qristianuli saxviTi xelovnebis

Teologiuri safuZvlebi

qristianuli saxviTi xelovneba dakavSirebuliა qristianul TeologiasTan.

eklesiis mamebi mxatvrobas uwodebdnen `qadagebas ferebiT da xazebiT~.
qristianuli mxatvroba Camoyalibda romis imperiis teritoriaze, im
kulturul garemoSi, romelic, erTi mxriv, gamsWvaluli iyo elinistur-
romauli xelovnebis tradiciebiT, meore mxriv ki iudeuri samyaros ara-saxviTi
(anikonikuri) tradiciiT.
iudevelTa kultura tradiciulad ara-saxviTi iyo. ara mxolod RmerTis
gamosaxvis miuReblobis mxriv, rasac meore mcneba mkafiod krZalavda, aramed
saerTod yovelgvari figuratiuli gamosaxulebis miuReblobis TvalsazrisiT.
marTlac, Zvel aRTqmaSi mxolod erTi figuratiuli gamosaxulebaa RmerTis
mierve miTiTebuli da daSvebuli – aRTqmis kidobanze ori qerubimis figura.
Semdgom ki, solomonis taZris kretsabmelebze broweulebisa da vaSlebis
gamosaxulebani, romlebsac dekoratiuli funqcia hqonda.
qristianuli xelovneba ki sworedac antropomorfulia (adamianis formis).
Tanac ara ubralod uSvebs figuratiul gamosaxulebas, aramed qristes
gamosaxvis nebasac iZleva.
ra gaxda amis safuZveli? cxadia, rom es ar iyo martooden xelovnebis,
mxatvruli stilis an tradiciis sakiTxi. es mTlianad saRvTismetyvelo sakiTxi
iyo da Tanac, swored am gadmosaxedidan, sulac ar ewinaaRmdegeboda meore
cnebas.
marTlac, Zvel aRTqmaSi, RmerTi arvis enaxa. mosemac ki mxolod mis zurgis
monaxazs mokra Tvali. RmerTi adamianebs ecxadeboda an Rrublis, an cecxlis
svetis saxiT, an rogorc usxeulo xma. da Sesabamisad meore cneba krZalavs imis
gamosaxvas, rac adamianisTvis uxilavi iyo, raTa Tavis nebaze da Tavisi xedviT
yvelas Taviseburad ar gamoesaxaT igi. cxadia, es akrZalva did wilad
kerpTayvaniscemis sawinaaRmdegodac iyo mimarTuli.
magram samebis meore piris gankacebis Semdeg sruliad sxva garemoebebi
Seiqmna. qriste iSva, rogorc Cveulebrivi adamiani, gankacda, xorci Seisxa,

