Jérôme (saint ; 0345?-0420). Sancti Eusebii Hieronymi,... Opera omnia, post monachorum ordinis S. Benedicti e congregatione S.

Mauri, sed potissimum Joannis Martianaei hujus

Vallarsii et Maffaei,... Editio Parisiorum novissima... accurante et ad ultim.... 1845-1846.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGIiE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOM1CA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE

EMLESIASTICORÏIM

QUI AB MVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTII III TFMPOITA

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QVM
EXSTITERE MONUMENTORUMCATHOLICJî TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESLE SJECULA ,
JUXTAED1TIONES INTER
ACCURATISSIMAS, SECUMQUE NONNULLISCOD1CIBUS UANUSCR1PTIS COLLATAS, PERQUAM
D1L1GENTER CASTIGATA;
COMMENTARI1S
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUEVARIANTIBUS CONTINENTER 1LLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUSPOSTAMPLISSIMASED1TIONES QU/ETRIBUS NOVISSIHIS S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA,
INDIC1BUS
PARTICULARIBUS
ANALYTIC1S,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA ;
GAPITUL1S
1NTRA IPSUMTEXTUMRITED1SPOS1TIS,NECNON ETTITULIS S1NGULARU.V PAGINARUH MAHGINUH SUPERIOKEM
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE HATERIAMS1GN1FICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUSCUM DDBIIS
TUM APOCRÏPHIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE INORDINE ADTRABITIONEM
ECCLES1ASTICAMPOLLENT1BUS, AMI'LIFICATA;
DUOBUS 1NDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTEROSCIL1CET RERUM,QUO CONSUI.TO, QUIDQUII)
PATRUM
UNUSQUISQUE INQUODLIBET THEMA SCRIPSERITUNO1NTU1TD COXRP1CIATUR ; ALTERO
SCRIPTUR/ESACREE , EXQUO LECTORI COMPERIRE SITOBVIDH QUINAM PATRES ETIN
QU1BUSOPERUHSUORUH LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRlPTURjG
TEXTUSCOMMENTATI SINT.
EDITIO
ACCURATISSIHA, OMNIBUS
CJSTERISQUE FACILEANTEPONENDA, SIPERPENDANTUR : CHAHACTERUM «ÎTIDII^V
CHARTE QUAL1TAS,INTEGR1TAS
TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSPRUM TUM/ABIET»S/?2-\
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMOBA SIBIQUE INTOTO OPERIS DECURSU CONSTANTIMCS \<Q->
SIMILIS,PRET1I PRdSSERTIMQUË
EX1GUITAS, ISTACOLLECTIO, UNA, METHODICA ETCHRONOLOfcICA,/ ^ vÇ
SEXCENTORUH FRAGMENTORL'MOPUSCULORUMQUE HACTENUS HICILLICSPAPSORUM , PRIM IM_( j iL \^
AUTEM INNOSTRA BIBLIOTHECA, EXOPERIBUS AP OMNES «ETATES , LOCOS,LINGUAS ~i —. \"j
FORMASQUE PERTINENT1BUS,COABUNATORUM. 7^1 O l
'
SERIES PRIMA, \A &
IN OUAPRODEUNT PATRES,DOCTORES SCRIPTORESUUK ECCLliSlrôLATIN/KY- \ C \
A TERTULLIANO AD«REGORIUM MAGNUM. \ \ r"A

ACCURANTE J.-P. MIGNE, (STttrSttttttï (£0ttt#(et0:nUtt IN SINGULOS SCIENSM^

ECCLESIASTICJE RAMOS ED1TORE.

PATROLOGLE TOMUS XXIX.

S. HIERONYMI TOMUSDECIMDS.

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE,PRÈS LA BARRIÈRED'ENFER,
oo PETIT-MONTROUGE.

1840.
 *
S. EUSEBII

HIERONYMI

STRIDONENSIS PRESBYTERI

OPERA
OMÏVIA,

POSTMONACHORCM
ORDINISS. BENEDICTIE CONGREGATIONE
S. MAURI

SED POTISSIMUMJOANNIS JMI*SLJK1> JL JIXBIJM JËUK HUJDSORDINISRECENSIONS])!,

DENCOAD MANUSCRIPTOS ROMANOS, AMBROSIANOS , VERONENSESET MULTOSALIOS,
NECNONAD OMNESEDITIONESGALLICANAS ET EXTERASCASTIGATA,
PLURIMISANTEAOMNINO INEDITISMONUMENTIS,
ALIISQUES. DOCTORISLUCUBRATIONIBUS SEORSIMTANTUMVDLGATIS ADCTA,
INNDMERISNOTIS,OBSERVATIONIBDS, CORRECTIONIBCS
ILLTJSTRATA,
STUDIO ET LABORE

VALLARSII ET MAFFiEII
VERONJE PRESBYTERORUM,
OPERAM NAVANTIBUS ALHS IN EADEM GIVITATE LITTERATIS VIRIS.
EDITIO PARISIORUM NOVISSIMA
EX SECUNDA
AB IPSIS VERONENSIBUS
EDITORIBUS
CURISPOSTERIORIBUS
ITA RECOGNITA
,

ATQUE EX REiGEDlTSUS Vil JbEiClTIS SIC DITATA

UT PRESENSEDITIO, AMPLITUDINE
SOLA,CJ3TERISOMISSISEMENDATIONIBUS,
PRECEDENTES OMNESEDITIONES,ETIAMBENEDICTINAS,

tertia parte seu triente inaterialiter superet,

ET AD ULTIMUMRECOGNOSCENTEJ. P. MIGNE,
ACCURANTE CURSUUM COMPLE-
TORVU IN SINGULOSSCIENTIJEECCLESIASTICERAMOSEDITORE.

TOMUS DECIMUS.

VEN1T APUD ED1TOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE,PRÈS LA BARRIÈRED'ENFER,
ou PETIT-MONTROUGE.

1816.
 ELENGHUS OPERUM

QU-ffi IN HOC TOMO CONTINENTUR.

S. HIERONYMI DIVINE BIBLIOTHECA PARS SECUNDA.

Liber Tobioe. 25
Liber Jodith. 41
Liber Job (altéra versio). 61
Liber Psalraorum (altéra versio), 119
APPENDIX.
Liber Sapientioe. 505
Liber Ecclesiastici. 423
Libri Machaboeorum. 469

S. HIERONYMI DIVINJE BIBLIOTHECA PARS TERTIA.

Evangelium secundum Matlhoeum. 541

Evangelium secundum Marcum 583
Evangelium secundum Lucam. 607
Evangelium secundum Joannem. 653
Actus apostolorum. . >, 687
Epistoloe XII Pauli apostoli 727-822
Epistolse VII Catholic». 823-850
Apocalypsis Joannis. 851
APPENDIX.

Abbrevatio Chronicoe. 871

Variantes Lectiones. 879

Imprimeriede VRAYETDESURCY et
rue de Sèvres,37,h Paris. O,
 PR/EFATIO.

