Maatschappelijk Betrokken Ondernemen (MBO):

,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM

&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF

.,#CFESJKWFO

NFEFXFSLFST

&FSEF
EF
4XBSU
.70
/FEFSMBOE

-BST
.PSBUJT
$43
"DBEFNZ

$PFO
#FSUFOT
&*.

4UFGBOJF
-BQ
.07*4*&

1
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Voorwoord
Wist u dat de meerderheid van de MKB-ondernemers maatschappelijk betrokken onder-
neemt? Dat de manier waarop dat gebeurt, verrassend weinig verschilt per sector? Dat er
bij een meerderheid van bedrijven geen duidelijke inhoudelijke lijn zit in de MBO-acti-
viteiten? En dat zij vooral maatschappelijk betrokken ondernemen omdat het inspireert?
En dat de geschatte totale omvang van MBO in Nederland 1,75 miljard euro bedraagt?

Dit zijn slechts een paar van de interessante uitkomsten van de Nationale MBO Monitor.
Met deze Monitor proberen we voor het eerst om maatschappelijk betrokken onderne-
men (MBO) in de volle breedte en onder alle betrokken partijen gestructureerd in kaart
te brengen. Zulke inzichten zijn onontbeerlijk als we MBO in Nederland willen stimule-
ren. Nederland is beter af wanneer bedrijven, maatschappelijke organisaties, overheden,
fondsen en intermediairs nauwer samenwerken aan het oplossen van concrete maat-
schappelijke vraagstukken.

Als manager van het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO (MBO Programma) zie ik
dagelijks vele manieren waarop bedrijven maatschappelijk betrokken ondernemen. Al
deze initiatieven, groot en klein, stemmen hoopvol, inspireren en zijn relevant voor zo-
wel bedrijf als samenleving. In MBO komen idealen en zakelijkheid samen en daarom
smaakt het naar meer – juist in deze tijden van economische onzekerheid.

Deze rapportage is gebaseerd op onderzoek onder een groot bedrijvenpanel van het
EIM. U kunt het zien als een voorproefje van hetgeen de Nationale MBO Monitor in
petto heeft. De uitkomsten steunen mij in het idee dat MBO van belang is voor bedrij-
ven en hun stakeholders – en dat er nog steeds een wereld te winnen is. Ik hoop daarom
van harte dat deze publicatie zal bijdragen aan het groter, sterker en beter maken van
MBO in Nederland.

Ik wens u veel leesplezier!

Eerde de Swart
Manager Nationaal Stimuleringsprogramma MBO
MVO Nederland

Vul ook de online vragenlijst in op www.nationalembomonitor.nl!

2
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

Inhoudsopgave

Voorwoord 2

Ten geleide: achtergrond van deze publicatie 4

Over het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO
Over de Nationale MBO Monitor
Over deze publicatie

Hoofdstuk 1: De maatschappelijke betrokkenheid van bedrijven 5

De essentie van MBO
Verschijningsvormen van MBO
Een positieve bijdrage om vele redenen
Een zakelijker aanpak
Kansen voor alle betrokken partijen

Hoofdstuk 2: De invulling van MBO in praktijk: mensen, munten, middelen,

massa en media 8
Inleiding
Resultaten

Hoofdstuk 3: De motivaties voor en waarde van MBO 11

Inleiding
Resultaten

Hoofdstuk 4: De oriëntatie en ontwikkeling van MBO 14

Inleiding
Resultaten

Hoofdstuk 5: Samenwerking en gebruik van intermediairs bij MBO 17

Inleiding
Resultaten

Hoofdstuk 6: Conclusies 18

Bijlagen 19
Bijlage 1: Methodologische verantwoording
Bijlage 2: Stappenplan ‘Starten met MBO’

3
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Ten geleide: achtergrond van deze publicatie

Over het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO

Het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO is onderdeel van MVO Nederland en

wordt mede-gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Het programma bestaat sinds medio 2009. De ambitie van het programma is om MBO
in Nederland groter, sterker en beter te maken – een verantwoordelijkheid van bedrij-
ven, overheden, fondsen en maatschappelijke organisaties. Binnen deze ambitie worden
onderstaande doelstellingen onderscheiden:
1. MBO in het bedrijfsleven bevorderen
2. Maatschappelijke organisaties stimuleren om samen te werken met bedrijven
3. MBO-intermediairs tools in handen geven om te professionaliseren en hun net-
werk landelijk dekkend maken
4. De zichtbaarheid van MBO vergroten
5. De omvang en effecten van MBO meten en hierover publiceren
6. MBO-actoren in strategische allianties rond maatschappelijke vraagstukken verbin-
den
Vanuit deze doelstellingen worden voor de diverse doelgroepen vanuit het MBO Pro-
gramma diverse activiteiten georganiseerd, zoals trainingen voor intermediaire orga-
nisaties, workshops voor bedrijven, evenementen zoals Wereldz, het delen van goede
voorbeelden en onderzoek naar MBO in Nederland.

