Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Conselho Editorial:
Impressos no Brasil
Coleção
ISBN 978-85-7463-922-2
1. Historiografia Religiosa 2. Ritos Orientais 3. História e Teologia Oriental
B277t
CDD: 981.225
—1—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
SUMÁRIO
OS RITOS DE PREPARAÇÃO................................................................................................ 3
Prelúdio .............................................................................................................................. 21
Anáfora .............................................................................................................................. 37
A ARTOCLASSIA................................................................................................................. 55
—2—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Primeira Parte:
OS RITOS DE PREPARAÇÃO
Esta primeira parte da Liturgia é feita sem participação ativa dos fiéis.
S.: Perdoa-me, ó Deus, e tem piedade de mim, Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ και
pecador! ελέησόν με
─ Bendito seja o nosso Deus, em todo tempo, Ευλογητός ο Θεός ημών, πάντοτε, νυν, και αεί,
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και εις τούς αιώνας των αιώνων
S.: Glória a Ti, ó nosso Deus, glória a Ti! Δόξα Σοι ο Θεός ημών, δόξα Σοι.
─ Rei celestial, Consolador, Espírito da ver- Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της
dade, presente em toda parte e ocupando αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα
todo lugar, tesouro dos bens e doador da πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής
vida, vem e habita em nós, purifica-nos de χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και
toda a mancha, e salva, ó Bondoso, as nos- καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος και
sas almas! σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών
L.: Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, tem pie- Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος Αθάνατος,
dade de nós. [3 x] ελέησον ημάς. [3x]
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν
Amém.
─ Santíssima Trindade, tem piedade de nós; Se- Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς. Κύριε, ιλάσθητι
nhor, concede-nos a remissão de nossos ταις αμαρτίαις ημών. Δέσποτα, συγχώρησον τας
pecados; Mestre soberano, perdoa as nossas ανομίας ημίν. Άγιε, επίσκεψαι και ίασαι τας
ofensas; ó Santo, volta teu olhar para nós e cura ασθενείας ημών, ένεκεν του ονόματος σου
nossas doenças, pelo teu santo nome.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν
Amém.
—3—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Pai nosso que estás nos céus, santificado seja o Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το
teu nome; venha a nós o teu reino, seja feita a όνομα σου, ελθέτω η βασιλεία σου, γενηθήτω το
tua vontade, assim na terra como no céu. θέλημα σου, ως εν ουρανώ, και επί της γης.
O pão nosso de cada dia dá-nos hoje; perdoa- Τον άρτον ημών τον επιούσιον δός ημίν
nos as nossas dívidas, assim como nós perdoa- σήμερον, και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως
mos aos nossos devedores e não nos deixes cair και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών, και μη
em tentação, mas livra-nos do mal. εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς
από του πονηρού
S.: Pois teu é o reino, o poder e a glória, Pai e Ότι σου εστιν η βασιλεία και η δύναμις και η
Filho e Espírito Santo, agora e sempre e pe- δόξα, του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου
los séculos dos séculos. Πνεύματος, νυν και αεί, και εις τους αιώνας
των αιώνων
HINOS PENITENCIAIS
L. Tem piedade de nós, Senhor, tem piedade de Ελέησον ημάς, Κύριε, ελέησον ημάς, πάσης γαρ
nós, porque carecemos de qualquer defesa; por απολογίας απορούντες, ταύτην σοι την ικεσίαν,
isso te dirigimos, nós pecadores, esta súplica ως Δεσπότη, οι αμαρτωλοί προσφέρομεν,
como ao Soberano: tem piedade de nós! ελεήσον ημάς.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo. Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι.
─ Tem piedade de nós, Senhor, pois em ti deposi- Κύριε, ελέησον ημάς, επί σοι γαρ πεποίθαμεν, μη
tamos a nossa confiança; não te irrites muito οργισθής ημίν σφόδρα, μηδέ μνησθής των
contra nós e não te lembres de nossas iniqüida- ανομιών ημών, αλλ' επίβλεψον και νυν, ώς
des; mas olha para nós, também agora, com εύσπλαγχνος, και λύτρωσαι ημάς εκ των εχθρών
compaixão e livra-nos de nossos inimigos, pois ημών, συ γαρ ει Θεός ημών, και ημείς λαός σου,
tu és nosso Deus e nós somos o teu povo; somos πάντες έργα χειρών σου, και το όνομά σου
todos obras de tuas mãos e invocamos o teu επικεκλήμεθα.
nome.
─ Agora e sempre e pelos séculos dos séculos. Και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
Amém. Αμήν.
─ Abre-nos a porta da misericórdia, bendita Mãe Της ευσπλαγχνίας την πύλην άνοιξον ημίν,
de Deus, porque, confiando em ti, não seremos ευλογημένη Θεοτόκε, ελπίζοντες εις σε, μη
decepcionados, mas por ti seremos livres das αστοχήσωμεν, ρυσθείημεν δια σου των
provações, pois tu és a salvação de todos os cris- περιστάσεων, συ γαρ ει η σωτρηρία του γένους
tãos. των χριστιανών.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
—4—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
O ÍCONE DE CRISTO
Veneramos teu santo ícone, ó Deus de bon- Την άχραντον εικόνα σου προσκυνούμεν αγαθέ,
dade, implorando o perdão de nossas culpas, ó αιτούμενοι συγχώρησιν των πταισμάτων ημών,
Cristo, que, voluntariamente, te deixaste sus- Χριστέ ο Θεός· βουλήσει γαρ ηυδόκησας σαρκί
pender na cruz para livrar da escravidão do ανελθείν εν τω σταυρώ ίνα ρύση ους έπλασας εκ
inimigo os que formaste. Por isso, dando-te της δουλείας του εχθρού. Όθεν ευχαρίστως
graças, a ti clamamos: Encheste de alegria toda βοώμέν σοι· χαράς επλήρωσας τα πάντα, ο Σωτήρ
realidade, ó Salvador nosso, quando vieste
ημών, παραγενόμενος εις το σώσαι τον κόσμον.
para salvar o mundo!
O sacerdote recita depois a oração (apolitíkion) diante do ícone do titular da igreja ou monastério.
L.: Oremos ao Senhor: Kyrie, eleison! Του Κυρίου δεηθώμεν, Κύριε ελέησον.
—5—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Senhor, estende teu braço do alto da tua Κύριε, εξαπόστειλον την χείρα σου εξ ύψους
morada e fortalece-me para o teu santo ser- αγίου κατοικητηρίου σου και ενίσχυσόν με εις
viço que estou para desempenhar, a fim de την προκειμένην διακονίαν σου· ινα
que, apresentando-me irrepreensível diante ακατακρίτως παραστάς τω φοβερώ σου
de teu altar temível, possa eu oferecer o sa- βήματι, την αναίμακτον ιερουργίαν επιτελέσω.
crifício incruento. Porque a ti pertencem o Ότι σου εστιν η βασιλεία και η δύναμις και η
poder e a glória, pelos séculos dos séculos.
δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
S.: Glória a ti, ó nosso Deus, glória a ti! Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι.
L.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
─ Pelas orações dos nossos santos Padres, Se- Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε
nhor Jesus Cristo, nosso Deus, tem piedade Ιησού Χριστέ, ο Θεός ημών, ελέησον και
e salva-nos. Amém σώσον ημάς. Αμήν.
1
Aos domingos
—6—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
A PARAMENTAÇÃO DO SACERDOTE
O sacerdote faz três reverências diante da Porta Real, volta-se para os fiéis e, com uma inclinação de cabeça, pede
perdão e, entrando em seguida no santuário, diz em voz baixa:
Entrarei na tua casa, e com teu temor me pros- Εισελεύσομαι εις τον οικόν σου, προσκυνήσω
trarei diante de teu templo (Sl 5,7). προς ναον τον άγιον σου εν φόβω σου.
Beija o evangeliário e o altar e vai se paramentar no diaconikon. Faz três reverências diante de seus paramentos, di-
zendo a cada vez:
Perdoa-me, ó Deus, e tem piedade de mim, pe- Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ και ελέησον
cador. με.
Bendito seja o nosso Deus, em todo tempo, Ευλογητός ο Θεός ημών πάντοτε νυν και αεί και
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. εις τους αιώνας των αιώνων. Άμήν.
Amém.
TÚNICA (ESTICHÁRION)
E, vestindo cada peça de seus paramentos, diz antes:
Minha alma exulta no Senhor, porque me re- Αγαλλιάσεται η ψυχή μου επί τω Κυρίω· ενέδυσε
vestiu com a veste da salvação e me envolveu γαρ με ιμάτιον σωτηρίου και χιτώνα ευφροσύνης
com a túnica da alegria; como um esposo, colo- περιέβαλέ με· ως νυμφίω περιέθηκέ μοι μίτραν
cou na minha cabeça uma coroa e me adornou και ως νύμφην κατεκόσμησέ με κόσμω, πάντοτε·
como a uma esposa (Is 61,10). Agora e sempre νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Άμήν.
e pelos séculos dos séculos. Amém.
ESTOLA (EPITRACHILION)
Bendito seja Deus que derrama a graça sobre Ευλογητός ο Θεός, ο εκχέων την χάριν αυτού επί
seus sacerdotes, como o perfume sobre a ca- τους Ιερείς αυτού· ως μύρον επί κεφαλής το
beça, que desce sobre a barba, a barba de καταβαίνον επί πώγωνα, τον πώγωνα του Ααρών,
Aarão, que desce sobre a orla de sua túnica (Sl το καταβαίνον επί τον έαν του ενδύματος αυτού·
133,2). Agora e sempre e pelos séculos dos sé- πάντοτε· νυν και αεί και εις τους αιώνας των
culos. Amém. αιώνων. Άμήν.
CINTO (FAIXA)
Bendito seja Deus que me cinge de força, e Ευλογητός ο Θεός ο περιζωννύων με δύναμιν και
torna irrepreensível o meu caminho (Sl 18:32). έθετο άμωμον την οδόν μου· πάντοτε· νυν και αεί
και εις τους αιώνας των αιώνων. Άμήν.
—7—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Tua direita, Senhor, em tua força, cobriu-se de Η δεξιά σου, Κύριε, δεδόξασται εν ισχύι· η δεξιά
glória; tua mão direita, Senhor, aniquilou os σου χείρ, Κύριε, έθραυσεν εχθρούς· και τω πλήθει
inimigos (Ex 15,6). Na plenitude de tua glória, της δόξης σου συνέτριψας τους υπεναντίους·
destruíste os teus adversários. Agora e sempre πάντοτε· νυν και αεί και εις τους αιώνας των
e pelos séculos dos séculos. Amém. αιώνων. Άμήν.
OMOFORION
Ó Cristo, levaste sobre teus ombros a natureza Επί τον ώμον Χριστέ την πλανηθείσαν άρας
caída, quando subiste ao Céu, e a ofereceste a φύσιν, αναληφθείς τω Θεώ και Πατρί
Deus Pai. Agora e sempre e pelos séculos dos προσήγαγες, πάντοτε νυν και αεί και εις τους
séculos. Amém. αιώνας των αιώνων. Αμήν.
ENGOLPION DO SALVADOR
Cria em mim, ó Deus, um coração puro, re- Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί ο Θέος και
nova-me, por dentro com um espírito πνεύμα ευθές εγκαίνιζον εν τοις εγκάτοις μου,
inabalável (Sl 50 [51],12). Agora e sempre e πάντοτε νυν και αεί και εις του αιώνας των
pelos séculos dos séculos. Amém. αιώνων. Αμήν
—8—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
ENGOLPION DA PANAGUIA
Transbordam palavras sublimes do meu cora-
ção. Ao rei dedico o meu canto. Minha língua é
como o estilo de um ágil escriba. Sois belo, o
mais belo dos filhos dos homens (Sl 45,1-2).
Agora e sempre e pelos séculos dos séculos.
Amém.
CRUZ PEITORAL
Se alguém quiser vir comigo, renuncie-se a si «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν απαρνησάσθω
mesmo, tome sua cruz e siga-me (Mt 16,24). εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και
Agora e sempre e pelos séculos dos séculos. ακολουθείτω μοι, πάντοτε νυν και αεί και εις τους
Amém. αιώνας των αιώνων. Αμήν».
COROA (MITRA)
Bendito seja Deus que pôs sobre minha cabeça Έθηκας επί την κεφαλήν αυτού στέφανον εκ
uma coroa de ouro fino. Vida te pedi, e me λίθων τιμίων, ζωήν ητησαντό σε και έδωκας
concedeste inumeráveis dias para todo sempre αυτού μακρότητα ημερών εις αιώνας αιώνων,
(Sl 21, 3-4). Agora e sempre e pelos séculos πάντοτε νυν και αεί και εις τους αιώνας των
dos séculos. Amém. αιώνων. Αμήν.
BÁCULO (CETRO)
Desde Sião o Senhor estende teu cetro pode- Ράβδον δυνάμεως ἐξαποστελεῖ σοι Κύριος ἐκ
roso; e dominas em meio aos teus inimigos (Sl Σιών, καὶ κατακυρίευε ἐν μέσῳ τῶν ἐχθρῶν σου,
110,2). Agora e sempre e pelos séculos dos sé- πάντοτε νυν και αεί και εις τους αιώνας των
culos. Amém. αιώνων. Αμήν.
TRIDIKIRION
Assim resplandeça a vossa luz diante dos ho- Ούτω λαμψάτο το φως ημών έμπροσθεν των
mens, para que vejam as vossas boas obras e ανθρώπων όπως είδοσιν ημών τα καλά έργα και
glorifiquem a vosso Pai, que está nos céus (Mt δοξάσοσιν τον πατέρα ημών τον εν τοις ουρανοίς.
5,16). Agora e sempre e pelos séculos dos sé-
culos. Amém.
LAVABO
Depois, purificando as mãos, recita os versículos 6-12 do Salmo 26 (25):
Lavo as minhas mãos entre os inocentes, e me Νίψομαι εν αθώοις τας χείρας μου και κυκλώσω
aproximo do teu altar, ó Senhor, para ouvir o το θυσιαστήριον σου, Κύριε, τοθ ακούσαι με
cântico dos teus louvores, e proclamar todas as φωνής αινέσεώς σου και διηγήσασθαι πάντα τα
tuas maravilhas. Senhor, eu amo a beleza de θαυμάσια σου. Κύριε, ηγάπησα ευπρέπειαν οίκου
tua casa, e o lugar onde habita tua glória. Não σου και τόπον σκηνώματος δόξης σου. Μη
me deixes, ó Deus, que se perca a minha alma συναπολέσης μετά ασεβών την ψυχήν μου και
com os ímpios, nem a minha vida com os ho-
μετά ανδρών αιμάτων την ζωήν μου, ων εν χερσίν
mens perversos. Em suas mãos se encontram
iniqüidades, sua direita está cheia de dádivas. αι ανομίαι· η δεξιά αυτών επλήσθη δώρων. Εγώ
Eu, porém, tenho andado na inocência. Livra- δε εν ακακία μου επορεύθην· λύτρωσαί με, Κύριε,
—9—
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
me, pois, e tem piedade de mim. Meus pés es- και ελέησόν με. Ο πους μου έστη εν ευθύτητι· εν
tão firmes no caminho reto. Eu te bendigo, εκκλησίαις ευλογήσω σε, Κύριε.
Senhor, nas assembleias dos justos. Glória ao
Pai...
— 10 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Perdoa-me, ó Deus, e tem piedade de mim, pe- Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ και ελέησόν
cador [3 x]. με. [3x]
O CORDEIRO
Estende as mãos e diz:
Pelo teu precioso Sangue resgataste-nos da Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του νόμου, τω
maldição da lei. Tendo sido pregado à cruz e τιμίω σου αιματι· τω Σταυρώ προσηλωθείς και τη
transpassado pela lança, tornaste-te para nós λόγχη κεντηθείς, την αθανασίαν επήγασας
fonte de imortalidade. Ó Salvador, nosso, gló- ανθρώποις· Σωτήρ ημών δόξα σοι.
ria a ti!
Abençoa dizendo:
Segurando com a mão esquerda o pão e com a mão direita a lança traça, por três vezes, o sinal da cruz sobre o selo
dizendo:
Em memória de nosso Senhor, Deus e Salva- Εις ανάμνησιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος
dor, Jesus Cristo. Agora e sempre e pelos ημών Ιησού Χριστού· Πάντοτε· νυν και αεί και εις
séculos dos séculos. Amém. τους αιώνας των αιώνων. Άμήν.
— 11 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
E, como cordeiro inocente diante do tosquia- Και ως αμνός άμωμος εναντίον του κείροντος
dor, não abriu sequer a boca. αυτόν άφωνος, ούτως ουκ ανοίγει το στόμα
αυτού.
No lado inferior:
Quem irá narrar à sua descendência? Την δε γενεάν αυτού τίς διηγήσεται;
Retira com a lança a parte cortada, que se chama «Cordeiro», deposita-a no disco (patena), com o selo para baixo,
dizendo:
Pois a sua vida foi arrebatada da terra. [Is 53, Ότι αίρεται επί της γης η ζωή αυτού.
7-8]
O Cordeiro de Deus que tira o pecado do Θύεται ο αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν
mundo é imolado pela vida e salvação do του κόσμου υπέρ της του κόσμου ζωής και
mundo. [Jo 1,29] σωτηρίας.
Σταυρωθέντος σου Χριστέ, ανερέθη η τυρρανίς, επατήθη η δύναμις του εχθρού· ούτε γαρ άγγελος,
ουκ άνθρωπος, αλλ' αυτός ο Κύριος, έσωσας ημάς· δόξα σοι.
Vira o Cordeiro do lado que leva impresso o selo e transpassa-o com a lança abaixo do monograma “IC”, dizendo:
E um dos soldados abriu-lhe o lado com uma Εις των στρατιωτών λόγχη την πλευράν αυτού
lança, e logo saiu sangue e água. Aquele que ένυξε· και εύθέως εξήλθεν αίμα και ύδωρ. Και ο
viu é que dá testemunho e seu testemunho é εωρακώς μεμαρτύρηκε και αληθινή εστιν η
verdadeiro. [Jo 19,34s.] μαρτυρία αυτού.
VINHO E ÁGUA
O sacerdote derrama no cálice vinho e água dizendo:
AS PARTÍCULAS DE COMEMORAÇÃO
Corta do segundo pão (ou do mesmo) uma partícula triangular em honra à Mãe de Deus, dizendo:
Em honra e memória da nossa bem-aventurada Εις τιμήν και μνήμην της υπερευλογημένης,
e gloriosa Senhora, a MÃE DE DEUS E SEM- ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και
PRE VIRGEM MARIA. Por sua intercessão, αειπαρθένου Μαρίας, ης ταις πρεσβείαις
digna-te aceitar, Senhor, este sacrifício sobre o πρόσδεξαι Κύριε την θυσίαν ταύτην εις το
teu altar celestial. επερουράνιόν σου θυσιαστήριον.
— 12 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: À tua direita está a Rainha, envolta num Παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιόν σου, εν
manto, ornado de finíssimo ouro. ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη,
πεποικιλμένη.
Em honra e em memória dos dois grandes Εις τιμήν και μνήμην των παμμεγίστων
chefes das legiões angélicas, MIGUEL E ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ και πασών των
GABRIEL e de todas as potências celestes e επουρανίων Δυνάμεων ασωμάτων
incorpóreas.
Em honra do venerável profeta e glorioso Του τιμίου ενδόξου προφήτου, προδρόμου και
PRECURSOR JOÃO BATISTA e dos santos βαπτιστού Ιωάννου· των αγίων ενδόξων
e gloriosos profetas Moisés e Aarão, Elias, προφητών Μωϋσέως και Ααρών, Ηλιού,
Eliseu e Isaías, Davi, filho de Jessé e dos Ελισσαίου, Δαβίδ και Ιεσσαί· των αγίων τριών
três santos jovens, Daniel o profeta e de to- Παίδων, Δανιήλ του Προφήτου και πάντων
dos os santos profetas. των αγίων Προφητών.
Dos santos e gloriosos APÓSTOLOS, PE- Των αγίων ενδόξων και πανευφήμων
DRO E PAULO, dignos de todo louvor, e de αποστόλων Πέτρου και Παύλου, των Δώδεκα
todos os santos apóstolos. και των εβδομήκοντα και πάντων των αγίων
αποστόλων.
Dos nossos SANTOS PADRES, Basílio, o Των εν αγίοις πατέρων ημών, μεγάλων
Grande, Gregório, o Teólogo, e João Crisós- ιεραρχών και οικουμενικών Διδασκάλων
tomo, Atanásio e Cirilo, Nicolau, Bispo de Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του
Mirra, e de todos os Santos Padres e Bispos. Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου·
Άθανασίου και Κυρίλλου, Νικολάου του εν
Μύροις, και πάντων των αγίων ιεραρχών.
Dos nossos PAIS JUSTOS E REVESTIDOS Των οσίων και θεοφόρων Πατέρων ημών
DE DEUS, OS MONGES Antão, Eutímio, Αντωνίου του Μεγάλου, Ευθυμίου, Σάββα του
Sábas, Onofre, Atanásio de Monte Athos, e ηγιασμένου, Ονουφρίου, Αθανασίου του εν
de todos os santos e santas ascetas. Άθω, και πάντων και πασών των οσίων.
Dos SANTOS E JUSTOS AVÓS DO SE- Των αγίων και δικαίων θεοπατόρων Ιωακείμ
NHOR, Joaquim e Ana de S. [N. ...], και Άννης, του αγίου [του Ναού, εφ' όσον δεν
padroeiro desta Igreja; de S. [N. ...], cuja εμνημονεύθη], του αγίου (της ημέρας), και
memória hoje celebramos; por suas ora- πάντων των αγίων, ων ταις ικεσίαις επίσκεψαι
ções, digna-te visitar-nos, Senhor nosso ημάς ο Θεός.
Deus.
— 13 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Do nosso SANTO PADRE JOÃO CRISÓS- Του εν αγίοις πατρός ημών Ιωάννου
TOMO, arcebispo de Constantinopla [ou, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του
se a Liturgia for de São Basílio: «do nosso Χρυσοστόμου, [η Βασιλείου Αρχιεπισκόπου
santo padre Basílio o Grande, arcebispo de Καισαρίας, ουρανοφάντορος τού Μεγάλου].
Cesaréia da Capadócia»].
HIERARQUIA
Tomando um quarto pão, extrai uma partícula que coloca abaixo do Cordeiro, no lado esquerdo do disco, enquanto
diz:
AUTORIDADES
Lembra-te, Senhor, da nossa Pátria e de todas as autoridades.
FALECIDOS
Em seguida, o sacerdote comemorará as pessoas vivas que lhe são caras e que se recomendaram às suas orações. Em
primeiro lugar, fará memória do bispo que o ordenou, caso pertença ainda ao número dos vivos. Cortando de um
quinto pão (ou do mesmo) partículas que colocará na parte inferior do Cordeiro, comemora os vivos e, numa outra
fileira, abaixo desta, os falecidos, enquanto diz:
Em memória e pela remissão dos pecados dos Υπέρ μνήμης και αφέσεως των αμαρτιών των
fundadores deste santo templo. μακαρίων κτιτόρων της αγίας εκκλησίας (η της
αγίας Μονής) ταύτης.
E de todos os que morreram na esperança da Και πάντων των επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής
ressurreição e da vida eterna na tua comu- αιωνίου των τη ση κοινωνία κεκοιμημένων
nhão, Senhor, e de todos os nossos irmãos ορθοδόξων πατέρων και αδελφών ημών,
ortodoxos falecidos. φιλάνθρωπε Κύριε.
CELEBRANTE
Finalmente, destaca uma partícula para si mesmo, dizendo:
Lembra-te, Senhor, também de mim [N. ...], Μνήσθητι Κύριε και της εμής αναξιότητος και
teu indigno servo e perdoa-me todas as faltas συγχώρησόν μοι παν πλημμέλημα εκούσιόν τε και
voluntárias e involuntárias. ακούσιον.
— 14 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
ORAÇÃO DO INCENSO
O diácono apresenta o turíbulo ao sacerdote que, abençoando o incenso, diz:
Nós te oferecemos este incenso, ó Cristo nosso Θυμίαμά σοι προσφέρομεν, Χριστέ ο Θεός ημών,
Deus, como um perfume de espiritual suavi- εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, ο
dade; digna-te recebê-lo no teu altar celeste e προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν σου
derrama sobre nós a graça do teu santíssimo θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν
Espírito. του παναγίου σου Πνεύματος.
COBRINDO AS OFERENDAS
Toma o asterisco, aproxima-o antes do turíbulo fumegante e, colocando-o em seguida sobre o Cordeiro, diz:
Assim que a estrela chegou, ela parou sobre o Ελθών ο αστήρ έστη επάνω, ου ην τω παιδίον
lugar aonde estava o menino. κείμενον μετά Μαρίας της μητρός αυτού.
Toma um segundo véu, aproxima-o do turíbulo e, cobrindo com ele o cálice, diz:
A tua majestade, ó Cristo, recobriu os céus; e a Εκάλυψεν ουρανούς η αρετή σου, Χριστέ, και της
terra está repleta do teu louvor! αινέσεώς σου πλήρης η γη.
Aproxima do turíbulo o grande véu e, cobrindo com ele o cálice e a patena, diz:
Acolhe-nos, Senhor, ao abrigo das tuas asas, Σκέπασον ημάς εν τη σκέπη των πτερύγων σου·
afasta de nós todo o inimigo e adversário e αποδίωξον αφ' ημών πάντα εχθρών και πολέμιον·
concede-nos que vivamos em paz. Tem pie- είρήνευσον ημ'ων την ζωήν· Κύριε, ελέησον ημάς
dade de nós e do teu mundo, e salva, ó και τον κόσμον σου και σώσον τας ψυχάς ημών,
Filantropo, as nossas almas! ως αγαθώς και φιλάνθρωπος και ελεήμων Θεός.
Bendito seja o nosso Deus, pois assim se cum- Ευλογητός ο Θεός ημών, ο ούτως ευδοκήσας·
priu a sua vontade.
Glória a Ti! Agora e sempre e pelos séculos Δόξα σοι. Πάντοτε· νυν και αεί και εις τους αιώνας
dos séculos. Amém. των αιώνων. Αμήν.
ORAÇÃO DA PROSKOMÍDIA
Faz três reverências e, tomando o turíbulo, recita a Oração da Proskomídia:
Ó Deus, nosso Deus, que enviaste o Pão Ce- Ο Θεός, ο Θεός ημών, ο των ουράνιον αρτον, την
leste, alimento para todos, o Senhor e Deus τροφήν του παντός κόσμου, τον Κύριον ημών και
nosso Jesus Cristo, Salvador, Redentor e Ben- Θεόν Ιησούν Χριστόν εξαποστείλας, σωτήρα και
feitor que nos abençoa e nos santifica; digna-te λυτρωτήν και ευεργέτην, ευλογούντα και
aben†çoar esta oblação e aceitá-la no teu altar αγιάζοντα ημάς· Αυτός ευλόγησον την Πρόθεσιν
— 15 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
celeste. Lembra-te, ó Filântropo, de todos ταύτην και πρόσδεξαι αυτήν εις το επερουράνιόν
aqueles por quem é oferecida, e preserva-nos σου θυσιαστήριον. Μνημόνευσον, ως αγαθός και
de incorrermos em condenação ao celebrar- φιλάνθρωπος, των προσενεγκόντων και δι' ους
mos os teus divinos mistérios. προσήγαγον· και ημάς ακατακρίτους διαφύλαξον
εν τη ιερουργία των θείων σου μυστηρίων.
Pois, o teu nome é santificado e glorificado, Pai Ότι ηγίασται και δεδόξασται το πάντιμον και
e Filho e Espírito Santo, agora e sempre e pelos μεγαλοπρεπές ονομά σου, του Πατρός και του
séculos dos séculos. Amém. Υιού και του αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις
τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Santo Deus; o Pai é minha esperança. Santo Forte; Άγιος ο Θεός, Ο Πατήρ ο άναρχος· άγιος ισχυρός, ο
o Filho é meu refúgio. Santo Imortal; o Espírito Υιός ο συνάναρχος· άγιος αθάνατος, το πανάγιον
Santo é meu amparo. Santíssima Trindade, glória a Πνεύμα· Τριάς αγία δόξα σοι.
ti.
APÓLISSIS
S.: Glória a Ti, ó Cristo Deus, glória a ti! Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι.
L.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν και
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
S.: Ó Cristo, nosso verdadeiro Deus, que ressus- [Ο Αναστάς εκ νεκρών] Χριστός ο αληθινός Θεός
citastes dentre os mortos, (ou a invocação ημών, ταις πρεσβείαις της παναχράντου και
própria da festa senhorial do dia) pela inter- παναμώμου αγίας αυτού μητρός, των αγίων,
cessão da tua puríssima Mãe, do nosso Santo ενδόξων και πανευφήμων Αποστόλων, του εν
Padre João Crisóstomo, arcebispo de Cons- αγίοις πατρός ημών Ιωάννου Αρχιεπισκόπου
tantinopla, (ou, se a Liturgia for de São
Κωνσταντινουπόλεως του Χρυσοστόμου, [η
Basílio: do nosso santo padre Basílio o
Βασιλείου Αρχιεπισκόπου Καισαρίας,
Grande, arcebispo de Cesaréia da Capadó-
ουρανοφάντορος τού Μεγάλου], [του Ναού], [του
cia) e de todos os santos, tem piedade de
αγίου της ημέρας] ου και την Θείαν Λειτουργίαν
nós, ó Filântropo, e salva†nos!
επιτελέσουμεν και πάντων των Αγίων, ελεήσαι
και σώσαι ημάς, ως αγαθός και φιλάνθρωπος
και ελεήμων Θεός.
— 16 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Bendito seja o nosso Deus, em todo tempo, Ευλογητός ο Θεός ημών, πάντοτε, νυν, και αεί,
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και εις τούς αιώνας των αιώνων.
S.: Glória a ti, ó nosso Deus, glória a ti! Δόξα Σοι ο Θεός ημών, δόξα Σοι.
─ Rei celestial, Consolador, Espírito da ver- Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της
dade, presente em toda parte e ocupando αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα
todo lugar, tesouro dos bens e doador da πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής
vida, vem e habita em nós, purifica-nos de χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και
toda a mancha, e salva, ó Bondoso, as nos- καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος και
sas almas! σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών.