Quoe Hieronymus ex Groeco sacri codicis lexlu, si unum alque allcrum libellum exci-
pias , iu Lalinum convertit, Hcbroeo dudum absolulo Canone , tomo hoc operurn cjus dc-
cimo continentur. Hune sibi locum alque ordinem ipsa poslulare videbatur recensionis
nostroe hujus séries , sive , ut verius dicam , Hieronymianoe cjus interprétations genus , ex
altero Scriplurarum fonte derivalum. Tribuitur aulem Iiic ipse in duas partes tomus : qua-
rum una quoe Veteris Teslamenti haud sane muîla superant post grande naufragium moni-
menta , altéra Novum onine comprehendit: ex Groeco utraque , tantum quod illa «-éyo«oov,
ista primigenium alque àpyjr-o-ov lexlum refert. Quoe ut probe lencas, per parles sunt de
more , antequain ad legendum accédas, cnucicalius exponenda , repelendaquc tes paulo
allius.
Hieronymus , quo nemo umquam post homines natos divinarum Litterarum scienlia ma—
gis excelluil, nemo ad eam comparandam plus diligenlioe atque industrioe contulit, primuni
in Latina sui temporis versionc , quoe viliis , sive inlerprelum culpa , sive librariorum ,
rnullis scalebat , ad nalivum ™v Septuaginla exemplar exigenda , atque cmcndaiida , inge-
nii atque erudilionis suoe periculum fecit. Proelusit tanloe molis operi recensione illa Psal-
morum , prope dixerim tumultuaria , quam , ut ipse ait, Romoe posilus apud Damasum ,
cursim,et magna tantum ex parle adornaveral. Fortasse neque esl tune alia edilionc Groeca
usus , quam quoe ad manus erat, et KOIVJJ , Communis, dicta est, quod vulgo obtineret.
Certe ne in consilium quidem fuisse adhibilam Hexaplarem Origenis, obelis atque asteris-
cis instruclam , res ipsa persuade!. Cum tamen bene rudimcnlum hoc ipsum cesscrit, et
Romanoe cumprimis Ecclcsioe suffragiis probarclur (eliamnum quippe Romanum Psalterium
audit), ille animum ad universam versionem illam ex integro juxta Groecum , alque cum
quidem longe emendalissimum Hexaplarem textum refigendam appulil. Ncc sane dubium
videtur, quin et proposilum per singulas partes exseculus, lolnm Veteris Testamcnti Ca-
nonem conlincnli illa arebetypi couparalione expoliverit : tamen etsi duo nunc soli supe-
rent libri ex ea recensione inlcgri, Job , et Psalterium , tolidemque prologi.in libros Salo-
monis, et Paralipomcnon , qui ut deperdilum opus majore in desiderio sit, faciunt.
Habcrcmus, si labor ille oetatem lulissel, quanlivis pretii thesaurum sacroe erudilionis ,
ex quo cl resliluerc Hexaplarem ipsam editionem soepius liceret, et Veteris Latinoe relj».
quias asleriscorum obclorumquc ope : lum qui fuerit cjus inlerpretis sensus atque aaiOTirs'
in locis vexalissimis , nuîlo negolio inlernosccre. Quoe quanta sint, ii facile senliura^uï
sacras Scripluras ex Antiquorum mente, alque originalibus libris scrutari pcrcajâi'unt.
Nuncquando parlicu'a dumlaxat illa frui dalum est, eam omni majore cura ac "studio
complecti nos decet, ut in rjus adovnanda edilione, nihil non operoe conl'eramus.
Vcrum alii sunl, fueruntque o!im non indocli crilici, e quorum numéro Serarius in Pro^
legomenis , qui tantum abest, ut jacturam banc doleant, quin potius contendant, nullos
fuisse alios proeter laudatos libros abs Hicronymo ad Groecum recognitos. Diu mullùmque
inccrlum habuit et Martianoeum hoee scnlcntia. Nos eorum omnia argumenta nihil mo-
menii habere : quin ita atque nos senlimus, S. ipsum Interprètent fidejubere, conlcndi-
mus. Aiunt, iiorum tantumntodo librorum ipsum meminisse adversus Rufinum , cum in-
terprelalionem hanc suam juxta LXX ab ejus criminationibus tueretur : ncc porro, quod
de his facit, mentionem de aliis fecisse umquam in proefationibus ad cosdem libros ex Ke-
broeo : denique cum , deperditis ipsis Salomonis et Paralipomenon ex ea recensione libris ,
supersint tamen in eos proefatiunculoe , aliorum ne bas quidem superesse , nec cur Anli-
quarii, qui islas cum proefalionum congeric servarunt, alias proelermisei'int, si exslilis-
sent, commodam posse causam proetcndi. Addunt, ncmiui Scriptorum veterum, alios um-
quam innoluisse proeter laudatos ; sanctum vero Augusliuuut episl. inter Hieronymianas
104, quoe ad annum speclat quadringenlcsimum lertium, cum Jobi interpretationem vi-
disset, auclorem fuisse S. Doclori, ut universam versionem Latinam, ad eum plane mo-
l'ATHUL.XXIX. 1
 11 PR/EFATIO. 12
dum , cum obclis atque asleriscis prislinoe juxla Groecum exemplar vcritali rcdderct t quod
sane ab eo proestitum , ne conjccisse quidem , manifestum indicium est. Bene hoec in spe-
ciem , quoe tamen unius negalivi, ut vocant, argumcnli vint habent , et quoe una facli his-
toria penitus clidit. Hieronymus solos , quos dicunt de nomine,sex libros suo studio
cmendatos laudat contra RuGnum , non quod aliis non impenderit eamdem opérant, sed
quod solos edilionis honori, ut alias ait ipse , jam permisisset. Nec sane aliis , quam qui
prodierant in lueem, vindicare fidem suant poterat ; neque aliorurn singillalim eum memi-
nisse intererat in proefalionibus ad versionem ex Hebroeo, siquidem intra domeslicos parie-
les clausi armario conlinebantur, nec poteranl a leclore consuli ad faciendam rci Gdem. Ad
lioec fortasse jam lum multa fuerant a nescio quo compilata : id enim ipse caussatur S. In-
terpres epist. 134, ad Augustinum , in One, Proeceplis luis, inquiens , parère non possum,
maxime in edilione Septuaginta, quoe asleriscis, verubusque dislincta est, pleraque enim prio-
ns laboris fraude cujusdam amisimus. Adeo nec crat e rc sua mentionem earum lucubra-
tionum habere per partes , quibus ipsemet jam carerel. Bene autem est in rem nostram ,
quod proeter ea quoe vulgo prostabant lune temporis, et nunc quoque superant, pleraque
vocat, ut editionem universam fuisse ab eo recognitam, ex hoc ipso loco intelligas. Jam
quod ipsoe proefaliunculoe , quibus munire unumquemque librum consueverat, desideren-
(ur, cum illoe tamen supersini, quoe in deperditos Salomonis et Paralipomenon adornavit :
minime hoc quidem indicium est, non fuisse alios libros emendalos, sed illud nimirum
evincit, quod dicebamus , edilos ab eo non fuisse. Proefaliones enim lune demum lucubra-
tionibus suis S. Doctor proefigere in more Itabuit, cum eas publici juris faciens , amicorum
cuipiam inscriberet. Falsum denique est, antiquis scriptoribus nullos alios proeter laudatos
innotuisse. Sanctus ipse Augustinus cpislola inter Hieronymianas 116, cum pridem solam
Jobi versionem esset admiratus, cerliorem seposlea factum de universi Canonis recensiono
indicat : ailque ad Hieronymum, Miltas obsecro interpretalionem tuam de Septuaginta,
quam le edidisse nesciebam. Luculentius multo Cassiodorius , qui ipsas illas , quas Hierony-
mus amiserat, partes a se inventas significat, et corpori cjus editionis reslitutas, Tcrtia,
inquit, Divinar. Instit. cap. 13, divisio est inter alias codice grandiore, liltera clariore con-
scriplo, qui habet qualemiones xcv, in quo Septuaginta Interpretum translatio Veteris Tes-
taments in libris quadraginla quatuor continetur. Cui subjuncli sunt Novi Testamenli libri
viginli sex : suntque simul libri septuaginta, in illo palmarum numéro, etc. Hic lextus multo-
rum translalione varialus, Patris Hieronymi diligenti cura emendatus, compositusque relic-
lus est. Ita sane capituli ejus contextus et litulus, de Hieronymiana emendalione Transla-
tionis secundum Septuaginta Interprètes, Ioqui auctorem probant: ipsaque editoris ad
ntarginem nota admonet, Textum eum dici Septuaginta Interpretum a beato Hieronymo
emendalum. Vcrum, ut ne hoc quidem dissimulent, ne quam Cassiodorius Patris Hieronymi
curam laudat, ad unius Novi Testamenli recensionem referenda sit, nonnihil subdubito.
Sed enim majora sunt omni exceplione S. ipsius Interprelis testimonia , quibus cum ànlû;
edilionem Septuaginta a se ait de Groecis in Latino emendatam , eamque alteri ex Hebroeo
translationi opponit, manifestum est, non paucos libros, sed universum Canonem deno-
tare. Insignis locus ille est epist. 112, ad August. , n. 19 : Quod quoeris, cur priormea in li-
bris Canonicis interprelalio asteriscos habeat, et virgulas proenotatas, et postea aliam transla-
tionem absque his signis ediderim, pace tua dixerim, videris tnihi non inielligere quod quoe-
sisli. Illa enim interprelatio Septuaginta Interpretum est; et ubicumque virguloe, id est, obeli
sunt, signi/icantur, etc. El paulo post : Ego non tam vêlera abolere conatus sum, quoe linguoe
meoe hominibus emendata de Groeco in Latinum translilli, quam, etc. Manifestius in prologo
ad libros Salomonis ex Hebroeo , Si cui sane Septuaginta Interpretum magis editio placel,
habet eam a nobis emendalam. Et lib. n contra RuGnum : Egone contra Septuaginta Inter-
prètes aliquid sum loculus, quos ante annos plurimos diligentissime emendatos meoe linguoe
sludiosis dedi. Itemque lib. m , iisdem prope verbis , Septuaginta edilionem diligentissime
emendatam ante annos plurimos meoe linguoe hominibus dedi. Paria habet epist. 71, ad Luci-
nium , Sepluaginta Interpretum editionem et te habere non dubito, étante annos plurimos di-
ligentissime emendatam sludiosis Iradidi. Denique , ut alia proetermillam , epist. 106, ad
Sunniam et Frctelam , ubi quantum intersil Cominunem inter atque Hexaplarem cdiljo-
15 rPwEFA'JlO. U
nom, doccl : Ea autem, inquit, quoe habetur in 'Eçîwr/oîï, et quam nos vertimus, ipsa est, clc.
Igilur non illos tanlum libellos, qui vix minimam Canonis partent expient, sed universam,
ut in Hexaplis crat, editionem verlit, sive Lalinis Groeca contendens reslituit.
At vero, qucd dicebamus, fecil damni hac in re multum ipse, cum adviveret, sanctus In-
terpres : nunc de his, qui jamdiu desideranlur, libris reparandis, ferme conclamatum est.
Sane neque aliis quot scio, nec mihi esse ila felici contigit, ut eorum partem sallem aliquam
inter bibliolhecarum antiquos mss. invenircm, quos tamen quanta maxima Iicuit diligentia
perlustrabam. Nihilominus, aut me animus fallit, aut tanla ejus edilionis pars superest in
ipsiusmet S. Patris Commentariis, ut ferme possint propheloe omîtes, certe quidem minores
duodecim, et Ecclcsiasles ad prislinam integritatem redire. Persuasum nempe habeo, eam
versionem ex LXX, quam per versuum periochas proposifoe illi ex Hebroeo continenter sub-
ncclit, cdisseritque soepe soepius juxta alium sensum, eam ipsam versionem esse, quam ad
Groecum exemplar recognoverat : non, ut vulgo putant, Veterem in entendaient. Et senlio
quidem, quod nemo non statim objiciel, nullam ferme speciem ibi Hieronymiani laboris
proeferri : abesse enim plerasque omîtes, quibus unice potest internosci,asteriscorum atque
obelorum notas. Ego tamen inde aliter colligendum exislirno, ex paucis nimirum quoe ali-
