ფიზიკა X კლასი

II ტური 2015-2016 სასწავლო წელი

1. (5 qula) naxatze naCvenebia X RerZze

Vx, m/wm
moZravi m da 2m masis sxeulebis siCqaris
gegmilebis droze damokidebulebis 24
grafikebi.
2m
am monacemebze dayrdnobiT gamoTvaleT:
6
1) (1 qula) sxeulebis fardobiTi siCqare t
=2 wm momentSi. 0
3 t, wm
2) (1 qula) sxeulebze moqmedi Zalebis m
Sefardeba Fm/F2m.
3) (1 qula) manZili sxeulebs Soris t = 3 wm momentSi, Tu sawyisi manZili maT
Soris nulis toli iyo.
4) (2 qula) drois romel t momentSi gaxdeba sxeulTa sistemis sruli
impulsi nulis toli.
amoxsna:
1) grafikebidan, samkuTxedebis msgavsebis gamoyenebiT advilad miiReba, rom
t =2 wm momentSi m masis sxeulis siCqaris gegmilia v1x=8 m/wm, xolo 2m masis
sxeulis siCqaris gegmilia v2x=4 m/wm.
t =2 wm momentSi sxeulebis fardobiTi siCqarea vfard=v1x_v2x=4 m/wm.
2) m masis sxeulis aCqarebis gegmilia a1x=(_24)/3= (_8) (m/wm2), xolo 2m masis
sxeulis aCqarebis gegmilia a2x=6/3=2 (m/wm2).
Fm/F2m=m| a1x|/2m a2x=2
3) CavTvaloT sxeulebis sawyisi koordinati nulis tolad. maSin maTi
koordinatebi drois nebismier momentSi ganisazRvreba formulebiT:
x1=24t_4t2, x2=t2 (SI erTeulebSi)
t = 3 wm momentSi maTi koordinatebia x1=36 m da x2=9 m. am momentSi sxeulebs
Soris manZilia S=x1_x2=27 m.
4) m masis sxeulis siCqaris gegmili drois nebismier momentSi
ganisazRvreba formuliT: v1x=24_8t (SI erTeulebSi), xolo 2m masis sxeulis
siCqaris gegmilia v2x=2t (SI erTeulebSi) (1 qula)
m v1x+2m v2x=0  v1x+2v2x=0 . siCqareebis gamosaxulebebis Casma gvaZlevs:
24_8t+4t=0, saidanac t=6 wm. (1 qula)
2. (5 qula) uZrav WoWonaqze gadakidebul uWimvad Zafze
Camokidebulia m masisa da 3m masis sxeulebi.
Tavdapirvelad didi masis sxeuli h–iT maRlaa, vidre
mcire masis sxeuli (ix. nax.). sistema gaaTavisufles da
man daiwyo moZraoba. Tavisufali vardnis aCqarebaa g. 3m
ugulebelyaviT Zafisa da WoWonaqis masebi da xaxunis
Zalebi. h
1) (1 qula) gansazRvreT sxeulebis aCqareba.
m
2) (1 qula) gansazRvreT Zafis daWimulobis Zala.
3) (1 qula) gansazRvreT WoWonaqis RerZze dawolis Zala.
4) (2 qula) gansazRvreT ra drois Semdeg iqnebian sxeulebi erT simaRleze
da risi toli iqneba am momentSi maTi siCqare.
amoxsna:
1) 3mg_T=3ma , T_mg=ma  a=g/2 2) erT-erT zeda gantolebaSi aCqarebis
gamosaxulebis Casmis Semdeg miiReba, rom T=1,5mg

3) Fdaw=2T=3mg

4) sxeulebi erT simaRleze iqnebian S=h/2 manZilis gavlis Semdeg, amitom

(1 qula)