L.: Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, tem pie- Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος Αθάνατος,
dade de nós. [3] ελέησον ημάς. [3]
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
─ Santíssima Trindade, tem piedade de nós; Se- Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς. Κύριε, ιλάσθητι
nhor, concede-nos a remissão de nossos ταις αμαρτίαις ημών. Δέσποτα, συγχώρησον τας
pecados; Mestre Soberano, perdoa as nossas ανομίας ημίν. Άγιε, επίσκεψαι και ίασαι τας
ofensas; ó Santo, volta teu olhar para nós e cura ασθενείας ημών, ένεκεν του ονόματος σου.
nossas doenças, pelo teu santo nome.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
— Pai nosso que estás nos céus, santificado seja o Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το
teu nome; venha a nós o teu reino, seja feita a όνομα σου, ελθέτω η βασιλεία σου, γενηθήτω το
tua vontade, assim na terra como no céu. θέλημα σου, ως εν ουρανώ, και επί της γης. Τον
άρτον ημών τον επιούσιον δός ημίν σήμερον, και
άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς
αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών, και μη εισενέγκης
— 17 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
O pão nosso de cada dia dá-nos hoje; perdoa- ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του
nos as nossas dívidas, assim como nós perdoa- πονηρού.
mos aos nossos devedores, e não nos deixes cair
em tentação, mas livra-nos do mal.
S.: Porque teu é o reino, o poder e a glória, Pai Ότι σου εστιν η βασιλεία και η δύναμις και η
e Filho e Espírito Santo, agora e sempre e δόξα, του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου
pelos séculos dos séculos. Πνεύματος, νυν και αεί, και εις τους αιώνας
των αιώνων.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
A GRANDE DOXOLOGIA
S.: Glória a ti, que nos dás à luz! Δόξα σοι τω δείξαντι τω φως.
C.: Glória a Deus no mais alto dos céus! Paz sobre Δόξα εν υψίστοις θεώ, και επί γης ειρήνη, εν
a terra! Benevolência aos homens! ανθρώποις ευδοκία.
─ Nós te louvamos, te bendizemos, te adoramos, Υμνούμεν σε, ευλογούμεν σε, προσκυνούμεν σε,
te glorificamos; te damos graças por tua imensa δοξολογούμεν σε, ευχαριστούμεν σοι δια την
glória. μεγάλην σου δόξαν.
─ Senhor Deus, Rei celestial, Pai Onipotente. Κύριε βασιλεύ, επουράνιε Θεέ, Πάτερ
παντοκράτορ·
─ Senhor, Filho Unigênito, Jesus Cristo e Espírito Κύριε Υιέ μονογενές, Ιησού Χριστέ, και άγιον
Santo! Πνεύμα.
─ Senhor Deus, Cordeiro de Deus, Filho de Deus Κύριε ο Θεός, ο αμνός του Θεού, ο Υιός του
Pai, tu, que tiras o pecado do mundo, tem pie- Πατρός, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου,
dade de nós! [Tu que tiras o pecado do mundo]. ελέησον ήμας, ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου.
─ Acolhe a nossa súplica, tu, que estás à direita do Πρόσδεξαι την δέησιν ημών, ο καθήμενος εν
Pai, e tem piedade de nós! δεξιά του Πατρός, και ελέησον ημάς.
─ Só tu és Santo, só tu és Senhor, só tu, o Altís- Ότι συ ει μόνος άγιος, συ ει μόνος Κύριος, Ιησούς
simo, Jesus Cristo, na glória de Deus Pai Amém Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός. Αμήν.
─ A cada dia te bendigo louvando o teu nome, Καθ' εκάστην ημέραν ευλογήσω σε, και αινέσω
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. το όνομα σου εις τον αιώνα και εις τον αιώνα του
αιώνος.
— 18 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Tu és bendito ó Senhor, Deus dos nossos pais, e Ευλογητός ει, Κύριε, ο Θεός των πατέρων ημών,
que teu nome seja louvado e glorificado pelos και αινετόν και δεδοξασμένον το όνομά σου εις
séculos. Amém τους αιώνας. Αμήν.
─ Derrama sobre nós, ó Senhor, a tua misericór- Γένοιτο, Κύριε, το έλεος σου εφ' ημάς, καθάπερ
dia, porque tu és a nossa esperança. ηλπίσαμεν επί σε.
─ Tu és bendito, ó Senhor, ensina-me teus manda- Ευλογητός ει, Κύριε, δίδαξόν με τα δικαιώματά
mentos. σου.
─ Tu és bendito, ó Santo, ensina-me teus manda- Ευλογητός ει, Άγιε, φώτισόν με τοις δικαιώμασί
mentos. σου.
─ Tu és o nosso eterno refúgio, ó Senhor, de gera- Κύριε, καταφυγή εγενήθης ημίν εν γενεά και
ção em geração. γενεά.
─ Eu disse: Senhor, tem piedade de mim, cura a Εγώ είπα·Κύριε, ελέησόν με·ίασαι την ψυχήν
minha alma porque pequei perante ti! μου, ότι ήμαρτόν σοι.
─ Em ti, Senhor, eu me refugio; ensina-me a fazer Κύριε, προς σε κατέφυγαν, δίδαξόν με του ποιείν
a tua vontade, pois tu és meu Deus. το θέλημα σου, ότι συ ει ο Θεός μου.
─ Porque em ti está a fonte da vida; na tua luz ve- Ότι παρά σοι πηγή ζωής, εν τω φωτί σου
mos a luz οψόμεθα φως.
─ Estende a tua misericórdia, sobre todos os que Παράτειναν το έλεός σου τοις γινώσκουσί σε.
te confessam.
─ Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, tem pie- Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος,
dade de nós. [3] ελέησον ημάς. [3]
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί, και Υιώ, και Αγίω Πνεύματι. Και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
C.: Hoje a salvação veio ao mundo, cantemos Σήμερον σωτηρία τω κόσμω γέγονεν· άσωμεν τω
àquele que ressuscitou do túmulo! Ele é a essên- αναστάντι εκ τάφου και αρχηγώ της ζωής ημών·
cia da nossa vida; pois morrendo, destruiu a καθελών γαρ τω θανάτω τον θάνατον το νίκος
morte, e deu-nos a vitória e a sua grande miseri- έδωκεν ημίν και το μέγα έλεος.
córdia.
— 19 —
Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ
ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
- 20 -
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
II Parte
PRELÚDIO
INCENSAÇÃO
O sacerdote incensa o altar, nos quatro lados, rezando em voz baixa:
S.: Ó Cristo, estavas de corpo no sepulcro e Εν τάφω σωματικώς, εν Άδου δε μετά ψυχής
com a alma nos infernos, e, como Deus, no ως Θεός, εν Παραδείσω δε μετά ληστού και εν
paraíso com o ladrão, e no trono, com o Pai θρόνω υπήρχες Χριστέ, μετά Πατρός και
e o Espírito Santo, ocupando todo lugar, tu Πνεύματος, πάντα πληρών ο απερίγραπτος.
que és onipresente.
─ (O Altíssimo santificou o divino corpo, regozi- Το του Υψίστου ηγιασμένον θείον σκήνωμα, χαίρε·
jai-vos, porque a vossa alegria, Mãe de Deus, tu δια σου γαρ δέδοται η χαρά, Θεοτόκε, τοις
que és bendita entre as mulheres, a nossa Rai- κραυγάζουσιν· Ευλογημένη συ εν γυναιξί υπάρχεις
nha). πανάμωμε Δέσποινα.
SALMO 50
Prossegue incensando os ícones, a igreja, os fiéis e novamente o altar. Durante a incensação recita orações peniten-
ciais e o Sl 50 (51).
Rei celestial, Consolador, Espírito da verdade, Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της
presente em toda parte e ocupando todo lugar, αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα
tesouro dos bens e doador da vida, vem e ha- πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής
bita em nós, purifica-nos de toda a mancha e χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και
salva, ó Bondoso, as nossas almas! καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος και σώσον,
Αγαθέ, τας ψυχάς ημών.
Glória a Deus no mais alto dos céus, paz sobre Δόξα εν υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη, εν
a terra e benevolência aos homens! [3] ανθρώποις ευδοκία. [3]
Abre, Senhor, os meus lábios e a minha boca Κύριε τα χείλη μου ανοίξεις, και το στόμα μου
proclamará o teu louvor. [2] αναγγελεί την αινεσίν σου. [2]
— 21 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Em seguida, beija o Evangeliário e o altar e, traçando verticalmente com ele o sinal da cruz sobre o Antimíssion, canta
em alta voz:
S.: BENDITO SEJA O REINO DO PAI E DO FILHO E ΕΥΛΟΓΗΜΈΝΗ Η ΒΑΣΙΛΕΊΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΌΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΙΟΎ
DO ESPÍRITO SANTO EM TODO TEMPO, ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΊΟΥ ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ, ΝΥΝ ΚΑΙ ΑΕΊ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ
AGORA E SEMPRE E PELOS SÉCULOS DOS SÉ- ΑΙΏΝΑΣ ΤΩΝ ΑΙΏΝΩΝ.
CULOS.
C. Kyrie, eleison! [E, assim, a cada súplica]. Κύριε ελέησον [και μετά από κάθε αίτηση].
S. Pela paz que é dom do alto e pela salva- Υπέρ της άνωθεν ειρήνης, και της
ção de nossas almas, oremos ao Senhor. σωτηρίας των ψυχών ημών, του Κυρίου
δεηθώμεν.
─ Pela paz do mundo inteiro, pela estabili- Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου,
dade da santa Igreja de Deus e pela ευσταθείας των αγίων του Θεού
união de todos, oremos ao Senhor. Εκκλησιών, και της των πάντων ενώσεως,
του Κυρίου δεηθώμεν.
─ Por este santo templo e por todos os Υπέρ του αγίου οίκου τούτου, και των μετά
que a ele vem com fé, devoção e temor πίστεως, ευλαβείας, και φόβου Θεού
a Deus, oremos ao Senhor. εισιόντων εν αυτώ, του Κυρίου δεηθώμεν.
─ Pelo nosso pai Arcebispo N. ..., [ou Υπέρ του Αρχιεπισκόπου ημών [δεινός],
bispo] pela venerável ordem dos presbí- του τιμίου πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ
teros e diáconos em Cristo, e por todo o διακονίας, παντός του Κλήρου και του
clero e o povo, oremos ao Senhor. Λαού, του Κυρίου δεηθώμεν.
─ Pelo nosso país [N. ...] amado e prote- Ὑπὲρ τῆς πόλεως [ἢ τῆς ἁγίας Μονῆς, ἢ
gido por Deus, por esta cidade, por τῆς χώρας, ἢ τῆς νήσου] ταύτης, πάσης
todas as cidades e vilas e pelos fiéis que πόλεως χώρας καὶ τῶν πίστει οἰκούντων
nelas habitam, oremos ao Senhor. ἐν αὐταῖς, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
─ Por um clima favorável, pela abundân- Υπέρ ευκρασίας αέρων, ευφορίας των
cia dos frutos da terra e por tempos de καρπών της γης και καιρών ειρηνικών, του.
paz, oremos ao Senhor. Κυρίου δεηθώμεν.
─ Pela segurança de todos aqueles que via- Υπέρ πλεόντων, οδοιπορούντων,
jam por terra, ar e mar, pelos doentes, αεροπορούντων, νοσούντων, καμνόντων,
aflitos e prisioneiros, e pela salvação de αιχμαλώτων και της σωτηρίας αυτών, του
todos, oremos ao Senhor. Κυρίου δεηθώμεν.
─ Para que sejamos livres de toda aflição, Υπέρ του ρυσθήναι ημάς από πάσης
ira, perigo e adversidade, oremos ao Se- θλίψεως, οργής, κινδύνου και ανάγκης, του
nhor. Κυρίου δεηθώμεν.
— 22 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Senhor, nosso Deus, teu poder é incompará- Κύριε ο Θεός ημών, Ου το κράτος ανείκαστον
vel e a tua glória, incompreensível; tua και η δόξα ακατάληπτος, Ου το έλεος
bondade é infinita e inefável é a tua filantro- αμέτρητον και η φιλανθρωπία άφατος, Αυτός
pia. Mestre, na tua benevolência, volve o teu Δέσποτα, κατά την ευσπλαγχνίαν σου,
olhar sobre nós e sobre esta santa igreja, e επίβλεψον εφ' ημάς και επί τον άγιον οίκον
concede-nos, a nós e aos que rezam co- τούτον και ποίησον μεθ' ημών, και των
nosco, os dons infinitos de tua misericórdia.
συνευχομένων ημίν, πλούσια τα ελέη σου και
τους οικτιρμούς σου.
S.: Porque a ti pertence toda a glória, honra Ότι πρέπει σοι, πάσα δόξα, τιμή και
e adoração, Pai e Filho e Espírito Santo, προσκύνησις, τω Πατρί και τω Υιώ και τω
agora e sempre e pelos séculos dos sécu- Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους
los. αιώνας των αιώνων.
O coro canta, segundo as rubricas, a primeira antífona ou os tipiká. O diácono, fazendo uma reverência, coloca-se di-
ante do ícone da Mãe de Deus, olhando para o ícone de Cristo e sustentando a estola com três dedos da mão direita. A
antífona, ou «salmo antifonado», é variável conforme o próprio do tempo ou o menológion. Aos domingos e em algu-
mas festas é substituída pelo salmo 102. Transcrevemos aqui os versículos mais cantados. No final deste livro
encontram-se as antífonas para os dias da semana.
L.: Bendize, ó minha alma, ao Senhor Ευλόγει η ψυχή μου, τον Κύριον, και πάντα τα
e todo o meu ser bendiga o seu santo nome. εντός μου το όνομα το άγιον αυτού.
C.: Pelas intercessões da Mãe de Deus, ó Salvador, Ταίς πρεσβείαις τής Θεοτόκου, Σώτερ σώσον
salva-nos! ημάς.
L.: Bendize, ó minha alma, ao Senhor Ευλόγει, η ψυχή μου, τον Κύριον, και μη
e não esqueças nenhum de seus benefícios! επιλανθάνου πάσας τας ανταποδόσεις αυτού.
— 23 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
L.: O Senhor estabeleceu o seu trono nos céus e sua Κύριος εν τω ουρανώ ητοίμασε τον θρόνον
realeza tudo domina! αυτού, και η Βασιλεία αυτού πάντων δεσπόζει.
S.: Senhor, nosso Deus, salva teu povo e aben- Κύριε, ο Θεός ημών, σώσον τον λαόν σου και
çoa tua herança! Guarda em paz a plenitude ευλόγησον την κληρονομίαν σου, το πλήρωμα
da tua Igreja; santifica os que amam o es- της εκκλησίας σου φύλαξον, αγίασον τους
plendor da tua morada; exalta-os, com o teu αγαπώντας την ευπρέπειαν του οίκου σου. Συ
divino poder, e não nos abandones, ó Deus, αυτούς αντιδόξασον τη θεϊκή σου δυνάμει και
a nós que em ti depositamos a nossa espe- μη εγκατηλίπης ημάς τους ελπίζοντας επί σε.
rança.
─ Porque teu é o poder, reino, a força e a Ότι σον το κράτος και σου εστίν η βασιλεία
glória, Pai e Filho e Espírito Santo, agora και η δύναμις και η δόξα, του Πατρός και
e sempre e pelos séculos dos séculos. του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και
αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
— 24 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
L.: Louva, ó minha alma, o Senhor! Louvarei o Se- Αίνει, η ψυχή μου, τον Κύριον, αινέσω Κύριον εν
nhor enquanto eu viver, cantarei louvores a meu τη ζωή μου, ψαλώ τω Θεώ μου έως υπάρχω.
Deus enquanto eu existir.
C.: Salva-nos ó Filho de Deus, que ressuscitaste Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο αναστάς εκ νεκρών,
dentre os mortos, a nós que a ti cantamos, ale- ψάλλοντάς σοι. Αλληλούια.
luia!
─ Salva-nos ó Filho de Deus, que és admirável nos Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο εν αγίοις θαυμαστός,
teus Santos, a nós, que a ti cantamos: Aleluia! ψάλλοντάς σοι. Αλληλούια.
L.: Bem-aventurado o que tem por protetor o Deus Μακάριος, ου ο Θεός Ιακώβ βοηθός αυτού, η
de Jacó, que põe sua esperança no Senhor, seu ελπίς αυτού επί Κύριον τον Θεόν αυτού.
Deus.
L.: O Senhor reinará eternamente; ele é teu Deus, ó Βασιλεύσει Κύριος εις τον αιώνα, ο Θεός σου,
Sião, de geração em geração! Σιών, εις γενεάν και γενεάν.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί, και Υιώ, και Αγίω Πνεύματι, Και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
─ Ó Filho unigênito e Verbo de Deus que, sendo Ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού, αθάνατος
imortal, para a nossa salvação, sem deixares de υπάρχων και καταδεξάμενος δια την ημετέραν
ser Deus, te fizeste homem, nascendo da sempre σωτηρίαν σαρκοθήναι εκ της αγίας Θεοτόκου και
Virgem Maria; e foste crucificado, ó Cristo αειπαρθένου Μαρίας, ατρέπτως ενανθρωπήσας,
nosso Deus; e pela morte venceste a morte. Pois, σταυρωθείς τε, Χριστέ ο Θεός, θανάτω θάνατον
tu és um na Santíssima Trindade, glorificado πατήσας, εις ων της Αγίας Τριάδος,
com o Pai e o Espírito Santo. Salva-nos! συνδοξαζόμενος τω Πατρί και τω Αγίω Πνεύματι,
σώσον ημάς.
— 25 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
os santos, recomendemo-nos, nós mes- εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν
mos e uns aos outros, e toda a nossa ημών, Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα.
vida a Cristo nosso Deus.
C.: A ti, Senhor! Σοι Κύριε.
S.: Ó Senhor, nosso Deus, que nos deste a graça Ο τάς κοινάς ταύτας και συμφώνους ημίν
de unir as nossas vozes para te dirigirmos χαρισάμενος προσευχάς, ο και δυσί και τρισί
em comum estas orações, e que prometeste συμφωνούσιν επί τω ονόματί σου τας αιτήσεις
atender às súplicas de dois ou três reunidos παρέχειν επαγγειλάμενος. Αυτός και νυν των
em teu nome, atende as preces de teus ser- δούλων σου τα αιτήματα προς το συμφέρον
vos, segundo as suas necessidades, e πλήρωσον, χορηγών ημίν εν τω παρόντι αιώνι
concede-nos, neste mundo o conhecimento
την επίγνωσιν της σης αληθείας και εν τω
da tua verdade, e no futuro a vida eterna.
μέλλοντι ζωήν αιώνιον χαριζόμενος.
S.: Porque tu és um Deus bom e filantropo, Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος Θεός
e nós te glorificamos, Pai e Filho e Espí- υπάρχεις και σοι την δόξαν αναπέμπομεν,
rito Santo, agora e sempre e pelos τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι,
séculos dos séculos. νυν και αεί και εις τους αιώνας των
αιώνων.
C.: No teu reino, lembra-te de nós, Senhor! Εν τη βασιλεία σου μνήσθητι ημών Κύριε, όταν
έλθης εν τη βασιλεία σου.
─ Bem-aventurados os pobres em espírito, porque Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστιν
deles é o reino dos céus. η βασιλεία των ουρανών.
─ Bem-aventurados os que têm fome e sede de jus- Μακάριοι οι πεινώντες και διψώντες την
tiça, porque serão saciados. δικαιοσύνην, ότι αυτοί χορτασθήσονται.
─ Bem-aventurados os puros de coração, porque Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον
verão a Deus. Θεόν όψονται.
─ Bem-aventurados os obreiros da paz, porque se- Μακάριοι οι ειρηνοποιοί, ότι αυτοί υιοί Θεού
rão chamados filhos de Deus. κληθήσονται.
─ Bem-aventurados os que são perseguidos por Μακάριοι οι δεδιωγμένοι ένεκεν δικαιοσύνης, ότι
causa da justiça, porque deles é o reino dos céus. αυτών εστιν η βασιλεία των ουρανών.
— 26 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Bem-aventurados sereis vós, quando vos insulta- Μακάριοί εστε, όταν ονειδίσωσιν υμάς, και
rem e perseguirem e, mentindo, disserem todo διώξωσι, και είπωσι παν πονηρόν ρήμα καθ’
gênero de calúnia contra vós por minha causa. υμών, ψευδόμενοι ένεκεν εμού.
─ Exultai e alegrai-vos, porque será grande a vossa Χαίρετε και αγαλλιάσθε, ότι ο μισθός υμών,
recompensa no reino dos céus. πολύς εν τοις ουρανοίς.
A PEQUENA ENTRADA
PROCISSÃO COM O EVANGELIÁRIO
Enquanto o coro canta a terceira antífona ou as «Bem-Aventuranças», os celebrantes fazem três reverências diante do
altar e são abertas as portas santas. O sacerdote que preside toma o evangeliário e, depois de dar a volta no altar par-
tindo da direita e precedidos de círios acesos, sai pela porta norte para realizar a pequena entrada. Detem-se diante
das Portas Santas, inclina a cabeça e abençoa a entrada:
ORAÇÃO DE ENTRADA
S.: Oremos ao Senhor. Του Κυρίου δεηθώμεν.
S.: Soberano Senhor e Deus nosso, que estabe- Δέσποτα Κύριε, ο Θεός ημών, ο καταστήσας εν
leceste nos céus as ordens e exércitos de ουρανοίς τάγματα και στρατιάς Αγγέλων και
anjos e arcanjos para a liturgia da tua glória, Αρχαγγέλων, εις λειτουργίαν της σης δόξης,
concede que juntamente com a nossa en- ποίησον συν τη εισόδω ημών είσοδον αγίων
trada, se realize também a dos teus santos Αγγέλων γενέσθαι, συλλειτουργούντων ημίν,
anjos, e que conosco concelebrem e glorifi- και συνδοξολογούντων την σην αγαθότητα.
quem a tua bondade.
Ότι πρέπει σοι πάσα δόξα, τιμή και
Porque a ti pertence toda a glória, honra e
adoração, Pai e Filho e Espírito Santo, agora προσκύνησις, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω
e sempre e pelos séculos dos séculos. Πνεύματι, νυν και αεί και εις τούς αιώνας των
Amém. αιώνων. Αμήν.
S.: Bendita seja a entrada dos teus santos, em Ευλογημένη η είσοδος των Αγίων σου,
todo tempo, agora e sempre e pelos séculos πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των
dos séculos. Amém. αιώνων. Αμήν.
Terminado o canto da Terceira Antífona, ou Bem-aventuranças, o sacerdote ergue o Evangeliário, faz com ele um si-
nal da cruz, dizendo.
C.: Vinde, adoremos e prostremo-nos ante o Cristo! Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν Χριστώ.
Salva-nos, ó Filho de Deus, que ressuscitaste Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο αναστάς εκ νεκρών,
dentre os mortos, a nós que a ti cantamos: ale- ψάλλοντάς σοι Αλληλούϊα.
luia!
— 27 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
— Salva-nos ó Filho de Deus, que és admirável nos Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο εν αγίοις θαυμαστός,
teus santos, a nós, que a ti cantamos: aleluia! ψάλλοντάς σοι Αλληλούϊα.
OS TROPÁRIOS
O coro canta os tropários indicados no «Próprio», o do santo titular da igreja ou monastério e, por fim, o kondakion.
Nos dias comuns, termina com o kondakion da Theotokos.
KONDAKION DA THEOTOKOS
— Ó admirável e protetora dos cristãos e nossa Ήχος β’. Προστασία των Χριστιανών
medianeira do Criador, não desprezes as súpli- ακαταίσχυντε, μεσιτεία προς τον Ποιητήν
cas de nenhum de nós pecadores, mas, apressa- αμετάθετε, μη παρίδης αμαρτωλών δεήσεων
te em auxiliar-nos como Mãe bondosa que és, φωνάς. Αλλά πρόφθασον ως αγαθή, εις την
pois te invocamos com fé: roga por nós, junto de βοήθειαν ημών, των πιστώς κραυγαζόντων σοι.
Deus, tu que defendes sempre aqueles que te ve- Τάχυνον εις πρεσβείαν, και σπεύσον εις ικεσίαν,
neram. η προστατεύουσα αεί, Θεοτόκε των τιμώντων σε.
— 28 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
LITURGIA DA PALAVRA
E, enquanto o coro segue cantando os hinos do dia, o sacerdote recita, em voz baixa:
O sacerdote abençoa, traçando o sinal da cruz sobre o evangeliário e dizendo em voz alta:
S.: Porque, tu és Santo, ó Deus, e nós te Ότι άγιος ει ο Θεός ημών και σοι την δόξαν
glorificamos, Pai e Filho e Espírito αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω
Santo... Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί,
— Agora e sempre e pelos séculos dos sé- Και εις τούς αιώνας των αιώνων.
culos.
— 29 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
HINO TRISÁGIO
O sacerdote, fazendo três reverências diante do altar, recita o hino do triságio. O coro, por sua vez, o canta:
C. Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, tem pie- Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος,
dade de nós! [3] ελέησον ημάς. [3]
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, Και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τούς αιώνας των αιώνων. Αμήν
Amém.
C.: Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος,
tem piedade de nós! ελέησον ημάς.
Nas festas do Natal e da Teofania, no Sábado da Ressurreição de Lázaro, no Domingo de Ramos, no Sábado Santo, na
semana da Ressurreição do Senhor (Semana Florida) e no dia de Pentecostes, em vez do triságio, canta-se:
C.: Vós que fostes batizados em Cristo, Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν
de Cristo vos revestistes. Aleluia! [3]. ενεδύσασθε! Αλληλούϊα! [3].
Na festa da Exaltação da Santa Cruz, no dia da conclusão desta festa e no 3º domingo da Grande Quaresma, o triságio
é substi-tuído pelo hino seguinte:
C.: Diante da tua Cruz, ó Mestre, nos prostramos e Τον Σταυρόν σου προσκυνούμεν, Δέσποτα, και
glorificamos a tua santa Ressurreição [3]. την αγίαν σου ανάστασιν δοξάζομεν [3].
BÊNÇÃO DA CÁTEDRA
Antes do final do hino Triságio, o sacerdote, depois de beijar o altar, dirige-se à cátedra, situada atrás do altar e,
S.: Bendito o que vem em nome do Senhor. Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου.
Tu és bendito no glorioso trono do teu Ευλογημένος ει, ο επί θρόνου δόξης της
reino, tu que estás sentado acima dos queru- βασιλείας σου, ο καθήμενος επί των Χερουβίμ,
bins, agora e sempre e pelos séculos dos πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των
séculos. Amém. αιώνων. Αμήν.
LEITURAS
Terminado o canto do triságio, o sacerdote diz:
O leitor, depois de ter feito uma metânia diante do superior e lhe beijar as mãos, coloca-se no meio do coro e faz uma
nova metânia diante das portas santas. Em seguida, canta, alternando com o coro, os versículos do prokímenon to-
mado do próprio da festa ou do comum da semana.
— 30 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S. Sabedoria! Σοφία.
EPÍSTOLA
O leitor anuncia o título da leitura:
L.: Leitura da epístola [N. ...]. Προς [.....] Επιστολής [δεινός] το Ανάγνωσμα.
S.: Ó Senhor, Deus de amor e bondade, faz bri- Έλλαμψον εν ταις καρδίαις ημών, φιλάνθρωπε
lhar em nos-sos corações a luz incorruptível Δέσποτα, το της σης θεογνωσίας ακήρατον
do teu conhecimento. Abre os olhos da φως, και τους της διανοίας ημών οφθαλμούς
nossa inteligência para que possamos com- διάνοιξον εις την των ευαγγελικών σου
preender a mensagem do teu santo κηρυγμάτων κατανόησιν. Ένθες ημίν και τον
evangelho. Inspira, também, o temor aos των μακαρίων σου εντολών φόβον, ίνα τας
teus mandamentos, a fim de que, repri-
σαρκικάς επιθυμίας πάσας καταπατήσαντες,
mindo os desejos da carne, vivamos
segundo o espírito, orientando todos os nos- πνευματικήν πολιτείαν μετέλθωμεν, πάντα τα
sos atos de acordo com a tua vontade. προς ευαρέστησιν την σην και φρονούντες και
πράττοντες.
Porque, tu és a luz de nossas almas e de nos-
sos corpos, ó Cristo nosso Deus, nós te Συ γαρ ει ο φωτισμός των ψυχών και των
glorificamos, assim como ao teu eterno Pai e σωμάτων ημών, Χριστέ ο Θεός, και σοι την
ao teu santíssimo, bom e vivificante Espí- δόξαν αναπέμπομεν, συν τω ανάρχω σου
rito, agora e sempre e pelos séculos dos Πατρί και τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ
séculos. Amém. σου Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας
των αιώνων. Αμήν.
O EVANGELHO
O sacerdote, posicionado no centro da porta santa, diz:
S.: Sabedoria! Levantemo-nos para escutar Σοφία. Ορθοί. Ακούσωμεν του αγίου
o santo Evangelho. A paz seja convosco! Ευαγγελίου. Ειρήνη πάσι.
— 31 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Proclamação do Evangelho de Jesus Εκ του κατά [του διένος] αγίου Ευαγγελίου
Cristo, segundo S. N. .... το ανάγνωσμα.
C.: Glória a ti, Senhor, glória a ti! Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι.
O sacerdote proclama o Evangelho do dia e, ao final, beija-o, traça com ele um sinal da cruz sobre o povo e o recoloca
de pé sobre o altar. Entretanto, o coro canta:
C.: Glória a ti, Senhor, glória a ti! Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι.
HOMILIA
Onde for de costume, a homilia poderá ser feita no final da Liturgia. Havendo homilia, a assembleia pode dizer, ao
concluir: «Amém» ou também, «glória a ti, Senhor, glória a ti».
Terceira parte
S. Sabedoria! Σοφία.
Instantemente te suplicamos, ó Deus, bom e Πάλιν και πολλάκις σοι προσπίπτομεν και σου
filantropo, recebe a nossa oração e purifica- δεόμεθα, αγαθέ και φιλάνθρωπε, όπως,
nos de toda mancha da carne e do espírito; επιβλέψας επί την δέησιν ημών, καθαρίσης
torna-nos dignos de estar diante do teu ημών τας ψυχάς και τα σώματα από παντός
μολυσμού σαρκός και πνεύματος, και δώης
— 32 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
santo altar sem perigo de condenação. Con- ημίν ανένοχον και ακατάκριτον την παράστασιν
cede também, ó Deus, aos que unem suas του αγίου σου θυσιαστηρίου. Χάρισαι δε, ο
súplicas às nossas, a graça de crescerem na Θεός, και τοις συνευχομένοις ημίν προκοπήν
fé e na sabedoria; e que, servindo-te sempre βίου και πίστεως και συνέσεως πνευματικής,
com temor e amor, participem dos teus san- δος αυτοίς πάντοτε, μετά φόβου και αγάπης
tos mistérios sem incorrerem em λατρεύουσι σοι, ανενόχως και ακατακρίτως
condenação e sejam julgados dignos do teu
μετέχειν των αγίων σου μυστηρίων, και της
reino.