cubi superant ejusmodi notis, non aliam posse, quam quoe ex Hieronymi calamo profecta
est, edilionem eam videri ; neque enim iis instructa Lalina alia umquam fuit. Quod auleni
rarius occurrunt, quam res poslulare videbatur, maxime in prophetis ntajoribus, in causa
est ejus proposilum operis alque inslitulum; neque enim ibi S. Pater edere Scripturoe lex-
lum, sed exponere alque illuslrare constituerai : quin et volebat, Hebraicoe veritali TOÙ?
LXX subservire, satisque adeo habuil majoris momenli verborum et sensuum différencias,
vel iis signis, vel conceptis verbis, ut alias facit, annotasse, cum Hebraico ulpote veriori
textui mallet insislere. Coetcrum dies me deGciet, si modo velim insigniora loca, quibus sive
obeli, sive aslerisci adhibenlur, verbo tenus indicare. In Commentariis in prophetas mino-
res obvii magis sunl. Repetamus igitur aliunde exempla, atque ex uno Isaia. Cap. XL, vers.
1 : Quod addilur a Septuaginta -*•Sacerdotes obelo proenotatum est; et vers. 7 : Hoc quod
asteriscis notatur X"> quia spiritus Dei flavit in eo x verc fenum est populus X exsic-
catum est fenum, cecidit flos • ex Hebraico et Theodolionis editione additum est. Cap. xtv,
in ipso textu verba, -=-Innovamini ad me insuloe, obelo transverberat. Cap. LI, vers. 10 ;
Nomen -f- Jérusalem • quod hic a Septuaginta additum est, nec in Hebroeo habetur, nec ullus
trium interpretum posuit, unde obelo proenotandum, elc. Et post paucos versus, Illud autem
*
quod supra dicitur X Et non accidet in corruptionem , et non deGciet panis cjus de
Theodotionis editione ex Hebraico additum est. Cap. sequcnli : In hoc loco nomen +• Sion •
a Septuaginta additum, et ideirco jugulalum veru. Denique cap. LV: Quodque sequitur, ~-
ct obnoxii lui erunt in ea, \ obelo proenotavimus. Si aliam alque emendatam abs Hieronymo
editionem hoec reproesenlant, oequus lector dijudicet. Quid porro aiendum, cum erroris no-
tât Lalinos codices, ipse aliter, sive recte proposito loco legil? In caput Jeremioe xxxr, ini-
lio, Ridicule, inquit, Latini codices in hoc loco ambiguitate verbi Groeci pro calido lupinos
interpreiati sunt. Et calidum lamen in ea quam proponit ipse septuagintavirali versione
proelulerat. Igilur non Veteris, quoe passim oblinebat, et maie habebat lupinos, sed quam
ipse adornaverat, recensionem laudat. Paria exempla alibi soepius offendere est,
Jam quoe fuerit ejus laboris ratio, et num illa interpretatio proprie dicenda sit, an, ut no-
bis quidem videlur, recensio, per se quisque poterit ex his quoe dicta sunt, multo autem
rectius ex ipsis quoe supersunt, monimentis exislimare. Cum itaque ait S. Pater epist. ad
Sunniam et Frelelam loco superius laudalo, se edilionem, quoe habetur in 'E'&xlotç , ver-
lisse (hoc enim verbo haud scio alibi usum ad laborcm suum signiûcandum) de his dixisse
accipiendus est, quoe sub asteriscis'adduntur, et cum ex Groeco Hexaplari suffecerit, Latine
etiam reddidit : dequeJtis proelerca, quoe vilium per plures versus fecissent, et nova ipse in-
terprelalione donavit. Sed non ideo inter Versiones, qualis illa fuit ex Hebroeo, sed inter
cmendaliones recognilionesque, qualem ipse conlinuo alibi vocat, referenda est. Fallitur
Natalis Alexandcr, qui superstites libros, Jobum et Psalterium, Salomonis quoque 1res, et
Paralipomena de novo vcrlissc ait S. Palrem juxta Groecum, reliquos qui iuterciderunt, tan-
tum emendasse. Salis est allerant Psallcrii. emcudalioncm ad priorem comparaie, ut couslet,
15 l'RATATIO. 3e
ncutram fuisse novoe Iranslalionis opère et cultu exornatam. Sunt autem docli viri, quos
inter Simonius lib. II, cap. 10, qui adjeela sub asteriscis verba, ex Hebroeo immédiate
fuisse conlcndat a S. Interprète in Lalinum conversa. Quod est quidem verum, si de Para-
lipomenon libro dicunt, quem in ipsa illa recensione juxta LXX testalur S. Pater se cum
Lcgis doctore, qui apud Ilebroeos admiralioni habebatur, contulisse a vertice, ut aiunt, usque
ad exlrcmum ungucm : ila enim et in Groecis et Latinis codicibus viliosus erat, ut non tam
Hebroea, quam barbara qitoedam et Sarmalica nomina congesla habere viderclur. Proinde mo-
nuit expressis verbis : Ubicumque asteriscos, id est, slellas X radiare in hoc volumine videri-
tis, ibi scinlis de Hebroeo additum, quod in Lalinis codicibus non habetur. Vcrura haud ila
faclum in reliquis videlur, in quibus ipse iterum S. Intcrprcs signiGcat, Groeca se ex Theo-
dolionis edilionc, quemadmodum in Hixaplis fuerant ab Origcne assuta, transtulisse. Unum
ca de rc locum ex epist. 112, ad Auguslinum, laudabimus : Ubicumque, ail, virguloe, id est,
obeli sunt, significatur quod Septuaginta plus dixerint, quam habetur in Hebroeo. Ubi autem
asterisci, id est, stelluloe proelucenlcs, ex Theodolionis editione ab Origcne additum esl : el ibi
GU/ECAIranstulimus. Quoe his continuo subnecluntur verba, Hic de ipso Hebraico, quod in-
telligebamus expressimus, sensuum potius veritalem, quam verborum ordinem interdum con-
servantes, fraudi his fuerunt, qui in contraria opinione vcrsanlur : neque enim, ut putant,
ad recensionem islam justa Groecum rcfcrunlur, sed, quod loci contextus evincit, ad eam
quam proeccdenti proxime periodo memoraverat, aliam translalionem absque his signis, ex
Hebroeo. Sed ne testimoniis ejusmodi diutius velitemur, ex ipsismet libris per se quisque
poterit, conlenlione lextus utriusque fada, de re ipsa judicarc.
Nunc de ipsis libris pauca singiilatim. Tobias, et Judith primo occurrunt, qui tamen non
ex Groeco , sed ex Hebroeo , sive Chaldaico exemplari conversi sunt in Lalinum. Forlasse
eliam salis, quod erat c re nostra, de his dictum in notis ad prologos , quoe hic replicarc,
non videtur operoe pretium. Qui asteriscorum obelorumque notis distinguilur , atque hanc
proprie sérient speclat, primus est Job, quem librum vix dictu est, quot ntendis non libra-
riorum modo, sed el crilicorum culpa înoli'.is liberavimus. Vcre dixerint cum Hieronymo,
Job adhuc apud Latinos jacebat in slercore,.et vermibus scatebat errorum. Et, Quomodo
probatione atque vicloria dupliciler universel ci sunl reddita : ila ego in lingua nostra (au-
dacter loquor) feci eum habere quoe amiserat. Mullum opis S. Augustinus in Annotationum
libro, tum Alexandrini codicis nupera editio ad (exturn resarciendum, et quoe innumeris
locis autdecrant, aul perperam habebanlur, ad veruum alque asleriseorum signa repo-
nenda , suppcdilarunl : quoe malim ab ipsius leetione operis percipias, quam ut nostram
tibi commendari induslriam putes. Psalmorum liber qui ponc sequilur, ex duplici, ut et
paulo superius nolatum esl, S. Patris editione ad Groecum exhibetur. Explicatum est quoque
semel atque iterum in notis, quod et passim alii ante nos docuerunt, cur prior illa et minus
accurala recensio Romanum Psalterium, altéra Gallicanum audiat: quibus vocabulis ipsa
rci non inulilis historia conlinclur. Sed enim post Wallonum in Prolegom. x, 5, Nalalis
quoque Alcxandcr fullitur quoesl. m. do Vulgat. Latin., ubi sentit, quater circa Psalterium
Hieronymum laborasse : atque adeo altérant post duas istas emcndalionem ex Groeco , quoe
nusquam fuit, comminiscitur. Errât in contrariant partent Petrus Pilhoeus, de Latinis Bi-
blior. interprelibus, cum Vulgalam nostram Psalmorum editionem (quoe exceptis obelorum
alque asleriscorum notis, eadem omnino esl atque Psalterium quod Gallicanum vocant, ut
textum conferenli sole clarius conslabit) non aliam haberi vult, quam vêlèrent quoe ante
Hieronymum obtinebat ex ca edilionc, quoe Luciani diccbalur : ac porro unicam ex Groeco
exemplari versionem Hieronymi eam esse, quam Romanum Psalterium exbibet. Fucum
doclo viro fecit, quod in excusis Vulgatoe codicibus quoelam sint, lametsi rarius, quoe Hie-
ronymo non probentur : cujusmodi esl illud psalm. v, vers. 9 : Dirige in conspeclu tuo viam
meam , pro quo jubel S. Interpres rescribi, in conspeclu meo viam tuam. Sed illa editorum
codicum lectio est, non item et ntss. qui perindc atque notatum est abs Hieronymo, rectius
legunt. Alia id genus, quoe ejus menti videntur ire contraria, maxime obelorum in vulgalis
libris defëctus peperil, qui cum in veteribus manu exaratis rite sint posili, difGcultalem
omnino élevant. Actum vero proeclare nobiscum, quod ejusmodi codicibus, cl suinmoe qui-
dem velustalis, alque cmendationis non caruimus , uno cum primis Vaticano, olim Sveco-
 17 PR^FATIO. 18
rum Reginoe, qui uncialibus, ut vocant, litteris ferme omnibus exaratur. Quam bono fue-
rint usui nobis, tum senties, cum ad ipsius operis lectionem accèdes. " t
Sed et illud, quod Romanum dicind,Psalterium altéra ejusdem libri perantiqua recensione,
quibus ab Hieronymiana lacis differt, fecimus Iocuplelissimum. Accepimus aulem illam ex
insigni, quem Veronensis capituli bibliolbeca servat ms. quadrato, ut vocant, characlere,
soeculum ferme sextum redolentc, alque oplimoe quantum est id genus codicum noloe.
Habet ille in adversa quaque pagella totidem Lalinoe versionis versibus respondentem
Groecum texlum, non tamen Groecis, sed Latinis litteris exaratum : quod ne palmarium
libri pûtes, scito non paucos ejusmodi scripluroe in ms. Italioe bibliolhecis offendi, atque
olim fuisse a T.uca Brugensi laudatos. Ut autem dicamus modo de Latina, quod noslra cum
primis interest, versione, illa nisi Augustiniana ipsa recensio est, ad ejus certe instar
maxima ex parte videtur a sludioso quopiam , puta Cassiodorio , adornata. Nolum id sibi
negolii in Psalmorum codice casligando dédisse Hipponensem Episcopum, quod narrât ipse
epislola 261, ad Audacem, num. 5, ubi cum se diceret Hieronymiana versione ex Hebroeo
carcre : Nos aulem, subdit, non inter prelati sumus, sed codicum Latinorum nonnullas men-
dositales ex Groecis exemplaribus emendavimus. Unde fortassis fecerimus aliquid commodius ,
quam erat, non tamen taie quale esse debebat. Nain eliam nunc, quoe forte nos lune proeterie-
runt, si legentes moverint, collalis codicibus emendamus. Hoec enimvcro Latina codicis Vero-
nensis versio fere semper cum Augustiniana leclionc conduit , nec iis tantum locis,quibus
ab aliis, quoi sunt quotque fuerunt, Psallerii editionibus dissentît, sed et sicubi minus
quam ilioe videtur recte habere. Pauca, et ut pressius aliquid dicam , decem plus minus
loca, quibus in diversa abit, omnino pro iis habôri ncqueunt, quoe veteris edilionis erant,
fueruulquc ab Auguslino emendala : quippe nec est verosimile, Hipponensis episcopi stu-
dium emendalionibus conslilisse tam paucis, nec, quod rei caput est, in posleriorem dum-
taxat ejus libri parlent fuisse ab illo collocalum : nam ab eo demum loco noster abludit.
Est igilur econtrario colligendum , eo usque tanlam, quanta in rcliquis fueral S. Episcopi
