Sie sind auf Seite 1von 344

CASSAN D E R E V A N G E L I C U S»

ßve
In plaerifq; AfTertor A u g . Confeffionis gravifs.
JDae ift:
©fcjenföe Cancern /
gofßoft jityn tofcm weft^erö^mte Cö?ann/G E O R G I U S CA S-
S A N D E R . » bic Zu$fpüt$i{d)e Confeflionmif
gutem WH«!) QtUtiidftt t

JU Sollt Mtt Ütydtl/ anno i / 7 7. &c»j Heinrico Aquenfi, mit <XWX Wottt*
öeber €6lmfcjjen Theologenjgebrucff roor&e»/
ttM j» XOtwUutfcefjC^imTcSeti $£temp{<trs/auffgwttm
Oen einfältigen jum btftw gegen 6bet ins ^eutfc&e gebtwfrt/
iDurcfj Johannem Saubertura^.

natnbetrg/tii Vtxltgwtg WotfFgnrtg f&tbtctv/fat 16$ L


emrícf §0мШ /
touro & 3îdm. £a>f. 0Dtojcfï. :c. 9Çat§k>ni> bit Virò,
i<mbfcèafff£uttK$mMtf>c

*£о»ГФе ici) <Sf<Ôtteô ш'фКфеи веден w b atte bet вееГе*


mb beg Дей>9 еИр weßUcfee ÏVolfavtfy 2fme»n

Ökbkr(Beffretirer .^e№
warumb btefêe befê $оф&йфг*
ten Gaflandri in vicien œk^tigen
puncten reolgefufiìe refolution
vnnb С ^ п Р ф е в 2èeben<ten /
шеГфевегаплоСЫЛи 564in fête
п е т огЬепШфеп 2èemff vnnb
ftuff fteyfl jPufefb uiterönabigfien Sòcfefpl imffge*
fét$t/í&x>rer (Befíivícf? ¿ffentítc^ dedfcirci befíetfX>rfft¿
ф е п | т Ь mir аи&ЬетЯ5иф^НЬ(1$шфстЬ з е ш а ф *
(en.
Юм*ег[Шф gïeicÇ) EPIC 3« bemfeïbenbtebcunaln
beyÇ>oi?esvnb niber © t a n b e p e r f b n m оегсо^пифе
60 Ц tfmge
Dedicatìon©$rfffc
ßrage anlaf$gegeben/ ob bannbkfc Sòttmtnuft/fo
bit protefhrenbe €l?ur^ dürften vnnb ©tonbe Anno
15 3o. $u 2mgfpurg $ty\tt Carl fatti V . &оф1оЪКф>
(1ег@еЬафти(5 übergeben / а и ф etwas gutes vmb
etliche {Ыфе puncten in (!ф begreiffe/wefc^e bit 9C&
т 1 | с | ^ € а ф о й ( ф е & 1 Г ф nit verneinen/ fonber ЫГОф
vnb mit gutem (Setpiften für betant annehmen tonne
vnbfotleC
Що if* offenbar / baf$ л и ф fettiger %tit fetbige
§rageauffs newvon ben verffrlnbigenauffbie ba^m
g e b m ф t p n g r n n b t t ф e ì£ró~rterung hierüber gejuckt
a?erbe +

XDeil bann mir nit $a>eiffelt / а и ф (Btftn Cafe


ein £ieb£>aber ber (Berechtigten) werbe З^г (^1фе
tmparteftfc&e H a c ^ f o t ^ u n g vnnb glimpffTic^cn
5òerich>t eines СафоК{фепЮапп8 nit зишЬег f^yn
tuffen : fonbern auffallen fall £>ierbey verfahren паф
bem betantenЭДзфгафtmb gutenSCatl? beß fertige
Hieronymi : Legant priüs & poftea defpiciant (fimereatur)
ne videantur non ex judicio, fèd ex odij prasfumtione igno­
rata damnare: jCDanlefees^uvor: aisbann m a g maus
Cba es vnguttig) verachten : bamit es ntt b a s anfeuert
gewinne/als wolte man nicfymit gerec^temX>rt^eil/
fonbern nuß vorgefaßtem 20af$ vnbewuffe bing ver*
bammen:
2flsf?ab 1'ф nicty fctyw getragen / b e y jDerfèfc
ben п п ф tyttmit vnterbienffticl? an^umelben.
Ю а г п а ф m u ß man benennen / b a ß voeucinb
Ш 50С&Шф[?« RttftX Ferdinandus I. fmfc Maxi­
m illaims II. beebe С Wmttbeffer (Зе&афтиб/АФ
bef5
Dedicatìori©$tffff.
bcfs obbenì^rten Georgij Caffandri «Ilergnabtgfì ange^
nommen vnb bie2lrbeit òef felben vor anòern mit flcift
gefacht vnb gebraucht. Corinti aber biefèr (bleuen
£)tenf!geletftet/t>at*£ (Seffr+auß berPra>fation,fc> in
+

bem 3U Cóln gebrückten Exemplar, vorder gefètstvnb


auch ^tcrnec^fl von XOott suXDortbeygefijgt wor?
ben/mit mri?rern3U vernehmen.
£ n b tan id? bicfès DrtsThuani Seugnuß ntc^t
vorbeigehen /{internal auct> berfèlbe öffentlich ge?:
fc^rieben/mittras (Megenrpett bie SCdmifche &eyf«r*
Itc^e jDftjeftat CafTandrum tyttyi crticfèt : Oftendam,
fc^reibter: prudentiflimè & ex inftituto veteris Ecclefias
Principes eos feciflè, qui bella ob Religionem exortapotiu»
vei cuminiquiffimis conditionibus amicè componi, quàm
armorum vi confici debere cenfuerunt.
Idvidit Ferdinandus, fapientiflimus Princeps, qui bcllis
longè maximis ae periculofiffimis Tub Carolo V. fratre in
Germania exercitatus cùm experientiadidiciflèt,ceptaar-
mis adverfusProteftantes ha&enus male cefEfife> poftquam
felicibus auipieijs Imperium inivit, Religionispacem folc-
mni Decreto fanxit, quam repetitis vicibus femper poftea
confìrmavit : Et cum videret, melius per amica colloquia
Religionis negotium procedere, ejufque rei aliquoties fub
Fratre indictis Ratifpona: & Wormatia; olim conventibus
periculumfeciffet, paulò ante mortem, poft pera&um Tri-
denti Concilium,Proteftantibus, qui ad illud non venerant,
fitisfacere cupiens, novum rurius cum ijs colloquium ex
Maximiliani Filij,prudentiffimi Principis confilio inftitue-
rc voluit, ad idq; Georgium Cafiàndrum, virum dottum &
moderatum delegit,qui cum adverfae partis Paftoribus con-
troversa Auguftana; confellìonis capita amicè retracìaret.
Dedication@cWf{t
g« S M fcfc O £ ™& (tmcigm/öafs bie f enigen ^dr*
c

fttn am cillerwtifölicfyftm vnnb wcf? ber QlmvbnunQ


öer ölten &trd?en ge£>anbelt/ welche ben Steligtons
ftriegviellieber freunblichaud? bey ben aUerfäpwer*
flenf&ebing/$u f e u c h t e n / a l s mit (Bewalt vnb XOtf*
fen hinauf $u führen vermeynt*
£)if5 hat gefehenFerdinandüsber fyocfyvzrftänbi*
gtpotentat/welcher in b e n a c h r i c h t i g e n vnb ge*
fahrliehften ftriegen-vnter Carolobemgünfften/fw
mmtDmn & m b e r n im'äteutfchlanb außbunbig ver*
fucht vrtb getlbt war.
2Öann oft er atiߣrfo&rangerlernet/tx>ie bfcvov
ber bieproteftirenbenan bte^Dftnbgenotnenc VQ&f*
fen biß am>ero wenig fruchtbarlichee ausgerichtet/
als h a t er/fb balb er b a s Steich mit befbnberem (Btöcf
angetreten/ben 9(eligions£riebenmit offenem Decret
vcittinbet/vnb 311 vnterfchieblichen malen fyemaety
bezeuget. X>nb als er gemercr:t/b3 b a s SCeltgionsmc^
fen btirch freundliche Öntenebungenbeffer foitgicn*
ge/auch etliche mal bey benen SteichsXterfamlungen/
fo mit gutachten feines 20er:n Sanftem $u Stegen*
jpurg vnbXOormbs außgefchrieben waren/fbld?es
fchon vtrfucfy/bat er £urt$vor feinem tdbtlkfymtybt
gang/nach gehaltenem Concilio $u grient C ben pro*
tefnrenben/fb bey felbigem nicht erfchienen/ eingn&
gen3nlet^en)a«f5 feines ^ h n s Maximilianials eines
bocfyvtrft&nbiQcn §uvfte ns/9Cath/mit fontn ein (Be*
fprtkh rw'berömb anbellen wolltn/vnb öar$n Geor-
gium Caflandrum,einen gelehrten vnb füttfamen £Dan/
verorbnet/ ber mit beß (Segcnt^eils prebigern bk
ffritti*
Dedication®$rff|Ì
ftrittfge tD wptftùctt 2&jgfpurgtfct)er Confefllon­.
(теипойф àbfyanbdn fotte.
Qlnbersvoo tr$etyt Thuanus,t»ie ее ferner ergange:
Ad eum (Caffandrum) igitur Ferdinandus XI. Kal. Jun. iite­
ras dederat, quibusViennam adfeut veniret>hortabatur,
cumq;obcontinuos arthritidis dolores majorem anni par­
tem lefto affixus facile fe excufaflèt, alteris ad eum Vienna
Eid. Quintil.datisliterisrogat,ut quando ipfì praefcntia fua
inftitutum reconciliationis opus pro movere per valetudi­
nem non iicet> ( quod unum fupereft ) {"cripto & conffiio il­
lud adjuvet, &c. Quod ille admirabili brevitate & modera­
rione praeftitit, &c. Юав ift :
£)erowegen tpor &eyfei F E R D I N A N P иs anfì­m
(Caffandrum) ЫпггЖ&в Юацш Schreiben abge^
t?enlaf|èn/baf3 er gen XVitn$u fom Commen wolte;
Vnb eds er von wegen beß (Sickte bie meifte $eit befö
2fft!?r83u2bethgelegenvnb ftc^ befзwegenleiфtliф
entfctpulbiget / ließ <£r ein anbtrs Schreiben auf$
XDien am 15-. '<£ag beft "jOetcmonats cmanfertigen/
vnb bat jtpn/wann er ja mit feiner (Begenwart vnnb
tregen ber &eib&g5cfyvoiXctyfyeit b a s angefangene
XOercß ber Bereinigung nit vollführen tonbte/ b a ß
er Ь о ф mit Betreiben vnb gutem ЭСаф baflèft>e­,be*
fòrbernwolte/*c +

XOelchesCaffandermtt wunberfamerfurt^e vnb


25e(ct)eibenheit geleitet : 25i(3 tple^er Thuanus,in Hift.
Anni i j 64. m.p.323.
(Bleich ròte nun $et)feF Ferdinandus T. niedrer*
weinten Caffandrum vor vielen anberngerm>metvnb
geliebt : alfo wirb Ш )ф ЩШЪСХ $фШм/
те
Dedication©dHfft
аиф &u £uttaaw t>«t> ЪЩИт Äom'al Я З Д Ш
Ferdinando 11. &c. twferm aflera«<!fc>tefiet?£mtf &
а и ф j£wer (Befft\ lieb vnb ш е г ф gemaltem
£ u welcher X>ergleichung а и ф biefe brtttc tun
gefet$t werbe/ büß tu ben rttberlanbenfo woln Geor­
gio Caffändro, als (Beffr. b a s X>uttertanb von (Bote
befeueret шогЬеп/г»е1фет er/Caflknder,bevorab ber
© t a b t C o m m t t (Befc^tcKtgfett vnnb trefflichen
genbenwotangeffanben: 3 n m f t e n
l l bann hierüber
felbige @tabt jhme nach bem &ob ein jirlerwarenbes
^ e u g n u ß auffgerichtet/fb noch auffbem heutige tag
bafelbf* in berftüchen bey ben^ranetfeanem зи fefytti.
2mß biefen vnb anbern bergleichen motiven fajfe
ich biegute 5uverftcht/*& (Bejtr. werbe 3h»* biefes
furtref^tchenjCDaits hochbefelchtes vn wolgegrunö*
tes Sbebencten Cgeßalt es in ben förnemflen puneten
miß feinem 2 5 и ф richtig vnnb ohne einigen vorfetsfo
r
ф е п falfchh^ eingetragen vnbbenebensins %емАа
(che gebracht worben)lieb vnb ängenemfeynlafjem
©efchweige/et^t beffen/ b a ß ich wegen hiebe*
vojnempfangenerXOotthatenicber3eit^ @eflr mic^ t +

för obligirt vir verbnnben eitefte/vnb nit allein Ьигфв


(Bebet/fonbern auchauff anbeVe mögliche QLmpts*
weife meine©anctbatfeit зи егзе^еп v r b & i g vnb Wik 1

lig verbleibe*
i£mpW$ biefelbe wb <*He beliebte лидфАп'де be* 2&*ш
Ijemigfceit (Sattes уях ewige« vnb setdic&ert XOolfavtfyMmtn.
cBfefcbweberi in Hövnbetg / am ZttQ Matthi« Ъе$ fertigen 2(p W
fm&i Anno 16$ i.
€. @e|fr, SJiifer*5DfmffarfHiger
Johannes Saubertus,
Pacis in Ecclefia Studiofis.
V a n t a pietate Ferdiriaddus Impera-
tor prseftiteric, omnes ejus actione«
oftendunt. Semper enim e u m inid
t o t o pecT:ore,tum publice per C o m i -
tia & c o n v e n t u s , t u m privatim per
fuosincubuifTe conftat,utlatius cottidieferpentes,
Religioniscontroverfi2e,quoadiicuit, exftingue-
rerttur.
Quamobrenijcum videret, eas Concilio T r i -
dentino in Germania, q u a m pro fummi Magiftra-
tus munere regebat, non potuifle fopiri ; q u o d ab-
fentes haut facile parére decretis e o r u m foleanü,
quos adverfari fibi putent ; Experiri conftituit,
numDoci:orumck p r u d e n t i u m h o m i n u m confi-
lijs,eorumqi fcriptis, n u m aliquibus mutuis collo-
quiis, utilisaliqua earum c o m p o n e n d a r u m ratio
pofletinveniri. Si hoc brevi confequinondare-
tur,ha&enus faltèm ftudium hacinre fuum utile
futurum arbitratus c f t ; q u à p e r u t f a m q P a n n o -
;

niam,&Boèmiam,c2eterasq; fuas provinciashaere-


ditarias, de controverfis Ulis Articulis docirin«e
farrnulapromulgaretur,atquereciperetur.
Quälern autem ejusChriftianae fidei Metho-
dum confici vcllet, ipfe epiftolà, quas fubijcitur,
(b) prae«
PR/£FATIO COLONIENS.
prèfcripfit, per earn Proteftantibus conccdens,
quantum,falvà Catholicze Religionis au6loritate,
fiectflariò p e r m i t t e n d u m publicae tranquillitatis
i n Reput.tuendae caufa, vifum eli; q u o videlicet,
caufasgraviom ab EcclefiaCatholica defecTÈionis
fie ipfe tolleret :: Itaque tantopererexpetendam to-
rtus EccleGae pacem;, fi reliqui Principes limile
quidpiam in fuis ditiombusintT:ituei:en.t, procura-
ripofTe, demonftraret.,
C ù m i g i t u r multa, ex nonnullis familiaribus,
deGeorgii Caflandriprobitate, vitae g e n e r e , &e-
ruditionecognoviflet Pius Imperator, epiftalas ad
tresEcelefiaiticos Principes R o m a n i ImperijEle-
e^oreSjDucemcj;Clivenfem,dedit; ad fingulos fin-
gulas,quibusabijs enixèpopofcit,ut Caflandrum
ad femitterent, q u o ipfe eo u t e r e t u r , velad publi-
camutriusq; Religionisexfacris uteris ineundam
tota G e r m a n i a C ò n c o r d i a m , velad earn in fuis fal-
tèmprovinciisretinendam-?. SedCaiIàndro quòd ?

exhaufl:uspranèeiretviribus& perquamfrequen-
tibus,autpropè continuis articulorum doloribus
c r u e i a r e t u r , efferre d o m o pedem n o n fuit inte-
g r u m ; vel equidem löngiorem ullam peregrina-
rionemfufl:ipere_?. Idcircoijdem Principes,(qui
f u o s a d e u m , hac de caufa, fingulimiferuntconfi-
liarios) atq; inprimis Colonienfis, qui coram cum
co q u a t u o r integris horis fermonem eade re Mur-
PR^FATIO COLONIENS.
fehabuit5acTreverenfis,quiperConfiliariumRe-
chium; &DuxClivenfis, q u i p e r O l i v c r i u m B a r -
zium Cancellariurn , i d e m m a g n o iludió egère,
Imperatori reíponderuntjCaíIandrum, fine máxi-
mo certoque vitas p e r i o d o t a m l o n g i n q u u m iter
noneffefa&urumjquinpoliusinvia cfefeóturum,
fi tentar et:
£ re itaque fore,fi ad eum eruditusaliquis vir
mìtteretur, qui cum eo de ij s controverfiis confer-
ret,&quidnam iíledequalibetquoque fentiret,&
quamcommodiilìmam ineunda; Concordia; cre-
deret effe rationem i m p e r a t o r i renunciaret. In
earn etiam fententiam E ì e c l o r u m PrincipumCafc
fander ipfe Caefari reícripÜL
Casfar i g i t u r , 'hanccxcufationem accipiens,
mittendum quidemaliquem a d e u m n o n c e n f u i t j
fedquod vifum eft confuitius,jumt e u m ( q u e m a d - .
modum exijfdem illis,&MaxÍmilianiSecundi,Fi-
lij Iiteri$,qii£ infra fctiptae funt, apparet.) Senten »
tiam defingulis inter Catholicos & Proteftantes
agitatis capitibus, fuam fcriptocomprehendere^?.
Hanc ergo ipfe hocconfultationis libello, ad Ma-
ximilianum Secundum Imperatorem ( q u i Ferdi-
nandopatre m o r t u o , i d e m i l l i d e n u o m a n d a r a t , &
vehementer urgebat)paucis compleóHtur.
Q u H i b e r , u t multi fentiunt prsedantes inge-
(b) 2 nio
PRJEFÄTIO COLONIENS.
n i o viri, n o n levem apud Catholicos & Proteftan-
tes au&oritatem habere debet.
E a m p r i m ù m p r o m e r e t u r integritas auctoris
fumn\a j E t q u o d ned; favo res unquam> nequc di-
gnitatesullasjnequenonores, velopesambivetit.
Quareeaufar omnes- ei defuère, q u o minus libere
ac fincerè de propofitis c o n t r o v e r t s judicaret.
Delude * Denique,quo magnifadeßdusfit, ciquein

ijs cenfendi s maxima fit er uditio tribuenda,om nes


ftudiorum fuorum labores (quos, nullo adflicìas
valetudinisincommodo,nultoqjvitxperìculo de-
territus, quoad vixit, immenfos pertulit)ipfe his
t a n t u m Gontroverßiscognofcendi&atquediligen-
ter examinandisconfecravitj&oinnefcriptorum
bucpertinentiumgenus(hocefl: Gr3ecos Latvnof-
> 5

cjue Patres veteres, t u m eos, q u i vulgo Sehoìafìicì


n o m i n a n t u r , ac recentiores omnes tarn Catholi-
cos,quàmProtei1:antes, ijsqj conjun&oscaiteTos,
q u i a Pontifìcia R o m a n a q u e Ecclefia diflèntiunt)
diligentiffimè perlegit, evolvit & excuffit. Porrò
e o r u m , q u i i p f u m , cum nihil ejufmodi cogitarer,
a b optimo in his rebus j udicio pijs illis Imperatori-
b u s tantopere c o m m e n d a m n t , m i n i m e certe con-
temnendaeft fententiajfed g r a v i t i m i potiusdee-
jus doótrina ponder is vicem obtinet,
Atqueij; edam Imperatore*, quiitaipfum,ob
jjraßitos iti hac coflcHiationc labore», tajitocme
PRJEFATIÓ COLONIENS.
{Hidio,amplexi funt; digniflìmi fané funt,qui huic
quoquelibro, & propter ßngularempietatem fil-
a m i propter Majefìatem, ipfiequidemauciori-
tatem aliqu am ad) un gan t.
Eòprastereaaccedit, publicum incly'tae'TIbio-
rxfmCivitatisjinquaan'nos plus minus vigiliti vi-'
xit,cum fummabenevolentia, conjunéìum tefti-
ffioninm_3. T a n t u m e n i m ejusvirtuti doclrinasq;
tribuitjUtejusfunus & Confules&3enatus,&Cla-
riffimi Viri, omnes etiam florentis ejus A c a d e m i c
Do6lores,honorificentiffimè profecuti fuerint ; &
ei perpetua? memorias caufa, percelebris templi lo--
co perquam h o n o r i f k o t u m u l u s c u m infciiptio-'
nefitpofitus.
Poliremo an clor in n u n c l i b r u m , q u o d caput
eft,conjecit, q u a n t u m p e r temporisbrevitatemli-*
cuit,diÌucidè&exa6iè,quidquidipfe,plurimofunii
annorum adfidua & indefatigabiti induflria,quid--
quid adverfariorum fcriptorum m u t u a collatio-
ne,quidquidex diligentiffimainquifitione veteris
Ecclefiae docìrinae, adqùàmfemperjxidicavitatq;
cenfuitpraefentes controverfiasexigendas eilè,pa-^
ratum perfe&umq; habuit. Quo fit, turn, quòd
moriensfe in hac, q u a m idem liber continet,do-
clrina vivere moriq; velie, illeapud amicos tefla-
tus eft,ut hie liber accurate, & fepofitis praejudieijs,
(b) 3 & a-
$RM¥AT1Q COLONIENS.
& a m o t ì s animi perturbationibuseffe fcriptusvi-
deatur,eoq n o m i n e plurimi certe fieri debeat.
;

E t f i a u t e m n o n potuit,.angufl:ia temporisex-
clufus, t u m quòdCasfareum elTe b r e v e m yoluit,
luculentiores, & magis copiofas fententise fuae de-
monltrationes adijcere, eatamen inferuit Patrum
teflimonia, quaeaequislecloribus & pacis amanti-
buSjhaudobfcurèfanèofìenduntjquaefueritvete-
ris illius Ecclellse do&rina precipua, per q u a m po-
tifTìm.umcon-troverfias.noftras dirimi poiTe,debe«
requetolli, credid.it.
Eas e.tiam,lodsmagis-ne.cefìà:rijs, probationcs
adhibuit,qu.aemagnamfortelucern illisArticulis
re&èac pie intelligendis & explicandis, eamqui-
dem fincerèqu.a;reatib]us,.adferant.. Seddehis re-
bus nihil decernimusjaliorum/inprimispenes Ca-
tholicamEccJeiìam, ertojudicium_j. Namipfeau-
<Stor, & femetipfum Se h u n c l i b r u m , caeteraque,
quxfcripfitomniahujusau&oritati procul dubio
fubjecit.
H a c itaq; praefaiione certae illae veraeq; caufe
o m n i b u s notae fint,cur h o c o p u s , & quibus auclo-
ribus Georgius Caflànder, q u o q m o d o , & quibus
5

adjumentis nixus, confcriplerit & u l t i m a m hanc,


}

u l t i m o vifae Spirita, t a n q u a m c y g n e a m , fìdei ac


Religionis fuae vocem atq; confeluonem ediderit.

3u'£eutfch:

® m WjübUtknbm Шшп in btt

Jt$tittftli$Ferdinandus
len/be^eugen aüe fcfnc %аШищм, ©ann ba*
ШШа»ongan£em£er&ert/jctt>omdffentöcjj
аи^тшШфЩтШ ^erfamWimgen ber&* {m Fer-
nandi
@tonbe / eföftöf ГЦ &ep nfemigeny gefe§e ny J 6

Damit bfe fagitc^rcacfjfenbr»nb glimmenbe SKelfgione (trinig',


feften/jb »lel mdgllcfym&uf eit afrgejVfcaftt / »nb gtef $fam aiißge*
fcfcgf werben.
£eroroegen/afser&efunben/baffbfefefö'e bürc$ bae Strien«*
fdje ConciIiumjm2:emfc&fanfr/bärfö er/näcl$ ©ott/bie §ocJ$e Юигф bau
£>&rfg?e(t wat/nit gebampfrworbe ((interna bft^toefatWrt'nttJ^Ji™
(ef c^fltc^ ficlj bem'&rt&efl w Ba^unge nbefen щ ем rcerffen/ober
ni<sef,eiff< ?
}ц pflegen/bfe fie för ^re&lberrcertfge'^obcf5cinb^öl* "
icn) 60(jafer jljme ernjWcl?»orgefe&f/ein^erfüclj $tit(Hm/ob
butußafy gefe&rter *>nb $я0пЩа1т/ШЪйЩ№&ф1[1$
ипШх bmcfy mönblidfee ^anbfima, tmtf®efyrac$ I ein
ш $öeg möchte erfunben werben/ ermeße <Sf rfftfgfefien ktyuk',
gen. j£w ЬепеЬепб barför ge§a(ten/bajaJoffes in ber epf/in ga№
flem getttfctyanb nie $u erhaltenrcere/bafj g(eic£rool(jferfnn fein
Sief jj würbe $rucljt jei^affen/roann in Wer* t>nb £>&er.#Urtgarn
tmb Q5d§efm/»nb anbern feinen (Srbldnbem ein gewfffe Formul,
ober &f rdjen­Orbmmg/wn fel&fgen jf rf« fgen2lr t lailn/ans iU^t
Um/vttb *>on mannfglfcfj angenommen werben Joffe;

ЫШ aufzeichnen (afTen/&at er fcl&fl (n fo(genben(5enbfc$ref &en


Kwgübradjt/ionb an bie ßanb gegeben/ wann er barin ben 9>rof cjte ­­
rennen $ula(f *m gejlaf Cef fo *>fel/Ärafft ber £af (jofifdjen3te(fgf on/
twjjwenbfg/Mbjttm grww bep 2?egfmenf *$u$ufaf*
fen:
fmt 3>am«erbfe93rfacfjen sumeljrerm cibfaUvm ЬмШтЩ*
ИЩо1Щт&Щт jjmrcegneIjme/t>nD ф gnugfam errciefe/ttojj'
t>cr fo Ш faltig errcünf^eftrfeb Der ganzen JUrcfeen I ШШ&Щ
Die anbernfturßen «Was Dergieidjen in) §геп#ег^<# en anff
i en/fög(ic$ ШЪи erßaiten werben.
Ш nun Der @ot t fefige £et)fer/ ш etlichen feine« ge§efttteti
cSfndrl Stenern»nD 9?atfcen »fei gejjort §а«е /wie jle Caffimdmm, im
gen femer groMeit/mtr^ic^en^Sanbefe тЬФЩШфи
geru§mef i §at er an Die Drei? ®ei{t(fcfjen/ Defj 3vomffcfien Жпф
зю*tov£fjur$flrj?en/MtDan DenJ£er£ogen щ Cleve, »nttrfdjfcblfcfce
S l S o « вф­eiben abgeben (äffen / Dartnn er embfig ange^aften/ünD geto
ttn
*Uä)P «n/^fi<Cafländrum §tt$m fenben rcoiten / Damit er fein«
" ' £)ienffe gebrauten mdcfye / emweDerDurc^
91;a
$№&тЩтЪ
ein allgemeine (Stnlö^^ in 3<te{fgion$fa$en/at$ ©p* tes SBort 511
nifften/oDeraberauffbrüenfgß m feinen (trbtänDern ЬЩШъщ
richten тЬщ erhalten*
cafbndri 2Шет Caflander, mtlergdngmatt / wtnb an Ып j&tfp
К n« @ фтеп?еп Der ©fieDer fe(jrgroflfe 4Z2uat fiDte: £>a№ barmte ¡0
6

sbmaktu Ш jfrdfffcn nidjt/einen $uf? auß De«t^)a«p &ifeßen: üiel wnfgtt


'* ein ferne Wwficfottncmm.
verbinöer

SDerowegen ©bertt^Megurßen/tüef cfce berent fjaf ben аПф»


jljre Mtfy $u j(jm abgeorbnet/bevorab Der £r)ur$flr jt ¿11 № / fo
fcftjtmDer'Perfon mffjßtw/wmDieferfacfc / bei; vier (Umben/j«
Supurg/geßanbeft/wD Dann Der ££ш$«г(! $u£rier/fobtw|
Rechium fdnen9?at§(g(eicfj xcü аиф Der J5er<?og 51t Clevcbiml
fefnen ganzer Oüverium BarziunODaeSBercf mit allem ßl
getrieben: ­baben enbiicfj Der ÜJomifdjen iterjferifdjen SUfajeflftft
antwortet/wie Caflander olwe eufferjte «lebenegefa^r ftcfcauff bfo
fe 3?eißn(c$t begeben ШШ/ fcnDern»ermutf)ffclj auffDemÄ
gar^ugrttnD geijen m&fre/ Da er je über vermögen bißfaü*
waemfiffewrmmen. Rieften Demnaclj für ratjfjfam/ man folKtfe
nen gefegten Ш?аппр)§тйЬогЬпеп/Ье1'т«|§т wnDiefetijWfc
tp
^Dorret*.
tf^tt Dimeren gefpràc$ anfttütz / *nb aiutanti\fyt jfapf. №je(?.
hrtfy ì^dte / wa$ jener »on einem jeben $mn(t vrt gei (f c/vnb ree>
cljèAg $ur © m'gfcii et fArten heften §te((e.3uff mtUfyt mer; wtnf
&er£§ur3ftr|!en/aUffcCafo^
/;ferauff ^ O & r ^ f W c j l . bie£n(fcl)u(bigtmg f«r fo*»S?r
tonnt angenommen / *mb$w«r nicfct barftfrge(jafcett / N ^ ^ I S Ä « ,
jcmanbj§m(Caflàndro) a6orbn<nfota / fonbernOüefc^eef«s
ratsamer erachtet roorbcn)&efo§(en / baß er / orte auß Dem ©djwf :

kri/tt)e(f^e$«5nfenju&efinDen/ erfcfjeinet / feine mepmmgüon ai


Un 2(f f feufn/fo jrci jifjen ben 9fömffcl>£af§oiffc$enMb pro.teft­
«ttbm (triftig jmb/färtfftKclj ecrfafjcn folte.
©ero{jal&en |at C aflàndejr foic^e feine mer/mmg fnbiefe,<
$fenf(icfjen23ebencr'e.i fürs begriffen/Mb an b m ^ e ^ f . M a x i m i ^ ^ Ä
Hanum IL (Dernacr) t i e f t e n bepJ^ermRaffern F e r d i t i a n d , ^ ™ -
e&enbiefeej§m jforef an&efojjfoi/wib jjefftigtopj§mgcfrt«&cn {pÄUfc
te)geferrtget.
a tnu
^Be(clje6^uc^/itH'ei>fe(voi.rÉfff.c^e gefer)rf t Um <mtfiai/'** * *
,

fctn^rfngeßacnfcacn far, bw^mffc^gatiof^mvnbProtc­"?*®


jffrafttit§at<ttfoB.
©annbafjinfanfteergici? Gelegen bfe grofT^ttffrfcfyfgfeit ^
beß Autoris, baß er nf emai naefj ©unft/ober groffen 2iempf ern
3Bflrben/obernac^roeftf.c^en©ufernäetracl2fef: 93nb§at %n
ferne £?rfaeij angefochten / baß er nfcfcffrer; »nb rfcfctig »ort
ben twgefegfen <s5M«igfeiten §«tte wffjeilen foöen.
©arnaclj 40 er aucij barum& fiodjäuacfjten / »nb für einen z>
ttfyttmfytQen $?amj $u foMjettSÖrtie. juerfennen/weU eraüe
feine Ä i , ( ö f e et Me groß (te oudi immer gewefejt/ gern auff (icfj
getiemmcn/ rnbbat>cncrftc$ burcr) feine ieibefc^ttwcljlxff »nö
©cfajjr/ fotanger gelebt / abid?recfen (äffen) einig »nb allein jti
fleifliger ewegung fbfefeer ©triftigsten perroenbef/ tmbbeß*
wgenaji:rfer/@eribenfcn/jb faceti gf^orfg/ baefjt/bfe ©rfedjfr
fäcnwib iauinijcfjen a(M b a t t e r wib legrer ber Äfrd&cn / « «
(0 «wd&
tu ©chuließrer I Mt> Donn­Dfcfc/fo wferer $(it gcfcfy­to
fcen/ fo wofn Die Prot ejtaDe vmD erntet ti Die fi<$ »on Der "Pdpjfe
fifyn Ätrc^ai getrennt / afe Die SWmffcfc&tfjjoKfd&e mit (jftfy
(lern $fef jj gelten/ Dttrcl^en »nD betrachtet.
&&crDa6(jtDer jenfgenSftepntmg/Dfe attß faftfdmcn@runt)
»nD £ocht>er(fdnDfgem SÖrt^efl Den £>er?Den groJ3mdchffgen3fö
mffcfjen opfern Diefen SDfann fo ftatffcfe gerühmt wiD anto
fehlen / f ef ne$ ^ e g s $u »erachten / fonber j« cf nem nachD wtf
ner­le^rwolsumercfett.
3«auc^ Die ßoVhffermclDe SRdmffche Äepfer fetöfV fo jjjn tw
gen angewanDer S9w|j foldjer wefnfgung in Der Religion,
aöergndöfgjt angefeuert/ *>nD g&hffrggcftcta/ finD frepffcl} vd
tiefer @ §ren wert£/ Daß man't(jetfe wegen jfjree ©ottfeifgenin.
tents,tfKtte wegen §ojj<r SQfajeftdtDlß'i&uch in gebö&rffchttue­
lpeätljaffe.
•$fer$tt fompf femer bae öffentliche »nb trefffie^e geugn«^
Derfreröjjmten@taDt £d(n / in welcher Caffander &ep zo. yfr
rengelebt: fnmaflen Dann fel&fg<5taDt feine S£ttgenDen»nc>$
fehler* Kgfeft fo Ijoch gewurDfget/ Ddp Q3ttrgermefjier t>nD 3fatß/
auch aüe Do&ores Der «löblichen Univerfitetjßme cinfeljr c§»
Cfch lefch&egdngnuß geilten / tmD §um jmmerwdrenDen @ft
fcdchtnujj in einer förnehmen Kirchen »nD anfeuert ­OttM
S5egrd&nuj?\wD ©ra&fchrffft (leflen »nD fertigen faffen.
©iMf dj ßaf Der Autor, fo »ftf Derzeit {3af&engefchel3en Hat
nen/ fnDfefemQ5uch Deutlich »nD»crnünfff ig eingefügt /№9
*>fel 2№h.r Durch /mttvnaMäßffcfeem $lefp /auf? Den jufamgcljato
mn&fyifttm Der ""SiDerwartlgen/ »nDaufj embftger Uttc$
lungDer le&r/ Der alten Rttdpn (nach welcher er jeDer}eff!#
(Strfttfgr'eitenau erörtern »ermept) jtifamm getragen miWii
2)orratl) gehabt, ©efchroefge je^f / weiln er tot) Den frtnfjjai
gnugfam beuget/wie er aufffofeheie^r/ foWjjQfoc^ fo&t$l
(e&en»nD(*far&«nwolK; £)aß ait(|dagcr(rf(^(fn(/^f(9Daff^
Potrete»
inff Щ jïem $Щ/о§м »orgefa|len УЗф gegen Ь en <part (щ/
vnb o&ne аПе »ngebäjjrliclj« bewegtmg bej? ©emôtb> befcr>íe*
bmnrcrDen.
£>Ьюот aber Caffànder wegen geringer gcíí »nD wetïrt
tfatf.Sföaj. befo&íen/ Щ^Щ№ЫтЩ<1№&п№и/тф
rem wnb weítláuffíigern SSeweif? nfrljf auffjcící&nen fdnnen/fo
§af crbocfj bfe jenige geugnöffen Der SÖattcr beigebracht /fo ben
fríebííebenben iefern anjeig f §tm / was Die aite Äf rdj far ein iejjt
gefaxt / nacij weiter »omcmfteC vnfere jef?ige etrefipuneteti
gefcljíícíjfef *>nb auffge§abetrwerben folien.
@o §aí er aucfj an etlichen 4>rten / wo ее Die 9?oiljburfff er*
forberí/foíc^en ^Sewef f? gefñ^m /n?eíc^er §ur erfidrung vnb rect>
ten^erfíanbberfelben artfeuín fer)r bíenífdj fepnían / ba man
anber jì ber <öac$ reefjf nacljbencfen voti. 3lber in Díefen Stogai
fctjiiefjenrcir fûrtwenfcijf : ba$93rt§eílbejfc(je bepanbern/vnb
&efonber*berrecb_f £atljolifefeett5?frcÈett/ fobieíe§rberSQr>alí
ten itf rcíjen fû&rt. £)ann biefer Щх jjaf ber Autor ficfj feíbfí/
мЬЩЧ&ифъпЪ лШ$ wae er gef^içbMgwefffefcoijne vnter*
iwrffen.
<23nb (jaben wir Ытпаа^ mit biefer SÖonebe Die waaren mb
<jrônb(icfcen2)rfacr)en mánníglícfcftinbrt)«nwollen/warum&
»nbaufjweflenOSefefjlvnb antrieb / Itemauffwa$ 'SBeffjvnD
buret) Wfcfje Littel GeorgiusCaffander bifferei gefertigt/
wib aifo bifj Ufr eS35efanbnuß von feinem ® fauben vnb Religion
«Í6 ein (Sdjwannen ©efang/ vor vnban Dem Ш п £nD gelati
M>íjínteríafíen.

ier)rengebacr>tnuß vnb (Bmbfcr>rifft Catömdri,


М^ЬтШшГфсП exemplar,

(с) » S£AN.
OVANÏ)D T i N DE M. 1

DEO, OPT, MAX. SACR.

GEORGIO. CASSANDRO.
BELG^E. T H E O L O G Ç ) . IN. P E R S C R U .
TANDIS. SACRIS. B I B L I I S . E T . EXPENDEN-
DIS. S A N C T O R . P A T R U M . M O N I M E N T I S . A T Q .
SENTENTIIS. DILIGENTISSIMO.
QVI. H O C . NOMINE. T U M . PIETATE. ANJMIQJVTODE-
R A T I O N E . CLARUS. A B . INVICTISSIMIS.IMPERATORI,
BUS. FERDINANDO. I. ET. MAXIMILIANO. 11. DE. CONCI.
LIANDIS. ARTICULIS. IN. RELIGIONE. CONTROVERSIS.
CO&SULTUS. ET. IN. A U L A M . ADSCITUS.
FUIT.
ITER. AUTËM, EO. PROPTER-. PODAGR AM. CUftlS,
POST, DOLORIB. OCCUBUIT. SUSCIPERE. PROHIBITUM
LIBRUM. DE. EA. CONCILIAMONE, PERUTILEM. PACIS.
AMANTIB. ECCLESIIS. EX. EORUNDEM. C ^ S A R U M . AU,
CTORITATE. jUSSU. M A N D A T O R
CONFECIT.
VIRO. ITAQ^VARIO. DOCTRINAL
GENERE. PRAESTANTL

C O R N E L I U S . G V A L T E R U S . GANDA.
V E N S I S . STUDIOR. EJUS. ATQ^ PEREGRINATO)-
N U M . SOCIUS. INDIVIDUUSQjiOMES. PO-
PULARI. SUO. POSUIT.
VIXIT. A N N . LII. M. V. D. X. H. V.
OBIIT. III. NON. FEBR. M. D. L X V I .
TE. VIVENTE. M I HI. G R A T I S S IMA- DOCTE. G E O R G I .
VITA. FUIT. LICEAT. TE. MORŒNTE. MORI,
MORS. META. LABORUM,
Infimo, poïl, loco.
Ab fit gloriali, nifi in cruce D o m i n i .
fnfeulptum Lapidi ai Altare in Françifei Tempio colonk.
twtbf"mec $um <Sà>x$>Mv$i
Georgio Ca0andro^înem <&bw*
S$âtt<r fefjr gef<$rf cmonD ctfagmcn S9?amV

f^(n§(ff §ocJjfarâ(nw/ t>on ton ^rittfarwmMtchfî.^fari


Eerdmando I. mî> Maximiliano­1 î. in <£wt(tVltt$ 5<c (ïrittigCtt­

t№ SCcffc ftber Ç>ctt er t»cgen &ej$^peru'n8/&urct>


©effêrtÔtcWetrçert etl)eW4cb ben c^etfîrtafffjccjebett/ nie Wt
%a[mî$m&\ i |s>4C btfcb einlôucb x>çn folcbet X^era'ftiejunet, / f>
OÎlcB ftiet)ltebertt)cn 3Svttrcfeertfeocfe>ttôralt^MMfjrrtHev^pdbïîgei»
aelbîettôr^mâcfcrttjï. &eyfe* aUevQnfoiQt
fîcrt 23efet)f 0efe«i (jet
© m w t f d » W < m # 0 # 3 d e (jrt m S i a m r f a t C o r ­
n é l i u s g v a l t i r u s*>on ©cnï> / are cm (toio/e
©tfoufr wtô SWfeefefl / <vucb *«n№mann/folc& @^5e&f iwfi auffgcnc^»
©«fefa J«rCaflander f z.3«W«»ff Portât / io.^agWî?>
$.6M»Î>. SlîgCjîOï&mDmii.Februarij:
Anno r/dT^.

©cr 3№t £>fc 2(r&tô t>rô


$ fey abetîfewte: * w w№ bas çtï&nteiwfjrt «tSIeirt w »
bem Cm«3 wfèvs 3<# Cbwfîû
$>ff <jîfllfoaHff Set» ©tetn cmâ«jeitf;nef/an 6 cm 3tïCtfr/irt btt jÇfrcÇe»
S, Francifci,j«­€ôfm
#fc№Bff fo%m Die &9fer!fc$ t>ttf> $tft%
|j#e ^djçetfw.
9 Uttrt
Liter & Imperatoris.
Ferdinandus Divina favente
d e m e n t i a electus R o m a n o r u m Impera-
t o r : Temper Auguftus, 8tc.
O & e , fidelis, dilecle; C u m nobis exi-
miatua erudition ac fingularis pietas,
ardentiffimumq; juvandx Ecclefiaj
C a t h o l i c s ftudium magnis laudibus
c o m m e n d a t ü fuerit, in certamfpem
v e n i m u s : t u a m prsefentiam & operam nobis in
q u o d a m m a g n i m o m e n t i negocio ad gloriamDei
O p t : Max: ac falutem & beneficium R e g n o r urn &
D o m i n i o r u m noflxorum atq; uni verfae Germanise
per'tinente, q u o d m o d o pras m a n i b u s habemus,,
haud vulgari ufui futuram.

Ideoq; abs te d e m e n t e r poftulamus, u t quam?


primum tibi prasfentes literac reddentur, difpofitis
m o x rebus tuis privatis, non graveriSjhuc ad nos
venire_?: quo adduoSjaut tres menfes,prudentiäj
eonßlio & induftriä tuä uti queamus.,

Viati-
C»fóeíeCrícr Í2\étt№üumt ì

fflef^fce»/aMetoMrfcet\04»^
tot »erfceft тши btintv &t$mw№w№éüt in
einem ЬофтфШп ШШшШШшт ФШ* g * * * *
ben ^aben /fo Ç5oti aCíer&pc&ff en < £ & r e n g ^ f ^ p
fetë^et$e?iwî> * d e r # a f f ^
Ш$Ш1{№§ ¡w0efeí)Ctt) *»фшп$ We»Kct)fet)» ^
forme».
©erorceaemfífctefeg? mfer .gwaWafíe* anffsme»
<utWct)/to$/ fo ЫШШф$&фгФт emae&âi*
Шт/ъпЬЩ Jjießer wfö^ett moöeft/ Garnit
i»âf w bernes? 13etftani>2V SîatÇi/imD gutact)ien$
flu|f$rce»/0ïw^
2t ц ©te
4 LITER,.* IMPBRATORI*
Viaticum accepturus C C C. florenoruro, cura
& opera J o h a n n i s L a n g , Commiflarii noftri, Spie-
rxexiftentis, & fi fieri potent, aliquot libros etiarri
Theologicos ad hoc feculum noftrum accommo-
datos, tecum adfesas. Feceris eniminhisremvir-
t u t e tua d i g n a m , & nobis fingulariter gratam o-
m n i ergate benignitate Casfarearecognofcend in,
D a t u m in civitate noftra V i e n n a , die XXII. Mai},
A n n o D o m i n i 1564. R e g n o r u m n o f i r o r u m : Ro,
m a n i XXXIIII, Aliorum XXXVIII.

Ferdinanda

Infcripth Zttewum.-
Dofto, noftro& Sacri Imperi; FIdeli,diIeOo>
Georgio CaflandxcTheo*
logo.

Maxi
\Щиф/ ttUiftt Theologiffôe ЗЗофег/ fo auff Wefe
Dttfere ?eít ^críc&tct / mit bit fawgett 5 ^ n b í j t e r t a

fdjtcf>* em wmtmv ÍHmft/тЩт wir mit <хЫ


äw+ &tbmm т(а'ЯщШФт <&Ш Шт / йт
LITERS IMPERATORE.
6
Maximilianus SecundusDei
gratia R o m a n o r u m R e x , femper Augu-
ftus, &c.
Everendc dile&e Cognate. 8c Princeps
Eledtor: PoftquamCaefi Maj. D o m i n o &
Patri noftro charifiimo Scnobis caufae ob-
lataefint,ob quashoneftockDo&oGeor-
gioCafTandro,qui nobis t a n q u a m p i u s , eruditus,
difcretus, & in facris Uteris valdè bene verfatus
c o m m e n d a t u r , o p u s habemus, & is hoc tempore,
ficuti nobis relatum eft, vel in noftra, & Sacri Impe-
ri) ci vitate Colonia, vel apud t u a m Dile&ionem fé
contineat : c u m lingulari noftro (cripto ( quod re-
cìàColoniam m i t t i m u s ) ad nos h u e accerfimus,

Itaq; clementer & amicè à tua D i l e z i o n e pe-


t i m u s , u t fi di&us Caffander jam apud T . D. pra>
fensfit, vel brevi expeótetur, T . D . e u m ftatim le-
élis his literis, o m n i b u s convenientibus medijs,&
via eò h o r t a r i , perfuadere & impellere velit, ut
o m ni exceptione poftpofìtà, fe reclàck illicò ad iter
paret, &profecì:ionem ad n o s h ù c in Dei omnipo-
tentis n o m i n e fufeipiat, id q u o d per R h e n u m
Wor-
Älcvferu'ches^chretbcrt. 7

fäxxp miimm tylttitxifon (Bot*

'OcftuörWacr V e t o £>6etm iwt> £ $ u r *


(ilrft/ 3 t o # & r o 3 » w S f o f * Stofcr

^
gcW&rten (Beordert <£afifanfc>er$ (welcher twtf als? «in

ncr/^nb in .#.@$rtffwoler ferner"Man


gerö&mt ftrirtOkborfftfcj fe^fw&ftc&fcerfel&e t>iefeir

(law €oftt / ofcer a&er &er) © t v £ . (rtne wir kric&eet


weite») awffßaltcnjMey a & SSir* bewfeföen
frurcl) ei« fcnfcr&ar fec&retk«(tt)cl^e8? ^3it tfraef$

fremtMJc&töbttt en/fc aß@ie/toifceroefter CafTattöer


entweder a ö l w e i t f t e r ^
ftc&cfoffcflcnn^^
tiefen ÖdW&««tf/wff aflrn B e i e r n w L i t t e l » toi*
fein <mroaönew&ere&m t>t$awreitawolle/ tounit tt
fiel) $ d d ) w » fuwfc arr/og»? aöc (gmfifywMmw №
^Keifc fc^tcf c/i>«t> t>iefc№e ist <^5ottcö ^ a w e n &tc&er $u
, $ n * anjfcflc/ $wlc&e$ tow» auff fcew SX&ein Inj? ua*
« L I T E R S IMPERATORIA.
W b r r a a t i a m ufque c o m m o d è .fieri p o t e n t , inde
vero terreilri itinere Ulrnam & Ulmà porrò per
D a n u b i u m expeditum defcenfum ad nosinveniet.
E t n o n d u b i t a m u s , q u i n tua D . una c u m duo-
bus focijs Ecclefiaftiqis Ele&oribus pro honorifica
veflra erga Csefaream Majeft. 8c Nos obedientiä,
q u a n t u m ad vos attinet, Veftro hac in parte mune-
ri m i n i m e defuturi fitis, praefertim c u m Cxf. fuss
Ma). 8c Nobis h o c h o m i n c incaufis, quas iperamus
ad c o m m u n i s Cbriftianitatis falutem Dei benigni-
tateevafuras,uti decretumfit. Q u a m o b r e m ill/,
ad h o c iter conficicndumper noftrum miniftrum
Georgium L a n g e n neceflarium viaticum 8c com-
m e a t u m Spira? amgnayimus.

in eo T . D . Caef. Maj. 8c Nofirse -voluntati fatis*


faciet,Nosqvejus inaii^s e r g a T . D . o m n i amore Se
clem entia m e m o r e s fentiet. D a t u m Vienna? -2.0.
Maij A n n o 64. R e g n o r u m noftrorum, Romanife-
c u n d o , Hungarici p r i m o , Bohcmìci fexto deci-
mo.

Maximilianus IL
Ad maadatum Domini Regis
proprium.,.

Infsripit
&еу|сг11фсб £ 5 ф т Ъ е п . $

anfc «after 33lm/twt> fernet t>on aufffcerQc*

ЪпЬ cotteli m'c&t §iwjfeltv e# iwrte


tttit *ut$utt ber arttortt Robert ©ct|Hitìj>mises£ ft

©e&orfam тм 3&re $enf. SHaj. wfc^ntf/ fo mi


аЬ/шО^еДе^В*^^
fw/trtefen' blìatm m @ac^ctt/t>ie 3£tr i)e^offentltcè ад
« Ф о т * ®na& &ur SBoIfartfc ber eaneeit €&rfr SSSr*
w
r«iiJ)citftinau0fó6reiwert>m/forit)erK^^«^evrau^ *
(Dm. fyahn t>crcft?c^at #m bei) wtferm ©tener /
(Веогз fangett @ peter / i^ett £>er <?er)rtitt$tmfc>
кШсШ'Ьсфяищ gettati/ t^amit er Го!феЭД?
beffofceqaemewemcijtertmo£e +

£jèratt &tor$еи|Ша/. ш^гаИме?


rwtoeftffit / mb if nb S i rfcerfeflwtantweii
mit 2 i é tmfc> & i n b ыШптЬ $uttriflfajjrcnmgc*
bette!. 0 к & Ь т Ш с п Ъ т г о А Ш ц Ш ) ? б ^ 2 Ф /
$nferer Jv&it3m$tx6^omtf$eit ima. ЬебФфп*
[феи fm j *fcegЪЩпп{фт tm j ó \
Ь Ш £ Ш й ы п и $ IL

35 * SSrKffe
IO L I T E km I M P E S A T O R I S.

Injcripth liter Arum.

Reverendo J o h a n n i ArchiEpifcopo Treve-


renfi,,Sacri Romani Imperi), per Galliam&
Regnum Arelatenfe ArchiCaneellariOj fogna-
to noftro diletto, & Principi Elettori.

Sigillimi his idem ì m p r è f l u m , q u o d claufls


R o m à n o r u m Regis literisadponifolet. Totidem
verbis ad M o g u n t i n u m & Colonienfem Electo-
resj & ad D u c e m Clivenfem eadem de re,ab eodem
R o m à n o r u m Rege l i t e r s , lingua Germanica, uti
8c has perfcripta: funt.

Ferdi«
о

ЫсЬшЬШев ÎÎrtçCançletlî/ ttofèrm lieb«»

&m Щ IWcfjaffí tit &teraltff $&x\tâtt tout*


mtomit т а и foiifi Wc wrfc&loflette ^orieff
mi(c6m^ômg8î pflegt 5« тСщпь @ o И aucí>
tor ffîwiffyt RM$tin ЫФ&фиет in &ш[фп*
©pra$clwfcíefe3tt»{jalt8? tatfc mit шегкрЗВм
te» a» We(£§ttr$or|îett lubTîew^ tmï> CTvtntò ait
12 LITERS IMPERATORIS

Ferdinandus Divina faven-


te d e m e n t i a ele&us R o m a n o r u m Impe-
rator, Temper Auguftus, &c.
Onorabilis, fidelis, nobis dile&e; Ac-
cepimustuas literasDusburgi die 23.
Junij datas, quibus te excufas, quod
propter adverfam valetudinem, qua
te majorem anni partem in le6k> deti-
nenoftendis,nonpoms,iicüt nos fummopere cu-
piebamus, hoc tempore ad nosvenire_j>. Id quod
nobis valde moleftum accidit, c u m propter magni-
t u d i n e m negocii, in q u o tuä decrevimus uti ope-
ra, turn etiam, q u o d pro eä benignitate_j>, q u a te
compleclimur,dolemus, te uti v i r u m , cujus pie-
tas,docl;rina,& ardentifiimum juvandae Reipubl.
itudium nobis fummopere c o m m e n d a t u m eft,
m o r b o impediri, q u o minus defiderio t u o juvan-
dx &pacificandae valeas in hac parte fatisfacere_?.
Itaquehaud gravatim acquiefcimus,humili&ni-
misne-
&tyfzrUcfyts&ctyt\bttu 15

1
bem è d j m k n ben 2 8 . Juni) 511

mn t>w tHcf) wtfcWWfV wtò fcw


wc^e» bitter écfrttwéfjetf /fcarafrbit

|ekti f omim/welcfje^rts? t>ann feijr ffìwx gefaflen/

tome £>iwfi 5« adJraitdjett permea 5 tacile? afceiv A " '

fteti$etti&(j $t№ t>tr 511 £>eréen cjefjet/fragfraafe?


cut folcir fftannihtfìm &ottt$fcnHi&ù
fclntf ligf eie $nt> mirértmfftger ^Ictf?&w
8cróf)met iwfcwfcurcfj gci^^c^ac^eit fo fwit

<mfferforfccrte$W
^er&afòen: ^trmttbctner «mtm Wnigeti
35 iti ton
14 LlTERJE IMPERATORIS,

mis necenarias excufationi tuse, q u a u t i q u c velie-


m u s tibi non fuiiTe opus.
C ù m vero nobis in hac re abfens q u o q u e pofiìs '
Sc velis infervire vel fcribendo, vel cum aliquo eru-
d i t o & p i o viro,quieaad nos referat, conferendo,
nosidipfum benigno abste animo fufcepimus,li-
quidem illud etiam futurum nobis eftgratum, fi
q u o d Mc fieri volebamus, d o m i tux conHcias, licet
fprtaffisprajfentiatuaad rem b e n è g e r e n d a m plu-
r i m u m m o m e n t i allatura fuififet. Eft a u t e m iL
lud, q u o d à terequirimus, ejufmodi :

Recordamur n i m i r ù m fuper Articulis Augu-


ftanseConfeflìonis, quas à n o n n u l l i s SacriRoma-
ni Imperi] Ele&oribus, Principibus Se Statibus Di-
v o fratri noftro prseclariffima: m e m o r i a Impera-
tori C A R O L O V. annomillefimo quingentefìmo
trigefìmo, exhibita fuit, una cum Apologia ejuf-
dem Confeflìonis, concordia & unitatis farciendse
gratià,antehacin Sacro R.omano Imperio diverfis
locis&temporibus fsepiùs C o n v e n t u s , Colloquia
Se Tracì:atus inflitutos fuifTe, & u t e u n q ; tales Con-
ventus & Traótatus n o n o m n i n ò fint Tortiti pie-
tà iim&optatumeffecì-unij interdum t a m e n inter
collo-
&еу(сгй'фе8^фге1Ьш. 15
fcwftfmí>/í>ht> Ыш &оф lieber &№м/Ы$Шя*
felbenuberljabenfepmoçjett.

entfteberbmtf) ©cfrrifften/ofceretrca Ьигф enterre*


тщ mit einem gelehrten twb $№{ui$m $uwn/be?
Cßns? í;errwcf> &ic мн <$еШ*феп Q3cn$t tfjue / Ш*
ne» fanfí í>ní> тЩ > fo nemen 2£irs è» Де^егКфеп
©nafcen an/tntèfoflmSfttsalfbfcífnwlktteíwtw
ЬаШШ$*ф Wï hï) beinern atmfm Щт mb
\)кт weiten/ Ьфт $u Jpauf? tn^ Seref riegelt ;
№№\ №$btm&t$t№№ è« glôcf йфег^етф*
mnçjberea^enêft)ei(felsi#ifer)ri)0rir4c3^çjeft?ei
fen were, confer Феде^геп aber f |ï f<tfâent>er geftalt
bewmfct
S i r erinnern ш guter mafie» / tag man w n « . юл
ben Sbtiaito ШфтШп Соп£ешопож1фе с*­ ЯКА *
8

rolo tern v. ^emif^en^fer/^nferm £enn SSrtt*


ï>er ^оф1оЬИф^ег <&сШЬпт$ ш еШфеп £1>ш
^гГгеп^п&@г^пЬепЬе^^бт1[феп^ф^/Ап-
по 1 5 3 о . benebentfì>er Apologia berfelbe« Confef­
fion,fofïernStieben ш£ timi eit щ {tifftm/ûb®№
ben тхЪт)титЪ ШЖтЩтшф an twter*
fdjiektoften O r t e n d Reiten ?«fammenfónffiten /
(Befprad) ^nb^anblmiöen^umofitern angefteHet/
í>ríb twangefcr)en biefeíbe ¡Jufammettfonfften t>mií>
©efpr&í) jf)cen t>^Qt0en fc»&ectt>urtf(l)te«

®efpr&&
16 LlTEFJE IMPERATORÏS.

colloquentes, feu difputantes de nonnullis Arti-


culisnonpoftremis quadantenusconvenilTe, reli-
q u o r u m vero, qui adnuc flint in controverfia, non
ufque adeò m a g n u m effe n u m e r u m , nobifque à
multis pijs, doólis, Catholicis & modeftis viris,
n o n exiguam (pern facSlam fuifle recuperando u-
nitatis 5c concordia? inEcclefia-j, nec n o n conci-
liandorum a n i m o r u m , qui n u n c perniciofiffima
diffidentia& fimultateob Religionis differentiam
diiìracl:ifunt,fì manifefti illi abufus,qui hifce no-
viffimis & calamitofiffimis temporibus in Eccle-
iiamCatholicam irrepferunt,expurgarentur &è
medio tollerentur,& qu2edam,quse magis funf po-
fitivi Juris,quàm Divini coficederentur,ac praeter-
e a q u x d a m difputationesnimis fubtiles & abftru-
fas, q u a r u m cognitio, cum excédât captimi rudis
populi, n o n videtur ufque adeò illi adfalutem efle
necelfaria, ad alia feliciora tempora rejicerentur,
m o d o in caeteris, qua: ad ridem& mores ac intelle-
c t u a l & ufum Sacramentorum & ceremoniarum
pertinent, probe inftitueretur.

Cùm
©efprtf c&aefjalten m%> difputirt, o j e i c f w l Ufmün
mc&tfo cjermgen Vlvttmln ctltc&cr maffen etiicit $er* ^ J ­ f
e
gleich öcuoffe« ? bie andere atmeten a k r / fo 110$ | | ^ \
jlcittlg/ auff eine fc&fec&te 2Ctt§a&t *ßc& ^elauffett t Q3ttt> »orf
UßQitä aucf) int wenia, gMtfeliae/arie&rte/ &tt&ofe
f$e$w'Dkfcj>eit>ette$^

•^cn/i)tt^ We(3emöt6er/fo Mimeljrfrurcl>t>a8^0ci>s>er'/g SÄ

c|e/ fo k\) büfm legten wtfc fe£r f ftmmcrfe'

raumrt: Stadl celtd^e ©mg/tt>d$em$r


bur$ mmfcpdj)e/a& g&tf gcfe^ gcGo*"
fmtwrbcn/sfifitiß nacfcgdafim/ formen*"
to'ealf$uf«№ ¿{1^ tiefteDifpatation es (bereit €rotv
temtta&eröejwfae^anttic&t erreichen tatt/$Mfc> fco*
6ero t)teöetc^ )u feiner Öeßgfeit nic^t Oettotiä?) auff
Nuemere <3eit tmt> ^ujpjwmg twfcijofceii werten
wecken: 3mfannttrt)'omöBrigett 4>nt> wniemffciv
W^umfeli^mac^ertben Glauben / $№ft\im 2t»
fan/imfrfrarnipmrec^teti^eritanbber^^acra^
«lente« №t> ßirc&e^efcrauefjeii ^epri^/ öuter

is LITERS IMPERATORIS.
C u m igitur nobis u t Imperatori Catholico,
pro rationed ivinitus nobis commiffimuneris in-
c u m b a t , fedulo curare, utfideles fubditi noftri ex
e r r o r u m & hasrefium laqueis, quibus miferri-
m u m in m o d u m funtirretiti, divinabenignitate
eripiantur, nofq; cenfeamus, o m n e m nobis mo-
vendumeiTelapidem, u t tandem hujufce pii voti
noflri compotes r e d d a m u r :

d u p i m u s proinde abs te compilari primo quo-


q u e tempore S U M M A R I U M q u o d d a m doéìirinae
Catholicae, in q u o p r a t e r antiqua & indubitata do-
g m a t a fidei Catholicae, in Confezione Auguftana
comprehenfa, quae Temper fuerunt extra contro-
yerfiam pofitaj>, inprimis explicentur illi omnes
Articuli di&as Auguftanae Confeflionis, qui vel
jam bine inde inter eruditos utriufq; partis ad con-
cordiam funtdeducti, velpro conftituenda unita-
te & quiete adhucpolTlint falvà ventate Catholid
concedi & indulged : addu&is prasterea rationi-
bus breyibus & fubftantialibus, cur in reliquis,
qui
WtiflwiMnn ^ttsAite etrtcm Wmt'fóe» j?et> gj^jgg,
fewerrood OttfersP 00» ©ott an&efo&Ierte» &mptf/i«'

tt$ttH№ Difttttfyanm m$ ben ©trtefe» beg Jcw


tjumfrtf tmb j?efcere0 ( mit bette» fie fet)r eletibtajtdj
iriiiptócf elt smb anaefeffelt ftiit>)burci> ®c*ttetf Sfite
Dot) $nab nnber attf&ewrtreft smb eriche werbcn ;
3Bir attd) bas' moaKcfjffe £>teèu auffswtfenbcn file eirte
Jtofcurfft ei;act)ee»/auff baj? 2£ir boefj Perniai ring?
Cnfer^ fowolgemqwfm w& g o f f r a i
3Bimf(§?$ dewtfret werfa» moderi;
2(fef <|ì W^rtfer g«^i^^3e0e6rett art btdj/fcu
JWltefttttft e&effer (5$elef$e»t)eit ew Summarium tmb
Sfojftua ber (Eatfjoiifcfjeri £er)r Mfoffe» /in ftxlcfjem
nckn ben alteri tmbtm$tt)eijfttc&te» geDrptmctcttbef?
£atf)oltfct>eri @fau&e»s? / fo »1 ber 2dtgfpur#fcf)eti
Confeiiiont?erfafTetit>orbert/4)tib afle&ettattfferbero
6atitgemefcrt/auct)t)0t'rKmlic^a(Iebiefe2irttculbec
emerite» ^Ut^fpm^tfc^en Confeffion crflaret s»cr#
beiVfo etitfwber jefct r)in tmb wfberwn bat (Beleljrte»
<
fremer parter)ert §ttr ©nicjfett fór befane an^cttom^
me» wo:bert/ober a&er »od> fenice àur^Xu&e tmt^rie*
ben ber $irct)en / ot>ie 3?erlefcu»3 ber <£att)olifct)e»
^rijettnacftàelafTe» cerberi f$«nett/mit&ct$efftg*
tm furfee»/boc&fitàttbR#e»cOrfadje» ; 38 arumfe bit
£ ti £at$o*
20 LITER.« IMPERATORIS.
qui forte f u p e r e r u n t , Ecclefia Catholica cedere
íionpoílit.
Deinde colligantur illiquoque Articuli, qui
n u n c quidem ab ijs, qui Auguftanam ConfeíTio-
nemprofitentur, contra Religionem Catholicam
v o c a n t u r in controverílaiTLs, quibus tarnen ipfa
ConfeíTio Auguílanafaltem exprefsènon contra-
dicit, vel quos etiam exparte approbat.

Poliremo recitentur etiam fuccinclièalia? qux-


dam opiniones, partim reprobata?, partim etiam
fanatica?, q u a r u m nonnulla? quidem ante editam
Auguftanam Confefíionem, m u l t ò major vero
pars ab eo tempore citraorbem Chriftianum inva-
sele, qua? nec ipiì Confezioni Auguftana?, multò
minus Catholica? Religioni c o n g r u u n t , ita ut tale
Summariü fit qualiMethodus qua?dam,adquam
Parochi & Concionatores in Regnis*atq; Provin-
ces noftris exiftentes, do&rinam fuam, t a n q u a m
ad regulam dirigant a t q ; a c c o m m o d e n t , adeoque
probatam & fanam do&rinam ab adulterina &
perniciofainternofcere atquediftinguere, & quid
ipfis tàm in praedicatìone p o p u l i D e i , q u a m in Ad-
miniftratione S a c r a m e n t o r u m , ac reliquis Cere-
monijs Ecclefiaflicis t e n e n d u m , vel fugiendum
fit, clarèdifcernerepoifìnt. QuaeMethodus quo
Catjoltfc&e flirti) in ten cmterrt «Puncteti / tt'e tith
Uifìt №f)tifatafet)n mo#teti/mcf>ttt>etd>enforme*
•fnerauff folle» <Mcf> Me jeruge Strttcul wrfafft
iwteti/fo $tt>arattje£ottefe/ft>eId)e jurSfoafpwak
fc^cn Confcffion ftdjfceferoieii/ ftnter t*e ^Xotmfd^
Cat&olifdje^eftaion fmtrtamac&eit / tenen toefttie
2fuafpur$fdje ConfeiTion auffg noem^fte nut
trwcfltcfje» Sorteti ntc&c ftnterfprtdjt/ oterttefìe
auc&rooletltcfjerroaffenfetfltcfjetv
ènjbKc^mtificii ^Ictc&fal^ctltc^c atitverc^c^ttutv
gen/fo tgcils? t)erft)orffen/ tècifó jrri^ fmì> / m t>cn '13e^
Srtfffommenyteren etilene èrcarltftigft *>orter2U$'/
fpur#ijen Confeflìon, ter arofte tfyil akr t)Otl ter*
felkn Jeft an tieCJjriftenjjert ktroffetv twt rceter
mtt ber 2fo3fpw#fc|en Confeffion,nocf) mtt ter
mifcjj^at&oltf^ett^^
foetn folc^summarium tmt jfanfjaft 8lefd)f<mt em
fm^er^e^tiff fep/nacf> welc^em tiepfanfrerw sn tt
premer in swfem flomgret$e« tnifc «£xn|c(>affte»
l^eSeftr/afenacN^tei^tc&tfc&nuikquemen/aucf)
tie recate tmt (jeilfame ^eligion poh ter antri^cti /
faceti m fotiù$<$m2tty№tai$tit>M/mì>m$
fte/fo «Witti tett$retit$ett t w ter (Éf?rtf?Itcf>en(Be*
metne / a& kt) Q&rfjantlttrta ter feacramentcn
*wt attterer £eremoruettftaltenoternteitetv k/af)eti
ofcer wrneweti foflert/fetti teutltdj erfennen imt Um
t&ettettmoaer?. 3£el$er^5e$rtffter№e tefto an^
£ ttj nei*
zi L i TEkj& I M P E R A T O » . i s .
plaufibiliorerit,&quòlongiùsfuerit à contentìo-
ne remota, eò gratiorem & utiliorem q u o q u e fu-
turam, diffidendumnon eft.
Defideramusautem, u t h o c opus abfq; omni
m o r a in D E I n o m i n e aggrediaris, & perfecìum.
ilicò ad nos transmittas. Ita n a m q u e extrema p®-
frulatRegnorum a c D o m i n i o r u m noftrorumne-
ceflìtas, neque dubites, h u n c t à m infignem labo-
rem D E O , cujus resagitur, acceptumfore, quem
nos fané erga te Caefareànoilrà beneiicentià reco-
gnofcernus. N u n c v e r ò j u i ì ì m u s t i b i à Commif-
fario noftro Spierse exiftente, Georgio L a n g nu-
merari centumrlorenos,quosab eo accipies, gra-
tiam noftram de e s t e r o q u o q u e expeólaturus.
D a t u m in Cavitate noftra Vienna die XV. Julij
A n n o D o m i n i M. D . L X I I I I , r e g n o r u m noftro-
r u m , R o m a n i XXXfflt Aliorum vero XXXVIIL

Ferdinandus.
AdmtmdMuniSttcr.Caftr.Majeft.
preprium.
VJoh.Bapt. Weber.
M.Singkhmofer.
tJonorabili^Doclo noftro & Sacri Imperii Fideli Diiedlo
Georgio Calandro Theologo.

