
orta, & quæritur quando ea vtens iudex excuſetur,
quando non. Nõfàtispunitus in vna curia poteſtin
altera iterumpuniri, & quo pacto ?Diſtinctio Ma

rante ſuperflua.Formula abſolutionis.

SECTIO X V.
De ſortilegiorum qualificatione, fiue
quæ fint hæreticalia,quæ non .
PP
fortilegia hæretica.diſtinctio inter he
Quæ fint
retica & hæreticalia. Clari, Farinacij & Iuriſtarī

quorundă bacin relapſus.aliud eft hærefis ,aliud fa

étum hereticum ,aliud factum ſapienshareſim.de

clarata ſingulafuis exēplis. Qualitas criminis eius

quiinuocat demonëadſciendum vel faciendum id
quod eft in damonispoteftate .Diſcutitur controuer
Jia inter Barbatiam & alios Iuriſconſultos. Quan
do ad inquiſitores fidei pertineatde huiuſcemodi iu
dicare. Quæfint fortilegiahareſim ſapientia, Deſa
cramenta,facramentalia,reliquias velaliasres be.
nedictas miſcentib.De Baptizantibus. Demiſcenti.
bus resnon facras ſuper quibusdicta eſt Miſſa.& hic
de Sacerdote hocfaciente. De iuocantibus damonem
per modum facrificij vel adorationis. de aliquid à
demone
petentibus.
SECTIO XVI,
Depæna & ſupplicio maleficorum .
9 Lamie , venefici, malefici, faga nomina in hoc

)* ( 33 tracta
 SVMMARIA LIB . V.

tra &tatu proijfdem fumenda ,Wierus, Godelm.com

alij Nominales reprehenfi. Depæna fortilegiorum

qua hæreſim fapiunt. Quid in foro conſcientie.
Quid in foro forifecundum canones. quidde laicis.
quid declericis, Peccata Sacerdotum hacinre. 1.fi rr
arasſpolient,lumina exſtinguant & c. vt noceant.2
Miffas defunctorum proviuentibuscelebrant.Gril
landi error.3. Imagines Sanctorii conculcantes aut
deijcientes . 4.celebrantes ſuper rebusprofanis.s.ab
utentes valis de veſtik .facris.6. Miſſe admiſcentes
orationes nõprafcriptas in Miſſali officio.Pænæ có- ss
munes omnibus,clericis laiciſque. Dedocentibus,di.
ſcentibus, conſulentibus.De amatoriaprebentibus.
De Serpentum incantatorib.deaſtrologis,chiromă

ticis, & reliquis diuinatoribus. Depræbentibuspo

culum abortionis. Epiſcopi an poffintcõnictos, mor
te dignos,etiam pænitentes traderebrachio fecularitt
Qui ſortilegitradendi brachio fac.Formula condē
nationis. Pænafortilegorum morte minor. & quo
rum . Qui aliquem occiderint mortemulētādi. An
etiã Lamia ſiueſtriges quæ nullum occiderint com
burende fint? Fundamenta negantium diſsectaor.
dine. In atrocioribusetiam conatuspuniédus.Sene
ctusquandoidonea caufapæna minuenda. Delikta
Vagarum non funtinfomnia. Credendum earum co
feffionibus. Auctores Theologi, Turiſta, Medició
Philofo.agnoſcētes pactum demonis & Lamiarum .
Auctores quiaffirmant Lamias damonib.comi
fceri. Auctores qui affirmant ab iis excitari tem

peftates. Auctores affirmantes tranſlationem cor

po
 Sy MMARIA Lib . V.

porelem deloco ad locumi . Nauarrus explicatus.fu

fimè docetur iudices teneriſtare Lamiarum con
fissioni
. Quopactopoßit iudex colligerean Lamia
delofa, necne. Quid interfitinter abnegationem B.
Petri, & omnium peccatorā ,& abnegationem La
miarum , Lamias eo quod Lamia funt occidendas
probatur. Exiurediuino. explicatur locus Exo.2 2.
V.19.1.x lege Eccleſiaſtica.Lege fæculifcripia & non
jcripta. Per rationes,beruiter oftenditur immanitas
fcelcris comparatione
Catrocitas ipſius grauiffimo
rum aliorum . Lochs Ex0.22.V.18.probatur etiam à
caufis propter quasſolet quismortedamnari.Expli
cata Carolina conſtitutio.Defenſa ignis pæna.Vtrīs
yy in dıcı liceatpænam pro lubito ſuo minuere, quando
peccetur remiſjiene.commentar.in c.Epiſcopi.26.9 .
is.vnde defumptus canon ex cuius auctoritatis.Ex
plicatus oftenjus nihil pertineread ftrigesnoftras.

SECTIO XVII.

DelibrisMagicis .

Quomodo & quibus prohibiti ,& ad quos defe

sendi .Non abfoluendi; Qui retinent. Quæ pæna
retinentium . Epifcopis an quia tales, liceat legere.
Cui competat dare veniam legendi. Quidde ancto
ribus ſeu fcriptoribuseorum ,

SECTIO XVIII.

De Euchariſtia morituris præbenda.

Confuetudo maltorum locorum , non dari;quan .

do tolerabilis. Nauarri ſententia explicata. Iure

com .
 SVMMARIA LIB . V.

communi receptum vt prabeatur.Canteleone?

circa hoc. Confeſionunquàm denegardt. ,
extrema non danda damnatis.

SECTIO Vle.

Ancorpus ſepeliendum ?

Quid deiis qui in carcere feocciderunt? quomo

do intelligendum quod crimina & criminum pæna
morte exſtinguntur. contra cómunem . Quomodo
peccent qui arma vel inſtrumenta necis reo ſuppedi.
tant, quibus feinterimat.De iis quimoriuntur fine
.
culpa fua ante fententiam .Ius contra mortu
um agendi quot annorum
patio
preſcribatur.

MAR
 I

MARTINI DEL

RIO SOCIETATIS IESV

PRESBYTERI

DISQVISITIONVM MA
GICARVM

LIBER V.

DE OFFICIO IVDICVM CONTRA

maleficos, fiue de proceſſu iudiciario in
crimine magia.

Ere Comicus,
Nunquam ita quifquam bene fub
: ductaratione ad vită fuit , quin

resgatas , vfusſemper aliquid ap

portet noui; Aliquid femper mone
at, vt quod
nunquam te facturum putabas , id poſt facias
tamen.quis credidiſſet me,poſtannorunivi
ginti felix à Tribunalibus ad Religiofæ vitæ
transfugium ,ad hanc Maſuri rubricam redi
turum ?redeo tamen , non vt coram mereus
palleat,non vt Quæſitor ſedeam ,vel vt Qua
druplatori aures præbeam ; ſed , vt iudicibus

AA con
 Diſquiſitionum Magicarum

conſulam , quibus ex librorum confuſa con

gerie, aut vſu vario nimis arbitrariorum ho
die iudiciorum , iſta minus libuit , vel licuit,
ad crimen de quo nunc agimus accommo
dare.Nam quibusnecocium deeſt, nec vou
luntas, fateor de fontibus ifta haufuros non
difficulter;haut ſcio tamen an ea methodo,
& ad confcientiæ ſecuritate directione . Cer
te confeſſariis ,quorum plerique nudi Theo
logi ſunt ,in re,neiuris quidem peritis pla
neperuia ,non inutilis opera rr.ea fuerit;quo
rum potiſſimum gratia , me diebus aliquot
antiquo iterum ludo pafſus ſum includi. Se
quariplum iudiciiordinem , qui ordinarius,
& rem in ſectiones partiar ; & legam veſtigia
corum ,quos æquius melius & prudentius de
latrunculatoribus hiſce locutos arbitrabor,
Clarum , Boflium , Simancam , & alios , præ
a videBar.cipue Profperum Farinacium inſignem ,
Tægeum non lectione tantum , fed & vſu , Iuriſconſul
pract. cri
min.p.i.n. tum .
2. & Tib.
Dccianű
SECTIO I.
tract. cri.
min. p.1.l.
1.Ca. 1. & 1. An in hoc crimine feruandusordo & pro
2.6.3:
bvideDD . ceffus ordinarius ?
in l. 1. C.fi
adu . de
i&.& !a- Conſtatinterdeli& um ,crimen,malefici- A
chum , in um à iuris interpp.differentiã aliquâ fta
pract. cri.cuia: quæ tamen noſtro inſtituto parūido
6s indic -'nea eſt , ideo , vt ſolentetiam alii DD.b , iſta

pro
 Libri V. Sect. I. 3

pro iifdem nunc ſümo, & præſuppono forti

legii fiue maleficii crimen eſſe publicum ,
mixti fori & commune; de quo , ſi à laico có
mittatur, vterque iudex poteſt cognoſcere;
Ecclefiafticus & laicus ; item effe crimen no
minarum , fiue ordinarium , eo ſenſu vt habe
at nomen certum , & etiã pænā certā iure pre
finitam :eſfetamen crimen extraordinarium
& excexptum eo ſenſu, quod in có quædam
obtinentpecularià , & quod ſub generali le
gis diſpoſitionenon continetur , vt nec cri
men læſę.Maieftatis ; aut hæreſis ; ad quod
1
conſtar maleficium pertinere, quæ eft fenté
tia DD.communis a & veriſſiina: eſſe quoaj
crimen enormiſſimum , grauiff.atrociſlimú, a vide DD
quia in eo concurrunt circüſtantiæ criminú de accular
enormiſlimorú,apoſtaſiæ, hæreſis , facrilegii,Farina.
Profperu
blafphemiæ ,homicidii; imo & parricidii lä praxi cri
pe ,& concubituscontra naturam cum crea /inin.q. 18.
num.60.
cura ſpirituali , & odii in Deum ; quibusb excõmu
nihil poteft efſe atrocius. Pendet quidem à ui fenten
vtia iuxta
iudicis arbitrio penſare grauitatem deli &ti,
trum fit atrox ,vel atrocillimum ; fed tamen Clarū pra
Etic. crim .
debet iudex hoc arbitrium ſuum moderário.1.Villal.
ex circüſtantiis delicti,quas optime explicat in & Soar.
Thef.
Pro ſpe r Fari naci us ; hic ver o con cur run tcom ...
non paucæ ,primo quod delictú eſt mali ex pin .
empli & cuius noxa vt căcer ferpit , atteſtan - cprad .
crim.d.q:
te experientia. Secundo folet nocturno com 18.1. n. 632
mitci tempore, quando minus fibi homines
cauere poffunt. Tertio committitur clam

AA &
 Difquifitionum Magicarum

& proditorie , fiue per induſtriā infidiofam ;

cuiuſmodi homicidia ſunt grauiora . Quarto
ſolent lædere eos , quibus funt cóiunctiſlimi,
dominos, fratres,patres ,liberos , coniuges ,
ſodales, collegas, familiariſſimos quoſque.
Quinto peccant ex conſuetudine quadam
delinquendi,imo quali aſſidue: nam ſemper
malum aliquod machinantur , Diabolo in
ceffanter eas ſtimulante, & quotidianum pe
ſum exigente,adeo.vt vel poculum vnum
velvas aliud ,fi plus nequeunt , frangere co
gantur,vt teſtantur Remigius & alii. Sexto
quia delicto huicinfligiturpæna atrociſſima
nempe incendii.Séptimoquia delictum hoc
cómittunt animo plane deliberato ,dolo ma
nifeſto ,& (vt loquuntur practici ), appenfate;
quod indicat perſeuerantiam & complacen
tiam in crimine .
a c.diſcipli Secundo lciendum eſt, quod licer in pe | В
na. Ceraili nisirrogandis ampla ſit arbitrandi poteftas
ſticia.c. li. iudicibus concefla;tamen ſine grauiſſima
Set 43.d.c.cauſa
rex.c. re. non licet iudici pænam àlege ſtatutam
goum , 22. excedere . ( ratio quia iudicem magis com
q.sol.reſpimendat miſericordia , quam ſeueritas, vrva
ciendú I.
hodie. D. rii canones & leges docenta )nec etiã illi licet
de poen . eam minuere ,ſed debet iuris rigorem hacin
bg.opor reſequib.hancefſeD.Tho.ſententiam , & có
tet.Auth .
munem Iuriſconſultorum indubitatam be
deiudic.c.
de caufis. ne probat Farinaciuspract.crim.q.17 .n . s.qui
de offic.de n.7.
etiam docet , ex ſufficienti cauſa potle
leg.c. licet
iudices pænas à legibus indictas non ſo .
de poen .
lum
 Libri V. Sect. 1. '.

lum minuere, ſed etiam pro ſuo arbitrio au

gere ; & hoc ſenſu omnes pænas delicto
rum hodie ,iuxta facti & perfonarum quali
tatem ,ab arbitrio iudicis dependere ; idque
leciam obtinere , quoad pænas conſuetudine
vel ſtatuto introductas , & quando iudices
iurarunt ftatuta obſeruare , & quoad pænas
omnes tam principales, quam acceſſorias ; &
in quouis crimine , etiam hæreſis. Quod
intelligendum ante ſententiam :poſtſenten
ciam cnim non poteft iudex pænam augere
velminuere,niſi conſulto Principe :( excipi
tur crimen hæreſis ,in quo ſolo , reo ad fidem
reuerſo ,poreſt ſententia mitigari * & puto
hoc obtinere etiam in maleficio , & praxis do mifli . .
)
cet . fæpe enim ludices quas damnarunt vi- necnon.
uas exuri,iubent ſtrangulari vel decollari (vt de hæret.
in 6.
factum annis fuperioribus Stabuleti ,in cauſa
Ioan. de Vaulx. ) Intelligendum ſecundo
de iudicibus ordinariis & maioribus, & non

prohibitis hoc facere , & quando id non

vergit in partis præiudicium . dico ordinariis,
quia delegatis hoc non licet; niſi, ex cauſa ,
delegatis principum , vel maioris magiſtra
tus, qui delegato luum tribuit arbitrium.di

co maioribus;
quia minoribus magiſtratibus
id non permittitur, niſi cõſulto principe, vel
niſi cauſa quęmouet ſit intrinſeca & cohærēs
delicto.Dico non prohibitis; quia fi ftatutum
expreſſeid prohiberet, vel verba ftatuti pe
Inales imperatiue ad iudicem dirigerentur,

AA 3 vel
6 Diſquiſitionum Magicarum

vel ftatuto alio caueretur ; verba ſtatutorum

vt iacentſeu ad litteram accipienda; non li
ceret pænam mutare . Dico , quando id non
vergit in præiudicium partis quia quando pæna
eſt applicanda parti læſæ , vel denúcianti & c.
non poteſtde hac pæna iudex detraliere.
Derique iure communi hæc poteftas pænæ
arbitrariæ fic limitatur :vư , licet ex cauſa iu
dex poſſit pænam mortis ordinariam com
mutare in aliam mitiorem , tamen non poflit
mutare,in aliam mortis vel corporis pænam
( vt puta pænamignis, in pænam laquei , vel
flagellationis vel mutilationis mēbri , vel tri
remium ,aut fimiles corporis afflictiuas pæ
nas) ſed debet commutare in paenam carce
ris , exilii, pecuniariam aut fimiles : de facto
tamen & conſuetudine pleriſá; in locis cótra
rium conſtat obtinere ,vt etiã in alias corpo

ris afflictiuas, & quafcumq; mitiores poenas,

ex caufa ,commutare foleant.Secuti in his fu

mus communiores DD. ſententias, vt patet

ex Farinacio d.q.17.
In his autem femper iudici velim ante o - c
culos effeillud extremum iudicium ſupremi
tribunalis,de quo ſunt ſequentes rythmi ve
teres.
Iudicabit iudices iudex generalis,
Nej, quidquam poterit dignitasPapalis;
fit Epifcopus,fiuecardinalis,
Siue
Reus condemnabitur, nec dicetur, Qualis?
ibi nihilpoterit quicquam allegare,

Νεά,
 Libri V. Sect. Il. 7

Neſ quidexcipere,neque replicare,

Neque ad Apoftolicamſedemappellare,
aeque codicillos Caſaris citare.
Reus condemnabitur ,nec dicetur, Quare ?
Cogitate miferi, quid velquales eftis,
Quidin hoc iudicio dicere poteftis.
Hic non erit Codici locus, nec Digeftis,
Idemerit Dominus,iudex ,actor ,teftis.

His ſuppoſitis ad quæſtionem refponde.

tur,non ar &tari in hoc crimine iudicem ad

priſcas ſolemnitates , neq;ad ordinem illum

publicorum iudiciorum antiquum , quem
exoleuiffe fcribit Paulus I.C. * fed tamen te- & lib.8.D.

neri ſequi eum ordinem iuris , qui æquitati de publ.

iudic.
naturæ conſentaneus eft , eum præterea,

quem in criminibus priuilegiatis ſiue exce

pris,iura communia & particularia locorum
preſcribunt ; quem qui turbet aut negli
gat,eius iudicialia acta nulla forent b: licebit blib. 16.C.
cameniudici recedere à communi aliorum de pan.

criminum praxi , in hoc delicto vindican

do; quatenus peculiaria quædam hoc cri
men exigit ,de quibus poftea. atque ita cen
ſeo conciliandas contrarias quorundam lu c Bodini
riſtarum ſententias , non fàtis diſtinctelo- in Demo.
lib . 4. &
quentium .
Godclmá .
SECTIO II . de lamiis

Quomodo inquiſitio in hoc crimine inſtituerda? libr. 3 .

D INquiſitionem voco (vtfolent 1. C.) deli &ti

informationem iudicis officio & aucto

AA ritate
 8
Diſquiſitionum Magicarum

a Iul.Clar ritate factama; ea vel eſt generalis , quando

pract. criſiudex in genere quærit quis ſit delicti com
9.3.1Dam
haud.tit. miſli auctor;vel ſpecialis, quando inquiritin
de inqui. perſonam certam , de cuius delicto certior
cap.8.
fa &tus fuit per accuſationem , vel per denun
ciationem,vel alium modum . Vtautem vali

bpra & .crida ſitinquiſitio docet Earinaciusb ( qui opti

9.1.cum me hanc materiam profequitur ) requiri ſe
feqq.
quentia. Primo, vein genere faltem conftet
deli&tum eflecómiffum :quod intellige quo

ad ea peccata, quæ in actum & perniciem ex

ternam eruperunt. debet enim conftare ſe
getes corruptas, infantem occiſum &c . quo
ad peccata vero intellectus'; vt hæreſim , vel
voluntatis , vt pactum cum Diabolo , co
meſſationes,concubitus cum Diabolo , & nu
iuſmodi difficillimæ indagationis , non fo

lum poteft inquiricontra eas , licetnon con

ftet de corporedelicti ; ſed etiam ſunt con
cca,forusdemnandæ
6.iudiciú , li dumtaxat dicant ſe ad con
de verbor.uentum delatas , vt bene Arnal. Albert.de
fignif.cla agnofc.affert.Cathol. & baret.q.25.6 Farinac.g.2.
rusd.q.3.
Menoch . num.26.
conf.160 . Secundo vt præcedat aliqua faltem accu

d Gomeſ. fatio , quod etiam iure Canonico obtinere

verius eft , fed huichodie conditioni gene
Col.co.z.de
delia . ca. rali conſuetudine derogatum eſt. repuratur
1.num.49. enim inquiſitio remedium ordinarium , & in
q. 3.9. fed omnibus delictis poteft ex mero iudicis offi
certe. De cio citra accuſationem vllam inſtituid : ſem

18. & alii per tamen neceſſe eſt , vt adfint alia aliqua
í
loco
 Libri V. Sect. II. 9

loco accuſationis, vt puta denunciatio , fa

ma, vel indicia,de quibus ftatim .

Tertio requiritur quo ad formam , vt in .

quiſitio ſit certa,ſpecifica & clara , ita conti
nens delicti qualitates & circumftantias , vt
per eius incertitudinem , generalitatem ,vel a 1.libello
rum. D.de
obſcuritatem non tollaturreo defenſio a . i
accuſa .
deo deber in ea explicari locus & tempus, Vulpellus 1
ſcilicet non dies , ( nifi citra calumniam , ex reſp. crimi
na.r. Boffi.
iufta cauſa , id reus petat,& iudex diem ſciat) us de in
ſedannus ac menſis commiſſi delicti ,ex fen quiGtio ,
tentia veriore & communiore b quoad in- num . 78;
quiſitionem ſpecialem : nam quoad genera- conf.106.
em verius eft , hanc expreſſionem loci& Olaſcus
temporis non requiri :in ſpeciali quog hoc conf.64 .&
165.Decian
locum tantum habei de criminibus quæ té - conf.18.
poris momento committuntur;non vero iis,
quæ ſucceſſiuo tractu , in quibus locus & tē
pus non poteſt ita deſignari, vt ſunt criinen
lælæ Maieſt.hærefis & fimiliac: & ideo idem
c Menoch .
de crimine magiæ dicendum ,hanc additio conſ.100.
nem in cius inquiſitione non eſſe neceſſariā. Decianus
Quod G aliquæ qualitatesexpreſſæ in inqui- d.coolis.
fitione non probarentur; tunc ſi additæ fue
rint claufulæ , de omnibus & fingulis , vel ; ſe
non adftringens, vel; meliori omnimodo,vel cri
men fit non iterabile , ( ve homicidium in

candem perſonam)vel conftet ex confeffio

ne reide crimine,vel quãdo qualitas illa ve
re delictum non aggrauabat, nec alterabat;

AA S his
 110 Diſquiſitionum Magicarum

his caſibus reus adhuc eller condemnandus;

alias foret abfoluendus.
Quarto requiriturpræcedere indicia i
pfam inquiſitionem ;quæ fententia commu
a
- Tiber. nior & ęqua eft; cótraria verò quorumdam
Decian.
conſ.18. n . eſt periculoſa & iniqua prorſusb, etiamfiiu .
ss.in 1.vo dex habeat liberum arbitrium , & licer in
lum. quiſitio ex mandato Principis fieret; nifi ta

g . poffe,men
bi ve
An Plot. Princeps non ad partis poſtulationem ,
Aymo. ſed motu proprio, mandaffet contra alique
Ruin.Clar inquiri, & affereret eum deliquiffe,idque ad
Cephal.
Rolan , à ſuam notitiam perueniffe. Qua tamen inre
Valle,Ma cauendum valde Principibus,nefacile talia
ſcard .& a- mandata dent: facillime enim circumueni
lios docct
s
Profper. tur à delatoribu Principum bonitas atque
Farin.q.1. credulitas,coſque ſæpe ex nimis credulis fa
04.89.
cit crudeles . quæ vero fint legitima indicia
mox videbo.
Quinto requiritur diffamatio feu fama; E
non ab accuſatoribus rei , fed ab aliis quo

que hominibus fide dignis , nata . Sed magna

hic difficultas oritur circa iſtud quintum re
quiſitum ,an ſemper neceſſarium ſit famam
præcedere, etiam quando alia fuppetunt in
dicia. Nam D D.videntur nimis generali
ter loqui , & conſuetudo eorum dictis parum
conſentanea videtur. Putarim poſſe illos
conciliari, vt dicamus; ſi ſint alia indicia ſuf
ficientia & legitima, non opus eſſe diffama
tione, ne in ſpeciali quidem inquiſitione : fi
deſint illa omnino requiri diffamationem ,

quando
 Libri V. Seet.H. 11

quando incipitur ab inquiſitione ſpecialia. afic intel

Sed fi incipiatur ab inquiſitione generali ligédiDD ,
formata ex mero iudicis officio , tunc non ter loguć
videtur neceſſarium vt præcedat diffama- tes, quos
tio; ſicut ſolet practicari,(tefte Clarob) quiaIpe
refertPro
r. Fari
comm if lo o s
aliquo delict , hodie iudice non nac.q.1.0 .
procedunt à ſpeciali contra aliquem inqui- so. maxi L
ine Rolä .
litione incipientes, fed à generali informa dus à Vale
tione & inquiſitione, quis illud deli & um le coni.sz.
commiſerit ? & tunc fic in genere primumlvolum.4.
interrogantur teftes, an fciant quiscommi-| Clar.se
ſerit ? fi negent,an ſciant aliquem diffama- dens.
tum de delicto illo commiſſo ? & fi aliquem cr
5 im
prac t
in ,, q .
huiuſmodi teftes nominent , tunc contra
6.ver.præ
hunc fpecialem inſtituunt inquiſitionem ,literea ſcias.
aliqua adfint nominationi legitima indicia
ad- inquirendum ,(quæindicia lunt loco dif
famationis.) ſi fufficiant indicia ad captu
ram , capitur nominatus ; ſi capi non poteft,
monetur & citatur ad comparendum , & fe
expurgandum ; ſi non comparet, in contu
maciam bannitur: quæ omnia efſe praxi re
cepta & iuri rationique conſentanea docet
c d.opere .
optime Proſper Farinac . Et fic pofſetiudex 9.9.circa
etiam in crimine magiæ procedere per in- fin .
quifitionem , non attenta diffamatione , in
caſu quidem propoſito.Requiritur autē prę.
terea diffamatio quando iudex procedit ad
partis querelam atq; accuſationem : quæ eſt
communis fententia. Non tamen improba
biliter quis defenderet, tū accufationé fup
plere
 }

12 Diſquiſitionum
Magicarum

plere defectum diffamationis,vt videtur vel

le Clarusa . Debet autem hæc fama primo
a d. 9. 6. eſſeorta à fidedignis, & non maleuolis per
verſ, fed
certe CX ſonis,vel futilibus, debet eflevehemens, &
quo talis quafi procedens exore partis populi maio
poſtula- ris , debet de ca conſtare per teftes, faltem
tio .
duos omni exceptione maiores particulari ‫ܘܬܘ‬
ter ſuper fama receptos & examinatos. Hęc
certa ſunt ordinarie in criminibus cæteris.
Nã in hærefi & læſæ maieſtatis criminc, qui
6 vid. Pro- dam limitant, & famam dicunt non requirib :
fper. Fari. ſed reuera exiſtimo, etiam in his criminibus
nac. ſupra
num , 14. idem obtinere , vt fama requiratur, niſi eius
loco adſint indicia & præſumptiones : quod
fatis aperte indicat Simancas“,à Proſpero in
ç in prax . aliam citatus fententiam.idem ergo cenſue
22.de in rim de crimineMagiæ . Super infamia au
quil. or tem inquiri poteſt ad folam denunciatio
dio. num. nem viri probi ; & cum reperta fuerit infa
6. & 7. mia , tunc poteſt procedi ad inquiſitionem
de crimined.
dDuennas
reg.298.& Sexto requiritur,vt is ,contra quem inſti.
Clar. for ruitur inquiſitio,non fuerit alias de crimine
pra.
hoc eodem per iudicem fori externi abſo
lutus,vel à Principe gratiam delicti obtinue
rit ; vel etiam de illo non fuerit condemna
tus pæna cõdigna delicto , & non leuiore.i
demque dicendum etiam fi abſolutus etſerà
iudice propter defectum accuſatoris crimē
non probantis; fi fit tamen diffinitiue abſo
lutus, & non dumtaxat ( vt faciendum hoc
caſu
 Libri V. Seet.II. 13

caſu prudenti iudici ) ab obſeruatione iudi

cii. Limita hæc primo,niſi qualitas , quæ in
fecunda accuſationevelinquiſitionede no
uo additur,diuerſificet delictum * ( v.g. ex
homicidio in parricidium .) item niſi fir cria Gomer.
men mixti fori (ve eſt crimen Magiæ ) nam liet.cap.2.
in hoc, li fuit punitus à iudice ſæculari,non nu.27.Fo?
ler. praxi
poterit iterum puniri à iudice Eccleſiaſticos crimina.
nifi iudex fæcularis minorem impoſuiſſet Cacoa.ca
penam , quam par erat , & quam iudex Ec- 35.nu.8.
cleſiaſticus potuiffet imponere. Si verò ante
fuit damnatus à iudice Eccleſiaſtico , tunc
quia in tam grauibus criminibus Iudex Ec
clefiafticus non potuit punire pæna condi
gna delicto , vt poteſt ſæcularis iudex ; ideo
lemper in his poterit iterum conueniri , &
damnari abs ſæculari iudiceb ; quæ veriffi- 6 cap. fe
ma, ctiam quando loquimur de pæna ordi- licis 5per
de
naria & principaliter ad puniendum delictú pæn. in 6 .
irrogata. 3. niſi colluſio & præuaricatio ac- optine
cuſatoris , vel primi iudicis interuenerit : hoc doces
.
tunc enim iterato poterit inquiri.4. fi fuerit C.I. LJU.40
abſolutus vel condemnatus probabiliter & & poft plu
verifimiliter ignorante eo ,qui fuam vel ſuo- rina : 7.4.
rum profequitur iniuriam ; quod procedit à n.7.
dumtaxat Ĝi ſit graue crimen & magna cau
fa. 5. niſi ſit abſolutus,non diffinitiue, fedab
obſeruatione tantum iudicii ; vel relaxatus
ſub fideiuſſione de repreſentando :vel ſi pur
gauit indicia per torturam . his enim calibus
poterit , fuperuenientibus nouis probatio
nibus
 14 Diſquiſitionum Magicarum

vid.Pro. nibus aut indiciis, iterum in ius ducia , idta

sper.d.q. men intra'tempus à iure ad hocvel confue
4.01.26 .
tudine præſtitutum , & iure quidem ciuili
non diſtinguitur inter eundem & alium ac
cufatorem ; ius verò Canonicum id alteri

permiteit, veteri verò fiue eidem accuſatori

bvidePro- hoc non permittitb.
(perúlu Quæri lolet etiam de tranſactione , quan - F
pra n.30. do illa impediat nouam inquiſitionem vel
procetlum ? breuiter ex eodem Proſpero re
o ſupra à fpondetur “ . Si remiffio delicti publici ſit ha
DU . 21.& 9. bita per tranſactionem ( ſuppono licitam ) !
Sper to .
cum parte ; poterit non ab illa ,ſed ab alio a
&tore iterum impeti iudicio ( quia ſenten
tia facit ius quoad omnes ,non autem tranſ
actio ) multoque magis à fiſco, & co requi
rente poterit iudex adhuc eundem procef
ſum proſequi vel iterum de nouo procede
re ( aliud enim eſt ius partis lætæ , aliud ius
reip.læſæ ) & in criminibus atrocibus hæc
tranſactio nihil debet ditninuere de pena
ordinarix grauitate . Cæterum ſi tranſactio
vel compofitio fa & ta fuiffet cum ipfo fifco
vel iudice, tunc; quia pecunia ſoluta fuccef
fit in locum pænæ; non pofſet iterum retra
hi in iudicium , vel conueniri reus ifte , et

iamſi noua ſuperuenirent indicia : hæc regu

la procedit. 1. niſi alias conftaret omnimo
de de delitto commiffo per reum , vel ex fa
eti notorio , vel confeſſione rei , vel ex pro
batione iudiciaria ; tunc enim non valeret
ifta
 Libri V. Seet , II. IS

liſta per iudicem laicum facta compoſitio ;

& eller omnino illicita iudici, li ſit facta poft

ſententiam . dico , conſtaret ; quia nullæ præ
per iudi
ſumptiones ad hoc fufficerent. dixiper
cem laicum , quia Eccleſiaſtico iudici permit
titur pænam fanguinis in pecuniariam
commutare . licebit etiam hoc iudici fæcu

lari ,quando reus exciperet de nullitate pro

ceſſus , vel quando iudex aliquam iuſtam
haberet cauſain recedendi à pæna ordina

ria , & illam commutandi . Dixi fi fit facta

poft fententiam. quia fi ante ſententiam , tunc
iudex id faciens ex caufa non iuſta peccat,

led valida eſt compoſitio :ſi ex caufa iuſta fa

ciat, tranſactio valida eft , & iudex non pec
cat.2. limitatio eft, fi reus primum hoc deli
dum commiſerit, poteritiudex ſic compo
nere ; non vero ſi fit homo facinoroſus, foli
tus hoc delictum vel alia patrare, tamen fi
de facto ante ſententiam iudex cum tali fa
cinoroſo componeret ; veriſimilius eſt vali
turam compolitionem ; licet ipſe tum pec
caret. 3. limitatio , dummodo prius cum
parte inierit reus concordiam , alioqui hanc
præcedens concordia cum fifco iniqua eſt ,
& non valet. immo conſenſus ille partis de
bet eſſe expreſſus & euidens , non tacitus
tantùm vel diſſimulatus. Non valet inquam
reſpectu partis ,fed benereſpectu fiſci tranſi
gentis.4.limitatio ,fi hæc tranſactio foret ini
Ita incriminibus , fuper quibus tranfigi non

poteft ,
 16
Diſquiſitionum Magicaruin

poteſt, vt funt læſæ Maieſtatis diuinæ & hu

manæ, raptus virginum & fimilia, ſuper qui
bus vt valeat tranſactio conſulendus primò
eft ipfe Princeps: & his criminibus annume
ro ſortilegium hæreticale . 5. limita fore in
ualidam compoſitionem reo,fiiudicis fraus,
dolus, colluſio aut corruptela interueniffet:
vel ſi metu eam à reo extorfiſfet.

Quoad gratiam deli &ti factam à Principe,

Proſper fuſe admodum ,ſed in hanc ſenten
a 4. 6. per tiama ; differre abolitionem ab indulgentia
to.& od.
do Peruſi Principis. abolitionem non exſtinguere cri
men, ſed tantum iudicii inftantiam , ideo
nus opti
me 1.2.decranfacta letitia publica,propter quam Prin
reftitut. ia ceps eam concedit ,infra 30.dics poteft ac
integr: 9. culator de nouo accuſare: & ideo hancnon
91. & ſeqq.
trahiad crimina enormiſſima,nec ad omnes
perſonas. Indulgentiam verò Principis fieri
cum caufa , & crimen exſtinguere , quare !ſi
princeps alicui gratiam faciat de omnibus
deli&is,vel generaliter omnibus delinquen
cibus , de omnibus delictis , indulgentiam
concedat; talis indulgentia comprehende
ret etiam grauiſſima crimina, & notoria & li
quida , & extenderetur ad carceratos quoq;
& condemnatos .
Sic regula.Semel à principe gratiam criminis
conſecutus,non potest amplius ab vllo iudice mole

fari. hæc facultas gratiam criminis faciendil

competit Principibus ſuperiorem non reco
Ignofcentibus,aut ſaltem habentibus regalia
iura
 Lilri V. Sect. 11. 17

iura; item Baronibus & feudatariis, fi fuerit

illis in inueſtitura expreſſe.conceſſa; quoad
Duces , & Marchiones,& Comitęs, quicquid
dicant aliia ; non puto hanc poteſtatem acaapud Pro
cipere ,niſi cætera regalia iura iis concedan - perum , &
tur; & licpracticatur in Franciâ & Hiſpania, ipſemet ſu
vbi hoc ius ſoli Regi eſt reſeruatum . Non pra n.8.

tamen licet fupremo Principipro lubito has

gratias concedere.Non poteſt'enim niſi pri
us parti læſæ ſit ſatisfactum 6. Non poteſtin latc
Proàſpe r
n.18
homicidio deliberato , hoc enim diuino re maxime
pugnat iuria. ideo licet in foro externo non nu.2s.poft
fit qui abſolutam hanc Principis poteftatem D. Thom .
impedire poflit , in conſcientiæ tamen foro 2.2.9.67 .

hoc facienspeccat : niſi id faceret pro bo - Plor. mox

no pacis publicæ , vel ob aliam vtilitatem citand .
nu.ss.
reip. maximam ; quod cum de aſſaſſinis et cope.hoc
iam DD . concedant , exiſtimem advene- docent
ficos quoque pertinere, vt in iis idem ius fit Baptif :.
Plot' vol.
Principi.Rarius tamen poteſt contingere ,vr 2. confil.
iuſta cauſa huic gratiæ ſuppetat : rariffime crimina...
quoq; legimusbonos Principes hac vſos po- manum .
ceſtate. Carolus V. Imp . Agrippæ pænam 46.Plaza
mortis nó indullit ,ſed ,cum is effugiſſet,exi- inEpit.de
lium irrogauit, & in Francia ille obiit.In ea- d Plot. fu
dem Chriſtianiſſimus Rex Carolus IX. eius pra loſeph
nominis qui vltimus fuit , Triſcalino , vt fo - Lad. De
cil Lucen .
cios proderet,vitam & libertatem permiſit; is . Lud.
nó line bonorum offenſione. Fateor ſi Prin- Peguer.de
cil.crim .
ceps aliquá huiuſmodi inualidam gratiã cõ num.II.
celliffet, licet illa foret nulla; tamen deberet
BB reus
 118
Diſquiſitionum Magicarum

reus illa vſus à iudice abſolui& relaxari : ne

ſub fidei publicæ prætextu decipiatur, & fic

practicari in Italia & Hiſpania docent gra
uiſl.ſcriptores,apud Proſperum Farinac. qui
a Boll.Claillos ſequitur * . quod puto intelligendum ,
rus Vullo quoad primam apprehenfionem.nam ſicle
+ pell. Lud.
Peguer. mel apprehenſus & tunc relaxatus, deberet
Farinac.n. commonefieri denullitate gratiæ ,itaq;vt fi
27.9.6. bicaueret in poſterum vel impetraret gra
tiam aliam ,manere enim punibilem & poe .
næ obnoxium : quod ſinegligeret, poffetà
iudice capi & puniri . Tuncenim vnica illa
ratio praxis huius plane ceſſaret,neq;iam di
ci poffet fub fide publica deceptus . Equidé
cum lex nulla (quod ſciam ) huic dicto repu .
gnet , & DD.illi non fatis clare
proponant,
an quo ad primam tantum apprehenſionē,
an quoadſeqq.quoq; loquantur , & publice
interfic delicta puniri;omniño arbitrorcon
ſcientiis iudicum ,quod dico ,turiſſimum fo
re. Hæc de ſexto requiſito.
Septimo requiritur in hac inquiſitione, G
quod in omnibus actibus iudiciariis ,vt fiat à
iudice competente : quem conftat in hac
1 materia eſſe tam Eccleſiaſticum , quam fæcu
larem iudicem , item fidei inquiſitoress qui
buſdam tamen caſibus, quos bene Simancas
ponit b. In primis quia ſolent venefici, & Stri
b in praxi ges fidem Catholicam abnegare , vel faltem
Inquifit.c.
11. & ca. 8. ea dicere & perpetrare quæ fapiunt hære
limb , ideo ab Innoc. 8. lul.2. Leone. 10.
Hadr,
 Lilri V. Sect.11. 19

Hadr. 6. Pontificibus. hoc negotium inqui

fitoribus fuit demandarum a . De ſortile -ja Silu.lib.
giis proprie dictis ( hoc eft diuinationibus 3. de Stri
gimag. &
illicitis , non debent inquiſitores fidei co- dæm . ad
gnoſcere , niſi fortilegia hæreſim ſaperent mira. ca...
manifeſte : videlicet ſi quid impium & hæ- Picus libr.
reſim præſe ferens adminiſceretur , vel fi 5. Dialogi,
Strix .
crederet ſortilegus aliquid diuini ineſſe for 6 Bullas
tib . Idem dicendum de coniectoribus ſu- horume
fpe &tis reliquis , qui facile in infidelitatem didit fi
mul Bins.
incidunt , & vel dæmonem adorant , vel cum fel. ia rer .
eo fædus habent , vel credunt eum futura tia editio
contingentia cerco ſcire , vel abutuntur fa- ac libride
cramentalibus c . In cæteros ſuperſtitiofos malef.Bul

inquiſitores fidei, quc facta fint atrocia , fi- læ IuliiII.

mcminic
ue lint leuia , non inquirunt ; nifi quando
Picus fu
fapiunt aperte hærefim , vt baptizare ſcien pra .
ter iam baptizatum , vel baptizare imagi. c. accu.
fatus. 9. fa
nem : quoad fuperftitiofos vero magos anc de hæ .
quia , (vt ait Cyprianus libr.de duplici marty - ret.in 6.c.
rio ) quimagicis artibus vtuntur , tacite Chriſtum 1:26: 9.5.C.
illud,26 .
abnegant, dum cum demonibus habent fedus ; 9. 2.
vixque fiat vt non vel hæreticum quid cre-là d.9:lane
dant,vel hæreſim ſapiens faciant; ideo vix Halenl . p.
vnquam incider vllus talis , quin contra eos glof . &
Inquiſitores poſſint procedere, & poterunt DD.in ca.
quoſcumque iudices compellere , vt ad fe acculatus
mittant acta contra hæreticos huiuſmodi hæret. in
magos facta « . In omni vero iudice illlud 6. Oldrad.
conf. 210 .
c. præſidentes. c. vt officium . 5. denique.c. vt commiff de hæret. in
16. c.cum Bertoldus.de re iud.

BB 2 com
 20 Diſquiſitionum Magicarum

commune hic quoq; eft, vt reus debeat'elle

fubditus iuriſdizioni inquirentis ratione de
li&ti,domicilii, vel originısa, vel etiam ratio
a Li.C.vbi ne conuerfationis per decem annos in ali

de crim . quolocob, & non minoris ſpacii,idq; dede

dili. liais tantum comiſlis alibi durante hoc de
agi opor
ca.fi
gét.de fo- cem annorum fpacio; quia tam longa con
to comp. uerfatio domicilii electi rationem haber : 0
vid. Co
uar prac. perari tamen hocnon poteft quo ad delicta
99.cap... prius commiſſa . Sunt & aliæ multæ caufæ
1 num . 3.
1 b Boffius tribuentes iuriſdictionem , quæ in noftra
de foro materiâ minus conſiderandæ lunt, quia vix
comp.nu. vnquam, vt dixi, Sortiariæ noftræ carent hæ
71. Fari
nac.q.7. reſi; hæretici vero coram pluribus iudicibus
num . s. & acdiuerſis iudiciis polſunt conueniri " , & v
ſegg.
ce.per hocbicumque locorum reperiantur poffunt à
1.0. debe loci iudice puniri ex communi fententia
ret.in 6. praxi receptad: habet enim hæreſis crimen
Gabriel. l'caufam in fe continuam & ſucceffiuam , &
lib , 2. tit.
de iudi. ideo vbicumque hæreticus verſatur ibi de
concl.. linquere cenſetur ; quæ ratio in fortia
ou 19.
d Duen . riis efficaciſlima eſt , quæ vix pedem , fi
reg: 378 ne loci damno & nouo crimine , vfpiam fi
Nouell. gunt .
reg. 220 .
e Arna , in O &tauo requiritur in ſortilegiis & male- H
cractat. deficiis non hæreticalibus nec enormibus, vt
agn.affert.
Cacho , & intra 20.annum à crimine deſito inquiſitio
hæret. q. inftituatur. nam ſpacio 20. annorum reus
25. Denna preſcribitexcommuniore& veriore ſenten
inquifit. Scol.45.poft multos, Farinac.q.7. lim . 9 . 1

tiaº :
 Libri V. Sect. II. 21

cia á : fed quando maleficium vel ſortile. a vide Fa

gium coniunctum eſt cum hæreli,nulla cem - rina. 9.10.
poris præſcriptio reum poteft iuuare ,immòlia prio.&
& poſt mortem, ratione hæreſis poteritin - q..lim.8.
quiſitio inſtituib.immo etiam quandocum
que tam graue eſt maleficium vel ſortilega 6 vid. Fa .
ſuperſtitio ,vt exceptum vel enorme crimen rinac. d.q.
10.nu. 29.
cenſeri debeat , porerit quamdiu viuit reus & 37 .
inquifitione pulſari « : & quando fuerúnt a
poſtatæ vel hæretici tunc etiam pæna pe-Marfil.in
cuniaria , quam defunctus debebat , ab hæ- ,qui fal
ſam 5.1.n.
redibus eſt luenda d ; vt puto , vſque ad an - 1.D. ad 1.
num quadrageſimum , nec minori tempo- Coro.de
fall.Car
re præſcriberent hæredese; quantumuis in cer. tract .
crimine læſæ Maieſtatis humanæ quinquen- dehomic.
nio præſcriberent f. Ex his ſequitur , diu- 9.28.num .
turnitatem temporis octo , vel decem , vel
amplius annorum , liue à delicti commiſli,'d poft Per.
fiue à reatus die lumas , in his criminibus ni- cgrinum
dc iu filci
hil prodeſſe ad poenæ diminutionem , de ilib. 4. Fa
e atio eft , quia rinacius
plo delinquent ſumendam.r
o d.q.10.0u .
in his criminibus nulla præſcripti poteft76.
reo ſuffragari, vt bene Farinac. d.q.1o. nue cap . 2.de
mer.go. præſcript.
in 6.
Nono requiritur , ſecundum ius com .
mune, vt contra abſentem non fiat inquiſi-f1.2.C .
tio : ſed regula iſta fallitin criminibus exce- ftat. Vid.
ptis; immode conſuetudine, etiam in aliis Gomez.s.
criminibus poteſt formari inquiſitio contra eade delic:
mer.81.Farinacium 4.25.num.159.

BB 3 præ
 22
Diſquiſitionum Magicarum

præſentes,& contra abſentes, fiue fint con

tumaces fiue non .
* poft Cla
rum Fari .
nacius 9 . SECTIO III.
1.00.69. &
quaft II . Deindiciis optimis ;ex quibus iudex in hoc eri

mine tuto poteft procedere.

Onftat co clariora & veriſimiliora & I

Cont
propinquiora requiri indicia, quo actus
iudicialis maioris præiudicii fuerit reo vt ad
condemnationem , quam ad torturam ,ad
torturam , quam ad capturam ; ad captu
ram , quam ad inquiſitionem hoc fuadet na
turalis æquitas , & receptum eft communi
conſuetudine, & probatum Bruno tract. de
indic. 2.p.q.6.num.4. & Boſſio tit.de inquiſit.
6 Claro 9. num.61. quod etfi improbetur aliis 6., tamen
20hbor : reuera eſt conſentaneum plane rationi,nec
à Valle & video cur corruptela vocari debeat. docet
aliis.
hocbeneFarinac.d.q.1.nu.47.
Conſtat ſecundo quod indicia quædam
ſunt leuia, quædam grauia , quędam grauifli
ma; & leuia ſuſpicionem gignunt tătum ,vel
ad fummum fimplicem præſumptioné, gra
uia vero gignunt aliquid vltra ſimplicē præ
ſumptionem , minus tamen ſemiplenâ pro
batione ; grauiſſima vero gignunt femiple
Clarus nam probationem , vt minimum .
ſup.n. 3, Conſtat tertio quæ fint leuia , quæ gra

uia , quæ grauiſſima, hoc ordinarie pende

-re à
 Libri V. Sect . III. 23

se à iudicis arbitrio , eumque iudicare de

bere, perſonarum & rerum circumſtantiis
trutinatis , quæ indicia ad quid fufficianta; a Conrad.
Lancellor,
quod arbitrium debet ille dirigere ad nor in pract.
nam iuris fcripti, vel conſuetudinarii , & tit.de in .
receptas interpp. opiniones , & praxim pa-quifit.nu.
33. Farina.
triæ 6 8.nu. 46 .
Inquiſitio generalis poteft aliquando for- 6 Farinac.
mari non præcedentibus yllis indiciis, fed fup. Bins.
puta duntaxat ex notificationibus ſeu infor- vlt.C.de
mationibus extraiudicialibus; in quaſivoca- malcf.
d & examinati ceſtes aliquem particularem
nominant, tunc contra nominatum poffet
formari ſpecialis inquiſitio- : lineindiciis ve- .Clar.q.s.
ro vllis , non liceret incipere à ſpeciali con - verb.ſcias
tra aliquem inquiſitione : fi tamen iudex ctiam .
procederet ,pollet reus opponere de nulli
cate inquiſitionis, ob defe&tum indiciorum :
fi reus non opponeret , tunc adhuc valeret
proceſſus. nam hîc defectus non inualidat,
nili reus opponat. d Franc.
Ad aſſumendas ex officio informationes Beccius
ſuper delicto ſufficiunt indicia leuia , ſed ad cool,
tranſmittendamreo inquiſitionem , ſiue ad (oan .Mar,
eum citandum prodelićto , neceſſaria lune Monticel.
indicia grauiac .
Quoad capturam ,fi fiat tan- mia.reg.i.
tum nereus fugiat, interea dum fit inquiſi- Farin. fup .
tio ,fufficiunt leuia indicia : fi verò fiat,vt fpe- Clarus n.
cialiter contra eum procedatur , neceſſaria 2.& 3.Fa
ſunt grauia, Ad torturam meâ fententiâ fuf
I ficiunt indicia plus quam grauia : & arbitror
BB 4 à Claro
 24 Diſquiſitionum Magicarum

à Claro grauia vocari, quæ communiter gra.

inac.nu. (uiffima; ſaneve docet Farinaciusa ea debe.
48. Olafa
us coal rent effe indicia tam vrgentia , & certa , &
64.8.5. luce meridiana clariora ; vt iudex fit quat
* 9.34.n.3. certus de delinquente; & vt nihil aliud ipfi
defit, quam rei confeſſio : quod intelligen
dum ,non in genere probationis , fed inge
nere indicii ; hoc eft quæ fint apta ad plenè
perſuadendum animum iudicis, non tamen
ad plene probandum.ſtat enim iudicem d
ſe perſuaſum de culpâ rei , & reum eſſe noxi.
um ,etiamfi hoc no ſitplene probatum , quia
deeſt confeſſio rei, vel aliqua alia probatio .
quando ergo iudex lic putat ſe habere plena
indicia,poteft procedere ad torturam : ſed fi
haberet plenas probationes, tunc deberet
bl . fin. procedere ad condemnationem .
Hæc indicia volunt Dd.debere ad tortu
adipos, C.
1 deprobar. ram eſſe proxima delicto , & non remota( v.g.
1.
le qui fent. quod teſtes deponant de ipfo dekéto vel de
pæn.l. fin. viſu ) ſed intelligendi funt, quando vnicus
C.de cu- teſtis deponit , & indicium non eſt confir
ftod. cor.
matum aliis indicijs. ordinarie enim debent 1

indicia remota grauia probata eſſe per duos

Clarus q . teftes , etiam in criminehærefis , necc-ſuffi
22.in prin. ceret vnus teſtis omni exceptione maior
Fatina.q., ſed debent effe duo omni exceptione maio
feqq. Go.rcs : ad inquirendum vero fufficerent non
mellibr.3. omni exceptione maiores.præterea ad pro
de delict.
C.13. nu . 18 . bandum indicia hæcremota (de quibus tan
& 19 . tum agimus ) teftes debent ifti effe non fint

gula
 T

Libri V. Seft. 111,

gulares,fed conteftes , fi quidem indicia ſint

plane remota ; ſi vero fintnó multum remo
ta ſed quaſi adminicula quædam deli &ti , plu
rium ſingularia teſtimonia virorum bono.
rum ſufficienta, maxime quando hæc tefti- a vide Fa
monia omnia fub eodem crimine quali lub - ria.n. 34.
ordinantur , vt fi dicat vnusſe vidiſſe aliquid
ponentem ſubianuæ limines & equos poltea
Imortuos;alius quod vidit căgentem puerum
& huncmortuum ,tertius quod vidit proiici
entem puluerem , & ſubſecuram tempeſta
tem: hæc enim omnia in vnum tendunt fine,
& ideo hæc ſingularitas adminiculacur po
cius, quam obfit, Alex.conf.13 .lib.7 .Gomeſ.to.3.
6.12.nu.12. Minfing.obf.100.ceni.2.And. Gail.li.a.
obf.06.optime loquitur hac de re Simancas in praxi
tit.35.2.n.34 ...

Proxima indicia etiam requirunt duos te

ftes ,quando non ſunt immcdiate deipfode
lli & o,led dcadminiculis proximis :fed & fing
de ipſo delicto,ad torturam ſufficit vnusex
ceptionemaior.Farinac.oprimenum.41.qui et
iam feqq. numeris multa ponit digniſſima obſer.
satu .

Sed nuncveniamus ad ſingula indicia.Pri

mum ergo eft Indicium per teftes. Sufficit
autem in hoc crimine vnus teftis ad inquiſi
cionem particularem inftituendam , etiamfi
lit alias inhabilis ,fed fi fit teſtis legitimus &
exceptione maior eſtfufficicns ad torturam ,
iuxta Clarumq 21. nu. 2. cuius dictum nimis
BB 5 india
 26 Diſquiſitionum Magicarum

indiſtincte vſurpat Godelm . lib.3.cap.3.num .

13. tu explica,iuxta iam à nobis dicta ex Fari
nacio .
2. Indicium eft Nominatio focii crimi.

nis: hoc etiam indiſtincte ponit 1. C. ille

Francofurt. more fuo ; fed accurate pun

étum iftud tractauitDikusBinsfeldius,quem

qui plura volet poterit legere ; vt & Proſpe
rum Farinacium infignem I. C. Sciendum
« Binsfeld
deconferir communem eſſe Dd.fententiam ,maleficos .
malef. & mathematicos de conſociis interrogari
méb.z.Fa-
rin de ind & torqueri poffe; quod & iure ciuili cautú !,
& tortu.q . & omnium praxi receptum eft " ; immo &
iudicem teneri interrogare, & reum in con
61.6.Cod. ſcientia teneri denunciare focios ; quos ne .
de malef.
e vide Fa [cit immopræſumit non ſe correxiffe ,nec de
rin. d.q. Jſtitiſſe à crimine; eſtſentétia Theologorum .
43.04.67. d Iudex hocfacere omittens peccat grauiter
dD . Tho.
8.2.9.70. contra luſtitiam , quia non occurrit & impe
ar.!.ad 2. dit mala reip . & priuatis inde imminentia,
1. tract.31. quæ tenetur impedire: & idcirco tam priua
reſp. s. ad tis, quam reip.eum teneri ad reſtitutionem
Cherubin
omnium damnorum inde redundantium,
& ad d. a.
1.Caſtro , vult communem eſſe ſententiamTheologo
Sot.Angl. rum ( vt eft ) Binsfeldius ; qui addit, ex Soto
Nau.cita
& Nauarro , teneri etiam confeflarium hu
rià Binsf.
e fup.fol. iuſmodi teos admonere , vc ſocios non cor

284. cum rectos denuncient , quod finolintfacere,nó

feqq. debere eos abfoluere , fi abſoluat peccare.

Quod fi reus ſciretaliquem ex ſociis effe co

uerfum ,nequepericulum eſſes neadvomi
tum
 Libri V. Sect. 111. 27

tum redierit vel fit rediturus; tunc non pof

ſet illum nominare,nec confeſſarius, volen
tem talem nominare, poffet abſoluere.
L
Sed quçdam circa hancrem ſunt explica
tius tradenda . fufe docet Binsfeldius iudi
cem debere credere réo ſocios cafus exce

Ipti denuncianti": fruſtra enim adſtringere

turadinterrogandum , fi non deberer ei fi
dem habere.Certum eft aliquam habere de
bere, ſed quantam & ad quid , nunc videa
mus. Gignit denunciatio idoneam præſum
ptionem contra ſocios a, fi fequentia concur- aeſtcom
rant. nempeſinon lit defectus in perſona,munis Dd
qui eleuer fidem.huiuſmodi autem defectus ul. fin.C.

raro contingit. Admittuntur cnim infames: & c.s.de

cales ſuntomnes complices ; ideo minus fidei confeſſ,
meretur eorum teftimonium , quam viro
rum bonorum ; admittuntur tamen ad de
nunciationem & teftimonium , quia vix pof

ſunt alii haberi,& malefici nõ ſolenthoc cri- lo Camil.

men niſi coram complicibus committere & lus Cam
ſolis illis detegunt : & infamiæ hoc impedi- pegius,ad
mentum eftiuris poſitiui:ideo lex poteſtin de hæret.
codiſpenfare ex iuſta cauſa ,vt fecit.debet ta - ca.9.Me
men iuxta nonnullos - hæc complicis de-noch.de
nunciatio effe facta in tortura , co quod cum 474.n.go.
line infames, parum illis extra torturam cre- Maſcard.
dc probat
dendum :reprehendit hanc fententia , quętavol..cóc.
men communior videtur , Simancas , & ait 1311 nu.38.

eius auctores ſinelege & ratione loqui.ratio- inAnno t: ,

Zachi
nem iam dixi, & fauetc . illi qui s.q. 5. & hoc 10.2.
ex
 Diſquiſitionum Magicarum

expreſſe requirit Carolina conſtitutio, quæ

inimperio feruãda eft. Nec Simancæ opinio
alibi locum habere poteft ,nifi forte, vt ex di
Eto focii extra torturam procedatur ad inqui
fitione;mnunquã , vt ad torturam :immo no
fufficeret ,fi reus ſtatim ac à tortura depoli
cus erit,hoc diceret: ſed debet tortura fpe
1
cialiter adhiberipro confirmatione luæ de
pofitionis: nec ſufficeret prima tortura , in
qua reusſuum delictum confeſſus eft ,fic Cla
rus S. vlt.q.48. Antequam vero ſpecialiter
torqucatur pro confirmatione depoſitionis
illius in tortura , in qua ſuum crimen faffus,
factæ, debet eandem depofitionem fponte
ratificare, non ſecus ac ipſam principaleni
deli &ti confefſionem , Marfil S.diligenter.nu.
133. Carrer deindic. & tort. S. octauum indicium .
num.17.0 22.poſtea poterit coram momina
to ,ad confirmationem ſuæconfeſſionis, & vi
A Gigas focios magis afficiat, & vtdefe &tum infamiæ
de crimin . expurget,& ad omnem alium bonum effe
læſ.mail atum , iterum ſubdi torturæ , fed admodum
5.7.0.6.
Grammar leui.Sic polBoer.Boff.Vulpel.Clarum , Farinacius

conf. 38. 9.43. num . 139. qui teftatur fic Roma practicari.
n.3.
LAncharalItem requiritur vt nominator nihil iræ vel
in.c.pafto rancoris habcat vel odii cum nominato ,
1
calis de re quod iudex debet diligenter attendere &
iudi.Bar .
bar.dere. quærere:nam inimici nominatio , nullam fi

Aib .num . dem facereta :ita ſane liſicgrauis inimicitia,

42.Pbil. tum enim hoc impedimentum eft iuris na
Francus
& alii. turalis , nec lege vel ftatuto poſſet rolli b . Mi

noren
 Libri V. Sect. III. 29

norennium teftimonium adinquirendum

poteſt vſurpari non ad torquendum , nifi
meliora & plura accedant indicia- :fæmina- A videClar
rum,propter ſexus infirmitatem & leuitaté, 5.fin.q.24.
plures denunciationes funt neceſſarię, quá
virorum , puta trium velquatuor pro vno vi
ro.Et hæc omnia locũ habent in hoc crimi

ne,ctiam quoad coniuges , parentes & libe

rosb.Secundo requiritur ex parte iudicis,vt nó beſtcom
interrogarit veneficum de focio aliquo in in - munis.vid
Binsf. d.2.
diuiduo ,led in genere , de fociis, non de hoc memb. in
vel illo : quia hoc foret ſuggerere, non inqui- princ.
rere ; & hoc cauet Carolina conſtitutio ; fed Gc poft
Gomcl. &
alii Dd.volunt hoc procedere, quando non vVelen
concurrunt alia indicia vel præſumptiones bec
. Go
contra ſingularem perfonam :nam fi aliqua delmann.
indicia,velindicium aut præſumptio contra
perſonam in fpecie fiue in fingulari concur
rerent; tunc volunt licereiudici interrogan
do deſcendere ad fpeciem : vt, fuirne tecum
P.inconuentu malef.quando hæc vel illa fe
ciſtis d? quod tamen explicandum ex Farina-ldpluri
cio ,ſcilicer duobus calibus tantum , etiam in mos citat
.
exceptis criminibus, poſſe in ſpecie interro- & feqoi.

garcdeponentem de conſociis.Nempequã.fup.in
do reus dicit ſecum ſociis deliquiffe, led cos concl.a.
non nominat :tunc enim monendus eft, &
cogi poteft, vt eos in fpecie nominet. Item
quando contra certam perfonam adeft præ
fumptio legitima & valde clara , fiucindicia
tam manifefta,ve vere per illa dicatur con
ſtare
 ( 30 . Diſquiſitionum Magicarum

ftare ipſum eſſe delinquentem . Sic ( ait Fa

rinac . ) vidiferuari à iuſtis do bona confcientia
iudicibus.d.9.43.num.133. Tertiò requiritur vt
nominansdiligenter ſit interrogatus de o
mnibus circumftantiis ; quis, quid, quando;
vbi , tum quibus,quomodo ? nec enim aliter
poſſet procedere ad inquiſitionem & tortu
ram ex tali nominatione.est omnium di Ca
rolina. Quartòrequiritur vtinquirat à vici
nisan nominata perſona fucrit de tali cri
mine à fide dignis vnquam diffamata vel fu
, ic conftitutio Carolina ; & ſa
{pe& ta habita f
ne eft ex adminiculis neceſſariis , vt poſt do
cebo. Quintò, vt reus in fua nominatione
non vacillet aut variet, fed conſtanter per
feueret,etiam in fpeciali tortura , vt docui, &
• Farinac. ftatuit conſtitutio Carolina. nam deponens
ſap.8.187.
& fcg . varius non modo ad torturam ,fed nec ad int
6 Marfil.in quiſitionem fufficiens indicium prçbet,vt ex!
pract. d. l.
fententiarcceptum “, & meri
diligenter communiore
àn. 6 . to. quia deponens varius periuro non abfi
©Marfil. milis eſt. Sextò requiritur vt nominaris iufiu
Gomez, randum præftiterit ſeverafateri, & verc no
60.3.ca. 12. minaret,qua in re tuta & receptior praxis eft
DU, 28.
Blácb .& a fufficere principio fa&tum iuramentú gene.
lii. rale de veritate dicenda, & poftea iterum ob
a vide Fa.lacoin ratificatione , aut in confrontatione
rina.fupi cũnominato :necop'eft alio ſpeciali, vtſen
Lud. Pe- tiunt nonnullis, quos merito refellunt Me
guer.de nochius,Clarus, & Farinac .
cif.crim.so
0.28 . & 34. Ad torturaın ſufficient hæ conditiones, fil

aliæ
 Libri V. Sect. III. 31

aliæ confeſſionesplurium reorú concurrant

veletiam adminiculentur alia indicia : quod
ita intellige . Quiaverſamur in caſu excepto
& Dd.hocnegantes aloquuntur de crimini- la Bal.l.
bus non excepcis , ideo fi plures teftentur quoniális
decodem ſuo conſocio , faciunt indicium c. de cette
, vt in praxi obſerua - Gramma
lufficiensad torcuram
turbidemqueobtinet quoad alia indicia & conf. 21.&
præſumpciones adminiculantes.Putant qui- Natta cóf
dam Dd. etiam fine vllis adminiculis aliis 298.vol.z.
16 post
ad corturam ſufficere nominationem vniusBoer.Pa
focii.ita Gomez & Blanchus , ex male intel- pon.Bed
lecto Salyceto ;fed eos optime refellunt Me- & alios.
Clar.6.fin .)
poch.d.caf.474.7.46.Bertazz.in conf.341. nu . 9:21,& Fa
8. & 25.vol. 2.Farinacius ſup.m.39. iunétis num . fina.ſup.
147. & 155. & ideo timoratus iudex femper 00.41-MC
requirat indicia, non leuia, fed magna & vr - arbit.iudi
.
gentia,vt bene monuit Maſcardus lib.3. de caſ . 474
bene Bias
probar.conch.1311.num.14.iunctonum.s3
. quæ nó feld.fup.
'auderem facile alia vſurpare , quam à iure concl. 6.
luggefta,& bene commemorata per Farina .
Mcium , 1.4i accedat vnus teſtis oculatus .0. 163.

maior exceptione, poterit iudex procedere

ad torturam valde grauem , quia tunc haber
pluſquam ſemiplenam probationem ; non ta
men facit iſte teſtis plenam tunc probatio
nem ,vt male putarunt multi recentiores fe
cuti Calcaneum ,hoc temere affirmantem ,'d cóleuso .
nam non poteft dici plene probatum , vel re , 1.4 .
conuictus, niſi per duos faltem exceptione
Imaiores, talis autem nunquam eſt ſocius cri

minis.
 132 Diſquiſitionum Magicarum
minis. 2. fi accedat non vnus teſtis auritus,

a Aym . fed ad minimum duoa:hi enim faciunt præ

1 Crau.col fumptionem aliquam b.3. liaccedatinimici
berius D. tia grauis nominati cuni occiſo, vel damnifi

cian.conf. catos. 4.fi accedat fama contra nominatū «.

18.
ne.Nam famave
Menoch Sed hocindiger explicatio
d.caf. 475:hemens; ſi fuerit orta à perfonis honeſtis &
Cephal. fide dignis;fola fine aliis adminiculis facitin .
conl.140. dicium ad torturam ; vehemens autem cen |

cia.Mon.ſetur,non ex numero teſtium ( qui imperti:

cice.reg. nens eſt ad hoc)ſed ex cauſis ſuis. namli cau .
crimin.4. fae feu coniecturæ vnde orta; ſunt veriſimiles ,
& s. Clarus
S.fin.q.22. graues,& vrgentes ; cenſebitur effe vehe.
d'Cal.cramens;ſecus fi non orta ſit niſiex leuibus, fri
ricci.fup: uolis& non probabilibus,nequc tum fuffice
Tiber.Derentad torturame.fi non fit vehemens fama
cian.d.con
18.li.1 . cum ſi non eſt orta à perſonis honeftis & fi
e egregie dedignis ,( verbi gratia ,ortum habuitàcom
Farinac . Iplicibus )ſcio variarum ſententiis : exiſtimo
hoc docet
9.47.a.n. tamen fi famaorca fit poft incarcerationem ,
28. velaccuſationem , famam non adminicula
ri, vt bene Farinacius docuit ; ſed ſi orta fuif
fet ante accuſationem & incarcerationem ,
probabilius puto ( faltem vbi non viget Ca
rolina conſtitutio,quæ repugnat) famam hu
iufmodiadminiculaturam : vix enim poteſt
in hoc criminc famæ initium ab aliis , quam

complicibus,oriri: & ficintelligo atque reci

pio fententiam Binsfeldii, in i.fin.C. demalef.
indicio 6. & hocobtinere in omni re turpi , de
qua non ſolet niſi inter infames perſonas
1
tra
 Libri V. Sect . I11. 33

tractari, vt de meretricio ,alea ,lenocinio & fi

mil. fatetur Farītacius d.q.47.num.160. Quæ
autem requirantur vtdicatur vere eſſe fama,
poſt videbimus. s . Si accedat , cum dicto
locii criminis,fuga nominati ob metum non
iuſtum , vel ſuſpicionem non vehemen
tem * , inquiſitionis contra eum formandæ , 4 And.Ga
il. li.z.obe
ante accuſationem formatam > vel ante feru.109.

quam ad a &tum iudicii aliquem fit procel- nu.8.Min

fum ,coram iudice non inclementi ,aut folito ling.cen.
s.obferu.
procedere non temere neque præcipitan - 98 .
ter :his enim cafibus,fi iudiciú deferat , neq;
citatus compareat ,vel abfentiæ iuftas cauſas
adferar :vehemés oritur ſuſpicio : ſicut etiam
19
quando ſeruato debito iudicii ordine carce
rifuit mancipatus , & finc effractione aufu- 6 Couarr,
3 1.var.refol
git: nam fiindebite carceratus fuiffet , & et C. 2.Rola .
iam carcere effracto fugiſſet,non tamen fuga á Valle
hæc eum faceret proconfeffo haberi 6. Sed conf.7. n .
47. tom.i.
de fugamox plura. 6. faccedat ſtricta amicsic lent.
citia & affidua conuerfatio nominati cum cómu.cx
nominante tanta , vt faciat valde veriſimi- plicat.Fa
rinac.q.43
lem præſumptionem participationis in cri nu. 174. & }
minec.7.ſiaccedat ſecreta collocutio nomi- 1.177.&
nati & nominantis ,ante crimen commiſſum hanc etiá
probat be
habitasverbigratia ,antequã legetes deſtruenc Binsf.
rentur,puer necaretur & c .d 8. fi accedat ſu - lup.indi
t
perſtitio noininati : veliyſurpaueri res , fa- ci es:
d Faripac.
& ta , vel verba , quæ fapiant incantationem 2.6.176.
exempla ſunt, li artem magicam alios do e Carolin
coſt.a.44
cerclit conatusf; liolla cum vngucntis ma: fibid.

CC
gicis
 34
Diſquiſitionum Magicarum
gicis vel cum buffonibus,vel alia inſtrumen
ta huius perfidiæ in ædibus eius ſunt re
peita ,maximeſiliber magicus in domo cius
repertus ſit; cui ſuperior poteſtatem habens
a Lud.Ro & in bonum finem id non concefferit a ; ité
fing.323..
Menoch fi quis alteri fuit interminatus maleficium ,
& alii, cuius effectus fuit ſubfecutusb,maximeliqui
quos le minatus conſueuit minas exſequi , ſed
quitur
Binsf 1d . necefle eſt quædam hic concurrere , vtdi
ind.8.be cam poftea. item fi nominarus inueniatur
ne adders in ftabulo aut domo alterius tempore , &
hoc indic loco quando non debet , & maleficium po

hementil Itea Cubſecutuin fuic. Item fi quis feram vul

finum . Jneraller , & in eodem membro mox vulne
bexçıplú
rei iudicio rata inueniaturperſona de hoc crimine in
tæ adf-re famata; vtin Lycanthropis fæpe accidit &
Bupt. Z
letus cõi.|nuper hic in Belgio mihi retulit eueniſſe
crimin . quiddam permirum Nob . & ſpectatæ fidei
79 . vir , Vanderburchtius Decanus Ecclefiæ

Tadinsfeld
cBi . Mechlinienſis
. Municeps bombardā gerens
c. 4 .
deambulabat extra municipium , cui ecce ob
ftrepunt multæ aues ex obfcxnis , corui & pi
cæ ,in arbore prope viam . Sclopum colliinat,
& diſplodit;viſus libi vnam certo idu percu
liffe ,& decidiſſe deramo, reperit ſolai ferre
am clauem , de cingulo muliebri delapfam .
capit , & domum rediens narrat amico , & ,nú
norit clauem :quærit: reſpondet alter ſe nof
fe , clauem vicinæ domus N. Itur ad domum ,
reperiuntianuam clauſam :inſerunt in ſeram

clauein ,recludunt, ingrediuntur pro fami

lia
 Libri V. Sect . 111. 35 :

liaricare, quæ illis cum Patrefamilias: ingreſſi

Matremfamil . inueniunt glande latus i .
tam . Cape ( Lector ) & aliud certiſſimum .
verſabar anno 1587. Caleti, ( quando, fæli
cibus auſpiciis Serenifl. Archiducis Albera
ti vi expugnatum , à Catholici Regis militibus
tenebatur ) ad Pontem Nueleti duo ſigna
Walonum prælidio poſita limitem , contra
Bolonienſes ; tum hoftes, tuebantur, fubve
fperam fudo cælo Procubitores duo vident
nubem ſubnigram aduolare;. & in ea viden
tur fibi audire confuſas voces multorum,

quos nulli videbant:tum alter audacior;quid

hocrei eſt? fatin ' ſecuri? Si videtur ; librabo
arcubuziam in ipfam nubem.affentitur ſoci
us.cum tonitru ( clopi decidit ex nube ante
pedes mulier ebria; nuda , bene obeſo corpo
re & media ætate ;‫ ز‬femur traięcta duplici
vulnere. capta ſe mentis impotem ſimula
bat:nec fere aliud adloquentibus referebaty
quam , Hoftefne an føderati? quid ad hæc , qui
negant transferri? negabunt credere fefe.
maneantincreduli; quia nec oculatis , quos
polſem plurimos adducere, credent ; non
credent.cur? quia nec viderunt ; nec audi
uerunt; & quofdam interrogauerunt, qui ſe
nihil ſcire reſponderunt. Si quæ quis neſcit ,
quia neſcit , ideo non vera; vere illi , &
recte. An audcant profiteri ſe quæ indo
meſtico conclaui geſta ſcire omnia, neſcio :
Non idco tamēminus gefta. Capiant & alia )
CC 2 quæ
136 Diſquiſitionum Magicarum

quæ alii oculati teftes ,non auriti tantum , in

A &tis iudiciariis Sacramento Veritatis ad

acti profeſſi fuere, verbis ipfis Nicol. Remi

gii Quæfitoris proponam . Est Girumcuria
( inquit) in Vogeforum prouincia caftellum fatis
firmum ,ècuius fummaarcecum tegularum aliquot
ordines fulmineeſſent deiecti:Sebaſtiana Picarda
non multo poft ( nempe X. Kal. Nouemb. 1580. ) in
eo pago fortilegii rea forte, & idapud iudicem pro
fefla eftdemonis fuaque fimul opera ele patratum .
Cü enim (inquit)ènube vna in illam proruiffemus ,
eo confilio, vt fundituseam euerteremus,non fuit ta
mē in noſtra poteſtateidexfequi:
fed tátum pauxil
lulum idruinæ attulimus, vt effet quod eius conatus
nos no omnino pæniteret.Similehuic est quod fequi
tur; Cuninus quidam nomine magißratum in D.
Clementis fano Roncaii vbi commorabatur obtinės,
Kal. Decembribus 15 8 6. cum ruri fænum inter
domeſticos curaret , cælumque iam magnis tempe
ftatibus commotum cerneret , domum fugam para
ſe inſtruit ,fubito fulminis ictu pro
bat: feddū adeă
ximeſequercusſex radicitus viditeuerfas,ac eam
qua ſepiimaloco adhucftabat totam feu vnguibus
Maceratam ac difcerptam . Cum iam multo magis
properaret , amiſſis etiam prafeftinatione pileo ac
inſtrumentis iis, quæ tum manibus geftabat : ecce,
de integro audito fulminisfragore , illi viſa eſt in
fumma quercu qua in ppinquo erat hærere mulier,

qua( vtcredibile eft )nubesſe eo impetu exonerarat.

Eamigitur confideratius intuens , cognouit è vici
Inia eſſe vetulam , quamilico ficcæpit verbis incre

pare:
 Libri V. Sect. I11. 37

pare: Tunepeſima ea es Margareta Warina, ad

quam quantum nunc comperio non immerito ante
hac fortilegii ſupicio ad omnes pertinuit ? unde tu
nunc nobis adesiſto habitu ? Cuiilla ; Ignoſce mihi
boc quafo ,ac celatum habe quod nunc vides? faxo,
llihocitade mepromerueris, vi nunquam à me tibi
Tuisque vel minimaoriatur iniuria. Ac ne quis
de iſtis addubitet,fciat,non modo efle probata Cu
nini illius, teſtimonio , quod iureiurando apud
Quaſtorem fanétiffime firmauit ;ſed etiam ipfius
Warina agnitione,& extratormenta ſæpius repe
tita , & in ipfo vita ultimo morrento muitis audiē
ribus confirmata.Huc'etiam pertinet , quod ex aliis
queſtionibus capitalibus,eorumque quicasexercue
runtfidarenüciatione compertū babco.Coortaenim
magno fragorè,tonitribusg ,tempeftate,qui armen
sa reliquosýpecorü greges in collis Alemaniiugocu
ſtodiebant (is ad vicinos Huecaria campos , quaest
pertinet ) ſe , vr in operto
in Vogeforum præfectura,
effent,in proximas ſiluasabdiderant :ecce vero illis
ex improuifo viſi ſuntduoruftici,fummis arborum
qua proximeftabant ramis harentes ac velut impli
cati ,adeoque animis conſternati, vt facile indicarēt
fed cafu atque inauſpicato aliquo
illuc non confilio ,
impetueo deueniſſe. Tum autě veflitus fæeditas at
que deprauatio, quaſi perlută,fentesg, omnes fuiſ
ſent raptati,fupicioně adaugebat,eo locià magiſtello
fuoeie &tos detrufosgfaiſe poſtquãis eos hacatg il
Lac morefuo traxiffet.Confirmabatur & ideo magis
quodcü illic tanto temporis fpaciocon
ſediſſent, quă
tum fatiseffet ad probandam afferendamg, oculori
CC 3 fidem :
38
Difquifitionum Magicarum

fidem :momentotamen,aduertentegnemine dilapi

apparere defiſſent. Tandem & dubitationem o

mnem amouit, qua non longo poft temporeſubſecu

ta est illorum ea dere ſpontanen,arque armentario.
rum verbis confirmata confeffio ,cum ad interroga
ta ex vinculisreſponderent.Eftetiam villa,que ſe
Bellimonte Vitellium contendentibus finiftrorfum

oftendit:ibiin ſummum tectum cum forte & iidem

é procellofa nube precipitesdecidiffent : magnaque
difficultate Rotarius (ideratalteri nomen ) afficere
tur,quemadmodum extam arduo loco fe incolumes
poffènt in terram demittere (nam & earum rerum
adhuc erat rudis & inſolēs,hæcg, illi ad inſanas hu
iufmodi nimborummolitiones periclitata primum

fuerat abitio) Amantius, qui à prima pubertate in

demonis feruitutem à parentibusabductus mature
Ce iis affuefecerat , ridens ibi infit:Bono animo es ſtul
te,nam qui nos habet fua poteſtate ad difficiliora ha
biles atque idoneos Magifter, hoc etiam negotium
expediet.
facile acfinevllo negotio Nec dičtumres
diutius morata eft.Nam
ſubito turbine vna corre
pti,fine vlla noxa in terram
ſunt depofiti, ipfa tota
fic contremiſcente domo , vt à fundamentisreuelli
videretur.Hocgipſidiuerſi,totidem tamen verbis
recenfuerunt. Imo & cum villaticis commiffi,de die,
|deg, tumultu actrepidatione omni inter eos libere
ac conftanter conuenit .Ac tandem ,quos viuos cri
minis focietasconiunxerat ,eofdem mortuos flamma
iudicis condemnatione abſumpſit. ] Hucuſque
Remigius.Idem lib.3.c.12. cum hac deuectio
nem multis exemplis egregie adftruxiſſet,

fic
 Libri V. Seet, III . 39

ficconcludit; Quid noftris temporibus vulgatius

quam funttum freqmentos em afſidua fagarum de ea
re affertiones ;cum iis confentanea hominum teftimo
nia;qui,non per fomnium ,autmagicis artibus auer
fosfenfus,fed oculisfuis vidiffe leillas nubibus ex.
cufas, vel fummis arboribus ac tectisperplexashe
rere, vcthumi attonitas iacere, conſtanti fermone
affirmauerunt? Necid quidem in triuioconfabulā .
tes,fedin iure facramento fanctiſſimo rogari atque
adacti. vt in fuperiore difputatiòne non femel esk
demonftratum . ]nonne limilia acciderein Ita
lia,quoad GrillandiLucretiam ?nonein Hel vide lib.2.
uçtiz Schiltachio , quoad lagam illam Eral 9; 16 .
miin Epiſtolis: nonein Barquia,quoad incau
te curiofum illum adolefcentem Rontſei?
Cur ( díc ſodes) quodin Italia, Heluetia , Au
ſtralia ,Hollandia accidit,non potuit in Mo
rinis contingerç ? Hoc ergo indicium ſatis
firmatum .