diligenliam non devenisse, fuisse autem eos psalmos iis locis a Veronensi editore, sive ad
aliorum exempla, sive, quod cl putare malim , juxla posteriorcs Auguslini curas recogni-
tos : quas post Enarraliones ad populum, in suomet ipse exemplari annotasset: Nam eliam
nunc, inquit, quoe forte nos lune proeterierimt, si legentes moverint, collatis codicibus emen-
damus. Quid quod videtur a'iicubi noster ex ipsa Auguslini Enarratione , non ex proposito
psalmi texlu , leclioncm expressisse? Non raro eliam reclius, quam prior illa Hieronymi
emendalio, Romanum inquam Psalterium, legil, doclique sane critici ingenium sapit. Po-
tcslne magnus Hieronymus, si eo antiquior est codicis Veronensis lectio, de bona receptaque
vulgo scriptura, novam putari fecisse non bonam? Aliud est, si cursim cmendando, quoe-
dam, eaque juslis de causis passus est remanere,quoe alia ex parle sibi minus probarcnlur.
Si quoe Veronensi codice versio continelur, illa est, quoe ante S. Palris emendationem obli-
nebat, quolies aliter et reclius habet, depravatam ab eo vclercm leclioncm , non emenda-
tam, nefaria calutnnia ut dicat, necessc est, qui tanlam ci libro vetustalis memoriam de
largilionum suarum scrinio altribuit. Sed ut plane compertum habcas, quant nullis oculis,
intnio nulla mente nescio quis eam versionem pro Itala vulgo obtruderit, de mullis , quoe
passim observamus in notis, exemplum illud recole ad psalmum 127, vers. 2, Labores ma-
nuum tuarum manducubis. Ita sane proelulisse vêlèrent ante Hieronymum versionem, cam-
que Ilalam, nemo adduci poteril, ut crcdal, qui legeril, quantum olim antiquis interprelibus
cl cumprimis Hilario Piclaviensi locus ille negolii facesserit, quod Latini ante Hieronymum
libri, Labores frucluum haberent pro manuum. Salva res erat, alque expedila , si hoec illis
innoluisset inlcrprelatio : ncc sane erat, cur eximius ille episcopus poslquant varia fuisset
opinatus, locum alia ex parte tentaret, et quod testatur Hieronymus epistola in nostra re-
censione 34, ad Marcellam, assereret, magis stare sententiain, si scribalur, fruclus laborum
aliquem manducare, et non labores frucluum. Verum illud percipi ex codicum Latinorum
collatione omnino non poterat : Latini enim, pergit S. Doctor , de Groeci verbi ambiguitate
decepti, y.xpizov;,fructusj magis quam manus interprétait sunt, quam y.ap-rzoi manus quoque di-
can'tur, quod in Hebroeo ponitur CHAPHACH. Erat igilur Italoe edilionis, ut aiunt, seu Vul-
gatoe veteris lectio fructuum; quoe una adeo in libris omnibus oblinebat, ut ab ipso etiaro
19 PR/EFAT10. 20
Hieronymo in priorc Psalterii emendalione rctenta sit. Subrogavit ipse manuum in plcniore
altéra, quam cum obclis atque asteriscis adornavit. Conscqucns adeo est, atque evidens,
eam quoe codice Veronensi continetur, el manuum proefcrt, ita nemini obtrudi posse pro
ltala, aut Vulgata vetcrc, ut sil eliam Hieronymiana altéra emendalione, Gallicano inquam
Psalterio, atque ipsa Vulgata hodierna recentior. Rc etiam vera ex iis locus iste est, quibus
ab Augustiniana recensione noster disscnlit : laluil enim ipsum Auguslinum ca lectio,
saltem quo tempore psalmum illum enarrabat, quem cum Lalinorum vulgo legit, ac ferme
ila atque Hilarius pcrtental. Labores (ail) fructuum luorunt manducabis. 0 vos, o lu, vos
multi qui unus eslis, labores fructuum tuorum manducabis. Quasi perverse videtur dicere non
inlelligentibus : debuit enim dicere, fructum laborum tuorum manducabis.
Porro ejusmodi exempla in Veronensi codice alia mulla sunt, atque obvia, quoe proferre
singillatim non vacat, suntque obiler indieata in notis: denique in oculos incurreut si
cum Hieronymi epist. ad Sunniam elFrelelam, ubi quoedam laudantur Vulgatoe ejus vete-
ris lecliones, contendas. Quod si nonnulla superant tamen in eo libro verba, quoe veluslio-
rem illam versionem redoleant, ut sunt, amaricare, ignire, atque his similia, ex his illa sunt,
quoe recens cmendator retiuere satius duxit, et S. etiam Augustino commodiorem sensum
referre, quamquam minus forlasse Latina, vidercnlur. Alioqui si conjicere inde licet, Ver-
sionem llalam eam esse, quoe propria aliquot ejus verba rctineat; Versio ltala hodierna
quoque Vulgata nostra dicenda est, quoe magnant parlent ex ejus verbis constat, maxime
vero Psalterium Romanum, scu prior emendatio Hieronymiana, quoe longe paucioribus
locis a vetere leclione abhorrcl. Nam ita quidem ego exislimo, in hac magis quant, in rcli-
quis, sive edilis, sive mss. Psalmorum variis ex Groeco inlerprelationibus Italant esse requi-
rendam, atque ea demum posse residua ejus verba dici, in quibus pleraque omnia aliarum
Ecclesiarum antiqua Psalteria conveniunt. Unum ex bis est Veronense, nostroe hujus Ec-
clesioe usibus olim, soeculo ut videtur septimo, sive oelale Cassiodorii accommodalum; cui
quidem ego primas defero ob lectionum proestanlissimarum dcleclum , versuum distinctio-
nem, summamque Anliquarii in eo describendo curant. Spero eliam magnam inilurum me
a doctis graliam, quod Hieronymianis subnecterim : coque magis quod locis dumlaxat,
quibus a Romano variât, annotatis, magno lemporis chartarumque compendio, totum haud
mullis versibus representarim. Norunt, et me taccnle, qui penitiorem Scripturarum erudi-
tionem amant, quanta hinc lucis accessio ad S. Patris induslriam fiai, quamque actum
proeclare, cum lectionum varietates per ferme rei causas, ingeniaque interpretum licet in-
spicere, tamque vetustis memoriis frui. Sed et alia nobis cjus edendoe Versionis causa fuit,
uleam sciliect ab adversa, qua confliclabalur forluna, quoad noslrarum saltem partium
erat, vendicaremus. In nupera Anastasii editione Romana, Groeje ac Latine descriplus liber
isle per cola et comala loto contcxlu Prolegomena, si diis placet, ad Paparum Vitas agebat,
novo sibi etiam auclore ascilo : tum altero coaclus tilulo leclorem fallere, Versio ltala
inscribebalur; denique pannis obsilusleclionum ex linguis, quas minime noverat, visus est
dedita opéra in scenam agi, ad faciendum popcllo risum , ut cum annotalur ; excmpli
gratia ad psal. cxvn casus muliebris , pro génère feminino. Sed hoec missa faciamus ,
quoe, ut alia sexcenla, dissimularc erat animus, si per operis proposilum licuisset. Psalmis
subnectimus proefaliones in Paralipomenon et Salomonis libros; de quibus et salis diclum
est paulo ante.His poslremo ordinc Sapientioe, Ecclesiastici, et Machaboeorum libros,quam-
quam Deuterocanonicos, nec abs Hieronymo recensilos, tanlum ut ne integro Scripturarum
corpori juxta hodiernum Canonem deesset, adjecimus. Id vero ipsum, ne quem séries scri-
pturoe fallcret, in fronte ejus partis admonemus.
Pone sequilur Novum Testamentum, quod abs se fuisse Groecoefulei redditum, in Catalogo
suorum operum Sanctus ipse Pater lestatur. Quibus verbis, ut ego quidem sentio, quid
islhuc rei esset, quidve sibi negolii dederit, aperlissime ostendit. Sunt nihilominus, qui
Evangelia quidem ab eo fuisse ad Groecam veritalem exada, consentiant : de reliquis autem
libris dubilent ; ac porro velint ab aliquo alio Hieronymi excmplum affectante fuisse emen-
datos. Me etiam ipsum, ut nihil dissimulent, movet, quod hi proefatione careant, quam aliis
omnibus a se conversis proefigere S.Inlcrprcti solemne fuit: illa autem quam unice habc-
ttius Damaso inscripta, pollicelur, expressis verbis, quatuor tanlum Evangelia. Accedit
21 PR&FAT10. 22
quod Augustinus epistola inter Hieronymianas 104, anno data quadringcntesimo tertio
non aliis noveril quam Evangeliorum libro hanc, qualemcumque pularit, opérant Hiero-
nymum impendisse. Nonparvas, inquit num. 6, Deo gralias agimus de opère tuo, quo Evan-
gelium ex Groeco interprelatus es, quia pêne in omnibus nulla offensio est, cum Scripturam
Groecam contulerimus. Quoe quidem accepit Hieronymus, epislol. 112, quademum illi re-
spondit, perinde atque de Novo Teslamento dixisset. Et, si me, inquit num. 20, ut dicis, in
Novi Testamenli emendalione suscipis, exponisque causam, cur suscipias, etc. Verum non
deerit fortasse qui hoc ipso Novi Testamenli nominc salis bene Evangelia denotari , aliis
ejusmodi locutionum exemplis velit. Nihilosecius conslans isle ac perpetuus Hieronymo
loquendi modus de Novo «71-5.5? Testamento, non laudalis modo locis, sed et epistola 71, ad
Lucinium, ubi, Novum, ait, Testamentum Groecoereddidi auctoritati, et quoe paria his habet
epislol. 106, ad Sunniam etFretelam, putare id de solo Evangeliorum libro dici, omnino
non sinenl. Re eliam ipsa proprio nomine, cum eum unice librum voluit designare, usus
est, ut in prologo adDamasum; quo loco nondura, se ad reliquas ejusdem Testamenti parles
animum adverlisse, indicat, quas evestigio tamen in manus sumpsit, eodemque studio per-
luslravit. Reliquum vix facitdubitalionilocum epistola 27, ad Marcellam, qua suarum in-
terpretationum ex Novo Teslamento obtrectatoribus respondens, exempla de Pauli Epislolis
ferme omnia sumit. Illi legant, spegaudentes, lempori servicnles : nos legamus, spe gau-
dentes, Domino servientes. Illi adversus presbylerum acensalionem omnino patent recipien-
dam: legamus, adversus presbyterum accusalionent ne receperis, etc. Illis placeat, Huma-
nus sermo, et omni acceplione dignus : nos cum Groecis.... erremus, Fidelis sermo, etc. Hinc
sumituret pro reliquis libris argumenlum, atque adeo universo Novi Testamenli Canone,
quem ad Groecorum codicum fidem exegerit S. Pater : tamelsi sola Evangelia prologo in-
struxerit, quod ea pars sit omnium prima et nobilissima, forlasse eliam, quod longe plu-
ribus locis medicam ci manum atque opem, adhibuerit. RiehardusBenlleius, qui pro ador-
nanda ejusmodi Hieronymiana editione ex anliquissimis variarum gentium codicibus mss.
programmais in vulgus edito, tenlavil doctorum hominum judicia, spécimen magni Operis
maluitex Apocalypsis capite postremo exhibere, ut ne de hoc quidem libro, qui pluribus
criticorum calumniis videtur obnoxius, dubitare se, quin fuerit abs Hieronymo recensitus
ad Groecum, os(enderet. Poleral labor ille, nisi post longas moras, mors ipsa Editons in-
lercessisset, bene nobis prodesse. Interea et sine illo, nihil quod erat e re nostra , proe-
termisimus. Canonibus Evangeliorum proeflximus Groece et Latine epistolam Eusebii ad
Carpianum, quoe in proecedenli Marlianoei editione desiderabatur, erat vero ad Canonum
lationent percipiendam omnino nccessâria. Ipsa Evangelia, Pauli Epislolas, et reliquum
Seripluroe texlum ad mss. codices antiquissimos, atque optinioenotoe exegimus, nulla, aut
exigua ratione habita recentiorum, quorum magna vis quidem est in Ilalioe bibliothecis
sed non oequa auclorilas, ubi de prislina Hieronymi lectione restiluenda res agitur. Coetcra
ex annotationibus dignosces.
23 S. HIERONYMIDIVINA BIBHOTHECA. 24