Over de Nationale MBO Monitor

De ontwikkeling en uitvoering van de Nationale MBO Monitor is de invulling van de
vijfde doelstelling van het MBO Programma. Er is op dit moment slechts een zeer be-
perkt en ongestructureerd inzicht in het MBO-veld, zowel voor wat betreft inspanningen
als ontwikkelingen. Daartoe heeft het MBO Programma, ondersteund door MOVISIE
en CSR Academy, de Nationale MBO Monitor ontwikkeld. Dit is het eerste meetinstru-
ment dat in kaart brengt wat de stand van zaken is op het gebied van MBO in Neder-
land. Tevens kunnen organisaties met deze Monitor zelf de kwaliteit en kwantiteit van
hun maatschappelijk betrokken ondernemerschap in kaart brengen. De vragen in de
Monitor hebben betrekking op de investeringen en opbrengsten van organisaties op het
gebied van MBO. Met de Monitor wordt niet alleen onderzoek gedaan onder bedrijven,
maar ook onder overheden en maatschappelijke organisaties. Op basis van de resultaten
van de MBO Monitor onderneemt het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO gericht
activiteiten om MBO in Nederland te stimuleren en te professionaliseren. De Monitor
heeft dezelfde looptijd als het MBO Programma: t/m 2012. Dit biedt de mogelijkheid
om trends en ontwikkelingen in de tijd te signaleren.

Over deze publicatie

Dit panelonderzoek is onderdeel van de Nationale MBO Monitor en biedt een voorproef-
je van de resultaten van deze Monitor1. Op basis van een bevraging van het Beleidspanel
MKB van EIM geeft het inzicht in onder andere de stand van zaken op het gebied van
MBO binnen het MKB, motivaties voor MBO, ontwikkelingen en aandachtsgebieden op
het gebied van MBO en het samenwerken met intermediaire organisaties door bedrij-
ven.

1 Zie voor een vearntwoording van dit onderzoek Bijlage 1. De definitieve resultaten van de eerste jaar-
gang van de MBO Monitor zullen eind 2010/2011 worden gepubliceerd.
4
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

Hoofdstuk 1: De maatschappelijke betrokkenheid van bedrijven

De essentie van MBO

Een snoepfabrikant die gezond eten en bewegen promoot, een verzekeraar die het cul-
turele leven in de regio stimuleert, een adviesbureau dat jonge ondernemers helpt met
hun businessplan, een bank die een project opzet om mensen verstandiger met geld om
te laten gaan – het zijn slechts enkele voorbeelden van de manieren waarop bedrijven
invulling geven aan MBO. Immers, zoveel bedrijven, zoveel manieren!
MBO gaat in essentie over de concrete invulling van het maatschappelijk engagement
van een bedrijf. Er zijn talloze mogelijkheden om aan die betrokkenheid vorm te geven.
Het geven van geld aan een goed doel, het doneren van afgeschreven IT-apparatuur aan
een buurthuis, het sponsoren van een sportclub of het mogelijk maken van mede-
werkervrijwilligerswerk zijn slechts enkele voorbeelden. Heel veel bedrijven doen dit al
op de een of andere manier. Maar er is nog veel terrein te winnen, want de relatie met
de kernactiviteiten van het bedrijf blijkt vaak te ontbreken. Ook wordt er nauwelijks
gedacht in termen van bedrijfseconomische meerwaarde en de initiatieven hebben in de
regel een ad hoc-karakter.

Verschijningsvormen van MBO

Het midden- en kleinbedrijf vult zijn maatschappelijke betrokkenheid veelal lokaal in, maar
dat is niet altijd het geval. Zo heeft het uitvoeren van MBO-activiteiten in het buitenland de
laatste jaren aan populariteit gewonnen (zie Box 1 voor een voorbeeld). Diverse grote onder-
nemingen beschikken over een ‘corporate foundation’ van waaruit zij hun MBO-activiteiten
bundelen, stimuleren en coördineren. Voorbeelden van bedrijven met zo’n foundation
zijn Exact, Nuon, Delta Lloyd, Rabobank en ABN Amro. Diezelfde grote ondernemingen
verbinden zich daarnaast steeds vaker via een samenwerkingsverband voor langere tijd
aan een specifiek goed doel of concrete maatschappelijke organisatie(s). Daarbij worden
aanzienlijke financiële middelen en/of expertise ter beschikking gesteld of uitgeruild tegen
tegenprestaties. De samenwerking tussen TNT en World Food Programme van de Verenig-
de Naties is hiervan misschien wel het bekendste voorbeeld. MBO kent dus vele gedaanten
en de manieren waarop MBO wordt ingevuld en georganiseerd zijn zeer divers.

Box 1: Telengy VROM: MBO door middel van een buitenlandproject

Adviesorganisatie Telengy VROM, 60 medewerkers sterk, ging ter gelegenheid van
haar lustrum op zoek naar een zinvol project om dit lustrum op een bijzondere wijze
te vieren. “Onze consultants weten alles over bouwen en de juridische aspecten die
daarbij komen kijken. Daar wilden we iets mee doen voor een land in Afrika.” Uiteinde-
lijk heeft het adviesbureau samen met intermediair Intervolve een reeds lopend project
voor de oprichting en ondersteuning van een woningbouwvereniging in Ethiopië
geadopteerd om een krottenwijk op te knappen. Er zijn ondertussen nieuwe huizen
gebouwd, de lokale bevolking is hierbij betrokken en tijdens het project is een baksteen-
fabriekje en een schildersbedrijfje ontstaan. Medewerkers van Telengy VROM raakten
geïnspireerd en het bedrijf heeft een vorm van microfinanciering opgezet, bedoeld
voor ondernemers om geld te lenen voor een eigen bedrijfje. Daarnaast kwam er een
plan voor een kinderdagverblijf en werd er geïnvesteerd in de opleiding van leidsters
om de kwaliteit van de opvang voor langere tijd te verzekeren. “Het enthousiasme van
de consultants straalt af op de onze klanten. Het verloop is hier buitengewoon laag en
dat komt omdat we dankzij dit project een supergoede band met elkaar hebben”, aldus
Aafko Bergenhenegouwen, directeur van Telengy VROM.
(Bron: MVO-magazine PEPPER, september 2010)