ARTI-
nemiic&er №t> txfpvk$i$tt fep f an/je awmmiöer/
9&&er t>nt friedfertiger er gellet / t>nt je weniger
©e^ancfgtarinnen gefunten wirk
<& ift Afcr33nfer ewftlic(>es?3$eael)ren/ t>aß tu
tijMBercf in^otte^amenanlTer aflem^er^wn*
w№$№t>№\\0mt>f<> eg? $u £ttt>e^h'adt/aif0*
balt öbetfentejt; tetin fo eröeifdjet es Loferer

^iffeleöierartnicf^/eött)erbe©ott tem ££rtn (tat


eewnemlicf) betrifft) tiefefcertlicfjeSlrkit angenem
tmfc gefaßte fep / welche aue& S i r mit ßettfedieljer'
^tiatatOMtirerfennenwotlen. ©onftJja&enSfr
bereit an13rtfern CommiffariumCBeora. £an#eivfo
^u6peier ftdj m*fff)tflt/3$efel)l ergeben lafftn/fym*
tettöultetttirawff^e^e'i/welc&e ta/nebenWe*
rer beßartlie^e«fityfexlUbm©nat/wn j&m $u em*
pfa&en wiffen wirft. (Begeben in ^nfer(Statt Sien
&e« 15. Julij, A n n o 1564. <$nferer j\cnia,reicl?e tef?
^omifc&enim^ ter antern m m *

50?. On#{3mcfer.
• &em ttpft&igen/ ¥£$fgeletzten / "Etofemt vnb beß 4>
Äercba lieben<0ftCC»?eiJ/Ge«rgioCaßindro, Tfaeologo,

©er
QASSANDER EVANGELlCFS,&c>
AUTICULUS I.

Editknií
Colonien-
DeUnitate divinas Efíentias in
fis&c.
tribus períbnis.
N Confefsione Auguítána nonnulíi
articuli, fi ad divinas literas & Catho-
licam traditionem expendantur, ex-
tra o m n e m controveriiam & dubi-
tationem pofiti funt ; ex quibus eít
p r i m u s , de Unitate Divina? Eflentias in tribus per-
fonis.

ARTICULUS II.

De peccato originis.

A
L t e r eft articulus ( u t ordinem in Confef-
fione pofitum retineamus) de peccato ori-
ginis, qui & ipfe Catholica? traditioni con^
fentaneus e d , qua confitetur , poft lapfum Adx
o m n e s h o m i n e s , fecundum naturam propagatos,
nafcicum peccato & concupifcentia: quodq; laic
m o r b u s , feu vitium originis vere fit peccatunij,
damnans
. Cajfandn *8<&eticf m übe? £•
©er i. tyvtiail
Spott tem JBfttfgm ( Bo t t u m Söejht

^ic&e^rtteulmt)er2(u#iiraifc^eti^3e/
fdntnug(ft)ofernfte»a(^oer^tc&tfc^tiur
ber & g r i f f t iwb Crtt&oßfrt)en £e|>r er>
wogen swb l>etMc{>tet werben) finb aufTergyjy*­­
allem Streit tninb^weiffel/ twter betten ber <&|ft

tt&rtymp*r formt.
© e r iL 3rttatl

©? anber $rticul(bamit wir bie Orbtittn^i«


ber^3efi!ntttU^efe^'e§alteii) ganbeft i>on
ber €r6|ttttbCi fo dWtfafalfe mit ber €Ä#gSSs»*
Wtfc&en£e6remfÄ S№ wdcfcfofeffetMßna*^"*­
fcem ©ftnbenfafl aöe $?enfc(jen / natörßc&er Seife
№w<$/mit ber (Stinb wfe £utffeucf>e gefroren wetv
N / M b t>a0t>icfeflranci&at/ober<£rt#äben war* g g j y
© öaff#
26 Q A S S A N D 1 R. EvAN G E L I C U S .

damnans eos,qui n o n renafcuntur per Baptifmum


& Spiritum Sanc-tum.*. Quarlquam explicatio
feu definitìo, quai additur voci, peccati, nempe;
ElTefinemetuJinefiduciaergaDeum; à nonnul-
lis reprehenfa fuerit, exiflimantibus, hasc ad acqua-
le potiuspeccatum, q u a m ad originis vitiumper-
tinere_3. Sed base definitìo ingenue exeufatur &
probatur ab eruditiffimo &: modeftifsimo viro,Jo-
h a n n e Hoffmeiftero.

De Goncupifcentia ma-
nente in renati?.
ejrj Magna vero controverfia ba&enus extitit de
vitiofa illa concupifèentia, q u a m conftat etiam
poft Baptìfmum effe reliquarrij»; Sitné propria ra-
tionepeccatum, etiam poftquam Baptifmo remif-
fa ed ? Sed h a x vocis magis, q u à m rei contendo
effe videtur.

N a m p r ì m ù m ex AugufHno & reliquia Eccìe-


fìaftìcis Scriptoribus convenit, eam concupifeen-
t i a m , etiam poft Baptifmum r e l i q u a m , rem effe
malam
CaflknbriZòebend m ùbtr bit %<t. 27
(jafftia ritte folefje ©titibe fet) / fo bie jentge alle t > e r ^ « *
C3C
bamt/wetct)e burd) bie 'Sattffe tmb ben (Beiti nict>t "
Mberaécmircerbem SiewoibtefeCtftórutigober
^ef^reifrungy welcrx $tt bem Sort/@ÙUb/3efei#
#irb/ttemKc(>/0!?tte^
aegetiCBott/tcUwi etlic&eti bawmfcattgefoc&tettttm*
r»en/ttJe«rtei)erme^nt/aÌ8?o&^f^«cr)erèut*Sacc^ NB.
tt^ett0iM>/be«ii§ur €rbfar)t ger)óre; baJjwgeOM S S
etmeibte Q3efcf>reif>uog t>on benir>djgeleijrtent>nb :(fcap furiti citt

&efcfjeibenen $?amt Johan. £effmetfter ftaniti) t>cr^ S K ? W ,


fci" lùjr »ilt>
tWWdtwb ae&tfliatfwbeti. ^ „ , «
f a n fcttic
Wmii'i: © o c *
fesfutc^f/fcisi
£>ortiw0tft/t>(e<№$ i n t o n a n o i ©diti&cit
a n © « t f v>oit
fceràefiorwn Wcs&f. SS'i*.
!C.) ìuirb >
tÌC
sc6i id,t
<8fcer biefer (fi ribtict)eri £uft al>er/tt)eldje(itne n>t0* " ­
Kct))aitcf) ber ^auffe t>cr blctbt / ]t>at (ìc& falera
ewgroffer ©treiteri>kti; ©5 ftC 6 e n U dftWfcg*^
M) wi> fftr ft$ ente @£mbc fct> / au$ n a c | « r

bem ftem ber Zanfft wge&en ìwi>m t


©ig akr fcfjeittt mer)r etri S o m afe? etri Serene*
5i1ncf^ufet>ri.
©etm erfHtct) flirtimeli Augu ftmus twb bie m
fcere$ircr)enler)rer f)tedtì aberriti/bag ì>kk2nft/mb
l
cr)e audj riact) ber &wff in ben Siberaefeornen twv
Mtìfo/fty etti |tm Mici) 0? W b fófe£ b i ' n g / baivi*
© it ber
2S C A S S A N D E R E V A N G E L I CU S,
malam, contra q u a m p u g n a n d u m f i t , q u à m Apo-
ftolus legem m e m b r o r u m appellai, repugnantem
legi m e n t i s ; quae ab Apollo l o , & e u m fequuto
Auguftino, peccatum n o n n u n q u a m appeliatur,
n o n m o d o , quia peccato faóta efl, fed quodfomes
fit & incentivum peccati & dòminationi mentis
refiftit. Si igitur peccati rationem in vitio ilio &
iniquitate, languore, infirmitateac m o r b o confti-
tuas, cui fpiritu refiftendum fìt, ne aclus illicitos
gignat, n o n ineptè peccatum dicitur. Certe infi-
gnis quidam Tneologus aperte aflerit, etiam in re-
generatismanerepeccatum, tametfinon impute*
tur.

Formula Concordile de pecca-


t o originis & concupifcentia initx Wormatiae an-
no XXX XI. JanuarijjinterEccium&Menfingum,
kcm Bwcerum & PhiJippum Melanchr-

Faterriur
ttx man fifm^ffcn mnt> fïrcfreti mtîg / tmb n?eïd>c$
fcertypofulnetwet bas (Befeis bec (Bftebcivfo bem (Be* & ­ 7. om

v 4
)c^eé(Bcmtlt^ït)iber^rc^; 3a/tt)ctc^et>om2(po# ' "
ftcï/ imnb beffe» ^acfrfcteem Auguftino jttttwfat
ftllgf râcf KcÇ CîîK ëlin&Cknamfctn)irb/mc6t
atakaruniMtwïfte mit&ûtâm twurfacfjtrooiv/
îMtmbaugbetfelkn mtfproffm/fQxfttm a»c(j/ a\U
btcit>ctl ftc gïcicf>faîn ew jurtber tmb %imÇuiiajft/
ftrôrcHid) № futtbigeu/ t?nb ber ­£)mfcf>afft beg
, i|î
mtît&8?t>nt> CBeiftcs?ftrt&erfïrcfo.®eitbiîtwmbet;bet ^®' '
^efc^retburigber ^nb^auffbiefen^aben/'Stu
gerec&tt'âfeit/^reâÇett/^cDwac^ett t>nb$rancf!)ett .
fftcft/afôftîeïc&ermaîinuitbemÔetrt ftc(> ïtnberfe^e»
}№$/bamttfte»tc&tim^^

permetîMtwî. ©nmal/emttejKct)erTheologus Jx?"


tôft$> werÇolen ftd) temerne»/ C$ UûU Ut ©ftlfc ^ ^

fce aucÇ in ben ^tbergdwnm/oG fie alcicÇ ïï*'

•©te F o r m u l a C o n c o r d i a 6ott
fcer (grKttnb tmb 2ttftfutét/2mmfîm fotcfa ©nïjefc
SDîcnfmg CiUCeV^HÎ)fcmm«IrôCtS' tfytitë Bucero tmb Philippo
Melanchthone angC fMcf iV0rt>Ctt.
30 C A S S A N D E R E V A N G E L I CUS.
pag. 6. Fatemur u n a n i m i fententia, o m n e s ab Adam
propagatos, fecundum legem c o m m u n e m cum
peccato originali & ita in ira^Dei nafci.
Eftautem peccatumoriginale, carentiajufti-
tia; originalis debita? inefle, c u m co<icupifcentiaj>.
Con'fentimus etiam in Baptifmo reatum peccati
originalis remitti cum o m n i b u s peccatis per meri-
t u m pafsionis C H R I S T I : Manere autem, non fo-
lùm Apoftolicis fcripturis, fed ipfa ctiam experien-
tia doóli fentimus concupi fcentiam,vitiumnatu-
tura?, infirmitatem, morbunxj.

De q u o q u i d e m m o r b o in renatis inter nos


convenit, q u o d maneat materiale peccati originis,
fublato formali per Baptifmumj». Materiale au-
t e m vocamus peccati, q u o d fit à peccato, & quod
ad peccatum inclinar, q u o d repugnat legi D E I ,
q u e m a d m o d u m & Paulus appellat. Ad eandem
etiam rationem in fcholis compendio dici folet :
Manere
Caflknbri25eòen<±enuber bie % C . 31
Sir befenen mit einhelliger ©tim/baßatle b l t o » » ;
fc^en/fon 2(bam fyvwff gemeine weife erzielet/mit ¿5
Cw€rbfilnt> tJnalfoinÖotte^Jorngebcrenwerben.
.© ifiaber Sie £rbfÄni> ;n^angdbcrcr|Jen/2?gSÖ!
e

0bertmpmat5eißan3efC§affeitC©crcc^«gFctt/
(wlcbeber SHenfc&Ptte behalten foden) ^ U f a i t t p t
ter ßefen rtfgenbm £u|i S i r rtimmen auc&
bierirw ein / baß bie @cf>ult> twb CÖerbammligfeit ber ® ^ «* <E*
éròfunVin ber ^anffe mit allen anbern @ ä n b e n / Ä i
fcureb ba£ nerbimi? beß Reiben* €Wfti vergeben M

werbe : mibaber baß gleicbwol (geftalt wniebt al*


lein bie -^poftolifcbe ^rifft/fonbern aueb bie <2r>
fabmng lehret) bie éuff/.fcer natürliche ©cbaben/
©cbwacb^eit S5ttb$rancfJjeit/bIeibe.
^ßonwelcber@e«cbmbenSibergebornen/wir 05.0 «*.
ewbeKigftufammengefcblofien * baß bas? materiale, rar
^enlbelber^rbf^nbbleibeitJa^rormaleaber/ober *
f

fcie©cbulb tmb Öerbamltgfeitberfelben &inweg ge*


nomroen werbe. S i r nennend aber baruntb mate-
riale peccati, tiu ©önben ^bei/ober @tfnben ©ifft/
mü eg wn ?>er ©tlnben Oerrä&ret / benebeng ben

wieaucbTtouIus^ebet $ujfbiefe weife wirb es aud)


in ben ©cbHlen fnmmariter alfo außgefproeben ?
Sag
31 CASSANDERIVANGELXCUS,
- Manere in baptizato originis peccati matetf&je^
* ceww. formale y e r ô * c e r t u m re&ius eft auferri,

ARTICULUS III.

De incarnatione Filii
Dei.
^ 7 De h o c articulo inter partes, dc q u a r u m con-
çiliatione agitur, probe convenit.
ARTICULUS IV,

De Juftificatione.
it f J Vioà in quarto Articulo dicitur, homines
\ j F n o n poiïe juftificari coram D E O propriis
^ ^ ^ ^ viribus,meritis, autoperibus, fed gratis )u-'
ftificari per fidem, femper in Ecclefiaprobatum &
retentum fuit, & hodie q u o q u e ab omnibus Eo
clefiafticis fcriptoribus approbatur.

faulo po&-.Q u o d
verô additur in C o n f e f t i o n o :
fMg.it.
C u m credunt, fe in gratiam recipi & peccata re-
mitti
©a| m einem gefcmfíen Ьа$«*егЫе btt
îïbfimbi ber ®ifft Ш <ocÇaï>en ЫШШ
formale абег/bíefcf u!í>^nó25er¡)amml^
feft gewtf? §mweg genommentt>erto
© е р TH. a r t í o i L
5)ort ber ^)en№ü)evböns Щ

3» tiefem ertimi treffen tie ^artetjett/iJon terer


Ш$Ыф ge&antelt wirt/ridjttg ¿ufammen.

©er I V . S t e l l t

in tiefem tnerttm Sírtfmí gefagt Wirt /


<5¿&tne We ^lenfcÇen ntcÇt ïwcf> $ r ^ s
Serfóenfí w& ®ercf / fcn&ern mt£ laitier ftS&
©nab burcÇ ben ©lauten w r © O S £ H ¿ '
gereeßi werben fônnen/ tas? ïjat tie ®ишфе sag?
Агф allenii gebilligt *>nt behalten / w t wirtwoeft"
fte«t $u tag ш alien $ir$en@mbenten für recf)t
erfanbt.
QSoibbarauflFi ©aß aber in ter 33ef4ntm$ ЬЩи
tenauff*
flefe» wirt : <253eñ fie glau&en/t>af| fie Ы ©na*
34 CASSÀNS'ER EVÀNGELICUS.
mitti propter C H R I S T U M ; meritò u t impium re-
jici n o n debet, cùmeruditiflîmorum virorum, ex
ijs, qui Catholici n o m e n retinent,fententiae & feri-
ptisconfentìat, u t p a t e t i n E n c h i r i d i o Chrimanse
religionis,in Concilio Provinciali Colonienfian-
n o trigefimo fexto edito, qui liber ab omnibus
eruditioribusTheologisetiam per Italiani &Gal-
liam fummoperè fuit collaudatus,ut qui fummam
fententia^ veterum de Chriftiana religione,? ( ex
q u o r u m fcriptis quali confirmatus eli) pulcherri-
m è refe rat.

In eoitaque fic legitur : Dicimus hominem


per fidem d o n u m Juftificationis turn d e m u m acci-
pere, cum Se perterrefa&us & concufTus in poeni-
tentia rurfus erigitur per fidem, credens fibi remif-
fa effe peccata propter m e r i t u m Chrifti, quiinfe
credentibus remiflìonem peccatorum pollicitus
eli; & c ù m n o v u m in fefentit affectum, quodete-
ftans m a l u m & carnis infirmitati refiftens ad ho-
num
Caffanört bebenden über bie % C . &

be №if> (Sfjrifft antten wfgefcen werben:


3f? folcfres mefct/ate eine gottlofe £cr)r $u fjerwerffetV
geiles mit ber $?ei)nun$ tntb £eljr fielet* förtrefffe*
c§cn(£atl)Olifcf)en $№nereinffimmec/ wie es aucf>
erlernet anß bem ^anbfeöcblein wn ber € j r t № J'jj;**«
c^en .Religion/welches im <£olmfc(>en C o n ä l i o Pro­ conculo
vindali tm^abnö. r)erfärfcMtmen/i>ttb t^natten
btft,i
W e r t e n T h e o l o g e n , au* burefc SelfcblanbS^
iwbSrancFfetcb &ocbli$ gerör)mt werben: @inte>
maletfaußben @cf>rifTten bereiten feeffttfgtfif/ew&
fem Jtmüti jljrer SÄcpmina wn ber CJjrttfJidjen
ftJjrgarfcbonwrmelbet*
(Steljetbemnacbimfelbenalfo Riefen: Sirfa*
öcit / baß ber SHenfcr; burcl) ben (Blaukn baS (Be*
ftenefe ber 9tedjtfertt$Una alsbcnn emjpfar)e wb^»™^
Wie/wann er nach bem fci>rccfeiwnb Ijergicfcer 35c* x t e V
wegutt^in ber35uß bnrc&bcn(Blauktt wiber a w f i v £ ^ / ^ r
:

gerichtet w i r b / tmnb &ut>erft$tigli$ barpir &illt/f" «­


l,!

tag $in feine @ « n b e Durcßtow?3 3 a r Wcii/i


S b r t f t t / welcher allen SKenf c^en/ Wc a n j ö n

glim&m/ Yergefmng b e r @önb ^ e r f p r o ^


cljm/ fcpm wrgcfcn worbett; ^nbwemur
aw&tyerauffeim newe'Sewepng vej)ftd> cmp|w>
tot/ein abfeftewen t>or bemfcofentr4gt/bcn(5d)wa$>
£ ij Reiten
«5
3 CASSANPEK E V A N G I L l C U S .
numfacienducnintusaccenditurj tametfi afFe&us
n o n d u m perfe&usjit.

Fatemur, inquit, verum efle, adjufli-


post paucA:

ficationem hominis o m n i n d requir i,ut h o m o cer-


tocredat, n o n t a n t u m generahter, q u o d propter
Chrifrum vere poenitentibus remittantur peeca-
ta ; fed & q u o d ipfi h o m i n i remifla fint, propter
Chriftum per fidenu.

Ba?c etiam explicatio polita eli in libro Ca?faf,


Majeit, Ratisbonenfì, cujus formam loquendi, ut-
p o t e n o n fatìs fcholauicam, q u a m vis Eccras non
per omnia probàrit, rem tarnen ipfam, in quam
collega?ejusconfenferant,nonimprobavit : In eo
libro ita fcriptum eli : Firma & lana dottrina eli,
perfidem vi vam & efficacem jufliticari peccatore.
V o c a m u s a u t e m fidemviVam,motumSpiritus fan-
éti, q u o vere poenitentes veteris vita? eriguntur ad
D È u M , & vere apprehenduntmifericordiam in
Chri.
Cftflfetttot S&ebentfen tSber bte 2t. € • ?7
(eitert feinen Sleifcfeeef fict) wiberfet#/*>»bfttaflen au*
tm^Berefett jnnedfer) anae&tinbet wirb / oftjtfoltt

5önb baiDMrouff 5 393irfrefenrienefprje^t ber


Stifter
btefes33ttcr)sO eg?fet)waar/bag *ur:Xecf>tfertiäiMä
l>e| ^enfct)en^ gant|lict> er floriert wert>e / C>ai; er
$19$ glaub» fo«/ wie mcf f allem in£ §tm£m
t,SMns
im veefee (mfffereteett ©önDern t>te©tm<
t>e wrgdwi Herbert * ©on&ew Dafl fic
aueffömefe№fi«m6 grifft Witten «arga
(Jen werben fei)n &urcß ben ©lauften,
©iefe Itfrungfte&et attcr) irt bem SttcrV wef*
ctjesman £ttfHcgenfpur $ auff Äepf. Ä Q3efer)ltm*
tev d&iben c^er)aBt/ beffen 2lrt &tt reben it)m $war ber
€cfnkfyt aflerbin$8? §tfaM laf|en/ weil fte ntcr)t e^f^g»*«
gentltct) tiad) ben @cr)uleti öertcfjtet / 3ebocf)J)at er § ; £ f
bte <e5aer> att jr)r fefljft (barem feine Collegen fiefj m v " " 6 mi

|?unben)ttict)t iwrec&tae&eifFen. 3» bemfelben 3$ttd)


ftet)t alfo gefct)rtebert: ©ig ift eine grönblic&e tmb«WÄ
$etlfame£er)r/ bog ein armer @önber bttref) ben le*
fcettbt$en tmb frdfitt^en (BlättOen gerecht wetben fon*
tte. <Str nennen aber ben lebenbtyeti ©laufen bie'23e*
ft)cguttgbeg>).(Betrte^/bamttbtetenige/ foökr ifc
rem alten tmbfeöjen£eben eine r)eri$cr)e 3 t o tmb
3$ug empfinbe» /ftt€>ott au(feertcr)tet werben / smb
€ iij bie
38 C A S S A N D E R E V A N G E L I CU S.
Chrifto promilTam, ut jam vere fentiaqt, quòd rc-
miflìonem peccatorum & reconciliationem pro-
pter m c r i t u m Chriiìi gratuità Dei bonitate acce-
p c r u n t , Se clamant 5 Abba, pater. Re&è itaque
&divinis Uteris confentaneèdicitur,hanc effe na-
turam juftificantis fidei, ut fenfum illum divinse
gratiae, q u e m in nobis efficit Spiritus lanótus, per-
cipiat. Dicit enim Apoftolus, Spiritum fanctum,
q u e m accipiunt credentes, teftimonium reddere
Spiritui ipforum, q u ò d fìnt fllij D E I . V e r u m , fi
res diiigentiusconfideretur, hasc certitudo fidei,
quae ex h o c Spiritus fanóli teftimonio concipitur,
natura ipfam juftificationem&r remiffìonem pec-
catorum confequitur ; N a m d o n u m eft Spiritus
fanóli,quodjuftiftcatisinfunditur,quo, deremif-
fione peccatorum & gratuità Dei Patris erga fe be-
nevolentia certi redduntur.

Adjuftificationemautem confequendam re-


quiritur talis fides, qua h o m o exemplo Abraham ad
promiflionem D E I n o n h s d ì t e t perdiffidentiam5
fed
tagffemmiti Sarljeit fflr)fcn/ ftefcakn bie ^erge*
frungfàw<S#«ten wi& 'Serfoljnnna turc&g $er#
wtnfiffww aw£ lautcr ©fife mnt> &nabtfdjcnbcc
tmmt

©0«^empfangm/wt)rujfcn temnac& : Ab-'


©(««6,

ba.giefarCBatter'. Strbalforec&twbterJeiKgett
6e(>rifft gemef? gefagt ; <£sfet) t $ tic ©genfc&afffc
teg gerecDtmacljentett ©lau&cns/fcag er folcfre (Bnab
©ottcfi? (ft>elc(jeter èeitf in tw$ wirclet ) empfw* R o m

te. ©ennter2fpofMfagt;©er(Beiffywelcfan v.le'.


fcteOlau&iaen empfajKtt/gebeJeugnuf? j&rem®ei|t/
ta^e^«^interpnt 2(llein/itJanwirtieéac&
+

tKwgtfeffer ermegen/fo folgt getmfltóf M


©l<ttllW1$/$w&&c rtW'^. (Bciftes'getìgnul?!^
geftft wirt/ Cr fi (Wff &tC 9fcd|jf ftt f fgllttg fcttò
'Sergebtmg ber 6fin&en. ©e«n ee?i# einc ® * "m i m

It teg (Beitfes?/nxldje betn gercc&tfertigtcn cinger


goffen wfrfc/tamit fie roegen 'Scracfatn$ jjjrer &ùn»
>

fcen/twt teg gndtigen S i t e ©Otte* te£ ^tters


gegen ftmraewifTert werten*
£ur €rlangnng akr ter ^ec^tfertigung §tfs&t ®« ng

cittfoi*cr©iatt6/mft tw(c$em cui ^mfc§s£££


nac§ bem €)cempd Sttra&amtf/ auff W e ^ L
40 Ca$?a.kderEvàncelichs.
fedpraeterГрет infpem credat; D e u n j videlicet,
credenti in eum, qui fufcitavit J e s u m C h r i s t u m
à m o r t u i s , qui tradituseft propter delicla noftra,
& refurrexit propter j unification em noftram, im,
p u t a t u r u m h a n c rldem ad juftificationem, & pec­
cata n o n i m p u t a t u r u m , & eum, qui m o r t u u s erat
peccato, per Spiritum fan&umyivificaU*rumj> !

fàg. té. Pdtdopoft: Q u o d autem attinet a d t i m o r e m Dei


Se ftudium operandi, quae in juftificatis effe de*
bent, reótè docet über : In renovatis ( i n q u i t ) fem­
per crefeere debet timor D E I, patientia & humili­
tas, Se alias virtutes, cum renovatio fit imperfecta,
Sc haereat in eis ingens infirmitas. Item ; Chri­
ftiano cuique debet elle c o m p e r t u m , n o n in hoc
datum,nobis eile hanegratiam & hanc regenera­
tionem, ut in eo gradu innovationis noltrae, quem
p r i m ù m n a & i f u m u s , otiofi confiftamus; fed cre­
feamus
€.<X)Ycinbriï&tben&enûbtrbk % € . 41
mmfct > (Sonbem auff f>offnM$, / ba
m$t$fa§ùffm tfî/glau^/îîemlîc|/
&oît bem f cnigcn / it>cïcÇcr an bat glaufr /
&cr^€|iim€()rt|îum ^on £ottm auflto
wccfrtè^/ CtorwnB wfarcr ©unbe №U
ImMJftt gegdJen / çnb mb inférer ©e*
w$û}fetf stnWcn voibtïauffcvftanï>c\\)ï>iù
fm&lanknfax ©crccÇtîgfae £urec§tten/
bte@tmba6crmc§t £uraÇnm/ ©onbem
bw/ber tu @ûnbm tobtfôar/burcl)bm >ç.
©etffftnberle&mbtg macÇm ftolle*

imbenfleig guteg»' èu nrârcfen/weïc&e^uacnben in ben


3ew(&tferti^fe9ttmûffcn4eÇretfoïc&tôQ3ttc^rec6ti
3«t>cn Tîcwgebornen/fpricbt « f / mag bie (Bottes*
forO)t/6eOnlt/^emutt)nt> anbere ^ugenben/ftetige?
mkfm/ mû bie &mmmno, ^n^ofifom^s&
IMUft/tntb in ben ermeïuten Sibergcbomen tfiu
ôro(jfe@cbwacb&eit ftecfet: I t e m , £in jeber Cijrift
foflaettnfê tt)iffen/e8f fct> t>n$ biefe (Bnab 4Mb Sibérie*
J>urtmcbtt>^ugegekn/t»agwirim(Bang/otserau|î
bec 6tajfeït)nferec ^Dernewerung/wie nrirstonfangs?
«nâetreten/mftffi0fte&en5 ©onbernaKerbin^auff
7
S i>nt>
42 CAS SAN D E R E V A N G E L I eus.
feamus in ipfum per omnia, qui efteaput, Sec. Re-
cl:è q u o q u e doect E n c h i r i d i o n , loca ilia divinae
feripturas; (Beatus h o m o qui Temper eft pavidüs.
Item-? ; C u m m e t u & tremore veftram falutem o-
peramini) n o n refpicere juftifìcationem, nec fidu-
cia de mifericordia D E I quiequam detrahere_5 ;
fed refpicere jam juftificatos ; H i enim fi fentiant,
f e D E i beneficio innovatos, abfit, ut poiìhaefibi
vivant, & fuis viribus pofthac legem implere con-
- t e n d a n t , quin poti us fuae infirmitatis fibi confeij,
toti à gratia Dei p e n d e b u n t , & filiali timore fem-
per foliciti elfe d e b e m u s , ne in vacuum gratiam
Dei receperint, néve à gratia recepta fua injuria
& arrogantia rurfus cadant in priores fordes 5 In
q u a m fentcntiam dixit Apoftolus ; In fide fias, no-
li a h u m fapcre, fed time, & cantera, quas fequuntur.

Quaenon video, cur meritò à Proteftantibuì


improbafipoffmt,necetiam Theologis Catholic
nomi
€ < # m ò r i 25ebenc£en über bk %><Z+ '
itt,t|utewjerogen./welcher tas -dauptift/wac&fett
im t £unemen fofe. <£# teeret audj> biß ^anbbäcfjlew»55;««
&iewn,gar red)t/ taß tiefe Jeugmtffen ter (Sceriffi j«-

Schaffet/ baf? j(jr feltg werbet mtl ^creße


M b iittWÌÙ ttöbt fe&ert anff tie ftec&tfertigtwg/
wcljetwastem Töertrawen gegen ter35arm|jer$g'/
fctt(Botte£&enemen /fontern auff tie gerietet ftgty
*t>d$e \v$ allhnit $mc§tfatiQ>t twbett
Qtnmnfic fpùren /taßfte bttrcf> Rottes? (Bnat
newe.tfmt/fofoöa(Stentißfemet)onil)nenfei)n/taß *
ftt fottuto fw« fcl&ff leben/oter we&nen/afó ab (te aug
irretì eigenen frdfiten ta$(Befe£ erfööettf&tfen ; fcm>
bernftc^^iclmc&rj&rer fc&tt?ad&&eitetinemyemi^att
®<rtte$ $»at fangen twt mit fintìic&er gorc&t tar*
auff beta** fqti / barott (te tiefetbe mf ^ergcßltcg
empfahlt/Mb taßfienidjt auß ter empfangene»
©nat /1 urefr /ère eigene @d)ult tmt €J)rgetfc witer*
umb in ten vorigen @tint>enit?afl faöen. Sfafffolc^c
S^ei)Hung&atter^elgefagt ©Ufte()eft tm Rom.v. 11.
5 i, 2/.

©lau&en/ ftp nttfy ftolfy fonbem ferite


Wc§/ÌC. wfo wa$ tafelbji weiter folgt
@e(je tefc alfo nic&t/ warumb tie 'pwefttrenbe ,
«fotti* tie<£at&oIif#e getter fold>e Jewgnufle« tm# j
44 C A S S A NDER EVANGELI cus.
n o m i n i s , tametfi n o n per omnia fcholaiticam
phrafm referant, m o d o doólrinae Catholica? non
repugnent & Chriftianse concordia ferviant.

Q u ò d autem Proteftantes paffim urgent, fola


nos fide juftificari,tolerabilius eft, cum interpre-
tantur,fein fidei nomine,gratiam,quaeei exadver-
fo refpondet,intelligere,ut idem fit ; Sola fide ju-
itificarijquòdfolàgratià, non ex operibusj unifica-
ri. Item, cùm ab hac fide non excludunt poeniten-
tiam,timorem Dei, fiduciam, dile¿lionem, denìq;
obedientiam erga legem D E I propofitam_>, &c»
I t e m , in argumento in epift.adRom. Colofs. F k
des, inquit, nil eli; fine pcenitentia, nifi inane fo
mniurrjLj,

Habet etiam base locutío exemplar vtituftiriV


N a m Orígenes in Epift. ad R o m , demonflxat, tide
foiàabfqueoperibusaliquoseiTejuftificatos,

EtHilariusdeparaíytico: Á Chrifio(inquit)
€affanbri!&ebmdenüherbk%£. 45
rccfetft?rcc&enfoneti/o{)fc&Ott^tcfc№emc^ta(fert5irt^ ?
,
mit Den @c^irtret>cn aw^eftnoc&en n)ert>c«/ft>e«o 1
nurinc^wbe^eCat&oai^ege^lauffertj fonbem i
|«r£W№c^e»i©m0feitWetiMf9n. y
©a|5 aber bie protetfirenbe $in tmb rwber barv
auff fingen / toit ttnr allem Dur$ &m ©lau*
(Jett fdt'9 ft)Crift etwa* lefl>enlt#/aHWefwtfftc
ftet) etfItfren/ baß fte twter bem tarnen bef? (Blau*
be»eVbie©na$/welcfje mit bemfelben fc&imr gerab
einrammet/wrftejjen/balMfo Sttlet« t>tird[) &ett
5

©Jaunen öerec&t werben / @ o Diel (jetfte / afe H S 5

7
allein b«rc§ ©nai>/ s>tmt> mdfrt at$ bmgss *
SSSercf en öerec&tfertiäet werbe». Item, weil fte wn
folgern (Blauten/ bie ^ttg/öotte^forc^/ba^^De^
trafen/bie Sieb / tmb bann enbltd) ben ©e&orfam
fielenbem(Befe^/mttntcl)tetta«gfc^liejTen/te. 2lucf>
mfoero 3^n&alt tiber t>tc vgpifeel an bie Horner j ber
©laub/faa>n fk/ift oßne bie 3$ttß nitf№m№$/ a&
tmtwa^blicfrer^attm.
@olcl)e 9Crt Streben J>aben aucf> bie Gilten gl« &»*»*(>»«
Mütter,
f%i / wie bie <&empel&effef igen. £)enn OrigenesO S g{H1!t

Uber bte <£piff ei an bie .Homer bezeugt / baß etliche


allem imxtf) bm®\0btw$nt frieSBercf e
wt#tecf?t warben.
'Btb.Hiiariiisfeenber^iftorta t>on bcmSic&frHu«*
S iij fertig
46 C A S S A N D E K E V A N G E L I C I ! S.

per fidem remiiTio eft, q u o d lex laxare n o n potè-


rat, fides enim fola juftificat.

Per hanc autem folam fidem intelligunthaut


dubiè, (blum m e r i t u m & confidentiam operum
excludi, ut gratia ftabiliatur,quomodo Paulus in-
q u i t : Siexoperibus,jamnonexgratia,&c.

Illud autem accurate obfervetur, fi fola fide


apud populum h o m o juftificari dicatur, illud fi-
m u l inculcetur, fidem, tametfi foia j ufiificari dica-
tur, tamen folam elle non polle, fed neceflàriò pcc-
nitentiam, & vitae melioris prppofitimi , adjun-
&am habere, ne videlicet inanem q u a n d a m & ad-
u m b r a t a m imaginem fidei, pro folida& exprelTa
fide amplecìiamur. Providit h o c q u o q u e Luthe-
rus in vifitatione Saxonica : Multi, inquit, dum au-
d i u n t , u t f o l u m m o d o credatur omnia ipfisremitti
peccata, fingunt fibifidem, & p u t a n t , femundos
effe, per q u o d fiunt temerarij & fecuri. Hujuf-
modi
€ f # m í m Sòeòencfen über bíe €. 47
fofo&teewf&at alfo i ^on €r)rtfto fomptburcfjbeti
oia«knbie^€rgebtt«3/ncmK(t)bc(Ten/was?bafií©e«
^ntcf)tttacr)ia(ren ran&otn alian ber ©lauft
ma$í gerecht.
®urcl>t>tcfcn einigen (Blaubeti aber twffdjeti (te
allein ba^'Serbten/l/^fe&iteiTeti g ¡ A
ba$$erírawen ber SBercf bawn aug/ bamíí bte ™$l
©ttab wffftletfte/wte^attit^faöt-,^fu^auñ w ' , . x

wbtenft ber »aef/fo f fi bie gnabe nfc$tf/:c. * v

©a$abermi$m|íeiffi3eo&ac$t^
ben/wenn matt ¿um $olcf fprtct)t wie ber SJÍertfcr) ak ¡jK*«
3

Ietti burcr}ben (Blauben feiig werbe, bagmart aucr) bie*


fetftrewlicr) barberj einbilben foK/ Obwol berOlaufc
aHetnöererf)mac6ef/fotitieboet)berfeIbeniC^(alleiV
ÍK fep ? (Sonbern matt möffe bie 3$uß / twnb beti
^orfat^bai Gebert £ubefieru/babet) fjabeti/bamtt wir
mcfjtfur bett waareti *mb etgentltct)eti ©lattbetv etti
mcbítges?t>nb awg f a t t e t i gemachtes (Bíauben&
35tlb ergretffen. ©tefes?í)at attcf) Lutherusmber gg*
©ácDrifc6etiVifitation'tJorÍ&erácfer)fit. ©enntuel/
fprtct)íer/tmfallftet)ertiemen/bar1/bomatí nur glau*
be/)r)iteti)r)re@önbet)eröebenwerben/erbt(^eti jt>
«en einen ©lauben/tmb r)alienbafar/atè ob fie mm/
bei) fretti bofen £eben bätinocr) gan£ <£ngelrein we*
ren/rjierburer) ftebenntn Qßermeffetirjett vnb©ict)m
fceit
4$. CAS S A N D E R E VANG E L K S US.

modiautemearnaiisfecuritaspejor e i ì o m n i erro-
re, qui ante hoc tempus n u n q u a m fuit : H xc i l i o .

ipfa autem juflitia, qua jiiflinca-


Paulo post: De
mur, magna haólenus certamina extiterunt, alifs
in Cola Cnrifti juflitia nobis imputata, aliis in jufti-
tia novas vitas nobis communicata julTiricationis
formam ponentibus,

PAuiopoft: E t q u i d e m de juflitia, id eli, merito &


fatisfaclione Chrifti nobis imputata, h o c eft,nobis,
ac 11 propria efret,attributa,fcriptura' fatìs aperte lo-
q u u n t u r ; Per earn enim juftitiam,ideft,meriturn
&intercefiionemfanguinis Chrifti, peccata nobis
r e m i t t u n t u r , i d e f t , n o n i m p u t a n t u r ; Ita Apofto-
lusloquitiir; Chriiiumeileperfedlionem legis ad
juftitiam o m n i credenti. Item, e u m qui non no-
vit peccatum, pro nobis peccatum factum^, ut
nos efficeremur juflitia Dei in ilio. Item, Chri-
(jeitgeratljen* ©ne folc^eflctfc&ltc&e©tc^et^ett aBt^
irtärger/ate Uin^K\t$Mfo/fo gte&cwrn jemals? $e#
ftJefm: @ 0 Wert L u t h e r u s .
^«(b^Mujfr^onber^erecbt^feft/bamitwiröe*
recfct werben / fmb^ger fe&r gvoffc ©tt*tddfdten!£8^
entftonben; 3» bem etliche bie *Kttf)tftvti$uw$y$tU
je allein anffbeߣ<£rm Cdrifti tn&hngerecbnete @* S S
rnsnewen Sebent/ bie iMSmitgerijeilet werben/ ge* * « Ä
(teilet.. t«fa»en«?.
Q5«K> &«Äuff: $nb§war wn ber (Bcwc&tiafeit/bae? O B S ;
ift/^n bei« $erbienfVt>nb$nis?&Uaerecf>neter ©mjg*
tjjiuwa £r)rifti/ bas? ift/ t)on biefer/fcns?(als? wann fte " *
w 6l, c,,

i)nfcreigenwete)§«geeignefer(Bn4i3t6uungrebetbie
#.6#rifiteiar3ni$fam. ©ennburefjbie@erecr>
tiöfeit/ batf ifl / bureb bas? QDerbienß wb Sfcrmttluna
l>e^te€r)rijlt/werbent)n^bie@önbe vergeben/
^i^mc^^Ugerec^nct W o rebetber SfyoffeV Rom.

enbe/oberfcieerfftllnngfcef?©efefee^nr ge*
re$f igf txt einem fc&cti/frer t>a gfönfö. i^m,
t)en/ber^iPemer6önbett)n(te/^©of^ Cor

v . u .
^
för^^ur@ftn&e gemache/ auff t>a%Wv
ötörben bie ©creepgf ete ©Ott e£ in #m.
item, e&rifwtf w$ m\ feinem Gatter
50 CASSANDER EVANGELICUS.
( k m nobis a Patre factum, juftitiam, fapientiam
& fan6lificationem & redemtionem_?.

Eptf.ug* Piilcre hanC juftitiam explicat Bernhardus:


Affignata ( i n q u i t ) eft h o m i n i j^uftitia aliena, qui
caruit fua, &c. N a m fi unus pro o m n i b u s mortuus
eft, igitur omnes m o r t u i f u n t , ut videlicet fatisfa-
<£Uo unius o m n i b u s imputetur , ficut omnium
portavit iniquitates. Ibidem: Juftum m e dixerim,
fedilliusjuftitia. Quaenamipfa? FinislegisChri-
ftusadjuftitiamomnicredenti. D e n i q u e q u i fa-
(Stuseft nobis (inquit)juftitia a D e o Patre_s: Qua:
ergo mihi juftitia facia eft, jneanoneft.

Idem in Can tic. E g o q u o q u e Mifericordias


D o m i n i in aetdrfium cantabo ; Nitrtqiiid juftitias
m e a s , D o m i n e m e m o r a b o r juftitiae tuae folius,
ipla enim eft mea, nempé faclus es tu m i h i juftitia
à D E o. N u n q u i d mihi verendum eft, ne non una
,. - ambo-
(t&tfarföri 25c5enc£en ilber 5fe C. t 1

$digungwb€rli>fung.
©tefe ©erecWgfetf crfWreiBernhardus Epift. jgj*<»<
iip.fejrfc&on: ©mt^enfc^at/fpn^ciyjftav
ne fremde ©ewpgfetf lugeeignef/floek
c^cr ferne eigene ge£af> KC. ©enn weüemerfar
№ geffor&en/fo »tröffen fie ja ade tobt fei;it/fcamii alfo
eiltet (Bnwtfymn® ctömfrugerecfjnetwerte / gleich
wie er aller (Stinte getragen feat. @ en tafelfcft;
3c^n>il mtdf) gere$mennen/alletn auf?je*
4
!ie^©erec^1'gfeit ®elc&eifiakrtiefell)ige^3e
Rom t o
g|nfm£tftt>efi ©efei|e£ €ni>e/twr an Den
glauft/fcer tftgerecltf;i>er tff<cn$%cn®№ *' v

fernem Gatter ^«r ©er ecpgfetf gemacht


©erojjaföen / wel$e (!5erec|j?igfeit mir gemalt ij?;
tinft/anic&tmeim
Qßntie^tgemeitterBernhafdusfcgrcibtöbertaö
•£>o6e£tet> Öalomonie?: %\ü> iclj wittue 3$armj)er'/
fy$hit(&№t$w Cwigfeitrö^men: Sie ta? <£twa
meine ®erecf>tigfeit s> O ££rr/afletn deiner ©e*
r CCpgf tU wil icf> getenefen; t enn ttefetbe ijt mein/
mmlicf?/ tubiftmtrwn (BCtftänr ©ereefttigfeitge*
wacljt. Sili(^mi*tennforc&ten/t>agfte/tie^ini'/
© ij ge/
52. CASSANDER EvANGtLlCUS.

a m b o b u s fufficiat. N o n eft pallium breve, quod


fecundum P r o p h e t a m n o n poteft operiri duos.

E t h o c quidem extra controverfiam eft, JulU


tiamillam quàjuftificamurjConfifterein remilTio-
)

n e peccatorum,hoc eft, cum propter m e r i t u m paf-


fionis C H R I S T I , q u a m fufcepit noftri cauflà, pec-
cata nobis n o n i m p u t a n t u r , quod nihil aliud eft,
quam ipfum G H R I S T I m e r i t u m , ad remiiììonem
peccatorum nobis imputari- A t q u e h o c e f t , quod
Paulus toties inculcat ; Imputari nobis fidem ad ju-
ftitiam,eam videlicet fidem, qua cr edimus in eum,
qui fufcitavit J E S U M C H R I S T U M , Dominum
noftrum à m o r t u i s , qui traditus eft propter deli-
&anoftra,&: rcfurrexit propter juftificatio-
n e m noftram.;.

ARTI-
€uf}anbrí Zòtbmdtnüber bit % С . 55
ge/WttmcDtgnugfamfepfofte^ Щи €£t|ì
Ш(С Qttftl befageperSMfcej? propgeic« / fb
v го
щ жрЩ Щ 1шт mcÇt fole m t>ariñ '
<$nt> bas? Ьшк ift aufítt aflem ©fcwttMgWc 6to£j¡¡¡^
recjjttgfettcfcamttítrtrgerecht шреи) fo&erOBerae^;^
& ctoC5
bunö t>er @örtt>en befte^c/t>a^ íft/í>orí ft>c^ert t>c^ Q3er^ ¿^ ^ n

Wnft$btfi2tibtn$(íbnfti (welcher tws ètt0tttcmgïft5fo


auffftcfc genommen)*^ tie вопре ntcí)t 5ugerecl> ««

netitjecben/welc&e^níc&f^anber^tií/afóéa^bao

®Unben W$ ШтсЩи »trí). $nt> eben


tor ©lauf) ¿ur ©erecÇitgftit tu$tu<§wt
werbe i п е т Ц i>er ©laut / mie тщт
»tr anfcençefrtgltc|> glauben / Der 3€fum
Щхфм wftm tyixm ш btn Zvbttn
aufftwttf ü fyamtkfyt mf> Mfer @ôw K
Tzt

© iij ©er
54- CAS S A N D E R E-VA N G E L I CUS.
ARTICULUS V.

De mimfterio Verbi & Sa-


cramentorum.
Uod de minifterio verbi dicitur, q u o & in
n o n d u m credentibus fides efficitur, &in
credentibus augetur &confirmatiir,con*
troverfiamnon habet. Eft enim con Tenta,
n e u m di&o Apoftolico; Fides exauditu eft, audi*
tusautemperverbumDei.

ARTICULUS VI.

De bonis operibus fidelium.

S
Extus articulus magna ex parte cumCatholi-
ca profeftìone convenir. O m n e s e n i m , tarn
yeteres,quàm recente.scommuniter docent,
fidem debere bonos fruclus parere, ut quae/ine
operibusmortuafit. Item, q u ò d oporteat bona
opera facere, à D e o mandata.?.
Q u o d fubjicitur, propter Dei voluntateiruj
n o n vero u t confidamus, per ea juftificationem co-
ram D e o mereri, bona opera ex fide facienda: reclè
Sc Ecclefìafticse dottrina: confentaneè dicitur.
O m n e s enim u n o ore p r o h t e n t u r , remiftionem
pecca-
<£&ilfanbn%3zbenc?müb£rbieQl>£. #
©er v. ärtiail

tw@ac?amentem
[2fe 2lmpt tef? Sorte gefaxt worben/ta^
•burefe bestes? ter ©laabin Die noefj t M g l a t t b t Ä Ä »
ge gebracht/ t>ttt> in ten glaubigen mmtfyut S T Ä
wbbeffcrtgt wirb/ tag Jjat feinen @treit > ©internal * w

esi mit tiefem @prucf> teß$pojte& ubereinffimmt;


Scr ©lauf) fompf auf? bem ©e£er / i>a£ - Rom

(jorm aber bwp 2Bort ©oft c&


8.

©er v i . Slrtienl

I €r fee&fte Slrtieul fompt groffen t&eite mit ter


;€at^oltf($e£e&rtiberein. ©enaHe/fowoltie
alte/ale? newe/oter jängere Theologen feftrat
in* öemein/tag ter ©laub gute$rflcfjtebr ingen m # K S ,
fÄwelc&erc^netie3ereftottfer;Jtem,taßman.9«»-

©aß aö&ier $n§u gefeßt Wirt; $?an möfie aufr&SÄ


ttwemÖlanfangnteSercfet^
len^©vtte^m*taber/tagwir»n^ture&tiefeibetie ^ flc

ftecfrtfertigungwr ©Ott £u wrtienen getrawen t


^wirtrec&tt)nter€6riftlic6en£e^rgeme0gefagt
Sann fte je äße einbettig bef ernten; ©aß niemant s g j g
mit
5<S C A S S A N D E R E V A N G E L I CUS.
peccatorum Se gratiam juftificationis neminem
fuis,quamvis in fpeciem bonis operibus, mereri.
Defide & N o t u m e n i m eli: illud Auguftini $ Bonaoperafe-
openbus. q j f t i f i c a t u m , non prxcedunt juftifican-
U u n t u r u

dum-j.

pag.36. Fautopott : Uteli illud Hieronyrni ; T u n c julti fu-


m u s . q u a n d o nos peccatores fatemur, &juftitia
noftra n o n in proprio m e r i t o , fed in Dei confiftit
mifericordia_p. E t ab Auguftino de Civitate Dei
1.29. recì:è concluditur ; Juftitiam noftram potiùs
remiffione peccatorum conftare, q u à m perfecìio-
ne virtutum_>.

H u c p e r t i n e t illud Bafilij, exeoncionedehu-


militate; Hxc eft ( i n q u i t ) integra &perfecT:aglo-
riatio i n D e o , quando n e q u i d e m p r o p t e r juftitiam
fuam quis effertur, fed agnofeit fibi deeile veram
juftitiam, fide autem fola in Chriftum juftificari.
Valet autem hìc Bafilio, S o LA F I D E J u S T 1 F I CA-'
Ri,idem
Cftflanbrí %bebmcïen über bk 2Í. С . 57 -
mit feinen guten Sercfеи/fo Гфоп bíc jelbtge and) im g^gy
mer leuchten möge« / Vergebung ber ©ùnben ш Ь * « | £ « Ьс

ёидЬ berRechtfertigung twbienen fonne. ©inte*


mal )e' btefes? <éprucf>lein Auguftininíe&t tmbefantS»***­'
ili: ©te píen QBercf folgen auf bíe 9Сеф NB.
ferftgung/ fíe ge§ena&er níc§í ^or berfel^St
M3ttn3
ím(jcr. '
íSéíXot^: Sie aU(& btefee» t>Cj5 Hieronymi :
Ш е п п fmí> n>ir gerecÇi/ menn wir ш
fur arme ©ímber erfennen / mb wfere
(Berecßtigf cíf fielet nicßt in «nfcrm ctgc^
ne» Serbienfí / fonbern in®oüc$ 25arm*
^nb Auguftînus bitter @íabí ( B o ^ S S "
ííí/l.29. frftoft recf)t; ©a0 infere (Beredjtigfeií tnek g Ä , '
mcjjr auffüergebung ber ©tutben/atë aujfbcr 07««,
fontmenjett ber ^«genben befteöe t ^ ( S o f t ai»fgc.
fW£
£teí)er ge&oreí attcí) biefee? beß Bafilii, auf; feiner "'
Prebigí^onber©entwi)/ baer fa$tt ©iefes? iftber
dan^et>tit>­t>oUf оттеиеЭЗДт in (Sotí/wenn fícfj ei*
iter сшфшЬ feiner (Bere$íigfeitwíflenni$t ergebt/
fonbern erf ennet / ba0 es? $m an ber waaren (Вегеф
tigfeit mangele / »mtb er aber Ьоф gerecht werbe
allein bmcb ben ©laufen an шапт* Ш
Araber gilt Щ/ allein bur$ ben©laufon/lH"
beut
59 G A S S A N D E R . E V A N G E L I CU S.
R I , i d e m , quòd fola mifericordia juftitia: nofhx
imperfeòlionem n o n imputante.

serm.t.di I Bernhàrdus 5 Q u i d potei! ( i n q u i t ) effe


T A

omnibus omnis juftitia noflra corani D e o ? n o n n e , juxty


smftu. P r o p h e t a m , velut pann.us menflruatas reputato*
t u r ? Quapropter o b n i x è c u m Proprietà clamin-
tes ; Ne intres j udicium cum fervo tuo, D o m i n o ,
tota humilitate ad mifericordiam recurramus,
qua: fola poteil falvare animas noflras.

Nec ab hac fententia a b h o r r e n t fcriptores


Scholaflici,&recentioresEcclefiaftici,quiomnem
vim meriti hujusjulìitias in fola gratuita Deiacce-
ptatione &: liberali promiffione conftituunt, cùm
& hasc ipfa qualifcunque juftitiadonum.fit DEI,
& jure fervitutisDeo efebeatur : Videatur Thomas
in 1. 2. quagli. 114. art. 1, Meritum hominis apud
D e u m effe non poteil, nifi fecundum pra:fuppoli-
t i o n e m divinae ordinationis, & a

Preclare hac de re differir D u r a n d u s i n 2. dift.


21. qufell. 2. Se ex recentioribus Theologis Adria-
nus d e T r a j e & o , poileaPontifex Maximus, in 4.
fententiarumo: S u n t , i n q u i t , meritarìofìraveluti
bacu-
Castòri f&ebencfm über tk 2J- € . 59
tont Baülio eben fo v>kl/ afe -, Slßein burcC) bie 35arm*
fyxf&Qftit OotteS/ welche WcCOnwdfommen&ett fcti*
fem* Öerecfrtigreie ntc^t ètim&ttet..
1

Silfo fpricr>tatict> Bemhardus-,^Basfan afletm* BcrnJiat-

fere jBercdjttgfeitt>or ©Ott auOric&te» t S t r b (te s«*»*


c d;

mcf>t / iiac&fcem 2fagfpmc&. beg Vtopfywvals; ein -Ef 64VÄ

imjytigÄibgeac&tetweiben? fiaflimefberowege»
mitbemprop&eteti intuglici? rttffen; S(c§ . ^ ( f r r / P r ^
jjtfjeianftmttWnmiÄttec^futf ©artest!
èaffctt>ne? mit aßer -^crèeii8??>cmtit§èur ^3a«n&cr# ^ > 14

feigfeit / welche aHettt infere (geeiert feiig machen fan/ *


v 1

eifert tNtbfouffen.
$ n b Wefer $?et)ttung fcfjdmen ficr) nict)t / fo wo!
Exempla
Ne@#MWI*Wc 2toen Äw&ctrtc&rer / wdcjc"'*"8"*
alle Krafft beg Sfcrbieuß* biefer ^ered^tigfeit /
allein attff bie gudbige 2lnnemung tmb frette "Sm
fjeiffuttg^ottegfMetw^
reeftttgfeit ( wiefie aucl) immer fetjn mag) eine (Babe
Öötf cStft/tmb $ o t t Doti rechte? intb btettffè wegen ge*
btlrct* .^ieDOttbefe^emattThomä i m . 2. q.114, art.i. Thom*
^et)öottfanfeinl)erbie«ftbcß^enfc&enfet)n/man q A uin

Mebanetn^bienftnac^bergMic^'Òeroibtiung.
33on btefem £anbel rebet Durandus gar fc^on Durand
in2.dift.2i.cjuaeft."2. tmbOUtj ben MWm Theologis
Adrian u s de Traje&o, foftemaef) Tpapti WOfbetl / i n A d r i a ni
4. Sententiarum,t>nfere13erbtenrt/fagt er/finb gieictV i - eTra e
6o CAS SAND ER E V A NG E L I e u s .
baculusarundineus, cui d u m quis innixusfuerit,
cönfringit, perforât m a n u m innitentis, & quafi
pannus menftruatas funt o m n e s juftitiae noltrae.
Jugiter igitur fuper p a n n u m bona: vitas, quem ju­
ititixoperibus t e x i m u s , ftillamus faniem diverfo­
r u m criminum^. Quae igitur €x eis poterit eile
fiducia ad D e u m , qui neminem diligit, nifi ex toto
cordeconverfum­;? Re<£tè igitur iuafitSalvator 5

C u m feceritis omnia, quse prxcepta funt vobis, di­


e t t e ^ Servi inutiles fumus.

í t e m è f e b o k Parifìenfi Jodocus Cíithovem


íncanoneniadíllud: N o n aefàmator meriti: Quid
meriti (inquit) poterimus apupfDeum obtendere,
cui debemus o m n i a ^ ? C u m feceritis (inquit)
omnia, Вес. quid nobis de bonis o p e r i b u S poteri­
m u s applaudere, cùm univerfae juftitia noitrae fine,
q u a f i p a n n u s m e n i t r u a t x a n t e Dominun­Lj ? Nul­
la igitur in D e u m noftrafunt merita, cui debita
funt
mum iHoljrjtab/wenn fiel) einer barauffí^net/ober
(тыш fo &erbricr)t er/ snip burcfjboretbem/bef fícf> Ш4
bamuff ïe&nct/feine £anb; ^np alle infere ©е* ^­
redigierten fmi>roteein çnftâitge? Kleilx
©emt/lctber ! wir (äffen auffbatf^ucfjbeßguten£e*
N B
ientf/baswirmit ben ^erefen ber (Bere$tigfeitwc'/ ^ ­
knmb 5micl)fcn/noef) jmmezbar bas? €itcr mancher*
lei)©unpen tropffclnшЬfallen. 2Öas fan bemnaef)
auf? bemfelbigen fttr ein CÖertrawen 5« (Bote fet)n/ber
ta niemanb liebet /erfet)benn wHWmmlifÇwn gan*
eem^er^en befer)ret ? #at berïjalben í>nfer£et)íanb
rccf)t aifo geraten; SBcfffêr allée? geí()ah \}йЫ1 ^ '
L 7

Ш ян§ЬЩШ&/ fo fprecÇi/ №ir ftttb


Шй|еКпесС(е.
Iterru, Jodocus Clichthovcus au$ ber @>eßtrf ¿lt
3)ar$ in ben C a n o n e mtfbertiefe« @pruc& ; N o n j o d o c í
a­ítimator meriti &c. fottnett Wir Ьрф tmr/Clichtho­
fpri(f)ter / bet) ©Ott for ein CÖerbienft wrwenben/ ­ vei

mt wir аш* f^uibig fetjnb f ÇBenn iÇr alletf


ЙефаП^аЙ/ faster/ tf. weifen werben wir w#
t>o*nuri)bnt«ifern guten Sercfenerfrewen fönen/
Weil alle infere ©erecljttgfctfeit m fcem
#?nn / rote ein wfütiys ШЬ / fìnte
$3ír Caben ЬефШеп feine Serbien!? gegen ©Ott/
*Ç> iti bem
6z CAS S A N » E R EVAN G H L I C US,
funt omnia, qua; pr^ftamus•-,cum non ex nobis,
feci (ola dia bonitate, fi qua bona funt opera no-
* pu (Ira-accepta* funt & grata, à q u o ut precipuo Au-
clore profeóla fu nt.

.poftpaucAì etiam dicla fint ad vigefimum


Hxc
articuium, in q u o de bonis operibus copiofìus agi-
t u r , cujus longae difputationis fumma h a x eli:
Nulla bona opera pra:ilari polle fine fide Chrifti.
Item,Opera noflranon pofîè nos reconciliare Deo,
- aut mcrcri remilTionem peccatorum Se gratiarru;
qua in re, non m o d o divinas literas, fed anticjuos
omnes Se récentes Eccleilafticos fcriptores conlen-
tienteshabent.

N o t u m efl illud Apolloli : Sine fide imponi-


bile elìplacereDeo. I t e m , Q u i c q u i d n o n eli ex fi-
fi». 4 . w- de, peccatum ell. Q u a m fententiam Auguftinus
'&<tenu- çcneralem eflè contendit. Sine m e ( inquit Chri-
ptut&nm- ftùs ) jiil potellis facerej E t llcut palmes non po-
teft
Cftf j&n&ri '25eccnc&n über tue -X € . 6?
bemwit o|>tie ba$aCk#fcf>ulbJgfei)nb/ftwsfwir jl>m
crsei^en/ aÜDictt>c{i bie Scrcf nid;f wm tm^/ fonocni
allein auf feiner ©Ott Cfo fern anbertf fofcfc
Sercf gut finb) >|jm lieft *>nb anginem werben / twrt
tt>elc&emfie/a&b*m okrffcn ®tifftwtyv$ttüfyrt.
^aih : Qnb fo Uüfü) auc{> attjf ben ao. w
tia\l gefagt/ in welchem №t ben guten ^Öerefen weit* & jgS»
töufftig ger)anbelt wirb/welcher langen Deputation j & « 7
3nnr)alt alfo Befefjaffen ©af? man ofjne ben (Blau* | ä
;

feenan ben ^nnChtifmmretne gute $Beref .elften

ranne, item, wfere pee 2ßercf fonnen w $

6unben $nnb©na&wWenen; ^ wei>Sg™


mm 2lu$prud) |(>nen(bett Protemrenden)uicfjt ai* ^
$rc&cn@m&cnten/&ei)fall geben. ^
<£$ ift ja Ufa№ / wa£ ber Sipoftel fövdU t
QJnmftgltc§ tft e$/ ofcnc ©tou&m©ott ^ H e h r . ,

fallen, item: gga$ niefee anß bem ©lauten ^ , . 4


v
§ClKC/1(1 @Ün&C #nbbaßbiefer eprud) 2
3 ­

№ gemein waar fe0e{?anptet Auguftinus Oi)\U


:

mief) fpric&t %ifws/fftnueff(jr ntifytö tijun,


1

SJnnfr gleicß tüte ein SXdtfttrtfllan ntcJtf


Stuckt trinken f an/e$ (Jlctk bann an öcm
64 CASSANDER. E V A N G E L I cu s.
hut. tefl facere fruóìum, nifi manferit in vite-? > Sic &
&3- YOs,nifiinmemanferitis,

De operibus impiorum.
/1. Q u a r e de operibus i m p i o r u m u n o ore pro-
nuncianf omnes, nil illis inefle meriti & virtutis ad
g r a t i a m D e i , q u a juftificantur,conciliandam, eò
q u p d non oriantur ex tìde & gratia,qui fons eft ho-
n o r u m operum \ & quia non referuntur ad ver um
D e u m , qui finis sii, ad q u e m omnia bona referri
debent 5 ideoque non fblùm inutilia, fed etiam
mala & peccata p l e r u n q u e d i c u n t u r , ut Auguri-
li us in Pfalm. 31. Bona opera extra fidem confert
curfui celerrimp extra vi<in%j. E t ad Sextum : Si
n jhil ( i n q u i t ) polTunt habere boni meriti peccato-
res, certe mala funt merita, & peccata, qu#cuncjue
peccatoresoperanfur, etiam qua: videnturinfpe-
cie bona. Idem de natura & gratia. N a m neceA
fe, m o r t u a opera faciat, donee gratia D E I revivi-
fcat. Profper in Epigrammatis :
O m n e etenim pietatis opus, nifi femine recfo
Exoriturfidei, peccatameli,

ARTI-
fljnitmir&lcfóf.
5)on t>m §£krc£cri &cr ©otriofetu
£)eroft)egen ftnb (le AFLEFAMPTTJCMBEN^ercfengj^mi ,^
ber ©ottlofen etnftuttmtg/ba£m benfelben fetn'Se^ A « «
btetttf 110$ graffe fetybte ®nabe(Botte$(bamtt (te a> ©*« »
redjt wvUn)bu erroerben/allb Ripeti fte ntc&T at$ betti
©lattimi tntnb $nab (ft>eld>er etti 33rtwnquellaflec
gutenSercf tft)erttfprtttgetii StojWtfffc nicfctauff
benroaaren(Bott gertc(>tetft>erben/n>clc6cr bae/£nbe
tff / ba^tn aflegute ^rdPangerttwerbettmtlJfeti >
barumbfie banttaucf) tttc&taBet«t)ergeWtc^/fottberti
and) bofe fmb tmb gemeintgftc()@tf nbegenettnet n>er*£f vni

ben/roteAuguftinusim ?j.pfalm bte gufen^eref


cjjtte ben (Blauben mtt emetti fcr>r gefcfrtvmbeti Sawff
aufferbem 3Beg/t>ergletef>et. E t ad Sextum $£enit
;

btearmen@ónber/' fagter/ femegute $ert>tenftl)a*


knoberrotìrcfeti Unum/ foftnb genngltct) bte Da*
bicnftbogimt>@atibe/ ft>eld>ebte @ttnbertt>tirefen/
ob fte gletdj etnen guten @ci>em Èjaben; item « » 6 « *
»«: ^ot&wenbtgfolgt/bag ettitwbttj?fertiger
ber tobte ^93eref t&uc/Hgfrte.C9nà(c@ot№Pfi>tilc*
bettbtg tltac&t Profper in Epigrammatis :
©n ©tìnbetftbiegute'Sjjat/
@o w m ©foubeti tem 2fafang &at.
3 ©*r
6<s CASSAN.DER EVANGELICUS,
ARTICULUS VII.

De Ecclefia.

I
N hocitaque articulo q u i d a m n o n improba»,
da, quasdam vero annotanda & corrigenda vi-
dentur. Re<5lè itaque d o c e n t Unam efTefan-
5

éiam Ecclefiam perpetuò manfuram-j > Nam frac


profeffioni fidei Apoftolicae & Conftantinopolita-
nx confentanea funt,
Etfubfin. N o n nega rim t a m e n , multos initio
pio ftudio ad acriorem reprzehenfionem quorun-
dam manifeftorum abufuum impulfos fuifTe, &
praecipuam cauflam hujus calamitatis & diftra-
c^ionis Ecclefise illis affignandam, qui inani quo-
dam faftu EcclefiafHcae poteftatis inflati, rec1è&
modelle admonentes fuperbè 8c faftidiosè con-
temferunt & repulerunt. Q u a r e nullam Ec-
clefiae firmam pacem fperandam p u t o , nifi ab iis
initium fiat, qui diftraciionis cauflam dederimt,
h o c eft, u t i i , qui Ecclefiaftica: gubernationi pra-
funt, de nimio ilio rigore aliquid remittaiit, &
Ecclefiae paci aliquid concedant, ac multorum pio-
r u m votisacmonitis obfequentes, manifeitosab-
ufus ad regulam divinarum literarum & veteris
£<xflcmbri?&cbmc?enübMblt % C 67
©er V I L S(räcUL

Jgtofyctibm etliches? in btefem %Ktim\ ju.wtfök


Ügen/ etliches? aber äumecefen t>trt$ubefferti,
(Sie teuren bemnac^ rccf>t / baß eine einige
£fjriftlid>c Rnxfy ewig bleiben werbe; £>enn btefes?
fuittmtmit bem Stpoftoitfcfren smb Conftanttnopoli*
tanifcfjeti ©tauben* 33ef4titm$ oberem.

baganf4ngltc^§rert)iel/ail| p t f feltgem (£tfer £ f ^ t bvt


n ;

Oiomf«

•flraffen angetrieben worben / tmb baß bie meifte Dt* fidj van it*
facf)btefe$ elenfcett ^anbete tmb Trennung ber RmtäSs««
djen/ben fettigen $tref>eti ^ume(fe»t/WePct>|&re8fÄÄ
^ircbettgest)alteföberitonimen/t)ttbbie rechte befc^ei^
beolicfje tmb wolmetjnenbe ^nmalwer ttoi$tgltc(?t>er>
atbtett)ttb aHtwitfm+ derentwegen t>crmet)neidj/
t* fei) fo lang fein bejMnbiger Srieb ber Äirdjen &u
Ijoffen/manmacljebemi anbenjemgenben Anfang/ K Ä S '

baWbif? bie ttot#el)er ber$irc|jeni>on i^rer ober*


m4f[igen@*4rffwa^»ac&Ia(Ten/t>nb5wt^u&et)n&
Stieb ber $irdjen etwas? bewilligen/audj auff Dieter
frommer £erfcen ©eufffeen tntb Erinnerungen bie
^otli(&eS?i#r4ttc&e»a*t>er <Kicf>tf#nur ber£.
3 H @te
68 CAS SAN DER E V A N G E L I cu s,
E c c i d i o , à qua deflexerunt, corrigant.