S. EUSEEÏÏ HIERONYMI,
STRIDONENSIS PRESBYTERI

DIVINiE BIBLIOTHECA

PARS SECUNDA;
r
Complcctens aliquot libros qui in Hebroeorum Canone non habenlur, vel qui in Hebroeo Canonc
quidem habiti, iterum tamen e lextu Groeco Septuaginta versi sunt.

POSTREMUS ORDO V. TESTAMENT!.

PR^FATIO HIERONYMI IN LIBRUM TOBI/E.

Chromatio ° et Heliodoro episcopis Hieronymus presbyler in Domino salutem.
Miravi non desino cxaciionis veslroe inslanliam : A Toli'n:, quem Hcbraù de caialogo divinarum Scri-
exigitis enim, ui Hbrum Chaldsco sermone conscri- piurarnm sécantes, his, qnocb apocrypha memoraiu,
piiint, ad Lalinum stylum iraliam , hbrum utiqiie manciparunl. Feci salis desiderio vesiro, non lanien
••»Chromalio scilicet Aquilcioe, Heliodoro aulem error vetertim librariorum castignndus est ad fideui
Allini episcopo. IUS.exemplairs supra laudati : summa namque dili
'' lia lcgil ms. codex Bibliorum nfciximusCarlusuc genlia primunt doseriplus , socundis eliam curis
"Vilhc-Novat secus Avciiioncnt : et ita legendumcon- einendaiior facms esl, ac meiioris nota;. Al de bis
sunliuni viri lilierali, Leander a Sanclo Martin»et ilerum prxfaiionc in Judiili, ubi ad noslram leclio-
caueri omnes, quibus exploralum esl Judocos, non ncm, apocrypha, confirntandain accedil aller ms.
alios Hagiographoslibros agnoscere ; prauercos qui Bihliorumco'lex bibliolliecacAvenioucnsis collegii e
lerlium ordincni canonis Hcbrati conslituunt. Ediii sucielaie Jesu. MABT.
— l'ieriquc alii libri cum veieres tum recenliores
corrupte legunlcum mss. quauipluriutis, Hagiogra-
pha : non enim poluil Tobia; liber de canone seu ca- legunt llagiographa, iiancquc leclionem sunt critici
ialogo divinarum Scriplurarum secari, ut verbis utar cieier.iliber ducii, qui ea maxime de causa praefwanl,
sancli Dotions, quin ab ordine Hagiogiaphoruni quod iste, lanietsi iu prièrent Hebr. canonem,
simul secarctur; cl inicr apocrypha apud lli:braîos bbros lanlummodoHebraice scriplos complectenlem,
reponereiur. Ne quis vero hic nobis obslrepat invi- receplus HOUsil.divinam tamen auciorilatein tum
diic livor, vel iuiiuiciis lionio; mciiiincrit oinnes ac apud ip>os, luni apud EcelesioePatres coniimio obli-
singulos libros hagittgraplios Hcbraiorum luiss-cme- B nuerit, ni ex ulrrusque partis leslimoniis , el Grolii
moralos, numeratosquo ab Hieronymo prxfatiohe in prx'lciea, ac Sixli Senensis arguments comperlum
libros Kegum; inira quos nec Tobiam, nec Judiiii est. Nihiloseciusimpressa leclio , apocrypha, quam
luillatcnus recenserc volait : Tertius, inquit, ordo el Mailianaeuspridem ex mss. resliluit, bonisque ar-
ùyw/py.'ùy. possidel; et primus liber inciph a librosha-
Job., se- guments niunivit, nnice veraest, eamque unice
cumlus a David... Tertius est Salomon 1res probal cl res ipsa, et Hieronymianuscontextus ne-
bens : Provcrbia... Ecclesiasten... CanticumCanlico- dum bujus loci, sed el in prologo Galeaio multo lucu-
rum. Sexlus esl Daniel. Seplimus Dabreajamim... qui leniius , demum et prologo ad libros Salomonis,
liber apud nosUapa).iL-r>;j.ivon primus cl secundusin- alque alio in Jonam. Major quoque abeastat nume-
scribitur. OclavunEzras, qui et ipse simililer apud rus codicum mss. alque eorum auclorilas, qui ila
Groecosel Lalinos in duos libros divisas est. Nonus olim in suis exemplaribus scriptum invenerunl, ut
Esther. Atque ila (iunt pariter veteris Legis libri vi- est Auclor Glossa: ordinariir, Cumeslor, Hugo card.
ginli duo, id esl, Mosi qninque: prophetarum oclo: liber Marinotrccius, Abulensis , auctnr Pratfationis
hagiographorumnovem.Quamquamnonnulli Ruth et Bibliorum una cum Glossa Ordin. et Lyrano ediio-
Cinolliinter àyioypv.yv.scriptilent , el libros hos in rum, astipulantibus eliam Driedone , Catharino,
suo pulent numéro supputandos: ac per hoc esseprimée Garzia Galarza, ac dudum Siinonio, alque aliis. Quin
Legis librosviginliquatuor... Hic prologusScriptura- etiam ex bis mss. qui llagiographa pralerunl, aut
rum, quasi Galealumprincipiumomnibuslibris, quos hic aut inferius ad prologum Judilhae, qui geminus
de Hebroeoverlunusin Lalinum, convenirepotesl : ut liuic locus est, nonnulli annotant ad libri oram, npo-
scire valeamusquidquid extra lios est, inter K-GZC-JOK P crypha. Sicliabet glossa inlerliuearis ad hune locuni,
esseponendum. Igilur Sapienlia... et Jesu filii Sijruc sicqueliaberi tcslatur Humfrcdus Hodyusin quodam
liber, cl Judith, et Tvbias, etPaslor, non siatt in ca- ms. Lambetbano ad prolog. Judiilire , ubi noiatum
none. Quam pantin sibi conslaret Hieronymus, si in ntargiue manu supra an. 200 vetusla : Apocrypha
Tobia; librum, quem hoc loco inter apocrypha esse esl verior lectio. Idem ait: In alio Bodlejano (NE. A.
ponendum decernit, posiea dixerit pradatione in 2 1 ) annotatur ad prol. Tobia! manu antiqua , immo
ennuient Tobiam, apud llebraos inler liagioyrapha vertusinter apocrypha. Sic apocrypha legitur in prol.
fuisse inancipaïuin. llaque ne contraria sibi ci invi- Judith, in alio BiblioLambetbanooptimaî noioe2vol.
cem puguaniia ducuisse crcdalur sanclus Hocior, prxgrand. et iu Biblio Bodlejano (NE.F. 5 25) le-
 PR^EFATIO HIERONYMIIN LIBRUMTOB)M. 26
meo studio. Arguunt enim nos HcbVoeoruntstudia,, A lingua; peritissimum loquacent reperiens, unius diei
et imputant nobis, conlra suum canonem Latinis laborem arripui : et quidquidille ntihillebraicis ver-
auribus ,isia transfcrre. Sed nielius esse judicans bis expressit, hoc ego accito nolario , sermonibus
pharisa;orum displicere judicio, et episcoporumjus- Latinis exposui. Oraiionibus vestris mercedem hujus
sionibus deservire, instili ut polui. Et quia vicina est operis compensabo, cum gralum vobis didicero me,
Chaldoeorumlingua sermoni Hebraico : utriiisque quodjubereesiis cliguaii, complessc.