1
izrdeboda rogorc yvela. roca man Tavisi misia daiwyo 30 wlis asakSi, mis
garegnobas yvela icnobda, yvela xedavda – moyvarec, mteric da gulgrilic. mas
konkretuli garegnoba gaaCnda, garegnoba, romelic man Tavisi nebiTa da
surviliT asaxa tiloze – xelTuqmnel xatze, romelsac vuwodebT `piri
uflisa~, `mandilioni~ da sxv. es TviT uflis mier nebadarTuli gamosaxuleba
faqtobrivad aris pirveli xati da pirveli mtkiceba imisa, rom gankacebuli
uflis gamosaxva xilul formaSi ara marto dasasSvebia, aramed aucilebelic
aris adamianis sxnisaTvis.
ase ganisazRvra Tavidanve xatis, gamosaxulebis funqcia – RmerTTan
dakavSireba swored xiluli formis saSualebiT. xati xdeba pirvelsaxis
`warmomadgeneli~, misi energiisa da Rirsebis matarebeli, Tumca arsebiTad misi
`toli~ ar aris.
umTavresi saRvTismetyvelo safuZveli qritianuli xelovnebis
figuratiulobisa da antripomorfulobisa da ufro metad ki RmerTis xilul
formaSi gamosaxvis SesaZlebloba (ar-akrZalva), mkafiod gansazRvres eklesiis
mamebma xatmebrZoleobis periodSi. mTavari rac iTqva – qristes (RmrTismSoblis,
wmindanebis) gamosxva ara Tu dasaSvebia, aramed aucilebelic, Tu vaRiarebT
samebis meore piris gankacebas, rogorc adamianis xsnis erTadaerT gzas. anu es
aris wminda dogmaturi sakiTxi, romelic Zalian cdeba kulturis sferos.
swored amitom, konstantinopolis VII msoflio saeklesio krebaze xatebis
Tayvaniscemis aRdgenas `marTlmadideblobis zeimi~ ewoda.
saxviTi xelovneba, maT Soris mxatvroba, mxedvelobiT grZnobebze moqmedebs
(vizualuri xelovneba) da Sesabamisad vizualuri aRqmis Taviseburebebs
eqvemdebareba da iTvaliswinebs. rodesac vambobT `mama RmerTi~, mkrexelobas ar
CavdivarT. magram igive cneba saxviTi saSualebebiT rom gadmovceT, unda
gamovsaxoT TeTrwvera moxuci, zrdasruli Zis (qristes) xanSiSesuli mama. es ki
Zalian konkretuli gamosaxulebaa. amgvari saxiT mama RmerTi arvis unaxavs,
amgvar gamosaxulebas meore cneba krZalavs. amasve krZalavs msoflio krebebis
dadgenilebebi. ase rom TviT buneba xelovnebaTa dargebisa maT sxvadasxva
mdgomarebaSi ayenebs kanonikis winaSe da sxvadasxva moTxovnilebebs uyenebs.
(erTgvari `Sualeduri~ saxis gamosaxuleba aris qriste-ZvelTa dReTas

2
gamosaxuleba, romelic umetesad meored mosvlis kompoziciebSi gamoisaxeba da
winaswarmetyvelTa xilvebs efuZneba).
daaxloebiT XIII s-dan balkaneTis qveynebisa da ruseTis xelovnebaSi Cndeba
samebis `sityvasityviTi~, Zalian dakonkretebuli gamosaxuleba – anu gamoisaxeba
samebis samive piri – mama RmerTi (TeTrwvera moxuci), Ze RmerTi – zrdasruli
mamakaci – qriste; da suliwmida mtredis saxiT. am xatebs sxvadasxva kompozicia
aqvs – Tanamოsaydreoba (roca mama da Ze saydarze erTad sxedan, xolo maT
Soris, maT Tavebs zemoT mtredia), an `mamoba~ - mama RmerTs uzis kalTaSi Ze,
xolo Zis mkerdTan gamosaxulia mtredi. an sameba – isev vertikalur RerZze
gamosaxuli samive piri. aseT gamosaxulebebs eklesia ar amarTlebda, magram
aseTi xatebi sakmaod farTod gavrcelda. rogorc Cans, amgvari `ganmartebiTi~
dawvrilebiTi gamosaxva gamowveuli iyo XII-XIII s-Si mTels samarTlmadidebloSi
mwvaleblobebis gaaqtiurebiT, gansakuTrebiT im seqtebisa, romlebic samebasa da
ziarebas uaryofdnen. ase rom amjeradac xelovneba religiuri moZRvrebebis
dasacavad da gasamartad, erTgvarad gasaTvalsaCinoeblad iyo mowodebuli
rogorc Tavidanve aRiniSna, eklesiis didi mamebi mxatvrobas uwodebdnen
`qadageba ferebiT da xazebiT~. marTlac, religiuri mxatvrobis arsi mgomarobs
ara mxolod romelime siuJetis ilustraciasa da TvalsaCinod CvenebaSi, aramed
mis ganmartebaSi, interpretaciaSi, `saxiTmetyvelebaSi~.
sxeuli gagebulia ara rogorc principulad mtruli – platonis `sulis
akldama~, aramed `suliwmindas taZari~,
aTanase aleqsandrieli ambobs, rom qristes uxrwneli sxeuli aris sawindari
Cveni gadarCenisa.
ase rom mkveTri dulasituri dapirispireba qristianobaSi daZleulia
qristes gankacebiT, Tumca ara sruliad – materialuri samyaro da sxeuli mainc
aris erTgvari dabrkoleba uflisken mimaval gzaze. amitomac bizantiaSi asketi
beri yvelaze idealuri figuraa.
RvTismsaxureba –kulti iyo RmerTTan kavSiris erTaderTi gza. kults
qmnidnen taZris kedlebi, maTze ganlagebuli mozaikebi, freskebi, xatebi,
sagaloblebi, sakmevelis suni, mRvdelTa Sesamoseli, liturgiuli WurWeli da
sagnebi, mRvdelmsaxuris mier wakiTxuli saxarebis teqsti, liturgiuli wignebi