Pergoad alia . His annumero ofſa velte

ſtas locis plane alienis corpori eorum quos
oderuntinſertas ;velquid fimile patratí præ
ter naturam; vt mirificum illud quam Valfra
curiæanno 1589.contigiſſe refert Remigius,
de lana Blaſia , eam cuin , quem vlcifci vole
bat ,Claudium Girardum inuitaffet , ut una

fecum ad fecum pauxillulum federenon dedignare

tur jatg,ex pomis,quæ recensibi cocta videbat , fibi
qua vellet haberet : Girardus id facere non ſemel
recufaffet ,caufansfibi non effe diutius ibi moran
diocium , de omonino nulló cius cibiqué offerebat tül

CC 4 effe
 140 Diſquiſitionum Magicarum

elſe deſiderium pomis

:ex illis vnum eius vola man
cum tanto ardore adhalit, vt alteram ei excutiendo
ftatim admonere cogeretur. verum dum id facit,v
tragsficcõglutinantur ,vt in vnum coaluiffe vide
rentur,mediipomiardore interim ſic increbreſcěte,
vt res illiparum abeffet ab infania. Inclamat igitur
obuios quoſq.obteſtans vt fuimifereſcerent. Adfer
requisque profeeimalo quod poterat remedium :
hic aquam reftinguendo ardori: ille inftrumenta **

dirimendis feparandisſ manibus:fed cum nihil ho

rum quidquamprodeſſet, do iam palamelſet idilli
mala aliqua arte confectüeſſe negotium , ex vicinis
accurrens conſideratior vnus monuit; vricoreduce
retur vbisilú id malú primum inuafiffet. Quodcü
factum effet,cæpit bona illa Blaſia, ceuridiculú quid
contigiſſet,hominem ludibrio habere :nibilominusg,
là ſuperiore brachio admanumusg quod intererat
tantisper demulcere ,dum id pomum illa excideret:
quofactoconfeftimſedatus eſt dolor, cæperuntg ei
manuslibere vt ante facereofficium .
Quibus indiciis annumerarim aliud fatis
frequens,& quod acciditannoiſto 1s99.in
Brabantiæ oppido primario, cum maleficia
tæ clare & fæpius obuerfatur figura ( fup:
pono effe alias mente ſanam ,nec imaginoſo
morbo laborantem ) ſeu ſpecies ipfius ma.
leficæ ,ei minantis,vel eam vexanţis : quan
quam hocindicium ſolum non fit tam effi
5
cax, quam præcedens. Item quam foret, fi
vnus teſtis exceptione maior deponat ſe vi
TE
diſſe ſagam propinanté equo, qui mox mor

tuus ,
 Libri V. Sect . III. 41

tuus ,potionem : aut ſi duo teſtes legitimide

ponant nominatum exercuifle ačtum ali

qucm, qui ex communi maleficorum praxi

folet ad maleficium dirigi,t.g. quod ftansin
aqua retro tergum aquam proiecerit in ae
rem ,vel quod, ante exortam mox grandině,
viſus ſit lapidem ferire bacillo; vel floresde
variis arboribus lectos in ollam coniicere ;

vel virga aur manu percutere , vel inungere

animal, quod paulo poſt mortuum , hæc ait
Binsfeld.acfle indicia vrgentiſſima,quorum » Indic.s
.
ynum quodque per ſe fufficiat ad torturam :
quanto (fi hoc verum ,de quo dubito ) certi
useft fufficere quando accedit ad nomina
tionem complicis ? 9.Si, cum capiuntur, ali
qua dicunt vel faciunt, quibus fignificent ſe
tibi timere à morte, a&tum effe de ſe, ncq; ſe
viuas manus iudicum euaſuras b . 1o . Con
6Carolina
feflio extraiudicialis rei fiue accuſati, duo- d.c. 44.

bus probata teſtibus, niſi error probetur,ita

Binsfeld . Sed hoc verum eft tantum in con
c Indic...
feſſione huiuſmodi ſpeciali de certo facto ;cr cómy.
nonde generali vt de incantatione tantum ni ve ait
vel magia, item de facta ſerio non ioco , nec ſentencia.
non de veriſimili atq; poflibili, vt poftea do
cebo de confeff. iudiciali.
Hæc funt indicia maxime veriſimilia &
legitima,quando, quæ ad naturam atą; ple
nitudinem eorum requiſita ſunt , concur
runt : & hæc haud dubie non tantum faciunt

cum nominatione complicis concurrentia

CC5 ſemi
 142 Diſquiſitionum Magicarum

femiplenam probationem : adeo vt ſic ſem

per vnum iftorum indiciorum cum nomi
natione tali, qualem requifiuimus, fufficiat
ad torturam : fed etiam ex multorum ſente

tia,quædam ex his ſola ſufficiunt:quod tamē

non libeter practicarem : ſed ſemper vellem
vnum ex vrgentiſſimis cum alio leuiore,vel
plura ſemper leuiora concurrere .
Conditiones autem requiſitę ,vt vnum ex N
his cum denunciatione complicis ad tortu
ram ſufficiat etiam in exceptis, ſunt ſequen
tes,additæ iis , quas ſuperius iam poſuimus
sc.in fidei fuis locis : primo vt talis nominario compli
fauoré, de
hæret. in cis adeo verifimilis fit, vt vltra adminicula
6. pluri- illa , iudex ex ipfo quoque teſtium numero ,
mos cicat & qualitate deponětium , & perſona corum
Farinac.a .
a itur , & aliis fa & ti circum
43.n. 177. contr quos depon
poft ftantiisquaſi certo credat nominantem non
Marc.Car. mentiria .2. quod ſocius criminis focios no
rer, Boer.
& alios minans non patiatur niſi hunc vnum dcfe
Farin ,fup. &tum : nam fi plures habeat , etiamfi tan
8.178.
Burfat. tum duos ( v.g. quod non tantum ſit infa
cool.69. mis & criminoſus, ſed etiã fit vilis , abiectus,
& col.275. alco , vel alias inhabilis ) tunc ne in exceptis

Kirchou quidem faceret indicium ad inquiſitionem

Maſcard. ſpecialem ,nedum ad torturam , etiamfi in
quiomnes tortura ſuam nominationem confirmaf
teſtantur
effc com fet ', quia hæc vnicum fupplet defectum tan
munem. cum ; quod procedit multo fortius in nomi

rinvide
d. . à ouka. nante ſocio criminis inimico , periuro , vel
179. yario , & fibi contrario d . 3. fecundum quof
dam
 Libri V. Sext. III. 43

dam nominatio contra eum , qui eſt bonz

famæ & exiſtimationis ,non valebit cum ad
miniculis ,ad torturam : ſed valebit, cum bo
na fama duntaxat debilitaret indicia côtra
riaa, idco conſiderandú potius quot & quã
a bene do
ta ſint iſta indicia adminiculantia : vt ſi non cet Farin .

ſuperent bonam illam famam , tum vera fit 9.47

hęccómunis Dd.limitatio , li illam ſuperent,
non debeat propterea nominatus torturam
euadereb.4.li deeffent alia adminicula, non 643.
Farina
n.188 .
4.
t
valere ad tortur am nomina ti o fponte ad
nullam iudicis interrogationem àreo facta ,
quia hæc, ne indicii quidem vim tum habe
rer': fed fi adfintalia adminicula , vult omnia
no Farin . eam æque valere ad torturam , ac clup.nu.
m
valeret fi ad interrogatione iudicis ema- 190.
naſſet; & fic intell ig en da m communem Dd.
dicentiū ,fi reus nulla præcedente interroga
tione cõplices nominet,non facere indiciú .

Er ſane hæc diſtinctio ; quæ etiam Claro pla

cuit,& Peguero ,quoad inquiſitionem ,non dČlar.q.
minus æqua videtuțin foro conſcientiæ ,quo 21. Pegue
rus decif.
ad tortura . In foro externo,quia durat præ crimin.s.
fumptio , quod teſtis vltro fe offerens exa- nzo.
mini ſuſpectus eſt, ideo tutius illic iudex fa
ceret ſequendo communem . Porro quoad
duplicē čaſum , quem addit Farin.n.192. ſci
licet procedere illā cómuné, primo quando
quis nec carceratus , nec à iudice requiſitus
Y
fponte iudicem adit , & reuelat crimen com
plicis; fecundo, quando quis fponte reuelat
deli
 1
444
4 Diſquiſ Magica
itionum rum

deli&tum , de quo fibi impunitas promiſſa à

iudice : ratione hac , quia primo cafu tunc
præſumitur denunciator ſiue accuſator : ſe

cundo caſu preſumitur corruptus promiſſio

ne impunitatis. Equidem , quia vtrumque
fundatur in pręſumptione iuris potius quam
in fa &ti veritate,putarem in conſcientiæ fo .
ro, vbivericas tantum attenditur,poffe iudi
cem hac nominatione re bene perpenſa ,vti
ad inquirendum ſaltem : nam ad torquen
dum non cenfco.Sciendum s.non prodeſſe
adminicula ,quandotortura ,in qua nomina
tus fuit focius, non fuit legitimeperacta ſeu
decreta , puta ſine præcedentibus indiciis.
Farinac.poſtalios 9.193. & leg. Deniq; non va
lere dictum focii criminis ad torturā , etiam
cũ adminiculis, ſi potuit veritas actu vel ba
bitu aliter haberi,quidã putant, ſed eosme
rito refellit Menochius caf.474.nu.62.quem
fequitur Farinac. n.195.d.9,43.Ex quo reſtant
quædam breuiter addenda,de indicio famç,
fugæ & minarum.
Quartum indicium eſt FAMÆ IN - O
DICIVM , de quo ſciendum , vt famaſit
idonea pro indicio , debere ortam eſſe à vi
ris, nifi lit de re melius vel æquc perſpecta
fæminis,hoceft quando factum ampliusvel
- Fatio.q.æquefæminas tangita, verbi gratia , de ma
leficio aborſus, vel fterilitatis , vel infantici
47.8.161.
dio & fimil. ideo in ſtrigarum deli & is poteft
fama originem duccre à fæminis æque ac vi
ris.
 Libri V. Sect. III.

ris. Item debet effe fama ſolida ,non leuis,nó

vaga aut varia , autdecreſcens,autcontraria ,
fed conſtans, creſcens, & vniformis ac eadé apoft Rol.
conſ. 3.
in toto populo ~ : alias , quando famæ ſunt vol. 1. Ma
contrariæ , fi fimul ſunt ortæ , & teftes vtrim- ſcard.de
probat. &
que fint pares, vt & verifimilitudines æqua al. Farin .
les negatiua tollit affirmatiuam ,bona malā, nu.163.
& cenſetur negatiua , etiam quando teſtes a
liqui dicunt fe nihil fcire, quia per hoc ſatis
indicant non fuiſſe famam in toto populo .
Si famæ fimul non fintortæ , pofterior tollit
priorem , niſi prior nitatur meliori teſtimo- bvide Far.
nio, vel veriſimiliori cauſa, tunc enim prior ào.ios.
c Carrer.
non tolleretur b . 3. debet fama orta fuiſſe cract. de
tempore delicti commiffi,vel ftatim poft,nó indic.&
ex longo interuallo , nedum poſt accuſatio- tort.n. 12.

nem ,inquiſitionem , vel incarcerationem : let. pra & .

nili tamen cauſa,ex qua fama ſumpſitorigi- crim.ver.
nem , fuperuenerit poftlongum interuallú, dentur ca
accuſationem ,inquiſitionem ,vel incarcera- Luffocauit
tionem ; quia tunc quandocunque ſuperue- vxor.n.28.
nerit famæ cauſa , validum indicium famal apoftBar.
Alex. Saly.
præbebicdratio eſt,quia non potuit ante ini- Boſ &
Marc.
tium fumere , cum effectus caula lit pofte- rina . Fa
l nu.
rior.4. vt fama aliquid operetur , debet effe 178.
fama in loco delicti commiſſi, nec ſuffiçit fie Bald .&
ſit alibi : locus autem delicti iuxta qualitaté Salyc.in.be
& fa& i exigentiam latius protenditur,velin c.de ac
viciniâ tantum ,vel in parte oppidi,vel in to- culreete
ro oppido,vel in totâ prouincià .s. Debet cont, Bar.
fama nec eſſe procurata , nec affectataf: ra-llup.nu . 35
tio ,
 46 Disquiſitionum Magicarum

a Peguer. tio,quia hæcnon eft fama, ſed hypocrylis &

decif.crim fictio.6. Debet fama hæc mala per bonam
104.13 famam non fuiſſe deleta.magna enim ſunt
Æmil. bonæ famę priuilegia.nam paribus momen
tract. de tis iudex deber inclinare in bonam famama;

bo teftis teſtes non multo pauciores deponentes de

bonā vel bonâ famâ præferuntur deponentibus pluri
mahm . n. bus de malâ b . Fama bona in genere tollit
8. & 9.
6Æinil. malam in genere & in ſpecie c , eſt commu
lup.nu.14.nis, & vera, quando mala in ſpecie non eſt
& feq. adiuta alio indicio : tunc enim puto tantum
c Burlar.
conf.315. illam debilitaret; vt colligo ex di&tis Vulpel
vol.3.
li, Clari & Boſſii coniunctis prout illa poluit
dab Arno
i
uo rol , Farinac. nu. 197. & feqq. tolht etiam omnem
loqu. 37.& aliam deli & ti præſumptionem & indicium
Burlat.
conſ.156. adeo vt reum torquendum ex indiciis legi
vol . ż. timis ſpecificis præcedentibus,eripiat tortu
e
Valpell. ræ; ſecundum nonnullos, quorum ſententia
conf. 1os.à quibuſdam communis vocaturd , attamen
Pegue de contraria eft multorum melius rem diſcuti
cif. crim . entium , & praxi , & rationi magis conſenta. 1
17.0.13.
f Vulpétl. nea ,yt duntaxat bona hæc fama, quando ad
conc.io.n. malam famam accedit aliquod aliud indici
4. Meren um ; minuat & debilitet indicia, no vero pla.
crim . 88. ne tollate , idque adhuc ſolummodo ſi indi

nu.77.lib. cia leuia f & qualia qualia , nó vero fifint par

2.
ricularias, aut grauia , & ideo adhuc poffe
& poſt a
YosHä, tunc reum torquerih , ſed tamen ( vt aliquid
Ænıl.fup. etiam bona fama operetur ) debebit leuius
Du.17.
Clarus a torqueri, quæ videtur ſententia Caſoni 1 ; &
69.v. fie Iquens eriam . i deindic. & tore.tract.i.cap.2.nu.5. Farinac 192.
Fari
 Libri V. Sect. III. 47

Farinácius addit hanc effe veritatem , & fe

cundú cam indiſtincte femper fe vidiffe iu

dicari.Plura etiam idem de malâ famâ ( à nu .
186. vſq, ad fin.q.47. ) quæ fic breuiter cape,
commodiori ordine & clarius tradita .

Mala fama in genere alicuius fa &ti facit

delicti præſumptionem , dummodo mala a Maſcar.
famafitin eodem deli&ti generede quo quis li.z.concl.

inquiritur b , & li accedant alia adminicula 831.nu.10.

ſufficiet ad torturam , ſiue ſit perſona vilis, 6 Malcard.
fiue non , & fiue fit delictum difficilis pro- Perſonalis
bationis fiue non : nam Dd.. qui quoad de indic.
perfonam vilem , & in delictis quæ funt diffi- & tort.a.
cilis probationis , putant non requiri ad tor- Calon.d.
turam alia indicia, præter famam malam in cap.2.n ...
9.21.
Clar.fama
eodem delicti genere, læui nimis funt & ad- vers,
ferunt non admodum conſentanea iuri , ſola. Fari
quare Farinaciuse cos merito reprehendit: nac.q.az.
n.22.
ideo necin maleficiis quidem putarim iudi d Perfona:
cem abſoluendum , qui hanc crudelitatem & ab eo
allega.ſup.
amplecteretur.
01. 55. & 56.
- d.4.47.
Famam exacte probare ,quam neceſſariŭ, nu,206.
tam rarum eſt in iudiciis ;adeo vt Grammat ,
Senator Neapolitanus ſcripſerit, fe nunquã
vidiſſe proceffum , in quo repererit famam
publicam legitime fuifle probatam ,quod &
iulius Clarus , & Vulpell. & alii egregii par

tim iudices, partim aduocați afferuerunc f.

quare cum in noſtra materia f videFar.
plerumqueTnu
.207.
contra
 Disquiſitionum Magicarum

contra lagas & ftriges ex famæ indicio pro

cedatur , pergam eos iuuare , quibus deeft|
larga ſupellex libraria ,velocium ingentia il
la volumina Farinacii, Boſlii, Maſcardi & al.
percurrendi. Ad famam probandam requi
ritur 1.vt teftes ad minus fint duo , nec ſuffi
a Maſc.
Cup.concl. cit vnus omni exceptione maior * fed vt mi
799. Hip-nimum duo effe debent ſpectatæ ,integræ , &
pol.Ri- Joptimæ opinionisac fideib; atque idipſum ,
59.col.1. quod finttales , articulandum & probádum
1 c.quali- in proceſſu , iuri communi magis conſenta
ter & qua. neum eſt, quando agitur ad inquiſitionem
do de ac
culat . particularem vel torturam ,immo non bene
faciunt iudices, qui communiter hocfolent
prætermittere , licet aliquos pro fe habeant
Dd. reuerâ enim fundamentum iſtorum ,
quodvnuſquiſque præſumatur idoneus & o
mni exceptione maior teſtis; in re tanti mo
menti,leuiuſculum eſt .2.requiritur,vt etiam
janvide Faronon interrogati teſtes de fama exprimant
. 211.
cauſas, indicia , & conie & uras,quibus orta eft
fama , nec fufficeret quod dicant ſe audiuif
fe à multis , vel publice,vcl ica elſe publicam
famam d , niſi & caufas & illa alia adderent;
d opt. Si-quibus additis, ſufficeret dicere ſe ita audi
de haceri. uiſſe publice dici; de quo ſtatim amplius. 3.
c.65. poft.requiritur, vt teftis fciat ſaltem rudi Minerua

nu.37.Vul deſcribere ( non enimopus eft exacta defi

pall. coni,
nitione , quam vix iuriftæ & aduocati pof
30.6.12.
ſunt dare) quid fit fama,de qua deponit,fal- N
Item fic , vt appareat iudici eum fatis intelli

gere ;
 Libri V. Sect. III. 491

gere; quare reiici deberet,qui diceret fe ne

Icire , vel diceret effe id quod per plures aClarus ø.

perſonas dicitur, vel quod publice dicitur , fin.q.6.n.

vel quod per iftum aut illum dicitur b : fuffi- 18.
ceret autem , nec de hoc interrogandus ef- 6Rol.col.
fet , fi ex præcedentibus iudici conftaret te- Nattacól.
1
ſtem ſatis intelligere ,quid ſit fama'.4.requi- 473. Viui
ritur vt ſpecificedeponat de fama in illis ipſis commu.
articulis , in quibus famaeſt articulata ; nec opio.
fufficeret quod in fine poneretur generaliseMaſcar.
clauſula de fama præced . omniú , & c.gore - cócl. 749.

quiritur,vt debeant exprimi auctores, à qui- nu.z6.

bus fama eſt orta : & quidőprobabilius eſtide Maſcar.
ſup.concl.
obtinere,etiamfi interrogati de hoc nonfo 732.
rent; & quod nominati iſti debeant eſſe alii, le multis
Farinac , à
qua conteſtes; nec ſufficererdicere ſe audi 0.228. vſq;
uiffe à maiori parte populi , fi poftea diceret1236 .
miin
Bart.
ſe nõ recordari à quibus,nec vllos pofſet no-ll. de
minare.nam ſi aliquos nominaret,& diceret nore. b. .
fe reliquorūnon tenere nominahocfuffice - pluriú.D.
ret :immo ſi fama foret orta ex probabilibus de quæft.
Franc
,
coniecturis & caufis ,hoc quintum requiſitü Hercula ..
ceffareré. 6.requiritur,vtdicant teſtes,feaude negati .
diuiffe à maiori parte populi , vel ita dici à 312.in fin.
maiori populi parte f, ( li addant illius ciui- Bart.sup.
tatis & vel etiam fi id non addant , quia fatis Bald. in
hoc intelligiturh ) à maiori ( inquam ) parte cap . præ.
populi id publice dicentis , vel priuatim : de teftib.
nec neceffe eftaddi, & ita maiorem populiſk Clarus
N partem fentirek fufficit,etiam fi dicant ſe au- lup.q.6.v.
lis.
DD dille
i
 Diſquiſitionum Magicarum

a Capel. diſſe fic dici per totam ciuitatema.non ſuffi

Tolol.de ceret fi dicant,ſe audiffe à mille perſonis ,vel
cií: 380. n .
9. à diuerſis perſonis,vel à multis perfonis ,vel à
pluribus & pluribus perſonis ,quia nihil iſto
6 Salycet. Tum ſignificatmaiorem partem populi. Sed
in
demloca qui quid li dicantſe ita audiuifſe publice dici vel
.n.119
C.de ac ita efle publicam vocem ſeu famam ? tunc
cuſat. diſtinguendum . nam in criminalibus quan
do agitur duntaxat ad habendam femiple
nam probationem ( v.g. ad torturam ) hoc
ſufficeret, quando teſtes ſimul adducerent
caufas & coniecturas veriſimiles , vnde orta
effet fama; in ciuilibus verò hocnon fuffice.
rit : & ficconciliat Bald . & Bart. contrarias

opiniones Proſper Farinacius. ſup.num.259.

tule Far. cum feqq. Septimo requirunt nonnulli plures
là n.238. hos teſtes non effe fingulares, ſed verius eſt,
hoc non requiri & famam ſiue bonam fiue
malam poſle probari per teftes fingulares,
dummodo non ſint conteſtes in fpecie fa

d de qui mæ irrogatæd. 8.fama probatur per decem

busClarusteſtes, etiamfi non ſint vniformes,dummo
6. fin. d.q. do caufas & auctores famębene exprimant,
6.0.14 & alias lint teſtes habiles ; tamen non ſuffi
cient ad torturam , niſi concurrant alia ad
. Fari.fup. minicula 4 9. probari poteſt fama etiam per
pu. 265. & fcripturam , vt litteras bonorum virorum ,
304
per priuilegia , & inſtrumenta antiqua & a
lias ſcripturas authenticas . ſcripruræ autem
non poſſunt elle pauciores duabus , imo ſal
tem tres, & debent habere originem à di
uerfis
 Libri V. Sect. III . sil

uerfis perſonis “. Hæc de probatione famæ dvid.Pro

in ſpecie. Iper. Fari.
ſup. à nu.
Bonæ famain ſpecie probandæ b hæc eſt re
267.
gula,quod vnufquifq; præſumiturin ſuo arti- 6Macac .
fcio velſtatu (etiamli carnifex foret)bonus, (np.conci
donec probetur malus: maxime fi lit natus concl. 11.
ex bona patriâ, vel ex bonis parentibus ,vel fic vide Far.
ſit nobilis & diues,vel bene educatus : & idco à 0.277.

etiam quis præſumitur bonæ famæ :niſi tamē

adeffet ſceleris aliqua præſumptio ſpecialis.
quia hæc excludit præſumptionem genera
lem . Fallic etiam regula illa quando agitur de
prçiudicio tertii,tuncenim huiuſmodibona
fama eſt probanda . item quando hæc præ
ſumptio bonæ famæ redundaret in præiudi
cium eius pro quo præſumitur (de quovide
Menoch.li.s.de præfumpt.præſumpt.1 Àn.20.)ité
fallit in eo, qui alias fuit inalus malæq; famæ:
item in eo,quidatoperam rei malæ liue illi
citæ. Ad probationem famæ bone velmala in gene
rerequiruntur eadem , quæ ad probationem
eius in ſpecie, vnde valet argumentum à fa
må in ſpecic,ad famam in genere:
Pl Quintum elt Indicium Fugæ.de hoc re- vide pro
gula prima eſt, quod fuga ante inquiſitio - pede F..
nem formatam vel acculationě porrectam , ior.& Cla
contra fugientem gignit ordinarie ſuſpicio- cum 9:27
.
nem & præſumptionem non leuem doli & inuicis 11
delicti commiſfido non tamen fola , linead-)1. deprob.
miniculo alio , facit ſemiplenam probatio - se concha

nem : quare neque fufficit lola ad torturam ‫ر‬,list.

‫ را‬.3t
DD 2
quic
 152 Diſquiſitionum Magicarum

quicquid multi dixerint , & loquorde fuga,

quoad ipſum fugientem : nam de fuga com
plicis ,non arbitror vnquam illam facere in
dicium contra complicem inculpatum , hoc
eſt contra quem non ſunt alia indicia.fugié.
tem autem intelligo etiam illum , qui occul
telacitat in ciuitate aut loco vbihabitat :eum
quoque,quem ex ſignis euidentibus conſtat
fugam adornare , idque magis ſi acceſſerit
contumacia aduerſus citationem :vel etiam

fugerit per loca inuia & inſolita , puta per

faltus aut nemora, quæ non ſunt in tranlitu ;
vel G inuentus in delicto aut præparatione

clamore populi fugatus fuit,quo cafu ctiam

denegatis defenfionibus poflet torqueri , fi
clamor populi fit ortus ex probabili & ve
riſimili cauſa , ad opinandum quod volebat
delictum committere , ſed clamore fuit im
a vide Far. peditus. a Quod ſi metuit , ſubito & ex im
0.12.
prouiſo ſe coniiciendum in carcerem ,ante
quam capiatur fugiens vel feoccultans, non
præbet fuga indicium idoneum ad tortu
ram : niulto minus, ſi iam captus exmani
bus ſatellitum & miniſtrorum iuſtitiæ ſe eri
piat, quantumuis iuridica & legitima ſit ca
ptura , quod diligenter notandum contra

bhoc con multos b ;& veriffimum eft , quando quis et.

traC irrer. Siam ex interuallo poſtquam elapſus fuit, vel
& Foller.fponte iterum comparet,vel inuitus iterum
Daca nu." captusfuit : quod inaxime obtinetin iis,qui
4.docuit.vel propter debilitatem carceris incommo
da
 Libri V. Sect. III. 53

da ægre poflunt ferre , vtde ſe teſtatur De

moſthenes a ; vel quibus adınodum vere
cundum ſit incarcerari , propter genus, vel - epiſt. 2.
dignitatem , vel profeſſionem . Sponte dici.
tur rediiſſe; qui , cum poſſit iterum fugere,
permittit ſe capi vel citatus comparer. Eft
autem hæc ſpontanea comparitio ( ſi ante
bannum fiat ) adeo potens,vt fugam plane
expurget, cætera vero indicia omnia debili
tet;ideo fi propter illa antea poterat torque
ri,iudex eum iam non poterit torquere , ex
plurimorum Dd. ſententia , vel non poterit
niſi leuiusmulto torquere,iuxt.Farina.n.ss.
REG . 2. eft.Poft accuſationem vel inquiſi
tionem fuga in criminalibus cauſis, quando
agitur de pæna luenda in corpore , adhuc
nõ præbet indicium ſufficiens ad corturam ;
etiamfiaccederent alia adininicula.nam ad
minicula hæc tantum ante inquiſitionemo
perantur & non poftquam fuit inquiſitio
cæpta, quia poſt inquiſitioncm cæptam fuga
non præbet vllum indiciumb ; & ideo alia in 6 Bart. &
dicia huic non poſſunt adminiculari, quod comuni
nullum eft. Quod fi alia indicia ſint multa , ter omnes
Peguer.
& vrgentia ,ac grauia, illa viin ſuã habebunt, deciſ.crin
, uod nullum eſt, adminicu- 19.00. 31 .
non vero huic q
lari ſunt dicenda. REG . 3. Hæc obtinere Clarus 9

puto etiamſi iudex non habeat famam cru- Farin.nu.

delis, neque comminatus fit female tracta- 27.
turum.ratio , quia moleſtiæ iudiciales , & gra
uiſlima cauffarum criminalium incommo
DD 3 da,
 Dijquifitionum Magicarum

da, reuera ſunt iuſta metus & fugæ caufa :

quando verò illorum duorum alterum ac
cederet, fatentur omnes fugam nullum in
a Farinac. dicium præbere a. Reg. 4. Fuga cum quan
1.47
tumuis multis adminiculis aliis, non fufficit
ad condemnandum pæna corporali vel or
dinaria : fi yero eſſet iuncta cum vno teſte
exceptione omni maiore & oculato , tunc
poffet ſufficere ad condemnationem pænæ
6 Farinac .pecuniariæ & extraordinariæb. Reg.s.Cau
Inu.69.
la probabilis fugæ probatur per iufiuran
dum fugientis ,quando conſtatdecauſa pro
babili, etiamfi præfumi aliunde poſſit,eum
non propter hanc cauſam , ſed propter deli
etum diſcefliſſe;verbi gratia ,dicit quis ſe diſ
ceſſiſſe, quia timebat accuſari vel incarcera
ri ; fi conitet hæc comminata vel præparata
|fuiſſe , ftatur iuramento quod ob eam cau
c Farinac. fam diſceſſerit . Sextum eft Indicium Mi
nu. 44. & narum . circa quod nota differreiactantiam
1094
à minis .Iaçtitare ſe dicitur, qui dicit fe poffe
vltioné fumere,offendere , delinquere , & c.Q
li vellet: minari vero , quidicit ſe velle face
re,fiue ſe facturum.hæc duo perperam non
nulli confundunt; etiam in aliis rebus, șit
concluſio , quoad minarum indicium . quando
1 damnum vel delictum eſtſubſecuțum.com
munis ſententia eſt , ſiue iactauerit quis fe ,
fiue minatus fuerit,efficax hoc indicium el.

fead torturam , quando minans vel iactans

eft perſona potens,malæ vitæ , & folita minas
exfe
 Libri V. Seet . 111. ss!

exfequi a; intellige liſit dubium , quis deli * arg.l.me

cum C.
& um commiſerit , & minator in hoc ipſo
delicto fit malæ famæb. ratio eſt,quia in hoc Fari. 9.50.
caſu idem eſt animus iactantis & minanțis . n.7 .& 9 .

hoc verum in foro externo , quia talis illic recte

præſumitur : in interno tamen foro , puto nu.37. Pe
inter minas & iactantiam ,diftinguendum guer.d.de
ciſ. crim .
confeſſario , & diligenter quærendum an ia
117.n.11.
Ctitarit animo adimplendi,necne. Nam gra
uius longe eſt peccatum eius qui iactitauit
vel minatus cum deſiderio exfequendi &
exſecutus; immo duplex eft peccatum . Si
militer in foro externoidem eſt fiquis ex- nuc Far
.$ . inac.
preſſe vel tacite fue 'ænigmatice minetur
occidere , aut vulnerare ( verbi gratia , fa.
ciam ne doleat tibi caput , extraham tibi
pennam de ala , &c . ) fed in foro interno in
æquiuoca ſeu obſcura locutione ſcrutanda
eſt mens loquentis . Et hoc quod diximus
de homine malæ famæ & folito exequi , lo
cum habet,quando non accedunt alia admi
niculantia indicia : nam fi accederent alia ,
tunc ex ſolis minis ,& mox ſubfecuto delicto
pofſet fubiici torturæ etiam non ſolitus ex
lequid. Hæc limitanda,primoli offenfusha
dMenoch .
beret alios eţiam inimicos præter minan
de plump.
tem ; tum çnim debet iudex eiſe valde çir -'1.1.9.89.n .
cūſpectus, & conſiderare an ſufficientes ſint 62. Farina,
0. U.
minæ , & an forte alius inimicus hoc tegmi
ne fretus offenderit,vt narrat accidiffe Paris je yideFar.
de Puteo , & ex eo alji . 2.limit . quando nu.13.
DD 4 deli
 65 Diſquiſitionum Magicarum

delictum non eflet ſubſecutum in continen

ti, fed ex interuallo , hocautem decernere
permittitur iudicis arbitrio ,qui conſiderare
debet qualitatem perſonarum , & an ante
habuerit opportunitatem delicti commit
tendi. nam fi ftatim non habuit , & fecit fta
tim aceam nactus eſt, interuallum nihil ele
indiciuma. Tertio fallit quod diximus
vide Far. uat
làà n. 14. effe indicium ſufficiens huiuſmodi minas , ſi
ſinťambiguæ, & quæ poſſunt ſignificare vin
dictam legitimam fiue iuris, & licito modo ,
( verbi gratia ,vlciſcar , ſolues, pænitebit te,
6 Olacc. non fic abibit & talia ) b quod certe verum
conf
n.ss.. 64. eſt, ſi minator folitus fit via iuris fe vlcifci,
verum ſi conſueuit ſe vindicare via facti ( vt
folent fortiarii ) in his iudex potius de
ber ſequi ſententiam Parid . de Puteo vo
lentis , etiam tum fore indicium ad tortu

pu.Farinac
- 22. . ramc. 4. minæ debent fuiffe ſpecificæ feu
de eodem quod ſubſecutum fuit delicto. lic
nonnulli poft Spec. & Dec.quorum doctri
na ( vt recte Farinac. ) tantum eſt admit
tenda, quando minæ prolatæ fuere in ali
qua certa ſpecie , & ſubſequitur delictum
plane alterius ſpeciei, quod non continetur
fub fpecie comminata, neque eſt præpara
tio ſeu gradus quidam ad illud. (verbi gratia,

d vt benequando quis minatur occidere, & ſecutum

Natra col. eſt domus incendium d .) Sed li minæ fuerunt
42.n. 2. in gener prola
e tæ ( verbi gratia , dolebit ti
bi caput,faciã ne hîcintres,ne loquaris , &c . )

& de
 Libri V. Sect. Ill. 57

& delictum illa generali ſignificatione conti

netur;vellidelictum plusnocuit , vel minus
quam minatum fuit , fed effectus tamen eſt
quid ordinatum ad minas ; túc adhuc locum
habebit regula ( verbigratia , li in quem mi
nx occidendi prolatæ , inueniatur tantum
vulneratus,vel ècontra.quia vulnera neque
unt ad certam menſuram dari.a ) s.limit.pro a Farinac.
cedereregulam ,quando minæ non fuerunt à 14.2.4.,
reuocatæ , & quando erant prolatæ animo fe
dato , & poft interuallum à prætenſa iniuria;
lic, vt qucant dici procefliffeex animo deli
berato ;non ex caloreiracundiæ b. 6. limit. ve 6 Farinac.
minæ fint abfoluræ . Nam fi fuerint conditio- nu.27.
natæ ( verbi gratia,faciam ſi tu adhuc tranfie
ris hac & c.) tunc nihil operantur niſi ſuffici
enter probata conditione in minis appoli
tac. 7.debent minæ apparere , hoc eft pro c Farinac.
bari per duos teſtes efficaciter ,quos oportetau. 32.
faltem eſſe concordes in qualitate minarū ,
licet difcordent in loco & tempored: aliasfild Farinac.
cſſent omnino fingulares, vel eſſet vnicus a nu.40.
tantum teftis, minæ non facerent indicium
ad torturam, fed tantum ad faciendam in
quifitionem generalem fufficerent.8.ad tor
curam ſufficerent minæ hominis foliti exſe

qui ,cum cauſa præexiſtente minarum ,vtpo

tehonor læſus,odium ,vtilitas aut quid fimi
le : quod fi ad conſuetudinem exſequendi, &
caufam , accederent alia adminicula preſum
prionum ( vtpoteinimicitia ) tunc etiam ad
DD 5 con
 158 Diſquiſitionum Magicarum
condemnandum ſufficere talesminas cen
a vide nu.
30.36.& ſet Farinac .poft multos quos allcgat “ ; non
39 . quidem ad poenam ordinariam ,fed extraor
6 Fran.Ca
Conusde dinariam & pecuniariam non corpora
indi.tra&t. lem.quod fateor, quando concurrunt minę,
7.c.2.n.17 inimicitiæ , deli &tum , & confuetudo exſe
Diaz, reg.
370.Aato quendi:idque faciliusin excepto & occulto
Gamez difficiliſa; probationis crimine noftro ſorti
nu.13.Sat. legiiadmilerim ,quam in aliis: tamen ſemper
ment.E. propēderem in ſententiam negantium byn
piſc. Gen. quam in vllo crimine licere ex huiuſmodiin
nen ilıb.z. diciis tantum remotis ad condemnationem
Select c.i.
e cap.facut procedere.
dignum .
16. illi ec
SECTIO IV .
iam de
hom . ca.
qui
l c.qpoteft
uan De aliis indiciisminus vrgentibus & minus certis.
ce de lent.
cxcomm. Rimum eft, quando quis potuit malefici- R
c.non in
um impedire & non fecit; fi tenebatur no
Primit
inferenda
23.9.3. că lege tantum caritatis ( qua omnes homines
la Gandin. tenentur )fed etiam lege iuſtitiæ , vt puta ra
tir.depræ ţioneofficii ; tunc puto vrgentem prælum
lumpt. & ptionem occultæ lociętatis induci ci & talem
ind. in non prohibentem effe plectendum pænaſal
dub.n. 24 "
Menoc.de tem extraordinaria " , quando aliqua ad
arb.caf. huc adminicula accedunt ; intellige primo
asfoglia poſſe torqueri; & , fipoft torturam neceſſa
interpre- ria reliqua adfint, ad códemnationem iuxta
tor, dicta pauloante in fine præcedétis ſectionis
etiam poſſe procedi. Quod notandum eſt

pro.
 Libri V. Sect. IV . sol
59

procuratoribus, & aduocatis fifci, & fimilib ”

officiatis iuſtitiæ . Sed , fiquis tantum tene
batur obuiare ex præcepto caritatis ; tunc
non puto iftud indicium fufficere ad tortu
jram , fi alia nulla coniectura concurrit, maxi
me ſi poftea aſſociauit ſe ſic delinquentia. a ficintel
Echæc limitant DD . quidam in criminelæ- tiamvigo lenté
com
ſæ Maieftatis, quos fequitur Iulius Clar. & munem ,
non eft dubitandum de foro externo : ibi e- quá feqq.
nim non reuelans hoc crimen punitur, ficut Aut. Go.
& ferui qui non defenderunt Dominum oc tit. de bo
cifum b. In foro conſcientię neq; hos ſeruos, mic.au.4.
neque alios illos, nein crimine quidem læſædin cie.de
Maieſtatis, putarim ad reftitutionem dam- nu.8 Clar.
norum teneri . Hinc patet indicium & præ- 1.3. $.fin.987.
& Fa .
lumptionem induci contra iudices, qui omit ribac.9.51.
tunt velnegligunt maleficos punire,ad quod n.6.
tenetur ratione officii, vt dixi. yr & bellidux 6.1.9.ſed
& in coD.
ratione militum ; & prælatus , fubditorum . ad Syllan .
quæ eft communis fententia,arg.ca.qui potest ,| fic bene
Clarus lu
23.9.cap.negligere 2.9.7. Simanc. in praxitit.15. pra poft
Capic.decif 130 num.67: Plaza epit.deli &t. cap.28. fo. Medi
num.30.8 31.Nical. Moron.defid . treng.apac.m. war.
nam & Co
ibia
138.nu.41. & hi omnes, quia iure ad hoc tene gatos.
bantur, ad reftitutionem damnorum ex o
miſfonę hac orrorum parti lęſæ tenentur,
neque obſtat Cou . & Med.citati: loquuntur
enim de iis qui tantum tenebantur obuiare
ex caritate : quoad feruosdominiocciſi,aliud
eſt. quia , licet punianturin foro externo , id

fic
 60 Diſquiſitionum Magicarum
fit propter præſumptionem & ideo in fo
ro conſcientiz non tenentur ad reftitutio .
nem .
2.Eft quando quis patrocinatur fponte
maleficis, & conatur criminis enormitatem
eleuare, & contendit; non effe credendum
iis, quæ de illis certo narrantur, & ca omnia
vana eſſe & delira,aliaque huiuſmodi, ſicut
fecere Wierus hæreticus, & noftris tempori
bus quidam Çalidius Lofeus Theologus, cu
ius animæ Deus parcat; qui dum viueret fuit
eo nomine ſuſpectus inſinceræ fidei, & Bru
xellæ incarceratus, & Treuiris expulſus; quia
libellum parauerat & conabatur clanculum ,
Coloniæ ( quod hic inſerendum duxi , vt , fi
forte infælix iſte partus poftumus, cum noxa
publica,lucem aſpexerit ; vel ſcripta exem
plaria,vt ſolent opera tenebrarum , clam di
îtribuantur , , fibi quiſque caueat ; ne fpecie
pietatis impietatem hauriat ) parauerat in
quam , & conabatur libellum edere in hanc
ſententiam , coactuſque fuit abiurare huiul
modidieta , ſcripraque, & merito . ſic enim
natura comparatum eft, vt quæ quiſque lu
benter & proterue defendit, ea non fugiat,
neque fe illis facile abſtineat; à quibus vero
ſe abſtineat,ea non multum laboret, cumin
uidia & moleſtia, tueri.Deinde vtplurimum
tales poftea deprehenduntur occultæ ſocie
tatis rei.Eftque hæc perſuaſio diligenter vi
tanda , cum omnibus, tum maxime procura

tori.
 Libri V. Sect. IV . 61

toribus,aduocatis, iudicibus . Wierus, fi cre

dimus Creſpeto diſcur. 3.de odio Satana.hanc
defenſionem ſuſcepit, quia ob Magiæ crimé
pænam mortis verebatur. Ex laquerii flagel
\lo Faſcinariorum conſtat, per Edelinum Do
Etorem Sorbonicum hoc Diabolum cona

tum perſuadere mortalibus. laquerii verba

ſunt:Nõimmerito crediturquod dæmones , quihe
reſim & ſectam abominabilě faſcinariorum erexe
runt,induxerunt affertores ad credendum & perti
uaciter affeuerandum ; quod ea,quæ permaleficosfa
fiunt in cultu demonum ,non
fcinarios funtnifiillu
viones dormientium . hoc autem luce clariuspatetex
proceffu factocuidam magiſtro in Theologia [ addit
Monſtreletus p.3. Chronic.eum fuiffe Priorem S.
Germaniin loco quem vocant Galli en l'haye; &
ante fuiffe monachum ordinis D. Auguftini e
prius etiam aliorum ordinum . vnde hominis in
conftantiam facile notes. ] ſuper huiufmodi hare
& fecta deprehenfo: qui fponte confeſſusfuit & de
texit, quo modo in cultu damonis ipſe cum pluribus
aliis complicibus realiter & pluries conuenit , quem
dæmonem inter eos vidit do coluit apparentem ,
quandoque in formahominis ,quandoque in forma
hirci, vbi abnegauit Deum , & fidem catholicam ,
Beatamque virginem Crucem . Prædi &tus autem
Magiſter vocatus Mag.Guilhelmus Adelinë

anno Domini M.CCCC.LIIL dieduodecima

menfis Septemb.[ Monſtreletus vocat Guil.Edelin ,
& dicit hancfententiam latam menfe Decembri, in
\Vigilia Natiuitatis Dominica , in cateris conue

niunt,
 52 Diſquiſitionum Magicarum

niunt,deloco ,de anno,de confeſſione , depæna. ] in

capella Epiſcopali Ebroicenfi iudicialiter coram iu
dicibusfidei ,cum lacrymis in terram proftratus,ex
hibuit quandam fcedulam cötinentem ſua commiſ
fa contrafidem in dicta harefi &fecta,offerédoprá.
di&tis iudicibus abiurationem . Ipfa autem (cedala
continebat inter cætera quod quandoiple fuit inire
duétus ad dictam leétam , Diabolusallerebat , quod
ipfe Mag. Guiihel.benepoffet,
fivellet , augmentare
ciufdem dæmonisdominatum , prxcipiendo eidem
Mag Guilhelmopredicare,quodeiufmodi ſettano
erat niſi illufio, & quod hocprædicaret ad conten
tandum populum patriæ , vbi tunc morabatur ipſe
Magiſter Guilhelmus. Hunc Mag.Guilhelmum ego
qui hæc fcribonoui,& frequétiffimevidi antequam
effet dehoccrimine ſuſpeitus. ]hæc laquer.flagelli
hæreticor.faſcinar.c.4. Noftris temporib, ſum
ma ope & viDoctor Vlaet, vnusex Principis
Electoris Treuirici Conſiliariis , hoc idem
contédebat;fed ei ſefortiter, erudite coſcri
pta cófutatione erroris, Pet. Binsfeldius op
poſuit, edita Diſputatione ad Confeſſion. ( Malefi.
car. Captusille Vlaetius,crimen tandem ,frau
demg; confeſſus,vt & Edelinus, flammis fera
libus conſumptus fuit. Indicium hoc nititur
aperta iuris præſumptione, l.vni. C. de priuat.
carcerib . & c. error.84.d. & docent Pet. Loyhe.
rius lib.z.defpectris.fol.526. Ludouicus Riche .
aumeus nofter,in lib. trium diſcurſuum , laque
rius,Michael Remig.Bodinus,Creſpet. & a
lu. Oratos velim ludices ( quos ego talia per

peram
 Libri V. Sect. IV , 63

peram effutire intelligo )vt digneturhas Dil

quiſitiones noftras legere, & in ſingula ing.
rere: quæ diſplicebunt,refellant:quæ refelle
re nequibunt, iis, faltu & obſtinatione ſeclu
fis , affentiantur. Irridere , contemnere , nec

legere, intelligereue velle;vanitatis nongra

uitatis eſt ,inſcitiæ non ſapientiæ , fcurrarum
non luftitiæ Sacerdotum.Solo autem Cano
neillo , Epiſcopi26.g.s. niti ; & verba vrgere, nó
ſentétiam ; nec ad ipfa quidem verba fatis at
tendere , totamque canonis feriem ; ſed fru
ftulatim eum diſcerpere:necexplicationem
Thcologorum ,& Canoniftarum doctiſſimo
rum admittere ;nec iudicium ſuum commu
ni omnium Europæ Catholicorum ſæcularis
& Eccleſiaſtici fori Tribunalium praxi , rerú
queiudicatarum auctoritati ſubmittere , fed
vnum malle Wierum , aut alterum reprobx
religionis hominem ,ſequi & cum fcandalo
audientium publice iſta iactare ; quid aliud
eft,quam Tribunalia omnia Catholica inſci
tiæ , iniuſtitiæ ,crudelitatis damnare ? quam
maleficis & eorum ſceleri habenas permitte
read nocendum quam reip. & humano ge
neri toti,& Dco optimo maximo tali conni
uentia patrocinioa; teterrimæ apoftaliæ , a
trociflimam iniuriam inferre :Vide di&ta fup.li.
2.9.16.6 dicenda infrahoc eod.li.s.fect.1o.litt.vv.
vbic.epifcopifuſiſſime explicabo.
3.Eſt,cum fortiarii vtplurimum etiam fint
hæretici; cos qui ſcienter defendunt ipſos &

errores
 94 . Diſquiſitionum Magicarum

errores eorum efſe ipſis deteriores , proque

fociis habendosa; qui neſciunt eſſe lortiari
4 c.qui ali os, hi puniendi non funt, vt tales ; niſi ſua de
01.24.9.3. fenfioneiudicis officium impediantb. Qui
rit.11.9.3. fcientes eſſe ſortiarios, non defendunterro
bc.accuſat rem ; ſed perſonam tátum ; illi ſe valde ſuſpe
S.vlt.de he
ret.in 6. étos reddunt, & contra illos ſpecialiter inqui
< c.excom ri poteft, & ob defenfionem hanc ſunt puni
mo... cre.lendic: vt & aduocati & notarii,illi,fi fcienter
dentes de
hære.Bra. & fpontein iudicio patrocinantur, venia no
nus li.s.de petita, velad hocà iudice non deputati ; hi , fi
hæret. ca.
is. Siman . inſtrumenta ſcienter illis cõfecerint. Quod
in pra& . fi iudices,vel Domini eos in ſuis iuriſdictio
rit. 14
Idca. fi ad. nibus ,aut terris defenderint;primo funt ex
uerfus. de communicandi, & poft pertinaciam officiis,
hæret. dignitatibus, & bonis priuandi, & in exilium
€ 2.paral.
29. V.1.Tur mittendid, vt regiis Hiſpaniæ & Siciliæ con
recrema . ftitutionibus iuſtiſſime cauetur. fallit hæcz.
Sum . de regula , quando fortiarii non funt hære
Eccl. 2.p.1. tici.
4. C.21.
If l.i. & 2 . 4.Quod de defenſoribus dictum , idem de
de rece
prat. fautoribus obtinet; qui verbis,factis,confilio,
Bart.in vel pecunia eos iuuant e .
d.l. 1. text.
in l... Cod 5. Maiorem etiam præſumptionem de ſe
de rece præbent occultatores fiue receptatores co
prát. rumf ; fifcienter hoc fecerint 8 , vel non vi
b c.cum o
portear coacti . Quod , fi contra occultatorem
CO
de accu- occurrat alia præterea præſumptio >
änis C.degitur ipſe vim vel ignorantiam probare ,
cinis
aup vt fi fit amicus b , conſanguineus : neque

hic
 Libri V. Sext . IV . os

hic cognatio excuſat à pæna in totuma, ſed c.le

a g.23.
tamen cauſa eſt lenioris multo punitionis, q.8.c. ink.
maxime ſi fit valde arcta neceſſitudo , vr con delis 28.4
iugum , filiorum , fratrum 6.Hæcquoq; locum l.vlt.de
tantum habent, quando maleficium eft iun - recept. cú
& tum cum hæreſi. Gm .
c Deut.13.
6.Tenentur omnes,li maleficium fit con .
& 17.Plac.
iunctum cum hæreſi, maleficium denuncia- 11.10 . dele
gibus.D .
re ( quod extra confeffionem cognouerint )Leo hom.
& iudicibus indicare : & , qui hoc non face- *.decol
ret merito præſumitur focius , argumento Le &t. & ho
mi.4.de ie
fautorum acreceptatorum.Sed quæritur V.
iu.D.Tho
debeat hoc cafu præmitticorrectio fraterna?ſicon-& Caier. 2 .
ftaret maleficium non eſſe coniunctuincum 2-4.33.a.7.
hæreſi , nemo dubitat eſſe correctionis fra - dinus Are
ternæ ſeruandum ordinem : fed quia hoc eſt ualus lib.
de fratern
de plane raro contingentibus, quoad ſtrigescorrect.co
& forciarias & veros magos dæmoniacos; i- cl.6.pro
deo quoad hos,omnino cenſeo hac in reide por ... Alf.
dicédum quodde hæreticis, de quibus DD . de iuft.ba
ſollicite diſputarunt . Imprimisfi
, hæreticus rec.punit.
eft dogmatiſta; protinus debet iudicibus de- ca.s.Sotus
lib . de rat.
ferri ,vr cautum lege diuina Deuteron.capit.13 . reg ſecret.
& 17.ratio .quia nulla moraliter fpes ſuppetit měb. 2.9.
tales admonitione corrigendos : & iuxta D.4.& l,s:de
Paulum , mali homines & ſeductores proficientin q.sià 1.Cá

peius errantes in errorem mittentes. ( 2. Tim. 3.) lib. 1z.de

vnde conſequitur quotieſcumque probabi-10.c.9.Do.
liter conftat nonredituros admonitione ad Banex.l.2 .

fanam mentem ,ftatim denunciandose. quia 4.33.a.vlc ,

dub.2. Si
manc. fupra c.23. ecſt cómu. fentétia citatorú & præterea DD in 4.d. 19.

EE 4
peri
 f

66 Diſquiſitionum Magicarum

periculum eſt,ne ſermoeorum vt căcer ſer

pat. quare coinmune bonum præferendum
eſtvnius priuatæ famæ : & cum talis iudicio
ſuo plus,quam iudicio Eccleſiæ tribuat , ſtul
tum fitfperarequod priuati hominis admo
nitionem auſcultaturus & crediturus . Et hoc

verum de omnibus: quos conſtat malitia er

1
rare; nam hi ſolent effepertinaceş.huiuſmo
di ergo tenetur quiſque ſub mortali deferre.
Secundo ſi conſtat aliquem ex ignorantia er
rare, & certum ſit moraliter,fiue firmiter cre
ditur poſt admonitionem emendandus , &
!
correctio profutura;tunc præmittêda eſtad
monitio faterna . Tertiò fi dubium fit vtrum
a eft Du .
randi d. correctio profutura necne , & ytrum ex ma
d.19. & ci- litia an ex ignorātia peccet; hoc eft li dubite
tarorum
comunis. tur probabiliterde eiuspertinacia ; tunc res
eſt dubia. quidam cenſent tunc prius legiti
bBand.Cu- meadmonendum b, quam denunciandú : &
pra .
legitime admonere vocant , quando quis ad
monetur ab habente auctoritatem prælatio
nis, iudicii, & eruditionis, ita vt teneatur illi
credere, nam non eft dicendus admonitio
nem contemſiffe ,qui non credidit ei,cuicre
dere non tenebatur.hæc ſententia eſt valde
æqua. Reip.tamen videtur vtilior ſententia
contraria , nempehoccafu deferendum Ec
clic poft clefiæ “.argumenta pro ſententia hac funt.tű
Areual. & quia in re dubia non eſt reſp . Chriſtiana in
Sot.(quos diſcrimen adducenda , ſemper enim ſubeſt
citat) Si
mác. 0.12 . periculum moræ & ſubuerſionis aliorum : &

lege
 Libri V. Sect. IV . 67

lege naturæ bonum communeparticulari

præponendum ,tum quia fi reusille non erat
bonæ famæ,parum refert eam iuſte lædi : fi
vero erat, hocipfo magis nocere reip.potuif
ſet,cuius bonum præferēdum eius exiſtima
tioni.tum quia vel errabat ex mera malitia ,
& tunciuftiflime delatus fuit ; aut errabat i

gnorantia , & tunc iudices vel eum non com

prehendent,vel comprehenſum abſoluent;
& vtroque cafu falua erit eius fama.Ex his in

fero , in Magia crimine( * quia lamiæ ſempfunt * NOTA

valde pertinaces,& vix fieri poteftvtex igno
rantia peccét;& ſemper mora eſt damnola a
liis )ideo ſemperfub Mortali vnüquemg, teneri co
feftum eas denunciare, etiamſi cum hærefinon fit
coniunctum earum crimex: & ideo qui non reuelat
hoc crimen, extra confeſ Sacramentalem acceptum ,
ixdiciunx contrafe,faltem ad inquiſitioně ētſpecia
lem ,prabere, q miror DD.non obſerualle. O
pinoromififle, quia comprehendebant fub
crimine hæreſis,vt Saneta Inquiſitio facit in
Hiſpania. Deinde ſagæ reuelandæ ſunt ;quia
deli & um earum non cenſetur commiſſum láfuſe Pet.
fed committendum ; & damna impendent Plaza E
proximo, & reip.ideo in conſcientia quis no pie.delia .
c.23.n.iz.
poreſttacere:hocenim ingenere Doctores Ant.Go.
communiter de conſcientiæ foro recipiunt mez.d.to.
in quouis crimine committendo - . Peccabit 3.ti.de hó.

ergo hoc non faciens; ſed contra charitate, detal,ma

non contra iuſtitiam , idque omittendo ieftar.n 9.
Meno.ſup
non committendo : ideo non tenebitur ad
caſ 35s,n.2
EE 2 reſti
 68
Diſquiſitionum Magicarum
AS
a poſtmed reſtitutionem ,ad damna & intereſſepartis
& Couar. niſi fit talis qui ex iuris præſcripto releuare
bene Cla.
tenebatur b.
rus d.9.87
& Farinac . 7.Indicium ſumitur ex mēdacio rei ,quod S
fup.n.25. ſemper ſufficit ad inquirendum , non ve
refert de roſufficit ad torturam , niſi ſit adiutum aliis
ſequitur præſumptionibus . Intellige mendacium
Meno . ſu facere indicium , fi concurrant ſequentia ,
pra n : 3. &
melius lo nempe ſi ſit circa qualitates & circumſtan
quens Pe tias ſubſtantiales ſiue proximas delicti (vt cir
in de rette ca tempus vel locum delicti , non circa remo
1.2.c.2.nu tas , (vt locum originis rei;) & circa ea, quæ, fi
11. & 17: 1vere dixiffet ,reo præiudicaſſent in hac cauſa ,
nu.fere Fal& reusnon habet pro ſe vllum indicium in
rinac.q.sz nocentiæ ,vtputa vnum teſtem , bonam famā
n.6. & 8. vel quidfimile , & mendacium euidenter eſt
probatum .
8. Eft rei variatio adiuta aliquo alio præ
iudicio ,idque circa qualitates & circumſt.
proximas delicto ( vt dictum de mendacio )
& ea quæ immediate rei defenſionem reſpi-)
! ciút.Reus variat, qui modo dicit vnú, modo
aliud :hæc variatio facit indicium ad tortură,
d Ang. de cum emanatante torturam in examine;&ad
malef. in vlteriorem'torturā, cum contingit in tortu .
ver.fama
publ. 105. ra; & ad nouam , quando poft præcedentem
& eftMar.cötingit d,dummodo præcedens tortura fa
G1.Bart . &
aliorú co &ta fit exindiciis legitimis , & dummodo prę
mu.vide cedentia indicia non ſint fatis per torturam
Farin.n.zs
expurgata: nam ſi forent expurgata ſuffici
enter, non poſſet amplius interrogari fuper

de
 Libri V. Se £ t. IV . 69

delicto a non noceret etiam variatio ſi nata a Cephal.

eſſet ex obliuione,vel alia cauſa pbabili , ver- conf. 164.
bigratia, li ſe corrigendo reus variafſet:his e-nal.ind
de
nim cauſis deeſt doli omnis ſuſpicio b. & tortu r.
9.Eft vacillatio & titubatio , quando quis94:36
6 Farin..n .
lloquitur tremens,trepidans, timens, velpal- 33.
lens,vel ſudans præ anguſtia timoris ;& nota
1
rius illud indicium ſcripſit: cuncvolunthoc
elſeidoneum indicium ad torturam cum va

riatione præcedentis numeri , Bart . & alii.

fundamentum huius ſententiæ eft, quia o
culus & vultus folent effe animi indices , vc
ex facris litteris & prophanis ſcriptoribus de hære.
probat Simancas “: ſed adhuc exiſtimo iſtud 19.05 . n. 31.
indicium non effe fufficiens cum variatione, & feq.&
Biosfela.
quia nimis eſt fallax & dubium , & debile , ind.20.
quiamultis hoc contingit , dumtaxat follici
tis de proprio honore , & metuentibus po
tentiam aduerſariorum , aut iudicum aſperi
tatem , quamuis innocentiſſimi ſint;adeo , vt
plerumqueneſciant pręperturbatione,quid
dicant,ve bene Nouel . Paris , & alii apud Fa
rinac.d d Nouel.
10. Si cum inſtrumento magicæ noxæ vi- reg.143.Pa
ris dePui .
ſus eſſet deloco exire fugiens,pallenſque, in de tortura
quo loco inuentus eſt aliquis læſus velres ma c.s.n.7 Pi
leficiata : hoc indicium omnino puto effetina.fupra
:48
propinquum & fufficiens ad torturam per ferus . Cla
q.21. 13
Colum ,vt in ſimili fatentur omnes de exeúte 38.
timido & pallido cum gladio cruéto ex do- evideFar
n.so. & sy
movbi occiſusinuentus ,immo communio cum ſeqo :

EE rem
 70 Difquifitionum Magicarum
* Farin. & rem & veriorem ſententiam eſſe volūta,hoc
alii nu.sz. fufficere ad condemnationem , maxime lia
& 34 .
6 idem n .lra accedant indiciab. Sed quicquid hidicãt,
6r. ego ſequor Gandin.Boer. & loan . And.con .
& vide Fa-'trarium volentes c : nempe nec ſicquidem
rin.n.53. &
effe fufficiens indicium ad condemna
60.
tionem.Mirorautē Farina, fateri hoc nó efle
verum de domo habenteduo oltia , & tamen
putare veruin de via publica vel agro ; cuius
haut dubie pluresſuntloci egrediendi & in
di confer. Igrediendid.Facilius.a.admiferim fentétiam
n . 35. cum
nu.64. illam communem in pæna duntaxat pecu
niaria ,no vero in ordinaria, vel extraordina

ria corporali :nihilominus etiá quoad pecu

QUm9,68. niariam , quia Farinaçius ecum Claro ,fatetur
iudicem non teneri eam infligere ſed tan
cum poſſe ſivelit ;femper fim auctor, ex hoc
indicio ne procedat ad vllam condemna
tionem .
f narrant
Marfil. in 11. Eft conuerfatio cum malis hominibus
pra&. cri- infamatis de codem deli &ti genere ,eaq; ſtri
min.num .
valde ge
150.9 .dili Eta & continua : ſed hoc indiciú eſt
géter. No nerale & remotum , tendens potius ad diffa
ucl. in
vtper ſelịt indicium . egi
pract. cri mationem ,quam
min.poft mus de illo pręced.ſectione,
ps.nu.iļo .
1 2.Si commiſſo maleficio quis confeſtim
Carrer.
tract. de veniat ad curiam , vt ſollicitet inquiri & pro
+ indic. .15.cedide auctore criminis, cũhocad eum non
ind . Anto.pertincat ſollicitare. hæc enim ingcftio , &
Gomez fedulitas ſuſpectum facit: & fæpius exemplis
3.cap.lg. P.
10.14 lloc deprehenſum f, ſed hoc etiam eſt leue,

&
 Libri V. Seet. IV . 71

& debetbonispreſumptionibus aliis robora

ri, vt fufficiat ad torturam . Quod multoma
gis tenendum de illo, qui fponte cum non te
netur malefactoren denunciat:nam qui te ,
netur denunciare, & non denunciat , vel tar
dedenunciat ,hic prębet ſuſpicionem contra
ſe taciturnitate ſua a. a vide Fa .
T rin.à.nu.
13. Si inuentus fuerit veneficio occiſus
94
Svellæſus aliquis in hofpitio ſeu domo , pofſer
effe indicium contra hofpitem ſeu domi
num domus : argumento eorum quæ cen
fent Doctores de inuéto mortuoin domo a
licuius.nam delictum in domo factum , præ
fumicurfactum per exiſtentes in domo b: qui b Paris ſu.
poterunt torqueri tanquam teſtes , linon praca.3.n .
14.Nouel.
probatur eosin domo tum non fuiſſe i id . fupra nu.
102.& 108,
que nullo alio indicio concurrente ; tanquãFoller, in
rei principales autem , aliis præfumptionipract.cri.
busconcurrentibus , intellige niſi ſint bonæ min. & a
lii.
yitæ acfamæ :tunc enim non poterunt tortu
ræ ſubiici vt rei principales , nifi fi tacuerint
& celauerint mortuum , vel niſi conſtet ho

micidium nópotuiffe committi ab aliis , qua

in domo exiſtentibus, hoc autem difficulter
poteſt coſtare , & in eo facile iudex poteſt la
bi(vt patet exempla pulcro quod narrat Fa
rinac. n. 111.) quare non facile hoc credendú
iudici,niſi ſintperfonæ viles & de crimine fi
mili ſuſpectæ . videFarinac. à num.98. vfque
ad num .119.quinumer.120 . bene addit, hocin

EE 4 dicium
72 Diſquiſitionum Magicarum
dicium nunquam fufficere ad condemna
tionem .
14.Adhucleuius indicium eft, fi mortuus
reperitur in via prope domum alicuius ; ca
dem enim tuncſuſpicio eſt de domino & in
quilinis domusillius : hoc fufficit ad tortu
fram , fi fit repertus valde contiguus domui, &
dominus vel domeſtici habuerunt inimiciti
am cum defuncto , vel alias ſint malæ famæ

in fimilibus,vel fi concurrant aliæ præſum

priones fortes. Farinac.ànum.120.Sic memini
procellum Madritianno 1573. contra quan
dam famoſam meretricem , prope cuius do
mum repercus aſininus pullus excerebratus,
quæ confeffa in tormentis fe vlam cerebro
ad philţrum ,& flagellata in exilium miffa.
is . Eft indicium viciniæ , quia in pre
dictis caſibus etiam eft præſumptio contra
vicinos , quæ idem operatur quod præce
dens,& etiam eliditur ; fi vicini ſint bonæ fa
mæ ,vel mortuus extra viciniam habebatini

micos, à quibus potuit occidi. Farinac. à nu

mer. 127 .
16. Si quis tempore maleficii, vel in con
cinenti poſt , inueniatur in loco deli &ti, vel
loco propinquo valde ; & quaſi contiguo
cum armis fcu inſtrumentis maleficii'; tunc
ctiam fi alias fuiſſet bonæ famæ , quia duo
concurrunt, (locus & inſtrumentum ) pof
ſet ſubiici torturę,fine aliis adminiculus: quia
tunc eſt indicium valde propinquum ; G vero

fit
 Libri V. Sect. IV . 73

fit inuentus fine inftrumentis túncad tortu

ram neceſſe eſt concurrant aliæ preſumptio
nes. vide Farinac.à nu.133.
17. Eft quando quis frequentat locum vel
viam vbi maleficium commiſſum , vel viſus
eſtimmediate ante in illo loco vel via ambu
lare : tunc fi ifte malæ famæ in fimilibus po
terit ftatim ſubdi corturæ, li lit bonæ famæ,
non niſi accedentibus aliis præiudiciis. In
tellige de eo qui alias non erat ſolitus locum
vel viam illam frequentare , nec tunc habe
bat aliam iuftam cauſam illac tranſeundi,ve
quia volebat accedere domum ſuam ,Eccle
liam ,vel quid aliud. Farinac.à nu.138.
18. Deſumitur ex illo Caſſii, Cui Bono.
non præſumitur deliquiſſe, qui cauſam ha
buitdelinquendi grauem , & deliberatam ,
non ſubitam tantum vel leuim : & fufficit
hanc cauſam fuiffe exiſtimatam talem áreo ,
maxime li fit pronus in illam caufam ( vt in
amorem velodium ) & dummodo appareat
alium neminé hanc caufam habuifle , & hæc
caufa fit in fpecieiudicialiter probata : ncģ
hæc omnia ſufficientad torturam , niſi mala
fama aut aliud indicium accefferit.Farinac.n.

144.cum feqq.ex Cafonooptimede hoc loquente, li.

de Indic.tract.2.c.1.dc.3 •
19. Acclamatio aut vociferatio in domo
iniuriam patientiữ , & tum fugiens ſeu exiens
ex domo viſus , nam tunc quaſi duo concur
rút indicia ,quorum prius indicat delictum ,
EE s poſte
 174 Diſquiſitionum Magicarum

pofterius delinquentem ,& vnum iuuatur ab

alio, vt fufficiat ad torturam; eſt indicium re
motum , & per duos teſtes legitime proban
dum.Farinac.à num.157.

20. Excommuni opinione Doctorum & v

Iudicum,fi cadauer poſitum coram reo ſan
li. 1.9.4.guinem emittere inciperet vel ex vulnere ,
cap.3. verf. vel ex ore, vel ex naribus; hocindicium qui
fexto ca
dauer. dam magni faciunt, & de eius cauſa alias à

bpoftAng mediſputatum hoc eodem operes . Ego i

& Parid. ſtud indicium nunquain exiſtimarem fuffi
ciſ. 166 . cere ad torturam ,quicquid graues DD.qui
Blanchus dam in contrarium dixerintb. Moueor quia
de indic.
ad 1. f.D.vere eſt indicium remotum , & quaſi prodi
de quæft.giofum ;de cuius cauſa non conftat, & incer
num .408.tiſſimum , quod nullo iure vel cauſa iuridi
Carrer.
tract. de ce probata nobisconſtat , & tortura maximi
indic. In -left præiudicii.quare niſi accedant fama,mi
dicio 27. næ , inimicitiæ vel ſimile adminiculum , nun
uell,reg . quam ad torturam ex hoc indicio Deum ti
184. Me menti iudici procedendum , affirmauit Fa
noch.de rinac.num.156.poft Lant, Gomez fuſe & pruden
arbit.caſ.
270.0.16. ter hoc diſcutientem d.tom.3.cap. 13. à num.is.ee
& de præ- Marſil. in pra& t.§.diligenter num.181.Mafcard.
lum .... 7:led alios.
89.nu.128.
& alii. 21. Sumunt quidam ex mala phyſiogno
cvide Me- mia & malo nomine , item fi oculos in ter
noch.de
ram defigant: de malo nomine ,eſt ſententia
preſumpt.
lib. 1.q.89. Marſilii, Bruni& multorum . fed hæc meo

Fati2.c. 1 iudicio prorſus eſt inanis præſumptio ,quan

nu . 165: do nomcn impoſitum puero à parentibus ;
fi im
 Libri V. Sect . IV . 361

fi impoſitum viro aut adoleſcenti à moribus,

vt folent malefici nomina inuicem mutare ,

tunc haberem pro idoneo indicio ad proba

dum eſſe malum hominem in genere ; non
vero ad probandum ſpeciale deli &tum ali
quod ,nilìipſum nomen deli & um illud ſigni
ficaret , ſed tamen ad torturam folum hoc
non ſufficeret. Quoad oculorum in terram
defixionem ; hoc leuius adhuc eſt.poteſt e .
nimex pudore oriri:neceſt proprium vnius
in ſpecie delicti,ac nein genere quidem de
licti ſufficiens argumentum . Vt nec phyſio
gnomia mala : quare de his omnibus indiciis
prudenti iudici parum curandum eſt, quod
non aduerterunt duo I.C.hæretici , his nimi
um tribuentes a , vt fortallis etiam Martin.de
Arles.Necobftat quod directorium inquifi- demon.
torum ,in 3.p.in c. de fignis exterior .per qua Ni- & Godel.
cromantici hæretici dignoſcuntur & magi hareti- Martin.de
cantes; ſcribit , cos comunius habere torúum Arles de
viſum & obliquum ,ex viſione, & apparitio fuperftie à
nu.IOO.
nę , & collocutione malorum fpirituum : non
enim illic ponit indicia fola ad torturam
fed etiam generalia quædam ad dignoſcen
dum perſonas, in quas formanda inquiſi
tio; & hæc ponit rantum , vt præambula
quædam indicia ipforum indicioruin ad tor
turam .

22. Æque leue indicium eſt, ſi quis natus

litex mala patria & in qua multi tales crimi.
noſi : hinc enim nimis generalem ſuſpicio

nem
 176 Diſquiſitionum Magicarum

nem gigni patet, vt opt.docet Simancas a . i

• Inftit. dem cenſeo de parentibus,quanquam ſitin
Cathol, o dicium nonnihil propinquius, & magis im
so.num.8.
& 9. mineat periculum ab his, quam à patria, &
faucat ſuſpicioni experientia, maxime qua
do matereſt malefica , & magis adhuc liet
iam auia fuit. hoc vt certum admiſere Go
del . & Bodin.bfed hoc etiam indicium ,vt in
bd.c.3.Bo
din. li. vlt. certum reiiciunt,niſi iuueturvehementibus

præſumptionibus aliis, Catholici& pruden

in re
Cyrillus tiores ſcriptores “ : magis vrgeret hac
in fam . conuerfatio & educatio cum tam malis pa
crimin. Trentibus ,ad quam reduco præcedentem ſu
rub.29.delfpicionem : puto enim , li àtalibus parentibus

& 2. Si ortus,& ab his educatus fuerit , gigni ſuſpi

manc. fucionem ad inquirendum ,quando no eſt bo
pra d.c.so.
n.1o . & 11. næ fama reus: ſi aliud indicium præterea aċ
Farinac.q . cedat,pofſe torqucri.
47.8.279. 23. Siquis inimicorum obiectione, vel ar
Binsfeld.
indic.16. micorum admonitione inſimulatus taccat ,

& quaſi contemnat ſilentioque cludat, qui

dam putantidoncum indicium ; quos citat
Binsfeld. d. ſed merito cos non fequitur, eſt
dIndic.ro
enim leue & incertum indicium , indigens
adminiculo aliorum , etiam ad fpecialem in
quiſitionem:
24.Siquis conſueuerit ſcelerata iuramen -x
tá , vel blaſphemias, vel obſcæniſſima verba
proferre ,aut dæmonem fæpe nominare, ſe
que aliofque illi frequenter dcuouere,verbi
gratia ,do tedæmoni,auferat te diabolus &c.
im
 Libri V. Sext. IIII. 77

immo ſi quis alia grauiffima fcelera fpecic

differentia à Sortilegio committat; cum for
tilegii ſuſpectum cenſet Binsfeld.indic.11.co
quod graues fcriptores tradant huiuſmodi
ſuſpectos eſſe de hæreſi a . Sed obſerua hoc
indicium ad -malam famam reduci, & dum fe vt poft

taxat ſolum fufficere ad inquirendum , ad Siman ,

torquendum non , nifi præfumptiones alix Menoch.
libr.s.de
adminiculentur.
preſumpr.
25.Sidum torquentur,nullas emittant la- præſ.6. &
crymas.nam cenſent DD.quidam eas flere lib.1.9. 10 .

non poffe ,fi velint, & ideo hocindicium po u de iufta

nunt Sprenger.Grill.Bodin.Sed hoc merito baret.pa
alii binane & friuolum ſignum reputāt , nam 6 Godel
li loquuntur de lacrymis ex pænitentia vel man, &
deuotione, illæ non ſunt ſpontaneæ, ſed à Binsfeld.
Deo cui lubet dantur:ſi de lacrymis propter
ſenſum doloris , fieri poteſt ve ſit talis qua
rumdam conftitutio corporis ,noui pueros ,
quos citius flagris diſcidiſſes,quam vel vnam
lacrymulam exçuſliſſes : è contra Picardo
rum hæreticorum genus in Bohemia, quod
Flentes vocant, aiunt vbertim flere quando
cumque lubet. An ergo hi nequeunt elle
ftriges ?
26.Si vagæ fint, fæpe habitationem & do
micilium mutantes : maximc poft diffama
tionem,vel complices captos • : hoc indici- «Binsfeld.
indic.18 .
um eft bonum indicium , fed commune o
mnibus criminoſis. vim habet ad corturam ,
quando alia accedunt indicia. fallit fi lit bo
næ
 78 um
Diſquiſition Magicarum

næ famæ,quia hæc illud purgat : item fimi

grandi iuſtam cauſam probet.
27. Si ſingularitatem quandam præſefe
rant in pietatis vel religiofitatis oſtentatio
ne ,quoad diuturnas in templo moras , habi
tum, &c. fic Binsfeld .“ ve verum taméfatear,
a Indic.17. hocindicium valde lubricum & leue eft,hy

Ipocriſim potius probans ; ſortilegium verò

non nifi remotiſlime.
28. Quidam ſagas volunt dignoſcere ex
eradicatione chriſmatis in fronte , alii ex fti
gmate impreſſo: ſed vtrumq; merito impro
b Indic.14. batBinsfeldius b ;nam quoad eradicationem
illam , ridiculum hoceft. chriſma enim nihil
viſibile vel ſenſibile relinquit in vertice vn
Eti. quoad ſtigma non omnibus illud inurit ,
ſed iis tantum quibus diffidit eos conſtantes
fore, vt iam alii obſeruarunt'; præcipuis non
Daozus,
Bodin .Go inurit : aliquando etiam delet cum capti
delm.
funt ; & quando non delet , id relinquit , vt
hanc ſuperſtitionem iudicum foueat, & fic
nonnunquam innocentes plectantur, nec
enim facile verum fignum dignoſcas à ma
cula ,vel næuo , vel clauo ,vel impetigine na
türali. tum quia non eadem eft forma ſi
gni : aliquando eſt ſimile leporis veftigio ,
aliquando bufonis pedi, aliquando araneæ ,
vel carello ,vel gliri, tum quia non idem lo
cus: in virorum enim corpore ſæpe viſitur
lub palpebris, ſub labiis ; ſub axillis in hume
ris , in lede ima : fæminis etiam , in mam

mis ,
 Libri V. Sect. IIII. 79

mis, vel muliebribus locis. tum etiam quia

non omnium ſtigma eſt inſenſibile, vt docet

fi aduertant le pungi,finge
experientia. Et
re dolorem poffent, etiam quem non fen
ciant. Quamobrem Michaelius Pneumalog.
[/col.s. monet Iudices, cum acu vel pugiuncu.
lo iubent ſtigma pungi, id tam caute feride
bere, yt-ſtriges non advertant.ſolere enim
illas cum aduertêre fingere, ſe vehementer
ſtimulatione haccruciari. Plerumque etiam
aliis ex caulis ſunt cicatricolæ.quia licin ſuos
non raro dæmon fæuit, vt os totum lacerum

ac dilaniatum felinquat , & perpetua inhæ

reant veſtigia ,vt de Roſa Gerardina teſtatur

Remigius cap.13. Quamquam ex his ipſis ci

catricibus aliud rurlus , fed incertum naſci
tur indicium .