gitur apocryphain utroque prologo. Iuler anliquiores Bodlejano (F. 107) ad vocem llagiographa in prol.
quotquot leclioncm llagiographa verant esse credi- Tobia; ii'iiaium, idest, apocrypha: scilicet llagiogra-
deruut, larrjiori sensu sumendain e-se slniiiunl. Sic pha dicnnlur large. Et in prol. Judiili. ad eaimlem
DionysiusCarihus. et in tertio quodant Biblio ms. vocem apponitur nota inlcrline.iris, large.

INCIPIT

LIBER aTOBLE,

\€ap. I.] Tobias ex tribu et civitaie Ncphihali B decem talenta argenti : et cum in mulla lurba geno-
( qua; est in superioribus Galilaea;supra Naasson , ris sui Gabelum egentem videret, qui erat ex tribu
post viam qua; ducit ad occidenlem , in sinîslro ha- ejus, sub cliirographo dédit illi memoratum pondus
bens civitaiem Sephet ) cum captus esset in diebus argenti.
Salmanasar régis Assyriorum , iu caplivilate tamen Post multum vero temporis , moriuo Salmanasar
posilus, viam verilatis non deseruit, ita ut omnia , rege, cum regnaret Scnnacherib filins ejus pro eo ,
qua; habere polerat, quotidie concaptivis fratribus , et lilios Israël exosos lmberet in conspeclu suo , To-
qui erant ex ejus génère, imperlirel. Cumque esset bias quotidiepergcbal per oniiicmcognationemsuant,
junior omnibus in tribu Nephthali, nihil lamen pué- et consolabatur eos, dividebatque unicuique, prout
rile gessit in operc. Denique cum irenl omnes ad vi- polerat, de façullatibus suis : esurientes alebat, nu-
tulos aureos, quos Jéroboam feceral rex Israël, hic disque vestimenta prabebat, elmorluis atque occisis
soins fugicbal consoriia omnium, sed pcrgebal in sepulluram sollicilus exbibebat.
Jérusalem ad lemplum D8mini, et ibi adorabat Do- Denique cum reversus esset rex Sennacbeiib, fu-
ntiniim DeumIsraël, omnia primiliva sua el décimas a Judoeaplagam, quam circa eum fecerat Deus
giens
suas lideliler ofl'erens, ila ut in tertio anno prosely- propter blasphemiam suain, et iralus mullosoccide-
omnent decimationeui. 'Q
tis, el advenis minislraret rct ex filiis Israël, Tobias sepdiebat corpora eorum.
Hoecet his siinilia secundum logent Dei pucrulus ob- At ubi nunlialum est régi, jussit eum occidi, et tu-
servabat. Cum vero factus esset vir, aecepiluxorem lit orimem substanliam
ejus. Tobias vero cum filio
Annam de tribu sua, genuitquc ex ca filium , iionien suo et cum uxore
l'ugiens, nudus laluit, quia mulii
suum imponens ei, quem ab infanlia liuierc Deum eum. Postdics vero quadraginta quinque
diligcbanl
docuil, et abstinere ab omni peccalo. oceiderunt regem (ilii ipsius, el reversus est Tobias
Igilur, cum per caplivitalem devenisselcum uxore in doniuiit suam, oinnisque faculias ejus restituia
sua, et filio in civitatem Ninivem cum oiiini tribu est ei.
sua, cuqnomnes edereni ex cibis geniilium, iste cu- [Ca/j.IL]Post hoecvero,cum esset diesfesius Domi-
stodivil animant suant et numquam contaminants ni, et factum esset prandium bonum in domoTobia;,
est in escis eorum. Et quoniam memor fuit Domini dixit filiosuo : Vade, cl adducaliquos de tribu nos-
in loto corde suo, dédit illi Deus graliam in con- tra, linteulus Deum, iitopulcntur nobiscum. Cumque
speclu Salmanasar régis, et dédit illi poteslalcni abiisset reversus nuniiavit ei, unum ex filiis Israël
quoeumque vellet ire, habens libertatem quaicumquc jugulalum jacerc in plalea. Stalimque exsiliens de
facere voluisset. Pergebat ergo ad omnes, qui erant D accubilu suo, relinquens prandium, jejunus pervenil
in caplivilate, el monita salulis dabat eis. ad corpus : lollensque illud portavit ad domumsuant
Cum autem venisset in Rages civitatem Medorum, occulte , ut, dum sol occubuisset, caute sepelirct
el ex his, quibus lionoratus fuerat a rege, habuisset cum. Cumque occultasset corpus, manducavit panem