Deinde p r o x i m u m erit, u t qui vitantes vita


longius in contrarium abrepti funt, culpam quoq;
fuam agnofcant & ad fanitatem redeant.

De Pontífice Romano.
pag.só. N o n tarnen dubium efi:,certas quafdam tradi-
tiones 8c conftitutiones effe certis de cauifis, & pro
temporeinftirutas,qua£,mutatìs temporibus & cef-
jfantibus cauffis abrogari & tolli p o m n t , i m o & de-
b e a n t , d e q u o I n n o c e n t i u s in Co ne. generali : Non
débet reprehenfibile judicari, fi fecundum varie-
tatem t e m p o r u m ftatuta q u o q u e varientur huma-
n a , praefertim c ù m urgens neceffitas, vel evidens
utilitas id expofeit. P o r r ò hanc abrogationem
h u m a n a r u m , féu poiìtivarum ( ut vocant ) confti-
t u t i o n u m fieri poife t r a d u n t , vel per revocatio-
n e m ejus, quileges condendi habuitpoteftatem,
vel per conmetudin-em oppofitam-% N a m Con-
ftitutiones hujuimodi ut m o r i b u s utentium ap-
€aflönt>ri25ebenc£eniiber i>k 2t. € . 69
&ht№)tn g r i f f t t>nb 33&r)er ber alten #irct)en
(wn welker fieabgewirljen ftnb)*>erbef[ern.
Sffóbann wirb t>a$ned$e fet)n / bag bie §rom*
men/bie fiel) im wibrigen gar weit £aben abfönbig ge*
inacl>t/ière@fl)nlberfennen/i)nbwiber5iirecl)tfoitV/
wen mögen.

3et>oc^ tft fei« ^^^№1^^ fc^en ctltc^e @ai^ t?ut>


Orbnungen aug QtwiRm ^rfac&en tmb nael) (Bele*
gen^eitber^eitangerichtet worben/welc&e nac&^toJE* ¡5;
ilnberung'berfelkn/ Mb auffijorung ber ^rfac.?en/Ä fft

abgefcDafftpnbauffge^okn werben rennen Mb fol*


leu. ©afcOW fagt Innocentius in C o n c generali
#> .^an barff bifi nic^e für ff räffft$
£al£en / wnn nac£ Veränderung ber
Reifen aucl? bte menfc#tc£e @<j$tttgm
wränberf werben/ fawctö / wenne? bte
(joc^bringenbe iloti) iwi> ber mertfftcgi
^U|erfKtfc§ef. $berba$geknficwr/&af?mari
bie^?enffDenéa^ungen(wieman^nennt)entweber
miteineinSiberruffbe(Ten/weIcl)erba8?@efe^uge*
ben $M>t gehabt ; ober burd) eine wtbrige tmb
entgegengefej^te^)ewonl)eitabfc.)ajfcnfonne. ©eri
9leicjj wie man fokl)e Orbnungen ( wenn fte in einen
3 m duten
7d C A S S A N D E R E V A N G E L I CU S.
probantür y Ita etiam moribus u t e n t i u m in con-
trarium a b r o g a n t u r , prxferti'm c a m acceditcon-
fenfusinterpret:ativus( u t v o c a n t ) atque h o c mo-
d o , atque his decauffis multas conflitutiones non
fo'lìtm recentiores,fed etiam antiquiores, & Apo-
iiolicas paulatim exolevifle v i d e m u s , videlicet,
quia vel n u n c ufum habere defierant, caufsä legis
ceflànte, velquiaexillarum omiilìone, quam ob-
fervatione, plus utilitatis Ecclefix accedere] udica-
bitur, ut de Apoftoìiea traditione fufFocati, & fan-
guinis,inlatinispr«rertimProviiicijs,patet. Item,
de noóturnis vigilijs; deftatis Baptifmi tempori-
hmi de c o m m u n i one infantiunv,

Q u o d fi demonitraripotefl:, aliqua hispoftre-


m i s t e m p o r i b u s , vel per imperitiam & negligen-
t i a m , vel etiam ambitionem & avaritiam infiitu-
t a & recepta elfe, quae n o n m o d o utilitatem nul-
lam, fed etiam n o x a m Ecclefias adferant, ea quin
p r i m o q u o q ; o p p o r t u n o tempore m u t a n d a lint,
mum negarinonpotelt. Quare Bucerus confirmât, fe
adverfus inhacquaeltione, de traditionibus, de huiufmodi
Latomum
turn noyis oc noxijs inventis & ìnltitutis loqui,non
p. 224. in
dc
Caflhnbñ 25еЪшс?ш itber bié Oí, С . 71
gufett@ebraüd>ge¿ogen worben)btfftget Sßfb;

«en fíe ami) buret) Ôewonljeit (ba man fíe m#rau¿


cjjet) wiber abgeí&an werben/betwrab/wan lue <iim
rcifligung Oer Seite mit reeftt griinbltcf)er grfltfrung
ba¿u fempi/ *>nb feÇett wir/ bag auffbiefe ^Beife / *>nï>
bíeferЭДафеп(jalber/nicfrt aflein tnelnewe/fonbern
тфо&ШщтЩФЩФ*- <5a£ungert atlgemacr)
abgaugen/^emlictywetlentweber фгое&гаиф Щ
feme (£nbfcr)ajTt erreicr/t/nací> bem bie tifaci) beg (Be*
feßetf gefallen/ober aber weilman í?ermerjnet/bagaug
CQnterlaffung/ober 33eíjalíung berfelben berßircfjen
mcljrîîtti?#fef)afffc wtlrbe; wie ш ber^poftolifcíjen
в о д tog Офйм « im * Ьф ö f o » / j a ^
fonberlicr) in bem l'atctittfc^ett (Bebtet / erftöcmef.^Ä'*
item^om^acDtwacDcn; t>on gew#i'<3eú §u tauf* а д . i?,
v 2
fen 5 ijom 2ibenbmaf>l ber jungen $inber/ * °*
Seil benn bewiefen werben fan / bag man bet) n b .
fciefer legten jeit etliche ©ing entweber auf? 1 3 n w i f e ~
fendit twb ^acDlvlffigfeit / ober auf €$rgeifc *mb 8 Й Ь
©elbfue&t georbnettmb angenommen/ weiche m$t - mb

«Hein ber$irel)en fanen^.yfonberní)ielmeí)r$n*


^eilgebraeDt/fofanmanni(ètinabrebefet)n/ba6fte
cÇefteefmtt bequemet. (Belégm&ctt ueránbert werben
folien, ©arumb befugt Bucerus, bag er тЫфх
Sragt)onben@a^ungcn/ í>on folgen newen Orb*
nungenrebe/ bie nic&tötaugen. Stber m$t*>onbe*
neu/
72 CASSANBER EVANGELICUS.
Didl.Ger- de iis, aux fanclipàtres&Ecclefiseauthoritastra-
man.de J-J-,.
pr*p .ad -
ar
dldlt

ARTICULUS V III,

De Sacramentorum admi-
niftratione.
Uod in octavo articulo dicltur de ufu Sa-
c r a m e n t o r u m , licere uti Sacramentis,qua>
per malos miniftrantur, totius Ecclefix
confeffioni confentanea funt.

ARTICULUS IX.

De Baptifino infantium.
t*Z- 6u
i ^ \ ^ n o n o loco fequitur articulus, de Bapti-
1 Imo p a r v u l o r u m , nil habet, q u o d meritò
i m p r o b e t u r ; N a m q u o d affermit, Bapti-
s/mumad falutem necelïàrium,& damnant
eos, qui affirmant, infantes line Baptifmo polie faU
vari,pri(be q u o q u e Ecclefiae judicio & divi-
narum literarum verbis confen-
taneum eft.

ARTI-
Cftflltn&ri f&ebencten über bie Qf, € . 75
nc«/welche bie-Rätter tntb bie £&riftlid?e #ir#
aitf4ngti$ angerichtet*
©et n x . gfetfcui,

metttm.
man f onne biefelfo SSi«'?-

Off Wrfd^Cf fDCrtotO betmoc&0ebrau*en/ift twc&mcn

beroQ$efäntn^bergan£en$i^^
©er rx. ^CrticuL i

<£r 3rfteul(M(f>er ber 9 . in ber £>rbmtng)


t>on ber ^auffe ber f leinen $inber/ p 1t nid)t$
iuftd)/ ttJel^manwitfitgtabMnobef^er^
Waffen fönte; ©enn baß fte fagen/ ttl&ttlffC fcp

^auff bie Äinber wd) ai#rbcro ^otljfaö tftr fetig


galten/ itubcrlcgen/ bas' ift au$ ber $T e^nung ber al' w»*«*
ofin J>tc J a u f f

ten^ir*eni?ubber®ottlic^en^rifft
gerne)?.
X ©er
74 s SA N DE R EVAHG £ L1 c u s ,

^>$|nf]3> M e t à u £ i t e ' . ;. .4"-''v.


;

1
De Coena D№iiii •
P*g-*7- pofterioribuijfuis fcriptisTatis aperte­hujus
I .Confei&orils ( e i U t ^ e s fùam mènt^rrl explica­
Arunt", vitlélitétì Corpus SI fangurriéfrì Gnriftiin
1

pane & vino fumi, n ó h r ì d e t a n t u m . fed etiam ore


.,­ c^Tpo^sttam ^ d i £ n i ^ a à n > a djgnis.
i n

« •' r ì\ • i •' Si , ' • i Ji« • i . 5 . , . \, "' ••' > j ;", < ! :


' ^ •=•"'

H o c r^qn^rurfum concedeftf urn elf,


, :,&Jìtkjìn.
p^. 70. ^ ­^
a m v Saeràmen'tùm Eùcnàriffiài ragione
prsefentiae c o r p o t i s ^ (ànguinisjCHRiSTi exipfa
confectzbk)ney•yerum Saeramentum^prporis &
fariguirf№¥.R^T i éftìÀ^iJrj'JtetncH^uvirtutem
efficaciaffin! fpe&es-, ^cpajì 0a.rìjìq unimiir.3£in-
;^prporamurvl^ ^ . ^ l i ^ a Sacra­
va ;^ ^ i f t f c ì l ^ f ^ i r f ù # ^Ì^^^U^.^^fiinitiO,
• •:• « . " A * < ìeumanduca&io&potio^pcr­

ARTI­
$ Ш'^Ы^.ЬШ Çanjfeffion $$0 in ^шт,
{$ш.есА

_ . . .. NR.

(Mc
einigt щЬфтШЫшЫя.} fä#c$ ggÎScKtnifluiti

|Щеп «nbtìt ber^anblungcbeíclebátrttós S &


wmerî/0ï>erî)ase|Tetii>nî>i«ncfai)wrric^i SÄ?"" 6

ietwerfc*

Я ü ©et
7& Ç A SS A N D E R Ev.ANOELICUS,
ARTICULUS XL

De Gpnfefiione.
pag.80, A T q u o d fubjiciunt, enumeratio.nem o-
1
ZA m n i u m deliclorum noti effe necelTariam,
JL j L q u a d a m e x j p a r t e r e c l i è h â b e t , videlicet, fi
intelligatut de ignòtis & non o'ccurrentibus pec-
çatis; I t e m , fi intelligatur denîmis anxia inquifi-
tione o m n i u m circUmftantiarum, quae inmultis
çpnfcientixca.rni.Çainamgignit,quam n e m o mo-
deratûsappfobat ; v e r ù m fi referatiir ad earn énu-
m e r a t i o n e m p e c c a t o r ù m , qua graviora omnia
peccata diligentèr expenduntur, & tanquamfpiri-,
tualia vulnera^fpirituali; JN/îedtao révelantur, de ea
quoqueretitienda diibitandum non ed, &: Prote-
stantes in fuis articuiis ad librum propofitum hu-
jufmodi enumerationem non afpernantur, quia
^inq,uiiint]) m u l t i propter a m b i g u o s cafus opus
| | ^ « a ^ ^ b § Ì Ì 9 x i d f i o hortandi fuàrjipmines, ut
addatela u ^ ex-
cita^ magis ad^pçÉriiteritiam,&demultisrebusad"
moneripQiIìnt. <;

fag.22. * Mt fui fin. E q u i d e m credo, de hac re contro ver-


fiajoa nullam fiiiiïè,futuram, fi n o n (àlutaris hax
Cuffanbti&ebenctenfibitbitQL<t* 77
©er XL ШтЬ

l€nn fte aber Щи fefcenv baß tie £г£еГ>


Hang aller @unben тф1 notljig fctytft es 5um
tljeiJ recljt / ­НетИф / wenn es von ben t>rt#
ЫШЫшпЪ entfallenen <t*unbm mfanbcn wirb,
i t e m j , wmberatlgenawen <£rforf$img aller ^mb*
ftänbe/ юе1фе in fielen eineSoltcrung t>nb harter «ЙА! 3

W(Bewiffenst)erurfa$t/ bie feintJerftifnbiger b\%pm&


öct; Ш 1 / w e n n fieauffbiefe^e&fwngbereömS^
ben mmn wirb/ bamit aöe feiere ФЫШ*
fUUgmfleiffigerwoöen/^nb^leicDfam biegeiftli$e
S«nbenbemgei№(^m^r^entbexftwerben/fofon
man)tet)n^weiffeurti(&beWten. SBiebennbiePro* fd>wcrc@un»

tefttrenbeitt'ben 2irtieultt ап^сщЩШ^бпффЬ ben.'twriimb


m a n fie

CFC feine* weg* wwerjfen/ WeiWtl |^ГСГ Ш / offcn6«rm


m8s«.

$Щ$ kbbtffen: 60 mnf! matt We ?шее


Sur <£r$jlimg wmafmen / tarnte $nen
geraden wfc $ef>elffen/ober fte befto me£r
Jur 35ug ^nb^o«tfelcnn&fftgenOtogen
erinnere werben m6$en*
^nbflmsnbcrfernes? töeile?era$te 1ф/ bap wn
btefenvßanbel fein ©treit fiel) würbe erregt traben/
Д iii ofcer
78 C A S S A N D E K . ' E V À N G E L I C U S . "/
confi tendi medicina ab imperitis & importuni?
Medicismultisihiitilibus fraditiunciilis infecía &
contaminata fuiífet, quibusconfcientijs, qiias ex­
tricare 8c levaredebeban't, laqueos injecerunt, ìk
:
fàncjuam tormentis cjulbüfifeiri 'ei$ca:rtii§c^runt<

• Quapropter bulé;. rei pccurréretùr^ fi pij tan*


t u m & prudentes .viri huicutiiillìmó & iànòìiiiì­
m o a u d i e h d a e cphfejQftpnis &.abic4utipnis imp£r r>

tienda? nTÚniíreriopr£rlri^
feientias perite tramare poffint, q u o r u m dexteri­
tate facile fi et, u t Confeffio, qu;e haclienu­s* multi»
piTerpik&Molèfta \íifá'éfl,utpienafpiritüa1ise6li*
íbUí^ní$ab.bniinibiís altro expetatur.K • * ^

. ,• .' ÄRTICÜLUS XII.

DéP^nitentia&SatisFáctioi^.

R
E ¿le autém m o n e n t , non deberé homincm
fe tentare fuper hfs­, '& Corifeflionem nec
privatim пес "publice deberé íimplicibus
tenctereiaqúeostentationis: f e d h o c t a n t u m apoe­
nitente requirendum eífe, íi poenitet, .& fi dolor
• г; ejus
Cafiänferi&efeencfen über bie Ol, C . 79
otornoc&crdanen/Wenn mpt biefe iKilfame^lrßnejy
$u beichten t>on l>cn Dnerfa&mw t>nt> twgeffömmen
ätzten mit manc^e:(ci>fcnnftßf©aiptgen
artgefteeft t>nt> befcljttnfci worben weit/mit welchen ftc
ten^ewtffctt (Hefte §ättmwf№imnmt)ku$tcm
foden) t>tel meör @ertefe anöcrvorffetv t>tit> glcic&(am
mit berieferjagen fjefftig gepetniger.
SeroSa^ertPtefet:@a(&,5ukge3tiett/ fanmart
; w
5H e№m
allein fromme wi? wpntöge Senner *
$ucem ^etlfamen t)tit) §ocf>5et(tgen2(mp^etc6t an­/
3«!)&etVtMPt>0ti (Bönben log &u#re<fxtt/kftetlett/
^emttperSBenfc^enÖewtflen kfcftetpetilttöiwp
feefjutfamtmtpgeljen tonnen > bur# beren Q5efc(jeiV
pen^ett etf letc&tltcfj gefeiten mag? baß bie 2$eidjt
k

Melcpeptßan^erowelen W
wfommen) ^mföro / als? eine ^3etcr)t/ober Abfolu­
tion 00H geiftltc^en ^roftö / wir jeberotan kge&rec
Werbe. ,
- V ©er­XU fyxütvL

§ 3eerwnern nicfjt tntrecfjt/ baß ber $?enfc&ftc& 3f»f Jet


über benfelbett ttic&t plagen/mmß bie 33et$t K S Ä
pen ©nfdltigen Weber ^eimlic^/noff) öffentlich S Ä ,
^crfucl)tmgei@trtefc legenfoüe; »n/ba*mäffe
man bem@önber anbeuten tmb fragen/wenn er feine
93u0
So C A S S A N D E R EVA NGELICUS.

ejusinfufficiens fit,an vellet dolorem fufficientem


habere,& ll n o n habeat hoc ipfum fibi difplicere 8c
h o c ipfum fufficere, juxta illud; Concupivit ani-
m a mea defiderare juftificatienes tuas. E t fecun-
dumilludjAdjuvaDomine incrediilitatem mearn.

D e pofteriore parte conitanter negant etiam


'hodiernifcriptores,doceriin£cclefia$ Cqntritio-
n e m mereriremiiTionem peccàtorum : C u m con?
fìanter o m n e s doceant j R e m i f i l o n t m peccato:
r u m nullis h o m i n u m meritisobtineri, fed gratis
conferri propter u n i c u m m e r i t u m CHJCISTI. De
qua re idem illeHoftien fis; N o n tarnen intelligäs,
inquit, q u ò d ipfacontritio peccata dimittat, fedii*
ipla contritione gratia Dei donat o m n i a liberali-
ter- l i n d e Ambrofiusj Verbum,ideüVfilius DEI
tollit peccata.?. E t Auguftinus ; N e m o tollit peo
cata, nifi folus Chriflus, q u i eli agnus, tollens pec-
cata m u n d i . Haec Hoftienfis.

De
( D o t t o r i 2òeòencPen über bfc 2k € . 8i
$uf? anftetlet/ ifyn aber ttfc&t gnugfam leib barökr
fjl; Ó& er gern tauige 2lew beßwegettt)afcen wolte ?
-wtb ot> esjljm / weil erg nic&t (jat / r)er$tc.) mißfalle ? K S
©a.^ ift aföbatin gnugy nacD bem €5prtlefjtem > - follc

$Wne@eele iftfermalmet fftr verlangen pa. * «>.


naefjbeutenSiechtenallelert. ««t>; jggn/ Marc 9 .
2Jucl> heutige @mbenten ^efte&e« burdjattf^j^.
nidjVUè iti ber $ircr)en (Bottes gelehrt werbe; ( g g f g i i ,
fomicemerburcl>feme5ie.D ^erge6««gber@ftttöerig4^
wbienen / weil fit aHe veft*1nbigttcD lehren/ baj; man Ä * n M r

fciefetöenic&t mit menfcfjltc&en <8erbienffen erhalten


f onne/@0tiberti fie werbe $m6fl)ttfi wegen beßei*
«igen 33erbienfte? griffi ^u^etgitct.
^on foldjem -datibel vertatet mter) ekn ber Ho-
ftienüs 5 3ebo*fpric&ter/fblfm ce? nitfy bafyn
wrftef)en / aie?roemtbte Mafie Sforo b t e Ä s ,
ßimbe erlaffe / fbnbem ba£ bte © n a b e l e
(Botte* in be*55uf| all ee? retcpc£ mt«§etle.r ^ ' s ri

©al)erfpnc.)tAml>rorius,ba^0.t/baöift/@0tte$
6öjn/trdgt bie@ÖHbe Solfò Auguftinus; *ftie>
+

manb trägt bie @önbe/benn atleto £!jri|tu$/ welcher , T o h a n

ba$£amk®Otte$ift/ba8? ber Seit.©tfnbeträgt/ v.*i.'


^ i ß ^ r H o f t i e n f i s .

Ig 2>on
SZ CAS SANDER E V A N G E L I CUS»»

De Confefsione.
D e hac fatisfa&ione n o n tantum erit conque-
rendi l o c u s , fi ex Ecelefix fententia h u n c in mo-
d u m d o c e a t u r ; Q u ò d fola paffio&morsunigeni*
«tifili}Dei fit fatisfaótio 8c propitiatio pro peccatis
noftris, five eo, ejuod ex origine contraximus, five
ijs, quae a n t e vei poll regenerationem ex carnis in-
i m i t a t e commifimusj quaefatisfaciio ofi ertur& c

appMcatur nobis minifterioEvangelij, id cft-, verbi


& facramentorum-j 5 Accipitur autem fide, qu« k
ipfaDei d o m i m e l i

Q a a m v i s atiìeitìvírtüte fcuj'us fàtisfa&ionis


Chrifti, & culpa & poíñasterríapeccato debita de-
leatur, certuni eft t a m e n , Deuitì àpoenitentibus
o b grayiora praefeítíití d e t ò a ^ à c r y m a s , jejunía,
preces»
<8krfol*er (Bnugtötumg w№ man ftc&m'd>t
fofefjr &uMagen Jak«/ werwitacfr oer$?e>)r№ttg
Nr ßircfje» aufffriefe$t>e$ gele&ret wirb / baj?
allein t><$ Seiten $ni> frer t>e0 eingfe^t*
fernen 6of>n$ ©ottetf bie ©nugt§u«ng;:&
wtt> <$er f 6£nung für »nfer e 6ftnbe fei)/ fo
w\ fftr Wefc /foddfkft>ir^rfpröngltc^an * 6
$B£
vn^fjaßen wbvm ben€ltern ererbt/ a&
ftirtoejenige/wel$e wir w/ober na$ ber
SBtbergefcurt auf? @$tt>a$£eit tef^Sftr.
f$e£ begangen ? welche ©nugt^uung w £ S ä
m
in bem 3(mpt befl €$angelif / ba$ tft / befr"
SBorfe? w b ber ©acramenten wmfyabZTX
fen Mb Zugeeignet wirb * @ie wirb a&er
Ä
mit bem©lau()en empfangen/ ber mtcf efc
ne©a&e©ctteeuft
Ob nun mlfeet)be$bie @$ulb twti& ewige
6traffe (cieauffbie (Süttbege^ret) fraflft biefer
©nttgt&wmg £&riftigetifget werbe» / j'ebocfc ift es? ge*
baß $ote »0» ben ^öffewcfonberlicf) wegen *>«m6«.
f#n>erer©iltö)bie2&retten/Me^
i 0 friV
$4 CASSÀNDER E V A N G E L I e u s .
preces,eieemofynas&reliquaverèpœnitentisani-
miindicia, ac denique totius vitse in melius immu-
tationem ac emendationem requirere_?.

De indulgentiis.
p*g-94- Quaî (indulgentiae) parum dextrè traétatx
hujus dilacerationis Ecclelia? praxipuam occafio-
n e m dedére__s. Hic o p t a n d u m effet, ut Pontifices
publicaé paci aliquid concédant.

ARTICULUS XIII.

De ufii Sacf amentorum.


png.97. T N h o c cèrte controverfia nulla eft, d u o effe pra*-
I cipuafalutisnoftrxSacramenta,in quibusprin-
Jlcipaliter lalus c o n f t a t & percipitur, quomodo
De viäor. l o q u u n t u r Robertus Tuitienfis & H u g o de fancio
verbtDet V i é l o r e , n e m p e , facrum Baptifma 8c Sacrarnen-
Hugopart, t u m corporis oc ianguinis D o m i n i ,
eäavac.2.
de Sacra-
menti!.
PaulopoB: E t de his q u o q u e feptem Sacramenti^
pag.9$. c e r t u m eft, ne ipfos quidem Scholafticos exifti-
mafle, omniaea> aequèpropria Sacramentavocari.

. Paul»
mn$ tmp 'Öerpefferuna, eifprpere«.

^elcfjer^plaß/iwtfmanfel^
fct/^rfac&SuWefec^paltung mp Trennung in b e r ^ ™ ^

feljen/ba£ t>tc päfcff efcemgetwmm $rfc

©et x i i i . arritttl

Piefem tft eigentlich fein @rreit/ föft


!ncmltc§ ftwp ©acramewa ¿11 iwiffr
rcr@e(t9Pettf^tl/parinnfteperte5ett)npertange
it)irp/ twe Robertus TuitieriiisfcrtPH u g o de S. V i ­
ftore reben/Ttand)/ t>te £auffe №b ttt$
ßacramwf toß ftfötf wnt* 55Utf$ t>cj|
<Snb t>on bfefen 7.@acrämentenifi
^$a»>^rauff:
9cn)iß/pag5ttJarpie@*ulle^rerfelprten nicht b a f t f r ^ , ^
Wtoi./ baß man ade ^fM^^näi^&m^msS
tmntancnnenf3nne* «Ä s w
$6 CASSANE E R E V A N G E I I C U S .
t*g-tf> PMloposi: D e M a t r i m o n i o v e r o , non m o d o Pe-
trus L o m b a r d u s negavit, in eo gratiam conferii,
fed longè pofteum D u r a n d u s difertè inquit ; Non
eiTe m a t r i m o n i u m uni v o c e S a c r a m e n t u m , ficut
inquarta alia Sacramenta Nova? Legis ; n a m nec conferre
D
f'a9' gratiam n o n habenti : N o n eiTe itaque Sacramen-
i :S<
( U£
p p ^ ^ ftri&e diótutru.
r 0 r

ARTICULUS XIIII.

De ordine Ecclefiaftico.
t*g-99' /^"*\ decimo quarto articulo docetur, de
" o r d i n e Ecclefiaftico, n e m i n e m debere in
Eccleiiadocere,nifi ritè v o c a t u m , meritò
probatur.
J a m q u o d ad Sacramenti n o m e n attinet, in
Apologia ajunt, fi o r d o de minifterio verbi intelli-
gatur, haut gravati m vocaturos feordincm Sacra-
m e n t u m , c u m habeat m a n d a t u m Dei &promif-
fionem_j 5 Q u a n q u a m q u o d de minifterio verbi
dicunt, quo minus ad univerfum minifterium Ec-
clefiafticum referri debeati nil prohibet. quòd mi-
nifterium in lib. ad compofitionem religioni* pro-
pofito
£tffmbri&tbm<fenuberbìeQ(.<t* 27
mbbmxuti'.rQmngfytftmb a&crjjat m'c&t afleút
Petrus L o m b a r d a s ®tW№t / Daß ttl kemfcföeii
©nab тхшЪгШ werbe > ©onbew audpurandus
íange ¿efttiag i^mrnnb au$gefage> Oer €^аиЬ5КЙ
йсгйЖй,&
fet) nidi €i0crtíítc& ein бэаегатепг / wie anbere beg ®
^eftaments/ fintemal erbem/en&m nicfrtönab
iwitjeilet / ber ifyn пЩ beffiti £>a|er er níd?t ш
§тШф t>nb fo genaw ein @acramení §u newien*
Oer xirií.2íríieut

Mimí^^tímlmí bem ^cïftïicfert Ordert


'gek&retwírb/ enfili nietnanb in ber АйгфепЙАЙ?'
Сеф) ben ФгЬепШф í > e ^
rwffe!
fciHiggelofo ''
2Öa$ nimbas 'ШШШ ваегашет anbelangt/
fprec&enfieinber A p o l o g i e , wenn ber Orbertt>omgj&^:
pebigampt felbft т(тШШ№(0№Ы№Ы\ъ EÄ­'
1
fi№en gern ein ©acrament nennen/aöbieweiler (Bot* s ^ *
ийЪфЬШ ^erjjeiffnng ¡ja&e^nbfcmbertnichts?/
f^jtember T&ebiger 2impt/ober *>om 2im|>tbe#
2Bw$fagen/ba£e$ niét a * # $ H i 6 * $ir$enampí/
ober auf aöerien ^errie&tttng befleißen geigen wer*
ben folte î weil птЩШ prebigantpt im ^«ф Cfo S?£í&
e««r^eligwi$^erglei(&wgelegíworben)inbíefen
©til*
88 CASSANBER EVAWGELICUS.
pofito his capitibus comprehenditur : Poteflas
przedicandi v e r b i , confecrandx Euchariiliae, ad-
miniftrandi Sacramenta, ordinandi o m n i a in Ec-
clefiaad sedificationem & coercendi rebelles ac cri-
m i n o f o s , cui t o t o articulo in hoc Sacramento or-
dinis nil in C o n v e n n i ilio Ratisbonenfi oppofitum
lego. Defideravit h o c t a n t u m m o d o Eecius, ut
explicaretur,inquibus ordinibus manuumimpo-
fitioadhibendaiit J fc. in Diaconatu, Presbiterio,
& Epifcopatu 5 q u a n q u a m , an Epifcopatus inter
ordines ponendus fit, inter Theologos &Canoni-
(tas n o n convenit. C o n v e n i t a u t e m inter omnes,
olim Apoftolicorurrr astate inter Epifcopos &
Presbyteros difcrimen n u l l u m fuiiTè__s ; fed poft-
m o d u m ordinis fervandi & fchifmatis evitandi
caufla Epifcopum Presbyteris fuiflTe praepofitum,
* chirm- cui foli * Chirotomia, id eir,ordinandipoteltas fer-
ma. vara fit. Conllat etiam facros ordines proprie di-
ci Diaconatum & P r e s b y t e r a t u m j , tit quos folos
primi-
&tMmk0fftmmfa afebaifî ber©c№al£$u$x'?,
5 r
preWgc ; ba£ S(0eitbmal^u fegnm ; bte © ^ • *
cramettfa^alfw Sflk* m ber KircÇtn
ju (frfrtfwmg an^uorbnen > bie SBtï>cr^
fpenftfge M b btefefo tu bm 5fcmhcÇm ftfc
3cl)lefe md>t/ în$ m<m aufffccmfetôen Convent ^uggjg

bc|?OrvCtt^me«t)a0tt)tbcrfprocl)cn&dtfc. ©ocfrtnp» ^
(jat Eccius ettttg tnit> adctti bcgc^rt /fcagman lté c&
flitre» foïte ; 3« fwCcDc'm Ort>eiitoc%tffkgttng&cr^*^
#<tnte &u acbnwctjen.? 9ï<mftc$ iro Diaconat, im^VX"
Presbyterio,ofcer(=5tattbt>er€^
^DiewolbicTheologi^nbCanom'fîert nnberftcttfe
gc SRepmmg fftijren : C& bas 2M$ntmb tenter tue

jcUt|ïfctit

ferfdneb Jft>tfe§M bm S5tfcÇoffm M b <8fe QStfàofren

tefîm tyWtfmhfymad) aber ter ^3tfc6o(fkn & «

ïeâeti/basftft/tue $ï?acl)t&u ordiniren f^mbt^aU


jeu. 60iftaUCl)gCrlîig/î)agWDiaconatt)nï>Pref­
byteratc^ntftcl>Bdligc Orfcen gammet îwrton /
5f»
Po CÀS SAN DE R E V A N G E L I CUS.
primitivam Ecclefiam in ufu habuiflè legatur.

f*g. ut. Pott paura-. Illud


autem ad o m n e m , quse de hoc
articula exiftere poflìt, controverfiam praeciden-
d a m imprimis c o t i d u 6 h i r u m p u t a i fi multitude
ilia & turba inutilium facerdotum minuatur, necp
alijeligantur, velordinentur, q u à m quibus ad mi-
nifterium Eeelefiafticutri opus eft, h o c eft, prater
Epifcopos perfingulas civitates ampliores, terri-
toria(qua? Dicecefes d i c u n t u r ) Presbiteri feu Pa-
ftores, quifirrgul;isEccleil)s(qna2 mincparoehia*
ies vocantur)praefint c u m u n o aut altero Coadju*
tore, qui alibi Capellani, alibi Vifkatores dicun-
tur, qui & irtofficris Eccreftóftici^Diaconorum vi--
cesobirepoteriìmt,ut]amferèreceptum videmus,
quapropterjam olim,ex q u o tempore ftngulis ti-
tulis five Ecekfijs fui miniftri adlcribi cceperunt
condì, uttliter, cautum eft, u t n e m o abfolutè & finetitulo
cbaicede. ^i ctuty
0 n neq^ fatis eft, inanis tituli flomenpra>
car
" ' ferre,fedtalemeffetitulumoportet»c|UÌ neceuàrij
alkujus minifterij m u n u s adj u n b u r n habeat.
Item, illud cavendum erit, utidonei tantum adEc-
clefias minifterium & potiflwmim verbi divini pras-
dicandi
Cäffanbri&ebenctenilber bk 21. C 91
mW "bie erjfe $tr# aöein (wie man üftt) im ®e>
#«fo&arattfF:©ftfe$a&eK^
feen/noelc^er 00« folc^cm ^ttttcal crttfte^cn fan) &atteg|f
i$$rnemli$furratj^
Nnwinäfeen Raufen twPrieffer ringern »nWeine^*»
ttiitwe we&ltn ober ordiniren, alsfcererman §um
ßircfanbienff befccWt^basijVba^ man neben ben
^tfci?0ffettbme^aßeötoffe@e4btet)ii©ebiete(we№e
Dicecefes gtnennt werben / VitfiUntyn / ^Bcljötin*
ße#ttb#auptfnflttm3en fttr Wt ^5ifet>o(fe) aue^€U
ttfle ttttbpfanr)e«n/ bie i&ren tigerten Äircften (bit
matt jefctPfarrenr)eifl) fampt noct) einem ober b e m S S "
ftttt>em$fttr)elfftrt>er^^
^cöiltt/anberSiDO Vifitatores $mtmtt werton./ b i t ^ Ä ^
allcl)inbenÄitc^enbienj?enberDiaconorumj|elltJer* ' ' Ätr ,,1

ttefeijf ln<»i/ft)tc ifi^r /e^t fe&eti/t>ajf faf? ein f^!e^er©e^


braudj aufffomtn; ©erowtgeti iii eö.nunmeF>r mt -
berjeitan/bamananöefangeneitterieglic&en^ircDen
iljte eigene Liener mit­fttif? &u$«orbnen/ affo be§ut*
famt)cr(tl)etttt>orben/bagniemant>ojne^itutordi­
nirtft)erbenm0ct)te;CÖn^i(?atte6ttic&tgttugeittblof*
fert^amen£ufftt)ren/ fonbern esmuf? bigeinfolc&er
?itttlfet)n/ber fein geburenbes? 2fmpt auff (tefj fjabe*
item, <gg n>irt> auefj wn netr)en fet)n/ ftdj woitw&u*
feben/ba6nuröefcf)ieftesum $trcj>ent>ienft/ t>nb­6e^*g«, .. B

wrabsum^mpt/@otteS^ortjuprebigetverwc^^ ^ vn6 r

SR« let
92 CASSANDER E V A N G E L I C U S . . " "
dicandimunuseligantur,qui n o n verbis tantum,
fed etiam exempìis popuHprapire poilint, &non
ea, quae reeì:è docere videntur, contraria actione
deftruant & evertant. Nil enìm nocentius, tum in
Republica, t u m inEccIefla, q u a m c u m , qui alios
docent, eadem culpant & faciunt ; Re<5ì:è itaque
Innocentius : Integritas Przefidentium falus fub­
d i t o r u m , & q u o m o d o poterit fai fatuum infulfa
condire^? E t in Decretorum libro recite prarcipi­
t u r , t a l e s u t a d M i n i l t e r i u m eligantur Clerici^ qui.
dignè poflfint Dominica Sacramenta t r a ó t a r o ,
melius e n i m effe D o m i n i Sacerdotium paucos ha­
bere miniiìros, quipoflint dignè opus Dei exeree­
re, q u à m multos inutiles. HiseonfèntitInnocen­
tius 3. San6tiuseft(mquit)maximèin ordinatio­
ne facerdotum paucos bonos> q u à m m ultos malos
habere miniltros, quia fi ccecuscoecum ducat, am­
b o in foveam p r o k b u n t u r .

№> Etfitbfintm : Nee m i n u s illi accufancü > qui inani


titulo
Ut jwrbenmfeett/ <№wl$t beni ^olcf nid)t aGetn pel 6 c m 9 3 o t ó

nitt^orten/foiibem aud> mft €rempeln ^orge^e» *" ^ ­


f eM tm

ffonen/tm&nft&e ba8?|CttigcCtt)e(^rterechtè«Ie^
reti permeateti) mftroiberromtgemtjjwnftnberjit&o*
petiret(|eiit)nbt)mpfe&retn ©ennesUftfottJOtimKe*
giment/afótnber^trcfcenn^

fytòbtfdlt @aget pemirac& inncfcentias recfr;


©as?'wtabefic&efe&cn ber Operften tftbetóntert§a>
nenauffnenten; enb Me fair tifàtomtni&àty bag
pttgcfaNKne fPÓTfcCrt? @01Pttban#irt libro Decre­
torum gar redjtanfafpljlen: ba0f0l$eOrben$(euf
iuttt^rchenampteripejfetnjerbenfoUcn/ welcfte bt'e
6acraroewa be# #®nn wùrìi$ii$ wtfyànMn >
wte ftyWel GefFer/bafi ^ ^ r m ^ r ^ ^ S '
r
amjtf « a i t a t a ^eywcfc^tw^Wtìicf S l

Wdtf mangitele, ©tejem rtimmetinnocentius


n t t y ; (gg tfr/ft>rtc&(cr / an ^cthger ^Sercf /
tn &er Prtcfferwflge wentg #tfe/ afe Wrt
S&fe ©tener §a6en *fcenn®enn etn &ltn$e f Matt. 11.
v 14
tinm bUttàm Mm folle / twrtan fte alle
6ei)&etnt)ie©ru6e fallen. N B

8ttp«m€»«>c: №(jt noemger jmb àuchbiefeju ie>®« w*f*r


Mia mu
94 C A S S A K D E R EVA N G E L I C U S .
tituloinrlàti^epqvad D o m i n a t u m q u e n d a m , vel
etiam ad cupiditatem $c ayaritiam aputentes,-ne.
glecl:o, quodEcclefiae deben.t, officio, h o m i nibus
etiam non malis, buie Ecclefiaftico ordini detti,
hendi 8?ab ep deficiendi occafipnem dederunt,

ÀRTICULUS X V .

De ritibus Ecclefiafticis,

H
is ita confìderatis, n u l l u m pene in hoc
q u ò q u e tertio genere diffidi) locum rcli-
c t u m eiTè video, prxfertim, eùm in Con.
feftlone Saxoniea h o c m o d o fcriptum legamus :
N o n yituperamus jejunia, fed fuperllitiofas opi-
nione? & laqueos eonfeientiarum in traditioni-
bus. Porròha^eexercitia, c ù m a d illum finemre»
ferantur, u t habeamus corpora obnoxia adresfpi-
rituales, & ad faciendum officium juxta vocatio-
n e m , funt.inpijs b o n a òpera, u t teftatur Danielis
<xe4?iplutru 5 Sunt enim opera, quae ad hunc fi-
n e m recjuirit P e u s , u t carriera coè'rcearu: : Idem af-
finila-
£uf|art&rt &e&cncfem!ber Ые ШЖ.
f$u!Hgen/we!$eaufFjf)^

(mit Jfo&anfcöwifl ^r^öeDörwbm^<r*^iW«r>gte^


$mf$utoig/iwwr.0fcn/ t>wD фfcen einfältigen N B

Шеи /Ы* fonft Шф bbfzfinbf Щаф flrtw/gaü,


MOrfren|uf$eltenm&^ JA?**
©er X V . Srtfcul­

&em №fciefeg<^A> fwreiwgert / &е(Ш


eimgsjtoncf$ (jimerfteflig/ Ытф/ weil wir
ЫфШfcerвафШеп Confeffiön amffpufoiwtft
фигЬтЩт Ш flroffctt mit wfcffett ьищц?
^tewfwfeemWea&ergl^

lungert. Ö^f^ ^Ößwrtecw л^Мг/ w^m fir .<m<^^£S!;­


fciefen ?wecfge^genwetfmt/ ы% Wfr foWt&tywSx^
We» mögen / fo t>ie geifilidje Hungen iwt> «wfcrggäJJ

gtöttffordjtigen £erfcen gute 2Bercfe/ wie ©gniefe?


©etnpelbeWge: ©ennetfftobfolcbe^rcfV wefc

wenfoüeni ©enfeafFetöeюйФш&ш einer Depu­


tation
9$ CASSANDER EVANGELICUS.
firmatur in quadam Dilputatione Philippi Me.
lanchthcmis; Exerritiorum finis immediatus effe
d e b e t , u t c o ë r c e a t c a r n e m ; I t e m , utfobri),magis
idonçi iimus ad orandum-j.
ToitptucA: A t contrà diffitendum n o n eft, non-
nullos fuifle h o m i n e s fuperftitiofos & imperitos,
qui hisfaluberrimis Conftitutionibus ad falutem
h o m i n u m fàótis ad tyrannidem & laqueum con-
feientiarum abufi Funt, qui g r a v i t i m i abufus cura
Epifcopotum &Ecclefiaepraefe6torum corrigi de-
bent • A t q u e ètîàm multi ex vulgo fuêre, qui in ex^
terna h a r u m traditiònurriobfervatione juftitiam
éc fiduciam collocafunt, negle<5ris interim vaxk
mternaîpietatis,quibusilla?(ervire debebant, qfK-
cijs ; Neq defuêre, qui praepofterâ animation e has
5

traditionesprçceptisdivinis n o n modo 2equare,fed


praferre funt auu, ita, u t propter eas graviora legis
prsecepta, u t caritatis & mifericordia?, neglexerint,
& e a r u m quacunq; de càuflà tranfgreffionem vio-
latione divinorum m a n d a t o r u m graviorem judi-
carintj Qua? certe tradition es h o c modo fervati,
manda-
Cafjanbri 25ebchcfenttber bit % € . 97
tation Philippi Mclanchthonisfaitifytti©tefe
faltigen foöen eigentlich &u tiefem |wecf geric&tet fet>U/>
Dag ftet>atf$letfd> De$tt)mgcti: i t e m ,fcagwirmawg
Mt> &um Wetfcejto gefcfjicfter fetjtt
#<»a> tvirauff • hingegen tfr aud> mit nidjten $u &weif*
fefo/&af?rw&e ceftd^e afeergfaubige wtotmctfafymt
SHcnfcfjen gewefen/tie tiefe jjeilfame @a&tngen(>en
SBcnfcJen R e f f e n ausgerichtet) £ttr £t>rafta)
w&fam<Be»fffertf©frtcf m#rauc&et 5* »88
fcett/welc&eföwere Sftißfcrducl? mitfleißigerObacht
ter^ifcjcfiittfm^ $ir$en$0rf?er)er t>crbeffert wer*
(

№ feto x @o fint> aucfjfciclaußfcemgemeinen $?aä


geroefen/ welche aufffcieeuffcrltc&e <£rfööuttg tiefer
6af?twgen tie (Berecfctigfett mint batf^ertrawenl^f
(mit tntfertaffungfcerrechten swb innerlichen ^ r ^ g w
tfetifcer ©ottfeligfeit/fcaJjintiefenden gättert tienen
foöen) geifeöetfjaben; <£$wirt auch nicht an bemng*^ c<

gemangelt r)afcen/wetchefcffwrfthrteweife tiefe @a*


langen ben (Be&oten €5ottegf nie^t allein gleichgeach* %£*i *
tet/fonternnoch wol wr$u&iet)enfichonterftanben/
# / t a g (te wegen terfelbe« tie wroemere Öefcot beß
Öcfefcctf (als? neroJtch^on ber £ieb t>nb 33armJ)er#g*
fett) bereits gefegt/ twb bafjer auch eitles? fchlechten
bings Vertretung IjSher/ a&bte 'Serbrechung t>er
©ottlichen (Beboten geachtet. Welche ©afcungen
^tmi/wannfte aufffriedeweifeget)altenwert>en/ge/
9t w$ich
£g CASSANDER EVANGELICUS.
m a n d a t a h o m i n u m d i c i p o f f i n t , & ineös re&etor.
q u e r i , quod Chriftus inquit Pharifads ; Populus
hie l a b i i s m e h o n o r a t , cor autem e o r u m longeefl:
a m o : Fruftra m e c o l u n t , docentes prascepta &
mandatahominum-?. Sed his erroribus faniore
doctrinä occurri debet, quae v e r u m ufumharum
t r a d i t i o n u m & ceremoniarum b o n a fide populis
tradat.

Erafmus alicubi c o n q u e r i t u r idque fortaffis


n o n i m m e r i t ó ; T o t a m veré religionem haélenus
fedaclamfuiíTeadCeremonias, & vigoremEvan-
gelicum p r o p e m o d u m per eas fuiíleantiquatumj,
r e m e d i u m a u t e m aliquod oílendit, c ü m ait ; Nul-
lirm efTe verépium, quin, fi rem attenté cenfideret,
m a l l e t i n h i s r e b u s o b l i g a t i o n e m verfamin exhor-
t a t i o n e m , u t n u n c q u i d e m funt témpora, minus
eíTet l a q u e o r u m & plus eíTet ex a n i m o jejunan-
t i u n v , m á x i m e , fi in vita Sacerdotum reluceret
exem-
CAfihntMti&ttttn&en über tue 2f.€. 9*
wiftlü 8lmf$en®tfot tu «ernten ffnt>; alftV baß f ä S "
4

wa« auff biefelk&i(li#fcatffettigerte&tenfanv H ^ C S S T


C6rtft«fif^u £>cti 7>5artfccr« fprtc^t ;S>ig ' S o k f Ä Ä U

m mh
utmityMt totiftftKtt/ aßer $r £ e r g ift **
fern wnmir >ft>eilftelehren folc|e £e£r/bie
nidfö fcenn %tmfc$m@tbotifu wc*«aar
fett jirttljume» foöe man m it Jjeilfam er ft&r oegea* K S *
um / welche ben eigentlichen S M biejer @afcungen}Z%&
Mb Ceremonien ben -Jujjorenitrewßcl ätöfcttmftjk^
Erafmus oeffagetftcfj <w einemOretmb weßei^t »5***«««
nft faßtergange ©otte^Wenfi ™2r
1
ftfjfrro auff eitel Seremomm gendSfef / s s s
M & & e r 6 # w t > K r # be^ €»attdidttssü&
metften $eiltoirdf)inefe veraltet wi> « n g s * '
tWfcef fei); grweifetaverbaptD ein^ittcI/m bcm aSr
erfaßt © fe» eigentlich fein frommer JS?enfc&/ber
»t*t(ttjennerl>ie@ae&et«)a^tie(ferftjeget)liekrfee^
fle №Aaßfcergwang wt> i>ic 25erömt>ung
N ß N B

in tiefem Hantel in eine SJermafnumg


%>etf e|retWÖrt)et(n)ie &tt>ar)efctmt> fol*e?ette»i
(t»b) aät^entt>Ärt>eesc c^t fo t?iel fc^were ^eit>iffeti^
wmefunaenae&eö/twb warben a
wMent>P«^e»anßeßen;fÄrnemJw6aver/wen WWtt>

« i > A rt
too CAS S A N D E R E V A N G E L I cus,
exemplum ábítinentise, temperantiasq; Chriflia-
nas: fcdfinem fació.

ARTICULUS XVI.

DeMagiftratu & rebus ci-


vilibus.

I
N decimo fexto articulo, in q u o deMagiftratu
& rebus civilibus agitur, o m n i b u s modis pro-
bandum eft, q u o d d o c e n t j Legitimas ordinatio-
nes civilesefle bona opera Dei, q u ò d Chriftianis Ii-
ceatgerere Magiílratum, fupplicia jure conílitue-
re, jure beMare, militare, lege eqntrahere, &c.

T a n t u m quaeítio reítat de officio Sc poteílate


civilis Magiítratus in rebus Eccleíiaíiicis, in qua
utrimqUé modus exceditur, alijs päriim, alijsni-
m i ù m poteftati Civili tribilentibus, cum alij ab
o m n i p r o c u r a t i o n e r e r u m Ecclefiaíticarum Prin-
cipesa; Magiilratus r e m o veant y alij totani Eccle-
llalli-
€tffanbtig>tbm&en\xbtrbie%€+ 101

feit herfiMeuchtenfclte. Wmiftftämu


©er x v i . Sfrtieul

CSf SJ? }6.3(rticttl/t»armett w b e r Üferigfeittnifc


gW3tfrgerlichen (dachen geijanbeit wirb / ftefjet
^^aöermaflfen №föHigen/wa$fte lehren$ £)aß bte
r^ttn#'ge^3cltficf>e OrbnMngen fenen ^otteg gn* a s ­
te Sercf / item, ben Triften &ugelaffen werbe/
eine O&rtgfetf £u fe^n/ an£ J>en9ted^feti
6(raf £u ordnen / rechtmäßiger
Krieg £n fö$rm/Ju breiten / na$fcem©e* J p ^ ;
fe| Vertrag anfflur teff en/ :c.
Äniftbiefegragwm Slmpt frnb ©ewaftber£&
Weltlichen O^rigfeit in ©cfflttc&en @achen aö&ier
öcJjawentMb bas rechte äielöherfchritten wirb/inbem
€cltc£e bem^eftnehen ©ewaitfe§r wenig/ €fe K§Ä"
Itcfkafcer gar |U Wel einrannten/weil anberebie*™'' 3

Surften Dn Ofrrigfeit von aller ^öerwaltimg ber getfc


tofcw ©aehe« ahwei|Vn/ an&re aber ba# ganfce geijt*
51 «l
tot CAS SAN DER. EVAN GEL I G us.
fiaiìicarii adminiftrationem Principimi & Magi,
giftratus civilis poteílati fubjiciant.
I l l u d a u t e m in hac quaeftione extra controvert
fiameíledebet, n o n m i n o r e m eilènecinferiorem
Poteílatem ímperatoris & R e g u m , feu Principum
Chriíiianorumin Republ. Chriítiana, q u a m olim
vide Ga- prifeorum R e g u m in Republ. Ifraèlitica, quorum
knei.Bul QUJQJ m u n u s in divina lese confervanda & cultu
wcanon. {. . j r • r • j - • • j •
kit.7s. divino p r o m o v e n d o m e r i t , latís exdivims uteris
eli manifeftumj, namipfis Devteronomij leciio
ipíalege divina c o m m e n d a t u r , n o n m o d o , uteó
le&o ipíi vitam fuam privatim reétè pieque iníli-
tuantJccforteges divinas fan&as & inviolatas con-
feryent. Id certe p i o r u m R e g u m , q u i in divinis
l i t e r í s c o m m e n d a n t u r , exempla aperte declarant,
q u i , compertà ex divina lege volúntate Domini,
SacerdotibuslBc Leyitis mandarunt, u t Dei cultum
i n templis ad pràsferiptum xjivinae Legis inftaura-
r e n t , & ab o m n i b u s fordibus e m u n d a r e n t , ordi-
n e m Sacerdotum & Levitarum confufum & diffì-
p a t u m compofuerunt, officium q u e m q j fuum ex-
equi juíTerunt, Sacerdotes, Levitas & Principes per
univerfum r e g n u m fiium raiferunt, qui allato fe-
cum
Cajfanfcrt 25efcerK&n aber bk % C. 10?

£&rfgfeittwtertt)erffcn.
©atf aber feilen wir attfier allem ©freit ße&en '
raffen/ Dafftie Gewalt Deg%fer$twD Der Äftrtgc/sgSfiSS
oDerDerC&rifrtidjeuSfo^
giment nic|t weniger noc& geringer fei) / als? weHanD^;®«*
Der alten ^itigett m3fr^Ktlfc^cr ^Xegterutiö; 3as? ^^S**
aberDiefer $mpt $u Haltung Def?(Befegeg Rottes*
« D 33efprDerung Deg (Bottegfoienfrs gewefen /tj?
gnugfam auf? Der .^.Se&rtfft offenbar, © a n n jjjnen
ttJartim^^u^^of^anbefo&fen/fcaf?jie f(ffifiS£$%
t)aö ©efeg fletfltS kf^« folten/iJamtt mc^t aßein Ä g g
(n?enn(te^ft)Olge(efcn)fte felbfi I6^£e^mfiirfic&rec^t Ä» »if
6
ö

m gottfeKganfteaen/fon^rnauc&t)ie ®efefc &ot,tff fM9M

teg?t>nt)erbräc&igim2ant>fortfe^entJneröaltenm^
ten. $nD Diefes? ttwifm flar Die ©empto Der gottfe* JörS»
ligen Äontgett / n>elc&c m t>cr @cfefifft ©oc&lte& ge* J«*»*a«"'
rütjmt werben j Die Da »acl)(£rforf(&nngDeß &MU
(6en®iflem? ati#Dem®efe£ j^ren Weilern t>nD&*
»iten ^efe&Urt^cilt/Dag fte Den Ö0tte0Dien|lin Dem
Tempel nac^Der .Hie^tfc^nnr Deß gcWefjen(Befefce$
anfteHten/wiD wn afler&ttreinigfeftftfttbertert;
ben au$Dent>erwirtfen twD twDerbten CrDen Der
T>rie(tert)nD£etHteniurec&tgeBrac&t/t)ttD einem feg*
lic^öDaöfeittesutwric&tmanbefo^en/Die^nefier/
&tftentmD§örften D«r# jfrr aanße* SSeicJ^abgefer*
104 CASSAKr»ER E V A N S E L I G U S .
c u m librp Legis p o p u l u m ex ejus prxfcripto indi-
tuerent, See,

Q u o r u m p i o r u m R e g u m preclara inftituta
pij Reges Chriftiani fedulo imitati flint,, ut Con-
ftantinus,Trteodofius, Juftinianus, Carolus &c,
q u o r u m diligentia & vigilantià in rebus Ecclefe
conftituendisj t u m in hiftorijs Ecclefiafticis, tum
infaluberrimis legibus , q u a s de rebus Ecclefiafti-
cistulerunt, fatìs apparet, Itaque eorumImpera-
t o r u m & Principum officium jam olim habitum
eft, rebus Ecclefi^ turbatis, Concilia Antiflitum
jEcclefise & D o ó t o r u m in divinis uteris virorum,
convocare, qua: ad confàtuendam Ecclefiaspacem
pertinent, diligenter i n q u i r e r e , officij fui Eccieiìa-
iticos q u o q u e viros in tollendis falfis cij'ltibus, &
lincerà docTirinapropaganda commonefacere, atq;
ad id perficiendum operam q u o q u e fuam adjun-
g e r e , Ecclefise difciplinam legibus c o m m u n i r o ,
transgrelTores d i v i n a r u m & Eccleflairicarumtra-
^ i t i o n u m , §c turbatorcs Ecclefìse pacis coercero-

Dehoc
£u1)fabri?Òtben<:tmijfoeYbitQl.£. io?

ttgt / ittiche Ш @ efè$uc& mit M nmm №Ъ паф

мщт auch fratrie £j>rt$ich¿ffîm&t/<№Со n u W Ä


tiiius,TheodafiusJuílinianus,Carolus^&:c^etreUí
иф &urfi>íg gen^nen/terer $ie$/@ora. оп&Заф
famfetiitt^eftefîuttgî)er^irc^ti@achetvfoit)0iaue
ten $ír$ett£iííoríetí/afó äugten heílfamen (Belegen
(welche
$ae¡ fie ш
2ímpt ten getWchett@achen
ter Äepfer gemacht)
tntbjiírfícn erachtet wortefate*
tt/gggk
famerfchemeî. ©ewrjaftenffï written fcíefa (Obfig£«t iu

«ibtar ©oft^deêrfman^âiai: tome/


NB.

SortpjianiungberreinmSe^ermnern
tm& $u ЩЬхЫтщ Ых <3acf ba$
ШШЫифп/bk ШсфтЩа$п mit
(Btfcçctt «ешшо/Ме ®6crír eíer ber ©e*
foteOíící wb bit ЗДТащкг begKtr^
$m$rfetoté¿ttm ©efw fam&ringm.
io£ CASSANDER E V A N G E L I O u s .
( D e l i o t Principum officio 8c hiftoriasEcclefia-
fticaf&Ecclefiafticorum Scriptorülibri pieni funt,
Auguftinus de correéL Donatiftar : C u m nondum
Reges D o m i n o fervirent temporibus Apoilolo-
r u m , & n o n u t i q ; t u n c p o t u e r u n t impietatis legi*
bus prohiberi. Poftea vero ccepit impleri,quod
fcriptum eft$ EtadorabunteumomnesRegester-
raSjOmnesgentes ferviantei, Q u i s m e n t e fobrius
Regibus dicat ? Nolite curare in regno yeftro à quo
tueatur,veloppugneturEcclefiaDei veltri. Leo
Papa ad L e o n e m Auguftum > Debes incunftanter
animadvertere Regiam poteftatem tibi non folum
ad m u n d i regimén, i e d maxime ad Ecciefiae prafi-
d i u m eflè coliatam, & Juftinianus ; Si leges (in-
on .¡¿4. ^ y j . Q g j y ^ ^ . ^ ^ ^ p p ^ ^ j ^ f ì d e i noftrxDeus
p r o ino erga nomines amore concrédidit, tirmas
ac ftabiles cortfervari ad fubditorum fecuritatem
ß u d e m u s 5 Q u a n t o plus ftudij debemus circa fa-
crarum regularum & dùvinarum legum obferva-
tionem reponere, quas pro falute animarum no-
ftrarum definita^ & conftitutae funt. Gregorius I.
Rcccar-
€ftfJanbri 25ebencten ober bie 2t. € .
107
*8m folchemSÄrtfenSfmpt hanbeln bie 35öcher
berßtrchengefchiehteu t>nt> Jtehen&ri&enten fcurg™^
u m
$ntö$e. AuguuHnusfagetdecorre&.Donatift. äl^| « *
mdtffc>tettfen/i£\fca&äpcttfte bannochi&nen benöe*
m\№$tw$mmfaRm/(!&t№f&t $rc ä&gottere»
tMbgPttfofes^Befen&umachen* ^iwhatnachtttaln

$flje$dmge werben i^tt anbete» / ad^ ­p^»>t>en wabert p f i i . 7 l .


v u
ftmbiettm.©erowegettwelchet*rluger^e«ft()WoU
tefichmitfug twterftet)en §u ben Wenigen $ufagen ?
@a;t> w warm bt$№$ vnkUxm*
mert/ma« wrfgätygt ^cfdjj/ifcr verfolge
­№KtV$e CHOer^ ©Otte& DatyiLeo anßenfer g j * * .
LeonemfchreiP^*©«folet>nf4mnWc&erwege»t/ba^
bir beute ^ewigliche ^enfchafft nicht nur allein &um
Seitlichen Gewalt/ fonbern auch ber Äirchen &um
@dju$ ertheiletwerben. Qönb Juitinianus fpricht:
Senwirbn8?l»emtlhen/bamitbie^3ilrgetliche^5efe^
bereu £anbhaPUttg(B0ttttach feiner £iebgegen tw?
arme&enfchett/ön^antjererawet/jumftcherlichen
<5chirm »nferer ^nterthanen fteiff twbt>efterhalten
werben; SSJietnelmehr ffeiffegfrUen wtr&ur33efch&
f?ung ber £ ; ftegufo tntb (Böttfic&er Öefefce» (afe
Welche jum^)eilt)nferer Beelen pefchriepentmbauff*
gerichtetworben)anwenben* Gregonus 1.ftreichtf­®«*««.
£ ) ij[ Reccar­
roS CAS SA'NDER E V A N G E L I e u S,
Reccarredum RegemGottrrorum collaudat,auòd
per e) us Excellerttiam cunéta G o t t h o r u m g e n s ah
errore Ariana? hxrelîs in fidei rectas foliditatera
translata fit.Et Ifîdorus, cognofcantÇnquit) Prin-
cipes fecùlï, fe D e o * debereeiTe reddituros ratio*
n e m p r o p t e r E c c k f i a m , q u a m àChriftotuendam
fufeeperunt. N a m , five augeatur pax & difciplina
Ecclefiœ per fidèlesPrincipes, fi ve folvatur, illeab
eis rationepi exiget,quieorum poteftati Eccleûam
fuamtradidit,.

Ñeque íiu'ic officio P n n c í p u m q u o q u e deträ*


hit Ofiagexempkím Sacerdotum officio in adolén-
do incenfoufurpantk,&ob earn caufiàmlepr à per-
cuffi divinitùs; Ñ e q u e enim idagitur, ut ip'íiPrirS-
cipes& Magiftratus propria Sacerdotum officiai,
quaefunt praediearsdi, Sacramentaadminiitrandi,
invadant, fed u t eos in officio fuocontirieant, & ad
illüd e x e q u e n d u m , n o n folàm au¿lores illis, fed
etiam auxiliatores lint ; Neque ad rem pertinet,
q u o d in ovium n u m e r u m Principes quoque col-
locentur, qui fe totos paftorum cura? committed
deb eant. N a m in diviöis uteris Reges non oves
modo,
CafihnbriïOebm&enuber bfc % € . 109
Reccarrediim ter (&МЬт$М&Ъ1>ф foratiti/ tutu

wm 3ntr)umb ter ШтщтЩт^/ §ut>em


érunt tel rechten (Blaubener gebraut twî> fcerfefct
corten. í n t iiìaoFus fagt ; ©teprftentieferSeít
mögen wolbebcncfen/tag (ìe wegen ter^tVei>en<Ьн
fljnen wn £r)rifto &u tern ¿nte aiweríraweí wenden/
teaß fíe^ ЬсГфй^си folien) ®£>tt tern giritiwerten
!Hecl)enf(l)afftgebenmöRen. ©enngefeÇt/eëiwerte'
$йфЪ*фкЬмШ1ШфтЩ*ЩтШфит
lurftentjermebreí/otergebroehen/fowirtterieiirge
( ter feine $irch ©rem Ôéafc anbefor)len ) aechen*
fc^ffíwn^nínabforbern*
$nt benimbt bas? <&empei Щж с weicher tfas^gSg
ôrlff
•priefterampt mit räuchern felbfittertwcn wollen/M» '
baÇer mit t>etn 3ufFaét>on(BOííge№gen wmt)
tcmStmpíterSvirítenímgermgrteu nichts: @inte* и
maletfwfchttomtfflb щфп ift/ta#tíeSiirfíenfeíbíí
imttieObrigfeitin tie priefterdmpíer (welche ft'nfr
^Щ^/^жгттт\фтШ1т^Щ^Щ^
Ш Wfúbm oeríreten; fontern/taßfte /re ibrïefter щ
ben ©chranefen ihres? $mpt# befatten / tmnb fob
cheveu íwríchtenihncn nicht allein aníaf? geben/fom
bem^^efortermtgtr>wfoßenv л
ni0ti^fach^ßWe5^niwWe^i)t&er@c&4^
leingefe^t werben/weiche fich^erbingerter^orforg
ber^irtenergebenfolteib í)ennietie^nigein^
O iij @ chríflfí
,110 . CAS$ANE>ER E v A N G E l I C U S .

m o d o , fedn utrittj etiam Ecclefi ae appellantur,q_u'i,


V^ *--utipfi nec oves pafcere, nec d e p a b u i o * d e fejudi.
if

^ a r e d e b e n t , tarnen ovibus de idoneis paftoribus


profpicere, & ut illisidoneum p a b u i u m fuppetat,
providere tenentur.

ARTICULUS XVII.

De fccundo Chrifti adventu.


p*g. 117. \ Rticulus decimus feptimus de feeundo Chrifli
adventu nullä inter partes controveriiä habet.
ARTICULUS XIIX.

De libero hominis ar bitr io.


pag.117 ^ R t i c u l u s decimus Oktavus de libero hominis
arbitrio, plane c u m Ecclefiallica doilrina con-
Fentit,cümdocet, q u o d humana vpluntashabeat
aljcjuam libertatem ad efficiendam Civilem]ufH-
t i a m , & deligendas res rationi fubjec-las; fed non
habet vim fine Spiritu fan£to efficiendx Juftitii
D e i , feu Juftitias fpiritus fed haec fit in cordibus,
;

c ü m p e r v e r b u m S P I R I T U S Sanötusconcipitur.

Summa
III

«tWfftrod)eallein ©c^afe/ fonbernaucß


©àugarRcn terftircßengenenef korben/
welche &war/wie jene/ weber bie ©c^afe iwiDcn/ noci)
roti Oer ^eftecan fi# fclbff).el)ren foflen^eboejj aber
wrpfüc^tei ftnb/ ben ©crafen *mib täc&tige -pircen
twfyufe&en / t>nbfleiffige5örfe&«ng §u rjun / bamie
fie eine bequeme twb gefunbe SÖeibe öabenwögen..
©er £vii.%-tieul
5$on ber andern § u f unff* £f)Vf (In
i& J7.2(rrfcul »on beranbem tytimfft C&ritfi
Jactfwfc&w ben pareepenfeinen Streit*
©erxnx.grtienl
5)om freien SßtUen k g ^ettfeßem
( £ ? N £ r j $ . 2(rticul w m freien Hillen beß $flatt £*frw
ö^fcf)en/fompt gdn#icr;mitber £er)re b e r ^ i r Ä p

cl>cn überein/weil er (er>e </ baß beg s^cnfctKit


Ä**
Siti eM*Sre»ptfcabe/ bie ^rgeilicfce ©erecfrig/ " '"' 1 8

feit &ttuben/tmb bie<!5ac(jen (welche ber ^ernun'ffc


Dmeiiwrflren)snewe6len; SJ&cr Cr § a t O^ttC
#©etft Perne Graffe / Me ©erec|«gfeft
©oftee? / ober frte seift (tc^e ©er ec£ffefe« ¿11
I P t r C f p i ; ©onbernbiefe gefc&iefjt in ben^er^en/
ftenn ber £.(Beiftburcf)*Svti empfangen wirb.
иг . G A S I A ÌSTPÈR gyAKeELiciiis.
Symmaautemhujuseontroyerfiat, quar&o.
lirn&iipdiede libero arbitrio extitit, in eo confi»
ftit; (^idv>leatiiberurn arbitriurn, feu voluntas
ШеАи- adjuftitiam coram D e o confequendairu ? Sane
gfr'i4& orthodox!fempercontraPelagianos8c JHtamcha%
liù.arb'.ddós contenderunt, juftitiam, qua juftificamur ссь
:
{'aim i^ ;0epi;attrìbuéudata'ejO^ tìpc]i virtuti ljberi ar,
m
e
' '* bitrij, feu voluntatis per peccatum vitiate, fed fi li­
gulari gratia?Dei, n o n q u a m habemus ex natura,
in qua creati funi us, quacaobis c u m infidelibus &
impijs ерш munis fit, fed ea gratia, cjuae eft per Д.
dcrriJESu СHRiSTI,tjuaetanmmrnodo.cotua.
eft, q u o r u m eft ipfa fides, q u a gratià n o n nova vo­
luntas creatur^ne^ueinvita voluntas cogitur, fed
infirma fanашг^ depravata corrigitur, 8c exiraaia
irHbonam coiivertitur, ас interi ore quòdarri motu
trahit,ur,utex nolente volens efficiatur,& diyifl,?
удедцргп libentejr ф д ^ г л а & ^ с ppftea eadem coo?
peranft
Cafpmort&efcenc&n ü b e r b i e t e . u$
Qu &utt\maoibtt titfts&tnifö (wUfytt m
ledert *>nb noch i*e%t bei; ber £efjr t>om freien ^Biflen

le/ofcer&erQBtll bt§Mnf^m^mm^S^
m&ge /foannman w &ott We ©ercc#tf# s a g
fett erlangen feil t €(«mai we rechtgläubige &a* ™ v m m

bett aHe^ett iPiber bte PelagiancrfcttbManichaser fcfo m»


feg! wrfvchten/baß bte (Berechtig?ert (baburch it>irt>or Äf<
c w
©Ott gerecht werben) möffenicht ber$rafftbegfrer>
en/ oberburch bie@önbefcerberbten^BiÜen^ ä u g e ^ ^
itieffeu werben/fonbern ber fonberbaren (Snabe (Bot* g „ Ä
n
tetf/nit biefer ©nab/ bie wir auf? ber Statur haben tntb S Ä
parinn f Pir gefchaffen ober geboren fwb / fo №$ mit ü g a
tt,crttn
teti tmglaubigc#tMbgottlofen gemein ift/ fonberit ber '
(Bnab / weiche bureh ben ©faträen an 3£fum
2§rtfllim erlangt wirb / twb einig twb allein bet) be*
neu ftch ftnbet / bie ben (Bläuben haben; mit welcher
@nab nttfy etn newer weferiflfdßer SBtll er*
fc&affeit / *>nb auch nicht ber wiberfpentfige $£ttige*
&ttnwgen/fonbertt ber fchwaehe geheilet/ ber uerberbte
perbejfert/ber bofe imxam guten twwanbelt/ tmb mit *
einer innerlichen Bewegung gebogen wirb: 2luflf baf?• ! mttt.

auf? einem wiberfpenfngen^enfchen ein wiflfertiger


9emaJ»werbe/ber wbie^Bpttliche 33erufTunggcrn
einwilge / auch nacßmaln burch Mt\md\xm
$ ber*
ii4 CASSANDER EVANGELICUS.
perantedivinse voluntati obediat, & inbonisope,
ribuspereandemgratiamperfeverando,exeadem
gratia haereditatem regni coeleflis adcat.

fMg.nt. S u m m a h u j u s orthodoxac doclrinas breviter


comprehenditur in Conciiio Arauflicano 2. quod
quail compendium eft o m n i u m e o r u m , quxpaf-
(1m apud Auguftinum & alios diffuse leguntur;
A t q u e utinam in hac fimplici explicatione, qua:
divinis Uteris & o r t h o d o x y dodtrinas confentanea
eft, 8c adpietatem fuflirit,permaneatur, & inutiles
^ acinfinitae quasftiones de neceffitate, & * uhp&* e
f

«w$y«* medio auferantur.

