1.

1 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ορίζονται σε σχέση με ιστορικές συνθήκες περιόδου + τύπους δραστηριότητας καλλιτεχνών

ΑΦΕΤΗΡΙΑÎ εκκοσμίκευση (εγκατάλειψη μεταβυζαντινών επιδράσεων + θρησκευτικών θεμάτων)

18ος αι. Î τα πρώτα σπέρματα στα Ενετοκρατούμενα Επτάνησα (ανάπτυξη αστικής τάξης)Î
ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ
19ος αι. Î σε υπόλοιπη απελευθερωμένη ΕλλάδαÎ στροφή προς τα δυτικά πρότυπαÎ υιοθέτηση
Ακαδημαϊσμού (=καλλιτεχνική αντίληψη Ακαδημίας ΜονάχουÆ τόπος εκπαίδευσης Ελλήνων
καλλιτεχνών)

ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΠΤΑΝΗΣΩΝ:
-δεν γνώρισαν Τουρκοκρατία (εξαίρεση η Λευκάδα)
-από 17ο αι. Î ΕνετοκρατίαÎ συναλλαγές με Βενετία (μεγάλη εμπορική δύναμη)Î συνέπειες σε
εξέλιξη κοινωνική + καλλιτεχνική εξέλιξη ΕπτανήσωνÎ εμφάνιση κοινωνικής τάξης με εκλατινισμένα
στοιχεία

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: (κυρίως στη ζωγραφική)Î

-ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΕ ΔΥΤΙΚΟΤΡΟΠΗ
-ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΙΣΧΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ/ΤΕΧΝΗ ΔΥΣΗΣ ΕΝΤΟΝΟΤΕΡΗ (στροφή προς νατουραλισμό)
1)Προσωπογραφία (πρωταγωνιστές κοινωνικής ανόδου)
2) Νεκρή Φύση (σημασία υλικών αγαθών)
3) Τοπιογραφία (ομορφιά φυσικού κόσμου)

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ από Κρήτες (κατέφυγαν σε Επτάνησα μετά από Άλωση Χάνδακα):
Θεοδόσης Πουλάκης, Εμμανουήλ Τζάνες
ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΠΤΑΝΗΣΩΝ: πιο ελεύθερη από αυστηρή βυζαντινή Ορθοδοξία,
με δυτικότροπα στοιχεία (σύντηξη Ανατολής - Δύσης)
Ανδρέας Ρίτζος, Ανδρέας Παβίας + Μιχαήλ Δαμασκηνός (με πελάτες καθολικού δόγματος)

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Ελαιογραφία Î ταύτιση με δυτικό (φράγκικο) τρόπο ζωγραφικής + μη

θρησκευτικά θέματα (το λάδιÆ προσδίδει βαθιά επιφάνεια, πυκνή χρωματική τονικότητα + απόδοση
λεπτομερειών θέματος (υλικός κόσμος)

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ Î Ανάλογη με το πλαίσιο της κοινωνίας τους ζουν και εργάζονται.
-Σε αριστοκρατική κοινωνία Æ δίνονται παραγγελίες για προσωπογραφίες ή μυθολογικά θέματαÎ
η τιμή του έργου αναλογεί με γενναιοδωρία αριστοκράτη (π.χ. ο Ρούμπενς, στη Φλάνδρα –εξάρτηση από
ισπανικό θρόνο- πέθανε πάμπλουτος)
-Σε αστική οικονομία Æ η αμοιβή του καλλιτέχνη εξαρτάται από "συνθήκες αγοράς" + εμπορικότητα
των έργων του (π.χ. ο Ρέμπραντ, έζησε τη μετάβαση από αριστοκρατική σε αστική οικονομία και υπέστη πλήρη οικονομική
καταστροφή)

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗÎ Υπέστη τεχνοτροπική μεταβολή "εις το νατουράλε" (λόγω Ενετοκρατίας

και ανόδου αστικής τάξης)
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΟΞΑΡΑΣÎ προσωπογραφίες + αγιογραφίες στο νέο ύφος.

ΜΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ÎΚυρίως προσωπογραφίεςÎ επιδιώκουν ν' αποδώσουν ακριβώς την

εμφάνιση του προσώπου, με την ψυχολογική διάσταση, τον καλλιεργημένο χαρακτήρα + την
κοινωνική καταξίωση του
(π.χ. "Κυρία με διάδημα", ΚουτούζηςÎ τονίζεται φιλαρέσκεια με βεντάλια, κόμμωση, ένδυμα + μόρφωση με βιβλίο)

Η ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ:
Παναγιώτης Δοξαράς, Γιαννάκης Κοραής ή Καστρινός, Νικόλαος Κουτούζης,

Νικόλαος Καντούνης, Διονύσης Καλλυβωκάς, Απόστολος Λάτσης.

Η Επτανησιακή Σχολή ολοκληρώνει την εκκοσμικευτική διαδικασία.

Οι καλλιτέχνες της απελευθερωμένης Ελλάδας θα ενστερνιστούν αυτό το πρότυπο και
παράλληλα θα στρέψουν την προσοχή τους προς νέες κατευθύνσεις
 1.2 Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ KAI Ο ΑΚΑΔΗΜΑΪΣΜΟΣ

ΑΚΑΔΗΜΑΪΣΜΟΣÎ προσκόλληση σε μία σειρά κανόνων οι οποίοι αντλούνται από τη μελέτη έργων
ιστορικών τεχνοτροπιών (από Αρχαιότητα, Αναγέννηση κλπ.) και συνδέονται με σπουδαίες
προσωπικότητες (Φειδίας, Μιχαήλ Άγγελος κ.α.)