» Hune librum, quem salis habuit Marlian. exVa-
ticana edit. lideliter expressisse, nos ad antiquissi-
niuni ejusdem Vaticaoa: bibliolbec* Palalinum ms.
codicem n. 24 proenoiatum conlinenler exegimus.
Sed et alium consuluiiniis ilidem Yaticanum, olim
régime Suecorumms. sub n. 7, quem cl in superio-
ri.s tmiii libris recognoscendis bonne frugis experli
sumus. Dicilur porro quidam alius S. GcrmaniPra-
tensis ms. liane praeferre inlerscripiionem : Liber
Actorum Tobioefilii Ananielis, filii Gabrielisde Tribu
Nephthatim. Sed Chaulants lexius unde versionem
banc suam expressit S. Pater, nullam Tobia; genea-
logiam videtur exhibuisse; lametsi alii lextus, et
Groecatedit. quarum ille ms. sequitur norniain, ad-
huc l'usiores genealogiis, easque inter se varias
ncclant._.
27 S. HIERONYMIDIV1NABIBLÏOTflfcCA. 28
cum luclu et iremore, memorans illum sermonem, A spiritum meum : expcdil enim mihi mori magis
quem dhil Djininus per Amos proplielain : Dicsfesli quant viverc.
vestri convertentur in lamentalionem et lucluni. Eadem itaque die contigit, ul Sara filia c Raguelis
Cum veto sol occubuisset, abiil, el sepelivil cum. in Rages civilate Medoruni, et ipsa audiret imprope-
Arguebanlautem eum omnes proximi cjus,dicentes: rium ab una ex ancillis patris sui, quoniam iradila
Jam hujus rei causa interlici jussus es, et vix elîugisti fueral septem viris, el damtoniumnomineAsmodocus
ntortis imperium, et iterum sepelis morluos? Sed occideral eos.mox utingressi fuissent ad eam. Ergo
Tobias plus limens Deum quam régent, rapiebal cum pro culpa sua increparet puellam, respondit ei,
corpora occisorum, et occultabat in domo sua, et dicens : Amplius ex le non a videamus filium aut (i-
ntediis noctibus sepeliebat ea. Iiam super terrant, interfectrix virorum tuorum.
Conligit aulem ul quadam die faligatus a sepuî- Numquid et occidere me vis sicut jam occidisti sep-
lura , venions in domum suam, jaclasset se juxta (em viros? Ad hanc vocem perrexit in superius cu-
parietem, et obdormisset, et ex nido birundinum biculum [Al. superiori cubieulo] domus sua; : et tri-
dormienii illi calidaslercora iucidcrent super oculos bus diebus, et tribus noctibus non manducavit, ne-
ejus, (ierelque coecus.liane aulem tenlaiionem ideo que bibil : sed in oralione persistens, cum Iacrymis
I-ermis.ilDominus evenirô illi, ut posteris darelur B deprecabatur Deum, ul ab isto improperio liberaret
exemplum palientia?ejus, sicut et sancti Job. Nam eam. Faclum est aulem die lerlia, dum compleret
cum ab infanlia sua semper Deum limueril, el man- oralionem benedicens Dominum, dixit : Benedictum
data ejus cuslodierit, non esl coniristatus contra est nomen luunt, Deus patrum noslrorum : qui cum
Deum, quod plaga caecilalisevenerit ei, sed immo- iratus fueris, misericordiam faciès, et in lempore
bilis in Dei timoré permansit, agens gralias Deo om- tribulalionis peccata dimiltis his qui invocant te. Ad
nibus diebus vilae suoe.Nam sicut beato Job insulia- le , Domine, faciem nicam converto, ad le oculos
banl reges, ila isli parentes el cognali ejus irride- meos e dirigo. Pelo, Domine, ut de vinculo impro-
banl vilam ejus, dicenles : Ubi esl spes lua, pro qna perii hujus absolvas me, aut cerle desuper terrant
eleemosynas et sepulturas faciebas? Tobias vero in- eripias me. Tu sois, Domine, quia numquam concu-
crepabat eos, dicens : Noble ila loqui : quoniam filii pivi virum, et mundam servavi animain meani ab
sanclorum sumus, et vilam illain expcciamus quanti omiii concupiscculia. Numquam cum ludentibus
Deus dattirus est his, qui fideiitsuam numquam mu- miscui me ; neque cum bis , qui in levilate ambu-
tant ab eo. lant, participent me proebui. Virum autem cum ti-
Anna vero uxor cjus ibat ad opus texlrinum quo- moré tuo, non cum libidine mea consensisuscipere.
tidie, et de labore manuum suarum viclutn, quem! C Et, aut ego indigna fui illis, aul illi ' forsitan me
consequi polerat, deferebat. Unde factum est, ul ha;- non fuerunt digni : quia forsitan viro alii conser-
dum caprarum accipiens detulisset domi:cujus cumi vasli me. Non est enim in hominis aotestate consi-
vocem balanlis vir ejus audisset, dixit : Videie, ne» liunt luum. Hoc aulem pro certo habet omnis qui
forte furtivus sil, reddite eum dominis suis, quiai te colit ; quod vita ejus, si in probatione fuerit, co-
non licet nobis aut edere ex furlo aliquid, aulcon- ronabilur : si autem in tribulalione fuerit, liberabi-
tingere. Ad liaecuxor ejus irala respondit : Manifeste B lur : et si in correjtiione fuerit, ad misericordiam
vana facla est spes tua, et eleemosyiue tua; modon luam venire[A/. pervenire] licebit.Non enim delec-
apparuerunt [Al. paruerunt]. Atque his et aliis bu- laris in perdilionibus nostris : quia post lempesta-
juscemodi verbis exprobrabat ci. tent, tranquillum facis : et post lacrymationern et
[Cap. III.] Tune Tobias ingemuit, el coepit oraree fletum, exsulfationem infundis. SU nomen tuum ,
cum Iacrymis, dicens : Juslus es, Domine, et omniaa Deus Israël, benedictum in saccula.
judicia tua " justa sunt, el omnes via; tua-, miseri- In illo lempore exaudilae sunt pièces amborunt in
cordia , et verilas , et judicium. Et nunc , Domine, . conspectu glorioe summi Dei : el inissus esl angélus
memor esto mei, et ne vindictam sumas de peccatiss Dominisanclus Raphaël, ut curaret s eos ambos ,
meis, neque reminiscaris delicta mea, vel parentumn D quorum uno lempore sunt oraiiones in conspectu
nteorum. Quoniam non obedivimus proeceplisluis, s, Domini recitala;.
bideo traditi sumus indireptionem,etcaptmtateni,et ;t [Cap. IV.] Igilur cum Tobias putaret orationem
moriem, et in fabulant, et in improperium omnibus is suam exaudiri ut mori poluissel, vocavit ad se To-
nalionibus, in quibus dispersisii nos. Et nunc, Do- i- biant flliunt suum, dixitque ei : Audi, fili mi, verba
mine, magna judicia lua,quia [Al. qui] non egimus is oris mei, et ea in corde tuo , quasi fundamenlum
secundum prxccpla tua, et non ambulavimus sinec- ',- conslrue. Cum acceperil Deus animant meam, cor-
riicr coram le. Et nunc, Domine, secundum volun- i- pus meum sepeli; el bonorem habebis malri tuât
tatem tuani fac ntecum, et priccipe in pace recipi pi omnibus diebus vitoeejus : mentor enim esse debes,
a In Palatino ms. judicia lua vera sunt. « Iterum converto pro dirigo , nosiri mss. priefe-
b Idem ms. el traditi smnus. Grccce wd SSWWK; ot; runt.
ip.v.ç, etc. f Palatin, nts. illi roiM forsitan non fuerunt, etc.
c Cum Palatino Regina; ms. plia e Pronomen eos, lacet idem ms. tum legit, quorum
Raguel in civilate,
'e,
absque intermedio noinine, Rages. uno lemporefucrat oratio in conspeclurccilala.
a lident mss. non vidéimus.
29 PRJEFATIO HIERONYMIIN L1BRUMTOBI^E. 30
qiue el quanta pericula passa sit propier te in utero tA rum ? Cui respondit : Novi : et omnia ilinera cjus
suo.Cum aulem ei ipsa contplcverii lentpus viloesuoe, fréquenter anibnlavi, et inansiapudGabelumfralrem
sepelias [Al. sepelies] eam circa me. Omnibusautem nosirum : qui moratur in Rages civilate Medorum,
diebus viisetuaein mente babeto Deum : et cave, ne quoeposiia esl in monte Ecbalanis. Cui Tobias ait :
aliquando peccato eonsentias, el proetermitlas proe- Sustine me, obsecro, donec hoecipsa nuntiem pairi
ceptaa DominiDei nosiri.Exsubslaniia tua fac elee- meo.
mosynani, et noli averlere faciant tuant ab ullo pau- Tune ingressus Tobias , indicavit universa hoec
pere : ita enim fiet, ut nec a te avertatur faciès Do- palri suo. Super quoeadmiratus pater, rogavit, ut
mini. Quomodo polueris, ita esto misericors. Si introirel ad eum.
ntullunt libi fuerit, abundanler tribue : si exiguum Ingressus iiaque salulavit eum, et dixit : Gaudium
tibi fuerit, etiam exiguum libenler imperliri slude. libi sit semper. El ait Tobias : Qttale gaudium niibi
Proemiumenim bonum libi thcsaurizas in die neces- erit, qui in tenebris sedeo, et lumen coelinon video ?
sitalis. Quoniam eleemosyna ab omni peccato et a Cui ait juvenis : Forti animo esto, in proximo est
morte libéral, et non paiielur aniinara ire in lene- ut a Deo cureris. Dixil itaque illi Tobias : Numquid
bras. Fiducia magna eiit coram summo Deo elee- poieris perducere lîliunt meum ad Gabelum in Rages
mosyna omnibus faeienlibus [ Al. qui faciunt J eam. B . civitatem Medorum? el cum redieris, restituant libi
Allendo libi, lilimi, ac omni fornicalione, et proeier niercedem tuant. Et dixit ei angélus ; Ego ducam et
uxorem tuant, numquam patiaris crimen scirc. Su- reducam eum ad te. Cui Tobias respondit : Rogo te,
perbiani numquam in tuo sensu, aul in tuo verbo do- indica mini, de qua domo, aul de qua tribu es lu?
niiivari permutas : in ipsa enint initiuut sumpsit Cui Raphaël angélus dixit : Genus quoeris mercena-
ouinis perdilio. Quicumque libi aliquid opevalus lue-- rii, an-ipsum mei eenarium, qui cum filio tuo eal?
rit, siaiim ei niercedemrestitue , et nierces merce- Sed ne forte sollicitum te reddam, ego sunt Azarias
narii lui apud te omnino non remaneat. Quod ab Ananiacniagni iilius. El Tobias respondit : Ex ma-
alio oderis iieri libi, vide ne tu aliquando alieri fa- gno génère es tu. Sed peto ne irascaris quod volue-
cias. Panent luum cum esurienlibus et egenis come- rint cognoscere genus tuunt. Dixit autem illi angé-
de, et de vestimenlis luis nudos lege. l'anem tuunt lus : Ego sanunt ducam, et sanum tibi reducam
et vinum tuunt super septiliuram jusii constitue, et filium luum. Uespondens aulem Tobias, ait : Bene
noli ex eo manducare et bibere cum peccaloribus. ambuleiis, et sit Deus in iiinere vestro , et angélus
Consiliuin semper a sapiente perquire. Omni lem- ejus comiietur vobiscum.
pore benedic Deum : et pete ab eo , ut vias tuas di- Tune paratisomnibus, quoeerant in via portanda,
'C fecit Tobias vale patri suo el ntalri suoe, et ambu-
rigat, et omnia consilia tua in ipso permaneant.
Indico etiam tibi, illi mi , dédisse me décent la- laverunt ambo simul.
lenta argenti, dum adbuc infanlulus esses , Gabelo, Cumque profecli essent, coepil mater ejus flere ;
in Rages civilate Medorum, et chirographum ejus et dicere : Baculum senectutis nostroe lulisti, et
apud me habeo : et ideo perquire quomodo ad eum transmisisti a nobis. Numquam fuissci ipsapecunia,
pervenias, el recipias ab eo supra rnemoratum pon- pro qua misisli eum. Sulficiebat enim nobis pauper-
dus argenti, el restituas ei chirographum suum. Noli las nostra, ul divilias computaremus hoc, quod vi-
timere, filimi : pauperem quidem vilain gerimus, debamus filium nosirum. Dixilque ei Tobias : Noli
sed multa bona babebinms, si limuerinius Deum, et flore, salvus porvcniel filius noster, et salvus rever-
recesserimus ab omni peccalo , el feccrintus bene. lelur ad nos, et oculi lui videbunt illum. Credo
[Cap. V.j Tune respondit Tobias patri suo, et enim quod angélus Dei bonus comiietur ei, et bene
dixit : Omnia quoecumqueproecepisti ntilii, faciant, disponat omnia, quoecirca eum gerunlur, ita ut cum
paler. Quomodo autem pecuniam banc requiram, gaudio reveriamr ad nos. Ad banc vocem cessavit
ignoro. Ille me nescit, et ego eum ignoro : quod si- ma1er cjus flerc, et lacuit.
gnum dabo ei?sed neque viam , per quam pergatur [Cap. Yl.JJProl'ectus est aulem Tobias, et canis
"
illuc, aliquando cognovi. Tune paler suus respondit secutus esl eum , el niansil prima mansione juxta
illi, et dixit : Chirographum quidem illius pênes me fluviunt Tigris. El exivil ul lavaret pedes suos, et
babeo, quod dum illi ostenderis, stalim restiluel. ecce piscis intmanis exivit ad devorandum eum.
Sed perge nunc, et induire libi aliquem fidelem vi- Quem expavescens Tobias clamavit voce magna ,
rum, qui cal tecum salva mercede sua : ut, dum dicens : Domine, iuvadit me. Et dixit ei angélus :
adbuc vivo, recipias eam. Appréhende branebiam ejus, et irabe eum ad le.
Tuuc egressus Tobias, invenit juvenent splendi- Quod cum fecissel, atlraxit eum in siccum, et pal-
dum, staniem pratcinclum, et quasi paralum ad am- pitare coepit ante pedes ejus. Tune dixil ei angélus:
bulandum. Et iguorans quod angélus Dei esset, sa- Exentera hune piscem, el cor cjus, el fel, el jecur
lutavit eum, et dixil : Unde le habemus, bone juve- repone tibi : sunt enim hoecnecessaria ad medica-
nis? At ille respondit : Ex filiis Israël.JËl Tobias menta ulililer. Quod cum fecisset, assavit cames
dixit ei : Nosti viam, quoeducit in regionem Mcdo- ejus, et secum luleruulin via • coetera salierunt,quoe
a Ilic quoque nomen Doinini idem. nis. lacet.
31 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. S2
sufficercnt eis, quotisque pcrvenirenlin Rages civila- A Poslquam aulem locuti sunt, proeccpit Raguel
lent Medorum. Tune inlerrogavit Tobias angelum , occidi ariclem, et parari convivium. Cumque horla-
el dixit ei : Obsecro te, Azaria fraler, uldicasntilii, rctur eos discumbere ad prandium, Tobias dixit :
quod remedium habebunl isla , quoe de pisce ser- Ilic ego hodie non manduc.ibo neque bibant, nisi
vare jussisli 1 Et respondens angélus, dixit ei : Cor- prius petitionem meam confirmes, el promitlas milii
dis ejus parliculam si super carbones ponas, fumus dare Saram filiam tuarn. Quo audito verbo, Raguel
cjus extrical omnc genus da;monioruin, sive a viro, expavit, sciens quid eveneril illis septent viris, qui
sive a muliere, ita ul ultra non accédât ad eos. ingressi sunt ad eam : et timere ca;pit ne forte et
a El fel valel ad uugcndos oculos iu quibus fuerit bnic similiter contingeret. El cum iiularet, et non
albugo, et sanabuiiiur. daret petenli ullunt responsum, dixit ei angélus :
Et dixil ei Tobias : Ubi vis ut niaueainus ? Res- Noli timere dare eam isli. quoniam huic limenti
pondensque angélus, ait : Est hic Raguel nominc , Deum dclielur conjux filia lua : proplcrea alius non
vir propinquus de tribu tua, cl hic habet filiam no- potuit liabere illam. Tune dixit Raguel : Non dubilo
mine Saram, sed neque masculum, neque feminam quod Deus procès, el lacrymas meas in conspeclu
ullam babelali.nn proeier eam. Tibi debetur omnis suo adiniserit. El credo quoniam ideo fecit vos ve-
subslanlia ejus, et oportei eam le accipere conju- B I nirc ad me, ut isla conjungerelur cognaiioni suoese-
gem. Pelé ergo eam a paire ejus, el d.ibil libi eam cundum legem Moysi : et nunc noli dubium gercre
in uxorem. Tune respondit Tobias, el dixit : Audio quod tibi eam tradam. El apprehendens dexterani
quia tradita esl septeni viris, el ntorlui sunt, sed filioe suoe, dextroe Tobioe tradidil, dicens : Deus
el hoc audivi, quia doemotiiumoccidil illos. Ti- Abraham, et Deus Isaac, ei DeusJacobvobiscunt sit,
meo ergo, ne forle et milii ha:c eveniant : et el ipse conjungai vos , implealque benedictionem
cum sint unicus parenlibus meis , deponam se- suam in vobis. Et accepta charia, fecerunl couscrip-
nectuiem illorum cum tristitia ad iiil'eros. Tune tiouent conjugii. Et posl hoec epulati sunt, benedi-
angélus Raphaël dixit ei : Audi me , et ostendam centes Deum.
libi qui sunt, quibus proevalere polesl doemonium. YocavitqueRaguel ad se Annam uxorem suam, et
lli namque qui conjugium ila suscipiunt, ul Deum proecepil ei ut prapararel alterum cubiculum. El
a se et a"sua mente excludant, et suoelibidini ila introduxil 1'illuc Saram tiliamsuam,ci lacrymata esl.
vaccni, sicut equus el ntulus, quibus non esl intel- Dixitque ei : Forti animo esto, filia mea : Dominus
leclus : habet polesialem doentoniunisuper eos. Tu coeli detlibi gaudium pro loedioquod perpessa es.
aillent cum acceperis eam ingressus euhiculum, per [Cap. YIIL]Poslquam vero coeuaverunt, inlrodu-
1res dics conlinens esto ab ea, cl nihil aliud , (C xerunt juvenem ad eam. Recordatus ilaque Tobias
nisi oralionibus vacabis cum ca. Ipsa aulem nocie , sermonuni angeli, prolulil de cassidili suo parlem
ineenso jecore piscis, fugabilur doemonium.Sectinda i jccoris, posuitquo eam super carbones vivos. Tune
vero nocte in copulatione sanctorum patriarcharumi Raphaël augelus appreliendit doemonium,el rcliga-
admiileris. Tcrtia autem nocte, benedictionem con- vii illud in deserto superioris .4îgypii. Tune hot ta-
sequeris , ul lilii ex vobis proercentur incolumes. lus esl virginem Tobias, dixitque ei : Sara,exsurge,
Trausacta aulem tcrtia nocte, accipics virginem cumi el deprecemur Deum hodie , el cras , et secundum
timoré Dominiamore filioruni magis quam libidine; cras : quia, his tribus noctibus Deojungimtir : teiiia
duclus, ut in seniine Abrahoebenedictionem in filiis3 aulem Iransacia nocte , in nostro erimus conjugio.
consequaris. Filii quippe sanctorum sumus, non possumus ila
[Cap. VIL] Ingressi sunt aulem ad Raguelem , ett coujungi, sicul génies quoeignorant Deum.
snscepil eos Raguel cum gaudio. IniuciisqueTobiamt Surgenles aulem pariter, inslantcr orabant ambo
Raguel, dixit Anna; uxori suoe: Quam similis esll simul, ulsanilas daretur eis. Dixitque Tobias : Do-
juvenis istc consobriuo meo ! El cum hoecdixisset,, mine Deus palrunt noslrorum , benedicanl le coeli
ait. Unde estis, juvenes lïalrcs nostri ? Al illi dixe- el terroe, mareque el fontes , et Rumina, cl omnes
runt : Ex tribu Nephihali sumus ex caplivilate Ni-- D crealuroe luoe, quoe in eis sunt. Tu fecisii Adam de
nive. Dixitque i1LisIbguol : Nostis Tobiam fraircmi limo terroe, dedislique ci adjulorium Ilcvam. Et
meum ? Qui dixeruni ; Novimus. Cumque mullat nunc, Domine, lu scis, quia non luxurioecausa acci-
liona loqiicreuu- de eo, dixil angélus ad R.iguclem : pio soioient meam conjugem, sed sola posicrilaiis
Tobias, de quo interrogas, paler istius eA. Et misitt dileclionc , in qua benedicatur nomen luum in soe-
se Raguel, et cum laciymis oscuhtus est cum, ett cula soeculoruin. Dixil " quoque Sara : Miserere
plorans supra colliini ejus, dixil : Benediclio sitt nobis, Domine, miserere nobis, et consenescanuis
tibi, fili mi, quia boni et oplinti viri films es. Ett ambo pariter sani.
Anna uxor ejus, el Sara ipsorunt filia, lacrymaloe B El facluni est circa pullorum canlum, accersiri
sunt. jussit Raguel servos suos, et abierunl cum eo pari-