επουρανίου σου βασιλείας αξιωθήναι.
─ A fim de que, protegidos sempre pelo Όπως υπό του κράτους σου πάντοτε
teu poder, nós te glorifiquemos, Pai e φυλαττόμενοι, σοι δόξαν αναπέμπωμεν,
Filho e Espírito Santo, agora e sempre e τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι,
pelos séculos dos séculos. νυν και αεί και εις τους αιώνας των
αιώνων.
O coro canta, lenta e solenemente o Hino dos Queerubins. Durante o canto deste hino, o sacerdote, com a cabeça in-
clinada, faz silenciosamente a oração seguinte:
— 33 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
e sempre e pelos séculos dos séculos. γαρ ει ο προσφέρων και προσφερόμενος και
Amém. προσδεχόμενος και διαδιδόμενος, Χριστέ ο
Θεός ημών, και σοι την δόξαν αναπέμπομεν,
συν τω ανάρχω σου Πατρί και τω Παναγίω και
αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν και αεί
και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
O sacerdote toma o turíbulo, faz com ele um sinal da cruz e, recitando o salmo 50, incensa o altar, a cátedra, o altar da
prótesis, todo o santuário, os ícones do iconostase e todo o povo. Voltando ao santuário, incensa os concelebrantes.
Diz em seguida três vezes, em voz baixa, o hino querubínico. Entretanto, concluindo a primeira parte do hino, o coro
faz uma pausa, enquanto o sacerdote precedido pelo ceriferário, cruciferário e turiferário, sai do santuário pela porta
norte levando os santos Dons através da igreja, cantando quantas vezes for necessário:
S.: Lembra-te de todos nós, ó Senhor Deus, Πάντων υμών, μνησθείη Κύριος ο Θεός εν
no teu reino, [ou: de NN. ...], agora e sem- τη Βασιλεία Αυτού, πάντοτε, νυν και αεί
pre e pelos séculos dos séculos. και εις τους αιώνας των αιώνων.
Terminado o Hino dos Querubins, fecham-se as portas santas. A cortina é corrida, simbolizando a pedra que selou o
sepulcro de Jesus. O sacerdote inicia as petições que seguem:
LITANIA
S.: Completemos a nossa oração ao Senhor. Πληρώσωμεν την δέησιν ημών τω Κυρίω.
C.: Kyrie, eleison! [E assim, a cada súplica], Κύριε ελέησον [Και μετά από κάθε αίτηση].
S.: Pelos preciosos dons que foram ofereci- Υπέρ των προτεθέντων τιμίων δώρων, τού
dos, oremos ao Senhor. Κυρίου δεηθώμεν.
─ Para que sejamos livres de toda aflição, Υπέρ του ρυσθήναι ημάς από πάσης
ira, perigo e adversidade, oremos ao Se- θλίψεως, οργής, κινδύνου και ανάγκης, του
nhor. Κυρίου δεηθώμεν.
─ Protege-nos, salva-nos, tem piedade de Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και
nós, ó Deus, e preserva-nos com a tua διαφύλαξον ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
graça.
─ Que todo este dia seja perfeito, santo, Την ημέραν πάσαν, τελείαν, αγίαν,
pacífico e sem pecado, peçamos ao Se- ειρηνικήν και αναμάρτητον, παρά του
nhor! Κυρίου, αιτησώμεθα.
— 34 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
C.: Concede, Senhor! [E, assim, a cada súplica]. Παράσχου Κύριε [και μετά από κάθε αίτηση],
S.: Um Anjo de paz, guia fiel e guarda de Άγγελον ειρήνης, πιστόν οδηγόν, φύλακα
nossas almas e de nossos corpos, peça- των ψυχών και των σωμάτων ημών, παρά
mos ao Senhor. του Κυρίου αιτησώμεθα.
─ O perdão e a remissão de nossos peca- Συγγνώμην και άφεσιν των αμαρτιών και
dos e culpas, peçamos ao Senhor. των πλημμελημάτων ημών, παρά του
Κυρίου αιτησώμεθα.
─ Tudo o que é bom e proveitoso às nos- Τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών
sas almas e a paz para o mundo, και ειρήνην τω κόσμω, παρά του Κυρίου
peçamos ao Senhor. αιτησώμεθα.
─ A graça de passarmos os últimos dias de Τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών εν
nossas vidas em paz e penitência, peça- ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι, παρά του
mos ao Senhor. Κυρίου αιτησώμεθα.
─ Um fim de vida cristão, pacífico, sem Χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών,
dor, irrepreensível e uma sentença favo- ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά, και
rável no temível tribunal de Cristo, καλήν απολογίαν την επί του φοβερού
peçamos ao Senhor. βήματος του Χριστού αιτησώμεθα.
─ Comemorando a nossa Santíssima, pu- Της Παναγίας, αχράντου,
ríssima, bendita e gloriosa Senhora, Mãe υπερευλογημένης, ενδόξου Δεσποίνης
de Deus e sempre Virgem Maria e todos ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας,
os santos, recomendemo-nos, nós mes- μετά πάντων των Αγίων μνημονεύσαντες,
mos e uns aos outros, e toda a nossa εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν
vida a Cristo nosso Deus.
ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα.
ORAÇÃO COLETA
O sacerdote, de braços erguidos, recita silenciosamente a oração abaixo, elevando a voz na doxologia conclusiva:
S.: Senhor, Deus onipotente e único santo, que Κύριε ο Θεός ο παντοκράτωρ, ο μόνος άγιος, ο
aceitas o sacrifício de louvor daqueles que te δεχόμενος θυσίαν αινέσεως παρά των
invocam de todo coração, acolhe também, επικαλουμένων σε εν όλη καρδία, πρόσδεξαι
no teu santo e celestial altar, as súplicas de και ημών των αμαρτωλών την δέησιν και
teus servos pecadores. Torna-nos dignos de προσάγαγε τω αγίω σου θυσιαστηρίω, και
nos oferecermos a ti, juntamente com estes ικάνωσον ημάς προσενεγκείν σοι δώρα τε και
dons espirituais, pelos nossos pecados e pe-
θυσίας πνευματικάς υπέρ των ημετέρων
los erros do teu povo. E concede-nos,
Senhor, que possamos achar favor aos teus αμαρτημάτων και των του λαού αγνοημάτων.
olhos, para que o nosso sacrifício te seja Και καταξίωσον ημάς ευρείν χάριν ενώπιόν
agradável; e que Espírito de bondade, fonte σου, του γενέσθαι σοι ευπρόσδεκτον την
de tua graça, desça sobre nós, sobre estes θυσίαν ημών, και επισκηνώσαι το Πνεύμα της
dons que te oferecemos e sobre todo o teu χάριτός σου το αγαθόν εφ’ ημάς, και επί τα
povo. προκείμενα δώρα ταύτα και επί πάντα τον
λαόν σου.
─ Pela misericórdia do teu Filho unigênito Δια των οικτιρμών του μονογενούς σου
com quem és bendito, juntamente com Υιού, μεθ’ ου ευλογητός ει, συν τω
— 35 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
teu santíssimo, bom e vivificador Espí- Παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου
rito, agora e sempre e pelos séculos dos Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας
séculos. των αιώνων.
C. Amém. Αμήν.
O ÓSCULO DA PAZ
S.: A paz seja convosco! Ειρήνη πάσι.
S.: Amemo-nos, uns aos outros, para que Αγαπήσωμεν αλλήλους, ίνα εν ομονοία
em comunhão de espírito confessemos: ομολογήσωμεν.
C.: O Pai e o Filho e o Espírito Santo, Trindade con- Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα, Τριάδα
substancial e indivisível. ομοούσιον και αχώριστον.
O sacerdote e faz três metânias, beija os santos dons cobertos: primeiro a patena e em seguida o cálice; por último,
beija o altar, dizendo em secreto:
S.: Amar-te-ei, Senhor, tu que és a minha força. Αγαπήσω σε, Κύριε, η ισχύς μου, Κύριος
O Senhor é o meu apoio, o meu refúgio e o στερέωμά μου, και καταφυγή μου, και ρύστης
meu libertador. μου.
S.: CREIO EM UM SO DEUS, PAI ONIPO- Πιστεύω εις ένα Θεόν, Πατέρα,
TENTE, Criador do céu e da terra, de Παντοκράτορα, ποιητήν ουρανού και γης,
todas as coisas visíveis e invisíveis. ορατών τε πάντων και αοράτων.
C.: CREIO EM UM SÓ SENHOR, JESUS CRISTO, Και εις έναν Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον Υιόν του
Filho Unigênito de Deus, nascido do Pai antes Θεού τον Μονογενή, τον εκ του Πατρός
de todos os séculos: Luz da luz, Deus verdadeiro γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων. Φως εκ
de Deus verdadeiro, gerado não criado, consubs- φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού
tancial ao Pai. Por ele todas as coisas foram γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί,
feitas. E, por nós, homens, e para a nossa salva- δι’ ου τα πάντα εγένετο. Τον δι’ ημάς τους
ção, desceu dos céus: e se encarnou pelo Espírito ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν
Santo, no seio da Virgem Maria, e se fez ho- κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ
mem. Também por nós foi crucificado sob Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου και
Pôncio Pilatos; padeceu e foi sepultado. Ressus- ενανθρωπήσαντα. Σταυρωθέντα τε υπέρ ημών
citou ao terceiro dia, conforme as escrituras, e επί Ποντίου Πιλάτου και παθόντα και ταφέντα.
subiu aos céus, onde está sentado à direita do Και αναστάντα τη τρίτη ημέρα κατά τας Γραφάς.
Pai. E de novo há de vir, em sua glória, para jul- Και ανελθόντα εις τους Ουρανούς και
gar os vivos e os mortos; e o seu reino não terá καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός. Και πάλιν
fim. ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς,
Ου της βασιλείας ουκ έσται τέλος.
CREIO NO ESPIRITO SANTO, Senhor que dá a Και εις το Πνεύμα το Άγιον, το Κύριον, το
vida, e procede do Pai; e com o Pai e o Filho é Ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το
— 36 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
adorado e glorificado: ele que falou pelos profe- συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και
tas. συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν δια των Προφητών.
CREIO NA IGREJA UNA, SANTA, CATO- Εις Μίαν, Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν
LICA E APOSTOLICA. Professo um só batismo Εκκλησίαν. Ομολογώ εν Βάπτισμα εις άφεσιν
para remissão dos pecados. Espero a ressurrei- αμαρτιών. Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών. Και
ção dos mortos e a vida do mundo que há de vir. ζωήν του μέλλοντος αιώνος. Αμήν.
Amém.
ANÁFORA
(Oblação do Sacrifício)
DIÁLOGO DE INTRODUÇÃO
S.: Fiquemos respeitosamente de pé, per- Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου,
maneçamos com temor, estejamos πρόσχωμεν, την αγίαν αναφοράν, εν
atentos para oferecer em paz a santa ειρήνη προσφέρειν.
oblação!
C.: A misericórdia de paz, o sacrifício de louvor! Έλεον ειρήνης, θυσίαν αινέσεως.
O sacerdote abençoa os santos dons, volta-se para a assembleia e, abençoando-a, diz em voz alta:
S.: A graça de nosso Senhor Jesus Cristo, o Η χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού
amor de Deus Pai e a comunhão do Es- και η αγάπη του Θεού και του Πατρός και
pírito Santo estejam convosco. η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος είη μετά
πάντων υμών.
O sacerdote volta-se para o altar e, inclinando a cabeça com as mãos cruzadas sobre o peito, diz:
— 37 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
AÇÃO DE GRAÇAS
(Prefácio)
Enquanto o sacerdote recita a oração de ação de graças, o diácono, que já entrou no santuário enquanto o coro can-
tava «É digno e justo», agita suavemente as ripídias ou um dos véus sobre os santos dons. Os ceroferários posicionam-
se diante dos dois principais ícones do iconostase. O sacerdote diz:
S.: Verdadeiramente é digno e justo, que sem- Άξιον και δίκαιον σε υμνείν, σε ευλογείν, σε
pre e em toda parte te demos graças, αινείν, σοι ευχαριστείν, σε προσκυνείν εν παντί
Senhor, Pai santo, Deus eterno e onipotente. τόπω της δεσποτείας σου. Συ γαρ ει Θεός
Pois tu és um Deus inefável, incompreensí- ανέκφραστος, απερινόητος, αόρατος,
vel, invisível, inacessível, sempre existente e ακατάληπτος, αεί ων, ωσαύτως ων, συ και ο
sempre o mesmo; tu, teu Filho unigênito e μονογενής σου Υιός, και το Πνεύμα σου το
teu Espírito Santo. Άγιον. Συ εκ του μη όντος εις το είναι ημάς
Tiraste-nos do nada para a existência e de- παρήγαγες, και παραπεσόντας ανέστησας
pois da queda no pecado levantaste-nos de πάλιν και ουκ απέστης πάντα ποιών, έως ημάς
novo, e não cessas de tudo fazer para nos re- εις τον ουρανόν ανήγαγες, και την βασιλείαν
conduzir ao céu, e fazer-nos dom do teu σου, εχαρίσω την μέλλουσαν. Υπέρ τούτων
futuro reino. απάντων ευχαριστούμέν σοι, και τω μονογενεί
σου Υιώ και τω Πνεύματί σου τω Αγίω. Υπέρ
Por tudo isto nós te damos graças, a ti, ao
teu Filho unigênito e ao Espírito Santo, e πάντων, ων ίσμεν, και ων ουκ ίσμεν, των
por todos os benefícios concedidos conheci- φανερών και αφανών ευεργεσιών, των εις
dos e ignorados, manifestos e ocultos. ημάς γεγενημένων. Ευχαριστούμεν σοι και
υπέρ της λειτουργίας ταύτης, ην εκ των χειρών
Damos-te graças também por esta liturgia, ημών δέξασθαι καταξίωσας, καίτοι σοι
que te dignaste receber de nossas mãos, em-
παρεστήκασι χιλιάδες Αρχαγγέλων και
bora disponhas a teu serviço de multidões
μυριάδες Αγγέλων, τα Χερουβείμ και τα
de arcanjos e de anjos, de querubins e sera-
fins com seis asas e múltiplos olhos, Σεραφείμ, εξαπτέρυγα, πολυόμματα, μετάρσια,
sublimes, alados... πτερωτά,
O sacerdote retira a estrela (asterisco) que cobre a patena (diskos), faz com ele o sinal da cruz sobre o mesmo, beija-o
pondo sobre o altar, num dos lados, e conclui em voz alta:
S.: Que entoam o hino da vitória cantando, Τον επινίκιον ύμνον άδοντα, βοώντα,
clamando, bradando e dizendo: κεκραγότα, και λέγοντα,
HINO ANGÉLICO
C.: Santo, Santo, Santo, Senhor, Deus do universo! Άγιος, άγιος, άγιος, Κύριος Σαβαώθ, Πλήρης, ο
O céu e a terra proclamam a tua glória. Hosana ουρανός και η γη της δόξης σου. Ωσαννά εν τοις
nas alturas! Bendito o que vem em nome do Se- υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι
nhor! Hosana nas alturas! Κυρίου. Ωσαννά ο εν τοις υψίστοις.
S.: Juntando-nos aos poderes celestes, nós tam- Μετά τούτων και ημείς των μακαρίων
bém, Senhor, clamamos e dizemos: tu és δυνάμεων, Δέσποτα φιλάνθρωπε, βοώμεν και
Santo, infinitamente santo, tu e o teu Filho λέγομεν, Άγιος ει και πανάγιος, συ και ο
Unigênito e o teu Espírito Santo. Tu és μονογενής σου Υιός και το Πνεύμα σου το
Santo, és perfeitamente Santo e magnífica é Άγιον. Άγιος ει και πανάγιος και μεγαλοπρεπής
a tua glória. Tu amaste tanto o mundo que η δόξα σου, Ος τον κόσμον σου ούτως
nos ofereceste o teu Filho Unigênito, afim
ηγάπησας, ώστε τον Υιόν σου τον μονογενή
δούναι, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη
— 38 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
de que, todo aquele que nele creia não pe- απόλυται, αλλ’ έχη ζωήν αιώνιον. Ός ελθών και
reça, mas tenha a vida eterna. Ele veio e πάσαν την υπέρ ημών οικονομίαν πληρώσας,
cumpriu inteiramente o teu plano salvífico a τη νυκτί, η παρεδίδοτο, μάλλον δε εαυτόν
nosso respeito. παρεδίδου υπέρ της του κόσμου ζωής, λαβών
Na noite em que ia ser traído, ou melhor, άρτον εν ταις αγίαις αυτού και αχράντοις και
em que se deixava trair pela vida do mundo, αμωμήτοις χερσίν, ευχαριστήσας και
ele tomou o pão em suas santas e imacula- ευλογήσας, αγιάσας, κλάσας, έδωκε τοις αγίοις
das mãos, deu graças, o abençoou, o αυτού Μαθηταίς και Αποστόλοις, ειπών
santificou, o partiu e o entregou a seus dis-
cípulos e apóstolos dizendo:
─ Tomai e comei, isto é o meu Corpo, que Λάβετε, φάγετε, τούτο μου εστί το Σώμα,
é partido por vós para a remissão dos το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν
pecados. αμαρτιών.
Com o sacerdote, todos fazem uma profunda inclinação. Em seguida, benzendo o cálice, o sacerdote diz em voz baixa:
S.: Do mesmo modo, ao fim da ceia, tomou o Ομοίως και το ποτήριον μετά το δειπνήσαι,
cálice, dizendo: λέγων
─ Bebei dele todos, isto é o meu Sangue, o Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο εστί το Αίμα
da Nova Aliança, que é derramado por μου, το της Καινής Διαθήκης, το υπέρ ημών
vós e por muitos para a remissão dos και πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν
pecados. αμαρτιών.
Todos, com o sacerdote, fazem novamente uma profunda inclinação e, em voz baixa, o sacerdote prossegue:
S.: Celebrando, pois, Senhor, o memorial de Μεμνημένοι τοίνυν της σωτηρίου ταύτης
tudo quanto foi realizado para a nossa salva- εντολής, και πάντων των υπέρ ημών
ção: a cruz, o sepulcro, a ressurreição ao γεγενημένων, του σταυρού, του τάφου, της
terceiro dia, a ascensão aos céus, o trono à τριημέρου αναστάσεως, της εις ουρανούς
direita do Pai, a segunda e gloriosa vinda... αναβάσεως, της εκ δεξιών καθέδρας, της
δευτέρας και ενδόξου πάλιν παρουσίας.
Tomando a patena com sua mão direita e o cálice com a esquerda, o sacerdote cruza os braços pondo a direita sobre a
esquerda, traça o sinal da cruz sobre o antimíssion, cantando lentamente:
S.: O que é teu, recebendo-o de ti, nós te Τα Σα εκ των Σων, σοι προσφέ-ρομεν κατά
oferecemos em tudo e por tudo! πάντα, και δια πάντα.
C.: Nós te louvamos, te bendizemos, te damos gra- Σε υμνούμεν, σε ευλογούμεν, σοι ευχαριστούμεν,
ças, Senhor, e te suplicamos, ó nosso Deus! Κύριε, και δεόμεθά σου, ο Θεός ημών.
EPÍCLESE
S.: Oferecemos-te ainda este sacrifício espiri- Έτι προσφέρομέν σοι την λογικήν ταύτην και
tual e incruento e rogamos-te suplicando αναίμακτον λατρείαν, και παρακαλούμεν σε
insistentemente: envia teu Espírito Santo so- και δεόμεθα, και ικετεύομεν. Κατάπεμψον το
bre nós e sobre estes dons aqui presentes.
— 39 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ E faze deste pão o Corpo precioso do teu Και ποίησον τον μεν άρτον τούτον, τίμιον Σώμα
Cristo. Amém. του Χριστού σου. Αμήν.
─ E do que contém este cálice, o Sangue preci- Το δε εν τω ποτηρίω τούτω, τίμιον Αίμα του
oso do teu Cristo. Amém. Χριστού σου. Αμήν.
─ Mudando-os, pelo poder do teu Santo Espí- Μεταβαλών τω Πνεύματί σου τω Αγίω. Αμήν.
rito. Amém, amém, amém! Αμήν. Αμήν.
S.: A fim de que se tornem, para aqueles que os Ώστε γενέσθαι τοις μεταλαμβάνουσιν εις νήψιν
recebem, a purificação da alma, a remissão ψυχής, εις άφεσιν αμαρτιών, εις κοινωνίαν του
dos pecados, a comunhão do teu Espírito Αγίου σου Πνεύματος, εις Βασιλείας ουρανών
Santo, a plenitude do reino dos céus, a con- πλήρωμα, εις παρρησίαν την προς σε, μη εις
fiança em ti e não causa de juízo e κρίμα η εις κατάκριμα.
condenação.
PRECES DE INTERCESSÃO
PELOS SANTOS
S.: Nós te oferecemos ainda este sacrifício espi- Έτι προσφέρομέν σοι την λογικήν ταύτην
ritual por aqueles que encontraram o λατρείαν υπέρ των εν πίστει αναπαυσαμένων
repouso na fé: antepassados, pais, patriarcas, Προπατόρων, Πατέρων, Πατριαρχών,
profetas, apóstolos, pregadores, evangelis- Προφητών, Αποστόλων, Κηρύκων,
tas, mártires, confessores, ascetas e por todo Ευαγγελιστών, Μαρτύρων, Ομολογητών,
espírito justo falecido na fé. Εγκρατευτών, Διδασκάλων, και παντός
πνεύματος δικαίου εν πίστει τετελειωμένου.
— 40 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
C.: Verdadeiramente é digno e justo que te bendiga- Άξιόν εστιν ως αληθώς μακαρίζειν σε την
mos, ó bem-aventurada Mãe de Deus. Tu, mais Θεοτόκον, την αειμακάριστον και παναμώμητον
venerável que os Querubins e, incomparavel- και μητέρα του Θεού ημών.
mente, mais gloriosa que os Serafins; deste à luz Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξοτέραν
o Verbo de Deus, conservando intacta a glória ασυγκρίτως των Σεραφείμ, την αδιαφθόρως Θεόν
da tua virgindade. Nós te glorificamos, ó Mãe de Λόγον τεκούσαν, την όντως Θεοτόκον, σε
nosso Deus! μεγαλύνομεν.
S.: Oferecemos-te também este sacrifício por Του Αγίου Ιωάννου, προφήτου προδρόμου και
São João Batista, profeta e precursor, pelos Βαπτιστού, των αγίων ενδόξων και
santos, gloriosos e ilustres apóstolos, por S. πανευφήμων Αποστόλων, [του αγίου της
[N. ...], cuja memória hoje celebramos, e ημέρας] ου και την μνήμην επιτελούμεν, και
por todos os santos; por suas orações, ó πάντων σου των Αγίων, ων ταις ικεσίαις
Deus, volve favorávelmente o teu olhar para επίσκεψαι ημάς, ο Θεός.
nós.
Lembra-te também, dos nossos irmãos e ir- Και μνήσθητι πάντων των κεκοιμημένων, επ’
mãs [NN. ...], que adormeceram na ελπίδι αναστάσεως, ζωής αιωνίου [ώδε
esperança da ressurreição para a vida eterna λέγονται τα ονόματα των κεκοιμημένων] και
na tua comunhão, Senhor [o celebrante ανάπαυσον αυτούς, ο Θεός ημών, όπου
pode mencionar aqui a lista dos falecidos επισκοπεί το φως του προσώπου σου.
inscritos nos dípticos]), e concede-lhes o
repouso, onde resplandece a luz da tua face.
Quando o coro termina a comemoração de Nossa Senhora, o sacerdote prossegue em voz alta:
S.: Lembra-te em primeiro lugar, Senhor, Εν πρώτοις, μνήσθητι, Κύριε, του Πατρός
do nosso Arcebispo N. ..., [ou Bispo] e και Αρχιεπισκόπου ημών [δεινός], ον
concede à tua santa Igreja, que ele possa χάρισαι ταις αγίαις σου Εκκλησίαις εν
pregar retamente a tua palavra de ver- ειρήνη, σώον, έντιμον, υγιά,
dade, em paz, na santidade, honra, μακροημερεύοντα, και ορθοτομούντα τον
saúde, e numa vida longa e fiel. λόγον της σης αληθείας.
Em seguida, o sacerdote, comemora os vivos inscritos nos dípticos. Na prática, diz-se somente a fórmula conclusiva
da comemoração
E, [pela salvação e a proteção do povo Και ων έκαστος κατά διάνοιαν έχει, και
que nos rodeia], de todos aqueles que πάντων και πασών.
cada um de nós tem em mente, e de to-
dos e por tudo.
— 41 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Lembra-te, Senhor, desta cidade onde vive- Μνήσθητι, Κύριε, της κώμης ταύτης, εν η
mos, e de todas as cidades e vilas e dos fiéis παροικούμεν και πάσης πόλεως και χώρας και
que, com fé, nelas habitam. Lembra-te tam- των πίστει οικούντων εν αυταίς. Μνήσθητι,
bém dos viajantes, doentes, aflitos, Κύριε, πλεόντων, οδοιπορούντων, νοσούντων,
prisioneiros e dos que sofrem, e concede- καμνόντων, αιχμαλώτων και της σωτηρίας
lhes, Senhor, a tua salvação. Lembra-te αυτών. Μνήσθητι, Κύριε, των
ainda, dos que trazem ofertas e praticam o
καρποφορούντων και καλλιεργούντων εν ταις
bem nas tuas santas igrejas, dos que se lem-
bram dos pobres; e, sobre todos nós, αγίαις σου Εκκλησίαις και μεμνημένων και
derrama a tua abundante misericórdia. πενήτων και επί πάντας ημάς τα ελέη σου
εξαπόστειλον.
S.: E concede-nos, que numa só voz e num Και δος ημίν εν ενί στόματι και μια καρδία,
só coração, glorifiquemos e exaltemos o δοξάζειν και ανυμνείν το πάντιμον και
teu venerável e magnífico nome, Pai e μεγαλοπρεπές όνομά σου, του Πατρός και
Filho e Espírito Santo, agora e sempre e του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και
pelos séculos dos séculos. αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
CONCLUSÃO DA ANÁFORA
Em alguns lugares existe o costume de abençoar, neste momento, o pão que não foi usado para a liturgia (evlogia). O
sacertote, tendo a mão esquerda apoiada sobre o altar, volta-se para o povo e o abençoa, dizendo em voz alta:
S.: E que a misericórdia do grande Deus e Και έσται τα ελέη του μεγάλου Θεού και
Salvador nosso, Jesus Cristo, seja con- Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, μετά
vosco! πάντων υμών
S.: Pelos preciosos dons aqui oferecidos e Υπέρ των προσκομισθέντων και
santificados, oremos ao Senhor. αγιασθέντων τιμίων δώρων, του Κυρίου
δεηθώμεν.
— Para que o nosso Deus, bom e filan- Όπως ο φιλάνθρωπος Θεός ημών, ο
tropo, acolhendo-os no seu santo e προσδεξάμενος αυτά εις το άγιον και
celestial altar em perfume de espiritual υπερουράνιον και νοερόν αυτού
θυσιαστήριον εις οσμήν ευωδίας
— 42 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
suavidade, derrame sobre nós a sua di- πνευματικής, αντικαταπέμψη ημίν την
vina graça e o dom do Espírito Santo, θείαν Χάριν και την δωρεάν του Αγίου
oremos ao Senhor. Πνεύματος δεηθώμεν.
— Pedindo a unidade da fé e a comunhão Την ενότητα της πίστεως και την κοινωνίαν
do Espírito Santo, recomendemo-nos του Αγίου Πνεύματος αιτησάμενοι,
nós mesmos e uns aos outros, e toda a εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν
nossa vida a Cristo, nosso Deus. ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα.
ORAÇÃO COLETA
O sacerdote recita silenciosamente a seguinte oração, elevando a voz na conclusão.
S.: A ti, ó Senhor misericordioso, entregamos a Σοι παρακατατιθέμεθα την ζωήν ημών άπασαν
nossa vida e a nossa esperança; te invoca- και την ελπίδα, Δέσποτα φιλάνθρωπε, και
mos, pedimos e suplicamos: torna-nos παρακαλούμέν σε και δεόμεθα και ικετεύομεν,
dignos de participar com a consciência pura καταξίωσον ημάς μεταλαβείν των επουρανίων
dos teus celestiais e temíveis mistérios, σου και φρικτών μυστηρίων ταύτης της ιεράς
desta tua santa e mística mesa, para a remis- και πνευματικής τραπέζης, μετά καθαρού
são dos nossos pecados, o perdão das nossas
συνειδότος, εις άφεσιν αμαρτιών, εις
culpas, a comunhão do Espírito Santo e para
a herança do reino dos céus; como penhor συγχώρησιν πλημμελημάτων, εις Πνεύματος
de confiança em ti, e não como juízo ou Αγίου κοινωνίαν, εις Βασιλείας ουρανών
condenação. κληρονομίαν, εις παρρησίαν την προς σε, μη
εις κρίμα η εις κατάκριμα.
O PAI-NOSSO
E, de braços erguidos, introduz a oração do Pai-nosso, cantando:
S.: E concede-nos, Senhor, que com toda Και καταξίωσον ημάς, Δέσποτα, μετά
confiança e sem condenação, ousando παρρησίας, ακατακρίτως, τολμάν
chamar-te Pai, a ti, Deus celestial, dizer: επικαλείσθαι σε τον επουράνιον Θεόν
Πατέρα, και λέγειν.
C.: Pai nosso que estás nos céus, santificado seja o Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το
teu nome; venha a nós o teu reino, seja feita a όνομα σου, ελθέτω η Βασιλεία σου, γενηθήτω το
tua vontade, assim na terra como no céu. θέλημά σου, ως εν ουρανώ και επί της γης.
O pão nosso de cada dia dá-nos hoje; perdoa-nos Τον άρτον ημών τον επιούσιον δός ημίν σήμερον,
as nossas dívidas, assim como nós perdoamos και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς
aos nossos devedores, e não nos deixes cair em αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών. Και μη εισενέγκης
tentação, mas, livra-nos do mal. ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του
πονηρού.
S.: Pois teu é o reino, o poder e a glória, Pai Ότι σου έστιν η Βασιλεία και η δύναμις και
e Filho e Espírito Santo, agora e sempre η δόξα, του Πατρός και του Υιού και του
e pelos séculos dos séculos. Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους
αιώνας των αιώνων.
— 43 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Inclinai vossas cabeças diante do Se- Tας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν.
nhor!
C.: A ti, Senhor! Σοι Κύριε.