5
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Een positieve bijdrage om vele redenen

Het achterliggende idee bij MBO is dat bedrijven een onlosmakelijk onderdeel zijn
van de samenleving. Hun activiteiten hebben effect op de samenleving en zij hebben
daarom baat bij het goed functioneren van de samenleving. Door invulling te geven aan
MBO kunnen bedrijven een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van de (lokale)
samenleving en eventueel de negatieve effecten die zij op de samenleving hebben ver-
zachten of compenseren. Uit diverse onderzoeken blijkt dat veel bedrijven vinden dat
het ‘gewoon hun verantwoordelijkheid’ is om dit te doen (MBO omdat het hoort) of dat
zij het inspirerend en leuk vinden om dit te doen (MBO omdat het inspireert). Door de
toenemende verwevenheid van bedrijven met de sociale infrastructuur wordt ook het
zakelijke belang van MBO steeds groter. MBO kan op diverse manieren bijdragen aan
het succes van een bedrijf (MBO omdat het loont). Denk daarbij aan het realiseren van
HR-, Marketing-, Communicatie- en PR-doelstellingen. Zo kan een bedrijf zijn identi-
teit en imago versterken met MBO of zichzelf als aantrekkelijke werkgever profileren.
Bovendien eisen steeds meer gemeenten bij aanbestedingen dat bedrijven mensen met
een afstand tot de arbeidsmarkt onderdeel maken van de levering. Dit is een vorm van
druk van buitenaf om invulling te geven aan MBO (MBO omdat het moet). De motiva-
ties voor MBO zijn dan ook vaak een combinatie van idealen en verantwoordelijkheden
enerzijds en zakelijke overwegingen anderzijds. Waarde voor het bedrijf en waarde voor
de samenleving gaan in ieder geval steeds meer hand-in-hand (zie Box 2).

Box 2: Zuylen uitvaartverzorging: ‘Zorgen voor mensen zit in onze genen’

Als betrokken ondernemer besloot Zuylen Uitvaartverzorging in Breda een bijdrage
te leveren aan de nationale verwendag in de zorg. Zo’n honderd senioren afkom-
stig uit verschillende verzorgings- en verpleeghuizen kwamen naar de aula van het
uitvaartcentrum om daar deel te nemen aan een meezingconcert. “Er zijn heel wat
mensen in onze samenleving die eenzaam zijn en aandacht verdienen. Dat zijn
veelal ouderen, maar dat geldt ook voor sommige jongeren. Als stichting voelen wij
ons betrokken bij de maatschappij en om die reden besloten wij een bijdrage leveren
aan het helpen van deze mensen”, aldus Lisianne Fennema die medeverantwoor-
delijk is voor dit initiatief van Zuylen. “We hebben contact gezocht met Betrokken
Ondernemers Samen voor Breda die verantwoordelijk is voor het organiseren van de
verwenzorgweek in Breda. We hebben hen aangeboden een dagje uit in ons gebouw
te organiseren voor eenzame mensen in de regio. Met (rolstoel)bussen van Rolerisuit
werden ze naar onze locatie gebracht. En het is een geweldige middag geworden.”
De ongeveer zestig medewerkers van Zuylen werden benaderd om zich vrijwillig in
te zetten op deze dag. Fennema: “Dat is goed gelukt. Medewerkers hadden etagères
klaargezet met hapjes, een team van vier koffiedames had zich spontaan aangemeld
voor deze dag, er waren medewerkers voor de techniek en begeleiding van de gasten,
kortom voldoende vrijwilligers voor deze dag.” Een volgende actie staat al op de plan-
ning. Fennema: “We willen mensen die moeilijk ter been zijn helpen om graven van
dierbaren te bezoeken. Ook dat project gaan we opstarten.” “Wij hebben maatschap-
pelijke activiteiten structureel onderdeel gemaakt van onze werkzaamheden”, aldus
directeur Roel Stapper. “Onze visie: de dienstverlening van Zuylen is gebaseerd op
menselijkheid, zorgvuldigheid en respect. Om onze diensten goed uit te kunnen
voeren is het dus zaak om deel uit te maken van de maatschappij in bredere zin.”
(Bron: MVO-magazine PEPPER, november 2010)

6
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

Een zakelijker aanpak

Met het toenemende belang van MBO en de mogelijkheden die het biedt, groeit de
noodzaak voor bedrijven om MBO meer gericht vorm te geven. Dit betekent enerzijds
dat bedrijven MBO op een professionelere manier gaan organiseren, meer plan- of be-
leidsmatig en meer op de lange termijn gericht dan op de korte. Anderzijds betekent dit
dat bedrijven MBO een meer strategische invulling gaan geven. Zij gaan MBO-initiatie-
ven in verband brengen met de bedrijfsdoelstellingen en op zoek naar de economische
meerwaarde ervan. Ook zullen zij meer en meer focus aanbrengen door te kiezen voor
bepaalde sociale thema’s of maatschappelijke doelgroepen (zie Box 3 voor een aantal
vragen die bedrijven zich hiertoe zouden moeten kunnen stellen). Zij zullen aansluiting
zoeken bij de eigen kernactiviteiten, de markten die worden bediend of de competenties
die aanwezig zijn binnen het bedrijf. Daarmee wordt MBO een volwaardig onderdeel
van de MVO-agenda van bedrijven.