29. Longe certius indicium eſt fequens;

in Hallo villa Diæcefis Traicctenſis , fæmi

na quædam miſera , die quadam pedes ſuos

pelui imponens, & extra illam retrorſum ſal

tans,fic ait : hic ſalto de poteſtate Dei , in

poteſtatem Diaboli :quam Diabolus mox
rapiens, & in aera fuſtollens, multis , qui ade
rant in villa , fiue extra villam videntibus,vi
tra altitudines nemorum tranftulit,ita vt vf

que in hodiernum diem nuſquam compa

reat.Sic Cæfar.libr. 11.cap.00 . præcedenti ca
pite aperte indicauit hanc magicis artibus
inſtitiſſe. Sane huiufmodi dictum factum

ue , indicium vrgentiſſimum & proximum

puta
 180 Diſquiſitionum Magicarum

putarim. Hæc de indiciis.quædam addamus

apluraCa de denunciatione.
Itro libr.i.
deiuſ.ba 1
ret. punut . SECTIOy .
ca.12. & Si.
manc. in
praz. ti. De denunciatione de teſtibus.
X 1. Sprég .
Silu . Splo
næus. Ia : denunciatio fiueteftimo. Y
QWidoperetur
quer. & nium complicis oſtenſum luculenter
alii. Sect.3. Nunc tantum addenda breuiter quæ
là hodic có
trarium in dam de denunciatione & teftimonio aliorú .
praxi obti quiteneantur denunciare , & teftari, iam vi
Dere fcio, dimus. Sect.fuperiore .Nunc addo praxi rece
li... obfer. ptum ,per regulam , quâ leges dicuntur fpe
916 nu. 1o. & are ea quæ frequentiuscontingunt,vt que
bene poft in hæreſis crimine teſtimonia probationeſq;
alios Si
manc. cit.recipiuntur, eadem locum habeant in cri

35.00.7.ex mine Lamiarum.ratio,quia Lamiæ femper

quo dein
Cursadde. ſuſpectæ funt de hæreſi, & raro hæc ſuſpicio
1 mus & a. fallita.ſemper enim earum facta fere fapiunt
lia . hærefim manifeftam .
c cap.quo
piam frc 2.Receptio teſtium debet ab ipfiſmeriu
quenters. dicibus ſeu inquiſitoribus fieri,nec eſt dele
fuar & a.
ganda , niſi magna ex caufa , & prudenti ac
lii, vt lit.
non C00 probo viro b. recipi poſſunt etiam ante litis
ccft. conteſtationem , & etiam ratificatio teſti
d 6. vlt. de
tempus præ
hærco.in moniorum fieri poterit extra
6.DD. in ftitutum ad probandum ,fi iufta & probabi
d. c.quo lis aliqua cauſa id exegerit, ſemper autem e
niãcafrequ. rit ratihabitio teſtium adhibenda , etiam ſi
teſt. freus ſe habere illos pro ratificatis profitere
tur .
 Libri V. Sect . V. 81

tur . Publicatio quoque teſtimoniorum reo

præbenda eft, vt contra queat excipere;no
mina teftium vero non ſunt in hoc crimine

limul publicanda , quia periculum fere eui

dens hinc imminer variis ex cauſis teſti, &

negotia fidei fic retardarentur , metu per

fic sta
cullis teſtibusa: conſultum tamen ,vt (quod la uit Inno.

fit in Hiſpania) iudices diligenter exquirant 6.vide Di

àreo , num quos habeat inimicos , & teſtes re &. in .
.
ſuſpectos in genere , quibus credinollet , & quil.fol
52.
quare : confrontationc ergo teſtium & rei in
hac materia non ycendum , niſi magna ex
cauſa,& omni periculo ceſſanteb; vt ceſſat 6 Simanc.
quando complices depoſuerunt. Et poflunt fupra nu .
teſtes ſuper iiſdem articulis etiam prorſus c gloff.c...
contrariis, fa &ta iam publicatione,audiri.poft co
deg.teft.
Rom .
multos Siman .ſupra n.3. notab.401
3.Poflunt in hac cauſa à iudicibus, maxi taf.in 1. ad
meEccleſiaſticis ( vt ſunt inquiſitores ) quæ - gregias.
libet perſonæ egregiæ , etiam quilibet con- iur.Aimo.
fanguinci,compelli vt fe coram ipfis fiftant, conl.220.
& teſtimonium perhibeãt, quod fidei fauo - lades, in fo:
re receprum . Vtautem in hoccrimine il- DD.de bæ
luſtres coguntur, fic etiam infames alias per- ret. in 6.
ſonæ , vt complices ( de quibus actum ) ex . de hæret.
communicati, & fimiles ; non' vt plena eis 9.14. Cor
fides, ficutaliis non famoſis, fed quanta pru. mifcel.ca
.
denti iudici videbitur , circumſtanriis confi 20.
dcratis , præbeatur d. valet etiam teſtimoni e Simanc.
um auriti teſtis , qui ſe ex ipfomet reo dicit bene lup.
audiuiffe , non qui ex aliis. ſic intelligendus & fc49.
FF D.Chry
 182 Disquiſitionum Magicarum

D. Chryſoſtomus.homil. 30.in Genef. cum ne

gát ex auditu iudicandum . nec exceptio in
hac cauſa contra teſtes admíttitur , niſi quæ
teſtem penitus refellat, vt capitalis inimici.
tia , coniuratio ,fubörnatio : cæteræ tantum
eleuant fidein ,non tollunt.Sed ifti teftes in

habiles, infames, & non integri, tum de

mum admittendi , quando alii haberi ne
queunt ,vt in crimineiſto ex natura rci actus
apoft plu- vtplurimum contingit a. Coactio autem illa
rin. Ant fieri poteft, non per incarcerationem ( etfi
Gabr. lib . quidam iudices hoc perperam faciant,) ſed
I. comm . exacto iureiurando ſe teſtimonium dictu
cócl. rub.

de teſt.co. ros; item per excominunicationem ; deniq;

cluf.7 . vid .
indicta muleta, & captis pignoribus l.fi quan
ime
quentemlo do C.de teftibus ca.1.2. & vlt.de teftibus cog.Fran.
opr

Binsfel... Viuius in comm.opin. verbo teſtis citatus. Et cogi

de .poteſt etiam quiiurauit ſe non reuelaturum .
malef. ter
cia edic.àc. intimauit.de teftib . & d.c.vlt. Viuius lib.2.verb.

fol.320
. confeffionem .
4. Quantumuis multiplicentur depoſitio
evid. Bins nes perſonarum infamium & complicum ,
fuſe alle. non eſt procedendum iudici ex his ſolis ad
gantem condemnationem ; fcio contrarium com
memb.2: munius teneri & in praxi obtinere b; faltem ,
umen
fol.356 . & vt pæna puniatur extraordinaria.arg
adde Ant . tum eorum eft , non lex aliqua aut ratio vr
tom . 3.ca.gens , ſed generale brocardicum ; ex mul
12. nu.18. tiplicátis indiciis debilibus reſultare indicia
Aymon . indubitata. Sed hocargumentum valdede
confi. 178 .
bile
 Libri V. Sezt. V : 83

bile eſt ,nec in rigore verum .nüquam enim Decian.

quæ natura ſua ſunt dubia , poffunt rem fa - cool.18.li.
1.Ludou .
cere indubitatam ; ficut nec multa venialia Peguer.de
péccata vnum mortale ; nec multa ægra v - cil. crim .
num fanum , nec multa non alba vnum al 17 nu.44 .
vide fupra
bum , nec multa tepida vnum calidum , & c . et. 3.lier.

quando res non ſunt ſubordinatæ ad vnum L. vbi do

finem natura ſua, ſicut vna depoſitio natura tú quib.
fua non ſubordinatur alteri. Deinde torum abus va
illud nihil fundamenti habet , nifi præſum - leaħt ad
prionem . Præterea quis neget; quamuis ra- torturam.
rumid lit, fieri tamen nonnunquam poffe ;
ve vno caſu plura concurrant indicia ad cri
men non verú , quã ad verum ? Eſto ſit pro
batio criminis admodum laborioſa . progre

diátur hoc ergo ad torturam: fi ad necem in

fontis extendis; nonne durus& fæuus ' meri :
to dicaré ? ſit crimen atrox natura : quid tū ſi
reuera non cómifit? fic aliqui noxii elabétur:
præſtar decé elabi,quam vnum innoxiū con
demnari. fi tortus fuit innoxius,poteſt ei ſo .
latii aliquid impendi : fi damnatus & neca
tus , quod cu mortuo præbeas caraplalma:
Denią; ratum illud & receptum ,etſi ad tor
quendum minora probationum adminicula
Lufficiant;ad damnādum neceffaria effe luce

meridiana clariora.nonnehoc illi ipfi faten

tur DD.quibus Bodinus & alii contra ſen
tientes fententiam ſuam confirmant? Mar.

fil.praet.crim.g.diligéter.8.3.Chaffaneus fup:cöfu .
Burg.rub.1.5.5.1.123.Ant.Gabriel.d.conc.7 .nu.7.
FF 2 Tul.
84 Diſquiſitionum Magicarum

Iul.Clar.9.21.nu.9.vbi hoc confirmat arreſtis Bur

degalenf. & Parifienfib.Blanch.de indic. num . 384 .
Monticella reg.crim.4.n.6.Ofafcus conf.os.li. 1.Fa
rinacius q.43.n.39.62.0 73. Quosomnino hac
in re puto iudici ſequendos.
s . Si teftes iſti complices,poftquam ali
quem , in tortura & concurrentibus cæteris
neceſſariis,denunciarunt,& confeflionem
denominationemque hanc ratam habue
runt, & confirmarunt ad bancum , vt opor

tet,& ante fententiam : pofteapoſtſenten

tiam ,in loco ſupplicii,morte inſtante, inno
centiam denominatorum à ſe proteſtati iu
dici populoque fuerint;vel ipſis denunciatis
coram omnibus dixerint, ſe illos habere pro
probis & inculpatis : ſententia receptior eſt,
iudici parum curandam eſſe huiuſmodi pali
nodiam . tum quia raro ſub mortem æque fi
bimente conftant,vtante illud tépus, quan
do confeffio ratificatur.cum quia folent im
portunitate eorum qui denunciati fuere ,vel
admonentium de animæ falute , vehemen .
terrei ſollicitari ,& perturbari in extremo il
lo vitæ puncto.tum quia hæcrecantatio non
eft facta adhibitis ſolemnitatibus , quæ ad

fuere primæ cófeſſioni,ideo præualet prior.

tum quia iſta eſt extraiudicialis , prior iudi
cialis. Confeſſio quidem non perſeuerans
habetur pronulla ; ſed demum q
, uando re
uocatur ante ſententiam latam , non poftea.
Moriens præſumitur memor falutis ; quan
do
 Libri V. Seft. V .. 85

doeſtanimo imperturbato,& fibibene prę

ſens : nec tamen omnes morituri, maxime
ſortiarii,ſunt ſancti. quare hæc præſumptio
leuior eſt, quam qua nititur prior confeſſio .
jhis argumentis hoc tenuere nonnulli “. qui aGodelm .

: sfel.
verò in terminis contrarium ſcripſerit ſcio 25.Bin
nullum . Confirmant, qui docent re &tiſſime, ſupra fol
dictum morientis non effe idoneum tefti- 309...
monium , vt alius torturæ ſubiiciatur , necin
homicidio b ; nec in iudice dicente ſe tuliffe
16.1 . fi quis
fallam fententiam “, nec in furti crimine d ; in graui ..
nec in aliis vllis ,ex communi & in praxi re- a quis mo
riens ad
cepra ſententia . Cauendum ergo iudici,ne
Syllan.
poſt denominationem factam , & lara iam c Barc. &
ſententia vnquam permittat partes ad reum al. add.j.fi
accedere :hoc enim ad nihil vtile fuerit ,nifi quis mo
ve reum moleſtent.fruſtra quidem ,fiis non d Hippol.
reuocet: fi reuocet ,damnoſum id futurum , Mart. in
pra. , . re
quia gignitur præiudicium non exiguumiu lat in
dicio , quod lacroſanctum & indubitatum prin.
eſſe deceret ; & ipfi quoq; reo ,quifalſum di- At dGo
mel, fupr.a
xiſſe ,vel falſitati conſenſiffe feſein iudicio ,v c.13.nu.17 .
bi veritas dicenda ,fatetur. lul. Clar.

6. Quando malefici iſti complices fuos 1.9.21. nu.

produnt, & poftea ex interuallo variant; i- fdocui fu

dem ſeruandum , quod in cauſa hæreſis fo - pra inic.
let ſeruari. eft enim eadem ratio huius cri- huius &

minis , & cadem praxis f. In hærefi res non vult Bins

cſt certa. nam funt qui cenſeant ſtandum mcmb...
feld.d .
illi teſtimonio quo hærefis reuelatur ; & ideo fol.315 .

ſi primo teſtimonio hæreſis reuelatur, ſtan

FF ' 3 dum
 Diſquiſitionum Magicarum

dum primo ; fi poſteriore reuelatur , ſtan

dum pofteriori ;etiamfi alterum iuramento
a ex tex.& foret confirmatum a ratio eft, fauor fidei &

accufatus religionis; qui vt facit,ne hoc crimen in per

5. licet.deniciem Chriſtianæ religionis maneat occul
hærc.in 6.tum ; etiam facit, vt in dubio quis præſuma . RA
Felin.in c. M
cú iri tua. tur hæreticus quantum ad condemnatio
col.2.de nem pænitentiæ in foro Eccleſiæ imponen
teſt. Co
dæ ,pro vtilitate animæb. In primis obſer
uar. libr.z.
var,rel.ca.uo forum Eccleſiæ duplex effe ,vnum publi
13.Reper cum , vt eft inquiſitorum : aliud priuatum
coroin qui & ſecretum , vt eſt pænitentiariorum ſeu
bo , teftes. confefforum.quoad ſecundum ,facile admi
Menoch . ferim hanc ſententiam tot D D. nullum e
de arb.ca :
u . 108. nim hæc præſumptio damnum , immo &
quos rc commodum adfert pænitenti. Quoad pri
fert.& feq. forum ; quia res eft maximi præiudicii, &
Binsfeld . us
fol. 314. ſolent inquiſitores vel brachio fæculari tra
bpoſtglol. dere , vel alia etiam corporis afflictiua pæ
& loan . dc
Imola na , cum publica ignominia , rcum afficere;
Squillacé. valde hælitare me fateor. Sane nec lac .
mís de fide Simancas Epiſcop. Pacenſis , & poftea Za
Catholi
ca.cap. 34. morenſis , hoc fimpliciter admittit , cuius
Ioſeph. hæc funt verba,de hac teſtimonii correctio
Malcard.
de probat. ne loquentis ; nec audiendi funt, qui putanteo >
1,2.concl. dumtaxat cafu id accipiendum effe, cum pofterius
495. nu. 8. teftimonium ( fcilicet, reuelans , quando pri
qui citat.
mum non reuelabat ) eft contra reum in fauo
plurimos .
cd.cap.36. rem fidei. Nam licet eam ſpeciem lex exprefferit ,
nu. 4 : menstamen legislatoris aliud proculdubio vult, a
Igualitasenim iuftitia feruanda eft inter accufato
rem
 Libri V. Sect. V. 87

rem & reum.quinetiam reisfauorabiliores effe de

bemus, & ad abfoluendum , quam ad condemnan

dum pronioresa.] Quid ergo dicemus: Vtique - d.ca.ac

cufatus 5.
cenſeo, li vtrumque teftimonium confirme licet.lab.
tur iudiciali iureiurando , & æque probabili- Centem de
bus nitatur coniecturis ac rationibus , priori panis 1,
potius ftandum , ſiue reuelet, Guenor. Nam 24.& ob
fauor fidei ad tam magnum præiudicium rei ligat. I.fa.
porrigi non debet . Si vtrumque confirma- uorabilio
res de reg.
cum it iureiurando , fed vnum iudiciali,alte- iur.
rum ſpontaneo & extraiudiciali, ſtandum il
liquod iudiciali nititur . Et quia prius fem
per coram iudice ſolemniter perhibetur ,
poſterius velraro vel nunquam ſemper tum
Itandum erit priori . accedit quod quando
iurat in poſteriore, co ipfo iam declarat ſe
periurum , qui prius fallum iurarit . priore
quoque teſtimonio iam ius quæſitum , quod
idem teftis non poteft auferre :pofterius de
nique femper laborat ſuſpicione ſuborna
tionis, vt teſte Simanca Demoſthenes Lam
pidi obiecit b . Vno tantum caſu puto ſtan
b orat.co
dum poſteriori , fiue iuratum ſit , ſiue non; tra Phor
quando apparer manifeſtis indiciis teftem mionem .
non leuitatcaut odio ,non prece aut precio ,
fed iufta omnino ex caufà teftimonium cor - c fic ex d .
S. licet , &
rexiſſe “. Quod verò idem Simancas putat Couar.ſu
maiorem præſumptionem adhuc fore pro pra & Cur

eſtimonio poſteriore; fi reus moriens illud tio Sen.

pro exoneratione fuæ cõſcientiæ perhibue- confil.09.
rit;quia tunc nemo præſumitur peierare vel nu.3 . & .
FF 4 ſalu
 188 Disquiſitionum Magicarum

ſalutis ſuæ immemoreſſe,ex D.Chryf hom.s.in 94

2.ad Timoth.Roman.Igneo de Marſeid iam fupra
w
docui non procedere, quando iis quæ iura
2.0
uit contradicit poft fententiam latam : in ta
li enim hæc præſumptio ceffat.

SECTIO VI .

Deiis quæ loco accuſationis effe folent in hoc cri

mine, de accufatione ipfa.

AA A Ccufatio quæ aliquando ſequiturincarce

rationem , aliquãdo precedit ſolemnior
eft |quam denunciatio: eft enim maleficii ali
cuius apud iudicem , & vindictam publicam
ſolemniter facta delatio : fed in praxi querela
ſucceſſit in locum accuſationis.quare vbiiu
dex non poteft procedere ex officio contra
delinquětem nemine querelam proponen
te ( quod in non multis locis eſt.in pleriſque
enim poteft iudex ex officio in quocunque
delicto procedere,& ideo in pleriſq; locis in
a Farin. 9. quiſitio ſucceſſit in locum accuſationis a ) ibi
12.in prin. contraquerelam omnia poſſunt obucib,quç
b Farin.lu
contra accuſationem .
pra n . 6.
Quoad perſonam ,in hoc crimine admit
cuntur omnes ,alias inhabiles,quia eſt crimē
« Farina, i exceptum , vt communiter omnes farétur ,
num . 12. && ideo in hoc crimine laicus poterit accu
1c99. Cla:fare clericum : admittitur etiam minor vi
rus quzít.
ginti annis , etiam fi luam vel ſuorum non

pro
 Libri V. Sect. VI. 89

proſequatur iniuriam ; admittiturmulier,

admittunturinfames & criminofi , & etiam
focius criminis , etiam excommunicati ex
communicatione maiori : foli repelluntur
ab accufando inimici capitales. Quod rece

ptum de capitali inimico , quia eft impedi

mentum iuris naturalisa. Quoad excommu- « vide Fa
nicatos excommunicatione maiori, licet il-&rin.n . 40.
Clar. n.
li actores effe non pofſint, nec illispofſitius 17.d.q.14 .
dici, & videantur illosexcludere Clarusq.14.
nu. 16. & Farinac.fupra n.32.verius tamen eft,
cos non excludi in hoc crimine , ficut necin
hæreſi, vt fatetur ipſe Farinac. num . 56. vbi
præteriniinicum dicit nullum inhabilem in
exceptis criminibus excludi. nec puro hoc
Clarum voluiſſe negare. Quo pacto enim
complices admittantur, qui fere omnes ſunt
excommunicati ? Ad rationem contrariam
reſpondeo,non iplis ius dici tunc , ſed Deo,
cuius directe caufa agitur, quando fides do-loconſtic.
fenditur, Carolin .

2. Debet accuſatorcrimen iudicipropo : 12;& 14 .

nere cum iudiciis & argumentis ſuſpicio -lexhib.reis.
num , & idoneè cauere de damno reſarcien -'1.3. C. de
his qui ac
do , fi fuccumbat , & incarcerari donec ca.cu
ra. Ang
ucat b, Calumniator tenetur ad damna , ex - ldemalef.
penſas , & intereſſecalumniat , & iure com-v.ad que
is
muni ac conſtitutione PiiV.ad pænam calio Farin.o
nis,pleriſa; in locis ex iure confuetudinario, ſtendic
com
pæna arbitraria ,pecuniaria ,vel corporali.viel
muncm
le q.
de Farinac.d.q.16 . 116. nu. 8.
FF 5 SEC
 190
Diſquiſitionum Magicarum

SECTIO . VII.

De apprehenfione, & carcere.

w
Vamuis nemini liceat auctoritate fua BB

in manifeſto crimine deprehenfos compre

hendere , & iudici offerre , vt explicanda l.
vlt. Cod.de malef.iux . Binsfeld. nam fi lex illa
generaliter accipiatur,elſet rixarum ſemina
rium.quia maleficus merito ſe defenderet,
& aperiretur occafio peculantibus innoxi
os comprehendendi. addo præterea requi
ri, ve velſortilegus fit fugitiuus , vel defit
a arg.l.no copia iudicis , vel bellum fuerit indictum
eft fingu. talibus , vt de hæreticis contra Goffredum
las de reg & Alberic.docet Simancas a . vel etiam nili

tor.9. & de maleficus ille ſit bannitus: alias qui non ha

bitorem . bens merum imperiumb & non exiſtens
fraud.cred in maiori magiftratu fi caperet & incarcera
Simā.prax ret, iniuſte faceret. Poteſt autem capi quo
0.74 sec. uis loco , & tempore, & cuiuis carceri inclu
9.27. nu. di: quia exutus eſt omni priuilegio , neque
34
illa procedunt in criminibus atrociſſimis.
& vide Fa.
rinac. 9 . quare etiam poſſunt detineri in compedi
27.nu.6. bus, manicis, cippisd. poſſunt pro pana te
dFarinac. neri in carcere obſcuro & tetro, in quo intra
100.& hoc paucosdies moriantur ; fed hoc intellige
ta&tum in poftquam crimen confeſſi, vel conuicti, &
caufaDo damnati , de crimine mortem merente ,
&toris Ede
lini. Capitamen non poterunt, niſi præceſſerit
* Farinac.informatio aliqua , poſt indicia legitima;
114. 104
ex
 Libri V. Set. VII. 91

exæquiore ſententia a:immo Simancas vult Lancel.

in crimine hæreſis neminem capi , niſi Corrad.

i iudices compererinç pluſquam femiplenis de offic.

probationibus reos vrgerib. ratio quia lo - C- ul.crim
la etiam captura in crimine hæreſis vehe- tit.de ca
pru . Min .
menter infamat. verum hæc ſententia , nec
ling.cent.
lacis fundata eſt, nec ſatis tuta reip. quam s.obl.9.

priuatim miſericors in reos , tam publice no- Gomel.

Ancon.
d.
xia & in commune vergés periculum . Nain tom. 3.ca.
ſemiplenæ probationes omnium iudicio ad 8. & opt ,
quæſtionem etiam in criminibus minus reip . tum.ll2
Farinac.à
noxiis ſufficiunt. Deinde quo criinen eſtvíquc
atrocius,& in commune pernicioſius,hoc le- 1.17.
b Simanc.
uioribus iudex indiciis fretus poteſt ad ca
d.t.25.1.2 .
piendum procedere.Sed & perfonarum ha
benda eft ratio , vt facilius procedatur con
tra vilem , & pauperem , & plebeium , quam
contra nobilem ,bonæ famæ, & locupletem .
Forte opinionum diuerſitas quam Pacenſis
Epiſcop .hacin re inueniebat , in præceps
eum egit.nam fi octo enumeratis à Farina Jad.9.27 .
cio ', addas aliam Gomcliia & commemora - a:n,114 .
d d.to.3.c.
tam Simancæ , iam decem numerabis . Illis8. v.1.
præteśmiſſis, primum ftatuo iudici de delicto e arg.l.I.
cómiſſo conſtare debere , vt vult Gomelius, D.decuft.
fedid intelligo,quando de actu extrinſeco & rus 9.28.
num.2.
dāno dato agitur deinde ftatuo iudicis arbitrio Kirchou.
permitti , quando line , vel cum quibus in Cent.4 có
diciis, capere reú debcațe : verumtamen cu cl.30. Bo
oportere legibus, ratione , & æquitatę hoc pacos,in
om.opin
fuum arbitrium moderari , confiderata cri- Is alü.

minis,
 92
Diſquiſitionum Magicarum
1 minis , & perſonarum qualitate , quare ad
fimplicem querelam fiuc delationem nun
quam ſim auctor , vt ad capturam , ne vili
um quidem perſonarum , ſe iudex accin
gat : nifi delator ſummarie probet reum effe
ſuſpectum de fuga, & idoneè caucat per fi .

deiuſſores ;aut l
,i perſona fit locuples, fe
ſuaque obliget, pro refuſione impenſarum ,
damnorum , & intereiſe, caſu quo
querclam
ſuam non probaret. his enim concurrenti
a videla. bus Caſtren . Bald. & aliorum veterum aſen
rina.fup. tentia recipi poterit , alias certe nimis rigi
0.118.120 .
128. da. Poterit eodem modo iudex procedere,
quando ad delationem accedit nominatio
feu indicium abipfo infirmo periculoſe labo
rante , ( verbi gratia , defertur ad iudicem à
medicis , Petrum effe maleficio læſum ; iu
dex ex officio mittit Notarium ad Petrum,
quiinterroget, quem putat auctorem male
ficii , Petrus nominat Ioannem , qui iam de
latus fuerat ab alio . ) ratio praxis eft, quia ta.
lis infirmus adhucfenſibus & iudicio integer
animo imperturbato præſumitur merito ſa
lutisſuæmemor, & huiuſmodiinfirmitasha
bCrauet . betur pro quadam fpecie torturæb, ideo i
Roladin.
Maſcard. fto torto comparatur: nec dici poteft ſpota
& aliia- neus delator,neque hic locum habentalia il
pud Farin. laimpediméta,quæ recenſuimus contra no .
0.129 .
minationem ſortiarii in vltimo fupplicio de
ponentis.Optarem tamen hoc caſu hanc no
Iminationem infirminudam non eſſe ſed or

natam
 Libri V. Sect. VII. 93

natam cauſis opinionis ſiue ſuſpicionis, cur

illum credat auctorem .
CC Porro ad lolaminformationem extraiudi
cialem in ſcripta non redactam , fiue quæ
nó fitin actis & apud acta , quicquid nonnul
li cenſuerint,non arbitror capere licere : nifi
duxe ſalcem à Claro a requiſitæ conditiones aq.28.mu.
concurrant , fcilicet vt delictum ſic enorme, 2.in fire
( quale eſt crimen maleficorum ) & pericu
lum fit , ne reus aufugiat interca , dum infor
mationes in actis recipiuntur: quod periculu

cum ſemper fere ſit in maleficis , quæ vtplu

rimum lunt viles perſonæ , procliues in fu
gam ;vix accidit,vtiudici non liceat poſtnu
dam huiufmodi extraiudicialem infor

mationem ,velpoftquerelam , qualem dixi

mus,incarcerare. Proſper Farinacius 6 addit b ſup.nu.
131.
tertiam conditionem , vt iudex fecurus ſit,
quod poft captum reum veniệt teſtes depo
Gturi:fed cum Salyce. Claro ,& Cauēle , quos
ille citát,puto priores duas ſufficere. Illudo
primeidem Proſper admonuit, malefacere
iudices illos,quilucricaufamultos penes fe habent
exploratores,& ad fimplicem vniusillorum relatio
nem reosin carcerem compingunt hæc enim practi
ca dainabiliseff ( inquit ) nec in iudiciis per prin
cipes toleranda.
Quoad perſonas nobiles ,& honeftiores
generevel dignitate ; etiam coniuges reſpe
cu maritorum ,eas ſub fideiufforia ,imo & iu .
ratoria cautione relaxandas cenſuit Godel

man ,
 94 Diſquiſitionum Magicarum
ใน:
aſup.n.14. man ." & multos citauit : ſed inprimis illi Dd.
non loquuntur in terminis & expreſſe de
noſtro crimine . Deinde nec in genere , CE
quando venit infligenda poena mortis, id ve
rum eſt in aliis criminibus, fi rei alias ex car .
cere fugerint, vel ſidelictum fit notorium ,
vel in flagranticrimine ſint reperti,velad tor
turam iam adiudicati . Præterea requiritur,
vtiudex reum reperiat innocentem , vel ſal
té valdedubitet, & vtroớ; caſu cautio illa non
admittitur ,niſi finito proceſſu & completo .

Deniq; certum eft nó cogi iudicē dimittere,

fed hoc totum ab eius arbitrio, prudenter p
b vide Fa .
cin.hęcbe penſis circumftantiis omnibus,dependere b.
ne próbá- nec facilis effe debetin noftro crimine,quod
tem q.33. ficut hæreſis , omni priuilegio & dignitate
à 0.34 .
reum penitus fpoliat. Nunquam fane di
mitterem ſub iuratoria cautione tantum
(quomodo quiDeo periuri , mihi iufiurandữ
feruent !) lub fideiufforia vero; non niſi vr
gentibus grauiſſimis caufis , & quando fide
iuffores fe vt cuſtodes obligarent , quo caſu

multo melius profpicitur reip.quă li vt fide

iuſſores tantum ; quęcautela a Soare accepta
De arbit,placuit Menochio eam explicanti. c.
cal. 303.n.
Capi ſortiarios ſeu maleficos etiam in Ec
37 .
cleſia poſſe, puto ex multiplici capite , tum
quia crimen eſt atrociſſimum ; tum quia ſunt
facrilegi , tum quia blaſphemi , tum quia
venefici & homicidę deliberati & proditorii ,
tum quia funt vtplurimum hæretici & apo

Itatæ ;
 Libri V. Seet. VII. 951

ftatæ ;nam nullis iſtorum fuffragatur immu

nitas loci ſacri, ne ibi quidem vbi viget a : & . vide Fx
in caſu quo non valet immunitas,volútmulti rin.late
fcribenté
etiam non requiſito Epiſcopo reum extra 9.28
hi per iudicem ſæcularem poffe :alii tamévo
lunt ab Epiſcopo veniam peti. prior opi
niode iure verior & receptior erat ante bul
lam Gregorii XIV . optimi & laudatiſſimi
Pontificis; qua expreſſe caurum , neliceat fa
sularibus iudicibus, line Epiſcopi licentia aliquem
ex Ecclefia extrahere, etiam in cafu alias permiffo ;
nififi forteEpiſcopus talem licentiam dare recufa
uerit : & tunc reos ficextractos debere ad carceres Ec
clefiafticos conduci ,vt illic detineantur ,donecper E
pifcopum ,zielab eo deputatum ,cognitum fuerit , an
crimen fit talezgaudere
:vt non debeantimmunitate
Ecclefiaftica.] Vbitamen hæc bulla non obli
garet,ibi poíſer extrahi cafu dicto ;fed mode
Ite & cauendo tumultum & offenſionē per
fonarum Eccleſiaſticarum , & dummodo po
Itea comperto quod non debuerint extrahi, Couar.
ftatim Ecclefiæ reftituantur b : & in iiſdem lo- li.z.var.rc
foL ca.20 .
cis valebit iuspræuentionis in eo , vt fi reusn.18. Clar.
nondum fit extractus, ad Eccleſiaſticum iu 9.30.1.20.
dicem ; fiiam ſit extractus, ad fæcularem per- poft Gui.
tineat iudicare , num immunitate gaudere Pap.Boet.
debuerit , necne.c Remig. &
alios.
Indebite carcerati malefici, etiamſi carce
6 Vulpell.
remeffregerint ; propter talem fugam nec reſp.130.
puniendi erunt,neq; pro confeſſis habendi, a ...Farin.
neq ; ad carcerem redire tenentur , etiam fup. num .
76.
fi re .
 196
Diſquiſition Magicarum
um
a fic poft firedireiurauerint 4 : neque tenebuntur ad
Rolandia pænam conuentionalem ipfi vel fideiuſſo
Minking: res,fi quosdederuntb: neque ad torturam P
1.var.refo. pter huiuſinodifugam rapi poſſunt ( vt pof
c.2.0.7. & fent ſi carcer fuiflet iuſtus Jetiam fi animo no
11. quidā&,reuertendi fugiſſent 5. Sedan in foro con .
notant
bene. ſcientiępeccet fugiensex iuſto carcere,quę
b Farinac. ftio eft difficilis,neque hic tractanda.Pecca
9.30.9.70
c . recenfet Farinac.n.90.cum Couar.d : ſed nó
à 0.85. peccarecenſuit Maior, & Felin , cum anti
dlib.i.var. quis aliquot Canoniſtis, & ex recentioribus
8. & 14 . Lopezius Inſtruct. c.66.immo & teneri fuge
& Bruno. re , ſi tuto poſſit, voluit Victor. relect. de homic.
à Sole in Breuiter n , ihil hic peculiargeſt,quoad ſortia
99.legal.
9.30.0.34 . rias, ideo de hac queſtionein genere tam pro
ſortiariis quam reliquis, li vis,lege Couarr.fup.
Sot.ad 2.2.9.09.2.4 . Nauarr.Manual.c.25. Viet.
direleet. Léopez d.c. 66.Binsf.in Enchirid. & Bru .
nor. fup.
In ipſa captiuitate quçdam ſuntiudici ob - DD
feruanda. primo, vt ftatim perquirantur o
mnes areæ & anguli domus accurate ; num
inueniantur pixides,vnguenta , pulueres, &
alia inſtrumenta maleficiorum ; neque rei

permitti debent iterum ingredi domum , ne

capiant taciturnitatis medicamenta . Sic Pet.
Gregor.lib.13.de republ.cap.30.Superſtitioſum
autem eſt,quod quidam addunt,curandum
lictoribus, veſublimes de domo collantur ,
ne , antequam in carcerem detrudantur,
terram contingant . credo verentur iſti, ne
fint
 Libri V. Sect . VII. 27

ſintde genere Antæi Libyci, cui contacta ter

lra vires de nouo ſufficiebat , iuxta fabulas.
Tale etiam illud , detrahere omnem illis ve
ſtem , & induere eas ſola quadam interula ;
Iquævno die neta , texta & confuta : ſuper
titiofum non foret, fed vtile eas omnibus
fuis veſtibusſpoliare, & aliisveſtire,ea gratia,
ne quid lateret in veftibus maleficii . Sane
hædiligenter excutiendæ & ſcrutandæ. Val .
deetiam mihi ſuſpectum , quod quidam gra
ues auctores a fcribunt; admonendos iudi
.
ces ne patiantur fe à maleficis tangi fuper in malleo
nudam iunctarum manuum & brachiorum.p.3.9.15 .&
cur quæſo ? ſî ne veneno inficiant », certe Greg . fup.
0.4
poffunt etiam infici aliis corporis partibus
tactis.ne faſcinent ? deme venenum , & par
tium iſtarum nulla erit faſcinatio . Simile eſt
quod addunt iidem , producendas ante
iudicem maleficas tergo aduerſas . quia pu .
tant ,fi iudices ante alios , malefice aduenien
tes adſpexcrint, eos faſcinari viſu, & fieri mi
tiores ac faciliores ad abfoluendum . non
ne hæſunt neniæ pueriles? quid virium habet
afpe&us maleficæ , eo quod primo velſecun
do loco iudicem viderit ? Deinde quomodo
hæc cohærent ' ? maleficæ cognitioni iudi
cum addictæ ftatim vim maleficiorum amit
tunt,quod iidem afferunt auctores ; & faſci
nant nihilominus modis prædictis. an , quod
faſcinantante cæptam cognitionem poft

Icaptiuitatem , poft cæptam vero cognitio

GG nem
 Diſquiſitionum Magicarum

nem non amplius oftendant diucrſitatishu.

ius cauſam ,li noscredere libi poſtulant. De
inde communior eſt rumor ,ftatim atque in
carceratæ ſunt nocere cas amplius non pof
fe.Nec defuere qui ſollicire cauſam quæré
ces, tandem duas reddidere homines non

a Danæus Catholicia. Primā, quod commode illic ve

62.4.Go nena ſua habere non poflint. quafi vero
delm .d.c. Diabolus ea nequeat adferre : & nequeant
4.li.3.8. illa ab co accipere niſi per manum commen
17 .
tarienſis , vt illi falſo ſupponunt. Secundam ,
quodlibere cum ſuo magiſtello communi
care non audent; & maxime meruunt , ne à
(
iudice colloquentes deprehendautur. quaſi
neſciant nocturni temporis multum fibi ad
hoc lupereffe, & nequeant occulte dæmonē,
etiam aliis preſentibus alloqui, ſurdaftercre
do Satan eít ,& eget clamoribus . Rcfellun
tur hiipla experientia. nam conftat à Sata
na illas vchementerſæpe in carceribus affli
gi;( vt denonnullis teſtatur Remigius lib. I.
C. 13. ) conftat etiam in ipfo carcere aliquan
do illi commiſceri, & poſle grandineagros
lædere: cumque hæc damna inferant per i
plumdæmonem ,folo nutu poſſent illi fignifi
care,& ipſe ,illis vinctis , id exſequi per leſe.
Exempiú Annociɔ.15.xcvii.cum Stabuletum pro
vide in£ ficiſcerentur,Leodio Quæſitores,Oranus,&
10. in fine, alii, in via planaſubito currus deiectus fuit, &
mirifice per medium cófractus, omnibus ta
men illælis. pedibus ergo , quibus equi non

-ad
 Libri V. Sect. VII. 99
gel

aderant,reliquum iter confecerunt. cum Sta

lbuleti in carcere inuififfent loan . illum del

Vaulx , cuius cauſa eo profecti fuerant; is ſta

tim illis ; benc ( ait ) in via expalluiſtis , nec
fatis vobis omnia proſpere ſucceſſerunt. Et
diſſimulantibus illis , caſum narrauit , addi
ditque ſe id à ſuo dæmone accepiffe. damnú
tamen ab alio quodam dæmone illatum ,
iniufſu ſuo voluifle dæmonem amplius noce
re;ſed non licuiſſe. Hinc caufam habetis,
poſſe per dæmonem nocere, fi Deus permit
cat:raro Deum permittere, ne iuſtitiæ execu
tio inmaleficos impcdiatur. Plura videte fup .
lib.3.p.1.9.3.
Vtilior ergo eſt monitiò , ne iudices illos
diu detineantin carceribus ; fed vel fontes

velox pæna conſumat, vel innoxii reperti

liberentur maturius a : & vt obferuentur , ne aduth.ho

qua ſecum ferant, vel nequa inferant aliis die de cu

quibusſibi nccem queañtinferre: & eadem ftod
rum.. Ito .
de cauſa , ne diu ſolæ permittantur elſe: ni
hil enim Diabolus diligêtius conatur, quam
ad mortis confilium illas inducere.b. Sed cur 6 Nicol.

eas carceribus non eripit ? Grilland. quaft.3.Remig.li.

dæmo
g.ſcribit ,quofdam iudices ſæpe expertos án nolat.c.6 .
ſolita inunctione Magicapti per dæmonem 7. & 8.
efferrentur, & nullum vnquam fortilegia tú
effectum fortita . Vnde multos tenuifle ,

quod captæ à demone eripi non poffint ; &

rationes reddit duas . primam quia Diabo
llus mauult illas in profeſſione ſua ftatim
GG 2 mori :
1100 1
Diſquiſitionum Magicarum
mori.2. quia Deus non permittit dæmones
exercere potentiam ſuam , neid fiat in ſcan
dalum ipſorum iudicum , & Dei ignomini
am.Nam videretur plus poffe Diabolus in
fuis miniſtris ſtrigibus; quam Deus in ſuis , qui
ſunt ludices.quæ ratio poſterior eſt D. Tho.
Confirmatur ,quia Pompeiopoli exiſtens In
quiſitor permiſit cuidam Malefico capto
vt fe inungeret, & licentiam dedit euolandi
ſi poſſet , & illeſtatim ſublatus fuit in aerem .
Cum Legionein Hiſpania degerem legi lit
teras ad Doctorem quendam Canonicũ da
tas;quibushocinter cętera narrabatur.Ergo
ne hoc tunc accidit quia ceffabat ratio pre
dicta,nec dæmon poterat videri contra iudi
ciariam poteftatem præualuiffe ? Suaderem
ramen ludicibus abſtinere ab huiuſinodi ex

perientiis;in quibusplus eft curioſitatis , qua

pietatis.Punitæ morte ludicum curiofitatis

ego alias ex Cumano exemplum dedi : quod

idem ex Silueftro Prierate Creſpetus narra
uit lib. 1. de odio Satanæ diſcur.is. Poſterior au
tem illa D.Thomæ ratio quanti ſit momenti

di&tum iam lib.3.p.1.g.s.

SECTIO VIII.

Deaccuſationein iudicio poſtincarcerationem .

Ehac ſufficiuntiam à nobis dicta , ſup:

DI
ſect.6.fi quis plura volet, legat Prof.Fari.
9.12. & 16.Clar.S.fin.q.12. cum mul.feq.
SEC
 Libri V. Sect. IX . 101

SECTIO IX .

De Tortura.

EE fufficiantin
A Dhanciam diximus,, quæ
dicia? Jup.ſect.3. & fect.4. Nunc videndú
nobis qualis eſſe debeat? quando iteranda?
decernendauç:& quæ hac in re ſuperſtitioſa
Gint vitanda :

Quoad primum ,ſecundumq; , ſunt enim

valdecommiſta,quæ deiis dici poffunt ; ſci
enda funt ſequentia. Inprimis poterit iudex
inſtituere interrogationes ad formulam
illam à Grillando a traditam ; Quid fit illa pro- a 9.7.n.7.

feffio,quam faciuntcum damone , & quibusmo

do ac ordine ad illam accedant, & quibus cerimo
niis & folemnitatibusin ea.vtantur ? Ad quidfe
obligent demoni? ſüb.quaforma verborum fiati
pſa obligatio? qua fintab eis ſeruanda & ad quate
meantur? qua præmia habeant & quæ haberefperēt
ab earum Principe Demone? ex quibus rebusfimpli
cibus velmixtis componantvnguenta, quibus lini
ant corpora fua dum vaduntad ludos? cum quibus
etiam rebus faciantalia venefica maleficia? quemor
dině teneant,quandoacceffuræ funt ad ludos prædi
|ftos:fitne verum quod vadant corporaliter ,velilla
fit illufio fiue viſioquædã in apparentia , in mēte, do
intelleitu ? cafu quo accedunt corporaliter, an am .
bulent pedib.propriis, velaliter deferantur,& quo
modo,& per quê?Item quomodo & qualiter celebret
ſacrificia ,offerātpreces & munera demoni? Itěqua
fint illis in pracipuaobſeruantia in dicta pfeffione?]

GG 3. & alia
 1102
Diſq Mag
uiſi ica
tion rum
u
& alia huiuſmodi, quæ iudici ex præcedenti
m
inquiſitione vel denunciatione videbun
tur exquirenda : poftea porerit interrogare
de fingulis ,num hæc, & quando ,di cum quibus,
& c.fecerint? in his vtile erità leuioribus, quæ
facilius confitentur,ad grauļora progredi'
, i
deoque vltimo demum loco de copula cum
dæmone interrogare ( Sprenger.p. 3. mallei g.
14. & is.)
Abftinendum iudici tormentis , fi pof
fit abſtinendo veritashaberi. Quæftio enim
resfragilis est,& periculofa ,& qua fæpe veritatem
al.1.9.quę fallita.ſæpe fit vt innocenspro incerto fcelere cer
tioni. D.tiffimasluatpænasb . frequenter tamen cogi
Ariſtot, incur iudex quæſtionem adhibere, cum quiſe
Rhet.ad negant crimine quo accuſantur teneri., torquen
Alex. dc
quzft. veritas, qua indice voce non pro
tur, vt facinoris
mitur, dolore corporis exprimatur teſte B.
6 D. Aug.
ib.19.de Cipriano " , & eft Theolog ,fententia com
ciuit. Dei.Imunis .
Ciprian .
id Deme Torturæ modus iudicis arbitrio commit

crian . lok. titur,ſed debet illud moderari prudentia &

4.d.1s.q. æquitate ,primo, vt præcedant indicia fuffi
22.Silu. cientia ,de quibus egimus Sectione 1. 2.vt con
Tab .& a ftet prius de corpore deli & i. quod ibidem
quifitio. probauimus. 3.vèreoțit data indiciorum co
pia, & proceſſus contra ipſum iam forina
feq. videti,& tempus ad ſe defendendum fufficiensd.
Proſp.Fa 4.vt reus nec ſit confeſſus, nec conuictus. s .
einac. 9. vt per interlocutoriam ręũ iam damnarit ad
38.
Iquæftionem ,expreſſis in ſentētia caufis ,cur,

& reus
 Libri V. Sect. IX . 103

& reus non appellarit, aut friuole & calumn

niofe appellarit. appellationi enim non fri
uolæ aut calumniofe deferendum eſt , adeo
vr contra eam tortus & confeſſus nequear
condemnari.Siconfter judici friuolam vel
calumniofam effe, poteft eam contemnere:
poterit autem credere talem effe, quando in
proceſſu erunt indicia legitima ad torquen
dum ,quæ reus in termino fibi conceffo non
fufficiéter expurgauit .Sed ſi de lacreiudex
dubitaret , omnino deberet appellationi de
ferre, & à tortura fuperfedere.6.debet iudex
poftquam reus cibum vel potú ſumpſit , pro
pter periculum vomitus,vtminimú quinque
vel ſex horis, à quæſtioneabftinere. 7.debet
prograuitate delicti, certitudine indiciorú ,
& qualitate perſonarum , etiam qualitatem
& grauitatem tormentorum remittere vela
cuere.Modosautem & gradus torturæ recte
proponit Farinaciusa.debet etiam iudex , li- alup.à n.
cet iftud delictum fit atrociffimum , eum mo 34.

dum & diuturnitatem quæſtionisin eo ferua

re,vt corpusreimancat velillælum , velmo
dicelælum ,laluum innocentiæ , vel fupplicio .
illæſum dico , quo ad carnis lacerationem ,
aut offium vel neruorum fracturam.nam quo
ad diſcompaginationem , fiue difiun &tionem
iuncturarum & offium non immoderarā, vix
in tormentis ea poteſt euitari. Hic merito 6 habes in
cunctis ſequenda foret (extra tormentum in- Ballario
Magno.
fomnix ) Pauli. II I. bullaLVIll. quæ vetat

GG À reum
 104 Diſquiſitionum Magicarum

rerumiņtortura vltra horæ fpacium detine

ri.Debet etiam iudex abſtinere nouis , ' & in

fua prouîı çia inuſitatis torquendi modis;

fed vtatur ſolitis in hoc crimine ; yt tormen
to funis tenuioris ; & affufione aquæ frigidæ
in tergum appenfi, vel etiam additis ad pe
des ponderibus , vel vt baculo interpedesin
ſerto nequeatiungere , vel tormento vigiliæ
omnium optimo & tutifſimo , quando non
additur ſimul membrorum extenſio . hoc o
# Cartar. ptime nobis deſcripſerunt Flammin . Cartar.
li.4.prar, & Farinac . “ & eo potiilimum vtendum quo
crim.ca.2. ad mulieres,maximehoneftiores vt ſunt
nu.7 . & 8 .
iales, & c. Hæcin inferenda quauis tor
Farin.lup mon
0.71 . & tura .
Marſ. inl.
1 . D. de Quoad iterationem quæſtionis , ſeruan - FF
quæftion. dum primo,nevnquam ,etiam vrgeritiffimis
indiciis ſuperuenientibus, reus torqueatur
vltra tertiam vicem, etiamſi varius litin con
bfic inte!- fefſione: quod ſi ſemper conſtanter negaue
manc. & rit ,nó pofſet vltra duas vices torqueri b, licet
quos alle contrarium ſerueturin praxi. ſecundo, non
prax.c.
satnu
52. m. eſt repetenda eodem die quæftio , ſed vnus
.
42 . faltem diesinter ſingulas eſt interiiciendus,
c Maiorin ve terror ille & dolor relideat“ .tertiò , nun .
12 & $i " quam eftiteranda, nili ſuperueniant indicia
manc,lup. noua, & diuerſi generis, & prioribus euiden
1.39. tiora : & nifi reuerfit adeo fortis ac robuſtus,
vt animo & corpore in priore tortura per
durauerit:item niſi priorestorturæ nimisle
Ines & inſufficientes fuerint;quod diiudicare

pen
 Libri V. Seft . IX . 105

pendet à iudicis arbitrio. quarto , ſi reus in

tormentis confeſſus,fequéti die non vult ad
bancum ( quod aiunt) confeſſionem ſuam
ratificare extra torturam , dicatque ſe dolo
re tormentorum falſa fuiffe confeffum , po
terit abſq; nouis indiciis de nouo ſubdiquæ
ſtioniüt perfeueret. Si tunc reus in fecun
da quæſtione pergit negare , primam con
feflionem
expurgat, & eft dimittendus,nec
poterit tertio torqueria: nifi tamen prima . Sic Si
tortura fuiſſer inſufficiens & indicia valde manc. fup.
vrgerent, tunc ad tertiam poſſet deueniri b. n.43.& in
Cuis praat.
Quod fi in tertia adhuc negat , omnino di. Milleus ,
mittatur : ſi in tertia ficut in prima iterum Clar as ,
Danhau.
confitetur , & poſt torturam ratificet quæ & Cartar.
ſtionem ,omnino cſt puniendus : ſi tertia in 6 hæc eft
més etiam
tortura iterum confitetur, fed poft tortu-Simanc
.
ram negat ; non poterit quarto torqueri,fed up. n. 46.
eft abfoluendus. quia cuncta indicia priora & Fr. Pc
gnæ in di:
purgauit , & vltimum iſtud folum ad quæ - rect.inqui
ſtionem non fufficit, eſtque tandem finisa fic. 3. p.
liquis quæſtionibus imponendus. Sic Simanc. com.39 .
up.num.43. & ali illi fup.citati. d præterea Boff:
Blanc.Carrer. & Farinac.eos fequens fup.nu.99.6
105. vide Marfil.in repetitione l. repeti.D.dequa
ſtion.Et quod tunc fimpliciter & abfolute fitdimit
tendus liber volunt Eymer.in 3.p.director.de. De
gna d.comm.31.Ant.Gomez.d.c.13.n.28.foluens
argumenta contraria. Damhaud. in prax.orim.ca.
40.& alij apud Binsfeld.l.7.de malef.C.q.1. con
cluf.16. Eſtque non illepidum quod narrat

, GGS Marſil.
 1106 Diſquiſitionum Magicarum

Marlil.habuiffe fe Mediolani quendam infi

gnem nebulonem ;qui in tortura fatebatur,1
& in auditorio poſt torturam cuncta iterum
negabat.candem rogatus quare fic faceret,
renidens refpondit? quia melius iudico mil
lies torqueri in brachiis,quam ſemel in gula.
quare? quia multos reperias chirurgos, qui
norint ſúa in loca reponere & coaptare olla
1 brachiorum ,nec vnum inuenias, qui norit
reaptaregulam.his & fimilib.fibi illudentem
Hippol.Marſ. coactus fuit liberum dimitte
re . Porro qui dimittendus , eum cenſeo di
mittendum abſolute & ſimpliciter, fine fide
iufforibus,idq; ex receptiore ſententia , neq;
cauſam indecifam relinquendam . Sitamen
indicia nõforent per reum fufficienter pur
gata:vel etiamfi veriſimiliterexfpe&tarentur
indicia noua & clariora præcedétibus;tunc,
ex multarum Curiarum praxi,poffet reus di.
mitti data fideiuſſione de ſe repræſentando,
cum iterum à iudice accerfetur ; & tunc , cũ
iſta indicia noua ſuperuenerint,reus iterum
examinatur. hæc dimiſlio tuncnon eſtablo
luta, fed ftantibus tantum rebus, prout tunc
fe habebant. vt bene poft Boer. dan Carauitam
Clarus 9.62.6 Damhaud.fup. Praxis vero illa
quam Sprengerus ponit p.3. Mallei.q.14 .ve
damnetur non ad torturam iterandam , fed
ad eandem alio die continuandam , & hoc
poſſe fieri non ortis nouis indiciis;mihi cal
lidior, quam verior; & crudclior, quá æquior
videtur
 Libri V. Sect. IX . 107

videtur. Nec enim decet huiufmodi verbo

rum captiunculis fæuitiam intendere . quid

prodeſt vocare continuationem , quæreue
ra eſt iteratio ? quam durum etiam eſt, per
continuatos dies quæſtionem exercere?ab
lintà piis iudicibus huiuſcemodi commen
ta. Quod dixi,fecunda vel tertia vice iterari

tormenta poſſe; id procedit, quando reus

duntaxat caufatur doloro quæſtionis, fe vi
& tum fuiſſe: fed fi contenderer erronea fuiffe
confeffionem , & fe paratum probare fuum
errorem , & adfint aliqua indicia proreuoca
« Bokus.
tione facientia,tunc nó poſſet iterum ſubii- uit.deto rt.
ci quæſtioni, ſed deberet ei fpacium tribuin . 19.Fol
probandi erroris , & interea laxiushaberi , & ler.& Frac,
admitti ad eum aduocati ac procuratores,vePerſonalis
apud Fari .
poſſit cum iis conferre 4. Hæc de reo non na, Q.10 2 .
conuicto. 64 4.n.26.

2 . 40. à
Cæterum li reus ſit conuictus , conſultius &0 , q.
eſt iudici non fubiicere euin quæſtioni. quia c Marfil.

tortura ſolet indicia præcedentia purgare , Ing.108.

immo & plenas probationes , & ideo reus et- conf.12,0.
iam conuictus in tortura , & poft eam con- 24.& de
ftanter perſiſtens, foret liberandus , vtex &cil.8.1.3.4.
7. Co
communi Dd.ſententia docet Farinac. Etnaru . pra

licetmultigrauiffimi iuris interp.cxiſtimēt, aic.qq.ca.

adhuc huiufmodi poſſe condemnaris , & fic 23.poft.n.
Pariſienſis Curia , teſte Paponio , aliquoties Gomeſ.d.
iudicarit; cótrarium tamen , quod dixi , com- ca.13.poſt.
munius & verius eſſe , cum Cartario cenſuit 9.20.Re
rai. Fol
Farinac.ſaltem quoad pænam ordinariam , l'er.& alii.

vt
1108 Diſquiſitionum Magic um

vt ea infligi non poſſit: extraordinariam non ,

corporalem fatetur infligi poffe , quando
conuictus tantum fuit præſumptionibus vr
gentiſſimis ; quod ficonuictus fuerit plenis
probationibus,tunc poffe infligi pęnam cor
poralem extraord. etiam triremium . Sunt
tamen aliqui caſus, quibus tortura reú con
uictum non eriperet punitioniordinariæ . 1.
ſi non detur ſuper delicto, de quo quis fuit
confeſſus, vel conuictus, ſed ad notitiam a
liorum delictorum . 2.quando datur tantum
pro habenda vlteriore veritate qualitatum
aggrauantium . 3. quando irrogatur ad ha
bendos complices , fautores receptatores, &
alios participes . 4. fi iudex decernit eam
cum proteſtatione,id ſe facere ſinepræiudi.
cio probatorum ; & reuerâ hæc proteſtatio
non appareat contraria fa&to ; vt appareret,
li rèus interrogaretur ſuper principali deli
cto , etiam oretenus & non fcribente nota

rio. Sed vtrum iudex pofſit reum teſtibus

plene conui&um torquere ? Nau . in Man.c.
18.nu.59.reſpondet iudicem , qui hoc facit ad
impediendam rei appellationem , peccare
Mortal.niſi cõftet calumniofam ac friuolam
fore appellationcm.In illis locis vbi neceffa .

ria eſtreiconfeſſio ,non habet locum Nauar.

fententia : vbi non eft neceffaria, procedit
quoad tormēta ad hoc inſtituta, vtdelictum
illud,de quo conui & us eft ,fateatur:non quo
ad complicesfiominandos ,aut circumſtan
tias
 Libri V. Sect. ix . 109

cias delictum aggrauantes,de quibusnon eſt .

plene conuictus.
Quoad perſonas torquendas crimen i.
ftud eſt exceptú ,ideo priuilegio ſuo omnes
Ipoliantur : diuerfimode tamen . Nam qui

funt priuilegiati ratione dignitatis vel ordi

nis; illi plane ſpoliantur,etiam clerici & mo
nachi etiam non infamati;mitiustamē ſunt)

torquědi iſti,quam alii , vr docetSimancasa. d.rit. 52 .

Quoad eos qui ſunt excepti ratione ætatis ; á n.23.
Iputoſi ſint minores annis XIV.tantum efle
terrendos, etiam terrore reali; vt nudando,
ligando , & ad eculeum adducendo,non ta
men imponendo. Siminores tantum vigin
ti quinque annis ingreſſi faltem decimum
quartum , torquendi, ſed mitius, quam ma
iores : ſenes verò pro cuiufque viribus , mi
nus tamen acriter, quam virib, Idem de cæ
teris priuilegiatis ratione debilitatis ,qui tor- 6 eft com
queri poterunt moderatius, dummodo ab - munior,

litmortis omne periculum :excipiendęſem - Iaco. Por

tio cóf.99 .
per prægnantes,fauore partus ,donec pepe
Simanc.
rerint, & periculum illud euaferint. quoad fup.bu.21.
alias mulieres , nihil peculiare eſt, niſi quod & 22.Fari
honeſtatis, quam in viris,adhuc maior ha- nac . q. 41.
1.703
benda ratio ,maxime ſi virgines, aut fancti
moniales fint.
GG
Quoad tertium dubium , ſciendum mulSpreng.
tos maleficos cõrumaciſſime tormenta per- mal,ma
ferre,munitos ( vt ipfi vocant) remedio liue.cf.p.3.9;
maleficio Taciturnitatis : quod maleficium “ tra-lex.co alii.
dunt
 110
Difquifitionum Magicarum

dunt componi ex corde , vel aliis membris

infantuli non baptizati, violenter necati, &
in puluerem redacti, quibus cineribus cor
pori inſperſis,vel occultatis,ſilentiihancyim
conſequantur. Certum eſt in tormentis
multos hoc filentium retinere , vt » ſcripto
* Eymeri.
P.-3. Dire. res plerique teſtantur, & quotidiana narrat
inquifit.& experientia . Fit autem hoc artificio Diabo
commét. li multis modis , quorum quoſdam obſer
39.Grill. luar b Binsfeld. Etenim multiplex eft cau
de tortur. fa huius filentii. vel enim tacent quia dolo

Dáhoud."(rem non fentiunt, vel quia loqui non pol

& alii. ſunt,etiamfi fentiant; velquia nec fentiunt,
6 in d.l.7.
9.1 . conci. nec loqui poffunt; vt quando profundo fo
mno opprimuntur, ( fomnum hunc conci
liar dæmon cauſis mere naturalibus , vtme

dicamentis foporiferis & fimilibus) vel fa

nc , quia licet fentiant & loqui poffint , ro
buſti tamen atque fortes omnia tolerant; &
obſtinato animo cruciatum interrogatio
neſque omnes contemnunt. Vt non ſen
ftiant,foletdæmon efficere per quædani na
turalem vim obftupefaciendi fenſus haben
tia; quibus fit, vt vel dolorem non fentiant ,
vel lenior & tolerabilior dolor videatur.de

qua reactum fuperius lib.z.quaft.21.Aliquan

do pondera appenfa ipfe leuat , & corpus i

plum ſubleuat , funes quoque quibus ligati

& extenfi laxat. aliquando vero ea quæcor
pori infligi, vel infundi videntur ; ipfe alio
auertit , aut vim eorum priuſquam corpus

con
 Libri V. Sect. IX . w

contingant tollit, aut aliquid medium den .

ſum & lolidum ; quod fimul facit ne adftan .
tibus fit conſpicuum ; interponit. Aliquan
do deniquecorpus ipſum malefici ex eculeo
tollit , & aliúd ſubſtituit; quæ cuncta cum
Deus permittit, illi facillima ſunt. rarius ta
men hanc fuperftitionem corporis alterius
contingere puto : frequentius auerfionem
illam fiue depulſionem , item interpoſitio
nein (quam dixi. ) Et velvehementer fallor,
vel plane id factú in Lycanthropo illo Welt
phalico annis ſuperioribus, de quo , vt ex o
re Sereniff .Electoris Erneſti, Bauaria Ducis , Ca.
rolus Billheus Vir Clar . mihi narrauit , ifta
|ferebantur: hominem vicies ( en judicum cle
mens arbitrium , quo fe porrigar in illis partibus
Aquilonaribus) læuæ quæſtioni ſubditum ,ni
hil falſum ,ſed renidenti ridentique fimilem
cuncta ſupplicia perculiffe. tandem carnifi
cem reo poculum quoddam medicatú præ
parafſe ; & ipfum quidem purum putum vi
num propinaſſe bibiíſeq , reo verò exhibuif
ſe potionem illam alteram , fic impoſuiſſe.
ecce tibiconfeftim reum omnia ſua facino
ra narrantem ; & inter cætera , luſtrorum a
liquor Lycanthropiam , & quæ tum plurima
perpetrarat. quærentibus , vnde hæc tam
Iubita mutatio : reſpondic , pactum ſe cum
dæmone, eumque lìbi pollicitum , hanc in
dolentiam cum taciturnitate in tormentis ,
omnia ſupplicia quæ carnifex ipli infligeret
in fe

7
 Dyquiſitionum Magicaruin

in ſe illum fufcepturum . (hoc fcilicet,vt dixi,

auerfionis, & interpofitionis modo. ftultusenim fit,
qui exiſtimet ipſum autoprofopos dæmonem tor
queri potuiſe )mox vero vt illud (neſcio quid)
* Hibiſſet, dæmonem abſcelliffe vel inuitum ,
vel pacti contemptorem. idco ſe nolle am
plius torqueri, malle ſponte profiteri. Si
3 lentium etiam ſolet Diabolus inducere oc

cupatione corporea malefici, pfæclufis illi

interius faucibus & ore,eamodetatione, vt
non præfocetur , loqui tamen non queats
interdum etiain organo auditus fic obſtru
&to , vt iudicis voces interrogationeſque

a li.z. Dz . non exaudiant reiiquorum omnium exem

monolac. Jpla fuggerit Nicol. Remigius . Aliquando
c.8 . & 9 . duntaxat propeadliftit & dehortatur à con

feſſione,
adhortaturque, vc breuia hæc tor
menta, fpe vitæ præſentis longioris , & æter
næ cum illo beatitatis, fortiter ferant ; de
mum addit minas & intentat fæuiora, ſi quid
promant. Denique ſolet illis membranulas
& alia inſtrumenta magica , variis notata

characteribus, fuppeditare, quibus in locis

ex pacto fen
corporis fecretiſſimis abditis,
fum adimit doloris . Nonnunquam etiam

per alias maleficas ( vt ait Sprenger . fup.9.25.)

inaleficianturquantumcūqremotas. Prout
malefica quadamin ippruch ſe iactare folebat,quod
vbi ad minus filum ex veſtimentis alicuius deten
ti haberet,tantum efficere poffet , quod quantum .
cunque tormentaretur , etiam ufque ad mortem ,
nibil
 Libri V. Seft.ix. 113

nihil fateri poffet.] Sed hoc totum ex pacto

Diabolus faciebat.

Vt his iudices obuient, quid non moliun

tur ? multa rité ,"multa perperam . Sunt qui

prophanam frigidam ori infundant, id li in

ipsâ quæſtionefiat, quia cruciatumadfert , &
.
periculofam conuulfionem , pars tormenti
cenſendum . fi poft quæftionem ,adhucæſtu
ante corpore,idem arbitror ;ſi diu poft, quid
operari queat, nifi ex pacto &maleficè ,non
intelligo ; minus ſiàntè quæſtioné, vt plerią ;
folent : cauendum ergo . Qui benedictam
aquam infundunt, ſiueante quæftionem , fi
ue in quæſtione , ſi ſic directe ad veritatem
promendam putant eas adigi, vereor ne ſu :
perſtitiofi fint indirecte , quod obfeffas cre
dant,veldæmonem prope adfiftere , & ideo
piacularem hancvndam propinant , vel in
Ipergunt; non ayſim damnare: probem ma
gis. Catholicis enim conftat , fugando dæ
moni efficacem hanc lympham quár . e for
tallis etiam fuade ndum , vt citra ſuperſtitio
• nem circumcirca cquuleum aſpergatur lo
cus, & ſic in loco quæftionis vſui futura aqua
benedi&ta. Examinemus nunc quædam hac
in re à Sprengero & fociis tradita “. Primum 4p-3.Mal
fuadentreum diligenter induci verbis & ra-liei 9# 4.
tionibus, fpe dubia addita , quod forte non
damnabitur ad mortem G confiteatur,vt ve
ritatem non celet, & Deo der gloriam . hæc
diligentia laudabilis eſt. Namy meditatio fre
HH
quens
 114 Diſquiſitionum Magicarum

quens( vt aiunt)& carceris calamitas , & mul

tiplicata informatio proborum virorum , ſo
lent diſponere ad veritatem eruendam . Et
à nobis (addunt) expertum eſt ,quod per hu
iulmodi informationes maleficæ taliter co
fortatæ fuerunt, vc in lignum reliftentiæ in
terram Ipuentes , quafi in faciem Diaboli ,
dicerent;faciam quod iuftum erit, & conſe
quenter crimina lua fatebantur. Secundo, vt
dum miniſtri ſeparant ad torquendum alii
interea exſpolient reum , ( fi fitmulier,exfpo
\lianda fuerat àmulieribus aliis,antequam ad car
cerem ducatur)ne quid in veſtimentis ( vtiam
dixi ) lateat maleficii. Tertio debent capilli
capitis & barbæ abradi , immo & per totum
corpus etiam in partibus ſecretioribus;fi fæ
minæ ſintà fæminis, fi virià viris; & fic caue
bitur inhoneftas & inuerecundia , propter
quam Inquiſitores Germanici Sprengerus ,
& focii non auſi fuerunt hocyti remedio , vt
ipfimet profitentur ,addentes alibi hoc in v
a dop.3.9 . lu efſen, Tamen ( inquiunt ) in aliis regnis
IS
inquiſitores talem per totum corpus abraſu
ram fieri mandant. Vnde Cumanus inquiſi
tor nobis inſinuauit , quod anno elapſo , ( qui fuit
1485.) 41.maleficasincinerarimandaffet;omnibus
per totum corpus abraſis. Et hocin diſtrictu & co
mitatuBurbie, in confinibus Archiducis Auſtria
verfus Mediolanum .] Ethoctemedium mul
tum prodeſſe, inter alios duobus exemplis
Hectu digniſſimis,fed , propter prolixitatem ,
nunc
 Libri V. Sect. IX . IIS

nunca me omittendis , quorum ipſe teſtis

oculatus & iudex fuit , confirmarlod . Dam
hauderiusa . In hac tonſione illud moneo
obferuandú , li fiat duntaxat , nemaleficium prax.
crim. c.37
laceat foraminibus corporis inſertū , vel cri Qu.21.
minibus inſperſum ,riteid fieri: eademq;de
cauſa putarem ,ne qua vnctio fubeflet,et:am

totum corpus aqua calida prius diligenter

abluendum : ſed ſi tonfio fieret ex opinione ,
quod per eam robur corporis & animi fores
cudo pereat , exemplo Samſonis , ( in quo to
cum id diuina virtute contingebar ) & etiam
documento Apollonii Tyaneisputarim ſerio
hoc eſſe magicum & fuperftitiofum .
Addunt & quartam cautelam , fi inueſti
gare (inquiuntb, addo verbanequid virismagnis
videar affingere) affectat,an maleficio racirur- Philoft
nitatis fit inuoluta,an lachrymare coram eo lib.7.& 8.
queat ſtando , aut tormentis exponendo . Nic. Re :
mig. 11.3.
Hoc enim ipſum pro certiſſimo ſigno , ex fi C.9 ,
de dignorum antiqua relatione, ac propria Mali:
experientia docente,adeo compertum eft , maletid.p.
3: 9 .15.
quod etiamfi ad lachrymandum coniurato
ribus hortetur & compellatur,fimalefica ex
liſtit, hoc ipſum ſcilicet lachrymas emitte
te , non poteft : dabit quidem flebiles vo
ces , & ex ſpuro genas & oculos linire , ac ſi
Aeret , attentabit : fuper quo à circumſtan
tibus caute aduertendum erit. Modus au

tem coniurandi ad lachrymas veras,fi inno

xia fuerit, & cohibere lachrymas fallas, talist
HH 2 vel
 116 Diſquiſitionum Magicarum

vel conſimilisin ſententia practicari à iudi

ce poteſt ſeu presbytero , manum ſuper ca
put delatifeu delatæ ponendo; Coniuro teper
amariſſimas lachrymas à noftro Saluatore Domi
no, & c. ) . Quis miretur fub ea tempora hæ
reſes inualuiffe,quandohuiuſmodi; quæ nec
Scripturæ facræ ,nec Conciliorum , nec De
cretorum Pontificiorum , nec Patrum ,nec
Ecclefiæ conſuetudineintroductæ ſunt for
mulæ , ad ſuperſtitioſas obferuationes acce
i
debant ? Iam ante docui indicium iftud la
chrymarum prorſus effe fallax , & annume
randa haud dubie hæcexperientia ſuperſti
tioſis aliis explorationibus , quas mox refel
lam . Formula ipſa nihil continet impii; ſed
formulas huiuſmodi iudicibus præfcribere,
mere arbitrarias , & fallaci duntaxat innixas
experientiæ ; non ſatis pium , neque religio
fum eft, & fapit tentationem Dei. Nec ratio
etiam quam addunt eſt bona ; ſcilicet hoc
contingere, quia gratia lachrymarum in pre
nitentibus donum eft Spiritus fan& ti;& Dia
bolo diſplicet, ideo illam conatur impedire .
Age enim , fi oratio illa efficax ad hoc donum
à Spiritu ſancto impænitenti & nolenti ma
leficæ impetrandum , ad lubitum interro
gantis latrunculatoris ; ( quod quis credat? )
lane Diabolus non magis poterit has lachry
mas impedire, quam cordis pænitentiam :
fi non eſt ad hoc efficax , cur id Diabolo diſ

pliceat ; cui fi &tæ lachrymæ non poffunt non !

place
 Libri V. Sect. IX . 117

placere ? cur ergo per huiuſmodi commen

ta ; ab Eccleſia non approbata , via ſtruitur
fimilibus ſuperſtitionibus: Præterea curne
queat Diabolus lachrymas (i velit elicere ,
quas muliebreingenium cum lubetelicit,&
luperſtitio Flentium Picarditarum ?
Quintam inſuper addunt iidem ſcripto
res; Tonfis capillis capitis, cum calice aut ſcipho a
qua benedicta , guttulam ceræ benediétæ immit
tendo, & inuocatione Sanctiſſima Trinitatis, ieiu
90 ftomacho trinies in potu miniſtrando per Dei

gratiam à pleriſque taciturnitatis maleficium ab

ſtylimus. ] Cætera tranſire poffunt, cauen
dum ne vis ponatur in numero illo ternario ,
aut in ieiuno ftomacho,vtrumque enim im
pertinenseſtad effectum .
HH Sextam ponunt de tollendo hoc malefi
cio per alias maleficas ; led hoc merito im
probant , & de hoc poftea agetur copioſeli
bro ſequenti 6.2.9.2. Obiicitur factum Præ
Lulis Ratisponentis. Quod dum quidam hæ
retici propria confeſſione conuicti , vt im
pænitentes & defenſores perfidiæ morci
fuillent adiudicati , accidit vt in rogo illæſi
perlifterent; proiiciunțur ergo in profluen
tem : ſed necaquisdemerguntur : Nuta
re multi, & fidem illorum Iuſpicere. Solli
citus degregis ſalute bonus paſtor, triduanú
indicit ieiunium , & preces Deo fundendas.
nondú expleto triduo, venit quidam, & de
Inunciat hoſce ſub vno brachiorum habere
HH 3 male
 118 Diſquiſitionum Magicarum

maleficium infertum inter carnem & curē :

Jinuéto & amoto, cõfeftim illos vindex flam

ma concremauit. Huncergo inquiunt de

nunciatorem fuiffe Necromanticum , & eius

præſulem vſum denunciatione.Sed quinar

rat Sprengerus,dubius fuit an Necromanti
cus fuerit,nec ne.potuit enim Deus bono il
li præſuli id aliter reuelare, in caufa tam gra
ui & populo neceſſaria. Deinde nos nono
mnium hîc faca defendenda , ſed caufàrum
ac geftorum pondera libranda fuſcepimus.
Septimă ergo hinc eliciunt, deuotas ad Deü
orationes iun &tas ieiuniis & bonis operibus;
imo & populo indici poterunt preces publi
cæ ad inuocandum diuinum auxilium in ge
nerali , & yr contra dæmonum quafcunq; in
feſtationes cælitú auxilia implorentur, iuxta
42. Paral. illud boni Regis Iofaphat a ; Deus nofter ergono
20.V.12. iudicabis eos : In nobis quidē nõelttanta fortitudo,
vt pofſimºhuic multitudini refiftere,quæ irruit ſu
per nos.Sedcãignoremº qd agere debeamus,hocfolü
habemus refidui, vt oculos noſtros dirigam ' ad te.
b Spreng Octauo loco addunt quædam ,mihiquidé
d.p.3.9.16. non parum ſuſpecta ,nempe quoad diem , vt
Pet.Gues infra miſſarū ſolemnia & facratioribus diebus,ma
de
rep.ca. xime ſextisferiis quoufqz fit compulfus pro exſpe
30.0.5. Etatione Saluatoris noftri ,malefica interrogentur,

item fi ſal'aut aliares benediéta cum ſeptem verbis

que Chriftus protulit in cruce, in fcedula cõfcriptis,
Timulcolligatis,collo malefici alligentur : longitudo
Chrifti benediéta fuper nudum corpus er extra cir
cum
 Libri V. Sext. I X. 119

cumongatur. ] Ego ( quicquid illi dicant de

experientia ) illi experientiæ non fido.Reli
quias Sanctorum appendi collo ; aut quà ſuis
res Eccleſiaſtico ritu benedictas cereas effi
gies Agni Dei (vt vocant)ſalēbenedi&tú; & c.
probo , dum delic irreuerentię periculum .
& fcio quoad agnú Dei hoc inultis feliciter
cecidiffe.de verbis certis ſcripturæ quid fen
ciam , iam dixi li.i.quaft.de periaptis. Delongi
tudinis Chriſti Domini menſura quid illa o
perari idonca , nouir Deus ; ſane cu benedici
illam prius volunt,indicant hoc benedictio .
niEcclefiæ tribuendum . in ipſa etiam circú
datione aliquid vereor ne fit mendoſi: Die
rum illa obſeruatio ſuſpecta quoq; nó imme
rito . Sed & iura feftis diebus abftinere iudi
cialibus iubent, niſi quando periculum eſſer
in mora,vtpatet ex l.Prouinciarum C.de feriis,
ideo quod iure receptum , vt in atrocioribus
criminibus quouis fefto, etiã in Paſchalibus,
liceat torquere,ſed ad Dei honorem ( vt ad
dunt Dd.) id ego certe ad cafum periculi lu
benter reftrinxerim . In genere tamen lo .
quuntur ( exl.nemo C.de Epiſc.audien Bald. Spec.
Galiquas fequuntur Clarus S.fin.q.64.nu.34.6
. Sed cũ
Bizsfeld.in 1.7C.de maker.a...conclus
idem Clarus fateatur,timentesDeum iudi
ces his diebus nunquam aliquem pæna lan
guinis afficere ( videillum q.97.v.6.) idque in
Dei honoré; nő video cur, ceſſante illo peri
culo , non fit idem dicendum de tortura .
HH 4 Nano
1120 Diſquiſitionum Magicarum

Nono adiiciuntinipfa quæſtione, legenda

dicta teſtium ,ſubmiſlis nominibus,dicendo ;
Ecce conuicta es per teftes, & c. Hocnon fatis in
telligo. Nam fivelit duntaxat nomina teſtiú
taceri, parum ad rem.hoc enim etiam extra
quæſtionem feruandum ,de quo fuperius. fi
fummilla voce nominari , ita ne reus exau

diat nomina,exaudiens tamen reliqua: ſane

hoc ſuperſtitioſum eſt.
Decimo monent interrogandum reum, an
velit ſubire indicium ferri candentis ; & ſian

nuat,cognoſci verú eſſe maleficũ : ;pfecto id

fallax elt inprimis : deinde iniquü fponere

reo , & ei facere,vel iudicinó liceat pmittere.

Vndecimo monent eos qui nihil in tormentis
confeſſi,dé carcerepenoſo ,ad benemunitam ſed mi
Rus incommodam manſionem transferendos: nullo
tamen modo relaxandos ſubiuratoria vel fideiuffo
ria cautione : quia fic nunquam veritas ab ita rela
xatis habetur ſed ſemper deteriores efficiuntur .]In

primis poteſt caſus occurrere in quo fic lint

relaxandi admeliorem cuſtodiam :iudici ta
men tum vehementer cauendum , ne aliis
lint noxæ ſuo exemplo , vel verbis . Deinde
poteſt etiam contingere,vtlocus ſit cautioni
fideiuſſoriæ , vt ſuperius dictum . Nec latis
certa illa affirmatio ,nunquam meliores effi
ci. Non eſt abbreuiata manus Domini , &
præcedens vexatio dare potuit intellectum .
Alia , quæ Sprengerus addit , mox cõme.
morabimus loco ſuo . Nunc ponamus XII.

quid
 Libri V. Sect. IX . 1211

quiddam ex - Francofurtenſis 1.C. quod

ad - la lib. z. de
do,vt vitetur,quia mere ſuperſtitiofum . Qui lamis ca,
10.QU . 39.
dam (ait) ne dolores ſentiant ſolent hos ver
Luspronunciare :
imparibus meritis tria pendentcorporaramis;
Diſmas & Geftas, c.
Quis nõ hæc rideat ! ſcilicet iam vis ér in He
xametri pedibus : ſubiungit & quædam
ex Plalmis. Et homo religioſus non auder
hæcpronunciare luperftitiofa, vtfacit (me
rito ) ſequentia Grillandi b , nempe ad eru- s'de quz
endam veritatem iudici pronuncianda eflettio . q. 4.

verba Prophetæ ; Dominus labia mea aperiat, 14.14.

osmeum annunciabit veritatem . Nonne hic.i.
pla Pfalmiverba detorquentur:curergo vim
arceſſitàverbis Prophetæ ? item , quis illa
pronūciabit? Iudex? quid hocad reum ? reus?
primum quid fi nolit? deinde certe inuitus
pronunciabit , nec impetrabit. Sed nugas
mitto .

SECTIO X.

De aliis mediis veritatem perfcrutandi.

II
Aioris momenti quæſtio eft , liccatne
MA
iudici dolo,falſis pmillis,vel mendaciis
à reo veritatem elicere? v.g. fifingat eum ab
aliis etiam complicibus denunciatum ,fi pro
mitcit liberationem ,quam ei nõ cogitat, neci
vult impendere, necde iure poteft. Homo
HH Ś præ
 122 ' Diſquiſitionum Magicarum

præcipitis ingenii & noua ac periculoſa a

lib.4. dx manris loan .Bodin .a hæc omnia iudici per
mon.ca 1.
ID . Aug. mittit. Inprimis dum afferit liceré mentiri,
li.cóc.me hoc hodie hæreticum eſt. fide enim tenen

dac epift.dum ,médacium ( quod nomen huiufmodi

fimpliciter & per ſema
& in Pf.s. mereatur ) eſſe rem
Ambr.in lam ,ideoque adeo illicitam ,vt nec Pontifex
ca. caucediſpenſatione benam facere poflit; quæ eſt
gor.Ikdo. ſententia non D. Auguſtini modo , & Tho
lopocent. mæ , vt nugatur Bodinus; ſed hodie comunis
& alii a
pud Gra. Catholicorum b, qui illam ſacris Scripturæ
tian.d.q. locis optimeconfirmantc fuit in ſentencia
22. D.
Bodini M.Marulus lib.4.de inftitut, benew vi
Tho.2. 2 .
9.180 . art.uendi cap.4 . Sed erroreanimaduerfo, eius in
L.Alfàca (terpres Gallicus plane contrariain Marulo
str.lib.10. fententiá tribuit ; & multas paginas , quæ non
in verb .
mendaciu ſunt Maruli,Maralo inſeruir ,dictorum ipſo .
& alii . rum Maruliconfutationem proMarulididis
.
Sap.4.v.1 continentes ;quam bono exemplo & prudē
Eccl. 7.v./ter ipſe viderit. Argumenta Bodini ex facris
14. Ephel . litteris facile foluuntur , & nosin tractatu de
47.25.Ap Mendacio foluimus
21.v.8 . omnia. ? j
d luperd. Sed nota aliud effe dicere aliquid falſum ,
Pl.s.& lib. aliud occultare aliquid verum ( vt notat D.
22. contra
Fault.c.34 Auguſtinus d ) veluti cum vtimur, non men
ebene hoc dacio,ſed ęquiuocatione : prius illud non li
Do Thom. cet cuiquā,maximeiudicisquiin hac re gra
Caictauiflima , & in iudicio fcienter mentiens,

Nau. Co haud dubie peccaret mortaliter e poſterius

uar. Bins .
feld. p. 3o veroiſtud fæpe licetf.prius pertinet ad do
dub.3 fHadrian.Quodliber de mendac.

lum
 Libri V. Sect . x . 123

lum malum , quia eft contra legem diuinam

& humanam : pofterius pertinet ad dolum
bonum “, quia nec iuri diuino, nec humano a de quo
repugnât, & dirigitur in bonum reipub. & multa di
iuftitiæ exfecutioneni. his politis lit prima ..contra
concluſ . Poterit iudex vti æquiuocatione e ver- &tus,de
bisfubdolis ( citra mendacium ) & ambigua pro- reg.iut,
miſione liberationis, vt reum inducat ad fatendum
veritatem , & auctorem criminis commiſſi depre
hendat. Eft communis opinio Dd.apud Co.
uarrı . & Plazam . Diſſentit quidem ab hac bliss.vas.
Iul. Clar. ' ſed non diſtinxit mendacium refolut.c.
2.in fi. &
à fermone æquiuoco : immo aperte loqui
tur de eo, quiexpreſſe impunitatem promii.i.delia .
lit;quæ fane promiſſio ad Bodini cafum per- c.27 . nu.i.
Jin fin .
tinet, nec mirum eft fi Paris de Puteo & Dyn . cd.g.fi.g.
SS.V.7 .
diffuaſerint tali promiſſione vti . Sane fateors
iudicem non poffe impunitatem reo pro
mittere, niſi ſit fupremus iudex , qui habet
abſoluendi & liberandi poteſtatem , & hoc
tacere intendat.Quoad inferiorem iudicem
maxime hæc quæſtio procedit; & quoad do
lum bonum , non quoad dolum malum fiue
cum mendacio coniun &tum ; qui nec ſupre
moiudici permiffus. Obiicitur à quibuldam ,
promiffio eft iuris naturalis & co jure obli
gat;quare & hofti & reo feruanda. Refpódeo
quando dere poſſibili eft ; ifta auten eft
dere,quæ iureiudiciimpoſſibilis: ideo'nihil
refert,quodiudex habuerit animum liberā .
direum :livero nó habuit animum , peccauit

etiam
 1124 Diſquiſitionum Magicarum

etiam permendacium ,verba menti contra

ria proferens. 2. Reſp. iſta locum non habe
rein noſtra concluſione , in qua neciudex
intendit liberare , nec verba id neceſſario
ſignificabant ; imputet ſibi reus, quod non
ſubtilius fenſum verborum ambiguorum
diſcuſſerit. Exempla aliqua huius æquiuo .
cationis occurrunt paſſim in praxi. Acutum
fuit dictum iudicis Leodien. & licitum , qui
1
fagæ pertinaciter cuncta neganți dixit: fi ve
ritatem luculenter profiteretur , fe illi de
publico velfuo , quoad viueret ipfa ,quotidie
cibum & potum neceſſarium præbiturum ,
& curaturum ei domum nouam exſtrui. do
mum intelligens ligneam fafcium (traminum
que,in qua erat comburenda. Alia fuggerit
Sprengerus “ , veluti fi honeſtius habeatur
wd . q. 2s .
reus folito ,& finantur ad eum intrare viriho

neſti, & non fufpeéti , qui frequenter collo.