H a n c enim dod"trinam de gratia Dei & libero


arbitrio faniores q u o q u e Scholaftici adverfus Pe-
lagianos ftrenuè defenderunt,in quibus eft Tho-
mas Bravardinus fuo tempore D o c t o r profundus
appellatus, qui egregium volumen ( q u o d Sum-
m a m appeHat)adver(us Pelagianifmum fuä state
inolefcentem confcripfit, q u a m Scholafticorum
faniorem fententiam Bucerus agnovit : Ingenue
( i n q u i t ) omnes n o n veteres m o d o , fed & recentes
T h e o l o g i ( i n t e r q u o s n o n injuria fàtis föunum
Tlfbmam
№0t№m Stfleit (Bottegge&orfamleiffe/ tmtftt
ttttgutenSercfen efcai tnircf) fotcfje ©nat>twr)am/
jaenbKct>augt>erfelben tie €r&fd?afftfceg fcimufcfcett
^eic&tfantretenmcige*
©er3rt»&altbieferd(ht^ent)nb@(hrifftm4fftV
gen &&rtttttfcffir$icf> tm Concilio Arauflicano 2. JJg,
WrfaH / Welches gleicfjfam eirt fuv^er 33egriff afle$£°^
fccfien t|?/tt>as? (jin t>nt> nrtberfret)mAugulUno tmfc «• ».
antwn wettldufittg Dan Wcfcr @acf> gttefen tt>ir&
$nt> wlti (Bote manWiefcetnfcieferemf4(ttgen€c^»»r^
u ons
»«ng/weIchenut^otte8?Sortt)nl)t>ermnenSel)r '
ei»rttmmet/a«chJur^efartemngt)erft)aaren@o«^
feKgfeftt)n^eint)ergniSgent6at>$»&e^wilrten6w*
gegen Die tmni%tt »ni> twau jJfc&Kcije Sragen wrt
berftc*tr)ft>ent>igfeittmt> ^itwircftttig auf? tern roifc
tctaerdumet
©enviefeSe^Wttber^nabe^oite^entfretjeit
^LBiflett &a^c« a wc^ t>ie ucrfi4ril>igc @cf>uOe&rcr tt>it>er
friePekgianer ffattlidjttertr)cit>igt> writer IT)eIcr)ETIBRAMD!NI,
Thomas Bravardinuscfo5ufeiner§eiteintieffgeler3r*
tet Doctor genennet wortoti) bet* aud> eirt §m\itf)$
^»a3(mitl)em^iitit@ummaot>er3nnt)arttt)it)ec
;
JenPeiagianifmum (t>erfcamal{jerfifr fam) befcfjrie*
»en;welche(ter<^uaeh«r)richtigeSHei>nungBu­Bucen« . s

J s^mt}atgefallenlaffeti. 2tae/fprichter/nic|tal*
eru

Kiiibie^ett/fonbernauchtiernwenTheologi (tm*
tortoienrowtwnemWc& rfir)me« fan T h o m a m )
I HS CAS SAN DER. E VAN G F L I C US. i

T l i o m a m laudaife,teftem) liberum arbitriumnifì


m o v e a t u r & a d j u v e t u r à D e o , a d b o n u m nilvale-
re confitentur: -

• Nec ineíi igitur ijs., quse de libero arbitrio Pa-


tres quidam aut etiam Neoterici aíTeriierunt, ea
äqualem ( * q u a m olimnonnulli pütant)impietas,fi haxritè
m o d o accipiantur, & ficiit ipil fcriptores ea accipi
volùerunt,&c. Si qui vero ex Scholallicorum nu-
m e r ò incommodius de hac arbitri] libértate & re-
busKumanis loquuti funt, haec inter privatasopi-
niones funt pônenda, & ijs ianiora aliorum ejuf-
dem ordinis h o m i n u m fcripta funt opponendo.
Q u a n t u m autem plerìque exijstribuerint divinas
grati-œ, vel uniis Bonaventura teftatur: Hoc (in-
quit}piarum m e n t i u m eir, ut nil fibitribuant, fed
toturn gratise Dei, unde q u a n t u m c u m q u e aliquis
detgratiaeDei, à pietatenon recedet, etiamfimul-
ta tribuendogratiae Dei, aiiquid fubtrahìtpotefìati
natura;,
№mm ohne fchew 5frißfcerfret>e 2BtK ( mfi
ttnü§mn&Ottu§ bttnacfytmWtffct
btxtwixV) Iwt pten ntd)$ vermöge.
@tecft demnach m bem ^unet (welchen etttc&e S&S^Sf*"
^tfer/oberje#gcnewe£ehrer wn bem freien ^Btl*i^H£
(enthaupten) fernefolefk Ungebühr t>nt> gottlofe^^w«
$Befen/wie es etliche erachtet / wenn nur folche £ehr
recht eingenommen wirb/nemiieh/wie bie (Öcrir­enten
fe№ftbiefeIktt)OÖent)er|lanbenhabett/tc'. ©aaher|% rw
p e r
entgegen etliche au#ber @ chuöej>rer etwas?
twgereirotpon bieferSrenleitbeg'Sinen^tómenfch^ ^ Ä ; n
n

liehen fachen gerebty fo foflman e&twter bteperfonal­ £g; *<>


ml

oberprivattiy?er>nungenf?enett/pubbetifelbenanberer
neuste gleichen Orbene heffere ©chrifften entgegen
halten. %№ Diel aber fte mehrentheiltf/ber (önabe
©Ott«? ^geeignet haben / befugt bereinige Bona­
ventura, t>enn alfofpricht er 5 ©a£ fUfyt frontet! B « « « « .
£er|en Jtt/fraß jleflwennt$$/ fönfcern
le£ $m$ wfrgar Der ©nafce ©Öi£e£ £u*
f$r ei&en. 3>ager/tt>enng(eic£ einer frer
©nafce ©otfetfwl Zueigne* /ftflr&eri>oc§
torumlwon ber ©ötf feli^f eft nid>e afcfàl*
ligtwfcen/ 06 er feigen mtf €r$e(>ungber
©nate &o№ Der Xrafft feiner Jìator t>n
£ «/ beß
US C A S S A N B E R . E VA N G E L I CU S.
n a t u r a 5 , y e l liberi arbitrijj c ù m v e r ò aliquid gratis
Dèi f u b t r a h i t u r & n a t u r a tribuitur, quodgratix
eft, ibi poteftpericulum intervenire^.

ARTICULUS XIX.

De caufa peccati.
fag.m. T*\ E é t è in Gonfeffione fubjicitur : Caufam
wrf peccati effe voluntatem diaboli & impio-
J L \ h . r u m , q u a e , n o n adjuvante Deo,avertit fe à
Deo,five,ut in libro Ratisbonaepropofitoeàdem
f e n t 4 | | t i à hic articulus e x p o n i t u r : Caufàm pecca-
ti conftat effe malamvoluntatem diaboli, & homi-
nis fe à D e o avertentem, quae malitiavoluntatis,
n o n à Deo, fed ex diabolo & nobis eft, ficut Chri-
ftus ait : C ù m loquitur mendacium, exproprijs Io-
quetur. Invidia diaboli mors intravit in orbem
t e r r a r u m : Perobedientiamuniushominisconlti-
tuti fuht multi j in q u e m libri articulum pars utra-
queconfefl/ìt.

ARTI-
Cufihnbti 2&ebenctm über bk QL С

<ж&fcerîîafur ¿uflefcCrítfm wirb с mb

fajjrmipcÇ.
©er X I X . ЯгйаЛ.

ÇRlftttor Confeffion wirbbißMtcfc (>m&u3etfjcW; й £ £


beg 'Seuffefê tmb ber (Bottlofen S M eine^g«;
^ЭДфЬегеопЬе(ес/ше1фегГ1фоС»^5огее0®^
с

CDorfcfjub t)tîb 33ef&bertm3 wn (B£>« a&wenbeí j


Ober/ wie mbem Ж№ШтЪиф№Жщт$иг§
biefer Slrticul eben aufffolc&e mei)mmg егШгег wirb;

le/mbbegbHenfeèetî/berfie&wnOottabweribee/eii?
ne^rfac&ber^onberife^^eïe^e^o^eiibeg»

i(t/№(im№fpn$t> Шпп ar MtSägen г&^ъ

ШЯШ. ©urc$ etwe? S®mf(§m Фпда^от. /•


V,IÎ
^orfamfmb^el@ônbcrworden, Su юл '
фет e r t i m i beg ermeJbte»^u*^ftc6be9be Partei
etwrfte&eH. ©er
XZO CASSANDER EvANGELICUS.
ARTICULUS XX.

. Dc bonis operibus.
^ U h De vigefimo artjculo dictum eft fupra' adAr-
ticulum6. .
ARTICULUS XXI.

De cultu San&or urn.


fAg. 124. U l t u m Sanctorum, id eft, beatorum Spiri-
f ~v
; t u u m jam cum Chriito in regno cceleftide-
^ j W ^ gentium Confeffio in eo pofitum efTedo-
cet/utfidem eorum & bona opera quifque profua
yocatione imitetur.

In Apologia vero triplicem h o n o r e m probant,


q u o r u m primus eft gratiarum actio, cumgratias
agimus Deo, q u ò d exemplamifericordiae fu# erga
genus h u m a n u m nobis propofuerit,&ipfos quoq;
fanótos laudamus, qui his dpnis fideliter ufi funt :

Seçundus cuitus eft, cenfirmatio fidei noftrx,


u t cum videmus Petro,Magdaienx condonari peo
. • • " " ' catum>
C<#mbrtfOebenc£enüberbte2í €> + ш
©er X X . mum

ïtotWefcm го. ЪШаЩШЪт Ыщ бМчи

©er X X I . gâtait
Юоп Фяфтщ bet § etltgetu
(S^3efe^efamnug(e5rei/î)er©îertfî/ober^e^î KWd ,un
) t 3

<Э^е&шп0Ьег£еШЗеп/Ьа$1[^^
14
ШМф*пттфЫЩН№ im^tmmeJÄ"
ге*ф leben twb fcjjweben) beftejje ЬШШшЬ(щ tin Щ
tttmtMtmm^mffbtm&lanbmwb
т^пшх^т twfdbtn nachfolge.
3« Der Apologia aber crftjetfett(teemebret>fac&e ,
Apologi

gljr s. bereit h iff We 2)ancf fagung/ m\m f r t r f f i &


7
(ööti banden/ baßerwseremplafetner^
Weitgeaen bem тепГфКфеи (Ве/ф1ефе ж$фЬТ<Ф>
ишьтыифы^тт(йЩ1оЫп/ыф\фг
Щи ©aben егешКф angenmibet
©er^©te«fiift bit &tftttiç,nn§mftx$
©law6en^/eowirfeeett/ewm^)«mpel/bag bem
Petro rubber Magdalenas Ш @flnbe f>€f0Cbct1 ГО0Г'/
bw/Ьайифпяг ЩшфтШмфш tmb wrtv&
D (Ht
112 C A S SANDE R E v A N G E t i C US.
c a t u m , erigimur & n o s , u t c r e d a m u s , quòd vere
gratia exuberet peccaturru».
Tertius h o n o s imitatio fidei, & reliquarum
v ì r t u t u m , quas quifqueprofua vocationeimitari
debeat, & hx quidem funt praecipuae utilitates,
q u a s e x c o m m e m o r a t i o n e fanótorum hominum
capimus, atque hsec in memoria Sancìorum in pri-
mis popuio proponenda funt.

SedhonorSancTtorum in eopotiffimumcon-
fiftere videtur, c u m nos adhuc t e r r e n a c o n v e n -
tion js contagione polluti, beatilfimos iljos Spiri-
tus jam ab exilio ad C H R I S T I regnwm translatos,
t a n q u a m digniores confervos & laborum & certa-
m i n u m , quae p r o C H R I S T o fu fceperunt, amplif-
fimaprasmiaconfecutos, o m n i h o n o r e &verìera-
t i o n e p r o f e q u i m u r , e o r u m m e m o r i a m honorificè
celebramus, e o r u m respraeclarèpro C H RI STO ex
D E I gratiageftas magnificè prasdicamus ; quam-
q u a m omnis hic h o n o r ad D e u m potiflìmum refe-
ratur, de q u o honoris genere l o q u i t u r Cyrillus :
Hb. 6. con- San&os ( i n q u i t ) martyres, n e q u e D e ò s eifedici-
rr/«;«/w». muSj neque adorare confuevimus, laudamuseos
potius
Caflfcnim' bebenden ober bie % € . 123
ff <t werben/fcefiiglich ^u glauben / e£ fet) We ©tt&
R o m

© t o €&nft We??ac£fblg t>e£ ©lautend


Wt> dtt&erer Xu^enben/ bereu ein feber/laut fei*
ne$3$cruffeV ftch beffeiffigenfoHe. C8nb biefe $war
ftnb bfcporuemftett^ul?barfeiten/ welche wir auf?
bem^ebttchtnugber -£>.£eute nemen; twb bie foUe«
aud) &um (Bebächtnujl ber .^eiligen bem 13oIef fon>
berltch vorgehalten werben.
2lber es? fchetnet / bie gfjre ber -peiligen beruht J^gg;
»nehrtheifef in bem> 333enn wir (afö bie ba auff €rben
twb iu menfchßcher@chwachheit fchweben tmbleben) £«. Ättta

bcit feligftat (Beiffem (welche fcfeunb als wärbigere


Äuechte auf? bem©enb in <£h«ft* SKcicfr wrfcfct
worbeti/wibhenliche^3elohnungföri6fe2lrbettt)nb
6treit/bieftepmb€hrtrtt willen auffftch genommen/
erlangOatle geböhtlicpe <£fy anthun/för ® ebilchtnufi
c^riic5 ßalt€/t>crfell>eit Berittene t>n t>mb Cöriflt ft>iöctt
auggottlichet ©na/b geleifleSlrbeit hoch vtymmmt*
wolaHebiefeShrföwwttch «uff (Botegerichtet wer*
bertfoHTÖott folcher 2ir($uehrenrebet Cyrillus alfo: c^n

torer ©öfter fet)it fo £afcen »fr auc§ nt<$


;

im s^raud^/bagtt>irfte an&ef en/ wir ff r et*


124 CAS SAN DE K E V A N G U I C Ü S.
potius fummis honoribus, q u o d p r o ventate fìre?
n u è certarunt, & fidei fynceritatem fervarunt.

.i 6.
3 PauTopoft: Q u a n q u a m n o n video, q u o m o d o E o
'ßimtts clefias n o m e n tueri*poJtIk,quaetalem do&rinam
i n eonfuetudinem receperit, q u a C H R I S T I mentü
obfcuretur, D e o p r o p r i u s h o n o r eripiatur, ac crea-
turis v i n d i c e t u r , & c u m hoc prascepto pugnetur,
q u o jubet Chriftus in n o m i n e fuo preces fieri, &
m a n d a t u m h o c violetur; D o m i n u m D e u m tuura
adorabis.

i.i .39 fatifòpoB: VérUfitanien&:iHudfateiidiimefl,&


multos & magnos errores h o c praetextu intercef-
fionis & m e r ì t o r u m iti vulgi anìmos&moresirì-
vafiffe,quibusetiamquomndam doótorum virc?-
r u m inconuderatafcripta Se dieta occafionem &
f o m e n t u m fuppéditarunt, quos imprimi», &qui-
d e m l u m m à diligentià còrre&os oportuit,utex
quibus contrari), errores, totius Eeclefìas confue-
t u d i n e m d a m n a n t i u m , orìginem duxerunt,quare
' nifi
Cftfianbrt SSefcencPert über bie % C 12?

äußert fte för We SBar f>eft f apffer geftrtfr


fen/wb bie 9Cemtgfetf befl &lmkn$k*
e
s35öi&'f»cw«*: Siewol ichrochtfehe/wie matt ben f S Ä
tarnen pnbanfchw biefer Kirchen wrt6cip^cnm&£f5,
ge/ welch* eine folcfje &hr angenommen tmb in biege*
fponheit gebrach* /babureh <£ grifft SJftWcnf? wtoitfe**^
cfelt/®Ött feine eigene £f)r geraupt *>nb benCreatu*
rett ^ugeet^nee / auc&tt>tt>ertiefes? (Be&0e/ft>a«rt C&rti> .
ptrtö/ baf! ba£ ©efjef in fernem Partim J ^ f z
V Z J
gef^e^nfoWe'geftritten/ benebene?ber Befehl '
M at
atomm wirb v. .©u. foi( ©ptt bewe« .§€rm v 4.

tßvauff ^eboch mufNtan äuet) »efentten/bä^wfs*;/


:

pittcr Wefe'm (Schein ber ^orpi« t>nb ^erbieuji fehr


inetortb groffe3r.thumben in bie£erfcert*>nb gewon*|g^
^eit t>cggemeiriett ^pöfct^e^gefc&ric^efi^« Herten auefe

twp .Keben anlag tmb wrfetjMbgegekn/fo ^tm fon*


berticl) swb mit Schliem Sleif? &u peränbern i>nb fru
whfttw/ alsau# welchen bie wibrige3rttr>umpeti
berjertigen (bie ber ganßenÄchen&WPnheit t№»
bammcn)jhren'Srfprunggeupmmen. ©erhalben/
izS GASSANDER EVANGELI eus.
ntil remoti» caufis ea, quae ex caufis efficiuntu^noti
facile removentur.

Primus itaque errar eft, q u ò d impi) homincs


& in peccatis perfeverantes ac nullam vitasemen-
dationem meditantes, Sanelorum interceflìoni ac
meritis temere corifidunt, rìec ipfì poenitentiàdu*
¿11 preces fuasad Deiimadjungunt, q u e m erroreni
in Gcnefi n n o in loco Chryfoftomus cjraviter reprehen-
o n U
Homii.43. ^ 7 r

fsg. 149. P4«tò>off ìEtiàmfijinqult, A b r a h a m Patriarcha


ìnMatth. proijsfupplicet,quiin fuisvitijs permanendo, im-
HomLj. e d i c a b i l i t è r aegrotant, abibit D e u s relinquens
m

rpgaiiterhj Scc. N o n igitur quali ofeitantes & deli.


dt% ex aliórum meritis pendeamus.

Hsecautem falla & pernitiofa opinio,


? Auto posi-.

q u a n t u r r ì i n v u l g u s i n v a l u e r i t , nimis compertum
eft. Exiftimarunt eriim homines improbi & in
fceleribùsfuis perdurati tès> fola San&orum(quos
fibipatronos delegerurit, &: frigidis, ne dicam pro-
palante ceremonijs coiuerunt ) interceflìone &pa-
troci-
&aflfxnbti%bebenctmübtrbit%<Z. 127
fcomanfcie ikfac&.enim©runt>m#t aufteilet/ wirb
fcf>n>erfi#t>a$ jenige t>er&leifcen/ wasaugfole&en'Sr*
Wen erfolgt
3ftt>emnacf)t>if5t>er j . 3r*$um&/ fc a|5t>ie@ott*
lofenSrr*
(ofen mt> in @itnt>en twijarrenfce (fcie auer) auff feine
Sefjferung jretf&feens gefcenef en)t>erge&li$ ftcfjawff
t)ie^orbi«t)nt>^erbienftber^eiligen»erla(fen/ot)er
in $nfaißfertigfeit $ r (Bebet 5« ©ottfeeöen: wefc&eti
Sntfwrob c h r y f o f t o m u s an Dielen Orten iefftia
ftraffr.

satter 30ra§am fftr bte jettige flefjenfl«!


imtiwtyt in $rett ©öttfatt w f a r r m /
mUn wiklfamer Kranef ßetf bamitw
(igen/ fo würbe &oc^ ©Ott fürö&er $e£eii
iMMemSJorfotf er $>en 9Cücf en w f fen/j&
6onenbemnac&ttic&e(aIg?fe^l4fferige *wt>faule) an
frem№en'#ert>iettflettl)angem
Ci*eb%i)nnngk^emgemeinen^anneingeriffett/
<ftatfo«fe!jramtag. ©ennfc iegottIofenim&Mln#
fertigenfrnte&aben wmt\)M/al$ obfte afleinfcurcr)
•Sorbitt tmt> @ $ u f c k r ^eiligen (t>ie fte $ n e n J a ify f ^ Ä f
ren ^or^ctffcrn anffgeroorffen/ t>nt> mit faltfmni'/ SßS'
ßen/wilmc&tfagen/nic^tigenDnbeiteln Zeremonien
geefc
i ¿8 • ". C A S S A N D E & E V À N G I L I C US.
trocinio Veniarh fibi-Sc.gratlam a p u d Deum effe
paràtam :aqua?pernitióiàèpiniò, q u a n t a frtetiam
fieri potuit, commentis miraculorufti confirma-
bàtur, . . '" '
• •, : , ' ^ i t e r erica: èfl, ^ ò c ^ h Q B f i i n e k é t i à m . n o h mali,'
:

certóSfilbi Sàftét-os, t a n q ù a n i pàtrortos & tutors


delèger unt, in i t ó u n i m'ériris atque itatèrce ffio.ne
^ l u s quàmlinChdfti merito fiduciàm ipofuerunt,
atqoje a d e ò u n i c o ilio advocationis Chridi officio
ob (curato, Sanéios atque imprimis Virginem Mài
Xrem;i|r^|i#§ ^c^m'(u]bftituéruat ?

Gakhi Imo n o n defùemnt,vìri e d a m ceielbres, qui af*


Bid mca- fererent, id q u o d H e l ì e r Ailuero promifit fe peten-
ti, dimidium r e g n i d a t u r u m , in Maria completimi
eiTe, i n q u a m D e u s r e g n i fui, q u o d judìcio &mife-
;

ricordià conftat, dimidium,hoc eli, mifericordiam


transtulerit, altera;regni p a r t e fibi retentà. Hinc
illitituli,paflìm virgirii tributi ; Regina cceli, Re-
gina & mater<mi{èricordix, vita, fpes noltra, lux
Ecclefiae, advocata & mediatrix. Qua? etfi com*
modam
Cftflfttört 25e6enc?en über bie 2 f . C 129
geehrci) ^ergeBungt>n«p(BJiapkj)©Cttcr(ar}gcrt y»^*»
fönten; welche fchdWtctJe SHetjmmg nach ^ f f ^ f t ^ W ^
wmtym mit erpichten 3£uttberwcrcfen beftetiget»
worben.
©er a. 3>rttljumb ijf/t>a# auch etliche nichtfo gar
bofe £ente ihnen gewiffe ^eiligen als @cr)ui$ertn *>n r«y aw»
^othhelfferaußerforen/pnpgr^ffere?i)ertrawenaujf'
perfelpen^erpienjfpnp^orhitt/afeauffba^^eD
i>imft biß . £ € n t t gjjrjffc geftelltAinib tfwrfo
3
«?ett/t»ag fte attcl) mit ^erbttttcf lun ö t>eß e jtit^e« SHtt^ S S '
;
krampte? Chrtf« bie ^eiligen C *>nb fonberlich bie ^ X 9

g u n g f r a m L a r i a m ) an befjen f?att perortwet.


3a es (tnbanchförneme^eute gewefen / bie fthg^Sä;
borfften pernemen laffen / was Ahafverus ber €fther g ä ^ "
|u geben perfprochen/ nemlich/bie helffte feines $cvem. * •
v
nigreichs/ bas werean$?arta erfüllet worben/ als ­ *•
welcher ®ott pon feinem SKeich (fo M(t&m(§t ttö
85arm(jar#gf d ö bie heifft/basift/fctc2 5 a r t w
fWl|igf a f mitgetheilt/pfT bie anbere helfft ihm wr#
behalten, ©afysrber ^ungfrawen W e i t h i n twb
wioer ^geeignet worben; tut S2\mmt\$$b№%äT
9m? X f t t & t a w t ö B u f f e r öcr 3 5 a r m f ) c r ^ ~
W f t s ^^^en^nfere Hoffnung' fcae?

c^erm
i$o CASSANDER EVANGELICUS.
m o d a m interpretationem a d m i t t a n t , ea tarnen
n o n Temper omnibus praefertim rudibus 8c impe-
n d s occurrit. Q u i d , q u ò d t o t u m Pfalterium fub-
lato ubique D o m i n i n o m i n e in n o m e n Dominae
c o m m u t a t u m legitur ì Q u i n & eò ventum eft,
u t etiam C H R I S T U S jam in coelo regnans matri
fubjiciatur: quomodoinnonnullisEccleftjs cani-
t u r : O r a m a t r e m Sc j übe filio.
Item ;
O foelix puerpera-?,
Noftra pians fceleraj,
Jure matris i m p e r a i
Redemptori.

Sed bis opponi debent, quae à fanioribus Scri-


ptoribus etiam Scholafticis pie t r a d u n t u r : utvel
illud Bonaventura?, cum ait: Etiamfì mater fit Via-
benda in reverentia, m u l t ò major tarnen ellha-
benda erga filium, ex q u o eft illi o m n i s honor &
gloria, qui eft o m n i u m R e d e m p t o r Se Salvator,
£<xfianbri?&ebm&m ttber bic % €. w
tfm'tt Wt> Solenn. Selche (ob fie woletwa efe
nebcguemeSlußleguttg leiben) magboch folchenicht
«fle^it aßen (fonberlichben groben t>nb *)nerfar)rnen)
ferfafletn Sas # hat man benntcht ben ganzen T>fal> I S S
ter wrfehrt tmb liberal hinweg genommen ben ^ '
t e f i m u t }

mm/Q&l/mb baftlr gefegt ben ^ametV^raft) £


3aA£ iff auch bafjw fommen/t'atl Jte <£&riffum (wef*
cher|e^tm^tmmelregirt)fetner^uttert)nterwerfi^
lieh machen wollen; wie benn in etlichen Kirchen atfo
gefangen wirb: S5itte bk^MUx/mbkfi^SX
bmWtt<COfyl Item,

55nferer6Ctntott55ö(Terin/
Sermöge i w n e ^ t t t f erre$#/

Äbiefettbingenfoflmanentgegenfegett/watf^
bte twfttfnbige ^cribenten/ auch ©chuöehrer gottfe* *3jg$«
Kguch getrieben tmb gelehrt; gum Krempel/ biefeögf^
beg Bonaventura 5 Ö& matt $ki<§ Bonaven-

tura:»

fol( in €£ren Ralfen / foli man t>oc§ Dem


6ol)n c}rt3fyere€^r er Jetgen/W fcörwefc
c|em fte alle €§r «tö 9t«|m erlanget/Mi)
»clever aller $?enf$en €rl6ferwi>£eij*
9Uj lanö
132, CAS SAND E R E VAN SE L I eus.
q u i omnibus aperuit j a n u a m , Sc unus pro omni,
b u s m o r t u u s eft. Idem cavendumdocet, ne dura
Matris excellentiaampliatur, filij gloria minm-
t u r , Sc lie in ilio Mater provocetur, in quomagis
vult filium extolli,&: honorari, q u a m fe ipfam, ut-
pote Creatorem creatura^. Hase q u a m vis de ori-
ginali peccato loquatur, à q u o folum C H R I S T U M ,
n o n etiam virginem, Matrem excipi vult, tarnen
etiam ad intempeftivos illos Virginis honores,
quibus non folùm filìo aequatur, fed etiam ante-
lertur, aecommodaripoffunt.

Tertiò n o n n u n q n a m error accidit in meritis


San&of u m , quibus nonnulli fan&ificandi & redi-
mendi vim tribuere videntur, q u o d foli CHRISTO
D e o & nomini proprium eft, de cujus plenitudine
omnes aeeepimus, Sc cujus vibice fanati fumus. .

Àlioqui religiofiftimè feripfit Leo


Fauibposl:
Pontifex : Q u i s e f t ( i n q u i t ) q u i tradidit fe ipfum
pro
€<#tnbrt ìòtbtn&m ilber bit % €. i&
totbifì/ber alle« bie£f)ör bef? i?tmmete
aufeeföan / wtb einer
ebe n fftr
alle geftorfwt
tiefer Icgret / matt fode fiefe ja wolwrfehen/ba*
mit nicht/ in beut ber Cutter ^enftgfeit erweitert/
Ocfi 6of>n£ €§re geminberi/t)naifobieS%t^
ter hierüber erlernet werbe/weil (te ihren @*>hn mehr
tr^het twb geehret Jähen willen ftch felhft/ncmlich/
afe bie Kreatur ben @c££>pffer. Obwoibiefes
Bonaventura auff bie <£rfcfünbe gerebt ( bcföctl
e^ifti^/nic^faöer bie S^ngfram^ariaSl?
aufeefc§lo(TenifO fo ran esbochauch auff biefe ' f£Wn

tiit$eitige€hrber3tmgfrawen (bamit(te £h«ftc*nit


ädern gleich geachtet/fonbern auch twge^gen wirb)
gerichtet werben.
3«m hegiht (ichfcißweilertein 3«t&uwh in ben
$erbicnjten ber ^eiligen/ ba (tchs anfehenidft/ als f g i ^
.venu man ihu^n eine^rafft heilig èu machen tmb $u
tiefen ^eignen WPite/welcheS (£t}Xift0 allein (als S S x
©ott^sRenfthcn) tufttyäi $on befifen füllen5­
Wir allegenommen/^nb burc§ feine <2Bu№ ^ i
v /
ben gefxtlec wer ben fmb. '
«aß»fcwuif : ©CWften hat Leo b e r ^ f l f^V£fytftt
/ggf
LEONI S
' P^­
IÌ* gefönt*««­: 2Ber ift ber jenige/frrtchter
iij ber
134 C A S S A N D I R * EVA N G B L I C U S .
p r o n o b i s öblationem, & hoiiiam D e o ? aut quod
unquamfacriflciumfacratiusfuit, q u a m quodve-
rus Pontifex altari crucis per immolationem fuse
carnis impofuit ? Quamvis enim m u l t o r u m San-
c t o r u m in confpecStu D o m i n i preciofa mors fit,
*ociifio nullius tarnen infontis * occafio propiciatio fuit
m u n d i , accepére Sancii, non dedére coronas, & de
fortitudine nqelium exempla nata funt patientiae,
n o n dona juftitiac.

ri lì & hic error haud infrequens, quòd veterì-


bus&compertisSan&is p r o p e m o d u m negle&is,
novos &: incognitos vulgus h o m i n u m ardentius
& impenlìus colat,de q u o r u m fancTitate cbfcurius
con fiat, & nonnulli per revelationes tantum inno-
t u e r u n t , a t q u e a d e ò d e q u i b u f d a m , anunquam in
r e r u m natura fuerint, merito dubitatur, quorum
cultum
Coff&nbri 25ebenc£en über bic 2(. € . 13?
tor fi$ fc№ft für m$ ©ott ^um Opffe* bm
gießen * Ober wo \ft jemals ein £ethger$
Öpfifer gett>efen 1 ate eßen / wdcgtf ber
waarefcnt>rechte #of)epriefter auff Dem
Sttfar ßef? £reu|e£ ßuräf) femeö Sktfd^S
auffopfferung öargetege t ©enn dwol
tor Zobt Vieler ^eiligen w r fcem Sto^po.,,*
ft$&c^€rmseac^ctiftifoiftbo% -- y lf

feinen wfc^ulMgctt ü$imfc§m £ato We


^crßßnung № r $ M gemefen; t f t J & t f l f e A p « ­ * ­
v
gen ^aßen bic Sron empfange»/ aßer nie^t **
außgegeßen / Mb auf? Der ScftänWgfdf
kr ©laufhgenjmß geflogen €jcempla Der
(Bebult / wfr ttttßf ©aßen ßer ©erec^tg*
feft/ba0 wr$ w n $nen empfafcm foleen.
6 0 1 ompt au$ biefer ^nt&umfc offtmals? auffgjj«*
bie^a^iv bag bte aemewe£eute/ biealtetwb öewifte^gÄ

UnUt®m№l$afyili$ti№mt)i)(fy mefjtsetgetifr
1®fot$)mitQcofftr %ibacl)tiMb©ferefjrett7ba tu
Uti)t nur buref) OffmHmtytn feefattbt korben/ alfo
8<uv baßmanubermanchem im 5ftwffelffeijet/ oft er
,
l«tiatet)(fber®eUöe«?efeii/bereti^ere6runöb«rc&
Das
¡36 GAS SAND E B. E V A NG E L I cus.
c u l t u m figmenta hiftoriarum, &: impoftura mira-
c u l o r u m mirificè a u x e r u n t , cruse figmenta etiam
c o m p e r t o r u m San&oru hiftorias confpurcarunt,
quos quifque pro fuo afiFe^tu c o m m e n t u s eft.

H u e etiam referri poteft, q u o d vulgi imperitia


fuvinoshonores Sanctis attribuir, utcùmtempia,
arse,facrificia,facerdotia,vota,fefti dies, non tan-
t u m memoriae, u t veteres ioquebantur, fed honori
& cultui Sanótorum confecrata p u t a n t u r , quern
Be cmt*- errorem Auguftinus fubinde refel'lit : Nos, inquit,
ÌUMP^IO' 7 r i J > ù s , n o n tempia ficutDijs, fedmemorias,
m a r t

fìcut horninibus m o r t u i s , q u o r u m apud DEUM


fpiritusvivunt,fabricamus, nec ibi erigimus alta-
na, quibus facrificiummartyribus, fed uni Deo, &
martyru Se noftro facrificium immolamus. Idem
ultima' 4 ^ • N ? c t a m e n ijfdem. martyribus tempia, fa-
cerdo-
£ctfíanbt№tbmdenuberbiéQt.<tU tyr
D(i^©et>tc&i)Ver2egenî>ett iMî>3$eituéberSnnber>
iwrcf fe&rflermeljretwort en/ weW> (Вейфе аиф ber
geí#n£eiíigett warïjaffte ©eft^te bcffecft / t>iit>
|ot aifo ein ieber паф feinem affea t>nb ШЪяфх bie
^eiligen есЬаф*/ ober gebicf>íef.
l e e r í a n аиф bigge^ogeh werben/ bag ber W™¡>«% x9
6
terjîatiWôc £ar> Ьсп^сШвси goti Кфе <^§r ati^ctÇan/ ;7^ ¿g:
n3

Ш man шшрти ate ob bie Tempel/ ШШ/ £#


fer/T3rtefíerfc^affíc«/^5elub&ct>nt) Setjertdge тфс <хЬ
lein bemÖeb^tnugC wie bie Stlten gereber )fonbew
«u^ju^Oereörnngwib^um^ienjIber^eiiigeneini
%tMtyt ЙЮГ&СП werot. ЗШфеп Jrtwa&n A u g u ­
ftinusjinDttbwiberaugfe^Dnnbwiberkgt'î SBtr/Är
в
toter/ Gawen bertMrtprern Ь*е£етреГ' '
ntcÇe affo anfìi wie ©Ott bem %&m / font
km atë ein ©ebac£tnu£/ober©ebencf^
c|en ber wffarfcenen Шп(фп / baren
©eden 6eo ©Ott Ш ; r i e t e n аиф bafetöfi
aitar anffl nitfy baß m beni?. SKÄrty
rem/fonbern bem Шдеп/snbalfo (Crem
№&wferm©Ött w f i r Opffer Мщт.
íttbanberíwo : ФпЬ Ш richten bocÇ ttfcÇf
ЬтШгфгегпКАгсСеш ^eilige 9>riefter*
6 âmpter/
139 CAS SAN DEB. E VAN Gre t i c u s.
cerdottà facra, & iàcrificia conftituimus, quando
n o n ipii, fed Deus e o r u m nobis eft Deus : horrara*
m u s fané memorias e o r u m , ranquam fancìorum
h o m i n u m Dei. ¡y . .
Sed de hac re n o n i n c o m m o d e loquitur GuiJ-
helmus Durantis Epifcopus Miniatenfis. Ad la-
triam, inquit,pertinent tempia & altaria, facercb
tia, facrifìcia, feftivitates, ceremonia:, & hujufmo-
di, quae foli D e o funt exhibenda> juxta illud : Do,
m i n u m t u u m adorabis, & illi foli fervies, id eft,
foli D e o fervitutem adorationis impendes ; non
enìmSanélis & A n g e l i s ad h o n o r e m Dei, fed po-
Éius Deo ad h o n o r e m San^feoru«i & Angelorum
dedicantur templa & altaría confecrantur & facri-
fxtaofferuntür,rsecipfis adorationis fervítus, feci
foli D e o i m p e n d i t u r , rie fi fecus fiat, non èe»«£««
culms exhibeatur, fed idoloíatriae crimen incurra-
t u r , fcrvkjftdo creatura, tanquam" Creatori. H#c
/'.;' . Ratio-
Caffan&rt 25eoenc£eit líber bit 2í. <t. 135»
Ampfer wtb Opfer auffmti mefí fie / fon*
tern í$r ©oftfcnfer©ott ift SBir ef^en $r
;

0eí$$mt$ afó fertiger ¿euíe ©otte&


tym№f№#mM<tf)t№Í>tt№$ Gvilhelmus G uii¡e!mi
Öurantis Epifcopus Miniatenfis ttUf)t fwMuem l^mm
$mn&ottt$Umíti í0d)Ht/$tf$mZcmí
íú wb Sdtór / ^ríeft erfe^aften / Opffer/
SeftiÄge/ Zeremonien *>nb berglete£en/
«>efefe man auff ©Ott allein rícpn (óíle/
Devter. 6.

v i
folft©ottben$)iettftber^er^icfen2ínr«f? °
funQafkmfet/teit. 9tmt|cítft$ftonJ^efe
(igen Mb ben €ngeln ©otteeftieXempet
MbStfíár einge&eífjeí w b bte Opffer ge*
6rac§£ »erben/ &irbanc| nicßtjfwenber
©ieñfi ber £er$ic$en Sfnrufftins er^eigf/
fonbcw ©ott allein / bamíí nic^í ímtt>íbri*
gmberrec|te©otte^bienf^erMe0e/^nb
manmbte@(raffber2í&g6tteret)geraí^e/
M man bem ©efe^pff'iwtt bem©$c#
@ tí fer
140 CASSANBER EVANGELIOus.
Ub.^.c.30. Rationaledivinorum non prorfusfine ratione Io.
quitur.

De Veneratione reliquiarum/
fAg.wó. "T" TErùm.inh^cpauIatimabufusirrepritjnan)
\ / queritur Bafilius jam fuo tempore confue-
V tucìinerriyqua* apud fan&os viros obtinue?
rat,corruptam fuilTej riam prò eo, quod. in hujuf-
m o d i conventibus, q u x in martyrurh memorijs
agebantur, alius prò alio precari deberet, & per Ter-
rrionem adhortàtionis -^tìtuò^c''^dirìéà^tìiiridi;
nas & quafi publicum èfnponum ex facratis mari
t y r u m l o c i s facìas effe, quas abfurditate's prò fuo
commercio approbare n o n debeant.

Detmtatr '"• y £ ^ n ' f è A m b r o f i j Se Àugùfiini temporibus


Bei libr. 8. mos invalùerat, u t p o p u l u s ad m a r t y r u m memo-
^ ^ " " ' r i a s e p u l a s i n f e r r e t j q u o d à melioribus Chrinianis
Confept n o n neri, & à B. Ambrofio Mediólani interdicìum
2
- H- teftatur. C o n fiat q u o q u e poftérioribus tempo-
ribus, n i m i u m reliquijs & memorijs San&orum
indultum & tributimi fuifTe, fìc, ut à bonis quoque
- viris
€<iffänbri?&tbtndmtiberbieQL<Z+ 141

Rationale divinorumnic&tO&m^rrfa^ _

fltö3$er in biefen fingen ift ber $ ? p r a u d j <%CSf„,6


^Jmacf) eingefcf>uef)en> Snmaffen Bafiüus Ä a g t / g ^ "

djebte-^TOnner gehalten) in afcne&men fommeng^»*


twberfct s w b e n . £)aii ate in liefen Vttfamlm
öcncfo ^mn ©ebdcfetnuß ber^^y?4rtt)«r angefe^en)
einer für ben anberr? htm / tmb fit burcfjg (Befprä c&
wb'Öeirroa&twttg einander erfragen foften/fjafcen fit
an jtott Hefer g e t o hingegen 3a§rm<1refte tm gleich
fam ein affentltc&c^ $5eit)erb m ben ^eth^en t>cr
Märtyrer auflFgericfjtet/roeiefjeungereimte ©ackert
ft^uirer $r<fmeret) ntc^tfyättmböigen feilen.
6 0 Ijat awcf) Ambrofij Dftb Auguftini Reifert 1?$^*
Wefer betrug äkrjjanb genommen / &aß&as$0ltf
ki) ben Öebdcftinuffen t>nb (Brtffcern ber $?drfi)rer
cirt(!5eft#angefte(iet/ttJel(^e8?t)On ben fremen &)iv
ftenmit «icf>tcri gejcfre&en / w'clmefcr aber wn betu
Ambrofio sjtafonb verbotenroorben/ftueA u g u -
ftinuste^eugt @oütauc^amrag/bagmaninitatf>
folgmber $eft ben£eiligt()tfmen i>nb6eb<f # f nöfTen/
ofcer^rtfbern ber ^eiligen afl&u fe&rnacfjgejjcf ngt 0»
iiitJKliugeeignet/alfo/baßauc&eiferigeS^nnerba«
för
14* C A S S A N D E R E V A N G E L I CUS.
yiris pio Zelo prsditis, f u m m a q u a í i religionism
hujufmodi rcliquijs conquirendis-, auro Se gem-
mis -exornandis,& memorijs>feut£mplis fumptuo-
íiílimis a:dificandis pofita putaretur, St ab impro-
bis-quoque hominibus faifa fiducia in cultu inepto
Se fupernuo reliquiarum coilocaretur.
Q u a r e i n Concilio Cabiloneníi reprehendun-
t u r , q u i R o m a m a u t T u r o n u m J l i b prxtextu ora«
tionisperagrantvputantes frequentatione horum
locorumfe 3. peccati? purgar* #c i m p u n e peccare,

AcceíTerunt & alia mala, q u ò d avariti as causa


adfimplicem populum iUiciendum falfx reliquiae
fupponebantur, Se ficta praedlcabantur rniraculaj»,
i] íque miraculispopuli íuperíiitio aiebatur, ut ma-
gls inadmirationem miraculorüraperetur,quam
acj Sanótorum imitationem, vel vitas emendano-
nena provocaretur,

N o n n u n q u a m autem aftu&illufione da*mo«


nis h o m i n u m íiiperfHtione abuteritis per infomnia
Se vifa novse reliquiae revelabantur, & ejufdem
operatione miracula edividebantur. HincDeere-
tum
Cotfonbtf 25ebencfen über bie % € . i <&
ber Ш&®ш№т#ттСфф
fund МфггфШ^Ытт/т^фтиаЬ^ &сШ
tyift&efecftàn / in 2íuffbawung bet ЪтЬфт Як* Ä * *
феи beffônbe/ba ЩШф ш ben got tiefen Renten ein
falfdjeef wrtrawen auff ben untüchtigen QyMWbiwíi
mbubttM ber ­Ceiligtíjóm gefteflet warb.
©arumbfjat man im СопсШо cabibíterífi b i e t t e
jciiígefjejftígangefaí^
©ebeti nac&lXomtwb ^nron waHfar)rien geloffen/ я. '. а ОП№

di $?e#nmtg/fte warben ЬмгфйсГмфшаТокбсг^


ter ш ©änfcen gereinigt / mb Шип Щ\и Straff
ferner fûnbigen.
#ic$u Щмф rttfcfj ein anber inelftfïtigtf'On ge¿
itKKygefdjíagen/ bag inanangCBeifc (bengemeïnen
6
В и т мщЫщгхо falfc&e Jpeiítjjtiffl «rtgefeffoto/ÖÄ
«nebbie erbieftteten ^nnberwercï 1>$сШ (jeraugÄfc,
Шфсп/Ш mit folc&en 2£unberwercfen begl3o№ öS»«*.­
wglaufcenfrerme&íet; ba&er fie fi$ weit me£r über
fcen^unberwereFen vergaffet Wwctkbv afé baff
fie $ur nat^f^t^ber .g>etiitötc«/ otf^r/ 5Ur ^flfer ung /6*
«sieben* (\ф йптфм (äffen,
^igweilen aberwncbe{raug&il0rtbe^ttbe^
6
%uf|to (weicher ЫЯШЩа Siberglàuben ¿ a f e i A S
МШШЬШттЫО Ьпгф Шит WЪmiФt C S A
m
'«ew éeiítfjumer an ben utg gebracht/ bag fíe alfa '
bmtfgelten, ©afteriftbiefe*Décret$ugugbun
i44 CAS SAND E R E V A N G E L I ens.
turn illud Lugdunenfis capit. 62. Prelati non per-
mittant, populum vanis figmentis autfalfisdocu-
mentis decipi,ficut occafione quajltus fieri confute*
yit, & in Góncil. Carthaginenu 5. Canon. 14, Alta.
ria, quae per (omnia Be inanes revelationes conili.
t u u n t u r , o m n i n ò reprobari videntur.

Item, permulti repertijunt, qui fanclorum re*


liquiasfeufalfas,feuveras quasftui habuerunt, ita
Ut paiìim à circumforaneis & viiiffimis homini-
bus inftar facrorum Ifldis circumferrentur,& mul-
tis mendacijs imperito vulgo commendarentur,

lilud q u o q u e jam inde ab aliquo tempore pra-


ter a n t i q u u m m o r e m i n v a l u i t , u t Sàncìorum cor-
porafupraipfaaltaria, qui locus foli corporiCHRi-
STI deberi putàbatur,collocarentur, qua? fub altari
poni confueverant. Sic Ambrofius de invention
ne reliquiarum Gervafìj & Protaiij: Ille, inquit,
CHRIST us videlicet, fuper altare, qui pro omnibus
Cüfihnbri bebenden über bie %<t+ 14?
pt 4atm falknmit ni$t*
eraaitgctt/c.62. © f e >:•> aM

№ geflattert/fcaf?man ba^dtfmtt tu
tun SaMn №b falfcfyn 35neffett Wroge/
№ man mf> $ Anttftße»&tWnn$ №h
Im geWO^llC ift S #np im Concilio Carthaginen. gMMgj.
ß 5. Canon. i . ©ieStteär / welche auf Xx&w S ä r
4

me wt& etCele Öfenfjarung auf gerietet


iwben/fpllen aWeri>mg£ verworfen »er*
item,® haben auch etliche ftd) gefnnpen/welche
pie£eilthumb( fle ffop gleich falfch ofef richtig gewe*
fen)&ujhremftf)&)pjichen Gewinn gehraucht/ alfeV
tag fie faft (wie t>a$ 3$ilp per 3ffti£> ppu De» £anpo g^gSf
fajjrernpttp Eumpeugefinphin twp wipergefchlept/g^" »•»
pttup pem pttperftäiipigeti Wlcflein mit Dielfdltigen
£ögeujerau0ge|f riehen worpett.
6 0 ift auch biefeS nunmehr eine Zeitlang wiper
pie alte ©ewonheiteingeriffett/ t a g man per ^eiligen § £ Ä
Leichnam ober pie 2ttt<fr(paDochfcaförgehaite" wurp/ f^ * *
tt r

cer Ort gehörte allein pem Leichnam €h»|ti) gefegt/


welche man fonft tmterken Slltar &u legen pflegte.
Ambrofiusberichtet alfo, wnPen ©ehernen pe^ Ger­
vafijpnfcProtafij: ©er J5€n £t)rifiU£ / JWfcSn *' 0

c|er fttr WS gelitten bot/ gepref auf fcen


3 stetf*
14^ CASSAN.DIR EVANGILICUS.
paflus eft: ifti fub altari, qui ipfius redempti funt
fanguine_?.
H o d i e v e r ò , cùmpaffim omnia reliquijsSan-
c t o r u m plena effe videntur , verendum eft, ne, fi
Epifcopi & Principes in veris reliqui)s inquirendis
& dijudicandiseam, q u a m debent, operamadhi-
berentjingentes Scdeteftandas impoftura patefie-
rent ; q u e m a d m o d u m in nonnullis iocis factum
eft, & o l i m Beato Martino accidit, qui cùm locum
q u e n d a m fuse Dioecefìs m o n u m e n t o cujufdanv
t a n q u a m martvris celebrem adijHèt,deprehenciit
n o n martyris, fed fceleftilatronis monumentimi
à populo cultum tk frequentatumu, quòd everti
ftatim & excindijuftìt. Quamvisilli quoque pro-
bari n o n debéant, qui odio fùpcf ftitìòriis certa pio-
r u m h o m i n u m m o n u m e n t a viólarùnt, & olla, five
cineres, quibus etiam barbarifTimi homines peper-
c e r a n t , fumma c u m ignominia abjecerunt & di-
(perferunt.

C ù m igitur verse & compertas reliquia, prx-


fertim in his Provincijs perpaucae fint, & multai ex
i)s,qu32 oftentantur, n o n temere ftifpe£ta2 haberi
poffint, atque illarum frequeritatio 8c veneratio
n o n multumpietati, p l u r i m u m vero fuperftitioni,
thumb fteàt) ifi èu beforgen / eg mpcfjte ( mm Die jg»? ^
eif^pjfepttDprfteu gebtlrenDeu fle$ £ur ^achfor*
fcbungpnD €«tfcheiputig Derfeibeu attfftoenpeuHwgg;*» **
ftfaiic&ei'tmD abfcherpucr;er33etiltg ans&cchtfomen/'
tt)te an ctUc&en Orten aUbcrett gefcheljen > put) ein&
ntafóDem Martino begegnet iff / fpelcher /afe er $u
cittern Ortfeiner WoncDer rpegeiuineg sy?4rtprers
fe&r bertihmbt roar) i n f a m e / Dafelbjt befunDen/ Dag
D o p i c i mdjt Diefeg/ fPttDem dues fch4uDlichen
^èrbcr^^mbgee&rt/^nDjhre^aafarthDahtrt
attgeftcflt/fpeldjeser afóbalD tibcr etite» hauffén $u
tt>ej(fe«pnau^uhafpenattbe^^^
aucb mcht gut &u heifleti/ Dteaul? gefaftem ^etD roiDer S T ' w

Ne Sfbgptteter) gerPtffer ftomer SHenfchen (Brdber gè*


ft)alttf)4tig peruttefjret / P U P Die (Bebetne oDer 2l.fdjett
(Dcrett auc| Die fPitDejten^pIcfer WìfchoneOmit |pch*
rterfcbmachbet)feitgefchIeuDertpnD^erftrerpethabeu.
SeilDerì Der recateti twD gerPtffen £eiugt fjtimett
(beporaug in Diefen SanDeu) fehr wenig / PUD pici aug
ibnen (welcheman weifet) »icì>t o^n Wachfilrtw*
Dddjtig g e l a t a fperDen f onen / auch Die ^3efucf>pttt>
^erejrung Der felbeu £ur ©ottfeligfeit rcettig / èutn
28wgtoubeu aber MD (Bewinnfudjt fefcr Dienlich ip
%U <W
148 cus»
C A S S A NI>ER E V A N G E L I
velquaeftuì ferviant,multò confultiusvidctur, ut
ab o m n i reliquiarum oftentatione abftineatur, &
populus adveras San¿torum reliquias colendas,id
eft, exempkpietatis & virtutum, qua! in fcriptis vel
ab ipíisjveldeipíis extant, imitanda pro vocetur.

De imaginibus & Simulachris.


f4g. x4$r À D imagines vero Sanctorum quodattinet,
ZJk certum eft, initio predicati Evangeli) ali-
Á. \ q u a n t o tempore inter Chriftianos, pracfer-
iiminEcclefijSjimaginum ufum n o n fuiffe,iit ex
libr. 7.r<r- Clemente & A r n o b i o p a t e t , tandem picìurasin
ckf.hifior. Ecclefìamadmiilàs,ut rerumgeftarum hifroriam
Gregor., exprimen tes, aut fan&orum viror u m vivas effigies
XMff,i4. referentes. likeenimfolasimaginesdicendofunt,
quae ipeciem archetypi,quam p r o x i m è fieri poteif,
repraefentant. H i n c fcribit Eufebius fuo quoque
temporeimagines Apoftolorum Petri & Pauli, de-
n i q u e & ipfius Chrifti, in tabulis "depiótas honoris
caufa, quamvis gentili ritu aliquot locis fervatas,
atque à fe vifasfuifíe_?. E t Irenaeus,Gnofticosfcri-
bit imaginem C H R I S T I , c u m imaginibus mundi
Philo-
<£сфпЪН&сЪтс?епйЪегЪк % С. 49
№ wies? fte тЩт eracf)tet werter» / bag man № jsggu,
wn oder Фю mifum ber letbM>en #еШ#РтЬ ем* и й й
§afte/1 iWatf Itolcf &ttr <$erer)rattgber rechte« #ei* eggfc
ligtijumb/ ft bie ^eiligen brnterlaffen / fff / J«r SSSÖÄ
nacfcfolgtor Tempel ber Ootteefortöt twb ^ u g e n ^ ^ r
tm (welche cntweber in jjjren ober andern ©törifften *°"*
f

letfaft jteften) aufmuntere tmb anhatte­

wt.ß^(mgnfangbeß­geprebigte4i^an^ÖW
Iii eine Lettland unter Seit Triften (bewtauß S Ä B №

1
т№п$гфеп)Гете Silber gekauft worben/ wie"" *'*
ЙЦ^ bem c l e m e n t e t>nt> A r n o b i o erfehen 5 €nblier>
Oat man fie $u ben $п*феп gemattet/ baß fte bie $itf 0/ 2 й й & й

rien ber gefc&eftenenbingw otogen ließen/ ober / Ш §;^


йШ

кЬтЩг Q3tlbnuffeber£^}?4ner wrweifen folten.


£>emt biefe fmb aöein Silber № nennen / bie eine@e*
fMJtbe£$orbiIbe#/ober abgebildeten Htig^eteentltc^
Cfo genaw es аиф immer fep fair)' barftefien.
©after NBL
mel&etkufebius,fcagmanаиф §u feiner seitbieStf*#Ä R

felbfto» %en (jaiben anff tafeln abgemaltfet t w i e * S S


iwl fte an еШфеп Orten mit £ег^феп Шхиь®?*™*
феп auffbeljata würben. "ЗпЬ Irenaus fcr>eil>t/bap
WcGnoftici daö55ilt>r>ugg:&nfti *>nbb# weitwetfen
Ъ Щ »
I5p CASSAI* DEH. E V A N G I L I CUS.
P h ilofophorum coluifle, formam enim C H K I STI
à P i l a t o f a c ì a m d k e b a n t , q u o tempore CHRISTUS
cumhominibusfuit. E o q u o q u e m o d r jrego-
rius Secundino imaginem C H R I S ' I Servatoris
petenti transmitlt, id cavens, ne id, u t D e u m colai,
fed ex afpecì:u imaginis oblata C H R I S T I recorda-
tioneinejusanioremaccendatur. Hucetiam*per-
^/Z/j^^tinetTThoracides Petri & Pauü,exquibus Conllan-
^ i n u s P e t r u m §c P a u l u m , q u i p e r q u i e t e m fìbiap-
jparuerant, agnovifle fcribitur in vita Sylveftri. Et
B. Ambrofius de inventione corporum Gervafij &
Protafij, perfonam libi apparuifle fcribit, quas fimi-
liseffe B.Paulo videbatur, cujus, i n q u i t , me vul-
t u m piclura docuerat.

Solebantitem imagines qusedam ita depirìgi,


u t non expreflamaliquam rei effigiem, fed typum
quòndam & fymbolumalicujus rei adumbrarent,
q u o m o d o a p u d P a u l i n u m , u t Spiritum fancìara
ìnipeciecolumbae, ita CHRISTUM infpeciem agni
% u * * t u m legiraus. Crucis vero fignum undiquc
coro-
CÀpnt>rt25e5enc£mébcr tic % C. m
Wmtt in grofTen en gelate: t>mn fu gate
(or/ me bas33ilb CJjriffi t>on filato gemalt ww*
benft)cre/t>a€&riftu^ mtt beuten ti0c^fidr>f Barite^
tw&aangen. C0nbatt(fWefc-tt)cife§ataue6Gregoi
rius bem Secundino auff fem Q$ege$m bas? 33ilbnuß
C&nfnt)nfer^^ei)latibe0óOerfejibef/boc^mttbiefem
Stwug/ balere? nfc§f ffir etn en &ottfytìtt;
fon&crn auf? bem anfeuert befleißen ftc§
Sßrifiierinnertefcnbgegen fetner gieß enfc
Jfaltof »erben m&dtf e. €>iei?er gepren auc}>
bte^mftbilbnuffen petti tmb paauV barauf? Con-
ftantinus (flDicin vita Sylveitri.£uf*I)ett) btefe StyO*
liti (wel#e $m im ©célaff t>or?ommen) erfennet.
'Sub ber Ambrofius meibet s>on <£rjwbtmg b e r g ^
£#nam Gervafij 0nb Protafij,bagi5mei»te 'perfori j g j £ „ 9

(iKldje/fcme: ©n&flfcun-g narrerò £.paulo ^ i e f c f ^ g ; :


te) ctfctyewn fct>/ beren ©effalf/fpricijt er/ «tfr
san bem ©emafjlb ge^iefentwben.
6ie pflegten mtf) etliche Silber cüfooibbmafy
lett/baßman nidjtbie eigentliche (BefMt t\m$ttw$/
fortbero nur ein $?ercfma&l *>nb 'Öorbilb beffelkn
^ranfar)e/ttJieft)irbet)Paulinoiefen; baß ber (jeili*
$e Oetfttn(Bcftalt einer kauften/ fo wol auch <ifyU
ftt^m6efmlteine^2am^abgebilbetf»oifbenv©at
Cnwifo aber mar im ®em4lb gering* twfr&er mit
einem
i$t CASSANDER EVANGELIcus,
corona flo.ribus contextàcinórum depingebatur,
ejufmodi imaginem pievani Paulinus in ingreffu
Bafjlicse Cux locaverat, fubje&is his pulcherrimis
yerficulis,quifymboliillius n q t i o n e m explicant.
C e r n e coronatala D p m i n i fuper atria Chrifti',
Stare crucem, celfp ipondentem celfa labori
p r e m i a , tolle crucem, qui vis auferr.e coro-
nani^.

Cruci quoqueinfidebant C o l u m b i , quem ty-


fum alijs vèrfibus aperuit :
' Quasq; fuper fignum refidentcoelefte columbi,
Simp'licibusprodunt regna patere Dei.
Ex quibus apparet, Chriftum magis in typum
agni, q u a m effigie h u m ana depingi confueviifej),
q u o d u f q u e a d t e m p u s fexti Concilij generalis ob-
1
tinuiiTevidetur,inquo ftatuitur,ut{paftaresimpo-
fterum n o n in Agni typo> u t fieri confuevit/edhu-
m a n p characlere Chriftum exprimant.

E t faris apparet ex fcriptis Gregorij, quamvis


ejus aitate fuperftitio in cultu Sanólorumnonpa-
ruminvaluerat, tarnen pi&uras t a n t u m inEccle-
Cctffftn&ri25ct)CttctcrnlbcrNe2(.C. 153
tit\tmRvän$titifcottOMömfef»gegiert > begleichen
©emdlb ha* Paulinus im (Umgang ferner Kirchen f » f
auffgerichtetmitbiefeöfch^
lein/welche bie rechte $?eo«ung erftärtem
©raig *mt> ort / »dc$$ ofcm fte^/
6o(f f$<m>M/tw füröfar g$f/
6e§r grofTm £o£n t$ btm wrfpr ic§c/

©mm& M m bfefc ©reit erj a p /


0o muf! griffe t>a$ £r ett| naditfrap.
6 0 faffen auch Rauhen auffbem&eufc/wclche*
Älbungbiefe'Seröauflegtett:
©ie Xattöett auff Dem £reu|e£etgn/
©aß €mfälrtge De« .#tmml erfitfgtt.
©araug ift offenbar / bag man £hriftum # J 5 5
imtjr im 3$ilbe eines: £amb$ / alsUnmenfchltcher;^^
©e|lalt ab&umahlen gewohnt gewefem welches? b$
№r idtbcßö. allgemeinen Concilij verblieben / bovin
befchlofjen warb / baßfrie Pfarthmn £&rffto»ftofr S t f
Sin nicht mehr ihrer zotigen gewonheitnach/m einem ST" *
Sambsbilb/fonbern in menfehlicher geftalt tötonttto
fetten laffenfolten.
6oerweifenauchbeJ Gregorij@chrffften/ ö f o * « g ^
«Jolber Stbergfaub im ©ienft berheiligen unfeiner
/
l«tt fc^r eti^erlffav(>a^ tmtn tJo^ tii«: bie^cmä&e in ff*'™"
<$ beü
154 CAS SAN DEB>Ev ANGELI C U S.
fijsadminasfiiiiTe, n o n item fl:atuas& fimulachra,

Sane ex Auguftinoconitat, ejus astate fimula-


c h r o r u m u l u m in Ecclefi js n o n fuiife, ex his, cjuas
fcripfit inPfal. n$.ad verficulum ilkim_>: Simula-
chra g e n t i u m a r g e n t u m & aurum>operamanttiim
h o m i n u m , h o c e n i m ( i n q u i t ) v e n e r a n t u r > quod
ipfi ex auro argentoquefecerunt > fed enim&nos
pleraque instrumenta &vaßt in hujufcemodi ma-
teria vel metallo h a b e m u s in ufum celebrando-
r u m S a c r a m e n t ö r u m , & font p r o f e t ò etiam ifta
tnftrumenta, velvafa, quid aliud q u a m opera ma-
fiuumhominum_j? Veruntamennunquidosha-
b e n t & n o n l o q u u n t u r ? N u n q u i d oculos habent
S c n o n v i d e r u n t ? n u n q u i d eisfupplicamus, quia
per eafupplicamusDeo? M o x v e r ò : Nonfolùm
p i d o jibus quidvis fuo arbitratu pingendi licentia
€<#m&ri 25ebeitc?en iSber bk 2i. € . w.
ben Äifchen (nicht a&er t>ie gefchtif&teV ober attfee*
hatt>cne^t{ber)gebiilbet.
€inmafau#bemAuguil­ino$^^
»cr&eitbie Silber mt>cr Xfrcfcti nicht im gebrauch 5 K $
gen)e|b/t)n^t)arau^em/wa^rimjj^1)falmÄP
liefen ^Jei*^ gcfc^rte^eti hat? ©er­9e^t>€tt ©o^ett ftnö
6iflw t>nb ©olb/w» sHenfchcn # 4 nben gemacht.
©enn/frrichter/jle ßaftm i>a$ tn&} i№im$
ftc feföff au§ ©oft) wt) @t№er gemaef^ *
6üif ema! atteg mir fyakn etfic|e ® ertfe
^ä^ft ©efä| m ^rgla^cn ^aem/ot)cr
befall £um ©eörauc§ wt> ^emcgftmcj
t>cr 6acramm(m t 35nt> fmt> gewtf ltc|
tiefe inftrumenta, o&cr ©efegtn mc()tö
an&ertf/betM ^enfegen <a$erc£ Sefcotf)
fragetc^/^aeenffe txw^Wuler mi> refcen
mc|e? (jafcen fteSfogen №t> fegen mege ?
9Cuffen«otrftet)amian/ WMNTTTÖR fie^um
©ofte^Wenfi/ale^Beicf^ugege&rauclen?
tmia*: $ nfc$f altem ben Magiern
№fe $r ettöete jugeJaffen/&a(? fte jgr e£ Gelte*
allerlei ©mg magfenm&gett; &o\v
33 \j öem
I56 C A S5 A N D I R Ev A N G I L I C U S .
permiflaefl:, fcd &iìatuae & fimulachra eàdemli.
centiàexfculpta, n o n tempia m o d ò , v e r ù m eriam
ipfasarasoccupàrunt. Q u o d quanti periculi fit,
oftendit Auguftinusad Deogratias &c. Idola qui-
dem,inquit, omnifenfucarere,quisdubitat? Ve-
r u n t a m e n c u m his locantur fedibus honorabili
fublimitate, u t à precantibus atque immolanti-
bus a t t e n d a n t u r , ipsà fimilitudine animatorum
m e m b r o r u m , atque fenfuum, quamvis infenfata
& exanima, afficiuntinfirmosanimos,utvivereac
(pirare videantur,accedente praefertim veneratio-
nemultitudinis. Item, Auguftinus fermonequo-
*ttmht d a m iìatuas p r o * n o m i n e h a b e r i e x e o concludit,
«juòdìnara locantur, Nana itti(inquit)quod nu-
mcn
, ,
ۀffartt)ri25cbcncr cni!bci btc2(.C 157
bem e£fyctömaud) bie ©etilen wtb35rtber/ Ä f '
fodJm aug einer (olcßcn Stcen^nb^re^HÄ

pel/fonbern aucl) bieSdtär eingenommen 5

t>iefesf filr eine ©efaftr auff (tchftabe/^eigtaber*


' W a»Auguftinusan5 ©enn/fpric^ter/^er Wü%ägt
8 tH
barmt ^ei(feln/bag bie ©ö^en&ilber gan| ^ **
ntc^f^ föfjle * geboeß a&er/wait fte mrt€$D
erttemng an fo(c#e&fer gefegt ^n&auflTg^
rief teWerben/ba bie jenige/fo bafcefenwb
eifern/ $r e Sfobacjk anff fte riefen / fo
fönnenftebtefc^öoa^en^erienmtf einer
feieren geftalt be*@liebmafTen $nb@inen/
06 fte gleich wempftnbltc§ wtb le№$ ftnb/
gleicfwol in bie ©ebanefen wrleifen/ate
toemt fte Je Um w b Sievern £of eeen/ ^nmal/
iwmt ba$ anbeten w b we|ren w n einer
örolTen^engSolcfögef^f. i t e m , e b e n s o
andern/ baßman bie Silber auff ben 2fttar fteaet/S^u
baß fte förS|?Ä
№ftAuguiiinusiric(«er6crmon/
©6tteräef2al(en»erben/benn/faöter/ft)a^sir
«uj jte
158 CASSANDES. EvANGILICUS.

men habeant, & p r ^ n u m i n e c o l a n t illam ftatuam,


arateftatur,8£c.