-Υποστηρίζεται από επίσημους φορείς + προωθεί συγκεκριμένες αντιλήψεις (π.χ. προσωπογραφία εύπορης
αστής γυναίκαςÆ αποκρύπτει πραγματικές συνθήκες ύπαρξης περισσότερων Ελληνίδων που ήταν
αγρότισσες)
-Στην απελευθερωμένη Ελλάδα (υποτελή στη βαυαροκρατία) ο ΑΚΑΔΗΜΑΪΣΜΟΣÎ συσχετίζεται με τη
στροφή της ελληνικής κοινωνίας προς τη Δύση (αίτημα Νεοελληνικού Διαφωτισμού: θρίαμβος Δυτικής
αντίληψης περί Λογικής, η οποία θα διασκορπίσει το πυκνό σκοτάδι της Ανατολής / Βυζάντιο)

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ (ιδρ. 1808) Î πόλος έλξης Ελλήνων καλλιτεχνώνÎ επάνδρωσαν Σχολείο των
Τεχνών στην Αθήνα (εγκαινιάστηκε από βασιλικό διάταγμα Όθωνα 1836)
Επιλογή ΜονάχουÎ λόγω δεσμού Ελλάδας - Βαυαρίας (βασιλική εξουσία στον ελληνικό θρόνο)
Ακαδημία Μονάχου (επίκεντρο συντηρητικού κλασικισμού)Î είχε ως αποτέλεσμα να μείνει
αποκομμένη από τα πρωτοποριακά καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης (ενώ στη Γαλλία παρατηρούνται
επαναστατικά καινοτόμα ρεύματα στη ζωγραφική (Σεζάν - Γαλλία κ.α.), η Ελλάδα έμεινε εκτός αυτής της
εξέλιξης καθώς η Σχολή Καλών Τεχνών ακολούθησε το συντηρητισμό του ακαδημαϊσμού)

ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ ÎΗ ανάπτυξη των αστικών κέντρων της Γερμανίας Î οδήγησε στην καλλιέργεια ηθογραφίας
από Ακαδημία του Μονάχου
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ: εξιδανικευμένη αναπαράσταση καθημερινών ασχολιών μιας κλειστής κοινωνικής
ομάδαςÎ υιοθετήθηκε από Έλληνες καλλιτέχνες επειδή απηχούσε τις ανάλογες συνθήκες της αστικής
κοινωνίας στην απελευθερωμένη ΕλλάδαÎ εδραίωση νεοελληνικού κράτους

ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (διαφορετικός καλλιτεχνικός λόγος)

- δεν αποστρέφεται τη Δύση καλλιτεχνικά ή πολιτικά ωστόσο αρνείται να δώσει ένα καλλιτεχνικό
δυτικό πρότυπο στη λεπτομερή απόδοση του αγώνα καθώς η τέχνη που διαλέγει για την
απεικόνιση των γεγονότων δεν έχει ακαδημαϊκή παιδεία, αντίθετα θυμίζει περσικές και τουρκικές
μινιατούρες (μείγμα βυζαντινής παράδοσης, λαϊκής και αφελούς τέχνης).

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΒΡΥΖΑΚΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ:

-Υποταγμένοι στον Ακαδημαϊσμό του Μονάχου και την υπεροπτική ευρωπαϊκή αντίληψη του 19ου
αιώνα σε σχέση με την Ανατολή.
-Ο συντηρητισμός που επικρατεί στη βαυαρική πρωτεύουσα προβάλλεται ως μεγίστη αρετή

ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ

Ο Ακαδημαϊσμός του ΜονάχουÎ συνεχίζει ως η επίσημη καλλιτεχνική εκδοχή της Ελλάδας και
μετά την έξωση του Όθωνα
Σχέσεις εξάρτησης Ελλάδας - ΔύσηςÎ έντονες

Όμως τη δεκ. ‘30Î ο Ακαδημαϊσμός του Μονάχου θα αντιμετωπιστεί από ορισμένους ως εθνική
προδοσία (Άγγ. Προκοπίου) και άλλοι θα τον αποδώσουν σε «λάθος επιλογές» (Α. Ξύδης). Το
βέβαιο είναι πως ο καλλιτεχνικός προσανατολισμός προς το Μόναχο, ήταν μια επιλογή που
σχετιζόταν με συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες (η ιστορία της νεοελληνικής τέχνης, ταυτίστηκε
χρονικά με την ιστορία του ελεύθερου ελληνικού κράτους)
1.3 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ:

Ευρώπη (τέλη 19ου αι.)Î καλλιτεχνικοί κλυδωνισμοί.

(αρχές 20ου αι.)Î καινοτόμες καλλιτεχνικές εκφράσειςÎ φαινόμενο ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ (Μοντερνισμός)
Æ λόγω εκβιομηχάνισης + αστικοποίησης.
ΝεωτερικότηταÎ νέα θεματολογικά περιεχόμενα καλλιτεχνικών έργων (αστικά τοπία +
μηχανοτεχνολογικά εξαρτήματα)Î εγκατάλειψη παραδοσιακών θρησκευτικών + ηθογραφικών
σκηνών (εμφάνιση ιμπρεσιονισμού και εξπρεσιονισμού)

ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ:
Ελεύθερος ο Σύνδεσμος καλλιτεχνών με κοινές αντιλήψεις που συνυπήρχαν με σκοπό να εκθέτουν ομαδικά αντέδρασαν
στην ακαδημαϊκή διδασκαλία και τη συμβατικότητα και επαναστάτησαν κατά του ρομαντισμού (έντονα προσωπικά
συναισθήματα). Απέρριπταν τη φαντασία και τα ιστορικά θέματα και ενδιαφερόταν περισσότερο για την υποκειμενική
καταγραφή της σύγχρονης ζωής προσπαθώντας να συλλάβουν μια "εντύπωση" (impression) από ότι καταγράφει το μάτι τη
συγκεκριμένη στιγμή (χαρακτηριστικά τους θέματα: κυρίως τοπία)

ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ:
Επανάσταση απέναντι στο νατουραλισμό της τέχνης του 19ου αι., ενισχύει το υποκειμενικό συναίσθημα του καλλιτέχνη και
όχι την αντικειμενική παρατήρηση του εξωτερικού κόσμου με ρεαλιστικές μορφές. Εκδηλώνεται με τη χρήση της
παραμόρφωσης και της υπερβολής (βλ. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος)

ΠΡΟΣΟΧΗ ΕΔΩ
Ελληνική Τέχνη (τέλη 19ου, αρχές 20ου)Î διαφορετικοί ρυθμοί ανάπτυξης νεωτερικότητας
(δηλ. βιομηχανικής ανάπτυξηςÆ ταύτιση με ανάπτυξη πολιτισμού) ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με
δυτικά κράτη λόγω: ήττας 1897 από Τούρκους, Διεθνή οικονομικό Έλεγχο, Βαλκανικούς Πολέμους, Α'
Παγκόσμιο, Διχασμό, Μικρασιατική Καταστροφή.
Συνεχίζεται ο ΑκαδημαϊσμόςÎ παρουσίασε όμως ακαμψίαÎ έτσι εμφανίζονται ανανεωτικά στοιχεία
από κάποιους εκπροσώπους (βλ. ΜΑΛΕΑΣ, ΓΥΖΗΣ, ΤΟΜΠΡΟΣÎ "ΟΜΑΔΑ ΤΕΧΝΗ", 1917)Î προκάλεσε
αντίδραση ακαδημαϊκού κύκλου (ήθελαν να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία)