Iquantur de variis rebus etiam impertinenti
bus ; & tandem fidenter ſuadeant, vt fateatur
veritatem ,proinittendo iudicem fa &turum
Gbigratiam , & ſeeſſevellemediatores :po.
&
ftea fubintret iudex & promittatfaceregratiă ſub
intelligendo fibi velreipub.in
cuius conferuationem
totum quod fit ,eft gratiofum .] Poffet etiã iudex
dicere,ſeilli optime confulturum , & confef
fionem ei ytiliſſimam futuram , etiam ad vi .
tam fibi comparandā.hoc enim veriff. de vi
taæterna, quæ vera vita eft. idem Sprenge.
bd.q.14. Trus b paulo ante tradiderat ſententias tres

aliás
 i
Libr V. Sect . x . 125
n e n tes e t
s i ic e
alia hucpert . Scil poff illi fecu
t e m i t t i d o x de
rita vitæ prom , qua
n
iude e inté
m l i o i r e c e r p e
ret ea vel exi pun , vel car per
n t i a
e a s
tuo. hæc ſent fatis æqu eft . Alio ( ait )
e d u s e r i bus rua
vell , fica tép tum in ca rc affe
r a ndam
e a n e uod
dam , fed s poft inci poft aliq
o r i i u m le r e it
temp fpac : hanc refel debu ,
i a
qu reuera mendacium continet promiffio
huiuſmodi . Tertiam ponit dicentium ,poffe
iudicem ſecure vitam promittere , & poftea
fe à fententia ferenda exonerare , & in fuum

locum alium ſubſtituere:neque hanc reiicit

fed eft omnino ſimilis fecundæ & adhuc pes
ior,coniuncta cum mendacio : ideo penitus
caučda.fortaſſis tutius eſt,quod alibipoluita, d.cap.is:
nempe vt petenti gratiam reo reſpondeat
iudex ;fateatur veritatem confidenter, cle
mentiæſe rationem maximam habiturum ,

amplius fe facturum quam ipſe petat, & fimi

lia verba generalia . ***
2. Concluſio , fi iudex dolo malo huiufmodi
permendacium confeffionem extorſerit; non potest
ex folahac confeffione reum damnare; nifi reus por
Iftea compertafrande,denouo id fateatur ſponte:vel
alia fatis prægnantiaindicia & argumenta accedăt:
vel faltem fraude cognita non retractet , quod
inductus dolo malo dixerat. ] hæc eft verior ſen
rum ,quos equil
allo l ,
16 d.cap.2.
tur Couar ,bbene addens, quando necretra
& at ", nec expreffe ratificat confeſſionem ,
nec alia fatis prægnantia accedunt indicia;

mitius
126
Diſquiſitionum Magicarum

mitius ex extraordinaria pæna affici debere:

ſi accedant illa indicia , poſle plecti ordina;
ria. Si obiicias , promiffionem hanc contra
remp.eſſe factam , & ideo non prodeffe de
bere reo ad pænæ diminutionem . Refpöder
Couarr.tunc iudicem non debere feruare
promiſſionem ,quando via ordinaria & recto
plane tramite cognouit delictum , non ,
quando doloſe illud & via illicita expiſcatus
fuit.

Dixi in concluſione dolo malo, quia fi do

loboro, & proinde via licita cognouiffet; pu
taremnon effeopusnoua ratificatione , lal
temin foro exteriore: immo nec ininterio
re, licuit enim iudicibono dolo , malum ob
ftinati ſilentji animumreidecipere; & fibii
ſte impuçet ſimplicitatem ſuam . Nec arbi
tror Clarum , liin terminis de dolo bono in
terrogatus fuiſſet » diffenfurum , vt fatis in.
fupranum . 8.nec eríam Menoch. de ar
dicat
bit.caf.364 .

3. Concl, Sitamen iudex putans id fibi licere,

li dolo malo criminis confeſſionemà reoelicuerit, & il

fraudecognita reusnec ratificat ,nec retractat: ideo

que iudex eum ordinariam ad pænam condemnets
non auderem iudicem demortalipeccato accufare.]
hæc concl. intelligenda de peccáto ,non
quod incurrit mentiendo ;de quo vix potuit
habere probabilem ignorātiā: led depecca
to, quod incurrit, reum ex tali confeffione
condemnando.de hoc enim peccato valde

pro
 Libri V. Sect. X. 127

probabilis ei ſuppetit excuſatio . cum id ei li

cere,immo & cum debere, multorum loco
rum praxis , & plurimorum DD . confirmer
ſententia “, adeo vt communiorem cenſue-- Archid .
rit Alciat. & communem faltem fateantur 22.9.2.Ci
ni.inl.pg
Plaza & Clar b.
Menti.C.de
Addidi , nec retractat; quia fi reus expreſ,
his qui ad
fe retractaret , necalia contra ipfum argu- Eccl.com
menta concurrercnt, tunc certe non aude- fug.Felia.
in cadfer
rem iudicem à mortali culpaliberum affere te.de pra
je. Nam illa communis Felini & aliorum (vt fumpt. &
recte Couar . quem ſequitur Menoch . .)in. Cotiz in

telligenda ,quando reus cognita fraude ex - rabe

preflc confirmat ſuam confeßionem , vel fal- 6 Alcine
in l. nacho
tem tacite ,non retractando :nam tunc illam ra. D. des 1

ratificalle cenſendus . &hęc diſtinctio fuit de verb. fign.

Plazali. La
mente Paridis de Put. c. de tort.v.fequitur qua del
icte ca.
Iſtio quotid. 37. Clar.
KK Inquiſitores Germaniæ , docent adhuc Cupra n.g.
quaſdam alias cautelasnon improbandas:vt *Couarr.
iudex diligenter conſideret complicum di- .c.2.Me

staad reum pertinentia, & hæc reo propo-arbit.cal

nat, & diligenter ſingula inueſtiget. ſi qua et 22.9.15
iam inftrumenta ,yevnguenta, pixides,buffo
nes ,præſegmina cadauerum ,& fimiliain do
mo eius reperta fuiſſent,ei offerat, & quærat
quid his egerit , cur caſeruarit:& c. 2.vtcom
plices,fiquos habet; qui contra reúdepoſue
rút, ad reúintromittat, & pmittat eos ſimul
mutuo de facinoribus ſuis conferre, edere ac
bibere, & habeat in loco vicino auſcultantes

& ver
128
Diſquiſitionum Magicarum

& verbaaccipientes,etiam, fi opus , Notari

um publicum : fi deſint complices , vtatur ad
hoc perſonis ,quas nouit non ingratas reo ,
ſed amicas, & quaſi fauentes atque miſeran
tes ; qui quodam ſero intrent carcerem , &
ſermones debita opera producāt in multam
nočtem ;tum quaſifortuito id accidiſſet,que
rantur ſero nimis efſe ad recedendum , ideo
in carcere pariter reliquum noctis exigant,
& femper colloquantur, & fint fimiliter ( ve
dictum eſt) in vicino dicta excipientes. Ter.
tiò quod quandocumq ; veritatem fateri inci
piant,nullo modo iudex actum hunc inter
rumpat, nec dimidiet confeffionem , fed in
ftet quoaduſque de omnibus veritatem dixe
rint,faltem quoad principalia;etiamſiinme
diam noctem deberer proferre , & prandium
cænamue differre. Nam experientiam do
cuiffe per dimidiationes & interruptiones ,
illos frequentius ad vomitum redire, & non
aperire veritatem quam inceperant detege
re. Quarto.ſi prædicta deficerentomnia, t'une
fi fieri poſſet,deducendos ad aliquod caftrü,
& ibi certis diebus cuftodiæ mancipandos :
tum caſtellanum fingere ſe cogitare longum
iter, & diu abfuturum : interea vt aliqui fami S
liares,vel mulieres honeſtæ mulierem ; viri, fi
vir fit ,virum viſitent,promittant ei ( non , vt
ait Sprenge . ) quod velinteam omnino per
mittente libere abire ,ſed citra mēdaciữ ver
bisæquiuocis ( vt dictum ſupra de iudice in

gene
 Libri V. Séct . X. 120

genere ) multa & illecebroſa , dúmodo ſe in

forment de certis, quæſcire cupiunt, experi
mentis. Et aduertat ( inquiunt ) iudex quod fa
piffimeper talem modüfafafuerunt & conuicta.Et
nouiſſime in diæcefi Argentinenfi prope
oppidum

schlerftat & caftrü Konigsheym maleficadetétanul

lis tormentis & quaftionibus deduci poterat adfa
rendum ( ua crimina :tandem modo fupradi&to per
Caſtellanum feruato , licet prafenserat in caſtro, i
pfum tamer malefica aftimabat abeſſe : tres ad eam
familiares intrabant , & ei liberam relaxatio
nem promiferunt , dummodo ſuper certa experi
merta eos informaret. Es licet prima fronte
renueret, & quod
dolofe cum ea agerent propone
ret; tandem interroganti de quibus informari vel
let, vnus dixit ſuper grandinem excitandam , ali
ter ſuper carnalia fačta. Tandem vbifuper gran
dinem illum informare volebat, & fcutella plena
aqua apparata, malefica ſibiiniunxiſſet, vt digito
I COKLAT
uffet ;ſubito locum , quem explorator nominaue
rat , fcilicet filuam adiacentem caftro , tanta tem
peftas & grandorepleuit,ficutà multis annis vifum
non fuerat .]hactenus illi. Sed in hocexemplo
bis peccatum ,primo in mendaci promiffio
ne. Vt enim iudici non licet per ſe mentiri,fic
nec licet alios ad mentiendum inducere . Se
cundo peccatum fuit in eo , quod nimis loge
exploratores progreſſi. Nó enim licuit male.
ficam etiam parată ad peccandú induceres

11 etfi
130 Diſquiſitionum Magicarum

etſi licebat examinare , quomodo ſoleant o

perari: & fic intellige quod de informatione
di& um ,nempe de verbali per modum docé
tis ,non de reali per inodum facto oftenden
tis & exemplum præbentis. vides hic iam
capras poffe ex condicto cum dæmone quæ
dam opcrari ?
Solent etiam iudices vti confrontatione. ea
duplex eſt,vna ſpontanea , altera violenta .
pontaneamvoco, quandoparati ſunt rei,alios
nondum captos ſocietatis arguere & conuin
cere: hanc nunquam iudex permitrat , niſi
præceſſerintindicia talia , vt propterea cita
ripoſſint; & iam citati, fi non bene diffoluant
obiectiones rei cõſtáter cosaccuſantis , que
ant in carcerem compingi. Nam alioqui fie
ret iniuria his denunciatis. Violentam voco,
quando complices in mutuis delationibus
inter fe diffentiunt:tunc debent primo feor
fim ,poftea fimul de hoc diffidio interrogari.
quod li ſubdole comperiat perſiſtere, neca
lia eft via inueniendæ veritatis ; ſolent altera
in alterius mutuo conſpectu torqueri.de hac

praxi vide lodoc.Damhoud.prax.cri.c.47.

SECTIO XI.

Deconfeffionibus.

Nrite confeſſos non aliud iudicis officium iLL

IN
eſt quam condemnandi , iuxta illud Chri

fti
 Libri V. Sect, XI. 131

iti domini; Ex ore te iudico tuo. & illud Iuriſco

Tulci,confeſſus pro iudicato eſt. quia quo- Luc.19.1
dammodo fuà fententia damnatur a. in- 1. & 3. D.
tellige ficonfeflio ſit clara,certa , verifimilis, decon
feft.
conſtans , & legitimà.nam obſcura & dubia
in fauorem interpretanda confitentis , pa- 1 Fatin q.
cum idonea eſt ad iudicandum . Veriſimilis 30.1.20 .
etiam ſit oportet, quia inuerifimilis núquam
fufficit ad condemnandum c. Inuerifimilis
Ic Farin.q.
autem eſt ,quę dere eſtimpoflibili,aut omni 43.0.21 .
no falſa d; quod concedimus Ponzinibio , & a gioſt. in
c.f, dc có.
Godelmanno ;fed contendimus cós errare ,fell.i
n 6.
dum in Lamiarum confeſſionibus ea dicunt glo . 1.1.
notorie fallà & impoflibilia, quæ vera & pof- C.de con
feb
Gbilia nos elle docuimus ſuprali ... Legitima

etiam ſit oportet , hoc eſt non plumpta tantú

nec ficta tantum fictione iuris ( nifi ex contu
macia , quæ liquidiſlima inducit probatio
m
nem )nec contra quá colorate aliqua obiici - e Farin.q.
anturf,nec quando eſt incidēter tantü facta 11. nu.97
vel metu tormentorü ,vel extra iudicium ,vel & 4.30.n ,
116 .
in figura tātum iudicii , vel abfente parte , vel fFarin.q .
in iudicio ſummario , aut nullo 8 : erit autem21.0.32 .
lg Farin.d .
18
bona in čaſu Lamiarum & hæreticorum , et
9.27.n. 34.
iamfi non conftet de corpore delictih.Dice- & 9,33.n.
116.
tur facta etu tormentorum ; non tantum
b Farin.q.
ſigrauiter tortus fuit; ſed etiam fi fueritleui 2. 00 25 .
ter tortus ,leuatus ad tortură , ductus ante e
culeum , fpoliatus,vel fi ſeriæ minæ de tor
• Iquendo pręceſſerint, quoad eos qui timidi

11 2 funt
 132 Diſquiſitionum Magicarum
ſunt & torturæ inafſueti : Item ve fit legiti
a Farin.q.
37.00.46. ma,neceſſe eſt, non ſit extorta , nullis vel
97. & 103. non ſufficientibus indiciis præcedentibus
cum feq.
nam talis eſſet nulla & inualida, etiamfi mil
b Fari.d.o.
37.nu.110. lies foret ratificata a. idem, fi in repetitione
c.Faring quæſtionis fit extorta , quando non licebat
d Farin.fu iudici repetereb.idem ſi extorta per iudicem
pra.nu.17. pendente appellatione à ſententia torturę c.
e Farin. 9.idem fi confeffio extorta à reo , contra quē
47.nu.8.
f Farin.q .ſola fama vrgebat , etiamſi ſæpius ratifice
39.nu. 84. turd.idem ſiemanarit ab eo , cui denegata
Farin. 9 defenſio , vel copia indiciorum e. idem fi

hvid.Fari. fit illius , qui qualibetex cauſa de iure torque

9.39.à nu. rinon debebat f. confeſſo autem & conui
32. vfq; ad
40.vbi be & o perlegitimam quoque torturam adhuc
ncBolliú ante condemnationem dandus eft terminus
tefellit. & ad fe defendendum , etiam non perentiex
n.go.cum
feqq.maxi æquiore & receptiore fententia ļ. Fallunt
me nu.99. iſta in eo qui à natura mutus fimul & ſurdus
vbi indir
( tincte foret ; quinon poteft, ex ſua conteflionefi.
quoadoēs gnis declarata, condemnari: quare fruſtra

perſonas torqueretur:ſed damnari dumtaxat poteſt

hocrença
du oftédit cx teſtium depoſitioneac probationeh. De
i Ant Go- nique quæripoteſt , an qui confeſſus factum
mcz p.3.c.maleficum ,negat ſe praua intentione fecille
1.num.69.
Grill.Car, fit audiendus ? vtplurimum , quia præſum
& aliiquos ptio ei contraria eſt ',puniendum nihilomi
fequitur nus conſtat , etiamſi iuramentum offe
Fara."
9.41.à A. rat de recta intentione:interdum tamen po ..
90. terit iudex iuratum reum admittere ad pro
kcapin de bandū aliqua veriſimilia ,quib.confeſſio eius
preſumpt.
eli
 Libri V. Sect. XI . 133

elidatura.Quod fi res dubia ſit, poterit reus C. contra

torqueri, vtintentionem ſuam proferat, vtChriſtia.
bene poſt Lanfranc. & Boſſium aſſeruit Si- nos de6.ha
manc.prax.haret.tit.29.n.10. A Bart.in
l.intero
SECTIO XII. mnes. Q.re
cte de fur.

De Abiuratione.

V Tin aliisfpeciebus hærefis, etiam in La -mm

dolocus eſt; quando iudicium tantumniti

cur ſuſpicionibus. Sumimus hic abiuratio
nem pro execratione ſeu anathematizatio
neiureiurãdo firinata. Erga ſuſpicio hæc;
eſtleuis quædam præſumptio mali ex leui
bus indiciis procedens, oritur ex diuerfis
cauſis non æque vrgentibus,fit vt quædam ſu
ſpicio ſit leuis ſeu modicab ,quæ etiam poteft|b 1. fi non,
vocari temetaria iuxta Menochium ; alia conuicii.
vehemens feu veriſimilis , alia violenta.C.deiniu.
Et fic diuidendo, leuis oritur ex indiciis ad- cum fimil.
modum leuibus ,quę abſolute dubium relin - in pr.de
quuntiudicis animum , & hæc proprie dici- har.in 6.
d1...de
tur ſuſpicia .« Vehemēs oritur exindiciis habcpræl...7.
tibus multum veriſimilitudinis ,adeo vt incli-Já n.46.ma
iximen.sg.
nét aliquátú iudicis animum in alteram par & habes
tem , & licdubitationem nó excludunt cotă . in d.c.ac.
hæc ſuſpicio magis proprie vocatur opinio, cuſ.f.illo
Violeta denique oriturex indiciis valde for - vero.& ibi
Archid .
Itibus & adeo efficacibus,vtomnem dubita.
II 3 tio
 134 Diſquiſitionum Magicarum
tionem ex animoiudicis eliminent & fa
a fic poſt
Menoc.d. ciant eum plane vni parti aſſentiria.hęcpro
loco
differebeneprie
nté vocatur præfumptio,iudicium , fententia, de
Farin.q. haceſt c.cum contumacia.că.cum accufatus.de
36.à num .,hæretic.in 6.ca.quorumdam d. 43. Iudicis autem
178.
arbitrio permittitur qualitatem fiue quan
titatem ſuſpicionis moderari : dummodo ca
ueat neleuis ſit corde , nimis facile creden
do.Exempla huiuſmodi ſuſpicionum ponit
6p.3.q.19. Sprēgerus b,vt ſi quisdeuietà communi con
ſuetudine viuendi, fi conuenticulis fecretis
maxime nocturnisinterſit,aut cum ſuſpectis
familiaritates ſecretas habeat, dicitleuem o
riri ; Si quis quos nouit maleficos , viſitat,
munera offert,occultat,recipit,defendit ,vel
aliter actu fauet , tum oriri vehementem , li
quis perpetrauerit ea,quæ pertinent ad ritus
maleficorum ,paciſcendo,adorando, facrifi
> cando , comminando, tangendo , aut dormi
entibus per viſum apparendo , aut cubicula
inſenſiliteringrediendo &c . vel li penes eos

cc.accu.in inſtrumenta maleficii ſint reperta huiuſmo

pr.ſupra. di violentam præbere fufpicionem . Leuier
dd.c.ac : go fufpicione laborantibus poteſt indici c ;
tur er abiuratio etiam ſpecialis hærefis de qualeui
cul.vbivi
de
rare An- ter fufpe &ti; & fi talis , qui ficabiurauit , reinci
char.ve be dạt,non punitur vt relapſus d. Si vero ex gra
aenotat uibus fùfpicionibus abiūraſſet ( nam &
ou.s.& rc huic abiuratioindicitur ) tunc cenferetur
& eidem relapſus :in hac debet fieri abiuratio in gene
Spreng.d. rede omni hærefi & in ſpecie de illa ,de
249. qual

vehe
 Libri V. Sect. X11. 135

vehementer ſuſpectus fuit a. & tales fuere qc.literis.

abiurationes Theodoreti & Ibæ in Conci-. quocir
lio Chalcedonenfiait.8.livero detur abiura- ca.de præ .
ſumpc. Si
tio ex ſuſpicione violenta , tunc facienda manc.&
abiuratio, vt à vere malefico , & tanquam à sprēger.lu
deprehenfo exigeretur. Debent autem vio - pra:
lenter ſuſpecti; quando crimen fatentur &
parati ſunt abiurare hæreſim , & redire ad ſa
nam mentem , ad pænitentiam ab Eccleſia
iticis iudicibus recipi;quod fi nolint, debent
tradi brachio fæcuları vt impænitentes b, de. bvt ex Ca
bent præterea cum abiuratione generali o- adductis
nonibus
mnium hæreſium , & diſerta atque clara, er per eum
rorum de quibus lunt ſuſpecti canere palino- Spreng . fu
diam , & contraria aſſerere , & iurare le nun-var iis& ex
pra con
quam ad abiuratos errores redituros , & hæc ciliis si
omnia ſcripto libello abiurationis , propria man. ſup.
ſcriptione munito ,confirmare: quæcuneta 1.6.& n.13.
ab Apoſtolorum temporibus recepta fuere,
veoſtendit Simancas ſupranu . 8. & 19. & hæc
abiuratio hodie coram clero & populo fit,
nec poteſt priuatim admitti , niſi ex magnac Leo ep.
caulà c. Quid li qui tantú vrgetur ſuſpicione 7s.ca.fi
vehementiſeu veriſimili,detrectet abiurare quis epi

videcur Simancas fupr.n.13.velle cú poſſetan - 9.7.c.ad

quacontumace & impnitentcm tradibra- bolenda .
de hæret,
chio fæculari,ex c.ad abolēdū de har.Sed ( vt ait
Sprenger.ſupra .) dictum e . S. in preſentivero,
videtur tantúloqui , non de ſuſpectis vehemē
cer ,ſed de manifeſte deprehenfis , contra
quos conſtat rigidius eſſe procedendum.cb

II 4 tra
166
Diſquiſiti M
onum agicarum
tra huncigitur Epiſcopus proceflet per ex
communicationem , & fi in ea per annum
fteterit ,condemnabit vt hæreticum . Porro
quando maleficum Eccleſia recepit ad
penitentiam ;laicus iudex poſſet illum ap .
prehendere ,propter damna temporalia va
riis illata , & propterea condigno ſupplicio
afficere; nec teneretur Eccleliafticus iudex
impedire , quia licet eum non poſſit tradere ,
poteſt relinquere puniendum.Sic Sprenger.
Sed de hoc plura mox ſect.deabſolutione. De
abiurationefacienda abiis ,qui confeſli & fal
fi , qualis fuitabiuratio Doctoris Edelini , ni
hil peculiare occurrit.adfcribam tantum hi
ftoriam reigeſtæ ,verfam ex gallica narratio
ne Enguerrani Monſtreleti Chro.p.4 .ait En
guerran. Anno 1453.Dominica die,quæ inci
dit in vigil.Natiuitatis Dominicæ , Ebroici
publice in theatrú adductus, citatus voce p
conis, & condemnatus fuit ſententia iudicis
ad perpetuú carcerem Epifçopidictæ ciuita
tis ,Magiſter Guilhel. Edelin, Doctor Theo .

logiæ ,Prior S.Germanil Haye, prius Ordi

nis D.Auguſtini, & aliarum Sacrarum fami
liarum religioſus: quitętatione & ſuggeſtio
nehoſtis Tartarei eiſe manciparat, calege,

vt concupiſcentiis eius profanis & mun

danis ſatis faceret , & præcipue vt fruere
tur Nobilis cuiuſdam Equeſtris familiæ ma
tronæ amplexibus,qua ardebati qua gratia ſe
obſttinxit ea feruitutçinimico , vt cogeretur

con
 Libri V. Sect. XII. 1371

conuenire ad certum locum , quotieſcunq;

dicto inimico collibuiſſet: quo loco ſoliti e
rantconuentus ſuos agere ; & dumtaxat in
ſcenſo baculo cum ſcopis cófeſtim eo trans
ferebatur.Confeſſus fuit idem Magiſt.Guil
helmus ſponte ſua , ſe homagium exhibuif
ſe inimico fe offerenti præſentem in ſpecie
arietis,eique oſculum ſub cauda oreimprel
fiffe;& multisvariiſquc annis poftea in dam
nato hoc inſtituto vitæ perftitiffe. Interea
omnibus in rebus,quæ à dæmone poſtulaf
ſet, illum fauentem auxiliantemque habuif
ſe : donec accuſatus maleficii fuerit com

prehenſus ,& in carcerem compactus à quo

iuridicæ incarcerationis tempore vis omnis
hoftilis euanuerit. Et per prædictam con
demnationis fententiam iuffus eft Magiſt.
Guilhelmus in lacum ſeu foffam recludi,pa
ne & aqua deinceps alendus. In theatro ve
roInquiſitor fidei,voce alta & diſerta oratio
neluculenter in memoriam reo redegit,quã
olim laudabiliter & vtiliter populum con
cionibus iuuiffet , & inſtituiffet,cum Apoſto
liço ricu per totam prouinciam fidem & le
gem Chriſti IESV promulgaret;quo miſer
poftea decidiſſet,aliaquemulta idonea eum
ad pænitentiam ſeriam inducere. Incerca
catamidiatus ſeu mitella ad infamiam depi
eta ornatus ,populo ſpectandus crat propoli
tus, accurrente multitudine magna. Sed fi
nita concione inquiſitoris , idem Guilhel
II S 2 mus ,
 1138 Diſquiſitionum Magicarum

mus,ſciens fe grauiſſime peccaffe, & ſceleri.

bus atrociſſimis Deum offendiffe; gemere ,

faſcinar.c. & flere, & alta voce veniam à Deo , Epiſco

laq.Aagel.
4. po , & Iuſtitia petere ( addit laquerius,quod in
terram proftratus exhibuit quandam ( cedulă con
tinentem fuafacinora cõmiſa contra fidem in dicta
hærefi do ſecta , offerédo pradiétis iudicibus abiura
tioně) & cõmendauit ſe ſuppliciter precibus
affiftentium . Deniq; fuerunt illiimpactico

pedes ferrei, & deductus in foſfam ;vt ibi per

pænitentiã eluerer nefaria & horrenda pec
cara,quæ commiſerat .) hactenus Monitre

letus. Quoad formulas abiurandi varias in

uenias, vnam in ca. Ego Berengarius de confecr.
dift.2.aliam feff.19.concil.Conftantienfis,aliama
pud Turrecrema.lıb.4.de Eccleſ.p.2.cap.22.aliam
apud Alf.à Caftro lib.1.de iuft.beret .purit.cap.
ult. alias apud Sprenger. d.p. 3. diſtinctas pro
quolibet ſuſpicionis gradu 9.23.24.25.

SECTIO XIII.

De purgatione Canonica .

a Rainer.
de obiecto
Na
Silu . verb. crimine innocentiæ oftenſio ſecundum
Durgat. facros canones factaa.hanc etiam reodefe
( bd.q.19.cx
€. excom rendam leui tantum ſuſpicione laboranti

munica
mus 1.in voluit Sprenger.b cenſens ſuſpicione notabiles
pr. de hæ vocari à Pontifice illos , qui quauis ſuſpicio .
ret. ne laborant;quæ etiam eſt opinio Archidia
coni.
 3 Libri V. Selt. X111. ! 139

coni. Quare nutat apud me dictum , faltem

modus loquendi, Simancæ , volentisa non
eſſe deueniendum ad hanc purgationem , a in praxi
niſi cum reus publica laborat infamia , & di- cit.54.nu.
3.
mul crimen plene probari nequit ; ea tan
tum ratione , quia fi crimen plene probetur,
damnari; ſi infamia non laboret publica,ab
folui debeat.contra enim quis inferat; ſi in
famia publica laborer, torquendum ( iuxta
alibi dicta ) 4 crimen plene nequit probari,
tunc propter infamiam ,velſuſpicionem de
bere vel abiurare, vel ſe expurgare. Sed de
infamia aſſentior Simancæ ,hanc fufficere ad
expurgationem , quando crimen amplius
probari nequit; & accuſator deficit in pro
batione,vt bene Clar.q.63.num.4.Non allen
tior, fi omnem ſuſpicionem excludat. Sed
bene eſt, quod pofteab etiam vehementem 6 nu.s.cz
fufpicionem admittit , & totum id, quando D cio .
facienda purgatio ,quando non ,iudicis recto
arbitrio permittit, habituro perfónæ , & cir
cumſtantiarum aliarum rationem . Expur
gatorum quoq; numerus ab eodem arbitrio

dependet;vt & qualitas perſonarum ,an eiuſ

dem ,an æqualis cum reo conditionis , an in
ferioris ? Viles perfonæ non ſunt onerandæ
purgatione Canonica,niſi illę ſponte fe offe
rant,& dicant ſe poffe inuenire idoneos qui
expurgőt, & tum poffent mediocres etiamſi
non plane boni admittić. Qui,cum vilis per- c Simanc
fona non ſit ( nam vilis potius eſſet torquen -'ſupra n.:
dus)
 140 Disquiſitionum Magicarum

dus) ad arbitrium iudicis non vult fe purga

re, fi præſens fit ,ftatim poteft, vt contumax
& conuictus,puniri. Qui in purgationede.
ficit, pro conuicto habetur,vt bene Simanc .
quem vide recte proſequentem hanc mate
riam toto illo 6.54.cui adde Clarum ſupra &
Menoch. lib. 2.de arbit. iud.caf. 274. De vul
garibus purgationibus egimus tit. de fortile
giis judiciariis,lib.z.formulam ſententiæ pur
gationis habes apud Sprenger, g. 21. vbiet
iam ritus omnes & materiam benc diſcutit,
& adde tit. de Purgatione Canonica in Decretal.

& quæ dixi fupra lib.3.

SECTIO XIV.

De Abfolutione .

Bſolutio impendenda , quando vel reus 00

obiecta crímina diluit , vel accufator ea
AB
non probauit,nonnunquam id ab accufatio
ne tota , nonnunquam ab inftantia iudicii ,
? nonnunquam ſub fideiuſſioneprout iudici
videbitur iuſtius& commodius *. abfolutie
4 Simac.
in praa. igitur alia eſt diffinitiua,alia ab obferuatione iu
"cap.sh. dicy. Diffinitiua ( quæ vocatur etiam à erimi
ne', fiue ab accuſatione , fiue abſoluta) dicitur ,
tanquam innocens,
quando reus abſoluitur tanquam
quia crimen non commiſit. iabobferuatione
feu inſtantia iudicij dicitur abfolui,qui abſolui
tur non tanquam innocens , fed dumtaxat
tan
 Libri V. Seft. XIV . 141

tanquam tunc non repertus culpabilis , vt

puta propter iudicii nullitatem , probatio
numue defectum , & rebus ita ftantibus vt

tunc ſtabant * . & hæc habetur etiam prode

finitiua ; eatenus vt fi noua indicia no orian- aClarus .
fin.q 57.
tur, reus iterum moleſtari nó debeat : immo & 6z. Fari.

etſi oriretur,nó poterit repeti; niſi intracer- 9.4.1.24.

tum tempus ad accuſandū inſtitutum ,nem
pedecem annorum inter præſentes, viginti
inter abſentes. Quod fi dubitetur ſitne de
finitiua , an tantum à iudicii obſeruatione;

recurrëdum adacta.Sihabetur,abfoluimusab
obferuatione iudici ,vel ab hactenusdeductis,vel
Pantibus rebus pro vt ftant , aut ſimilia ſeu z
quiualentia verba ;tantum cenſetur abſolu
tus ab inſtantia iudicii . Si habetur, reum ab
ſoluendum vei innocentem ,non culpabilem ,& hu
iuſmodi verba alia adfint;cenſendus abſolu
tus definitiue. Si vero res ex actorum ver

bis non colligitur, ( verbi gratia , fi tantum

diceretur abſoluimus reum )tunc legenda di
ligenter acta , & videndum ; an conſtet ex a
etis dumtaxat crimen non fuiſſe probatum ,
non vero crimen à reo non commiffum
tum cenfenda tantum fuiffe à iudicii obſer
uantia : fi conſtet vel omnino non commil
ſum crimen ,vel non commiſſum arco (ver
bi gratia, quiſuum alibibenedocuit )cum ha
benda vt definitiua.Si ex actis adhucres ma
net ambigua, tunc communior ſententia &

praxis eſt, vt habeatur tantum pro abfolu

tione
 1142 Diſquiſitionum Magicaram

tione abinſtantia. quod communi praxi re

ceptum in fauorem reip.vt crimina punian
tur ; qui fauor præponderare debct fauori
priuato reorum. Hæc ratio etiam eft funda
mentum opinionis receptæ & generalis co
fuetudinis ( exceptis locis pauciflimis ) qua;
licet iuri communi ſcripto magis confenta
neum fit,actore non probante reum diffini
tiue abſolui; tamen coluetudine & praxi iu .
diciorum inualuit ; vt caſu non probati cri
minis , ſententia feratur tantum abſolutoria
ab obſeruatione iudicii,vt poft Couarr.& a
lios optime deducit Proſper Farinaciusa. Et
a ſupra n .
23.8 28."* fic intellige , quæ ſcribit indiſtincte Spren

bd.p.3.q. ger . b Nam quando deprehenſus eſt vere

innocens reus, iudex illi facerer grauem in
iuriam , & Mortaliter peccaret , inferens in
fententia eum dumtaxat abſolui ab inſtan
cia iudicii; immo tenetur diffinitiue abſolue
re, alioqui reus tunc poteft à tali ſententia
appellare ; nec contraria conſuetudo foret

æqua vel toleranda. Și tamen reus non ap

pellaret ; in foro quidem externo cenſere
tur ſententiam approbaſſe ; in foro tamen
interno non auderem iudicem excuſare.

Non enim , quia alter vel ignarus eft, vel in

curius iuris ſui, licuit iudici iniuriam facere:

nec etiam ſuperueniens ratificatio tollit prę.

cedens iudicis peccatum , nifi quoad obliga
tionem reſtituendi. Quæ velim diligenter
à iudicibus notari,pro intellectu eorum quæl
de
 Libri V. Sect. XIV . 143
)

de hac re traduntur à Doctoribus noſtris

& praxi vulgata. Hæc intelligenda de ab . - Grilla.
ſolutione in codem foro. Nam ſi in alio folicist.car
to agatur, tum nec abſolutio definitiua pla- cerát tit.
ne reum liberat. Nam abfolutus in foro de ablol.
inno.9.2.
poli ſeu conſcientiæ , poteſt adhuc puniri in Couarr.l.i
foro fori. Et ,quia crimen noftrum eft mixti 1.var.relo
iu.cn.8.
fori , fi abfolutus in curia fæculari non fuit
& li.2.ca.
punitus ab ea fufficienter, & iudex Ecclefia- 10. Clar. &
ſticus habet pænam quam infligat maio- Farina. fu
sem , eamque reas merebatur, poterit eam pra & jis
infligere . Contra quoque nimis leniter ca- ili citant.
ftigatum à curia Ecclefiaftica , poterit feuc
rius, etiam ad mortem , damnare iudex fæ

cularis b. Neque tunc cenſetur bis pro co boptime

dem crimine puniri, fed vtraque punitio poſt alios
,
procadem vna continuatā habetur : & quia pr Farina.fu
a nu.io.
in atroci criinine verſamur , & cui expiando
vix vlla ſupplicia ſufficiant ; parum hic ne
ceffaria eft diſtinctio Marantæ . Sed hæc ſufletit.de in :

ficiant: formulam abfolutionis pete à Spren -100.

quifit,
poftnu.
gero d.q.20. Bart. &
Pari.
$
SECTIO X V.

Defortilegiorum qualificatione;
ſiue qua hat
reticalia , que non ?

PP
Poft abfolutionem tractandum de con
dénatione, ſed quia cógrua deli &ti pana

depéder à delicti qualitate ,hec neceffario ſe

& tio
 144 Diſquiſitionum Magicarum

Ctio præmittenda fuit : non rationeLamia

rum ſeu Strigum ; quarum crimen ſemper
cum hærefi coniunčtum eft , vt docet expe
rientia : fed ratione quorumdam Sortilegio
rum minus atrocium , & in quibus pactum
folummodo tacitum reperitur.procedamus
per breuia axiomata.
Axioma primum : Sortilegia heretica dicun .
tur omnia in quibus demon inuocatur ad facien .
dum, vel indicandum ea , que vel facere vel fcire
a Grillad. non poteft .] họceſt certum . quia hæreticum
de forci. eft illum credere poffe facere velſcire, quæ
leg.9.20. ncg; ſcire neque facere poteſt;ſed Deo funt
19. Clarusreſeruata.Dixi hæretica non hæreticalia. ná
6. hærels, hæreticale ſignificat tā quod fapit hæreſim ,
fue que, quam quod hæreticum eft : & quia has duas
1o .& alii fignificationes multi bnő bene diſtinxerunt,
cominu. ideo etiam errarunt in hac materia . prima
biter.
b Clar, Fa ergo hæc non tantum fapiunt hæreſim ,vt il
vin .& alii li volunt : ſed vere funt hæretica facta. non
I.C.
1 dico funt hæreſes , ( nam hæ ab intellectu
!
pendent, & hæreſis elt intellectus error)ſed
dico facta hæretica. ſicut enim propoſitio
1 hæretica eſt , ipfa enunciatio falla Catholi
cæ veritati contraria : fic etiam factum eft

hæreticum , quod Catholicæ veritati repu

gnat non formaliter , fed quaſi materialiter,
quia eft materia circa quam intellectus ab
errans verfatur in hæretico errore : & ad fa
ctum hæreticum fufficit id quod facit effe
huiuſmodi , vt fiquis rem ita ſe habere perti
naciter
 Libri V. Sec . XV. 145 ,

naciter contenderet, is verè hæreticus effet.

verbigratiâ,rebaptizat quis aliquem , fa &tú
eit hæreticum.quia qui tenet pofſe rebapti
zari , eſt hæreticus.ad factum ſapiens hære
lim ſufficic,viqui hoc affereret fieri poffe.q
facit ,erº propofitio verè diceretur ppofitio
Thereſim fapere , notñ verè diceret'elle jppo
litio heretica.v g.liqs facramétalia miſceret
vlib.jptanis ,citra pactü expreſsú velinuoca
tione expreſsãdæmonis; faceret factú ſapiés
hærefim, qa fidiceret hoc fieri oportere leu a conf.55 .
licere,hæc affertio ſaperet hæretim . Ex his I.1...
puto pendere deciſionem cótrouerſiæ inter Oldrad .
Barba. & alios luriſcõſul.de iis q demončin. conf.210.
Tiraq.de
uoc int ad cognoſcendum feu faciendú ca. pren.cauf.
quæ ipſe facere vel cognoſcere poteft,àDeo 4.n.z.Ge.
non impeditus: v.g.vt reuelet furta coinñit nin.con?
54. Albe .
fa,yein amorem carnalem inducat . Quoad rub.de bę
hæc enim Barbat . ~ cenſuit ,horum cogni- ret.affici.
Cup.conf
tionem pertinere ad inquiſitores fidei, & ea Neapol.
ſapere hæreſim manifeftam . Sed alii Barba- Clarus.s.
ciam reprehendunt , & cum Oldrado volút hæref.nụ .
25. & Fari
hæc non pertinere ad inquiſitorum cogni- nac:9.20
.
cionem , neq ; effe hæreticalia b;; & in hac re Papo.l.zi.
[.3.ar..321
inueniuntur Pariſienſia apudPaponum ar
Pegna in
relta contraria . Séd pro Barbatia faciunt dire:9.42.
Theologi Spincus & Pegna • Inprimis , come: 67.
pertinere etiam ad inquititores cognitio spin.Ago
nem ', dubitari nequit, cum crimen'lic mix tra Pon
tum . Deinde non efle crimen hæreticum zioni.cap.
vici. bene
( niſi quid aliud'accedat)nec tapiens mani lid
pban
KK fettam
 140 Diſquiſitionum Magicarum

feftam hæreſim , id quog puto, ſi deſit dæ

monis inuocatio expreſſa :ſaperc tamen hç
reſim non manifeftam crediderim , quando
conſulitur dæmon ſiue maleficus diuinator
derebus amiffis: licet enim dæmon' norit ,i

pſum taméconſulere fapit hæreſim , occul

tam ſalcem : idem dicendum in philtris, qui
bus Magici chara & eres, & fuperſticioſa alia,
pactum occultum habentia , admiſcentur:
. fed quoad amatoria ex philcris merè natu
ralibus , citra ſuperſtitionem exhibica ,puta

rim ea non ſapere herelim ;quare & iudicem

diligenter inſpicere & conliderare hæc de
bere.Illud non dubito hæreſun faltem fape
re,niſi potius verè hæreticiſine,Magos illos;
qui credunt quod folent iactare fe vnitos ,
fpiritui,ſiue præditos fpiritu quodam excel
lenti ſeu potenti . cuius efficacitate pollint
cogitationes aliorūſcire ( quod ſoli Deo res
feruatum ) & occulta diuinare, & alium ada .
liquid imaginandum , vt loquuntur, neceffi
care, aliaſ;miranda ſupra hominum com

3 munem potentiam facere.Quos etfi negét ,

neceſſe eſt velilla non poſſe præftare, & tan
cum fingere:vel fi creduntiſta & faciunt,ve
re Magos effe,& tales quales dixi,pactum cũ
dæmone habentes. De his ſapienter ſcriptú
à Cardinali Cuſano libr.z.de docia ignorantia
cap.u.Non illa phantaſtica ( nempe vnio )Ma
gorum quihominem ad quandam naturam
{ piricuum inffuentialium tibi coniecturaliū ,

qui
 Lib. V. Sec. XV . 147

quibusdam operationib ,mediante fide ( bác

intelligo fiduciam quam Magi ſemper xigunt )
adſcendere dicunt; vc in virtute ſpirituum
talium ,quibus per fidem vniuntu (hoc eft per
promifam ex fidelitatem & parientian )plura &
Ingularia mirabilia , aut in iğnc , aut in aqua,
aut ſcientiis harmonicis apparentiistian
mutationum , manifeſtatione occultorum
& fimilibus efficiant. Manifeftum elt enim
in his omnibus feductionem elle , & recel
fum àvia & veritate. Propter quod tales ad
fædera & pacta vnicatis ,cum malignis fpiri
cibus taliter aftringuntur, vt id quod fub fi
de credunt , opere oftendant in thurifica
tionibus & adorationibus , D E o tan -

tum debitis;quæ fpiritibus , quafi pocentibº

implere petita, & de vocalib ,iſtismedianti
bus,magna cum obferuantia & venetatione
impendunt. Conſequuntur aliquando per
fidein ( intellige ( per )non vt cauſamponi,( ed
poni pro iuxta) namerror oljet credere quod fi
duciailla mågorum fitefficax )ipfa caduca peti
ta :vniti ſıc ſpiritui;cui eciam à Chriſto acer
naliter diuifi,in ſuppliciis adhærebunt.]ha
& enus ille. Quando autem dubiam eſt iint
ne hæreſim fapientia necne ſortilegia ,non
pertinet ad inquiſitorem iudicare aut co
gnoſcere fintnetalia vel non ;( verum hocp
tinec ad Theologes qualificatores) ſed poſt
quam conftar ca ſapere hærelm , dubiratur
verò tăcùm an ſapiantmanifeſtam ; poffunil
Kk de illa
 1148 Diſquiſitionum Magicarum

de illa qualitate cognofcere,& pronuncia

a Pognad. re ſe iudices efle a . Qualitatem vero horum

comm 67. factorum puto deſumendam à circumſtan

dicit hanctiis & a &tibus, ſeu rebus quæ admiſcentur.
veram &
2. Axio. Quacung fiunt ſortilegia a fortile
fe fenten-gis habentibuspactum -expreffum :funt repelu o
tiam . perantis ſapientia hærefim , etiam circa res quas da
mon cognofcere velfacere potest:refpectu vero ope.
ris dumtaxat,fi fintcirca res quas demon non po
b
Grila.
liospoft teft cognofcere,nec facereb. ] Ratio , quia primo
.
9,10 a n.4 . , caſu,propter fædus illud ,operans eft hære
Farinac.d ' cicus : fecundo caſu tunc tantum factum i.

9.20.n. 81. pſum ſapit hæreſim.Sed quoad non haben

tes pactum expreſſum .
Dico tertiò.Siquifortilegio Deum abnegent
© Eymeric. viladhibeãtfortilegro hoſtias facras, vel aliud.fo
bibenag cramentum aut etiam ficramentalia ,immo veire
cõm. 67. liquias, vel agnusDei; vibalias res Ecclefiaftico ri.
Alf aCaft.iu benedi&tas de ſacras C : vihementer funt fufpe
1...de iuft.
hær.punit . Et: de herrſi
. ] Ratio qua cales ſignificant ſe
Berna. Cu'credere huiuſmodiadhibita vim habere.ad
ma in Lu- maleficiorum operationem . Eide hac cre
verf.facrā. dulirate debent examinari , & , li nolint re

abuti.loa fpondere;poſſunt deſuper torqueri : & fi no

à Roias . faceantur
tractat.de VC vehementer lulpe &ti debent
hæret. p.2. abiurare.
affer. 12. n .
Dico quarto fiqui baptizent imaginesex qua
267. Farin, Uber materia, vel rebaptizét pueros:hocipfo velha

85.in z.e. retici ſunt,ſiputant

formam vel materiam bapis
dir fupra Uſmialiamuffe poffe,abeu quam Chriſtus inſtituit:
fupilti ,etiam fi negent ſe hoc
10.01.16. velfunt vehementer
cre
 Lib . V. Sec. XV . 149

credere a. Quia
talesactus natura ſua præ ſe a Penna
ferunt aliquid , quod eſt hæreſis manifeſta. fupra Spi
na d.apol.
Necinuenio Grillan : quaft.3.num.6 . contra 4.Farin.n.
rium ſenfiffe ,vt illi Farinac.impingit . Idem 8s.
dicendum de conſecratione & baptiſmo li
brorum . Nam Magi libros ſuos , vt vim e
nergiticam accipiant ( ficfalluntur ) curant
benedici per Sacerdotem aliquem , haben
tem ſtolam in collo & aqua benedicta cum
aſpergillo ex herba hypericontis cos aſper
gentem fimulq ; profantem , ego te baptize in
nomine Patris ,& c. & interea alia manu facer
dos tenet cereum benedictum , poſtea po
nit libros ſub mappa altaris certo loco, idy;
tribus certis diebus, quorum vlțimoin mo
dum crucis faſcia liga : librum & recludit in
loco puro & abdito.Hoc falli magi Mantē
ſes Pariſ.1586.Menſe Nouembri.tefte Crefpe
to diſc.12.
Dico S. Si ad res quas potest demon facere, vel
cognoſcere,ſciendas velefficiendas,miſceantur res
ronfacra , v.g.hoftia non conſecrata , etiamſi ſuper
sam Sacerdosmiſſaim dicat,probabile est ,non effe
ſortilegium hareticale, quandofità non habente
expreffumpaclum. b . Putarem tamen diſtin - b Oldrad.

guendum . Nam ſi iſte benè ſentiat de præ- conf. 10.

ſentia corporis Dominici , & transſubitan . colum.3,
Grilland.
ciatione, & non præbuit hanc hoſtiam po 9.10.0.13.
pulo adorandam , led verè aliam quam ele- & 11.0
uauit ,conſecrauit hanc verò acceſſoriè tan Fari.n.84.

tum ſuper altare ad magicos effectus poſuit ;

Kk 3 erit
 150 Diſquiſitionum Magicarum

erit tantum ſuſpectus de hærefi; fi verò illa a

lia credidit, tunc apertè foreç hæreticus : fi
vero reuera nec credidit iſtayim aliquam ad
effectum magicum habere, non erit ſuſpe.
aus de hæreſi, fed extra ordinem punien
dus. Hæcita fide hac eius intentione con

Iter , nam quamdiu non conſtat, mihi qui

dem vidcatur de hærefi merito maximè fu
{pe &tus.
Dico 6. Quandocung, demon inuocatur per
modum facrificui veladorationis,ſapit resmanife
ſtan harefim :quando permodum imperii,non ra
ro idem dicendum .vg primò ſi admiſceantur
Dr.Supr:'res facræ 2.fi inuocetur, vt amicus Dei ,
birati.verf.
dico ter & ei carus.3 . fi putet hoc non eſſe peccatum ,
tio. vel faltem ñori graue.4. fi petat quæ dæmon
præftarenequit,vtſuſcitare mortuum , ani
mam defun &ti repræſentare arbitrii liberta
tem cogere ad amandum & c.vel quæ neſcit
vt futura contingentia ;vel quæ ſcit contin
b Bernard.'genter,ca petit doceri certò & infallibiliter.
Bagn. tra
S. f petat quæ poteft dæmon , ſed credat en
ctar de ar
tıb.magi- ea poffc etiam Dco non permittéte: vel pe
cis.concl. car reuelari præſentia aut præterita, omni

spined . no infallibiliter bImò ſi rem re& ta reputemº

apólo.4.8 via quia nobis omnccum demonib.cõmer
Siman ,
Cacli. in cium interdi &um , quorquot non modo per
fittizin. viam obſecrationis ,fed etiam per viam im
* '& Pen perii aliquid à dæmonibus ftudent obtine
na ibi fu -lie,valdeiapiunt hæreſim " Illud ramen fa
split.o. seor, ipfius ſuſpicionis pondus , qualitate
pet
 Libri V. Sec. XVI. 151

perſonarum & aliis circumftantiis eſſe tru

tinandum a . a v. Penná
ſupra.
SECTIO XVI.

Depena do fupplicio maleficorum .

22 PRogrediamur à leuioribus·Sed notan

dum principio; quosdā l.C. b.nimis cre Fichard .
conf. 112.
Idulos Wiero medico & hæretico ,magnam
lo .Althuz.
vim facere in diſtin & ione nominum , venefo- admonit.
cimalefici,incantatoris, trigis,Lamia : quaſi ve- ad lud.
Godel.
rò hoc iudicium ex nominibus, non geſtis tract.de
ac facinoribus ,fic decidendum . Conftet iu- lam .
dici de re , nomina concemnat ; qux rebus
ſubduntur, non res nominibus : & fic, quide
hac materia veceres nouiriią; ſcripſere,reb.
ipſis nomina poſthabuere :quod & ego hoc
tra & atu feci, pro iisdem ſumés veneficos, ma
Leficos,incantatores,ſagas , ftriges ,Lamias Itaque
hac putida diligentia prętermiſſa ,facta núc
perpendamus,
Quoad peccata ſortilegii , quæ hære

ſim non ſapiunt,in pæna vtrumq; ius,ciuile

& Canonicum co conueniunt , quod iudi
cis arbitrio permittant ; debere tamen iudi
cem arbitrio fic vti,vt canonibus legibuſq;
ſe accomodet, nec eorum præſcriptum trā
filiat temere,videlicet,niſi qualità, fa &ti.că
ditio perſonarú ,animus delinquentis , fca
dalum inde exortum fimiliaue fuadeat pe

nam intendere vel minuere : quod idein in

Kk 4 man .
 : Abb c.8: 152 Disquiſitionum Magicarum
de
Grill.fupr . mandantibus & conſulentibus obſeruandū
fortile,
9.11.Mc. communiter receptum videtur . Solent
och.de autem iure Canonico ſortilegi non hæreti
orbiyr.cal .
288.nu.il.. cales ( vt vocant ) bue ſint laici ,fiue clerici, &
I ari 9.20.. ad quemcumq; finem ca fecerint , in foro
1.94 .
brer . & pænitentiali puniri pænitentia X L: die .
I'D.c 1.de rumb; Sed cùm hodie omnes pænitentię
1rti.Gril. confeſſario fint liberæ ,poterit moderari “ .
.nu. In foro fori,fi publicum crimen ;olim impo .
36q.89.

Tenoch. niebatur publica pænitentia, quam ſi derre

pra complerent , à communio .
in 7. n.6. &tarent,vel non
cop dile ne fidelium arcebantur : hodie ſublata il
thio & feq. la publica pænitentia , Laicus non hçretica,
reconfec .
2.2 . Silv.v. nechęreſim fapientia conficiens,pro prima
Hopftitio vice erit excommunicandus : Si monitus
vltim . 'perfeuerat, & cſt vilis perſona, publicè eſt
c.figs E.
fuftigandus, vel mitra chartacea dehone
gifco.c.a
liquanti . ftandus ;ſi honeftiorrelegandus ,vel perpe
36.9.6 .
1 c.cótra tuo carceri mancipandus f : Conſequitur
Dolorum . autem infamia hoc crimen , etiamfi nihil

osRó, horum illi iudex infligeret 8 Hæc certum

960, eft procedere.quando ad malum finem : ſed
; 1.4.& 1o.quid fi ad bonum ? idem in laicis & clericis
I lenoch. tum obținet ; adhuc eſſe puniendos , etiamſi
Jupr.n.18.
( C.3 2.9.8.verba facra admiſceantur, velcruces , &c . fi
ir in famis ſintadmixta alia v , t characteres,nominai

!!6.9.1.
Gril. 9.1. gnora , & huiuſmodi obſeruationes, quas
11 2.9.2. n .conſtat nihil per fe habere efficaciæ ad fi
4 & 5.9.11.nem illum bonum " . Et tunc pæna eſt ar
i $. 14. bitraria .
23 : 24.& 27
4.14.n.3.q. Quoad clericos ;conficiens non hæreti

calia ,
 Libri V. S. XVI.. 153)

calia, in ſimplicitate cordis & zelo bono (v . 17.9.4.& s.

g.pro inueniendis bonisEccleſiæ ſubtra & is) & Far.ſup .
96,
fufpenditur à diuinis & miniſterio altaris per
annum & vltra iudicis arbitrio, fecüdum fa

& ti turpitudinem & criminis qualitatem ; ſi

dolo malo feciſſet, deponeretur ab ordine
facro , ómnibus beneficiis priuaretur , & in
monaſterium perpetuò , detruderetur; imò
& infamis effectus, tonſurari ſolet & in mo
dum ftulti decaluari , veſtibus antè & retro
reſciſſis & decurtatis, & mox degradari,hoc
eſt, perpetuò ab alcaris adminiſtratione re
moueri. Et quia hac in re multa & varia ,
( proh dolor ) ſunt Eccleſiaſticorum deli
cta, etiam parochorum ( ad quod Epiſcopos
& Archidiaconos decet atcendere)breuiter
quædam ex Grillando & Farinacio , iudici
bus Romanæ curiæ ,ſubiungam pro clariore
dictorum intelligentia.ac.2.de fortil:Grill.d.q.
14.num.3.cap. fi quisepiſc.26.q.s.post Gril. Me
noch.Barb. Far.ſup.nu.92.
RR Sacerdotes qui cauſa vindi &tæ ſeu doloris
aras fpoliant,aut luminaria conſueca exſtin . a c.quiſq ;.
guunt,vel quid ſimile faciunt, nocendi gra-12.9 .8.c.de
benedic t.
tia iis , quorum quaſi in funus hoc impen 32. q.1.cap .
duntofficij; honore & dignitate priuantur, admone
& infames efficiuntur : ' li verò exinimici- apr. 26.9
7.Folle. in
cia miſſas defunétorum viuentibus celebra pract.cri.
rint ( Belgæ dicunt, een moortmiſſe) vt is pro cano.C33.1
quo facrificium offerunt celerius moriatur, nu.rina49. Fa.
. q . 19;
lyel incurrat mortis periculum ; proprij or-'nu.49
Kk's dinis
 154 Difquifitionum Magicarum

dinis gradu deiiciuntur, & in exilium perpe

tuum vna cum eo qui Sacerdotem cófuluit,
2e.quicú. vel hoc fieri mandauit , criciuntur :aniſita
que.26.
men ſpontè de præmiſſis coram Epiſcopo
qrso
velMetropolitano feculpabiles detulerint,
& deipfis condignam peregerint pæniten
tiam , vt benè Grilland. ex d.cap.quicunque.
Grillan.dum putar hæc lor
*Aic. crimpra. fallitur tamen
5 Diaz
Cano.c.35. tilegia non fapere hærelim: omnino enim
Menoch. fapiunt, quia elt hæreſis putare hæc habere
fup.nu.rs. effectú huiuſmodi.ideò hæc pertinere cen
Grill.q.1o. lreo ad hærcticalia : ficut & imaginum cru
Lau.13. & q.
s.nu.17. cis , B.MARIÆ , vel San &torum conculca
edinu.12.
tionem , & deiectionem factam dolo vel ira
& feqq.
cundia: nam quod Grilland. airnon ſapere
hæc hærefim , falſum id effe fciunt , quot
quoticonoclaſtarum furores norunt & exe
crantur.
Sacerdos celebrans fuper rebus profanis ,
quæ vulgò putantur aptæ ad fortilegia ; vc
funt hoſtia non conſecrata circumſcripta
certis notis & litteris ſanguincis , ducto ſan
guine exannulari digico ; item cuticula ,qua
infantis caput naſcentis eſt inuolutum ; pa
Diaz.ſup:
6:39.Grit. nis inco & us, fiue maſſa cruda , vel coactus in
9.14.Men. placentam ;vel lapis , vulgò dictus calamita
fup.nu.
Ia beneficiis eſt priuandus & in carcerem de
Farin. fup.
10.107 . trudendus : didem dicendum G Gitabuſus va
Grin.q. fis aut veſtib.facris ; verbigratia,alcaris pal
16. & poftla , calice patina, purificatorio, tabernaculo
eum
Farin . Euchariſtiæ , aut reliquiarum ;lapide facra
to vel
 Libri V. S. XVI. 1551

to veleius fruſto,corporali,manipulo , ftola,

alba, velis fan &tuarij & c. proponant huiuf
modi libi exemplum Regis Balthaſaris; * qui Dan.si
tamen non abutebatur ad ſortilegium , fed
ad vſum domeſticum profanum , quod mi
nus erat .

Sacerdos, qui in ſolemni miſſæ ſacrificio ,

preces , quæ non tendunt ad Dei cultum &

lalutem animæ, ſed potiùs tendunt in pec

catum , obtulerit (vtille cuiusveſanum amo
rem fusè deſcribic Grilland .) eodem modo 69.16.n.7 .
Gril.Me
puniri debet , quo præcedentes. noch Far.
SS Omnibus autem communes pænæ ſunt fupra,
fequentes: qui conſulunt diuinatores , vel
remedia ( illicita videlicet ) petunt àmalèfi
cis,in eafdem incidut Ecclefiafticas pænas ,
in quas & ipfimaleficiaut diuinatores : præ
cerea ſunt ipſo facto excommunicati , ex
communicacione tamen nulli reſeruata ; d d cap.1.26.,
& , fi fintclerici,poffunt deponi , tam verò 9.5.
clerici quàm laici , debebant olim quin
quennale ſubire pænitentiam. Iure autem c.2.& 3.
ciuili , eandem diſcentes ac docentes incur- 26.9.5.
runt pænam :' quiMagos in domú ſuam vo- f1.8.C. de
cát, cauſa artis exercendæ, priuati bonis de- mathem.
bent in inſulam deportari:& quiMagos con . s 1.z. d.cię:
ſuiunt , gladij pænæ ſubduntur: hex Caroli- h....cod.
na fan & ione,& cõſuetudine imperij,etiamfi tica
ob bonum finem interrogarint, vel magicis
artibus aut remediis vfi fuerint; exilio , vel
aliter infra mortem damnantur , arbitrio !
iudi.
 156 Diſquiſitionum Magicarum

• Caro.có. iudicis." De amatoria præbentibus, di & um

ftur.ca.109.
Godel.li.3. lib.3.p.1.9.3.
de lam . c. Incantatores Serpentum ,li præcantatio
num.z.
Kirch.cóf. ne ſua duntaxatimplorantſimpliciter & de
12.nu.9. uotè auxilium Dei, ablq alia ſuperſtitione;
vt culpæ ; ita etiã pænæ expertes lunt: ſi verò
Diabolum inuocant expreſse yel çacitè;erút
puniendi pænis commemoțatis Sortilego
rum . Vt autem queantiſta diſcerni, aduer
tendum ad verba ipſa,ad modum , ritum , &
ordinem incantationis :quia fi eis inſunt a
liqua verba extranea , vel ignota nomina
aur characteres, ſiue alia , quæ non conducũt
per ſe ad effectum intentum tota res diabo
Summalica & ſuperſtitioſa deber cenſeri. Dicen
conf. quá dum idem in cæteris remediis contra male
cita . & feq .
Grill. 9.11.Gcia .
7.28.& Fa.! Quoad aſtrologos iudiciarios,chiroman
una,ſupraſcicos,
ullin.IIO . & huiuſmodi diuinatores ; ſi tantùm
prædicant euentum vt poflibilem præſum
ptiuè & inclinatiuè ; non ſunt puniendi, vt
ſortilegi; ſi verò prædicant, vtinfallibilével
Berbe.it neceſſarium ſunt hæretici ſortilegi, & con
Viato . iur.
tra eos videnda Bulla Sixti V.contra aſtro
subr. 8.11.5
& 6. Grill. logosedita 1585 .
9.11.nu.16 .
Qui præbent poculum naturale aborſus,
13.814 Fa ve venefici puniendi nõ vt ſortilegi, niſi for:
sin.fupra uilegia admiſceant. d QuandoEpiſcopus ca- TT
0111 112 .
cvid.bulla ptiuum habet aliquem ſortilegum hæreti
de aborſu cum , paratus fit homo ille abiurare ,& con

S:xti V. dignam fubire pænitentiam ; nópoteft eum

tra .
 Lib. V. S.VI.
1571
tradere brachio ſæculari, nec etiam poteft
acta iudicialia ſeu copiam proceſſus eius vl
lo pacto cum iudice ſæculari communicare ;
alioqui iure Canonico incurrerer irregulą . a c.ſenten
ritatem .” Duntaxat enim quibuſdam cali tiam fan
bus fortilegi hæreticales pollunt tradi bra guinis.Ne
chio fæculari. 1. Gi fuerintDoctores & ledu cleric vel
monach ,
ductores,nifi fpontè ſua ad Eccleliam redie- Anchar.in
rint, & hæreſes abiurarint, feque contra illas ca.ea quæ
ſtrenuos præbuerint ; 2. ſi lint relapſi. 3. fi dereg.iut

lint impenitétes ; ad quos reducuntur con Fari.Tupra

uicti omnia negantes pertinaciter. Quod bnu.tos.
Siman.
Farinacius d .nu. 105 extendit etiam ad forti cas prax.c.
gos qui hominem occiderunt, vel quid fi 59.nu.vlt.
mile fecerunt quod iure ciuili morte luen- bus
de fusè
his tri
Si
dum eſt; vt non niſi aliquo trium di&torum man pras ,
concurrentium' poflint degradari , & curiæ c.59. cum
fæcularitradi: Sed in aliis criminibus enor . [c99. Alf
à Caftr. li.
mibus id verum non eſſe poſtea oſtendam , 2. de iuft.
hacesdemn fi &t.litr.Tr. Et quando acceſſit ad hær.panic .
C,2.
hæreſim homicidium qualificatum ', aliud
dicendum , mox oftendam . Formulas con
demnationis quoad iftos lingulos, pere ex
3
Sprengero, p 3.mallei.
Quando ſunt Sortilegi hæretici aut hæ.
relim fapientes, contra eos agi Gcut contra
hæretico ; receptú eft vtroq; iuie " quando aGrild.o.
non ſuncrales'; ſed ab omni'errore hæreticojinu.1.64
alieni, à fæculari'etiam'magiſtratu'lolét vir Meno,fu
gis cædi,ad triremes,velin exilium'mitti,vel Fari.9.24
lalia extraordinaria , infra mortem pæna,af.Inum 87.
fici,
 158 Diſquiſitunun Magicarum
apoft alios fici, interdum etiam pecuniaria , iuxta per
Clar. g.he ſonæ & criminis qualitatem .
tefis.a.vlt. "
Menoch . Si mors fit alicuiusmaleficiati fubfecuta,

fup.& Fati. locum eſle pænæ legis Corncliæ , & combu

bl.a. C.de rendum foreilegum , communis eſt fenten
mal. & ma cia. Quoad Necromanticos, & ceteros ma
the.Berbe.
d. rubr.de gos , atq; maleficos; ſolas Lamias excipien
fortil.n. 2. tes , idem fatentur patroni Lamiarum .. Sed
& 8.Dam .Lamias noftras , non eſſe eximendas numé
houd. in
ro cęterorum Magorum ,communis eft fent
prax.crim .
tit.de ho- tentia Theologorü & luriſtarum vt mox do
micid. per cebo . Fundamenta Godel . & aliorum funt.
fortil.c.73.1
< Ponzini: 1.Lamiæ fatenturimpoſſibilia;nempe levo 1 :
bus Fich, laſleadconuentus, libidinem cum dæmone

Godel. & expleſſe, tempeftates excitaffe, & huiuſmo

di. Refp.lib . 2 oftendimus hæc dzmoni mont
elle impoſſibilia , & ideò fidem habédam ea
rumconfelfionibus cenſentCatholici com
muniter. 2. Lamiaxum peccata funt potiùs 2 :
cogitationis, vel nudi conatus; quàm fa &ti,
velexecutionis : ideò ab Eccleſia puniri non
deberent,nec à iudicib aliis . Rop falſum pre
dful.Clar. fupponi, progrediuntur enim in opus exte
$.6.9.92.n . rius. & in atrociorib .criminibus receprum ,
2. Kirch . & '
alii quosconatus aliquando puniendos ,vt cóftat." 3. 3.
keqaicur Pænain minuere deberent ,ætas ſenectutis,

vel inzicus & fexus fragilitas. Refp.lenectutem non eſſe

Godel.1.3. idoneaim cauſam minuendæ pænæ in atro
ciorib.delictis, včex praxiïudiciorum , affir
eg.Anal.q. mat rectè lul.Clarus." deinde falſum fuppo
fo'qu. 6.
nunc, folos ſenes in hoc peccatum incidere.
Vc
 Libri V. S.XVI 159

Vt etiam falſum ſupponunt,ſolas muliercu

las fic delinquere : quanquam necin hæreſi,
nec in fimilibus atrocioribus fexus excuſac.
4. 4. Lamiæ debent genſeri lím'les dormienci
bus , confitentur enim crimina commiſſain
mentis exceſſu ,vel ſopore. Rp . multa fagas
imò ferè omnia vigilantes committere , &
propter hæc puniendas ; vt propter pacta
cum dæmone , coicum eum codem , infancia
cidia , ſegetum & iumentorum damna , & c .
Imò,& quæ in fomnis gererent, culpa no ca
rent, quia & ante fomnum ea præmeditan
tur, & poft fomnum ca rata habent, & libiin
a Simanc.
illis complacent."
5. f.argumentum ,padahuiuſmodi ſunt ima- in prar. c.
11.nu.4
ginaciones delufarum mentium . Venereus
quoquecoicus cum demone,eſt rei impoffi
bilis fi &tio . Quæ de tempeftatibus & damnis
datis narrantur eorum excedúe poteſtatem : 6 lib . 1. de
quæ de tranſlatione corporali dicunt, ſunt frigimag .
nugæ meræ . Refpond. Inprimis credendam & dæmon.
admiran
contra feipfos ipſorum confeſſioni, ſicut & C.!4
aliis reis. deinde tá conformes omnium effe cd.comm .
teftificationes, & tam cõkrmatas experien- 68.lice.s.
dde pa&o .
tia omnium populorü & fçculorum ; vt idne 9. 4. dece
gare,mihil fit,nihilinfanire ,ve benè di & ú à Syl- peftatila &
ucſtro; quibus(vcáit Spinæus nemo nifi fin damnis,q.
fu careat ,queat contradicere, & ( vt alius quidam cubitu ,9
degrege hæretico dixic) qui hoc aufit negere, i 15. de trál
audeat negaremeridielucere folem ,& bis fixiffe ,lation des
cali,q.16.
duodecim.Et fingula noslib.z.cõprobauim ”." lib.2.
Nunc
 1160
Diſquiſitionum Magicarum
Nunc duntaxat auctores ea confirmances vv

citabo.Pactvmiſtud agnoſcunt& habent

pro certo ,tum TheoLOGI, vt poſt Cypria.
Leb.de duplicimartyrio,& D.Auguſt. in capite al
Lud 26.q.2.tenent D.Thom.2.29.95. & 90 ,A
lex Halenſ.p.2.9.184. Albert. Magn. in 2.d.7 .
art.vlt.Petrus de Tarantaſia ( qui poftea fuit
Innocent. V.) ebidem , Petrusde Bonauentu
raibid.Guido Carmelita'in ſpecialıquaft.quam
de hacre compoſuit iuffu Papa loan. 22. Scot.in 4 .
d.34.Gabr.in 3.d 8.9.2.0.4. S. Antonin: 2 par.
tit. 12. Guilhel.Pariſienſis, in tractat. de fide do

Legib. Sylu! Tabie . Ang . Armill.Grafiis, in ver.

Superftitio & ver. maleficium .Gerſ.in 1.pºr.In
logio Theologfatè Aſtrologia Ioannes Tritthe
mius harum rerum nimis peritus in gqia Ma
ximiliano Cafare propoſitis ; Franc. Victoriare
le&t. de Magia , Alfonſ, a Caſtro libro primo,da
iufta haret panit.cap.is.Eymericusdireci ,inqui
fir.cap.43. & ibiPenna'comm.6 .Bernard.Co
menſ . in diſputatione pist Lucernam Inquifito
rum „Sprenger
, us in Malleo,Niderius in formi
cario, Hollenus in Pracrptorio, Bafinus libro de
Magicis, Bartholom . Spinæus contra Ponzini
bium, Sylueft. Prieras lib.de ſtrigimag. didam .
admiran. Franc. Picus Dialog!Atrix, laquerius
!
in flagello håret.Ioſeph.Angl.in 2.quaft.de Ma
gia , & nouiffimè Sebaſt. Michaelis in Pneu
malogia,Creſpetusde odio Sarana in homines, &
Petrus Binsfeld.par.z. de confil.maleficar.pre
llud.7. Cardinal : Tolecus libro 4.fumm,inſtruct.

Sa
 Libri V. S. XVI. 161

Sacerdot.cap.demagia is . Idem exlvrisTIS

afferuere, Grilland. lib. 2. de ſortileg:quaſtio.3.
Martin. de Arles tractat. de fuperftit.,num.85 .
poft veteres , loan . Andreæ in cap.accufatus.g.
line de baret.inó. Archidiac. Ioan . Monach .
Guilhelmum de monte Lauduno, & Bartholos

mæum Raymundi,ibid. & fatis fatetur Oldr.

confil.210, item Turrecremata in c.illud. 26.9.
2. Berber, in vitatorio iutus tit. def.rtileg. Si
mancas in praci.cap.1. Inftit. Cathol. Dam .
haud.in pract.crim . Nauar.in Manu.c.it.num .
25.& in cap.nunquid Cain.depån.d.t. Menoch.
dearbit.iud.caf.388.Farin.prax.crim.9.20 . Flo
rimund. de Remundis de Antichriſtoc.7. nu.3:
Nic. Remig.opere de demonólat. Quodq; caa
puc eft expreſsè hoc docet Ioan.2 2.in fua ex
ſpecula.
srauag.fuper
quia contra hæreticos agimus etiami
Ec
ex ipfis hocaccuratè docét, Lamb . Danæus
Dialog.de fortiariis,Ioan. Bod . lib.de damonom ,
Thomas Eraſtusin Furpis,Gregor.Pi& torius

in Reſolut. an faguignismul&ta damnanda . Ho.

toman.conf.98.

2: De Venerio COIT vfuccuborum dingua

borum ,hoc tenent cum Innocen. 8. Pont . ini
bullà de hac reedicâ, & plurimis S.Patribus .
Alex.de Hal. 1.p.9.78. D. Thom . D.Bonáu .
Scor.Dar. Gab.Dionyf.Cartuſian . in 2.dis.
Guil. Parif.de vniuerfo p.vlt.cap.23 .Abulenſ.
ino.Gen.q.6.cin 7.Exod.q.i2. Alfonſ à Caſtro
Vup.c.16.Caiet.in 2.2.9.96.2.3. Sixt.Senél.lib.so
tl fang,

Г
162
Difquifiti Magicaru
onum m
Faner,biblioth.ann.73.Barthol.Med.1.2.9.72 .
4.2.Spreng.Nider,Sylu.Pic.Holen. Spin.Vi.
cor.Mich, Crcpc.Tolet.Angl.Binsfc . Co
menſ.laquerius fup.citari, & VlricusMolitor
in Dial.cum Sigiſmundo.c.6.60.
Ex Iuriſtis Marr.de Arles ſup. Grill.lib.z.q.
17.Simanc. & Remig . ſup. & locorú omnium
acta de hac re iudiciaria. Nec non prædicti
tres hæretici ; & ipſemet Lutherus in Conui
uialib.vt appareat mendaciumFichardi,hoc
attribuentis folis inquiſitoribus & Papatui
addi & is,veille loquitur,
3. De GRANDINE TEMPEST . & c . huiuf
modi; quæ probantur omninò à Theologis,
arg.c.1. Tob, vbi D.Thom .& Cartuſian.idem
docuere Patres , in c.nec mirum 26.9.5 . D. Au
guft.lib.3.deciuit.Dei,c.19. Iſidor.lib.8. Etymol.
cap.9. Innoc.VIIL.in bulla ſua ad Inquiſitor. D.
Tho . & cæteri Scholiaſt. in 2.d.7 . & 8. Caftr.
Sylu.Spinæus, Hollenus , Spreng.Michael,
Tolet.laquer.Nider. Vi& or. Angl. Binsf. &
alij citati. Ex Iuriſtis conſentiunt, Simancas,
Menoch. & Damhaud. & Remig. & Comen .
citati; Azo, Godofred . Bart. Ang. Bald . Sa
lycet. in l. 4. C.demalefic.vbi text. apertèhoc
confirmar. Bonifacius de Vitalinis tractat.de

malef.c.deſortileg.Ioan.abAnan.in c... de fortil.

Grilland.lib.2.9.0 .Franciſ. Balduin . Iacob ,
Ræuardus, & alij ad Il. XII.cab. Petr. Gre
gor.lib.34.Syntagm.Iuris vniuerfi,cap.1. & c.13.
Petr. Matth . in 7. Decretal. in tit. demalefic.com
incan
 Libri V. Sect. XVI. 163

incantat . Necnon tres illi hæretici quos no

minaui, & Lutherus Archihæreticus.
DE TRANSLATIONÉ CORPOR À Li
4.
cam per dæmones fieri poffe & ſolere expa
tribus docent Clemens,lib o. Conft. Apoft.c.o:
Åřnob.tib.2.cont.gent.Egelipp.lib.z. de excid .
Hier.Cyril. Hieroſ.Catechef.6. Maximus Tau
rin.form.de Natali Apoft. Epiph.lib.i.contraha
ref.3o. Greg.li.r. Dial.c.4. Et alia exempla ſug
gerii lo . Cæſarius Monachus Ciſtercienſis,
lib.5.C.27.34.56 . & quç his adduncBarth . Spi
næus contra Bonzinibiu. Grillandus,Caftrius,
Remig . & Binsfàmecičati.
Eftiſta communis ſententia Theol. & lu
tiſt. S. Tho . Scot. Dur.Caie. Sylu . Angl.Vi
ator . Caltrij, Sprengeti , Niderij, laquerij,
Michaëlis, Crelpeti, Toleti , Spinæi, Pici,
Guil:Pariſ.Pegnà, Binsfeldij, & aliorum ci
tatorum ; Turrecr.inc. Epiſcopizo.q.5.Grill.de
førtileg.q.7. Penniæ fup.d.com.68.vbicitatCo
meni, & Albert.de agnofcend.cathol.affertion.q .
24.nu.24 . & vocat hanc ſentetitiam commu.
nem Thcolog. & veram ,vtcft reuera. Necei
repugnat Nauar.c.il. Manual.n4.38.návoluit
folummodò riegare;easychi,cú illis circum .
ftantiis ,quæ exprimunturind.c . Epiſcopi.Řa
tum ergo maneat,quintum hoc argumétum
planè fallispræſuppofitis niti . Mirè tamen
circa hanc deluſione Lamiarum pertinaces
ſunt earum occulti quidam Patroni . Arripi
lünc occafionem exd.c.Epiſcopi(de quonost
LI 2 mox
 614 Diſquiſitionum Magicarum

mox copiosè & luculenter dilleremus. Quia

delufas Herodianas illas canon aſſerit ; lici
ratiocinantur :fille deluſa ,ergo& noftræftri
ges. At quia homines,aliàs nec inepti necin
Tulse ſtolidi,animaduertunt non fatis validè
inferri . Ergo faltem ( inquiunt)poffuntetiam di
Ludi. Vndc igitur cùm aliqua in iure fiftitur,
iudici conſtabit eam non deluſam , quæ po

tuit? Ne quid diſſimulent,en vobis ipſorum

met argumentationem ad me à V CI . Phil .