Todos inclinam suas cabeça em sinal de reverência e adoração, enquanto o sacerdote reza, em voz baixa, elevando a
voz na doxologia conclusiva:
S.: Pela graça, misericórdia e grande amor Χάριτι και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του
do teu Filho Unigênito, Jesus Cristo, μονογενούς σου Υιού, μεθ’ ου ευλογητός
com quem és bendito, juntamente com ει, συν τω παναγίω και αγαθώ και
o teu santíssimo, bom e vivificante Espí- ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν και αεί και εις
rito, agora e sempre e pelos séculos dos τους αιώνας των αιώνων.
séculos.
C.: Amém. Αμήν.
OUTRA ORAÇÃO
E, em voz baixa, prossegue:
S.: Senhor Jesus Cristo, nosso Deus, do alto da tua Πρόσχες, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, εξ αγίου
santa morada e do trono da glória do teu reino, κατοικητηρίου σου, και από θρόνου δόξης της
volve o teu olhar para nós e vem nos santificar; Βασιλείας σου, και ελθέ εις το αγιάσαι ημάς, ο άνω
tu que estás sentado à direita do Pai e aqui, invi- τω Πατρί συγκαθήμενος και ώδε ημίν αοράτως
sivelmente, entre nós, digna-te distribuir-nos συνών. Και καταξίωσον τη κραταιά σου χειρί
com a tua poderosa mão, o teu corpo imaculado μεταδούναι ημίν του αχράντου Σώματός σου και
e o teu sangue precioso e, por nosso intermédio,
του τιμίου Αίματος και δι’ ημών παντί τω λαώ.
a todo o teu povo.
O sacerdote e o diácono, no lugar onde estiverem, fazem três metânias, dizendo silenciosamente, a cada vez:
S.: Perdoa-me, ó Deus, e tem piedade de mim, Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ και ελέησον
pecador [3]. με [3].
— 44 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
ELEVAÇÃO
O sacerdote, inclinando-se sobre o altar, ergue os santos dons. Quando o diácono percebe que o sacerdote estendeu
suas mãos e toca o santo pão para elevação, diz:
O sacerdote eleva com as duas mãos o sagrado pão (cordeiro), posto sobre a patena, traçando uma cruz vertical e di-
zendo em voz alta.
C.: Um só é Santo, um só é Senhor, Jesus Cristo, na Εις άγιος, εις Κύριος, Ιησούς Χριστός, εις δόξαν
glória de Deus Pai. Amém Θεού Πατρός. Αμήν.
Um dos acólitos coloca uma vela acesa antes das portas santas, do lado de fora, que permanecerá ali até o momento da
comunhão dos fiéis.Enquanto o sacerdote prepara os Santos Dons, o coro canta o hino do dia [ou do santo].
RITOS DE COMUNHÃO
KINONIKON (CANTO DA COMUNHÃO)
O coro canta o versículo de comunhão próprio do dia ou da festa que se celebra. Aos domingos, o canto é o que
segue. Nos demais dias da semana ou festas especiais, ver «Cantos de Comunhão» no «Próprio das Principais Fes-
tas».
C.: Louvai o Senhor nos céus! [3] Αινείτε τον Κύριον εκ τωv ουρανώv,
louvai-o nas alturas. Aleluia! [Sl 148,1] Αινείτε αυτόν εν τοις υψίστοις. Αλληλούϊα.
FRAÇÃO DO PÃO
Reverentemente, o sacerdote parte o cordeiro em quatro partes e os coloca em forma de cruz sobre a patena (diskos)
dizendo:
O Cordeiro de Deus é partido e distribuído; é Μελίζεται και διαμερίζεται ο Αμνός του Θεού, ο
partido, mas não dividido; comido, mas nunca μελιζόμενος, και μη διαιρούμενος, ο πάντοτε
consumido, santificando aqueles que o rece- εσθιόμενος, και μηδέποτε δαπανώμενος, αλλά
bem em comunhão. τους μετέχοντας αγιάζων.
— 45 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
As partículas «NI» e «KA» são deixadas para a comunhão dos fiéis, e a partícula «XC» para a comunhão do clero.
O sacerdote toma a partícula «IC» e, traçando com ela uma cruz sobre a borda do cálice, deixa-a cair dizendo:
Bendito seja o fervor dos teus santos, ó Se- Ευλογημένη η ζέσις των Αγίων σου, Κύριε,
nhor, agora e sempre e pelos séculos dos πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των
séculos. Amém. αιώνων. Αμήν.
O fervor da fé, cheio do Espírito Santo. Ζέσις πίστεως, πλήρης Πνεύματος Αγίου. Αμήν.
Amém.
Durante o canto de comunhão o sacerdote (e demais concelebrantes, se houver), recita, em voz baixa:
COMUNHÃO DO SACERDOTE
O sacerdote e os concelebrantes recitam então as orações de comunhão. Estas orações variam segundo os lugares e
seu número é também variável. As três que seguem são, sem dú-vida, comuns a todas as igrejas.
CREIO, SENHOR, E CONFESSO, que tu és, Πιστεύω, Κύριε, και ομολογώ ότι συ ει αληθώς ο
verdadeira-mente, o Cristo, o Filho de Deus Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος, ο ελθών εις
vivo, e que vieste ao mundo para salvar os pe- τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί
cadores, dos quais eu sou o pri-meiro. Creio εγώ. Έτι πιστεύω, ότι τούτο αυτό εστί το αχράντον
também que estes dons são o teu puríssimo Σώμα σου και τούτο αυτό εστί το τίμιον Αίμα σου.
corpo e o teu sangue precioso. Suplico-te, pois: Δέομαι ουν σου, ελέησόν με και συγχώρησον μοι
tem pie-dade de mim, e perdoa as minhas fal-
τα παραπτώματά μου, τα εκούσια και τα ακούσια,
tas voluntárias e involuntárias, cometidas por
palavras e ações, consciente ou inconsciente- τα εν λόγω, τα εν έργω, τα εν γνώσει και αγνοία,
mente, e torna-me digno de participar, sem και αξίωσόν με ακατακρίτως μετασχείν των
incorrer em condenação, dos teus puríssimos αχράντων σου μυστηρίων, εις άφεσιν αμαρτιών,
misté-rios, para a remissão dos pecados, e para και εις ζωήν αιώνιον. Αμήν.
a vida eterna. Amém.
EIS QUE ME APROXIMO da santa Comunhão, Ιδού βαδίζω προς Θείαν Κοινωνίαν, Πλαστουργέ,
ó meu Criador, não me consumas, pois que és μη φλέξης με τη μετουσία, Πυρ γαρ υπάρχεις
fogo que devora os indignos, mas purifica-me τους αναξίους φλέγον. Αλλ’ ουν κάθαρον εκ
de toda a culpa. πάσης με κηλίδος.
QUE A RECEPÇÃO dos teus santos mistérios, Θεουργόν Αίμα φρίξον, άνθρωπε βλέπων, Άνθραξ
Senhor, não seja para mim causa de juízo e γαρ εστί τους αναξίους φλέγων, Θεού το Σώμα,
condenação, mas, por tua misericórdia, sirva
— 46 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
de defesa e proteção à minha alma e ao meu και θεοί με, και τρέφει, Θεοί το πνεύμα, τον δε
corpo, e de remédio aos meus males. νουν τρέφει ξένως.
O sacerdote faz uma metânia e, em seguida, inclina profundamente a cabeça para a direita e para a esquerda pedindo
perdão aos assistentes. Depois, fazendo profunda reverência diante dos dons consagrados, toma uma partícula consa-
grada da fração «XC» na palma de sua própria mão, dizendo:
O santo e precioso corpo de nosso Senhor, Ιδού προσέρχομαι Χριστώ τω αθανάτω βασιλεί
Deus e Salvador Jesus Cristo, é dado a mim [N. και Θεώ ημών. Μεταδίδοταί μοι […] τω αναξίω
...], presbítero, para o perdão de meus pecados Πρεσβυτέρω, το τίμιον και πανάγιον Σώμα του
e para a vida eterna. Amém Κυρίου και Θεού, και Σωτήρος ημών Ιησού
Χριστού, εις άφεσίν μου αμαρτιών, και εις ζωήν
αιώνιον. Αμήν.
O sacerdote, em segui-da, faz uma metânia, purifica-se com a esponja a palma da mão direita sobre a patena (diskos)
e, tomando o cálice com as duas mãos, junto com o purificador, diz:
O santo e precioso sangue de nosso Senhor, Έτι μεταδίδοταί μοι […], τω αναξίω Πρεσβυτέρω,
Deus e Salvador Jesus Cristo é dado a mim, [N. το τίμιον και πανάγιον Αίμα του Κυρίου και Θεού,
...], presbítero, para o perdão dos meus peca- και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, εις άφεσίν μου
dos e para a vida eterna. αμαρτιών, και εις ζωήν αιώνιον.
Bebe por três vezes do santo cálice; com o purificado enxuga seus lábios e a borda do cálice e o beija, dizendo:
Os meus lábios tocaram a santidade; as minhas Τούτο ήψατο των χειλέων μου, και αφελεί Κύριος
iniquidades serão purificadas e os meus peca- πάσας τας ανομίας μου και τας αμαρτίας μου
dos serão perdoados. περικαθαριεί.
Είτα ο Διάκονος λαμβάνει το άγιον Δισκάριον και με προσοχή βάλλει τα τμήματα του Αγίου Σώματος, όπερ μελίζει εις μικρά
τεμάχια, εις το Άγιον Ποτήριον λέγων:
— 47 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Ó Cristo, grande e santíssima Páscoa; ó Sabedoria, εκτυπώτερον σου μετασχείν, εν τη ανεσπέρω ημέρα
Verbo e Poder de Deus, concede-nos que te comun- της βασιλείας σου.
guemos mais intimamente no dia de teu reino que
não conhece o ocaso.
Com temor de Deus, fé e amor, aproxi- Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης
mai-vos! προσέλθετε.
Se os fiéis não fizeram ainda as orações em preparação à comunhão junto com o celebrante, fazem neste momento.
Chegando diante do sacerdote, o fiel se inclina e faz o sinal da cruz. O sacerdote pronuncia o seu nome de batismo ou
de profissão religiosa. No caso em que a comunhão é dada na colher, o fiel afasta levemente a cabeça para trás e abre a
boca. Se não há diácono, o comungante sustenta o purificador sob seu queixo. Se a comunhão é distribuída com os
dedos, o diácono, posicionado à esquerda do sacerdote, segura o cálice levemente inclinado. Ao distribuir a comu-
nhão aos fiéis, o sacerdote diz a cada um:
O servo [ou a serva] de Deus [N. ...], Μεταλαμβάνει ο δούλος του Θεού
comunga o santíssimo Corpo e preci- [δεινός] το Σώμα και Αίμα του Κυρίου
oso sangue de nosso Senhor, Deus e και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού
Salvador Jesus Cristo, para a remissão Χριστού εις άφεσιν αμαρτιών και ζωήν
de seus pecados e para a vida eterna. αιώνιων. Αμήν.
Amém.
No caso de crianças, o sacerdote omite «para o perdão de seus pecados». Durante a comunhão dos fiéis, o coro canta
a tropário da Quinta-feira Santa.
CANTO DE COMUNHÃO
C.: Na tua Ceia mística, hoje, ó Filho de Deus, Του Δείπνου σου του μυστικού, σήμερον, Υιέ
aceita-me, como partícipe. Eu não desvendarei Θεού, κοινωνόν με παράλαβε, ου μη γαρ τοις
teus mistérios aos ímpios, nem te darei um beijo εχθροίς σου το μυστήριον είπω, ου φίλημα σοι
como fez Judas, mas como o bom ladrão, eu te δώσω, καθάπερ ο Ιούδας, αλλ’ ως ο Ληστής
peço: lembra-te de mim, Senhor, no teu reino ce- ομολογώ σοι. Μνήσθητι μου Κύριε, εν τη
lestial; lembra-te de mim Senhor! βασιλεία σου.
─ Recebei o Corpo de Cristo e bebei da fonte da Σώμα Χριστού μεταλάβετε, πηγής αθανάτου
imortalidade. Aleluia, aleluia, aleluia! γεύσασθε. Αλληλούϊα. Αλληλούϊα. Αλληλούϊα.
Depois de comungar, o fiel enxuga seus lábios com o purificador e, eventualmente, beija o pé do cálice, retirando-se
após uma metânia, e colocando-se ligeiramente ao lado para dar lugar ao próximo comungante. Se for de costume, vai
fazer as abluções com pão e vinho misturados com água quente. Terminada comunhão, o sacerdote abençoa o povo
dizendo:
S.: Salva, ó Deus, o teu povo e abençoa a Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου και
tua herança! ευλόγησον την κληρονομίαν σου.
— 48 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
CANTO PÓS-COMUNHÃO
Nas grandes festas este hino é substituído pelo Apolitikion da festa.
C. Vimos a verdadeira luz, recebemos o Espírito ce- Είδομεν το φως το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα
lestial, encontramos a fé verdadeira adorando a επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή, αδιαίρετον
indivisível Trindade; pois foi ela que nos salvou. Τριάδα προσκυνούντες, αύτη γαρ ημάς έσωσεν.
Entretanto, o celebrante toma a patena, inclina-a sobre o cálice e, com a ajuda da esponja, deixa cair as partículas de
comemorações dentro dele. Depois de haver submergido todas as partículas no cálice, purificando o disco com uma
pequena esponja, para que não fique nele nenhum fragmento, diz: «Lava, ó Senhor, com teu precioso sangue,
pelas orações de teus santos, os pecados de todos aqueles que foram lembrados».
S.: Sê exaltado, ó Deus, acima dos céus e a Υψώθητι επί τους ουρανούς ο Θεός και επί
tua glória se estenda sobre toda a terra. πάσαν την γην η δόξα σου. [3]
[3]
S.: Em todo o tempo, agora e sempre e pe- Πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας
los séculos dos séculos. των αιώνων.
E, deixando sobre o altar da prótesis o incensa de novo por três vezes. Depois, faz uma reverência e retorna ao altar.
Se é costume, o coro canta o seguinte hino.
C.: Estejam os nossos lábios cheios do teu louvor, Πληρωθήτω το στόμα ημών αινέσεως σου, Κύριε,
para cantarmos. Senhor, a tua glória; porque όπως υμνήσωμεν την δόξαν σου, ότι ηξίωσας
nos tornaste dignos de participar dos teus divi- ημάς μετασχείν των αγίων, αρχάντων, αθανάτων
nos, imortais e vivificantes mistérios. Guarda- και ζωοποιών μυστηρίον σου. Στήριξον ημάς εν
nos no teu santuário, a fim de que, durante todo τω σω αγιασμώ, όλην την ημέραν μελετάν την
este dia, pratiquemos a tua justiça. Aleluia, ale- δικαιοσύνην σου. Αλληλούϊα. Αλληλούϊα.
luia, aleluia! Αλληλούϊα.
AÇÃO DE GRAÇAS
PEQUENA SÚPLICA EXORTATIVA
O sacerdote dobra o antimíssion enquanto canta esta litania de ação de graças.
S.: De pé, tendo participado dos santos, di- Ορθοί, μεταλαβόντες των θείων, αγίων,
vinos, puros, imortais, celestes e αχράντων, αθανάτων, επουρανίων και
vivificantes mistérios de Cristo, agrade- ζωοποιών, φρικτών του Χριστού
çamos dignamente ao Senhor!
— 49 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Pedindo que todo este dia seja perfeito, Την ημέραν πάσαν, τελείαν, αγίαν,
santo, pacífico e sem pecado, recomen- ειρηνικήν και αναμάρτητον αιτησάμενοι,
demo-nos nós mesmos e uns aos outros, εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν
e toda a nossa vida, a Cristo nosso Deus. ημών, Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα.
Dobra o antimíssion, traça um sinal da cruz com o evangeliário sobre o altar e o coloca sobre o antimíssion dobrado.
S.: Pois tu és a nossa santificação e nós te Ότι συ ει ο αγιασμός ημών, και σοι την
glorificamos, Pai e Filho e Espírito δόξαν αναπέμπομεν τω Πατρί και τω Υιώ
Santo, agora e sempre e pelos séculos και τω Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις
dos séculos. τους αιώνας των αιώνων.
RITOS FINAIS
O sacerdote, voltando-se para a assembleia, diz:
— 50 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Se está previsto oficiar algum serviço litúrgico particular, este é o momento. Se não, o sacerdote, depois de saudar os
fiéis com uma inclinação para a direita e outra para a esquerda, entra no santuário pelas portas santas. Entretanto, o
coro canta a tríplice bênção, ou, durante a Semana Nova (após Domingo De Páscoa), o Tropário da Ressurreição.
— Bendito seja o nome do Senhor, agora e sempre Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον από του νυν
e pelos séculos dos séculos. [3] και έως του αιώνος. [3]
S.: Ó Cristo, nosso Deus tu que és a plenitude Το πλήρωμα του Νόμου και των Προφητών,
da Lei e dos Profetas, e que realizaste inte- αυτός υπάρχων, Χριστέ ο Θεός ημών, ο
gralmente o plano do Pai para a nossa πληρώσας πάσαν την πατρικήν οικονομίαν,
salvação, enche os nossos corações de ale- πλήρωσον χαράς και ευφροσύνης τας καρδίας
gria e de júbilo, agora e sempre e pelos sécu- ημών πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας
los dos séculos. Amém. των αιώνων. Αμήν.
BÊNÇÃO FINAL
S.: Oremos ao Senhor! Του Κυρίου δεηθώμεν.
C.: Kyrie, eleison! [3]. Padre, abençoa-nos! Κύριε, ελέησον [3]. Πάτερ Άγιε ευλόγησον.
— 51 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: A bênção do Senhor desça sobre vós Ευλογία Κυρίου και έλεος Αυτού έλθοι εφ’
pela sua divina graça e filantropia, em ημάς, τη αυτού θεία χάριτι και
todo tempo, agora e sempre e pelos sé- φιλανθρωπία πάντοτε, νυν και αεί και εις
culos dos séculos. τους αιώνας των αιώνων.
S.: Glória a ti, ó nosso Deus, glória a ti! Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι.
C.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, agora Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
e sempre e pelos séculos dos séculos. Amém. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
O sacerdote, segurando com a mão direita a cruz de bênção, sai pelas portas santas e dirige ao povo a oração de des-
pedida. A fórmula possui um núcleo fixo, mas a cada dia da semana e/ou a cada festa, insere-se uma frase.
DESPEDIDA
FÓRMULA LONGA:
S.: [O Ressuscitado dentre os mortos]2 Cristo, Ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν [εἰ δὲ μή, ἁπλῶς:]
nosso verdadeiro Deus, pela intercessão de Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς Θεὸς ἡμῶν, ταῖς
sua puríssima e imaculada Mãe, pelo poder πρεσβείαις τῆς παναχράντου καὶ παναμώμου
de sua preciosa e vivificante cruz, pela pro- ἁγίας αὐτοῦ Μητρός· δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ
teção das veneráveis e incorpóreas
ζωοποιοῦ Σταυροῦ· προστασίαις τῶν τιμίων
potências celestes, pelas súplicas do venerá-
vel e glorioso profeta e precursor João ἐπουρανίων Δυνάμεων Ἀσωμάτων· ἱκεσίαις
Batista, dos santos e gloriosos apóstolos, τοῦ τιμίου, ἐνδόξου, Προφήτου, Προδρόμου
dignos de todo louvor, dos santos, gloriosos καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου· τῶν ἁγίων ἐνδόξων
e vitoriosos mártires, de nossos santos pa- καὶ πανευφήμων Ἀποστόλων· τῶν ἁγίων
dres teóforos, de nosso pai, entre os santos, ἐνδόξων καὶ καλλινίκων μαρτύρων· τῶν ὁσίων
são João Crisóstomo, arcebispo de Constan- καὶ θεοφόρων Πατέρων ἡμῶν, τοῦ ἁγίου (τοῦ
tinopla, de S. [N. ...], patrono desta igreja, Ναοῦ), τῶν ἁγίων καὶ δικαίων Θεοπατόρων
dos santos e justos avós do Senhor Joaquim Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννης, τοῦ ἁγίου (τῆς ἡμέρας),
e Ana, de S. [N. ...], cuja festa celebramos οὗ καὶ τὴν μνήμην ἐπιτελοῦμεν, καὶ πάντων
hoje, e de todos os santos, tenha piedade de
τῶν Ἁγίων, ἐλεήσαι καὶ σώσαι ἡμᾶς, ὡς
nós e salve-nos, por sua filantropia e infinita
bondade. ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος καὶ ἐλεήμων Θεός.
FÓRMULA BREVE:
S.: Cristo, nosso verdadeiro Deus [aos domingos: [Ο Αναστάς εκ νεκρών] Χριστός ο αληθινός Θεός
que ressuscitou dentre os mortos] pela interces- ημών, ταις πρεσβείαις της παναχράντου και
são de sua puríssima e imaculada Mãe, dos παναμώμου αγίας αυτού μητρός, των αγίων,
santos e gloriosos Apóstolos, de nosso pai, entre ενδόξων και πανευφήμων Αποστόλων, του εν
os santos, São João Crisóstomo, arcebispo de αγίοις πατρός ημών Ιωάννου Αρχιεπισκόπου
Constantinopla, de S. [N. ...], patrono desta Κωνσταντινουπόλεως του Χρυσοστόμου, [η
igreja, dos santos e justos avós do Senhor Joa-
Βασιλείου Αρχιεπισκόπου Καισαρίας,
quim e Ana, de S. [NN. ...], cuja festa
comemoramos hoje, e de todos os santos, tenha ουρανοφάντορος τού Μεγάλου], [του Ναού], [του
2
Aos domingos.
— 52 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
piedade de nós e salve-nos, por sua filantropia e αγίου της ημέρας] ου και την μνήμην επιτελούμεν,
infinita bondade. και πάντων των Αγίων, ελεήσαι και σώσαι ημάς, ως
αγαθός και φιλάνθρωπος και ελεήμων Θεός.
S. Que o Senhor nosso Deus conserve irrepreensí- Στερεώσαι Κύριος ο Θεός την αγίαν και αμώμητον
vel a graça da fé nos piedosos cristãos ortodoxo πίστιν των ευσεβών και ορθοδόξων Χριστιανών,
desta santa Igreja, agora e sempre e pelos sécu- συν τη αγία Εκκλησία και κώμη ταύτη εις αιώνας
los dos séculos. Amém. αιώνων. Αμήν.
─ Memória eterna aos bem-aventurados fundado- Αιωνία η μνήμη των μακαρίων και αοιδίμων
res desta santa Igreja e de todos os nossos κτητόρων της αγίας Εκκλησίας ταύτης και πάντων
irmãos adormecidos. των ορθοδόξων.
S.: Que a Santíssima Trindade nos preserve Η Αγία Τριάς διαφυλάξει τον λαόν Αυτής εν
a todos em paz, agora e sempre e pelos ειρήνη, πάντοτε, νυν και αεί, και εις τους
séculos dos séculos. αιώνας των αιώνων.
Sendo de costume local, o coro canta os votos de longa vida à hierarquia, às autoridades civis, aos fiéis, ou ao sacer-
dote que presidiu a Divina Liturgia. Se é o Bispo, canta-se o seu «policrônion», ou, simplesmente: «Ó Cristo, nosso
Deus, salva e tem piedade de nosso pai e Arcebispo [N. ...] e de todos os cristãos ortodoxos. Senhor, con-
serva-os e protege-os por muitos anos!».
─ O que nos abençoa e nos santifica, preserva-o, Τον ευλογούντα και αγιάζοντα ημάς, Κύριε
Senhor, por muitos anos! φύλαττε εις πολλά έτη.
S.: Pelas orações dos nossos santos Padres, Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε
ó Senhor Jesus Cristo, nosso Deus, tem Ιησού Χριστέ, ο Θεός ημών, ελέησον και
piedade de nós e salva-nos! σώσον ημάς.
DISTRIBUIÇÃO DA EVLOGIA
O sacerdote, com a cruz na mão, vai venerar o ícone da festa ou do titular da igreja. Em seguida, os fiéis também ve-
neram o ícone e beijam a cruz que o sacerdote lhes apresenta, recebem a evlogia que será levada para casa e
consumida em companhia das pessoas que não puderam participar da Divina Liturgia. O sacerdote diz a cada um: «A
bênção do Senhor e a sua misericórdia desçam sobre ti»! Durante este ato, o coro canta uma aclamação e/ou
alguns tropários apropriados.
Concluído o serviço, o sacerdote entra no santuário, fecha as portas santas, correndo a cortina. Se celebrou sem diá-
cono, dirige-se ao altar da prótesis, recita a oração para a consumação das espécies e consome o que resta dos santos
— 53 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
dons. Enxagua depois a patena (diskos) e o cálice duas vezes, com vinho e com água, que ele mesmo consome antes
de enxuga-los bem com o purificador.
Pelas orações dos nossos santos padres, Senhor Jesus Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε Ιησού
Cristo, nosso Deus, tem piedade de nós! Amém. Χριστέ, ο Θεός ημών, ελέησον και σώσον ημάς.
— 54 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
A ARTOCLASSIA
Prepara-se no meio do coro uma mesa sobre a qual colocam-se: dois castiçais com velas, entre os castiçais os cinco
pães a benzer, três copinhos contendo grãos de trigo, vinho e azeite; o trigo é colocado atrás dos pães, o azeite à di-
reita e o vinho à esquerda. Depois da «Pequena Súplica» o sacerdote desce do altar trazendo na mão o ícone da festa
e o turíbulo, precedido pelos ceriferários. Diante da mesa, incensa os pães e os fiéis e passa a fazer os pedidos seguin-
tes:
LITANIA
S.: Salva, ó Deus, o teu povo e abençoa tua he- Σώσον ο Θεός τον λαόν σου και ευλόγησον
rança; olha o mundo com misericórdia e την κληρονομίαν σου, επίσκεψαι τον κόσμον
compaixão, exalta o poder dos cristãos e σου εν ελέει και οικτιρμοίς, ύψωσον κέρας
derrama sobre nós a abundância de tua mi- χριστιανών ορθοδόξων και κατάπεμψον εφ'
sericórdia. Isto te pedimos, pelas súplicas ημάς τα ελέη σου τα πλούσια, πρεσβείαις της
de nossa imaculada Senhora, a Mãe de παναχράντου δεσποίνης ημών Θεοτόκου και
Deus e sempre Virgem Maria, pelo poder
αειπαρθένου Μαρίας, δυνάμει του τιμίου και
da preciosa e vivificante Cruz, pela inter-
cessão das veneráveis e incorpóreas ζωοποιού Σταυρού, προστασίαις των τιμίων
Potestades celestes, do venerável profeta e επουρανίων δυνάμεων ασωμάτων, ικεσίαις
glorioso e precursor João Batista, dos san- του τιμίου, ενδόξου, προφήτου Προδρόμου
tos, gloriosos Apóstolos, de nossos santos και Βαπτιστού Ιωάννου, των αγίων, ενδόξων
padres, os grande pontífices e doutores da και πανευφήμων Αποστόλων, του αγίου
Igreja Basílio, o Grande, Gregório, o Teó- ενδόξου και πανευφήμου Αποστόλου
logo e João Crisóstomo; de S. [N. ...], Βαρνάβα - ιδρυτού και προστάτου της
padroeiro (a) desta igreja [ou mosteiro], dos Αγιωτάτης Εκκλησίας της Κύπρου, των εν
santos e justos avós do Senhor, Joaquim e αγίοις πατέρων ημών μεγάλων ιεραρχών και
Ana e de todos os santos, nós te suplica- οικουμενικών διδασκάλων Βασιλείου του
mos, ó Senhor de infinita misericórdia: Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και
escuta a nossa oração e tem piedade de Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Αθανασίου και
nós!
Κυρίλλου, Ιωάννου του Ελεήμονος
πατριαρχών Αλεξανδρείας, Νικολάου του εν
Μύροις, Σπυρίδωνος επισκόπου
Τριμυθούντος των θαυματουργών των αγίων
ενδόξων και καλλινίκων Μαρτύρων, των αγίων
ενδόξων μεγάλων μαρτύρων Γεωργίου του
Τροπαιοφόρου και Δημητρίου του
μυροβλήτου, Θεοδώρου του Τήρωνος και
Θεοδώρου του Στρατηλάτου· των οσίων και
θεοφόρων Πατέρων ημών, των αγίων και
δικαίων θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, [του
— 55 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
C.: Kyrie, eleison! Kyrie, eleison! Kyrie, eleison! [E Κύριε, ἐλέησον· Κύριε, ἐλέησον· Κύριε, ἐλέησον.
assim, a cada súplica] [Και μετά από κάθε αίτηση]
S.: Oremos ainda, pelos piedosos cristãos or- Έτι δεόμεθα υπέρ των ευσεβών και
todoxos. Ορθοδόξων Χριστιανών.
─ Oremos ainda pelo nosso Pai e Arcebispo Έτι δεόμεθα υπέρ του Πατρός και
[N. ...], e por todos os nossos irmãos e ir- Αρχιεπισκόπου ημών [του διένος], και πάσης
mãs em Cristo. της εν Χριστώ ημών αδελφότητος.
─ Oremos ainda por misericórdia, vida, paz, Έτι δεόμεθα υπέρ ελέους, ζωής, ειρήνης,
saúde, salvação, visita divina, o perdão e υγείας, σωτηρίας, επισκέψεως, συγχωρήσεως
remissão dos pecados aos servos de Deus και αφέσεως των αμαρτιών των δούλων του
que ofereceram estes pães, pelo restabele- Θεού, (δεινά) των επιτελούντων την αγίαν
cimento de seus enfermos e o descanso εορτήν ταύτην.
eterno das almas de seus parentes adorme-
cidos.
─ Oremos ainda, pela preservação desta santa Έτι δεόμεθα υπέρ του διαφυλαχθήναι την
Igreja, do Brasil, o nosso amado país, desta αγίαν εκκλησίαν ταύτην, την νήσον ταύτην,
cidade e de todas as cidades e vilas: da και πάσαν πόλιν και χώραν από λοιμού,
fome, da destruição, dos terremotos, das λιμού, σεισμού, καταποντισμού, πυρός,
inundações, dos incêndios, da violência, μαχαίρας, επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίου
dos inimigos e da guerra civil; e para que o
πολέμου και αιφνιδίου θανάτου• υπέρ του
nosso Deus, bom misericordioso, seja com-
ίλεων, ευμενή και ευδιάλλακτον γενέσθαι τον
passivo, pronto para perdoar e afastar toda
ira levantada contra nós e para que nos αγαθών και φιλάνθρωπον Θεόν ημών, του
salve de sua justa cólera, nós te suplicamos, αποστρέψαι και διασκεδάσει πάσαν οργήν
Senhor, escuta-nos e tem pidade! και νόσον την καθ' ημών κινουμένην και
ρύσασθαι ημάς εκ της επικειμένης δικαίας
αυτού απειλής και ελεήσαι ημάς.