3
da mravali sxva elementi, romliTac eklesia erToblivad mxatvruli
saSualebebiT zemoqmedebda adamianze da uxsnida mas gzas RmerTisken. yvela
sagans, taZris yvela nawils, yvela qmedebas Tavisi simboluri mniSvneloba da
datvirTva hqonda, mistikuri mniSvneloba.
xelovneba swored am funqcias asrulebda – miwierisa da zeciuris,
adamianisa da RmerTis dakavSirebis da codvebisgan daxsnis.
qristianul xatze mTeli aqcenti keTdeba saxeze da gansakuTrebiT Tvalebze,
rogorc sulis samyofelze, sulis sarkeze. warmarTobaSi ki mTeli aqcenti
torsze – sxeulze gadadioda
uZraoba – maCvenebeli RmerTTan erTobaSi mopovebuli sulis simSvidisa da
harmoniis. amitom wmindanebi umetesad uZravad, droisa da sivrcis gareSe arian
warmodgenilni.
bizantiuri (zogadad qristianuli) xelovneba yovelTvis antropomorfulia,
ris safuZvelsac qristes gankacebis dogmati warmoadgens. arasdros ar
gadaizrdeba sufTa ornamnetikaSi da abstraqtulobaSi, rogorc mag., musulmanur
kulturaSi.
swored amgvaria marTlmadidebluri mxtvroba, romlis samive dargi
viTardeboda bizantiis imperiis uzarmazar teritoriaze da misi gavleniT, sxva
qristianul qveynebSi.

წარმართული მხატვრობა ქრისტიანული ხელოვნება

(ელინისტური, რომაული)

• ბუნებრივი პროპორციები • სიბრტყობრივი

• ტონალური მოდელირება შუქ- • უკუ-პერსპექტივა
ჩრდილით • არაბუნებრივი პროპორციები
• ბუნებრივი მოძრაობა • მინიმალური მოდელირება შუქ-
• ბუნებრივი ფერადოვნება ჩრდილით
• ფორმათა პლასტიურობა • არაპლასტიურობა
• მოცულობითობა • ხაზობრიობა
• სიმკვრივე • ფიგურასა და გარემოს შორის
• გარემოსა და ფიგურის სწორი არაბუნებრივი შეფარდება
ურთიერთშეფარდება • მასშტაბური შეფარდებების დარღვევა
• ილუზორულობა

4
 qristianuli saxviTi xelovnebis warmoSoba,

wyaroebi, tradiciebi.

TviT bizantiis imperiis moqalaqeebi Tavis Tavs `romeebs~, Tavis imperias ki

`romis imperias~ uwodebdnen. termini -`bizantia~ sakmaod gvian gaCnda, ukve mas
mere, rac es saxelmwifo aRar arsebobda,. bizantioni iyo patara berZnuli
qalaqi-kolonia im adgilas, sadac mere konstantine didma daarsa
konstantinopoli.

termini `bizantiuri xelovneba~ sakmaod zogadia. mas xSirad xmaroben

saerTod aRmosavleTqristianuli xelovnebis aRsaniSnavad dasavlur-
evropulisgan gansxvavebiT. amitom xSirad iseTi qveynebis xelovnebasac
gulisxmoben, rogoricaa saqarTvelo, sasomxeTi, serbeTi, ruseTi, rumineti da
sxv. zogjer ki mxolod konkretul administraciul-politikur sazRvrebSi myof
konkretuli saxelmwifos xelovnebas eZaxian ase.

umetesad am terminis qveS konstantinopolur xelovnebas gulisxmoben.