NumannoSecretario oppidiBruxellenfisin
Brabantiâ , poètica arte , ſed pietate clariore
cui cum illis quotidianæ velitatiunculæ pro
veritate, perſcriptā : Manf ſtūrst ( inquiunt)
Doctores de materia figaruin /cribentesad vnum
omnes hoc admittere,quod muliercula à demone
fæpe illudantur ac decipiantur: ita vtperimagina.
tionem cogitent, & credant certeſe perpetraffeac
feciſſe veraciter,ea qua taniùm inſelaphantafiao.
pera Diaboli mentem obfufcantis obuerfata funt.
Non fatisturò ergo agere iudices,
quando confilio
nibusfagarum fiue voluntariis,fiueper vim extor
tis,fidé adhibentes, eafq;profufficientib habentes,
forte infontes fuppli.
probationibus,miſeras illas,ac
ciis tradunt ; que,cum deceptæ fint negarenunper
funt,ea,quorum ſe revera reas putant. Quamob.
rem cuinis iudicimeritò fcrupulusnafiatur. Quia
confeffio in hac re profifficienti probationehaberi
non debeat: cùm fieripolit, vt ex errore decepta

mentisprocedat confeffio. Quo igiturpacto iudex

poterit dignofcere; Virum in indiuiduo reus rcaue

qua
 Libri V. S.XVI . 165

que en offertur , fit per imaginationem delufi, vel

vere commiferit,qua fatetur.
En Rhodus ,en ſaldus. quis non agnoſcat
argumentum Wieri , cuius venenum Cali
dius Looſeus ,in Alemannia hauftum & eiu

ratum ,in Belgium pręſertimBruxellam dif

fudic.vtantıdodum propinė tam periculosè

potis , primùm nebula ratiocinationis , ſeu

vaporis noxjexhalatio, remouéda. Nempe
piætexitur prætenſio ſcrupuli ex confellio
ne falſa & erronea , quam contendunt eſſe
quãdo ex nuda cõfeſſione proceditur. Quis
vnquam afferuit ( non ego quidem vfquam )
foli ftandum confeſſioni? cenſui ſemper &
profiteor in hoc crimine ex nuda & fola co
feſſione rei procedi non poſſe, cum Bald.de
Angel.inl . 1. C. de confeß. quia ex tali non vi
decur fatis iudici conſtare certò poſſe de cri

mine, quod tamé neceſſarium eſt ad conde

mnandum ,ex ſententia communiore, arg.l.
is item illud . & ibi Bart. D.ad Syllania . Sed co
tédo paralogiſmum latere in hac folius nu
dæ confeſſionis nuncupatione.Etidco ,vtin
omnib. æquiuocis, effe neceſſe priùs diſqui
rere , quid vocentnudam confeſſionem . Si
de confeſſione legitimâ &ritè facta loquun
tur, in qua & adfuere indicia (alioquin nulla
foret) & reliqua de quibus diſſerui, fup.lib.s.
feat.11. certum eſt ac manifeſtum cos aluci
nari. Nam leges humanæ talem confeſſum
habent pro iudicato :Et in Euangelio Pacer
LI 3 fami.
1166 Diſquiſitionum Magicarum

familias ſeruulum nequá exorceims(hoc eſt,

ex confefſione ) iudicat . & ex tali confeflio .
neindiciis fultà, quæ ad corturam per ſe fuf
ficerent , reum damnaripoſſe ,non eft dubi
tandum , vtmerito cenſuit poft ațios Daniel
Molleņus ,par.4.Conftitut. Saxonic.feel.2.nu 13 .
& hoc in terminis de crimine & confeffione
ftrigum accuratè probat Arnald.Albertinus
deagnofc.affertion heret.q.25.quem lege ſilu.
bet. Sidenon ritè facta ( v.g.deftituta indi
ciis ,improbabili,velimpoſibili) loquuntur ;
illis affentior: ſed nego hocin caſu propofi
to locum habere. Nam quz Lamiæ confi
tentur,non ſunt impoſſibilia, necimproba.
bilia peritis humanæ & diuinæ philofophiæ ,
led admirabilia tantùm . Probatum id à me toto

lib.z.Diſquiſit. Magicar. Nec vnquam iudices

probi ex tali nuda confeſſione procedunt,
velad damnationem , velad torturam , velad

capturam autinquifitionem ( videdicta ſupra

CET. 2. verfic. Quario requiritur) ſemperenim
indicia requirunt, quib .aliquando validiùs
aliquando imbecilliùs , ſufficienter tamen
confeſſio aſtruitur : quæ indicia qualią eſſe
debeant docui (up.fe£t.3. 4.per tot, & non

pofluntparticularim ,niſiſpecie fa & ti in par

ticulari propoſita, explicari. Cur ergo mę.
quunt ſtare confeſſioniſiclegitimè fa &tæ ? In
foropoli ſtandum eft cõfeſioni proponen

çis in exomologefi peccata ſua, etiam abſq

yllis indiciis ; cur non in foro fori cum indi
ciis
 Lib . V. Seet. XVI. 1671

ciis ? fi Dei vicarius illic peccatum non me

cuit,cur hic vicarius terreniRegis formidet?

an temporariæ pænæ maior eſt dolorsquam
æternæ , aut primæ mortis grauius pericu .
lum vel damnum , quam ſecundæ Quid ?
quod in ſacramentali confeſſione tenetur
ludex ftare rei confeſſioni; adeò ve ſi dicat
ſe calia patraſſe, non poſſit confeſſarius il
lum reiicere,fine peceati Morris reacu ,qua
fi illuſum ; ex hoc quidem ſolo ( quod præte
xitur)capite, quod deludià dæmone aliqua
do tales contingac ; ſed tenetur ci & abſolu
tionem & pænitentiam impendere ? Igitur
ncciudexfori externi, ſola frecus coniectura
quia deludiſolent, poteft ftrigum iuridicæ
confeſſioni fidem derogare. Quod inde et
iam ſtabilitur. fi malefici ſe conſpiraſſe in
Reipubl.vel Principis perniciem faceren
tur : ex ifto illufionis capite nullus iudex au.
deret eos abſoluere vel dimittere ; ſed cen
feret ſc obligatum ad reorum condemna
tionem procedere,vt reorum læſæ maieftar.
Et ſi hanc publicam iniuriam negligeret, i .
pſe à ſuperioribus iudicibus in ius vocare
cur,ácille ipſe fiſciprocurator ( tam ſomno.
lentus vel contemptor diuinæ iniuriæ ) na
& um fe fpongiam crederet fucci plenam,
quam auerer exprimere. Cur ergo ſegniori
effe liceat in Dei iniuria , quæ perſpicuè in
maius Eccleſiæ & naturæ damnum vergit ?
Denique fi in furtis , latrociniis , facrilegiis,
LI 4 adul
 168
Diſquiſitionum Magicarum
adulteriis,homicidiis , falſæ monetæ , Sodo .
mix ,& c.criminib.ftari poteft legitimæ con
fefſioni,cur non in hoc quoquedelicto : Ini
quum planè eft aliam exigi certitudinem ,
quàm quæ iuxta çrimịnis naturā poteft ha
beri . ſi cuiuſquam autem , certè huiuscrimi
nis ea eſt natura, vt de eo fermeiudici aliun

de nequear conſtare, quàm exindiciis , præ :

ſumptionibus,& reorú confeſſione,eò quod
clàm committatur, & fæpe nulla poſt ſe ſce
leriş veſtigia relinquat. quare hîc potiffimú
locus eft fententiæ , volentium folam legiti
mam , quæ verifimilis fit reorum confeflio
nem in talibus deli&tis ad condemnationem
fufficere, quam admittit Godelmannus, lib.
3.de Lamius.c.19.n.47. & tenet Mollerus d.feet,
2.à nu.11.atq; ita priùs deciderat lul.Clar. $
fi.lib.s.recep.fent.qiss. verf .quomodo qurē dicatur
conftare de delicto. Nõneſunt hæreticis annu
merandi iſti føderati parciarij dæmonioru ?
ſanè id communiùs recepțum docent Grıll.
9.19.9.19.de fortileg .& Clarus d.q.ss.verf.potest
etiam . & 9.4.ver.i. quos ſequiturMoller.ſup.
Quis autem negeț ad hærefeos condemna
tionem fufficere legitimaconfeſſionem ,nig
qui à grauiſſimis iuris interpretibus temere
yelit diffentire ? Bald . in l.fi quis mon dicam raz .
C.deepifcop.& cleric. Felino in.c.auditis, extra,de
præfiript. Arçlatenfi in tract.de hæret. Notab.2 .
Quamobrem cenſeo nó tantum iudices fe .
curè poſle ſtarc tali confeſſioni , ſed etiam
teneri
 Libri V. Sec. XVI. 169

teneriſub culpâ lethalis peccati.Quia cum

iudex ex officio & fecundum leges reum da
mnare teneturjanon damnet eum ,ex cuius
abſolutione periculum imminet reipubl.&
ſcandalum mali exempli pleriſq; gignitur,
ad damna inde prouenientia tenetur refar
cienda, vt docebo in fine huius fe &t.10 . Nec dif
fiteri quis poteft ftriges eſſe noxias reipubl.
& conari quam plurimos poſſunt in ſocie
tatem criminis pellicere , & earum abſolu
tione bonosiure oprimo ſcandalizari; fecú.
dum leges vero tales à iudicib' legitimè ca
pras,tortas,confeſſas puniri morte debere.
Conſtat ergo iudices hoc facere nolentes
lethaliter peccare in Deum & rempub .& q
hinc conſequitur tales iudices in hoc pro
poſito manentes, abfolui in foro conſcien
uæ nullatenus poffe: quod accuratè perpé
dendum eſt eorum confeſſariis. Quis neſcit
iudicem teneri ex actis procedere:aut quis
vnquam Syndicatum intendit, aut in foro
fori reprehendendum iudicauit , fi fecundú
allegata & probata ſententiam tuliffet:Du
taxat quidam excipiunt , fi priuatim cercò
ſciret reum effe innocentem , quod ipſum
tamen mulcorum grauium Theologorum ,
& communior luriſtarum ſentétia non ad .

mittit, nifi in eo, qui legibus ſuperior eſt,ne

gat in ſubſellii inferioris iudicibus ſed hoc

loco nullus huic exceptioni locus eft. Ne

mo enim aduerfariorú affirmare auder cer
LIS to ſe
170 Diſquiſitionum Magicarum

to fe fcire illas deluſas & vefe innocentes,

præter Wierum ,Ponzinibium , Looſeum &
fimiles ; quorum iam exploſus eft errorob .
ftinacione & impudentia & inſcitia plenus
ſed dicunt duntaxat ſæpe illas deludi, & id .
circo in indiuiduo iudicem dubitare . Verú
hinc ego cótra infero , quando in indiuiduo
iudici non conftat deluſam eſſe, teneri iudi
cem legitimæ rearum cõfeſſioniſtare.Que:
ro , finoffet non eſſe deluſam ,nonne damna
ret ? (i damnaret, quam fciretnon deluſam ;
cur no teneatur etiam faſſam damnare quá
neſcit deluſam ? ſemper fanè præſuměda eft
non deluſa , donec deluſa fuiſſe probetur.
Quia legitima confeflio ,vera efle præſumi
tur.contendenti deluſam ,probatio incum
bit :non probanri,merito obiiciturznemine,
qui aliàs mente conſtet , ftultum vel delu
fum præſuminıſı probetur. Videre in quem
ſcopulum iſti impingunt, dum ſcrupulum
timenc. Scrupulorum proprium eft facere
vt timeas , vbi non eft cimendum , & conte
mnas vbi meritò fit trepidandum.ſic iſti dú
vitant,velfinguntſevitare inanem culpam,
in verum crimen incurrunt.Vbi impius inter
ficitur(ait D. Amb.lib.z.de Paradiło )CHRI
STVs infunditur: vbi abominatio aboletur ,fans.
Etificatio confecratur.Impium eft ({cribit Caſſio.
1.9.vario.in edi& o Alarici ) iudices illis effe in .
dulgêtes,quos cæleftis pietasrõ patitur impunitos.

Hæc
 Libri V. Sec. XVI. 171

Hçc de ſcrupulo pręcenſo:Nuncde ipſade

lulionę manum conſeramus,
Primum dicunt ; Manifeftum effe Doctores
defagarum materia fcribentes ad vnum omnes hoc
admittere ,quodmuliercula à demoneſæpe decipi
antur ac illudantur:ita vt per imaginationem cre
dant ac cogitent certo ſe perpetraffe acfeciſſe vera
citer, ea quæ in fola phantaſia opera Diaboli men
tem obfufcantis obuerfatafunt. ] Siſte gradum ,
Bonam horum Doctorum partem non oſci
tanter perlegi . & nego ad vnum omnes hac
dereidē ſentire, quoad id quod de facto co
cingit; ſed tantum conueniunt quoad id
poteſt contingere. Fatentur omnes vnani
miter fieri poffe ,vt mulierculæ decipiantur :
immo & viri, nam ne ſexus quidem melior
purus ab hac contagione:ſed vtrum reipfa
fæpe decipiantur;item ,vtrum hæc deceptio
in cun &tis quæ fatentur, an in quibusdam
tantum locum habeat ; non idem ſentiunt
nec ſcribunePonzinibius,Wierus,& fimiles
yidentur velle ſemperillas deludi ; Alciatus,
Duar.Godelm . & alii , videntur velle tantú

delydı quoad plæraq ;,& quidem quoad hęc

ſemper; quorum omnium iam explofæ ſen
tentiæ indignę ſunt quibus refellendis ite
rum calamụs deſudet.Communis Theolo
gorú ,Philoſophorum ,Iuriſtarum ,& omniū
Eccleſiaſticorum Tribunalium , & ferè om
niú fæculariū ſubſelliorú fententia eft , illu
lſionem hac in paucis admodú reb.ſeu fa &til

ſpecie
 172 Diſquiſitionum Magicarum

fpeciebus ( nempe delatione ad conuentus,

transfiguratione, & carnali copula cum dæ
monibus ) & id rariſſimè in his ipfis contin
gere Sic præter cæteros diſercè fcribunt la

querius ,Comenſis ,Sprenger, Michaelius,

Binsfeldius , Remigius. Peccant iraq; difpu
tatores iſti, priinò cùm aſſerunt omnes in
hac deluſione conuenire : fecundò cùm Q
de quorunda caſuú ſeu viſionú confeſſione
cöcedicuridad cæteros extendunt de quib.
idé negat :terciò dú , q rariſſimè cótingere i
mo q tātú cótingere poſſemulti dicăt,idi
pli fic interprecătur; quali crebrū eſſe vel fre
quétius ab omnib.cõcedatur,Sin farēturid
freq ' entius quidem non eſſe ;cur non poriº
quod frequentius eſſe ſolicum amplectun
tur, & animo propendent vt ex frequentiùs
contingentibusconfeſſionem vecam , quàm
fallain effe præſumant: Sicut legislatori ( ſe.
cundum Theophraſtum ) lic & iudicioculus
mentis ab eo quod ſemel aut bis accidit ad
id quod fæpius conſueuit transferendus.
Deinde peccant, & largiùs,cùm ex tali præ
miſla propofitione inferunt: Non fatisergo
quio iudicesagunt,quandoconfeſiombusfagarum ,
fiue voluntariis,fiue extortis per vim ,fidem adhi.
bent, & eas pro jufficientibusad damnationem p
bationibus habent.] Errant inquam ſic argu
mentantes.i.quia videntur velle ſubindica
reiudices hoc nunquam tuto facturos:quod
ex præmiſſa tamen particulari propoſitione
eos
 Libri V. Sec. XVI . 173

eos inferre recta ratiocinandi ratio non per

mittit . Ais , fæpè decipiuntur: ergo iudex

nunquam earum confeſſioni tuto credat.

Nego conſequentiam :quæ vt valeret , fem

per decipi eas foret neceſſe.Nunc nec fæpè
ſed rariſlimè decipideprehenduntur. Sæpiº
ergo erraret iudex non credens , quam cre.
dens.Quod fi tantum hoc volunt. Aliquan
do delufæ funt: ergo à fic delufis aliquando
iudex rapi poteft in errorem .Verum id qui
dem , ſed & illud verum ; ſæpiſſimè & fere / fi
ferè)ſemper compotes mentis ſunt & crro
ris vacuæ & verum eft quod confitentur:er
go iudex confeſſionem illam ſequens ſæpiſ
limè & ferè ſemper rectè iudicabit , & nun
quam, velvix vnquam ab illis in errorē de

ducetur. Ampliùs dico, quamuis deducere

tur ficonfeflio legitima fuerit,addicens có
feffam fupplicio legitimo , nihil peccabit,
ſed error expers eſt culpæ.Fun & usenim cſt
officio ſuo, qui ſecundum allegata , & proba
ta, & publicam conſcientiam ,immò & pri.
uatā (cuidubitatio ſola no repugnat) ex iu
ris norma iudicauit.Præterea fiqdiſta ratio
valeret;in ſimil. valeret in quib ,tñ nemo iu
diciorum vellegú peritus vllatenùs eam ad
miſerit. Quàm fæpè tormentorum acerbi
tas fallam in proprium caput reorum con
fefſionem extorquet ! ergone iudex quiex
confeſſione per quæftionis cruciatum ex
preſſa ,ſed aliàs legitima
, reum damnauit,nõl
ſecure
1174 Diſquiſitionum Magicarum

fecurè proceder?fæpè fic vt multi teſtes pe

cuniâ corrupti in vnum teſtimonium con
( pirent,nec occurrat contra illos exceeptio
vel depullio ſufficiens, & tamen reus verè fit
innocens :ergo teſtimonio legitimo teſtium
iudex non tutò nitatur ? Quis hæc feret?fi
milia ſunt tamen , quæ aduerſatii adferunt.
Quia qadiudicé attinet qui decipitur : parú
vel nihil attinet, qua ex cauſa decipiatur , fi
peccaturus idcirco ,qline ſuâ culpâ deceps
condemnarit . Nec ad rem pertinet , & dece
prio ex quæftione vel teſtimonio ,vel ex rei
Ipontanea confeſſione fitoria : quia ſuppo
no in his omnib æquè iudiciorum folemnia
cuncta ritè obſeruata fuiſſe. Siergo talia ad
ſubuertendum omnium publicorum iudi
ciorum ordinem & rationēſufficere debent ,
valebit illa argumentatio :fi non ſufficiunt;
inualidus eft & obtufus iſte mucro à deluſio

ne petitus.Qui ét inde rerūditur:quod hac

in re eadem quoq; eſt ratio faſcinationis &
czterorum criminum . Nam etiam quo ad
alia crimina reos à dæmonibus deludi pofle
cõſtat :vtad homicidium vim publicam ,ad
ulterium ,monetariam , & c.fi faciat dæmon
vt quis puter à fe factum ,vel alii videátur vi
dere fe Petrum facientem ,quod alius fecit:
Nemo tamen in aliis criminib.ad reorum li
berationem à poena iuris vnquam hoc colo
re vtivoluit : qa nullus fuit ,qui tā friuolæ de
fenfionis vanitatē no perſpexerit. Quot fo
mnian
 Libri V. Séc. XVI. 1751

mniantibus illuſiones contingunt,quas ho

mines putant ſibi vigilantibus oblatas?quot

in fomnis aliquando cedes,incendia,prođi
tiones nonnulli fibi videntur deſignare ?
Quid fi ergo fomniet v.g.Petrus ſe Paulum
capitalem inimicũ gladio traiicere , & Pau
lus gladio traie &tus reperiatur:capiatur Pe
trus ,& putans ſe , quod tantum foniniauit,
reuerâ patraffe , & ideo fponte aut in tormē
tis homicidium à fe commiſſum fateatur,
quod alius commiſerát : quæro ,quid iudex
faciac?abſoluet? non , licet legitimè confeſ
fum.damnabit :innocens eſt reipſa.Innocés
peribit : & tamen iuſte accuto fuerità iudice
damnatus. Idem fibi relponſum exiftiment
iſti, qui cauſam tam friuolam quarunt, ın tā
immanis iniuriæ Deo & reipubl.illatæ diffi
mulacionc. Verùm hęc de argumenti forma
& validitate iam nimis multa.

Venio ad rem ipſam , & inquirere ſtat, an

aliqua regula tradipoflit qua iudici conſtet;
an vera lit confeſſio Strigum ,an vana & if.
fuſoria? Prius quædam ſunt fundamenta ß
Jiacienda, vt firmior ſit ardua ftru & ura.
Notandum inprimis ea, quæ magis acci
duni , aliquando fomno depreſſis accidere,
ve quæ Toftatus,Olaus,& Baptiſta à Porca
de quibusdam narrant: aliquando cerco &
perſpicuè vigilantibus.Nam certum eſt au
guria, & reliqua maleficia de quib. S. S. non
vno loco egit,à vigilácib.acta,vtà Magis Æ .

gypti
1 ( 176 Diſquiſitionum Magicarum

gypti Exod.8.Pythoniſſa Saulis,1,Reg.28.ma

lchicis Manaſſis,2.Paralip.cap.33.Balaam ario
lus vigilans imprecari ſolitus,Num . 22. Sæpè
etiam quod vnus fomniauit, hoc alter vere
patrauit,vt Iud.7. Madianita miles ſomnia
rat , quod Gedeon in caſtra irruens verè fe

cit. Vnde fic , vt poſſit quod vni ſagæ ſomni

anti,hoc alteri vigilantivere cótigiſſe: qua .
renon poſſumus ex huiuſmodi'narrationib .
quæ particulares ſunt, vniuerfim colligere
ſemper verè ,aut ſemper falsò hæc contin
gere.
Notandum fecundò ſolerc hominem de
ludi vel imaginariè tantùm , ſeu internâ i
maginatione,quando in rei inanem ſimili
tudinem cogitatio tendit , quaſi in rem ve
ram ſenſibus obicctam ,vt fit fomniantibus.
Quod non videtur ferè vnquam habere lo
cum in ſtrigibus noftris , quia ferè ſemper
concurrunt circumſtantiæ aliquę ex quibus
pateat, delictum earum imaginarium non
fuifle,vt cum effectus reſultat in alio quam
in ipſa ftrige, puta in agris , in maleficiato ,
& c . Vel deluditur homo per præſtigium ,
quando immutatio oritur ex parte rei vilæ ,
& non ex parte videntis , quia res aliter ocu
lis videnda obiicitur , mutato fortè medio ,
& aliis fpeciebus ad oculum deductis, quàm
reucrà obiectum præfert,vt cum viderureſ
ſe lupus vel cattus qui homo eſt. Vt iſta de
Iceptio locũ habet in præftigioſis metamor

phofi .
 Lib. V. Sec. XVI. 177

pholibus, quando ſtrigesfibi velaliis viden

tur cransformatæ ;fed generat tantum dece
prionem opinionis , & conliſtii cum vero
crimine homicidii , & c. Vel deniq; fit illu .
lio per apparitionem rei qualiselt & qualis
apparet;fed per diabolum de nouo fabrica
tæ ad alicuius veræ rei fimilitudinem : ºt
quando Diabolus corpus aëreum aſſumit
ad fimilitudinem viri vel fæminæ , vel hirci ,
& talis apparet ſttigi. Tunc tantum deludi
cur ftrix , li putet elle verum homincm vel
hircuin ,qualis apparet. Sed tunc deceptio
potiffimaeft ex parce obiecti: ex parte verò
videntis non eſt deceptio in fenfu exteriore
ied iñopinionesquia vnum putat pro alio : fi
tamen huic viro fuccube ſitmulier vel hunc
hircum adoret , vel hoc hirco ctansferatur

ad conuentum ,nonieft deceptio quoad cti

minis reatum vel malitiam.
Vnde fit marrifeſtum in hac materia du.

plicem conſiderandam & diftinguendam

illuſionen ,vnam opinionis , & alteram rei:
opinionis quoq; illufionem eſſe duplicem ,
vnam quando fallitur opinio , & cum ca fi
mul ſenſus exicciot:alteram quando fola o .

pinio,vel folus exterior fenfus.Opinia cum

lenſu deluditur quando per præftigium vi
dentur Gibi fagæ equitare in hirco vero , & ab
co deferri ad conuentum :quando rem ha
bent cum dæmone , & putant eum in proa
prio corpore;& proprio feminc concurrerezi
мм. quan
178 Diſquifitionum Magicarum

quando putant ſe transformatas in cattos,

& libivelaliis tales videntur. Et certum eft
ciuſinodi deluſionem ſolam cas à pænâ So
domiæ vel homicidii patrati non liberare;
non magis quàm ſimilis deluſio excuſabat
illas de quib.in d.c. Epif.Fieri poteft ,vt ſicho
die multæ illarum ſintdelufæ aliquando:ſed
tunciudex debet attédere ad factum , an fic
equitarint,an fe demoni commiſcuerint, an
puerū ſtrigauerint,an ea fecerint ad trans
formationě vel ſtrigiportiú diabol' docuit.
Sola opinio decipitur,quãdo putant dæ
inonem eſſe Numen ,aut ei deberi adoratio
nem , aur eſſe omnipotentem ,vel omnifciú ,
vel largiturum illis beatitudinem ,& c. hæc
decepcio nonexcuſarà pænâ , vt nec hære .
ticos reliquos.quare meipsogar eft,quod ftrigú
rudiores , & idiocæ ſic decipiantur.

Senfus folus decipitur, cùm aliquid vidé

dum ,tangendúq;à diabolo obiicitur , quod
tamen quiſenſu deluditur,[cit non eſſe qua
le videtur, aut quale tactu guſtu , olfa&tu ,au
dicuve percipitur,veluti quando ftriges nõ
neſciunt ſe rem habere cum ipſo dæmone,
equitare ſuper dæmonem , non murari in
catcum , fed hæc fibi videri tantum , & c . Et
talis deluſio opinionis ,quæ eft in lamiis do
&ioribus , & minùs rerum imperitis,multò
adhuc minùs à pænâ ordinariâ præbet ex
cuſationem : quia hîc ex earum parte eſt ma
licia formalis & perfecta .

Reftat
 Lib . V. Sec. XVI . 179
Reſtat ergo difficultatem totam verſari
in deluſione quæ eft ex parte rei,Que fa & ti.

Quæ necipfa eſt ſimplex autvniufmodi Ná

aliquando exiſtimantfibi vigilantibus acci
deré, quod verè in fomnis cantum accidit :
hæc deluſio non niagis excufat à pæn ', quá
à peccato,verbi gratia, putat vna fe delàtam
ad conuentum ,quæ manfit in loco fopita,
priùs tamen verè fecitomnia quę folent ad
hiberi ad ftrigiporcium ,vel putauit fe cum
dæmone vigilantem commiſceri cum tan
tum (it fomnians deluſa , fed tamen dæmo
nis amplexus expetebat, & in nefarium ſce
lus'animo conſentiebat. Sufficit malicia, co
natus, & pactum initum , & obftinatio perfi
da ſibi in vigilia complacens,& ad hoc pla
nèdeliberata : ſicuc obtinet in hæretico , qui
quam in fomniis accépiſſer propoſitionem
hæreticam , cam vigilans poftea approba
ret , ac tueretur : quem certò rogus ma
ineret,

Aliquando putant ſe feciffe quod dæmo

ipfe fecit, verbi gratia, putant ſe rempeſta
tem concitaſſe,pauperiem'agris feciſſe; ne
cem pecorib ' & infantulis intuliffe;quę ta
men cuncta ex condicto ad ſignum pięſtitu
cum diabolus patrauit,ipſis id fieri volenti
bus , & ex conuétione ſiġnumpræfixů ſuſtu
lerunt.Quid tum ( quælo ) intereſt ,perfe ,ari
per alium fecerinte
Quod fi( quod'rariſſimum ) nihil tale co
MM . 2.1 nafas
 1180 Diſquiſitionum Magicarum .
natas ſtriges,nihil'cooperatas;apparuerit:&
æquè dubitetur an per dæmonem hæc fint
operatæ ; ad ſingulares circumftantias tum
iudici recuriendum : & quia caſus ſuntindi
uidui,ipfæ quoq; conditiones circumſtan
tiarum indiuiduæ ſunt & peculiares,nequit
res vlla generali regula definiri, Poffunt ta
men quaſi in genere circa fingulas circum
ſtancias quędam obſeruari,non parum lucis
Iudicibus zelo Dei præditis allatura. Nam
quorum zelus eft in loculis , vel emortuus,
iis quoniam in mediâ luce amane cæcutire,
fruftrà folveritatis illuxerit.

Præclarè (meâ fententiâ) notatum fuità

Sebaſtiano Michaëlio Pneumalogiæ opere ex
Iremo,nobis ad hanc veri inucftigationem ,
Itrenuum veritacis athlecam , & fidei claram

lucernam , Beatum Auguſtinum præiuiflc : &

fi penitiùs inſpiciarur, tres nobis Canones
indagatorios cum tradidiffe lıbr 18.de ciuita .
te Deicap.18 .Liber ille MichaëliGallico fcri.
ptus eſt idiomarc,in gratiam nationum cæ
terarum redigam fide optima in compen
dium ,quæ dicit. Prima regula quam tradic,
St iudicium defumendum abiff ctn fubfecuto.Sic
enim volens decidere, an ,quod de Iphige
niæ ſacrificio narratur verè acciderit an p
ſtigiofe :Cócludit Iphigeniä reipfa nec-im
molatā nec in ferā fuille mutatâ ,fed aliuda
nimal ei ablatæ dæmo.dolo acfurelis ſuppo
licū.Probatabexperiméto ſubſecuto ,qadiu

poftca
 Libri V. Sec. XVI. 181

poſtca yiuens alibi reperta fuit Iphigenia.

Eodem argumento probat Diomedis ſo
cios non fuiffeconuerſosin aves,eò quòdi
ftæ aues Diomedeæ poftea inter ſe mixtæ ( vt
& Melæagrides ) ſpeciem ſuam cæterarum
auium more propagauerint.Vnde colligita
dæmone focios Diomedis ſubito translatos
alio , &has illis aues,aliundecompullas,fuif
ſe ſubſtitutas Ecótra parçt vera fuiſſe Moy
fis in Ægypto miracula quia Nili piſces ve
rè mortui reperti,& locuſta vineas ac mel
ſes verè perdidit. Veræ quoq; patientiæ exé
plari lobo dæmonem damna dediſſe, quia
vera morsiumencorum , filiorum, & feruorú
ipſis cadaueribus,& ſubruta domus ruinis
apparuit ; nec quicquam horum poftea vi
uens velintegrum repercum.Cöfirmac hác
regulam D. Thomascum cenſet præftigias
& illuſiones diaboli diu durare non poſſe :cú
fint, non naturæ ſeu ſubſtantiæ ſubliſteatis,
ſed quædam duntaxat accidentia quæ Dia
lectici communia vocant , quorum eft pro .

prium alteratione naturali velociter com

mutari. Secundum hanc ergo regulam pa

ter in criminum , quæ ſtriges fatentur pleriſ

que veritatem à parte rei ſubeſſe,non nudā
illuſionč.Infanticidia probantur , quia pue
riquos illæ fatenturà ſe necatos , à parenti
bus præfocati vel cxſucti reperiuntur . Ex
humatio corporum ,ſepulchri religionevio.
lata , probatur, quia cadauera ſepulchris e
Mm 3 ruta
 182 Difquifitionum Magicarum
ruta non inuenta in locis fuis. Fruſtum vefti
mentorum quod dicebant ſe dæmoni pro
arrabone dediſſe , re ipfa repertum abeffe à
. yeſtis parte, quam illæ narrabanc.Homines
& iumenta maleficiis læſi, & interdum abil
lis liberati ſunt vbiq; ad manum .
Secunda regula eſt, Attendendum an quæ ef
ferunt , fintdamoni poſſibilie . Sic enim Diuus
Auguſtinus ibidem oftendit non fuiffe ro
cios Diomedis in ques verè & eſſentialitrás
formationemutatos: quia fpecifica mutatio
effentiæ vnius in aliam ſuperat creaturæpo
teftatem . Sed dicit factum ſubtraétionc &
fuppoſitione illâ quam memorauimus; quia
hoc, Diuina permiſſione, difficile non cft
dæmoni. Hanc regulam fecutus eſt Diuus
Thomas. 1. p. quaft. 114. art. 4. ad. 2. cùm
ſcribit , fi agatur de reſurrectione mortuo
rum aut fimilium rerum ſupernaturalium ,
& ex dæmonibus tribuantur , credendum
fuiſſe duntaxat illuſiones. Nam licer Deus

vniuerſali ſuâ prouidentiâ vtatur ,ad pluri

mos effe & us malis {piritibus,nunquam ta
men vtitur iis ad opera vera miraculofa,quç
libi & bonis Angelis beatisá; reſeruauit: &
quia diaboli donorum ſupernaturalium ná
ſunt capaces. Hac regula vſifuêre vereres
Chriſtiani in diſcernerdis miraculis veris

Beat.Petri à fictitiis Simonis Magi teftibus.

Clemente libr.z. reci gnitio. & Irenäoli.2.0.57 .
Secundum hanc quoq;regulam crcdēdú eft|

con :
 Lib . V. Sec . XVI. , 183

confeſſioni ſtrigum , quia quæ fatentur non

ſuperant vim dæmonis,vr oſtendi toto libr.2,
4
ncc quicquam corum repugnatimmò cong
fentanea ſunt omnia S.S. & Patrum doctri
næ . Quare vt ex hoc indiciores decidatur,
opus eſt viro in S.S ,& Patrumin lectione &
philoſophia ſolidè verſato ;qui ſit pius do &
& Catholicus, quia(vt ait Tertul. lib.de ani.
ma, dæmones ſoli nouere Chriſtiani.
Tertiam D.Auguſt.regulam petit ex mul
titudine teftium , conformi ſimilitudine narra
tionum : quia vniucrforum vnanimis vbique
cõſenſus excludit omnem deceptionis aut
ſomnii ſuſpicionem.hoc argumento vtitur d.l.
18.c.18.Sicin cauſa ſtrigum ex diſtantiſſimis
regionibus hodieidem teftantur Scriptores
Italiæ ,Grillandus,Albertinus, Siluefter ,Spina do

alii:Hiſpaniæ Ciruleus,Caftrius,Simancas , To
ſtatus:Galliæ ,laquerims, Michaëlius , Creſpetus:
German Sprēger, Nider,Mollerº :Lotharingię ,
Remigius,Gregorius : Treueris, Binsfeldius. de
niq; alii innumeri.Ipfæ quoq; ftriges cum i
dem quod dicunt in Hiſpaniâ ,dicant in Ita
ltâ •& , quod in Germaniâ, cotidem factis &
verbis referunt in Galliâ : & quod yno anno,

id alio femper iam ab annis plusquam octo.

ginta continuis in cculeo & extra quæſtio
nes liberè profiteantur;idą; tàm appofitè,vt
mulierculæ & pueri litterarum alioquin ru .
des videantur legiſſe,intellexiſſe, & memo
riæmādaſſe, quecunq;viridocti de his rebus
MM 4 fcri
184 Diſquiſitionum Magicarum

Icripto per Europam totam variis linguis

tradiderunt ; nonne hic conſenſus vni
uerſalis plus facis conuincit ,hæc iis non ac
cidifle in lomnis : Nam fi hæc fomniarunt,
quo pacto fic femper omnes idem ſomnia
runt eodem fibi cucniſſe modo, codem lo
co , codem tempore, die , hora ? VeMedici
docent ciborum quantitas, & qualitas , di
uerſa ætas,& varia corporis humorum tem
perario generant diuerſa ſomnia :hîc idem
fomniantomnino, diuites fplendidi, & iro
pauperiores egentioresq : famelici & dapſi
literhabiti;virifæminæq; anus , & pueri,bi
liofi & phlegmatici,fanguinei&melácholi
ci.Ergonc omnes iftos cam diuerfæ ætatis,
nationis ,conditionis ,tempore alio arqalie,
fimili ſemper ciborum vios quantitate &
qualitate ,æquali temperamento corporum
fuiſſe dicent , quia eadem femper lomnia
fuerung ? Dicent fortaflis hæc illisſompia ,
non à naturali caufa ,fed à dæinoneimmiffa ,
& idco tam ſimilia exiftere. Humanam igi
tur ifta naturam ſuperano, & à dæmonibus
ifta procurantur. Et quæro, cur non igitur
concedant hæcà dæmone fieri verè , & non
per fomnium illuſione, ſed vigilantibus ad
talia has mali artifices abuti,cùm id illis fit
æquè expeditum ,neq;S.Scripturæ , nec Pa
trum ſententiæ , nec re &tæ rarioni refrage .
țur. Quid quod non fit veriſimile dæmo
nem hæcfomniantibus tantum hominibus

vbia
 Lib. V. S. XVI. 1851

vbique omnibus adeò conformitereffinge

rc. id probatur, quia hæc ab vno & codem
dæmone limul codem tempore non fiunt.
nam vnus fimul pluribus locis ſibi adæqua
cis eſſenequit veloperari, vr docent luſtin .
Martyr.q.40. adorthodox. & Didymuslib.i.de
Spiritu ſancto . Deberent ergo tot efle ferme
fomniorum immiſſores demones, quot ſunt
lortiarij & forciariæ fic fomniantes ; & illis
conftitutis diebus nõ vacare alteri rei, quàm
ſomniis effingendis. Magnus hîcconſenſus,
magna diſcordiurn mentium cõcordia . So

lent ( ais ) ad malum mali conſpirare. Fateor,

fed ad maius malum libentiùs , & ideo non

credendi per fomnium velledeludi, quos in

atrociora peccata-vigilancespolſuntpertra
here. ideò palam magiſtelli, & concubinieſ
ſemalunt, & verè hanc Dei imaginem ,non
imaginarie tantum deturpare incættarcg .
Longè quoque facilius eſt dæmonicorpora
loco mouere & transferre, cibum potumą
miniftrare ,s corpus aſſumere vel effingere,

quàm imagines,fimulachra, & phantaſmata

cam variarum rerum dormientium fenſui

interiori immittere & imprimere ; quia ftri

gum phantaſiæ eodem tempore nö ſunt eo
dem modo diſpofiræ , nec femper omncs o
mnium , quæ repræſentanda conditiones a
nimo ante conceperunt,maximè prima qua
hæc experiuntur vice ; nec poteft diabolus
quas vult fpecies in phantaſia imprimcre, vel
Mm S docet
186 Diſquiſitionum Magicarum

docet B.Thom.1.p.9.111.ar.3.ad.2. His tribus

D.Auguf.canonibus examinatoriis vltimus
accedatin praxi vciliſſimus.
Quarta regula & certiſſima videtur cafu
occurrente circumftantiasomnes diligentiſſime de
bereperpendi:nam hincclare dignoſcetur,
an circa
\factum confitens fueritdeluſus.
Nam in re adeò occulca & arduæ proba
tionis non eft moderati aut ſenſati hominis
demonſtrationes exigere , vel probationes
luce meridianâ clariores. tum quia dicenti
effe deluſum confitentem , incumbit proba
tio ,non verò neganti; quia hic pro fe habet
præſumptionem . tú quia in fimilibus,nem .
pe exceptis criminibus, hoc reccptum eſtà
laniore iuriſprudentium parte, vt admittan
tur probationes aliàs minùs fufficicntes. v.
g. infamium & complicum depofitiones &
peftimonia . fic post gloff.Salicet.Alexand. Gan
din. eye alios docent Clarus libros. $ fin quaftio.21.
& Binsfeld.membr.2.deconfeſ malefic.concluf.s.
Item quo plures circumſtantiç concurrent,
fier res euidentior : quando autem aliquæ
delunt, fi adſunt aliæ, hæ quæ adſunt none
jneruantur idcirco . nam in his circumſtan
tiis eadem ratio eſt, quæ ceſtium . Sicutenim
maioris momenti funt duo teftes affirman .
ces, quam decem negantes ſe vidiffe : ita in
noſtro caſu plus momenti obtinent duę cir
cumſtantiæ præfentes ad veritatem confef
fionis adftruendam ,quàm abſentia vel defe.
Etus
 Libri V. Sect. XVI.

Etus deeem aliarum ad eneruandam confefo

fionem . Nam ex eo quod non eſt, nihil pofi
tiuúm poteft inferri . Hoc'poſito vidcamus
de fingulis circumſtantiis.
Quoad circumſtantiam Qvis,ſeu perſo
næ confitentis , conſiderandum an aliàs fibi
mente conſtet , & ad rem appofitè loquatur;
an der ſcientiæ ſuæ vel facti non improbabi
les rationes ; an dicat fe difcernere nollein .
terilluſiones in ſomnis, & res ipſas quæ vigi
lanti acciderunt , quod aſſerebat Ioannes de
Vaulx, & Inquiſitores Germaniteſtantur er.
ſe modos dignoſcédi: Minimùm verò refert
an fint idiotæ . Nam idiotæ quoad ſenſuum
externorum fun & iones tam pollent, quàm
qui docti ſunt. Ætas etiam non multùm ad
rem pertinet,nifi fi nõdum eſſent doli capa
ces quoad peccatum;vel etiã præ ſenio deli
rarent. Nec maioris momenti eſt conditio

paupertatis vel diuitiarum . nã etfi pauperes

faciliùs in hæcfcclera pertrahantur; pertra
&ti tamen non magis obnoxij ſunt deluſioni,
quàm diuites & nobiles . Idem de ſexu iudi.
cium . De energumenis ( nam fortaffis aliquę
fagæ ſimul funt energumeniæ ) cenſuerim ,
quando talis aliqua ex bonis fundaméris iu
dici ſuſpicio eſt: tunceascurarem primò ex
orcizari , & fa &ta exorcizatione, eodem loco
eius confeffionem habere quo cæterorum .

Ná quæ in dilucidis interuallis energumeni

\faciunt, eorum æquè memores {unt poftea

atgi
fill Dufquifitionum Magicarum

atque alij; quæ verò faciunt temporevexa

tionis ,vel (verectiùs dicam ) quæ tum in illis
diabolus facit , corum poftea non meminc.
runt . Igitur quandocunque in iudicio re
rum actarum probè memores ſunt , & cir
cumftantias cæteras idoncè recenſent ; pu
tandæ ſunt non illuſz , nec excufandæ à cri
minum pænis , quæ conficentur le patraſſe
interea dum ratione re &tâ vtcbantur : Rarò

camen crediderim energumenas effe, quæ

fagæ ſunt;faltem poft poffeffionem à dæmo
ne non effc factas ſagas; ſed vel iam ante la
gas fuiffe , vel quæ verè ſunt fagæ , propter
affiduam dæmonis affiftentiam , & maxi .
mam in eas poteftatem , multa cum ener
gumenis communia , quoad ferociam &
crudelitatein potiſſimum , habere, vel habe
re videri.
Secunda circumſtantia (Qvid )compro
bar confefſionem , quando deli &tum quod
confitentur,dæmoni, feu per demonem ho .
mini, non eſt impoſſibile , nec viro fapienti
& erudito incredibile, quantumuis ftupen
dú fit , & admirabile,horrēdum aut execran
dum . Nam talia ſolenc ab eis patrari, & quo

regnum Antichrifti vicinius,hoc Satanę po

ceſtas maior concedetur : & charitate magis
ac magis refrigeſcente, clariùsatque clariùs
myſterium iniquitatis incipiet reuelari & o
perari.Vtrum verò aliquid lic incredibile vel
impoſſibile ,iudiciú pertinet ad Theologos,

qui
 Libri V. S. XVI. 18g

quicum humanâdiuina philoſophiam pro

tèconiunxerint : nudi verò litteratorcs, lu
riſtæ vel Medici , non ſunt idonei iudices ,
multoque minùs homines quidam Lucia
nij , & Athei, ſeu politici noftri trochi; pie
catis , publicæ falutis ,& Catholicæ religionis
negligentiſſimi, ambitionis verò & diuitia
rumyndiquaq; aggregandarú ſtudioſiſſimi
.
Quid vero adeò abominabile fateri poſsút,
quodnon fa & um aliàs com periamus? Incæ
ſtus, Sodomiæ ,parricidia,fidei apoftafiæ ,fa
crilegia ; noftris temporibus,nonneludus ?
Antropaphagiam horrêt animi, fed poffem
ſingularuin ferè nationum proferreno pau .
ca exempla. Carybas mala conſuetudo; lu
dæos,Italos,Hiſpanosaliquando adegit du
riffimum famis telumn . aon minùs efficaxo
dij magnitudo planè belluina ſuperioribus
annis Angræquendam Lufiranum N. Pila
cos tria Caſtellanorum corda trepediantia
vorare adegit, vt niarrat Hiſto.delasTerceras.
Quid Mattiacũ aliud ( quo teô Belgica mca Lege Rob.
bæreſis auertit :) nauram : ſed nolomeis ver li.z.de be?
bis, carminevolo cognoſcas Ledor Nobilis lo religio
mis in Fra .
Nortvvici;
cia .
Lugdunum cingit Batauorum miles Iberus,

A Batano contra cingitur ille mari.

Non opus est gladiis ferrog rigentibus armis,
Sola pro Batauo belligerentur aqua .
lacturam pecoris Batauis quemf: cit, & agri,
Hiſpano decies fingurneIbere lues.
Mère
190
Diſquiſitionum Magicarum

Mercator ſapiens tamen handmercabitur una

generis corpora mille boui.
Hipani
Macra caro est.nuper cùm cor guftafſit iberi
Refpuit, & canibus nauta vorare dedit , & c.
Náplura addit . Comeſſe potuit ,qui in tam
immani facinoreludere. ſed Dinothus tamé
diffentic nam ait huncLæſtrigoné abieciffe,
fed tamen alium arrofumid Delfcum tranſ
tuliſſe pietate : ludibrio , & petulantıæ.Idem
Dinochus fatetur lib.s. Hiftor & Gallicæ , per
ſuaſam plebem Catholicam fuiffe , pueros
abvberibus matrum perHucnoſlios ſeuCa'
uiniſtas auelli,verubus infigi, & inftar hædi
næ autaprugnæ mandi perauidè confueuil
fe. Verus necne rumor ille fuerit, non habeo
laffirmare :malo falſum credere, quamuis ge
nius ſectæ non abhorret. tamque crudelia
certij illius belli ciuilis facinora fuereà Cala
uinianis perpetrata , vrea poſteritasnunquã
fit creditura. Nihil ergo tam crudele , vel
nefarium fagęprofiteantur, quodnon ſitex
emplis conceitatum.Puto mehoc opereto
to ſingulorum criminum multiplicia me.
moralle : & reperiri, quæ vnam in perſonam
omnia concurrant.ſcripſit ad me ex noftris,
vir fide dignus , Gaſpar Rhey ,anno 1600.in
hæc verba : Hic Monachij, 27. Nouemb. mater

filiaque ,duo viri, puerque duodennis ( trat hicex

reliquiis corum ,qui non muliòante hoc tempus iti
dem hicflammiscremati,aut( tıpıtıb induti) atroci
prorfus fupplicio affectifuerunt.Med: a fabula est,
Thy
 Libri V. Sect. XVI. 191

Theyftes fabula eft : fuperøs d inferos poluerunt.

vis verbo dicam , quicquid fcelerum in libris, quos
de magia infcribis ,admiférunt ifti. hoc ex ere Ik
dicis inrati;qui in veneficos hofie & quæftionibus
' git , & illos l
(ibros inquam tuos, ac dilgentiffime
,
perlegit) préſens audiui. Itag ſexies vibem istra
vitiſunt ferroac laminis; extra perfractisante bra
chiis a rota in rogo vſtulati ſuniviui. Non ergo
atrendendú iudici vt credat, immane magis
vel minus fit facinus: ſed in ipfo conſideran
dum facinore, quantumcunq; fit; an quodà

ſe patratum fatětur, id verè patratum fuerit.

v.g. dicit ſe commouiffe tempeftatē & gran
dincm præcipitaſſe in agrum Titij viciniſui;
0 videar an verè tum ager ille oborta procella

c fuerit grandinatus. Dicit ſe ſe ſtregaffe (vt

a loquuntur)aliolum N. & verè puellus nullo

ala apparente morbo contabuit, fortaſſis etiam
cicatrix paruula , in pe & uſculo vel gutture
qua
vel pueruli inuenta . Dicit ſe necaſſe vaccas
auciumenta N. defoffa ſublimine ftabuliol
ex
lâ : quæ ibidem reperta ; aut ſolo contactu
10
necaſſe dicit , & vila fuit rangere , nec cerca
me.
mortis cauſa apparet alia. Dicit ſe adole
nam
ſcentula 10. vel il . annor, cum ſolo dæmone
oftris,
conſueſſe, quæ per inſpectioné fæminarum
00.in
peritarum deuirginata inuenitur. Nec verè

peccatum ſtrigum vllú eſt difficilioris pro

u bisex bationis aut ſuſpe & ius de deluſione, quane
pui. fanda cum dæmonibus Venus. Remigius ta .
Iméindicia duo ſuggerit, fi poft tam nefariol
bularit ,
con
Thyr
 1192 Diſquiſitionum Magicarum
concubicu defuncta præ laffitudine per ali
quod tempus ei decumbendum fuerit : aut
fi fubftraca lintea largo cruore ſintperfuſa ,
quæ duo ſagæ duæ in a&is confeſſæ fuerunt.
legeidam lib.1.C 6. Sanè hæc ſunt indicia clara
quib.laga qucat cognoſcere le non fomniaf.
ſe. Imò quoad viros eciam , cenlenc laque.
& alij, nunquam fic deludi quoad concubi
rum , quin diſcernere queant, an vigilantes
id fecerint.licet enim initium in fomnis po

tuerit contingere , in ipfa tamen patrationc

neceſſariò volunt hominem expergifcere :
atq id aiunt docere illorum experienciam ,
qui fædis huiuſmodiimaginationibus incer
dormiendum commaculantur. Ec hæc firii
Hebræorum iam olim opinio ,quodreramus ma
its
turs non capiat quenquam coire nejcientem ,ait L
doc
Hieron . Tradition , in Geníſ.qui non refell its
venec Rupertus; & idem tenent Liran.To

言三會言号冬
ſtat.& Oleaftrius in cap. 19. Genef.agentes de
ebrij Loth incæſtu ; ſcio D.Iren .lib.4.C:si. &
D.Chryſ bom.44.in Gen. Theodorer. Ambr.
& alios voluiffe hæc omnia prorfus ignaro
nec fentiente Loch facta ; quod naturaliter
ficri pofle, etiam Caict. & Perer.nofter ceo
ſuceunt. Nec quicq dubico à dæmoneade
tortiter aliquem foporari poſſe, vt neind
ciſione quidem ſcminis dormire dehnac.
Poſſet itaq; dæmon fic fagis illudere, fateo -
Verum cauſam non video curidin diabol
cis hiſce mancipiis fieri ſuſpicemur ; quæív
c
narra
 Libri V. Seet. XVI. 193

narrar Spreng.) non rarò repercæ ſunc in a

gris clarâ luce ſupiná,& criſfantes, & poftea
viſus teter vapor ab earú corpore ſe lucſum
eléuare ; quem illæ in actis fuum incubum
fuiſſe conficebantur. Item quando affirmat
lė ad conuentum delatas , vel iğer pedibus
confeciffe & viſæ ſunt ab aliis ire,aut in cho
teâ ab aliis agnicæ ; & complices allerunt fe
Gmuladfuifle , & in reliquis circumſtantiis
conueniunè. Quando poft reditū à conuen
tu aliquot dieb.ægri, vé multi apud Remig.
& Binsf.quando reperta vaſa couiuantium ,
vrà lanioneCamerarij:quando inuentænu .
dæ in agris à curfu rcucrtentes,vt Grillandi
Lucretia: quando poftmultum deniq; tem
ad laborem domum
pus rediere, at Presby
ter Pici,& Nob.ille Lochienſis Bodini:quá.
do qualfacis membris femincces ex nubicini
terram deicēti, viiuuenis Batauus Ronſſei;
aut in arborem , ' ve Margareca & atmentarij
Remigiani . Deniq; quando ſe aiunt caitum
vel quod aliud animal induiffe , & veſtigia
patrati ſub tali larua criminis apparent,
ve
languis pueriexſuctiin cunis , apud Spin vel
vulnus in ſtrigum corpore , qua parte ſche
maferinum cõuulneratum fuerat , ve cattus
ciuſdem Spinzi , & bufo apud Ipras Fládriæ.
Denique hçccircumſtantia (qurd) innumera
indicia iudiciqueat præbere, ſed notanda
duntaxat, quæ rem ipfam , de qua quæritur
concernunt.v.g.vel delationem ,velconcu
NN bitum ;
1194 Difquifitionum Magicarum

bitum . Nam fi hæc veriſimilia , parum atti

net, ctiamſi parerga quædam admifceantur
minus veriſimilia. ideò enim ſolet diabolus

falſa veris affuere, vtnc veris quidé fides co

fter: quod in confeſſione Mantengũ Necro
manticorum ex Creſpeto aliàs oſtendi;item
in exemplis quibufdam à Remig. adductis .
Deniq ; in hac circumſtantia, quæ omnium
præcipua eſt, audiat Iudex prudens pruden
ter moncnté Plutarchum ; Quodammodophi
Lofophiam tollunt, quirebus mirabilibus fidem non
babēt. Oportet antemquam ob caufam aliquid fiat
ratione trattare: quod verò id fiat,ex Hiſtoria est
ſumendum lib.s.Sympoſiae.c.7. Itaq; narrationi
reorum ſtare oportet , quæ tot Hiſtoriis eft
comprobata. Hanc incredulitatis aduerſa
riorum ex'inſcitia natā pertinaciam iampri
dem veteres damnauerunt . Apul.lib.1.de afi
no. aſſerit hominib . multa euenire vſu mira ,
& planè vera, quętamen ignaris relata fidem
perdant. Dionyſ. Halicarnafl. lib.s antiquit.
docet hoc vnicuiq; inſicum à natura , vt ex
propriisea ,quç de aliis dicuntur, iudicemus,
& an aliquid credibile vel incredibile fit, id
ex propriis viribus meriamur.Plinius autem
ſenior locusexcidit )quemadmodum (ait )mul
ta fierinon polle, priuſquam faéta funt,iudicantur:
ita multa quog qua antiquitus factafunt,quia nos
ea non vidimus,
negrationem affequimur,exiis ef
equa potuerint iudicamus.
fieri non Que certe
fumma infipientia est.)
Tertia
 Libri V. Set. XVI. 16 .

Tertia circumftantia eſt Cvr : vtpote fi

habuit cauſam tứ temporis ad pactum cum
demone ineuridum : puca inſatiabilem libi
dinem , pufillanimitatem ; defperationem
deſiderium vindi&tæ , curioſitaté; egeſtatem
ſubică auć valdè grauem , & huiuſmodi
, qui
bus impelliconlucuiffe ; Theophili,Edelini;
& aliorum exempla declarant.
Quarta,QVOMODO;non eſt magno vfui :
quia parum refertan modum'ignorent: luf
ficit.quid ex parte ſua fecering, & quibus vſæ
linit inſtrumentis. occulta funt plerumque

Satanæ ſtratagemata,& media naturalia :Šat

erit fi indicent, quibus vfæ , pulueres, vngui
na, decermina mortuorum , buffones , ollæ ,
& c. maximè fi ifta compareant apud illas:
vel vifa,vel reperta quib.afferunt locis. Mo
dus etiam operandi fedulò diſtinguendu:
eft ab ipfa rerum adhibicarum efficacitate.
quamuis enim quod faga fe dicit adhibuiffe,
hocſit fecundum fe inutile ad effe& um pro
ducendum ; fufficiet, fi pro figno effe queat.
nam efficacitatis vis omnis pendet,à peritia
& operatione iplius diaboli ad ſignum ope
rantis: vt pater in tranſucctionibus , & pro
cellis ciendis , fimilibusą . 1
Quinta QVIBÙ S AUXILIIS;hoceft,
an ope dæmonis & cum quibus complici.
bús, hoçindicium frequentiffimum & opti
muin eſt. quia fatentur complices fe fimui
feciffe. Videtur aurem incredibile omnes 1
41
NN 2 eo
 196 Diſquiſitionum Magicarum
codem modo circa ſingulas circumſtancias
deluſasfuiffe.quamuis enim tam facilè foret
dæmonibus decem decipere quàm vnum :
tamen non eſt cenſendus Deus hoc æquè
permittere. Ne omnis ratio probandi talia
deli &ta occulta iudicib . adimatur: hoc enim
diſſentaneum cſt prouidentiæ diuinæ.
Sexta,eſt,VB1,quæ minimi momenti eſt.
nam poffunt æquè deludivno loco acq; alio ,
Deo permittente .
| Septima ciroumſtantia ( QUANDO ) non
multum attendenda , quia tátum vno, quan
tùm alio poſſunt die ,quantùm interdiu tan
tùm noctu ;& quouis tempore decipià dæ
mone poffunt. Adminiculantur tamen hæ
duæ vltimæ reliquis circumſtātiis ad earum
confirmationem , cum teſtes conueniunt in
loco & tempore : nec nihil probabilitatis
habent locus famoſus , aut tempus ſolemne,
( hoceft, dies ordinarij ) quibus earum icele
tofa conciliabula celebrantur.
Sed ( inquiet) poteftin conuentu innocés
repræſentari , adeò vt multi teſtes poſtea de
ponant eum ſe illic vidiffe . Refpondi alias,
vel Deum id nunquam paffum : vel fi paſſus
fuit aliquando cosinfamari; nunquãtamen
paſſus eſt, eos damnari: ſed mox eorum in.
nocentiam in lucem protulit, vc in illo ipfo
facto B.Germani,quodaduerfarij vrgent; &
certiùsprobatur exD.Athanaſij iudicio qui
falTo accuſabatur brachium Arſenij ad vſus

magi
 Libri V. SeEZ. XVI. 197

magicos abſcidiffe . Demum fi quid huiuf

modiargumentum valeret,in adulteris, ho
micidiis, & aliis criam valeret. Nam poffet
etiam diabolus in latronum cauernis , & lu
ftris libidinoſorum innocentem exhibere

tanquam adulterum ,vel homicidam : quod

quidam B.Syluano narrant accidiſſe æquali
hiſtoriæ fide, qua illi de B.Germano memo
rant & de Santarenenſimonacho habes in
ferius l.6.c.2.fe £t.3.9.3. A A.Sicõceduntæquè
in aliis crimiņibus hoc locum obtinere ; næ
illiquam fidum ſceleratis patrocinium, tam

infidam reipubl. & Deo nauantoperam , nia

hil enim accommodatiùs ſit ad criminoſos

omnes ſuppliciis eripiendos. Si negant in

aliis peccatis idem locum habere ; doceant
cur in folo crimine faſeini dæmon hoc pof
Gic, & non in aliis. Sat ſcio nunquam idonee
docebunt.
6. Sextum arg.eft malefici non ſunt occiden
di , propter abnegationem fidei: quia omnes
homines, dum mortaliter peecăt; fidem ab
negant, & dæmoni,relicto Deo ,adherent,&
tamen non proprerea occiduntur. Conf. B.
Petrus ter Chriſtum negauit , & tamen non
fuit propterea necatus. Reſpond .Peccatores
recedere à Deo per inobedientiam tantum ;
& ideò impropriè dicuntur propterea infi
deles, & fidem negare : ſed maleficiſeu la :
miæ rcceduncà Deo per expreſſam abnega
tionem Dei & fidei, quod eſt APOSTASIA ,
NN 3 pro
 198 Diſquiſitionum Magicarum

propriè di& tæ infidelitatis ſpecies, conſtitu .

ens peccatum vnum fpecificè à cęteris mor
calibus peccatis diftin & um , vt optimè de
ducit Binsfel. int.7.C.de malef. in refp.adr.arg .
Quoad B.Petrum , ille tantùm peccauit co
tra præceptum confeffionis fidei, fidem ve
rò nequaquam amifit. malefici fidem corde
& ore abiiciunt ,idq; ſpontc , nullo vrgente
metu. Petrum ftatim pænituit ; ſagæ manēt
in ſua defe & tionc. plura de Perri negatione
egregia inuenies apud Fr. Soarem.tom . 2 in 3 .
p.D.Thom .

7: Septimum arg. Deus permittitmaleficia

fieri,& finit maleficos viuere. ergonó debet
eos homo occidere. Reſp. ridiculú efle quod
inferunt. licenim ſequeretur nullorum cri
miņum reos occidendos : quod eſſe hæreſim
certum , docent Caftr. & alij Catholici ſcri

Rom . ! 3.! ptores . Nonne magiſtratui gladius à Deo da

Pet... vide cụs ad vindičiam malorum ? * Ex his apparer
Orig. ho- quàm ridicula Gnt argumenta aduerfario.
mil. 20.in orum . Sit ergo
Num .
Net
Concludo, Lamia occidenda etiamfi homi.
nem nullum veneno neceffent, etiamfi fogétibus, & **
animantibus non nocuiſſent; etiamfinecromantice
non forent.coipfo tantum ,quod damonifæderata ,
quod conuentui intereſefolue,ea quæ ibi exercen
iur praftare.]
Probatur id primùm iure diuino , Exodi
22.6.19 . Maleficosnoripatierisviuere. quo loco
yoxLatina cſt admodum latè parens,necre

ſtrin
 Lib . V. Sett. XVI. 199

ftringenda ad ſolos venenarios ,vtnec Græ

ca nec Hebræa. quod quia fusè probaui*;hic'adelib.z.
vocec.2.
non repetam .idem ftatuitur Leuit . 2c , ver Mechafte
ſu vlt. Phim.
2.Probaturiure humano, lege Eccleſiaſti
ea ,c.peruenit;c.cötra idolorī. 20.9.5. Extrauagan ,
variu , una loan.22.ſuper ſpecula,alia Innocen,
8. quæponitur ante malleummalefic.aliaAlexand ,
6.incip. cum accepimus ; alia Leonis X.incip.
honeſtis petentium votis ; alia Hadr.VI.incip.
Dudum vei nobís. ] &lege ſçculi,fcripta qui
dem l.multi.l.nemo.l.nullus.l.etſ. C.de malif.com
mathema: non ſcripta verò conſuetudine fe b vtdocs
re Vniuerſali Europä , iudicum Eccleſiaſti omnesqui
corum , qui ſolent brachie ſæculari cos tra- deln quilt
dere ; 6 & iudicum ſecularium , vt patet ex bunali e
ſcriptorib. qui res criminales profecuti ſuntgere, Lur .
nacionū omnium ; Italorum , Blanci,Carrerij.cernalıq..
Dire&iori
Grillādi,Gandini, Clari,Follerij, Boffij , & c. um Inqui.
ex Hifpania Bern . Diaz , Placæ, Auiles, Auen - illud co
danni, Couarr. Gregorij. Lop.ex Galliis Fa : mélisho
bri, Millei, Michaëlij ,laquerij,Berberij ,Rerici:Viaco
migij,ex inferiore Germania Damhauderij; ex riú log
Perb. S.
ſuperiore Althuſij,Godelman.Fichardi,Mol gerusi
leri & ipforum patronorum Lamiacorum ; malleo,12
qui dum qucruntur & improbant,cöteftan querius in
Aagello si
tur confuetudinem hanc inualuiffe. Hæc man .

PP.rcſcripta ,hanc Impp . fan & ionem hanc praxi.Al !

Europæ generalem conſuetudinem , hxc Cair. -
decreta cun &torum tribunalium accufare puuit, lib

mendacij, hoc eft , contendere falſum ſup: 11.c.16,

NN 4 po
 200
Diſquiſitionum Magicarum

poluiſſe & afferuiffe :quod nome, quoa lup.

plicium meretur ?
3 Probatur rationc ,criminis grauitatico ,
menſurandapænæ grauitas: grauitasautem
criminis perenda à perſone offenſæ digniça
te, & abipfo offenſioniş modo . Ofenditur à
Lamiis DeusOpt.Maxim . & DEIPAR A &
omnes cælices , & vniuerſa Ecclcſia , genuſ.
que humanum , & animata inanimataqueo
mnia: nam Dco & ſuperis maledicunt , &
blaiphemant ; cæteris creaturis abutuntur,
& exitium parant; idque modis contumeliæ
& crudelitatis pleniſſimis Primointeruenit
,
tulum aureum adorabant , coram co bibe.
• Exod.32 . banț , ſaļsabant ,canebant ; " hi coram dæmo
pum .: neipfo ,cui ſe deuouent , cuiſacrificant, cui
fidelitatis & obedientiæ facramentis lead

dicunt;coram hoc(inquam ) cdunt, bibunt,

choreas ducunt , cantillant, fædılımaque NE
multa operantur.Secundò coſuluntipſum da
munem frequéter, quodịpſum morte digniſ.
ÞLeuit.20. Timum ex lege Dei. Tertiò efferunt filios de
1.6 . .
c filiasfeasdamunii : lege Dei iubentur occidi,
cd. 20 .
qui ſemen ſuum offeruntMoloch . Quartò
eadem lege necari iubețur , quicum iumento
4.c.2 o. v. colerit. item qui adulçerium commiſerit:
S.
in 20. v . item qui cum lcxus eiufdem homine Sodo.
miam commiferit : longè deteſtabilior eft
4
4.6.20. V. fpurcitjes Magorum ; quia ,cùm fint cõiuga
ti , adhuc verfantur in continuo quali cócu .
binatu
 Libri V. Sec. XVI. 201

binatu cum dæmonibus,& fic non tantum

contra ſexum , ncq; tantum cxtra fpeciem
peccant,ſed etiam extra genus ; quod dete
itabilius eft, & peff.omnium carnalium pec

catorum . Nec ociofum eft quod cum diui- Exod.22.

nalex - dixiffet,máleficos non petieris viuere.
b Legii 24.
fubiungar immediate ; Quicum iumtčo coierit V.19 . K 16 .
moristur. Qiimmolat Diis occidetur.nimi idéin auto,
rum khen.vnó
vt hæc connexa , & comirari ſolita feſe indi
luxu. Cótr.
centur. Sextò interuenit in corum criminac. Boër.

ne atrociſſima blaphemiae maledi& um in De- decif.zz.

um : quę diuina quoq; lex morte fanciuit vin - polta. & i.
dicanda b ;
Septimo accedunt in vno cri- bi DD.I.2.
mine & alia mulsa : quibus à legibus humanis & 3.C.de
iuftiffime mors decreta fupplicium ; apofta ä 1.1.& 2.1 .
Gia à verò Dco ; exercere ricus & facrificia semo ve
nerancis.
Diaboli fædıùs, quàm ylli olim paganiº;crāſ. C. de
page
fugium à Deo ad hoftem dæmonem , cum ei.deler
Deo Sacramentum militiæ in bapeiſmo di toreg.is 9
xerint ; rebaptizatio quoq ;, & chriſmatis D.de re
feu confirmationis conata abraſio ; crimen milit. 1.6

læfæ Maieftatis diuinæ apertiflimum ex ipfa os alquid

Profeſſione & pacto feu fædere ſolo , vt ex 5. transfu
formula & ritu ipfo conftat ; no& urni co - 32D. de
uentus ad magicos apparatus , quod ipfum II.eth ex
capitale & .Cùm itaq; tam multa concurrant ceprac.de
in vno crimine , quorum fingula morte di- hare.iua,
gniſſima:videtur communi iudicio carere: c. ad leg
qui communem hanc peftem non cenferi- luli maie.
81 vie C.
gne gladioq;abolédam; & fufpicionem oc Thcodor
culci conſenſus atq; conſpirationis merito demalef.
NN 5 præ .
202 Difquifitionum Magicarum

præbet;qui ſe.Dei & hominum coniuratos

hoftes defendere atque tueri velle,profite
tur .
Accedat & alia ratio . Criminum morte

puniendorum tres ſunt cauſæ præcipuæ. 1 .

ne criminofi viuendo damna inferant pro
ximis- & reipub.conſtat autem maleficos et
iamfi non occiderent veneno;tamen pluri
ma damna inferre;vt enim cæreramittam ,

cùm corum peccatum fit in vno multiplex

quædam colluuies,ſentina, & femper repul
lulaſcens hydra peccator; Deus grauiffimè
ſemper offenditur, & ad clades toti reipubl.
inferendas prouocatur maximè;vt his infe
liciſſimis temporibus experimur, quib'hu
ius ſectæ ( quçiam cæteris lõgius proſerpfit)
Aagitía , bonorum hominum precibus, &
pietati præponderant,plufq; illa poſſuntad
irritandum , quàm hæc ad Deum placandú.
2.Caufa eft ,vtetiamfi aliis non nocerent fa
& o ,ne noceant exemplo : vtvidemus quoti
die lamias multiplicari, & earum fermones
atque opera cancris inftar ferpere. Quare
tollendæ demedio ,vt ftulto pereunte fapiens
aftutior fiat. 3. Ne fi diutiùs mali tolerentur,
maiora aggrauatis ſceleribus ſupplicia Gbi
accerfant, & de dicindiem fiant deteriores.
Cumq; falutis pars fit , minus affligi: optimè
illis ad falutem conſulit æternam qui ma

curè flagitiis eripit. Docec experientia vix

lyllas extra rogum , vel carceres conuerti :

quo :
 Libri V. Sec. XVI. 2031

quomodo conuertantur, quæ domimoriū

tur , nec habent quiad Deum reuocet con
fcium peccati eorum quenquam ? Poceſt il
las Deus ad pænitentiã ér domireuocare :
fed non videmus hoc fieri.Quod fingulari
Dei contingit clementia ,quæ pænas taptis
ſceleribus debitas vult breuiore & leniore

hic ſupplicio expiari. Cùm itaque oinnes

hæ rariones locum habeant in Lamiis , et
iama nullum occiderint animal; confequés
eas adhuc meritò morte plecți; & hos iudi
ces clementes potiùs quàm crudeles in eas
exiftere ,confequens etiam implos & crude
les in rempubl . & quafi parricidas patriæ cf.
le qui ad tam cuidentem patriæ perniciem
hæc viperarum examina diſſimulatione,
conniuent, aut aliter fouent , celant, cuć:
tur aut debitæ pænæ ſubtrahunt. , ;
Obiicitur ex Conftit.Carolina locus cu
ius hæcfententia eſt "; ſi alicuidamnum ma- a ar.109.
leficio fiue veneficio intulerint,morte ignis
Jplectantur:Si verò nullidamnum intulerint,
pænas patiantur pro delicti quantitate &
& qualitate .] Répond. ſemper(vtoſtenſum )
huius deli& icam effe qualitatem & quanti
tatem , vt fi fæderatæ fuerintcum dæmone;
fi in conuentibus , ea quæ fieri folent, fece

rint, morte plectendæ fint. Dumtaxat ergo

caput hoc definit, venenarios illos ſemper
igne puniendos : cæteras, Gi venenarii non
fint, aliquando ignis,aliquando alio fuppli
cio
 204 Diſquiſitionum Magicarum

cio puniendos. Pacronis ergo Lamiarum ,

qui hoc capite nituntur, docendum fuit,ha
rum Lamiarum crimen huiufmodi non el
1c,quod mortem mereatur : quod hactenus
illioftenderenequiuerunt.& Binsfeld.Gril
lan.Sprenger.Alfà Calt. Siman. & alii cirati
nosa; etiam non obſcurè cötrarium demo

ſtrauimus. Quid quæſo abſurdius, qui vac

cam vel equum occidericiptotfici;qui à fide
Chriſtiana defecerit , & Deo maledixerit , &
Diabolo fe addixerit expreſſa protellione,
& cum eo fædiffimècoie it, & ei lacrificaue
rit,& c.cim moite non affici?eltnehocpe
nas criminibus commenſurare : Vilum mi
hi,vndehæc omnia luculenter probari que
ant inſererc huic loco exemplar ſententiæ
latæ Auinioni Anno 1582.vcrefertur à Se
baftiano Michaëlis ,in Pneumalogia:
Viſisproceßibuscoram N.N.N. & c. contra no
bis conſtitutes rcos;accufatos,& delatos :quibus tā
per veftram c quorumlibet veftrum rclationem ,
ac propriam conffionem iudicialiter coram nobis

factam ,erg fepius reperită,iaramento veſtro me

dso:quam perteftrum depoßtiones,corumg accufa ,
tiones, & aliaslegitin us probationes,ex diElisa
étis & proceffurefultantes,nobislegitimè conftitit,
& conftat,quod vos , & veftrum quilibet,Dež no
A poftafia ftrumomnium Creatorem , & opificem , Vnum og
conſum .
mara . Trinum abregaftis: & immitem Diabolum ,hofte
antiquum humanigeneris,coluiftis:volgili perpe
tuò deuouifti : & facratißimoBaptiſmati, & his ,

qui
 Libri V. Sec . XVI. 205

quiin co fuerantſuſceptores kuantes, o preparen

tes, veftrag parti Paradifi & aterna hereditaris,
quam pro vobis om toto generehumano Dominus
nofter I ES VS CHRISTVS Jua morte acquiſi
uit , coram prafato cacodamone, in humana ſpecie
exiſtente,abrenunciaftis: infundente ipſo rugiente
diabolo denuo aquam ,quam accepiftis, veftra vero
mutato nomine in facro baptifmatis fonte vobis 5
impofito,ficq, aliud commentitium nomen vobis
imponififtitio baptifmate paßifuiftis,daccepiftis:
atge; in pignus fideidemoni date veſtimentorum Transfus
veftrorum fragmentum & particulamillidediftis, gium.
& , vt à libro vita ves deleri : & obliterari pater
mendacii curaret , figna veftra propriamanu, ipo
mandante & iubente ,in reproborum damnatora,
mortisgperpetua libro nigerrimo ad hoc parato
appofuiftis: vt ad tantam perfidiam e impieta
temo vosmaiori vinculo deuinciret,notam vel fti
gmacuilibet veftrum ,velutirei fuæ propria ,inuf
fis : & illius mandatis & inßis iureiurando,fuper
circulo (quod diuinitatis fymbolumeft in terram Sacrile
fculpto(que fcabelum pedum Dei eft )pervos, & gium.
quemlibet veftrumpraſtito, vosobftrinxiftis ,figno
Dominico de cruce conculcato: & illiparendo,ad

miniculo baculi, quodam nefandißımounguento ".leg.lub

lebipfo Diabolo vobis prafcripto illeri,cruribus* & crarib.po
ti. Ecce
pofiti per aëra ad locum conftitutum , intempeftaficonten
moete,hora commodamalefa &toribus,ftatis ,die TIIS & trál
bus,ab ipfotentátoreportati detranslati furftis:s portario.
big in communiſynagogeplurimorum maleficori
ſorrilegorum , & hærcticorem fafcinariorum ,cal
1054 * .
 206 DisquiſitionulMagicarum

Kece idosorumg damonum ,accenfo igne tetro ;post multas

lolatriane iubilaciones,faltationes, commeffationes, compota
pcrfedi
tiones , & ludos ,in honorum ipfius preſidenti Be
elgebub Principus dæmoniorum in formam do ſpe.
ciem fedißimi ob nigerrimi birci immutati , vt
Deum ,re de verbisadoraſtis: & ad illum complica
tis genibus fupplices accepiftis, & candelas piceas
accenfas obtuliftis, & illius fatidufimãac turpili
mum anum {probpudor!) fumma cum reuerentia
ore facrilego deoſculati eftis: illumig fub veri Dei
linit, no nomine inuocaftis:illiug auxilium . & pro vindi
cerema- eta in omneszvobis velinfenfos, velperita denega
leficiis hu.
mano ge. 1CS,exercenda efflagitaſtis :atq;abipfo edofti vin
Neri.Ma dietas , maleficia , faſcinationes tum in humanas
leficia & creaturas ,tum etiam in animalia exercuiftis, alq
crudelita
tes . homicidia infantium quamplurimis comn ififtis,
imprecationes, ablactationes ,tabes,& alios grauif
fimosmerbas,opeiam diéti Satana, immififtis: in
fantesg ,per vos,nonnullis etiam fcientibus tantum
& annuentibus , arte iam di &ta malefica oppreßos,
confofos, da interfectosfuiffe;acdemum in cimite
rio fepultos noétu di clamexhumaftis,atq in fyna.
sogam prædictam ,faſcinariorum collegium porta
Pis: denig, damoniorum Principi in folio fedenti
Sepol obtuliftis,detracta de vobisconferuata pinguedine,
Chroram capite,manibus,& pedibusabfciffis, triincumg di
violario.
Ancropoe.coqui, elixari,dinterdum affari curaſtis,iubete
phagia. que ac mandante prafato Patre veſtro comediſtes,
la damnabiliter devoraftis :mala denig, malis ad
dendo, vos viri cum fuccubis,vos mulieres cum in .
Sodomia. Cubis fornicati ſtis, Sodomiã veram & nefandilli

mum
 Lib . V. Sec. XVI.
207
mum crimen miferè cum illis tactu frigidißimo ex - Sacrile
ercuiftis: & quod etiain deteſtabilißimum est , au- gium.
guftiſſimum Euchariſtia Sacramentum per vos in
Eccleſia Sancta Dei aliquandofumptum ,iam di & ti
Serpentis à Paradiſo eiecti precepto in ore retinui.
ftos,illudg interramnefariè expuiftis,vt cum ma:
iori omnis contumelia , impietatis, & contemptus
fpecie Deum noftrum verum & Sanctum dehone
ftaretis, ipfum verò diabolum ,ciug.gloriá,honorė,
triumphum , & regnum promoueretis : atq; omni
honore, laudibus, dignitate,auctoritate, de adora
tione bonoraretis, decoraretis, & homiftaretis. Qua
omnia grauiffima, horrendißima ai nefandißima
Jūs,direcies
Omnipotētis Deiomniü creatoristö
sumeliam & iniuriam . Quam ob caufam .nosF.
Florus Prouincialis Ordinis fratrum Pradicatorü, Sententie
condem
Vacræ Theologia Doctor ,ac Sanctafidei in toja ifta
nationis
Legatione Aninionenfi Inquifitor gencralis : De tenor.
timorem præ oculis habentes,pro inbunaliſeden
tes,per hanc noftram fententiam diffinitiuam ,quä
de Theologorum & Iurifperitorum confilio , more
maiorā,in his ferimus fcriptis,lesV CHRISTI
Domini noftri ,ac B.MARIÆ virginis nominibus
pie inuocatis dicimus, declaramus, pronuntiamus
de diffinitiue ſententianus: vos omnesfupra no
minatos, & veftrum quemlibet fuiffe & effe veros
uspoftatas ,idololatras Sanétiffima fidei deferto
res, Deiomnipotétis abnegatores do cotěptores, so
domiticos da mefandilimicriminisreos,edulteros,
| fornicatores fortilegos,maleficos, fastikeg.heret.fa
Veinarios,homicidas, infáticidas damonüg cultores !

Satha
 208 Diſquiſitionum Magicarum

Sathanica, diabolice asg infernalis diſciplina ,

damnabilis ac reprobatæ fidei affertores, blafphe
mos,periuros,infames; & omnium malorum f , aci
norum d -delidorum conuiétos fuiff.Ideo ves on
mes, veftrumg quemlibet,tanquam Satana mem
bra, hac noftra fententia ,Curia ſaculari remitti.
mus , realiter & in eff:Elu condignis & legitimis
penis corum peculiari
iudicioplečtendos. ]
Habcs hic epitomen ſcelerum quæ fafci
narii iſti ſoliti committere, quam alibi, ac
curatiùs comprehenſam :habes & exemplu
damnationis Eccleſiaſticæ , quo illa pacto

Curiæ fæculari,reos puniendos cradat : nec

opus alia ſolemnicate ,ſi laici ſintrei.
Maius opus quando tradendi ſunt Cleri
ci; quos conftarante traditionem omni cle .
ricali priuilegio ;præmiſſa regradatione ſeu,
ve vacant degradacionc fpoliandos.Quæri
tur autem , quid fi moniales fint, vel mona
chi laici ; nullo in clericorum gradu conſti
tutigan & hi exauctorandi, & quomodo ?
: De his vltimis non memini mcquidquã
legere. Sed arbitror ſufficere nudatiónem
feu fpoliationem habitus monaſtici,vt viris
caputium ,fæminis velum ,cum fcapulari,&
habitu'ſupremo auferatur,veſtisq; laica illis
iniiciatur, & ordine,cui ſe addixerant, eiecti,
fpoliatiq;omni religioſorum priuilegio,for
tilqs Laicæ effecti, declarentur; ſicq; Curiz
fæculari tradantur. Praxim huius cafus no

ldữvidi,ſed lufpicorhác cffe , vel eſſe debcrc.

Sed
 Libri V. Sec. XVI. 209

Sed quia in faſcinariorum caulis multo

rum criminum quædam quaſi colluuies &
ſentina reperitur; quorum non eadem qua
litas eft,quæri folet propter quæ liceat vel]
expediat hanc Clericorum vel Monacho
rum traditionem facere ?
YT
Si ſola hæreſis propriè dicta, hoc efterror
in fide pertinax reperitur; ſequenda decre
ta canonum de hæreticis ,quæ propoſui ſu
pra,bac eadem fectione litteraT.T.
Quid iudici in cæteris criminibus quæ
hærelim comitantur vt plurimum , & quæ

ſubiungam , facerë expediat:id quia depen

der à circumftantiis perſonarum , loci , tem
poris ; & c.prudentiæ & facieſt, nec regulis
vllis poteſt detiniri.Hoc tantùm ingenere :
honoris diuini , & timoris , & publicæ vtili

tatis ſummam ſemper habendam effe cură :

& ita demùm , fi hæc permittant , iuris rigo
rem remitti poſſe.
Si quæras quid iudici liceat:Reſp.Etfi o
lim degradatio non niſi propter tria crimi
na iure Canonico expreſſa permitteretur ;
hodie tamen praxim contrariam inualuiſſe
, vt propter alia quoq; crimina his
maioraid facere liceat; quod lanè & à plerif
que interpretibus receptum ,& æquitati val
deconfonum ,poft Bald . Ancaran & Abbat ,
fruftrà reclamantibus Antoni . Anan . & Bu
trio, in praxim dedu &tum'videmus. Quare
llicet hodie propter vnum crimen valde e
OO norme,
210 Difquifitionum Magicarum

cnorme, vel plura grauia ( ſic voco que non

tam enormia ) etiam non exſpectata incorri
gibilitate clericum tradere ſæculari brachio
puniendum ;vt docent,poft alios,Guilh.Be .
nedi & us in c. Reynutius,Bernard .Dias.de Lu
go Epiſcopus Calagurritanus Prac.Criminal.
canon.c.90.& FelicianusEpiſcop. Schalenſis
libr.de depoſitione & degradat.c.14 à quibus ad .
feruntur exemplamulta rerum ficiudicata
rum , in Italia , Hiſpania ,Francia,Belgio.diſ.
ſentiunt tamen in eo dumtaxat, quod inci
dente caſu Felicianus cenſet , priùs conſu
lendum Pontificem Maximum : fateorid
tutius. Sed alii hoc neceffarium non putant
nec puroin praxi obferuari. Quod vero vi
deamus iureCanonico requiriincorrigibi
litatem ,c.cum non ab homine, de iudic. hocre
diflimè cenſent, cum Ancar. Abba . Felino

& aliis , citati DD . recipiendum in crimini

bus leuioribus, & reipub, parum noxiis : non
vero in enormibus & reipubli . periculofifli.
mis.[ vide Diazium.fuprá c.33.6-90.Felician.cap.
12.0 14.] quorum fententiam vcriſlima pu
toin criminibus huiuſmodi diu continuatis
arg.c.quam ſit.de excel). Pralator.
Crimina autem huiuſmodi valdè enor

mia , & hac ſeueritate digna in faſcinariorú

facinoribus , præter ipſam hæreſim ,mihi vi
dentur ſaltem tria occurrere .