Q u a m autern afeominandum duxerint Chri-


fiiani, n i n altari, quae fedes eft corporis & fanguinis
D o m i n i , fimulachrum y e l imago imponeretur,
/<^./o»;.manifeftumeftexOptato, q u i Auguftinum ante.
Parme** ffì. j s j
ce t> a mD o n a t i f e , u t o d i u m Cathoiiciscond-
tar en t, jaciabant, yenturos, q u i interelTent (àcrifi-
c i o , utaltaribus aptatis ante facrificij oblationern
prolatam i m a g i n e m inalitariponererit, quod qui
audiebant>4fcebant : Q u i d e g u f t a t , d e facto guftafc
^ t r e c l ; è ( i n q « i t O p t a t u s ) d i é t u n i i e r a t , fi talemfa«
t

m a m Jlrnilis V e r i t a s fequeretur ; Verum nil.talevi«


fum eft e x e o , q u ò d fuerat paulò ante mentita ft«
m a i nilviderantocüliphriftiani,qupdfaorrerent;
yifa eftpuritas & rjtu (olito, folehnis confuetuda
perfpeciaeft.

Epiphanìusfanègraviterinvehiturin mulier-
Cularum q u a r u n d a m fuperftitioncm, oux fimula
*cotljru c h r u m Virginis circumgeftabant, eiq; *cofy-ridi2
'. orTe>
Caflantm' ^bebenden über bie % €. v>9
fte för einen &ott (jafcen/ mMaßfufoty
%tit> för einen ©0« e£r en/i>a$ ßefrugc frer

$ft#groffen abfchewaber Die(£hr$en ^ w ^ d ^ f f i ^ j f


tragen/ wenn auf Den $lltar (Der ein Orr Def? 2eih$ ©Ä"*
pnD SMuttf C^rifti ift) ein SJbgott/pDer 3&ID geftenetģ<^<
rcorDen/ijt anß Dem O p t a t o (welcher w r Auguftino
gcmefen)funDiä.©enn Die Öorwtiileii (Damit fieDen W
€^Jolifcfeeneine S«nDfchafft erfpecften) hoben tin ' m ,n

gv#$®efchre0 gemacht/roieDaßetliche fomen t>n&


Dem Opffer betymohnen polten/fcawit iene t>«3Cft4r
jut^ten/ffirppr^
för fuchen/tJttpanffrt 2(ftarfefeenfoItett: parauffDie

ffe^^m.öeiligen. #nt> fagt o P tatu S

hcitaujfDi^efchrei) erfolgt st>erc Äinrnanhat


;

»orhergelogen: Der £hritfen3fagen fahen nichts/Da*


m fit einen ahfehemhahen machten > Xftanfiat Da Die S Ä *
lautere 9feinigfoit/ t>ni>Denalten fehSnett ©ehrattchvÄ"' 1

pefwnDcn.
Epiphaniusfchilt hefftigauff Den äherglauhenf%68«i»
ttlicher SÖdbtein/ welche ha* $?arient®ilD Dmhher ^ » « M

FEM
I60 CASSANDER EvANGELICUS.
ofFerebant: l i n d e , i n q u i t , fimulachriiricum hoc
ftudium, & diabolicus conatus ? &c. Q u i n & Jo-
h a n n e m Epifcopum Hierofolymorum ab eo re-
prehenfum conitat, q u o d in oratorio quodam ejus
Dioecefis imaginemfeu Chrifti, feualterius cujuf-
dam in velo £xpreflarri, contra Ecclefrae confuetu-
dinem pendentem reperiflèt^quare velum illuda
fe confeiflum c o m m e m o r a r .

Q u a n t u m a u t e m vet^res initio Ecclefise ab


*abhsr- o m n i veneratione imagimim*abhorruerunt,de-
ruerint clarat unus Origenes adverfus Celfum_>; Allatura
contractu fuerat a Celfo dictum Heracliti, q u o ille indica-
fumltb.7. ]Q2X^\AX£. facere eos, qui fimulachris preces offe*
runt,nifinorintDeoSj&Jieroas,qui nam fint, re-
(pondet O r i g e n e s , fciri pbffeDeum & ipfius llni-
genitum, & eos, quicunq; ä D e o honorantur Deo.
r u m appellatione, Deitatis ejus participes,diverfos
eiTe, ä Dijs gentium, qui funtdaemonia, impoßibi-
le tarnen eile, ut qui D c u m novit, fiat fupplex h>
tuis;
taflhnbri 25еЬеп(£ m йЫг bk С. I¿I
feri : ЭВфГ / feridjf er / fompf t><$ 33ttöe№
«>crcfio»t> ieuffelifdS>e fûrnemen * и. в о
if? йиф gettili/ bag er J o b a n n e m jw» Q^ífc^off §u3c#
rufaíem Çeffei^ ejefc^oltett/^л crin einem loci|aufe fei<»
шЪЩшЫ entn>eberCí)rítfí/ober eines? anbern
3Ml&ntifftoeinem $aj>nen gemacfjt/twb/ ftiber ber
Агфе» @екй«ф / auffgepngt angetroffen / bar*
umfe er&eíjlí er / er $ьЬф\фт Sahnen/ ober Фог*
|w#ltytàerriffen.,
'Bai groffen abfef?eít) a k r bie Síííen im S i i f a n g S Ä
ber ßirdjen wt aöer <ÖereiHung ber Silber getragen/ ^ f ¿
4
n

Wttftôtt bereinige Orígenesft?iber Celfum; C e l ­ g ^ 0 e )

fus §№Ът &ртф Heracliti Ottge&Ogen/ ЬтПШП


Wefer èu twfïe&en gab baf?
i bie jenige fe|r с п п м Щ ) .
ífjto/tt^leebieSitber^^
bag fíe bie ©otter puto Reiben mi Ш е Щ / Ш § с
пш. ©amuffanttt)ofttMgenes;^ariî3ff
gar wol $ifïen/ шег ©oft fein е<пзе<»
femer &0§п№/№Ш§Ш №wi mb
(|e (Bö« ©feíftr Çeiflfet Mb feine* ©otf (jeíí
tcei(|affítgma*ef/tt)eíf ante«? R a f f e n /
bemt bie ^epJMtifcÇen ©fetter/ юе(ф Xcuf^
WjìrAì %Щ ifí e£ wmûslicÇ/bafi/œer
©OtíPmneí/ berfefôe w r ben 35ílbern ni*
i6z C À S S A N D E R EVA N G E L I C U S .
t u i s ; n e c h o c t a n t u m fluì t u m effe, fi quispreces fi-
rn ulachrisofferat, fedetiam c u m idaliquis fimulat
vulgi opinionibus feattemperans : nil enim adul-
t e r u m debet effe in anima hominis vere pij erga
D e u m j . Nos vero ideo q u o q u e n o n honoramus
fimulachra, quìa, q u a n t u m poffumus, cavemus,
n e q u a n d o incidamus in earn credulitatem,ut & ijs
tribuamus divinitatis aliquid.

Nec valebat t u n e illa ratio, quse a nonnullis


obtendi folet, honores iftos n o n íimulachris, fed
ijs,quorum ípeciem reprefentant, deferri,hic enim
color á Paganis q u o q u e adferri folebat, utapud
Arnobium_5: N o n ( i n q u i u n t ) materias áeris, au-
r i , a r g e n t i & alias, ex quibus íignaconflciunt, eos
per fe Déos eíle & religiofa numinadiícernimus,
fed eos in his colimus, eofque veneramur, quos de-
dicado infert íacra_?; E t apud Laór.antium: Non
ipfa, i n q u i u n t , fimulachra t i m e m u s , fed eos,ad
Cuflhnbti 25ebenc£en über bíe OL € . 163
herfallen folie/ <onb ntcÇe allem ЫШ Ф
tiífytbtfyanbútimnnüwr bit ©&|enan¿|||il
kirn wltt/íonbtm aucÇ/ ba er ftcg nur ab
fo ftelleífcemgemeinen <pô$el in gefallen.
©etie£foll in eftttfre($ffcÇaffmeit goß*
fertigen ШтЩт Cercen fein Ш ш д
gegen ©Oct gcfan&m шсг SBiraöer
tgunaucÇ barami ben ©ftgenfolbern îtb
ne £gr e an/allWewefl ш<г Ш m&glicÇften
Щ& Щ mibamii Шх \Ш eima fetëft auff
ííefen gtöerglauiJen geraigen/ ató об tt>ir
((wen ееш$ goti líe§gfet>meflfen moflen.
Drio galt atiè bamafé oicfeЗДафgar nicht/web
фесШфе vorbrachten: ©tefe Êhrerwiefe man nicht
Ш ЪШт felbjt/fbnfcernfcenen/oererNeftalí (te an«
êcigten. ©mtcmaWcf«s§MfefoM^
roufmiherftírfuW
5Siil,
ШЫщт/ f^achenfie/ halten wir í>afitr/oagbie «­
^aterienï>e&Ufe/@olt)^@ilbeî0vnî>attî)ere(ba^
au^te^engemachtwerl>en)furfich©otterfet)n>
fontoro wir ehren tmï> beten in Denfelben tie (öottee
an/welche geheiligt tmo geweíhetworben. ФпоЬе»
Ыт Laaantio : <2Öirvfagen fic/fôrchten Ш nicht m
^it^ilvernfelbß/fonbemwrbenen/auffberen^il^
£ fi ntipfie
164 C A S S A N D E R E VAN GJE L I CU S.
quorum imaginem fìcìa, & q u o r u m nominiWs
confecratafunt*
V e r ù m h u n c e u l t u m , q u i D e o p e r imagines
exIiibetur,nonfatiscaflam & convenientem efe
. D e O j f e d à fuperllitiollsriominibusexcogitacunij,
ex Paganis q u o q u e prudentiffimi animadverte-
r u n t ; A u $ o r e l ì enim Auguiìinus, Varronem di-
x i i r e , a n t i q u o s R o m a n o s p I u s q u a m an nos centum
& feptuagintadeosfinefimulachro coluiffe. Quod
fi, inquit V a r r ò , adhuc manfifTet, calìius dij obfer-
varentur, atque hujus fuaefententias teitem adhi-
bebat inter reliquos etiam g e n t e m judarcanij.
H a n c veterum R o m a n o r u m in colendis Drjs con-
fuetudiem, etiam Tertullianus & Ckmensteftan-
t u r ; Clemens vero fcribit: Numamaucliorem hu-
jus inftilutiPythagoraeum fuiilè_j>, & ex i}s,qux à
oyfi * Moyfis tradita (tint, adjutù, Romanis prohibuif-

fe, n e imaginem ullam D e o facer e nt. Idem Cle-


mens tradit, Chriftianis vetitum fuiiìe, artem h\-
lacem exercere, appellat q u o q u e fpeciofum cjui-
dem,
<taffftttt>ri25eberrckn ilber bit % € • ié$
jtiil;(tefprmìre/ twDmftwelcher Jlmmfk titt^mi*
jctiwrDen.
:
\ iöagal>er №fer ©0ttc^ie«flct^eIc&etr@o«t>em
# € r m Durch Die 25ilDer er&efóetiw'rp) nicht w c h f i g g j y ; ^
DöDrewfe#/ oDcr Dcmtraaren ©Ott gemei?/ foitDern
wn aherglanhigen £eutett erDacht n?orDen / Jahen
weni
Soc&oerffónDtgt Scanner auch snter Den $ettDen*«V. *
ÖetinfOlche^hegCUgt Augùftinus,
5ag Varrò gefàgt; me Die aften ­Komer länger ai&
s
}7o.3a$r Dicöotter ohne^ilDer geehrct; ®EFFE>/ J ™
fpnchtvarro, ttoc^­aljb GE№E6MTT)EIR^LIFC ffilfe

m$ Diefer feiner $?e^nuncj FARETE erimter anDern


DitöJöDiffhe' ^3ofef ein. @ o bezeugen eg auch T
­ e r z < m U M

tulianus PUD Clemens,bagDÌe afteU ^ t t i e r in t k * *


eljrung ihrer Potter Diebefagte (Befponheit gehalten.
Clemens aber fchreibt / Da# N u m a ein Itythagoreer
ein 2lnf<ingec Diefer CBetwnhelt §cm(m / #nt> habe
augbem/rPas?^ofc^gelehrt/feincnQ3ehelffhieèu^
nommetv wann er Den Römern verboten/ Daß fte fein
eitriges 3$ilD£u ihrem &№t$Mmft machen fpfcen.
€bcn Diefer C l e m e n stehretvDaß man MIT nichten Den
€l)xi(ttn einebemigliche Äwft habegeftatten wollen/
«eimetauch ©fl&mae$m­ ein fc|einöar^SSX
3£ TIF LIEßEN
166 CAS SAN DEB. E V A N G E L I C us.
d c m , fed improbumartificium, q u o d pqftquam
floruit, auctus eft error, & Prophetiam citat,qu*
dicitr R e s h k f e h a b e b u n t i n f e l i c i t e r , quandocre-
diderintftatuis.

H x c quidem initio Chriftianorum, odio Pa-


ganifmi, qui p o t i i i l m ù m i n fimulachrorumcultu
verfabatur, fententia fuit, t a n d e m verô, quando
exoleto propemodumP,agani{mo, & Chriftiani-
**»ïrorf«-;fnio*,pericu,lumlllud ado,rationis,&cultus ima-
Ho,(îveut - • . • •(!•
g
aliudext-
i
u s t i m e r e t u r , animis Chnitianorura
n u m m m

p/rfr/^Winfincero Deicultu latis infti.tutis & confirmatis,


auélQ piclurx in templis reçeptaî flint,, idque jam tum
setate Ambrofij, pau.Uni,Gregorij NilTeni, Pru-
dentij receptum.fuilTe, ex e o r u m feriptis confiât.

Auguftinus de confenfuEvangelift. lib. i. c.io.


* 4*U
D e gentibusferibit,*qiai Chriftum ad Petrum k
PaulumfcripfilTefingebant: Credo, inquit, quod
pluribus locis fimul eos c u m eo pictos viderunt,
fie o m n i n o errare mer uerunt , q u i C H R i s T u M &
Apo-
(CciflhnbiiZòcbendm aber bie Qi, €. 167
\\§t$l bocf after etnfófee?btfX$1dì&ìgg&
%m№tXttlMtf)t$(oa es? in ben fàmw Otiten) Si?*
Mjttifyuwibwfo Stkrglaukn w&fctig gepflanzt/
№btitfyt%mém$ citte 3Beif]agmtg on biefer $?et>
NB N B
«titiÄi Sfidami nnr& c^ti&ctluacöcn/ ft>en ' ­
manfcen^tfàernglau&efc :
©iefetf ift p a r anftf ngtid) ber Cljriften SJ?er>
nung cawß­papgegew betrüben) gewefen / welcfje
filmemlie^ mit ber StlberÖtmlfen t>mvgiengett/en^
ii^aber/baber Paganifmus, bas­jpetjbentftumb fajt
afcfam/imbberClirifKanifa^
tittgeftì&ref war/^ttb man alfo ofrber Öefafr we*
gen ättruffa ngwtb ©ientf ber Silber wenig kfcnaV
tctt vurfft/fonbemnunmeör bie .^er^en ber €§riften
iinreinemèottesbien||gnitgfami)nte.wiefeni)nbge«
örftitt>etwaren/r)atmanbie®em46lbeinberr^ir(&ert
angenommen / wtb baß folcii fdjon apeveit $nr $eit gäftST
Ambrofij;,Paulini, GregorijNifìeni,Prudenti)##3£S«fc.
№c5en/i|l augi^ren ©c^rifften ojfenkr;
Auguftinus de confenfuEvangelift. lib. 1. c. 10.
f$ret tionben^et)bett/welc^egebic&tet/afóob€^
v

rtw^an^etrnmbnb^aulumfoltegefc&rieven^akn.
Scf) giano/ fagtetv wti fte toefeltJe^ttgletd!)
mit Sfjrt fi 0 anfctelenOrfenangemaßt ge*
%it 5 wì>fcafkrStmfmm $nt> femeStpo*
fielnic&t
i<$$ C A S S A N P E B . E V A N G E L I CUS,
Apollólos ejus non in fan.ótis codicibus,fed in pi-
¿lis parietibus quxfiveruni. Idem teitaturftiàxta-
te in Ecclefia Cathplica, & pi¿r.uras & piclurarum
adoratores fuiíTe, quos fuperilitionis arguit,& cor*
rigen dos aíHrmat.

-Quae res fortaíTis Epifcopos i n Concilio Eli-


* d -benino
ccer,je
movitj ut*difcernerent, picì:urasin Eccle-
m h
ila eiTe n o n debere, ne j ^ u o d cplitur, in parietibus
(Jepingatur.

D e his pi£iurìs,qu2efueritmens & fententia


Romanas Ecclefìae a d n u c ietate Gregorij, fatisex
ejusfcriptis manifeftum eft, videlicet ideò haberi
pi&uras, n o n cjuidem, u t colantur & adorentur,
fed ut imperiti pifturisinfpicicndis, baud aliter,ac
literis legendis, r e r u m geftarum admonerentur,
gcadpietatemincitarentur. Q u a r e cùm Serenus
Epifco*
Cítfjanbrí 2ô ebcirí eteri übe r bíe 2í. С. \6 9

(ФЩШЬт^ШфтШхтЫх^
ЩщфпЬтг anbm ШтЩШп тх*
ШФфа fa fei)en nicÇft? aní>er£$er$
¿eíwfen/afó fie alfo gejrret &>m Verfette
fewtf/bageufemerHtmbe^
fo íMl ©cmaTJlbe als? Sínbetcr ber felbe» Qtmfm/wtb ^ д

Selcher JpmMméúfyt foe 35tfc&offe im Con­


cilioElibertino beweget?/ ba0fte ^ф1с#п 5 Sciite S A U
ЩтЩЫ in ber Archen leibenv bamtf lltcgí
У fettige an bit <Bmb gelíecf t ШЫ/
№tf mattftn ferien anbüm folte m

Ш$ bie SWmifche А ф поф beíjm £ebcti Gre­ g j « ¿ i *


gorij von biefen ЪйЫхп gelata/bao Ьфщт feine gÄ« ^
6ф|#сп gnttgfam; umlief) / matt fte¿F9í;
ímar шо1 §abm / afkr ЬосС nïcÇi anbv
imfonbem welmegr aífo gehrauc|m / bat
mííbteemfáfttgen ЬШтЩЫ nitty aw
Шт(с§атп1аЫтчпШ$! шЬ bat
tord? ber gelegenen ©acÇett erinnert
шь ш &отфхф ащтфп mxbm.
©ЙШтЬ afó Serenus ЩфС^SJÎaffïliM Uber w o m v . *
170 CASSANBE^R. E V A N G E L I C U S .
Üb. eftfi. Epifcopus .MaiTilienfis fiiperftitione popul'i pi&u,
J
$ eptß <l'
9 l
^ imagines adorantis offenfus, eas confregif.
r a s c

fet, ä Gregorio a d m o n e b a t u r , & quidem, quod


adorationemprohibuerit, iaudatur, Sed non con-
t i n u o confringendas fuiire imaginas, Ted docen-
d u m p o p u l u m , cur in Ecclefijs pi&ura adhibca-
t u r , n i m i r u m ad aedificationem imperitorum, ut
nefcientes literas, in parietibus faltem videndo lc-
g a n t , quae in codicibus legerenequeunt. Itaquc
n o n p r o h i b e n d u m , fi quis imagines facere volue-
rit$ adorare verö imagines o m n i b u s modis devi-
t a n d u m , ut ex villone rei eeftae ardorem compim-
(Slionis percipiant, & in adoratione folius omnipo-
tentis Trinkatis humiliter profterntntur.

C u m a u t e m apud Grarcosaeres contentioncs


& magni m o t u s imaginnm causa extitilfent, nec
illi
Caflhitbri ^ebenerm &>er bk €. in
tscm 2(&crglauücn bef&Md&/wef$egbie 33tlbcr an* «•
betete/ mlu\u$ »nb aormg war/ t>nbfitVerbrochen
gaete/iff er mn G r e g o r i o p a r barumb geiobt/baß
er W anbete« verboten/ jebotfj baber) erinnert wor*
cen/ man hätte bie Silber nitfyt alfobalb ober einen
hauffen reiften/fonbernbas: "Soltf jueor hiewn pn>
teitichtenfoüen/warnmb bie Silber in ber Kirchen
$putoef werben / 3fcroW$ / €rfotiWng ber

neu/ &ocf) an ber 9£an&toirc#$anrc^aix>cri


gleicpm lefen möcgfcn / ix>a^fte in &en
85fa$emnfc§f ftt ®egen bringen ftnnen:
2Bcre bemna$ ni$c wfartenfcieSilber
Jamalen; bafftr a&er foJcemaninalf we*
eftc^ftfen / öa(?man^nic^(an6«e; fon*
cm welmelw alfö bamif wfa(jren/ auff
t)af?man buref) £>tc Stnfc^aitmng eine .§er*
lentfgtnbacltf gegen &ott empßnbe/ $nb
ft^ateben einig w b allein £ur3fomff«ng
t>cr ©ret)fafogfeie bemöfig ww\№
Mbniberlaffe.
Wieweit aber bei) beu (kriechen ein h # i g * ©e* JXKfi*
Ä f twb groffe ^mpfrungen wegen ber ^ilperent*
^ Ü tfunben/
i7z CASSANDBR EVANGELICUS.
illifibiconftarent,alijs atque alijs, n u n c imagines
omnes confringentibus & d e l e n t i b u s , nunc veto
coli & adorari jubentibus, Ecclefia Romana con-
fraólionem o m n i n ò d a m n a v i t , ufum vero in Ec-
clelia R o m a n a & p e r t o t u m fere orbemjamrece-
p t u m r e t i n e n d u m c e n f u i t , quam corifuetudinem
Romanas Ecclefise, quae pariter confraciiouem&
adorationem i m p r o b a t , G a l l i c a n a ^ Germanics
Ecclefia: aliquot feculis diligenter fecntse & forti-
tertutata:funt,ufqueadeò, ut cum in SynodöNi-
cena fub Conftantino & Irene de imagi nibus a d o
randis,aliquot decreta edita fuilfent, atque exem-
plar illius Grecanica: Synodi Francofuitum (ubi
t u n c à Carolo Epifcoporum Germania?, Gallio,
Aquitaniae,Italia;adverfusFelicem quendam Of-
gelitanumEpifcopum,Chriltum ratio ne *huma-
nx natura: fìlium adoptivum afferentem, frequens
Synodus habebatur ) allatum, & juffù Caroli dili-
genter le£tum fuilfet, cui Synodo etiam Legati
R o m a n i Pontiflcis interfuerunt, fummo Patrum
confenfu Grasca illa Synodus, qua parte imagines
adorandascenfebat,improbata & dainnatafuit,ut
qux
CbffmbvitÔebmcfonûber Ые <ЕГ 175
fìimbm/mb fíe fúbftтш dumber ШЩгЩпш«^«
Ut lliir
Ы ciliege aöeSMlber аЬ^ифиж anbere aber bief eíbe ¿u ~ '
фт tw&an&ur uffen Ы\Щт••,2ífó &at bie^omifebe g j j ^
$гф bagàerteijen о<Цйфfcerbampt/ !>ingegenj^^.
ben $Mfc&erfeíb'en cweíJ er in ber ЗШпТфеп ^ircí>í)ñ,írft t : J

faftbttre bie gan^e £ Ш шаг gefctëigt пжЬеп) &nbe#


Jalíen jurraíjfamerac^iet/ тШх (ВешспфеКЬег

folgt tmb fit fmvâ k&auptet/alfo gar/ Ьа|/ пафЬеггё


ál)|f Dem Synodo Nicasna Ше'Г beftt Conila ntino"
tmb Irene eïlicf)e Decreta (bagman bie Silber anfc&
ш foítdat#aangeiítoaren / t>nb"b¿rf<iWn^fcCrtf|í
foicìjetf'@riccpífeí»'¿ s/nodi паф Jrancf furi0гафУ
rnbattff^ efe^í Саго1кше1фсг aöba einegroffe^efr
t
famЬíurtgberФifфoffcnbcgèeuífфrdnb^/ $rtmcft>
reic^/CaiTònien i>n^^lfétóhb^»iberSeíttem/
einen Orgcföanffc&en ^ifeboff (ber (Éjjrtfínm паф
т{
feiner *mehfe$ft$en З&Шпшг für einen ángenom**д°' *
7
«teñen @o|)nfcielte)angefteüei/rtbgefeimroärbvK *«*
(й)е1фет Synodo йпф ЫЩттЬфШШфт SSgSS*
¥>ab№et)W0§neten) bag/ f рпф iф/ fofc&er (Вткфи А " 3

frteSynodus(ubeíbfeferbTi^ming^agmanbie^i(ñe№
fcerAnbetmfcite)mîicttî6catiaeV3»f^têiinmu
Sfótter рпгефе gereiften twbpetbanipt roorben/ afe
S Щ ber
174- CASSA NDER EVANGELICUS.
q u & n o n m o d ò divinisliteris,&: antiqua: Patrum
traditioni, fed etiam confuetudini Romana; Ec-
clefia: adverfaretur ; qua: damnatio etiam adis &;
capitibus illius Francofordienfis Synodi inferta
fuit,
A t q u e ea de re Caroli ipllus titulo quatuor li-
bri conlcripti fuère, q u o r u m Hicmarus Epifcopus
Rhemenfìs m e m i n i t , Se e o r u m exemplum ho-
dieque in BibliothecaVaticana, Sein nonnullis
Gallia: locis extat qui libri Se rationes Orienta»
;

lauri Patrum diiigenter confutant, &qua:hacìe-


nus fuerat Romana: Ecclefia:, fententiam acriter
defendunt; qua: fententiabreviter comprehendi-
ifyr.f.E- tue in Epiftola Qregorij ad Serenum Epifcopum
P'fl' MalTilienfem, cujus fupra m e m i n i m u s , quam in
fuo fcripto adducit Carolus libr. 2. cap. 23. euju»
nk 4. ad- h o c eli a r g u m e n t u m : Imagines à Beato Gregorio,
twd*GrL R ° Antiftite, & adorati prohibentur
V m a n 2 e u r D Ì S

cor cap. . & frangi. Breviterautem&rfcitèmoderatamhanc


L 9

de u f u i m a g i n u m fententiam expreffit Carolus:


Imagines nil, fi n o n haben tur, derogant: nil,fi ha-
; h e n t u r , p r a : r o g a n t , cì^rn tarnen abdicata: quan-
DARRI
Cafputbri S&ebencten über bie 2i. C . i7>
fernliegt aücm Göttlicher @cf)riff^vnb bcrvhralten
£cjr Der CÖtor / fonbern auch ber (Bewonheit fcer* kruiniJ

^omtfchen Kirchen &u wiber lieff ; welche nerbarti*


mung auch ben a èlibus vnnb capitibus fceffelkn
Srancffurtifchett Synodi einverleibt werben.
DnUbm von btcfem ­^anbei hat man 4.
Ch«r tJrtterbem ^itUl Caroli"gefertigt / bereit Hicma­
rusEpifcopus Rhemenfis gebencfet/ Vttb eilt Brettl* a«««»»«*
piar heUtigß?tag^ in Bibiiotheca Vaticana,t>nbitt <U
theca Vati­
lichen ortern t>c05rancfrcic^öefitiit>cn wirb / welche cana

^uchcrbe|)be^ bie 13rfachen ber $?ergenlifnbifcheu


Patrumfleiflìgwiberlegen/ vnb bann bie 5)teötumg
ber SKómifchen Kirchen hefftig vertheibigen••>nemlich
biejì^e^nung/fO im@enbhrieff Gregorij an Sere­
num Epifcopum MaiTìlienfem (beffen Wir bt'Obert
gebacht ).f«rgich begriffen wirt/bie auch Carolus m
fcmer@chrifft 1.2. c.23. emfuhrct/beffen Ifanhalt alfo
befchaffen £>er %.&XC§0XMél 3cifUt}tX Ì>ZX . 3nn»
r
5 bcrOTci?«
iing (Suge»
6tato 9tom/f>af Me 35t№ar anluven $nì> *r "
in ftùrmcn i>ertocett €s h^ «ber c a r o l a , ^efe
befchetbenlicT)e^e^nung vom (Gebrauch ber Silber
tm bnb weißlich alfo ausgebrochen : ©te 25l*^gc^;Ma
ber/iwfi man fte nt'ege §ac/(Jenemen nfcgfft
gat man fie/ fo gc&cn fie nicgtó ; fttfrfcgf
manfte mtt sngeftüfiVfo gefan fot cf e ©tifo
mer eine
i7ö CASSANDER EVANGELI eus.
dam incautam levitatemi afferant, adorata» vero
culpaminurant.

ride Am, C u m autem potëeaRomani Po.ntifices Grsecis


de m haccaufapaulatimconcedereat,Ecckfi£ tarnen
:

geflu Fro- Qallicanae & G e r m a n i c s in liae fêntentia & mode-


C
£äp. fi. ratione, q u a m p r i m ù m à R o m a n a Ecclella rece-
*<i/»/»^-perant, in ConcilioFranckfordienfi^improbata,
u
çonftantiflimè aliquot feculis perdurarunt, ut ex
feriptoribus Gallicanis confiât, in quibus eft vie
eruditus, Jonas Epi feopus Aurelianenfis, cjuilibro
editoadCarolumLudovicifilium,adverfus Glau-
d i u m Epifcopum Thaurinenfem, etim,qu6dima-
gines coüfregiiFet, improbat, q u o d v e r ô ab eodem
Claudio adferebatur, quofdam iniaginum adora-
tores ad fuum err.oreni m u n i e n d u m refpondifle^,
n o n putare fe imagint, q u a m adorant, aliquid inef-
fe divini, fed tant u m m o d ô pro h o n o r e ejus, cujus
eft, tali earn veneratione adorare: ad ea Jonas, hoc
una fe cum illorepnehendere, &: deteftari aflèrit,
nam cum fciant, inquit, imaginibus nil e#e divini,
majore in vedtione aigni funt, quod honorem de-
bitum
CciflknbYí t&tbmdw йЫг bk % € • 177
wer eine §Щх\Ш 2Щ$тЩЫ1 art
кпщ> ШхЫтШтЫШ! sereicfen .
ftegar¿ur6unbe>
.©a aber бегиоф tie .Wmifefjen pdbfte ben ©rte*
djm m Nefer 0 а ф aflgemac& n a c h g a b e n / fwb Ьоф

»tmg wtb Фе/фефеп&ей (wele&e fie erffficfc t>on ber


^tt^tt / t?îe ш fS^''f
!Koniifc&cn Ättcfeett a n ^ e i t a m m e n
Sraitcffurtif&enConcU^
etlic&joo*3«&r befíd nbíg bíiebeVíw auf? ber г ? ю « е о 4 А $
r
ícn 6фг#е ¿uerweifen/bartintcr ber gcíefrrte ^ a ñ K ; ; ^ l
Jonas Aurelianenlîs £ц ¿C&íen/Weíc&er ítt ЫшЪйф/
derart Carolo Щ Ludovici @0ßn/fWber C l a u ­ " ^ 6

dium Epifcopum Thaurinenfcm ЭДфпеЬеП/ЬеШ


Wen с weil er bie Silber £егЬгофеп Jatte) fiwffet.M«""r
Sis aber bieferClaudiusporgab/wie e i ^ e ^ o n b e n ^ ΠJ
níí
SfobeternberSilber jjtfen ©фгоагт£ubeéaupten/ínnSSltbfcib* , M Œè c/

geantwortet f a t t e n ; èie twmepten liefet / baf fa£gH$шгфег unirci»


w
bem QMbe / weídjes?fíe anbeten/etwai g&íM)i fet>n i
repnfen­
folte/fonbern ei gefcíjejje nur ^tr €¡)rfce|fettigen/ bef*
0 tirt Wirt,

fen^Mlb eg were : Ôa antwortete íjierauff З О Н О Й /


brtgerfe№jîfampt/6meebenbig ftraffetmb nerbarne >
©ami шей fie Hüffen/baf? in ben 25iibem
ntcfet^ з&Шфв/ federen fíe eineé groffern
Sknwífte шегф/ baf?fie ЬкЦх ( ю Л С с
3 beir
17$ CÀSSANDER E V A N G E L I CUS.
b i t u m divinitati impendeant egeno & infirmo fi-
m u l a c h r o , a t q u e i d i p f u m , a i t , nonnullis Orienta-
l i u m , qui eodem fceleratiíiimo errori mancipan-
;

tur, fe objurgantibus refpondere folere, concludit


autem hisverbis : T r i b u a t D o m i ñus fuá gratuita
pietate, u t aliquando tandem & iíli & illi, ab eadem
e r u a n t u r fuperíritione, & Apoílolicis difciplinis
íalubriter inítruóli, traditioni revocentur Ecclc-
fiafticae.

Sub idem temptts in Germania floruit Wala-


f r c d u s , q u i a n i m i s h o m i n u m in contrarias fenten-
tias diltra&is, c u m in libro de rebus Ecclefiaíticis
de i m a g i n u m ufu diifereret, hanc q u o q u e mode-
rationem propofuit : Sic, i n q u i t , imagines &pi-
élurae habendae funt & amandse, u t ne defpe&uuti-
litas avellatur, & haecirreverentiain ipforum,quo-
*Jlmilitu- r u m *fimilitudine funt, redundet inj uriam, ne cul-
dmes t ui .m
CaflhnbtiïOtbmtfenubeïbieQl><£+ 179
ЫчШЩШge№reü anff ritt tknbtëmb
ge&recpcl>e£ ШЬ fielleíen t ШЬ %ЬщЩ
fúkifrrtcster/pflege er etö$en ^orgenfân*
MfcÇen / Me fofcÇem ftmî>(j#en wt& go«&
fôfierftcÇen ^пфшпб erge&en fmb / mb
Ьфшщт mit i^mkmfm/im Шшп
¡Ü дебеп : ©chleuft aber wit biefen Sorten : ©Ott
дебеЬшгф ftm®nab/baf$ enbííc$fene ъп
buft auf? (olcfym Wtv^aukn gertffen /
mit ber gfpoftel £ ф §etlfamitcß ш е ш е *
fmmb im £e§r ter ^хЩЩт KircÇen
ft>íberge&rac§í wer ben ntôgen.
?ur felbigen §eit шаг Walafredus ш groflem ап> у; -
Ыге

ftbw welcher Den verjnten vní> verwirrten ^егфпАХ?


(oö er im ЗЗиф von geiftfohen @афеп/ vom ©e#
brauch ber Silber difputirte ) (ben аиф bieft Ъ&
fcbeíbenheít vorgehalten; @ofagter/man follbie
ЩЬегfyabtnmb Utbmibamü ntcÇe bur c§
fceratl)£ungberfetöen micß î>erTîu|/&a^u
fkbtenen/ áugleicí) £inwegfal(e/ wbbíefe
вфшасС п(ф4 есша ben fettigen / bereit
2(№i(bwngfttfm^nr?5ne^gereidSe/bocÇ
? a m
iso CASSANDER EVANGELI ens.
t u i m m o d e r a t o fidei fanifasyulneretur, & corpo-
ralibus rebus h o n o r nimie impenfus arguât, nos
m i n u s fpiritualia contemplari. E t poli hunc Guil.
helmusEpifcopus Miniatcnfis, h o m o quoq; Gal-
lus,inRatiorïali d i y i n o i u m : Si(inquit)necnomi-
nes, nec angeli adorandi flint, attendant, quida-
gant,quifub pretextu cuj-ufdam religionis feu pie-
tatis diverfas adorant imagines 5 n o n enim licet
q u i d m a n u factum adorare^?. Una tantum DEI
Patris eft I m a g o , qua m una cum Patris tantum
Bki.de adorazione adorare debemus. Adhaec Nicetus
mpem auóloreft, c ù m Fridericus Philippopolim occu-
^ ^ " p a f f è t , A r m e n i o s i n e a u r b e r e m a n i ì i f e , u t q u i Ale-
w e

m a n n o r u m t r a n f i t u n r , non hoftiumincurfus,fed
ami-
k ©!at$ mit folcpm ^nmSfftgcm €tfef
mì> Qknft wrfegftt>ert>e/ww& № ftto
mac&e €§r g e p T ì w WU^m Wtgen 6^
fendici) (jeleiige/kaf №x W geipifen 0 a /
e§en&effo^
ftttfofgt GuilbelmusÉpifcopus Miniatettiis,ftUeJ) G^ieiinf
№§tmi}C>{3/ n>eld)eV inRationali divinoriim a l f O M i f e s ,

fcfm an|uf)ef en fci>n/ mègen biefc fwlac$*


ftmfl­ge&m/. wasffe $mt/ ®elcfe$nterm
fcfdn a'ner Sfrittoti ofcer ©oftegforcft
manc|edet>^tl&er anneri Qtm&Qtt &
Ut№0t§ nit§t ttm$ fcon ^enfcfen (fàw­
:
ben gemale mtfu&rt ai/tf tfì nm em etmgg ?
<£&mM&©#f ee? be0®a«er^efc|e^iw ­

UU folletU CB&ev t>0£ k&ettget Nicctus,ftfe?Frideri­


cus ^ t f t p ^ ^ t a t J t eingcrtomitiert latice / t>a0 t>te 2(r^
ittenietlrtfce? @tat>t wr&He&ai/ n>eii (te Dm ©№a>
jttgber A k m a n r i o m n ì ober ^eutfc^ert mcftt flit* et*
wtt fettM4eft ©nfafl/ fvttbew file ewe fmwMtcfce
3 iti ^efuf
182. CAS S A N D E R E V A N G E L I C I ! S .
a m i c o r u m adventum judicarent, utpote,qui&
commercia inter fe cogitarint & in plerifque reli-
gionis dogmatibus confenferint, quippe, inquit,
apud Aiemannos & Armenios imaginum adora-
tiö sequé interdicta eil. E x q u o apparet, Germa-
n i a m a d h u c eä serate, in ea, q u a m fupradiximus,
Romanze & Gallicana? Ecclefi se fententia utcunq;
perilitiilè-j) ; q u a n q u a m d u b i u m n o n eil, jam tum
etiam in his Galliae & Germanise Provincijs non-
nullas fuperflitiones Sc abuiiones in imaginum
ufumirrepíiíTe,atque fortaíle optandum eflèt, ut
majores noílri hucufque in prifca illa majorum
fuorum fententia integre perítitiífent.

Manifeflius enim e{ì,quàm u t multis verbis ex-


plicaridebeat, i m a g i n u m 8c fimulachrorum cui-
turn n i m i u m invaluiflè, & affe&ioni feu potius fu-
perflitionipopuli plus fatisindultum effe, ita, ut ad
f u m m a m a d ò r a t i o n e m , qua: vel à Paganis fuis fi-
mulachrisexhiberi confuevit, & ad extremam va-
nitatene q u a m Ethnici in fuis fimulachris & ima-
ginibus effingendis & exornandisadmiferunt, nil
à noftris reliqui factum effe vidéatur. Quare Se
prudentes in Ecclefia Catholica viri, jam olim mo-
d u m a l i q u e m h u i c r e i p o n e n d u m , & : fuperilitioni
occur-
C&tfhnbti *&eben&m über bk % C 183
35cfuthuug ^eitert: ^ttiaffen btefelbcu mit ihnen
öctwb tmnb .£)anbthierung $u treiben begehrten/
aucbin^eligions @achen mehrthetfe tmftmxmtm,
Smtt/ fprichtNicetus, (ja^cetfei) b m X m ^(Sribcrici ißV^oe&jtirjett

fefem $n &cn Slrmentem tft We 8fnr ufftmgfcas g


anbete«
Älter in
ben­Kirnen in
toSttoer^eröotmgawfeit ©arau|gnu# Ztat(ä)timb<n
»erboten gc»
Kcfln.
fam erfcheinet/ baß noch &ur felben &cit ^eutfchlanb in
berobbcmelbten Nennung ber^omifchen wVgtan*
(lofifchen Kirchen verharret­ftuctwlfein £ü>etflfef/baß f;£*£ n

auch aOlKrett bamat inbiefen T3r ovinaent?e#§r anfc&»^*£.


ftfeben Geichs? vnb ^eutfchlanbes etliche Afeglauv^'s'­ * 1

Jen Mb SWrtfuche 5u bem (gebrauch ber Silber


gefebtogen t>nb eingefchuchen s twb nxre^u wßnfchen/
baßtmfere^Öorfaljren bigbaher in ber alten jrer 'ÖOJ*
faxtenbHetjnunggdnyich unrichtig geblieben wem
©enne^irt)egett)iijwaar/baßber^ilber©ienji« X H №

«Öjufehr cittgertffw/tw&to$ man ben affeaen, ober fij:


iKelmefjrbem Aberglauben be# gemeinen ^olcf^u^®,^ I SÖÜfibrawefc«
v

Dkl nachgefehen/alfo gar/baß/wasbie gottlofct^e^ er»

ben in Anrufung ber Silber/tote auch m QÖerfertfe®"™*­


gungberfelben/imfchmöcfen twb§ieren.c'.geftfnbigt/
hterinn ihnen von ben twferigen nichts be&otgegcben/
fonbern eben baffclbe mtß&anbelt werben, ©ero*
. wegen haben verftä* nbtge deiner in t>cr £atholifchen
Kirchen fchon läitgft baförgehalten/man folte in bie^SIg
fer 6ach ein Littel treffen / tmb bem Aberglauben *
tfewren
"i-84 CASS.ANDIR EVANGELICUS.
occur? en d u m cenfuerunt; i n q u i b u s fuit Guilhe l-
part. 2. m u s ille Durantis,Epifcopus Miniate nfis,de modo
Ruhi.ji. Conctlij generalis eelebrandi: Vide re tur (inquit)
utile, q u o d pe r Ordinarios Be Re &ore s locorum
onines imagine s deformes & in quibus a veritate
*devi4tur re i geitse*derivatur, deponerentur: nam que mad-
m o d u m (iadScripturasfacras admiflafue rintoffi.
ciofa me ndacia, nil in ijs re mane t aucloritatis &
* etiam p o h d e r i s & c : Sic*e nim*di(Stapicl:urss3c imagine s,
*Мл q u o d loco fcripturse & teftimonij hab e antur, ut
per e as ad devotionem & cogni.tionem ge fbrum
cernentes e xcite ntur, vide re tur, quod nullus er-
*;or deberet ab ijs in Ecclefiatolerari, cum e rror }

cjui n o n refiftitur,pro ve ritate re cipitur,

vefefiu Huic confentit Johannes Billet, Theologui


Andrea, p i f i f libr, de divinis officios, ubi monetde
ar en ls

Apo-
jteiMrt №Ь ft)C§KU: mm Ьтт Guilhelmus D u ­ » ^
rantis Epifcopus Miniatenfis gtfwfett/ ttfffyuibtt^^™
de m ò d o Concili) S. celebrandi ; ф#в»«
re wA gut/ baft bit ordinari) mb ^fcrffcgcr
alle § # e f e S5flber / №b тЩс emen w n
torSBarfwit btx gef$e£enen ©mgaljfu^
ren/ршд fyàtat ©enn §кЩ ìwumnn
man in ber ©rftòutngber &&fyifft &p
Jftgen mttfcnterlauffenЩ / atebmtt ba£
anfe|en berfefóen gef^mÀlerf mtb> Ш{о
mu e£ aucl? gu*/ bop о£еш§ше©ет<&
be mb ШЬег С шей man fie an pate ber
Sceriffi w b ^eugnuf? ge&ran$t / bamtf
НеШГфшег burcB brefe№e JurStnbae^f
smb 9StfTenfc|)afft 6er gef$e(>enen ©mg
ange&radjtmrben ) alfo angeor bnet ш£т
ben/auff bafl irriga an $nen тНф
ft/тй Ьег^пфшпбсшай man $in ntty
floret) enbfe| fur QS5ar6ett angenoffien
Mrb.
Ш М е ^ тftfttrntetJohannes B i l l e t , T h e o l o ­ J ^
gusParifiennsl.i. dedivinisoffic. UbcTCU1/t>a tX Ш"»»*
Sta тот/
iStf CAS SAND ER EVAN G E L I eus.
Apoftolis&alijs Sanctis, feiendurn efie,quomodû
inEcclefia depingi debeant; aliter enim mentire-
m u r , i n q u i t , n o s i n litera L a i c ô r u m , feilicet in pi.
éturis.

Prudenter q u o q u e pou: h o c m o n u i t Gerfon


in declarationibus defecîuum Ecclefiaflicoriini_>:
Judicate (inquit)fi tanta imagin um 8cpi&urarum
inEcclefijs varieras expédiât, &ranpluresfimplices
*idoioU- nonnunquamad*idolatriampervertânt.
triam
E t fanioribus Scholafticis difplicet fententia
Thomas, quicenfeat imaginem eâdem adoratione
colendam, quâres ipfacolitur,quaeimaginefigni-
ficatur; e a m q ; p a r u m t u t a m enè ajunt, nifi con>
m o d a interpretatione fublevetur , in quibus eli
Gabriel D u r a n d u s & R o b e r t u s H o l c o t : Gabriel quoque
5s7,!?^rBiel faniorem fententiam refert e o r u m , quidi-
fio.utt.4-9- \ % » r * - c e
CLint,quod i m a g o n e q u e u t coniideratur, in le,le-
c u n d u m q u o d lignum eft, lapis, aut metalli!, net];
ut con-
Caflanfert f&eòencfendber ote Oí. C . IS7
mttVbafimm bkft$ wn t>m 2ípo|teIu wtfc anfcem
•£>eift0en gen>$ tmffert muffe/ rme man (te in ter JSfo
(Se» abma Jfcttfolki ©emtfonflen/fpric&ter/fp^
retentar We'SBar^rtf (ri &cmSS«fèfia6en
toríapcn/ ba£ ifc/im ©empiii
^ ^efce»fcíefemBATANAGerfonnjefglíc&eHmterí/ Gèrfon

23rí ^ciícífljr/ oí fo mattc^eiv


ttcntt er fprtòt > «Ubi*. r

lei)35tli>er mi> &mà$H in ben $ix$tn


nu!fa)ttfollm/ ^rtt>o&jicntt in fcUtnWl
№fàltw2mttfavW$№fy wkUtn t
&Uffmir)mn aucí> Diewrííánbige © c ^ u f l e ^ ^
m Die bBepuHgbel; Thomse tüá)t gefaílen / íwlefjer ««
fcffo ^teite ; $?mi foli e ba£ 25tti> e&ett mti ber SsjS
attmffuna^ren/wiemanbte faefie |e№ffySS ,
ttdegetange?35ÍIÍ> attgebeuíewtrb/
C^r et ©arofoer faceti iene ; tfà etite <jef<f fjdiefje KST
.Ret>e/e$ ttwc tenti @adj/ man f<fme $r ttttt emer ho
quemen€rfWrung§tt6<l9fe.3«^'o^íweItíeri3tt^
ten^etyttUrigtfí au$Durandus t>llt> Robertus Hol­ Durand«, s

cor. 2lucf)Gabriel Biel er&efjletfrte Sltyjrmtiafcer /e> 5°OI<T !

nfom/wdc&e fpracfr» : ^ ÌXté 25íl&/ÍX>et)Cr (oh | I r/itwst fcfl


SSatfiuwÉf
gtrgefialf/Me tfan f i * fclOfì íefdSaffms'"
attk{«#,
(ató em^o(^/@í em/ober^etalDno^ Me "
2(a íí e*
188 GAS SAN DE R E VAN e E L I c us.
utconfideratur'fecundum rationem figni &ima-
ginis,efr ado ran da, quia quaiitercunque confide.
retur,e(t resqusedam infenfibilisSc creatura, cui
adoratio latria: m i n i m e eli exhibeiida^,.

Q u ò d vero Cnriffiana'd-eljgfo imagmesfufti-


net inEccÌeiìa& oratorijs, n o n p e r m i t t i t eo fine,
utipfieadorentur,fed'ut fìdeiiuni mentesper I!k-
r u m inipe6lion.es excitentur, ad reverentiam &'
h o n o r e m exMbencram IJS, qiiorum funt imagi-
nes, in quorum cognitionem recordativarn du-
cimi:.- Exiilis,inquit,patetqiK>RUNDAMHQMINUM
(tolidus error, qui adè-ò- ad im'agines afficiuntur,
ut in ìpfis credant elle a l i q u i d n u m m i s , gratis, vel
fanclitatis, quibuspotentes fmtfaceremiracuìaj,
praefla-
€<#«ífcri %btbmdtn tlber bíc 9X € * is¿>

tfnocfi &er »e<feto#^eícgentf/ofcer 35tí&


íeím/ Sronaffm ee^man &eírac$$/rcte ­..
mmmx fmtmrtttóHe) c^úcfpolnttxan
wm№MUf¡Un$ffyi mbtm&xtatuxi
Uerer man í>en ©íenft i>er 2(nruf«ngtm

ber ín b c n ^ i r ^ e n ^ b ^ í P u ^ m f d W l l ^
<íf
ba£ aefcfcícjjí n(cftt btx ^ e p u n g / í>aff f!e '
folien attgtócftffoerben/fonbemfcamtíWe
gtauííge Syx$m buxd) $ínfd\nmü$
fd&mí ttr ££r erfttfuttgctoeman í>en \tm
gen/berer SKJtor fie fmb/erigen m u 0
auffeemtmtcrí mxbtn minien/wt>baf
•febft®(ffet^afft «nb í>ag©et>ác|>mui
\fo tí m> gíu % btm/fpxkU er/erf$eineí tu SSSíffi
W>er$íenfcí>en narrífcfecrSrtf^umt/WeS*.*
fo fef)r anff Ut Stfóer gáffm / i>af fie­ wr* p ? s
mq>nen/e£ fe*) «wí ^ t l f c ^ / © í w ^ « i * ^
^eiligfeíf ínfcenfelfeen/ mnb alfo Me
2ía«} Ivrafft
190 C A S S A N D E R EVA N G E L I C U S .
prillare fanitates, ex hoc afilirgentesadcoriim. ve-
n e r a t i o a e m , utpracmiflbrumaiiquid confequan-
tur..

Arguitur ex eodem n o n n u l l o r u m indocla


fimplicitas & indifcretio, q u a reverentius adorant
imaginespulchras, q u à m turpes, novas,quàm ve-
tuilas : aut ècontra ornatas venuftiori auro, vel
p u r p u r à , q u à m nudas, credentes eos fancìiorcs,
quo preciolìores, & , ut Bernhardusait, offerentes
lìbentius auro te£ti$, ubi magis cerniturdivitia-
rumcumulus.

A r g u i t u r Scaliorumrudis levitas, qui impro-


vide vota e m i t t u n t , & a d peregrinandum fe obli-
gant, n u n c a d i l i a m , n u n c a d a l i a m Ecclefiam, in-
tuitu certarum i m a g i n u m , credentes illas majori
in ilia, q u a m fimiles in alijs fulgere a virtutibus.
Quod
CuffcmbríAcbencfenúberbíeSÍX. ipi
&ы$ШпЬтши In ífjun <oñ ©efunfc
p^ugeben/ bafxrfte coronen níberfakí
Im wb fie mctycn/in Шсщищ / auff Ш
cbeglnruffung ш ЩщЬафып Singen
eba^u erlangen.
Sa eben iteran wirb etlicher £euíegro¿ertfeniя te
Vif.lfo ben
6e Stufali Ш ^n^erfìant» wmercfet/bafi" frfjónen 29ií<
te We (Щ&пеп шопешеп 35jlPerm«grof « ¡ ^
erer €í)rerbietung / ató bit (зерфеп шЬ
alten anseien / ober aucl) meíjr e£ren We\t>,
1
п(9^ше1с1)етй(етеш©о1ЬШЗ>игрпг
geliert fmb/afô We ЩкЩптЬЬЩйм
kt/mt Шп§ахЬп$Ш/ beuen Ш>егп
opffem/fomii©olb^ßi^ngifwb/^nban
benenman einen grpííenrei^í§nm&ftf)ef.
SngWem (ft offenbar'Шфй2ст?^
grobe ^ic^jînnigfeif / œeïcfce ткЬаф g § s
fom balb J n bíefer/balb ¿ u jener Kircfcenj l)r к * '
©elûbb í£unA>ñ millfarten aufteilen ш &
ber ge$ifen35tlber millen/benebeu^ д1аш
ben/ baß in Wefem eine größere KraffíAttó
inbemanbernfteefe. ^ ©<#
;yz C A S S A N D E R E V A N G E L I C US.
Quòdauten^addiC;: H a x o m n i a i n variarti trans-
>r.efupcrllitipnem, i n q u a m riori incidereat, ilra-
tionemadorationis ac veri cultus attenderentjaut
fiigaorant, informationem humiliter acciperent,
reciè quid em dicitur,fed utinam illi, à quibus hare
informatioaccipiendaeflet, non ipfiharum fuper*
i h t i o n u m au&ores client, vel certe eas in animis
fimplicium h o m i n u m , aliquando quapilus causa
qujtrircjit,

D e his q u o q u e a'bufibus , qui in imaginum


ufum incidunt, prudenter & graviter monuitR,
D . Michael Epifcopus Mersburgenfis in fuo Cate-
chifmo, qua? omnibusobvia funt, atq;utinam ab
Epifcopis,&Ecclefiarum re&oribus hsec diligeiì*
ter attendantur,.

N e q u e veròfatis effe videtur, fi concionibus


& admonitionibus populus abillis erroribusavo-
cetur, nifi etiam P r i n c i p u m & Epifcoporumconi'
m un iter cura id efficiatur, u t q u a m minima per-
turbatione fieri potefl, hujufmodi errorumocca-
€É#mori bebend m über bie % €• 19?

©iefetf alle£ g e r a ^ Ä .
er a k r p t s u f e # ;
fyc c«i)lic§ auf mancherlei) ^ m t o ( w r ^ &
intfc g(6crg{auöen/bar crit bte 2wt nimmer^iS
met)rpe(en/tt>emifie b m 3 ^ c r f ^ 6 e ( l a H .
©eèefé $nì>ft>aar en ©ofteeftiettft$fliac^e
1
«einen/ober a&er/feafiee^mc^wùften/^^ '"
(nerton demütig fi&bmcfycn lieffctiQa*
imw fehlten (kt) №l$mmanf0lä)t 8nta'№if№$
r

funeri folte) tiefer 2U?0ótteret;ett №ì> $lbtt$l№bm$


6ti|fter cereri/ ster je tiefetöe nur genteffeS Datfcer m
fcer einfältigen *&er£en legeten m\> fortpflanzten.
^^onfolefKn^ßfctfuc&en/ tie Tie $u tem(Be#
Jwmc& Der Hilter ftnten/ £at auclj ter f>0ci)fttàrfci0e
^en Michael ^ifc^offjtt Sfterfe&ura iti feinem Ca­
techifmo wei$fd) tmt critft§afft ertutKre / wie etfal*
ieft&efanfcttft/ t>nb twlte (B0tt/baf?egWrtten33i*
fc&offen tmt ^rftejjern ter $ircfjen fleiffó fatraefrtet
Ate !
©fcfteiöet afeer mefjtejnuä &nfet>n/ tag ter gc#SSSJf
r
Meine $?ann tn'Pretiöteri iwt mit $eimaj^un0e»K!**
»Ortfolä7en3i:uBumena^e6aItetift)irt; fonternt$t£' m(

Waffe« auc& tie prften tm t ^ifefcoffe ff $ taciti ©cr# 5? gs?


wagen (äffen/ baff fie allen §leig a«n)cnt>eii / t>amit ^te
5W tt
Wegen jeitter3nt&umen(tt»ei^lidj c* jmmer ftyn ' *"*
3 3 f a n )
194 CAS SAND ER E V A N G E L I e u s .
fiopraüfemdatur,, q u a m diu enim ferico, auro,k
gemmis; ornata;: ftatuae in templis & aris confti-
tuentur, fuperftitionis finis {perandus non efl.

I l i u d q u o q ; interabufus p o n e n d u m eft, quod


etiam. Divmitati, in Trinitatis deformatione, fi-
mulachrumeffihgitur; q u o d Veteres •abfurdum &
aefarium judïcafïent.. V i d e Auguftinum de fide
& fymboloicap.7; n o n effe arbitrane! u m Deum hu-
m a n â f o r m â c i r c u m f c r ï p t u m , , u t i n e o ^ aut dextrü
aut finiftrum. occurratv ne v e l i n illud facrilegium
incidamus,quodexecratur Apofiolus, eorum, qui
c o m m u t a n t gloriam incorruptibilis Dei, jn fimi-
litudinemcorruptibilis> h o m i n i s , tale(inquit)fi-
m u l a c h r u m nefas eft. Chriftiano in tempio collo-
care, m u l t ò magisin corde nefarium eft.

Atquehaecabfurditas pattern, filium, & Spiri-


tumfan-
Cítff ultóri Äebencf en über bte 2¿ С .
+

Ion) a b a n t o en werbe. ЗЗепп fö lang bîe Silber


mit беШеи / Ш Ь í>nb €beígefíein generi in ber Шг*|£™¿f
феп a«ff bte 2Ш4г gefieöt œerben/ tfîfeitt ^ufíl)orengf¿f
t)ttveitbfc^affíbegS(bergíaubertí^«Çoffett. , ^ ¿ A .

mnn етСЗ&Шфа 33ílb ¿ur^ne&r ber ©repfak*»»*««'«­


ttëfett auffgerfc&ttt ímb/гсе1фе$bte alten för ein w* ^ . ,
ш 3t r

gereimt wbgetííofrbmge^íet. Q3ejtíjeAugufti­gg.VOTITELI


numdefide&fymbolo с.7. ^ O t t f o l l ПШЪ&™ REIMTEN ÜOTU

fíirf^lím/fpricf)íer/atóoD ©Ott mit einer™


mmfcpcí) w f o r m ш & | фпебеп ftxyl baß GETIWgì.
CF» TEINE
REDJICOÖER
er MD¿ur rechen/ MHm Umf en txfcfyú ?.«NCFC J&NN'fc

ы/ЬтШ\хпЩат^тЬН&тЬсЬф
ШхфтхапЫ/ ben ber StpofW wflucÇi/
faden wb billigen / nemltcf? ber er/ ше(с(>е
Ш^т\щШ Ьфтъщъщифт ®oh*°m. 1.
fei in em33tlb/bem wgânglt$en Шт
fcí)en gletcfywftanbeln. €tnem Çfmftem
^tenfc&eii/fpric&t ее? Ш1 an/mnn
er ein (Йфее? Ш > in ben Tempel Ьх\щ1 ;
Wei f$ânbltcf>er afar iff е£/ jb er£ infetti
£ev|fe&t
Sub ^1ф gereimt bing foretto Nicephorus
tSv ií ben
195 C A S S A N D E R EVANGELI ens.
ü^./i.f^.tumfanciumeffigiantium Jacobitis à Nicephoto
ss- tribuitur & Damafcenus q u o d a m loco inquit, in-
?

fipientix funimxeft 8c impietas, figurare quod eft


divinum^.

HisitaconfìderatÌs,confultum videtur, fires


tò adduci polTit, ut ad illam moderationem, quam
exfententia Gregori) & Prifcas R o m a n x Ecclefis,
majores noftri in Gallia & Germania aliquot fecu-
l i s t e n u e r u n t , p i o r u m Principum & fidelium pa-
ftorum cura & opera redeatur, q u a & ufus ille, qui
ex decente pintura à vulgo haberi poteft, confer-
vetur, & fuperftitio in nimio & incauto illorum
cultu & veneratione vitetur, h o c eh\ ut rerum ge-
ftarum m o n u m e n t a , n o n cultus instrumenta ha-
beantur,

À f c f i c ü L t i s X X IL

De utraq; fpecie Sacramenti.


fag.166. § f E adminiflratione facrofancìi Sacramenti
EucharifKx fatis c o m p e r t u m eft, univerfa-
lem
Cafl&n&rf&e&encféniiber bit 197
kißmlntm ^u/welche® Ott № 8atuv/&0$n twfc ^ »
r

@d|t aWlbm WitttU <8ttD Damafcenus fagt an


einem Ott5tote?jentge aGM&m wollen / ;wa#
g&£É"cf> tft/ fei) Me |6(|0e^orèetf/^nb ein
pi!oferSnt|uinE'"'
3« Betrachtung Deflettili esrathfam / wie t>te
6ach Dahin zubringen / Dag man wiDerumh $11 Der™vnt>"
finirci)

^oefcheiDenheit (welche vnfere Vorfahren itt$rancfv %%$ „ 9

reicbvnb^eutfchlanb/nach Der $Her)ntwgGregorij


Wo Der alten ^omifchen Kirchen / vor langer £eit her
behalten haben) mit fonDerbarer ^orforg tmb Arbeit
gotf feiiger dürften wi> iuwx ffanfym
gelangen möge/ bamitcmd) Der (Gebrauch/ welchen
man auß einem |ul<fffigeu©entdhlbe Dem gemeinen
$?ann $u gut habenlan/erhalten/Dagegen Der Aber*
glaub in Dem Übermächten vnD vnvorjtchtigcnöot*
te0Diai|tvnD^erehrungabgefd>afft/t>asi|t/Dieblo^
fert (BeDencfmajil Der gefchehenen dachen nicht gar
ftöBitelbeßSotteg^^
©er x x i i . A r t i c u l
5)on kyfowify (Behalt S>ef| @&
Om gebrauchto$$J&№mmt$U$ SlbenD^^g^
mah^ijt gnugfam fmt> vnt> offenbar / Daß Die CM? tfl»
b iti aöge*
¡i£8 CASSANDER J E V A N G I L I C U S .
lemChrifti Ecclellam.inhuncufq; diem : occiden-
tal eoi vero feuRomanammille.amplius à CHRISTO
annisin folemni prxfertim & ordinaria hujus Sa-
cramenti diípen.fatione u t r a m q ; pañis & vini fpe-
ciem omnibusEcclefias Chrifti membris exhibuif-
fe_j>; id q u o d ex innumeris veterani Scriptorum
t a m ' G r x c o r u i i ^ q u à m L a t i n o r u m teíiimonijs ma-
rii.feftum eli j A t q u e ut ita facerent, inducios fuiilè.
. P.rimùm inítituto exemploq; Chrifti, qui hoc
Sacramentumcorporis & fanguinis fui, duobus
hifce, pañis & vini íynibolis, difcipulis fuis fideliü
c o m m u n i c a n t i u m perfonam repraifentantibus
prxbuit.

T u m quia .in Sacramento fanguinis, peculia-


rcm q u a n d a m virt.utem ;& gratiam hoc vini fym-
bolo íignificatam eíTe credebant.
T u m obrationes-myíticas hujus inflittiti, quseà
Veteribus vari.è;addiicun£ur,videlicet ad reprxfen-
tandam mernoriam palillo ni s C H R I s T I in oblatio-
ne corporis, & effuíio n e íangui ni s, j u xta illud Pau-
li: Quotiefcunquecomederitis panemhunc&ca-
licem D o m i n i biberitis, m o r t e m Domini annun-
ciate, doñee veniat. í t e m , ad fignifìcandam inte-
grara refeciionem,five nutritionem,quae cibo&
p o t u conítat,quomodo Chriftusinquit : Caro mea
verus
Cäffanbrt S&cbm&en über bic 2f. €• 199
fl(Öemeitte£|>rijfltcfK^

ä&er iooo^ütynaü <Z§vifti®tbuttww№t lieber


%uffrWm$t>it(&&w№mtö'/ bet)i>erler) ^'tfta\t^z%*
beg^3rote? tmt> 3Beine? aflen (BliefcmaffenfcerÄ i r ^ c n i g ^
€&nf?j 3a*cic&t/ft»cfc&<^ t>tc t)»^4^1iöe 5€U3tiaflren b e r u f e
alten/fr H)ol&e»:©riec&en/afö£äteinej6e|fert3ett.fÖhb ttf
cr £
tief^ ^aben fteauj^ antrieb foI^ettt>ct^rfacp? ^c^ati. g^ ' ^
(frftltc&/ft>c^m t>er ©nfefctmg snifc fceggrewpete
grifft /rcelcfeerfciefes?©atrawew feinen £eibsr tmfe
$lut$ mit folgen bergen Sfricfjen tfej^robts win&"
Seins femen^öngw (bie Malier glatibigenCom^
nwmcanten Perfoii bama^t)ertmeir) bargereic&t
tfirtauf&et&eilet. ­
£)arnac(j auef) weiln (teglauBteir/t>a0 im@a^.
content t>ef?35luttf eine fon&erbare^raffrtMt» (Bnafc »Ä»"'
»tittfolc^em3eid)ent)c^Seitt^attget'cutcttt)ere: Ä » * .
<8berfratfauefjsw^etr etlicher öeiftu'cften © e u * ^ ^ ­
tttttgenfciefer€mfa£ung/ wMjt wn t>en alten &m im
tvtöer er$e((et korben; nemliciyfraß e£ Oiene £um @e#
^mngt»egSeiben^^f)rifti/ wenn er feinen £cit> fcaWÄ
J)m^e^eben$)nfem^f«ti)ergoffen/'nac&t>em@pruc|'
'Pauli; ©oojftjljr swn liefern 35rot>t effet t>nt> mv
tiefem ^elc^trinciPet/foIt j&r l»en feeß^nn M V
fööWöett/feig faß er fompt. item, $ur anj'eföfcertöU
ligen €rwiriwig/roelcfje in @pe$twb^ranef be|te*
¥/№€tym* fpric&t > W e m M * ift Dierec&te ° ; ­ 1c
v 2
r r

@pe$/ ' '


¿00 C A ss A N D ER E V A N G E L I C I * s.
yerusc(tcibus, & fanguis meu$ v e r e efl potus, &e,
I t e i T U , ad defignandam redemptionem Sc tuitio-
n e t n corporis Sc animai, ut corpus pro falute cor-
poris, Sc fanguis pro falute animae, qua? in fangui-
ne cft,dariintelligatur, ad fignificandum quoque
C H R I S T U M u t r a m q u e n a t u r a m aiTumplille, cor.
poris yidelicet& animge, ut. u t r a m q u e rediineret.