─ Oremos ainda, para que o Senhor nosso Έτι δεόμεθα υπέρ του εισακούσαι Κύριον τον
Deus escute a voz de nossas súplicas e te- Θεόν φωνής της δεήσεως ημών των
nha piedade de nós. αμαρτωλών και ελεήσαι ημάς.
ORAÇÃO COLETA
S.: Escuta-nos, ó Deus Salvador nosso, espe- Επάκουσον ημών, ο Θεός, ο Σωτήρ ημών, η
rança de todo o universo; perdoa os nossos ελπίς πάντων των περάτων της γης και των εν
pecados, faze-nos dignos da tua misericór- θαλάσση μακράν, και ίλεως, ίλεως γενού ημίν,
dia e tem piedade de nós; Δέσποτα επί ταις αμαρτίαις ημών και ελεήσαι
ημάς.
— 56 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Inclinemos nossas cabeças perante o Se- Tας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν.
nhor!
ORAÇÃO DE INCLINAÇÃO
S.: Ó Soberano Senhor, rico em misericórdia, Δέσποτα πολυέλεε, Κύριε ᾿Ιησοῦ Χριστέ ὁ Θε-
Senhor e Deus nosso, Jesus Cristo; pela in- ός ἡμῶν, πρεσβείαις τῆς παναχράντου, Δε-
tercessão de nossa puríssima Senhora, Mãe σποίνης ἡμῶν, Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου
de Deus e sempre Virgem Maria; pelo po- Μαρίας· δυνάμει τοῦ τιμίου καί ζωοποιοῦ
der da venerável e vivificante Cruz; pelas Σταυροῦ· προστασίαις τῶν τιμίων ἐπουρανίων
orações das veneráveis potestades celestes; Δυνάμεων ᾿Ασωμάτων· ἱκεσίαις τοῦ τιμίου, ἐν-
do venerável profeta e glorioso precursor
δόξου, προφήτου, προδρόμου καί βαπτιστοῦ
João Batista; dos santos e gloriosos apósto-
los, dignos de todo louvor; dos santos ᾿Ιωάννου· τῶν ἁγίων, ἐνδόξων, πανευφήμων
gloriosos e vitoriosos mártires; dos nossos ἀποστόλων· τῶν ἐν ἁγίοις πατέρων ἡμῶν, με-
santos padres, doutores do universo e gran- γάλων ἱεραρχῶν καί οἰκουμενικῶν διδασκά-
des arcebispos: Basílio, o Grande, Gregório λων, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ
o Teólogo e João Crisóstomo, de nosso Θεολόγου καί ᾿Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου· τῶν
santo pai Nicolau arcebispo de Mirra, do ἐν ἁγίοις πατέρων ἡμῶν, ᾿Αθανασίου καί Κυ-
glorioso santo e grande mártir, o vitorioso ρίλλου, ᾿Ιωάννου τοῦ ᾿Ελεήμονος, πατριαρχῶν
Jorge, de S. [N. ...], padroeiro desta Igreja; ᾿Αλεξανδρείας, Νικολάου, ἐπισκόπου Μύρων
de S. [N. ...], cuja memória hoje recorda- τῆς Λυκίας, Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦ-
mos; dos santos e justos avós do Senhor, ντος, τῶν θαυματουργῶν· τῶν ἁγίων, ἐνδόξων,
Joaquim e Ana e de todos os santos, atende μεγάλωνμαρτύρων Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφό-
as nossas súplicas, perdoa-nos as nossas fal- ρου, Δημητρίου τοῦ Μυροβλύτου, Θεοδώρων,
tas, cobre-nos com tuas asas, afasta de nós
Τήρωνος καί Στρατηλάτου, καί Μηνᾶ τοῦ θαυ-
todo inimigo e adversário, conserva em paz
ματουργοῦ· τῶν ἱερομαρτύρων Χαραλάμπους
as nossas vidas. Tem piedade, Senhor, de
nós e do teu mundo e salva as nossas almas, καί ᾿Ελευθερίου· τῶν ὁσίων καί θεοφόρων πα-
tu que és bom e filantropo! τέρων ἡμῶν, (τοῦ ῾Αγίου τοῦ Ναοῦ), τῶν ἁγί-
ων καί δικαίων θεοπατόρων ᾿Ιωακείμ καί ῎Αν-
νης· (τοῦ ῾Αγίου τῆς ἡμέρας ἐφ᾿ ὅσον δέν ἐ-
μνημονεύθη ἐν τοῖς ἀνωτέρω), οὗ τήν μνήμην
ἐπιτελοῦμεν καί πάντων σου τῶν ῾Αγίων·
S.: Que as nossas súplicas sejam acolhidas. Εὐπρόσδεκτον ποίησον τήν δέησιν ἡμῶν·
S.: Concede-nos a remissão de nossos peca- Δώρησαι ἡμῖν τήν ἄφεσιν τῶν παραπτωμάτων
dos! ἡμῶν·
S.: Cobre-nos sob a proteção de tuas asas! Σκέπασον ἡμᾶς ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων
σου·
— 57 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Afasta de nós todo inimigo e adversário! Ἀποδίωξον ἀφ᾿ ἡμῶν πάντα ἐχθρόν καί πολέ-
μιον·
S.: Senhor, tem piedade de nós e do teu Κύριε, ἐλέησον ἡμᾶς καί τόν κόσμον σου, καί
mundo, e salva as nossas almas, tu que és σῶσον τάς ψυχάς ἡμῶν, ὡς ἀγαθός καί φιλάν-
bom e e filântropo. θρωπος.
C.: Modo 2: Ó Senhor, escuta a nossa oração, nós Ήχος β΄. Πρόσδεξαι, Κύριε, την δέησιν ημών των
que somos pecadores, e digna-te aceitá-la assim αμαρτωλών, ως προσεδέξω Άβελ τα δώρα,
como aceitaste os dons de Abel, o sacrifício de Αβραάμ την θυσίαν και Πέτρου την μετάνοιαν,
Abraão e o arrependimento de Pedro, as lágri- του τελώνου τον στεναγμόν και της πόρνης τα
mas e suspiros da Pecadora, o mírron das δάκρυα, των μυροφόρων γυναικών τα
Miróforas e a confissão do Bom Ladrão; que as- θυμιάματα, του ληστού την ομολογίαν, την επί
sim também chegue a nossa oração à tua του Σταυρού και επάκουσον ημών δεομένων
presença. σου.
Converte toda ira e indignação em paz e salva o Της οργής σου την αγανάκτησιν εις ειρήνην
mundo, porque só tu és bom e filantropo. μετάβαλε και σώσον τον κόσμον σου, μόνε
αγαθέ και φιλάνθρωπε.
C.: Salve, Maria, Mãe de Deus, proteção indestrutí- Χαίρε, Μαρία Θεοτόκε, ο ναός ο ακατάλυτος,
vel da Igreja, fortaleza dos santos, μάλλον δε ο άγιος· καθώς βοά ο προφήτης,
cumprimento das profecias; santifica a tua άγιος ο ναός σου, θαυμαστός εν δικαιοσύνη.
Igreja, tu que és maravilhosa em tua justiça. Την πάσαν ελπίδα μου εις σε ανατίθημι, Μήτερ,
Em ti deposito toda a minha esperança, ó Mãe του Θεού, φύλαξον με υπό την σκέπην σου.
de Deus, guarda-me sob a tua proteção.
O HINO DE SIMEÃO
S.: Agora, Senhor, podes deixar ir em paz o Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά
teu servo, segundo a tua palavra, porque os το ρήμα σου εν ειρήνη, ότι είδον οι οφθαλμοί
meus olhos viram a tua salvação, que pre- μου το σωτήριόν σου, ο ητοίμασας κατά
paraste em favor de todos os povos: luz πρόσωπον πάντων των λαών, φως εις
para iluminar as nações e glória do teu αποκάλυψιν εθνών και δόξαν λαού σου
povo Israel. (Lc 2,29-32) Ισραήλ.
O HINO TRISAGION
L.: Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, tem pie- Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος Αθάνατος,
dade de nós. [3 x] ελέησον ημάς. [3x]
— 58 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν
Amém.
─ Santíssima Trindade, tem piedade de nós; Se- Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς. Κύριε, ιλάσθητι
nhor, concede-nos a remissão de nossos ταις αμαρτίαις ημών. Δέσποτα, συγχώρησον τας
pecados; Mestre soberano, perdoa as nossas ανομίας ημίν. Άγιε, επίσκεψαι και ίασαι τας
ofensas; ó Santo, volta teu olhar para nós e cura ασθενείας ημών, ένεκεν του ονόματος σου
nossas doenças, pelo teu santo nome.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν
Amém.
─ Pai nosso que estás nos céus, santificado seja o Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το
teu nome; venha a nós o teu reino, seja feita a όνομα σου, ελθέτω η βασιλεία σου, γενηθήτω το
tua vontade, assim na terra como no céu. θέλημα σου, ως εν ουρανώ, και επί της γης.
O pão nosso de cada dia dá-nos hoje; perdoa- Τον άρτον ημών τον επιούσιον δός ημίν
nos as nossas dívidas, assim como nós perdoa- σήμερον, και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως
mos aos nossos devedores e não nos deixes cair και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών, και μη
em tentação, mas livra-nos do mal. εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς
από του πονηρού
S.: Pois teu é o reino, o poder e a glória, Pai e Ότι σου εστιν η βασιλεία και η δύναμις και η
Filho e Espírito Santo, agora e sempre e pe- δόξα, του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου
los séculos dos séculos. Πνεύματος, νυν και αεί, και εις τους αιώνας
των αιώνων
Enquanto o coro canta o «Apolitíkion» do dia [quantas vezes for preciso], o sacerdote incensa os pães pelos quatro
lados da mesa, tendo sempre à frente o ceriferário. Terminando de incensar, segura um dos pães, levanta-o e faz
com ele o sinal da cruz em cima da mesa, dizendo:
S.: Alegra-te Virgem Maria Mãe de Deus Cheia Θεοτόκε Παρθένε, χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία
de Graça, o Senhor é contigo, bendita és tu ο Κύριος μετά σου ευλογημένη συ εν γυναιξί,
entre as mulheres, e bendito é o fruto do και ευλογημένος ο καρπός της κοιλίας σου...
teu ventre...
C.: Pois tu geraste o Salvador de nossas almas! Ότι Σωτήρα έτεκες των ψυχών ημών.
S.: Senhor Jesus Cristo, nosso Deus, que aben- Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ο ευλογήσας
çoaste os cinco pães no deserto e com eles τους πέντε άρτους εν τη ερήμω, και εξ αυτών
saciaste cerca de cinco mil pessoas, abençoa πεντακισχιλίους άνδρας χορτάσας, Αυτός
também estes pães, [o trigo, o vinho e o ευλόγησον και τους άρτους τούτους, τον σίτον,
azeite]; multiplica-os nesta santa igreja,
— 59 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
nesta cidade e em todo o mundo, em espe- τον οικον και το έλαιον, και πλήθυνον αυτά εν
cial, sobre as mesas dos que mais τη αγία Εκκλησία, τη πόλει [Μονή, Κώμη] και
necessitam; santifica todo aquele que deles τη νήσω ταύτην, εν τοις οίκοις των
se alimentarem com fé. εορταζόντων και εις τον κόσμον σου άπαντα
και τους εξ αυτών μεταλαμβάνοντας πιστούς
δούλους σου αγίασον.
— Porque és tu que abençoas e santificas todas Ότι συ ει ο ευλογών και αγιάζων τα σύμπατα,
as coisas, ó Cristo nosso Deus, e nós te glo- Χριστέ ο Θεός ημών, και σοι την δόξαν
rificamos com o teu Pai eterno e o teu αναπέμπομεν συν τω ανάρχω σου Πατρί και
Santíssimo, bom e vivificante Espírito, το παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. Πνεύματι, νυν και αεί, και εις τους αιώνας των
αιώνων.
No final desta oração o sacerdote beija o pão, parte-o em forma de cruz e canta:
C.: Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον από του νυν Bendito seja o nome do Senhor, agora e sempre,
και έως του αιώνος. [3] pelos séculos dos séculos. [3]
BÊNÇÃO FINAL
E logo o sacerdote dá a bênção final:
S.: A bênção do Senhor desça sobre vós, pela Ευλογία Κυρίου και έλεος Αυτού έλθοι εφ’
sua divina graça e filantropia, em todo ημάς, τη αυτού θεία χάριτι και φιλανθρωπία
tempo, agora e sempre e pelos séculos dos πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των
séculos. αιώνων.
S.: Glória a ti, ó nosso Deus, glória a ti! Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι.
C.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
3
Aos domingos.
— 60 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
de sua preciosa e vivificante cruz, pela pro- του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού,
teção das veneráveis e incorpóreas προστασίαις των τιμίων επουρανίων
potências celestes, pelas súplicas do vene- δυνάμεων ασωμάτων, ικεσίαις του τιμίου,
rável e glorioso profeta e precursor João ενδόξου, προφήτου Προδρόμου και
Batista, dos santos e gloriosos apóstolos, Βαπτιστού Ιωάννου, των αγίων, ενδόξων και
dignos de todo louvor, dos santos, gloriosos
πανευφήμων Αποστόλων, του αγίου ενδόξου
e vitoriosos mártires, de nossos santos pa-
και πανευφήμου Αποστόλου Βαρνάβα -
dres teóforos, de nosso pai, entre os santos,
são João Crisóstomo, arcebispo de Cons- ιδρυτού και προστάτου της Αγιωτάτης
tantinopla, de S. [N. ...], patrono desta Εκκλησίας της Κύπρου, του εν αγίοις πατρός
igreja, dos santos e justos avós do Senhor ημών Ιωάννου Αρχιεπισκόπου
Joaquim e Ana, de S. [NN. ...], cuja festa co- Κωνσταντινουπόλεως του Χρυσοστόμου, των
memoramos hoje, e de todos os santos, αγίων ενδόξων και καλλινίκων Μαρτύρων, του
tenha piedade de nós e salve-nos, por sua αγίου ενδόξου Μεγαλομάτυρος Γεωργίου του
filantropia e infinita bondade. Τροπαιοφόρου, των οσίων και θεοφόρων
Πατέρων ημών, των αγίων και δικαίων
θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, [του αγίου
της ημέρας] ου και την μνήμην επιτελούμεν,
και πάντων των Αγίων, ελεήσαι και σώσαι
ημάς, ως αγαθός και φιλάνθρωπος και
ελεήμων Θεός.
C.: Consolida, ó Deus, a santa fé ortodoxa na tua Στερεώσαι Κύριος ο Θεός την αγίαν και
Igreja, agora e sempre e pelos séculos dos αμώμητον πίστιν των ευσεβών και ορθοδόξων
séculos. Amém. Χριστιανών, συν τη αγία Εκκλησία και τη πόλει
(κώμη, Μονή) ταύτη εις αιώνας αιώνων. Αμήν.
S.: Eterna seja a memória dos inesquecíveis Αιωνία η μνήμη των μακαρίων και αοιδίμων
fundadores deste santo templo e de todos κτητόρων της αγίας Εκκλησίας ταύτης και
os cristãos ortodoxos falecidos. πάντων των ορθοδόξων.
─ Pelas orações da Santa Mãe de Deus Senhor Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε
Jesus Cristo, nosso Deus, tem piedade de Ιησού Χριστέ, ο Θεός ημών, ελέησον και
nós e salva-nos. σώσον ημάς.
Em seguida, os pães são divididos em pedaços pequenos e distribuídos aos presentes, logo ou depois da comunhão.
— 61 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
O SERVIÇO MEMORIAL
Μετά την Θεία Λειτουργία θα ήταν λάθος, από θεολογικής πλευράς, να προσφέρουμε άλλες προσευχές εκτός από της
ευχές της Θείας Ευχαριστίας, αλλά γίνετε κατ’ οικονομίας για αυτούς που έχουν προσκομίσουν κόλλυβα για
μνημόσυνον. Στην περίπτωσιν αυτή, μετά την Οπισθάμβωνος Ευχή [Ο ευλογών τους ευλογούντας σε Κύριε] ο Χορός
ψάλλει:
EVLOGITÁRIA
C.: Tu és bendito, Senhor, ensina-me os teus manda- Ευλογητός ει. Κύριε, δίδαξον με τα δικαιώματα
mentos! σου.
S.: O Coro dos santos encontrou a fonte da vida Των Αγίων ο χορός, εύρε πηγήν της ζωής και
e a porta do paraíso. Quem me dera, eu tam- θύραν Παραδείσου, εύρω καγώ, την οδόν δια
bém, achar, pela penitência, este caminho. της μετανοίας, το απολωλός πρόβατον εγώ ειμί,
Eu sou o carneiro extraviado: Ó Salvador, ανακάλεσαι με, Σωτήρ, και σώσον με
chama-me e salva-me!
C.: Tu és bendito, Senhor, ensina-me os teus manda- Ευλογητός ει. Κύριε, δίδαξον με τα δικαιώματα
mentos! σου.
S.: Tu, que do nada, pela tua mão me formaste, Ο πάλαι μεν, εκ μη όντων πλάσας με, και εικόνι
e com a tua divina imagem me honraste e σου θεία τιμήσας, παραβάσει εντολής δε
quando transgredi a tua lei, me devolveste à πάλιν με επιστρέψας, εις γην εξ ης ελήφθην, εις
terra da qual me tiraste, faze-me voltar a tua το καθ’ ομοίωσιν επανάγαγε, το αρχαίον κάλλος
semelhança, para que seja renovada em mim αναμορφώσασθαι.
a imagem da antiga beleza.
C.: Tu és bendito, Senhor, ensina-me os teus manda- Ευλογητός ει. Κύριε, δίδαξον με τα δικαιώματα
mentos! σου.
S.: Eu sou a imagem de tua indescritível glória, Εικών ειμί, της αρρήτου δόξης σου, ει και
apesar de levar os estigmas de pecado; tem στίγματα φέρω πταισμάτων, οικτείρησον το σον
piedade de tua obra, ó Senhor e purifica-me πλάσμα Δέσποτα, και καθάρισαν ση
pela tua misericórdia: concede-me a pátria ευσπλαγχνία, και την ποθεινήν πατρίδα
querida e devolve-me os direitos dos cida- παράσχου μοι, Παραδείσου πάλιν ποιών
dãos do paraíso. πολίτην με.
C.: Tu és bendito, Senhor, ensina-me os teus manda- Ευλογητός ει. Κύριε, δίδαξον με τα δικαιώματα
mentos! σου.
— 62 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Senhor, dá o repouso a alma de teu (tua) Ανάπαυσον, ο θεός τον δούλον σου, και
servo (a) [N. ...], e conduze-a ao paraíso, κατάταξον αυτόν εν Παραδείσω, όπου χοροί
onde os coros dos santos e dos justos res- των Αγίων Κύριε, και οι Δίκαιοι εκλάμψουσιν ως
plandecem como astros. Senhor, dá o φωστήρες, τον κεκοιμημένον δούλον σου
repouso a alma de teu (tua) servo (a) [N. ...], ανάπαυσον, παρορών αυτού πάντα τα
falecido (a) e perdoa-lhe todos os seus peca- εγκλήματα.
dos.
C.: Gloria ao Pai e ao Filho, e ao Espírito Santo... Δόξα Πατρί, και Υιώ, και Αγίω Πνεύματι.
— Louvemos com devoção a Trindade luminosa na Το τριλαμπές, της μιάς Θεότητος, ευσεβώς
unidade divina, clamando: tu és Santo, ó Pai υμνήσωμεν βοώντες, Άγιος ει, ο Πατήρ ο άναρχος,
eterno e o teu Filho co-eterno e o teu Divino Espí- ο συνάναρχος Υιός και το Θείον Πνεύμα, φώτισον
rito. Ilumina-nos, nós que adoramos com fé e ημάς, πίστει σοι λατρεύοντας, και του αιωνίου
livra-nos do fogo eterno πυρός εξάρπασον.
— Agora e sempre, e pelos séculos dos séculos. Και νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.
Amem. Αμήν.
— Salve, ó puríssima que geraste na carne Deus Χαίρε σεμνή, ή Θεόν σαρκί τεκούσα, εις πάντων
para a nossa salvação e por quem o gênero hu- σωτηρίαν, δι’ ης γένος των ανθρώπων εύρατο την
mano encontrou a salvação. Possamos achar o σωτηρίαν, δια σου εύροιμεν Παράδεισον,
paraíso, por teu intermédio, ó pura e bendita Θεοτόκε, αγνή ευλογημένη.
Mãe de Deus!
TROPÁRIO (MODO 4)
S.: Concede o repouso junto aos santos, ó Μετά των Αγίων ανάπαυσον, Χριστέ, την ψυχήν
Cristo, às almas dos teus servos falecidos, του δούλου σου, ένθα ουκ έστι πόνος, ου λύπη,
onde não existe dor, nem tristezas, nem ge- ου στεναγμός, αλλά ζωή ατελεύτητος.
midos, mas vida eterna na tua presença.
C.: Guarda-os contigo, na vida divina, no lugar do Μετά πνευμάτων δικαίων τετελειωμένων, την
teu repouso, Senhor, onde descansam os teus jus- ψυχήν του δούλου σου, Σώτερ, ανάπαυσον,
tos, pois tu és o único Filântropo. φυλάττων αυτήν εις την μακαρίαν ζωήν, την παρά
σοι, φιλάνθρωπε.
— Gloria ao Pai e ao Filho, e ao Espírito Santo... Δόξα Πατρί, και Υιώ, και Αγίω Πνεύματι.
— Tu que, sendo Deus desceste aos infernos e ces- Συ ει ο Θεός ημών, ο καταβάς εις Άδην, και τας
saste o sofrimento dos cativos, só tu podes οδύνας λύσας των πεπεδημένων, αυτός και την
conceder o repouso às almas dos teus servos fale- ψυχήν του δούλου σου, Σώτερ, ανάπαυσον.
cidos!
— Agora e sempre, e pelos séculos dos séculos. Και νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.
Amem. Αμήν.
— Puríssima e imaculada Virgem que, sem mácula, Η μόνη αγνή και άχραντος Παρθένος, η Θεόν
deste à luz o verbo de Deus, suplica-lhe pela sal- αφράστως κυήσασα, πρέσβευε υπέρ του σωθήναι
vação das suas almas. την ψυχήν του δούλου σου.
— 63 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
LITANIA INSISTENTE
S.: Tem piedade de nós, ó Deus, segundo a tua Ελέησον ημάς ο Θεός, κατά το μέγα έλεος σου,
grande misericórdia; nós te suplicamos: es- δεόμεθα σου, επάκουσον και ελέησον.
cuta-nos e tem piedade de nós.
C.: Kyrie eleison! Kyrie eleison! Kyrie eleison! Κύριε ελέησον. Κύριε ελέησον. Κύριε ελέησον.
S.: Oremos ainda pelo repouso das almas dos Έτι δεόμεθα υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του
servos de Deus, nossos irmãos [NN. ...], fale- κεκοιμημένου δούλου του Θεού […] kαι υπέρ
cidos, para que lhes sejam perdoados todos του συγχωρηθήναι αυτού παν πλημμέλημα
os seus pecados voluntários e involuntários. εκούσιον τε και ακούσιον.
C.: Kyrie eleison! Kyrie eleison! Kyrie eleison! Κύριε ελέησον. Κύριε ελέησον. Κύριε ελέησον.
S.: Peçamos a Cristo, nosso Deus e Rei imortal, Όπως Κύριος ο Θεός τάξη την ψυχήν αυτού
que lhes conceda a sua misericórdia, o reino ένθα οι Δίκαιοι αναπαύονται, τα ελέη του
dos céus e a remissão dos seus pecados. Θεού, την βασιλείαν των ουρανών, και άφεσιν
των αυτού αμαρτιών, παρά Χριστώ τω αθανάτω
Βασιλεί και θεώ ημών αιτησώμεθα.
S.: Ó Deus e Senhor, dos Ο Θεός των πνευμάτων και πάσης σαρκός, ο τον
espíritos e dos corpos, θάνατον καταπατήσας, τον δε διάβολον
que esmagaste a morte, καταργήσας, και ζωήν τω κόσμω σου
inutilizaste o poder do δωρησάμενος, αυτός, Κύριε, ανάπαυσον την
demônio e deste a vida ψυχήν του κεκοιμημένου δούλου σου […], εν
ao mundo; concede re- τόπω φωτεινώ, εν τόπω χλοερώ, εν τόπω
pouso às almas de teus servos, nosso irmão,
αναψύξεως, ένθα απέδρα οδύνη, λύπη και
[NN. ...], falecido, num lugar luminoso, ver-
dejante e tranqüilo, onde não há dor nem στεναγμός. Παν αμάρτημα το παρ’ αυτού
tristeza nem gemido; perdoa-lhes, ó Filân- πραχθέν εν λόγω ή έργω ή διανοία, ως αγα¬θός
tropo, todo pecado cometido por palavra, και φιλάνθρωπος Θεός, συγχώρησον ότι ουκ
ação ou pensamento, porque ninguém vive έστιν άνθρωπος, ος ζήσεται και ουχ αμαρτήσει,
sem pecar, só tu és o único sem pecado, teu συ γαρ μόνος εκτός αμαρτίας υπάρχεις, η
juízo é eterno e tua palavra é verdadeira. δικαιο¬σύνη σου δικαιοσύνη εις τον αιώνα, και
ο νόμος σου αλήθεια.
— Que a memória de nossos irmãos falecidos seja Αιωνία σου η μνήμη, αξιομακάριστε και αείμνηστε
eterna! [3] αδελφέ ημών. [3]
— Memória eterna! Memória eterna! Memória Αιωνία η μνήμη, αιωνία η μνήμη, αιωνία αυτού η
eterna! μνήμη.
— 64 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
OS TROPÁRIOS DA RESSURREIÇÃO
ΗΧΟΣ Α΄
APOLITIKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ 4
Embora a pedra fosse selada pelos judeus, e teu Του λίθου σφραγισθέντος υπό των Ιουδαίων, και
imaculado Corpo fosse guardado pelos soldados, στρατιωτών φυλασσόντων το άχραντον σου σώμα,
ressussitaste ao terceiro dia, ó Salvador, dando a ανέστης τριήμερος Σωτήρ, δωρούμενος τω κοσμώ
vida ao mundo. Por isso, as potências celestes ex- την ζωήν. Δια τούτο αι δυνάμεις των ουρανών
clamaram, ó Autor da vida: «Glória à tua εβόων σοι ζωοδότα. Δόξα τη αναστάσει σου Χριστέ,
ressurreição, ó Cristo! Glória à tua realeza, glória δόξα τη βασιλεία σου, δόξα τη οικονομία σου, μόνε
à tua providência, ó Filantropo!» φιλάνθρωπε.
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Ó Virgem, quando Gabriel te saudou, dizendo: Του Γαβριήλ φθεγξαμένου σοι Παρθένε το Χαίρε,
«alegra-te» e, com sua voz, o Salvador encarnou- συν τη φωνή εσαρκούτο ο των όλων Δεσπότης, εν
se em ti, tabernáculo santo; e como falava o Justo σοι τη αγία κιβωτώ, ως έφη ο δίκαιος Δαυϊδ,
Davi: «veio do céu trazendo o Criador de tudo». εδείχθης πλατυτέρα των ουρανών, βαστάσασα τον
Glória ao que habita em ti! Glória ao nascido de ti, Κτίστην σου. Δόξα τω ενοικήσαντι εν σοι, δόξα τω
e que nos libertou! προελθόντι εκ σου, δόξα τω ελευθερώσαντι ημάς
δια του τόκου σου.
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
Sendo Deus, te levantaste do túmulo, e devolveste Εξανέστης ως Θεός εκ τού τάφου εν δόξη, καί
a vida ao mundo; por isso, a natureza humana te κόσμον συνανέστησας, καί η φύσις τών βροτών ως
louva: «a morte foi vencida, Adão se regozija, ó Θεόν σε ανύμνησε, καί θάνατος ηφάνισται, καί ο
Mestre»; e Eva, liberta agora das algemas da Αδάμ χορεύει Δέσποτα, καί η Εύα νύν εκ τών
morte, com alegria exclama: «tu, ó Cristo, és o que δεσμών λυτρουμένη, χαίρει κράζουσα. Σύ εί ο πάσι
a todos dá a ressurreição!» παρέχων, Χριστέ τήν Ανάστασιν.
PROKIMENON ALELUIA
Desça sobre nós a tua misericórdia, Senhor, con- Deus assegura a minha vitória, e me submete os
forme a nossa esperança em Ti. meus adversários.
4
Do grego άπολυτίκιον, é o principal tropário do dia, ocorrendo no final de Vésperas comemorando uma festa ou um
santo. Também conhecido como tropário da festa ou do dia. Nas Grandes Festas a prática com relação ao Apolyti-
kion é a seguinte: é cantado 3 vezes no final de Vésperas, imediatamente antes da benção dos 5 pães, enquanto o
presbítero incensa a mesa onde se encontram os pães, o vinho, o óleo e o trigo; repetido 3 vezes no começo de Mati-
nas após o: «O Senhor é Deus...»; uma vez, no final de Matinas, imediatamente após a Grande Doxologia; e, na
Liturgia, após a Pequena Entrada e Isodikon; igualmente, nas Grandes Completas e em todas as Horas Canônicas.
— 65 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Exultai, ó justos, no Senhor, pois aos retos convém Salva maravilhosamente seu servo, e usa de mise-
o louvor. ricórdia com seu ungido.
ΗΧΟΣ Β΄
APOLITIKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Quando desceste à morte, ó Vida imortal, aniqui- Ότε κατήλθες προς τον θάνατον, η ζωή η αθάνατος,
laste os infernos pelo esplendor de tua divindade; e τότε τον άδην ενέκρωσας, τη αστραπή της
quando ressuscitaste os mortos das profundezas θεότητος, ότε δε και τους τεθνεώτας, εκ των
da terra, todas as potências celestes exclamaram: καταχθόνιων ανέστησας, πάσαι αι δυνάμεις των
ó Cristo, nosso Deus, ó Autor da vida, glória a ti! επουρανίων εκραύγαζον Ζωοδότα Χριστέ, ο Θεός
ημών, δόξα σοι.
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Teus méritos são glorificados acima de toda a ra- Πάντα υπέρ έννοιαν, πάντα υπερένδοξα, τα σα
zão, ó Mãe de Deus. Na pureza selada, preservaste Θεοτόκε μυστήρια, τη αγνεία εσφραγισμένη, και
a tua virgindade; verdadeiramente mãe, és reco- παρθενία φυλαττομένη, Μήτηρ εγνώσθης
nhecida, tu que deste à luz o verdadeiro Deus, αψευδής, Θεόν τεκούσα αληθινόν, αυτόν ικέτευε
roga-lhe que salve as nossas almas! σωθήναι τας ψυχάς ημών.