Box 3: Hoe pak je MBO gestructureerd aan?

Het is zonder meer mogelijk om op een gestructureerde, zakelijke manier over MBO
na te denken zonder dat dit ten koste gaat van de maatschappelijke waarde en de in-
spiratie ervan. Ook aan MBO kunnen zakelijke doelstellingen verbonden worden. De
kunst is het denken in en-en in plaats van of-of: èn meerwaarde voor de samenleving
èn meerwaarde voor het bedrijf. Juist deze combinatie maakt MBO ook op langere
termijn van waarde voor het bedrijf. Waar dit proces ook begint, het is van belang om
een antwoord te geven op onder meer onderstaande vragen:
- Waarom willen wij dit? Waarom vinden wij MBO belangrijk?
- Welke waarde willen wij hier als bedrijf uithalen? En (hoe) kunnen we die waarde
meten?
- Hoe kunnen wij MBO-activiteiten aan laten sluiten bij onze eigen doelstellingen,
activiteiten en expertises?
- Wanneer is MBO voor ons succesvol, zowel in maatschappelijke als in zakelijke zin?
In Bijlage 2 van deze publicatie is een uitgebreid MBO-stappenplan voor bedrijven
opgenomen.

Kansen voor alle betrokken partijen

De ontwikkeling richting een meer zakelijke invulling van MBO creëert ook kansen
voor de maatschappelijke partners van bedrijven. Maar het stelt ook eisen aan deze
maatschappelijke organisaties en intermediairs die optreden als matchmaker tussen
bedrijven en maatschappelijk veld. Zij dienen zich bewust te zijn van de wenselijkheid
en de mogelijkheden van een meer gestructureerde en strategische invulling van MBO
door bedrijven. Uiteraard zullen ook zij langer en meer profiteren van deze duurzame
partnerschappen.

7
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Hoofdstuk 2: De invulling van MBO in praktijk: mensen, munten,

middelen, massa en media

Inleiding
Het is mogelijk om MBO-investeringen onder te verdelen naar soort. Daartoe wordt wel
een onderscheid gemaakt in vijf M’s: Mensen, Munten, Middelen, Massa en Media. Bij
‘Mensen’ gaat het over het inzetten van tijd van medewerkers om arbeid te verrichten
of kennis en kunde (expertise) te leveren. Bij ‘Munten’ gaat het om geldelijke donaties
of sponsoring. Onder ‘Middelen’ verstaan we fysieke goederen, producten, faciliteiten
of concrete diensten in natura. ‘Massa’ is ondersteuning door bedrijven in de vorm van
lobby voor maatschappelijke organisaties of het beschikbaar stellen van netwerken en
met ‘Media’ wordt bedoeld het laten meeliften van de maatschappelijke partner(s) op
bestaande media-uitingen van het bedrijf.2
Bedrijven kunnen voor hun MBO-investering een wederdienst van de ontvangende or-
ganisatie vragen. Deze wederdienst kan variëren van een naamsvermelding tot gebruik
maken van de specifieke expertise van de maatschappelijke partner. Ook kan de MBO-
inzet van een bedrijf een combinatie van verschillende M’s zijn.

Resultaten
Ongeveer 55% van de ondervraagde bedrijven geeft aan MBO-activiteiten te onder-
nemen. Sectoren die enigszins achterblijven zijn de bouw en de categorie overige
dienstverlening. De aandacht voor MBO blijkt toe te nemen met de bedrijfsgrootte. Iets
minder dan de helft van de zzp-ers en bedrijven met één personeelslid doet aan MBO.
Dit tegenover ruim 70% van de middenbedrijven.
In figuur 1 wordt het beeld geschetst van de verschillende M’s die door MKB-bedrijven
worden ingezet bij hun MBO-activiteiten. Op deze vraag konden bedrijven meerdere
antwoorden geven. Hieruit valt af te lezen dat geld (Munten) met 77% het vaakst wordt
ingezet, gevolgd door arbeid, kennis en kunde (Mensen) met ruim 67%. Toch nog ruim
een kwart van de bedrijven die aangaven MBO-activiteiten te ondernemen, blijkt lobby-
en netwerkactiviteiten (Massa) in te zetten voor MBO. Denk aan het openstellen van
eigen netwerken voor maatschappelijke initiatieven en het promoten van deze initiatie-
ven binnen de eigen kring van contacten. Het zijn daarbij wel vooral de grotere MKB-
bedrijven die dit noemen (50% van de bedrijven met 10 tot 100 medewerkers). De M van
Middelen, zoals het geven of uitlenen van materialen en producten en het beschikbaar
stellen van ruimte wordt ingezet door slechts 7% van de bedrijven.
Tenslotte worden door enkele bedrijven nog andere activiteiten genoemd zoals het bie-
den van werkervaringsplaatsen voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt,
het bieden van stageplekken voor scholieren en studenten en het geven van korting op
producten.

2 Media is niet als separate categorie in deze rapportage meegenomen, aangezien dit een lastig te opera-
tionaliseren vorm van MBO-inzet is gebleken voor het MKB en overlap had met de categorie Massa.