Primò elt Apoftafia à Deo & profeſſione

Chriſtiana ,mera & perfecta,& transfugium
ad dæ
 Lib . V. Sect. XVI. 211

ad dæmonem illiq præftitum homagium ;

live accedat idolatria , ( quæ per ſe ſufficit)fi
ue non accedat. Quia hoc crimen ,ſecun
dum ſe, grauius eſt hæreſi propriè dicta , &
punitur non tantùm pænis omnibus hæ
reticorum *; ſed eò acrius, quod qui hære- 14c.1. & ibi
tico locus pænitentiæ permittitur, is Apo - Hon.&l.a
b.
ftatæ iure ciuili diſertè denegatur lii.de A
Secundo loco eft talis Sodomia nefandiſ poſt.
b tex. &
ſima,per concubicum cum ſuccubis & incu .
glof.in l.3:
bis dæmonibus. Propter Sodomiam vero C.de Apo
cradendum brachio fæculari clericum ,cri- ftae.
minis huius aliquoties commifforem , fta
tuit Pius V. Pontifex Maximus in Bullain

cip. Horrēdum illud fcelus:de qua conſule Na

uarr.c.27.Man.nu.249 . & luperioribus an
nishocin praxim Duacideduxit Reueren
difl.Epif. Atrebatenfis.
Tertiò loco homicidium , quod in noftro
caſu multis ex capicibus eft enorme & qua.
lificatum.primò quando occidunt proprias
proles, velparentes , aut coniuges (vt apud
Remig.lib.z.cap.1 .) & horum fimilitudine,
quando monachivel monachæ nécant fuos
collegas vel conſorores. 2. quando non
dum baptizatos , & animam perdunt cum
corpore. 3. quando ad necem accedunt de

coctiones illæ ,aut antropophagiæ.4: fi ve

neno nccant.s.quando necăt proditoriè ex
pactomediante ipſo dæmone.hæc duo vlti
Ima indigét;pbatione,cętera clariflima ſunt.
2 Quar
 212 Diſquiſitionum Magicarum

Quartum & quin &tum itaq; probo ,quia de

terius eſt hominem veneno , quam gladio
a tex.in l ... occidere a : ideo Romani venena etiam ad.
C.dema- uerfus hoftem deteftabantur, vt Corn . Ta .
lef. & ma
them. vid. citus & L. Florus docuêre . Deinde conatus

Fr. Bal. ad proditorius grauitatem homicidii ſemper

ti.de publ.aggrauat ; eſtá; maior ac dolofior proditio,
iudi.. Le quoties cauendiaut prohibendi minor oc
ge Corne. caſio vel poteſtas eſt . Dæmones autem ſunt
verlicada inſidiatores inuiſibiles, in omnem nocendi

lege & ve- occaſionem in tēti, quorum necinſidias ca

nef.
uere ,nec vim ( li Deus illis permiteat )atq; fe
rociam , prudentia aut vires humanæ ferre
valent. Deniq; per tales & maximè diutur.
nos ,atq; acerbillimos cruciatus excarnifica
tos necant, & vt plurimum ( quo , quid gra
uius? Jde mentis fimul recto deiectos ftatu,
in deliria , miſerandumq; furorem præcipi
tant , cumq; fanitate corporis,animi quoq;
tollunt incolumitatein . Quæ cuncta Philo
| b 1.de fpe Iudæus , qua ſolet grauitate & copia ver
cial.legib.
circa med borum rationumq ; perpendit, & idcirco iu
ftum Moyfis Zelum validiùs commenda.
uir, quod maleficis nec diei quidem vnius
inducias à nece concedendas ſtatuerit :ad
cò vt ,fi carnifex deſit,per ipſummet Princi
pem ludicem populi.eos de medio tollivo
luerit , qui tali ſupplicio manus ſuas non co
taminaturus , ſed Deo lanctificaturus, vt al
ter Phinees,videatur.Addit vocem à Legis
latore Exodi . cap . XX 11.vbi lex illa per
fcri
 Libri V. Sec. XVI. 213

ſcripta ,poſitam capi, de omnibus, qui veci

tis artibus alicui necem moliuntur; & eos ad
duo reducit capita , qui dicuntur ós páros
φαρμακευται : & poftea explicat quos duplici
nominecóplecti voluerit,népe q vel potio .

nib.velverború cóceptis formulis abutunt ,

φίλτρους και επωδώς τισίν. que pro iisdem fumi
fæpè folere fatis indicat Heſychii lexicum ,
vbi habes:έπαοιδοι, φαρμακοί,γόνες ,fed de hoc
alias plura dicta nobis fuêre a. al. 1.c.3.lie.
D.
D5.communiter admittunt veneni ma
li nomine, etiam magicos ſuſurros , & incan
cariones , liue formulas quaslibet conceptis
verbis ex pacto cum dæmoneinito operan
tes , comprehendi b . quia par damnum ex b vide
Gri! li.de
verbis talibus & venenis: iuxta illud Tragici ſorti.q. 12.
de Medea ;qui poſtquam genus omne letha. & Per.
lium graminum , & Serpentum commemo- Binsfeld.
in l.i.C.de
rafler ab ea vſurpatum , ſubdit: malef.
Addit venenis verba non iſtis minus
Metuenda.

Sanè ratione pacti & dæmonis fic vocati,

damna inferentis. Nonne luſtinian.Imper.
lege Cornelia de ficariis perinde illos tene
ri ſanxit qui ſuſurris ,vt quivenenis ,occi- cd.verf.ca
dêre? Quid quæſo hic ſuſurri, aliud quàm publ.iudi.
verba illa cam metuenda: Plato quoq; occi
di voluic lege ſua, non ſolum qui venenis da
tis nocuiſſent, fed & quicunq; deligationi
bus,aut illecebris, aut quibusdam incanta
leionibus ad lædendum paratus eſſe videre

00 3 tur :
 21.4 Diſquiſitionum Magicarum

tur; & hæc omnia ſe veneficiorum nomine

comprehendere affirmauit libr . de legibus
ΧΙ.fere extremo:έαν καταδέσησιν,ή επαγωγαίς,
ήτσιν επωδώς, ή των τοίχτων φαρμακείων ων τινών ,,
)
δόξη όμοια είναι βλέποντι.Incantationum ita
que & ſuſurrorum nomine, omne malorum
verborum ex pacto efficacium , quod male
fici vſurparint, genuscomprehendi : qui ne
garet,nem nem legi,ncc audiui.
Vnde nihil dubitem huc referre,formu
las illas deuouendi,feu diras imprecationes ,
quibus maximè variis hæc hominum vene
na Deum offendunt :vt erat illud quo , quæ
alicuinocere cupiebat, & ſe dæmoniper pa
& tum olim manciparat N. Louanii ſemper
vtebatur: Perillud ius& imperium ,quod in me

tibipermifiCdæmonem alloquebatur)poſtulo
vt quantum pollespotestaliveltali(nomen ex
primebat ) náceas. Vbi notandum inprimis
hac forma contineri & exprimi primò com
placentiam fiue ratihabitionem primi pa
& i,cuius hæc quædam eft renouatio , & no .
ua quodammodo apoftafia. Deinde peti
ſimpliciteș, & indefinitè, vt dæmon quan
țum poterit noceat :quare & illud peti, vt fi 3
qucatoccidereper diros cruciatº ,id faciat.
Ideò fi conſtaret, ad Tartareas has preces ,
dæmonem alicui morcem intulifle ; debere
puto hanc mortem deuouenti huic , vt quæ
iuſſit, imputari.Si de nullius nece cõſtet;ſed
tantùm de morbis & afflictionibus illatis :

off
 Libri V. Sext. XVI. 215

officium iudicis erit, quacunq; meliore via

poterit ,iuridice inueſtigare,num mortis et
iam cauſam alicui præbuerit,hoc eſt an ali
Iquis ex iis , quibus Diras imprecata eſt , mor
te violenta dæmonis eius opera ſit ſublatus .
Si vero præterea in eadem familia ,vbi degit
( verbi gratia ,in eodem monafterio ſuperior
vel confrater) aliquis non fine ſuſpicione
maleficæ noxæ , & maximè illius eiusdem ,
quæ graſſetur eodem tempore adhuc in a .
lios domeſticos, interierit ; cæcum putem,

qui locum quæſtioni idoncæ hic ſuperelle

non vidcat: cum indicium hocilla cõfeflio

nę, & infamia perſonæ clara confirmatum ,

planè propinquum ſit cenſendum . Ad pe
nam tali infligendam ; fi de morre illata,ne
per tormenta quidem , quicquam fateatur,
etſi lenior ſententia ſit quorundam ,leuiori ave poft
quàm mortis ſupplicio afficiendam ; tamé Bertachi.
quando in multos tam improbo & propin lios Clar.
quo conatureus graffatusfuit,etiamlimors li.s.ſ. ho
nulla foret ſubſecuta , ordinariam mortis micidium
nom . 14.
pænam tali conatui infligendam iuſtius vi- b Angl.&
dentur compluresDoctores ſummæ aucto Salyc.in 1 .
1. C.de ma
citatis cenſuiffe b . Quam ſententiam equi. lefic.Co

dem opinor , in iis , qui non ſunt vſi ad no- uarru. in

cendum veneno aliquo aut inſtrumento na Clemen .
fi furioſus.
turali ,ſed immediata ope opera diaboli , lõ P. 2. circa
gè apertiorem & æquiorem habendam . princ.Me
Nam , qui hoc pacto , vi talis convencionis noch.de
arbit.iudi.
linitę homines perdunt ; planè fimiles ſunt cal.366.
004 mali
 216 Diſquiſitionum Magicarum
malitia homicidis, quos vulgo vocant alal
finos, quorum homicidium pro valdè enor

mi & qualificato in praxihaberi ,norunt qui

criminalia ſubſeilia vel obiter adierút. Hos
commune Doctorum ſuffragium iubet om
nino actu degradari, etiamſi conatum im
probum mors ſubſecutanon fuerit ; fi modò
per ipfos non ftecerit , quo minùs interfice
1: docènt retur 4. Longius etiam hac in re plurimi I.
hoc non C.progrediuntur ,adeò ve cenſeant,clericũ ,
is , reiecta qui affallino mandauit occidere quempiam
Dini & à iudice ſæculari in hoc conatu deprehen .
Angel.c.-' ſo affaſtīno, poffe & ipſum mandatorem ab
rentia. eodem iudice capi, & fine vlla degradatio
Piazius ne ſupplicio affici; quod vltimum licet non
fuprac.91. diffitear videri communiùs receptum , ſe
& Felicia.
( d.c. 34a curius tamen arbitror iudici ſæculari, priùs
bPatet ex degradationem hoc caſu opperiri, & vrge
citaris à
Boe.q.69. re Eccleſiaſticum forum , quatenùs iuſte &
Lupo de honeſtè poterit,ad hoc faciendum . Cęce
libert . Ec- rùm fimilitudinem aſſaſſinatus maximam
cler .
+
& Arnold in hoc maleficorum conatu ineſſe, quia do
Alberr.in cui libr.2.quaff.4.lit.B.non arbitror mihinúc
man probandum :Quid intereſt precio conducă
bær.in 6. ficarium, qui meum inimicum ex inſidiisin
quos ſe terficiaľ : an ad hoc vi pa i conuenti å dæ
Diaz & mone,id vt faciat,obtineam ? hic propecu
Felicia . nia et animaei pa &a, & promifla.
Łpiſc.
Verùm dicat aliquis, quid igitur reſpon
des canoni, c.cumnon ab homine d
, e iud.brcui
ter. Rep.Sequimecum multis grauiff
. 1. C.

quos
 Lib. V. Sect. XVI. 217

quos Felician . & Diazius ſequuntur ,Anca.

ran. & Abbatem ; qui cenſuere canonem il .
lum intelligendum de vnico tantum & non
qualificato homicidio ;non autem de vnico
homicidio qualificato ( vt ſunt ea , quæ nos
initiò propofuimushomicidia maleficorú)
neq; de pluribus non qualificatis.
Concludo igitur quolibet iftorum trium ca
fuum , multo magis duobus veltribus concurren
tibus,vel uno perfectepatrato, & alteriuspropin
quo conatu accedente, Magos ,fortiarios,malefices,
alio appelles nomine,
incantatores, fiue quocumque
poſſe à iudice Ecclefiaftico, quãuismonachi,quam
uis Sacerdotes fint , actu premiſſa degradatione ,
brachiofæculari puniendos tradi.]
Si obiicias,quoſdá docere, ex quibuſdam
canonum locis, ad hanc traditionem Sorti
legij crimen non ſufficere,? ſed duntaxat ad " fusèapud
verbalem depofitionem : Occurritur , idin . ad abole.
telligendum caſu quo Sortilegij crimen in da de hæ .
cra proprios ſuos terminos confiftit;hoc eft, ret. quem

non progreditur vltra illicitam diuinatio- cia. & Dia.

nem non coniunétam cum expreſſo pacto zius, illec.
Apoftatico . Nam de tali ſimplici diuinatio. 1z.hic c.10 .
ne, vt funt pleræque aſtrologorum & fimili
um , expreſsè canones illi loquuntur, nempe
cap.vnicum , 26.q.6.cap.fiquis Epiſcopus,26.g.s.Et
ideo noftræ ſententiæ nihil obſtant. Cæte
rùm quando incantationes etiam mcdica .
mentis ad malorum remedium adhibitæ
tunc ex D. Auguſtino expreſsè iubet alius
00S canon
 1218 Diſquiſitionum Magicarum
canon clericos degradari, 6.admoncant.in firs.
26.0 7. Cuius lociduæ ſunt explicaciones, v
a Anto.de'na cft,* degradari poni ,pro curię ſæculari tra
Butrio in
C. at ficle di,vt per prçcedens etiam quod ſubſequitur
zici.de iu- ſignificetur, idcirco enim ferè femper fit a
Lic.
& tualis degradatio , quæ hoc nomen proprie
meretur :alia eſt, degradationę tantùm poni
b Abb. in pro depoſitione verbali, quæ propriè voca
d.e.admo- tur depoſitio,impropriè vero degradatio di
Aeant
ceretur . Prior ſententia verborum proprie
tati inhæret,poſterioræquitati.Sed ſuſpicor
in re non diffentire Abbatē & Butrium .Nec

cnim Butrius opinor affirmaretincãtatores,

quinec apoftare,necSodomitę,nec aliis no
xij ſuis artib.eſle ſunt conati, actu degradan
dos, vt curiæ fæcularitraderențur ; ſed con
tenderet Canonem illum de his non loqui,
verùm de iis ad quorum crimen incantatio
nis , graue damnum aliis illatum , Sodomia,
aut apoſtaſia, accederet Contra Abbas non
opinor negaret incantatores illos de quibus
Butrius fic acciperetCanonem ,& de quibus
concl.noſtra fuit ,curiæ fæculari tradi poſſe ;
fed contenderet Canonem illum de his non
egiſſe. ſed de aliis de quib . nos nõ loquimur:
quæ Abbatis explicatio etſi minùs propria ,
magis tamen conſentanea videtur illi con
textui. Sanè nobiſcum fenfiffe Abbatem

& cum Butrio , quoad enormes illos quos

d. c. tua, dixi ſortilegos,patet, quia Abba. folicus eſt
de pænis. diſtinguere inter crimina grauia , grauiora,
& gra

>
 Libri V. Sect. XVI. 219

& grauiſſima. de grauibus tantum vult agi,

in cap.cum non ab homine.de iudic. de grauiori.
bus in cap.tua,depenis.de grauiſſimis in c. no
wimus.de verbor.ſignific. & c.penult.de hæret. Et
inter grauiſſima collocat quæcunque ſunt

qualificata, & valdè pernicioſa Reip. & quia

pro huiuſmodi criminibus puniendis con
dignam pænam non habentCanonum fan
& iones; veilla condignèvindicentur, & reip .
conſulatur,ac fatisfiat, vult merito introdu .
aum ,vtiudex Eccleſiaſticus talium reos de
gradet , & ilicò poft curię ſæculari(vt fieri ſo
let)tradat, iuxt.d.c.nouimus.bd.c.penult.ſi ve
ro delicta minùs atrocia, & minùs pernicio
la Reip . fint tamen ex grauiſſimis; tuncvult
iudicem debere degradare , & degradatum
perpetuis carceribus mancipare, quę ſupre
ma iuris Canonici pæna eft, & in mortis lo .
cum ſucceſſit . Quæ ſanè Abbatis ſentencia a cap. 3.de
meritò Diazio & Feliciano ſupra citatis pla- poca Jan.
cuit. Et hæc puto poſle & debereiudicem ter. z. da
accuſat..
ſequi .
Porrò ſi ſpes affulgeret emendationis , &
magna atq; clara pænitentiæ indicia exſta

rent(caue tale putes,quod reusfecum petat clemen

ter agi: meliùs indicium pænitentia foret ,fidiceret
nulla fibicondignafupplicia poſſe irrogari, & malle
hic Deotam atrociter offenſo , graui ſupplicio cana
ri ſatisfacere) nec rei ſunt relapſi , nec ſcan
dálum timetur, nec magnum imminet reip,
periculum ex hac clementia ; his concur
ren
 220
Difquifitionum Magicarum

rentibus ſemper,etiam in tribus illis , quçdi

xi criminibus æquiùs, leniùs & honeltiùs E
o docui a -'piſcopo putarim ( niſi particulari cauſa in
lias ex Mo contrarium mouente ) ſi reum huiufmodi
itrelero & poft a &tualem degradationem , fiue mona
laquer .
docuiex chus , ſiue aliàs clericus fit (maximè ſiin or
Macco , & dine ſacro conſtitutus ) ipfemet ad perpe
Molineto .
tos Ecclefiafticæ curiæ carceres damnet.
clo Andr.
Haft,Abb. Sic factum Ebroici , Mag. Guilh . Edelino ; a
in c.adab- fic factum Cameraci loannæ Potiere ; • fic
olenda de
hæret. & c. fadum Cordubæ Magdalenz Cruciæ , in
1. de apo- quorum tamen cauſa Sodomia , & malefici
Itat. DD.
um , cum Apoſtaſia concurrebant : ſed in o
in l. nullus
arufpex.c .mnibuspænitentięlignaerant clariſſima, &
de malef.ſcandali atq;noxæ publicæ periculum abef.
Bertr. col. reiudicabatur .
212.vol. 2.
Conr.Bru . Quoad ignis pænam ea quoq; meritò re
li.s.de her
cepta, & à maleficis aruſpicibus(13.C.de ma.
lib.z.Milc. if. generali Europæ cõluetudine,ad omnes
c.8.Aimer. magos,maleficos, fortiarios,lamias extenſa.
in Direet. quia ſunt apoftatæ , ſunt hæretici , ſunt pec
Lucerna cantes contra naturam ; quorum omnium
inquig .Si- hæclegitima pænaeſt. Et hæc pena cæ
& alií, sez. pit iam in Hiſpania à regno Ramiri regis,
in d.F.trāl: circa annú 844. Nam ille Magica ſacra can
fugx,cum
fim. Clar. cioneſq; ignis fupplicio coërcuit [loan . Ma
4. Sodo riana de reb .Hifpan. lib.7.cap.13.) in Icalia priùs
mia .nu.4.adhucà temporib.D.Gregorij quando Roman
Damhau.
mæ Baſilius quidam ſenator magus , qui vt
in praxi
crim .& eft pænam effugeret, ſed Monachum effe vel
omnium , lle finxerat Hammis abſumptus fuit ( vide D.

Greg.
 Lib. V. Seet. XVI. 221

Greg.l.1. Dialog.cap.4 .) hic Bafilius vna cum

Prætextato , qui ambo fenatores & viri illu
ſtres , fuêre Magiæ conuici : a ve videashoc a Caffiod .
11.4.variar,
crimen ſemper non muliercularum tantum
epift. 22. &
& yilium , ſed virorum etiam nobilium fuil
23:(
ſe ; quicquid Wierus & ſimiles oggannianc:
Impænitentes itaqueviui comburendi,pa
nitentes priùs ſtrangulandi. vide Couarruu .
lib.2.var.ref.6.10.nu 9. Clarum d . S.fi.9.99.nn.
7. In Apoſtaſia quoque ſpeciale , quod in fo
roexterno illi pænitentiæ locusnon eft. 1.3,
C.de Apoft. Ad hancautem pænam ignis ex
communi conſuetudine fufficere fidei ab

negationem , & fædus cum dçmone, docent

Bart. confil. quod incipit mulier ſtriga de
qua quæritur. in fin . & habetur como conf,
crim .Zileri.1.& Mollerus ad conſtit. Sax.p.
4. ſect.2.nu.4 .
Vnūreſtat dignum quæſtione, Vtri Iudici
liceat hanc legispænamconfuetudine receptam mi.
muere pro lubitu fuo ? decidenda hæc quæftio
eft ex traditis à D. Thom .eius
& interpp. 2.2.
9.07, art.4 . ſi adftaccuſator , eo iuftè inuito , 6 D. Tho.
2.2.q.67.a.
non poſſe vllum iudicem ne ſupremum qui 4. ad 3. & i.
dem pænam debitam laxare: fi verò iniufte bi Caieta.
inuitus eſſet, vt ſi valdè vita rei forec reip.nc Sotli.s.de
. .
cellaria , tunc inferior iudex id non poflet, 9.4. art. 4
ſed benèfupremus poſſet, quod tamen ra- . poft D.
riffime & non niſi maxima ex caufa facien - Tho. Ara.
go. & Van
dum.Inferior vero iudex nec permitcéte ac- icc.& Barc.

cuſatore poſſet. ſuperior porerit co remit-|Salon.

çente,
 222
Diſquiſitionum Magicarum

tente ; ſitamen id fiat cum bono Reip quod

quia rarò accidit , ideò etiam rarò pæna re
laxanda. Si iudex ex officio proceſlit , mi
nor non poterit camí relaxare : fupremus
non poteſt ,niſi vtilitas Reip.id exigat ,vna &
præcipua cauſa eſt leniendæ pænæ , pani
centia voluntaria . Sanè prudentes iudiccs
femper cenſuerunt , ſpontaneam & prom
ptam confefſionem & indicia pænitentiæ,
leuioris pænæ infligendæ ,etiam in hoccri
mine, caufam idoneam eſſe. Stabuleti loan
nes de Vaux igne cremandus , capire plexus
fuit;aliis locis, quiviui erant exurendi, ftran
gulantur ad palum . Hoc mouitiudices illos
Allobroges in caſu quem his verbis narrat
Cancellarius Pariſienſis contigiſſe , anno
Domini M. CCCC . XXIIII. Recitatusest Luge
duni Gallie corā clero proceffiuscuiufdam mulieris
delata dodetente Burgi in Breyllia ,quaeſt notabilis
vila ducis Sabaudiæ , circa quam est domus Sellio
nisordinis Carthufienfis. hæc mulier ſubpatlio
de
uotionis do rexelationü fingebat mirabilia. Aſſere
bat enim ferfje unam de quing fæminabusmiffis à
Deo cöpaffiue,proredimendis innumerisanimabus
Sic corrig.de inferno. Etiam ſua collufione fubdola deceperat
vulgoma
le legitur , in regione illa quamplurimas fimplices muliercu
teligione. las. Sciebat videndo frontem , peccata ,quæ fecerat

vnuſquify :hoc enim fecãdum Auguſtinum etiam

Diabolimalitia fcirepoteſt, ó fuis
reuelare; no au
tem ea , quæfutura ſuntabſolute , fiueea que infia
creto cordis latent, nulla exteriore motu aut ſigno

Sofe.
 Lib . V. SCEX. XVI. 223

fife predüt.Habebat etiam fupradictamulier duos

À
carbones in pede, quicam afflixerant quotieſcung
aliqua anima ad infernum deſcendiſſet . quotidie
tres animas ab inferno liberauit ; vnam velduas
finedifficultate , aliam feu alias cum pæna maiore,
vt dicebat. Mentis quoque cxceffus feu exſtaticos
Sepe habebat,in quibus mirabilia perreuelationem
didicerat ; eratque mira abftinentia ,fingularißi
mæ etiam vita :plura veròalia de ea fcribenda fo
rert. Nuper antero cum Spiritus almus Ecclefia fua
rector verus ( vt creditur ) hunc Spiritum falfum
detegere vellet; kes mulier capta, & pænis us tor
austetur estaddiela : quæ omnē veritatem confeffa
citysaliter omnia pradicta cupiditatis occaſione
foxyet, vtfe nutriret hoc modo & paupertatifue
fubueniret ; aut fortaffispro huiufmodi diabolo je
miſeram in famulum dedicauit.Inuenta eft infuper
morbum caducum habere , ac cundem ſub extaticis
exceßibus,quos finxerat,palliare.dequa cum varia
opinio effet, an tanquam heretica puniretur ; iudi.
catum est à doctis ad pænitentiam cum admitten
dam mec
, effe hereticami quia illa que feceratdimi .
fit,nec obftinata permanfit.]ita Gerſon lib.de exa
minat.doctrin.litt ,o.in fin . Hæretica non erat,
quia in mente errorem nullum fouerat:faga
tamen & malefica , quia peccata ex pacto
cum dæmone inito diuinabat. carbones et
iam illi videntur illuſione dæmonis appa
ruiſſe, quanquam & humana vafrities quid
limile carbonibus potuerit exhibere, Ordi
nariè expedit Reip.fontes puniri: ideo ordi
nariè
 224 Diſquiſitionum Magicarum

nariè peccaretetiamPrinceps hanc pænam

nortis relaxans.& liquod malum reip.inde
proueniret ad iuſtitiam pertinens, iudices,
etiam Princeps, tum tenerenturad damno

rum reſtitutionem.Valenc. Aragon .fuprad

est commun.fententia , Sylu . & Caietan.in verbo,
Iudicum peccata,Nauarr. inManual.c.23.dalior.
Quam ægrè auté Deus ferat maleficos ma
gosverè idololatras, 1 E s V & MARIÆ ho
ites, defendi aut debitæ mortis pænæ eripi;
in Anatolij cuiuſdam & fociorum Magorum
cauſa , multiplici miraculo Bizantij fuit o .
ſtenſum ,narrante rem multis Euagrio , lib.s.
Hiſtor. Ecclef.c.18.
Qua de rein monitis 3. & 4. plura ſum di
Eturus.Hic reſtat vtrepræſentem quod fæpe
pollicitus ſum, Analyticum commétarium
in c. Epiſc.cauf.20.9.5 .quem extorfit non ne
cefſitas, ſed aduerfariorum impudens perui
cacia. Tribus SS.rem comple &tar. G.1. dec.
Epifcopi auctore & auctoritato .
Cominē . Quidam volunt eſſe concilij Aquileienſ.
tarius in c. c.1. ita Bodinus & Danæus hæretici. Miror
Epiſcopi,
26.4.s. vnde hanc inſcriptionem c. Epiſcopi accepe
rint.Nam nulli libri, quos multos vidi, vell.
uonis vel Burchardi,vel Gratiani , eam exhi
bent. fors an lectionem illam commentine
viderentur nimis impudentes in ſolutions
quam adducunt ? volunt enim nulla conci

lij illius auctoritatem fuiſſe, vtpote & conci

liabulum non iuſta ( inquiunt)Synodus ha
bea
 Libri V. Sect. XVI . 225

beatur. Quæro ex Bodino de qua Aquilesēſi

Syin.loquature An de priore ?hæc fuit anno
38 7. tempore Damali Papæ & Gratiani Im
peratoris ; in qua Palladius & Secundinus
A tiani condemnati: cuiusnulli alij canones

ex ftant, nifi actio vnica contra Arianos, qui

Synodum hanc Gratiano extorſerant. Pro
ui rciale concilium fuit , ſed femper pro iu
ft. 5 & legitimo habitum : nec aliud ferè in
qı 10 plures pro numero ſanctitate conſpi.
cü ,ve Valerianus, Euſeb . Bononienſ. Am

bicoſ. Philaſtr.alij quos eatBodinus & con

tendat ferreo ore in conciliabulum conue
niiffe.Probet etiam ex hoc cöcilio canonem
d eſümptum . Pofterius aliud celebratum A
9 üileizann.698.ſub Sergio Papa in quo Ec
c . félia Aquileienſ.quæ relapſa in ſchilmaoc.
c alione Quintæ Synodi fuerat , iterum re
cöciliata fuit Romanae Ecclefia: hujus con
c ilij meminere Paul.Diaconuslib.s.bift.c :18
& č Baron . Annali Octaño, ſed ċanones nullos
e ius proferunt; nec quod fciam exſtant. vn
- le ergo probat Bodinus effe huius concilij
( Canonem : cui etiam iniurius eft ,id yocans
( Conciliabulum , cum Romani Pontificis

a tuctoričate fuerit congregatum.DentBodi

1 aus & Danæus aliud concilium Aquileien
1 le ;quod Conciliabulum fuit, ex quo Canon
fir deſumpéus
illé
laquérius& alijcitant ex concilio Acquiren
fi: Sed mendoſi codices eos in fraudé traxe:
PP ré .
 1226 Diſquiſitionum Magicarum

re . Pleriq; ſcribunt, ex conc. Anquirenfi. Non

diffireor fieri pofſe , vt rudiras illius fæculi
cauſam præbuerit Gratiano ficſcribendi, vt
cenſet Ant . Auguſtin.lib.1.de emendar. Gratia
ni Dial.s.in fin .vbi docet fic folitum aberrare
in nominandis Conciliis : ſed ille potius fæ
culi , quá Gratiani error dicendus,quia hanc
corruptionem deprehcndas etiam in Parifi
enſe Burchardo , ſed in Louanienf. Iuone ,
eft, Ancyrenfi inde nata differentia quod ve
teres ſoliti c . & Qu.cõfundere,vtin nomine
Quirinij & Cirinij. diſſentiunt autem tam
luonis, & Burchardi , quam Gratianiveteres
codices ,in Anquirenſi , Anchyrenfi, Anchyrani.
cõſtat concilij verű nomen efle Ancyranum ,
ab vrbe quæ Græcis dyxueg. & fic alibi vocat
Gratian.c.Diaconi 8.dc.de Syracufana.13.dift.
28.632.presbyteros,dift.so.c.0.fiqui epiſcopi.d.92 .
6.40.li quade rebus.12.q.2.c.qui diuinationes. 26.
9.5.6.diſponfatas 27.9.2 . Ancyra vrbs Galatix
antiqua & nobilis , vbi celebris ille lapis the
ſaurus antiquariorum , & apud Claudianum
Ancyranig; triumphi; Straboni & Ptolomæn
orxues; Laonico corruptè & vxueg; hodie Bel
lonio & Nigro Angouri. Itatim occiſo Maxi
mino celebratum in ca concilium fuit, per
aliivolue ſecucioneceſſante , anno ferme zi4 . in quo
308.
multa de laplis falubriter conftituta fuerút,
nec pauca cötramagicasfraudes ſancita , &
contra cõtagioſam ſuperſtitionem ex com-
mercio cum gentilibusin populú fidelium

pro
 Lib . V. Seet . XVI. 2.27

proferpentem :vtpatet ex can . 23.ſeu (vtBal

famon ) 24. qui relatus à Gratiano in d.c.qui
diuinationes. Sed ex his canonibus Balſamon
25.alij 24 :tantum ponunt; necinter eos no
fterhabetur.Vnde igiturGratianus eum de
ſcripſit ? Incidcrat in collectionem quan |
dam ſexdecim partialium librorum , in qua
\lib.6.c.6 & 7. adiiciebantur duo canones cõ
cil. Ancyrano, quoshodieaddiros videmus
primo concilior. tomo editionis Surianæ .
item optimæ Romanæ ; priorem de homi
cidis ſerui alieni, poſteriorem deſortilegis
& maleficis per Epiſcopos parochia expel
lendis ; quem totum Gratianus deſcripſit
errorum , quæ in codice collectionis erant
nulla ratione habita. An Burchardus exillo
eodem codice partialium librorum deſcri
plerit , an vero collcétor ex Burchardo ,non
poſſum definire , quia collectionem illam
non vidi ,
Quid ergo , dicemus ne hunc canonem
effe concilij Ancyrani? communis hæc opi.
nio eft,non recentiorum modo , Turrecre
matæin d.c.Epiſc.Toſtatiin Exod.do in Matth .
laquerij in Flagello, Alph.à Caſtro lib.z.de iufta
beret.punit.c.16. Victoriæ relect.deMagia ,Car-li
ranzæ in fummaconcilio.Simancæ in Cath.inft.
Spinxiq.deftrigib.Sylueftri de ftrigima.admir .
Binsfeldij de Confell malef.& Ant. Auguſtini
ixd. Dial.verumetiam antiquorum vtColle
& oris illius partialium ſexdecim librorum,
PP . , 2 Cola
 228 Diſquiſitionum Magicarum

Collectoris omnium conciliorum , Burchar

di, luonis, Gratiani .

Obiiciunt qui contra ſentiunt, quod ifte

Canon necinG ęcacõcil.editione ſola,nec
in ea quam Balſamon interpretatus fuit;nec
in Latinis verſionibusCreſconiana,velDio

nyſiana( quam ſecutus loan Wendelftinus)

necin Tigurina ; necin alia vlla concil. An .
cyrano inferatur.Sed de multis , que ex con
ciliorum canonibus exciderunt ,hoc vnum
eſſe potuit: potuere etiam Burchardus, & a
lij vereres Latiniplenius volumen na &ti fuif
fe , quàm Balſamon , aưr alij Græci , aut qui
vertêre ex Græcis, quorum libri cõciliorum
Latinis ſemper fuere corruptiores & magis
murilati.
!! Nihilominùs alij adhuccenſentex nullo
concilio deſumptum ,fed ex aliquo Patrum .
Nam Beežius in Préceptorin,aſcripfit B. Ĝre
gorio , euidenti memoriæ lapſu. Alij volunt
deſumptum ex D. Auguſtini , lib.defpiriru do
anima, Šed liber hic nó eft Auguſtini vt mox
docebo: & auctorille mutile admodum hoc

canone fuit vſus Doctiffimus deniq; Annal .

Eccl.fcriptor cenſuit à Damaſoid ſtatutum ,
tom.4. Annahanno382 fic fcribens ; In actu au
tem Dimaſi Papa, in Ecclefia recitari
folitis ,de qui.
bus inferiùs erit mentio,habentur aliquaab eodem
Põrifice decreta in Romano concilio ;hocne an prin.
reincertum est, & c. deindepost quædam concini
di creta ait;nec non etiam excommunicandaseffe
omnes ,
 Libri V. Seet. XVI., 229

omnes maleficiis,auguriis,furtil-giis ,omnibuſque

aliis ſuperſtitionibus
vacantes ; qua fententiapre
fertim fæminasillasple & endas effe ,quæ illufæ àde
moneſ putantnoctu fuper animaliaferri,arge una
cum Herod adecircumnagari, & c cen .
. Atq;hoc
ſer confirmari. quia cenſet cadem fermè à S.
Auguſtino deſcripta haberi de ſpiritu ani.
m16.28, necno in appendiceAncyrani con
cil & apudGratianum ſubeodem titulo col
locata,20.9.1.6.12. Eşconſtet ex Seuero Şul.
pitio vitæ S.Mart.c.as.in occidence & orien
te maleficorum artęs plurimùm inualuiſſe,
quod ex Ammianiļiylc.hiſt. vberiùs probe
tur : adeo vt in ipfos facros Dei miniſtros
præſtigiæ quoq; magicarum excãtationum
irrepſerint,ve deGeroncio DiaconoD.Am
brolij narrat Sozomenus,lib.8.hift.c.o.
His tamen argumentis nondum inducor
vt Burchardo, luoni,Gratiano,ne dicam tot
aliis doctiffimis viris cõţradicam , velà com
muni me fentétia patiarauellı Maleficorum
multitudo non minor fuit Conſtantij, & lu
liani temporibus vtnon paucioribus exem
plis pofſem probare: Sed quid opus in recla
ra ? quodautem à Gratiano ſub eodem titu
lo collocetur , vt ab appendice quoque illa ;
hoc perſpicucná pro Romano,ſed pro An
cyrano concil,facit .Quod eadem apud Au

guſtinú totidem ferè verbislegantur,aug . +

ſufpicionem Damafi non eſſe hoc decrecum
demulierculis, ſed recentius : nam liberille
PP 3 non
230 Diſquiſitionum Magicarum

non eſt Auguſtini, ſed alterius nec tã docti,

nec tam antiqui. Nec Auguſtinus ſubticuiſ
ſet Damaſi efle pix recordationis fan & ioné.
Nec quidquam obſtat,necredamus illa Da
mali acta, in iis ſalté partibus , quæ in Eccle
ſia non recitantur ( qualis eft iſta ) effemen
doſa : nec didici vnquam illa Damaſı acta.in
Eccleſia olim integra recitari ſolita ; ſed fic
ut hodie videmus in Breuiariis inferi, feu re
ciçari non acta integra, ſed A & orum partem .
Pro Damaſo roboris aliquid habet hocynú
argumentum , quod horum Actorum exſtāt
Romæ cóplura exemplaria m.f. quorü qua
tuor Illuſtr. Baronius vidiſſe ſe teltarur, ã.to.

ann0427. Accedit illud Antonij Auguſt.Dia

log. 14. de hoc c. epiſc. his verbis: Damaſo in
concil. Roman .afcribividi in li.quodam Michaë.
lis Tomaſij ex veteri libro , quo vita eiu /dem
Pontificis conferipta . Verum hæc opinio etiam
patitur difficultates quas noftra. Inprimis e
nim in canonibus conciliorum Romano

fum ,quæ duo fub Damaſo habita , non repe.

fitur . non in priore anni373.quo damnati
ſectatores Apollinaris. Nam illius canones
interciderunt, & eorum ſummam volunt A.
hathematiſmis Thedoreti comprehenfam ,
qui nihil pertinentad d . c . Epiſc. Lege Theo
doret.lib.shift.c.11. Nec reperitur iſte Canon
in poſteriore concil.fub Damaſo Romæ ha
bito . ſuperſunt iſti canones ,& in iis nullº eft
noftro conſimilis. Præterea veterū ſcripro

rum,
 Libri V. Sect. XVI. 231

rum , qui noſtrum canonem exhibēt , nullus

Damaſo aſcribit ; non Burchard . lib. 10.C.I.
non luo piu.c.30. non auctor ſexdecim par
cialium librorum ; non collectores concilio
rum : ſed omnes conſentiunt in Concil. An

cyrenſe. Multa etiam reperias ad verbum in

lib, illo defpiritu & anima;cuius auctor ſi ex
Damafiactis fumſiffet, cur non meminiſſet;
folicus , non concilia , fed auctores etiam re
centiores , & minoris nominis quam Dama
ſus , citare ; vt Boetium cap.37.in fine ; vtno.
ces Auguſtinum eſſe non poffe : & cap . 47.
quædam difſentanea Auguſtino, contenta
nca Gennadio ponit . nec Poſlidius in Indi
culo operum Auguſtini hunc memorat li
brum : & Vincentius Belloacenf. ac Trithe.
mius Hugoni Victorino , nonnulli Etheria
no aſcribunt.

Quare magis vergit animus,vt donec cer .

tiora habeamus cum Ancyrano cöcilio relinquen
dum : cui tamen arbitror vel à Burchardo ,
vel aliis quædam inſerta : Sunt enim in illo
quædam tradita ad modum Doctoris difpu
tátis, nec cerca, necadmodum ſolida ; vt ſuo
mox loco docebe ; imò fiad mentem aduer

fariorum interpretemur, falſa; & abſurda,

prorſusq; indigna cum Damaſo , tum Ancy
ranis Patribus :Quæ nefcio , vnde Burchar
dus deſcripſerit; ab luone Gratianus, à Bur
chardo mutuatus Carnetenfis luo . Bur
chardus ex duobus vnum Canonem con
PP 4 flauit,
 232 Diſquiſitionum Magicarum

flauit, cuiGracian.etiam de luo tcrtiumlim

bum in extremo affuit. Nam re &tiffimè glof.
fa Canonica tres in eo partes deprehendit ;
& ſecundam incipere ab illis verbis. Illud et
iam non omittendum ; Gratianus Burchardo
& luoni tertiam addidit ,cuius initium ,Non
nulli inueniuntur, & c.poft illa, infidelis de paga
no deterior. In Gratiani ergo verbis tria ſunt
membra diuerſoruſcriptorum , in Burchar
di & luonis duo .
Primùm eſt,Vt Epiſcopicorumg miniftri,& c,
4 Víq; & ideò à talepeſtemundari,debet fançla Ec
clefia.hoctotum reor Ancyraniconcilij fuiſ.
ſe;addicum fortè ad ea, quęhabemus in eiuſ
dem concilij can.pen.ſancita , vide c.qui diui
nationes ,26.9.10. Mediæ partis & ſecundære
liqua,nõarbitror eſſe concilij illius,quę ple

raq; continentur in Pſeudo. Auguſtini lib .

de ſpiritu & anima,ſed valdè mutilata & trú
cata : quæ cuius ſint,neſcio.Ex hoc libro ver
þis quibuſdam mutatis, & fineatq; principio
nõnullis additis ,primus ille compilatortam
illuſtri addicaméto , ex ſuo ingenio tam mą
gno au & uario concilij Canonem adauxit.
Necnouum eftGratiano & aliis compilato
fibus Canonum , cogere in vnum diuerſos
Canones : nec nouum librariis præcedentiş
Canonis verba cum præcedentis vel fuble
quentis canonis verbis confundere.lege Ant.
Eaug.Dial.ø.cum feqq.
Quad quãta Canonis iftius auctoritas?nunc
inda .
 Libri V. Sec. XVI. 2331

indagandum . Id ex præcedenti quæſtione

pendet. Communis enim ſententia eft: &
indubitata ,etſi Gratiani decrețum à ſede
Apoftolica fit receptum ,ita tamen receptu
elle ;vt fides dictorum penes auctorem fit , &
canta fit eorum canonum quos in medium
producit auctoritas,quanta cat fontium vn
de canones illi manarunt. Nec enim quiſ
quam eorum , qui ius Eccleſiaſticum yel à li

mine ſalutauit,poteftignorare ,multa in De

creco haberi:quæ poftea Decretalibus, Sex
co , Clementinis , & Extrauagantibus abro .
gaça fuerunt :nonnulla quoq; luntà Graria
no per errorem inſerta , quæ cum veritate
pugnare deprehenduntur, quæ nihil nunc
neceſſe eſt recenſere.Notaruntea viridocti
& Catholici.D.Anton .Auguſtinus d.opere
Dialogorum , & non vno loco Cæſ.Baro
nius Annalium Ecclefiafticorum tomis no
uem . Quod yr Gracianiquo concedendum ,
ita hocnoftro,nimis tenero & acuto ,dilige
ter animaduertendum ,nequis vel contem
pru, velinconfideratione in præcipitium a
liquod ruat. Quod ad ipſum verò hunc ca
nonem , Epiſcopi,Ipectat,cum non ſit niſico ,
cilii particularis ,ſeu Prouincialis ; de cuius à
Romano Pontifice approbacione non con
ftat , & ideo errare potuit : non eft auctorita
tis tantæ ,vt quæ per eum deciduntur cerca
fide fint credenda , niſi quatenus S. Scriptu
ræ , & Ecclefiafticæ traditioni,ac definicioni
PPS SA .
234 Diſquiſitionum Magicarum
S.A.C.Rom . Eccleſiæ ſunt, quæ tradit con
fentanea.Deindelongè minor eſt argumé
torum ſeu rationum , quàm ſanctionis ſeu
deciſionis auctoritas. Nec argumenta ha
benda pro definitis vel ſtatutis ab ipſo illo
concilio.Equidem ſi bono ſenſu capiantur,
& congruâ interpretatione fulciantur, ne
argumenta quidem illa reiicio . Nicol. Re :
migius vulchunc Canonem ex eo capitein
ualidum cenferi, quòd Marcellus Ancyra
nus Epiſ.Sabellianiſmi ( vt ait ) merito fu.
{ pe &tus fuerit [ Sic ille libr.1. Damonolatr.ca.
29. ] Veruntamen hoc planèimpertinens
eſt. Nam cunctemporis quando hæc Syno
dus congregata ,non videtur adhuc in hære

tim prolapſus,necipfe Concilio huic pręſe

dit ,fed Vitalis Agricolaus, & Baſilius Ama
fenus,tefte Balſamone.Deipſa quoq; Mar
celli hærefi rem planè obfcuram effe patet
ex iis , quę,poft Seuerum ,Epiphanium ,& D .
Hieronym.more fuo ,diligenter Cardinalis
Baronius adnotauit libr 3. Annal.Addit Re
migius huius Concilii quoad iſtum Cano
nem auctoritatem , Patrum , quos poſterior
ætas tulit,vt Ambrofi , Auguſt. Thomę, Ba
nauenturæ, & aliorum fententiis eſſe impu
gnatam . Sed ( ſi accuratè perpendas )facilè
videbis Patres illos , de ſecta,cui' in d.c.Epiſ
.
fit mentio, ne verbulum vnum locutos fu
iffe :folummodo aſſeruerunt, tranſuectioné
leſſe poſſibilem (hoc eſt poſſe à dæmonibus

corpo
 Lib . V. Sect. XVI.
235

corpora de loco in locum transferri) quod

nõ déciſioni Canonis , ſed rationi eius tantú
vni repugnare mox oftédem ratio hçcergo
à Patrib.iſtis reiecta meritò, nõ ipſe Canon .
Ş Explicatio verborum & fententia,d.c.Epiſc.
In Gratiani editione Romana iuflu Gre:
gorii XIII.coirecta ſic ſcribitur iſte Canon
in principio :
Epifcopi eorumgminiſtriomnibus modis elaba- TEXT
perniciofam & à Diabolo inuen
ftudeant, vt
Irare
tam fortilegam d magicam artem ex parochiis
ſuis penitus eradicent, & fialiquem virum aut mu
lierem huiuscemodi ſceleris ſectatorem inuenerint,
turpiter d: honeſtatum de parochiis fuis eiiciant.
li diterim Aprſtolus, Hæreticum hominem Ad Tit.z.
poft primam & ſecundam correptionem
deúita , ſciens,quia fubuerſus eſt ,qui huiuf
modieſt. Subuerfi funt,& a diabolo captiui teně
tur , qui relicto creatore fuoDiabolifuffragia que
runt,& ideo à tali peſte debet mundürı fancta Ec
clefia.]Ha &tenus prima pars Canonis,anec
luce,nec confirmatione alia indiget,vtpotc
fatis clara & certa .

Státuerant Ancyraniconcil. Patres , alio

Canone; ſortilegos quinquennalipæniten
tiæ fubiici:nunciſto Canone fanciunt dei

( &
nere exiſtiment,nempe peftem eſſe,& om
nimodis eradicandam etiam pænis infami
bus,videtõſione,flagris, & c.ğ hodie adhuc
in vſu vigét . Apoſtoli illa verba pellimeEral
; mus
 236 onum m
Diſquiſiti Magicaru .

musde fictitiofis expoſuit ſeu contentioſis,

ve & Caluinus & Hofmannus hærctici ; ſed
de vere ac proprie dictis hæreticis optinè
D. Hieronymus, Ambroſ. Sedulius , Thco .
phylactus , Caicţaņus , & cæreri Catholici ,
immò & ex ſuſpe &t:smagnus Erafmiamicus
Faber Stapulenfis,Vnde rectè clicio ex hoc
quoqCanone ſortilegia & magicas artes ad
hælericam prauitatem & cius inquiſitores
pertinere, ſeruara ramen diſtinctione,quo
ad pænam, ſorțilegi hæretici & non hæreti
ci,de qua differui hoc codem libro , fictio.2.
15 .
Ait Diaboli fuffragia,hoc eft auxilium ,qua
rere, qua cum pro creatore & opitulatore co.
lunc,tanquam Deum . Quæ eſt balis & fun
damentum totius c . Epifcop. Etiacto funda
mento contrario,nempevnum eſſe Deum ,
nec aliud præter eum numen, contra quam

Gentiles credunt;oftendit cum Gentilibus

cadem perfidiæ macula deformes effe quos
dam Chriftianorum ;de quibus ſubdir,parte
ſecunda;
TEXT .. illud etiam non est omittendum , quod quædam
ſcelerata mulieres retro poft Satanam conu rfa ,de:
monum illufionibus do phantafmatibusfeducta,
credunt & profitentur feno & urnis horis,cum Dsa
na Deo Paganorum , vel cum Herodiade & innu
mera multitudinemulierum , cquitare ſuper quas

dem beftias.O malterum terrarum pacia intem

pefta no&tis filentio pertranfire,ciwg suffionibus,
velut
 Libri V. Sec. XVI. 2371

velut Domine obedire , & certa noclibus ad eius

feruitinm cuocari.]
His verbis tota narratio criminis , & ſe

& tæ huius graphica deſcriptio proponitur .

Vnicum autem crimen impingitur illis, A -
poſtaliæ & infidelitatis ex delufione per dę .
monein natæ. Fuiſſe enim has mulierculas
adeo ſceleratas,vt Dianam Numen Genti
lium , & fæminarum nequillimam Herodia
dem , pro Deabus colcie ſe facerentur & a
lias in cundem errorem pertrahere conaré
tur. Meritò itaq; ſceleratas vocat,quæ à Deo
récedétes, & à fidei puritate deſciſcéres, Sa
tanā ſequunt:fequütur a. Satana & poft eum
couertütur,qa (vt aiunt )Dei dominiú deſe
Jiebát, & Diaboli feruicio fe mácipabát, ei'q;
iuſſionibus parebant,certis nodib.euocatę
méticas illas beſtias cöfcendentes, & Diana
venatricem Pſeudónumen Paganum , vel
Herodiadem inceftam & innoxio Præcúr
ſoris Dominici ſanguine cruentam comita
riſe & colere credebant. Et his omnibicer
tam fidem præftabant, & eadem animo co
probantes, & fieriquæ credebant optantes
vt credulitate,ac voluntate peccabant. Hęc
lumma narrationis.Cui facilè credent' , qui
ſciunt quid MantenifesMagi noſtris tempo
ribus,de Sybillâ Nürlinâ, & alia propè Pari
fios degente,in A & is Iudiciariis ſunt profeſ
li, quæ ex Creſpeco præcedentibus libris
commemoraui.

In
 238 Diſquiſitionum Magicarum

In noftrâ Canonis narratione, notet Le

ctor primò, in illo curſu feu pompa dæmo

nicâ adfuiffe curſus Dominam feuReginam

vt hodiernæ quoqs ſagę fatentur: & eam no

minatim dici,vel Dianam ,vel Herodiademjad
ditur in libr.illo de anima & fpiritu ; Miner
ua. Talis Pompæ quoddam fimulacrum le
gitur in narratione B.Antonini , quam exhi
builib.3.par.q.4 . fe &t.8 . vbietiam Venus mulo
vecta :an quia meretrici ſteriliras conuenit ?
Dianam eandem cum Hecate ſeu Proſerpi
na, docui Magicum Numen fuiffe ,hoc eft,
cacodæmonem , comment. in Seneca Me
daam verfic.7.11.8787 . & Domine nomen il
li peculiare fuiſſe:inde petat, qui volet. De
Herodiade idem dicendum ; quia ſub hoc
nomine dæmon aliquis ( fortè Venus ) co
lebatur. Herodias fuit Ariftobuli filia Salo
mones ſaltatriculæ mater, & vtraq; dignum
vita exitum vitæ inuenic , narrante rem Ni
2
cephoro libr.1, Hiſt.cap.20.certuin neutram
ex inferno rediiffe ,neutram choreis illis ad
fuiſſe. Falſa ergo perſuaſio fuit muliercula
rum ,quod cum Diana vel Herodiade equi
tarent; falſa etiam , quod fuper beſtias equi
tarent, quia veterinaria hæc erantdæmones
qui beſtiarum formam aſſumpſerant; falla
etiam ,quod crederent veras beſtias poſle tā
exiguo téporis fpacio adeo diſfitas prouin
cias pertranfire . Quid mirum fi triplici
mendacio tinctam perſuaſioriem Canon

repre
 Libri V. Sect. XVI. 239

reprehenderit, & hanc idololatriam ,vt hæ

relim verbis ſeqq damnauerit?
Sed vtinam ha fola in perfidis fisa periiſſint TEXT .
& non multosſecum adinfidelitatis interitum per
traxiſſent.Nam innumera multitudo hac falſa o
pinione decepta ,hæc vera effe credunt, & credendo
à recta fide deuiant , & errore Paganorum inuol
uuntur:cum aliquid diuinitatis aut numinis extra
vnum Deum arbitrantur.] Totus hic verfi.de .
eſt Pſeudo. Auguftinoilli.Sed habent luo &
Burchard niſi quod pleraq; legunt in fingu
Lorinumero ,item ; & in errore paganorum re
dielyrtur.

Nunc ,commemorata muliercularum hu

iuimodi credulitate , quidin câ & quale qua
viciofæ perfidiæ inſit malum oſtendit.Nem :
pe latens dæmonis pro Deo cultus:hunc
vocat,perfidià ,infidelitatem ,falfam opinionem .
a recta fidedeuiationem , & errorem paganorum :
quæ omnia ſic conne & it , vt vnum alterius
lítracio & explicatio.Nam ( « ) limulpro co
pulâ & caulali particulâ hîc ( vtaliàs fæpè)
Tumendum .
Cùm dicit( vtinam ha fola ,& c. ) non læta
tur de iftaruin interitu , fed oprat nullas a
lias præterea in idem perfidiæ barathrum

pertra &tas;& id factum dolet.Vnde colligas

quam ſint in Ecclefiam & rempub.crudeles,
qui in tales mulierculas ſeductas & ſedu & rı
ces volút clementes videri . A it; Perfidia ,quo
nominenó cõpellatipsă demonú illuſione ,

pre
1240 Difquifitionum Magicarum

præftigias feu phantaſmata. Nam longum

eft diſcrimen inter illudi,& perfidú eſſe.Sæ
pè fanctiſſimis viris dæmon per phaſmata il
ludit, vt dc B.Secundello , lordano & aliis
docui lib.z.Diſquiſit.quorum tamen in men
te animi nulla infuit perfidia. Perfidia fidei
illuſio ſeu deceptio prudentiæ contraria eſt.
Ipſum itaq; perfidiæ nomen, docet hoc loco
non agide illuſione qua illuſio eſt , ſed de
illuſione qúa eſt coniun & a cum perfidia ,
ſeu de muliercularum deceptarum perfi
dia , qua calis , hoc eft , qua infidelitas eſt.
Etenim illufio hîc tantum erat fons perfidię

& qua talis erat cius quoq; mentio præter

mitti non potuit, vt de infidelitatecommo .
dius, quod intendebat, canon probaret : vt,
peccati fonte & caula cognita peccatum iu
Itius damnatum intelligeretur. Ait, Infideli
latis )vé ſciamus quid perfidiam vocarit:ean
dem mox vocatfalfam opinionem cui falſita's
in eo & & veras beftias, & illas Dian: & He .
rod.adeffe, & numen cffe opinabant.Et p
peer hoc vltimum dicità recta fide defecif
fe:cuius dicti ſubdit rationem ,quia ſicerrore
Paganoruminnoluütur: quia q Paganiſenciút,
videlicet plures vno Deoseffe,idē ipfe fen
tiunc.hoc enim ſubdic in verf.fine,admani
feltandú de quo errore Paganorum ſit locu
cus.Nihil his omnibus verius, nihil clarius;
& valde obtuſum pectus geftet, qui non quo
ſequentia rentantilico pſpiciar.Sequitur:

Que
 Libri V. Sect. XVI. 241

Quapropter Sacerdotes per Eccleſias ſibi com .Text:

millaspopulo Dei omniinftantia predicaredebent,
Vinouerint hæc omninofalfiefe: & non à diuino
fed amalignofpiritu , taliaphantaſmata mentibus
fidelium irrogari. ] Nihil horum etiam apud
Pleado. Aug.continečur :fed agnoſcunt ea
Burchard. & luo apud quos tamen in d.l.P
fidelium ; eſt infidelium ; quæ variatio reperitur
etiam in Gratiani codicibus:Řes autem eo
dem récidit.Fideles fuêre ante perfidiam ,in
fideles factæ hac perfuafionc.
Nunc periti more Medici morbo often
lo mediciniam Cañon apparat . Ideò enim
monet diuini verbi pråcones , Doctores &
ductores animarum ,vt pedo veritatis peſte
ab ouibus , quas nondum fcabies inualit , fc
dulo arceant,docendo quæ ſeqq. verf.præ
fcribentur :
Ait;Hecomnino( fiuevt Burch . & luo , om

nimodis ) falfaeffe ] quæ hac? nempequod de

tranſuectione ſuper veras beſtias, & deco
mitatu Dianæ & Herodiadis , & de earum
dominioacnuminedicta funt,omni ex par

te & vndequaque mendacia effe.Phantaſma

LA ) ſic vocat, non imagines ſeu ſimulachra ;
quæ obiecta fuerunt intelle &tui ſola , ſed G

muliplos circa hæcerrores . Nam non tam

quæritur an à bono iſta ſpititu , vel à malo
immiſſa ;ğan iſta verè, an illuſoriè & præſtı
giosè tantum contingant.
Atq; ita iam habemus erroris narrationé,
damna
 1242
Diſquiſitionum Magicarum

damnationcm , & remedium . ftatim fubdit

dccifoni rationes ; quibus Sacerdotes per
Eccleſias fibi commiſſas huius pertidiæ

grauitatem & vanitatem populo qucant g

fuadere.Hucenim perſpicue omnia fequé
tia verba tendunt,vſq; ad verſi. quisquis ergo
aliquid.vbi rurſus definitio ſeu ſanctio con
demnatoria contra hofce hærcticos itcra
tur.Rationes autem has defumit à cauſis ac
modisilluſionis ipſius ,dicens;
Text. Siquidem ipfe Satanas, qui transfigurat fe in
Angelum lucis,cum mentem cuiuscung, mulier
culaci
perit, & hancfibiper infidelitatem fubiuga
uerit,ilico transformat fe in diuerfarum fpecies:
(fonarum ,aty fimilitudines :& mentem ,quam ca
* melius priuam tenet,in “ fomniis delosdem :modo lata,mp

antiq.ex do triſtiq , modo cognitas , modo incognitasperſo

Burch.
luo . & nas oftendens:per deuia quag, deducu , da cunha co
Pſeudo- lusfpiritus hoc patitur,infidelismens hoc nö ina
Augufti. nimo,fedin corpore euenire opinatur.
Causa duplicéilluſionis proponit delude
tē & deluså.Ex parte deludétis qa hoc dia
bolo , q vult deluderc,non eſt difficile.Nam

poteft iftis maiora . Modum vero quo de

iudere ſit folitus oſtendit hæccum in ſpiri

tu facere. Sed quia hoc poteft duobus mo

1 dis contingere, i.iis qui dormiunt & nulla
cenus vigilant 2.non planè dormientibus,
ſed femiuigilantibus, quando cis obiiciun
tur fimulachra aut planè præſtigiofa ,aut ap
parentia in corporibusper dæmoné forma
tis vel
 Lib. V. Seet. XVI. 243

tis vel aſſumptis :ideo quæri ſolet de quoi .

itorum duorum modorum Canon nunc lo

quatur?Spin.contenditloqui de poſteriore
tantum.Probat quia ſi de priore loqueretur
fruſtratoria eſſet ratio.nam poftmodum ex
pergefađi animaduerterent libi dormien
cibus, illa per viſionem dumtaxácimagina
riam accidiſſe, quemadmodum id animad
uertunt poftexftaſımqrapti fuêre. Atq; ita
fieret ve iſtæin pfidiam non laberentur per
falfam credulitatem . Verum hęcargumen
tatio parum ſtringit. Cur non & ecſtaſis , &
in ſomnis illufio adesychemcns eſſe queat,
ve poſtmodum homo credat ſe vigilantem
ca corporco ſenſu paſſum fuiſſe? Quare ma
lo dicere,c.devtroq; modo intelligendum ,
ac ſolummodò cxeladiplenam & omnis ſo
mni expertem vigiliam: quæ interpretatio
verbis contextus multo mclius cóuenit.Ec

quocunq; modo ,illud ( folus fpiritus) ſumas ;

non docet ſemperidin lolo ſpiritu fieri,nec
vllum hîc verbum reperias, quo id conuinci
queat:tantummodò docetfic fieri folere ; &
cum ita fiat ,adeò cautè hunc impoſtorem
irrepere, vt tamen , quibus illuſi ,hi credant
& pertinaciter contendant,verèhæc libivi.
gilantibus eueniſſe
Qui transfigurat ſe ) qui ſolet nonnunqua
ſe transfigurarein Angelum lucis:ſumprum
à D :Paulo 2.Cor.ir.v.14.qui vſus voce usta
Joxemplarijerash.c.aſſumit fimilitudiné & quafi
de i ſche
 244 Diſquiſitionum Magicarum
ſchema Angeli lucidi & gloriofi : ne putes
de ipså ſpecie ſeu forma eſſentialimencio
nem fieri,ſed de externo tantum fplendore,
quo Angeli lucis ,hoc eſt, ſplendentis & glo
riofi,tenebrio ifte lucifugus fulgoré & cla
ritatem imitatur: qua de re coſuli poteft D
Athanafius in vita B. Antonii.Eftautem argu .

mentum à maiore ad minus . Si aliquando

poteſt imitari & exhibere ipſemiſer & cali
ginoſus ſpecicm Angeli beati,cur non & a
liàs ſpecies viliores & damnatorum ,vt Dia
næ , Herodiadis, & c .Hoc ergo facit primò :
deinde poſtquam qualis apparet talis credi
tur effeàmulierculâ quapiam (nam cuiuscügs
1
pofitum pro cuiuſuis vel alicuius; quo pacto
non crediderim locutum B. Damafum , fed

potiùs BẠrchard.vel Gratianum ) tum illam

perduciçex errore infidelitatem , & ex illufa

facit infidelem , ſcilicet perſuadendo ſe ve

Numen credi & coli . Poſtquam vcto ſemel
haçinfidelitate mentem imbueric:procliuè

eſt frequentius atq; frequentius eam in ſo

mnis deludere.Hinc porro paretą fit cauſa
ex parte deluſorum , riempe infidelitas pro
prerõ Deus permittit fic casdeludi. Niſin .
crederent diuinitatis aliquid Dianæ ac He
rodiadi competere, nunquã illas adorarét,
vel fic comicarentur. Nunc cũ ,vt Pagani,id
credant:Deus permiteit ,fic illas à Dæmone
per infomnia & imaginarias ſpecies deludi:
lyr credant factum ,nec
q fieri quidé potuit .
cùm
 Libri V. Seet. XVI, 245
P1
Cum mentem cuiuscung ) non ficinrelligas,
quaſi vocula cùm , inferat hoc neceſſario à
dæmone fieri, ita vt nequcat cas verè trans
portare :fed tantùm inferri id quod contin
git:hoceft,(vt loquuntur) cùm ,non habere
vim inferendę neceſſitaris antecedentis hu
1 ius di & ti ad confequens , ſed contingentiæ
ſeu poſſibilitatis tantummodo.Solum enim
10 vult probare , dæmoni poſſibile effe lichas
deludere ,
3이
Speciesatgfimilitudines )coniunctio ( atq;)
.: yim habet explicãdi.Nam nede verâ fpecie,
ſeu eſſentiæ mutatione quis capiąt, additur
pofterius, quafi dicat,ſpecies,hoc eſt, fimili
0 tudincs.( Captivā)infidelitate (Per deuia quage
deducit )hoc eft, fingit fecorporaliter eas per
inuios calles & varias ſemicas deſertaq; loca
deducere.Nam ſi verè per deuia deduceret,
iam ſibi ipli Canon repugnaret, concedens
vigilantium animas faltem deduci: quod eſ
fet abſurdius,nec enimmens à Diabolo ex
tra corpusſuum poteſt deduçi.
Cum ſolus fpiritushoc patitur ) Burchard.et
iam ,luo, & Pſeudo-Auguſtinushabent,pati
tur,quod pofitum pro ;patiatur;ſed reſtringi
turad ſedamiſtarum muliercularum ,deqb.
eft fermo. Nam iſtæ non poterant,niſi in ſo
mnis,talia perpeti ; nec poſſibile erat Dia
bolo illa reipsa exhibere , nempe Dianam
aut Herodiadem Numen , aut veras beftias
cam celeriter fe mouentes ) quæ fimulabat.

QR 3 Necel
 1246 Disquiſitionum Magicarum
Neceſſarium itaque fuit,hoc illis perpetuò
contingere apparenter. Vnde etiam pater,,
quàm ineptè hinc ftrigum patroni colligát,
nenunc quidem vnquam mulierculas ma
leficas corporaliter hçc pati,hoceft,verè dę
loco in locum transferri,aut concumbere .
Quin etiam de his ipfis Dianianis non affir
matur, quid fieri pofſit ,vel non poffit;ſed tá
fum quid de facto fieri ſoleat,velnon ſoleat.
Subſequiturin Canone,
TEXT .
Quis enim non in fomnisda nocturnis viſsoni
bus extra feeducitur, de multe vider dormiendo,
qua nunquam viderat nocturnis vigilando? Quis
vero tam ſtultus & hebesfis ,qui hacomnia que in
folo spiritu fiunt, ctiam in corpore accýdere arbi
tretar.

En primum argumentum quo probarhçc

muliercularum dicta ex mera illuſione ma
naffe , & videri illis facta,quæ nunquam facta
fuerunt.Probatio huiuſmodi eft: Nemoeſt
çuí non , concurrente ſola vi naturali, fre
quenter accidant multa viderc fomniante,
quæ putat ſe peruigilem videre : & ideo ex
perré& us putat ſe non in ſomnis , ſed in vi
gilia, hæc conſpicatum . Quod fi tantum na
turalis cauſa; paffio puta præcedés,languor,
yel quid fimile:poteft,polletq quáto id fa
çilius erit virtuti cauſæ ſuperioris, qualis eſt
potentia Diabolica , quæ naturalibus illis ,
non liberis ,caufis abuti,cum vult, poteft? L
Igitur dementis ac ſtupidi foret hominis co
 Libri V. Sext. XVI. 247 )

tendere , huiuſmodi non potuiſſe non cor

poraliter fimul contingere.(Hinc ſubinfert
tacitè mulierculas iſtas fuiffe deluſas; quia a

in ſpiritu tantùm illis contingebant ea ſibi

vigilantibus accidere corporeo ſenſu per

cepta contendebant.)ficut hebes forec, qui

naturales ſomniorum deluſiones verarum

rerum ac factorum nomine cohoneftaret ;

quia viſusfibi vigilando iſta perpetrare. Sé
fus ergo iſtorum verborum ; Qui hæc omnia,
que in ſolo pirits,& c.pendet à ſuperiore me
bro. Scilicet ,hæc omnia quæ nunquam vigi
lantes viderant, ſed viderant tantùm cùm
dormicbant. Qui hunc ſenſum effe non vi
der,næ ille vigilans ſomniat, & oculis aper .
tis nihil vider. Aduerfarii auté noftri, ficin
terpretantur:In ſomnis homo ſæpè vider g
aunquam viderat vigilans:ergo mulieres et
iam iſtæ decipiuntur in omnibus, quçfaren
tur à ſe fa &ta vel viſa. Nonnevitium conſe
cutionis vel pueri viderent.Nempe falſum
affumi; aut ſaltem id quod priùs fuit probā .
dum ; mulieres iftas tantum fomniaffe, quæ
facebantur. Æquè perperam exponüt quod
ſequitur;ſtultus & hebes eſt, quiquæin ſolo
fpiritu fiunt;etiam in corpore accidere ar .
bitrātur:ergo ftulti ſunt& hebetes,qui cre
dátıfta mulieribus his fimul in corpore ac .

cidiffe. Quis enim non continuo excipiat :

quin tu prior probashęcin ſolo ſpiritu facta
& cum demū tibicorpus licebit excluderet
Vt
RS 4
 248 Difquifitionum Magicarum

Vtenim Canonis honori conſulatur,necef

farium eft hæc fic conjunctim accipere:quę
in ſolo ſpiritu fiunt ea ſimulin corporecon .
tingere non poffe :non verò quæ in ſpiritu
fiunt,etiam ſimulin {piritu & corpore con
tingere non poſſe; hoc eft ca, quæ quiscom
niat ſimul ſomnianti reuera contingere no
poſſe quo nihil foret abſurdius.

TEXT. Cum Ezechielpropheta viſiones Domimi in ſpi.

ritu,non in corpore,vidir? & loannes Apoſtolas A
pocalypſis Sacramentum in ſpiritu,non in corpore
Ezech.3.& vidit , audiuit? * Sicut ipfedicit : ftatim ,in
4.2.Coquiifui in fpiritu .& Paulus non audet dicerefer
xinth. 12. rapiumio corpore .
* luo lic
Ecce S. S. exempla , quibus probat non
uciple fta
Tim , inge. nunquam aliqua contingere hominiin ſolo
fu in fpi- fpiritu , & non in corpore. Hoc eſt imagi
iritu .
nariè ſeu ſpiritualiter, & non revera ſeu cor,
poraliter.Hoc bene probat Canon , nec co
ampliùs probare potuit:Quare nec ampli?
probare voluiſſe credendus eſt: niſi quis au
&orem Canonis ſupini ſtuporis velit accu
fare. Omnes enim norunt exempla particu
laria,non niſi de aliquibus . & non de cun & is
probare , Ex particulatibus enim vniuerſalis
conclufio non deducitur. Eſto contigerint
iſta Ezechieli,loanni
,Paulo in ſpiritu:Ergo
ne nihil aliis contigit in corpore ? Ergo quæ
de CHRISTO & Habacuquoq; legim °, illis
in ſolo ſpiritu contigerunt? quis hoc adfir
mans,nó ad Anțicyras relegetur? Audét ta
inen
 Lib . V. Sect. XVI. 249

men Ponzinibius, Alciacus , Duarenus,acfi.

miles, qui ea affirmant, vnde hoc quod dixi
mus neceſſàriò conſequitur. In Pſeudo -Au
guſtino alịcer iſta leguntur,nempe.cùm Eze
chiel, & alij Prepheta , loannes Euangelifa etiam
c Apoftoli inſpiritu non in corpore viſiones vi
derini .] quibus verbis de Prophetis & Apo
ſtolis videtur voluiffe vniucrſim id affirma
re , vt cõfecutio efficacior redderetur. fi hoc
voluit, & non quod Canon tantú;yıdemen .
dacium audax. Quis credaç talia vel B.Da
malo , vel D. Auguftino in mentem venire

potuiſſc? Nulli Prophetæ ,nulline Apoftoli

verè & corporaliter vlļasviſiones viderunt ?
Dormiebat Princeps Apoſtolorum, quan

do excitarus Angelum vidit , & ab eo dedu

: J &us ex carcere , folatis cathenis , liberatus

fuit :Aftor.12.verf.7 . & 8.Somniabat CHRI

stvs Dominus quádo à Satana ſuper tem
pli pinnaculum , & ſupra montem excelſum
tranflatus ? Matth. 4. Somniabaç Abacuc
quando ab Angelo à Iudæa translatus in Ba
bylonem , & Daniel in ſomnis cibum come
ditin leonum lacu ? Daniel. 14. verf 35. Con
demnent eciam iſti Canonis Ancyrani ſup
pletores , omnes illos Patres do & iffimos &

ian & ifſimos, qui corporali viſione in ſpecie

aliqua viſibili cötendunt ab Efa.c.6 . Domini
gloriam viſam ; D. Gregor. Nifinum orat.6.de
beatitud.D.Chryfoftom.ind cap.6. & homil.4.de
\incomprehenfib .Dei natura .& in loan , homil.14.

les D.Cy
250
Diſquiſitionum Magicarum

D.Cyrulum Alexandri. lib. 1. in loan.cap.23.0

borum fequaces Euthym . ac Theophilucl.in i.cap.
loan . Damnent D. Irenæum libro 4.capite 37 .
Chryfoft.d.homil.14. & Theodoret,in Dialog.
Immutabilis ,ſic accipientes illud Oſcæ 2.v.
10. Vifiones multiplicani, & inmanu prophetarum
asimilatusfum .Falſus ergo potiùs illeauctor
ncgans vniuerfim . Brellius nofter de tribus
tantum ; de quibus tamen ipfishoc non ad
modum certum vel neecffarium . Ezechiel
cantùm afferit ,affumpfit me ſpiritus,c.3.v.12.&
14. Icem ,ſpiritusquoqueleusnit me, & affumpfit
MC c.if.v.1.
Sed non additur imaginariè, an
cum corpore,vt Abacukú.Quid ? quod pro
babilior , imò fortè fola vera interpretatio
eſt,ſpiritú illic vocari Angelum , & dici Pro
phetam in corpore , & quidem cunctantem
abAngelo translatú deloco ad locum ,nem
pe à fluuio Chobarin fuburbia Babylonis v.
bi ludæi de tranſmigratione degebant, d.v.
12.00.14. & poftca inde Hicroſolymamdir.
27.0.1.quçincerpretatiomclior cft,cum quia
magis amica contextui; tum quia probaca
D. Hieronymo his verbis : Transferturg, Pro
plesa non ; vt quidam exiftimant in ſpirits , fed in
corpore: quod de de Abacuc, iuxta Theodotionem
legimu..] affentitur Theodoretus ; fed & Po.
lychronius, & alius Scholiaftes Græcus in
cathena: quibus turiùs affentiarc, quam Rab
binizantibus ; qui exponunt viſum fibi ve
hemcnti vento rapi.

Apo
 Libri V. Sect. XVI,
251
. Apocalypfis ſcriptor B. Ioannes fatetur
ſe in ſpiritufuiffe,c.i.v.10.non tamen creden
dus eft in fomnis vidiſſe quæ narrat, ſed vigil
in exſtalim raptus: atq; ita illa , quæ præſen
tia non erant,fed futura , corporaliternõvi
dit, ſed in ſpiritu, vt rcctè Ambrof.Haymon ,
& alij co loco interpretantur.Quare non fa
tis aptè aduerfarij ex hac D.Ioan. reuelatio
ne colligunt, maleficis omnia quæ facentur
inſomnis contingere : neque hoc Canon ex
ifto B. Ioan . exemplo voluit, vel potuit pro
bare . Tertium illud de B.Paulo ,non contra

nos , ſed in ſeipſo , plus habet difficultatis.

Verba ſunt, 2.Corint.12.0.14. Noui bominem
in CHRISTO ante annos quatuordecim (fucin
corpore,fiue extra corpus,nefcio, Deus( cit)raptum
buiufmodi vfg ad tertium celum.Et fcio huiufmo
di bóminem , fiucin corpore ,fiueextra corpus, ne
fcio, Deusfcit.quoniam raptusest in Paradifum : do
audiuit arcana verba, que non licethominiloqui.
In hoc toto teſtimonio non aliud poteft ca
nonis inftituto accommodari: quàm auda
ces nimium fuiffe has mulierculas , quæ
non formidarent de ſuis vifionibus certi ali

quid definire: nempe fe tunc certò corpo .

ralibus ſenſibus ea percepifle ; cùm tamen
Apoftolus, neutram de ſua viſionc partem
audeac affirmare ; fed dubius maneat, an in
corpore,an extra corpus fuerit raptus. Ve
rùm hic ( quæſo Lector)attēde primo,quam
lid pro aduerfariis nihil habeat momenti.