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
Tu te levantaste da tumba, ó Salvador onipotente, Τά άνω ζητών Ανέστης Σωτήρ, εκ τάφου
e o inferno, vendo esta maravilha, estremeceu de Παντοδύναμε καί Άδης ιδών, τό θαύμα
medo, os mortos ressuscitaram de seus túmulos; εξεπλήττετο, καί νεκροί ανίσταντο, καί η κτίσις
Adão e toda a criação se alegram contigo, e o ιδούσα συγχαίρει σοι, καί ο Αδάμ συναγάλλεται,
mundo, ó Salvador meu, te louva para sempre. και κόσμος Σωτήρ μου ανυμνεί σε αεί.
PROKÍMENON ALELUIA
O Senhor é a minha força e o meu louvor, e tor- O Senhor te ouça no dia da tribulação, te proteja o
nou-se a minha salvação. nome do Deus de Jacó!
O Senhor castigou-me duramente, mas, à morte, Salva, Senhor, o teu povo, e abençoa a tua he-
Ele não me entregou. rança!
ΗΧΟΣ Γ΄
APOLITÍKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Rejubilem-se os céus e alegre-se a terra, pois o Se- Ευφραινέσθω τα ουράνια, αγαλλιάσθω τα επίγεια,
nhor manifestou a força de seu braço; com sua ότι εποίησε κράτος, εν βραχίονι αυτού, ο Κύριος,
morte venceu a morte, e tornou-se o primogênito επάτησε τω θανάτω τον θάνατον πρωτότοκος των
dos mortos; libertou-nos das entranhas dos infer- νεκρών εγένετο, εκ κοιλίας άδου ερρύσατο ημάς,
nos, revelando ao mundo a grande misericórdia! και παρέσχε τω κόσμω το μέγα έλεος.
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Tu, que te preocupavas com a salvação do gênero Σε την μεσιτεύσασαν την σωτηρίαν του γένους
humano, ó virgem Mãe de Deus, a ti cantamos; teu ημών, ανυμνούμεν Θεοτόκε Παρθένε, εν τη σαρκί
Filho e nosso Deus, com o puríssimo corpo rece- γαρ τη εκ σου προσληφθείση, ο Υιός σου και Θεός
bido de ti, padecendo os sofrimentos da cruz ημών το δια Σταυρού καταδεξάμενος πάθος,
livrou-nos da iniqüidade, ele que é bom e filan- ελυτρώσατο ημάς, εκ φθοράς ως φιλάνθρωπος.
tropo
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
Hoje te levantaste da tumba, ó Misericordioso, e Η Παρθένος Εξανέστης σήμερον, από τού τάφου
nos conduziste para fora das portas da morte; hoje Οικτίρμον, καί ημάς εξήγαγες, εκ τών πυλών τού
θανάτου, σήμερον Αδάμ χορεύει, καί χαίρει Εύα,
άμα δέ, καί οι Προφήται, σύν Πατριάρχαις,
— 66 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Adão dança e Eva se regozija, e com eles os profe- ανυμνούσιν ακαταπαύστως, τό θείον κράτος τής
tas e os patriarcas louvam sem cessar o divino εξουσίας σου.
poder de tua autoridade.
PROKIMENON ALELUIA
Cantai salmos ao nosso Deus, cantai! Cantai sal- Junto de ti, Senhor, me refugiei, não seja eu con-
mos ao nosso Rei, cantai! fundido para sempre, por tua justiça, livra-me!
Nações, aplaudi todas com as mãos, aclamai a Sê para mim um Deus protetor, e uma casa de re-
Deus com vozes alegres! fúgio que me abrigue.
ΗΧΟΣ Δ΄
APOLITIKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Ouvindo do Anjo o alegre anúncio da ressurreição, Το φαιδρόν της αναστάσεως κήρυγμα, εκ του
que da antiga condenação nos libertou, as discípu- αγγέλου μαθούσαι αι του Κυρίου μαθήτριαι, και
las do Senhor disseram envaidecidas aos την προγονικήν απόφασιν απορρίψασαι, τοις
apóstolos: «A morte foi vencida, o Cristo Deus αποστόλοις καυχώμεναι έλεγον, εσκύλευται ο
ressuscitou, revelando ao mundo a grande miseri- θάνατος, ηγέρθη Χριστός ο Θεός, δωρούμενος τω
córdia!» κόσμω το μέγα έλεος.
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
O mistério eternamente oculto e dos Anjos desco- Το απ’ αιώνος απόκρυφον, και Αγγέλοις άγνωστον
nhecido, através de ti, ó Mãe de Deus, μυστήριον, δια σου Θεοτόκε τοις επί γης
encarnando-se, apareceu na terra, voluntaria- πεφανέρωται, Θεός εν ασυγχύτω ενώσει
mente aceitou a cruz, e com ela ressuscitou o σαρκούμενος, και Σταυρόν εκουσίως υπέρ ημών
primeiro criado e salvou da morte as nossas al- καταδεξάμενος, δι’ ου αναστήσας τον
mas. πρωτόπλαστον, έσωσεν εκ θανάτου τας ψυχάς
ημών.
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
O Salvador e Redentor meu, sendo Deus, rompeu Ο Σωτήρ καί ρύστης μου, από τού τάφου, ως Θεός
as portas do Hades, libertando de suas cadeias os ανέστησεν, εκ τών δεσμών τούς γηγενείς, καί πύλας
habitantes da terra; e, como soberano, ao terceiro άδου συνέτριψε, καί ως Δεσπότης ανέστη
dia foi ressuscitado. τριήμερος.
PROKÍMENON ALELUIA
Tu és bendito Senhor, Deus de nossos pais, e teu Cinge a tua espada, com majestade e esplendor,
nome é louvado e glorificado pelos séculos. cavalga vitorioso, pela causa da verdade e da jus-
Pois, és justo em todas as coisas que nos fizeste, tiça.
tuas obras são verdadeiras e retos os teus cami- Amaste a justiça e detestaste a iniqüidade, por
nhos. isso Deus te ungiu com o óleo da alegria.
ΗΧΟΣ ΠΛ. Α΄
APOLITIKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Glorifiquemos, fiéis, e adoremos o Verbo divino, Τον συνάναρχον Λόγον Πατρί και Πνεύματι, τον εκ
eterno com o Pai e o Espírito Santo, nascido da παρθένου τεχθέντα εις σωτηρίαν ημών,
Virgem para a nossa salvação; pois, em sua carne, ανυμνήσωμεν πιστοί και προσκυνήσωμεν ότι
deixou-se suspender na cruz, padecer a morte e ηυδόκησε σαρκί, ανελθείν εν τω Σταυρώ, και
ressuscitar dos mortos, pela sua gloriosa ressurrei- θάνατον υπομείναι, και εγείραι τους τεθνεώτας, εν
ção. τη ενδόξω αναστάσει αυτού.
— 67 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Alegra-te, ó Mãe de Deus, porta do Senhor! Ale- Χαίρε πύλη Κυρίου η αδιόδευτος, χαίρε τείχος και
gra-te, amparo e proteção para os que te σκέπη των προστρεχόντων εις σε, χαίρε αχείμαστε
procuram! Alegra-te, ó noiva, que em teu ventre λιμήν και Απειρόγαμε, η τεκούσα εν σαρκί τον
geraste teu Criador e Deus! Roga, sem cessar, por Ποιητήν σου και Θεόν, πρεσβεύουσα μη ελλείπης,
aqueles que glorificam o que nasceu de ti. υπέρ των ανυμνούντων, και προσκυνούντων τον
Τόκον σου.
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
Desceste ao Hades, ó Salvador meu, rompendo Μιμητής υπάρχων Πρός τόν Άδην Σωτήρ μου
suas portas, tu que és onipotente, levantaste con- συγκαταβέβηκας, καί τάς πύλας συντρίψας ως
tigo os mortos, ó Criador, destruíste o aguilhão da παντοδύναμος, τούς θανόντας ως Κτίστης
morte, ó Cristo, e também libertaste Adão da mal- συνεξανέστησας, καί θανάτου τό κέντρον Χριστέ
dição, tu que és bom e filantropo. Por isso, συνέτριψας, καί Αδάμ τής κατάρας ερρύσω
clamamos: Senhor, salva-nos! Φιλάνθρωπε, διό πάντες σοί κράζομεν. Σώσον ημάς
Κύριε.
PROKIMENON ALELUIA
Tu, Senhor, nos guardarás e nos preservarás, Eu cantarei eternamente as tuas misericórdias,
desta geração e para sempre! Senhor e anunciarei a tua verdade de geração em
Salva-me, Senhor, porque o justo desapareceu, geração.
porque a verdade se extinguiu entre os filhos dos Pois disseste: «A misericórdia elevar-se-á como
homens. um edifício eterno, e nos céus a tua verdade será
solidamente estabelecida».
ΗΧΟΣ ΠΛ. Β΄
APOLITIKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Enquanto Maria estava, diante do sepulcro, à pro- Αγγελικαί δυνάμεις επί το μνήμα σου, και οι
cura do teu imaculado Corpo, os Anjos φυλάσσοντες, απενεκρώθησαν και ίστατο Μαρία εν
apareceram em teu túmulo e as sentinelas desfale- τω τάφω, ζητούσα το άχραντον σου σώμα.
ceram. Sem ser vencido pela morte, submeteste ao Εσκύλευσας τον άδην, μη πειρασθείς υπ’ αυτού,
teu domínio o reino dos mortos; e vieste ao encon- υπήντησας τη παρθένω, δωρούμενος την ζωήν. Ό
tro da Virgem revelando a vida. Senhor, que αναστάς εκ των νεκρών, Κύριε δόξα σοι.
ressurgiste dos mortos, glória a ti!
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Clamando com a tua bendita Mãe, voluntaria- Ο την ευλογημένην καλέσας σου Μητέρα ήλθες επί
mente, viste padecer, irradiando na cruz; desejaste το πάθος εκουσία βουλή, λάμψας εν τω Σταυρώ,
encontrar Adão, dizendo aos anjos: Alegrem-se αναζητήσαι θέλων τον Αδάμ, λέγων τοις Αγγέλοις.
comigo, porque foi encontrado a dracma perdida. Συγχάρητέ μοι, ότι ευρέθη η απολομένη δραχμή, ο
Deus nosso, que com sabedoria tudo consolidaste, πάντα σοφώς οικονομήσας, δόξα σοι.
glória a ti!
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
Levantando, com sua vivificante mão, todos os Τήν υπέρ ημών Τή ζωαρχική παλάμη τούς
mortos dos vales tenebrosos, Cristo Deus, Doador τεθνεώτας, εκ τών ζοφερών κευθμώνων ο
da vida, quis conceder a ressurreição ao gênero Ζωοδότης, αναστήσας άπαντας Χριστός ο Θεός, τήν
humano; pois ele é o Salvador, a Ressurreição, a ανάστασιν εβράβευσε, τώ βροτείω φυράματι,
Vida e o Deus de todos. υπάρχει γάρ πάντων Σωτήρ, ανάστασις καί ζωή, καί
Θεός τού παντός.
PROKIMENON ALELUIA
Salva, Senhor, o teu povo, e abençoa a tua herança Quem habita ao abrigo do Altíssimo e vive à som-
(Sl 28, 9). bra do Senhor onipotente (Sl 91, 1).
— 68 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Clamo a ti, Senhor, meu rochedo, presta ouvido Diz ao Senhor: sois meu refúgio e proteção; sois o
aos meus rogos (Sl 28, 1). meu Deus no qual confio inteiramente (Sl 91, 2).
ΗΧΟΣ ΒΑΡΥΣ
APOLITIKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Pela tua cruz, destruíste a morte, abriste as portas Κατέλυσας τω Σταυρώ σου τον θάνατον ηνέωξας
do paraíso ao ladrão, converteste em alegria o τω ληστή τον παράδεισον, των μυροφόρων τον
pranto das Miróforas, e lhes disseste que aos após- θρήνον μετέβαλες, και τοις σοις αποστόλοις
tolos anunciassem, que ressuscitaste dos mortos, ó κηρύττειν επέταξας, ότι ανέστης Χριστέ ο Θεός,
Cristo Deus, revelando ao mundo a grande miseri- παρέχων τω κόσμω το μέγα έλεος.
córdia.
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Como templo da nossa ressurreição, ó Gloriosís- Ως της ημών Αναστάσεως θησαύρισμα, τους επί σοι
sima, retira do túmulo e da desolação aqueles que πεποιθότας Πανύμητε, εκ λάκκου και βυθού
esperam em ti! Tu nos salvaste da escravidão do πταισμάτων ανάγαγε, συ γαρ τους υπευθύνους τη
pecado, gerando a nossa salvação, permanecendo αμαρτία, έσωσας τεκούσα την σωτηρίαν, η προ
sempre virgem. τόκου Παρθένος, και εν τόκω Παρθένος, και μετά
τόκον πάλιν ούσα Παρθένος.
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
O domínio da morte já não pode submeter o ho- Ουκέτι τό κράτος τού θανάτου, ισχύσει κατέχειν
mem, pois Cristo, descendo, aboliu e destruiu o τούς βροτούς, Χριστός γάρ κατήλθε συντρίβων, καί
seu poder, o Hades está vencido, e os profetas se λύων τάς δυνάμεις αυτού, δεσμείται ο Άδης,
alegram, clamando em uníssono: «O Salvador Προφήται συμφώνως αγάλλονται. Επέστη λέγοντες
apareceu àqueles que têm fé! Corram, fiéis, para a Σωτήρ, τοίς εν πίστει, εξέρχεσθε οι πιστοί εις τήν
ressurreição!» ανάσασιν.
PROKIMENON ALELUIA
O Senhor dará poder a seu povo, o Senhor abenço- É bom exaltar o Senhor, e cantar louvores ao teu
ará seu povo com a paz. nome, ó Altíssimo (Sl 92, 1).
Oferecei ao Senhor, ó filhos de Deus, oferecei ao Proclamar pela manhã o teu amor, e a tua fideli-
Senhor tenros cordeiros. dade pela noite (Sl 91, 2).
ΗΧΟΣ ΠΛ. Δ΄
APOLITIKION ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Desceste das alturas, ó Misericordioso, e supor- Εξ ύψους κατήλθες ο εύσπλαγχνος, ταφήν
taste a sepultura por três dias, para nos libertar κατεδέξω τριήμερον, ίνα ημάς ελευθέρωσης των
dos sofrimentos. Senhor, nossa vida e ressurrei- παθών. Η ζωή και η ανάστασις ημών, Κύριε δόξα
ção, glória a ti! σοι.
TEOTOKION ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Tu, que pela nossa salvação nasceste da Virgem, Ο δι’ ημάς γεννηθείς εκ Παρθένου, και σταύρωσιν
sofreste a crucifixão, ó Misericordioso, e com a υπομείνας αγαθέ, ο θανάτω τον θάνατον
morte venceste a morte, revelando, como Deus, a σκυλεύσας, και Έγερσιν δείξας ως Θεός, μη παρίδης
ressurreição; não abandones a nós, obra de tuas ους έπλασας τη χειρί σου, δείξον την φιλανθρωπίαν
mãos; mostra-nos a tua filantropia, e atende as σου ελεήμον, δέξαι την τεκούσάν σε Θεοτόκον
preces da tua Mãe que roga por nós, e salva-nos, ó πρεσβεύουσαν υπέρ ημών και σώσον Σωτήρ ημών,
Salvador nosso! λαόν απεγνωσμένον.
KONDAKION ΚΟΝΤΆΚΙΟΝ
Tendo ressuscitado do túmulo, deste a vida aos Εξαναστάς τού μνήματος, τούς τεθνεώτας ήγειρας,
mortos e levantaste Adão; Eva se regozija com a καί τόν Αδάμ ανέστησας, καί η Εύα χορεύει εν τή σή
— 69 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
tua ressurreição, e exultam de alegria, ó Miseri- Αναστάσει, καί κόσμου τά πέρατα πανηγυρίζουσι,
cordioso, os confins da terra! τή εκ νεκρών Εγέρσει σου Πολυέλεε.
PROKIMENON ALELUIA
Fazei votos ao Senhor nosso Deus e cumpri-os, to- Vinde, regozijemo-nos no Senhor, cantemos as
dos os que o cercam tragam oferendas. glórias de Deus, nosso Salvador!
Deus é conhecido na Judéia, grande é o seu nome Apresentamo-nos diante dele com louvor, e cele-
em Israel. bremo-lo com salmos!
PROKIMENON ALELUIA
Minha alma glorifica o Senhor, meu espírito Ouve, ó filha, vê e inclina o teu ouvido pois o Rei se
exulta de alegria em Deus meu Salvador (Lc encantou por tua beleza (45,10).
1,46). Prostra-te à sua frente, pois ele é o teu Senhor!
Porque voltou seus olhos para a humildade de sua
serva; doravante, todas as gerações me chamarão
bem-aventurada (Lc 1,48).
— 70 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
PROKIMENON ALELUIA
Exaltai ao Senhor, nosso Deus e prostrai-vos ante Lembra-te do teu povo que elegeste há tanto
o escabelo de seus pés porque ele é Santo. tempo; recuperaste o cetro de tua herança.
O Senhor reina, alegrem-se os povos; seu trono Deus, que é nosso Rei antes dos séculos, operou a
está sobre os Querubins, vacila a terra (Sl 99, 5). salvação no meio da terra.
PROKIMENON ALELUIA
Minha alma glorifica o Senhor, meu espírito Ouve, filha, vê e inclina o teu ouvido esquece o teu
exulta de alegria em Deus, meu Salvador. povo e a casa de teu pai.
Porque voltou seus olhos para a humildade de sua A filha de Tiro e os ricos do povo imploram teu fa-
serva; doravante todas as gerações me chamarão vor com seus presentes
bem-aventurada
— 71 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
PROKIMENON ALELUIA
Todos os habitantes da terra te adorem e cantem Os céus publicam a glória de Deus e o firmamento
em teu louvor. anuncia as obras das suas mãos.
Aclamai a Deus todos os habitantes da terra. Um dia ao outro transmite esta mensagem e uma
noite à outra a comunica.
PROKIMENON ALELUIA
O Senhor é Deus e a nós se revelou, bendito o que Oferecei ao Senhor, ó Filhos de Deus, oferecei ao
vem em nome do Senhor! Senhor tenros cordeiros.
Louvai o Senhor porque Ele é bom, porque a sua A voz do Senhor está sobre as águas, o Deus da
misericórdia é eterna. majestade trovejou; o Senhor está sobre as águas
imensas.
— 72 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Deus feito homem, que redime os pecados do σαρκί, τον αίροντα την αμαρτίαν του κόσμου, και
mundo e nos dá a grande graça. παρέχοντα ημίν το μέγα έλεος.
PROKIMENON ALELUIA
Minha alma glorifica o Senhor, meu espírito Agora, Senhor, podes deixar teu servo ir em paz
exulta de alegria em Deus, meu Salvador. segundo a tua palavra.
Porque voltou seus olhos para a humildade de sua Porque meus olhos viram a tua salvação luz para
serva; doravante todas as gerações me chamarão iluminar as nações e glória de Israel, teu povo.
bem-aventurada.
KONDAKION ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ
Nós, teus servos, ó Mãe de Deus, te conferimos os Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια, ως
lauréis da vitória, penhor de nossa gratidão, como λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, ανα-γράφω
a um general que combateu por nós e nos salvou σοι η Πόλις σου Θεοτόκε. Αλλ’ ως έχουσα το κράτος
de terríveis calamidades. E, como tens um poder απροσμάχητον, εκ παν¬τοίων με κινδύνων
invencível, livra-nos dos perigos de toda espécie ελευθέρωσαν, ίνα κρά¬ζω σοι, Χαίρε Νύμφη
para que te aclamemos: salve, Virgem e Esposa! ανύμφευτε
— 73 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
PROKIMENON ALELUIA
Minha alma glorifica o Senhor, e meu espírito Descerá como a chuva sobre o vale, e como o orva-
exulta de alegria em Deus, meu Salvador. lho sobre a terra.
Porque voltou os olhos para a humildade de sua Seu nome será bendito pelos séculos e durará
serva, doravante, todas as gerações me chamarão tanto quanto o sol.
bem-aventurada.
KONDAKION ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ
O túmulo e a morte não subjugaram a Mãe de Την εν πρεσβείαις ακοίμητον Θεοτόκον, και
Deus, a incansável intercessora e a vigilante prote- προστασίαις αμετάθετον ελπίδα, τάφος και
tora; mas, sendo ela a Mãe da Vida fê-la passar νέκρωσις ουκ εκράτησεν, ως γαρ ζωής Μη¬τέρα,
para a vida, Aquele que habitou em seu seio sem- προς την ζωήν μετέστησεν, ο μήτραν οικήσας
pre virgem. αειπάρθενον.
PROKIMENON ALELUIA
Minha alma glorifica o Senhor e meu Espírito Levanta-te, Senhor, para vir ao teu repouso, tu e a
exulta de alegria em Deus meu Salvador. Arca de tua Majestade.
— 74 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Porque voltou os olhos para a humildade de sua Jurou o Senhor uma verdade a Davi e não deixará
serva, doravante, todas as gerações me chamarão de cumpri-la: «Do fruto de tuas entranhas porei
Bem-aventurada. sobre o teu Trono!».
PROKIMENON Aleluia
Este é o dia que o Senhor fez, exultemos e ale- Tu te levantarás e terás piedade de Sião, Senhor
gremo-nos nele! pois o tempo de te compadeceres dela, o tempo de-
terminado já chegou.
Dai graças ao Senhor porque ele é bom, e a sua
misericórdia é eterna. O Senhor olha do alto dos céus e vê a todos os fi-
lhos dos homens.
A Ascensão do Senhor
APOLITIKION (MODO 4) ΤΡΟΠΑΡΙΟΝ
Subiste glorioso ao céu, ó Cristo nosso Deus, en- Ανελήφθης εν δόξη, Χριστέ ο Θεός ημών,
chendo de júbilo os discípulos pela promessa do χαροποιήσας τους μαθητάς, τη επαγγελία του
Espírito Santo, e confirmando-os por tua bênção, Αγίου Πνεύματος, βεβαιωθέντων αυτών δια της
porque és o Filho de Deus, o Redentor do mundo. ευλογίας, ότι συ ει ο Υιός του Θεού, ο λυτρωτής του
κόσμου.
KONDAKION ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ
Tendo cumprido a economia de nossa salvação e Την υπέρ ημών πληρώσας οίκονομίαν, και τα επί
reconciliado a terra com o céu, subiste glorioso, ó γης ενώσας τοις ουρανίοις, ανελήφθης εν δόξη,
Cristo nosso Deus, sem, porém, nos abandonar; Χριστέ ο Θεός ημών, ουδαμόθεν χω¬ριζόμενος,
mas permanecendo junto de nós, anunciando aos αλλά μένων αδιάστατος, και βοών τοις αγαπώσι σε.
que te amam: «Eu estou convosco e ninguém é Εγώ ειμί μεθ’ υμών, και ουδείς καθ’ υμών.
contra vós!».
O Pentecostes
APOLITIKION ΤΡΟΠΑΡΙΟΝ
Tu és bendito, ó Cristo nosso Deus, que tornaste Ευλογητός ει, Χριστέ ο Θεός ημών, ο πανσόφους
os pescadores cheios de sabedoria, enviando-lhes o τους αλιείς αναδείξας, καταπέμψας αυτοίς το
— 75 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Espírito Santo, e por eles enredaste o Universo. Ó Πνεύμα το Άγιον, και δι’ αυτών την οικουμένην
Filantropo, glória a ti! σαγηνεύσας. Φιλάνθρωπε, δόξα σοι.
KONDAKION ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ
Quando, outrora, desceu à terra o Altíssimo con- Ότε καταβάς τας γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν έθνη
fundiu as línguas e dispersou as nações, mas, ο Ύψιστος, ότε του πυρός τας γλώσ-σας, διένειμεν,
quando distribuiu as línguas de fogo, chamou a to- εις ενότητα πάντας εκάλεσε, και συμφώνως
dos os povos à unidade. Numa só voz, δοξάζομεν το πανάγιον Πνεύμα.
glorifiquemos o Espírito de toda santidade.
PROKIMENON ALELUIA
Pela palavra do Senhor firmaram-se os céus e pelo Pela palavra do Senhor firmaram-se os céus e pelo
espírito de sua boca todo o seu exército. espírito de sua boca todo o seu exército.
O Senhor olha do alto dos céus e vê a todos os fi- O Senhor olha do alto dos céus e vê a todos os fi-
lhos dos homens. lhos dos homens.
— 76 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Glória a ti, ó nosso Deus, glória a ti! Δόξα Σοι ο Θεός ημών, δόξα Σοι.
Rei celestial, Consolador, Espírito da ver- Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της
dade, presente em toda parte e ocupando αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα
todo lugar, tesouro dos bens e dispensador πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής
da vida, vem e habita em nós, purifica-nos χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και
de toda mancha e salva, ó Bondoso, as nos- καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος και
sas almas! σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών.
L.: Santo Deus, Santo poderoso, Santo imortal, Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος Αθάνατος,
tem piedade de nós [3]. ελέησον ημάς [3].
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
─ Santíssima Trindade, tem piedade de nós; Se- Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς. Κύριε, ιλάσθητι
nhor, concede-nos a remissão de nossos ταις αμαρτίαις ημών. Δέσποτα, συγχώρησον τας
pecados; Mestre soberano, perdoa as nossas ανομίας ημίν. Άγιε, επίσκεψαι και ίασαι τας
ofensas; ó Santo, volta teu olhar para nós e ασθενείας ημών, ένεκεν του ονόματος σου.
cura nossas doenças, pelo teu santo nome.
─ Kyrie, eleison! Kyrie, eleison! Kyrie, eleison! Κύριε, ελέησον. Κύριε, ελέησον, Κύριε, ελέησον.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
─ Pai nosso que estás nos céus, santificado seja o Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το
teu nome; venha a nós o teu reino, seja feita a όνομα σου, ελθέτω η βασιλεία σου, γενηθήτω το
tua vontade, assim na terra como no céu. θέλημα σου, ως εν ουρανώ, και επί της γης.
— 77 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
O pão nosso de cada dia dá-nos hoje; perdoa- Τον άρτον ημών τον επιούσιον δός ημίν
nos as nossas dívidas, assim como nós perdoa- σήμερον, και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως
mos aos nossos devedores, e não nos deixes cair και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών, και μη
em tentação, mas livra-nos do mal. εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι
ημάς από του πονηρού.
S.: Porque teu é o reino, o poder e a glória, Pai Ότι σου εστιν η βασιλεία και η δύναμις και η
e Filho e Espírito Santo, agora e sempre e δόξα, του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου
pelos séculos dos séculos. Πνεύματος, νυν και αεί, και εις τους αιώνας
των αιώνων.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
SALMODIA – I PARTE
Recita-se os Salmos 19 (20) e 20 (21); enquanto isso, o sacerdote incensa o trono, o altar e, saindo pela porta setentri-
onal, o iconostase e o povo.
— 78 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
seu coração, não recusaste o anseio de seus lá- Κύριε, εν τη δυνάμει σου ευφρανθήσεται ο
bios. Tomas a dianteira para abençoá-lo com βασιλεύς και επί τω σωτηρίω σου αγαλλιάσεται
bens; pões em sua cabeça uma coroa de ouro. σφόδρα. Την επιθυμίαν της καρδίας αυτού
Ele te pediu a vida, tu lha deste: longos dias que έδωκας αυτώ και την θέλησιν των χειλέων
não findarão. Por tua vitória, grande é sua a αυτού ουκ εστέρησας αυτόν. Ότι προέφθασας
glóri pões sobre ele o esplendor e o brilho. Fa- αυτόν εν ευλογίαις χρηστότητος· έθηκας επί την
zesdele uma bênção para sempre, junto à tua κεφαλήν αυτού στέφανον εκ λίθου τιμίου. Ζωήν
face lhe dás a alegria. Sim, o rei confia no Se- ητήσατο σε, και έδωκας αυτώ, μακρότητα
nhor, e a fidelidade do Altíssimo o torna ημερών εις αιώνα αιώνος. Μεγάλη η δόξα αυτού
inabalável. Voltarás a mão contra todos os εν τω σωτηρίω σου· δόξαν και μεγαλοπρέπειαν
teus inimigos, e a tua destra contra todos os επιθήσεις επ' αυτόν. Ότι δώσεις αυτώ ευλογίαν
teus adversários. Farás deles uma fornalha εις αιώνα αιώνος· ευφρανείς αυτόν εν χαρά
quando a tua face aparecer. Com cólera, o Se- μετά του προσώπου σου. Ότι ο βασιλεύς ελπίζει
nhor os engolirá, e um fogo há de devorá-los. επί Κύριον, και εν τω ελέει του υψίστου ου μη
Extinguirás a posteridade deles sobre a terra e σαλευθή. Ευρεθείη η χειρ σου πάσι τοις εχθροίς
a semente deles de entre os homens. Se preten- σου· η δεξιά σου εύροι πάντας τους μισούντας
derem fazer-te mal e tramarem uma σε. Ότι θήσεις αυτούς ως κλίβανον πυρός, εις
conspiração, nada conseguem; pois tu os deitas καιρόν του προσώπου σου. Κύριος εν οργή
de costas, e com teu arco os atinges em pleno αυτού συνταράξει αυτούς, και καταφάγεται
rosto. Levanta-te, Senhor, na tua força! Cante- αυτούς πυρ. Τον καρπόν αυτών από της γης
mos os teus feitos com um salmo! απολείς, και το σπέρμα αυτών από υιών
ανθρώπων. Ότι έκλιναν εις σε κακά,
διελογίσαντο βουλάς, αις ου μη δύνωνται
στήναι. Ότι θήσεις αυτούς νώτον· εν τοις
περιλοίποις σου ετοιμάσεις το πρόσωπον
αυτών. Υψώθητι, Κύριε, εν τη δυνάμει σου·
άσομεν και ψαλούμεν τας δυναστείας σου.
TROPÁRIOS (MODO 1)
E recita os seguintes troparios:
L.: Salva, Senhor, teu povo e abençoa a tua he- Σώσον Κύριε τον λαόν σου, και ευλόγησον την
rança; concede às tuas Igrejas a vitória sobre os κληρονομίαν σου, νίκας τοις βασιλεύσι, κατά
inimigos e protege, pela tua santa Cruz, este βαρβάρων δωρούμενος, και το σον φυλάττων,
povo que é teu. διά του σταυρού σου πολίτευμα.
— 79 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
SÚPLICA INSISTENTE
S. Tem piedade de nós, ó Deus, segundo a tua Ελέησον ημάς ο Θεός κατά το μέγα έλεος σου,
grande misericórdia; nós te suplicamos: es- δεόμεθά σου, επάκουσον και ελέησον.
cuta-nos e tem piedade de nós!