8
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

Figuur 1: MBO-inzet door MKB-bedrijven

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

In figuur 2 wordt het type MBO-inzet van bedrijven nog eens getoond, maar dan als
resultaat van de vraag op welke M bedrijven het meest inzetten. Daardoor tellen nu alle
percentages samen op tot 100%. Daaruit blijkt dat geld niet de meest ingezette M is,
maar juist Mensen. Ondanks dat er duidelijk een flinke variatie aan MBO-activiteiten
lijkt te bestaan, is het gros daarvan gericht op deze twee categorieën.

Figuur 2: Belangrijkste MBO-inzet door MKB-bedrijven

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

Wanneer per sector wordt gekeken naar de diverse typen MBO-inzet, blijkt dat er weinig
grote verschillen zijn te zien tussen de diverse sectoren (zie figuur 3). Tekenend is wel
het verschil tussen de financiële en zakelijke dienstverlening: de financiële dienstverle-
ners kiezen blijkbaar snel voor Munten, waar de zakelijke dienstverleners eerder kiezen
voor een inzet op Mensen (arbeid, kennis en kunde). Ook in de bouwsector wordt name
ingezet op Munten.

9
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Figuur 3: Belangrijkste MBO-inzet door MKB-bedrijven, naar sector

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

10
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

Hoofdstuk 3: De motivaties voor en waarde van MBO

Inleiding
Bedrijven kunnen invulling geven aan MBO om ideële redenen, uit zakelijke overwe-
gingen of een combinatie daarvan. Achter deze motivaties gaan veronderstellingen
of verwachtingen schuil over de waarde van MBO. Investeren in MBO uit zakelijke
overwegingen kan meerdere aspecten hebben. Zo kan een bedrijf meerwaarde zien in
het versterken van het teamgevoel of de bedrijfstrots, maar ook in het vergroten van
afzetmogelijkheden of het stimuleren van een positief imago.

Resultaten
Figuur 4 laat zien dat 55% van de Nederlandse MKB-bedrijven die aan MBO doen dat
vooral doet omdat het inspireert en leuk is. Daarnaast vindt een kwart van de bedrijven
dat het hoort. Slechts 13% van de bedrijven doet het omdat het hen iets oplevert. Er zijn
wat dit betreft nauwelijks verschillen tussen sectoren en bedrijfsgrootte

Figuur 4: Belangrijkste redenen van MKB-bedrijven om aan MBO te doen

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

MKB-bedrijven besteden geen grote bedragen aan hun MBO-activiteiten. Gevraagd naar
de geldwaarde die hun MBO-inzet vertegenwoordigt per jaar, blijkt dat 35% niet meer
dan een waarde van 1.000 euro ‘uitgeeft’ (zie figuur 5). Zo’n 39% geeft jaarlijks 1.000
tot 5.000 euro uit aan MBO. Naarmate de bedragen toenemen daalt het aantal bedrij-
ven dat deze uitgeeft flink.
Wanneer we kijken naar de verschillende sectoren, zijn in de geldwaarden wel enkele ac-
centverschillen te ontdekken (zie figuur 6). In de bouw en de categorie overige dienst-
verlening zijn er meer bedrijven die MBO-activiteiten met een relatief beperkte waarde
ondernemen. De financiële dienstverleners, vervoerders en ICT -bedrijven lijken daaren-
tegen relatief vaker hogere bedragen te besteden.
Het zal niet verbazen dat de waarde toeneemt naarmate de bedrijen groter zijn. Zo’n
90% van de bedrijven tot 10 medewerkers investeert niet meer dan 5.000 euro per jaar
in MBO, terwijl bijna een derde van de bedrijven van 10 tot 100 medewerkers boven de
10.000 euro aan waarde investeert. Op basis van dit onderzoek kan worden gesteld dat
de geschatte totale omvang van MBO in Nederland minstens 1,75 miljard euro bedraagt.

11
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Figuur 5: Geldwaarden MBO-activiteiten per jaar door Nederlandse MKB-bedrijven

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

Figuur 6: Geldwaarden MBO-activiteiten per jaar door Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

Op de vraag wat zij zien als de waarde van hun MBO-activiteiten, noemt zo’n 46% de
bijdrage aan de kwaliteit van de samenleving (figuur 7). Het gaat hen dus vooral om de
maatschappelijke impact. Ruim een derde van de bedrijven noemt de profilering van
het bedrijf op de commerciële markt (PR, communicatie). Slechts zo’n 6% noemt het
profileren van zichzelf als aantrekkelijke werkgever. Er is ook een deel van de bedrijven
(ook 6%) dat geen bijzondere waarde aan de eigen MBO-activiteiten verbindt.

12
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

Andere door bedrijven genoemde waarden zijn het kweken van goodwill, inspiratie,
betrokkenheid en een goed gevoel, netwerken en het leggen van contacten, belang van
nalatenschap (legancy) en het overdragen van kennis.
Uit figuur 8 blijkt dat er duidelijke verschillen zijn tussen de sectoren. Voor de bouw,
logies, zakelijke dienstverlening en overige dienstverlening zijn profilering relatief
belangrijk, terwijl in de industrie en de financiële dienstverlening de maatschappelijke
impact zwaarder weegt.