Quid
1252 Diſquiſitionum Magicarum

Quid enim ? Diuus Paulus non auder pro

fiţeri,an tum fuerit in corpore, an extra cor.
pus: ita fanè loquitur. Nõigitur potuitmu.
lierculis illis conftare, an & ipfætum , quan .

do putabant ſe cum Diana equitare, fuerint

in corpore. Hæc enim tota visargumétieſt.
Refpondeo primum id non fequi . Non quia
conferendæ vllo modo fapientia vel folertia
hæc vaſa ad ignominiam cum vaſcele&tio
nis (abfictalis blafphemia) ſed quia res valde
diffimilis eft . Habucrunt enim iftæ mulier B.
culæ ,non ſolum vnde poffent, ſed vnde de
berent intelligere, ſpiritu tantum & imagi fue
nariè hæc fe paffas. rei videlicet impoflibili ban
tatem , vtdixi ; quam quia deluſæ non intel lud
ligebant , nec veritatem docentibus auſcul. lies
tabant,meritò Canon eas damnauit. Apo
ftolus auté nihil habuit , cur ſe deberet in al
cerutram partēreſoluere. Cótra ſolet noftti

æuiftrigib.accidere, quibus plurimaſuppe .

cuntindicia,vndequeant & debeant intelli
gere ſe in facto no delufas,& corporaliter ſe,
quæ aſſerunt,egiffe; quæ hoc eodem libro ,&
hac lectione copiose ſum proſecutus. Vnde
iam conſtat nec ab illis Dianæ comitibus ad
noitras ſtriges validú ſatis argumétum peci,
quod fuſiùs oftendã G.ſequenti:necD.Pauli
exemplú iſtud plus probare ,quàm non ſem
per vifiones iftas in corpore fimul & fpiritu
accidere. Atcédeſecundo eos, quiex học v. phil
.
14. colligunt id quod aduerfarij noſtri con
> ten
 Libri V. Sect. XVI 153

pro tendunt,cogi dicere illud ; in corpore velextra

COM
corpus, ficaccipiendum ; quaſidegec le ſcire,
mu
an vilio illa reipfa & vera apparitione,an i.
am maginaria tantùm cötigeric. Qui fenfus eſt
int à canonis mente ( niſi manifeftum errorem
eft. Canoni adſcribas)plane alienus : ſequeretur
uia enim ncfciuiſſe B. Paulű an verè in tercium
t1a celú & in Paradiſum raptus fuerit, corpore
10 & anima limul, licut Abacucin Babyloncm ;
Edel
an verò fecundum fpiritum tantùm , ficut
er B.loannes in Pathmos exiſtens: quod dici
de nequit, quia B. Paulus ſcire poterat, corpus
ſuum Damaſciin terramanliffe , & hoc tene:
Eli batur credere ſociis, qui eum deduxerant, &
21 Iudæ qui hofpitio eum exceperat. Et hunc
11. ſenſum accuracè, & mericò poft D. Augufti
num refellit D.Thomas,& oftendit effe femi
1. ſum ludaicum ,à D.Hieronymoquoque ex
tri plofum ; veram autem fentétiam verborum
C. B.Pauli eſſe , quòd ignoret; non an in exftali
li. hoc libiacciderit ( quod fatis ſciebat; & non
IC fuiſſe corpus loco motum ) ſedan durante il
& la exſtaſi & yiGone , anima modo extraordi
del nario miraculofo fuerit , diuina quapia ope
ed ratione,ab ipfo corpore ſeparata; vel vtrum
anima manſcrit in corporeillud informans,
alienata tamé à corporeorum ſenſuum fun
7. atione. Sic ille 2.2.9.175.4.6. & de verit.q.10.a o .
drind.c.12.quo locoetiam D.Chryf.bom.28.Theo
phil. Hayman. Sedul. Caietan . Catarinus. Ad .
uerte tertiò eos , qui volunt hoc exemplo !
doceri
 1254 Diſquiſitionum Magicarum
docerianimăD. Pauli extra corpus raptam ,

facere canonis auctorem temerarium , qui

præſumat affirmare id de quo negat Apo
ſtolus fibi- liquere : affingunt etiam canoni ,
quod nullo modo dixit. Denique qui hinc
eliciuntnon poſſe aliquem corporaliter per
angelos deferri, diſſentiuntà D.Paulo : nam
putabat id fieri potuiſſe ( ſecundum eorum

interpretationem )alioqui nó dubitaſſet ;fed

apertè pronūciaſſet ſe extra corpus raptum,
Gin corpore credidiſſer ſe rapi non potuiſſe.
Quomodocunque tamen has tres Ėzechie
lis, B.Ioannis & B. Pauli exſtaſes interprere

ris : inde nec confequetur mulierculas illas

nequiuiſſe à dæmone corporaliter transfer
ri ; quia à non eſſe factum , ad non poffe fieri,
inualidum eftargumentum : nec etiam con
ſequetur, quia fic tribus illis contigerit ; fi
militer,non alicer, mulierculis iftis contigif
fe : multò minùs conſequetur ,fic femper &
vbique omnibus contingere : fed duntaxat
conſequetur; decipi illas mulierculas potu
ſiſſe;quia hæc illis non corporaliter, fedima
ginariè duntaxat contingere potucrunt.Se
quitur in Canone.
TEXT .
Omnibus itag, publice annunciandum est, quod
qui talia;d his fimilia credit, fidem perdit .]
Concludit iftas mulierculas debere iudi:
carihæreticas:dehis enim , & qui, qualia mu.
lierculæ iftæ credebant, credunt ; hæcacci

pienda. Nam aduerſarij qui hæc verba ad

omncs
 Lib. V. Seat. XVI. 2551

omnes noftrarum ftrigum cõfeſſiones por

rigunt,iniqui ſunt inquifitoribus fidei , & ni
mis in maleficia liberales, & ctrant multi
modis. Primò quia iſtud,quitalia credit refe
runt abſurdiſlimè ad proximè præceden
ria : præceflit autem proxime de Paulo , lo
hannc & Ezechiele. Quæro igicur, An fidem
perdit, qui hæc ita credit contigiſſe illis,vt
canon refert? manifeſta quidem hæc forec

11 ipfius canonis contradictio ,& (vt ſcholæ lo

quuntur) implicantia in adiecto . Ancrgo
volunt fidem perderc, qui non credit his tri
bus ifta contigiffe, ficut Canon afferit, hoc
eft,concendit hæc illis non cancàmimagi
natione , fed etiam in corpore contigifle ?
Sed tunc iſte ſenſus nõ aptè cohæreret cum
præcedentibus; & dicendum fuiffet ; quod
quitalia non credit. Deindc hoc non forec ve
rum . Nam etfi aliquis diceret B.Paulumın
corpore raptum ; non perderet idcirco fi
dem ; ſed cemerarius tantùm cffet, quiaffc
reret, quod Paulus ſe profeſſus neſcire. Qui
diceret Ezechielem corporaliter transla
tum , contra communiorem recentiorú fen

conciam loqueretur , fed fidem non perde

ret: quia probabiliorem yeterú Patrum ſen.
tentiam ſequeretur; & aliàs canon Diuum
Hicronymum , Theodoretum , Polychroni.
um , & Græcos alios ex co capite folo hxrc
ticos pronunciaret ; quod non eſt feren
dum . Non igitur hic verficulas & decretum
de hæ
(256 · Diſquiſitionum Magicarum
dehereſi pertinet ad ea, quç velut argumen
cando Canonis authores inſeruerunt ; ſed

duntaxat ad pręcedentem Canonis ſanctio

nem , qua Sacerdotes iubebantur populum
docere, hæc iftarum muliercularuin deliria,
( quçſuntcommemorata )efle omnino falſa ,
& nata ex Diaboli deluſione;& ,cos, quimu
liercularum affirmationi fidem adhiberenic ,
à recta fide aberrare , & crrore paganorum
inuolui.

Senfus ergo ,qui talia credit,qualia hæ mu

lierculæ Dianianx , de quibus Canon agit.
Hoc autem quod ſequitur; Eshis fimilia; non
eft referendum ad omnia , quæ muliercu
læ iſtæ credebant , ſed ad quædam quæ cre
debant, & erančverè hærecica. Primò , ali
quid eſſe Nominis præter verum Deum . Se
cundo , quod alceri quàm vni Deo diuinum
honorem liceat exhibere . Tcrtiò, quod ta
lia ſuadens, autad talia hominem deuehens
litbonus ſpiritus. Quartò, quod nequeant
eis talia contingere imaginariè ,ſeu in folo
ſpiritu. Quintò, quod pofſit vllus immedia.
te , præter lolum Deum , fubitò vel ſinę re
rum naturalium applicatione, fpeciem ſeu
effentiam vllius creaturæ , in aliam oommu

care ; vel vera creationealiquid producere.

Nam hæc omnia eas credidiffe partim ex
preffe in Canone habetur; partim non im
probabiliter ex eo colligitur. Ad hæc ergo
Italia & fimilia, hoc eſt, hæretica,iſtud eft re
feren
 Libri V. Sect. XVI. 250

len fercndum. Non poteſt autem referri ad

fed cætera , in quibus decipiebantur quidem ;
tio non verò idcircò fidem perdebát, verbi gra
cia , primò, quod pucabant de facto hxclibi
vigilantibus accidere. Nam hacin redelulæ
ella, tantùm eranti non hæreticæ. ſecundò , quod
mu pucahárveris le beſtiis vehi. tertiò veras be
ent Itias poſſe cam citò tam longa terrarum ſpa
um cia traucere , & per aérem volare,ſinespiri
tualis intelligentiæ opera, qui ſunt errores
contra philofophiani & redam rationem ,

916. non cótra fidem Catholicam . quartò , quod

son opinabantürfe cóñuenire & diſcurrere cum
CU multitudinc mulierum & hominum alio .

re rum , partim viuotum , partim mớrtuorum ,

Ji quæ tantùm erat delufio , & non hærels. Si
e verò credidiſſent ſë dæmonum opera poffe
corporaliter deterri , etiam per aërem valde

12 celeriter,luccelliuè tamen, & congruo a &ti .

Ens uitati dæmonis , & earum conditioni, ćem .

nt pore ; id necerat hæreticum , nec deceptio ;

lo! fed dubia duntaxat quibufdá opinio , reau

2. cem vera probabilior, & tantùm non de fide

C. ſententia. Igitur quod ad hanc tranſlatio

eu nem actinct , non deciditur quid Diabolus

J facere poflit , ſed quid de facto cum iftis mu

lierculis egerit.
Ex hisiā perſpicitis, quæ hoc canone de :
finianturefi'e hæretica ? nempe quinque illa

à me commemorata ; Quorum 1.2.3 . & 5. et

iam Toſtatus Epifcopus Abulenf. poſtea ci
RR Tandus ,
 258 Diſquiſitionum Magicarum
tandus , Cardinalis Turrecremata ad d.c.Ері
biopi.Syluefter-ſacriPalatijMag . & alij obfer
uarunt : & quidem 1.2.8 3.apertèſatis colli.
gitur, ex iis quæ tam in textu funt explicata.
Quintum verò fuic ſignificatum oblcurius,
quando dixit , fuper quaſdam beftias : fed aper
tiffimè decidetur fequentibus canonis ver
bis.Equidem . Quartú addidi, videns apertè
clici ex cótextu , cum agit de exemploreue
lationis B.Ioannis. nam S.S. ſatis apertè do
cer cam mere ſpiritualem fuiffe: & idco ex
S.S. fatis apertè conuincitur , aliquam vifio .
nem mere ſpirit2 -lem effe pofíe.Nuncper
git quintam illam probare.
TEXT . Et qui fidem rectam in Domino non habet , hic
non est eius,fed illius in quem credit,idest, diaboli.
Nam de Domino noftrofcriptum est, omnia peri
plum factafunt.]
Pergit oſtendere has mulierculas fidem
perdidiffe. Quafi dicat : Dixi has miferas fi

dem perdidiſle : quia nulla eſt fides,nifi quæ

recta fertur in Deum , vt in primum princi
pium , & naturæ auctorem ac Dominum to
rius creaturæ. Qui ergo non habet huiuf
modi rectam fidem (hoc eſt, non erroncam ,
nec detortam aur diuiſam ad alia Numina)
ille non est Del ( vt legit luo & Burchardus )
hoceft, non pertinet ad Dev M ; ſed est Dia
boli, cui ſe mancipauit, & ad quem pertinet,
quia in eum credit . Nam ad eum confugit,
poft eum conuerfus ; eo ipſo quod credit il
lum
 Lib . V. Sect. XVI. 259

lum effe creatorem huiuſmodi beftiarum ,

quibus per aëra transferantur. Hæc enim
opinatio eius contraria eft S. S. atreſtanti, Ioan.i.
quæcunque creata ſunt, per Dominum no
ftrum , & non per bonos velmalos angelos
leffe fa &ta : & line DE o fa & um effe nihil,

quod factum eſt. Cùm itaq; tam diſertehoc

veritas Euangelica profiteatur, meritò con
cludit .

Quiſquis ergo aliquid credit poffe fieri,awi*ali- TEXT.

quam creaturam in melius aui in deteriusimmu- * Sic luo
tari, aut transformari in aliam fpeciem autfimili- « Burch,
tudinems niſi ab ipſo creatore, qui omnia fecit , &
pas quem omnia facta ſunt: proculdubiò infidelis
est, o paganodeterior.]
En capitis totius anacephalæoſin , in qua
recolligens author multos Paganorum er
rores, cosomnes apercè damnat : & ſubindi
cat mulieres illas Iceleratas , his omnibus
affenſum præbuiſſe. Nam alioquin hæc
nihil omnino ad præcedentia pertinerent.
Putabanr ergo Gentiles 1. à fuis numini
bus, quæ plurima & vaniſſima colebant :
poſſe res aliquas de nouo fieri ſeu creari. fic
enim exiſtimaruntàNeptuno equum , à Mi
nerua productam oleam : quod effe bæreri.
cum patet. quia creare eft infinitæ potentiæ
& ideò foli Deo competit , vt probatum ex
initio Euangelij ſecundú loannem .Sed cre
dere , quod per applicationem actiuorum &
pålliuorum , aut per alterationem qualica
RR . 2 tum ,
 260 Diſquifitionum Magicarum
tum ,modo naturali generationis fue muta .
tionis , quædam ex ſubie & a inateria,dæmo
num induſtria,gigni queant , non eſt hæreti
cum ; ſed veriflimum , vtdocuilib.2.diſquiſir.
2.Credebant poſſe à Pſeudotheis fuis ho
mines & animantia in cælum transferri ſeu

Deificari( quoad homines vocabant, Indig!

eari) quod Canon noſter dicit , mutari in me
lius. Sic illi cælum Diis , & Semideis , Semo

nibus , Medioxumis , & Patellariis imple

runt; quinetiam & aquilas & canes , & cor
uos, & aſinoshoc honore dignati. quo nihil
magis impium aut ftolidius. 3. Credebant
poffe ab illis beſtias in viliora bruta , vel ho
mines in beftias verè transformari ; hocno
Aer Canon vocat , in deterius immutari ; qui
bus narrationibus tota Naſonis Metamor
phoſis , & Diui Auguſtini lib . 18. de ciuitate
Dei, redundant : quod etiam eſt planè er
roneum . Sed erroneum non furecopinari,
1
imperfecta quędam ,ad eiuſdem ſpeciei per
fectionem ,naturæ conſentaneam , à dæmo
nibus perduci ; aut quæ perfecta ſunt, ab iif
dem debilitari, aut viliora accidentariè ( vc

dici ſolet) reddi, ac effici poffe : quod docet

quotidiana experientia . 4. Putabane illis
Deificacis ( vt lac loquar ) animantibus, ma
iorem , quàm cùm in terris verſabantur vir
tutem atq; efficientia ineſſe: qua de remulca
Spinæus,q.defirigibus,c.27.poſt D.Thomam
in lib.12.Metaphyl.

Quin
 Libri V. Sect. XVI. 2611

Quintò cenſebant hæc fierià bonis ſpiri

cibus hoc eſt, à Diis ſuis ; quos nó credebant
effe cacodemones.Quę quinq; meritò cun
& ta tam graui cenſura notantur . Hæc ergo
fubindicat omnia credidifle inulierculas il
las. Primò poflea Diana vel Herodiade,de
nouo fieri ſeu creari tales beſtias. Secundò,
Herodiadam & Dianam factas Deas . Ter
tio,poſſe ab illis homines,in quas vellét , be.
ſtias commutari, vt de Circe gentiles credi
derunt.Quartò,beſtias haſce, quali Deifica
cas,poſſe per aérem volare , & minimo tem
pore ingentia terrarum fpacia permeare ;
quod eiuſdem fpecieibeſtiæ adhuc terrenæ
non valerent. Quintò , hæc fe obtinere be
lpirituum ( quales putabāt
ncficio bonorum
Dianam & Herodiadam )exiſtimabåt. Hinc
patet, ad quam & qualem credulitatem hæc
canonis vltima verba fint referenda.

Duo hîc quæri poſſunt. Primò cur hoc

verſiculo ſolum mentio facta primi& ſecúdi
membri, hoc eſt , creationis & transforma

cionis : Secundò , curdicaturPagano deterior,

quicredit idem quod Paganus ?
dr.reſpon. quia capicis huius intentio
præcipua fuit ,oftendere quòd hę muliercu
iæ incidant in idololatriam , & apoftafiam :
quia omnia illa capita errorum fidei, plura.
litatem Deorum introducunt , & quoddam
inferunt à Deo ad Dæmones transfugium .
Nihil verò'apertius prælupponit Deorum
RR 3 plu
 262 Diſquiſitionum Magicarum

pluralitatcm , quàm primùs ille & fecundus

error.

Ad 2.refp.quia loquiturdeiis , qui ſemel

baptiſmo illuminati fuerunt , & ab eo apo
Itatarunt , vt patet ex c.initio . Nam finis ca.
pitis ipſi principio reſpondet. quia tales de
relicto creatore ſuo , Diaboli ſuffragia quæ
runt. Quod ſubſequitur in contextua
TEXT. Nõnulli inueniuntur, qui interno liuore permo

ti, in perniciem fuorum inimicorum altaria & c .

Hæc iam funt parerga, & conſtat verba
effc Gratiani , nec enim habentur in Bur
chardo , nec in luone, nec in Pſeudo Augu
ftino: & corum fumma defumpta fuit exc
13.eiuſdem q.5 . quæ de alia fpecie fa &ti agit.
Secutºfum in hacinterpretationepcipuè
Toſta.in c.4 . Matth . Torquemadam ,lupra &

alios, quos recentiorum pleriq; ſequuntur.

III.S. An biccanon aliquid ad hodiernas piriges
pertineat,aut ad eas fitexierdenduus ?
Contenduntıd Alcia.Ponzinibius,Dua .
renus & Wierus , & alij paucinicuntur argu
mentis hiſce. Primò inc.Epiſcopi dicitur , eas
nocturnis horis cum Diana aut Herodia
de ſuper beſtias equitaffe : conueniffe ftatis
temporibus, & in cõuentu prældi cõuentus
obtéperaſle: quę cuncta noſtris Lamiis con
ueniunt. ve videcurſựngideMart. Nauarrus .
Secundò , in v. omnibusdicitur, quod , qui ra
lia & his ſimilia credűt, & c.Lamiæ verò cre
Idunt his fimilią . Tertiò , Lamiæ credunt ſe

tranſ
 Libri V. Sect . XVI. 263

transformari in cattos,canes, anſeres, & alia

bruta; quod hic in vlt.y.damnatur. Quarco ,

lic videtur canonem accepiſſe Burchardus.
vam lib.19.6.de arte Magica , v.ult.hæcſcribit :
credidifti, vt aliqua fæmina fit ,qua hoc facere pof
fit, quodquædam Diabolo deceptefe affirmāt ne
demonum
ceffario de exprecepto facere;id est,cum
cürbain fimilitudine mulierum * transformatach
vulgaris ftultitia HOLDAM vocat) certis noćlib .
equitare deberefuper beftias, & in eodě ſeconfortio
annumerarā eft ? fiparticeps fuiſtiiftius increduli.
tatis, annü unum
per legitimas
feriaspænitere de
bes.] quib . verbis videtur expreſsè reſpicere
ad noftrum c.Epiſcopi,& illud ſui temporis
(trigib.accommodare. Quinco , illæ mulier
culæ dicuntur illufæ ; fed & Lamiæ fimilia
narrát. Similiter ergo ex illo capitecreden
dæ ſunt à dæmonedeluſz talia confiteri.
Verumtamen communis opinio Theo.
logorum & Iuriſconfultorum eft , capitulum
Epifcopi, ad Lamias noftras non pertinere ,tenent
hoc Abulenf. Turrecremata & alij mox ci

candi,&
fic pafſim Romę
, in Italia, Hiſpania,
Gallia ,Germania, fidei inquiſitores à ſedeA.
poftolica deputati& confirmati, & Iudices
fæculares, qui iuftiores & doctiores , vnani
miter practicant : vt non obſtante ifto capi
tulo Lamiarum confeſſionibus credant, &
contra caſdem ad mortis vſque ſupplicium
procedant. Quod à me multis probatum
\lib.2.9.16.6 .fufiùslib.s.hacfe&t.16.
RR 4 Dico
 204 " Diſquifitionum Magicarum
Dico igitur fententiam extendentium hunc
canonem ad Lamias noftras,primo Lamiisipfis in
fructuofameffe:deinde perniciofum Ecclefie & Reis
publice. tertiò, periculofam offenonibus, quartò,
rationida veritatiparum confintanean . Probo
angula. Primò eft iufiuctuafi Lomiis.quia per
eam non eripiuntur fupplicio, nam adhuc
ex d.cap. Epifcopi hærefeos conuincereptur.
quoniã c. Epifcopitales mulierculas definiret
effe infideles, & à Deo ad fuffragia dæmo.
num deſciſcere. Erre &te definic . quia licet
deluſæ fuiſſentin fomnis ; camen ( vroprimè
raciocinatur Nicol.laquerius Flagelli faſcina
rior.cap.vlt.) poftquá euigilarunt recordan
tes eorum , quæ in lomnis egerant, purantes
ca verè & corporaliter à ſegeſta ; ratificant
pa& um & cultum demoniexhibitum .& tol.
licitè fibi cauent ab iis , quæ in fomnis dæ
mon prohibuit , & omnia ſedulò exſequun
tur ,quæ iuſliç facere. Fouenţetiam pertina
citer voluntatem ad fimiles conuentus re
uercendi, & faciendi quæcunqs arbitrantur
ſe illic commiffſe, ſacrilega, Sodomiam , in
cæftus, infanticidia , idololatriam , &c. pro
firențur fæpè coram complicibus , etiam in
iudicio ſe hæcnolle deſerere, . Quare ſunt
hæreticæ & apoftatæ céfendæ , licet hæc ne
quam volütas & opinio ex deluſione naſce
retur. Ad culțum enim & exerciţium hære .
țicę prauitatis ſufficit ,libere in cam cõfenti
re,& caacceptare. Sicut fi aliquis Catholic '

lo
 Libri V. Sez. XVI.
2651

ſomniaſſet ſe audire aliquem docentem vel

concionátem.Non eſſe purgatorium : poft

ca verò vigilans putaret ſe vigilantem hæc

audiuiſſe, &z memor corum quæ fomniarat
argumentorum , huic hæreticæ propoſitio
ni fidem ac conſenſum præberet, & animo,
di&tiſa; cam fouerer;talis dubio procul ha
beretur & eflet verus hæreticus , & vt talis

puniri deberet. Item ſicut, qui(eft compa

rario Bernard.Cumani Lucerna numer . 9. )in

ſomnis paſſus eſt illuſionem , quia fomnia

bat fibi rem eſſe cum aliena vxore, ſipoftea
memor fomnii complacet fibi de tali actu
propter delectationem quàm inde ſibi viſus
percipere ex fpolio thalami alieni ; licet
non peccet ratione fomnii , qua fomnium
fuit i quia iudicium rationis tum ligatum
erat , & ideo tum peccare non potuit )mor
tale camen adulterii peccatum libiconſci
ſcit ratione complacentiæ ſubſecutæ , & có
ſenſus pleni in vigilia præftiti. Nam rectè
D. Auguſtinus; delectari falſo crimine vc
rum eſt crimen . Deinde quis ignorat , has
vigiles multa conari,ad hoc crimen : & co .
natus, qui ad cogitationem acceffit,pænam
inatrocioribus criminibus mcrito cxigi : L.
quisquis C.adleg.Iul. Maiefta.l.fi quis non dicam
rapere C.de Epiſcop.c cleri.l.vni. C.fi quapradi
tus potest.ki.D.d.extraordin.crimin.l.i.D.adleg.
Pomp.de parricid.l.fugitiuus.D. de verborum li_
gnific. Quis ignorat fautores& cõícios cadě
RR S pæna
1266 Difquifitionum Magicarum .

pæna cum maleficis puniendos?l. 7. g.ucciſo

rum D.ad S.C.Syllan.l.virum D.ad leg.Pomp.d.
parricid.Ş.alia.depublic,iudic. Deniq patetin
d.c. Epil.non obſtante deluſione hæreticas
declarari.quia dicit
fceleratas, & retro post Sa
tanam conuerſas,quod eft effe apoſtatas à fide
dicit , aliosfecum ad infidelitatu inientum tra
xiffe ( quod eft dogmatizantium ) à recta
fide deuiaffe, fidem perdidiſ ,in errorem Poga.
norum deuolui, Diaboli effenon Dei, & Paganisef

ſe deteriores. Si ergo capitulum iftud perti.

neret ad ſtriges, deberent ergo adhuc hodie
Itriges tractari,vt hæreticæ & à fide apoſta
tantes. Quem igitur fructum ex hoc cap .
percipiunt, quod illas tam tlarè hæreticas

pronunciat, & proinde ſubdic pænis hære

ticorum ?
Secundum , quod hacfententia fit perniciofa
reipubl.& Ecclefia ,clariùs probatur, quia ftri.
gum defenſores conanturper hoc capitulú
obtinere, ne Lamiæ interficiantur, vt patet
ex Ponzinibii,Wieri, & aliorum fcriptis : &
docet quotidiana experientia impunicas i.
ſto prætextu ,yel minùs quàm oportet puni
tas dimitti : nec fidei Inquiſitores inter Ca
tholicos vllum maius impedimérum expe
riuntur,quam Legiſtas quosdam & rabulas
hac falſa imbutosopinioncab hoc Canonc
definiri,hæc cun & a eſſe illuforia nec graué
mereri pænam .Querúturde hacre ſcripto
res fere omnes ex Proteftantibus Mollerus

Congo
 Libri V. Sect. XVI. 267

comment.in confuetudin. Saxon . & Bodinus in

Damonoman. ex Catholicis viri pii & do &ti
Remig in demonotat. Ludou.Richaume no
fter libr.trium diſcarfuum.Petr.le Loyher. lib .

2.depedris.Creſpetus lib.de odio Satana . 1. dif

curl. 3. vbi teftatur iam Franciſ.I. temporein
Francia delatum numerum maiorein cen

rum millibus , ſed plurima cum acceſſione

adauctum poftea, iudicum conniuentia, &
magnatum clandeſtino fauore. & grauiter
deplorat diſcurſ. 8. multitudinem iam effe
tantam , quanta nunquam viſa fuit: & cau
ſam gliſcentismali effe iudicum perfidiam ,
deceptorum Wieri ſcriptis, & dcceptorum
à Diabolo , vel certè complicum Sorriario
rum.vide illum àfol.n.8. SebaſtianusMichaë .
lis Pniumolag.fol.s3.dss.ſcribit à Geneuenli
bus folummodò puniri magos , quihomi
nibus vel brutis nocuerint, cætera illorum
1 deteſtabiliſſima ſcelera infuper haberi , & vt
illuſoria prætermitti : non curari ab illis in
iurias Deo illatas per idololatriam ,blaſphe
mias , Sodomiam , &c. & idco hodieGe
neuam eſſe ſcaturiginem viuam atheiſmi &
idololatriæ . Hæcille vicinus dc vicinis ſuis
potuir cercò comperta habere. Conque
ritur eadem dere Bartol.Spineus Sacri Pa
latiiMagiſter.cùm fcribit: potiffimam labem
cur fic inualefcariſta peftiseffe,quorundam iurifts
rum perfecutione:quibus principesTheol
. imperiti
facile credunt,quafi fapientibus,licet in huiusmodil

fatis
 268 Diſquiſitionum Magicarum

fatis rudes exiſtanı:vtpote Dei prouidentiam ,Dia .

bolipoteftatem atg,malitiam ,depleraq; aliaTheo.
logica,ad qua prafens articulus deducitur, ignoră .
tes : d implent allegationibus legum folia:quedo
inpluribus non faciunt ad propefuium :eo quòd par
ros ačtus bumanos poffunt regulareleges humana,
non autem Diabolicis colligatos poffunt bene co
.
gnofcere :fed folum prafuppofita cognitione fupe
rioris fcientia facra ( inquam ) Theologia,poffünt
pænas determinare talibusconuenientes. Sic ille
Apolog.s.cap.3.poftea c.4 . ſic ſcribit. Hoc ca.
pitulum Epiſmale'intelleétum à iuriftis,quatenus
bæc que ad Theologiam pertinent pertractat, est
caufáillorum ruina,putantiumròquòd in corpore
iuris Canonici reda &tum est, poffe proprium fonsä
circa illud itapredere , vt etiam Theologorum co.
Adeog, nunc
muni fenfui fe opponant,& c.ldē c.9.
inualuit ifta peftis: vt dixerit in quadam concione
diabolus,qurin
forma Principis apparebat( vt re
tulerunt,quiadfuerunt nonnulli ab inquiſitore de
prehenfi fitis
) omnes bono animo: Neg enim ele
bentur annimulting numero fuperabitis CHRI
Sti fideles.quod optimediabolusobtinet fuffragio
diaboli fibig. fimilium ,qui fe patribus Inquiſitori
busepponunt, dicentes baceſſe deliramenta, focge
fceleftis bus Apoftatis fament,& in hærefib . fuis in
directe confirmant. Niſi enim præpediretur patres
Inquifitores horum moleftiis:quorum fape Princi
pes, tanquam ſapientump rfuafionibus inclinati,
denegant auxilia Inquifirronis officio debita : iam
eorundem foruentium inquiſitorum Zelo fe ta hæc

effet
 Libri V. Şeft. XVI. 269

leftpenitus deleta ,velcerte extra fines Chriftia

norum penitusfugata . Echis omnib.antiquior
vnus Inquiſitorum Nicola . laqueçius Anno
1457. Sic ſcriptum reliquit : Quod quidem
c.Epiſcopi, quidam incante aitIndentes obfto
culum non modtcum præſtant exſtirpationi fella ,
& hærefis fafcinariorum , unde ipfa fauorem acci
pit, incrementum . Hactenus ille flagellifa
ſcinar.cap.9. Verum quid opus eGalliis ,lta
llia , & Germania coaceruare teſtimonia !

Nonnein ipſa noſtra Teurhonica Braban

3
tia, quæ ſolebat ab hoc crimine fatis eſſe pu
ra,hoc ſcelus videmus gliſcere,ex quo mul
torum in corda falſus d.c.Epiſcopiſenſus ſe
penetrauit ,maximèIudicum & caufidico
rum quorundam , quibus temerè vſurpata
Wierilectio , & incautè audici ſermonesLo
olei, & à quibus diuina iniuria,& Catholicæ
religionis dehoneftario hadd magni pendi
tur. Minantur mihi Philippicas, & calami
rigorem : exſpecto, & reexſpecto,fed nihil
video nifi minas & inanes iactantias. Per

gunt interea canes impedire, & caulas lupis

referare. Sinuat malum proſerpere, immo
fouent dum non prohibent, quineciam pro
hibentes ipli prohibent . Quid negligere

cùm poffis perdere peruerſos, aliud quàm

fouere ? error cui non refiftitur japprobatur :
veritas,quænond funditur,opprimitur. Hi do
miniun Tyrannicum dæmonis in CHRI
sti Euclefiam confirmant. Horum ope
ra la
1270 Difquifitionum Magicarum

ra ſalus reipubl.proditur,ab his de commu

ni intericu priuata lucra comparantur ;qui
bus volupe eſt in vtramq;auré dormire,do
nec tortuos draco fe toto corporeinſinuer;
& venenum apoftafiæ ,idololatrię ,ac nefan
diſſimarum libidinum , incredibilis crudeli.
tatis,execrandorum facrilegiorum , & quo
cidianarum contra tenellam ætaculam , co
tra fruges & alimoniã mortalium , cótra pas
triæ totiusa; generis humani ſalutem , ma
chinationum , per totum paulatim Chri
iticorpus diffundat.Quis nó hos de republ.
& Eccleſia quàm peffimè mereri pronúciet?
quis non profliget,execreturevidemº,fiqd .
quam videmus, impunitate ſtriges fieride
teriores, & pederentim plures plureſq; fibi
cómplices impigre adiungere ;nec quidquá
illis optabilius effe , quam quod aſſiduè Dia
bolus inculcat,ſinceram adhuc partem eo
dem carcinomate peruadere. Si de vllo cri
minc verum ,dehocfanê veriſſimum eft ve

tus illud ,Parcendo nocentibusinnocentium falu

tem conferuarinon poffe.Deus ipſe per Efaiam

fatis aperteBabyloniis infinuat , ſe regioni in

quamaleficis pareatur, propicium nunquá
futurum , ſed ab ea grauifſimas pænas exa

&turum.Venient (inquit )tibi( Babylon shædduo

fubitò in die vnafterilitas da viduitas. Vnuerfa
veneruntfuper tepropter multitudině malgīciorü
tuorum , & propter duritiam incantatorun tuorü
vehementem , Sapientia tua,dfcientiatui hæc de

cepit
 Libri V. Sect. XVI . 271

ceput 16 , ventet fuper te malum , & nefcies ortā cius:

Girruetfuperte calamitas,quam non poteris ex
piaxe.ft4 cum incantatoribus tuis, multitudine
maleficiorum tuorum ,in quibus laborafti ab adole
fcentia tua:fiforiè quid profit tibi,aut fipoffis furi
fortior.Defeciſtiinmultitudine confiliorum tuorā
fent & faluent te augurescali, & c.cap.47.V.9 .
10. & 11. Confirmat B.loan.Chryfoftom . de
plorans quod ab hoc nefario aufu vix orbis
minima pars ſeruetur, & omnes ferè fint æ
ternæ mortis periculo expofiti;hæc Dei irā
ſemper quidem prouocale ; ſed nuncmulto
magis, poft tot tam ingentis beneuolentiæ
ac miferationis tam inſignis indicia , poſt
quam ille filium ſuum redemptioni noftræ
impendit. Legeillum hom.10.in C3.Epiftol.i.ad
Tim . fub fin. Quid ergo fas fperare nobis,vbi
tot quotidie pullulant maleficorum falci.
nariorum defenfores, & in Scabinatus , Co.
lulum ,Fiſcalium ,Parlamencorum , & in ipfa
Principum facraria irrepunt? Vtinam reco
gicarent annosantiquos & priora fæcula re
uoluerent:ftatim deprehéderent, nulli yną
Principi,Reip. Prouinciæ maleficia exitio
non fuiſſe quorum exempla quędamMoni
co.III. in fine ponantur.Vndeetiam proba
cur quod ſequitur.
Dixi tertiò hancfententiam effe ipfis afferto
søribus valdepericulofam.Probatur. 1. quia , vt
ex di&tis Elaiæ verbis patet , Babylonicam
forté in vlione Gbicõſciſcunt, a Babylonis
fcelus
 272 DiſquiſitionumMagicarum

{cclus imitantur, & Diaboli contra DEVM

partiariis, ad diuinam iniuriam , & patriæ
perniciem , & Ecclefiæ Catholicæ peftem ,
adeo ſedulam atq; fidelem operam nauant,
& Satanæ regnum propagat & Antichriſti
ſunt mecatores.2. Quia dum non credunt
affertioni Theologorum (ad quos ſpectat de
peccato , lit vel non fit ; item quantum vel
quale ,iudicare) nec ſtant Pontificum decla
racioni . aut communiori Eccleſiæ iudicio ,
ſuæ ncquiter, & incautè fidunt prudentiæ
fapientiæớ; : & præter peccati noxam ex
communicationis etiam ſe periculo expo

nunt; in cos latæ : Qui Inquiſitores in hære

ticorum inueftigatione & punitionc impes
diunt.Tercio quia non immeritò ſe faciunt
multorum criminum luſpectos: inprimis &
non fint alieni à crimine quod defendunt,
vr laquerius notauit de Doctore Edelino,&
Treuiri norunt de DOCTOR E Flacc , &
de W1ER O teſtatur Creſpetus difc. 3, &
docuêre Leloyher Richcaumeus, & alii co
plures: & poffem ipſe quorundam nomina
referre. lcem quod cauſa negandi fit'atheiſ
mus cò quod non credancelle dæmones ;vel

quia non benè ſentiunt dediuina prouiden

via : quam putant ſinere , innoxios à dæ

mone infamari,repreſentari, & tandem ſup

plicio affici : vel quia pertinaciter tenent dę.
monem non poſſe corpora localiter trans
ierre , nec tépeftates ciêre , nec morbos ho
mini.
 Libri V. Sect. XVI. 273

minibus immittere , quæ contra fidem funt,

quia S.S.repugnant, vrdocui lib.2. Diſquiſit.
9.11.12. & 16. lib.z.quaft.4 .ſect. 2.& quia ſen
tiunt aliter quam Eccleſia. Nam caput Ec
cleſiæ ,& (vt ſic dicam ) eius lingua ſeu os eſt
Pontifex Romanus : Pontificum vero Ro

manorum multi poſtd.c. Epiſcopi adhorta

ti ſunt Inquiſitores,vt contra ſtriges ſeu La
mias, ſedulo & ſeueriter procedant, & pe
Item hanc exterminent; & harum crimina,

ſe non pro illuſionibus, fed pro veris acne

fandis exceflibus habere manifeſte profite
átur, vt patet ex Pontificum Bullis Innocen
tii VI.ad Inquiſitores Germaniæ ,Iulii.II 1.
ad Inquiſitorein Cremonenſem , Hadria
ni VI.ad InquiſitoresLombardiæ , & Cle
mentis Septimiad Epiſcopum Bolenſem de
ſtrigibus Mirandulanis;quas bullas referunt
& fcriptis ſuis inferunt Sprengerus, in princ.
mallei malefic.Spineusquaft.deſtrigibusca.rs.de
Apolog . 1.cap. 11. & integras ponit Pet. Bins
feldiuslibr.de confeffimalefic.edit. ultima. Sic
etiam ſentiunt cuncta tribunalia Eccleſiaſti

ca Italiæ , Hiſpaniæ , Germaniæ ,Galliæ : fic

ſemper Apoſtolici Inquiſitores in praxi ob
feruarunt :
ergo hîc eft ſenſus, hoc iudici
um Eccleſiæ ; ' à quo diffentire non eſt cor
dis fincere Catholici, ſed hæreſim ſapit. Mi
hi quidem , qui Eccleſiam non audiunt ali
quid definientem , pro Ethnicis funt & pro
fanis. 4.tales fi à malitia ,certe nequeunt ex
SS cuſari
274
Diſquiſitionum Magicarum

cuſari à ftuporeac ſolida temeritate acprę.

ſumptione. Non à ſtupore & ftoliditate;
quia negant poſſe fieri , quæ recta philofo
phia & Theologia fieri poffe conuincit, ( vr
oftenfum lib.2.6
3. ) vt quia negant fa & a, quæ
vbique , & omnes fere ſe fieri vidiſſe,& 'etre
expertos, homines fide digniſſimi conte
Itantur : quod fapientum iudicio defipere
ac inſanire eſt : quia vihil velle credere,ni
fi quod propriis oculis adſpexeris, ſigirim
eſt ſtoliditatis , vel proteruæ obſtinationis ,
quæ, qualis ipfa eit, cæteros putat, menda
ces , fungos, & leues in credendo . Leuis eſt
corde qui cito credit , ſed cordis nullius &
frontis ferrex qui communi virorum pro
borum & fapientum aſſertioni non credit.
Nec à præſumptione queunt excuſari ; quia
ipfi ius vfurpant definiendi an aliquid fit hæ
reticum ,necne; quod non ad luriſtas,ſed adſ
Theologos;non ad Parlamenta aut fubfellia
laicorum ,ſed ad Epiſcoporum conuentus &
Synodos pertinet : immo præferunt fuam
Lententiain ſententiæ Inquilitorum Fidei,&
Pontificum Romanorum . Nam cum ifti
cenfeant non eſſe illuſoria quæ ſtriges con
fitentur : noftri aduerfarii Wieriani conten
dunt, deceptiones elſe & pro illuſionibus
habenda, Plane vltra crepidam futores : &
perinde faciunt ,ac fi lictores & alii iudicum
exſecutores iudici dicerent , cum male iu
dicaſſe , & fe fententiæ opponerent. Nam
in
 Libri V. Sect. XVI . 275

in caufa hærefeos Iudices laici reuera tan

tum ſunt exſccutores fentétiæ per Eccleſia
ſticos iudices latæ . Quando enim Eccle
ſia definiuit , verbi gratia , qui negat trans
ſubſtantiationem panis in veram carnem &

fanguinem IESV CHRISTI in Eucha

riſtia , hær eticus eſt, & pænis hæreticorum
plectendus ; tum iudex fæcularis tantum
cognofeit de facto ,an Petrus hoc neget. Si
Petrus dicat ſe negare , partes iudicis fæcu
laris non funt aliæ ,quam exſequi in hocho
mine, quod Eccleliæ decreto ftatutum : &
tenetur credere , talem vere hæreticum el.

ſe. Sic quando Eccleſia definit ſtriges no

ſtraš ve vere criminoſas puniendas ; non li
cer laico magiſtratui hanc ſententiam elu
dere , dicendo hanc quæ fatetur deluſam ;
fed rite confitentem debet condemnare.
Nec etiam effugiunt notam temeritatis ,
tum iiſdem ex caufis ; tum quia , cum nudi
iuriftæ , vel medici lint , tamen audent fi .

bi arrogare declarationem determinationis

conciliorum circa fidem ; quæ auctoritas

non comperit niſi prælatis Eccleſiarum , id .

que de confilio Theologorum ; quibus Præ
latis folis concella facultas canones fidei
condendi : Aduerſarii vero contendunt

d . canonem Epiſcopi pertinere ad ſtri

ges noftras , & ideo illo Canone deci
di has deludi Pontifices autem , quos
nominaui , declarant illas non deludi ;

SS Ž nam
 276 Diſquiſitionum Magicarum

nam iubent Inquiſitoribus,vt in ſtriges tan

4 quam verorum criminum reas rigorem le
gum contra hæreticos latarum exerceant ;
nec tamen Canonem Epiſcopi antiquant
nec vllus eum ex Decreto tollendum iudi
cat : ergo ſatis declarant fecenſuifle , nihil
hunc canonem ad ſtriges pertinere , alio
quin eum abrogaſſent . Eodem modo eum
intelligunt Inquiſitores fidei , qui femper
ex doctiſſimorum Theologorum & Cano
niſtarum numero deliguntur. Nonne te
merarium eſt contra hos omnes ſuo iudicio ,
in re tam graui , & adeo periculoſa libi &
reip . niti?
Vltimam denique concluſionis noftræ
partem ; videlicet fententiam aduerfariorum nec
veritati,nec recta rationieffe confentaneam ; pro
bo ,quia veritati conſentaneum effe nequit,
quod iudicio Ecclefiæ , & Pontificum decla
cationi repugnat , vt facit ſententia aduer
fariorum . Nam Ecclefia eft columna veri.

tatis, & Pontifex Romanus eſt linguaſeu os

Ecclefiæ , cui eſt promiffum à veritate, Non
deficiet fides tua. Quod vero veritati confen
caneum non eft, id rc &tæ rationinequit effe
conſentaneum . Præcerca ex ipfis fe &tæ illa
rum Dianiarum circumftantiis ; non pror
ſus excæcatis, ftatim apparet, quam diuer
la fuerit illarum ſecta , à noftrarum ftrigum
fecta. 1. ille credebant plures effe DEOS,
Dianam , Herodiadem & c. noſtræ ftriges
non
 Libri V. Sett, XVI . 277

non neſciunt ſe Diabolum venerari, & ei de

bitum vni Deo fe honorem deferre. 2. illæ

profitebantur quædam prorſus impoſſibilia ,

vt equitarecum Herodiade, quæ nequit ex
inferno egredi; & cum Diana Dea,quæ nul.
la eſt : noftræ nihil ferme confitentur, nifi

quod , citra miraculum , lit poſſibile . Si di

cas :Scuer .Sulpitius lib.1.de vita D.Martini,
fcribit ei vinbram tetram Latronis , quæ ex
inferno prodierat apparuiffe : fic ergo pol
ſet Herodias inde prodire. Refp.non recte
id inferri. Nam quoad Latronis animam

potuit id Deus permittere ad falfi cultus de

îtructionem : fi vero inde Herodias prodiif

let ( quam illæ miſellæ credebant etſe veram

Herodiadem ) id foret ad falſicultus confir
mationem , quod Deus nunquam permit
ceret. 3.illæ credebant quodcum Diana pro
ficiſcerentur : noftræ quod cum ſuo magi
ſtello ſeu martinetto dæmone : in quo illa
fallebantur, noftræ non falluntur. 4.illæ o
mnes putabant aliquid veri Numinis & di .
, (
ſertc canonis deciſio fundatur ,dum ait;quia

huiufmodi mulieres aliquid Numinis & diuinita

ris extra vnum Deum arbitrantur ) noftræ ſtri
ges vix vllæ hac ignoratione vel errore du
cuntur. s . noſtræ expreſſe renunciant Deo ,
& profefioni fidei, quam in baptiſmo edi
derunt,offeruntdæmoni afferuatam eucha
riſtiam , conculcano cruces, & alia multa fa

S'S 3 ciunt
 278 Diſquiſitionum Magicarum

ciunt ſacrilegia; quorum nihil illis aliis mu

lierculis impingitur. 6. mifceri ſe carnaliter
1 cum dæmonibus fatentur; quod non aliæ .
17.noftræ conficiunt & vtuntur maleficia ;pe =
cudes , homineſque, præſertim infantulos
necant; & fruges procellis perdunt, quo
rum nihil de aliis illis legitur. 8.noftræ con
ſpirant cum Satana in humani generis per
niciem ; qua de te nihil eft in d.c. Epiſcopi ,

9.noſtræ baculo,vel olla , vel quo alio vten

fili inter tibias ſumpto , per aerem vehun
tur, & interdum pedibus iter conficiunt in
itu ad conuentum ,& reditu domum ; ſecus
ac illæ quæ tantum ſuper beſtias ſe dicebant
omnes cquitare. has & fimiles alias differen
cias facile quiliber colliget ex confeſſione
illarum , in d.c.epiſcopi , & noferarum ftri
gum in actis iudiciariis, vnde appareat finę
iufta ratione aduerſarios ad noſtras d.c.por
rigere. 10. argumentatur Bernard.Comenſ,
in Lucerna inquifitorum ca.4. tempore concil.
Ancyrani fecta ſtrigum videtur nondum na
ta fuifſe , ac fortaſſis nec Gratiani tempore ,

qui anno demum . I igo.vel circiter ( Sicglol:

c. cum post appellationem .$. forma vero. 2.9.0.)
decretum compilauit. Nam prædiéta fecta
ftrigum videtur pullulare cæpiffe,paulo plus
quam à centum quinquaginta annis , vt ex
laquerio & antiquis Inquiſitorum procefli
bus apparet : idem aſſerit co loco Franc. Pe
gna in addition . Sane vetuſtiorem laquerio ,
de
 Libri V. Sect. XVI. 279

de ſtrigibus in terminis ac clare loquentein ,

haut ſcio an alium inuenias : ille autem non

dum centum quinquaginta annis deuixit.

Quo igitur pacto c.Epifcopi de tam diuerſis
& tam diu poft fecuturis hæreticis egiffet?
nam caſdem non eſſe illas mulierculas cum
noftris ; ſed in multis multum diſcrepantes,
iam oſtenſum .
Vnde etiam fit manifeftum ,veritati acra
cioni confentaneam effe fententiam cótra

riam eorum , qui d.c. epiſcopi, volunt non per

cinere ad eas, de quibus nunc agimus ſtri
ges : quæ eſt plane communis Catholico
fententia ,in primis eorum quoscitaui
Pontificum Romanorum , Innocenti, Hadria

ni, Iulij & Clementis; & Epiſcoporum vel Car

dinalium , Turrecremata in d.c. Epiſcopi Alph.To
ftati,in Matth.c.4.q.47.Simance Epifcop.Zamo
renfis Cathol.inftitution.rit.27. & fidei Catholi
cæ inquiſitorum laquerij flag.Faſcin . Sprengeri
Mall. milefic. p.2. Videri in Praceptoriopraceps
10.11.9.4 . Bernard. Comenf.in Lucern. Inquiſitor.
& magiſtrorum ſacri Palarii Silueftri Pneratis,
de ftrigimag.lib.1.6.14 .& lib.2.6.1 . 4. & Spinei,
de ſtrigib.c.l.cum feqq. & aliorum grauiſſimo
rủm tam lyricon . quam Theologorum , fi
non omnium , cerie tot ac tantorum , vt eo
rum comparatione aduerfarii merito nulli
cenſeantur.nonnullos nominabo , fic loann,
Graffus conf.de ftrigibus Auguftin.Botta de Saui.
\ liano,de eadem realio.conf.Bernard.Baſinus relect.
SS 4 de ar
1 280 Diſquiſitionum Magicarum

deartib. Magic.propoſition.g. Paulus Girland.de

fortileg.quaft.7.de poft accuratam difputationem
Arnold. Albertin. de agnoſcendis affertionib.he
ret.q.24. à nu.13.maxime num.24 .qui multa ar
gumenta in contrarium adducit , quibus egregie i
pſemet reſpondet. Franjo.Pegna commentar. 68.in
directorium Eimerici , da idem in Annotation . ad
Ambroſium de Vignate tracta.de hæref.9.12.V
bi etiam accurate oftendit Ambroſium illum à no
bis non diffentire, da ſi diffentiretciusopinioninon
ftandum : Marquardus de Suſanis tract. de iu
dais & aliis infidelibris cap.13.num . 28.Ioan.Ma
ior. in 2.cap.14.q.3. Barthol. Sibyllanus. 3. Decad.
Mirabilium , cap.7.9.4. Franc.Vi &toria relect.de
Magia q.7.Alf. à Caſtro lib.1.de iufta heret,punit.
cap.16 .Sixtus Senenf.lib.1.bibliothec. Sanctè anno
cat.73.Pet.Binsfeldius Suffragan.Treuirenſ.de con
feffion.maleficar.in folutione argumen.ad primum
mihi fol.347. Michaelius in Pneumalog . & Franc.
Picus li.3.dialo.ftrix , & omnes quos citaui fuperius
hac fect.16.lit , vv.
Reſtat reſpondeamus obiectionibus ad .
uerfariorum .

Ad 1. dico quædam effe Gmilia muliercu

lis illis cum noftris ftrigibus;ſed in pręcipuis ,
maxime quæ funt fundamenta & bales dieti
ca. epifcop.diſcrepare.immo nec in his , quæ
ponit argument. conueniunt. Nam noftrę
non tantum nocou , vt illæ ; fed etiam inter
diu vadunt ad curſum , nec vnquam cú Dia
Inavel Herodiade ſe putant,nec fuperveras

beſtias
 Libri V. Sect. XVI. 281

beſtias vehi,necfemper equitant,nec Dianę

vel Herodiadi obtemperant: nec ignorant
præſidem conuentus elſe Satanam v.fupra
verf. vltimam denique. Ideo hic non procedit
arg.à fimili,nec extenſio Canonis, cuius ver
ba non conueniuntnoftris ftrigibus,nec dif
pofitio, quia noftræ non credut totum quod
illæaſſerebant : quod totum complexum in
canone illo damnatur,non vero credulitas,
quodà demonein alium locum corporaliter
queant transferri, quæ nihil habet commu
ne cum opinioneinfidelium , vt di&tiaucto
res optime oftendunt, maxime Albertip , d .
locon.25. & ex hac extenſione magnum con :
tra philoſophiam ſacram prophanamqueab
ſurdum ſequeretur,vtdoctum abunde. Na
uarriauctoritatiiam reſpondieum aliter in
telligendum , vide lib.2.9.16.lit.A.
In 2. obiectione ſupponitur minor falfa :
nam falſum effe oftendi noftras ſtriges cre
dere ſimilia his, quçind.c.Epiſcopidamnan
tur .

Ad 3.quoque reſp.velnullas , vel vix vllas

Lamias hoccredere. Solent cnim in confef
lionibus fuis dicere, fe aliis videri tales ; ipfæ
autem ſciunt ſe transformatas nöeſſe.Quod
li rudiores aliquæid,vt Lycanthropi quidam
faciunt,putent: fateor talesà dæmone , quo
ad hoc punctum ,delulas eſſe : camen li hoc
pertinaciter teneant,dico ex hoc c . Epiſco
pi, illas yohæreticas debere damnari, verecte
SS S cen
282 Diſquiſitionum Magicarum

cenſent Ambrofius de Vinante , Albertinus

Pegna & alii.

Ad 4.Refp.primo, incertum eſſe de qua

ſecta mulierum Burchardus loquatur. Nam
Burchardianęcodem modo , quo illæ Gra
ciani,deludebantur, nempe circa præfenti
am Herodiadis aut Dianæ :noftræ vero cir .
ca lui dæmonis,tam vectoris , quam incubi,&
Preſidis in conuentu ,non decipiuntur ; ſci
unt enim ipſummer effe:pleręquc etiam no
runt diſcernere,quandoid vigilantibus vere
& quando fomniantibus per imaginationé
contingat.Denių; notant loca , perſonas, &
reliquas omnes circumſtantias, & de his in
confeflionibus fuis tam noxii, quam innoxii ,
in teſtimoniis conueniūt : quod deluſionem
omnem excludere fatis vbertim oſtenſum .
Noftræ quoque quoad transformationē nő
credunt fe cum hominibus veris tem habe
re ,ſed cú dæmonibus in corpore formato
vel affumpto. Itēſciuntdiſtinguere inter ve
ros homines q choreisinterſunt,& inter dæ
mones illis permixtos.Ideo poſſumus nega
re Burchard.de ſtrigibus noſtris loqui, qua
rum fe &tadiu poft adhucignota máſit. Secü
do dubiúeft quo pacto Burchard.accipiat il
ludi neceffario.Nam fide neceflitare abloluta,
vt velint nolint cogantur eo in beſtiis aduo
lare ,perſpicuum eft eum de noſtris non age
re ; quæ, fi nolint, co non deuehuntur , fed
domi manent , ſed poſtea pænam aliquam
ab
 Libri V. Sect . XVII. 283

abſentiæluunt. Si vero intelligitneceſſitaté :

conditionatam , v.g,debentire , fi nolint af
Aigi:male id adſcribitinfidelitati. nam resita
fe habet de facto. Sicapit de neceſſitatemo
rali ,v.g.quod putent le peccarenon eundo ,
& ideo ire debere :hoc nihil attinet ad no

ſtras,qfciunt ſe peccare eundo,non vero re

manendo.Et fane toto illo capite nihil pro

ponit Burchardus has fentire,quod rectæ fi

dei repugnet, iuxta iam à nobis demonſtra
ta.Nec mirum hacin re illum erraſſe; qui in
codem capite hallucinatur circa tépeftates
ciendas , & maleficium amoris odiique; vro
ftenſum lib.2. & 3.

reſp.ad 4.patet folutio.

Ads.arg.ex
Habent aduerfarii plenam (niſifallor) d.c.
Epiſcopiexplicationem , quá velim eos perpé
dere,ſineproteruia aut peruicacia; quæ faci
unt, vt videntes nihil videant,

SECTIO XVII
al. cetera
D.fa.berc.
Delibris Magicis. 1.mathe .
mat.C. de

NEcpoffunt ad hæredes transmitti, nec en audi. e

legi,necretineri; ſed ſunrigni tradědi«; 19.cürega
vtiure antiquo caurum , & in primitiua Ec- & D.Aug.
teftaturin
clelia obſeruari folitum b ; & hoc renoua . PS. LXIja
tum edicto Pii I V. & Clementis VIII.Ponti- fi.Damale
fic.in regg. quaspræfixerunt Indici lib. prehi- de Bailsā
& lof.c.
bit.Reg.9 . Intelligepræterquã ab illis ; quibus 32.

pro
 n m
io ru
m ſ it a
u ui c
4 or ſq gi
28 bit Di u m Ma is
h i o r
r al
o br ne
pr li ge le & tio , in
bonum publicum ,Pontificis Max.auctorita
« Eymeric te fuerit concella -. Solis Pontificibus refer

ca 13.n.. uatum eſt,hanc licentiam largirib, & quibus

ibiin có. ipfihoc permiſerunt; vt nominatim omui
ment.lit. bus Inquifitoribus fidei, & corum commiffa
C.
blul.3.in riis,pro tempore exiftentibus: Epiſcopis ve
bulla,cá ro ,eo folo quod epiſcopi ſunt, hæc licentia
meditatio legendi libros prohibitos non competit , vt
cordis.
cad Di docet Penna -, & hocfuit à Pio V. quibuſda
re & .laqui Epiſcopis diſerte reſponſum.Sunt autem ta
fitor.p.2. les libri,non auctoritate propria comburen .
c.4 . Cõm .
3.fol.91. di fed potius deferendiad Inquiſitores. Qui
cos retinent,niſi deterreparati ſint,non ſunt
abſoluendi: & hæc abfolutio reſeruata eſt ha
bentibus poteftatem abfoluendi à caſibus
bullæ cænæ Domini; & ab aliis impenſa abſo
lutio nulla eft & inualida.ſunt etiam talesi re
e em ef
c ad h ær -
ſuf |
B
d hæco
mnia fure pecti«;ſi libri lint ab aliis compoſiti. Nam
docet li abipfiſmer compoſitiforent,plene conuin
poft Si- cerentur,& damnari poſſent'vc hæreticima
peg .& gie, fi tamen faterenturà ſe compoſitos , vel
Zauchinu à ſe fcriptos,vel ab alio ſe dictante fcriptos,
Penna d .
quicquam cauſari poffent quod eos ab
com . 3. nec
e Arch.lo hæreſis criminctueretur.vide de bagre bene
And. Do. loquentem Siman.in prax.àn.z.tit.39 .
c . filii de
o
här.in 6. Idem quod Inquifitoribusfidei , qu ad
Rom.fing librorum horum vfum, puto effe publicis
323.Carer. Librorum Cenſoribus Ecclefiafticis : non

n.125 Ivero DD.quia Doctores ſunt,nec Parochis ,

quia
 Libri V. Se &t. XVII . 2851

quia Parochi. quod diligenter notandum ,

etſiin multislocispericuloſe Parochi & DD.
hocius fibi vfurpent.

.
SECTIO XVIII.

De Euchariſtia moriturispræbenda.
a li.s. con
Onſuetudo multis locis eft maleficis ad ali 16.
b c.quzſi
mortem damnatis denegare viaticum tum. 13 •
corporis Dominici;quæ conſuetudo tolera- 2.c.fuper
co.de her.
ti poreſt, propter Sacramenti reuerentiam , in 6.Moru
illis locis ; vbi poft fententiam ftatim reus proprio
morti traditur. Locis aliis , vbi pridie ſenten - Pii V.ſup
hoc cdito
tia fertur, & poftridie rcus interficitur, etiam c Sandio
conſuetudinem hanc admittit Nauarrusa. ncCrim .

Sedomnino putarim , tunc reis præbendam Caroli V.

a.79 .
communion em , niſi quid aliud obſtet ,nem dgl. & DD
pedummodo Catholici fint, & vere pæni- in Clem ...
teant.probatur hæc ſententia iure Pontifi- de penit.
Turrecte
ciob & ciuilis, & DD.auctoritate d.probaturma.in d.c.
& ratione , quia conſulendum eius animæ, quæfitum
Aufrer, de
cuius corpus traditur ad mortem : neg; hocpoteft. Ec
eft dare Sanctum canibus . pænitens enim clef. fuper
iam Deo amicus eft , & non canis. Necdedi- laie.Iul.
Clar. d . 9 .
gnatur Chriftus eum inuiſere, pro quo mori99.n.3 . vi.
dignatus fuit in cruce. Binsfeld.
Item ad hoc requiritur, vireus ſitieiunus. memb.z.
non enim idem obtinet in ægro morituro , & cos allca
fano morituro ; vroptimedocet Nauarrus : gantem .
|& vt tantum temporis inter ſupplicium & * d.conſ.

com
 286 Diſquiſitionum Magicarum

communionem intercedat, vt ſpecies ſacra

mentales ſint verifimiliter conſumptæ ; ad

AManualquod non dubito cum Nauarro a. quatuor

6.26.0.23 . horas ſufficere.confeſſio Sacramentalis nun
quam reo ne immediate quidem ante mor
6 Nau.nų. tem , deneganda b : contra vnctio extrema
23. reis nunquam concedendac. Semper autem
Glarus cauendum ,nepoſt Euchariſtiam , vel con
d . n.go:
feſſionem quilibet reúinuiſat , & inebrietur,
vel alia fiant piam mortem & feriam pænité
tiam ingedientia, qua in re hic in Belgio &
German , fuperiore mulcum & frequenter
peccama .

SECTIO XIX .

Ancorpus fepeliendum .

SEquenda in hoc regionis cófuetudo, quo

ad illos,quià Carnificeiuxta tenorem len
d.Gomef. tentiæ ſunt interfectid.Quoad alios, qui ſen
to.3.ca.14. tentiæ exccutionem morte præuenerunt,
n . 8. Clan
rus 5. vi notandum primo huius ( vt & hærefis) exce
9.100.0.1. pti criminis naturam effe, vt morte nõ finia
Gomcl. tur,fed contra mortuum procedi in eo pof.
d.rom . 3.
c.i, a , 80 . lite & zin locis vbi bona confiſcantur , poteft
fGomcf . etiam poft mortem agi ad bonorum confi
lup.& Cla- fcationé;fed vbi talis confuetudo non eft, ſal

14.Siman té admemoriæ damnationem fi& corpus ſc

in praz pultum condemnatum poffet exhumari, &
. & Toffa comburi.Qui duráte reatu ſibi mortem
tit. 63.

con
 Libri V. Sečt. XIX . 28 ;

conſciuerüt, ii nõſunt ſepeliēdi Eccleſiaſtica

ſepultura a,fed cadauer deberet à iudicib. in c.placuit
furcă agi.Siobiicias contraria fententia co -133: 9.5.&
muniorč, quoad vltimú mébrum, nempe no DD.
poffe iudicesin corpus in carcere mortui fa
uire,illud ſuſpendendo vel cremando ,qa cri
mina & corum pæna morte exſtinguútur b. b videCla
Reſp.hancrationělocũ non habere , quando q.sı.na.is.
moriendo nouú crimen committitur, & ipfa & Gomez
mors crimen eſt : crimine enim nec crimen , Cap. 1.17.
& Meno.
neccriininis pæna poteſt exſtingui. Hæc mede arb.ind
cauſa impellit , vt à comuni ſententia' recedā. cała28s
Deinde pleriq; cenſuerunt& optime,in atro
ciorib. criminib ' rectius æquius eſſe adhuc
cadauera puniri,cum grauiſſimo cũ ſcelere,
ſe debitæ pænereus conatus fuitſubtraherc,
& conſuctudo fere generalis cóprobauit hâc c late hæc
oftcadúc
praxim cadauera taliú puniendi, ad aliorum
poft Ignie
neceſſarium excmplum . Eos autem cõlan um , Fran.
guineos & amicos, q reis in carcere venenú , Marcú &
vellaqueos ,vel cultros fuppeditant, vt viole- aliosipfi

tas ſibi manus inferant ad ignominiam eui- Clar.locis

candam ,in quos merito DD.inuehúturd, nā di tis, Co
uarr.lib.z.
dubito teneri lege Cornelia de Sicariis . Irelol.ca, .
Și vero non viſibiillata , fed ægritudine, Siman . d.
tit. 62 .
vel debilitate, aut incommoditatibus carce d Marſ.
ris morerentur ante fententiam , in his ego ling.150.
prorſus fequerer communem illam fenten - Menoch.
Id.caf.284,
tia, adeo ve fiin talem , non legitime confer
ſum aut conuictum , iudex fæuiens, eum non

patiatur Eccleſiaſticę tradi ſepulturę,peccet

Mor
 288 Diſquiſitionum Magicarum
A d.c.pla. Mortaliter, & actione iniuriarum conueniri

cuit.& c
. à propinquis defun & i poſlica.Poterit tamen
en partea iudex ſinere corpus fepeliticum proteſtatio
Albe. Ang ne ,& litem cæpram contra mortuum proſe
& alii inl.
qui,citatis ad defenſionem iis quorum inter
1.9. quoti.
es.D.dein eſt; vt in hæreſis crimine ſeruatur 6. Sed quot
iur.neque annorum ſpacio currit ius contra mortuum
praxim coagendi: putarim in hoc crimine quoad bo
(tariā pro norum confiſcationem non poſſe agi , poft
ferür DD. annum quadrageſimum , ad memoriaın ta
fupracita
ti : fcdo. mendamnandam adhuc agi poſſes,iuxta ius
mnes to Canonicum ;ſed ciuile videtur quinquennii
lútvnani tantum fpacium exigcred; cui in foro ciuili
miter quo ftandum .
ad hos iu
ra ſeruari.
b Ægyd.
Bellainera APPENDIX AD LIB . V.
deci. 677.
| k678. cũ
eqq.A. His addam , quæadme V.CL. Petrus O
berti, rub. ranus fcripſit quincto Kal . Decemb.
de hær.Si
1999. & adiungam ex rebus alibi iudicatis
man.d.cit.
nonnulla, quæ folius Pariſienſis Curiæ iudi

c Ban, de catis non immerito præferantur: quamquá

hær.li. s.c.
17.Siman . nec Duareno ( cuius in ſcholis,quam in ſub
Cup.a.7.cz ſelliis ,maior laus ) fatis credam hoc Parla

c.vlt.de mentiillius cõſtans effeiudicium , fed forsillu

elec.de arreſta aliqua decepere ; quæ aliis , ipfi non
apofta.& notis ,fundamentis innitebantur.Oraniver
ica glin l . ba ſunt:
Manichæ 1
os.in verb i In Magicarum Diſquiſitionum Tomo
lubire. C. de hæret. & eft commun.telte Gomel, fupra numer. 81. quem
fequitur Clarus d . raumer.14 .

primo,
 Libri V. Appendix . 229

primo,aduerſus Alciatum noſtrum ,ftrennue

decertaſti , depulfioneque plena atque ſoli
dá errorem notaſti, & confutaſti. demiror
doctiffimum Alciatum non tantum in Parer

gis,verum etiam in Recitationib ° ad Decre

cales Pontificum in eo errore perſtitiffe , lic
autem ſcribit a . aia c.pet
aiciola .
In contingentia
facti vidi quamplurimữ dubi 0.66
.de
tari, Inquiſitor pronunciauerat contra quandă mu- off.& po
lierem ac tradiderat Iudici faculari ; hic ad partisteftordi
Darii
inftantiam vidit proceſſum , in quo continebatur
quodhæc mulier confecerat pocula quædam amato
ria: & folum contra eam erant indicia quarundam
maleficarum ;que dicebant , quod in quodam luſu
nosturno cum demonibus viderant ipſam mulieră
ludentem ,ac ducentem choreas; ipfa vero negauerat

omnia, & firebatur feeffe catholicam : fuit dictum

quod Iudex fæcularisnon deberet exequi Inquifito
ris fententiam ex defectu iuriſdictionis, quodinillo
proceſu Inquiſitornon poteratcognofcere.nam quo
ad pocula amatoria;clarum illud delictum non effe
bareticum ,nec eius cognitionem ad Inquifitoră pe
Stareb.neque enim eft credendum quod etiam ipfa Panorm .
verefuifèrin luſu.nam quamuis credatur fociis oriin c.t.de
minisin tali delicto , attamen illudnon eſt trahen - Sortileg .
dum adea , qua vere non videntur ,fed per illuſione cul.deha
damonums
præfertim
, cumifeparticipescriminisret. in 6
effent mulieres,quaregulariter non admittunturin ( s.epiſco.
pi 26.9.5.
cauſa ſanguinis a.Hæc Alciatus . d ca.z.de
Mi Delrie , ex vno errore in aliumlabi- teſto
ein d.cap .
rur Alciatus, liquidem Pontifex Maxim . in 3.
TT acců
 290 Diſquiſitionum Magicarum

accuſatione etiam mulieres audiri reſcripſit,

non quaslibet :fed conſcias , & participes e
Nius criminis,acfacinoris, & audiri, non tan
quam accuſatrices, fed tanquam teſtes; cer
cum enim eftconſcias haberi pro teſtibus,au
diri , & examinaritanquam teſtes : quin er
iam generaliconſuetudine comparatú , vſur
patum atque rcceptum ,vteiufdem criminis ,
& facinoris ſociis credatur, fi ſanguine fuo ,id
cſtmorte,accuſationem ſuam ſignauerint,&
roborauerint.
lain l. re.
Et quod traditur “ Reum criminis nonin
.
de quæft. terrogari de conſcientia aliorum , quod qui
& in l.vlc. fibi non pepercit,multo minus altcri parci
C.deaccu curus ſit bid intelligendum eſt de confefſis ,
Ca. & in ca.
vlt.is.9.3 . non conuictis , hos enim aduerfus conſcios,
bl. vlt.s. focios, & participes criminis interrogarima
lain . a.C.de
bonis co . nifeſto iure probatur c : immo & confeſſum
rú q anteinterrogari in crimine læſx Maieſtatis d in a
Cententia
perto elt:tale autem crimen eſt ſortilegii, &
& c.Emi.
ianus de magia.Iudices rerum capitalium apud Sta
cla . 292. bulenſes ſortilegas conuictas,nec confeſſas
cinl.di., proſcribendas ,non damnandas capitis vel
5.1. decu.ad rogum contendebant,ac nequidem , fiin
ftodia reo flagranti crimine comprehenfæ eſſent,
de decó licque apud cos more majorum vſurpa
fellis. tum : verum auctorante Principe iadta.
tam conſuetudinem , & abulum abroga
uimus. hoc enim nec ius admittit , altero
el.qui ſen contentum,vt vel confiteatur,vel conuinca
centiam
de poen. tur Reus
Scio
 Libri V. Appendix . 291

Scið alperrimum crimen parıcidium ( quod

Seneca «, & Quintilianusb nefas vltimum vo- a li.z. de
cát,eoq;ſenſu in Regem adtentatū , vlrimum Clemear.
c3 , 23.
facinus,Quintus Curtius adpellat c )non vindi 16 decla .
cácũ acerbiſſimo illo fupplicio : more maio . 377:

rum etiam in cõuictum & manifeſti paricidii o lib.8hi

Reum , niſi ſi vltro cõfiteretur,nec confeflio
nem fuiffe extortam tormentis d , tamen ni-la Sucron .
hilominus cõuictus , capitali pæna vti hoodia
guft 33.
micida coercebatur , ea fuit lenitas Auguſti,
nolens paricidii pæna plećti niſi cõfeffos,nec
Auguſtus fua interrogatione,certe patré ruũ
nó occidiſti ? viam falutis , & libertatis Reo

aperuit, vt voluit Caſaubonus , fedbenigna e in not.

ad Suero
interrogatione abnutiuum relponſum elicenium d .
revoluit, ne conuictus, non tamen confeffus C.33 .
pænam paricidii ſuſtineret.tam horrendu
facinus paricidii vix credidere patratum ve
teres ,niſi li paricida ſe ſuo indicio , & iudicio
conuinceret.

Quod vero Alciatus ſcribit, aduerſus di

uinationes, & incantationes, Inquiſitores in
congruos, & incompetentes effe iudices,
diuinationes ,ſortilegia, ac alia id genus,fpe
cies lintfallæ Religionis ,nulla tamen dogma
ta fidei Catholicæ contraria contineant,hoc
fimpliciter verum non eſt, ſi enim Diuinator
fortilegus inuocauerit, & adorauerit dæmo
nes ; ſpem in eos ac fiduciã poſuerit , ſacrificia
ac preceseis obtulerit ( quod vtique faciun
fortilegi & venenarii ) recte pro ſua iuriſdi
TT . 2 &tione
 292 Diſquiſitionum Magicarum

Erione inquiſitor inquirit , & ita poft Ol

acól . 208. draduma, & Iafonem 6 refoluit Conradus
bil.hu Brunus.
vulmodi
Demiror Gallos doctiſſimos errationem
di leg.i.
cin tit. ad'Alciatiinſecutos.Franciſcus Duarenus clic

Sica ;de ſortilegis ſcribit:de aniculis horum temporum

nc . de Cor
lege
riis. que volitare peraera, & nocturno tempore ſaltare,
& choreas agere dicuntur, quæritur? Etfolent
pleri
que Queſtores in eas acerbius animaduertere, quă
ius oratiopoftulet, cum Synodus Ancyrana defini
uerit quædam effe,quaà cacodamone multarum mu
lierum mentibusirrogantur,itag, Curia Parifienfis
( finihilaliudadmiſèriwt ) eas abfoluere ac dimit
teremeritoconfueuit.Hæc ille.
In eandem ſententiam ita quoque Petrus
d li. sorerű
ludicata Erodius d ; nuper extitere apud Valenfes, & Ceno
rum ti.de manos vicinos noftrorum Avdium , qui ex hoc ma
natef. ca. leficio damnatifunt, & quos in tormentis audio co
fellos;ſe facris (qua fabbatanuncupăt) rituatim ini
tari ,tum Chriſtianiſmum abiurare & profiteri Pa
Iganiſmum ,deinde à tergo notari fignis,poftremo do
nari pulueribus& medicamentis,quibus & brutis
& hominibus officiant,itaque alios tale quid confice
re ,nonnullos vrinam lipere ,quofdam arceri à con
cubitu ,an idefficipofſit ,vt perſuaderevolunt homi:
nibus intactis, videl res incidet, durat
in hodiernum diem hæc,feu magorum , ſeu fortilega
rumperniciofa faétio,niſiquod eanon amplius phi
Lofophorum aut honeftorum virorum fitfedruſti
,
corum da idiotarum ,quares ( inquit) vanitati va
Initatem adiecit.

Idem
 Libri V.Appendix. 293

Idem alio locia à ſanguincſortilegorum ali.g.reru

ex Ammiano Marcellino abſtinendum có- iudicata
tendit,quod multa in hoc genere vana ſint, rum ,c.de
multa non nociua ,multa inſaniæ coniuncta, 14.edicio
multa miſeranda; & fi hæc deliria humana a- ne poftre
liquam pænam merentur ,mitiorem vult ad -ma.

hibendam ,vt enim furioſus fatis ipſo furore

punitur ,ita ſortilegus'vana indagine. Nihil nc
In eundem errorem delatusMichaelMo- cele nam

canus libro tertio periculorum ,ſeu tentamento- no probat

quicqua
rum ,(Lipſius nofter guftus, Auctor vero ope led Hip
ris, Eſſais vocat)capiteundecimo,tit. des Boiteux . pia tantú
Curafſem ab Amanuenſi meo deſcribi, niſi agit;& , cu
ius causa
Lipſius in libraria ſua haberet ; à quo , livoles, reiigoo
legendum accipies . rat,conté
Contra Matthæus Cognctus , Senator Re dit cano

giusb,fortilegos tanquam homicidis ncquio ben les

res ,naturæ humanæ inimicos omnimodo diſcours
=

puniendos contendit,& dirius , ſeueriuſở; in politic

ques, C :42
eosà Magiſtratu animaduertendú :quod & i
plum format doctiſſimus Theologus Claudi
us Eſpenceius',magiam profcribere( inquit )ſce- cincom
ptri magis eft,quam ſtili,& eo loci multa de ma- mentariis
ad poftre.
gis,præftigiis & incantationibus . Epift.D.
Quin etiã FranciſcusHotomannus in for Pauli ad
tilegos animaduertendú cõlultus reſpódit d. Timoth.
Etli forte nó fit plene pbatúdelištúfòrtileg !: dcoa,
l gs .
tamen ſufficere publicam vocē , & famā inlo
co ,vtpoſſit queſtionib ' fubiici, quod omniú
impietatú atq;ſcelerum à Satana repertum
ſcelus & maxime abominandum ſit pro .

TT . 3 pter
 294 Diſquiſitionum Magicarum
pter expreſſam abiurationem & renuncia
tionem Chriſtianæ Religionis: deinde pro
pter fidem & hominium quod diabolo prx
Itatur: & propter exitium quod iſta maledi
eta diaboli mancipia mortalibus inferunt;
cuius rei cauſa.leges ciuiles humani generis
inimicos, & hoftes communis falutis appel
ainl.etfi, lanta.
& in l.vlt.
Idem Hotomannusb , in morbis curan
C. de ma.
lef. dis magam qua de confulebatur non mo
bconl.99. docirculo , verum etiam certa hac verború
0.2.
formula vſam fuiffe refert , d' ainſiqueDieu a va
charité a foy,& lepain n' a faim ,& Peaun afoif,
& le feu n'a froid ,fau,fau, en oiſiy , parte d'icy de
1 cd. conf. dans, & magicum carmen ( exorciſmi formu
99 .
ni
dinl, nul lam impie Hotomānus vocat c) Cóſtitutio
lus& in I. Ibus Imperatorum damnatum legimus d. eos
corum.c. enim qui ſuſurris, & carminibus iſtis vtútur,
demalef. quãquam pernegent,teftibus tamégrauatos
eculeo dedendos,vnguliſque ſulcatibus eo .
rum latera tondenda,pænas proprio dignas
facinore .

Quod vero Alciatus , Erodius ,& alii ; ſorti

legos ad fabbata proficiſci,ferri per caminú,
nigrum hominem vel hircum adorare, tripu
diarevna ,atque vnguenta puluereſue dari ,
quibus aut transferantur aut ſolo etiam flatu
alios tabe cónficiant,deridicula & inſomnia
effe putant , & ad fui dicti confirmationem
aduocant Decretum Patrum in Concilio
Ancyrano ,folide abs te confutatum eſt , vt &

hoc
 Libri V. Appendix. 293

hocipfum præſtitit Sebaſtianus Michaelis ain ſua

Theologiæ Doctora:neq; adhibendam ma- Pneuma.
ge fidem IoanniBaptiſtæ Neapolitanob, qua login li
Apuleio Africano ', vtrumque enim fieri Club

pofſe reipfa, & opinione, ideoque à particu bli.dema

lari ad vniuerſale nullam eſſe conſequen - gia.c.26.
tiam .
Ioannes de Vaux Stabulenſis monachus,
- inter alia recicabat indicendæ congregatio
nis(ita enim vocabat ) ſtatos condictos dies,
vbi nocteintempeſta ad deſtinataloca ſoda
litas comparebat, quæ dæmoni in forma hir
ci adparenti adorationes genibus ſubmiſlis
faciebat,iiſque in locis exſtrui méſas epulis &
cibis bonis beneque ſapidis (neque enim in
anes menlas fuiſſe) & primæ menfæ honora
ciores cum vxoribus ( quos les braues hommes
adpellari referebat)accubuiffe , primæmēſæ
inaiora ſubſellia,Belzebub ,Aſtarot ( hæc eft
Venus, & loānisipliusfuccuba ) & Leuiatan
occupaſſe, ſecundis & tertiismenſis interfu .
iffe etiam plures dæmones fine nomine, bibi
ad fanitatemBelzebub, epulis exépta fame,
menfiſque remotis ,in promiſcuos cócubitus
& amplexus rui , in receſſu accipi à dæmone
pulueres ſpargendos in aera,ad fruges,vinc
as & ſegetes inficiendas, & ſparſis pulueribus
ventorum turbines & tempeſtates fpurciſſi
mas excitatas,

Nonignoro Senecam hæcnon probare: cli.4 :na

curalium
Apud nosir duodecim tabulis cauetur,99.c.7.
fic.n. ille ,

TT 4 ne
 296 Diſquiſitionum Magicarum

ne quis alienos fructusexcantaffit :rudis adhuc an .

riquitas credebat fructus pofſe excantari, adırahi
imbresde repellicantibus,quorum nihil poffe fieri
tam palameft, vt huius rei caufa nullius philofophi
Schola intrandafit :fed hoc Senecæ di& um vt
erroneum conuiciſti.
pen ron Florimundus de Remundisa, refert apud
Aote
chriſt.c.7 , Burdigalenſes capitulum gencrale per ſorti
alise legos indici ſolere diebusMercurii & Vene:
rismenfis cuiuslibet,ita enim confeffos forti
legii criminis Reos .
Sebaſtianus Michaelis in Pneumalogia, feu ,

en fon diſcours des Eſprits,fcholio feprimo,

ſcribit,
les forciereseftregtranſportez d ' un lieu en l' aultre
par Sathan
pour le jour& heures le leudy enuiron
laminuict anquel ſeulement ils fonttranſportez co
me treftous ont conuenu en cela de confeſſe. Peut e
tre ,(hancrationéille lubiicit ) pour ce que le dia
ble veut auoir les premieres,& eſtrerecognu au pre
mier rang de lajemaine.Carles Turcs celebrent le
vendredy,les Iuifs leSamedy,les Chriſtiensle dimā
chese quand à luy il s'eſtmis deuant tous pour a
uoir la premiere celebration .
Quod de Paſete,natura molli, ſed magia
, ſuperante ex Sudæ hiſtoricis refers,
omnes
idipſum inter adagia lua Eraſmus retulit, ad
quem, cum quid emeret & rei pretium ven
ditori numeraſſet , nummus perpetuo redi
bat.idem carmine magico conuiuium repé
te partibus omnibus inſtructum ac fum
ptuofum exhibebat, & ftatim fi libuiffet cua

neſce
 Libri V. Appendix. 297

neſcebat : potuit conuiuium fuiſſe verum

non ſimulatum , faſcinatum & imaginarium ;
cuius rei fidem faciunt conuiuia quibus ad
ſidue loannes de Vaux interfuit; cuius con

feſſio ab aliis quoque magicis & fortilegis

probata.
Tempore Reuerendiff.Georgij Auftriaci E
piſcop. Leodicenſ. ( bonæ memoriæ ) magiſter
Hugo Bourlettus chirurgus inſignis,& àme
dicis laudatus ,multum ſimilia facticabat; vi
oaquc extraria Roma, ex Hiſpania, & aliis
ex locis reipſa in menſa omnibus demiranti
bus repræſentatis poculis exhibebar: viuunt
adhuc horum actuum teſtes compertę fidei,
at ille poftea ad meliorem mentem reuer
lus , maleficiis abftinuit , & ex impio factus
pius;
quique diebus fingulis facris operaba
car. Reuerendiſ. Cardinalis à Groesbeeck
eum in familiam fuam recepit.obiit autē val
de pic, & Catholice, ab annis octo , & quod
excurrit .
Veriſſimum eſt, quod in ſecunda parte o
peris tui ſcribis ; Conſtantinum Imperato
rem ad Baſſum Præfectum vrbi refcriben
tema, non vſum verbo , Corgiſe : quod veroſa in l.eo.
verbo deflexiffe, ipfe apud te diſpice, rum , C.de
ais vſum
anne defixiffe legendum fit. ita enim Theo
doſianus Codex habet.defigere fortilegorum
verbum eſt ; apud Ciceronem b , Quacunque o lib. a. de

Augur ,iniufta, nefafta, vitiofa, dira, defixerit, ( ſic legib.

in mclioribus Codicibus & ita quoq; Lam
TT 5 binus
 298 Diſquiſitionum Magicarum

a li.28.Hi.binus) irrita infectaqae funto. Plinius * defigi

ftoriarú, diris deprecationibus ,nemonon (inquit) metuit.
cap.4.
Ouidius ( abs te etiam laudatus) Deuouet ab
Ventes fimulachraquecerea figit, & alibi , Sagaque
Phænicia defixit nomina cera.Quod ipſum non
ignorauic Accurſius noſter in exemplo abs
bin 16. in fe pofito , in figendo cere imaginem b; & in
dubitauit gloſſis Philoxeni defixiones Neciomantic le .