Έμφαση σε Χρωματική Διάσταση Έργου: "ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ"Î το χρώμα δεν εκφράζει τις νέες
συνθήκες της τέχνης λόγω βιομηχανικής ανάπτυξης (αντίθετο προς ιμπρεσιονισμό) αλλά εκφράζει
τον μυστικισμό + το απόκρυφο. Το χρώμα + η γραμμή από μόνα τους μπορούν να εκφράσουν
ιδέες. (βλ. Νικόλαος Γύζης, εκπρόσωπος Σχολής Μονάχου (συντηρητισμός)Î φιλοτεχνεί με
τολμηρά χρώματα (βλ. "Ιδού ο Νυμφίος")

ΝΕΩΤΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ:

Κωνσταντίνος Μαλέας Νικόλαος Λύτρας Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης

Κωνσταντίνος Παρθένης Μιχάλης Τόμπρος Γιώργος Μπουζιάνης

Î Εστιάζουν περισσότερο σε μορφολογική + όχι σε θεματολογική ανανέωση
 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΛΕΑΣ «Χρωματική Εκφραστικότητα»
• Χρησιμοποιεί το θέμα του έργου για να τονίσει τα εκφραστικά χαρακτηριστικά του χρώματος
(αντίθετα με Συμβολιστές)
• θεωρεί την Ανατολή πηγή διδαχής εποικοδομητικών καλλιτεχνικών συμπερασμάτων (αντίθετα με
Ακαδημαϊσμό)
• αντίθετος στην παλαιά θεματολογία + υποστηρικτής της νεωτερικότηταςÎ θεωρεί την
τεχνολογική πρόοδο βάση ενός παγκόσμιου πολιτισμού βασισμένο στην ανθρώπινη ισότητα

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΛΥΤΡΑΣ «Υλικός Χαρακτήρας του Χρώματος»

• αν και σπούδασε στο Μόναχο (ακαδημαϊσμός - συντηρητισμός) + δίδαξε στη Σχολή ΤεχνώνÎ
• δεν έμεινε αδιάφορος στις νεοτερικές τάσεις (επηρεάστηκε από εξπρεσιονιστικές ομάδες Γερμανίας)
• Νεωτερικότητα ΛύτραÎ "χρωματικός υπαιθρισμός" (έργα στην ύπαιθρο+όχι στο εργαστήριο)Î
πρωτοποριακή χρήση χρώματος με φαρδιές+παχιές στρώσεις σε επιφάνεια έργο (βλ. "Ψάθινο
Καπέλο")Î φανερώνει τη βιωματική σχέση του έργου με τον καλλιτέχνη (όχι ως πίστη καταγραφή
της φύσης που συνεχώς αλλάζει, αλλά ως ερμηνεία του αισθητού κόσμου με τους δικούς του
νόμους)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΘΕΝΗΣ (1878-1967) «Νεωτερικές Καλλιτεχνικές Κατακτήσεις»

• Τάραξε τα νερά της νεοελληνικής τέχνης
• επηρεασμένος από συμβολιστές, ξεκίνησε από ιμπρεσιονισμό + έφτασε ως κυβισμό
• σπούδασε ζωγραφική στη Βιέννη, με βραβεύσεις σε εξωτερικό και Ελλάδα
• υπέβαλε υποψηφιότητα για καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας και την έχασε από Νικόλαο
Γύζη (γιος καθηγητή Σχολής + με σπουδές στο Μόναχο)Î τον διόρισαν παμψηφεί, καθώς ο
Ακαδημαϊσμός (πολιτικός συντηρητισμός)Î συνέχιζε να επικρατεί στη Σχολή (φόβος απώλειας της
κυριαρχίας τους στην αγορά τέχνης εφόσον κύκλος μαθητών του Παρθένη θα μπορούσε να στρέψει το
αγοραστικό κοινό προς διαφορετική κατεύθυνση)
ωστόσο ένα προοδευτικό τμήμα αστικής τάξης (υποστηρικτές βενιζελισμού) είχε κατανοήσει τη σύνδεση της
νεωτερικότητας με τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους + υποστήριζε θερμά τον Παρθένη
• κυβέρνηση Βενιζέλου (1929)Î τον διόρισε καθηγητή στη Σχολή Τεχνών
• συνεχής η υπονόμευση του στη ΣχολήÎ τον οδήγησε σε παραίτηση
ωστόσο 1ος δίδαξε στη συντηρητική Σχολή, έργα νεωτεριστών ζωγράφων (Ντελακρουά, Σεζάν κ.α.)
• μαθητές του: Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Εγγονόπουλος, Διαμαντής Διαμαντόπουλος κ.α.,Î διέπρεψαν
• η υποστήριξη στον Παρθένη από οικονομικά εύρωστους εκπρόσωπος συντηρητικών κύκλων, αποδείκνυε
πωςÎ η νεωτερικότητα συσχετιζόταν άμεσα με την δυτικοευρωπαϊκή προοπτική της Ελλάδας

ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΟΜΠΡΟΣ
(καθηγητής γλυπτικής Σχολή Καλών Τεχνών, 1938)
δυσκολία εισαγωγής νεωτερικών στοιχείων σε ΕλλάδαÎ έτσι υιοθέτησε 2πλή τεχνοτροπία:
• δημόσια έργαÎ φιλοτεχνούσε με ακαδημαϊκό ύφος (λόγω επαφής έργου με ευρύτερη αίσθηση
κοινού)
• ιδιωτικά έργαÎ μετακυβιστικές επιδράσεις (εκσυγχρονιστική ανάπτυξη)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΟΥΖΙΑΝΗΣ
• 24χρονη παραμονή στο ΜόναχοÎ σύνδεσε τη ζωγραφική του με εξπρεσιονιστικές αναζητήσεις
Γερμανών συναδέλφων
• επιστροφή στην ΕλλάδαÎ δυσκολίες επαγγελματικής εξέλιξης (όμως, εκτιμήθηκε από ορισμένους
πολιτικούς και διανοούμενους)
• η ζωγραφική του περιείχεÎ καινοτόμα στοιχεία που χαρακτήρισαν τα τυπικά έργα της δεκαετίας του '50
• (τέλη '40 έκθεση έργων του ματαιώθηκε από αστυνομία ως κίνδυνος για δημόσια ασφάλειαÆ
πραγματοποιήθηκε μετά από παρέμβαση του Υπουργείου Παιδείας)
1.4 Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ’30 ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ

Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ '30

Î Σύνολο λογοτεχνών, διανοουμένων + καλλιτεχνών με κεντρικό αίτημα την αναζήτηση της
ελληνικότητας στην τέχνη + τη λογοτεχνία κυρίως λόγω επιπτώσεων Μικρασιατικής καταστροφήςÎ
επιστροφή στις ρίζες

ΟΙ 2 ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ:
1) Αναζήτηση ελληνικότητας, ιστορικές συγκυρίες Μεσοπολέμου+αντίδραση στην εθνική
καταστροφήÎ 2) στροφή προς το βυζαντινό παρελθόν
(ανάγκη διαφοροποίησης από "πολιτιστικά νεόκοπους" δυτικοευρωπαίους + "απολίτιστους" Οθωμανούς)

εξέχων παράδειγμα η ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΤΡΟΠΟΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ του Φώτη Κόντογλου:

• σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας
• έμεινε 4 χρόνια Γαλλία, ταξίδεψε Ευρώπη + ΗΠΑ
• διάβαζε αρχαίους + βυζαντινούς συγγραφείς + εκπροσώπους δυτικής σκέψης
• μεταγενέστεραÎ αποκήρυξε επαφή με Δύση + νεωτερικά καλλιτεχνικά στοιχείαÎ
γενικότερη στάση γενιάς '30 "προσπάθεια επιστροφής στις ρίζες"

στροφή στη λαϊκή τέχνηÎ δύναμη αντίστασης προς ξένους + εξελιγμένους ρυθμούς, μη
οικείους στις πνευματικές δυνάμεις του έθνους (Αγγελική Χατζημιχάλη).
Η ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗÎ διαφορετική από "επίσημη νεοελληνική τέχνη" (γερμανοτραφής ακαδημαϊσμός), τον
δυτικότροπο νεωτερισμό +την τέχνη των εκθέσεων + των σχολώνÎ αποτέλεσε καλλιτεχνικό ρεύμα
που έβρισκε την έκφραση του στην ανώνυμη λαϊκή αρχιτεκτονική (Δημ. Πικιώνης) + ζωγραφική της
περιφέρειαςÎ δεν είχε καμιά καινοτομία + διατηρούσε χαρακτηριστικά παρελθόντος (του βυζαντινού)

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ: Χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκής ζωγραφικής με υψηλή ποιότητα

(ζωντανή σχέση ελληνικής + βυζαντινής τέχνης)
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: έμφαση σε λεπτομέρειες, έντονα χρώματα, αυθορμητισμός "αφελές" ύφος,
ανατομικές παραμορφώσεις (Æ όπως ο Κόντογλου από μελέτη όμως βυζαντινών προτύπων, ενώ ο
Θεόφιλος δρα με πηγαίο αυθορμητισμό)

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΑΠΟ ΓΕΝΙΑ '30Î

• Αναθεώρηση παρελθόντος + απόπειρα ανάδειξης πολιτιστικής κληρονομιάς (την θεωρούσαν
ζωντανή + ουδέποτε αγνοημένη)== σκοπός: ανάδειξη ελληνικότητας
• ιδιαίτερη προσοχή σε Μακρυγιάννη + έργο Ζωγράφου (αντικείμενο θαυμασμού)
• προβάλλεται +συζητιέται ελληνολατρικό έργο διανοούμενου Περικλή Γιαννόπουλου (αρχές
20ου αι.)Î έργο με έντονη προβολή «εθνικών» καλλιτεχνικών χαρακτηριστικών +πολιτιστική
υπεροχή έναντι «βαρβάρων»

ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΕΣΤΕΡΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ: Θεοτοκάς + Τερζάκης Îπροσπάθησαν να γεφυρώσουν χάσμα

δυτικής νεωτερικότητας + νεοελληνικής ταυτότητας
ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ:από λογοτέχνες + διανοούμενους Αριστεράς (λόγω χαρακτήρα
μαρξιστικής τους θεωρίας, αλλά + υπέρ της τεχνολογικής-βιομηχανικής
ανάπτυξης)Î καταγγέλλουν πιθανή συντηρητική διάσταση "ελληνικότητας"

ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ κ' ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (περίοδος Μεσοπολέμου)

Îίδιες πολιτιστικές εξελίξειςÎ επικρατεί 1 πειραματική καλλιτεχνική πρωτοπορία,
προς αναζήτηση εθνοκεντρικών κριτηρίων:
• ΙταλίαÎ "Noveccento" (ζωγραφική βασισμένη στην ιταλική παράδοση),
• ΡωσίαÎ "Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός",
• ΓαλλίαÎ "Γαλλικός Νατουραλισμός" (Ρουσό),
• ακόμη + ΗΠΑ Î "Τοπικισμός" (κίνημα με στόχο την καθιέρωση της αμερικανικής τέχνης /
απόρριψη καλλιτεχνικών καινοτομιών)
 ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ ΓΚΙΚΑΣ
• μετακυβιστής καλλιτέχνης (έντονες επιδράσεις από κυβιστές Πικάσο + Μπρακ)
• ωστόσο τέλη δεκ. '30Î θεματολογικά εισάγει στοιχεία ("προσχήματα") που παραπέμπουν σε
ελληνικό τοπίο
• η τέχνη του Γκίκα μορφολογικά δεν τηρεί τις αυστηρές προϋποθέσεις της περιόδου, ο
καλλιτέχνης μέσα από αυτά τα "προσχήματα"
- στρατεύεται στην αναζήτηση της ελληνικής ταυτότητας,
- προσφέρει εχέγγυα πίστης στην "εθνική" του κυβέρνηση (δικτατορία Μεταξά) και
- εξυπηρετεί τις προπαγανδιστικές της ανάγκες (Îστήριξη + αναγνώριση από κυβέρνηση)

Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΟΣ

ΚΥΒΙΣΜΟΣÎ βασική πηγή της αφηρημένης τέχνης στη ζωγραφικής + λιγότερο στη γλυπτική, με κύριους εκφραστές: Πικάσο + Μπρακ.
Με τον ΚυβισμόÎ σημειώθηκε ριζοσπαστική αλλαγή στην ιδέα της τέχνης σαν μίμηση της φύσης (που επικρατούσε από την εποχή της
Αναγέννησης). Πικάσο και Μπρακ περιέγραφαν τα αντικείμενα όπως αυτά είναι γνωστά, παρά όπως εμφανίζονταν σε μία συγκεκριμένη
στιγμή και σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Για το λόγο αυτό διέλυσαν τις φόρμες σε μία πληθώρα από όψεις, αποφεύγοντας να τις
περιγράψουν από μία συγκεκριμένη γωνίαÎ έτσι πολλές διαφορετικές όψεις του ίδιου αντικειμένου αναπαριστάνονταν ταυτοχρόνως

ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΞΑÎ οι προτροπές της προς λογοτέχνες, φανερώνει: λαϊκισμό + επιπολαιότητα

( καθώς διαθέτει ελληνολατρική ρητορεία + ταυτόχρονα εισάγει ευρωπαϊκά πολιτικά πρότυπα)Î
η ελληνικότητα αποκτά περιεχόμενο ανάλογα με τις συνθήκες υπό τις οποίες διαμορφώνεται

ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ
αν και οι καλλιτεχνικοί κύκλοι δεν ήταν αποκομμένοι από νεωτερικούς πειραματισμούς Ευρώπης
(αποδοχή μετακυβιστικών καινοτομιών Γκίκα)Î υπήρξε σφοδρότατη εχθρική αντίδραση στις
σουρεαλιστικές αντιλήψεις του Εγγονόπουλου (χλευασμός από φιλελεύθερους διανοούμενους,
κριτικούς της Αριστεράς + θεωρητικούς του μεταξικού καθεστώτος.
Αν και οι πίνακες του Εγγονόπουλου ενσωμάτωναν συμβολικά στοιχεία από Ελλάδα (κίονες, αγάλματα
κ.α., βλ. πίνακα "Δήλος")Î χαρακτηρίστηκαν παρωδίες της ελληνικότηταςÎ απόρριψη έργου
Εγγονόπουλου

ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣÎ Γεννήθηκε στη Γαλλία + άνθησε τη δεκ. '20 και '30. Υπήρξε το πιο διαδεδομένο + αμφιλεγόμενο κίνημα της
τέχνης και της λογοτεχνίας, μεταξύ 1ου +2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Χαρακτηρίζεται από το θαυμασμό για το παράλογο, το
αταίριαστο, το παράδοξο. Οι καλλιτέχνες του, χρησιμοποιούσαν διάφορες τεχνικές σε μία προσπάθεια να αποδώσουν μια
ψευδαισθησιακή αίσθηση της πραγματικότητας σε σκηνές που δεν έχουν λογική (βλ. Νταλί, Μιρό κ.α.). Μολονότι ως οργανωμένο
κίνημα διαλύθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου, το πνεύμα του Σουρεαλισμού επέζησε, ενώ οι μέθοδοι και η τεχνική του συνέχισαν
να επηρεάζουν καλλιτέχνες σε πολλές χώρες.
 Κεφάλαιο 2ο ΤΟ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗÎ τμήμα της Δυτικής Τέχνης

μετά από Άλωση ΚωνσταντινούποληςÎ οι βυζαντινοί ζωγράφοι μετανάστευσαν σε μη τουρκοκρατούμενες

περιοχές (πρώτα Κρήτη, μετά Επτάνησα)Î επαφή με Δυτική εικονογραφική παράδοσηÎ επιδράσεις
από Δυτική τέχνη και στοιχεία ενσωμάτωσης με λαϊκή τέχνη (την περίοδο της προ-αστικής Ελλάδας)

μπαρόκ, ροκοκό + νεοκλασικισμός (προσαρμοσμένα στις αρχές της επίπεδης απεικόνισης της
βυζαντινής παράδοσης)Îεντοπίζονται στη λαϊκή τέχνη (βλ. έργα Δ. Ζωγράφος για παραγγελίες Μακρυγιάννη).

μετά από Ίδρυση ελληνικού κράτους: κυβέρνηση Όθωνα Î σύγκλιση με Δύση

κοινωνίαÎ απάλειψη οθωμανικού στίγματος

ιδεολογικό υπόβαθρο: ΕΠΑΝΑΣΥΝΔΕΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΗΣ (αρχαιοελληνικός πολιτισμόςÎ λίκνό Ευρωπαϊκού)
Îίδρυση Σχολείου των Τεχνών (μορφολογία + εκφραστική της δυτικής τέχνης σε μαθητέςÎ
επίσημη κρατική επιλογή).

ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1836-1945

Ακαδημαϊσμός 19ου αιώνα Î επίσημη τέχνη της εποχής (αρμονική σύνθεση, προοπτική απόδοση
του χώρου, απαλές φωτοσκιάσεις στα πρόσωπα, ακριβής περιγραφή λεπτομερειών, φυσιοκρατικός
σχεδιασμός, πλαστικότητα στις μορφές).
Μοντερνισμός στην ΕυρώπηÎ
Συγκροτημένος αντίλογος στην ακαδημαϊκή τέχνη / νέες αντιλήψεις για γλυπτική + ζωγραφική
ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ:
ΖωγραφικήÎ
• ανάπτυξη της αυτονομίας της
• αναφορά στον εαυτό της επιτυγχάνεται με την επίπεδη απεικόνιση
(αποσύνδεση από τέχνη Αναγέννησης)

μέσα για επίτευξη:

ƒ ασυμμετρία + ανατροπή σχέσεων κλίμακας ανάμεσα στα στοιχεία του
έργου
ƒ σύνδεση με λαϊκή τέχνη + τέχνη εξωευρωπαϊκών πολιτισμών

μέσα για επίτευξη:

ƒ παραμόρφωση,
ƒ διάσπαση μορφής,
ƒ κατάργηση θέματος
ƒ ανάδειξη ιδιοσυστασίας των υλικών (προβάλλονται δεν σκεπάζονται)

Î ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ / ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ

Καινοτόμα Καλλιτεχνικά Ρεύματα Ζωγραφικής (τέλη 19ου-αρχές 20ου)

• ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ: επίπεδη απεικόνιση

• ΜΕΤΑΪΜΠΡΕΣΣΙΟΝΙΣΜΟΣ: ελεγχόμενη παραμόρφωση
• ΦΩΒΙΣΤΕΣ: έντονη και αντιρεαλιστική χρήση χρώματος
• ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ: μεγαλύτερη παραμόρφωση γραμμών + χρώματοςÎ σκοπός: έκφραση συναισθημάτων
• ΚΥΒΙΣΤΕΣ: διάσπαση μορφής + αναγωγή τμημάτων της σε γεωμετρικά σχήματα (χωρίς να χάσουν την
αναγνωρισιμότητά τους)
ΤΑΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ 20ου ΑΙΩΝΑ

Α. ΕΛΛΗΝΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣÆ μεγαλύτερη απήχηση

(Γιάννης Τσαρούχης, Κων. Παρθένης)
Αναπροσανατολισμός νεοελληνικής τέχνης από ακαδημαϊκήÆ στη μοντέρνα φάση της, με
συμβολική σημασία: σύνδεση ελληνικής τέχνης με ιστορική πορεία ΕλληνισμούÆ ενσωματώνονται
στοιχεία από αρχαιότητα, Βυζάντιο + παραδοσιακή λαϊκή τέχνη (εθνικές σημάνσεις)(βλ. "Ο
Σκεπτόμενος", Γιάννης Τσαρούχης: επίπεδη απεικόνιση, αναντίστοιχη κλίμακα εικονιζόμενου με
περιβάλλον, τονισμός σε περιγράμματα, χωρίς φωτοσκίαση + λεπτομέρεια τα ατομικά
χαρακτηριστικά του εικονιζόμενουÆ θυμίζει φωβιστικά πορτρέτα Ματίς)

Β. ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ Æ μικρότερη αναγνώριση (Ν. Γύζης, Γ. Μπουζιάνης)

θεωρούσαν εξίσου ελληνικό το έργο τους με τους ελληνοκεντρικούς μοντερνιστές, όμωςÎ
συνειδητή η επιλογή τους να μην έχει το ρεπερτόριο τους εθνικές σημάνσειςÎ σκοπός: να
κατευθύνουν την προσοχή του θεατή όχι στο θέμα, αλλά στις εκφραστικές αξίες του έργου (βλ.
"Γυμνό", Μπουζιάνης: οι παραμορφώσεις υπηρετούν τα εσωτερικά συναισθήματα + αναστατώσεις
όπως τα ερμήνευσαν οι εξπρεσιονιστές)

Γ. ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΤΑΣΗ (Σπ. Βικάτος)

ηθογραφική ζωγραφική στην παράδοση της ακαδημαϊκής διδασκαλίας της Σχολής Καλών Τεχνών
φθίνουσα πορεία μετά τον Β' παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω:
i) πλειοψηφία παλαιών καθηγητών Σχολής καλών τεχνών συνταξιοδοτήθηκαν,
ii) διεύρυνση μοντέρνας τέχνης

ακαδημακοποιημένο έργοÎ έχει διαχρονική παρουσία στην ιστορία της τέχνης

όταν μια πρωτοποριακή τάση (π.χ. Μοντερνισμός) περνά στη διδασκαλία μιας Σχολής Καλών
ΤεχνώνÆ θεωρείται ακαδημαϊκή, γιατίÆ συντελεί στον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας
(βλ. Ιμπρεσιονισμός, Κυβισμός, Σουρεαλισμός, Αφηρημένη ΤέχνηÎ πέρασαν στις Σχολές μερικές
δεκαετίες μετά την εμφάνιση τους)

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ (1945 - 1965)

Αφετηρία: 1η Πανελλήνια Έκθεση Ζωγραφικής + Γλυπτικής 1948
(σύνοψη έργων δεκ. ’30 + ‘40Î συντριπτική κυριαρχία ΕΛΛΗΝΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ)

Η ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟÎ

1910 ΚΑΝΤΙΝΣΚΥ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ + ΡΩΣΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ – ξεκίνησαν από παραστατικά θέματα -
(η ζωγραφική δεν έχει ανάγκη από συγκεκριμένα μοτίβα για να έχει περιγραφικότητα, ούτε από
θέματα για να έχει αφηγηματικότητα. Είναι ένα αφηρημένο έργο που διατηρεί δεσμούς με την
παραστατικότητα, μέσα από τον τίτλο, το εικαστικό πεδίο + τα ευδιάκριτα εικονιστικά μοτίβα,
ΚΑΝΤΙΝΣΚΥ)

ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗÎ παριστάνονται αναγνωρίσιμες μορφές ή αντικείμενα

ΜΗ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΗ ή ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗÎ δεν αναπαριστά αναγνωρίσιμες μορφές ή αντικείμενα (1ος ο Καντίνσκυ,
1910), διατηρεί όμως δεσμούς με παραστατική παράδοση
3 ΤΑΣΕΙΣ: -Μετατροπή φυσικής όψης σε απλοποιημένες μορφές
-Κατασκευή αντικειμένων τέχνης από βασικές μορφές μη-παραστατικές
- Αυθόρμητη «ελεύθερη» έκφραση

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗÎ
Κόβει κάθε δεσμό με αναπαραστάσεις μορφών που υπάρχουν στη φύση
 θέματα έργων της: γεωμετρικά σχέδιαÆπροσεχτικά σχεδιασμένα με κατακόρυφη, οριζόντια, διαγώνια + καμπύλα
στοιχεία.

ΟΙ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΦΑΙΡΕΣΗΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ (Άμορφη Τέχνη , Γαλλία) + ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ (Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός)
δεκ. '40Î οι Έλληνες καλλιτέχνες δεν είχαν επαφή με διεθνείς εξελίξεις τέχνης, αποτέλεσμαÎ η
ωρίμανση του ελληνοκεντρικού μοντερνισμού // δεκ. '50Î επικοινωνία ελληνικής με διεθνή τέχνηÎ
παρουσία μοντερνισμού ισότιμη με το ελληνοκεντρικό

[Α] ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ (1945-1960)