Figuur 7: Waarden van de eigen MBO-activiteiten, voor Nederlandse MKB-bedrijven

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

Figuur 8: Waarden van de eigen MBO-activiteiten voor Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

13
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Hoofdstuk 4: De oriëntatie en ontwikkeling van MBO

Inleiding
Het kan voor een bedrijf verstandig zijn om een specifiek thema, een nauwomlijnde
doelgroep of een enkele organisatie te selecteren voor de MBO-activiteiten. Hoewel het
geen voorwaarde is, kan een dergelijke focus zowel de interne als externe zichtbaarheid
van het initiatief vergroten. Het kan een langduriger MBO-commitment bevorderen en
daarmee de maatschappelijke impact van de investering vergroten. Daarmee kan het
bepalend zijn voor de omvang (waarde in euro’s) van de MBO-activiteiten. Sommige
bedrijven kiezen voor een invulling van MBO die in lijn ligt met hetgeen medewerkers
van het bedrijf dagelijks doen, waar hun expertise ligt of de markten die zij bedienen.
Andere bedrijven zoeken juist een project of initiatief dat buiten hun comfortzone ligt.
Beide benaderingen kunnen heel inspirerend en waardevol zijn.

Resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat het merendeel van de bedrijven zijn MBO-activiteiten lokaal
richt (67%). Bijna een derde van de MBO-activiteiten heeft een regionaal karakter.
Slechts een kleine 15% van de MBO-activiteiten is nationaal gericht en ruim 11% inter-
nationaal. Uit figuur 9 valt af te lezen dat de verschillen tussen de sectoren aanzienlijk
zijn. Zo zijn vervoer/ICT en zakelijke dienstverlening meer gericht op de internationale
markt. Bedrijfsgrootte blijkt hierbij nauwelijks een rol te spelen.

Figuur 9 : Oriëntatie van de eigen MBO-activiteiten door Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

Gevraagd naar de lijn in de MBO-activiteiten (bijvoorbeeld een voorkeur voor een so-
ciaal thema of maatschappelijke doelgroep) geeft ruim een derde van de ondervraagde
MKB-bedrijven die MBO-activiteiten ondernemen aan dat hier geen lijn in zit. Hun
MBO-inspanningen worden doorgaans door het toeval bepaald. Daar tegenover geeft
45% van de bedrijven aan dat er wel sprake is van een duidelijke lijn. Iets meer dan 20%

14
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

van de bedrijven zegt geen duidelijke lijn te hanteren, maar hier wel over na te denken.
In figuur 10 zijn de reacties naar sector uitgesplitst. Daaruit blijkt dat bedrijven in de
zakelijke en overige dienstverlening het vaakst lijn in MBO-activiteiten aanbrengen.
Binnen de financiële dienstverlening en de bouw wordt dit het vaakst door toeval be-
paald. Opnieuw blijken er geen duidelijke verschillen te zijn naar bedrijfsomvang. Ook
laten de resultaten zien dat naarmate de oriëntatie van MBO-activiteiten meer nationaal
en internationaal is, MKB-bedrijven iets vaker aangeven dat er een duidelijke lijn in hun
activiteiten zit. Er zit verder geen relatie tussen de waarde die aan MBO wordt toegekend
en de lijn die er in de MBO-activiteiten zit.

Figuur 10: Lijn in de MBO-activiteiten van Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

Figuur 11 laat zien dat de meeste MKB-ondernemers (61%) aangeven dat hun MBO-
activiteiten gedurende de afgelopen jaren gelijk zijn gebleven. Voor 31% van de bedrijven
was er sprake van een toename. Voor de komende 2 jaar zit het beeld er geenszins
slecht uit: ruim twee derde van de MKB-ondernemers verwacht gelijk blijvende MBO-
activiteiten en ruim 20% verwacht zelfs een toename. Deze toename wordt vooral
verwacht door MKB-bedrijven in de sectoren vervoer/ICT en logies.

15
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Figuur 11: Ontwikkeling van de eigen MBO-activiteiten door Nederlandse MKB ondernemers
tijdens de afgelopen 2 jaar en voor de komende 2 jaar

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

16
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

Hoofdstuk 5: Samenwerking en gebruik van intermediairs bij MBO

Inleiding
Het is lang niet altijd vanzelfsprekend of gemakkelijk voor bedrijven om geïnformeerde
beslissingen te nemen over MBO. Een van de grote vragen is wat (thema) en wie (doel-
groep of samenwerkingspartner) bij het bedrijf past. Ook het zoeken van toenadering
tot een maatschappelijke organisatie lijkt eenvoudig, maar dat is het niet – laat staan
het smeden van een samenwerking voor de lange termijn. Er zijn vele organisaties die
vergelijkbare doelgroepen bedienen en die staan op hun beurt ook niet altijd open voor
samenwerking. Partijen dienen elkaar te vinden om op een goede manier invulling te
kunnen geven aan MBO. Er zijn in Nederland vele intermediaire organisaties en MBO-
netwerken die bedrijven hierbij kunnen ondersteunen. Bijvoorbeeld bij het selecteren
en adviseren over MBO-beleid of het bieden van toegang tot maatschappelijke partners.
Ook worden er regelmatig lokale/regionale beursvloeren georganiseerd waar bedrijven
en maatschappelijke organisaties elkaar kunnen ontmoeten.

Resultaten
De meeste MKB-bedrijven (bijna 60%) zeggen het belangrijk te vinden om samen met
maatschappelijke partners invulling te geven aan de MBO-activiteiten. Bouwbedrijven
voelen hier in vergelijking met andere sectoren het minst voor, in tegenstelling tot be-
drijven in de zakelijke dienstverlening.