330 wels konstantine didma daarsa konstantinopoli da aRmosavleT romis

imperiis axali dedaqalaqi. am periodidan iwyeba qristianuli xelovnebis
ganviTareba ukve ara devnilobis, aramed saxelmwifo religiis statusiT.
cnobilia, rom konstantinem da misma dedam, wm. elenem uamravi taZari aages
romSic, wminda miwazec da axal dedaqalaqSi. gadmocemebiT, es taZrebi Zvirfasi
mozaikebiT da ferskebiT iyo Semkuli (sawyis etapze ufro metad dekoratiul-
ornamnetuli saxeebiT), Tumca dResdReobiT am nawarmoebebidan TiTqmis araferi
SemorCa.

met- naklebad warmodgenas gviqmnis moncas da bobios ampulebi, Tumca ufro

ikonografiis TvalsazrisiT. es ampulebi faqtobrivad liTonis suvenirebi-
boTlukebia, romlebSic wminda miwidan mohqondaTa momlocvelebs nakurTxi
wyali, zeTi, miwa da sxv. maTze amoWedili an amotvifreuli gamosaxulebebi
garkveul warmodgenas gviqmnis im adreuli xanis saxviT xelovnebaze, Tumca,
rogorc aRiniSna, ufro ikonografiuli mniSvneloba aqvT.

5
 qristianuli saxviTi xelovnebis mxatvruli ena erTbaSad ar Camoyalibda da
am adreul etapze igi sargeblobda rogorc mdidari elinisturi memkvidreobiT,
aseve aRmosavleT qveynebis aranakleb mdidari mxatvruli tradiciebiT. calkeul
regionebSi sakmaod Taviseburi mxatvruli stili viTardeboda, romelic jer
kidev ar iyo mZlavri centralizebuli eklesiis gavlenis qveS. qristianuli
aRmosavleTis qveynebSi sakmaod Zlieri iyo e.w. xalxuri xelovnebis cota
primitiuli, magram Tanac uSualobiTa da eqspresiulobiT gamorCeuli formebi.

es tradiciebi Tanaarsebobda, urTierTgansWvalavda, erwymoda erTmaneთs, an

prioritets poulibda erT-erთi, saboolood ki iqmneboda da yalibdeboda
axali, qristianuli xelovneba, bizantiuri xelovneba.

CvenTvis cnobili qristianuli Sinaarsis gamosaxulebani daaxloebiT II –III

s-iT TariRdeba da ZiriTadad romis, neapolis da xmelTaSuazRvispireTis zogi
qveynis katakombebSi aris SemorCenili. aseve dura-evroposis (siria) qristianul
SenobaSi, Tesalonikis (saberZneTi) maxloblad napovn samarxebSi da sxva. anu
qristianobis oficialur saxelmwifo religiad gamocxadebamde. xolo imperator
konstantines milanis ediqtis (313) Semdeg am xelovnebam gansakuTrebiT
aqtiurad daiwyo ganviTareba.

qristianulma mxatvrobam Tavidanve rodi ipova Tavisi ZiriTadi principebis

da qristianuli rwmenis mizandasaxulebis Sesabamisi mxatvruli ena. igi nel-
nela yalibdeboda da viTardeboda da im kulturuli garemoTi sazrdoobda,
romelSic Caisaxa da ganviTarda. es iyo romis imperiis ukidegano sivrce,
ZiriTadad italia, saberZneTi da axlo aRmosavleTi, sadac Zlieri iyo
elinisturi kulturis memkvidreoba da sadac sakmaod gansxvavebuli mxatvruli
stilebi da tradiciebi Tanaarsebobda.