η αφηρημένη τέχνη εμφανίζεται στην Ευρωπαϊκή ζωγραφική το 1910 (Καντίνσκυ), όμως οι ΗΠΑ
(λόγω έκβασης πολέμου) είχαν + πολιτιστική ηγεμονία με παγκόσμια επιρροή (συνέβαλε η
μετοίκηση Ευρωπαίων καλλιτεχνών)
αμερικανική εκδοχή αφαίρεσης ΑΦΗΡΗΜΕΝΟΣ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣÎ συνδυασμός αφηρημένης τέχνης +
εξπρεσιονισμού: επαναστατικό πνεύμα απέναντι στην παράδοση + αναζήτηση για αυθόρμητη
ελευθερία έκφρασης (βλ. Τζάκσον ΠόλοκÎ το χρώμα στάζει, χύνεται + ρίχνεται στον μουσαμά
Æείναι στο πάτωμα + όχι κάθετοςÎΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΡΟΛΟΣ Η ΥΛΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣÎ δίνει
ανάγλυφα αποτελέσματα
αμερικανική εκδοχή της γεωμετρικής αφαίρεσης ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ή ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΣ ΣΚΛΗΡΗΣ ΑΚΜΗΣ ή
ΜΕΤΑΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ
γαλλική εκδοχή ΑΦΗΡΗΜΕΝΟΥ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΥÎ ΑΜΟΡΦΗ ΤΕΧΝΗ

[Β] Η ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (’50 + ‘60)

πρωτοπόροι
ΖΩΓΡΑΦΟΙ: Αλέκος Κοντόπουλος, Γιάννης Σπυρόπουλος
ΓΛΥΠΤΙΚΗ: Λάζαρος Λαμέρας, Γιώργος Ζογγόπουλος, Κλέαρχος Λουκόπουλος
ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ: Νικόλαος Βεντούρας

• αφετηρία τους η φύση + το παραστατικό θέμα

• αφηρημένα έργα με μια δυσδιάκριτη αναπαράσταση
[πλοηγός ο τίτλος του έργου / δεν αναγνωρίζεται η αφήγηση]

ΜΕΓΑΛΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΑΦΑΙΡΕΣΗΣ:

Γιάννης Σπυρόπουλος: (βραβείο Ουνέσκο στη Μπιενάλε Βενετίας ’60) σύνθεσηÎ αυστηρά δομημένη,
συνήθως κλειστή, με χρωματική λιτότητα. Μετά το ’60, ενσωματώνει στοιχεία μπαρόκ με φωτισμούς σε
μαύρο πεδίο (βλ. Ρέμπραντ)
Αλέκος Κοντόπουλος: συνθέσειςÆ ανοιχτές, κινημένες + πειθαρχημένες, χρώμαÆ πλούσιο, καθαρό,
ρυθμικό, έχει σημαντικό ρόλο στη σύνθεση
Χρήστος Λεφάκης: ανάδειξη υπόστασης υλικού (αναμιγνύει χρώμα με βαριά υλικά+το απλώνει παχιά)
ελεύθερη σύνθεση χωρίς: α] οργανωμένο πεδίο (βλ. Σπυρόπουλος) + β] παλμό χρώματος (βλ. Κοντόπουλος)

[Γ] Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

(ή ΜΕΤΑΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ή ζωγραφική της ΣΚΛΗΡΗΣ ΑΚΜΗΣ)

• πλήρης αποσύνδεση με οπτική πραγματικότητα

• συγκεκριμενοποίηση νοητού με σχήματα που δεν υπακούουν στη φύσηÎ (πρότυπα από
ρωσικά ρεύματα γεωμετρικής αφαίρεσης)
όμως 2 διαφορές από ρωσική πρωτοπορία:
α) το χρώμα τοποθετείται με τέτοιο τρόπο που δεν διακρίνεται η υλική του υπόσταση (όπως στην
παραστατική ζωγραφική) + δίνει γυαλιστερή επιφάνεια (εμποροβιομηχανική χρήση)
β) ο πίνακας ταυτίζεται με το θέμα + παίρνει το σχήμα του(ρόμβος, κύκλος κ.α.)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ:απάλειψη της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ ζωγραφικής + επιτοίχιας (διακοσμητικής) κατασκευής

[η τάση παρουσιάζεται +αργότεραÆδεκ. '60, με έργα των Γιάν. Χαΐνη, Δημ. Κοντού, Γιάν. Σβορώνου]
[Δ] Η ΓΛΥΠΤΙΚΗ 1940-1960
μετά τον πόλεμο, Έλληνες γλύπτες μαθητές του ΖΙΜόΝ (Æ επεξεργαζόταν το γλυπτό με καλή γνώση κυβισμού +
ανθρωποκεντρική αντίληψη)Î αξιοποίησαν τις θεωρίες του προς την αφαίρεση, άλλοι με περισσότερα (βλ. Χρ. Καπράλος +
Αγαμέμνονα Μακρής) + άλλοι με λιγότερα στοιχεία παραστατικότητας (βλ.Γιώργος Ζογγόπουλος Γεράσιμος Σκλάβος κ.α.)

[πριν το '50Î οι γλύπτες διατηρούν σχέσεις με φυσιοκρατική θεματική αφετηρία (βλ. Λαμέρας σε Πανελλήνια έκθεση του
1948), μετά το '50Î, έχουν ελάχιστη έως καμία παραστατική θεματική αφετηρία (βλ. Σκλάβος από '59Æ πέρασε σε
γεωμετρική αφαίρεση -υπήρξε + μαθητής του ΖάντκινÆ Μοντερνιστής-)

ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ:
συνδυασμός ευρωπαϊκών + ελληνικών χαρακτηριστικών
2 ομάδες: ΣΤΑΘΜΗÎ Οκτώβρης 1949Î τάση ΕΛΛΗΝΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ
[ Χατζηκυριάκος - Γκίκας, Τσαρούχης, Εγγονόπουλος, Μόραλης, Νικολάου κ.α.]
ΑΡΜΟΣÎ1950Î τάση ΣΥΝΕΠΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ (παραμόρφωση εικόνας)
[Μπουζιάνης, Μηταράκης, Μαυροϊδής, Σπυρόπουλος]

[Α] Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ

ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΜΑΧΗΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ (1946-1949)

για επόμενες 2 δεκαετίες: - επιβολή νικητών σε ηττημένους,
- δηλητηριασμένο ηθικό κλίμα
καλλιτέχνες ΕΛΛΗΝΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ (λόγω διχασμού)Î μετακίνηση προς 1 λεξιλόγιο
λιγότερο εθνοκεντρικό + περισσότερο προσανατολισμένο προς παρελθόν + εξέλιξη δυτικής τέχνηςÎ
δίνουν τα πρώτα έργα της μεταμοντέρνας εποχής

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ
(περίοδο Μεσοπολέμου) ξεκινά με ελληνοκεντρικό μοντερνισμό (συνεχίζει+μεταπολεμικά),
βλ.: "Η Νύφη της Ελευσίνας", Η Γυναίκα από την Αταλάντη", "Καφενείον Νέον"
παράλληλα προσεγγίζει τρόπους δυτικής ζωγραφικής,
βλ.: "Ξεχασμένη Φρουρά", "Τέσσερις Εποχές", "Δώδεκα Μήνες", "Διόνυσος"
-σταδιακή απάλειψη εθνοκεντρικών στοιχείων ΠΡΟΤΥΠΑ από δυτική τέχνη
-ανάπτυξη με επίκεντρο την ανθρώπινη μορφή (κυρίως νεαρού άνδρα)Î (πομπηϊανή ζωγραφική έως
και μετά την Αναγέννηση).