Figuur 12: Belang van samen invulling geven aan MBO-activiteiten, voor Nederlandse MKB-
bedrijven, naar sector

Bron: Beleidspanel MKB, EIM, meting augustus 2010

Ook is aan de bedrijven gevraagd of men gedurende de afgelopen twee jaar ondersteuning
heeft gezocht van een intermediair om in contact te komen met een maatschappelijke
partner. Dat blijkt slechts voor 15% van de bedrijven het geval te zijn. Van de groep MKB-
bedrijven die aangeven dat het belangrijk wordt gevonden om samen met maatschappelijke
partners invulling te geven aan de MBO-activiteiten, geeft minder dan een kwart aan dat
men tijdens de afgelopen twee jaar dergelijke ondersteuning heeft gezocht. Het is duidelijk
dat hier kansen liggen voor organisaties en personen die ondersteunende activiteiten bieden.
17
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

Hoofdstuk 6: Conclusies

Uit het onderzoek naar MBO binnen het Nederlandse MKB is duidelijk geworden dat
een meerderheid (55%) van het Nederlandse MKB maatschappelijk betrokken onder-
neemt. Het geven van geld en het inzetten van arbeid, kennis en kunde blijkt de popu-
lairste manier om invulling te geven aan MBO (in het bijzonder bij financiële dienstver-
leners). Bedrijven blijken in praktijk een combinatie van met name Munten en Mensen
in te zetten en minder in te zetten op Middelen en Massa.

Bijna driekwart geeft aan dat deze activiteiten een geldwaarde van maximaal 5.000 euro
vertegenwoordigen. Een op de drie bedrijven met 10 tot 100 medewerkers geeft aan dat
de waarde boven de 10.000 euro ligt. De geldwaarde die de MBO-activiteiten vertegen-
woordigen is de afgelopen twee jaar bij de meeste bedrijven toegenomen – en ook de
komende jaren verwachten de meeste MKB-bedrijven dat de investeringen in MBO zul-
len toenemen. Blijkbaar zijn MBO-activiteiten behoorlijk crisisbestendig. De geschatte
totale omvang van MBO in Nederland kan op basis van dit onderzoek worden becijferd
op minstens 1,75 miljard euro.

De belangrijkste reden van bedrijven om MBO-activiteiten te ondernemen is omdat

MBO inspireert en leuk is. Meer dan de helft van de respondenten geeft dit aan. Bijna
een kwart van de bedrijven doet aan MBO omdat zij vinden dat dit hun verantwoorde-
lijkheid is (MBO omdat het hoort). Minder dan een vijfde van het Nederlandse MKB
geeft aan in MBO te investeren omdat marktpartijen dergelijke eisen aan hen stellen
(6%) of omdat het zakelijk rendement oplevert (slechts 13%) . Daarentegen kan inves-
teren in MBO omdat het inspireert en leuk is ook positieve zakelijke effecten hebben,
zoals het creëren van betrokkenheid bij en trots op het bedrijf. Een van de conclusies
van de MBO Monitor kan daarom zijn dat bedrijven de potentiële zakelijke meerwaar-
den van MBO nog onvoldoende (h)erkennen. Indien zij dat wel zouden doen, zou de
geldwaarde van de MBO-initiatieven wellicht hoger kunnen liggen.

Het Nederlandse MKB ziet de waarde van MBO-activiteiten vooral in de maatschappelijke

effecten ervan. Dit is logisch, omdat maatschappelijke impact voor hen de belangrijkste
motivatie is om aan MBO te doen. Ook de mogelijkheid tot profilering van het bedrijf op
zijn afzetmarkt is een veel voorkomende waarde die men aan MBO toekent (ruim een
derde). HR-waarde wordt er daarentegen niet toegekend aan MBO, evenmin als waarde
van MBO in het licht van innovaties (bijvoorbeeld productinnovaties). Ook hiervoor geldt
dat bedrijven mogelijk deze waarden van MBO niet herkennen – en hier vervolgens ook
niet naar kunnen handelen bij het in gang zetten van hun MBO-activiteiten.

Minder dan de helft van de bedrijven geeft aan dat er duidelijke lijn zit in hun MBO-in-
zet. Zij richten zich op een specifiek maatschappelijk thema of doelgroep. Veel bedrijven
bepalen hun MBO-inzet echter ad hoc. De meeste van hen richten zich op de lokale
samenleving. De omvang van bedrijven maakt daarin geen verschil.

In bijna alle sectoren geven bedrijven aan dat zij het belangrijk vinden om samen met
maatschappelijke partners invulling te geven aan MBO. Zeker in de dienstverlening
blijkt dat het geval. De uitzondering hierop wordt gevonden in de bouwsector, waar zo’n
tweederde van de respondenten aangeeft dat zij dit niet belangrijk vinden. Bijna een
kwart van de bedrijven die dit van belang vinden, blijkt ook ondersteuning van interme-
diairs te hebben gezocht. Bedrijven die dit minder belangrijk vonden, blijken minder

18
1BOFMPOEFS[PFL
POEFS

/FEFSMBOETF
.,#CFESJKWFO

vaak ondersteuning van intermediairs te hebben gezocht. Al met al wordt er weinig

gebruik gemaakt van intermediairs door MKB-bedrijven. Zijn zij niet op de hoogte van
het bestaan van deze intermediairs? Herkennen zij de waarde van hun diensten onvol-
doende? Hebben zij andere verwachtingen? Of slechte ervaringen? Dit vraagt om nader
onderzoek in de toekomst.