(1 qula)
3. (5 qula) F fokusuri manZilis mqone Semkrebi linzis mTavar optikur
RerZze linzisaken Tanabrad v siCqariT moZraobs sinaTlis wertilovani
wyaro. gansazRvreT wyaros gamosaxulebis myisi siCqare im momentSi, roca
linzidan wyaros daSoreba 3F-is toli iqneba.
amoxsna:
mocemul momentSi linzidan sagnamde manZili iyos d, linzidan
gamosaxulebamde f, xolo gamosaxulebis myisi siCqare u. Zalian mcire t
drois Semdeg linzidan sagnamde manZili iqneba d-vt, xolo linzidan
gamosaxulebamde f+ut. (1 qula)
linzis formulis Tanaxmad gvaqvs:

 

(1 qula)
miRebuli formula miT ufro zustia, rac ufro mcirea t . zusti es
formula gaxdeba, roca t=0 (1 qula). amrigad miiReba, rom


(1 qula)

rdagan d=3F-s, linzis formulis gamoyenebiT miiReba, rom f=3F/2 da

sabolood u=v/4. (1 qula)
4. (5 qula) m და 2m მასის მცირე ზომის ერთი ნიშნით დამუხტული ორი ბურთულა
დამაგრებულია ერთმანეთისაგან d მანძილზე. მათი ელექტრული ურთიერთქმედების
ძალა F-ის ტოლია. ბურთულები გაათავისუფლეს. იპოვეთ m მასის ბურთულას სიჩქარე
იმ მომენტში, როდესაც ბურთულებს შორის მანძილი გახდება 3d-ს ტოლი.

amoxsna:
m masis burTulas SeZenili siCqare aRvniSnoT v–Ti, xolo 2m masis _ u-Ti.
impulsis mudmivobis kanonis Tanaxmad mv=2mu, saidanac u=v/2. (1 qula)
energiis mudmivobis kanonis Tanaxmad

(1 qula)

u=v/2-s Setanis Semdeg miiReba, rom

(1 qula)

radganac , amitom (1 qula) da sabolood

(1 qula)
5. (5 qula) ნახატზე გამოსახულ
B
სქემაში ყველა ამპერმეტრი ერთნაირია.
მომჭერებზე მოსდეს მცირე ძაბვა.
ამპერმეტრების ჩვენებათა ჯამი
აღმოჩნდა 49 მა. განსაზღვრეთ დენის A A A A
C
ძალა BC მავთულში. მავთულების
წინაღობა ბევრად ნაკლებია
ამპერმეტრების წინაღობასთან
შედარებით.
ამოხსნა:
გადავნომროთ ამპერმეტრები მარცხნიდან მარჯვნივ. დავხაზოთ ეკვივალენტური სქემა
იმის გათავალისწინებით, რომ B და C წერტილები შეგვიძლია დავამთხვიოთ
ერთმანეთს.

1
B A 3
A
2 3 4 4
1
A
A A A A
C 2
A
(1 qula)
პირველი სქემიდან ჩანს, რომ საძებნი დენის ძალაა IBC=I1+I2. (1 qula)
მეორე სქემაში I1=I4I, I3=I1+I4=2I. (1 qula)
დავწეროთ მომჭერებზე ძაბვისათვის ორი გამოსახულება:
U=I1r+I3r=3Ir U=I2r (აქ r თითოეული ამპერმეტრის წინაღობაა)
აქედან გამომდინარეობს, რომ I2=3I. (1 qula)
პირობის თანახმად I1+I2+I3+I4=49 მა ანუ 7I=49 მა, საიდანაც I=7 მა.
საბოლოოდ, IBC=I1+I2=4I=28 მა. (1 qula)
 fizika. XI-XII klasi.
II turi. 2015-2016 saswavlo weli

1. (5 qula) naxatze naCvenebia X RerZze

Vx, m/wm
moZravi m da 2m masis sxeulebis siCqaris
gegmilebis droze damokidebulebis 24
grafikebi.
2m
am monacemebze dayrdnobiT gamoTvaleT:
6
1) (1 qula) sxeulebis fardobiTi siCqare t
=2 wm momentSi. 0 t, wm
3
2) (1 qula) sxeulebze moqmedi Zalebis m
Sefardeba Fm/F2m.