Quarehaecconfuetudo in Ecclefia quoq;La-


tina-, mille amplius annis tenuit, ut tarn populo
q u a m Clero, in celebrationeMiflarum poft mylle-
riorurn cpnfecrationem, feorfum corpus & feor-
ßjm fanguis D o m i n i prseberetur.

f>4g- i4s° Paulo polt : Q u a r e n o n t e m e r e .eft, quòd optimi


q u i q ; etiam Cathpliae profefllonis in divinorum
Sc Ecclefiafticprum feriptorum l e g i o n e verfati,
& bis, quas fupra diximus rationibus incitati, fum-
m o desiderio potiundi Dominici calicisincendun*
t u r , p m n i b u f q ; m p d i s c o n t e n d u n t , ut hoc fallita-
re Sacramentum (ànguinisChriftiunàcum Sacra-
m e n t o corporis, juxta Veterem Sc multis fecuüs
perpetuatamuniverfalisEcclefiaeconfuetudinera,
i n u f u m reducatur«

pag. i6f. Pauli poft Itaeuie n o n m o d o nil Ecclefiafticae au-


t o r i t a r i c o n t r a r i u m ; i m o yerp Ecclefiafte paci
£ut]cmbrtÄe&mcPenöberbte2i.€* 2or

v
ï>er &Щпщ teß&ibstnib ter Beelen/ ­^­
ale? ob $\йф{№ ter £eifc §ur Solfarti) teg&íbevtmt
Ы$Ъ1м ¿urSoIfart¡jter<5eelen (welcíje тфт NB.
í&eifó in Ш 35luttt)íreíet) mitmhàkt werte : Sinei)
avutemeli/ tag Cjjrìfìus? ter ^)Ип bttfit&tMv
ытЩ/Ьт£eibt>nt tie <5eele an ftc& genommen tmt NB.
^eeríofeí^abe./^
iDarumbtfî ttefeöerüonCetiauc& in ter£ateimV
Гфеп ^гфеи ôber j o o o Ja^rt>erWíeben/tagfo wol
fcemaemeinenSHann/afó ter 'priefterfc&aflfetmÖe* ыГ
brand) ter Ше£паф@еапппа ter beiden/ ter £etfe W
befonte^/enttao^Uiíte^fenkfonter^á^^
íijetíwrten. - r v . ' . M ­ / •'
;

тььтть-©erowegen ifte^m*t^nre*t/taßSÄÄ
frommeau*ter(£air)Oit|^en£e^r^ugetJane/t)ttttttr«tÄ , 4

ter аШфеп. @cíjriffí tmt> Ätt&tnWk&ern <rfaÇrneï„SSS


tolte/ au# o&get a*ten Dr fachen / mit Wfter *£>erv Ä S * "
w t î
•fem*Regiert engtet werten/аиф ten $eld)teg
•£>&tn empfaèen/i)nt ta&er паф allem vermögen ?
fcarauff betadjt fènn / wie tag? Ijettfame @acraittent
Щ ЪШ <£(jrifti ( №fawt tern Sacrament teg
tobsDnadj terfc&ralten/tmt t>on fielen За|)геп 5er
ín&er ganden <£|)«(Шфеп Gemein ûb^en(Bewon>
^eittt)tt>eremgefiîÇrt ft)ert>ett
ть ç«nac& : ©arnmb ift es? tem Sínfeben ter Rit*
ctjenmcljí$uwíter / fontern w'elmejjr tem $r$en*A»í«
(it §ríet
%0% C A S SANDER . E v A N G E L I C U S.
& unitati conveniens & prope necefTariumfutu-
r u m p u t o , i i vel illi, penes quos Ecclefiaeguberna-
tioeit, prifcum hunccomimmicandimoremrcfti.
t u a n t , vel Eccleiise paulatim, quod c i t r a gravem
perturbationemfiat, ad c u m , quern initiohabile-
runt,longoqotemporeretrnuerut,moremredeant
Nequeo fane fatismirari J o a n n e m Eccium vi-
r u m a l i o q u i n &inilgni memoriaprxditum,quiin
ApologiaPrincipumCatholicorumfcribat,fenon
meminiiTe legere in Ecclefia R o m a n a Euchari-
fliam Tub utraque fpecie communicatam Laicis,
n i f i q u o d a r g u m e n t u m fumipoflir ex vita S.Lau-
rentij, m i r u m ? fi n o n meminerit calicum mini-
fterialium inEcclefijsurbis Romana;, quorum in
libroPontificiali fiibinde fit m e n t i o , quos itavo-
catosfuifIe,qiiodexijspopulo fanguisDominicas
minifrraretur, v e l e x f u o Cajetano recognolcere
potuiiTet. A n ignotumilliefTepotuit? quod in
Decretis q u o q u e legiturex Sotero Papa, in Cocna
D o m i n i poenitentes , ad percipienda Corporis &
fanguinisDominiSacrametaieconciliari? Quid?
an non
<t<#mbrïÄebentf m aber bie % С . го?
$Н(ШЬ ©ni$fdt biettlicryfcnb fofï пофз/ Я tï\U
íüe&erbie^orfteljer ber $*гфеп biefe alte Öcwonjjeit
fyt communicirn (гЩт Wtber №С\а)Ш / Ober bie ¿ « 4 *
Ärefcencfo ineï oijne f onbere€maun$ gcfc^cgen fan) ® ¿ x
|u bem (Зе&гацф/&е1феп fíe imäfnfang ^e§abt/t>nb w«» го* ?
t>iel За&г ^e^aííeíi/ít>it>er gelangen*.
„ У Зф to ППфгШеГ Joharinem Ecciüт0»е1фсГ J obannis

|м1шпШт*шаиш®еЬ4ф!1^^
fami)erwmibern/baßer inber Apologiat»erСафоШ s

feettSarfterifcÇret^etti>ar|f / wieerfcfc niu)t burnt* /


fm^wiffe/ofeergelefen; bagbas2l&enbmaf)lmber
9Ш^феп $*гфсп beit gemeinen beuten in ¿wener*
let) Neftalí gereicht worben/es were ben f<^/baß man
t>ejïw33eweig anß bem geben bef? £ . L a u r e n t i j ne*
metí weitet €in ^nnberifts/baf? er (Мтф*
1 6
ttertbeiSlmpt^e^inben^enberetabt^om/f ^ "­
(ЬсгегЬофтЬет^у^фепЗСтр^оЬег $ифт*
ЪифЩхф&Ьа<& wirb) bíebarnmb alfogenen*
«erwürben/ weilaugbenfelíknbem "Ooícf ba$35lut
beg ­Jxgrm gereíc&í warb/ wie er folies? mi feinem
Cajetano ¡j&telernen folien. Зеtì?K§at$ж biefeg
t>nbefanbifer)ttf0nnen/ba^att$tnberiDecretisauß
bcmÇabftSoterogelefen wirb/ ШШ buffîïtb
Se ©ftnber mit ^îteffung befi 2úb$ шпЬ
s ç r t f u tm Sfôenbma$ be|
Wrj&lHKÍ Werben t ^ * @ olte er meft an
Ce tjj Ьеш
ao4 CASSANDER EVANGILICUS.
an n o n meminerat Gregorij Pontificis Romani
(utejusÄnteceiTörestaceamus)qui in 4. Dialogo-
r u m fcribit, Chrìft'i fanguinem, non jam in mani»
ìnrldelium., ied in ora fidelium jfundi ì Et in Ho-
miliaSabbathiPafchalis apudpopulumdifloens;
Q u i d fit ,ircquit, fitnguis a g n i , non. jam audiendo»
fcdbibendodidtciftis.

Q u e m m o f e m fangumis Dominici porrigerc*


di, & antiqua Sacramentaria B. Gregorij, &libel--
fus ordinis R o m a n i aperte tefìarttur, &; Romani
Pontißces in folennì officio confta« ter fem per re-
tinuerunt,ufque adeò', utMa'FtinùS fancì;uis,etiatti
:

poli t e m p o r a Confian'tienßs Synodi, in folcnmi


Pàfchaeofficio, jxrxtapràèfcriptumordiriis Kom»
ni, univerfum populum corpore &s fanguineD^
mi ni commumcàlTe, legatur.-

De Circumgdlaitionc;.
fAg.174. Confuetudo v e r o , q u a panis Euchariuse in
p u b l k a pompa confpicuus circurnfertur, ac paffb
omnium
Cftffunbrt 25ebencftnilber bie 2Í. € . 20 ;
ÜW $&ttifcr)en TÖavfl Gregorium (fccr Dotfaí^ltlí

DiaiogoF. treibt t>a$ mnmtfy Ъа$ S5luí


i

(ojtffftttícfcí m t>te.£ani> í>er ©ttgfauftaen/


fonbern m i>en ШипЬ btx ®ШЬщтйш
Щ$$ПШХЫ$ ,
vÖ«Öi»HorriiliäSa№­athiPa­
fchalis^aer^ubím^olcf preí^te/faateev; Ж Й Г

mc|í mf {<m£6r en/fonfcernmtífrínc?en$e¿


lernetr
€e &«&eugew апф fiar Die ale en @cf>riffíen ím&
ШШЩ№т®мгаттш№п$/гШ fie fcer
Gregorius ¡jrintertafjfcwttáe апф t>as? ^ ф к т ^ п
iwÄwfc$en OvtmrnQ/ n>asf för ein ЁеЬгапф

laben t>ie SJt&ftffc&cit TO^bflefcenfetöenim «ЗДен*


Síwpt aÖe§eit ЬфйпЩfce&aften/alfoew/ttofiber
Martinus (пне так ttfet) аиф пафfcer3eit Ьф
Coriciü) §n Cojftifc im stftampi t>er £>ftern / йедаш
^tBemein/nac^^n^eißber^omifc^enCrtnntia/
mitfcem&ib t>ni>ЪЫШ$%£хм№Щт< ¡ \ ,
ф о т 0mbm$$tu
©te @ewon6eii akr/fcafcatf gefegnete 5Sroí)t©,Hm¿ (M<

Sftenbmaöfc mit effenf Ифет бЦягЛю t>mi>er S Ä


£< üf getrau
лоб CASSANDER EVANGELI сus,
o m n i u m h o m i n u m oculis ingeritur, praster Vete­
r u m morem & m e n t e m , haud ita longo tempore
indurla & recepta videtur^

T*g-t74s Q u a r e videtur Hic circumgefrationis


-Pantofoil:
ufus citra grave Ècclefiae d a m n u m , imo cum ipfius
lucro (fi modo id prudenter fiat)omitti pofle, cùm
Se recens fit, & din fine eacirctimgeflatione, Sacra­
m e n t o fuus honos^onftiterit, & hodie confìare
poffit. D e i n d e c ù m h o d i e p l e r u m q ; nondevotio­
ni populij fed pompai magis & oftentationi ferviat.

ARTICULUS XXIII.

De Coelibatu Sacer­
dotum.

F
A t e n d u m ell, graviter a. polleris efle pecca­
t u m , qui h a n c u t i l e m p r o tempore conflitu­
tionem multis in laqueum verterunt, dum
juvenes n o n d u m fibi cognitos & exploratos,tcme­
read
CaffanbYi50cbm&enubzrbíeQÍ.<C* 207

(ишш/ЪмтЩфп/<а$оЬ&ntcÇi fe gar А /

Ьа
ЖфЩШд) eingeführt s>nt angenommen Worten ­
fei>
фАй>ьт&Ф: ©erowegeufфemeí estesi f ambit*
fetf ^mbtragen tmt Proceffion o^ne fonbertiîîacf^^ m a n e «Ss
c l l m Nu
t&eifter $кфт/}Шг №птШ№Ъ ®ewín ter/ *
fclbcn (wenns? n ur DOrfic&tiöK ф $с{сЫФО trnterlaffett
werben ; ©íeweíl es тфг allein ein newer (ВеЬгаиф/
(спЫт апф lange Jeit ofjne foftfrínnbtragen teg
^enbmahlinfeinen^örten geblieben *mt noel) biei*
ben fan. ©амаф/weil es? heutige? tagtf meijrniheiïe?
hiebt ¿ut Slnfcac&t teg Doícfg/fontern sum vBepräna, "
tienen mug.
©er XXiîL ärtieul

ШтШх^ххфх,

Ш Ш mugfaíennett/ tag tie ШфШШт


ftfyvtuiti&íuntyt/mUbtbitft (паф ШеА5'<«*
getieft ter ?eit) пШ^фе èa^unginelen in e í *
исп (Bcwiffen$@tt ief toerf eçrt/in tern fie junge £éuí/
w

bie ft$ felbjl n оф ni*t recí>t erfennet/oter jfrre graffo


<erterlewet/gJd^f»oloef46rli(6erwe(fe5timÄir*eii#
tienjt
Z08 CAS SAND E R E V A N G E L I ( U l S .
rè ad minifterium EcclelìaJBcum admiferunt, k
*ifii c u m illicaftitatis onus fibl ìmpar effe fentirent,*illi
poti us impuro-s quofvis concubitus diffimula-
r u n t , Sc q u o d a m m o d o p r o b a m n t , quàm ut per.
•mittend o confHtutionis illius h u m a n e gratiam il*
lis facer e n t , qui earn fine ofFenfipne Àìv'mx legis
obfervarenonpoterant. A d d e etiam, quod stas
* & a d h u c rerum imperita,*fed t e m p o r u m & condii
t i o n u m vita; m u t a t i o , feanc obfervationem pene
impoffibilem fecerit.
Q u a r e nimis rigida Sc intempeuHvahujus con-
ftitutionis exaciione graviH!ma,& abominanda in
Ecclefiafcandala extitiifevidemus. Nam caufseii-
1«, quibus Majores ad con-flitutio-nem hancfacien*
dam indu&os effe diximus, non foìùm hodiecefla-
runt, fed etiam in•••contrariiimfunt converfaj.

N a m prim urn videmus, h o c decreto ufq; adrò


caftitatemSc continentiam in Chriflo non confìr-
mari, ut per iilud ad orane libidinis & flagitij ge-
nus, fencftra aperta effe videatur.

Item ufque adeò non refrenatam in Cleroava-


*vìdemus, ritiam,*ut etiam frena magislaxata e0è videantur.

TumresinplerifqueSacerdotibus ita compa-


rata
Cdfihnbri'&eben&enuber bleStC 209

Ни(фкЫШпт/аШатфпт tneltieber aflerlen


°8\№m$Uit$ef<a№/ t>nt> еШфег mafien geMi#/
al*M*|tee$ auß folgern тт{фифт£>хШ(тЪ
феи fie t>o* o&neЗДгОДодHeß ©efe&2 '©OttcsSSSS
ntc^t jjalten funten) wifcer loß gelaffen* Jufcemj)at
nfcfo allem t>asf crtttcit»tc поф ftnt>ifcit>e 2flter/ fonDertt
aticfjfciemlfä\ti$tQttäriotm\ty t>ec Jeit ön фс|фа(*
tenbcttt>e0£ekMSifo^e.Kc9ult)n@ai5Urtgfofc&^er
аетафе/&а0е$Га(*шс1нтйзИф/еШ&е §ut)alten. S U ' '
ba(un
©arumb feiert nmv t>aß außfcemаП$и harten ,

йгешифе räernuffen infcerЛЙгфт щфпШ* £>en


wir labert gefagt/baß btc 'ЗЗ^афеп (Ьа&игф bietyopp^ g* sB, eft

fa renviefeOrtHmnäauff&ur^
y

&en) тфе allein {jene §u tag (wfföe&fret/ fonfcem аиф SA-

©еппегДОф (сЬттх/ЬфЫф\фсх^^ащ^т^
Ьк $щ(ф&к t>nt> ?ифе in СWfto ifs> gar tri ф; befenv/ g f f i g
^гшсгЬ]е/1?аб(|ф$Ис1111£§гап(е^пЙ|?/ als? wenn £*f»«»
m3
й$игф &u aflertet) ©ert^ett / @önt>ent)nnt>2afternÄ" "
gtddtfamkie Scnjfrr/£&fir pnt^o* n?eit auff&t&ati
tt>ftrt>ett.
item.,,fcaßfoзагтф* t)et@etfem telWefk&JSSi
nif3 &4n6trte
fcljafftauffftefe weife 3e$4met ft)erbe/t>aß fie i>iel«tefcr '
^ie^uerft©e^eзen6eitt)nt>^rfaфЬefommen.
60 ift аиф №@афкр t>en Grießem we&t«*K£;3r
©fc t&eiltf
aid CASSANDER E V A N G E L I C US.
rataefunt, ut conjugum piarum confortio non mo-
do adfuncTiiones Ecclellafticasobeundas non im-
pediantur,fedetiamad carum procurationem ad-
juventur ab eis. Quemadmodum depatre fuoGre-
* Nonna gorio & matre*NomiaGregorius&: Nazianzenus
Gregorm teftatur.
onuste- Sunt&contrapleriq; coelibes,quiufqueadeò
fiatar. ccelibatu fuo,ad ea, quae Dei funt, expeditius cu-
randa nonincitentur, fedetiamcontracuris hujus
feculi fuprareliquos homines immergantur & o.b-
ruantur.

Adeaigttur incommoda & fcandala evitanda


& toìlenda, optimum quidem & praeftantiiTimum
remedium enet, fi prifca Cleri difciplina, quae, quo
temporehaec conftitutio primum indu&a eft,obti-
* facetdo- nebat, reftituatur, hoc eft, ut nemo in *facerdotc
rm ordinctur, qui nifi à pueritiainEcclefiainftitutus,
& Cleri numero afìcriptus, per gradus minilterio
rumàetatem,ut mirrimumtriginta annorum atti-
giflèt, ac totum illud tempus caftè continenterque
traduxiflfet, aut fi marittim aliquem in facerdotem
cooptari contigilìet, is eà eflèt aetate atque morum
gravitate, ut mutuo uxorisconfenfu ab ejus com-
mèrcio abftinere pollèt, deinde ut in facerdotio
CONFTI-
Cambrì ^bebenden йЫг bit Oí. €* 2ir

tumg ta frommen (rjjewefber an kmftiíémtympt &jf¿u,


nicíjtfcer&índert/foj^^
ton/daffeibe^ri>nd£|t^
Ж ÍÜnmDattV Grcgoriotfnd Nonna {сШШпЬ^1
fórGregorius Nazianzenus bc^CUgt.
в о finì) аиф dagegen ledige ^effonen großen
ijjeiteaífo be|cí>a|fen / daß (te &игф $г e&elofetf &ben
itt$t aiieitt nicfyt (рпЪехИфт 'Sorfàub befommen/
kn (Bottesfcienjl eiferig ¿uíJem^ten/fondem dagegen
fi^inîieSetef<)rgme&r^wandeit2emeeinfencfert
wbíwwirrem
@о1ф "Оп&стафпт end <tr.gern«ß fctwerljo*
tertímdaufóureuten/ were №мЪк№Шbefte twdS&S*
bewemfíe Littel/wenn die afte рхк(Щ\хф1 ( fo Ы\) 2лпт
dem Anfang diefe* Ordens? im fcfj Wang gangen ) wi* BSK?
der auffaertc^tet werden Ши/ШЩ/Ъа$ nimmt»
jueinem IDriejlerordinirtft)erdenft)lte/erwere denn
m 3ugendauff in ì>er ^trefeett i>tieemc&tet / t>nt> derS'Sf
?abldcr Priefter tinutkibt worden/twd $<f tte jtaffek
fòeife die dmpter паф einander t>ou einem Orden
aiîdern bedíenet/аиф hierüber &um wenigen &a&?a»
3<*|jr erreicht / ЫтЫп$ Í о1фе ganfcejeit $йф! jg tmt>
einbogen ^еЬгафе : Oder/fo fa ein Cernait $>rie*
fterfourdc/daßer diefeg öfters ím&$erffcwt# fepn fok
te/baß er t>on feinem ^üeib/wo fíe сШШщМ mit feu*
(Фет^ефпрфепфа&еп/ УпЪтфтЫ gar/ im
© d ii 1Drfe*
2iz C A S S A N D E R EVA N G E L I C U S .
cönftitutus ab o m n i -prorfus cohabitatione &&.
miliaritatemulierumabftineret, finequibus con-
ditionibusimpoffibilem efTecafbtatis obfervatio-
Devit* nemfudicäbant. N o t t i m enimeftillud Bernhar-
ßmmah ^ • Cumfoeminahabitare, Sc foeminam non tan-
4-o. Corolli - C T v f r - r 1
lso, gere,majus eile, q u a m möituosiutcitare_3;iea ve-
re di&itàn efì à Gerfone, in primo rigo re Ecclelk-
fticae disciplina? multa fev.ero rigore ftatuta funt,
qaià* m ò d o defluentìbus in pejora moribus,non
m o d o inutilem> fed impoffibilem haberent execu-
tion.em.-'. . Q u ò d fi itaque de hac difciplina refti-
tuendadefperetur, praefertim in pafloribusEccle-
fiarümvqüos'in media h o m i n u m turba vivere, &
i i t n ü n c i c r e s h ä b e n t , rem q u o q u e faniiliarem cu-
rare neceffeen^reftatprimum, u t in poflèrumor-
dinandis h o c ftatutum relaxetur, & more veteris
EcclefÌ3E,& hucufqueOrientaliumEeclefiarumv
nonétti q u o q u e mariti ad'Ecclefias minifterium
admittantur, & extra tempus minifterij, familiari-
tate q u o q u e fuarum conjugum utipermittantur,
jpuxta C a n o n e m fexta? Synodi generalis, quo de-
cernituf, nullo m o d o legitimas Diaconorum &
Presbyterorum nuptias effe diflolyendas, nec ante
Caflanim* Äe&encPen ober bk 01+ C m
$netferampt/fich^^
«MiD&fpr4cW &t* 'BeibgbitDer gänzlichcntfe^Jagen
iWrtc: Ohne welche 33eDingung fie för tmmöguch er*
ach wen/Dietofehheit£u baltm/immfim Der fpruch
Bernhardi befauDttfi; 33et) einem ^Beib wohnen/int
fienichtanröhren /Da# fei) eingreifet* ^BunDerwercf/
aßDie^oDten aufferweefcn* $ber Gerfon hat wo!
gefaxt / Da# anfand in Diefer fo fttengen Jftrchen£)tV
fciplintvtetfblche dachen mit heftigem <3wattgtmnt>
(frnftgebotenworDen/ Deren genawe ^>anDhab«ng
t)nD^o%iehungiei^t nach abgang Der t>origen£tft#
ten nit allein Der Kirchen nicht nu#ich / fonDern auch
nicht möglich. -Öerowegen weil ja nicht £u hoffen/Daß
man ehegemelDte ^irchenjucht wioer einführen Hw
m/fonDevlichbet) Denen Pfarrern i>nDl3orftehcrn Der
Kirchen/welche *mter Den beuten Icben/imD alfo / wie
jefct Die ©achen hmiM/m ^augwefen aufteilen
möffen; @oiftDißt>er notigfte srnDncchtfe^eg/oag
man wr allen Dingen Denen/DieordinirtwerDen fok
len/ folche @afcung linDere tw$ nachtoffe/ tmD alfo
«ach Dem gebrauch oer 2ftten/wieauch her $?otgen*
l4nDifchen$rchen ehrliche €hcmdnner|um pre&ia/<

(Ut^t^utaffe/^ihtteuDie^wohnungjhv^^h^
Reiher cauffer l^er 3ett^res?2(ntpti3f) glatte/laut t>c§
Canonis Deg 6. Sy nodi generalis, Darinnen befchtof*
fennwro; bafimw Dierechtm4f|ige ^JetwÄirchem
Dimer twDClteften mit nickten Wertrennen/ noch w r
©fc iij Der
214 GAS SAN D E R E VAN G E L I C U S.
o r d i n a t j o n e m & p r o f i t c n d a m caftìtatem eiTe com-
pellendos,funt igitur h u jus conftitution is relaxan-
d ae grav.es caufas.

P r i m ù m , quòdeamanìfeflèmultorum malo-
ra; r u m & i n c o m m o d o r u m , prae{ertijm*qui vagam &
effrenatamlibidinemfequunturjOccalìonemprjE-
bcat, m a l o r u m enim n o n propria^ m o d o caufa:, feci
occafiones q u o q u e n o n n u n q u a m tollenda; funt ;
q u a ratione Paulus conjuges , n o n diu à mutuo
eongrelTu feparari voluit,ne à Satanatententur,&
juniores viduas nuberepraecepit,& liberis dareo-
peram,necriminandi occallonem àdverfariopra-
beant.

P r u d e n t e r itaq; obfervavit & monuitPanor-


mitanus : Experientià docente contrarium pror-
tffeBm [ *affecì:um
us f e q u u t u m ex lege illa continente,
c ù m hodiè n o n vivant fpiritualiter, necfint mun-
di, fedmaculentur illicito coitu, cum illorum gra-
viflìmo
Caflanbri Äcbencfen ober bie 2 t € . 219
^Ordination fie angrenge" fofle/in i>kkt>i$tRmf$t
J)eit äugelokn. ©tnt>t>er&a№ertwichtige Wad^n§#$f *
djjjan&en/ warum!) man biefe ©afcung milbern
№.
£rftlid) weil Mefel&e &u tneljftfItigem vönfjeil (fonv £g gg*
t>erlid) benen / bie ber twge£4mten ©eil&eit mdy^ - nim

Jangeii) anlag t>nb <8rfacl) gifa / beg 0 meOr ^ufänbfc


gen. 9ton mug man nicl}t allein bie eigentliche Coro
fachen beg bofert / font)crrt auc^ 5un>ciltt t>ie ^ele^en^tit
fceffelfcen Jjinweg nehmen. Öajer Paulus? big wnfyj™«*»
t>m€6elentenerf0rbert/ba^fic()em^beman^'
fcern nur tint jeidang en$e£e/ bamif fte >• c o r . , 7

v ;
bcrteUffdntC^^crfUC^e/&atau*beniungen '
Siuwen 5u (Venen tmb $mber &u beugen anfcfa&Ien/
bamtt fie bem ^BiberfacJjer Peine ^rfae^ I. TIM.,.
jur?dfterungge(Jen.
©erowegenPanormitanus pterin fleißige auff^an 0rm ;.

fid?, gehabt tmb alfo t>ermar)net: ® d We € r fafy S Ä


rung lehret /fcafigar tin Mberwerfiger
3h$gang auff bie Qtymwon bem ©c*
lufcbber Keuf^^eft erfolgt/ wenn fetöige
wrlo&te t)eutig£ tage? m^geiffltc^Ie&en/
worein fmb/fonbern mit wrfortener<Sn*
reinige
2i6 CA$SANPF.R EVAN G E L I cus.
vi filmo peccato, ubi cum propria uxore efletcaih-
tjis. linde debere Ecclefiam facere ficut bonus Me-
dicus,*ut fi medicina experientiàdocente magij
obftt, q u à m profit, earn toljit.

Altera ratio fumltur ex temporum commu-


tatione, nam q uo tempore hsec Sacerdotum conti-
ncntiaindicebatur, longèalia ratio erat difciplinx
Cleri, u t jam expofuim us,

"jTertiam cauiam & quidem praecipuam adfcrt


praefens Ecclelìa: flatus, & idoneorum miniiìro-
r u m inopia, p l e r i q u e e n i m homines doóli&pi], ad
continehtiaeobfervatìonem adflringere fe nolunf,
c u m & infirmitatis fuae ratioaem habeant,&exem-
p l i s t u r p i t u d i n u m & f c e l e r u m , quae prxtextu cce-
Jibatus pailjm in pculos §c aures incurrunt, roo-
y e a n t u r , q u ò r i t , u t pauciffimi adolefcentes pietà-
tis indole prediti, ad T h e o l o g i e ftudium feadjun-
g a n t , aut a p j s parenjibus ad h o c ftudium appii-
centuf)
Cftflitnori Äebencf en ober b í e 2 l . € . 2ir
reímgfeíí Cafó mit einer federen 6öntD
jjcpeßecfen/fca&ingegen ftefcei>$ren th
genen2Beiaernfeufcí>le6ettf6nten5 Sitó
foíltoe£f)riftlicl?e Kircß ßanöeln wie ein
guter 3(r§í/t>er t>íe girtnet) pflegt auPie
^itm^ua^utt/ívmn er auf? í>er €rfa&mn3
fpW i>ag fte me§r fc^Ä t>Jíc#/afó erfprie^

©ieanbere^rfac&ttemett WIRRER twn b e r ^ e r ^ ® ^


tfnbemng ber ?eit í)eñes?je¿uto^tfcC&aW f l t t b w g j ^

tteanbere£5elegení)eitínnv bie Priefitr&ucfjt gehabt/


geftalt bann okn erriet warben..
©ie Dritte *>nb $war (ömemffe Cörfacfc gifct ber ^Sgi
gegenwertige^uftanb ber ^irdjen/ twb ber Langel gg«*™
ber tauglichen ßirdjenbiener an t>tc Ijanb. ©etin ge* ffiS
leljrte ímb gottsforcf)tige £eut öroftc« ißctfe? wollen
fiel) ntct)t an bae? enthaltenfcinbenlaffen / weit fte fret>
begjíjrer @cr/wacf$eií Wamemen/ s?nb bañ ttfcer ten
Tempeln ber ©djanb &nb£afier( welche iwter bem
©cfjcin beß Cljelofen £efcenöfeegangenwerben / wie
man ft&et tw 5cm) ftcf> hefttig entfetten 5 bafyt foraptrO* TT-SR»
«/laß fo wenig ¿ur ©ottfeügfeit wolkgabtejuttg* rsntu:
finge aujf bie Thcologiam ftcl) legen / ober sott >§tai •FTITTFI
frvmen€liern lubief^n ftudio angehalten werben/
£E fonbern
ars C A S S A N D E R E VAN GEL r e u s ,
centor „fed ij feretatitùm, qui opima beneficia, vi­
ta; luxum Se fplendorem, ac carnis licentiam, ura­
gani efFrenemque Iibidinem a n i m o prsefitmunt,
praeter nonnullos, qui i m p r u d e n t e r & nondum fì­
bifatisnoti in l a q u e u m i n d u c u n t u r . Seddemari­
; tis ad Ecclefise minift eriumeligendis non tantope­
rè quidem relucìantur, cum ea res exemplum ha­
beatprifcgeEceiefiae, & ab Orientalibus omnibus
Eeckirjs hucufque ' fervetti*,

Gravìor autem quasffiò deifs, qui poll facer­


dotai/muxor'esdu'xeruntjan eis in rriioifteriopet­
m­anetidi,&­uxor is o p p o r t u n o tempore familiari­
tate utendi facultas perni itti poffit, qua; res omrii
prorfusexemplovetuftatis careatì Fedhacration­e
n o n fatis concluditr N o n ей factum, ergo fieri non
iicuiti coguntenimnovasaliquandoinvenire rne­
dicinas nervorum experimentamorbor ипь»

Suntâtitcm câufae n o n ïeves,cùrnodieijs epo­


que, qui jam ordinati, n o n libidine fed confeientiâ
duòli uxores diixerunt, &Ecclefijs utiles efiepof­
funt ; gratia bujus legis rieri debeat, & impoilerum
quoque,
Caffanòrt Zòebmd cn tlber bte 2 i X . 2,19
fviitwn fafi ttur Wefc/fo auffguee Pfri3tit>eti/' ^3ofi«fl
c

unì? Prad&t/aucf>ffeéfc&ltcéc§t e*>5etrt t»nt> t>ngcè<ltntó


©etifteit betJac&t ft«t>/a«fT« et(tc&c«/&ie ftc&fe№flnoc&
md^ fermai / ìmiip alfo auf? $rtftrtfFett&eft fònm Pte
6m'cfeanwerffe»(a(Tett. ­ternati aber èfymàiu
tier &um $ircfcetiPierift ernx&leti fofle/ panzer fefem.

€rempciper afte» giriteli ftifyvitoUt/ Qtti> tioch bif*


fra&er m alien $?vr&nltf npif*ct)en be&alten
ft>irt>.
2((Iemt)o»t)ett/etttgett/ pie nacfc j&rem'priefter*

' NERI/ Ì>IC NATI»


^nn& |u fccquanar fitfy ber ©emetti
95J CITICI: GW
NOMMCIU

tett fòlle / weil (jierinne ourchaug feùrCrempel per:


Siltenob^anDertf ^un aber attff Piefeweife wirp nitj**r^
in
redjtgefcftfoften : ©iefe^ifniicfrta^fcfreljett, parumbr ™
<m
parffman^ iiic^tt^unl Semi pie i^tfaorung newer "
^raiiff^eitettmacht/pa^ ma» axich UèmUrn mw
Siri^e^erftìrfuchenmu^
€gflnpen (tei) aucfj nid>t gerincje ^rfacfxnvwat*
umBmati Ijeut §u tao, ajetcfrfafé peneti folcfte (^a^uttg
n.ìcbU#n folle/Pie aflberatordinirt worpen/tm nic&t
au0(Beilheit/ fonpern(BeH>ifFeng &alber$Setber a>
nommen / twppcn $ircf)cnmtt ^ufewrftc&en fornii'
€e ij t>tit>
izo C A SS A N D E R E V Á N G E L t e a s ,
q u o q u e , fi magna Eccleñx utilità* invitet,alicrui-
bus idem concedi poffit.
P r i m ù m , q u ò d conjugium inirepoflordina-
t i o n e m , nullo divino j u r e , folo Eccleílae fiatata
prohibeatur: & in veteribus Canonibustale con-
jugium n o n dirimitur, fed leviore cenfurà pùni-
tur, n a m in Concilio Neocaefarienfl cap^i. Sacer-
d o s u x o r e m d u c e n s , deponitur ab ordine, id eft, ut
exponit Gloila, ab orjìcio & n o n beneficio, ubi 8c
illudadditur,magis puniti facerdotem, qui forni-
cetur, q u à m qui publicecontrahit. Idemfìatuitur
C a n o n . 6. Conci!. Generalis. In Conftitutionibus
vero Leonis irrita fit conftitutio, quas Diáconos &
Sacerdotespoftordinationemcontrahentes, à cle-
ricali habitu ad prophanàm vitam redigi vult, Sta-
tuii v e r o , u t ab eo t a n t u m ordine, quem ante nu-
ptias tenuerunt, recedant, nec habitu Cleri, nec le-
g i t i m o Ecclefiae minift erio pri ventur.
Cùm
mt> «wromb auch forthin ( wen ter Äirehen Sofc
^rterfotert)ta(FeIkantern5ugelafTenwert>enfone.
èrfHich/ weil tig^eref/nachter Ordination
fo Den <£l)efwnt (ich begeben / mit feinem Wttlichen ggSS,
ftecbt/fonternaöein in Den ^trehen^a^ungenw/ " 8 1

boten / mt in Den alten Canonibusfolche €he nicht


Icrtrennet/fonbernmiteinergelintenjóchtignngam
gefejen Worten, ©enn im Concilio Neocaefarienfi
c i . ficht aifo; €m <pne|fer/frer em^Betö ge*
nommen/foll wnbem Orfcen afcsefcßafff
wxbm/ i>a$ ift/ Ctx>tc eg ine ©lofle erflärö
von feinem Sfmpf / wt>roc£ffconfeinem
CftlfOmmeit ©a auch tiefes hin^u gefegt Wirt ;
©af? ein trieft er/t>er furerei) frtift/ß&ft N *
eer gefìraffe noer &m foli / benn mtyw jic£
MenÖtC^ in %t\)K<Xt§ tMàfft €ben tiefes
Wirt auch - - Concil. general, befehlen. 3fo
C a n 6

ben (Satzungen aber Leonis ift tiefe ©aéungauffge*


hoben /welche beft&lt/ tagtie Diaconi prtt jprtefter/
tic nach ter Ordi nation .£)och5eit gemacht/ihre wife
ten twt Wappen abziehen/ im ein gemein börgerliches
£ebenfuhren foflen. (Es hat aber Leo tahin gefchlof*
fen/bagfolchenurt)on tiefem Orten (teufte w ter
•J)ocl)^itgchabt)abtreten/nichtaberterprte|lerIicheit
Aber/ober teg%che«ampts beraubt werten foöe*.
p Hi WM
zzi CASSANDER EVANGELICUS.
Cum' igitur haec matrimonij eontraétio poft
ordinationem folo flatutoprohibeatur, .& exem.
plaprifcaextent, quaeteftentur, hujufmodiftatura
n o n tarn anxiè obfervata fuiíTe, q u i n ob Ecclelis
neceifitateni aliquando rçlaxata fuerint, quis non
concédât in extrema hacEcclefia; nepeíTitate, hoc
i d ç m h o d i e fieri poller?

Exempla non obfervatorum Ecclefia: itatuto*


r u m etiam apud Veteres hujufmodi funt : Nam
p r i m u m Epiphamus a i t , in quibiifdam locis fu|
astate Presbyteros & Diáconos liberos gignero,
quamvis id fiat contra Ecclefiafticos Cañones, idq;
*mitiifrro- fieri propter inopiam * miniiierioruiru. Item jam
m n
d u d u m Ecclefia cohabitationem iacerdotum cum
foeminis tolerat, q u o d h a u d f e c u s , atq; ipfum con-
j L i g i u m , Epclefiae ilatutis prohibetu.r ; qu i n non lb*
lùm contra Ecclefias ftatuta, fed etiam contra ilatii.
ta Apofiolica, in Ecclefia aiiquando aliquid exi-
gente id infigni uti'litate admiifuni legimus, ul
Neophytos o r d i n a t o s , q u o d confiât de Fabiano,
Cypriano, Nicolao, Nectario, Ambrollo, Severo,
Tarafio. ítem Tertullianusteítatur, apudPfychi-
cos, quo
Cftff anori 25ebenc?ett über bte 2 t 223
berhalben folches .f>et)rathen nach ter Or^
dination allem mit einer bfofien @ai|ang verboten
ttwbetvt*! alte (grempla obh<*nben/ welche gmtgfam
bejfetige / tag man folebe ©afeung nicht eb en fo greng
in acht genommen / fottötm fk bigweilen aug ttfytu
febenber ^oth ter Kirchen nachgeladen 5 wer wolte
fcenn nicDt geftehen tmtbefennen / tag es auch föglich
bei?bieferlei|ten %>th ter Kirchen noch hwtigs tags
gefebebenfonne?
© 0 hat man auch bei) ten Sitten ©remgla/tag | Ä o l i ,
begleichen ©a&rng ter Kirchen ebner maffen nicht
geaebtet Worten, Öenn ergfich fagt E p i p h a n i u s ,

etlichen Orten hinter beugen/ ob gleichfotcheS ten


Canonibus ter Ätrcfjen $u witer/ unt taffclbe wegen
^anglung ter ^irchentietter. i t e n u , tie C&rtft^
ließe ßtreh hat fchon föngg tie Q3et)W0hnung ter
'Priertermitten^Beiberngetultet/welchestoch nicht
anbers / als ter €heitant felbg in ten ^irchen^a*
jungen verboten wirt. 3<* wir Itfm / tag mm$}t
mal etwasnieht allein witer tie Kirchen statuta, fom
bernauch wibertieSlpogolifche©a|ung in ter
eben/ wegen hentichen 9ft$es/ &ugeJaffen Worten <
Sllsbag man tie ^ewlina ordinirte, wie an Fabia­
ne, Cyprlanö, Nicola©, № ^ A mbroiio, Se*
verö,Tarafio £nflffeheu.Item_«, Ter tullianus be*
leiigt/tag bei) ocri P f y c h i c i s
Cmfe welchem^amen er
tiega*
Z24 C A S S A N D E R EVANG E L I CUS.
c o s , q u o n o m i n e Catuolicosappellat, etiam diga­
mosadverfus prseceptum Apoftoli Ecclefrjspraeö.
dere_A Nil igitur abfurdi her, fi in tantaEcclefis
neceffitate huj us Ecciefiaftici ftatuti (etiamli Apo­
ßolicum efiet) moderati© & relaxatio fiat.

vraneifm Nec audiendus efl novus quidam in Italia do*


Turrianm, gmatiit.es,qui unus c a n t r a o m n i u m veterum&re«
ßveTorre- 0
. r- 1
i r n- r • r

ßsitbro2. centium fcccleiialticorum lcriptorum lententiam


de dogma- Coelibatum ordini Гаоговм»«&??, hoceft,fubitantia«
r 4
^ * ^ " l i t e r & lege divina adjuncìurn ehe contendit, пес
elle in poteftate Pontificis, necEcclefia», ut conju­
gij ufum facerdotibus p e r m i t t a n t , non magis,
q u à m furandi & latrocinandi, atque eo modo uni­
verfam Ecclefìam tarn Orientalen!, quàm Occi­
dentalem violatidivinijuris accufat : illam, quòd
eonjugium in Sacerdotibus h a c b n u s obfervarit;
hancquòdeamrecìèfacerejudicarit.

C u r a u t e m etiam in ordinatis eonjugium ho­


dkadmittipoffitjbsEc ratio eft, quòdexhujufmo­
di con­
CüflhnbriS&ebenctcn iiberoieSl.C. aa?

SÖet&er gehöht (wtfcerfcasCBchotbeg Slpoftefö) №


Archen t>orgeff anfccn. 3ft demnach nicht ungereimt/
wenn k» fo hoher ^othfcurfftfcer^ircfan fciefe€5a*
^ung(ob(te gleich Stpoftoiifchwere) gemildert tw«&
nacjjgelaffcntturk
<Önt> fea man jenen newen £ehrer in SBelfeh* TURRIA
Iant> nicht grogachten/welcher wit>er aller/ fo wolfcer w ^ j ;
alten/atenewen $irchen@crihenten ^fcpnung |FK2c
wendet/ bafl ba£ €t)elofe 2tkn »efmäft^/siB
wnb frafft bef? ©ottlicßert ©efotf |u bem
r BSC
pricftcrlic^m Orben gehöre / mt> baf! e£ "
fteber m ber ©ewalt beg ^a&^/noc^ ber
Archen ff e$e/ ben P r i n t e r n benۤeftanb
Sugefiattcn/fcwmtg^nen frei) fielet/baö
fteljlen/rattöen Mb morben ¿11 gebulben.
Wt Wefer Seife kSöchtiget er fciegan^e/fowoi&ie
i^orgenltfntofche/ als? gegen 2lbent> gelegene JvirclV
t>agfiet>iegöttliche©efein>erhrx>chen 5 Jene/wenn fit
ton£|ejtant>&erPrief?erhi$Kr gemattet; fciefeafcer/
i>a ftefcafargehalten / &ag jene herinnen nicht m
rechtgethan.
SBarumh man aherauch heutigtftags? b < » o r d i ­ j g « ^
mrten Perfonen ten €heftant>ftufoffeii^ m $ ^ ™g**
t f

bieUrfach/aöhieweilmit folchem €l)eftant> nicht du«***»*


5f №
zzò C A S S A N D E R E V A N G E L I CU S.
d i c o n j u g ì o , n o n m o d o nulla ofTenfio populisti
m a g n a etiam utilitas fitexpecl:anda_5, nameòres
jam redijt, u t vix centeflmum invenias , qui ab
o m n i commercio foeminarum abllineat, popu-
lus vero ita affe&us eft, u t facerdotis fornicatoris
feti concubinari) minifterium vel prorfus conde-
m n e t , vellevius a^ftimet, m a r i t u m v e r ò facerdo-
temaequiusferat, u t c ù m populo quoque jam no-
t u m fit, honorabile effe in o m n i b u s conjugium,
adulterosautem &fornicatores à Deojudicandos.
Accedit & h o c , q u ò d nifi hujufmodi conjugium
toleretur, vix idonei Ecclefise miniftri import erum
q u o q u e inveniri poterunt.

Q u a r e fi u n q u a m t e m p u s fuit, antiqua alicu-


jus confuetudinis i m m u t a n d o , c e r t e hsec tempo-
ra, hujus q u a m vis prifci moris, immutationemali-
q u a m efflagitare videntur, cùm optimi quique k
religiofiffimi facerdotes infirmitatem fuam agno-
fcentes & perpetuai fcortationis foeditatem exhor-
}

refcentes, fi publice n o n a u d e n t , c e r t e privatim


c o n j u g i u m i n e u n t , &populushodie,utdiximuSj
eo a n i m o comparatus eft, u t m a r i t u m , quam fcor-
t a t o r e m facerdotemfaciliuspatiatur. Cùm i g i tur

hoc tempore eò neeeflìtatis res propemodumre-


£atfhnbri$btbenctenfiberbit%£> TZT
lein tw#oicf einige <frcjerm$ nicht gegeben WfirDs'iSSS S ,
fcmpew auch liefert ein groffer ^ufc parauj^u gewar*£X»W
ten. Lennes iftnunmehr pahiufommm/pagfaum '** 4

perhunpert&ujtnpett/ welcher ffch#to#ichpcr28efo


ber enthaltende; pafcargegen p4#$okfalfogear'/
tet/ öa^ eg? ba^ 2(mpt ci«e^ ^tlrtfc&cn ^ptrieftere? ct*
Mj^chtn/Concubiri ewt>fecpfchWffermhat)entwe*
per #ar i>erpampt/oper fehr gering achtet ; einen "prie*
frer aber/per ein €&eman ift/eher &mb fich leipet > weit
auch t>as ^Öotcf numehr w e i ß / W e £()e (>ep Hcbr. 1 , .
Im tipUti) galten werben folki&ott akx v 4

t e u r e r w&ۤelJre$er ftraffen werbe.


60 f ompt auch PiefesfynWwenn man fotehen £he*
jfano nicht geftattet/paß man in folgender <3eit fchwer*
lieh töchtige ^irchenpiener hahen fonne.
öarumb ift jemals? ?eit gewefen/ eine alte ®e>
tüonheit ^utfnpern/ fo wil Piefe ?eit eine anformt g Dcg* *
f m?

ermelpten Gebrauchs? erfoforn / weil nemlich auch


fromme t)itt> cjott^forc&ttgftc lOncftcr >&re @c&it»ad&^
hett erfennen/t)ttp oh per ffetigen .g)ureret;t)tth'Önrei*
nigfcit ein abfehew haben. £)aher auciywen ftc ja nit
öffentlich hei)rathen porffen/j'epoch eine heimliche €he
anfteücn/t)np weil paö ^Öolcf/ wie gefagt / heut §u tag
alfo gefinnet tft/paß eä tneflieber einen Priejter / per ein
%mamvate? einen -Jpurer/oitlfot. SBann fomnach
bei) oiefer ?eit Pie@achfaft ineinenfolchen^othfatl
Sfi) Sera*
2ig CAS SAN D E H E V A N G E L I eus.
dacia fit, ut aut conjugatus aut concubmariusfa-
cerdos lîtadmittendus,quis non videt,etiamfi quid
in h o c conjugio fit i n c o m m o d i , minoris malira-
tionepotiusefìè e l i g e n d u n u ?

N a m q u ò d Ambrofìj,Bafìlij Se multorum An-


tiftitumexemplaadferimtur,qui ope divinâadju-
t i , extraconjugium Féliciter Ecclefias adminiftra-
r u n t , hi certe n o n m o d o à conjugio, fedabomni
mulierumcongrefïu fibi temperar unt, quòdfi ho-
die q u o q u e ab Epifcopis&Presbyterisobfervetur,
n e m o hujufmodi coelibatum in quœfïionem vo-
cct, quin potius fummis laudibus evehat.

Q u a r e o m n i n ò confultum videtur, ut qui hu-


jufmodi caftum coelibatum ultrò praftant, lau-
d e n t u r & h o n o r e n t u r , q u i h u n c autem fummura
caftitatis gradum confcenderenequeunt,infecim-
d o & p r o x i m o gradii cafti conjugij confiftere per-
m i t t a n t u r , neque enim h o c e ò pertinet utHeroi-
cusille ad f u m m u m caflitatis g r a d u m contenden-
d i c o n a t u s & impetusretardetur: fed uthumi-
lium Se inflrmorum imbecillita-
ti confulatur.

ARTI-
<D#m5rt *&tbmcten über bie %<Z* 229
geraffte»/ daß man entweder einen geejjlidjten 'prie*
^er/oder einen TDrtefter mit der <£oneubin jjabenmuß/
foflftetemiederteic&tlic^ (obgleich diefer €&eftand
ttntö^ngelegett&eitljat) daßman doclj t>enfe№cti afö
eirtgeringeö^nvjema^erwe&lenfoö.
©entt daß deß Ambrolij, Bafili), unttd ttfeferaw«^»«
h o f f e n €rempla angezogen werden / welche Ä S :
durcb Rottes 35enjtandföre$ird?en auffer dem <£fy*
M
(iand g IM lief) verwaltet / tft^u wiffen / daß fie ftcf) g * *
ro$licf> nidjt aflein deß ^eftandsi/fondern aller weib*
liefert ©emetofc&afft entfalten* 3Öann diefes? aud>
Jjeutet>on den^ifefroffen twd fließen alfo gehalten
Wörde / dfrffte niemand ober dem ledigen &tmt> viel
jragengtreiben/ fondern man Wörde jbn tnelme&r mit
jjocfjtfem £ob fjerauß ßretefren.
©arumb fefreinet es? allerdings rat^fam fer)n/daß g * » «
diefe/ welche den ledigen @taud förftep felbfi feufi>'^Ä"*
faljren/Su loben und $u e&ren / den andern aber / fo die
bocbfte@taffelder^euf(^^eit5urteigennie&tt)erm^
gen^ugelaffeufenauff dienere Ötaffeldeß feuf^eri
tytftmtä§u treten, ©enn diefetf gefiet ni$f bafyn/
Ms ob diefe/}o die fonderbare (Babe der Äeufcijfjeit em*
fangen/daran folten gehindert werden; fondern daß
Uta« der ©efjwacijen 'Xtofcermogligfcit §ie#
durcfrratjjetmd&elffe.

SfW ©er
130 CASSANDER E V A N G E L I C U S ,
ARTICULUS XXIIII.

DeMiflL.
pag.204.
Ueritur Confeifio& Apologia, falso fuos
accufari, q u ö d a b o l e a n t Miilam, cam enim
apud fuos r e t i n e r i , & fummä reverentia
celcbrari, fervatisufitafisceremonijs,populurn au-
temailuefieri,ututatur Sacramento,nullosadmit-
tiniíiexploratos, fieri u n a m Miilam communem
Dominicis diebus, atque etiam alijs, fi qui uti ve-
lint Sacramento, in qua Paftorés confecrant, fu-
m u n t & p o r r i g y n t Sacramentum corporis &fan«
guinis Chrifii,

In his certe verbis ni lapparet, quodadmodum


à publica confuetudine in publicis Miifis celebran-
do diffidet , nifi q u ò d in o m n i Milla Sacramenta
corporis & íanguinis D o m i n i porrigunt, idq; ido-
neis atque exploratis, q u ò d certe improbandum
n o n eli:, nam & inftituto Chrifii & Apoftolica: tra-
dition! & veteris Ecclefiae, etiam Romanas obfer-
v a t u m confentaneum eft.
•pag.211. pauilfoil-. N o n t e m e r e quidam impulfi funt ad
earn opinionem acerbius infe&andam, videlicet
c ù m tanta m u l t i t u d o MiiTarum pafiim fumma
negli-
Cafjandri 25eoencten itber bic 2f. € . 23 x
©er X X I I I I . 2frticul

(S$\3e Confeflio tJttd Apologia UftfyfWMfift/g«*


c3ieg daß die ihrige fdlfchlich angeflagt werden /äfö*^««»
ob fit die SHeß ganß abfchaffen folten; twd №*
melden/daß diefelbe bei) i^neti behauen/ tmd mit hoch*
jfer £ljrerbietung (nach de» gewohnlichen £eremo*
nien)ge5aitdeltft>erde/docf>alfo/daßmandasl3oI(f
atigen>e!)nedas@acrament 5« gebrauchen/ daß man
niemand dafcu laffe/ er fen dann Derfröret/daß mau an
deii6ontifgennureine/ twd äwar allgemeine/ SITeß
halte/twd auch in andern ^gen/cwenn etlichedaffefc
bc 6aerament £u gebrauchen begejjrett)itt welcher die
Wm&erw das @acrament deߣetbstwd 33lutsdeß
^€rin€frriftifegnen/nemen und reiche«.
%Wfm ^Borten iß gewißlich nichts §u jtndett/gflgj
wn
welches fo fefrr dem öffentlichen (Gebrauch $?eß $u^ *
halten Zuwider were/ohne daß |te in einer jeden }$?eß
fca$@acramentdeߣetbsend^Iutsdeߣ€rwrek
cben/t>nd §war den tauglichen $>nd werten (welche^
jenicht fax unrecht £u galten) inmaffen es der <£infe*
ftwg C&rtfti / der $poftoufchen£ejr/ der alten ßir*
c^en/auchder^omifchenöewon^eitgleichformig.
55«ß>f)«w«c&: £s find etliche nicht MbiBich
angetrieben worden diefe Nennung fjefftig an^ufech*
tm i deutlich / m&bm end wider fo Diel Neffen mit
groffec
2.32. C A S S A N E ER E V A N G E L I C I ! s,
negligentia celebretur, * itaque nonnunquam à
viliffimis & impuri'ffimis homirìibus, hanca&io-
n e m , t a n q u a m q u p d d a m opifirium, unde vitam
traducant, qnaeftus t a n t u m causa obeuntibus, ad
q u a m m u l t i t u d o faspè improbo.rum & federato,
r u m h o m i n u m concurrit,nihilq; aliud inde refert,
q u à m ex eo fp e eiaculo (anctitatem fibi aliquam
accedereputantjtametß' ipfì de vita; immutationc
jiil cogitent,imo Fepè a quotidianaMilla; auditio-
neilatimadfua'ufitata flagitia&fcelera fe conver-
tant. H u i c rei optjmè occurripoterir,fi minore
quidem n u m e r o , fed majore reverenda Mtffie,
q u à m h a ó l e n u s , celebrentur, n c q u e pluresSacer-
dofes o r d i n e n t u r , q u a m quibus ad miniiteriuni
Ecclefiafticùmopus efh V i d e n t u r autem popu-
lofufficerefingulisDpminicis & majoribus Feftis
MifFaefmgulas, yél'infrequentioribuslocis, Miflsc
bina;, q u o d antiqui m o r i s e # è in RomanaEcclefia
b i n e patet, q u ò d cùm olim feflis diebus conve-
nientéjr una t a n t u m Milla popnlo celebraretur,
eaque iriultitudin.i populi ad offerendum & parti-
cipandum non fu.fficeret, R o m a n a Ecciefia in mo-
re habuit, ut ad n o v u m populi conyentum facrifi-
cij oblatio reiteraretur, id q u o d L e o PontifexDio-
fcòro Alexandrino r^pifeopo fignijJcabar.
Tanto poti ; H u c certe pertinet antiquiffima 0-
m n i u m E c c l e f i a r u m a t q u e i m p r i m i s Romana; Ec-
€af}anbrt25cbencecriubcrbic!2(.C. 235
gr#r $autfeit mt> ^achtäfftgfeit gehalten werten;
Mb bigbigwctlen auch t>on fchlimen t>nb nichtswer*
then TOerfonen / fb tiefe ­ipantlung nurfifcein ^ant*
öjerrf jjalten/twt ihren ©ewin taturch fachen>ta&u
efltemtat ein groffer­^auff gottlofer *>nt bofer 33u>
benlaufft/imb nichts anters tawnbringt/als tag
flohnen einbilten/fte werten tarumb heilig/ wenn fte
«tir^fehen/obfiefchonauff^elTerungivhresSebens
wenig gebenden//a wol nach täglicher 2fah&ung t er
^gftchalSbalt$uih^ttgewohnlicheu@Öntent)nt
©djanblaftern wrwenben, ©iefer @ach fonteman
gar twl begegnen/ tatie Steffen mit geringerer2ln*
10/Akt mit grofferer Slntacht (als btghergefchehe* >
ge&aiten/ *wt nicht mehr Sieger ordinirt hörten/
afe man &um $irchenttenft betürffte. <üs betuneft
v
mich ober/ es fer) tem $olcf an einem @om oter grof* SÄ? *
fcnSefttägen nur eine $?eggnug/ an großem Orten
aberpoutieeSinter^mifchen^irch ein a l t e r a
IwucOgcwefen; welches bahererfcheinet/wennman
tw&eiten an ten Serjertdgen tem "Solei nur eine $?eg
r
bcqnemIicbhielte/t)ntabertegÖoIclS§ui)ielwar/tag
folche geigliche ^antlung / fojich mehr Q^olcfS auffs
newe angemelbet/witerholet wurte/welch^s 1)abft
Leo tem Diofcoro %ijtf)off № Sle^antria sorge*
Saiten.
MNMWH'. ^>ieher gehöret gewiglich tie &ht*
ölte ^ewonheit aller Kirchen / tmnt infonterheit
234 CASSANDER E VA NG EL I C U S .
clefiaeconfuetudo, q u a voce Diaconi poil Evange.
li) lectionem, n o n c o m m u n i c a n t e s mittebantùr,
iq eli abire jubebantur,in q u o (pjemni ritu, quo
prirnum Catéchumenis , & n o n cqm inimicanti-
bus,anteconfecrationem, Se poftea fidelibus port
confecrationem&participationem, Miiïà feu Mif,
fio denunciabatur,MiiIàe n o m e n in vulgus obti.
nuit.

Quamvis q u o d h o c l o c o u r g e t Chryfortomus,
ù t qui huic myfticx aclioni interfunt, de menfa
q u o q ; D o m i n i u n à c o m m u n i e e n t , i d u t efficipof-
*g>erAHdufit,vix*operandum efi: q u a n d o ne ipfius quidem
x t a t e ' h o c obfervatum fuerit :, Monendi tamea
fimthomines,netantismyfterijsintereiïèaiideant,
fi ex confeientia gravions peccati indignos le parti-
cipatiotie Sacramentorum elle fentiunt, ut qui in
.uiura, feortatione, ebrietate,blafphemia>odio fra-
terno perfifiunt; IlIi q u o q u e qui manifertis fceîe-
ribusobnoxij funt,Ecclefiaftico judicioabhismy-
ft.erijseflent arcendi. H o c de eaparte hujusfacne
actionis intelligendum eft, in qua confecratio,&
€affan6ri2&ct>cnctenübcrotc!4.C. 23?
perlXomifctxn/babtc/emcjc/ weicht irichtcommuni­
cirten, nach Slblefung t>ef Langeln / t>on pem Dia­
cono erinnert wuiten antreten ; SHan ItcflTc ffe jjf n>
twg gehe». 3" welchem fouperbaren Riv$m®t ;

brauch/wenn erfttietypen (£ated>tfmu$@cbttlcrn t>ut»


tonen/ fo nicht c o m m u n i c i r t e n / w k r Segnung/
tmp hernach Pen ©laubigen nach &er@tgnungtmt>
Wfung ftcSR^/ofcr M I s si o (Jfjmjwgftaf,
fling) angedeutet warty № Zdoxtkin / /
oer gemeine $?ann behalten.
Siewol was chry foftomus an piefem Ort ernffc
lieh erinnert/fcaßPie/ fo Piefer geifrlichen^anplung
be^wohnen/^ugleichauchpaöfähenpmalgehrauchen
foöeti/ oa^wiro fchwerfetm anzurichten / pieweil es? chrono«,
auch Zufemcr £eit mt ift gehalten woroen: £)och fou •«
man oie £eut erinnern / paß fie fich uicht önterfle*
hen/ be.)foIchemgeiftlichen^etcf ficheinzumifchen/
pafie ihnen wegen einer groben St'tnpe Obel bewufi
fcDtip tmt> paher peߣ.$benpmaht# nicht wütPig: £¿¿5,
atepiefca im^ucher/^urerety^runefenhctt/(Bott& f^?££ ' r

läTtcrung *mp ­f>aß gegen pem ^echften verharren.


Sfuch Piefe/welche gar in Pen öffentlichen Saftern ligen §gjj£^
tut» berfelben überzeugt worPen/folte man u^chpem^^?'
'.Ortheilper Kirchent>onbefagter geiftlichen ^anp*™**»"
lung (biß Zur 33cfehrung) ab weifen, 'Snp pas ift t>on
tom ^httl folcher •OanPiung zu wftehen / in wet>
6 g ij ehern
ZÌO CASSANDE-R. E V A N G E L I C us.
myfticaoblatio &participatio Jit, quae MifTa fide-
Hum dicitur; N a m illi parti, quae inftitutioncm
t a n t u m habetj & Evangelicaleólione, & verbi Dei
- *pr2ejudicaTÌone finitur, o m n i b u s olim intereffeli-
!

cebat. Ad hxc mifias ipfas ita à facerdotibus fieri


oportebat,ut bine utilitas aliqua ad populum rede-
at & n o n i » externo t a n t u m fpe&aculo derixus
y

hsereat, quodfiet, fi precesSde&iones divinar um


literarum itafran£, u t adpr&fentium, quorum gra-
tia fiunt, fidfem &pietatem>augendainpertineant.
Adde quòd hxc aétio- Miffa?, rión folùm populi
causa fiat, fed ex antiquis patrum inftitutis inea
populus f u a s q p o q a e p a r t e s habeat, nam utrecìè
in quit Cajetanus : Inftitutio Miflàe id habet, ut po-
pulus & audiat, qua? docìrin-ae funt, &dicat,qu£
laudis funt ; Quapropter idem Seriptor alibi air,
melius effe ad aedificationem Ecciefiae, fi orationes
public», qxias audiente pop ulo dicuntur, dicantur
Cafjanort Äebericten ober bie % € . 237
cfjetttfeie©egnnrtg/^arrciehnng tmt> $7ittheilung
3efchicht/imt> Welche t>ie ^?cgl>cr Ölanhigen gcnennet
»(^.©eilWerem­tSeflCwekCer nurfflit£atechifmn&
lehren mb$km/fcnfcmit 2№fung i>c£€tMngeïtjim
#crfünt>ignng 'BortS &Ottt$wvkfy№ roavfc )
iftmdtimgïic&he^un)o&ttenge(lAtteï«)orî)ein­ Wer S Ä
totëfoOenhïflichWc Neffen aïfo fcon ben^rieïîerttge^CA
fcfjehen / t>afê ane^Wkfemeii^u^t>ara«ßfcf)cpffeu
fonte/ tm infcero endlichen fputmlmt^mfdmuii
fic& nicht aïfo vergaffte * welches alsftann gefcheljen
wirb /fcamanfcas(Bebet tmfcfcieLe&ionés §cr
6chrifft aïfo anftcUct /fca#fte £n Dermehwng
Éauknstmfc <^tt^or$t&er afflwfen&en (fcerent*
halben es angefehen) gereiche«. §u t»em roeilanchfrfe
#ar№ngt>er SReg nicht aHem roegenfcegWirf*
oor9ehet/fottî)ernauch&as Wlcf felbfinach &cn@a*­
(jungen t e r ^ t e r feinen änthcÄjiehe^' ¿11­ f;anM»

hat, ®e"nn/iDieCajetànusrechtfagt5 ©ie€tnffc

h)6en ift) @o fprichtt>aher ebenfciefer©erthent am


tc»onichtt)nhiaichi MmrtmÇrfttr <?r*sœss
haönma&er^tf^
ttct)tv( t»itW.
manrn $?amt gfjcpgf / m gmtrtwr fa*
© g iij fanter/
2.3 S CAS S A N D E R E V A N G E L I C US.
Jingiia vulgari i n Ecclefia, qiiàm in lingua Latina;
*rejpenditc[ua de re c u m reprehenderetur, * refpondet, fe
hanc fententiamfundaflfe fuper do&rinam Pauli,
i, Corinth. 14.

D G folitarijs Mißis.

Q t l o d itaque de privatis MiiTis eonquerun-


t u m o n o m n i n ò praeter rationem e(t,fipri-
vatarum Mifïàrum n o m i n e intelliganteas
Miiias , in quibus (blus facerdos confecìa Sacra-
m e n t a participât; nec ulla mylìeriorum diftribu-
tiofit,{qu2eaptiore n o m i n e folitariaemilla: vocan-
tur)quae V e t e r i b u s q u o q u e , c ù m primùm inMo-
narterijsquibufdaminoleviiTènt, improbatxfuilTe
videntur , ut patet ex C a n o n e quodam Concili/
Hannetenfis, in q u o facerdos folus Miflàm cele-
brare vetatur; a b f u r d u m e n i m elTe, utdicat, Do-
m i n u s vob'iicum, furfum c o r d a i , aut gratiasaga-
mus D e o , D o m i n o n o l l r o , cum nullus fit,qui rG-
fpon-
Canori Zòtbtndtn tiber bit 01. C. 239

UntctM ni$i m 2at timftfyi 6pmc£ ki)


ber (£bn№^
OnD aitfer twukr Su « b gcfe^t roarfr/aab er $ur 2lnt*

wort ; £r l^tte fatte Mtynum auffbu 2tyx ^

@«U^efian
1.2fc fte temutici) ùbet tic@h'llme(Tc»nàcjeu/^^««^
^ ^ è ^ t aucfj uicbttf&ff$rfa cfj /sveni fie tmter
dem ^ì3ort leitt / @ttH^C#/ fie jcnige SHep
erbnete^etchenaHem aéraucDtv tmt ferite%\$tfyU
lungber^etchen teg2lkiitmabisgefcl)tci). (fonitcu
«ut emem bequcmeu%mtcn (gmfamc Sfitti/
%\ntUWttffm cjenennet werben) tie aucf> wu
benSlltcti/fo balb fleto etlfcl)ett€lcrtevn <wffEommeii/S£te
tMOrffett roorten/WtCaug emettiCanone C o n c i l i ) CANON
Nannetenfis erfebemet/barm twboten tt>trb/tag few N « 2 « .
fi,<
TPticftcr abfeits afletn tte $?eg giteti foli : ©internai
esbigfal^tjng^eimtwere/taerfaate: ©er J£térrr
laft w ©Ott wferm .$£rrn twtcfen :
240 CAS SAN DE R EVA'N G E L I С U S.
fpondeat ; A u t i n Ganone_s: E t o m n i u m circuity,
ftantiürrLt; с ц щ nernoadfit; A u t in vitet ad oratio­
nem, cum dicit, Oremus,cùm,nulltis fit, qui fecum
oret ; Itaque concludit, ridieulofam illam fuperÜL­
t i o n e m maxime à monalterijs Monachorum ex.­
terminandam elle, itaque jubentur Prselatiprovi­
dere, ut Presbyteriin Coenobijs & in alijs Ecclefijs
cooperatores habeaut in célébrât joneMiffàrunu

; H u i c Conçilij Nannetenfis Decreto limile rt­


peritur, ex Concilio Papienfi cap. 132. Ut milks
Presbyter folusMiiTam celebrare p.rsefumat, quia
ita пес verba D o n i m i Salvatoris, q uibus myfteria
corporis 8c fanguinis fuis diicipulis celebranda
çontradidit, nee Apofioii Pauli documenta decla­
rant, n e e e t i a m i n ipfis acribus enucleati m lcgitur,
ita debere fieri ullo m o d o .

Dehis /òlitarijsMilTìs fcribitOdo Cameracefi­


fisin C a n o n e m , antiquitus eäs in ufu Ecclefia; noti
fu ifle, videli cet, cum nultaMifià^fine collecta, hoc
eft, coetu a l i q u o u n à offerentium, & Sacramenta
parti cipantijam agerentur.

*Eum *CumautemmoremfolitariasMiflàscelebran­
" * • di,ma­
O.fptnori Zòtòmdtn über bit % C. 241
mii feinet whanden/der darauffantwortet. Oder
(itiCanone5 aller icrn6ftct)Cit&cn5 dadoch
niemand da i|t Oder / fo er $um (Bebet anmahnet >
;

2afìu <cn$ Mut 5 da doch niemand zugegen / der


mit ihm betet, ©erhalben fchleuft er/ daßman diefeit
lächerlichen 2ibergtauben/bet)orab auß de» $?onch*
Elfern abfehaffen foli, ©aber wird den'Prälaten
anbefohlen/ fie fotlcn bavan fap/MnitW (Élteften in
fcenCtoftcrniniOiri andern Archen be» Verrichtung
tor Reffen ihre Mitarbeiter habe» mögen.
©mermaffen Wird daS DecretfceßConcili) Nan-
netenfis mi Concilio Papienfì cap. 132. gejtttldett ;^
itt<fc,c

Stoß fein priefter einäehlich $?eß $u haltenflehim*


terfteljenfotl/ dieweileS weder die^ort Mfers^cn*
lant50(damiterdi^bettdmahlfeineSSeibst)n^3lutS
feinen Jüngern £u halten anbefohlen) noch auch die
©chrifften deß SipoftelS pauü erfordern / noch weh
iiiibrett^efchichtenaußtracflichgelefen wird/daß es
gefebefren folte.
^onfolchenfinfamen^efJenundetiöSHeffert
, fc^reibt auch Otto Camaracenfis in Canonem; daß°" - oCa

fiet)or alters in der ^irchennicht gebraucht worden/


meracenIil>

tMlnemlichfeinet^?eßohnedie€otlectett/daSi|f/ohti
j einen bauffen derer/die da tfreils darreichten/ tfreils
1
N6acramentempftengen/gehalten werden fonte.
©afabert>iefer(Bebrauch/ ^eßju halten/
Privat

#6 fon*
241 CASSANDER EvANGELICUS.
di, máxime in monalterijs m o n a c h o r u m obtinuif.
fe_5. Solitarias autem MiíTas etiam habitas fuif-
fe, quas fa cerdos cum u n o aliquominiílro celebra-
bat, idem O d o teílatur.
H u e etiam pertinet, quod quidam antiquiores
Eccleiiafhcorum officiorum interpretes earn fo-
lamlegîtimamMiiTam eíTefateantur,cuiinterfint
facerdotirefpondentes, ofFerentesatque commu-
nicantes, quôd îpià precum in lacra accione com-
poiîtioevidenterdemonfîrat, in qua accione offe-
r e n t i u m 8c c o m m u n i c a n t i u m apertafit mentio.