S.: Oremos ainda, pelos piedosos cristãos orto- Έτι δεόμεθα υπέρ των ευσεβών και
doxos. Ορθοδόξων Χριστιανών.
S.: Oremos ainda pelo nosso santo pai Arce- Έτι δεόμεθα υπέρ του Πατρός και
bispo N. ..., [ou bispo], pela venerável Αρχιεπισκόπου ημών [του διένος], και πάσης
ordem dos presbíteros e diáconos em της εν Χριστώ ημών αδελφότητος.
Cristo, e por todo o clero e o povo, oremos
ao Senhor.
S.: Glória a Santíssima, Consubstancial, Vivifi- Δόξα τη αγία και ομοουσίω και ζωοποιώ και
cante e Indivisível Trindade, em todo αδιαιρέτω Τριάδι, πάντοτε, νυν και αεί και εις
tempo, agora e sempre e pelos séculos dos τους αιώνας των αιώνων.
séculos.
─ Glória a Deus no mais alto dos céus, paz sobre Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν
a terra e benevolência aos homens! [3] ανθρώποις ευδοκία. [3]
─ Abre, Senhor, os meus lábios e a minha boca Κύριε, τα χείλη μου ανοίξεις και το στόμα μου
proclamará o teu louvor. [2] αναγγελεί την αίνεσίν σου. [2]
SALMODIA – II PARTE
Recita-se os Salmos 3, 37, 62, 87, 102, 142; enquanto isso, o sacerdote incensa o trono, o altar e, saindo pela porta se-
tentrional, o iconostase e o povo.
— 80 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
porque o Senhor me sustenta. Nada temo di- εξηγέρθην, ότι Κύριος αντιλήψεταί μου. Ου
ante desta multidão de povo, que de todos os φοβηθήσομαι από μυριάδων λαού των κύκλω
lados se dirige contra mim. Levantai-vos, Se- συνεπιτιθεμένων μοι. Ανάστα, Κύριε, σώσον με,
nhor! Salvai-me, ó meu Deus! Feris no rosto ο Θεός μου· ότι συ επάταξας πάντας τους
todos os que me perseguem, quebrais os dentes εχθραίνοντάς μοι ματαίως, οδόντας αμαρτωλών
dos pecadores. Sim, Senhor, a salvação vem de συνέτριψας. Του Κυρίου η σωτηρία, και επί τον
vós. Desça a vossa bênção sobre vosso povo. λαόν σου η ευλογία σου.
Eu, que me tinha deitado e adormecido, le- Εγώ εκοιμήθην και ύπνωσα· εξηγέρθην, ότι
vanto-me, porque o Senhor me sustenta. Κύριος αντιλήψεταί μου.
— 81 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Não me abandones, Senhor! Meu Deus, não fi- Μη εγκαταλίπης με, Κύριε ο Θεός μου, μη
ques tão longe! Vem depressa em meu socorro, αποστής απ' εμού. Πρόσχες εις την βοήθειάν
Senhor, minha salvação! μου, Κύριε της σωτηρίας μου.
Se penso em ti, no leito, se, nas vigílias, medito Εν τοις όρθροις εμελέτων εις σε, ότι εγενήθης
em ti, é porque tu foste meu auxílio, e à sombra βοηθός μου, και εν τη σκέπη των πτερύγων σου
de tuas asas posso cantar de júbilo. αγαλλιάσομαι. Εκολλήθη η ψυχή μου οπίσω
σου, εμού δε αντελάβετο η δεξιά σου.
─ Aleluia, aleluia, aleluia! Glória Ti ó Deus! [3]. Αλληλούια, αλληλούια, αλληλούια, δόξα σοι, ο
Kyrie eleison! Δόξα, και νυν. Θεός [3]. Κύριε ελέησον. Δόξα, και νυν.
— 82 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
anunciada no sepulcro, ou no inferno, tua fide- Μη τοις νεκροίς ποιήσεις θαυμάσια, ή ιατροί
lidade? Teu milagre será conhecido nas trevas, αναστήσουσι και εξομολογήσονταί σοι; Μη
e tua justiça, na região do esquecimento? Por διηγήσεταί τις εν τω τάφω το έλεος σου, και την
isso clamo por ti, Senhor, por auxílio; de manhã αλήθειάν σου εν τη απώλεια; Μη γνωσθήσεται
minha súplica já está diante de ti. Por que, Se- εν τω σκότει τα θαυμάσια σου, και η δικαιοσύνη
nhor, rejeitas minha alma e escondes de mim σου εν γη επιλελησμένη; Καγώ προς σε, Κύριε,
tua face? Sou infeliz e enfermo desde criança; εκέκραξα, και το πρωί η προσευχή μου
suportei o terror, estou aturdido. Teu furor pas- προφθάσει σε. Ινατί, Κύριε, απωθή την ψυχήν
sou sobre mim, e os terrores me aniquilaram; μου, αποστρέφεις το πρόσωπόν σου απ' εμού;
cercam-me como as águas, todo o dia, envol- Πτωχός ειμί εγώ, και εν κόποις εκ νεότητας μου·
vem-me totalmente. Afastaste de mim amigos e υψωθείς δε, εταπεινώθην και εξηπορήθην. Επ'
conhecidos; por familiares tenho as trevas. εμέ διήλθον αι οργαί σου, οι φοβερισμοί σου
εξετάραξάν με. Εκύκλωσάν με ωσεί ύδωρ, όλην
την ημέραν περιέσχον με άμα. Εμάκρυνας απ'
εμού φίλον και πλησίον, και τους γνωστούς μου
από ταλαιπωρίας.
Senhor, Deus de minha salvação, de dia e de Κύριε, ο Θεός της σωτηρίας μου, ημέρας
noite clamo a ti. εκέκραξα και εν νυκτί εναντίον σου. Εισελθέτω
ενώπιον σου η προσευχή μου, κλίνον το ους σου
εις την δέησίν μου.
— 83 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Senhor, todos os seus exércitos, e vós, seus mi- τον θρόνον αυτού, και η βασιλεία αυτού πάντων
nistros, que cumpris a sua vontade! Bendizei ao δεσπόζει. Ευλογείτε τον Κύριον πάντες οι
Senhor, todas as suas obras, em todo o lugar de άγγελοι αυτού, δυνατοί ισχύι ποιούντες τον
seu império! Bendize, ó minha alma, ao Se- λόγον αυτού, του ακούσαι της φωνής των λόγων
nhor! αυτού. Ευλογείτε τον Κύριον πάσαι αι δυνάμεις
αυτού, λειτουργοί αυτού, οι ποιούντες το
θέλημα αυτού. Ευλογείτε τον Κύριον πάντα τα
έργα αυτού, εν παντί τόπω της δεσποτείας
αυτού· ευλόγει, η ψυχή μου τον Κύριον.
Em todo o lugar de seu império, bendize, ó mi- Εν παντι τόπω της δεσποτείας αυτού, ευλόγει, η
nha alma, ao Senhor! ψυχή μου, τον Κύριον.
Escuta, Senhor, minha oração por tua justiça, e Εισάκουσαν μου, Κύριε, εν τη δικαιοσύνη σου,
não cites perante o tribunal teu servo [2]. και μη εισέλθης εις κρίσιν μετά του δούλου σου
[2].
─ Teu bom Espírito me guiará pelos caminhos da Το πνεύμα σου το αγαθόν οδηγήσει με εν γη
retidão! ευθεία.
— 84 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Aleluia, aleluia, aleluia! Glória Ti ó Deus! [3]. Αλληλούια, αλληλούια, αλληλούια, δόξα σοι, ο
Θεός [3].
C.: Kyrie, eleison! [E, assim, a cada súplica] Κύριε ελέησον [και μετά από κάθε αίτηση].
S.: Pela paz que é dom do alto e pela salvação Υπέρ της άνωθεν ειρήνης, και της σωτηρίας
de nossas almas, oremos ao Senhor. των ψυχών ημών, του Κυρίου δεηθώμεν.
─ Pela paz do mundo inteiro, pela estabilidade Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου,
da santa Igreja de Deus e pela união de to- ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών,
dos, oremos ao Senhor. και της των πάντων ενώσεως, του Κυρίου
δεηθώμεν.
─ Por este santo templo e por todos os que a Υπέρ του αγίου οίκου τούτου, και των μετά
ele vem com fé, devoção e temor a Deus, πίστεως, ευλαβείας, και φόβου Θεού εισιόντων
oremos ao Senhor. εν αυτώ, του Κυρίου δεηθώμεν.
─ Pelo nosso pai Arcebispo N. ..., [ou bispo] Υπέρ του Αρχιεπισκόπου ημών [δεινός], του
pela venerável ordem dos presbíteros e diá- τιμίου πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ διακονίας,
conos em Cristo, e por todo o clero e o παντός του Κλήρου και του Λαού, του Κυρίου
povo, oremos ao Senhor. δεηθώμεν.
─ Pelo nosso país [N. ...] amado e protegido Ὑπὲρ τῆς πόλεως [ἢ τῆς ἁγίας Μονῆς, ἢ τῆς
por Deus, por esta cidade, por todas as cida- χώρας, ἢ τῆς νήσου] ταύτης, πάσης πόλεως
des e vilas e pelos fiéis que nelas habitam, χώρας καὶ τῶν πίστει οἰκούντων ἐν αὐταῖς, τοῦ
oremos ao Senhor. Κυρίου δεηθῶμεν.
─ Por um clima favorável, pela abundância dos Υπέρ ευκρασίας αέρων, ευφορίας των καρπών
frutos da terra e por tempos de paz, oremos της γης και καιρών ειρηνικών, του. Κυρίου
ao Senhor. δεηθώμεν.
─ Para que sejamos livres de toda aflição, ira, Υπέρ του ρυσθήναι ημάς από πάσης θλίψεως,
perigo e adversidade, oremos ao Senhor. οργής, κινδύνου και ανάγκης, του Κυρίου
δεηθώμεν.
─ Protege-nos, salva-nos, tem piedade de nós, Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
ó Deus, e preserva-nos com a tua graça. ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
— 85 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
aos outros, e toda a nossa vida a Cristo πάσαν την ζωήν ημών, Χριστώ τω Θεώ
nosso Deus. παραθώμεθα.
S.: Porque a ti pertence toda a glória, honra e Ότι πρέπει σοι, πάσα δόξα, τιμή και
adoração, Pai e Filho e Espírito Santo, agora προσκύνησις, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω
e sempre e pelos séculos dos séculos. Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των
αιώνων.
TROPÁRIOS
Cantam-se em seguida os Tropários e o Teotókion do dia ou da Festa. Se houver outros tropários, o primeiro é cantado
duas vezes, em seguida o segundo e o Teotókion. Quando houver um só Tropário, é cantado duas vezes e em seguida o
Teotókion.
L.: O Senhor Deus a nós se revelou bendito o que Θεός Κύριος και επέφανεν ημίν, ευλογημένος ο
vem em nome do Senhor! ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου
C.: O Senhor Deus a nós se revelou bendito o que Θεός Κύριος και επέφανεν ημίν, ευλογημένος ο
vem em nome do Senhor! (e repete-se a cada ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου
versículo)
─ Glorificai ao Senhor, porque ele bom e a sua Στίχ. α'. Εξομολογείσθε τω Κυρίω ότι αγαθός, ότι
misericórdia é eterna. εις τον αιώνα το έλεος αυτού.
─ Tentaram-me e perseguiram-me; mas eu venci Στίχ. β'. Πάντα τα έθνη εκύκλωσάν με, και τω
em nome do Senhor. ονόματι Κυρίου ημυνάμην αυτούς.
─ Da parte do Senhor é que isto nos vem, e é obra Στίχ. γ'. Παρά Κυρίου εγένετο αύτη, και έστι
admirável aos nossos olhos. θαυμαστή εν οφθαλμοίς ημών.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo. Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι,
─ Agora e sempre e pelos séculos dos séculos. Και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
Amém. Αμήν.
E oTheotokion...
Recita-se os kathismas conforme o costume. Para os domingos, são os Salmos 9-16, ou seja, o Segundo Kathisma, e os
Salmos 17-23, ou seja, o Terceiro Kathisma. Entre um e outro, faz-se uma Pequena Súplica.
PEQUENA SÚPLICA
S.: Ainda e sempre em paz, oremos ao Senhor. Έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν.
C.: Kyrie, eleison! [E, assim a cada súplica] Κύριε ελέησον. [και μετά από κάθε αίτηση]
S.: Protege-nos, salva-nos, tem piedade de nós, Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
ó Deus, e preserva-nos com a tua graça. ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
— 86 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Porque Tu és um Deus bom e misericordi- Ότι σον το κράτος και σου εστίν η βασιλεία
oso, e nós te glorificamos, Pai e Filho e και η δύναμις και η δόξα, του Πατρός και του
Espírito Santo, agora e sempre e pelos sé- Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και
culos dos séculos. εις τους αιώνας των αιώνων.
POLYELEON
Se é Domingo, vigília de uma das grandes festas ou a comemoração de um santo maior, canta-se o «Polyeleon» que
consiste nos Salmos 135 e 136. Comumente, são cantados somente os seguintes versículos:
Nas Festas Maiores, depois do «Polyeleon», canta-se a «Exaltação» própria (Megalinário). Assim, primeiro o clero e
em seguida o coro, cantam os versículos dos salmos correspondentes e, novamente, a «Exaltação». Em seguida o
«Glória ao Pai...» e o «Aleluia, aleluia, aleluia, glória a Ti, ó Deus» (2 x). E faz-se novamente uma «Pequena Súplica».
PEQUENA SÚPLICA
S.: Ainda e sempre em paz, oremos ao Senhor. Έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν.
C.: Kyrie, eleison! [E, assim a cada súplica] Κύριε ελέησον. [Και μετά από κάθε αίτηση]
S.: Protege-nos, salva-nos, tem piedade de nós, Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
ó Deus, e preserva-nos com a tua graça. ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
— 87 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Porque, bendito é o teu nome e glorificado Ότι ηυλόγηται σου το όνομα, και δεδόξασται
o teu reino, do Pai e do Filho e do Espírito σου η βασιλεία, του Πατρός και του Υιού και
Santo, em todo tempo, agora e sempre e του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους
pelos séculos dos séculos. αιώνας των αιώνων.
EVLOGITÁRIA DA RESSURREIÇÃO
Se é Domingo, porém, imediatamente depois do “Polyeleon” e da “Exaltação”, se houver, cantam-se as seguintes
Evlogitárias da Ressurreição, no tom 5, com seu respectivo refrão:
C.: Tu és bendito ó Senhor, ensina-me os teus Ευλογητός ει. Κύριε, δίδαξον με τα δικαιώματα
mandamentos. σου.
L.: A assembléia dos Anjos ficou assombrada ao te Των αγγέλων ο δήμος κατεπλάγη ορών σε εν
ver contado entre os mortos, ó Salvador; tu que νεκροίς λογισθέντα, του θανάτου δε, Σωτήρ, την
destruíste o poder da morte, ressuscitando ισχύν καθελόντα και συν εαυτώ τον Αδάμ
contigo Adão e libertando a todos. εγείραντα και εξ άδου πάντας ελευθερώσαντα.
─ O Anjo radiante que estava próximo do sepul- Τί τα μύρα συμπαθώς τοις δάκρυσιν, ω
cro disse às Miróforas: “Por que misturais, ó μαθήτριαι, κιρνάτε; ο αστράπτων εν τω τάφω
discípulas, o bálsamo com lágrimas de compai- άγγελος προσεφθέγγετο ταις μυροφόροις· Ίδετε
xão? Contemplai o sepulcro e rejubilai, porque υμείς τον τάφον και ήσθητε· ο Σωτήρ γαρ
o Senhor ressuscitou dos mortos! εξανέστη του μνήματος.
─ As inocentes Miróforas, com lamentações Λίαν πρωί μυροφόροι έδραμον προς το μνήμα
foram apressadas ao teu sepulcro. Mas, o Anjo σου θρηνολογούσαι· αλλ' επέστη προς αυτάς ο
se apresentou a elas dizendo: “Não choreis! O άγγελος και είπε· Θρήνου ο καιρός πέπαυται, μη
tempo do lamento já é passado. Ide anunciar κλαίετε· την ανάστασιν δε αποστόλοις είπατε.
aos apóstolos a Ressurreição.
─ As mulheres miróforas, ao chegar com mirra Μυροφόροι γυναίκες μετά μύρων ελθούσαι
ao teu sepulcro, ó Salvador, choraram. Mas, um προς το μνήμα σου, Σώτερ, ενηχούντο αγγέλου
Anjo lhes dirigiu a palavra, dizendo: «Porque τρανώς προς αυτάς φθεγγομένου· Τί μετά
procurais entre os mortos aquele que vive? Ele, νεκρών τον ζώντα λογίζεσθε; ως Θεός γαρ
sendo Deus, ressuscitou dos mortos!» εξανέστη του μνήματος.
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo... Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι...
─ Adoremos ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo. Προσκυνούμεν Πατέρα και τον τούτου Υιόν τε
Trindade Santíssima, una em essência, cla- και το άγιον Πνεύμα· την αγίαν Τριάδα εν μιά τη
mando com os Serafins: Santo, Santo, Santo és ουσία, συν τοις Σεραφίμ κράζοντες το· Άγιος,
ó Senhor! άγιος, άγιος ει, Κύριε.
─ Agora e sempre e pelos séculos dos séculos. Και νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.
Amém. Αμήν.
─ Tendo dado à luz o Doador da vida, resgataste Ζωοδότην τεκούσα, ελυτρώσω, Παρθένε, τον
Adão do pecado, ó Virgem pura, e transfor- Αδάμ αμαρτίας· χαρμονήν δε τη Εύα αντί λύπης
maste em júbilo a tristeza de Eva. O Deus- παρέσχες· ρεύσαντα ζωής, ίθυνε προς ταύτην δε
homem encarnado de ti, deu a vida aos que ha- ο εκ σου σαρκωθείς Θεός και άνθρωπος.
viam caído.
— 88 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
PEQUENA SÚPLICA
S.: Ainda e sempre em paz, oremos ao Senhor. Έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν.
C.: Kyrie, eleison! [E, assim a cada súplica] Κύριε ελέησον. [Και μετά από κάθε αίτηση]
S.: Protege-nos, salva-nos, tem piedade de nós, Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
ó Deus, e preserva-nos com a tua graça. ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
S.: Porque o seu nome é bendito e grorificado Ότι ηυλόγηται σου το όνομα, και δεδόξασται
o seu reino, do Pai e do Filho e do Espírito σου η βασιλεία, του Πατρός και του Υιού και
Santo, agora e sempre e pelos séculos dos του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους
séculos. αιώνας των αιώνων.
Canta-se em seguida o «Hipacöi» [que significa obediência ou atenção] e as Antífonas Anabáticas no tom próprio
[Oktoechos]. Depois das Antífonas Anabáticas o leitor exclama:
L.: (...). Desde a minha juventude, muitas guerras Ήχος δ' Εκ νεότητος μου, πολλά πολεμεί με
e paixões, mas o meu salvador me salvou e me πάθη, αλλ’ αυτός αντιλαβού, και σώσον, Σωτήρ
protegeu... μου. (Δις)
S.: Porque Tu és santo, ó Deus nosso e repou- Ότι άγιος ει ο Θεός ημών και εν αγίοις
sas entre os santos, e nós te glorificamos, ó επαναπαύη, και σοι την δόξαν αναπέμπομεν,
— 89 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Paie Filho e Espírito Santo, agora e sempre τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι,
e pelos séculos dos séculos. νυν και αεί, και εις τούς αιώνας των αιώνων.
PROKÍMENON
L.: Tudo o que respira, louve o Senhor. Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον. [3]
Louvai a Deus em seus santos; louvai-o no
trono de seu poder.
1º Tom: 5º Tom:
Agora ressuscitarei, diz o Senhor, irei me prepa- Ressuscita Senhor, Deus meu, e estende a tua
rar para a salvação, não vacilarei nisso. mão, porque Tu reinas pelos séculos.
As palavras do Senhor são puras. Confessarei teu nome, Senhor, com todo o meu
coração, e proclamarei todas as tuas maravilhas.
2º Tom:
6º Tom:
Levanta-te, Senhor Deus meu, pelo preceito que
ordenaste, e o teu povo se acercará de ti. Exalta, Senhor tua força e salva-nos.
Senhor Deus meu, em Ti depositei a minha espe- Escuta, Pastor de Israel, tu que conduzes José
rança, salva-me! como um Cordeiro.
3º Tom: 7º Tom:
Dizei às nações que o Senhor se manifestou en- Ressuscita Senhor, Deus meu, e estende a tua
tre nós, porque Ele estabeleceu o universo e não mão, e não esquece os teus pobres até o fim.
será movido. Confessarei teu Nome, Senhor, com todo o meu
Cantai ao Senhor um cântico novo; cantai ao Se- coração, e proclamarei todas as tuas maravilhas.
nhor ó terra inteira!
8º Tom:
4º Tom:
O Senhor se manifestará pelos séculos, Tu, Deus,
Ressuscita Senhor, e socorre-nos; e livra-nos pelo ó Sião, de geração em geração.
teu santo nome. Bendize ó minha alma o Senhor; louvarei o Se-
Senhor, escutamos com nossos próprios ouvidos, nhor na minha vida.
e os nossos pais nos transmitiram.
EPÍSTOLA
L.: Estejamos atentos! Πρόσχωμεν.
— 90 —
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
EVANGELHO
L.: Para que nos conceda ouvir o santo Evangelho, Και υπέρ του καταξιωθήναι ημάς της ακροάσεως
oremos ao Senhor. του αγίου Ευαγγελίου, Κύριον τον Θεόν ημών
ικετεύσωμεν.
S.: A Sabedoria! Levantemo-nos para escutar o Σοφία. Ορθοί. Ακούσωμεν του αγίου
santo Evangelho. Ευαγγελίου.
S.: Proclamação do Evangelho de Jesus Cristo, Εκ τού κατά Λουκάν αγίου Ευαγγελίου το
segundo N. .... ανάγνωσμα.
C.: Glória a Ti, Senhor, glória a ti! Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι.
C.: Glória a Ti, Senhor, glória a ti! Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι.
C.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo! Δόξα Πατρί, και Υιώ, και Αγίω Πνεύματι.
─ Pelas intercessões e súplicas dos apóstolos, ó Ταις των Αποστόλων, πρεσβείαις, Ελεήμον,
Misericordioso, purifica-nos de todas as nossas εξάλειψον τα πλήθη, των εμών εγκλημάτων.
transgressões.
─ Agora e sempre e pelos séculos dos séculos. Και νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.
Amém. Αμήν.
─ 91 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Pela intercessão da Santa Mãe de Deus, purifica- Ταις της Θεοτόκου, πρεσβείαις, Ελεήμον,
nos, ó Misericordioso, de todas as nossas εξάλειψον τα πλήθη, των εμών εγκλημάτων.
transgressões.
─ Tem piedade de mim, ó Deus, segundo a tua Ελέησον με, ο Θεός, κατά το μέγα έλεος σου, και
grande misericórdia; segundo a tua grande κατά το πλήθος των οικτιρμών σου εξάλειψον το
clemência, apaga minhas transgressões! ανόμημα μου.
─ Ressuscitou Jesus do túmulo como havia predito, Αναστάς ο Ιησούς από του τάφου, καθώς
e concedeu-nos a vida eterna e a sua grande προείπεν, έδωκεν ημίν την αιώνιον ζωήν και μέγα
misericórdia. έλεος.
GRANDE INTERCESSÃO
S.: Salva, ó Deus, o teu povo e abençoa tua he- Ἱερεὺς Σῶσον, ὁ Θεός, τὸν λαόν σου, καὶ
rança; olha o mundo com misericórdia e εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου· ἐπίσκεψαι
compaixão, exalta o poder dos cristãos e τὸν κόσμον σου ἐν ἐλέει καὶ οἰτιρμοῖς·
derrama sobre nós a abundância de tua mi- ὕψωσον κέρας Χριστιανῶν Ὀρθοδόξων, καὶ
sericórdia. Isto te pedimos, pelas súplicas κατάπεμψον ἐφ ἡμᾶς τὰ ἐλέη σου τὰ πλούσια·
de nossa imaculada Senhora, a Mãe de πρεσβείαις τῆς παναχράντου, Δεσποίνης
Deus e sempre Virgem Maria, pelo poder
ἡμῶν, Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας,
da preciosa e vivificante Cruz, pela inter-
cessão das veneráveis e incorpóreas δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ,
Potestades celestes, do venerável profeta e προστασίαις τῶν τιμίων ἐπουρανίων
glorioso e precursor João Batista, dos san- Δυνάμεων ἀσωμάτων, ἱκεσίαις τοῦ τιμίου,
tos, gloriosos apóstolos, de nossos santos ἐνδόξου, προφήτου προδρόμου καὶ
padres, os grande pontífices e doutores da βαπτιστοῦ Ἰωάννου, τῶν ἁγίων, ἐνδόξων, καὶ
Igreja Basílio, o Grande, Gregório, o Teó- πανευφήμων Ἀποστόλων. Τῶν ἐν ἁγίοις
logo e João Crisóstomo; de S. [N. ...], Πατέρων ἡμῶν, μεγάλων Ἱεραρχῶν, καὶ
padroeiro (a) desta igreja [ou mosteiro], dos Οἰκουμενικῶν Διδασκάλων, Βασιλείου τοῦ
santos e justos avós do Senhor, Joaquim e Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ
Ana e de todos os santos, Nós te suplica- Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ἀθανασίου καὶ
mos, Senhor de infinita misericórdia: Κυρίλλου, Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος,
escuta a nossa oração e tem piedade de
πατριαρχῶν Ἀλεξανδρείας, Νικολάου τοῦ ἐν
nós!
Μύροις τῆς Λυκίας, Σπυρίδωνος ἐπισκόπου
Τριμυθοῦντος, καὶ Νεκταρίου τῆς
Πενταπόλεως, τῶν θαυματουργῶν, τῶν ἁγίων
ἐνδόξων μεγαλομαρτύρων Γεωργίου τοῦ
Τροπαιοφόρου, Δημητρίου τοῦ Μυροβλύτου,
Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος, καὶ Θεοδώρου τοῦ
Στρατηλάτου καὶ Μηνᾶ τοῦ θαυματουργοῦ,
τῶν ἱερομαρτύρων Χαραλάμπους καὶ
Ἐλευθερίου· τῶν ἁγίων, ἐνδόξων, μεγάλων
μαρτύρων Θέκλας, Βαρβάρας, Ἀναστασίας,
Κυριακῆς, Φωτεινῆς, Μαρίνης, Παρασκευῆς
καὶ Εἰρήνης· τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ καλλινίκων
Μαρτύρων, τῶν ὁσίων καὶ θεοφόρων Πατέρων
ἡμῶν, (ναοῦ), τῶν ἁγίων καὶ δικαίων
θεοπατόρων Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννης, (ἡμέρας),
καὶ πάντων σου τῶν Ἁγίων ἱκετεύομέν σε,
μόνε πολυέλεε Κύριε, ἐπάκουσον ἡμῶν τῶν
ἁμαρτωλῶν δεομένων σου καὶ ἐλέησον ἡμᾶς.
─ 92 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Pela misericórdia, compaixão e grande Ελέει, και οικτιρμοίς, και φιλανθρωπία του
amor de teu Filho Unigênito com o qual és μονογενούς σου Υιού, μεθ’ ου ευλογητός ει,
bendito, juntamente com teu santíssimo, συν τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου
bom e vivificante Espírito, agora e sempre Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των
e pelos séculos dos séculos. αιώνων.
PEQUENA SÚPLICA
S.: Ainda e sempre em paz, oremos ao Senhor. Έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν.
S.: Protege-nos, salva-nos, tem piedade de nós, Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
ó Deus, e preserva-nos com a tua graça. ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
S.: Porque bendito é o teu nome e glorificado Ότι ηυλόγηται σου το όνομα, και δεδόξασται
o teu reino, do Pai e do Filho e do Espírito σου η βασιλεία, του Πατρός και του Υιού και
Santo, agora e sempre e pelos séculos dos του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους
séculos. αιώνας των αιώνων.
OS CÂNONES
Tem início agora o canto dos Cânones, o da Ressurreição, o da Cruz e Ressurreição, o da Santa Mãe de Deus e o de
«Menaion». Depois da Terceira Oda, o diácono ou o sacerdote recitam a Pequena Súplica.
PEQUENA SÚPLICA
S.: Ainda e sempre em paz, oremos ao Senhor. Έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν.
S.: Protege-nos, salva-nos, tem piedade de nós, Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
ó Deus, e preserva-nos com a tua graça. ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
─ 93 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Porque tu és o nosso Deus e nós te eleva- Ότι συ ει ο Θεός ημών, και σοι την δόξαν
mos glórias, ao Pai e ao Filho e ao Espírito αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω
Santo, agora e sempre e pelos séculos dos Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους
séculos. αιώνας των αιώνων.
E logo o «Sedalen do Menaion». Depois da «Sexta Oda», outra vez a «Pequena Súplica».
PEQUENA SÚPLICA
S.: Ainda e sempre em paz, oremos ao Senhor. Έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν.
S.: Protege-nos, salva-nos, tem piedade de nós, Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
ó Deus, e preserva-nos com a tua graça. ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
S.: Pois Tu és o Rei da paz e o Salvador de nos- Συ γαρ ει ο βασιλεύς της ειρήνης, και σωτήρ
sas almas Deus e nós te glorificamos, ó Pai των ψυχών ημών, και σοι την δόξαν
e Filho e Espírito Santo, agora e sempre e αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω
pelos séculos dos séculos. Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους
αιώνας των αιώνων.
─ 94 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
L.: Exaltemos com cânticos à Mãe de Deus e Την Θεοτόκον και μητέρα του φωτός εν ύμνοις
Mãe da Luz! τιμώντες μεγαλύνωμεν.
C.: Tu, mais venerável que os querubins e, Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ, και ενδοξοτέραν
incomparavelmente, mais gloriosa que os ασυγκρίτως των Σεραφείμ, την αδιαφθόρως
serafins; que geraste o Verbo de Deus sem Θεόν Λόγον τεκούσαν, την όντως Θεοτόκον, σε
deixar de ser virgem; a ti, que és realmente a μεγαλύνομεν.
Mãe de Deus, nós exaltamos!
L.: «A minha alma glorifica o Senhor 47e o meu Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον, και
espírito se alegra em Deus, meu Salvador. ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τω Θεώ τω σωτήρι
μου.
L.: 48Porque
pôs os olhos na humildade da sua Ότι επέβλεψεν επί την ταπείνωσιν της δούλης
serva. De hoje em diante, me chamarão bem- αυτού• ιδού γαρ από του νυν μακαριούσι με
aventurada todas as gerações. πάσαι αι γενεαί.