C.de ma. guntur.

lef, Vnde apud Paulum · I.Ç.minus recte le
(cli. s . ſen .
centiarú gitur Interficerent autdeficerent ,legendú enim
ad 1. Cor- vt ex Codice Veroncino Cuiacius nofter re

ncliam de ftituit defigerent: qui autem defixiones facie

ficar.6.9.
bant curioſi vocabantur , vnde apud Horatiu

curiofus pro malefico ſeu mago accipitur,qua

d libr.20. de re videri poterit Cuiaciusd.
obſeruat. Quod tude puella loanna Lotaringia , i

6.22.8 dem planecenfeo,eius geſta , & ſtratagema

27.0.17 . li.
ta,non ſub Carolo fexto ( vti ſcribis ) fed fub
Carolo ſeptimo contigerunt ( cuius rei teftes
aduoco Paulum Æmilium , Monſtreletum ,
Micquellum ,Girardum & alios ) Virago illa
obſcuri generis in Barrenſi Ducatu Iacobo
Dareo patre,ac Iſabella matre nata, Diuino
afflata numinerem inclinatam fortiter reſti
tuit ; Anglos vbique perfidos FRANCIA
eiecit, Carolum Septimum Remos vngen
dum facrandumque perduxit;illique ,vt ra
tum firmumque Imperium more maiorum
eſſet , effecit; Aurelianenſem vrbem graui
lobſidione liberauit.vidi cius ftatuam æneam
Aure
 Libri V. Appendix . 2991

Aurçliæ in ponte ad Ligerim ſeruatæ à vira

gine & virgine vrbis monimērum . cæterum
dum in Compēdii obſidione ex vrbe erupit
ab hoftibus comprehenſa , & Rothomagum
producta ad palum damnata,viua exufta eft,
non abſqueçterno Anglicinominis probro ,
qui ſemagicis illius artibus Francia profuge
re falſo querebantur.
Admirandum ſane eſt quod de illa adfir
matura , pirum arborem , fub qua illa fedebat * per Mic
dum patris gregem minabat , ouelque ruri quellum ,
paſcebat ,cum vt Regem Carolum VII.adi- qui Aure

ret,primo cæleſti voce monita eft ,neque ca- bis ab an

riem , neque vetuſtatem ſentire, neque ful glis obfi .

mine tangi, neque pluuia , grandineue , aut Ioannæ

doncm &
niue intingi . res geftas
Inquiſitor , in Prouincia Stabulenfi apud fcripiit.
acta probatum reperi,malum ſub qua male
ficæ duxerant choreas , & ſaltatorium or

bem verſauerant, in quaque earum Aule .

dus Tybicenue confederat, fælicem ac fru
giferam, factam infælicem ac in frugiferam ,
arborem vidi.
Redeo ad loannam , quam ab Anglis
Aammis feralibus quafi maleficam ambuſta
refers ; an eo fenfu exaudis hæc verba Con

ftantiniad populumbFER ALIS PESTIS bin l.mul.

ABSVMAT ? D. de
Iacobus Reuardus e exiſtimat, perilla malef.
verba nihil aliud voluiffe Conftantinum , ru
sli.s.vario
m c. 3.
quam maleficosigne conſumendos elle, fed

quia
 um
300 ſition ruin
Diſqui Magica

quia de Diis manibus , quibus feralia ſacra

bantur accitis arte'magica locutus ſit ;ideo
que feralipešte potius quam igne huiuſmodi
homines abſum'endos reſcripſerit.quanquam
( inquit ) non ignorem peſtem feralem de ſupremo
fupplicioaccipi poffe, da veteres pro morte ac interi.
tu peftempoſuiſſe ,vndeapud Feſtum ;peftiferü fub
gur, quo mors exiliumue ſignificatur.
Lo in notis DionyſiusGothofredusa ignis quoq; fup
ad d. 1. plicium intelligit, quod magi Diis manibus
multi.
conſecrarentur: vt quemadmodum infera
libus pecudes abſumebantur, & ipfa cadaue
ra, ita manibus conſecrarentur quos in car
minibus fuis inuocaffent.

Ego vero, per hæc verba ,peftis feralisabſu

mat intelligo maléficos & præftigiatores be
ftiis obiiciendos : quod ipſum Græcus in
bli.co.ba..terpres notauit b . probarunt quoqueanti
Silikon tiſquinoſtriiuris Interpretes, & maxime Odo
e in dl fredus ; magos ( ait) feralispeftis abfumat,quia
mulci. funt obijciendi feris beſtiis lacerandi. Sic quoque
\lunt
notauit Cuiacius d : feralis (inquit) peſtis abſu
d in notis
ad del ma t , id eft: beftiis obijciatur,& ,vt ego interpre
multi.
sor,feralis paftus abfumat.

.d.c.42. Matthæus Coignetuse vtitur hac inter

pretatione,que la peſte cruelle les puis' eſteindre,
confumer, pourtelles forcelleries Iehu fit man
ger au chiens la Royne lelabel.
Neronis temporc de Chriſtianis tãquam '
fortilegis fupplicium ſumptum legimus , &
lhi aut fcris, aut canibus obiiciebantur , aut
cruci
 LibriV. Appendix . 301

crucibus figebantur,aut flammabátur, tan

tibus ad palum deſtinatis vnco (nçmotatio
ne capitis picem cadencem declinarent)
gutturi ſuffixo , è laminaardente pix aut vn
guentum in caput liquificbat ;ita, vt riui pin
guedinis humanz per arenam amphiteatri
Tulcum facerent,eoq;pertiner locus ille lu
ucnalis Satyra prima.
Pone Tigillinum ,tada lucebis in illa;
Qua ftantes ardent,qui fixo gutture
fumant,
Et latusmediamſulcus deducit arenam ,
( Ita legendum contendit Scaliger 9 ) non . lib.s.de
vero, emědario
ac tempo
Et latummedia fulcum deducit arena : rum sa de
Hactenus Oranus . Roma lub
In his quod de Ioannæ xuome monet a- Nerone,
incenfa.
micus,veriſſimū, & memoriæ lapfum agnof
co lubens . De duobus aliis non video cau
lam , cur ſententiammutem .
Nam illud de Conſtantini reſcripto b , de- 6 l. coram
flectendi vocevſum , non cogendi; verum eſt. 4.C.de
malef.
nec facile hic admiferim correctioně illam
defigendi;tum quia libri omnes Codicis Iufti
nianæi quos vidi, contittent, pudicos ad libidi
nem deflexiffe animos : tum quia C. Theodo
Sianus
à IoanneTilio “ primum editushanc - 1.9.0i, 16.
lcctionem confirmat : tum quia Conſtanti. 1-3.
nus Harmenopulus d in huius legis breuia - dlibr.6.E.
rio legit ,qui magicis artibus pudicosanimos ad li- pit. cit.co.
bidinem deflectuni,publicatione & exilio puniun- Tsiportes
tur. tum quia defixiomagica deuotionis & ex
ſecra
 I
302 Diſquiſitionum Magicarum
vaticinatorib
fecrationis quoddam genus fuit, & non ani
y qui id exercu
mæ permouendæ vel peruertendæ , fed fa .
nitati corporis perdendæ inſtituta. nec fatis Jultationis.] vt
modo conſultat.
Latine dicas animum defigi; ſed deflecti, in li
bidinem . to tantum m
dicat, conſtat
De Ferali flamma cum ſcriberem ; nulla
plicium in ali
mihi cogitatio fuit legis illius Conſtantini,
Lyt Decin C1
cuius initium , multi a . Sed ferales flammas,
dus à tyranni
lal
. multi funeſtas atque lethales nuncupabam ,vt Mi
quam feris et
6. C. de nucius feralia ligna; Symmachus feralia com
malef. Tertullianic
i
menta; Saluianus peccatum feraliſſimum ,nofter Conſtantinit
ille decus orcheſtræ ignem feralem ,ratem fera.
lem ,locum feralem faxum ferale, turbam feralem , ka ablumpto
de docuero.
alii alia ,quos olim laudauib, quæ vox à,Fera,
16 Aduer. fiue mortem , fiue Parcam ita vocarunt. De tit. de mal
Diocletiano
far. in Conſtantini tamen verbis nondum mihi li.
Herc.Fu
bquuntur fla
rent. Y. quet , quid ille per peſtem feralem potiſſimum
Theodoſiani
1145 . fupplicii vltimıindixetit.illud quidem quod
nic.Cod. adiungitur , fauet explicationi Grécorum ; nei tertia eſt
mados ab ip
de his qui quoniam natura peregrinifunt,quafidicat, quo .
teſcribi. O
par. fera niam alieni ab humanitate ,ideo belluis ce
les angu dant. Sed ego ferale pro ferino , nondum re km peftem it
Atias vlur
dofred
i, &
pari,fed peri apud claſſicos fcriptores. repugnat et
quia fune iam fyllabæ modulus, in hoc citatus, in illo non opinor
Cuiaci ve
cullei mā-productior ac ſtatarius. Ergo cenſed potius, i r
ateria , hi
fio mala , Conſtantinum eo loco dumtaxat definiuil s
do accedo
Las vocan fe , vt vltimo fupplicio de medio tollantur,
tur.
idem aller
Ccin Mofai-quam pænæ genus exprimere voluiffe . Neč
carum & arbitror ſemper eadem morte damnatosi apud Iul.E

Romano. Facit Vlpianus vt credam , lib.7 . de officio magicæ a

collatio Proconlulis ; ſub titulo de Mathematicis & plicio affi
vatici.
 Libri V. Appendix . 303)

vaticinatoribus; dum ait : & varie puniti funt

ü , qui id exercuerunt,pro menfura ſcilicet & con- ne, quam
Pithocus
ſultationis .] ve vides lacuna ſubeſt,expleo; & ex m. fcdi
mode conſultat. quamquam Vlpianus de cer- dir.Har
to tantum matheſis huius vetitæ genere id menop.fe
dicat , conſtat tamen non idem femper ſup- tem gla

plicium in aliis quoque generibus obtinuif- diiscoa

le,vt necin Chriſtianos ,qui non infrequen- interpre
tatur.
tiùs à tyrannis exuſti, quin & frequentius,

quam feris obiecti.docent Tigillini tædæ ,&

Tertullianici Semaxij. Cuperem doceri,
Conſtantini tempore maleficos ferino pa
Itu abſumptos, nain de concrematione fa
cile docuero. Lege Gregoriani codicis lib .
7. tit. de malefic. & Manichæis ; inuenies à
Diocletiano & Maximiano cos addici , vt

loquuntur flammeis ignibus exurendos.Lege C.

Theodofiani legem primam , quæ Iuſtinia
næi tertia eft : reperies haruſpices concre
mandos ab ipſo Conſtantino ad Maximum
rcfcribi. Quid ergo vetat quo minus fera
lem peftem ita fumamus ? Nam Accurſii, O.
dofredi, & Græcorum in iudicio Latinitatis
non opinor ſontica plane auctoritas :necin
Cuiacii verba iurarim libens, aut cuiuſpiam
alterius. hic quidem Ræuardo & Gotofre
do accedo procliuius, vt& Pet. Fabro , qui
idem aſſerit Semeſtri. libr. 2. cap.7 . Nam &
apud Iul. Paullum.libr.s.
ſent.cap.2 3. quamuis
magicæ artis conſciiiubcantur ſummo ſup
plicio affici ( hoceft beſtiis obiici,vel in cřu
cem
 304 Diſquiſitionum Magicarum

cem agi)ipli tamen Magiviui iubentur con

cremari. Sed res non tanti , vtplura putem
verba commutanda.

Addam ex Gallicanarum Curiarum a &tis

nonnulla, quæ nec in Francia quidem , Par
lamenti Parifienfis illud iudicium receptum
pallim , aut omni tempore,ſatis oſtendant.
deſcribam verba Gallica,ne quis medemeo
iquid affinxiſſe ,vel perperam tranftuliffe ſu
fpicetur.

Ex aétis iudiciariis Epiſcopi Belluacenſis.com

tra Johanna Daream vulgo vocată le

henne la pucelle ( hacaéta exſtantin

Monaſterio S.Vi& toris Canonicorum Re

gularium Pariſiis..) que fuſe referunt,

Bernard. du Girard in Annalib.Francie

fub Carolo VII.C Fran.Belleforeftus in

eiufdem Carole V 11.vita à fol.345.

Vm prope Compendium potita eſſer

hoftium , Pariſienſis Vniuerſitas litteris
Ale 103. publicis cam apudHenricum Anglięregem
cur in Bul.accufauit ſortilegii & maleficii. caufæ præ
La Cali. cenfæ fuere ſequentes, quæ etli fallo præte
Hilll.a .
pud Belle-xebantur, oftendunt tamen fenfum Eccle
foreſt. fol. Gafticæ Curiæ , & alma Academiæ illiustem
1386.pag. 1.
libido poris : Promotor itaque fiſcalis , quidam
346. Guilhelm . de Eſtiuel, aut,vt in A &tis & in
fenten
 Libri V. Appendix. 305

ſententia Delegati * Apoſtolici vocatur,Io- a fol.393.

annes de Eſtiuet ;vbi in art. 4. dicitur arbor
quædam fuiffe apud Dompreum , vbi folicæ
conuenire maleficæ & miſceri dæmonibus;
que presde Domprein y a un grande vieux arbre,
qu'on nõme l'Arbre charnime Fée de Bourlemont,
obo que apres de ceft arbrey a une fontaine,
presla
quelle on diet que frequentent les malins eſprits
auecq leſquels ſê menslent de vuiet les forciers dan
fans & gambadans autour deſdiets arbrede fon
taine. Artic.s. que le fuſdicts arbre & fontaines
ſont furnommez des Fées. Auſſi luy demandeyent,
le elle auoit cognoiſſance de ceux où celles , qui cer
teins iours de laſepmaine vont au Sabbat auec les
Fees. Reſpondie, auoir oxy dire , qu'on y alloyt le
ieudi. Artic.6.quelle alloyt audi £t arbre lesheures
Igwon celebroit le diuin feruice,affin que eſtant lors
ſeulle ellepeut àfon aiſedanſer & carolerautourdes
lieux fuldiets,ou elle fay ſoitpluſieurs bouquets de
chapeaux des fleurs do herbes plus foëfues, quelle
trouuoit es environs, & en courronnoit ledict arbre

en chantant certains vers el diſant quelques mots

de fortilege: dyretournant lendemain, quoyque
le ſoir elle y euſi mis lefdiets chapelets & guirlan
des , fi eſt ce qu'elle ny trouuoyt choſe quelconque.
Artic. 7. Qu'elle foulloyt porter en ſon ſein de la
mandragore; eſperart parce moyen en auoir bonne
fortune ,tant en richeſſes,qu'en autres choſes tempo
relles: commeſi la mandragore auoit en foytelleef
ficace. Arti . 19. auoir pris conſeildesmalins eſprits,
l' & que parenchantemens, & moyens non permis,
 1306 Diſquiſitionum Magicaruin

& illicites , elle auoit deſcouuerte certeine efpee , qui

eſtoit en l' egliſe de S. Catharinedu Fierbcis. Artic.
20.Cudir eu des anneaux charmez , & qu'elle dit
quelques paroles fortilegues ſur fonen ſeigne,o fur
les guidons que porroient les liens, diſant que cela!
Viruoit pour leur donner bonne for:une en guerre,
fint de grandes coniarations, afin que par ce fort
elle bienheuraft leurs entrepriſes: tenant pour tout
certain ,que tant qu'ils porteroiặt ces drapeaux einſ
coniurez, ils nepouroientrecepuoir aucune diffaiete
par leurs aduerſaires.Et qu'clle feplaignitpublique
ment à Compiegne lors qu'elle fuft priſe , de ce que
les liens duoyent oublie d' aportenfes enſeignes , &
que pource'elle eſtratton bec en ce malheur . Pource
que ceulx qui s'aidant d'artz defenduz, da forbs
bon pretexte pretendent authoriſer leur peruerſite,
ont de couſtume de conſacrer les inſtruments def
Iguels ils s'ayddent: Artic.36. Quepar quelque fort
& inuocation elle auoit faictparoiſtre quelque ma
lings eſpritsau Roy & Duca de Bourbon
pour lesſed
uire.] Propter hæc VniuerſitasPariſienlis,&
Iudices illi priores ,iudicarunt Ioannam for
tiariam fuiilc, & maleficam , aperte docen .
tes ſe arbitrari ,huiuſmodi crimina,non illu
fione aliqua , ſed vere à criminolis huiufce.
modicommitti folita .

Idem cenſuit Epiſcopus Ebroicenſis in

a.li.s.ſca cauſa Guilhelmi Edelini,ve ſuperius docuia.
12
bled . vlt. Idem Inquiſitio Auinionenlis in cauſa plu
rimorum , quorum damnationes formulam
fuo loco exhibui paulo ante b.
Idem
 LibriV. Appendix. 307

Idem eft iudicium Parlamenti Burdega.

lenſ , & fuit Conſilii Atrebatenſ, quo tempo
re adhuc Artefi ad Pariſienſem curiam ap
pellabant ;vtriuſq; rei probationes clariſſime

ſunt,quas ſubiungam ,Remundi,& Monſtre

leti verbis .

Extractum ex libro Viri Clariſ.Florimun

dide Remundis Confiliarii Regii in

Renatu Burdegalenli , cuius libri
hæc eſt Epithelis & inſcriptio,l'Anti
chriſt.cap.7.num.s .

Ous ceux qui ont laiſſe quoiques marcques du

TO
tempsque l'Antichrift doit arriuer , eſcriuent
que la forcelerie fera lors eſpandue par tout; eust elle
iamais de vogue qu'en cemalheureux ſiecle icy ? les
ſebetres de notre parcamenten font toutes noircies.
il n'en ya pas aſſez pour les ouir . Noz Cõciergeries
enregorgent, & ne ſe paſſe iuor que noz iugemens
nº en ſoientenſanglanteza de que nousne revenions
triſtes en nózmaiſons,e pouuentez
des choſes hidet
fes , & effroy ables qu'ellesconfeſſent. Et lediable eft
Jibon maiſtre que nousne pouuons enuoyer ſi grand
* nombre au feu quede leurcendres il n'en renaiffe de
nouueau d autres.Je me contenteray de coſte Hiftoi.
re prodigieuſe ,aduenue l'annee 1594. laquelle ſur.
monte toutes celles que Bodin a remarquées dans sa
Demonomanie; voila pournuoy i en ay voulu
faire le recit particulier .

VV 2
 308 Diſquiſitionum Magicarum

Vne leune femme,nommée Ieanne Boſdeau , ap

pellante du Iuge ordinaire de la Chaftellenie de Sal
lignac en Lymoſin ,qui l'auoit condamnee a la mort,
eftant ouye en la chambre criminelle,ſanspeine ne
tourment confeffa ( come elle auoit faict pardeuant
le luge :) Qu'en fon ieune ange vn Italien l' auoir
desbauchee amenee la veillede S. leanfur la mi
nuict dans un chăp.ouil fit auec une verge de hous
un grand cerne , marmotant quelques paroles,
qu’illifoit dans un liure noir. Surquoy ſuruint , un
boucgrand & corru,tout noir accompagne de deux
femmes, & tout auſly toſt vt homme habilleen pre
Nre. Le bouc s'eſtant enguis de l'Italien qui eſtoit
ſte fille,& luy ayant répondu qu'il l'auoit ame
nee pour eftre des fiennes,illuy fit faire le ſigne de
La croix de la main gauche, puis commanda a
tous de la venir faluer . Ce qu'ilz firent luy baijani
y le derrier,
Ce bouc ayotentre les deux cornes une chandel
le noire allumee,a laquelle les aultres alloient allum
merles leurs. Et lors qu'ilz l'adoroient on jettoit
dans un baffindel'argent.Cefte femme s'eftant de
puis retrouuee au meſme licu , lebouc luy demanda
un bouquet defescheueux,leſquels l' Italien coupa,
Gles luy baills.Le boucť ayıntretiree a part la cou
cha dăsle bois, & la cognut charnellemět à quoy elle
prenoit vn extreme deplaiſir ,fouffroit beaucoup de
douleurs fentăt la femēce auffi froideque giace.
Tous les mercredis & vendredis de chafque
mois, le chapitre general fe tenoit au Puy de Dome,
lou elle s'eſtoit trouuee vne infinite de fois,anec plus
de
 i
}

d
n
i

e
r

p
b

p
re i

ne .

t
sA
el e
ut eL
309)

en
ſo V

lts.
nd nt

oi
s
l

eune
ha ixa

rt
s

le iq
u
r

meoſ
n e

e
ſo

po
to
e
l e u co n l e u d

r
a

s
p

ue ul

,
e

s 'il

e
i

n ue
l

l
no

es tcel
nd e a l
ub esu
c

l
lo d l a

q
pr o i à
ce ffo orn ,
t re

q
t
c

oi
u

o
q
s
bo

rnaten
e aume , au

s .A au
l
e

d
e
an d e c

i
à
,
n

le ceſ n au l

eu

la
tiie
ur n us e

l
qu
u

e
toe
o l e fe

e
le

, a
e

c
tr t l

ayl fe rn
te n le

t nd hfa ef u
e

au emb

dto

to
e
ted
e
f

i
ludi l
l' e
nt

o
ſ
ā

e
pt
n
f

y
'

t i a
r.n
E

i
o
t sa

m
à

&
u ois qu l

o
d

p
ou

ch el
an o
m

a
d

C
e
e

:
što t E
nt
e

ix

u
s

iean
iſ u l et ir

ne
i

et
an

en cro

,a r sl
a

e to ro

e
r
n uy en ea e au no

d de u

t
f

, nm

rs d
oſt
ſt é
e i ir,

e
on

eu

u
i
.O
'h
u
ic a no
ti

lo
li
l b P d r

c
l
us
ns wa

nsd y
da le

no

deu
a
uccal ,M

a
ee

an air
eu

ou
uoi in

'e
t

e
ce ſo au
li

e
bto e

it

up
uſ v

& l
rrf
oi e l

,
nt

ec l
, t
o

e
ſ

da

tr

at
ff pi

au c
if sl

ft
frage ,

ro

fi
pe i

s
u

en
ar

af
le
no l
aſ q

iro
v

En ceſte aſſemblee on diſtribuoit les meſtiers de

forcellerie, & chafcun rendoit comte de ce quil auoit
faict , les eſtats eſtoient pour empoiſonner, enforce
ler ,lier , guerir maladies auec charmes faire perdre
les fruictz de la terre, & telles autres meſchancetez ,
ceſte miſerable confeſſa tout cela ,auec unemerueil
leuſe franchiſe & naifuete: car pour une femmeru
fique elle auoit bon eſprit,perfiftans touſioursmef
mes dans le feu ,auquel par arreſt elle fuſtcondénce.
Beza n'eſtoit pas bien informé lorsqu'en ſa chaire
lil taxa naguerres noſtre Parlement d'Incredulite,
& de peu de foy,par ce ,diſoit il ( & cecy tien iedo un
Gentilhomme d'honneur,qui l'ouya) que nous n'o
\ ions,condamner lesforcieresa la mort ,nos Regiſtres
teſmoignent le contraire.

vY 3 . Aliud
 ionum um
310 Diſquiſit Magicar
a rum an
Aliud ex li. 2. Hiſtori D. Enguerr
de Monſtrelet.
js
Exceleannee(1459,Jenla ville d Arras,onPays
ď Artois,aduint en terrible cas de pitoyable,
lie neſcay
quelon nommoit Vaudoi pourquoy :maus

Ton diſoit que ce oſtajent aucunes gens, hommes

femmes ,qui de nuict ſetranſportoient par vertu du
diable des places ,ou lzeſtiient, & foubdainemetſe
trouuoient en aucuns lieux arriere des gens, & bois,
ou es defers ,la ou ils ſe trouoient en treſgrand nobre
homes & femmes:& trouuoient illec un diable en
forme d ' home,duquel ils ne veoient iamais le viſa
Igede ce diable lour liſoit, ou difoit fes comandemēs,
Gordonnances, & comment & par quelle maniere
ils le deuoient adorer, & feruir,puisfaiſoit par cha
eun deux , baiſer ſon derriere , & puis il bailloit à
chacun un peu d'argent, & finablementleur admi
niftroit vins & viandes en grand largelſe,dont ils
Ve repaiſoient: & puistout à coup chacun prenoit la
fai
chacune: & en ce point s'eſt aindroit la lumiere
cognofſoient l'un l'autre charnellement: & ce fait ,
tout ſoubdainement feretrouuoitchacun en la pla
cedont ils eſtoient partis premierement. ·
Pour ceſte folie furent prins& empriſonnez plu
Vieurs notables gens de laditte Ville d'Arras, & aul
tres moindres gens,femmes folicuſes & autres :
furent tellement gehincz do ſiterriblement torme
rez ,que les uns cófifferent le cas leur eftre tout aixfi
aduenu,commediteſ : & oultreplus confefferent a
uoir veu & cogneu en leur aſſemblée pluſieursgens
notables, Prelats, Seigneurs, autres Gouuerneurs

de
 Libri V. Appendix . 311

de Bailliages, & de villes: voire telz ſelon commu

nerenommee queles examinateurs et les luges leur
nammoient.ex mettorent en bouche : fi quepar for
ce de peines, & detormensils les accuſoient, & di

ſoient que voirement ils lesy auoient veuzi Erles

aucuns ainfi nommez eſtoient tantoſt apres prins,
les empriſonnez & misatorture ,tant & litroslon
guiment, & par tant de fois que confeſſer le leur
conuenoit, & furentceuz cy qui eſtoient des moin
dres gens executeri & brulez inhumainement ,au
cunsautresplus riches & plus puiſſans ſerachepte
rent par forced'argent , poureuiter les peines, &
les hontes que l'on leur fayſoit. Et derels yeuft des
plus grans, qui furent
preſchez ſeduitspar les
Examinateurs, qui leur donnoient à entendre
leur promettoient s'ilz confeffoientle cas,qu'ils ne
perderoient necorps nebiens.Tels yeuf qui ſouffri
rent en merueilleuſe patience, & conſtance les pei
nes & les tormens maisne voulurent riens confes
ſer à leur preiudice, trop bien donkerent argent lur
gement aux luges , & 4 ceux , qui les pouuoient re .
lexer de leur peines.autresy euf qui ſe abfenterent
dvuyderent du Pais, & prouuerent leur innocen
cenfi qu'ils demourerent paiſibles. Et ne faict icy a
taire cequepluſieurs gens de bien cogneurentaffez'
que ceſte maniere de accufation fut une choſe con
trounceparaucõesmauvaiſes perſonnes,pour greuer
& deftruire ,ou deshonorer par ardeur de conuoitiſe
aucães notables perſonnes, que ceulx hayoient des
vielle haine:& quemalicieuſemētils firentprendre

VV 44 . molchin
 1312 Diſquiſitionum Magicaruin
7

mefchantes genstout premierement auſquels ils fai

Voient par force de peinede tourmens, nommer
aucunes notables gens, tels quel'on leur mettoità
bouche:leſquels ainſiaccuſez eſtoient prinsd-tour
mentez ,comme dit eft.qui fuſt pour veoir au iuge
ment de touttes gens de bien unechoſe moult per
uerle & inhumaine au grand deshonneur de ceux
qui en furent notez , dau trefgrandperil desames
de ceuxquipar telz moyens vouloient deshonnorer
gens de bien : a tant fin de ceſte matiere.
Ad hanc narrationem Monſtreleti reſpe
xit Franc.Balduinus Atrebas Coment.in tit.18 .
lib.4. Inſtitut. Iuſtiniani , fol.724.his verbis; Sed
quo grauius& ab hominis ingenio magis alienum
eft hoc malum , co maior adhibenda eft cautio , ne
quisciusprætextu ab aduerfariis temere obruatur.
Facile enim hic quiduis confingere poteft ingenioſa
fimultas, vt o multitudinem credulam
ftatimco
moueat , & attonitos iudices irritet aduerfus eum ,
quem cum demonibus rem habere mentietur. An .
fte annos fexaginta fenſit infalix noftra patriama
gno fuomalo huiuſce generus calumnias. Magna
erat VValdenſium mentio,quosaduerfariiactabant
nefcio quid commercij habere cum immundis fpiri
tibus. Huius criminis pratextu optimi quique ftan
time opprimebantur. Sed tandem Pariſienſis Se
natus caufa cognita, vidit meras effe fycophantias,
infalices reos liberauit , improbos/ ycophantas cum
iniquis iudicibus damnauit. Exftatque adhuc ead .
ius hac de re memorabile arreftum editum vice
jimo die menfis Maj, Anno 1491. ] Ita
Franc.
 Libri V.Appendix. 3131

Franc.Balduinus, & fieri poteft , vt in Atre

batenſium iudicum proceffu iudiciario o
dii ,calumniæ , crudelitatis, aut præcipitatio
nis indicia nonnulla repererint, propter que
male iudicatuin ,rite vero prouocatum , ſen
tentiam emendantes , Patres Pariſienſis
pronunciarint ; & ideo non cam declara

rint Arreſto ſuo, hæc quæ magis actribuütur,

& propria confeſfione illorum confirman
tur, etiam ceſſante omni Queſtionum timo
re , inania & delufarum mentium eſſe ( quæ
declaratio temeritatis pleniflima foret) quá
ludices illos, à quib'appellatú, improbe & vi

1 innocentiam oppreßiffe. De Waldenfiuin

quidem ſecta ( quorum Albigenſes ex ſtirpe
fruticarunt,graues ſcriptores teftantur, non
immune à faſcinariorum hærefi & crimine
peſſimo illam fuiffe, & nomen Gallicũ faſci
nariis commune confirmat. Sed Balduinus
ex Meierofumſerat,quiex Monſtrelero fer
me verbotenus in hunc modú ; Anno 1459.A.
trebari horrendum quid contigiffe legimus. Coplu.

resfugifſeinhumaniter ignecrematos, qui de nocte

occultas coitiones habuerecă diabolo : vnde magna
acceperepecuniā . Viriprimariimulieresg, cóplures
indiciis crematorum deprehenfi, pars captic fa
uiffimis tormentis admori, ali vi pecunia redempti
nonnulli folum verterunt, quidam vero adeo in pod
nisconftantes fuerunt,vt nihilconfiterentur Fuiſſe
referütur quidam ex iudicibus adeo deteftabiles, vt
quofdā ſibiinimicos indicari curauerint , tanquam
VVS con
 314 Diſquiſitionum Magicarum

conſcios,reis in tormentis ad hoc conctis.Addunt, in

nocturnis illisconuentibus ex omni ordineftatuque
mortalium viros muliereſque interfuiffe , eofque abe
* non ſem diabolum in * humanam effigiem transformatum
is hirci adoraffe;cuius tamen nunquam videbant facič. In
02 illius verba mandataque iurale. Conuiuio ab illo
parato largiter epularos,inde exftinćło omni lumi
nequemg cum fibiproxim :eoblata proniifime cosu
buiffe ,fine ope diabolica in fua unde exierant lock
reſtitutos. ] Hæc ille :arbitror in verbis vltimis
negatiua deeffe,non fineope diabol.Sano ex Me
iero patet,non opinioneconuelli de malefi
corú ſolitis ſcelerib ',led iudicú iſtorú crude
litatem & iniuftitiam auaritãque damnari,
atquehoc arreſti Pariſienſis efle fundamen
tum . Quæſo nonne Parilienfe Parlamentum
2 iniufte uudicaffet,nili talium ludicum velty
rannorum potius decreta telcidiffet ? Nam

de quæſtione noſtra,poſſintne perfici à La

miis opera dæmonum ea , quæ folicæ funt fa
ceridid non à lurilconſultis,fedà Theologis,
non à fæcularibus fubfelliis , fed ab Ecclelia
ſticis Tribunalibus fuit decidendú. Habetis
ea de re apud lo.Gerſonem Pariſ. Cancella
rium ,almæ Theologicæ Pariſiorum faculta
tis articulos,eruditione & veritate plenos,
nobis fauentes.Accipite & aliud grauiflimu
Curiæ fpiritualis Treuerorum iudicium .
Denique quia mentio à mefacta fup.ſect.
4.indicio 2.Loſei Callidii,quilibrum in La
miarum Patrocinium conſcriptum mille

machinis
 Libri V. Appendix . 315
machinis conat’fuit in publicũ protrudere,
& metuunt nonnulli‫ر‬, ne tandem cacoda
eofque li mon aliquis id perficiat,duxi pro antidoto
Formaion Palinodiam eius adfcribendam , cuius authe
fuit.I cicum & originale ( vt vocant ) exemplum
ulo abah eſt penes pium & honeftiffimum , viruin , I.
mni tam V.Licent.loannem Baxium ( cuius ftudium
if we wr atque zelus contra nefariam hanc hærefim
erant lui Deum aliquando remuneratorem experie:
ois vltimis tur ) ab eo acceptum tranſſumptum fidi No
ancexma cariimanu eſthuiuſmodi.
de malet Ego Cornelius Lofeus Callidius,Goudæ oppi.
orú crude do Hollandiæ natus, nunc ob tractatus ali
damna quot,de vera & falfa Magia , fine ſcitu & per
undamen miſſione ſuperiorum huius loci , temere &
Lamentum præſumptuoſe ſeriptos à mecommunicatos;
um von deinde ad imprimendum Coloniã miſſos , in
et : Nam ImperialiMonafterio S. Maximini propeTreuiros,
rfici à La exmandato Reuerend.ac Illuſtriff. Domini

cælum ti NunciiApoſtolici,Domini Oétauii Tricaricē

fis Epiſcopi arreſtat',atg;derētus:cú certo fim
Theologos
Ecclelia informatus in fupradictis libris , necnon in
Haberus Epiſtolis quibuſdam meis ; eadem de re ad
o
Cancell clerum & Senátum Treuirenſem , alioſở; clā
a
facult miſlis ( adimpediendum executionem lufti
s tiæ cótra magos & veneficas) cótineri mul
plene
r i t i me tos articulos,qui non folum erronei funt &
au
ſcandalofi ,fed etiam ſuſpecti de hæreſi , cri
jum .
menque lælæ Maieſtatisſapiãt; ytpote ſedi
kup.led
tiofi & temerarii , contra communě Docto
7 in La
e
71 mil rum Theologorum ſententiam , deciſiones

nac hinis ac
316 Diſquiſitionum Magicarum
acbullas ſummorum Pótificum , contra pra 1

xim & ſtatuta legeſquemagiſtratuum ac iu .

diciorum, tum huius Archidioeceſis Tre
uirenfis, tum aliarum Prouinciaruin & Prin

cipatuum : idcirco eoſdem articulos , prout

ordine hic ſubnectuntur,reuoco ,damno,re
iicio , & pro non di & tis atque aſſertis à me ha
beri volo .
1.In primis rcuoco,damno ,reiicio acim

probo ( quod fæpe ſcriptis verbisq; pertina

citer apud multos aſſerui , quodq; tanquam
huius diſputationis meæ caput ac palmariú
effe volui) nimirum phantaſticam effe , & tá
quam fuperſtitioncm vanam pro figmentis
habendă, quę de corporalimagorum & faga
rűeuectione fiue translatione fcribuntur: tú

quod hæreticam prauitatem prorſus fubo

leat, tum quod feditionibushæc opinio ad
mixta , proindeque læſæ maieſtatis crimen
lapiat.
2.Nam ( quod fecundo locoreuoco )mil
fis ad diuerſos clam litteris,contra magiſtra
cum pertinaciter abſą ſolidis rationibus di
uulgaui,curfum magicum falſum eſſe & ima
ginariūsaſſerēdo inſuper torturæ acerbitate
miſeras cogi ea fateri,quæ nunquã fecerunt ,
dura laniena fanguineminnoxiú fundi, no
ua alchimia ex humano ſanguinc aurum &
argentum elici.
3. Ex quibus & id genus aliis , partim in
vulgus per priuata colloquia, partim diucrſis.

ad
 Libri V. Appendix . 317

ad vtrumq
;magiſtratú datis epiſtolis,fuperio
res ac ludic , apud ſubditos tyrānidis notaui.
4.Et conſequenter cumReuerendiflimus
& Illuſtriſſimus Archiepiſcopus & Princeps
Elector Treuir.non ſolum magos & fagas in

ſua diæcefi fùppliciis dignis affici ſinat; ſed

eriam leges de ordineſumptibuſq; iudiciariis
maleficarum ediderit;inconſulta temeritate
præfacum Electorem Treuirenſem tyran
nidis taciteinfimulaui.
S.Reuoco præterea acdamno concluſio
nes haſce meas,non efle maleficos, qui Deo
abrenuncient , dæmoni cultum exhibeant,
tempeſtates inducant,opera diaboli,& fimi
Jlia opera perpetrent, ſed omnia elſe ſom
nia .

6. Adhæc magiam non dicimaleficiú , nec

magos maleficos,& locum Exod.XXII.MALE
FICOS NON PATIERIS VIVERE)
intelligi dejis,quiveneno naturali naturali
2
ter applicato occidant.
7.Pactum nullum eſſe , nec exiſterc poffe
interdæmonem & hominem ,
8.Dæmones non aſſumerçcorpora.
9.Vitam Hilarion.à D.Hieron, Icriptam non
effe authenticam .
10. Nullum concubitum dæmonis cum
homine.
11.Nec dæmones nec magos pofſe tem
peſtates,pluuias,grandinem & c.cierc, & me
ra elle ſomnia, qua de his dicuntur.

12.Spi
1318 um
Diſquiſition Magicarum
12. Spiritus & formam à materia ſepara
tam poffe videri ab homine.
13. Temerariú effe adfirmare, quod quid
quid dæmones poſſunt etiam magi poflmt
eorum opera . " . '
14. Sententiam illam ,quod dæmon ſüpe
rior inferiorem poflit expellerë , eſſe erro
neam , & inferre iniuriam CHRISTO .
Luc . xi. ber

15. Pontifices in ſuis bullisnö dicere , quod

Magi & Malefici talia opera ( vt ſtipra äičtum
eft perpe
) trent.
*** 16.Pontifices Romanos dediffe facultaté
inquirendi in maleficos, ne fi contra fecil
fent, ficłę magiæ inſimularentur, quéadmo
dum anteceffores eorum aliquot vere magię
fuerunt infimulati.
Has omnes & fingulas affertiones cum
plurimis calumniis mendaciis & fycophan
tiis in magiſtratus tam fæculares quã Eccle
fiafticos,petulanter & inuerecunde,falloque
profüſis:quibus ſcripta mea de magicis ſcatét
expreſſe,ſcienrerque condemno,reuoco ,at
que reiicio,venia de comiſlis à Deo & ſupe
rioribus obnixe petens, & fancte promittens
quod in poſterum nihilhórūdocebo, pmul
gabo ,deféndam ,vel aſſeram ,nccverbo, nec
Icriptis,per me velalios,quocumá; locorum
me venire côtigerit. Si cótra fecero, ſubiicio
me,exinde prout ex nunc , omnib. pænis iu
riscótra relapſos hereticos,refractarios,ſedi

tioſos,
ecarum Libri V. Appendix . 3r9|
tiofos,reos læfæ Maieſ tatis,iniur ioſos, ſyco .
aterialepara
phantas publice conuictos,necnon & in per
iurosftatutas. Submitto me quoque corre
e, quod quid
magi poilu & tioni arbitrariæ ,tam Archiepiſcopi Treui
renfis , quam aliorú quorumcung; magiftra
tuum ,fub quibusmedegere contigerit, qui
dæmor lure
: , effe eno que de meo relapſu & violata fide certiores
CHRISTO facti tuerint ,vt me pro meritis puniát in ho
nore ac fama ,bonis ac corpore .

In quorum omnium fidem hancmeam

dicere, quod
articulorum reuocationem pro
præfatoram
fupräily
pria manu lubfcripfi, in præfentia Nocarii&
teftium .
ifle facultati
contra fed Sic fubfcriptum .
mo
* , quéad CORNELIVS LOSEVS CALLIDIVS ,

ot vere magie Et denuo ſubſcriptum .

A & a funt hæcin Imperiali Monafterii S.Ma
rtiones cum
ximini extraprope Treuerim in Stuba Abba
< lycophar ciali, ibidem coram Reuerendiſſimo, Reue
qua cay
rendis, Venerabilib . & eximiis Dominis , Do
de,falloque
s mino Petro Binsfelaio Epifcopo Azotenfi, Re
gici Scale
uerendiſſimi Archiepiſcopi Treuir. Domini
CO
ylCUO ,214 noftri clementiff in ſpiritualib . Vicario gene
co & lupe rali , & Reinèro di &ti Monaſterii Abbate , Bar
tens
romit
tholomeo Bodegemio Delphol.V . L. Curiæ Ec
bo,pmu clefiafticæ Treu. Officiali Georg. Heffenferio
erbo, nec
um SS.The. Doct. Eccl.Collegiatæ S. Simeonis
locor
in ciuitate Treuir. Decano, & JoanneGolman .
io
fubic t
i s i nol. V. Doctorc dictæ Eccleſiæ Canonico ,
pe n
& curiæ Treuiren. fig. Mifero , & c. fub annol
ios, ſedi
Domini
ciolos
 1320 Diſquiſiti Magicaru
onum m
Dominiis92.more Treuir. die Luna is . menfis
Martiin præfentia mei Notarii infraſcripti,
& honeftorum Nicolai Dolert , & Danielis Ma.
ier ReuerédiDomini Abbacis reſpectiue fe
<
crecarii & fcribæ ,teſtium ad hoc fpecialiter
vocatorum & rogatorum .

Subfcriptum
ADAMVS HÆC Tectonius,Notarius.

Et inferius.
Collatum cum ſuo originali repertum
concordari per me infrafcriptum Se
cretarium oppidi AntuerpienGs.
G. GIEFFEL.
/
Habetis integram PALINODIAM : po
ftea tamen iterum Bruxellæ vicepaftorem

lagens in Eccleſia S. Mariæ de Capella , accu

Lacus fuit de relapſu , & poft diuturnú carce .
rem dimiſſus, & (vt pertinacem dementiam
intelligas )tertiam accuſationem , denuo fuf
pectus,morte præreptus , euaſit ,ſed ( quod
dolendum ) non paucos , homines tamen
Phyſiologiæ & Theologiæ ſolidæ non fatis
gnaros, ſtoliditatis huius reliquit ſectatores.
Quivtinam faperent, & quam temerarium
atque noxium ſit ,Eccleſiæ iudicio vnius
Wieri hæretici deliria præferre, tan
dem ferio intellige
rent.

SVM .
 321

DISQVISITIO

NVM MAGICARVM ;

Qui el,

DE OFÉICIO CONFESSÅRII.

A Cat. 1.De officio confeſſárii,qua iudex

.
Se & .I.Peccatorum Cataloguis,quailli inueftigan
da .

B Que ex primolibro. Quä ex 2.libro, Que éx3.

Quæex 4.05
Sect.
II . Defigillo confeſionis in hac materia :
c Quid quoad delictum commiffum :de promiſo le
creii ſigillo:

Quid quoad deli& tacommittenda :refutari quida

Iurifconfulti : utrum quis poffit vti adpris
dentem gubernationem fcientis in confeſione
Accepta.
Duomodo ſedebeat
gerere cum complice cüius per
confeſſionem focit peccatum cognouit?
Quid refpondendum iudicibus àconfißario.
Quomodo iudex aliquid cognofcatfub figillocon
fefionis,& illud teneatur feruare.
Jcafus quibuslicet reselare ſub figillo accepta .
XX Delt
1322 Summaria breuia Lib.Vi.

De licentia rewelandi multa.

De eo ,qui etiam extra confefionem idem cognouit.

Depæna reuclantis.

Sect. III. Demedo confeſſionis .

D
Quæ obferuanda in interrogatoriis?
E
Que in animipreparatione neceffaria?
us quo fententiaintimanda :
Quando confilarius debeat adirereum ?
An confeſſarius prafenseffe debeat ad bancum ?
Vtrum pollitconfeffarius petere, ut facculuspulue
reus collo rei appēdatur, vtftrăguleturpri',& c
Quomodoprocuranda contritio?
Que ad eam folita occurrere impedimenta ; quo
modo remoueri qucant:
An fignum impenitentie certum fitznon poffe la
crymari?diſputatur de hoc figno,Iudicumquo
rundam opinio refellitur.
Deobligatione reftitutionis in hoc crimine. F

De abfolutione, quadam particularia Exemplum G

mirabile muliercula Aquitanesex Florimunde
Raêmando. Miffa facrificium demon quomo
de amuletur.
Quid referuatum in hoc crimine. HН

Vtrum mendicantibus religiofis liceat abfoluere

ab hoc crimine,quando Epifcopiillud fibi refer.
warunt? Refpondeturargumentis Vinaldi & cu

iusdam recentioris.
CAP . II. De officio confeſſariisqua Medi
cus eft.
Anacephaleoſis remediorum .
Sect. I. Deremediis fuperftitiofis .
Q. I.
 Summaria breuia Lib.vi.
323

B1Q_1.Deexemplis ſuperſticioſarum curatio

.
Chaldzorum Mnuſiris. Hebræorum Thephilim
fealia huiusmodi. Paracelſiremedia impia pro

ponuntur. De imaginibus ſuperftitiofis.de incin

fione arboris.de collocatione in faco.denominib:
Ephefiis.de conuiciis & blafphemiis.de exaga
His Paracelli.de quodam exemplo miro, quodre.
fortGrillandus. de canü maélatione. Gallican
14 ,and quo pacto maleficia poffit difſipare!De
lotioné matutina manuũ & faciei.delotio hu
mano, veterum fententia.Exemplum Pharaon .
Regis Ægypti.aliudex Martyrio S. Lucia aliud
fragmentum S. Althelmi,de S.Chryfem ho.
Οι νεφελοδιώκτάι ,γυπτα , & φυλακτήριοι ,in
Synodo Trultana.quid múrgica
De geftatoribus galeæ feu amnii infantilis.Exem
plum fibxlciførtilegi cuius porcosdiabolus ck
Jodiebat. de alio opilione Traieltenfi.
Plinii, Varronis, & Conftantini vand remedia.de
MarfiliiFiciniquodam libro periculofo .De Ci
corii radice effodienda de crinibus veldente e
uullo abiiciendis.de ovis confringendis.de Serć.
ni Abacadabia.de ſale profano.dedeci mutatio
me.dk nominismutationecontra Laur. Anania .

Deprecario vel furto ſublatis rebus ex malefici do

mo.de crepidis ,laciniis ,& c.de canibus, equis,
ſtrictiĝladii vibratione.
Virgilii locus & exempla varia. De circuli circum .
duétione.

C Superftitio opinari nonfutura remedia , ſi prius

XX 2
confef .
 Summaria breuia Lib. VI.
324
confeſſarius vel Medicus fuerit adhibitus .
Andebest malefica prius libertatireflitui. Defco.
1 pis in oftio ponendis ,de acubus aut crinibus in
ollam coniiciendis.
Decogēdisfagis per miras,vim ,db verberi.Quod
foleant in alios fortem transferre.probatür exe
. Euripidis et Seneca loca:Remedium quod
plis
dă Salisberienfis.Et alia facrilega, vt dk psibe ,
1
verbera, columbo.
Semper demon in his lucratur , dequomodo.Exem . D
plisprobatur translatio mili in alios.
Interdum futilibusplane demonem cooperari.pro
batur exemplo ftudiofi du vetala. Exažninata
Examinata
quedam dieta Cardinalis Cufani.
Quæft.II.An liceat reinedium petere à ma
Teficis.
Qued non liceat iure ciuili maléficiis vti in bonü E
finem ,contramultos. Leonis Imper.Conſtitu
tio,qua abrogata lex Conftantini.cadem expli
cata.Ecclefiaftica legeidem prohibitumelle.Lo
cus ad Rom.3.v.8 .
Non poſſecogi maleficas vt benedicant. Et de hec F
benedi&tione inquifitum . Articulus Pariſien.
ſis.dictum impium Paracelſi. Remigii fententia
reiecta .
An liceat tollere maleficium per resſuperftitiofas ?
An liceat per vana remedia tollert?Diſcutitur
exemplum Sum . Rofella.
Contra Aureolum non licereà malefico parato-pe- G
tere vt maleficium tollat maleficio? Exemplum
Nideri. Soluuntur argumenia Remigii.Expli
cantur
 Summaria breuia Lib.VI : 325

cantur linallus.c.de walific.co Lucus Photii in

Pomocanone. Potest malefic induci vtper mo
duin licitum tollat maleficium . Erinducipoteft
tam precibusquam coa &tione,cõrra Remigium.
e examinatur dictum BriaxZoni, quod liceat
boc petereabspfo Diabolo. con liceatpetere vt
solus ab alio,quam ab auctoremet maleficii:qd
guido dubito an fit fublaturusper maleficium ?
H |Praxis qua in hac re vfusB.Theodorus. Quib.ver
beribuscogere liceat? Quādo fit neceffaria cau -
tele Caietani? Exemplum S.Godoleua, que va
baccantela.Alia cautela noua petere quo vfu
Tusfit remedio ?Praxis da vfus huius cautela.
,
vt , co deftructo,ſeu ſublato ligno,Diabo
lus nocere definat ?

1 De bisfignis,qualiseffe foleant:exemplum de ſera

claufa. Status queſtionis.
Argumenta fententia negatiua ( Non licere ) loan
nis Heffelii.
K sententia commanis affirmatiua ( licere) explica
tur , &- fase probatur.Auctores huius ſententia,
qui & quales.
L Exemplocorum ,qui huc vfi.Examinantur finguli
ečius qui poffunt interuenire.
M Diſolvuntur argumenta omnia prime fententia .
Quéeffectu à demoneliceat expectare? Quo
modoquis veteturdeclinare adMagos ? Quod
teneantur maleficifignum pofitum tollere? Ali
quando non abfoluendus nifi faciat.
Defagarum depilatione. Quomodo intelligendum
XX 3 dictum
326 Summaria Lib. VI .

di &tum IE S V CHRISTI ? Hoc genus non

eiicitur,niſi in oratione & ieiunio. Derxen
plos
. Hilarionis. Explic.cap.fi per fortiarias.13.
9.1. Quomodo Diabolus est alligatus fignis?
Seat. II. De remediis naturalibus contra male
ficia.
$ .1. Deremediis pleris , n.L.vtde baaras.de by- N
perico. de thappa, rhamno, pina,verbaſco e
ſimil.

Deremediis ex lupi corpore. Item ex hyena, ex ca

tulo nigro.ex dromada, ex muſtela.ex Leone, ex
Pardo.cx.Afino filueftri, domefticog . ex aliis .
ex hydrargyro.ex adamante.ex chryſolitho.ex
gagate.ex Iapide,ex onyche, ex fer
corallio.ex
dio, ex Cameleonte. ex Aſino. Quomodo,hæc
poſſintprodeffe ex fententia Theologorum .
Quando maleficia ex naturalibus remediis tolli
poffint,quando non poffint ? Explicat.c,vltim .
20.9.7 :

9.2.de fignisfew indiciis maleficis.

$ .3.de remediismedicorum præcepta .

Seet.II1.De remediis fupra naturalibus,diuinis

fem Ecclefiafticis.

Primum vera & viua fides. obferuatio mandato a

rum Dei . Exempla PetriIudicis, D. Anto:
nii.Fæmina Chriſtiana apud Epiphan. alte
rius in vita S. Cypriani, & alia quadam .

2.Legitimus in EcclefiaCatholica Sacramentorum P

vſus.

Pe Baptiſmo, Exempla Tyridatis Armenik Re-)

gis .
 Summaria Lib. VI. 327

gis.item aliud de Chami Regis Tartarorum fi

lielo .

De confirmatione. Ex Lactantio probatur,de

exemplo Iw liani Apoftate apud Prudentium .
R Decorifefſione feu exomologefi :varia narran
tur exempla , Beda , Ioannis Diaconi, da Petri
Clawiaceaf , ở toan, Cafari.Item 4 * Theo
dorico de Appoldia. Metaphrafte, & Liſar.

Nota autem hic duo exempla de efficacia recitate

Salutationis Angelicæ . Explicatum confilium
B.Catharin. Sueticæ .

S Devenerabilis Euchariſtiæ vi . Exempla , v

num Eremite apud Caffianum . Puella Arabe
apudB. Profperum . Vxoriscuiusdä4 D. Bern .
ardo. alterius fimilis noſtro tempore in Picar
dia.alterius à S. Auxentio. item aliud in Indiis

frequens.item in Galliis tempore Albigeenfium .

item aliud in Teuthonia ( Ei nota Lector Magi
ca hereticorum miracula .) Aliud fimile fere in
Alpibus Rhetiis.item aliud deviſione Predica
torum Neapoli in conuentu s.Dominici.da.
liud Salernitanum recentius. Necnon aliud D.
Macarii.

T Demiffæ facrificio.

Exemplum Hefperiiapud D.Auguftinum .

aliud D.Bernardi.aliud D.Theodori.confeßio fa
garum , & ratio car tam longas in Catholicorü
templis ante meridiem moras trabant.
V De oleo infirmorum .

XX 4 Exen .
328 Şummaria breuia Lib.vi.

Sacerdotis apud Bedan .

Theodofii monachi.
Launomari.
Exempla i Parthenii.
Sanctorum , Auxentii Archimandria.
Winwaloci.
Eutychii Patriarche.
Paterni Abrincenſis.
De petendo San & orum hominum auxi
lio .
Cur hoc remedium minus hodie frequens,quam 6- X
lim ? Erant diuerfi exorciſta,difti Sancto. Exē.
plas S.Macarii. vtriusý , Cuthberti, Ruftici ,
Bafilii,Paphnutii,Eugende,Greg. Thaumatur.
gi.Pauls fimplicis ,Theodori, & Vrſmari.
14.Deexorciſmo Eccleſiaſtico Y
,
Antiquitas ordinis exorciſtarum . Ritus,quidam
veteres in exorciſmo adhiberi politi, Nome de
monis peti folebat:cibi
ſoliti exorciſaritauendā
à ludicrisfermonibus probatum exemplo.Seriā
Exemplum S. Vrſmari . in quo notande vedem
ante o tingentosannos, nunc cerimonia. Exč
pla S. Adelelini ,S. Maurilii. Cur exorciſmus
aliquando fit irritus?Contra qua veneficia non
foleat prodeffe ,ex Toftato.
f.De operibus ſatisfactoriis, Z

Deeleemofina.de ieiunio,exempla S. Auxenti &

$. Procopii.de Oratione.r.de communi Ecclefia.
2.depriuata in his precipua fimbolum Apofto
Xicum de oratio Dominica.ittym Rofarium ,d.
Litania .

6.Im.
 Summaria Lib . VI. 329

An 6. Imploratum nomen IE s . v Saluatoris, &

CHRISTI, & San&orum.

Exempla ob auctoritates Patrum remifine nomen

MARIÆ virginis. trie exempla . Auxilium
Angeli Cuftodis.S.Gouladuch .
BB
7. Signaculum fanétæ Crucis.
Probatur teftimoniis exemplis plurims.que pro .

pter multitudinem hic in fummaria omistus

Mos Sanctorum ,tegendi miracula, additis aliquis

bus rebus naturalibus.
cc 8.San &torum reliquiæ .
Probaturplurimis auctoritatibus, de exemplis, vt
S. Philippi, S. Dympre inBrabantia, & pluri
morum aliorum . bonorandi Saneli peregrina
tionibus & donariis. Cauendum àfuperftitiofo
corum cultu. quem odère, vtprobatur exemplo
quodam S.Glyceria.
DD 9. Deaqua benedi&ta.
Antiquitas buius ritus. Efficacitas probatur ue
riis exemplis. .

Exprecipui quadam , contra ſpectrum Apameenfe.

contra aliud Tentaedium lapides iacions.com
D.Huberti, & c. Wisri impudensfiuemonde
cium ,fiue calumnia.
EB 10.Res aliæ benedi&tæ ritu Catholico .

Deagnis Dei.decereis of ſale benedi&to.depanebe

nediflo.antiquit es ritus.cxempla quedan .
ļi.Pia amuleta collo ſuſpenſa .
fuperftitiofa?
Querequirantur ne fint
E F 12. Pulſatio companarum .
XXS Ex
330 Smumaria Lib. VI.

Experientia quotidiana. Exemplum mirabile ex

Petro Cluniacenfi.confeffiones maleficarum .
Caucndum à duob . Lamiarum mendaciis; vtillic.

Refellitur vulgi opiniode campanarum baptif

mo. Hereticorum ſtrophaquotidiana.
Capitularis Caroli Magni locus explicatus. Bene
dictioni aliquando tributum nomen baptifmi,
ut apud lnonem Carnuten .
Benedittionis Campanarum ritusdefenfus contra
hæreticos.
De efficacitate carum contra demones in quo hac
fit fitasPetri Mexia error.Curhecremedia non
GG
femper efficacia
Cap.III. Quorundam remediorum Eccle
fiafticorum , contra calumnias hæretico
rum ; maxime Georg. Godelmanni; de
cfenlio .
Quidam nox Iurifconfulti,fed rabula inceremo
A
nimspetulantes .
Defenfio exorciſmiEcclefiæ Catholica . Often- B
ditur ineptia do imperitia aduerfarij. Colligun
surmultaeius mendacia:oftenditur in exorcis
ma nihilmagicum reperiri.
Singillatim omnes eius ritus probantur de expli.
eantur.

Defenfio falis benedi& t. mesdacia aduerfarij C

ebfraus. Defenfio aquæ benedi &tæ . Benedi
stiones berbarum . Noua iterü aduerfarijmen
dacia .
Defenſio Agrorum Dei alia iterum mendacia.De . D

fenditurbenedi tia balfamid okei . Inepria ad

uerfarij
 Summaria Lib. VI . 331

uerfarij formulam dicentis effe Magicam dete

gitur.
Verbum exorcifo, & vfus defenditur. Vſi co Apo
ſtoli. Cur non Chriſtus? baptifmo peccata re
mitti.
E Defenditur Extrema vnctio, & benedi & tio olei in
firmorum .
Smid :lini & Lerchemeri væfana conuicia.
Ex antiquitate probantur benedictiones variarum
rerum . herbarum fiu fruétuum . Aquebenedi
Ete. Criſmatis. Panis & falis.
F Qua vis fit rerum Sacramentalium .
G Aliud iterum mendacium , Item alia & alia .
H Refpondetur argumentis quibufdam Godelmanni.
oftenditur exoriiſtaram ordinem in Ecclefiao
lim fuiffe.D.Clementis Rom.locus explicatus.
I Defenditur cultus Venerabilis Euchariſtia , & in
esille verum corpus Salustoris noftri. Oftendi:
tur nibilin confecratione mec cultu Magicumi
ele .
K Contra loſeph. Scaligerū defenditur,operaD.Dio
nyfio. Areopagitæ afcripta non effe pſeudepigra.
pha. Superbia eius arte oculos ponitur ipfiuſmet
' verbis, & moneturrefipifcere,feg, deinceps gere
ye modeſtiùs, & fapere humiliùs.
L Monita quadam pro Confeffariis
pånitentibus,

MAR
 332

MARTINI DEL
RIO SOCIETATIS IESV
PRESBYTERI ,

Diſquiſitionum Magicarum .

LIBER V I.

QVI EST ,

DE OFFICIO CON .
feffarij.

Vvm duplicem perſonam gerat A

confeſſarius , iudicis & medici;

facilè intelligitur vtriuſque mu.

nere fungi debere. Iudicis qui .
dem perſonam ſuſtiner, quando confeſſio
nes excipit,rantùm : tum enim Dei vices ge
rir in ligando & abſoluendo; Medici gerit
non tum folummodò , fed etiam extra tri

;
velà reis ,velà læſis, vel à iuftitiæ exſecuto
fibus , & adminiſtris , vel denique ab aliis
quibuslibet. Deduplici hoc of.
cio nunc nobis agen
dum.
Сл.
 Libri VI. C. I. Sect. I 333

CA P. I,

De officio confeſarij, qua Iudex eft.

A DIudicem pertinetnofſedeli& a, & de

illis in foro luo iudicare . vc ca cogno
[ cat iudex ;operepreciú fuerit principio hic
quali in tabella ſeu breuiculo , ante oculos
ponere, quæin quinq;præcedentibus libris
peccata , feu delicta , nofter iudex debeat a

nimaduertere , & explorare;vt ,cum necelle,

rcumiuuct interrogando.

SECTIO L

EXPrimiitaq;libri Proloquio,diſcet ;licere,

examinare hæreticos,an fint etiam magi
ſeu malefici.
Exi.& 2.c.diſcet,diſcernere fuperftitio .
nis & Magiæ ſpecies.
(qui libri rationemagiæ prohibiti ſunt.
q.i. quátum aſtrorum influxui citra er.
rorem poflit tribui ? '.)
q.2.vicare errores malè Chriſtianorum

circa complexionis temperamen

tum.
39.3.crrores vitare circa vim imaginádi.
icec. 57.4 . Quid fentiendú de fanacione per
afpe & um , contactum , vocem : de fai
lutatoribus, de gentilibus $ Pauli &
S. Catharinæ , & fimilibus circum
forancis, & de curationibusmilita

ribus , & c. & quæ in hacrc peccata

interucnire foleanc.
334 Diſquiſitionum Magicarum
Princ. Quæ peccata occurrāt in Ma
gia naturali & artificiali,
Ex c. 9.1.Peccata ſigillorum & caracterum
4. di magicorum .
ſcer Jq 2. Magorum fraudes de Numeris,
in & quid tribuendum illis.
9.3 . Quomodo pecceturcredulitate
** & vlu incantationum ?

19.4. Quæamuleca ſeu periapra licita,

quæ non ?
Ex c. Qu æ in pirotechnia leu alchimia
s. di. peccata reperiantur, & quole pa
ſcer. &o alchimicis .confeflarius gere

re , & quæ illos debeat interrogare ?

9.3 & 4 .

Ex libro fecundodiſcitur de quibus Magi

ſintexaminandi.
1. Deartis ay & ore, & efficiente cauſa quid
ſentiant ? vt habet , q.2.

2. Quos habeant libros : iuxta q.3,

3.Circa pactum , quas illi adhibuerint ſo
lemnitates ? iuxta q.4.pracipue littera E. & hic
an ſintrebaptizati ,& c.
4. Circa effectus, an eos cdiderint præſti
giacorios ? quia hoc eft mendacium . Vide q:;
0.08.
s. An putauerint diabolum véra miracula
facere poffe,quia elt error. Videq.7.,
6. Animagines ſacras inhonorarint, con
fpuendo,verberando, trahendo,mergendó
ve : vtq.11 .
7. An
 Libri VI. C. 1. Sect. I. 335

7. An alteri pauperiemfecerint, vel da

mnum dederint. in bonis fortunæ ? d.queft.
11.0 12 .
8. An thefauros arte magica quæſierint,
aut aliter diuitias, honores, vel victoriam à
dæmone expetierint ?d.q12.
9. Anincantarint animalia & quomodo?
quaft.13 . 14.
10. An cum beftiis rem habuerint ? iuxta

quaft.14 .! Witam
11. An cum dæmone corpus miſcuerint,
& quomodo ? q.rs.
12. Anad cõuentusiucrint, & ibi fecerint,
quæ fieri folere narrantur.q.16. vbi & illud
notandum aliquando no cum dæmonibus,
fed exſtincto lumine, promiſcuè cum quo
uis vel quauis oblacis proximis fibi concu
buerint: quod de Lamiis & maleficis Aftre
batenûbus , anno 1459. narrar Meierus in
Annal. Flandriæ , & de aliis alij.
13. Quoad lycanthropos; examinandi,an
fibi duntaxat tales videbatur, an etiam aliis :

quia ſecúdo cafu adeft ſemper pactum , iuxta

quaft.18.
14. An aliquibus vfi contra vulnera actor
menta : & quibus ? q.21.
15. Anconați animas euocarezan conue

nerint de apparendo poft mortem : Vide

quaft. 26. +
16.An vinxerint ſpectra ?9 :27.
, 17. Anfpe & riscultum aliquem exhibue
rins,
| 336 Diſquifitionun Magicaruni
frint,& quem ,& qualibus ? an pacti cum illis
aliquid fuerint,an familiaria colloquia fu .
perflua cuin his habuerint :iux:q.28.
i8 . ar procurauerint fpe & rorum appati.
cionem ? q.29.
ig.an exorciſmis vetitis vſus ? quæ adhi
buerit, & quam adhibitorum vim effe puta
ric ? an habuerit dæmonem incluſum ,vel in
cludere fit conatus ? an paredrum habue
rit , & fub quo pa & o , quamdiu , ad quid ,& c.
twalk v.

Ex libro Tertio.

1 , interrogent, quæ fintinſtrumenta qui

bus vſäer nain grauius ſubeſt peccatum vn

goétis; cò quòd ſolet præccdere anthropo
phagia & infanticidium.videq.i.
2. an ſómnificum maleficium intulerint
naturali medicamento , an verò acceſſerit
fepulchri violatio , & cadaueris iniuria ? &

quem in finem.q.3.
3.quibus philtris vſægan miſcuerint facra

menia, aut alias res ſacratas , & quas? quaft.3.

Jeft.2 .
4. an ſic aliquem egerint in amétiam , oc.
ciderint ,læſerint ? d.ſet.2.
s.an contra philtrum fintýG remcdiis illi

citis ?an capti illicito amore ,fecerinr qux ex

ſua parte neceffaria : d.queftio.3.feel.3 .item ,
quæ conſilia darepoflit taliamore irretitis :
libidem .
6. ob
 Libri VI. C.1. Sect. I. 336

6. ob quam cauſam philtrum præbuerit;

cælebs , an vt matrimonio iungeretur : con
iugata, an vt amorem matici recuperaret; v
trique , an ad libidinem illicitam ? q.35 87.2 .
an odij vel obliuionis maleficio vſus ? item ,
an incendij :left.pen.dm ültet
2. quid exiſtimarit de faſcinatione, & an
aliquam faſcinarint: quibus vſ remediis vel
antidotis contra faſcinationem ? 9 :4.ſ2t,i.
8. an cadauera laniarint , & quæ damna
venenis intulerint ? quo pacto illa damnavi
uentibus dederint : item ,an aliquid defode
rint ,cui ſola remotione queat occurri,d.q.4.
feft.2.
9. In fe£t.3. notet confeſſacius finguläs vel
noric diſtinguere in aborlu ' , an nocuerint
iam viuo ,an ante animationem ? item ,an fic
diſtenderint prægnantem ,vera, an ſimülata

prægnatione ? quia priore caſu accedit pro

lis periculum.item ,quoties hæc facta.deniq;
in z. caſu , an propter hanc deficcationem ,,
fcerus fame perierit , & quot , & c. 1
10. Accendat'qui homicidæ fint excom
municati : Sect. 4. Incerrogecan fagittariam
exercuerit magus ? an huiufmodi imagines
confecerint , an baptizarint: & in quarum
perſonarum interitum ?
11.Sechs.co.quos animi,corporisyemor
bosintulerint?

12. Se £t.7. an aliquos deuouerint ; & qua

imprecationis formula ?
TY
13.Sect:
1338 Difquifitionum Magicarum

13.fect.8.an maleficiarint aliquem ligami

nibus, & ad quod tépus : item, an ad cuican
dum vel fanandum illud ,aliquid ſuperſtitio
nis adhibuerint.
14.Ex 5.q.Diſcet habere rationem perſo
narum , quibus nocitum fuit, hinc enim a
trocitas peccati creſcit. nam cæteris paribus
contra publicam perſonā peccatur grauiùs,
quàm contra priuatam . atrociſſimum quo
que eft omnium, necare infantulos nõdum

baptizatos.
Exq.6.67. Diſcet ob quæ peccata maxi
mè, quis tradaturmaleficispuniendus; qui
bus etiam abſtinendum fit iis , qui cupiunt
eſſe tuti , vel liberari â maleficiis.

Ex q.8. Poterit confeſſarins proponere

miſeriam maleficorum , & peccati enormi
tatcm .

Ex libri verd huises parte pofteriores

difcere poterit .

1.Naturam yanæ obferuantiæ.q.1.és

2.Quando , & quale fit peccatum ? 9.2.
3.Modos præcipuos vanæ obſeruantiæ , &
excorum fimilitudine,quando in hoc pec
catum quis ruerit29.4.feat.i.
4. De precibus & verbis facræ Scripturæ ;
de iciuniis & aliis operibus bonis ſecundum
ſe .feat.2 .
s.Deligaturis & periammatis.fe £ t.3:
6.De obſeruacione omnium .fe l.4 .

7.De
 Lib. VI. C. I. Sect . I.
339
7 :Deftrenis initio anni.fect.s.
8. Quando liceat obſeruare dies, quando
non.fect.g.

9. Que ſint licita media ſanádorum mor

borum & , quæ non , & de milicari vulnerum
curatione .( 8.7
io . Fundaméta vanarum obſeruationum

quæ adhibentur ex S.S.& c . refacata. Quod

eft neceſſarium (citu ,vc idiotis poffit perſua
deri , eſſe impia illa , quæ habent pro piis,
feat.8.
De formula, ſi Dcus incarna
tus , &c .
Dæmonum miniſterio an ad
bonum liceat yti

Derythmo feu verſu .

Contra Feli
Deritibus & cærimoniis quæ cem Malleo
adhibitæ ,
Plum Tiguri
De dubio in quo benignior num.
ſequeda fit interpretatio,
că de dubio perſonæ , quam
rei.

11. Ex formulis pofitis in fect.g.futurum ei

non difficile, iudicium fere ;de cæteris , quæ
ſunt innumeræ , & in fingulis locis diuerfæ ;
ſed in ipfa ratione formali ſuperſtitionis co
ueniunt.
Ex libro Duarto.
i . Diſcet naturam prophetiæ . & quando
fit peccatum Prophetæ ,non credere inſpi
rationi.6.1.q.
1.do 2 :
YY
2
2. Qui.
 1340 Difquifitionum Magicarum

2.Quib. inſtructum eſſe oporteatad dan

dum confilium in reuelationibus : Quiabu
fus & ierrata hîcpoflint accidete ex parte có
feſſarij ;.quæ ex parte habentis reuelatio.
nem ? quomodo fraudes & peccata huiuſ
modi deprehendantur: de ſcrutanda inten
tione.q.3.
3. Regulas diſcet ad cognoſcendú quan
do peccent aſtrologi & fimiles diuinatores.
quando fors,omen,velſignipetitio fit licita,
cap.z.q.3 .
4. Qualiter peccent diuinatione vten
tes, & quæ excuſent vel minuant peccatum ,
quaft.4 .
5. Quale peccatú lit oracula dæmonum
confulere ?q.0 feet.1.
6. In necromantia quibus vfxmediis ſeu

inſtrumentis , quorum ratione poteft acce

dere infanticidium , & fimilia peccata ,
fe.
Etio 2 .

Exfqq.fe &tionibusdifcet ſpecies diuinatio

nis cum pacto expreſſo. In ſpecie quoqueil
larum vlcima de oculi excuſſione,nota inci

dere in obligacionem reſtıțuendi , ratione

damni iniuftè illati.

8. Inq.7. diſcer varias ſpecies pa&i impli

citi; ex quibus poterit decidere caſus fiini
les, et de ſaltantibus per pyras,de afferuanti
bus dyevsov, de ferentibus amethyſtum velo
mnient, de offerentibus candelam S.Anto ."
niove furem indicet; & in quibuſdam poteft
acce
 Libri VI. C.I. Se t. I. 241

accedere obligatio famæ reftituendæ , vtin

Parthenomancia .

9. Quomodo liceat niti ominibus,prodi

giis & portentis ? quando peccetur in huiuf
modiobferuandis : fe & .2.

10. Quando fit ſors diuinatoria & prohi.

bica ? maximè de illa quæ fit per inſpectio

nem libri ſacri,fect.3.

11. Ad naturam peccati huius intelligen
dam planè neceſſaria eſt ,ſeet.4 .
12. Diſcet peccata aſtrologorú ,Geneth
liacorum , & cæterorú iudiciariorum etiam
medicorum & chirurgorum ,c.3.q.1.
13. Quæ liceat diuinare ex elementis &
mixcis inſenfilibus, vt cometis , halonibus,
& c.quæ non $ 9.2 .
14. Quid liceaţ medicis diuinare,q.3.

15. Quandopeccent phyſiognomi? 9.4.

16. Quale peccatum fit chiromancia ?q.s.
17. Quæ lomnia licet obſeruare & inter
precationem quærere : q.6. In fine quæſtio
nis habebit cxemplum faciendæ in fimilib .
diſquiſitionis.
18. Quæ occurrant hodie peccata in ſor
te diuiſoria, & quibus caſibus fit licita ? сар,
4 quaft.i.
19. Quæ peccata contingant in contra
& u ſorcis, quem vocant ollæ ſeu Locheryæ ?
quæ quoad venditorem , quæ quoad empto .
res, quæ quoad miniſtros ſeu aſſiſtentes ,quæ
quoad Remp.vel Principem ? 9.2.
YY 3 20. Quæ
342 Diſquiſitionum Magicarum

20. Quæ peccata fint Canonicæ purga

cionis: an quis cam cum mendacio vſurpa
rit? q.3 .
21. An vſus fit vulgaribus purgationibus
interroget; tam ſubcundo,quàm exigendo.
Noret quæ di & ta de prouocatione ad diui
num iudicium ; quomodo in ea peccetur:
item de duello publico & priuato propter
adiun & tam excommunicationem : & noteç
quæ ad explicationem cenſuræ illius hicad.
dita.Sect.i. & z .
22. De peccatis purgationum variarum
per ignem , fect.3 .
23. Peccata probationis aquæ frigidæ vel
feruentis,feft.4,
24. Difcet , cur & quomodo peccet iu
dex probatione illa vulgari, qua fagæ in a
quam proic &tæ creduntur fupernatare : &
quid refpondendum nitentibus confuaru

dinc ſeu corruptela quorundam iudicum .

quaft.s
25. Noter quæ hîc dicuntur, vt commu
nia omnibus vulgaribus purgationibus.
26.ltcm noret, quæ de excuſatione ex ca
pite ignorantiæ aliquando iudices præte
xunt; vt ſciat quando bona intentio excu
fationem illis præbeat, quando vero non
prabear.
27.lcem , quale fit peccatú error fine dolo ?
28.Peccare iudices, qui,ſemota lege & ra
tione, arbitrij liberam plenitudine fequun
tur:
 1
Libri VI. C. 1. Se & t. I. 343

tur : & quomodo omnis iudex legi ſit ſubie

aus ? feci.z.lit ...
29. Peccare quando cànonibus non ob
temperant ? feat.3.
30. Quandoliceat fignum petere? & quæ
fides requifita ad editionem miraculorum ?
31. Quo modo peccet torquens vel da
mnansin eum ,cui hæcpurgatio fuit adhibi
tard.feel.3.
33. De peccato purgantis per pondera &
lancem.q.6.
34. De peccato purgantis per crucem .
35. Peccata in quibuſdam aliis generibus,
quzrariora.ibid .4

Ex libro Quinto diſoet.

1. Quando iudex peccet arbitrando te

merè circa criminis grauitatem ?
2. Quando peccet minuendo velaugen
do pænam legis
3. Quem iuris ordinem contemnendo iu

dex peccet ? fe &t.1,

4. Quomodo peccet in inquiſitionc? 1 .
circa corpus deliãti. 2. ratione accuſationis

præcedétis. 3.in forma inquiſitionis. 4. quo

ad præcedétia indicia. s.quoad famam præ
cedentem . 6. quoad abſolutionem præce.
dentem . 7. quoad tranſactionem . 8. quoad
gratiam Principis. Seel.a.
s . Diſcer de indiciis , quæ vis præcipuo
rum :2.quodiudex tenetur aliquandoad da
YY 4 mno
244 Diſquiſitionum Magicarum

mnorum reftitutionem , fi non interrogauit

de ſociis.3. quando propterea reo denegan .
da fit abfolutio ? 4 , alia in hac re tam rei
quam iudicis peceata. s. peccata iudicis ex
defectu indicioſum ad torturam ſufficienti
um. 6. quomodo diſtinguenda ia &tantia à
minis : 7.quod mens ſcrutanda in minantis
æquiuoca locutione fecl. ;
6. Sict 4.docet vim minùs certorum in
diciorum . 2. quod ex non impedico damno
iudex rencatur reftituere. 3. Peccari in for
tiariorum ,defenfione,fauore ,patrocinio &
occulcatione. 4. qui mortaliter peccent

non defendendo. 5. qui teneantur reſti

tuere.

7. Diſcet multiplices abuſus iudicum in

receptione teſtium.feet.se
8. Peccataaccuſatorum , & onus reſtiru .
endi . ſect.o.

9. Varia peccata in reis comprehenden

dis, carcerandis , & poftea ibi afferuandis,
Ject.7.
10. Multa grauia peccata cirça modum
torturæ , in quantitate & qualitate.
11. Quoſdam ritus ſuperſtitioſos contra
maleficium ( vrvocantyulgo ) Taciturnita
tis, feet.g.
12. Peccare
iudices quimendacio dolove
reum decipiunt,fe&t.10.
13. Quando iudex peccet condemnando
reum ex lua confeſſione, fe & .11.

14. Quo
 Lib. VI. C. 1. Sect . I. 345

14. Quomodo diſcernendæ ;ſuſpicio,o

pinio , & præſumptio.
15. Cui poſſit iniungi abiuratio , & quo
pa &to is ad eam inuitus adigi poſſit ? fectio
I 2.

16. Varia in quibus iudices circa Cano

nicam purgationem queant peccare. fectio
13.
17. Quo pacto iudex peccet, interdum
etiam cum onere reſtituendi,eo quòd cùm
deberet abſolutè abſoluere , tantum abfol .
uitreum à iudiciiinftantia : fe&t.14 .
18. Quo modo qualificanda ſortilegia ?
item quælint hæreticalia, quæ non ? & pro
inde, quibus excommunicatio accedat? fe
Etio 15 .

19. Quando iudex peccetin pænæ irro

gacione ? feat.10. !
20. Peccata quædam propria Sacerdo
tum& clericorum in hac materia, de quibus

illi interrogandi.ibid.
21. Quando iudexremittenspoenam rc :
neatur ad reftitutionem & peccet ? ibid.
22. Peccatum legentium vel retinentiú
libros Magicos,fect. 17.
23. An præbenda maleficis ad mortem
damnaris Euchariſtia ; & vnctio , & quid
in Euchariſtia præbenda ſit obſeruandum .
feft.18 .
24.Peccçtnc iudex ſepulturam denegan
Ido.fect.19 .
YY 5 25.Pcc
 13:46 Diſquiſitionum Magicarum

25. Peccatum eorum , qui fubminiftrand

inſtrumenta necis , vt rcus euadat pænam
publicam . Ibidem .

SECTIO II.

De figillo confeffionis in hac materia .

Anc fe & ionem addo,propter quorun . C

Han
dam confeffariorum fimplieitatem , &
quorundam Iudicum temeritatem atq; ma
litiam : qui, quantum poſſunt, conantur ex
confeſſariis, directè , indirectève , tum ante
reimortem ,cum pofteam ,exfculpere , num
rcus fuerit peccati illius conſcius. Adeo vt
alicubi audiuerim folitos quodam loco co
feffarios à iudice poft latam ſententia mor
tis in reum interrogari;Genc iuftè damnatus
reus;necne: & religiolos quosdam ,cò quòd
hancludicum iniquam importunitatem , ve
ferim laf. facrilog