Walafri- E t alius quidam Eccleiîaltïcarum rerumperi-


dusstraboi tiiïimus fcriptor, ante annos <oo. ita fcriptum re-
derebus r . % . . 1
,, f

Ecc ejia(t.
!
u q u i t , iciendum juxta antiquos patres, quodlo-
t.*$-&2. li communicantes divinis myflerijs intereffe con-
fueverunt j u n d e & a n t e oblationem juxta Caño-
nes, jubebantur exire Catechumeni,&poeniten-
tes, videlicet qui n o n d u m prseparaverunt fe ad
communicanduni-J. H o c q u o q u e ipfa Sacramen-
t o r u m i n n u i t c o n f e c l i o , i n quafacerdos,nonpro
fua
Cafíanbrí %bebenc?cn ober Ые Ol, С. z<&
fonbtñkb in ben ЬУ1жЪ$&Щст aufffcmmm / tw&
Н$ттЫф fàttyimòlìtftQtyaltm / welche ein ,
ftkftvc in bü)fü)n luiegi einigen Diaconi verrichtet/
bezeugt ermelbter Odo.
Richer gehöret auchЫ§/oaßetlicheaiteWl^S^SJ
8
gerber ^irchenfachen tmb empier/ allein biefe ЬЯеЙЙ^ "
fu: eine rechtmäßige $?e£hielten/babc» Diejenige fich
fauoen/ welche bemPrieftcr antworteten / opferte«
t>nb communicirten/wie folchegfrag (Bebet/foauff
biefe фтЫтщ gerichtet/ außtrtlcf lieh btmifü/
innberen/bie opffern tmp c o m m u n i c i r n , eigentliche
S^unggefchicht.
l?nb einanberer woterfahruer Scribent btvRiu
chenfacheu hat biefes i>or fao.Jahien fchrifftlich hm*
miaffen^ Шап foli toiffm ai$ ber £e§rber
Шш/ ba(l allein btefe im @el>rauc£ ge*
P i bercici/ ober bem 3töenbma£l fceplw
шо(>пеп/ ít>elcl>e commumetrí; ba§er§aí
mauser ber ©arretcjnmg/lauí ber с а п о ­
™™§inm% selben l)etfíen bíe£aíec§ífmii&
fcföler Ш eöflfenbe/ ató welcheЩ поЩ
mfy §тфш íum Zif$ b e ^ € r m 6er efe
Ш baííen. Qtö ЫЬтт auch bie Zubereitung
fclbfóum ШпЪтъШ welcher ber príefter nicht
£h и nutr
244 C A S S A N D E R EVANG E L I C U S .
ftia{blaoblatione& c o m m u n i c a t i o n , fed Scalio-
r u m rogat, & maxime in oratione poil commu-
n i o n e m , pro fobs communicantibus orare vide-
t u r , necpropriècommuniodicipoteft, nifiplurcs
de eodem facrifîcio participent.
E t q u i d e m h u n c a n t i q u u m eiïè Romans Ec-
clefiaf m o r e m , doclifïimi quiq;agnofcunt, quern
etiamhodieEccleiiayEthiopica diligenter & reli-
giose obfervat, ut patet ex libro navigationum
Francifci Alvares. Itaque hac noftrâ aetate reve-
rendus pater 8c vir do&ifïimus, Joannes HofFmei-
fterus,his verbis fuam fententiam breviter decla-
ravit, q u o loco precationes Mifs. exponit: Res
ipfa, inquit, clamat, tarn in Grasca quàm LatinaEc-
clefia,non folùm Sacerdotem facriticantem, fed &
reliquos Presbyteros, Diaconos, nec non & reli-
q u a m p l e b e m , autfaltem plebis aliquam partem
communicalfe ; q u o d quojmodo ceflaverit, miran-
d u m eft, & ut b o n u s ilie ufus in Ecclefiam revoce-
tur, laborandunij».
Neque
Caffanort Zòtbm&eniiber bie %<Z* 245
«tir allein fór feine/fondern auch far anderer £eut em*
pfabung betet / iwnd fonderlich im (Bebet naet) der
C o m m u n i o n allein fördiedommnmeantm. Vnb
fan biß ntd)t eigentlich eine C o m m u n i o n genennet
nwdeVe* werden den jfrrer mehr/als einer deß Slbend*
mahtetfreilfrafftig.
Vnd &war die atfergelehitefteu nemen diefen alten
Wrauch der ^omifchen Kirchen fftr befane an/wek
eben auch heut $u tag die $ircf> in SHorenland fleifTig
Dtid andächtig hält/wie auß de»n33uch der @chiffart
Francifci Alvares$uerfehen. ©arum hat$utmferer
Seit t>er €fr rwardtge Vatter und hochgelehrte 'Mann
Johannes Hoffmeifterus feine ^CflttUttg mit die*
fett Korten furfclieh erfl4rt/daer dieSfteßgebet auf?*
m m fagt 5 ©te @acßan$r fetöft frjatgtf j£f™;;
tffb wol w ber ©riccftfcl)cn/ató datemi; ' n Mnä

$tn$ixtUw bahnte allem ber ^eflprto


ftcr/fon&emauc|t)teanberc€KcrfcnPiaco^
ni, wt> anfore 5?o(cf/ober nur cm e^rtl
t»c(fcl&en/^umS(&atbma^ ftc£ gefunden/
#/t>a(2ftc§ $erttnmt>ern/ttne e£ mafo
nemen f ommen/ionb 5rtltc§ fleti anjitiwn;
t>en/&amtf folcir «ut c ©e&rauc^ nrtfar in
feie ^tre^cn angefö§r e tmx &e.
Z4-6 CA S Î A N D Î R E VA N G H L i e U S ,
N e q u e vero adeò difficile eiTet prifcum hune
moremre{tituere,fi ad m o d u m , q u e m fupradixi-
mus,per diesfeliosin EcclefijsParochialibusMif-
* eelebra- fa:*celebrentur ; facile enim ex multitudinepopu-
r m m
li,aliquifemperfuppeterent,quiunàcumfacerdo-
te fynaxin facerent, & Sacramenta participaient;
N a m q u o d r a r i u s , & rariores è populo communi-
cent, in eau fa funtpotiflimùm ipfl paftores, quipo-
pulum ad frequentatiorem communionem non
Henric.de invitent, quodpatetexfcripto Theologi cujufdam
înnatut
n o
d o c t , i fuperiore feculo , q u o feripto repre-
n m

deeffeitu henditPaltò resquofdamfusextatis, quiîegrèfere-


Mifaprop, b t , q u ò d nonnulli exfuœ Parochiasiubje6tis,fin-
a n

*' 3
gulis D o m i n iris diebus Sacramento rum commu-
n i o n e m peterent, etiamil laudabiliter viverent.
Addit a u t e m , q u u m apud quofdam fidèles eade-
votio,quaserat in primitiva Ecclefia, in qua quo-
t i d i e c o m m u n i c a b a t u r , adhuc hodic vigeat, non
deberepaftoremindignari, il qui è vulgo fint,qui
fingulis Dominicis, aut etiam alijs diebus ad com-
m u n i o n e m facrofancf am accedere cupiant.

H«ec de folitarijs Mifïîs dióìa fint.

Arti-
Cä$m&ri Äebencfen tiber bie 2k €• 247
were aber nicht fefjwer/ermelbten alten ©e*®««*^'
braucf>tt)it)er an^ufleHen/wenn man bie SHeß auff tte^
jett)etfe(fweo&ertgemelt) bie $et)er*t>nb §e{tt<f ge ober/
inDenWartfireben hielte; benn bawörben immer et* t
lidjeaug bem $oIcf ftch ftnben/ fo mit bemprietfer
basäbenbrnahlempfiertgen* öen&aßjhwfelfofefr
tcn/i)nbincinergroffenS!?enafowmiaftchSnm^ifch
be0£rw verfugen/ belfert Q&rfach ffab fäwcmlich
U< ffciXfymn ftWft/welche basSolcf Sur fleif*
ftgett Communion nicht anmahnen/wie-aug eines
gelebrtettTheologi (gehreiben erfebeinet/baswr t>ie*
.ertjflhKngefertigt warben/barinn er etliche Pfarre
herm /bie £u feiner Jeit gelebt / ernftlich geftrafft / weil
fielet auffnamen/baletlichefeinerpfanfinber alle
6ontagbas Slbenbmahl begehrten/ ob ftefcbonmv/
töbelichlebten: Sbutäberbtf hinju/weilbet)etlichen
©laubigen tiefe Slnbacht (wkfiän ber etfen Kirchen
kfcbaffen gewefen / ta fte alle ^ag communiär-
tc«) noch hewigs tagssufmben/fofolte ein pfanhert
Hiebt tmwitlig baniber fet)u/wenn etliche äugten ge*
meinen beuten alle ^enta^ ober aber in antew^aV
gen bei) bem 2lbenbmahlft(hein§ufteHett begehrten.

pt tucl fei) son ben ©nfamett abfonberlichett


wefjengefagt.

©er
248 G A S S A N D E R E V A N G E L I C I ! s.
ARTICULUS XXV,

De Monachatu.

M
O n a c h a t u m n o n ipfum vita? inftitutum,
fed h o m i n u m m o r e s , hoc inftituto abu-
tcntium, odiofumapud multosfecerunt:
n a m fi monachatus in ea formaperfiitiiTet, qua? de-
fcribiturab Athanafio,Bafilio,Hieronymo, Arn-
b rollo, Augufiino, atqueadeò Benedicìo & Bern-
h a r d o , n i m q u a m i n t a n i gravesreprehenfiones&
infecìationesincurrilTet. Q u i d e n i m (inquitAm-
brofius)aliudfueremortafteria, quàm offici na?vir-
tutum,abftinentiae,jejuni),patientise, laboruiruì
Finis en-im monaftica? vita? n o n alius elt,quàm ut
periculis,qua? adfertvita popularis, evitatis, carne
;

inpbfequiumfpiritus, quoad fieri potelt, reda£ti,


cprpore fa a n i m o totus homoiiberius Deo ferviat,

Paulopo&: M o x cùm & literatis hominibushoc


genus vita? allubefceret, coeperunt in monafterijs
S u d i a n o n folùm rerum divrnarum,fedetiarnlibe-
ralium
£tffanbti?&eb№cttnubtrbk%<Z> 249
©crXXV.2fctfcWL
Ют iBòn$ft<mb*
*ЪtocVwttftixmbt ЬяЬт m'cfjtfonSJWtic&env g j g tn 'bit

ЩмЬт\ЪтЩ№ fontani cte^efcDaffenhett


bei) Шеи feiiipfetia, gcmacfjt. £ M шеи» t>as? $?o«cl>
Ц е н т PKferSorm/ftrte eS?t>0tt Athanafio, Bafilio,
Hieronymo, Ambrofìo, A u g u r i n o , дцф Benedir
СЪМРBombardo fcef$r^
^ретап^ийшеме!^ fo gefltig aiio^fodjteti&a*
&». ©wn m$ fmb/ fprw^t А т Ь ю И ш , btessr

Хидт&епД>егШ(Т№
ЬиКюЛЯг&й tft Ретап&егШ^
Ье(Шпс|пТфп ?с(>меШ to| man Ш
ШЬм&Щх btflwtminm ubm$ mb

(АШпп&ОиЫт^хт mit 2Ф wb
tim$ fremertornaifan.
ш barauff : Ш Piefer Sta UP audjfoncjele&rteit 2Г 5

foliefoc / 5aben fte m (Òoffcw atigefangeri nid)t aflew


Elster twgc*
b ,?
№ ©c&rtffìt / fonfom aucf> ote fretti $toffc èu <:
250 CAS SANDER EvAN G E L I CMS,
ralium artium exerceri, fic,utibi adolefcentesinli-
beralibus artibus, & potiffimum pietatis ftudijs
imhuerentur, ac tandem ex ijs Ecclefise miniltri &
Paftores affumerentur.
Patiiepoft : Q u i d autem q u o d eruditiores & fa.
niores Monachi de hifce monafticis exercitijs,id-
"ipfum fentiant, & publicis fcriptis*profltenturi
Ita enim quidam Concionator Celebris Francifca-
ni inftituti hacnofixà aetate fcriptum reliquit : Hoc
( i n q u i t ) cavendum eft, ne ponaturjul1:itia,ideft,
falus in hujufmodi obfervationibus, idefl, nequis
putet,fepromereri juilitiam & remifììonem pec-
catorum & g r a t i a m , hujufmodi fervandis ritibus,
iiamjuftificationem & gratiam impetrare, fit per
fidem in Chrifiumj. Igitur Monachus fervatà Tua
regulà, fi fentiatjfeproptereajuftitìam coram Deo
confequi, iserrat, juxta illud C H R I S T I , Matth. 15.
Fruftrame colunt mandatis hominum.ficfentien-
dum
Cäffanbri 25cbencten über bte 25­1
öfoti / aifo / Dag Dafeföffen Die ^ängJinge infreien
Äönftcn / förnemlicl) akr in Der ©ottfeiigfeitfleifFig
wttmüutWKbm/ Darauf man hernach $ir#ew
Utnumt PfanherrnhalJentmt> mmmtdnbtt
85di>$mMc&: Äcakr/ft>att»gcIchrteörrt>tJet(ld«/
fcige lynche ekn mitfcnfermWtheil swn tiefen
Äichifchen otogen mftimmtm? Öatm ein förv
nemer prefciger/ Srancifcaner Orfcens/ hat &n feiner
Kit vigfchrifftlicD&interlaffem^ür bem/fpriehter/ gjr**
mag man ftc§fcorfe$en/ einer mdrt We Ä
©eredftftgfetf/ba£ ift/tte @e(tgfdt anf? fofc J A ?
c§c ©agnngen fege/t>a£ *fi/taittft.|(manbEIL
tw(me/afe oft er t>urcb folcfk ©eßräuc§ tue S Ä '
©er ecpgfeft / Sergefomgfcerßntxn w&
t>te©nat)e©i>«e^^erWenettPönne.©enn t

9Cec^feretgung wnfc ©nabe erlangen/,


fcas gefd?t<$ &urd?fcen©lan&en anSfcrfe t
[tum. ©arnmlwenn ein SStöttcfc/tor feine
Ütegul fleifftgin acßt nttnUi wmepef bti $
©erecfttgftit № &Ott |tt erlangen / &er J
irrce fefjr mit / nac£ Meiern $ r f §dl bef?,
^€rrn Sf^nftt / SfBaKfe. «ergeWtcf
Lienen fie mtr/bieftetf fte (e£r en folcße £e§r/
3< i) Die
2,^2, CAS SAN D E R E V A N G E I I C U S .
dum eft, de omnibus traditionibus, CercmonijsSc
inliitutis Ecclefiae.

1<tg. 236. , Paulo pott : Q u a m autem longe Mo n achatus hodie


à primaïuaoriginedegeneraverit, &quantis abu-
fibus coTitaminatus & deformatus fit, fatisperfe
eli manifeftum_j. N a m paulatim religio vera & fo-
l'ida in îuperftitionem & inanem fpeciem religio-
nis converga eft, &accrefcentibusopibus,decrevi£
pietas, & in ejus l o c u m larva; ceremoniarum fuc-
cefTerunt, in quibus veras pietatis operibus pene
negle&is, fumma totius religionis conftituta eft,
q.uarum ceremoniarum inanis-obfervatio ufcjiie
adeò veram apud plerofque monachos religionem
i m m i n u i t &obfciiravit, ut nufquam ferèlìcentior
& profanior vita, q u à m in nonnullis monafterijs
reperiatur,ita, u t m i r ü n o n fît, fi(cujufmodi nunc
fere eft monadica vita) m u l t o r u m odio & repr.fr
henfioni exponatur.

N o n dubito tamen in iliis ipfis c.^ti bus, noti-


nullos eiTepiosviros, qui & liane monaftica; viti?
deformationemdeplorant, tk q u a n t u m in ipfiseil,
hoc
Caff Atíbrí Zòtbmctmùbtrbk Ш+ С á#

bit itïcÇtë i> wn SKmfeÇfltedwt flnb. ФпЬ "")


jb muf? man м п aHm@a$ungen / Sara
т0П1тшШгфтгер1пш|й1еп. ^
Q5a(& tarauff :3£ie Weit aber t>ÏC $?ОПфеГерОИ ».rüwft.*.
фгет Ъфтщ auff den «Söbelftand gerathen/ wfcfÄ"™
mit wie fielen $Wßbr4uch«n fíe befchmiist twd i > e r Ä ^
wehret worden/ das ift an ftch fetöft genugfam of*S " '
fettbar. ©en» der waare tmd gründliche Öottei* !(

dienft ift allgemach in den Aberglauben tmd t>ergeb* j


Wen вфеш der Religio« uerf ehrt worden : © a
t>ie zeitlichen (Buter ¿unamen/ nam die (Bottesforcht
ab/t)ndfamen andieft4ttdie£art)ender€eremottien/;X
öuff welche» / weil inmitf elft die 2£eref der waaren
öottfeligfeit ЩШ gefegt werden / nunmehr die
©uroma der ganzen Religion beftefret ; da doch W c S №
jnicht^ft>crt^ Sfadacht $u folchen Ceremome« ben
>«пШпфеп mefrrentfreils die Religion gemindert/
Mehfó&ht dnd uerduncfeltfrat/ daß faft nirgend ein
jfreebersfcndfchtfndíichers£eben/ aisin etlichen
(tern àufwden^heresfem wunder/wenn fchon(wie *«» ?nw
iumal ie^dasS^ortchslebenbefchaffen) j f r r e r ^ A
V
demfelbenfeindfindtmd
^ . , _
esftraffem . f«mt> werte»).
ж
4
jefcoch Riffelt mir nicht /daß шег folchem ^
?
hauffennochetliche^ottfelige^dmierfe^nwerden/
dienieht allein dasVerderbnißdeßbWn^^andSbe^
i»tinen/fo^ern^/fot)ieianine»/(blchewiderumb
3 i ü| èu)h>
2J4 C A S S A N D E R EVANG E L I c u s .
h o c genus vitas ad fuam originem revocare con-
tendunt.
Reiìatigitur h o c tantùm,utabufus, qui in res
omnespraeclarasjitahocfalubreinftitutummona.
flicum invaferunt,Epifcoporum 8c Principum cu-
ra, quam optima ratione fieri poterit,pro condi-
tione h o r u m t e m p o r u n j corrigantur.

De Canonicis.
t*g- *39' Anonici afRuentibus opibus & pietrate de-
I crefcente_9, j u g u m o m n e propemodum
V J excuflerunt & v e t e r u m conititutionum
repagula perfregerunt, ita, u t h o d i e vix fpes lil-
l a fit, u t intra fepta ilia paullòarcì:iorisvit2e,quàm
fregulari-* reeulario o r d o prxferibit. revocari poffint ;
quamvis legamus, a n t e a n n o s p a u l o amphus 300,
L e g a t u m q u e n d a m R o m a n i PontificisLeodij, ut
Clericos & Canonicos à c o m m e r c i o fuarum con-
cubinarum , quse focarise dicebantur, averteret,
prascepiffe illis, ut fimulrefiderent, in refedorio Ii«
m u l c o m e d e r e n t & i n dormitoriodormirent,Ec-
clefias die ac nocle frequentarent. Haec aciak-
g u n t u r a n n o 1203. fed quantum, profecerit, pr2-
fens rerum flatus declarat.

Arti-
€<#mbrí 25ebenc£en ober btc °i. С 2#
¿u'/brem wrigem@tand twdOorfprung ^bringen

3fidtmttac&ttMraflembißcmtgeöbng/ baßdtc
ЩЬг4ифе/да1фе/ wie in айе herrliche ©ing/ alfo
auch in den heilfamen$?onchSßand eingefunden)
mitiuthw« der^^offen mmd Surften auffs befte/
ató jmmerfei;nfan/ паф gelcgenheit derzeit/ geldu?
ieri tntbtferbeljert werde».

Qcmfymn/ als die $eitßche» ©titer Bet)


¿¿ajanen èm*»?ddie£>otifeugfeii abgenommen/
Saben das 3;оф fcf>íergan£ гзоп ЙФ geworf*
feti/dnddas^3andder alien@a^nngerteerriffent)nd
еегЬгофсп : aífo gar /daß heuriges ^ags emíge*í>off*
»ung fchwerud ¿u machen/ fie widerumb ¿u diefern
eíttgejognen 2ém/ weiches ih^ Orden erfordere/Ш
brin^nr'Biewolnwiriefen/daßw^oo^ahrettein
P^bfiifcher ©ejaudier %п2йШф anfommen / tmd $tt
bem £ude / ШШ er die$eiftö$e wb ©omherren
.DOttihrenConcubmen, die fie Досйшш genenneí/
abhalten mochíe/ ihnen befohlen/daß fie bertfam feen
ЬпЬ^еп/^Шфш^егШцЬеп^аЩей fab
Ш/in eineremigeiT<è$iafffammer ЩштЪ ruhen «óf
M die be¡> ^ag *nfc З Ш fleifg befuchen Ä
Jolíen. (Bejchehen A n n o n o ? , allein was er damit fûo«" '
f9t

f
wfèeric&tct/ erweifet gegenwer tiger <3«fwud wd die iSr
J i'tohmng. ©er
2$6 C A S S A N D E R "EVA NOE.LICUS'.
ARTICULUS X X V I ,

De poteftate Ecclefiaftica,.

P
R i m ù m reófè ajuiit, n o n effe commi fcendam
poteftatem Ecclefiafticam &poteiì:atem gla-
di), q u o d a u t e m additur : fecundum Evange-
l i u m , feu de jure divino nullam jurifdiólionem
competere Epifcopis, nifi remittendi peccata, ve.
ram doólrinam à falfà difcernendi,falfam rejicien-
di, 8c impios à communicatione excludendi, cer.
t u m eft, proprie hasc ad Epifcoporummunus per»
tinerei^,

Sednec illud n e g a n d u m eft, Epifcopis,ut olirn


Apoftolis, poteftatem effe ordinandi & conftituen«
eli leges quafdam & obfervationes Ecclefiafìicas,
quibus & ordp in Ecclefìa obfervetur, 3c cleri ac
populi difciplina c o m m u n i a t u r ; q u o d etiam quo-
dammodoconfeftiopoftea agnofeit, cùm ait: Li-
cere Epifcopis, feuPaftoribus facere ordinationes,
ut res ordine gerantur in Ecclefla,

aj.unt, Epifcopos non habere


Pdtdo posi : QUAD

poteftatem ftatuendi aliquid contra Evangelium)


noninfìciamur.
Cft||fonbrt3&e&ertc*endber bic 2 t ; € . x?7
©frXXVÎ.SÎrttctll.

ЭДЭДЙпвйф fagen fie гсфе / tag ter ©ewatt ter


^Äirc&m vnb beg Seitlichenedjwertts nichtig«««
vntereinanter gemengt werten folie. ^ t n n f e ^ ¿ ^ * ^
\m Om¿u gefegt Wirt / t a l ten 33ifchoffen / laut teg «¡Am£
c
&mtUU oterau^oítlichem^Hecht/feíne antere §f ¿®<; (t

íeotmefTífif eíf cebare/ afó We @un^e §u TJERÂEBERÎ/ t)íe g^«».f;f '


tü№t2ty von ter falfchen Su vnterfcljeitcn / tie fai*
fche^u vcrwer jfen/vnt tie (Bottlofen vom Síbentmal
auiftufcblfeffen/ ift es' gewig/ tag folcii eigentlich
IttinSlmpt ter ^ifchoffen gehöre.
ЫСыЬгтктЫпятф tiefen nit Su verneinen/
bujjbie^ifcboffecwie vorSeiten tieSlpoftel) bracht ?^5»*«2
Wen Su o r d i n i m i , , mb etliche &írchengebr<fucbe Su ä ä
crtneiv tamii beetetf gute Ortnungin ter Kirchen in
Acht genommen/vnt tanntie ^ucbtvnter ter prie//
frerfebafft vnnt im Dolcf erhalten werte. Seiches?
aticl) bic Confeffion hernach etlicher majïcn für bc*
ШЫ annimbt / wenn fie fagt ; ©af?fcCtt35tfd¡>Of¿ . : LС ог 4

fcnZ­obcr ^farrßerrm gute Ordnung m


ber ívírcfkn ¿u maeßen guíeme/ bamtí c£
alto in bcrKfrcbcn or&cniltcÇ
©agftc vorgeben/ Wc53ifcìMfe $a* gfÄJfc
«aibberauffî
6m nic^t ^9?iw&t etwas? witer № Evangelium i « r u
WiefFen/vemcimu wir nicht. . ¡T ' ivmeí
2$S CASSANDER. EVANGELI cus.
f 4 N o n a u t e m prorfusiniquum videtur,
pauthpott:

q u o d poliremo poftulant, u t Epifcopi in traditio-


nibus & conftitutionibus Ecclefiafticis,2equitatem
& moderationem adhibeant. " E q u i d e m faten-
d u m e f t , nonnitllas effe tradifiones, inqüibusür-
gendis, ab a b i t a t e & mente Eccieiia? ab imperitis
ifii- Sc fuperftitiofis* Antiftibus, Sc Ecclcfiarum pia;,
fe&is receffum eft* u t de nimis fevera exaeiione
jejuniorüm Sc deleétu ciborum_«. Item, de cceti-
batu e ö r ü m , quiimprudenter & temere fe ad CGG-
Ii bat Um adftrinxerunt, & de votis monachorum
vel virginum incautisScfubreptitijs & d e retiq,ui«
ejus generis.

Adhasc corice<&mus,oIkeftandos effe illos, pe-


nes quos Ecclefiarum procuf atio eft, ut compertos
jam Sc manifeftos abufus, q u o r u m aliquot fuprà
commemoravimus,ex quibus motus,quibusho-
die Ecclefiapericuloflffimè ja&atur&afflicìatur,
cxtitef unt,tolli Se aboleri cu rent ; id quod non mo-
do fine offenftone, fedetiamcum fummo appbu-
€ft|fftnbrt 25ebenc£en tiber bte 2(>€* 259
QSatotwMujf: fc.)etnct aber nicht gawfe tmd gar­w«
e
foßen in den @afeungcn twd geiflßche» Ordnungen^**'«|<
«iiteö5iö<gCett tmd 3$efchcideufreit gebrauchendem S S ' «
3t t m
itniiimu0()cfe«iien/t>aßetIt^c@a^itigcnfer;n/mtt
deren ?wang die t>nerfal)rue t>nfc aberglaubige^or*
f4ert)nd0berrteder^trcl)ent)onder^il!igfettdn&
^nungder^irchenabgewicfeen:^8t>te@a^twg
wn fcraBMdtarffm &imff НхШш/
$it öbtrff«

mnb ^хаЩШ £u bemfetöm Щ тЬтГ^

т^(фШт ШйЬЬт Ых Ш п ф т /
Лег wnb апНхп Ых$ы
3u dem geßer)eu wir gern/ daß man die jenige/
denen die Verwaltung dir Kirchen cwbtfofym/ erjb
6
Феи mb hochlich bittmfoU / t>aß fte die hmftc tmd SS'" "
öffentliche Mißbrauch (deren etliche/wie obener&ehlt)
bamußdiefe'Snruhe/mit welcher die Chrißßche^irch
, 5eutjn^aghinr)ndwidergetriebent)udgepiagtwird/
1
enternden/ doch dermal eins aufgeben tm abfchaffen
Woßett; п?е1с&е^п^фе adciti o§ncft>it)er«>iClc:v fo»t>ertt
Ц auch
i6o CAS SAND ER EVANGEL i c u s .
fu & congratulatione o p t i m o r u m & do&iflimo.
r u m virorum fieri poterit: in quibus tarnen toi-
lendis cautio adhibenda eft, ne fubita innovatici
fimplicium & imperitorum animosperturbct.

Aflentimurautem confeiììoni, cùmait,fiEpi-


fcopi hos abufus, praecipuè qui MiiTàm & alias par-
tes divini cultus invaferunt,in t e m p o r e correxif-
fent, m i n u s nuncelTetdiifenfionunxj.

N c q u e t a n t u m m o n e n d o s & rogandos puta-


mus, u t abufus corrigant, verumetiam utantiquos
aliquot Ecclefiae ritus & moresprogrefilone&in-
clinatione t e m p o r u m obfoletos & immutatos,pie-
tati vero p r o m o v e n d a & Ecclefìa; pacificandxuti-
les, revocali ftudeant, cujufmodi eli ufus Sacra-
m e n t i Dominici fanguinis,feu plcnae aclegitime
c o m m u n i o n i s corporis & f i n g u i n i s Domini.
Item, u t in celebratione myfteriorum fine Miffis
Sacra-
CÄffftrtbrt25ebcncten ü b e r b i e t e 2.61
auch mft &öc&ffer $re wD 0» ©ßlcf wönDfchung front* ! S
mer t>«D gelehrter Partner n>trt» gefeiten fonneu^Ä"
womit matt bann bch«tfrtm ömbgehen foH/ auffDaßÄÄ
nicht eine gargehlingeikrneimmg (of>ne vorljerge*
Ijcttfcs?fleiffigeserinnern) Die einfältige tntD tmcrfafb
nc -Derlei; verwirre.
S i r fallen akr DerConfeffion kr)/ wenn f t c g S
fpndjt: Öa Die SSifchoffe Diefe bW^rduch (welche Sft'SSB
ffiruemlich Die tntb anDere ©töcf Def) © o t t c ^ S Ä
Dienfto eingenommen) kt) feiten gekffert hatten/ fo ""*"-
8

gebe esjcfcunD nicht fo viel Spaltungen tmnD <Ön*


cinigfeir.
S i r halten auch Darfür/ manfoflDieSMfchoffe 23(18 Ut%U
ermahnen imD bitten / Daß fte nicht allein erroehnte
bWbrauchabfchaffen/fonDeru auchftch bcfletffigen/tt'i«*,
erlief alte j\irchengeki1uch tmD (Bewonheiten ( f c i e f Ä T
mit htnfchleichenDer <3eit vergangen tmnD verdnDcrt S Ä S
ttwDen / &ur 33eforDemng aber Der ©ottfeligf eit m*"**"*
Q3eftieDiguwg DerJÖrehen fehr Dienlich (tnD)roiDer ein*
iuf&hroi / als Da ift &cr ©C&raUC$ 35ltU$ »
bcf}.§£rrn im^öenbrna^/oberber gan^SHr
tenwtnb rec^timfftgen c o m m u n i o n bc^ '" <w/

Sfctöe? Mb55Iuf$to|i J§€rrn. item, in


ber .^anbhmg b$ Stöenbmafö tue 2tu^»«»^
%i!tmg be(? &tö$ M b SSlutf oßne R e f i l l s .
2<5i CASSANDER EYANCEMCUSH
Sacramentorum diftributio adhibeatur &c, Im­
primis autem opera detur, u.t primoquoqu^e tern,
pore corruptiffimi Ecclefiafticorum hominum.
m o r e s , quibus ilmpliciores поп роЯЬпг nongra*
.yiter offcndi, n o n inanibus conftitutionibus к
decretis, fed ferijs & feveris executjonibus corrU

f antur, 8c in melius reformentur, quod tamen uf


. at, o p u s e ^ , u t abijs, quifummolocoprasfideatj
correciionis initium fiat, ac alij s, qui inferiore loco
fequuntur, pietatis, juftitige, cont'mmUx y ternpfe
trantiae exemplispr?EeaQt #

fag. 249, fdutopottHequeillud d u b i t o , nonnulla f o r o ,


' q u x véhementioribus utriufquc partis hominu
bus difplicltura fiat, c u m utriufque partis ulcer*
attjre&entur,illud tarnen, neijimis verumfi£, au*
g u r i u m vereor, aut Ecclefias vehementer labefa­
clatge fiatum adfiujufmodi formam inftaurari de»
bere_j) : .autfi id minus o b t i n e a t , nobis ex nobis
ipfis certifiimum exitium imminere,

Agimus autem gratias aeterno Deo & vivo, qui


nofiri,utfpero, mifertus, h u n c animumT.M.ad*
diderir,
€<#wbrt:&cöcncl'en «ber bk 26$
$tk<№t§WtxWtt> ©ontorKcha&er tag matt
Sieiganwenbe/tamit aupehege tie vcrberbte
ten Der @et]f liehen C bartnrch bte ©iif4Wüen feijr
geärgert werte«) titchtmtt Hoffen @ai?u»igeu/ fon*
Um mit ernftlicher tmo fcharffer Execution t e r K n o n
;
6traff angefeuert werten/vnb tie @acß efnebeffer^SÄS
geftalt gewinne; vntswar/tamitee? feinen SorrgiWg ; / Ä
hafte/wil von nfthett fei;ttv tag ter 2lnfon# ter
&r&effertmg an ten hohen >54uptcrn( ober bcnen/
&(e am ^ C | f t m fli^tt)^^geina(h«verte/tamitfte NBÄRT /TT

wbem in ter geringem ©teile mit krempeln ter ¿1!^?


Öotte^forc&t/ ^reeßt^fclt/^eiifef i?o^ ^dflftg^ ^ÄiH
cfmj cn
ftitwrlendjtettv * * ­
­ Q5aß>$«nac&: $tirfcweiffettauch mc&t / tag etli* .
tty Sachen gerinn fet)n werten/wetcheteneifereru
$tt ^jbentfjeiienmigfiillen/timeilmatt /re £5efehw4r K *' ®"
if f

angetaftet.­ ©och"trag icf) tarbeiiforg/ ich werte ee?


geirig errathen h«ben / tag man entweter biefchr
fcanÄe Kirch auff tiefeSorm vntScife^u recht !
bringenmäffeioberaber/ba nians nicht erhalten f a n / K Ä *
b#rairvng augw felbft ten euffertfen Untergang m ' UtMr

fcnb$erberben#er teil ­^)al^5te^etH


$Bfr fagen­aher t)em e^fgert^nö kkw^sgm
t><öcn ©oic g r o f f e n 1 wtifyt W ^ w.
£¿4 CASSANDIR EvA.NGEtICUS.
d i d e r i t , u t t a n d e m l e g i t i m i s & o p p o r t u n i s reme-
dijs, gravi filma Eccleiiie v u l n e r a curari voluerit,
o m i m s m e d i j s illisviole'ntisSe importunis,hacT:e«
n u s i m p r u d e n t i confilio, infelici e v e n t u ufitatis,
q u a : E c c l e f i a : p l a g a m n o n m o d ò e x a f p c r a r u n t , fed
p r o p e m o d u m e t i a m i m m e d i c a b i l e m fecerunt.

O r a m u s q u o q u e D c ' u m per CbriflumPonti-


ficem a l t e r n i m i , u t e i t m a n i m u m , q u e m p r i m u m
A u g u i l a : m e n i o r i x P a r e n t i t u o infpiravi t, in T. M.
*ad% conHrmet Se a u g e a t * a t q ; i d feliciter efficiendum,
;

q u ò d p r u d e n t e r S c religiose fufeepit, facilitatemi


fucccf-
Cuflànbrï Sôe&entfeit OBER bit 2k 2¿f

t u t * ftitbftt*

mer ar^net> ш Ш Ш п bte gan£ fcÇooer e S


mifc^offen; ©argegena&er fahren tofito^**
We gelato p i g e w b wgefiûmme SBcgc
шШ«е1/Го manfoderoanf?w$orftc|*
ffom $ai§fc$âgen шЬ mit wglûcf feltV
gcm Stufemg fur ШУ?тЬ genommen/
Шс bíe píase ber Кйгфеп mc|í allem
I fonbern anc£ fatf vngälfrtr
gemaeßf.
2Bír iftfmaucÇ ©off bnrcÇ SÇrtfîumg^ <30ипЬГф/*м

wfern ewigen .Çofknpriefter/ bag er СопЫз ыГ алШ


&íi?.9)íii>.<tfí
«uff

Im 6in (melcßen er wrftor ешг em £er г n


«a«er/í}ocClo№cCfíer©ebacCmnf|/ fttës""' in Ijod)(66»

lic(­m3nttnf
£crç gepflanf O in €wrer SSaf^cftcttge »ñ íSorljrtlK*
t<w (Seiet) « t

№i>me()re/anct)¿n glûcf Кфегfcnberwftn¿ eines gute«

mittlKifc».
feiger «olfêieptg befíen/шае? fte ше#ф
» ^rtftli$ btfalfé Ш шдепогш
ш\м %хф èegen cnb©ebei)eimrleí¿
£1 jjen/
2<fé CASSANÔER EVANGELICI^.
fucccffumfuppeditet, u t rebus Ecclefiaecompc&
tis, Se D e o m u t u a charitate placato, felU
cius Chriftiani nominis hofti-
busrefillatur.

F I N I S .
Caflftnbri 2&e&énc&nttber Ые % С гбу
bamít сшпп bk$ir$tnfa$m
ШНфм/ wb&ctt Ьщ gefampecr mfy
rer ш wnb ШЩШхЩпи ift ) wir
tot Srinbett bc@ ÇÇriffôcÇm îïamws
beffa # c f feller wî> nacÇbmcf fe
cfccr 6e$epen wbttnberfte
ij)enmbgen/:c.

« « a e
HexaflicÈott,
£ttftn&en ínoem Còintfc^en ¿fyempfor vor
fcer X>orreòe*

C Ompofítum longos de Relligione tumultua


H a u t paila imperio Csfaris irepij
C A S S A N D R U M nodoCt lúes ; Vix, invida, tantum
( O facrisnimiumiitibusascjua! ) dedit:
Ut ne, hoc intentus pacem fuadere libello,
C e u c y g n u s m e d i o in carmine deficeret.
$ u '€mtfcf? beylilufftig :

SBtfí ja off (5c$n>adj§eK groß CA s sA N D R u M jjaí #{№(«»1/


£>a$ tr ( ¿u (ttfitenftricD in © e p d j e n gwtcfraíí m )
5?.t tfígercCfctfear/tt>o§mF E R N Á N p u s (jai
. <5c£rí ffíf ící? erforDm jfjn/ ber fromme ¡poíintaí >
© o fcmDt Ccrfci&cfcoefjjb vitißkicf}wolx>mkbtin/
gto ß er ¿cfgfc Me 95a(jw/ Din Jpatw gar & $u fdjííd&íen :
3 n we(c$em (Scijwanngcfaníjer a u c | w&iidjm iff /

APPEN­

A p p e n d i x ,

innerung an ben ©ottfeJtgen 2ф/ш


Caffimdro R o m a n o ­ Catholico;ft)ieWitte
liefe auefemtt bwifdben eine (Sfn^ftf f
|tt treffen.
«nfltger lieber &fer / Jum 35c^
fd№tß foöDig nii tnt gemeldet wrbWbcn/
trieeinem©mtJWff(fort)erm«t6l.(hW^
И ш еШфеп erregetrcerpe»tttfefjte)
begegne».
Caflandri, ШфтЪШФ/{<>Шт Н11Г Cttl *%fyü
aöijiertföerf$rte&entmp gepnjeftrcorpen? Эа&Ьф
гфф/ Щ C a f l a n d e r ö t ^ t oflefo pte btertrm wr*
fajlepuneteit f^e$ugfiwrgif$eConfeffion attff*
gefegt/ fonpem au$ftt ctlförobtogctt torSHdmffÄ*
ЫЩфт ßtrdjen реп ©Kntpff gerept t>rnit> g<*
•Öierauff geben wk Stimmt t & Щтм/Ш
Caflander ermelPt fei» Sepetiefen attff Nefen geppp*
pelten?weef gerietet.
&Щ юогйш ine Шфк^&Е*
confeffion |ц Шфеп fei) MbttnberWe etw fc Ä
9

ert{m
A fiertffe/
2 D E GASSANDRO

geritene M$Mu$b£t SXomi'fcty So$o*


liff^m Kircften rec^tawflTtge f(age fu^re ?
©arnacf wrinfymuff We0fómifc|
fa$oftfd|)e if^re gravamina ^nb (Jef$iKfc
number jene fìarcfexaggerim $nb aitfm
me>c§fen^
iOamft akr m4nniglic#|ef№n^rfenne/ it)ie
gfilcliicè^cfer Au&or Den erffew Jrcecf errdcf>rt/r>aa
irte ffattWc&c (Brilnte er èugleicl in fodero trf^n
t«siccmit tytiltmbit #ant>gegefwfcariuir# k»fccman&er»
fXe­/te: t>er @ac^k­tc|tKc&ge|olff€ii notrtxnf^nne : a&ttnrfc
KJ&T $m* ein Jeter ^erftfnfciger ^fallen laffen / taf! wé

t>k jenig* Sefcr* tm* $fagp*t»rttti ter 2fogfrtu#


f$en Confeffion fattàfìtm w$tftt№ wrtiw
m\$t bte 9Cèmtf# Sae|o(tfc|e eiHtc^ fin*
tpaor mni> w w w e r p ^ ermejlen wit)
gale en/wtb an bem(el6m ben gftifang lutti
#neben mtt fcptmtger Execution macoli
fatten : Snmafien Caflànder tólich №W OT>
lr)en/pag. 52. N o n negarim, fcfjrcifcf <r7prascipuam
caufamhujus calamitatisi diiìxacìionis Eccidi*
illis allìgnandam, qui inani quodam faftu Eccie­
ROMANO­ CATHOLICO. Í
fiaítictf poteítatis iriflati > recle & modeíté admo­
nentes íuperbc & faftidiosé contemferiint & repu­
lerunt. Quare nuílam Ecclefia? firmara pacem
Iperandamputo, nifiabiisinitiumfiat, crui diftra­.
¿tionis caufam dederunt. © a $ fffc3#Wit$ md)t
utminm/ tJ4j5 tiemeiffeWací? tlefe* eíenten£an*
MSMfc '&ennuncjbei;$ir$etf ben/ettiaen§u&umef*

tíe befdjeíbenlícfce tmfc twlmetmente $nmoíjner tro*


í^Wc& t)crac^tctt>nt^ a^wíefcn* © e n a l b e n tw*
twt)Mí$/ en fetj fo lang fetofaff4rtfciaer§riet bes
J W w u fjoffen/ man mache bffltw an ten jentgen
tenáfnfang/ mkí)t folcf er ?er rOítu«g atila^ ge^
0m^^t^intmm&Mm/tmm Relameré
^tifyit na* ter ^tcDtfcOnur MgpítlichenSor^
w«tenpr0íe^íre»í>en^efnehttmtNáehríWírt;tt)fe
Caírandercku tafe№fífí^erfI4ret.
S&bbiefe/tt>etín fíe/asumonfaníiteff«eteng
fcienen foUcn / mas ter tmpart&e«f#< £ejer w tet?
furcf)* ©ot(eiimolerwegett/t)ttt> affe w r aSen tíngea
CASSANÜRÚM E V A N G E L fC U i l ' , №$

fefllonreten laffen.
í^foelc&erfleíffiívjenSftlefima Víib írfte$m¿
angetegter Pwnictcrf §«gíetcfe offen&ar fe^w n?trt>/ í>af
tarínn tífefolgente ¿rráíff ©rtfttteíHíbNotaecjefef^
mibwn Caíraridrobe&anpíetftortenv
A 2- Ex:
4 DE CASSANDR©

I.
Ex facris Literis incundam eíTe concordianv.
fST^ foM We €mtafetí í>eet>er Pareen
an

L¿g anflfcer£.@$rtfTt fu$en/fltfften m


úUti № ^Orreíte* ítem mít CaíTandri SortCtt /
pag. í2.Manifeíl:osabufusad reguIamDivinarum
literarum 8c veteris Ecclefiae, a cjuadeflexerunt,
corrigendos eíTe: fell Me 0ffentllC|C11
5®#ráttd[>e nac§ t>er Wtfc^nnr í>er \é
ligen ©6ffilien @$rifft wni> i>er alten
^ircgen/wnwel^erfíeáageíPíclenP/
fcerfcefíew.
II
t*gj9. Controvertías ad mentem veterum, Pivinis
literis congmentemexplicandameíTe: MC
6íriKíftfetíen tn 5teltgíonífac|en na$
fcer S??ci>nungt>er Sílíen erdrf ert weríw
Jollen/fo fern Wefefóeí^epnng mtt &er fyh
Itgen @¿§r tfff etnflímmef.
m
IIL
№ U7. l?& v r«) Apoftolic# & Catholics Doctri­
c

na: ex­
R O M A N O - C A T H O L I C o. 5
fíat expofitionem effe o m n i s falfse docTrin se refuta.
tion5longèoptimam:©a(| fol^C <ÌtttlWì&
tor maun 2ípoftcU{$m tonni» Saboto
fcjwt £e^r efcentoealler&efteSBtòeriegnng
fty&erfalfc§ro£e§re.
IV.
Erroribus faniori do&rinà occurri d e b e r e :
fSm foli ben ^rr^amam /mit einer 'fi***'"'
$m$eíjrfcegegnen/tnet><* getlfamer (ft wi&

V.
Opinionibus veterum in facris literis non fun- Pag.142.
datis opponi debere, quae à iànioribus feriptoribus
pìètraduntur : man ten ^ p n n g f í e r
Soten / welche in í>er ^eiligen ©griffi fefe
nen@wni> £at>en/enfgegen fe|en (blaniw
rer6maenten€rftórnn9/foawffaeffèirm
©runt) ^nl>o)aarer©offfelì9feif fcemfceí.
fiter wie auch anderswo CaíTandri SRatf) lautet/
pag.iis. Si qui incommodiùs loquuti funt, verba
hace inter privatas opiniones ponenda , &iisfa-
niora aliorum ejufdem ordinis h o m i n u m fcripta
A3 ciTc
6 D E C AS S A N D R O

tfUcfa Üfttö
eße o p p o n e n d o ;
reimt w n Den £efjrpunrten gerebe / fo(|
man folcile i^re SBore »wer t>te ^erfoné
ofcer ^rtoa^mepungen fidlen/ km
fei&en andrer £ettf glèfc|eg Orbene fcffc
reßcßrifffen mtge^ttfegau
VL
Ätj-.^,. Judicium de controverfiis committenduni eife
Bon improbis & importunis Ecclefise Medicis, qui
m u l t i s tf adition ibus Eccleiia m infecerunt 8c con.
t a m i n ä r u n t , Ted piistantum Stprudentibusviris:

gfiftgen mb angehaltenen Sterben w>


i>otlW$ern ber Atrien/ft>ef$eiwfdfait
mit Ä n ^ c n f c ^ t i ^ u n g e n «>er#p
$nfc &feJ>me$ /•• fbnfcern nur I t e Mi

nenn
JV^.J*. / ; ' ; Reóìè morierites n o n ìuperbè & fauidiosè
c o n t e ^ r i e n ^ ò s effe, live rep'ellendos : tyft
R O M A N O­ C A T H O L I C O, f

fo eine n>olöci rtcpníe wb ttiQ^ßrüw*


vung típn l foll man nic|i i}o$mft$i^
lief wrfcftmpffen / w a e p n / ober wr*
iwrflfat
V I I L
Humanas, feupofitivastraditiones,quae n o n p¿£./¿.j7.
rdificant, mutari & aboleri deberé, SD#f3
^mfc|ltc^e6a|nngen/ in k r ivMjkn/
wannfie &a^(£§rífíewí)nm£ m't erfowen/
»eranherf^nba^ei^anfioerbenfoKen*
Non m i n o r e m , live inferiorem p o t e f t a t e m ^ f//# . .
/tr

Imperatoris & R e g u m , feil Principum Cbriftia­


UOrum in Repub.Cbriitianä elTe, q u a m olim prif­
corum Regum in Repub.Ifraelir.ica;atque adeo iL­
lorum officium eife,Concilia Antiftitum Ecclefias
convocare,quae adpacem Ecclefias pertinent,.dili,
genter inquirere Bc Ecclefiafiicos q u o q u e viros
öfficiifuiin tollendis falfis cultibus commonefar
«re: Sag berKepfer wt> bíe$&níge/0ber
&fy$\í$t prften mcfy geringem ©e¿
Mt m bem 2|rifíen№umí> forren: ató
wr feiten bie 3№M j $ m innige im Sitten
S DE CASSANDRO

Ziftammt geÇoft.î wb ba$ alfa biß |


gfotpí fei) : We c o n c i l i a anfa$m íafíen m
anfallen I fúbft fletfítSfor fegen nac§ î»eme/
тфт^хШпЫх^Щт bímttim
аЩ We ©eiftKcÇe ertnnern / faßfieftn
fallen (Boff e^Wen/î й^еИеп.
X
in uteris Manifeftos abufus, qui in Ecclefiam Catho­
dieiçjuiii. licamirrepferunt, expurgandos&rollendos effe:
TBr^ % bit offenbare ЗД&гаиф/ fo m №
a

rum з ш
Ш п ^ Ы$сЩ* KtrcÇe emgefcÄ
cßen/a6gefc§affmt> (nnweggeffwi m*
bttl folien: vermöge pegförfertoge»33efeld)tf;
2£0ГЮЙ a»el> CalTander $Щ Щ W $WtW t\\Ü
r«mwet/fonî>er(t(&pag.24T.
X L
Pag.s2. Reformationis initium fieri debere ab illisj
q u i diftracìionis cauíam dederunt,id eít,quiEccle­
íiaílicse gubernationi praefunt : {)flf SÎftfïîtl^
Serfaflmmgfoll gemacfcí &ert>en an te
пеп/ Шх&раШщ mber AtìrtìfjenSto
fac§ gegeben/^ift/wel^e ber KircÇen
ш
R O M A N O ­ C A T HOLi c o , $

w№tn w& >?änpfer t>er fetöen finòt


Oder/Wie er anl»CrSft)0 fct)retót:Ab ijs,qui fummo l o ­ ,№

co prsefident , initium correólionis faciendum;


tor änfang i>er©erfaflTming foli gemaci
Herbert an baten/ welche am (töcßfienin
tor$trc£enf^en.
XIL
Antiquos aliquot Ecclefiae ritus pietatis pro­
movendae& Ecclefiie pacificando utiles revocan­
dos effe,cujufmodi eft ufus Sacramenti Dominici
iànguinis, feu plena; & legitimas c o m m u n i o n i s
corporis & fanguinis D o m i n i : Item ut in celebra­
tone Myfteriorum,íivemiffis facramentorum di­
ftributio adhibeatur,& cantera : f¡)(( CíltC^C
Ktrcf)enge6rÄuc§ / fo M'&ef&rfcernng&er
©oftfdfgf eff №i> tefrteWgnng &cr Äftv
tömWenltcG/ »öfter einfuhren/ atebaifti
fcer ©ehraucl bc$ Stöenfrmate in iwty
eriei) ©eftalf : Sfem bau man an ffäff Der
Wofm^iefl^ 3töent>mal ankeifen fofl
(Bleich wie nun jefct er¿e¡)lte ©rönde íwd Notae im
$uch CaiTandri außdrätflici) $ufinden: (nmaflen
B der
io DE CASSA NDRO
der £>rt twd da$3$tot jede*mafó ange^ogen wctk\\\
SUfof onwn arfr $ierauff d o s a l e 35uc& (tmeracfc
ter/eg? fd)0» adderete èuméfftern atttwterfcbiefcltcben
Orteti gcdrticft roorden) fedoef) auffgnenv aucb t>en
t)nferigetiohnaneti^ttfl#t)er6ew#tt$um©rurf
befordern/ end ben obbertà&rten andern Jwecf tof#
felben folgender getfait reaificiren twnd &u rcefet
brttigett.

De incarnatione Filii D e

deg<Soptt$8oece0/
©t CafTander dafór /roannman le&ret / b$
die attgettommeneroenfcf>lidje№turin derlpeiv
fon deg@o(jn*©otte$ der(B3ttucf>en SRajefMt
tfy&ìtffft& WOt'den : adeoque ratione Unionis &
f
a­ felfionis ad Dexteram edam H u m a n a m Naturarci,
u b i q u e d o m i n a r i , utràque natura inconfusàma­
nente : diefe £e|r jwor nie er^oret Ì D D É I :
n u n q u a m hacìenus in Ecclefia Cnriiti auditam
fui(Iè_?.
2(bcr ^ier beruffen ftrtr trn* wfìUt ttfU/CM&<
re / dritte / fjtafffe wn& fiefcettfe Nota*..,
endftndwbietia/
R O M A N O - C A T H O L I C o. n
€rftlicb bigfall* tie ©nigftit aug ter heiligen
6w)riffesufnfftctt/vrtt» aug ten flaren vn verneine
eben @präcben folcbe £eljre &u erweifen. $?an befejje
^Kitten Thronum. Regalem & fceptrum Regale
Chrifh, AfTertore Johanne Schrödero.
mim na$ bex anbern $nt> dritten
Nota fc\d)tnfmtti$tn Vumt auf tie SHepnung ter
2llten/fofern tiefen mit ber heiligen ©chriffteingim*
met / ,Ui erörtern: Wie bann hierüber tie ftattltcf>c
$eugm#nter alten £ejjrer/fo von ten vnferigen an*
b c » 0 mit ten verbis formalibus ^urgntöge belegt
.Worte» / eingeführt werten fonnen/ vergehe Atha-
nafii ex epiftolaadEpicletum, ex oratione contra
Arianos2.4,5. Item exlibro de Ariana& Catliolica
confeffione,de fufeepta Humanitate contra Apol-
Jinarium: Item de incarnatione, ut allegatur ä Cy-
rillo,indefenfioneAnathematifmi8. Item Dial. 5.
deTrinitJuftini exFidei expofitione. Hilarii lib.9.
GregoriiNifleniapudTheodoretum dial. 2. Item
de anima. BaiiliiMagni contraEunomium üb. 2,
Item-fn Nativitatem Chrifti. Epiphanii contra A-
riomanitas : Item in Amorato, Ambrofii libro 3.
cap.12. de Spiritu San£lo: Auguftini de Verbis D o -
mini fermone58. I t e m in Pfalm.98.de Civit. lib.10.
cap 24.epi{t. 57. Itemcj; in libro contra Felicianurn
t

Arianum cap.n. ChryfoftomiadHeb.2. Theodo-


ren dial 2. Itemi.cap.de Antichrifto, IteminPfal-
B 2 mum
tz D E C A S SANÄRO
m u m 2i.Scnc>.inepi(t.adHebr. Thcophylactiex
Chryfoftomo in.cap. Matth.28. Item in cap.3. & 19,
Johannis. Cy rilli de incarnatione, cap.4. 8t 11. Item
lib.2. in Johan. cap.144. lib.3xap.37. lib.4.111 Johan,
cap. 14.23.24. lib.12. Thefauri cap. 15. lib.6. Dial.de
r e c l a h d e a d T h e o d o f i u m . Item lib.i. ad Reginas.
Ephefini Concilii, Canon. 11. Leonis epifl. 10. & 11.
Item ferm. 3. de Paffione,Damafcenilib.3. cap. 7.18.
19.21.8cc.
Nota
^tUttiü na$fcertiitxUtn > ttMtn
fold?en€5crtöe» tm/wtyt ptefe £e§r ofjne aflunt> №
mxffm/oDer tni&effifnpige9^pe &«t>ott fuhren/am
pere entgegen §tt fegen/ pte fcfrotifattgfte" ptefeföe/audj
t>orr per Jett Caflandri, grtlnpltei) gebindet t>nt» kt
Rauptet'/ mutafFett mfcett Pen erwegnten ^e«gw#N
per^ir(t)eitlei)rer/I).e^u f ottrten benennt fenpgelefen
UWPen T h o m a s de A q u i n o in fumma part.3. q.8.
art. 1. & art.5. Item qu.13. art.2. quasfr. 16. art.n. q.i9­
art.i. Durandus a Portiano in 111.fentent.dirt.13.
qu.2. art. 1. H u g o Cardinalis in cap. 17. Johannis, &
incap.2. ad Philipp. JodocusClichtoveusirtcom.
ad cap. 19. lib.3. Damafceni. Pafchafius in libro de
coena, mbCmbtU/ fcnUttifttibtt FridericusNau­
fea, WkfytX A n n o 1530. atlff Pettt %t\$)$mt #1
§(«gfptit^^ont^Ferdinandi^ofprepige^ett)cfeiii
(man btftfy feine 2tußlegtwg'peii SatccWfmf ölw
taiSirtimfo m per £tmmelfa!jrt $>ÖPfc>ew®tiß
R o M ANO­C A THOLlC 0. 13
pwétm ­£>and (BotíesÜ Sfcldjacobus Faber Sta­
pulcnfis in com.fuper.cap.14.Johannis &fupen.ad
Corinth.cap.K.^elcSeíSWattnífcripta derartig
ííijraíicfretcfe^t) t>íelgeíe&ríc£cutefór tec^t ¿at&Oí?
fifc&e 35öcf>etv ob fc&on andere fiel) dawider gefegt/
ttt mU t>«t> anaenommen/itue sieidanus trn 5 . 0 $ « $
^íugeí/ífmiiceam^age/&ag/5ndcr2(bíTnthe­
mius Wraßer^elt #Cttettnet unicum totiusGalüa:
decuSjVirum religiofiíiimum,qui Divino q u o d a m
múñete rebusDivinis f e t o t u m dederit,implicita
explica verit,obfcura elucidärit, &c.

t&eib&erdiefer Q$ottli$tn Saríjeit bit %bt / daran


fic&Caflànderam meinen Qtftoftm/auä) fampt j&me
UÍtf)t$tit§iifítt\ : q u o d Natura H u m a n a in Chnfto
N O N A L I T E R , quam Divina ubique dominetur :
öaßdie ^enfcèuc&e^?aturmCWffo níc&t anders
aßent Jalben r)errf#e/afó die (B3f tiicW?aiur. Tíein ?
ÜtttW» / (ob esrcoinein einige Sta/efföt Mi> ®e>
roalí èu jerrfeee« ift dnd bleibet) attöctö äleicfjrcof
(fpreebe icf>)ftiijret $n die ©ottlicfre ^ í a m r / ncroücf)
ílHfMÉCÍ) i>ñ för fidj felbfrandetf dteSJ?enfc№$e/
^tftebenitmefentlic^/fondernperiinionisgiatiam,
aU|3©ttaÒM/Philip.2.verC9. OderWÍCC^Dama­
feenus Crfl4ret/non fecundum propriam opera­
fi 3 tionem,
14 Di CASSANDRO
t i o n e m , fcd propter u n i t u m Ubi V e r b u m > libro?,
capite 17.
3miv.àrtfoil

kncfc&ufòigen/ ttócfic&f efc £eljr ni* fó&rt


n>tr ant>er(Bnat>e®ottt$t>nt>
13nt>tt>cre£nntànfcfjen/ tee man aflerfeitè alfo
mtt CalTàndro ftc^ tKfi&Xtl ; IMfc t\t\t tMtcrfcljtett
#e graaen ntt twmcnat <* ines r&etfó:©f> CIU
ferver yfltnfcfy №t&tw$ut §akm
ber fùnffrtgett ©er (torrtmg im©tau6cn^
^a&cttt)cnnanc^ttWcfinWi^cCmc6tt>iefne^ttWe)
SUtt&t intcreffirt fe^n mit0/ftfc Caffander rè#t(efy

ttt:mttmf>№i O&emCBIaufngerwn tor

ì&ung ber ffinbenfcergeftNfferf fei)n P&nne t


^Orfon mwmeJjr Bellarminus ty* €tttf(&«lW^
Caflàndri nù^paffitml^tt/fimmoiitttt^^
llatum controverfiscalfoformirt, lib.3. de Juftifi­
cat.ca­p.2.m.p.2o6.lItrLimdebeat,autpofIìtaIiquis
fine fpeciali revelatione certus effe, certitudine
ROMANO ­ CATHOLICO­ 15
fideiDivirìx, cui nullo m o d o poffit fubeffcfalium,
fibi remiffà effe peccata^ ?
Sftww nm wtx ^tórauff Cfà mtòcté Ut 5*a#
ift m tiwm?òtHf)rttn)to$\wtttt $afa$M/
r
tw&
CalTander fampt tm$ FOLC^C^ ^CfXOOXt btfttmttx

fyifìun$w\i>tx&nai>t/ft>egetti>er$uge*
recane* w ©crcc^«gfcft tyxifti / fo ffetff
f&nne wtì> folle lueignett/ fca^erwfttgltcj)
glau&e/e£ fet>en $m alle @tmi>e wgehen :
2ft*tM ali* CalTander FOLC^C ^e^ttlttlg au# txm
(lólttiffìm Jpattobùfìltin btftttti$ttt
@0 Wrttewetó» IjWCjegett Bellarminus
mm ber garden 9C&mifc§* Sat£oBfc#m
KtrchCtt / tmtft fticOt benebe«gf auff t>a# ertnetett
^an^ftchkm/afóebegfntchtrichttgcenrirtftjortJctv
lib.3.de]u{ìificat.c.3.p.m.207.
SJW#tttannaci(jicr t>te fecf)ffe $ttò mtm№
Notat>a8?k|te^«n.
||mfe(bfgen i n i e t t i
$ermefnet CalTander, taffete y)rottftim\btt>tH
%òmif$i Catf>cltftt>eri ^tcriim btvpfiifìtm fofteti /
foanit biefe w$tbm/ t>a$t>it ©erechiigfeie/tolto ur#
tt)ir
i6 DE CASSANBRO
STNRi>or (Bott geredjtrcerpe«/ nic&tmir iti per Cßerjt»
fcung per ètfnpen/ fonderti aud) in per€rne»R«NJ
peg alten SHenfefjen ktfe&e : ^SelcfKS er aug foni
<
@pruc^ pauli/.Hom.5".T5ERF.j9 ALFOERWEIFENID IL:
+

Sicut peccatü à primo parente contra&iim, à quo


peccatores dicuntur , non in folo reatu& imputa­
t a n e confiftit, fedetiam vitii & culpas, qua natura
depravata ed & infeóìa, rationem habet : Ita Ju­
ftitiailla,quGenobisperChriiìumre(tituitur, non
in fola imputatione polita eft, fed vera quoque
juftitia eft, qua natura tk voluntas depravata corri­
gitur&fanatur.
2(t»erftnVticgmeu erftlicf) w m Ut ttftt
Notam, MUrtiàun PITT E P M E T ) Pauli fecundum
mentem facrarum literarum,fraßPAULUSTT1ÌTV<ltt
(

©lefc&m'j? pafel^ftni^tme^r anpeute/ afó AMPLINI-


<
dinem injuftitiae & juftitiae, pie S3eitfct)afft/ 0&Ä
wieweit (tct)Pie^ngerecl)ttgfeitt)on^pamier/t)^
pie $erecl)tigf eit i>o« Cfjriftofcereritree? en :
£)ag nemlicfygteicl) tt>ie per ©ónpenfaK Sfoaifl*
aÖe$?enfcfjeii ergriffen tMpefogefcWoffe»/ alfoattdj
Pie öerecDtfgfett Cijrifti äße SHenfcOen foline <#
ftN<feJttimpfeugmaci)eii.
33no repet per SCpoftelalfo nießt de ipfa applica­
t a n e j urtiti*, per ®eretf>tig^
mwmeljr im Serefpew gläubigen Sftenfcpeti tritoli
fa&ret/ fonpertt de acqu ifitione^Ott Ut <£t№f W
R O M A N O ­ C A T H O I I C». tf
Derfcl&igen/ wie fte <£fyifM$ allen SHenfchen &um
bcjle« oerbtenet tmb &n wegen gebracht: ba nur ade
$?et#ert folch erworben öut gebürlieh ergreiffett
Woltem
@0rtf!en WeieaUhle m o d u m cum m o d o conferi­
ren Mbalfobaserwehnte^Meichnig weiter anßbe§#
fttenft)il/ber wärbe vielimgereimte ©ing zugleich be#
Raupten müffmßwn Krempel bleich wiebie^nge*
rec^tigfeitburchbiefleifchliebeöebnrtauffvn^fomt:
alfo erlangen wir aneb bureb bie flcifc&Itc^c ©eburt
bie ©crechtigfeit €&rifti: bleich Wie aße Sftenfchen
in6ünbcn geboren werben: alfoftnbaße$?enfchm
warhafftiggerecht/tc,
§ör^ anber bege&ren wir / nac^er artbern/
№№tl Wbfimfftttl Nota,t)erfa(he5nr)elffett
mitbiefer^ehr Cafländri, quasefl: fanior, welche m
ber heiligen @chrifft einen mehrern (Brimb r)at/mb
eben in biefem vnb wbem folgenben fechten Slrtienl
Mn ben gutenSercfen weittönfftigaufeef&hrtwot*
ben:inmafTen wir alfo fchliefjen:
3Ser gefteljen foö/j.Öagber ©lanb £Ur (Berech*
tigfeit ^gerechnet werbe/ c^ne bie Sercf/tmb0o
vnferftecbtfertigmigvor ©Ott beftelje in ber 5ugc*
a
reebneten ®erecbttgfeit£brifft/p g< 9. T

©agvnfer^echtfertigungvor@ottfe9 tie
$ergebM1g ber @Änbett/ibid. Item P.119.& feqq.
is DE CASSANDRÖ

fluni gerecht werten/pag.1736.


4- ®aß £&riftu$ m gemalt m ®u
re#tfgfeit/ibid.
S>a^tt>ir!Dor(Botte0@eri^tbnr*€W«
(BeJjorfamtMfc alfo t>ur^ cöie fremde (Berec&tigfcit
öeK#ttt>ertett/pag.n9*
6. &ur 9fcdjrfertigung t>or(BOtt ferne
(Berecr/tigf*dt gelte / als Wetowflfommenift/pag.
7. ^)a^aflt)ttferetgne(Bere(&tigfeittor@otl
ftt)/Wit (in WflätiQ ÄJd^/ibid.
$. ©ag iwferc 2£ercf im* m#t mit öott w<
f^nenf^nnen/pag,38,
9- ©aßfcie^dttgentwCBotteS^eric&t /5«
CDnt)oHfommen5erterfennett/t)nDaöeman|f@o«^
3$arm&er#gfeit intemeitler C&rifio 3cf« k M '
wnngfe|en/ibid.
ssefi&c oim $nt>fcafalfom t>citt Sfrrtcutooti ter
c
E t"geSmm W SRatfcfoii t>or ©Ort ter ©laufc mit* Dei
2&rcf7feie$natet>nt>t>ie ^Peref gegeneinander p
fefct werten/^
Ocrfcttc mug kt ennen / frag t>cr $N¡¡0
eimg wmfc allem &nr# t>ie Jtigerecpetf
© e r e i f e r t grifft wf> Sergefomg for
ROMANO­CATHOI^ICO. 19

tteiwmg/otor t>mnett>m(Be£orfamwr
SRun after wit Begehre« mit Caffandro attg We*
fer feiner £ef)re /tt>elc|em Der @c&riffit einen bcffem
(Brunp &at/ folc&e* aflesan&unemen t>nt>i?cf? 51t fee*
fatten, öeroiwgeti ftnpftrtr im irrigen wot ent*
fdjulviget.
6umma/tMatigefetjeii Callanderfcm&gltmpfftf**g-
Wiöcn pie&ljrwti per eingegebenen (BerecJjttgfeit/
№ob aucl) Piefelk tM$m®ott geregt mae&e/aitfi%
BÖermilpeft erfttfrenrooflen>fofeit er POCD enptte&Pic
Sort aug pern ^egenfpttf9ifc&ett Colloquio i d
quod tamen ainlli cqntigit, videlicet ut remiflio­
nem peccatorum accipiat, nifi etiam iimul infun­
datur Caritas, fanans voluntatem,&voluntas fana­
ta (quemadmodü ait Auguftinus) incipiat implere
legeirij. Fides ergo viva eft, quae & appraehendit
mifericordiam D E i in Chrifto, &<:reditjuftitiam,
quae eft in Chrifto , fibi gratis i m p u t a r i , Sc quas
fimulpollicitationem Spiritusfancli, &caritatem
accipit,&uc, quijuftificatur, juftitiamaccipit, &
habet per Chriftum etiam inhasrentem ,fictit dicit
Apoftolus: Abfoluti eftis,fan£tificati eftis,juftifica­
ti eftis: ©arangfolget mefjr nie&t / ate paßfceepe* pie
Rechtfertigung pttrel) pettOlatt&en/twnppann Pie
€wett>wng oper eingegebene ® eree&tigfeit eine ©a*
c 2 fcetwp
IO 0 D E C A SS A N D R O
£e t>nd^olt(jat£&riftt fetfen'•>nt$t <$er fofaet/ taf
dttrc(>dte emgeaoffene&erecWafeit oder grttttmwji
ft>trW<3&U№t$tfWtÌ$ttWtt>m : Animaenim
fidelishuicnoninnititur, f e d S o L i Chrilìi)urtiti?,
n o b i s d o n a t a ? ; <%}itdieIC^tCtty$№t>aftlbftiMttyt
PAg.25.
©asftff : © O H » №$lauU$t ©celefcerldftetftdj nbfó
miffdiefe/fonderli aOema«ffdiegef$en(fte^r#
rt0feiÉ€§rif«.
3m vi. Sfatali

?*g.3o f rf&ptCaflandcrdajftr/manf onne diefe9(edcM


^QWifìw / daf? die amen 2Bercf pc <&cli0t
uotfjigfe^u:
tyfcrbKWfìt wtl№ittbtt NotaiMtett^
ìjier 5«r èinitf tit dtenen : 3nmaffen aug diefer £ejr
C a f l à n d r i , nxfcfre beffer in derCcjjrifft grónde* ift/
der @djlu# alfofcefcèaffénz
$8erfcefennenfofl/ dagrtrtraerecf)* werden wtd
v
Gr** it;Wee)eK^r *rfan3MOHf?(Srt<*dm/afletodww&dcn
Ephi ; s'^irtukn/ojndie^ercf :
AÌTÌ? * №(< m
^eden : SBfltf
far 55^mgung fintami © t o
&,: v
' Urtèfyotfynbfyigt .©linfe tic «àfcrtf fmO
ndf|ig Jur €r(attgurtsfraS d ^ t f f / »№
(Br
R O M A N O ­ C A T H O L I CO. 21
fór eilten r)ata/ fontern mugiencsbcjahen/tiefes
aber verneinen* <ftun benennennrirtf mitCaffandro:
(^efilje / wo* oben von ter .Hecbtfertignna gefagt
nwben) vnb rviberholen tie 2Bort PhUippi ex W o r ­
matienu Formula Concordia?: Bona opera debita
funt ordine Divino, Ted nolumus eadici neceifaria
adfalutem, feuvitaniasternam, n e h à c additione
intelligatur m e r i t u m j . ©ärgern l№ttt$Vit\ CM*
bfltf / Wann Bellarminus febreibet t Nos dieimus,
opera bonahomini juflo euèneceflàriaad falutem
non folùm ratione prsefentise, fed etiam ratione
efficientiae, quoniam e$iciunr falutem. lib.4. de ju­
ftif.c,7.rn.pag.334.