antikuri warmarTuli samyarosgan gansxvavebiT qristianul xelovnebaSi

wamZRoli dargi iyo ara qandakeba, aramed mxatvroba. es bunebrivia, Tu
gaviTvalisiwnebT im amocanebs, romlebsac qristianuli rwmena ayenebda saxviTi
xelovnebis winaSe. marTlac,

warmarTuli mxatvroba (elinisturi, romauli) TvaliT danaxuli, bunebrivi

samyaros saxeebs gadmoscemdnen da amisTvis iyenebdnen iseT mxatvrul

6
saSualebebs, rogoricaa: pirdapiri perspeqtiva, bunebrivi proporciebi,
tonaluri modelireba Suq-CrdiliT, bunebrivi moZraoba, bunebrivi feradovneba,
formaTa plastiluroba, moculobiToba, simkvrive, garemosa da figuris swori
urTieTSefardeba da sxv. miRebuli gamosaxuleba realobis sakmaod
damajerebel xats qmnida, anu iluzoruli iyo, - Tvalxiluli samyaros iluzias
qmnida.

qristianuli xelovneba mizanad isaxavda ara miwieris, Tvalxilulis,

xelSesaxebis, materialuris, sivrciT-moculobiTis, aramed ara-amqveyniuri, ara-
Tvalxiluli, ara-xdelSesaxebi, zeciuri, RvTaebrivi samyaros gadmocemas.
Sesabamisad, igi upiratesobas aniWebda gamomsaxvelobis sxva saSualebebs,
kerZod, sibrtyovanebas, uku-perspeqtivas, arabunebriv proporciebs, minimaluri
modelirebas Suq-CrdiliT, ara-plastilur naxats, xazobriobas, figurasa da
garemos (peizaJi, arqiteqtura) Soris arabunebriv sefardebebs, erTi da imave
kompozcieSi figuraTa Soris maStaburi Sefardebebis darRveva,

magram sinamdvileSi es tradiciebi ase mkafiod da mkveTrad ar iyo

gamijnuli. qristianuli xelovnebis (mxatvrobis) mxatvruli ena misi
ganviTarebis xangZliv manZilze sakmaod gansxvavebuli iyo, gansxvavdeboda
rogorc qronologiourad mimdevari etapebi, aseve erTi da imave periodSi
sxvadasxva regionebis, sxvadasxva skolebis, sxvadasxva samonastro centrebis
mxatvruli midgomebi, gemovneba da sxv.

mxatvrobis sami ZiriTadi saxeoba arsebobs: monumenturi mxatvroba, dazguri

mxatvroba, wignis dasuraTeba. Sua saukuneebis qristianuli xelovnebaSi samive
dargi viTardeboda.

qristianobisgan damoukideblad TviT antikur xelovnebaSi SeiniSneba

erTgvari krizisi, romelic aRmosavleTis xelovnebis mimarT interesi,
aRmosavleTidan Semosuli religiuri kultebiT dainteresebaSi gamoixata.
Sesabamisad vrceldeba aRmosavluri xelovnebisTvis damaxasiaTebeli mxatvruli
saSualebebis gamoyeneba –pirobiToba, sibrtyovaneba, eqspresiuloba,
deformacia, realizmidan gadaxveva, spiritualizmi da sxv.

7
 qristianul aRmosavleTSi xSirad eklesiebs mxolod ornamnetebiT an
peizaJebiT amkobdnen (aRm siria, Mmesopotamia, somxeTi). TviT konstantinopolSic
ki adreul etapze didi eklesiebis dekori ZiriTadad ornamntebisa da
jvrebisgan Sedgeboda (aia sofia, wm. mociqulTa eklesia da sxv.)