C.: Tu, mais venerável que os Querubins ... Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ...
L.: 49O Todo-poderoso fez em mim maravilhas. Ότι εποίησέ μοι μεγαλεία ο Δυνατός, και άγιον
Santo é o seu nome. 50A sua misericórdia se το όνομα αυτού, και το έλεος αυτού εις γενεάν
estende de geração em geração sobre aqueles και γενεάν τοις φοβουμένοις αυτόν.
que o temem.
C.: Tu, mais venerável que os Querubins ... Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ...
L.: 51Manifestou o poder do seu braço e dispersou Εποίησε κράτος εν βραχίονι αυτού,
os soberbos. διεσκόρπισεν υπερηφάνους διανοία καρδίας
αυτών.
C.: Tu, mais venerável que os Querubins ... Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ...
L.: 52Derrubou
os poderosos de seus tronos e Καθείλε δυνάστας από θρόνων και ύψωσε
exaltou os humildes. 53Aos famintos encheu de ταπεινούς• πεινώντας ενέπλησεν αγαθών και
bens e aos ricos despediu de mãos vazias. πλουτούντας, εξαπέστειλε κενούς.
C.: Tu, mais venerável que os Querubins ... Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ...
L.: 54Acolheu
a Israel, seu servo, lembrado da sua Αντελάβετο Ισραήλ παιδός αυτού, μνησθήναι
misericórdia, 55como tinha prometido a nossos ελέους, καθώς ελάλησε προς τους πατέρας
pais, a Abraão e à sua descendência, para ημών, τω Αβραάμ και τω σπέρματι αυτού έως
sempre.» αιώνος.
C.: Tu, mais venerável que os Querubins ... Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ...
PEQUENA SÚPLICA
Enquanto o coro canta o Cântico de Maria, o diácono incensa o santuário, toda a igreja e o povo. O coro canta em se-
guida a 9ª Oda do Canon e a sua conclusão e o diácono recita a Pequena Súplica:
S.: Ainda e sempre em paz, oremos ao Senhor. Έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν.
─ 95 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
S.: Protege-nos, salva-nos, tem piedade de Αντιλαβού, σώσον, ελέησον και διαφύλαξον
nós, ó Deus, e preserva-nos com a tua ημάς, ο Θεός, τη ση χάριτι.
graça.
S.: Porque a ti louvam todas as Potestades ce- Ότι σε αινούσι πάσαι αι δυνάμεις των
lestes e te glorificam, ó Pai e Filho e ουρανών, και σοι την δόξαν αναπέμπομεν, τω
Espírito Santo, agora e sempre e pelos sé- Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι, νυν
culos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
C.: Santo é o Senhor nosso Deus [2]. Άγιος Κύριος ο Θεός ημών [2].
─ Exaltai ao Senhor, nosso Deus, e prostrai-vos Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών και προσκυνείτε
diante do escabelo de seus pés, porque ele é τω υποποδίω των ποδών αυτού.
santo.
C.: Tudo o que respira, louve o Senhor! Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον.
SALMO 148
Logo, se é Domingo ou uma Festa do Senhor, ou um dia Santo em que se canta a «Grande Doxologia», canta-se:
C1.: Tudo o que respira, louve o Senhor. Louvai o Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον. Αινείτε τον
Senhor nos Céus; louvai-o nas alturas. A Ti Κύριον εκ των ουρανών, αινείτε αυτόν εν τοις
convém o louvor, ó Deus! ύψίστοις. Σοι πρέπει ύμνος τω Θεώ.
C.: Louvai o Senhor nos céus! A ti convém o louvor, Αινείτε τον Κύριον εκ των ουρανών. Σοι πρέπει
ó Deus! Louvai o Senhor nos céus; louvai-o nas ύμνος τω Θεώ. Αινείτε τον Κύριον εκ των
alturas. A ti convém o louvor, ó Deus! ουρανών, αινείτε αυτόν εν τοις ύψίστοις. Σοι
πρέπει ύμνος τω Θεώ.
C2.: Louvai todos os seus Anjos! Louvai todos os Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον. Αινείτε τον
seus exércitos! A ti convém o louvor, ó Deus! Κύριον εκ των ουρανών, αινείτε αυτόν εν τοις
Louvai-o, Sol e Lua! Louvai-o estrelas e a luz! ύψίστοις. Σοι πρέπει ύμνος τω Θεώ.
Louvai-o, céus dos céus e as águas que estão
acima dos céus!
─ 96 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
Exalte o nome do Senhor porque Ele disse e se Αινείτε αυτόν, πάντες οι άγγελοι αυτού· αινείτε
fez; Ele ordenou e tudo foi criado. αυτόν πάσαι αι δυνάμεις αυτού. Σοι πρέπει
Ele estabeleceu para sempre todas as coisas e ύμνος τω Θεώ.
as suas leis que não serão transgredidas. Αινείτε αυτόν, ήλιος και σελήνη· αινείτε αυτόν,
Louvai o Senhor na terra, os dragões e todos os πάντα τα άστρα και το φως.
abismos, o fogo, o granizo, a neve e a geada, as Αινείτε αυτόν, οι ουρανοί των ουρανών, και τω
tempestades e os trovões que executam a sua ύδωρ το υπεράνω των ουρανών. Αινεσάτωσαν
palavra; os montes e todas as colinas; as το όνομα Κυρίου. Ότι αυτός είπε, και
árvores frutíferas e todos os cedros; as feras e εγεννήθησαν αυτός ενετείλατο, και εκτίσθησαν.
todos os animais do campo, os répteis e aves; Έστησεν αυτά εις τον αιώνα και εις τον αιώνα
os reis de toda a terra e de todos os povos; os του αιώνος· πρόσταγμα έθετο, και ου
príncipes e todos os juízes da terra; crianças, παρελεύσεται.
jovens e idosos.
Αινείτε τον Κύριον εκ της γης, δράκοντες και
Que o nome do Senhor seja louvado pois só seu πάσαι άβυσσοι.
nome é enaltecido.
Πυρ, χάλαζα, χιών, κρύσταλλος, πνεύμα
A confissão do seu nome é nos céus e na terra. καταιγίδος, τα ποιούντα τον λόγον αυτού.
E Ele acrescentará a fortaleza ao seu povo; um
hino a todos os seus santos, aos filhos de Israel, Τα όρη και πάντες οι βουνοί, ξύλα καρποφόρα
aos que voltam ao Ele seu coração. και πάσαι κέδροι.
Cantai ao Senhor um canto novo e seu louvor Τα θηρία και πάντα τα κτήνη, ερπετά και
na assembléia dos seus santos. πετεινά πτερωτά.
Alegre-se Israel em seu Criador; os filhos de Βασιλείς της γης και πάντες λαοί, άρχοντες και
Sião se regozijarão em seu Rei. πάντες κριταί γης.
Louvai o seu nome com coro; com pandeiro e Νεανίσκοι και παρθένοι, πρεσβύτεροι μετά
harpa a Ele cantem salmos. νεωτέρων, αινεσάτωσαν το όνομα Κυρίου, ότι
υψώθη το όνομα αυτού μόνου.
Porque o Senhor se compadece de seu povo; e
enaltece os mansos para sua salvação. Η έξομολόγησις αυτού επί γης και ουρανού, και
υψώσει κέρας λαού αυτού.
Os santos se regozijarão na sua glória; e se
alegrarão na sua morada. Ύμνος πάσι τοις οσίοις αυτού, τοις υιοίς Ισραήλ,
λαώ εγγίζοντι αυτώ.
O louvor a Deus em suas línguas; e espadas de
dois gumes em suas mãos.
Para aprisionar os seus reis com grilhões; e
seus nobres com algemas de ferro.
SALMO 149
C.: Cantai a SENHOR um cântico novo, seu Άσατε τω Κυρίω άσμα καινόν η αίνεσις αυτού εν
louvor na assembleia ele seus fiéis! εκκλησία όσιων.
2
Alegre-se Israel com aquele que o fez, os Ευφρανθήτω Ισραήλ επί τω ποιήσαντι αυτόν,
filhos de Sião festejem o seu rei! και υιοί Σιών αγαλλιάσθωσαν επί τω βασιλεί
3
Louvem seu nome com danças, toquem para αυτών.
ele cítara e tambor! Αινεσάτωσαν το όνομα αυτού εν χορώ, εν
4Sim, pois SENHOR gosta do seu povo, ele dá τυμπάνω και ψαλτηρίω ψαλάτωσαν αυτώ.
aos humildes o brilho ela salvação! Ότι ευδοκεί Κύριος εν τω λαώ αυτού και υψώσει
5Que
os fiéis exultem de glória, e do lugar... πραείς εν σωτηρία.
gritem com júbilo, Καυχήσονται όσιοι εν δόξη, και αγαλλιάσονται
6com
exaltações a Deus na garganta, e nas επί των κοιτών αυτών.
mãos a espada de dois gumes; Αι υψώσεις του Θεού εν τω λαρύγγι αυτών, και
7para
tomar vingança entre os povos e aplicar ρομφαίαι δίστομοι εν ταις χερσίν αυτών.
o castigo entre as nações; Του ποιήσαι εκδίκησιν εν τοις έθνεσιν, ελεγμούς
εν τοις λαοίς.
─ 97 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
8
para prender seus reis com algemas e seus Του δήσαι τους βασιλείς αυτών εν πέδαις, και
nobres com grilhões de ferro: τους ενδόξους αυτών εν χειροπέδαις σιδηραίς.
9
cumprir neles a sentença prescrita é uma
honra para todos os seus fiéis!!
SALMO 150
C.: Louvai a Deus em seu Templo, louvai-o no seu Αινείτε τον Θεόν εν τοις αγίοις αυτού· αινείτε
poderoso firmamento, 2louvai-o por suas αυτόν εν στερεώματι της δυνάμεως αυτού.
façanhas, louvai-o por sua grandeza imensa!
3 Εις στίχους 4
Louvai-o com toque de trombeta, louvai-o com
cítara e harpa; 4louvai-o com dança e tambor, Αινείτε αυτόν επί ταις δυναστείαις αυτού·
louvai-o com cordas e flauta; 5louvai-o com αινείτε αυτόν κατά το πλήθος της μεγαλωσύνης
címbalos sonoros, louvai-o com címbalos αυτού.
retumbantes!" 6Todo ser que respira louve a Αινείτε αυτόν εν ηχώ σάλπιγγος· αινείτε αυτόν
Senhor! Se é Domingo, junta-se os dois εν ψαλτηρίω και κιθάρα.
versículos seguintes:
Αινείτε αυτόν εν τυμπάνω και χορώ· αινείτε
Ressuscita, Senhor Deus meu, levanta tua mão; αυτόν εν χορδαίς και οργάνω.
e não esquece de teus pobres para sempre!
Confessarei teu nome, Senhor, com todo o meu Αινείτε αυτόν εν κυμβάλοις ευήχοις· αινείτε
coração, e proclamarei todas as tuas αυτόν εν κυμβάλοις αλαλαγμού. Πάσα πνοή
maravilhas. αινεσάτω τόν Κύριον.
C.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo. Στίχ. α΄ Ανάστηθι, Κύριος ο Θεός μου, υψωθήτω
η χειρ σου, μη επιλάθη των πενήτων σου εις
τέλος.
C.: Agora e sempre e pelos séculos dos séculos. Στίχ. β΄ Εξομολογήσομαι σοι, Κύριε, εν όλη
Amém. καρδία μου, διηγήσομαι πάντα τα θαυμάσια
σου.
─ APÓSTOLOS ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
Por toda a terra espalhou-se a sua voz, e até aos Εις πάσαν την γην εξήλθεν ο φθόγγος αυτού [η
confins do mundo foram as suas palavras. αυτών] και εις τα πέρατα της οικουμένης τα
Os céus narram a glória de Deus; e o firma- ρήματα αυτού [η αυτών].
mento anuncia a obra de suas mãos. Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε
χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα.
─ HIERARCAS ΙΕΡΑΡΧΩΝ
Minha boca fala com sabedoria, e meu coração Το στόμα μου λαλήσει σοφίαν και η μελέτη της
medita a inteligência (Sl 49, 4). καρδίας μου σύνεσιν.
Que os teus sacerdotes se vistam de justiça e os Οι ιερείς σου, Κύριε, ενδύσονται δικαιοσύνην και
teus santos exultem de alegria (Sl 132, 9). οι όσιοι σου αγαλλιάσονται.
─ 98 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ HIEROMARTIR ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΩΝ
O justo florescerá como a palmeira; crescerá Δίκαιος ως φοίνιξ ανθήσει, και ωσεί κέδρος η εν
como o cedro no Líbano (Sl 92,12). τω Λιβάνω πληθυνθήσεται.
Nos santos que estão na terra, está todo o prazer Τοις αγίοις τοις εν τη γη αυτού εθαυμάστωσεν ο
do Senhor (Sl 16,3). Κύριος.
─ MEGALOMARTIR ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΩΝ
O justo florescerá como a palmeira; crescerá Δίκαιος ως φοίνιξ ανθήσει, και ωσεί κέδρος η εν
como o cedro no Líbano (Sl 92,12). τω Λιβάνω πληθυνθήσεται.
Plantados na casa do Senhor, brotam nos átrios Πεφυτευμένος εν τω οίκω Κυρίου, εν ταις
do nosso Deus (Sl 92,14). αυλαίς του Θεού ημών εξανθήσει.
─ MARTIRES ΜΑΡΤΥΡΩΝ
Deus é maravilhoso nos seus santos (Sl 68,35). Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις αυτού.
Nos santos que estão na terra, está todo o prazer Τοις αγίοις τοις εν τη γη αυτού εθαυμάστωσεν ο
do Senhor (Sl 16,3). Κύριος.
Bem-aventurado o homem que teme o Senhor (Sl Μακάριος ανήρ ο φοβούμενος τον Κύριον.
111,1). Τίμιος εναντίον Κυρίου ο θάνατος του οσίου
Preciosa é à vista do Senhor a morte dos seus αυτού.
santos (Sl 116,15).
O Senhor se inclinou para mim, e ouviu o meu Υπομένων υπέμεινα τον Κύριον και προσέσχε
clamor (Sl 40,2). μοι.
Pôs os meus pés sobre uma rocha, firmou os Έστησεν επί πέτραν τους πόδας μου και
meus passos (Sl 40,3). κατηύθυνε τα διαβηματα μου.
C.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo. Δόξα Πατρί, και Υιώ, και Αγίω Πνεύματι.
C.: Agora e sempre e pelos séculos dos séculos. Και νυν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων.
Amém. Αμήν.
THEOTOKION
Aos domingos, canta-se este «Theotokion» no tom da semana:
─ 99 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
GRANDE DOXOLOGIA
S.: Glória a Ti, que nos dás a luz! Δόξα σοι τω δείξαντι τω φως.
C.: Glória a Deus no mais alto dos céus! Paz sobre Δόξα εν υψίστοις θεώ, και επί γης ειρήνη, εν
a terra! Benevolência aos homens! ανθρώποις ευδοκία.
─ Nós te louvamos, te bendizemos, te adoramos, Υμνούμεν σε, ευλογούμεν σε, προσκυνούμεν σε,
te glorificamos; te damos graças por tua δοξολογούμεν σε, ευχαριστούμεν σοι δια την
imensa glória. μεγάλην σου δόξαν.
─ Senhor Deus, Rei celestial, Pai Onipotente. Κύριε βασιλεύ, επουράνιε Θεέ, Πάτερ
Senhor, Filho Unigênito, Jesus Cristo e Espírito παντοκράτορ· Κύριε Υιέ μονογενές, Ιησού
Santo! Χριστέ, και άγιον Πνεύμα.
─ Senhor Deus, Cordeiro de Deus, Filho de Deus Κύριε ο Θεός, ο αμνός του Θεού, ο Υιός του
Pai; tu, que tiras o pecado do mundo, tem Πατρός, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου,
piedade de nós! Tu que tiras o pecado do ελέησον ήμας, ο αίρων τας αμαρτίας του
mundo. κόσμου.
─ Acolhe a nossa súplica, tu, que estás à direita Πρόσδεξαι την δέησιν ημών, ο καθήμενος εν
do Pai, e tem piedade de nós! δεξιά του Πατρός, και ελέησον ημάς.
L.: A cada dia te bendigo louvando o teu nome, Καθ' εκάστην ημέραν ευλογήσω σε, και αινέσω
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. το όνομα σου εις τον αιώνα και εις τον αιώνα
του αιώνος.
C.: Ajuda-nos, Senhor, a permanecer sem pecado Καταξίωσαν, Κύριε, εν τη ήμερα ταύτη
neste dia. αναμαρτήτους φυλαχθήναι ημάς.
L.: Tu és bendito ó Senhor, Deus dos nossos pais, e Ευλογητός ει, Κύριε, ο Θεός των πατέρων ημών,
que teu nome seja louvado e glorificado pelos και αινετόν και δεδοξασμένον το όνομά σου εις
séculos. Amém. τους αιώνας. Αμήν.
C.: Derrama sobre nós, ó Senhor, a tua Γένοιτο, Κύριε, το έλεος σου εφ' ημάς, καθάπερ
misericórdia, porque tu és a nossa esperança. ηλπίσαμεν επί σε.
L.: Tu és bendito, ó Senhor, ensina-me teus Εύλογητός ει, Κύριε, δίδαξόν με τα δικαιώματα
mandamentos. σου.
L.: Tu és bendito, ó Santo, ensina-me teus Εὐλογητὸς εἶ, Ἅγιε, φώτισόν με τοῖς δικαιώμασί
mandamentos. σου
C.: Tu és o nosso eterno refúgio, ó Senhor, de Κύριε, καταφυγή εγενήθης ημίν εν γενεά και
geração em geração γενεά.
L.: Eu disse: Senhor, tem piedade de mim, cura a Εγώ είπα· Κύριε, ελέησόν με· ίασαι την ψυχήν
minha alma porque pequei perante ti! μου, ότι ήμαρτόν σοι.
C.: Em Ti, Senhor, eu me refugio; ensina-me a fazer Κύριε, προς σε κατέφυγαν, δίδαξόν με του ποιείν
a tua vontade, pois tu és meu Deus. το θέλημα σου, ότι συ ει ο Θεός μου.
─ 100 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
L.: Porque em Ti está a fonte da vida; na tua luz Ότι παρά σοι πηγή ζωής, εν τω φωτί σου
vemos a luz. οψόμεθα φως.
C.: Estende a tua misericórdia sobre todos os que te Παράτειναν το έλεός σου τοις γινώσκουσί σε.
confessam.
─ Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, tem Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος,
piedade de nós [3]. ελέησον ημάς [3].
─ Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί, και Υιώ, και Αγίω Πνεύματι. Και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
─ Santo Deus, Santo forte, Santo imortal, tem Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος,
piedade de nós. ελέησον ημάς.
C.: Hoje a salvação veio ao mundo, cantemos Σήμερον σωτηρία τω κόσμω γέγονεν· άσωμεν τω
Àquele que ressuscitou do túmulo! Ele é a αναστάντι εκ τάφου και αρχηγώ της ζωής ημών·
essência da nossa vida; pois morrendo, καθελών γαρ τω θανάτω τον θάνατον το νίκος
destruiu a morte, e deu-nos a vitória e a sua έδωκεν ημίν και το μέγα έλεος.
grande misericórdia.
E tem início a Divina Liturgia. Nos monastérios onde a Divina Liturgia não segue imediatamente após as Matinas, o
diácono ou sacerdote prossegue:
SÚPLICA INSISTENTE
S.: Tem piedade de nós, ó Deus, segundo a tua Ελέησον ημάς ο Θεός κατά το μέγα έλεος
grande misericórdia; nós te suplicamos: es- σου, δεόμεθά σου, επάκουσον και ελέησον.
cuta-nos e tem piedade de nós.
S.: Oremos ainda por todos os peidosos cris- Έτι δεόμεθα υπέρ των ευσεβών και
tãos ortodoxos. Ορθοδόξων Χριστιανών.
─ Pelo nosso pai Arcebispo N. ..., [ou bispo] Έτι δεόμεθα υπέρ του Πατρός και
pela venerável ordem dos presbíteros e di- Αρχιεπισκόπου ημών [του διένος], και πάσης
áconos em Cristo, e por todo o clero e o της εν Χριστώ ημών αδελφότητος.
povo, oremos ao Senhor.
─ 101 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Oremos ainda implorando misericórdia, Έτι δεόμεθα υπέρ ελέους, ζωής, ειρήνης,
vida, paz, saúde, salvação, visita divina, υγείας, σωτηρίας, επισκέψεως, συγχωρήσεως
perdão e remissão dos pecados aos servos και αφέσεως των αμαρτιών των δούλων του
de de Deus os piedosos cristãos ortodoxos Θεού, πάντων των ευσεβών και ορθοδόξων
que habitam este lugar, aos nossos paro- χριστιανών, των κατοικούντων και
quianos e a todos os benfeitores desta
παρεπιδημούντων εν τη κώμη ταύτη, των
santa e venerável igreja.
ενοριτών, επιτρόπων, συνδρομητών και
αφιερωτών του αγίου ναού τούτου.
─ Oremos ainda, pelos bem-aventurados e Έτι δεόμεθα υπέρ των μακαρίων και αοιδίμων
sempre lembrados fundadores deste santo κτιτόρων της αγίας Εκκλησίας ταύτης, και
templo, por todos os nossos pais e irmãos υπέρ πάντων των προαναπαυσαμένων
falecidos, que reposam piedosamente aqui, πατέρων και αδελφών ημών, των ενθάδε
aqui e em todos os lugares do mundo. ευσεβώς, κειμένων, και απανταχού
ορθοδόξων.
─ Oremos ainda pelos nossos benfeitores e Έτι δεόμεθα υπέρ των καρποφορούντων και
por todos os que praticam o bem neste καλλιεργούντων εν τω αγίω και πανσέπτω
santo templo, pelos que nele trabalham, ναώ τούτω, κοπιώντων, ψαλλόντων και υπέρ
cantam e pelo povo aqui presente, que es- του περιεστώτος λαού, του απεκδεχομένου
peram de ti grande e abundante το παρά σου μέγα και πλούσιον έλεος.
misericórdia.
S.: Porque tu és um Deus Bom e filantropo, e Ότι ελεήμων και φιλάνθρωπος Θεός
nós te glorificamos, ó Pai e Filho e Espírito υπάρχεις, και σοι την δόξαν αναπέμπομεν,
Santo, agora e sempre e pelos séculos dos τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι,
séculos. νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
S.: Completemos a nossa oração matutina ao Πληρώσωμεν την δέησιν ημών τω Κυρίω.
Senhor.
S.: Pelos preciosos dons que foram oferecidos, Υπέρ των προτεθέντων τιμίων δώρων, τού
oremos ao Senhor. Κυρίου δεηθώμεν.
─ Por este santo templo e por todos os que a Υπέρ του αγίου οίκου τούτου και των μετά
ele vem com fé, devoção e temor a Deus, πίστεως, ευλαβείας και φόβου Θεού
oremos ao Senhor. εισιόντων εν αυτώ, του Κυρίου δεηθώμεν.
─ Para que sejamos livres de toda aflição, ira, Υπέρ του ρυσθήναι ημάς από πάσης θλίψεως,
perigo e adversidades, oremos ao Senhor. οργής, κινδύνου και ανάγκης, του Κυρίου
δεηθώμεν.
─ 102 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
─ Que todo este dia seja perfeito, santo, pací- Την ημέραν πάσαν, τελείαν, αγίαν, ειρηνικήν
fico e sem pecado, peçamos ao Senhor. και αναμάρτητον, παρά του Κυρίου,
αιτησώμεθα.
S.: Um Anjo de paz, guia fiel e guarda de nos- Άγγελον ειρήνης, πιστόν οδηγόν, φύλακα των
sas almas e de nossos corpos, peçamos ao ψυχών και των σωμάτων ημών, παρά του
Senhor. Κυρίου αιτησώμεθα.
─ O perdão e a remissão de nossos pecados e Συγγνώμην και άφεσιν των αμαρτιών και των
culpas, peçamos ao Senhor. πλημμελημάτων ημών, παρά του Κυρίου
αιτησώμεθα.
─ Tudo o que é bom e proveitoso às nossas Τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών
almas e a paz para o mundo, peçamos ao και ειρήνην τω κόσμω, παρά του Κυρίου
Senhor. αιτησώμεθα.
─ A graça de passarmos os últimos dias de Τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών εν
nossas vidas em paz e penitência, peçamos ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι, παρά του
ao Senhor. Κυρίου αιτησώμεθα.
─ Um fim de vida cristão, pacífico, sem dor, Χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών, ανώδυνα,
irrepreensível, e uma sentença favorável ανεπαίσχυντα, ειρηνικά, και καλήν απολογίαν
no temível tribunal de Cristo, peçamos ao την επί του φοβερού βήματος του Χριστού
Senhor. αιτησώμεθα.
S.: Pela graça, misericórdia e grande amor do Ότι Θεός ελέους, οικτιρμών και φιλανθρωπίας
teu Filho Unigênito Jesus Cristo, com o υπάρχεις και σοι την δόξαν αναπέμπομεν, τω
qual és bendito, juntamente com o teu san- Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι, νυν
tíssimo, bom e vivificador Espírito, agora e και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
sempre e pelos séculos dos séculos.
L.: Inclinai vossas cabeças perante o Senhor! Tας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν.
─ 103 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
E o sacerdote recita, em voz baixa, a oração que segue, elevando a voz na doxologia final:
ORAÇÃO DE INCLINAÇÃO
S.: Senhor Santo, que habitas no mais alto céu Κύριε λαγιε, ο εν υψηλοίς κατοικών και τα
e olhas com misericórdia os humildes, e ταπεινά εφορών και τω παντεφόρω σου
com tua onipotência sustentas a criação: όκκατι επιβλέπων επί πάσαν την κτίσιν, σοι
Diante de ti dobramos nossas cabeças e os εκλίναμεν τον αυχένα της ψυχής και του
nossos corações e te suplicamos: estende σώματος και δεόμεθα σου, άγιε αγίων·
tua mão invisível do alto da tua santa mo- έκτεινον την χείρα σου την αόρατον εξ αγίου
rada e abençoa-nos. E se cometemos
κατοικητηρίου σου και ευλόγησον πάντας
pecados, voluntária ou involuntariamente,
ημάς· και ει τι ημάρτομεν εκουσίως ή
concede-nos o teu perdão. Tu, que és bom
e amas a humanidade, dá-nos teus bens ακουσίως, ως αγαθός και φιλάνθρωπος Θεός
neste mundo e no que há de vir. συγχώρησον, δωρούμενος ημίν τα εγκόσμια
και υπερκόσμια αγαθά σου.
─ Pois, tu és o Deus da misericórdia e da sal- Σον γαρ εστι το ελεείν και σώζειν ημάς, ο
vação e a Ti rendemos glória, ó Pai e Filho Θεός ημών, και σοι την δόξαν αναπέμπομεν,
e Espírito Santo, agora e sempre e pelos sé- τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι,
culos dos séculos. νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
S.: O que é bendito, Cristo nosso Deus, eter- Ο ων ευλογητός Χριστός ο Θεός ημών
namente, agora e sempre e pelos séculos πάντοτε νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των
dos séculos. αιώνων.
─ Consolida, ó Deus, a santa fé ortodoxa na tua Στερεώσαι Κύριος ο Θεός την αγίαν και
Igreja, agora e sempre e pelos séculos dos αμώμητον πίστιν των ευσεβών και ορθοδόξων
séculos. Amém. Χριστιανών, συν τη αγία Εκκλησία και τη πόλει
(κώμη, Μονή) ταύτη εις αιώνας αιώνων. Αμήν.
DESPEDIDA
S.: Glória a ti, ó Cristo Deus, esperança nossa, Δόξα σοι, Χριστέ ο Θεός, η ελπίς ημών, δόξα
glória a ti! σοι.
C.: Glória ao Pai e ao Filho e ao Espírito Santo, Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν
agora e sempre e pelos séculos dos séculos. και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Amém.
─ Kyrie, eleison [3]. Padre, abençoa-nos em Κύριε, ελέησον[3]. Πάτερ Άγιε ευλόγησον.
nome do Senhor!
─ 104 ─
Pequeno IERATIKON — o Livro do Altar
BÊNÇÃO FINAL
S.: [O Ressuscitado dentre os mortos] Cristo, [Ο Αναστάς εκ νεκρών] Χριστός ο αληθινός
nosso verdadeiro Deus, pela intercessão de Θεός ημών, ταις πρεσβείαις της παναχράντου
sua puríssima e imaculada Mãe, pelo poder και παναμώμου αγίας αυτού μητρός, δυνάμει
de sua preciosa e vivificante cruz, pela pro- του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού,
teção das veneráveis e incorpóreas προστασίαις των τιμίων επουρανίων
potências celestes, pelas súplicas do vene- δυνάμεων ασωμάτων, ικεσίαις του τιμίου,
rável e glorioso profeta e precursor João
ενδόξου, προφήτου Προδρόμου και
Batista, dos santos e gloriosos apóstolos,
dignos de todo louvor, dos santos, glorio- Βαπτιστού Ιωάννου, των αγίων, ενδόξων και
sos e vitoriosos mártires, de nossos santos πανευφήμων Αποστόλων, του αγίου ενδόξου
padres teóforos, de nosso pai, entre os san- και πανευφήμου Αποστόλου Βαρνάβα -
tos, são João Crisóstomo, arcebispo de ιδρυτού και προστάτου της Αγιωτάτης
Constantinopla, de S. [N. ...], patrono desta Εκκλησίας της Κύπρου, του εν αγίοις πατρός
igreja, dos santos e justos avós do Senhor ημών Ιωάννου Αρχιεπισκόπου
Joaquim e Ana, de S. [N. ...], cuja festa co- Κωνσταντινουπόλεως του Χρυσοστόμου, των
memoramos hoje, e de todos os santos, αγίων ενδόξων και καλλινίκων Μαρτύρων, του
tenha piedade de nós e salve-nos, por sua αγίου ενδόξου Μεγαλομάτυρος Γεωργίου του
filantropia e infinita bondade. Τροπαιοφόρου, των οσίων και θεοφόρων
Πατέρων ημών, των αγίων και δικαίων
θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, [του αγίου
της ημέρας] ου και την μνήμην επιτελούμεν,
και πάντων των Αγίων, ελεήσαι και σώσαι
ημάς, ως αγαθός και φιλάνθρωπος και
ελεήμων Θεός.
─ Pelas orações da Santa Mãe de Deus Se- Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε
nhor Jesus Cristo, nosso Deus, tem piedade Ιησού Χριστέ, ο Θεός ημών, ελέησον και
de nós e salva-nos. σώσον ημάς.
Amém. Αμήν.
Edição – novembro/2016
─ 105 ─