3) (1 qula) manZili sxeulebs Soris t = 3 wm momentSi, Tu sawyisi manZili maT

Soris nulis toli iyo.
4) (2 qula) drois romel t momentSi gaxdeba sxeulTa sistemis sruli
impulsi nulis toli.
amoxsna:
1) grafikebidan, samkuTxedebis msgavsebis gamoyenebiT advilad miiReba, rom
t =2 wm momentSi m masis sxeulis siCqaris gegmilia v1x=8 m/wm, xolo 2m masis
sxeulis siCqaris gegmilia v2x=4 m/wm.
t =2 wm momentSi sxeulebis fardobiTi siCqarea vfard=v1x_v2x=4 m/wm.
2) m masis sxeulis aCqarebis gegmilia a1x=(_24)/3= (_8) (m/wm2), xolo 2m masis
sxeulis aCqarebis gegmilia a2x=6/3=2 (m/wm2).
Fm/F2m=m| a1x|/2m a2x=2
3) CavTvaloT sxeulebis sawyisi koordinati nulis tolad. maSin maTi
koordinatebi drois nebismier momentSi ganisazRvreba formulebiT:
x1=24t_4t2, x2=t2 (SI erTeulebSi)
t = 3 wm momentSi maTi koordinatebia x1=36 m da x2=9 m. am momentSi sxeulebs
Soris manZilia S=x1_x2=27 m.
4) m masis sxeulis siCqaris gegmili drois nebismier momentSi
ganisazRvreba formuliT: v1x=24_8t (SI erTeulebSi), xolo 2m masis sxeulis
siCqaris gegmilia v2x=2t (SI erTeulebSi) (1 qula)
m v1x+2m v2x=0  v1x+2v2x=0 . siCqareebis gamosaxulebebis Casma gvaZlevs:
24_8t+4t=0, saidanac t=6 wm. (1 qula)
2. (5 qula) 3m masis Zelaki k sixistis horizontaluri zambariT
mimagrebulia kedelTan (ix. nax.).
Tavdapirvelad Zelaki uZravia, xolo k
zambara araa deformirebuli. am Zelaks v 3m
m
ejaxeba da ewebeba zambaris gaswvriv v
siCqariT moZravi m masis meore Zelaki.
xaxuni horizontalur zedapirTan da haerTan ugulebelyaviT.
1) (1 qula) gansazRvreT Zelakebis siCqare uSualod dajaxebis Semdeg.
2) (1 qula) gansazRvreT zambaris maqsimaluri SekumSva.
3) (1 qula) gansazRvreT, dajaxebis momentidan ra droSi SeikumSeba zambara
maqsimalurad.
4) (1 qula) gansazRvreT, sawyisi meqanikuri energiis ra nawili gardaiqmna
dajaxebisas siTbur energiad.
5) (1 qula) gansazRvreT, ramdeni gradusiT gaTba Zelakebi, Tu maTi
nivTierebis kuTri siTbotevadobaa c.
amoxsna:

1. Zelakebis dajaxebis procesSi mudmivia impulsi, amitom mv=4mu  u=v/4

2. zambaris SekumSvis procesSi mudmivia meqanikuri energia, amitom

wina davalebis pasuxis gaTvaliswinebiT miiReba, rom

3. dajaxebis Semdeg zambaraze mimagrebuli sxeulebi asruleben harmoniul

rxevas, romlis periodia .

saZebni dro aris wonasworobidan maqsimaluri gadaxris dro, romelic

periodis meoTxedis tolia:

4.
5. Q=4mct  t=Q/4mc=3v2/32c
3. (5 qula) k sixistis zambaraze Camokidebulia erTgvarovani
Rero, romlis masaa m, xolo ganivkveTis farTobi _ S.
wonasworobaSi Reros qveda bolo exeba wylis zedapirs (ix.
nax.). ipoveT sistemis mcire rxevebis periodi. wylis simkvrivea
, Tavisufali vardnis aCqarebaa g.

amoxsna:
Rero naxevar rxevas asrulebs haerSi. am dros muSaobs rxevis periodis
formula

(1 qula)
meore naxevar rxevas Rero asrulebs wyalSi. gamoviyvanoT rxevis periodis
formula am SemTxvevaSi:
wonasworobaSi simZimis Zala gawonasworebulia drekadobis ZaliT.
wonasworobidan x–iT gadaxrisas Cndeba wonasworobaSi damabrunebeli
damatebiTi Zala gSx, romelic gadaxris proporciulia (1 qula)
F=kx+gSx=(k+gS)x
Zala iseTia, TiTqos Rero ekidos (k+gS) efeqturi sixistis zambaraze
(1 qula) da irxeodes haerSi, amitom


(1 qula)
Reros rxevis periodia

(1 qula)
4. (5 qula) m დ 2m მ ი მცირე ზომი ერთი ნიშნით დ მუხტული ორი ბურთულ
დ მ გრებული ერთმ ნეთი გ ნ d მ ნძილზე. მ თი ელექტრული ურთიერთქმედები
ძ ლ F-ი ტოლი . ბურთულები გ თ ვი უფლე . იპოვეთ m მ ი ბურთულ იჩქ რე
იმ მომენტში, როდე ც ბურთულებ შორი მ ნძილი გ ხდებ 3d- ტოლი.

amoxsna:
m masis burTulas SeZenili siCqare aRvniSnoT v–Ti, xolo 2m masis _ u-Ti.
impulsis mudmivobis kanonis Tanaxmad mv=2mu, saidanac u=v/2. (1 qula)
energiis mudmivobis kanonis Tanaxmad

(1 qula)
u=v/2-s Setanis Semdeg miiReba, rom

(1 qula)
radganac , amitom (1 qula) da sabolood

(1 qula)
5. (5 qula) ნ ხ ტზე გ მო ხულ
ქემ ში ველ მპერმეტრი ერთნ ირი . B
მომჭერებზე მო დე მცირე ძ ბვ .
მპერმეტრები ჩვენებ თ ჯ მი
ღმოჩნდ 49 მ . გ ნ ზღვრეთ დენი
A A A A
ძ ლ BC მ ვთულში. მ ვთულები C
ინ ღობ ბევრ დ ნ კლები
მპერმეტრები ინ ღობ თ ნ
შედ რებით.
მოხ ნ :
გ დ ვნომროთ მპერმეტრები მ რცხნიდ ნ მ რჯვნივ. დ ვხ ზოთ ეკვივ ლენტური ქემ
იმი გ თ ვ ლი ინებით, რომ B დ C ერტილები შეგვიძლი დ ვ მთხვიოთ
ერთმ ნეთ .

1
B A 3
A
1 2 3 4 4
A
A A A A
C 2
A
(1 qula)
პირველი ქემიდ ნ ჩ ნ , რომ ძებნი დენი ძ ლ IBC=I1+I2. (1 qula)
მეორე ქემ ში I1=I4I, I3=I1+I4=2I. (1 qula)
დ ვ ეროთ მომჭერებზე ძ ბვი თვი ორი გ მო ხულებ :
U=I1r+I3r=3Ir U=I2r ( ქ r თითოეული მპერმეტრი ინ ღობ )
ქედ ნ გ მომდინ რეობ , რომ I2=3I. (1 qula)
პირობი თ ნ ხმ დ I1+I2+I3+I4=49 მ ნუ 7I=49 მ , იდ ნ ც I=7 მ .
ბოლოოდ, IBC=I1+I2=4I=28 მ . (1 qula)