romi, imperiis Zveli dedaqalaqi, sakmaod aqtiur rols TamaSobda

qristianuli xelovnebis CamoyalibebeaSi. garda imisa, rom aq sakmaod cocxali
iyo antikuri xelovnebis tradiciebi, Tumc Ra barbarosTa mravalricxovanma
Semosevebma maTi promitiuli xelovnebis kvali daamCnia mas. gansakutrebiT
mniSvnelovani iyo axali religiuri xelovnebistvis romis xelovnebaSi
camoyalibebuli da sagangebod damuSavebuli imperatoris triumfis da didebis
Tematika, romlis bevri elementi safuZvlad daedo qristes didebisa da
triumfis ikonografiis Camoyalibebas. am mxriv mniSvnelovani iyo is mozaikebic,
rogorc iatakis aseve kedlis, romlebic imperatorTa sasaxleebs amkobda
imperatorTa gamarjvevbebis scenebiT.

yovelive aman gansazRvra qristianuli triumfaluri Tematikis ikonografia

da xasiaTi. agreTve mozaikisadmi didi midrekileba.

romis paralelurad adreqristianul epoqaSi ramdenime mnisvnelovani

mxatvruli centri iyo: aleqsandria, antioqia eTeso.

yvelaze Zlirad elinisturi tradciebi aleqsandriaSi iyo. klasikuri

nimuSebis aq mxolod brma mibaZvis sagani ki ar iyo, aramed cacxali tradicia.
es vlindeboda mxatvruli enis yvela elementSi, Tanac aleqsandriaSi klaikuri
xelovneba mis idealistur, amarlebul-daxvewili saxit vlindeboda. mxatvrebi
xSirad iyenebdnen impresionistul maneras, romelic cocxali, mfeTqavi,
grZnobad-aRqmadi sxeulis iluzias qmnida. isini upiratesaobas aniWebdnen
gawonasworebul, mSvid, dinj kompoziciebs, klasikur proporciebs, mSvid
modelirebas, dinj moZraobebs. sakmaod iluzionistur peizaJebs. epikuroba,
klasikuriba, neli თxroba, yovelgvari gadametebuli dramatizmisa da
eqspresiulobis gareSe.

8
 aleqsandriul skolas ganekuTvneboda bevri dasuraTebuli xelnaweri
saxarebisa, romlebic, rogorc cnobilia, safuZvlad daedo konstantinopolis
wm. mociqulTa taZris mozaikuri dekors (amJamad aRar arsebobs). aleqsandriuli
skolis farglebSi Seiqmna kotonis biblia, dioskoridi, da sxv, elinisturi
gavlenis amsaxveli xelnawerTa dasuraTeba. saerTod, aleqsandriulma skolam
didi roli iTamaSa konstantinopolis xelovnebis CamoyalibebaSi.

III-IV ss-Si aseve mniSvnelovani mxatvruli centri iyo antioqia. aq swored

elinizmis `sawinaaRmdego~ tendenciebi ikidebs fexs, siriuli xelovnebis
tradiciebi, romlebic winaaziis, da zogadad arameuli kulturis asxva iyo. aq
sul sxva mxatvruli idealebi sufevs – meti pirobiToba, meti abstragireba,
ieratiuloba, sibrtyovaneba, xazobrioba, eqspresiuloba da sxv. siriuli
mxatvrobis nimuSebi nakleb Semorcenilia, Tumca dura evropisis sxvadasxva
nagebobata moxatulobebi mainc iZleva warmoadgenas masze.

qristianuli ikonografia ZiriTadad aRmosavleTSi, siriasa da palestinaSi

yalibdeba

adreqristianul epoqaSi bibliidan da saxarebidan gamosaxulebebi

qronologiuri, istoriuli TanmimdevrobiT lagdeboda, TiTqos yvelaze metad am
ambebis gavrcelebaze zrunavdnen.

cxadia, taZris sakurTxevlis afsidebisTvis ufro sazeimo, dogramturi

xasiaTis reprezentaciuli (wardgeniTi) triumfaluri gamosaxulebebi SeirCeoda:
qristes dideba, mariamis dideba da sxv. bevrs iyenebdnen simbolur
gamosaxulebebs, mag., kravi, qristes monograma da sxv, romlebic semdegom
xatmebrZoleobis mere ukve aRar gamoiyeneba xelovnebaSi.