Sit crWcSWttrtfcfc £atholifcbeßirchentfchul* f

biaen/ aföobfte nicht anff tie^erttenfl ter guten


Sere! bringen tvolte;
2(ber biefe (gntfchnltignng h<*t BeMarminus im
Kattien ber ganzen %$Mfà* Catholifcßen Kirchen
hintertrieben :fonterlich ba er bb.5. de J u i M c . c a p . 1.
™> pag.393.alf0 fleh Verlanten Jaffen : Opera bona j vb.
iterimi vere ac proprie effe merita & merita n o n
cujusquepr2emii,fedipfiusvitxa;ternae..
&hretbem«achBellarminus j+ta£tte®terge*
dornen nicht nur ben 5uf4öigen®ttatenIohtt im etti*
c 3 gen
гг DE CASSANDRO
gen 2tbtn №Ш$ <шф wir nfi befennen) (fatai
te^wige£ebenfelbf?eigeM^i>ert>ienen.
г. t>lcfcr 2ф tt<c&t Wog awj ©naben/
forittem auf5 ©*ult>igfeit gegebe» n>crt5e:^Ht) <|? fol*
ф е & ф Г gefpOttttett äußern Concilio Tridentino,
tt)ei(^e0/tt)ieft)igKc&/t)iefen@c&lüßgemac&t:Ren
t o r u m operibus nihil deelt., q u o minus Legi Divi­
n a pro hu) us vitseftatu piene fatisfeeifle, & vitam.
«ternani vere promeruiflè cenfeantur.
3m v i i . Sfatarti
Фоп t>ctr S t r i e n /
( Q ^ O I t er gerne nebenfc>eti$wei>en ftaemfftö
(|Рр$епп$е*фепterwaarenД*гфеп (fo щШ
t>ie ти2фЪф®Шфт $}м$/тШ <

Нфи (ВеЬгаифЪег ©aernmenten) аиф fwrrf

bringen / i>nnfc bewerfet es? mit twferer2tyt / ta Ш


felbff |nt>en ermelbtcn^etc^cn'ter Ягсфеп obedien­
tiam Minifterio debitam|)(|egen ^ufe^ett.
^irteruffenWaberSiebeijauPtean&er^
N o t a m , twt> erörtern tu @аф паф ЪаЪЩпЩ
CaiTandri, (отнмтиф fofcfte^etmuttg mtUt
^eiligen вф«№ einftimmet.
©аппегГШф гефе*>п*> woWwft er/ tacine
i'nwent>ige/t>n(t^tbar^e€inigfeitt)n&@efe№lfi
R O M A N O ­ C A T H O L I CO. 23
der Rk$m /oder derfelben (BìiedmafTert fei) t №t> alfo
dt« Rechtgläubige / ob fie ft>oi in tmterf#iedli$e kttt
derzeit aufgeteilt/ jedoelnro^eifwreittiget fenri
Ennert. *
6ei«e Sort laute« alfO i pag. 57. Sine Sacra­
mente, fi neceffitas eorum ufum prohibeat, inter­
nailla & fpiritualis Unitas confiftere potefl. ^Qnb
pag, 51. Etiamfi. in alicjuo errore per ignorantiatn
verfarentur (er redet »oti den protefiirenden) n o n
putarem tarnen ab interna illàEcclefìas focietate,
quam animo & voluntate colerent, alienos efTe
habendos : Sorinn erfcftniirgerad btn^tfuim hu
wtottifu
©oif? aueft W ander tn'c&t wufytimnn er
obedientiam & unitatem externam fymbolicam
ftatuiret, dadie№dmaffender^ire^eneinjeflig 511
Den febrifftmeffigen öffentlichen #wpu *wd Con­
feflionböc&ern ficfjbefennen/ tmd naefr denfelben &ti
lebettdnd^uglaubenfic^erbietentoderdafte/lautder^
felben/einjtimmen öberder£e&r de£ Vangeli) tw&
der ^eiligen ©acramenten : ob ft'e fc&on in den
'Particularßir^en i>nterfcf)iedlic&e ieremomen ge*
braueben.
allein ob berpabflèuStorttwnd diefucceffio,
odcrordentlicbeSolgeder'PABFLTJN^emÖrunddiefeu
©ntgfeit fet)cn/ twnd wir* notwendig/ al* einen
Öfotlic&en$efeöl anwmen twdafoubenfoKen/wfe
Caftan­
24 DE CASSANDRO
Caffander riuratijettftnt/pag.44.52.53. & fequentib.
©ig fan dermal freunpUc&ft nadj btt crficn
N o t a erörtert/t>np aIfol>ie 8»f gfcf t aug per fretti^
@cl)rifftge|fifFtetft)ert>em
^èefettttet a f a r B e l l a r m i n u s f e t f y f l i b . 2 . de Ro-
m a n o P o n t i f i c e , cap.12. O b f e r v a n d u m eft, licet
f o r t e n o n fit d e J u r e D i v i n o , R o m a n u m Pontifi-
c e m u t R o m a n u m P o n t i f i c e m P e t r o fuccedere,
t a r n e n a d fidem C a t h o l i c a m i d pertincre_j>. Non
e n i m e l i i d e m , a l i q u i d effe d e fide, & effe de Jure
D i v i n o . E t f i i g i t u r ' R o m a n u m P o n t i f i c e m Petro
f u c c e d e r e , n o n h a b e a t u r e x p r e l s è i n S c r i p t u r i s , ta-
rnen f u c c e d e r e a l i q u e P e t r o d e d u c i t u r evidenter
e x f e r i p t u r i s : i l l u m a u t e m efie R o m a n u m Pontifi-
c e m h a b e t u r e x t r a d i t i o n e A p o f t o l i c à Petriv
S5?erefehtibfy'•>n o n efie d e J u r e D i v i n o , jefjfet
anfani B e l l a r m i n o fo^'et/ afó/nicfrt geboten w$
frefolrten fennponöott : ofcev in per ©cfjrifft Saint
pamt nunt>on pem ^omifcfjett £abft/ pag er petto
f u c c e d i t e , fein gefegt in Per g r i f f t twiOÖttfli
jtnpen ; afóroirptm$ ti temane wrpencfen / pa wir auflf
jetzige S u c c e f i i o n tw^ercifTengr (jatöer ni#t gran»
pentmpt>ed>tnpem
3ep0d> fotte per Stfdìoff$u $om affo Ufffatò»
fei)ti/ft)tei'§n-Caflànder gerngefeljen pt*e:pa#ffr(foijf
per^Bort C a f l à n d r i ) Si a u & o r i t a t e m fuam, qua
majo..
&majorumtraditionem adEcclefias tantümaedi­
ficationem uteretur:(©atettrl aU* btCtteUttbfe/
jcßmtoonb eplfffe Nota M WttmM
flJntoc)fo wolticfjs Derbörgen/fcaß aleftann f einher*
ftdnWger t)«tec tJctiTÖrotcfitrcti^cntee(Einigfett tem
QMfcijofffru^om verweigern/ fontern ade rec(>tf#af*

tön ästtyfacljer €&ren wertij Jjalten warten : Sie


Paulus beföhle« / j ^im.?. t>.j7­
Sfuffi>ie6prö$e:3c(> bin bei? euer) biß an ber Seit
!
e«&e/wau$Ao. 5t«tti:3c&wi^tn^aterbit!teu/>e.
3o6.J4^ j64f| anter&w $ur gnöge geantwortet.
+

3mviii.2lrtieul

f C^eibtei*/ Sacramentaconferregratiam ex ^^ . Prf

opere o p e r a t o : öasift/fcie^aeramentO'ge//
benfcie©note an №f? / 4>«t> erfItfm eg mit
&m Tempel t>er hinter / fo getauft werten / welche
ö

frweignen®lauben$genieflen/te +

D ©ob
16 DE CASSAN»RO

©oic&e* guter <№MUW i na$ tor erftai


Nota imèttttn/ ffndftWw№ti$ auf? der Ijeilip
©cfjrifit riesig t>ar5«t&un / t>ag l>ie0etattfftcn ^im
der $reti ehrten OMauM Ijakti t m\\ fte ncmM
t>nd j&ro gefaKert mc^en/ ­!9'a&.*.t>4* SHom.j.wrf.j7.
9+14» fonf? ntc^t feiig ft>erden/3o{>/5* t>.j& ) 5.
iVj&tHcjjt jtim Gatter ft\mmen/3<>!M4^.& Ä
©4.2lce.4.t),ja mcfrtgerecljt betten/ 3fom.?.
+

nitgljrijturoinjjjnen f>aben/ der duref) den Glauben


1
im Berßen wo§net/gp&ef.^erf j7. nicltf das %m\) +

&m$mpftyw/RMWW$. SBare. jo. wrf.tf,


©umrna/ gleich wie die Q3efef>neid«na an den An*
dernim Slta^eftaroent äewefen ein Siegel der®«*
re(%igfeitdef?ölauben0/^om4^.j.alfoir^an/c^
die ^aitff. O b f i g n a t i o a u t e m eft e a r u m r e r u m , quaj
j a m h a b e n t u r . ©cfju'effen alfoMIT C h e m n i t i o , auj>
dem e x a m . C . T . t i t . d e B a p t i f m o c a n o n . 13. Spin­
t i m i fan c l u n i i n i n f a n t i b u s n o n d u m r a t i o n e uten­
t i b u s h o c ( n i m i r u m u t e r e d a n t ) efficerepolfe,(licet
m o d u s & r a t i o à n o b i s n e c c o m p r a v e n d i , neeex­
p l i c a r i p o f ì ì t , ) m a n i f e l l u e x e m p l u m J o h a n n i s Ba­
pt^ftheofìendit. D e e j u s e n i m e x u l t a t i o n e Angelus
i n q u ' i t : R e p l e b i t u r S p i r i t u S a n c l o a d h u c in utero
n
matris. ©ann pbftwtotyj?Stempel 3 o N *
ROMANO-CATHOLICO. 27
fotòerfare* gewefeii/ tmfc Wm gemeirteSKegttl
«u^umac&en :foifféi?oc6 ein gemigfam Sfrgumew/
t>aj?t>er £emge®eiftaucr; mten fleiwn iwmtf ntegeti
fónn**
3m i x . SBRTFCUL

' <£f)eMet e$/afó c&Cafranderte'^irmmìg TERP^.#.


wmtfe&* <£at§oKfct>en griglici gelntlicfw
p i e / okrtec&erfUIret erftcfrenteicf)/ totgfte
forcine folc&e Ceremonien attffèimemen/fcartotrcétee
$nter / fo im £at ee&ifroo mi Mrerrtdjret nwteit / ^ *° p 6

fcefto eljergemercftwerten. ©aljer eram€ute teefe


DermaftnUltg jjto#t gefe^et: E x i g e n d u m h o c eli: à
Paftorrims Ecclefiarum, u t Catechifmum dili»
gentimmè doceant : Haec ( i n q u i t R u a r d u s ) ad-
monitio fallósa eft & pia, quarti obfervari o m n e s
defideramus. teWtt W MwU

. Secret CafTànder, t>a£tee'Saiiff3o^a»ntòtmfr ^


%i|ti refendi* t)merfc^ieten/vtmt>fucf)et Cartel)
« 1 33eijelff / auf ber £ifroria te» Jùn&m
jojjanntó/ m ter Sfpoffet £kfcr;icft ; capite 19,
yerE 4.5.6,,
t> 2 Sfter
28 D E C A SS A N D R O

2f &er nac§fcererfîm Nota pftmbw mt №


©ttfefeit augtem ^ejctfelbfîett: 3»maflfenaflba/tci:i
woaeter^runtfprach/ mit ten bwqtn terileni
^ twt ^ fan entuefen werten / tag bec inertie wtt
ftfnffte verficul ¿nfammejeljorett/ tmnt ojjne wrru*
c
rJun&von tet ^awff So^anni* Ijanteln/ fcfefertm»}*
mma:3o!>atttte$ jjat jwaroáo cjetauffímítter'Sauff
ber3$uffe/ímt Çat gefagt ¿um'Solcf/tag (te foto»
âfankn an ten/ ter nachihmfommenttrôrte/bas*
an Jefnm Çjjrifwm : @ie after ($)roann(tes (jfrftH/
croarm (te foiche £eijr w n €fjrifto aug tem i*^nte
Sojjatttttëwrttommenfyattm)lieffenfich tauffen auff
ten Canten teg££rrn 3efn. Seiche Cohxrentz
twt JnfammenfafTung ter 33ucbgafr fefljg ex regula
ver
Grammatica ftetfet î ©arauff foiejet ter fechfte "
ficulmiitem^MemwCqu^particularefpondet
verfui tertio) twt èetgctatt/ tag'panïus tie£4nto
îÇttctt auffgelegt/te. ®et)welcher arûntïtchett Érto
íerung feintergfeichen c r e i m i Oing jttfefa&rett/
jt)ie CaiTander dher ten antem €rf(4rungen ter m
ferigen kforchtet : 'Sieroolnauch elette tiefefôenait
jremOrtttachter^ichtfc&nnrte^ianhnsifônHirt
falvirt^erbemman béfele htevonTom.4.Loc.Com.
D. Gerhardi pag. 947­ & ieqq. tfl audj №
IttelHUWg Ambrofii,exCom.incap.3. adGal.&l.i.
de Spiritu s.c.3.eùtâefi$K vnt erltfutert nwïw.
3*
R O M A No­d ATHOL i c o . 29

§ Ш сШ$ апЩт/ ate oft et Ьеи9Ш#* £a* . ^


íljolifcgctt&u lieftgemfcajtoratgeh шоИеи/ í>a£
man ацф auffer сет ©eftrattd) t>ef? fjeitigeii
?4¿

WmMatebk gefegnete^ojitenför ШШ&Шк


§aitettfotteît)oe&me(î)eterftatocarauff: HocSacra­л^.,,.
mentum in ipfò ufu perfici , paß Ы$ ^(rametti
it» @eftraud;fetftftt)olífommertgemac&t/ot'er agenti
Ьф einem èacrament gemacht tuerce.
©Íefer£e|rCaíÍkndri (quia eil fanior) фей fíe
to ©rttnb Ы м per ©grifft / fttmmenroirftety
(tittema(atle@aeramenta(eigení(ic$fogenattttt)efteti
моет Öeftraudyroeící)en$ О ^ 4 furgefcíjríeften/
Üeftegen / mnt> фге formam, fouoerftare ©eftalí
mb ^oöfommengeit gaften : Öag &um<&empel/
feine 35efcÇnett>una oÇne a()í$un Der Sor;
£аш/ ognt ¡>a£ €fTen fein ©aeramene &eg
Offeriamo / ointe We €miaucÇung m
2Bafier wutfc Ш г а и ф ber %£>oü * 3cÇ
faufifebtcÇtm^amenAcietneXaufîo^ne
tie Ш$$иЫщ <cnb <Empfa¿
§utt3fem2№ení>mal/ ober ©aeramene
зо DE CASSANDRO

cße ©egenwarf Щ 2c№ шЪ Ш®


%tftifet>
©te апЗфЗСИеврГйфе/ Lutheri, Philippi,
Brentü erweifen mejjr шфг/ alstee$egen wart fceg
Sette tmnb ^lutsC&rifu im Slbenbmal ; bar&u wftf
aw&tmggernkfennen*

§5e|)äir $War CafTanderfcagWort letìt transfub­


ftantiatio, bie ЗБйП Wtttt$ * wir Jìnt> jfjm $er*
inn nie £u witer/ wann er Г<ф felbft «ftöret: Mutano
nem talem hìc fieri, qua, qui ante terreftris tantum
& communis panis erat, Dominicis verbis & invo­
cationeDivini nominis virtute& operationeDivi­
nà confecratur,& efficitur Euchariftia : QBߣ 5ИГ>0Г
nur ein gemein^ot)gewefen/Wttt>/e^tneknt)em/t'ö§
es? an ftd)fe№ffeinQ$rote bleibt/аиф Ш einem geilte»
33rote $етафе/ geweifjettwb außgefontert:£)anN
alfo verfielen wir Catömdrum пафterГфг#т#
gen $?et)mtng ber alten $п*феп.
Saser pag.76.D0tttemfìfcen <£(jrifti£umc(>MJ
*5>апЬ^зоШ£ bedingt/ basift oben bestem teifte»
ärctcuf von ber $?еп[фгоегЬипа, g r i f f i erffdrd
Worten / t>nnb beruften wir ш at# t>IC föttflftc
Notam,wolwiffeiibe/baßiBottfeligevnbver|l4n^
R O M A NO­.CA т н о L I co. 31

ШШШШФ мШ№ Щ*Шж fit fra#@$eti

«[фе Uegiertwg ая aümOtttn тфг fut emett m


mtu\batm®mnt> ЫШЬтШаЫ Ыш/fotifreïrt
fundamentum mediatimifcetieuentgegen f^eiV
mtcfec t)te C55e^ettít»art C&ríftí tm èibcnî>mai eben t>e0<>
^egetitawö»^n й?ойеп/ ft?eit Cèrîfîtt^ *£>immelâ^
fajrwwpfl# gefefcetдомфкп£anfr ШШи

Ш 51 erbíeKa«iífef>Catgoítfef>e entféulbígen/i^
man t&uejjntttt tmw(>t/fra gefagtnurfr/ frafl
ftefrenstauben at$frerЪк$ <wgf$ltcffcrv

îefuiten / fOttPCrlKf) Bellarminus n o m i n e publico

Щ&П btfîfyt Bellarminum lib л. de Poenitentia


cap. 19. m, p.ioó.frafrî'efCpropofitio£Цjtnfrettí Fides
non ell pars pcenitentiae. <$}tUfyi$ tt mît ttM)i\%
©cíjeíngt­ünfren щЫ^щш fíe mutfttfyt/ wfr
Ц.cap.2.cap.8.&cap. 12. Щхй егац#>гШФ/con­
trvtioaem. eíTe caufam remiffionis peccatorum­s.
Sa«
3z D E CASSAHSRO

Notat)icfe@achleic|rttc()gefchftcf)tctwcrtett.
fgm feiern $((tttcttl
«g^3t Caflander ta$ ^Bortfcitt fatisfaflio,
( P P © M U g $ U U n 3 / wiefte interSSttg « #
gelegt Wirt/ fegir glimpfflicf? erfltfren vnnt mtfänb
tigen:
^ßnt^War Wierde publica, canonica & difci­
plinari fatisfa&ione einfüget/tag ftC HlC&t &Um fyxt
tieng ter Vergebung ter @önten / fontern allein $tir
Tarnung vnt Abhaltung von tern bofen angefeuert
tntgeme^netgewefettjigröhmlic&.öajerattchvnfei:
C h e m n i t i u s parte 2. exam.ConciliiTridentini cap.
defatisfaft. ni$t O&ne $rfa$ gefc^riekn; Optan­
d u m effet, exritibus Ulis veteris Ecclelix aliquid
pofle in ufum reduci fine fLiperftitione & falfis opi­
iiionibus,difciplina2 & exempli gratia.
3m öbrigen ober 14ft tie £ntfcbnltigung CafTan­
driBellarminus mitfeilier Societetnic(jtgeltett:@i№
temal er lib.4.de poenitentiacap.2.3.4.5. WCttMtffttö
$tt erweifen (tc& vnterffeljet/ ob woln tie^cbulb feu
tnr(f>€hriftnm vergeben Worten / fo gebore etfficD
Mb/ tag wirförtie^traff folc^er@cbnlb/mit^
ten Sercfen b&jfen/ ober tafür gnug t Ijun: 3$e wra&
bringet ta$ Concilium T r i d e n t i n u m frMfOtjff/
R O M A N O ­ C ATRO LI co. 3j
fonne Ш fotte far M'e®ct)ult> bit ìt\uitf>m&ttaft
mt Ш #<£гги gemtg фш SJnfc jftmmet Belhr­
minus ctt1/lib. 4.. de poenit.cap. 3.8с 6. Cofterus in
Enchiridio pag.400. Canifiusin Catechifmo, c.4.
de Sacram.
<£bm affo ift etf aud> befc&affeti mttfcemSort
Indulgendo, 3 ( й ф © ф г с Г У Caffimder, ftffyf
bali) barauff t>eti f$recFIMJe« ЬЛфшф btfttibm
fttdffct / ÌMÌ> fc^teUfl / circa earum ufum & praxin
optimos cjuoscj; correótionem & moderationem
fieri defider àiTe_j>.
3m x i i i. Sfatati

bev гЗеШ&ек (Sacramene/


ФшШеГ ^art1ter)r Sacramenta, afó&we»;
gefte^et aber Ьоф fetbft am €nt>e /fcag&n>e» Sa­
cramenta fetjctvbierigettitiф alfo genennt шег>
t>eti/t>te^aufft?nl> Ш Slbendmal ; SelcfjeSttXrfór
btfanbtflrmemem
3m x i v . ^retati/
Ф о т (Bctfittcècn ® vbm / obtx

OlteCaffandcrgernt)mgltmpff^voitìeivt5afl a
S
ntandentlaturnHierarchicum Ottffej? >eibft/ ' ° '
E ft)ie
34 D E CASSANJDRO

wie ertoter 3?6m##(£at|üKf^e»Ä<rc6mime5r iti


jtnten/ta* ift/tk Ì)crtriarc^en/ M e t r o p o l i t e n ,
ée^takrtigéto^W t m o d ò c a v e a t u r , utunus­
quifcjue officio fuo, cjuod illi dignitatis fuae ratione
ex p r i m a i n f t i t u t i o n e i n c u m b i t , fàtisfaciatrltem,
DOr^er pag.53. nifi ad fpeciem d o m i n a t i o n i s autori­
t a t e f u à a b u t a n t u r ; © a * Were etwa*.
3m witrigen faß beruften wir tm* auff
neunte N o t a m , wtmtyaufibkkfywk/

3mxv.2(«icul
Konten jSȀwgeftr4ttt6cn/
^ertie^amif^Cat&oIifche entfcWtige«;
^
tag ftemcOt Je|ren/ man fonnemit te» 6a*
£ungettten#immeit>ertienen/3femmanfi>ll
fìetem^attrichen^efeècjreic&achteni
# n t were freilich wöntfc&en/t ag jene folc&en
(ÖKmpff Caffandri tm Sercf ratificirten :
äbermankfehe/wasoknökrtencT.SfrnViiI
cjefage Worten : $ n t ig genug am ^age / tag ß ^ ­ l a r

m i n u s unt feine ^ac&fofger auch tie (jungen in


tiean^ahibercjutenSerefcfoten^immelverbierteij
foflen) einrechnen ;3fam/man weig ja ten6№ W
Concilii äu'erieflfcTraditionespari pietatisaffectu
R O M A N O ­ C A T H O L I C o. 35
& revercntia(cum Scriptura) fufcipiendas ac vene­
randas effe. Decret. 1. feil 4.
Sirbalfoleiber/ ®ott erbatme e£/íMfer$fag«
all&uwaarbcfunben.
3mxxi.artícui

ßV$£gef)rct Caffander, fon* fofíett Dttlb gdcbett* p*g. 127,


yQwíM gtaubenybagman bao §5ebet ¿uben^et*
ligen richten/ tmnb bennoch bamtí be» ©íenff
gegen $ott nicht rmgern tmb fchtttálern fonne+
2(ber/nachherfcrífíMNota/fe£cnwirbar#
gegen faniorem D o & r i n a m Caffandri , VlWb
fcblíelTen;
Ser befennen foOmit Caffandro, bag bte 2fn*
mffnng ber fettigen 5nfcbrecf(ícber2(bgotíeret) twb
Stberglattben^rfacb gegeben / F % I 4 0 . ita, u t unico
ilio advocationis Chriíti officio obfcurato, fanólos
atq; inprimis Mariam Virginem Matrem in illius
locum fubftituerint:©amtt bas Simpt beg wrfpre*
eben* t>nb (Wittens/ fo einig tmb ädern £hrigo geb&
ret/íjerbuncfelt/vnnbbie^eílígettanbte^telígefeeí
tt)0rbcn/íC.pág.i4i.
©erfelbe / ob er fcbon bie fertigen fontf in öftren
halt/ vnb íoeíg / bag (te in* gemein № bie Äcb beten/
fan bocb mit autem^ennffett vnb ohne^erfchroäfe*
E 2 rung
%6 D E C A S S AN DRO

bkfttftvtfy fit nidjt mmfftn.


%hm aber jenesfollen wir mit Caflàndro mb^m*
außgutem$ruttbbere*rtfFt befennem cWthe
C a l ï à n d r u m Evangelicunxj.)
©er 0 Weiert ffnb wir bißfafe entfcfotlbiget
©aß aber CaiTander p a g . 137. etliche exempla
Beigebracht/ wie mau bieno* lebenbigen$?enfcl?ctt
tmtb vorbitt angerufen/ vnnb berfelben Sßcrbienf*
Cme§rmgeifëi»5eimèeu©mgen) genoffen/ bißrait
nacÇfcerPensen N o t a fveunbit* aifo erörtert
werben/baß es èur jpmptft age bißmal nj*t bienlicb :
3muaffen nic&tvouben (ebenbigen/ fonbern von bat
a^geUtttett difpmirt wflr&,
SHan fonbte a u *frerbepglimpffit* / laut
fcO? fttôttltWl Nota?,fragen/Wann Caflander ge*
f*ritbeU:p-129. San*£t.omm fpiritus n o n utproeul
à n o b i s ab fentes h a b e n d i f u n t : cumdicatScriptu-
r a r S e q u u n t u r A g n u m , q u o c u n q u e i e r i t : Paulus
q u o q u e dicat,nosaccemrTead m ö n t e m Sion&ci-
v i t a t e m D E i viventis,Hierufalem coeleften & mul«
t o r u m A n g e l o r u m m i l l i u m f r e q u e n t i a m , &c.
N o n i g i t u r p r o r f u s à n o b i s abfehtes funt fpiritus
ifti j u f t o r u m p e r f e & o r u m , ad q u o r u m foeieta-
tenf p e r fidem inccclefti illa H i e r u f a l e m , ciyitatc
D E 1 viventis aeeeffimus : © < # ift ; SJfatl foil W*
R O M A N O ­ C A T H o L i c o. 37
Seiender abgelegten ^eiligen mc&t dafür halten/
afe fiefcvetfw n wie? * w e n : wcwc« die
etoßfwu &it folgen tyitt £aml> nacJ)/Ap.I4(V.4.
it>0e£ptge()e£: mümüfmlwfpndtu
SBfir fmfr f ommen £u Dem 35erg :3ton/ $n &
?ur ©foW &eff (e^enWgen ©Oftetf/ fum , , , Hebr u v

$mhfcf)en gcrufafem mb ^enge vieler » • '


tmfmb gciltgm €ngef/*c. ©eroraegen find foi*
*e6«ten der i)oafomenlich ^recf^crt mc^t gang
№it m $ afwefenb: «i* au uewn <ScfMf#afffc
«>fr durch de« (Blauku in dtefem f>imm\if$m Je*
rufalem t?nnd ©tadt deß lebendige» $£>tte£ fem*
menfind:
fragen / fpnch ich / fondte mau/ weil die ©eclctt
ber ^eiligen nie abivefend/fonder allenthalben gegen#
ttwtigfet)«foflen: aMchesgteichrooJ nach der erjfeti
Notada^w geftefltfoerden fan/ daßeS außden ange*
äogenen Sprüchen nicht erfolge) warumb dann oben
bet)dem ?2lrtiml dife 2tfy för fo ungereimt $u achtem
&aß$(jrtffu$/ aucljnacf) femer angenem*
menen menfcötctknftätur/ft&eralgegen;
fertig / allee? regiere wnb ße§errfd>e ?
öa dpchfofche0i«der Schriftauffsfbeftegegrötidet
E 3 iff;
38 DE CA S SANDRO

t|t:3# gitfetfftfe ni*t /


fcaCaffander (jier im SeBet
were / er würbe bigfaféteejtetente N o t a m gem pajfii
renlaffen.

5)on toetwtep geffafe faß


Pag. 170. •Eft erbafmVman rannec^riet» t>nt> ©tiigfett in
fter Jvircl)ett$uerfjalten) fowol nur eine gef?alt/
' ate &wo gebrauchen:
2tter t>IC QtlbtX N o t
^ tMtlb lanior Do£tritia
CaiTandrifoiIt)ett^>attteIbalt>f*lt*teii.
Pag. 167. ©ann wer/ laut ber fcfcrifftmefTigen 2e(jr Caf­
fandrì, er f ennet / baß 1• CljrifwS bag Sfìaefamal in
jwe^erte^eftalt/VttSètw­ttachfolge/emgefe^t/
©a# a.teewalte Slpoftolifcfce twb Sat&olifc&e
5?trcr; lange àeit baffelte alfe gebraucht/
©aß >fonterlidje® cljeimniffen mit 35robt twb
Sew/twb bann mit bem 2tti> wb 3$lut griffi angc*
beutet Worten/
$nb baß hingegen bie€n#eljungbeß$elc(>$
twter bie fcfcrecflidje Mißbrauche $u &eljlen / welcje
biHi* abgefdjafit werten foflen /
©er fan mit gutem (Öewiffenbas ^achtmal irt
,*» cintgctt geftalt tttt btöici&crt/ot)er gebrauc^ert.
t t C a ( i a n d r o
Evi n eiic5
r n

u
^ ^ J *# № *M
U t ta c r en
erfernte«
5»pp twb glauben* ©arumb wirb tms gerinn mtaigltcft
KB
entfchulbigen. 3^
R O M A N O - C A T H O L I C o. 39

6cf>etnet CSV afä WOlteCaflander auf? tie Wt P - 6

Celling/ wie (se hem ^u^ag inter ^Xamifch* Catholi*


fw7m^irchcngebr4nch(i(fye«ta*halten;
©och erf Id ret er (ich pag.178.tag er rete Ponten*
Wrauch ber vraften birchen / welche vielmehr tie
ßranefen an tenen (Blietern/ta fte mattgewefen vnb
fchmer^en empfunten/gefalftet/ubivisdoloris ma-
xime incumbebat: aUch nicht erg £U lefet attt'Sott/
roann man an witerftringung ter ©efnntheit ver*
5it)eiffelt/fontern continuabatur u n & i o per aliquot
dies, wie feine Sort tafelftg lamm,

3m x x i i i . sfaicwl
£>om Coelibat btti (Etgert @tatti>
he* ^ueffe*/
J^Wchulttget Caflander vmh ©limpffis willen ^ - f l -
oppen letigen^tant terWmifch'£atholifchen/
tag fte/wann fie letige'Prieger becjeret/tamm&
fcmjungen Kenten ten <^&effant> ntc&t vertoten/ fon>
temir>nentieSillfö6rcjela(fen/je.
^ertiefen^limpfflagentie^öch^r/fofm^
mm ter ganzen -Komifch* Catijolifchen birchen ge*
fcftrieften werten/ vnt tie noch heutige praxis *>nt £u
wung nicht paffiren* ^efijje often C a f l a n d m m
E-Yangelicunij. 3m
40 DE C A SSA N D R O

Smxxiv.artìcul
Von t>cr ttdcfy
%f$nfti№ c*frieS1?eg/ tmfr meïfret / matt tjjue

e x
giteli o p e r e o p e r a t o , h o c eft, ex o p e r e externo,
q u a t e n u s id à S a c e r d o t e fit, m e r e r i aliis remiflìo­
n \ m p e c c a t o r u m , p r o q u i b u s applicatur.
^tt»erHarctft$e«^egmpag.2o34lfo:Qui ali*
q u a m ex hoefacrificio ad (è u t i l i t a t e m redire vo­
l u n t , e j u f m o d i f i n t o p o r t e t , q u i a d D i v i n a m fpirent
m i f e r i c o r d i a m i a l i o q u i c i t r a p r o p r i a m fidem&de­
v o t i o n e m aliena aóìio n e m i n e m falvum & bea­
t i m i facere p o t e l t .
©iefe &f(drang gteng an feinem Ort nocf> wó(
Jw/a&er nacÇ&erfiefcmtW N o r a jtrirfr&n* me­
ntanofcerfrencfen/fra wir antworten tm fagen möfFeiv
frag Dieklage oer €t>angeufcf>en afl^u waar/tnipt#
faÖe^frer$?#rati#fregfettigen â&enfrmatë (ftefr
#en Caflander feïî>f| Èjefftig geftrafft / fonfrerucfjen an
fren'prftjatntefTen) jeme&rtutfrme&r Ingoerò N M
^.<£atfjoiif$e« gemufft worfrem Jeanne ansein
jefrer ^erftitnfriger (ei#tfict> erachten/ was? № fcfrrecfr
JiC^e ^)reWe!nfrie Patres fm C o n c i l i o Jii T r i e n t , felT
6. infrie)wfrrtttenC a n o n c m eingef$ok»; Si quis
dixe­
R O M A N O ­ C A T H O L I co. 41
dixeritjMiífe facrificium t a n t ü m eíTe laudis,&: gra­
tiarumaclionis, a u t n u d a m c o m m e m o r a t i o n e m
facrificii in cruce peraéli, n o n autem propitiato­
rium , vel foli prodeííe fumenti , ñeque p r o
vivis & defunétis, pro peccatis, poenis, fatisfaóiio­
nibus & alus neceííitatibus ofFerri d e b e r é , ana­
thema fit!

re ¿um 2oh t>nd ©ancf fagung / oder fe» ein Uoíft ér*
inntmm t>nd £>edtfc(?tm$ deg am Creufe frolfórad)'/
ten Opffers/nicfji afeer cm ^er№opffer / Oder fast/
Hf> es nuraflcíndéme nuclei;/úrttitmpfáfyt/tmd
niájí aud)fórdie £ekndigen tmnd ^oden / for die
©linde/ ftfr die Peen *>nnd ©traffen / ftfr die ©nug*
tjjuung twd andereTíoíJ) / Crewts twd Slnligen §u
opffertroerdenfolie / derfeíb fe» DerflucOtMnd t>er^.
farnit. Haecilli,
4

Crfldret Caflandcr das ©edifchínug/ fo in der


Sfteg jftr die 'Seden gefcljic&t / gar gíimpfflicfr / twd ^ ­ *
/(ríí
tteft andera/ ais es t>on den 3Wmif(^£af 5oKfc6en '
íjcutigetf 'Sags befcfjicfjt: ©ocfjft)iedem alien: tt)ir
fmd t)rbieüg/nac^ t>CX txUtttt Nota, eine&eilfame
£e&r aug $Ottes? Sort folc&er t>erme»nte» £ W
f tmd
4* DE CASSANDRQ
tmb Sfrutto, ber afeaelefóten ©eden <xu§ bemjc#
ferwr emolen £tt federi.
3nmafím fàwfatit ì w IBERNA JA^reti *g>m
D. Meifnerus feeder in eittem kfOttter» tradatu,
ttttt fcettt^íttll í Opufculum fecundum Indulgen-
tus R, P. oppoíitum iidtitio Papiftarum Purga-
t o r i o , §u Sittenkrg A n n o 1626. gebrucrV auffa
ffoitltc&íte folcfce* verric&tet : ©arfa!) er in ber$or*
nbe alle Cerreti Jtfyitm £um anbern mal freunblidj
ewgelabeu tmb geberen/ fte wclten ber Sarjeii ¿u
Kebe ^meríc&íígeSíntwort Wíberfa&rettlaffen/ fon*
berltdjeu aber ac&ivnb bretffig Scrupuln *mb
fel&ajfttge ®ebaucftu wn ber i$?e£ tmb Viewer/
bte twi jguett felbfiúijfjreu Jocher» errerei tmn&
aUba^rbentlicher^ep worbe»/ ber gatt^ettCJrífmíí
Jett&tm M i » erfltfreu tmb eroríew : ^nblauteti
feirieSorr VttferattbemalfO:Peramanter rogo, ut
ad univerfa& lìngula in hoctraótatupropoiita re-
fpondeatis o r d i n e ^ . N a m i d e ò ha?cicripfi, ut vel
n u n c i u m mittatis Doctrinas de purgatorio, vel ut
recufationi veitrae caufas, refpondendo ad lìngula,
m e c u m communicetis. Si arbitraminime errare,
caritas veftrumq; officium requirit,ut errorem de-
monftretis folidè : Qiiod niiì fiat, filentìum ego
veflxúm habebo, Se habebunt m e c u m cordati plu-
rimi pro certo indicio, q u o d m a l a m foveatis cau?
f a m , Se fufficiens reiponfum dare vobis omni-
Шф $ге(ВеЩг шЬ ЩиШ&
»ort er / паф einer guten weil/ Ьаппоф
stiegt erlebenfônnent §ai fxciï web noc|
щ dato ^níer fo $íel tmfcnb Seftoien
femer gefunden / ber ш gerinn g e m e i n
; N o m i n e n t , il viri furit, v e l u n u m e x t o t o

ЫШфк fagen/afójener тШф in fernem Germenwen


ftÙtn T r i u m p h o fidei.)
$nnt> bellten wtt demnach wmitUtewtfy in
díefem @tôcf We о б е г и т е Notas , fo'jitr 0

£§прс£еп €imgfей тегеШф


öienenPennen.

F i
44 DE CASSANDRO

GifOß liefen j'e£t fummariter e l f t e n tymttm


^fllff (jettW&№ftli$t2tftr/№tim Caflànder
übrigen Zfyü feines ÓSticljS ben KcWfd^&i'
tOoiifdjen baS'lBortgere&t/ *>nt> auff was weife nnr
ancr)rtlitCafTandro R o m a n o ­ Catholico (fyj |gtl ja
ber wfbrige^eilalfonennen wolte) gleicfrwol tà#
lidjókreinfommett/vnbnac&feinenieignen^BunW/
^orfcljfaa, t>nb €inratr)en Die irrige ©trittigfeiteti
be^egeniMberfrrerttfonbte»*
^örtttt> i|i gleich öierauß offenbar / T>AF? TER

fromme £aflfantw wann er &te 9C6m#


Ca^olIfcfeKir^ wfter egtc§e 2(nfla<p
mffc$u(M$m $nty()re2Borf wt> termino»
gWmpffK# anlegen wollen / $me wert
eine antere SX&mf jajte Äfrc§ emgefnföef
" orti) tn&en@mngefaffe(/afó§ernacpto
fetöe ber ^efuft Beiiarminus $nt> andere fé
ne£ Orbene im tarnen ber sanken 9?cm
mtfc^ Saf§oltfc£en Kirchen &efc£rie6en/
mi>foderomff (M|lem 3f?ac6f(jrtl tor
werf §en S§r<ften|ert ge^tllic^efc
R O M A N O - C A T H O L I CO. » 45
$öie ein j'epcr i per piegttmff(i#e O r t u n g imö
grAtfrung CafTandri in Dreien &tüdtn gegen per
£e|re Per JefUÜen / betWab aug Bellarmino con-
feriren i)nnp $u|'ammenr ©altert ttnl / mirp benennen
müffmt
SeIe&ee^a((eo/pat)teneic6eicttfeitó5ierèuWac6
gegeben werpen fotte / ^ufampt per ganzen Edition
ttfr^mW CaflTandri ftxittifufftig tMP augenfdjeitv
lieb mit ö&tlicfrer -öölff auggefiifcret tj«p erliefen
Kerpen fan.
£ier&ftHf#M n>oöe per frieWiebenpe £efer c AS-
S A N D R U M E V A N G E L I C U M ,fraS»ift/ Pfc Obettge*
fe^e^oc^anfe^enlic^cJeugniOenfor tmfer 2fotgfpur*
ajfcbe Confeffion wot befe&en / tuwp benebens? ^um
©tfanotnug iJttP 33ef anptmiß peg reinen ® ottticJjen
©ort0per>5ölff/^napt)np§ei)itattt>pegftaritt&eiv/
ijigen (Sotteg tntnp feines? £eiligm(§eiftes
befohlen feDit:Sittrc&€6ri|tutti
3efum/2imen'.

m: (o)
te»
f

F 3 3»
#Sî (o) ib*
NB.
[21 bitfrn allegatîs, ftjfe ÄltC& tWljer ím Caflàn.
»dro Evangelico Çflbett ИНГ Ш fluffs £#ttÙ
>
fe&e templar gcric&tcí:gcftaít t»atin t>ú jenicjeti/
fofbldje editionbtD terrant fcaften/tig richtig fafuu
ШтЬт/00 gar/ tag wir often imkert аиф Ш
fphalmata Typographica, OterQwcferfehler (WfC
fíe im ©rtief £u <£ôitt twftlieften) mit fieig ftehaW
Pttt tOCh in margine tie conjecturas Щ$
'eerfteflfermigen mehrertheifë
ongeteuteí..
Ш Qajfandro Evangelico, in $Ш

I; OfN О» Km cinigcti; ©off йфсп ШШп.Ш ЪЩ(п ptt*


4/ (опт/ Pag.2j
LI. Зопг>«еди»& Ч
Н I. # О П ш №п$)тьтц ье£ В О £ П Е © Ш Ё ?J
IV. Ятък'&ШНмтщ и
V. 2*om ^«tM^ampf ober 3mpt t>cj? 2Во«£ imnb Влсю
т ш т ??
VI. $ 0 1 Ш » $ ш т Sukrcf т ber ® ( a u % m f£

Sfm (verbena)
VII. %onb<ti)<ili$m(Ìi)nBcb<nRitcbtn ¿7
VILI. 23ott ­Oan&fuitfj t>er ©acramcntcii m
IX. # 0 ! T DCÌJ^DUFF 7/

XI. Q3oitbct23ct$f 77
XII. 2>onberQ3itffc/ О Ь С Г В С П Ш ^ т т з (wfe <3 Caflàndcrinti­
TULIRT) 7?
XIII. 23om@ cbmtf&bct@ rtctamcntm г?
X I V, $от ЕтЬйгШ$Шм obeu Ш | ? й ф т £>rb<it 87
X V. miШп{фт дстаф(/
ьск .^Mxriorbrtunq obet i>oit

XVI. ^0» ber Colica; ш ь Я В с М ф е т Ovtmmmr/ o b e m » bet


£>ЬщШ шь О й Ц с г й ф т © а ф т ioi
XVII. ^onberattbcm3ufunfft ш
XVIII. 1ат$й)т'2&Ш№Ьс$Шт{ф(п m
X
1X. 23ou f ( ^^Гаф ber ©nube
t 11 ?
XX. 3J n flUfCliSBcrcfCit izi.(Q3cft(>e bw vi.3foicttl.)
0

XXI. Ъ>пш$тп$Ь®-%Ш$т 12.1


Suffer.

X X I I . 3ottbccb<rl<9 @ i(faitb^©accûfflen« 197


X X I П . ХтСЬ^сМтиы&й&тЪЬесфШн 207
X X I V . З о л ber SiÄ<ß Z}l
X X V . SonbemSWóncbííanbwibSíofíergcíúbbcit Z49
X X V I . S onn ber Q3ífcí>ofF©cít>aíf/OBER ÁXIRCÍIENGCMÍ 2^7
NB. 3 b « ^UGFPURGTFCFEEN Confeffion garnit ber xxv.2ímcu!
»011 xxvi.
ber Q3ctcíjf/ ber ьотшт(фкъ ber ©pctfJ/bcrxxvii. ron
ben <Sfofïctg«tô&bcn/ ber XXVIII. ш ber Q5ífd?off ©cnx&lt. Я М п e&«
Caflander blÇ Q5CTC&F ОБСП KFLTTT XI. ШШ ЙЙ6СГС1( €VF R
Í TRC( / MB FCLÍC
I
Шщшц »otn wucrfcíitcb ber ©yetfnn btmZxticul ÍUM BEN &1фц(<,
íubben ober Ш п ф ( ? а п ь «»gefugt : a[€i>at <r£ шЬ ъШъШШт
get eingesogen.

SScgtftcrbcr èotncmfìcn 3<&encftt>ib


flçtt @ÄCbert/fb im Calandro E vangelico
vtlb Appendice begtíffett fmt>.
2fbcnbiral/ пю* bte çprof CFTR Í CNBCN ьтп M«n/G7í .311 infería;
scfïaff 51t PAITEN IFB
Î' ER TRAT I E @íDrauc& ber ÄTRCBM/C. 19?. Aie
Srfacfr/NWUMB FTTÓGEFFXM/Ci??.^ inane fowoíiiuiwcí^i
alëin PCÍJERÍEI) gcfíaír GEÍMITCBCN tonnt/A. ¿g.
%Ш$/А.з ¿ . %м1щ<хф\т Srenmmggegeben/C.g?.
Adriani deTrajefto^CUgmj? » ORT bCttt ScrbtCnfï ЬСГ
"ЖСГет"/ i><$ CI
NTCÍ>féf<t>/C.¿i.
Ambroíii geiwmf í)0tt BMDORPERN Gervaíii Ш1Ь Protaiîi, С. 144,
S o n BEN Silbern/С. i f i .
Zmptbev ©cblufîêltfî MP I BRAUC^F îwben/C.79.
2frmerttet ruffEN BÍC briber imfy an/ C.ig J.
2(ugfpuvcjtfcbe Confeffion, »on
fie Sercfjrimg ber $ctfi<jeit
te/ C. 121.
Auguftini ^EUGMTF? »ON ben G TTFCN 2Bcrcfen /bafifte ben ­Cimmcintc^f
1члчМетп/С. ^ 7. S o m 3tmpr ber &Ьх\$ШС.ю7. S o m ©eìwcfa
wfW
m $ to £ c t t t 4 m / C i *7.23im t><nQ3t(i>mv C.i f 7.8Bft«rMe &b*

$CfrMUCf)ltC&/C.lff.
23.
<
Bafilij3<u3it^wit5crt(}i«m 3Bcfrf«t/ »nft fcflfjmana&m
. ©I<mten$cKdjtrcert>«/C.f7.
fceufct/barton mamwcfoafltf auff^3«iMnxf!<rfo?rd?mfoirc/C. 77.
@ro(f< wt> fcfjftcw frtnt) mag man off«nN«n/ibid.2(up t>« $3ei cty
fdlUin ©ctrtft'mgiirttf g<madjt it>crt>m/C. 7?.
Bellarmmi ©ftynung Mitt ^Wftffcf/ A . i f. S o n <Ulf«n333cttf<n/A .2, i,
$om>pa Az 4.Son i>ctQ?u|?/A. * 1 . S o nfc<f@HU<}r[>utmg/A. ? z,
Bemhardi (g^iuft w n wfmr(9m$tigfcif/C.f z.2tontyn$8crcfc!i/
2&er»fjT: £tywttttftffcnfoil nftmaift fcfjren/ C. 87. (C. f 9»
BIEL. Gab. $ltffj>rUC9tt>tt>«N< Q 3<>
tfCT/ C. 187­ Item 19 J,
&'toep anfangs in t><r crff m jftvcfym nf d)t g«wf«t/ C. 149. ­Oafan M«
.JCtrdjwgnrsu (>an <f ngtnommm / C. 1 f 7. £tyn< Mfeftm jrt &ct
@o<tc*M«nff wmcfrtctfoort«n/nad)a(«m 3<&nwdyC.i f ?,£>ifcr
0ottc№t«ijl m<( &m33ifoc№ f fl von'«fargfouHgm i<wm tmfyv
C. t 6f. 3ffrocfctcm/ibid.QSann M< 33tfoct aufffommm fon itt
ton jftrcfrcn t>cj? 9 1 laments. C. 1^7.23i r&cr macfan <(! <in b&
fw fc&dMtc&c* »nt> $cfA>M'dKtf ^antwcrcf/C. 1 ¿7. ftnbetw
<e kf^fimf rccttc / C. 177. C0?tt tv<w 6cMn<t man bit SBifoerltf t> to
Wnnc/C. 1 g 7. C0?i^udj/fo ^a6(fl »oriaufF<n/C.i ?i. 2 5» f.
BilledJoh. ©ytfid>»on &cn95«M«vC.i8f.
^ I c b p f f c / sitfdjcn jj>ncn m iitix SirtfTtn t/ijur 3№>f? tl 3<if frtn 33m
f(KfdE)i<J)3«nj<ftn/C89.
Bonaventara 3< fagm 8 M « v C . i 17.$*n 3forufFun$
/C.I J1.
Buccri 6prud? lifar M< 9)?«tjmm3 Thorn* »om f r w n QJMfcn/G 117.
&»0/oM< Di.€<w(jo{tfc&< № ®k\AmUwn «u£fd)(t#n/A. j
Carolus Magnus,ft>d#« wg<n be* 23M(1f 4<fd5>fofT<tt/ C. 17/.
Ca/Fanderfoftfc»om .fttyfo? gctiifjmef/C.z.SGm Jt^iH<j Maaimiliano,
C.7.ij.Caflartdri^a3imt)fcl?JUmSrtctxn/C.iif. VOit^tt
J^<((()um«n/C. 149. S o n & № ^ l t o m / C . i 9 7 . $ ^ e r < p r i < f t < r '
% / C . z i i . z i x . z1j.z14.i2j. It€mzz7,aufFtt>cW;m3tvert

6 ChemriU
Chcmnicii ^ « t t b f d j »ött bit Jtirdjendiíciplin, A, j z.
C(?r¿íííQ5ííonu^ a n f a n a iníambé з«(Ме/С. i f j . GJbWittyH but
ïlknbml tnjtt>ci>críey <к|М <иШ ®ШЫ$т einseht/ C.ij>,
A . Í O . I Í . I Z . I j.?4»
Cíemeos mibCt Me ÓJifòtt/C.Kff.
Concilium ArauflScanumTOMFETYMÇBILLTTTJC,!i¿..Cabilonenfe(jaí
fcíí SBMfít&ttm iwlwctt / C . i 4 | . Cartbagioenfe, INE ce $
fc&foffw»0ttb(U2(íírtrcit/ Ç. 141. Elibertinumívtbct! МеШсг/
C.i^9.Naaeceíifet>0nl>e!^í^/C.zJ9.Z4í. Tridentinum Ш
guten ^ t c f c n / A . »4. Ь е п б Ш п з е ш А ­ н * 2ton ШЩ1
Ä.40.
CYRILÍI GCU^UUßeott ШП£ btt Ы ít<}cn/.£. I I I .

Durandusfcôllbtt®mä}tictkWCl 9.
Durands Gulielmi­SKTTJIMNG von ЪтЬшцЬас ­CET И$сп/ С i ) ?,
Ȁ
T£l?EFFOTTÎ> CITENT (ICI) FEIN В А С Ш П Е М / vnbmimnb/Ç.Sy.
*ЛЬ4Ф^ Adirti inbtn (STÔFÏCRN / WATFETF FÛT­ ©C5v*.FJCÍÍ¿(ÍRTCF MTFF(ÏC!)
FJABC/CZO?. TIÏ <\пШт(фсп(фт$]*Ыал\1 IMMURICI) SU М М /
Í><TC ГRÍ?FCCF Í TDBC (FOURNI Í? шифап/Жс\4ФЪ(й wiïb buvbnxd) niáit
btfétbiwbac @ ETI IIICFR (ÍÍ&ÍNBCRÍ/ibid.
COMtg6aC5um«C&<itíflf6íflFa)WFFCÍOBEIÍNOTÍE, A . 4.*.
EPIPHANII QRMÍÍTMTB (Stfcrwibcc btc2(6crftí<uibiíi</ C . i 1 ? .
Eraími (АД / BRTJÏ FRTFÍ BER GIMTÊC'©0f F CIINILÌFÌ .FLUFF CTF CÍ (EÍKFFLONÍW U>
fíc^c/C.99. <шгсг Dîrtifj JUM GNEBCTT/JBID.
C£rt>FFMT>/ ЪфЬтЬшщ/ С. 4 7 . ^ 1 . ЯШс ftc IN btt Ъп^мщШ
IVCRBÍ/ibid.

ЕиШАШтшъШфыиф bcÇ Q5ííbní£ (SíhííTt/C. 14?.

FABER SCAPULCNFISFRAG<R Í>Í N & Ш FTÉEN € F ) « | Ï I SUR «CÍ;FC» #flttt> @OF«F


, <jt$ALFCFT/A.I>.
jiifîefl ЙП fîcb fefêfî niâ)t
;U cr Ъ / С . ? y.
Ferdinand» I.^rcÎbCn№CAFLWIRAM,C.Z.IJ.93îlf{ITÎ)Cn3CjJ<NCAC
fandro ibid. Q3ege!}W gïk&cn ¡II fîifftClVCi y,
s

фкгедрфс JM<n/ weë |îcwn ?>enQ3iíbem i>Ofe«i«n geholfen/


C.I7J.
^wtcPfo^i'ICBCÎRSYNODUS wegen bcrQ3í.beí/C.i7y.
¿teyerïbtll/w«£et in«elffefcmSMngenw$m<5ge/Сих, g\j<w«
in geblieben ©лфе­п »ог&ес'Q5efe í;»rung t&tm wnne/C. 11i f
5wct>eemtftel5№tfcíícn beeben SWigionen/C.i?.
Sâtfien ш Щфф (bífflt ¡ufimutf Riffen/ í>nb Me 93?$6гй*йфе afe
fieiie1vC.19j.197.
<?й/Й1'фе Ши«депдогнийте,bef? Steifere? у.
(E>elegenl?<at jilfiinbtgenfoß man «bfc^teiben/Caí у.
©enugtbttttttg/ftjic M e ieMufufjren/Cg 7.
(Stoecfct wirb beí$?enfcí;auf? lautet: ©naie/ п а ф aíTct? Öotffcftgm
ecri6en«nS5efSni)tmif/C.j_j.
®etecfeti0fott SfcttfH имг в fa/Ctf&wfyí wetfw witaUdit Ьпгф

GERFONIS © у т ф wiber bte SStibetvC. 1 $7.


(Sílrtub/fofernefWí eeltgfeteerMngeit^n/ ftt'eetf беГФ^еп feifli fui!
C.J9. »i^b№:^«^ôtt»HIBÎEEACMM<nw«^3eiûnbei7 С. у у,
тир %í\xá)t bringen/ С. у у.
ШиЬ allein/ ober" ь ш ф ben ©íauben afiein/ .с. ©tefe Sîebe »itì> ge*
Widjeí/tfnbfoavumb/C^y. у7. Qiîî^bie^i^fefîtr'enbe ЬагЬигф
»«fielen / С . 47. QBteHefeíe^'e befjiiffflm foli gcfiífjtef werben/
С 47.
O d ) f e n núfyí EIGENEN abgemalter ober dbgebífbeí werben/
С.19У.
(gottlofètЛеи* gute ^eref/ ft? b№n Щ wtm/C.é у.
Orabet bet­ "£obcn m'f{)f i>emimíí>.g<N/ С. 147.
Gregorii3cugntp.)CNFÍ.eccardobef@Ofr3enÍl5llií?/ С109. $011 bCtt
Ш1Шст/С.17у. ©d)tet6eii м SECIMDINUM: wegen bertSiibery
С. iy i . ^ a f imrbieQemalbegebuífet/ C i y j .
<SM>i|cbe 2 № ф wie fie wegen ber 35i(bet gefu­ir m/C, 175.
G г ^суо
*.
^ e i l i g e n X?eee&tt*itg/ tva? b»won (U ^ a l t m / G m . 955«* ffsv ffl?$

­PRTFT3«i ftnb j u m t^ctl wgctviji/ C . . JjJctkscu 2twu|fun<y

Hieronyini g c u ^ m t p fco» t>CU tJUtClt &Cr<&)Vt>A{J ftf b№ J£Unmtlnidjf


*>ctNcmwC.?7>

j?4C0btecn 3f6ctötau& smb ^ g o t t c r a v C . r 97.


J o d o c i Clichtovei 3M311UJ? i>OU bCItt 2KRBTCRF? bfr <$kvd / bfl|j

J o h a n n i s Bapriftse^fluff/ o&ffcfKfcntftdjfPoniW &Ulff(S(}rt<?t WUff»


fcfrcbert/A.27.
Juftiniani ^'d^fcr^ ^CUt}n^ »ötn 2(lltt>f berÜ&tfgfctf/C xoy.

Bk4vfet wib jt&itg %npf in Hx jltf cfrcn/C 10 f.


&ttrcb/b«fj ftc fcivG^.Srcnnuiw her Jvtrdjcn trer ftc w u i f a d t f / C ^ .
SMf? ifl n<ci?f bic tc(fefc5\ttt$/bartnn@ oft bcm^Cfrrn ftimfyx
<?ciMuktfdrb/C.i2f.
2 M t t b e n l e f e t r r / n>c(dx He $?ajcftät «S^rtfri rmcf) ber mciifc&Kcbfl«
W a t u r behauptet/A.i 2 .
&pmgc tra «Ifen Scftamcw / m$ ftc 511m ©WKtfbtcntf $t$u\ /C.io;,
^lontcjc in ber (£fcrt|?cnf)Cif/ C.TOf.
iL.
La&anrii<Bprttefm« ^cn gerben M b jfiren <8itHtn/ C.id},
Jlrtttg/j\fl«|ct ft efeer Commiffiirius,C. ?. 2 $.
Leonis bej? >pa&fö pciutmtp »011 bem % n p t ber «Ofortgfd t / G 1 0 7 . Sotn
23crbtcnfl ber J?ci(tftcrt. C . 1
Lutheri^?jrtvnuita rctber tonfßitfbvaud) ber Dtct* : 2Wcm ber ©dw*

m.
HT^tttO^Nrf«''^/fWbCaßmdri ^№crcrinncr// G ? .
t T f a n c t e l fanfff f w <m Mugfidjcn ^ t r e b e n b k n e r n / C,i 17.
tfUm
Sfogar;
tfUtia «R tu 6ee&tìn$«&fff |um& twftm / C i
MC&©Cfrt!M «uff Mcfttfcgtttt$t«/C.XJI. ntótMt №$rty%llft

Maximiliani il. Mnigttm -Omusmi »itf> Ò3o$ciffl 6c&f dbtli anfym


^icr/C.9.
MciCicn D. fKitnMftfjc(£ttnnmtJt$ alt Me ^ c f i w W A. 4 1 .

t>cr $?c£ / G.2 $ 1.2 j ; . A 4 0 .


Michaelis Q3tfcfcofF£jttfcfcfcur<} m i n i m a fwn t>m fi№ifftr&i$citfe9
i>ciiQ$ilhwC.i9j.
8 ? # r a u c f c e fotfcn$ùr|?m &nt>Q5tfc^offc mff scfampKitt9Cat& afc
(WfovC. 1 ^ . 1 9 7 ,
tT.
Naufca Fridcricus, \№ it t>Ottt fìfan (griffi jut; «cfrf«tt ^>ca%\> © 0 « t f
ac&rtfteivA.tz*
netftiiigc fmb ordinirt fwtìKtt / Fabianus, Cyprianus, Ne&arius,
AmI>rofius,&c C.22 ì>
e.
SMngcit/G.i&j.
(Delimtt/ oi>cr (<é« £>ttim<\№&g tann 511fcafKn/A.? 9.
Optati Swcmmng wm t>en93tfomi/C.i { 9. (C.*£r.
Origenis gcuanup »om frit gmotfjcnttn ©faufon/ C 4 1 . S o n &tlt>crn/
P.
Póbfìe folfcn t>w<jcmcin<tt$nct><tt fudjm/ C.8f. ftnt» f»0n№9)№y
nung t»cr 3(f cn nbtt t>ti\ %>№>ttn abn<wié)tw C. 177.
Panormitani ^CU^IIUJJ Vóti ì>(t «PtiefìCtNè^C/Cz 1 {.
Pauli @pmcì)/£Kem. f .».19. ftwfc <tf tarcr / A. 1 £.
Pa,uIiniScr^W»ì)CnÓ5t№nufrClVC.If I.lf J.
Pfttt*eri/i*ie ft< jitfcciMcn/C. 9 1 .
Priefìet/ №t(tfmifìca6{iif(f>afenyC.9i. %)tttfc\i<b(<èbtfteiìibjfytim
ni( 511 wtMcfcn/ unì» tMwmfc/ C.211. ìbfc nacfc t>cm $)ticff wimpf
2B<tbci? gcnommen/roag ftm i'^nc n ju fjaftcn/C. z 18.219.221.
Proccffionesiiiif^m©acranicm/iitc^t5u6tfftrfKivC.20f.zo^
PtOtejfcten&eyit'K $№tfc6cn inai tmi> t>cn £Kò*ttiifcfr>(S«c f)o(tfcbc» 5rtd>
ju macfxn/ C.67. gaia* ftc *ora fm><n S M c i v C . 117.
&ecfctfe«tgurig t<$ SDíenfcben i C.¿ <.
3^e«? iibcr MC ©un&cn: nrfe fie í>cfcí>affctifci>rt foü7 C.8i.$arí>urcb fon
htem«nt)Scr<}C&u!ig Mr ©tinten ern>erí>en/ibid.
&¿mifd)e ^t/ebefíe/rrie fíe Mlíicb foítcn befebaffen fewn/A.z ?.
^OMI/'ebe IVfcb- t^ts (Te sur í&if Grcgoríj MU Mu ó3i(Mrn gefjflíím/
C.i é ? . 2Bie fern fíe Me Q3i(Mr gebilítcbef/C. 17 j .
2Wmi, ebe 2\tvcb y ^ e n Mr alígemeinen .fttrcb, wmricíjieMn / tmi> fw
ein é a r t teufár ittrcb; ju acaten/ NB. C. 19 9.
©.
©rtcvaroetiteit benim&t Me SnwtirMíjfet'f Mfj íDtenerí ntcbté / C. 7 j ,
groen eiiKiiílidbe an Mr ^<xí>í/C8 ^.
©atjimgcrj:/ TRE I ROEIÍfíe foítcn «L^EFCBAFTÍroerMn/C.69.71.SDcr <iro|FE
SKi^RVIUCÍJ C.97.98. 2\Hc fie 9^CIIFD)CN<?e6üf fónnen GENEUMV I ER*
Mn/C.99. ftní> inttíeíen©f úcfen naclfoeíaften roorMn/ C.¿ 2^. £>&
Me 3vémíféí)*(£atíioíífd)e íe&rcn/t>ajj manMircb Me © f u n g e n ten-
J£)tmmeí»erM«ne?A.j4.
©.cfeulle^wt: nidjf a¡íroe<$ gcreM/ m$ recbí ífT/C. 117.
© e l t g t eit/ob eín ® íaubiger Mrfeíben <ícn?tíj fcpn fonne ?A.i4.
Scrcnus Mr^-tfdjoffíuSrórtffiHentxsm Gregorio Miritmb geíobf roorfrn/
fcaf? er Mu? anbeten Mr Q3ilMr wrboe en/C. 1 ¿9.
S f i r t b e / roer fíetterurfacfre/ C. 119. 2ííe SOíenfdjcn in ©titeen gcío*
ren/C.2?.
© t í n & l t c b e J l u í i bíet&f nací? Mr £auíF/»ní> ífí eine ©iinDc/Gz^jf,
£.
ÍCAUFF/^te fíe sur ©eíi^eír nfcfa / C. 7
Tertullianus ítriMr Me <%HbW C. 1 é <¡.
Thomx A. 3«u<uiifj »on Mu 3LVrcftn/&afí fíe nidbf ítítewftcb" Scttíenfí
fetjen / C. f 9. Thomae ü ^ n i m g r - o n SGiruffimaMr ^etí^en ai'vt»
ttJtMrlegt/C. 187.
Thoms Bravardini SWeijnungroíMr bit <peía<ríatter/C.i 1 ?.
Theología,2Jrfac&/»arumí> fo weníg ju&gc&uf ftcbiuMríeíMn
MH/ C.217.
*>.
VARRONSI ©pruebroíMr M e Q5í (Mr / • C 1 ¿ ?.
XJMBTRAGERT Mf Sfíacbt matefoufftrotMrbit ©erotmfcetf Mr afeen
m
WihhtAi $Rmm$ Don Den QSift WV C r 7 ?.
Wttllf<t^tc»ti)ci;feoten/C.i4j.
&><wbl»ne$/n>«tf bfli)on ju Ijöffcn / A. j o.
^ e t r e f fo(<jen auff № ©fou&en / C. * f. $?«n fo(( He <3B«wf cfnm / He
©on^cfofcn/ibid.twoicnen nicht 33« (jehin« bcv©»»n^csv C.?7,
folgen «uff ötcÜCccbtfev^ung/ibid. tiefe SXcfc« $u Hllic&cn:
c
©uro SBevcf ftiit oW ©«(fefeif nof i)i$?A. 2,0.
Xuill t­ef? SWenfcfycn / wie er i><w nbctf n>crte in tcr Q5cf eftrun«; / C. n j ,
V^illielmi,EpifcopiMiniacenfis mepnung *>on t>cnQ5tft>ewt/C.i f 1.

QBeifn fetten eiu&rucf ofjnc «ffen ©«jjfc$fcr «nff $xtd)t tomptl


um w'clfeic&t «uef) rtinjicr tmag mkuffm/ fo torf? fcoffcwfifb tiefet
&efcf)«ffcn&ciffc»» mvb/tojfKgcinjcbcr. ^cifanttgcv fclfcff (eiebritef)
jurccfr&riiifjcnfan:
E. g. Pag.j. lin. 1;. nfe »nfcwfTJCctd). Pag.j i.lin.z. (tfc/ vero * re.
¿liuseft.Pag.d7.lin. i4­i|f t«g&ort/Jiird)en/ «ufJju[a|feiT. Pag.ij 1.
lm.i 1 .fiir fccinem/bem. Pag, 17/ .lin.4.a<ftis. In Append.p-4.lin. i4.(tf</
explicandas elle_, > &c.

Das könnte Ihnen auch gefallen