Bijlagen

Bijlage 1: Methodologische verantwoording

Deze rapportage is gebaseerd op een enquête door onderzoeksbureau EIM onder het Be-
leidspanel MKB. Dit panel is telefonisch bevraagd in de periode juni-augustus 2010. Daar-
bij is een vragenlijst gebruikt die bestaat uit 11 vragen met gesloten antwoordcategorieën.
Deze vragenlijst is afgeleid uit vragen die zijn gebruikt in de online vragenlijst die ook deel
uitmaakt van de Nationale MBO Monitor. In totaal zijn er 1.973 bedrijven ondervraagd.
Het MKB-beleidspanel bestaat uit ca. 2.000 bedrijven die periodiek worden ondervraagd
in het kader van het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap. Dit programma
wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken. De bedrijven vormen
een representatieve dwarsdoorsnede van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf.
Voor meer informatie over onderzoek naar ondernemerschap binnen het midden- en
kleinbedrijf, kijk op www.ondernemerschap.nl.

Bijlage 2: Stappenplan ‘Starten met MBO’

Met het stappenplan Starten met MBO neemt u alle aspecten van MBO onder de
loep die voor uw bedrijf relevant zijn. Eerst kijkt u naar uw eigen organisatie. Op
welke bedrijfsaspecten wilt u uw MBO-beleid laten aansluiten (HR, Marketing,
Communicatie)? Vervolgens kijkt u naar de samenleving. Op welke doelgroep wilt u
zich richten? Rond welk thema? Daarna bepaalt u hoe de ideale samenwerking met
een maatschappelijke partij eruit ziet, treedt u naar buiten en komt in actie.
1. Bepaal welke MBO-activiteiten bij uw bedrijf passen. Wat wilt u investeren?
Kijk naar uw eigen organisatie. Welk type mensen werkt hier? Wat doen zij zelf al
aan vrijwilligerswerk? Wat vinden ze belangrijk? Wat zijn uw waarden? Uw mis-
sie? Uw visie? Welke producten en diensten levert u? Wat zijn uw bedrijfsproces-
sen en wat is uw kernexpertise? Wie zijn uw klanten, leveranciers, hoe wilt u die
betrekken? Wat wilt u bereiken met MBO? En wat zet u in aan mensen, middelen,
munten, media en massa?
2. Kies een afgebakend deel van de samenleving.
Verbindt u zich aan een maatschappelijk thema, zoals zorg, welzijn, onderwijs,
kunst? Richt u zich op een actueel maatschappelijk probleem binnen een thema,
zoals eenzaamheid, obesitas, schooluitval? Haakt u aan op een ontwikkeling in de
samenleving, zoals de recessie of de vergrijzing? Welke doelgroep spreekt u aan?
Bijvoorbeeld jongeren, ouderen, minderheden, gehandicapten? Of lieert u zich aan
een maatschappelijke organisatie, zoals het Rode Kruis, de Zonnebloem of liever
een zorginstelling of school bij u in de buurt?
3. Denk na over hoe u de samenwerking met de maatschappelijke partij wilt vormgeven.
Hoe leggen we contact? Hoe gaan we samenwerken? Hoe betrekken we de doel-
groep? Hoe betrekken we de medewerkers? Hoe zien de komende 5 jaar eruit? Wie
gaat ons daarbij helpen?

19
 ,BOTFO
WPPS
PQFO
EPFM
&FSTUF
SFTVMUBUFO
WBO
EF
/BUJPOBMF
.#0
.POJUPS

4. Zoek contact met de gekozen doelgroep of met een specialist die u op weg helpt.
Kunt u zelf de juiste maatschappelijke partij vinden? Of heeft u ondersteuning no-
dig bij het beantwoorden van de vragen in dit stappenplan? Is er een MBO-adviseur
of intermediair actief in uw regio?
5. Actie! Voer uw plannen en activiteiten uit.
6. Evalueer de resultaten van uw MBO-inspanningen.
Meet uw resultaten. Hebben de activiteiten voldaan aan uw verwachtingen en doel-
stellingen? En aan die van uw maatschappelijke partner? Wat wilt u in het vervolg
anders doen?

Meer weten over MBO in de praktijk? Neem contact op met Eerder de Swart,
manager Nationaal Stimuleringsprogramma MBO van MVO Nederland, via
e.deswart@mvonederland.nl of 030-236.34.65.

Over deze publicatie

Deze publicatie geeft de resultaten van een panelonderzoek dat onderdeel is van de
Nationale MBO Monitor. Op basis van een bevraging van panel van Nederlandse MKB-
bedrijven geeft het inzicht in onder andere de stand van zaken op het gebied van MBO
binnen het MKB, motivaties voor MBO, ontwikkelingen en aandachtsgebieden op het
gebied van MBO en het samenwerken met intermediaire organisaties door bedrijven.
De ontwikkeling en uitvoering van de Nationale MBO Monitor is onderdeel van het
Nationaal Stimuleringsprogramma MBO. Dit programma is onderdeel MVO Nederland
en wordt mede-gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Deze publicatie is mede tot stand gekomen door het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap van het
Ministerie van Economische Zaken.

20