konstantinopolma, romelic axlad Seqmnili qalaqi iyo da Tavis sakuTari

mxatvruli tradiciebi ar hqonda, upiratesoba aleasandriul skolas mianiWa
misi elinisturi trdaciebiT da ukve iustiniane didis xanisTvis (V-VI ss.) ukve
sakuTari mxatvruli ena gamoimuSava.

adreuli periodis konstantinopoluri mxatvrobis nimuSebis Sesaxeb mxolod

didi saimperatoro sasaxlis iatakis mdidruli mozaikebiT SegviZlia
vimsjeloT, sadac aleqsansdriuli skolis tradiciebi naTlad Cans.

9
konstantinopolma aseve gadmoiRo romidan imperatorTa triumfaluri
ikonografia da qristianul Temebs miusadaga.

katakombebis mxatvroba.

Cveni codna bizantiuri mxatvrobis Taobaze Semoifargleba im masaliT, im

nimuSebiT, romlebic fizikurad SemorCa Cvens dromde.
amitom Cveni msjeloba da Cveni daskvnebi ar aris absoluturi. drodadro
axali Zeglebis aRmoCena an ukve cnobilis gadaTariReba sakmaod cvlis arsebul
suraTs.
asea Tu ise, Cveni dRevandeli codniT, qristianuli mxatvrobis uadresi
nimuSebi konstantine didis dromde Cndeba, II-III s-Si. es ZiriTadad
katakombebSi napovni mxatvrobaa.
katakombebi miwisqveSa labirintebia (derefnebis qseli), romlebic
sasaflaoebad gamoiyeneboda. aseTi katakombebi mravlad aris napovni romis,
neapolis, samxreT italiisa da sxva qalaqebis gareubnebSi, aseve Crdilo
afrikaSi. katakombebs grZeli derefnebis forma hqondaT, romlTa gadakveTis
adgilebSi erTgvari darbazebi iqmneboda. aq ikrZalebodnen ufro SeZlebulnic,
da ufro Raribebic. (domicilas katakombebi, kaliqstes katakombebi, jordanis k-
ebi, petresa da marcelinis k-ebi, priscilas k-ebi, kalistos k-ebi da sxv.)
qristianobis devnis periodSi swored katakombebSi ikribebodnen qristianebi,
aq atarebdnen mRvdelmsaxurebas, maT Soris ziarebasac, `siyvarulis aRapebs~. es
miwisqveSa sasflaoebi ufro usafrTxo adgili iyo. swored aq, am derefnebsa da
darbazebSi daiwyo qristianuli mxatvrobis Camoyalibeba da ganviTareba.
katakombebis funqciiT ganpirobebuli iyo is, rom gamosaxulebebi umetesad
gardacvalebasTan da sikvdilTan iyo dakavSirebuli.
swored xsnasa da aRdgomasTan dakavSirebuli Temebi da siuJetebi yvelaze
xSirad gvxvdeba katakombebSi. isini aRebulia rogorc Zveli aRTqmidan, aseve
saxarebidan. mag., ww. iona veSapis xaxaSi, ionas xsna; sami yrma cecxlovan
saxmilsa Sina; moses mier wylis gadmoyvana kldidan; danieli lomTa xaroSi;