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΡΑΛΗΣÎΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΡΦΗ (κυρίως γυναικεία)

-απλώνει το σχήμα με κλιμακούμενες αφαιρέσεις + γεωμετρικά ισοδύναμα
-διατηρεί σύνδεσμο με αρχετυπικά στοιχεία ζωγραφικής (σε σχέδιο+χρώμα) και κλασικισμού (σε γεωμετρική
οργάνωση του εικαστικού πεδίου) θεωρεί ότι το κλασικό ύφος αποτελεί μία συνέχειαÎ στόχος:
απορροφά τις εντάσεις του πραγματικού χώρου + επιδιώκει την ηρεμία του εναλλακτικού

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΟΥΖΙΑΝΗΣ
κοινός παρονομαστής παραμόρφωση (κυρίως γυναικείων φιγούρων) λόγω υπαρξιακών δοκιμασιών συνειδητού
στόχος: η ανίχνευση του υποσυνειδήτου
• αν + ανθρωποκεντρικό το έργο του, οι εξπρεσιονιστικές του παραμορφώσεις (μετά το '59 χρησιμοποιεί βίαια τη γραμμή ως
δομικό στοιχείο της ανθρώπινης μορφής)Îαντιμετωπίστηκε με αδιαφορία από ελληνικό κοινό
• είχε υποστήριξη από τμήμα ελληνοκεντρικής διανόησης (Πικιώνης), όμως στη Μπιενάλε του '50 είχε μόνο το 15%
της εθνικής εκπροσώπησης (κυριαρχία ελληνοκεντρικού μοντερνισμού) // μόνο το '60 η ελληνοκεντρική τάση
παραχωρεί τη θέση της σε Μοντερνιστές καλλιτέχνες: Κοντόπουλος, Σπυρόπουλος Λαμέρας, Μυλωνάς
 [Β] Η ΕΚΛΑΪΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ

επιτυγχάνεται: ΜΕ ΜΟΤΙΒΑ ΑΠΟ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ, ΧΩΡΙΣ ΕΝΤΟΝΑ ΕΘΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

νέα εκφραστική, πιο οικεία + εκλαϊκευμένη, ταυτόσημη με καθημερινή όψη του ελληνικού
2 ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑÎ
ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗ: Μόραλης, Τσαρούχης, Διαμαντόπουλος, Εγγονόπουλος , Χατζηκυριάκος-Γκίκας
ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ: Βασιλείου, Μανουσάκης, Καραγάτση, Νικολάου, Αστεριάδης
Î
το έργο τους εμπλουτίζει την παράδοση του ελληνικού ιντιμισμού (ζωγραφική ιδιωτικού χώρου)
• έχει ρίζες στους ομότεχνους Βυγιάρ, Μπονάρ και Σερυζιέ
• προσπάθεια απόδοσης βαθύτερης ουσίας ανθρώπινων σχέσεωνÎ εμφανίζεται ένας
«ρεμβαστικός» συναισθηματισμός μέσα από την εμμονή της θεματικής στον κόσμο του
ταπεινού αθηναϊκού σπιτιού

δεκ. ‘50Î τα εικαστικά πεδία των παραστατικών καλλιτεχνών:

«ο μικρόκοσμος στις γειτονιές της Αθήνας που ραγδαία χανόταν» (βλ. Μαρία Πωπ κ.α.)

[Γ] ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ

Γιώργος Μαυροϊδής, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Παναγιώτης Τέτσης, Δημήτρης Μυταράς,

Î η προσωπική τους γραφή με παραστατικά + αφαιρετικά στοιχεία Μοντερνισμού, δίνειÎ
νέα διάσταση στην παραστατική τέχνηÎ επεξεργασία εικαστικού πεδίου στην βάση του σχήματος
«ΘΕΜΑ και ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ»
- δίδαξαν στην ΑΣΚΤÎ ανέδειξαν νέα γενιά καλλιτεχνών που συνδέθηκαν με τη μεγάλη επιστροφή
της τέχνης προς τα συμβατικά μέσα της ζωγραφικής.

[Δ] ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ

Βενετούλιας, ΚοκκινίδηςÎ στην απόφασή τους να ζωγραφίσουν μια καταγγελίαÎ 1ο μέλημα

τους Îτο έργο να υπάρξει ως καλλιτέχνημα με αισθητική αρτιότητα ( σχεδιασμός, σύνθεση,
χρωματικό πρόγραμμα, ιεράρχηση μοτίβων, έκφραση, ρυθμό)Î για να αντέξει στο χρόνο
(βλ. «Κίνδυνος – Αυτοπροσωπογραφία», Κοκκινίδης, 1972
«Φωτογραφική Μηχανή με τοπίο», Βενετούλιας, 1972Î (διάρκεια δικτατορίας) ερημιά στο τοπίο
+ συνωστισμός στο μοτίβο της μηχανής - παρακολούθησης πολιτών από αστυνομικό κράτος//
σύνθεση έργου εκτός από χαρακτήρα καταγγελίας έχει και αισθητική πληρότητα (διαχρονική
εγκυρότητα)

1971Î ίδρυση «Ομάδα Νέων Ρεαλιστών»

Βαλαβανίδης Μπότσογλου Κατζουράκης Ψυχοπαίδης ΔίγκαÎ
εισαγωγή κοινωνικού προβληματισμού
• χρήση φωτογραφίας
• εικονογραφία της Ποπ Αρτ (τα καταναλωτικά έργαÆ 1η ύλη νέας τέχνης)
• επιθετικές κλίμακες
• λεπτομερειακή απόδοση αντικειμένων

πετυχαίνουν τη δημιουργία μιας «φτιαχτής» εικόνας με σκοπό να

υπογραμμίσουν τον κρητικό χαρακτήρα της τέχνης στα κοινωνικά φαινόμενα