10
mewamul zRvaze gadasvla; da sxv. xSirad gamoisaxeba oranta – zecisken
xelapyrobili figura, romelic mlocveli sulis gansaxierebaa. aseve xSirad
gamoisaxeba mwyemsi keTili – antikuri xelovnebis repertuaridan aRebuli saxe,
romelic qristes ganasaxierebs.
katakombebSi sakmaod aRreulia antikur-warmarTuli da qristianuli Temebi.
xSirad antikuri xelovnebidan aRebuli saxeebi simbolurad qristianul Temebs
da personaJebs gansaxirebdnen. mag., orfeosi qristes winasaxed iTvleba. fsiqea
morwmune sulis saxed. mwyemsi keTili – qriste; filosofosi – mociquli.
xSirad gamoisaxeba aRapebi - inaxad mjdomi adamianebi, rac saidumlo serobis
miniSnebaa.
katakombebSi gamosaxulebebi zogjer sruliad usistemod aris ganlagebuli im
gansasvenebeli adgilebis gverdiT, sadac micvalebuli iyo ganTavsebuli.
zogjer ufro mdidar da SeZlebul micvalebulebs TaRiT da svetebiT
gamoyofil niSaSi (arkosoliaSi) sarkofagSi aTavsebdnen. da es adgili
sagangebod iyo morTuli ornamnetebiT da gamosaxulebebiT.
zogjer derefnebis gadakveTaze miRebul darbazebSi kedlebi erTiani
dekoratiuli sistemiT iyo morTuli. (domicilas k-i).
garda siuJeturi mravalferovnebisa, katakombebis mxatvroba stilur
mravalferovnebasac avlens. marTlac, zogi gamosaxuleba TiTqmis ieroglifiviT
aris grafikulad gamosaxuli, bavSvis naxativiT, anu mxolod niSania.
zogi gamosaxuleba ufro gamarTulia da elinistur-romaul mxatvruli
tradciebze gazrdil mxatvris xels avlens. mag., didi oranta priscilas k-dan.
Tumca am SemTxvevaSic gamosaxulebani Zalian lakonuria, nakleb Txrobadi,
mxolod ramdenime ZiriTadi elementisgan Sedgeba. mag., lazares aRdgienba
petresa da marcelinis katakombidan: mxolod qristea gamosaxuli da ramdenime
xaziT aRniSnul akladamaSi lazares patara figura. niSandoblivia, rom
katakombebis mxatvrobaSi qriste umetesad uwver-ulvaSod aris gamosaxuli,
axalgazrda. komodilas k-Si ki istoriuli saxiT, jvruli SaravandiTa da alfa
da omegas niSniT.
ufro gviandel katakombebSi ufro gavrcobili da Camoyalibebuli
gamosaxulebebi Cndeba – mag., momavali saafsido kompoziciebis msgavsi qristes
dideba – or registrad ganlagebuli qristesa da mociqulebis figurebi. qveda

11
registriSi qristes figuris qveS, mociqulebs Soris borcvze gamosaxuli kravi.
stili sakmaod pirobiTia, proporciebi darRveuli.
via latinas maxloblad katakombebSi abraamis msxverplSewirva, abraamis
stumarTmoyvareoba; iakobis kibe da sxv.
katakombebSi xSirad aris Tevzisa da puris gamosaxulebebi ziarebaze
miniSnebiT; aseve Citebi, romlebic wyals svamen an vazs kenkaven.
priscilas k-Si gamosaxulia qali bavSvs ZuZus aWmevs. Tumca araviTari
warwera an sxva ram miniSneba ar aris, safiqrebelia, rom es mariamisa da Cvilis
erTi pirveli gamosaxulebaa. amave katakombasi aris meore gamosaxuleba qalis
da Cvilis, romlis gverdiT mamakacia, romelic mis Tavze varsklavs mianiSnebs –
SesaZloa, ww isaia da Cviledi RmrTismSobeli.
katakombebis mxatvrobaSi ukve gamoikveTa qristianuli Temebi da maTi
ikonografia, romlebmac Semdgom saukuneebSi hpova ganviTareba.
mxatvruli stilis TvalsazrisiT aq ukve gamoCnda ori ZiriTadi midgoma da
tradicia – elinistur-romauli mxatvrobis klasikuri xasiaTi da meore mxriv –
aRmosavleTis xelovnebisTvis damaxasiaTebeli pirobiToba, abstraqtuloba,
xazobrioba da sibrtyovaneba.
katakombebSi gamosaxulebebs maSinac asrulebdnen, roca qristianoba aRar
idevneboda, Tumca IV s-is mere es praqtqika wydeba.

12