a Tota isthoecpericope,', El fel valet ad s b In Palatin, ms. inlroditxil in cum Sarâm, etc., et
ungendos
oculos in quibus fuerit albugt, et sanabtmtv.r, in Pa- mox, fil'a mi, pio mea.
latino ms. desideratur. c Palatin, ms, cum Yulgalis Dixil ilajne Sara, etc.
S3 PR^EFATIO HIERONYMIIN LIBRUMTOBLE. Se
ter, ul fédèrent sepulcrum. Dicebat enim : ne a forte A se invicem : el h flevit Gabetu<i,bencdixiiqucDeum,
simili modo evenerit ei, quo et coelerisillis seplent et dixil : Benedicat te Deus Israël, quia filius es
viris qui sunt ingressi ad eam. Cumque paras- optimi viri, et justi, et limentis Deum, el eleemo-
sent fossam, reversus Raguel ad uxorem suam, di- synas facientis : et dicatur benediclio super uxorem
xit ei : Mille unam ex ancillis luis, cl videal si mor- tuam, et super parentes veslros, et videalis filios
tuus est, ut sepeliam eum antequam illucescat dies. yestros, et filios (iliorumvesirorum usque in lertiani
Al illa misit unam ex ancillis suis. Quoe ingressa et quarlam generaiionem : cl sit 'l semenvcslrum be-
cubiculum, rcperit eos salvos et incolumes, secum nedictuma Deo Israël, qui régnât in soeculasoeculo-
pariter dormientes. Et reversa , minliavit honum rum. Cumque omnes dixisseflt, Amen, accesserunt
iiunliunt : et benedixerunt Dominum, Raguel vidc- ad convivium: sed et cum timoré Domininuptiarum
licet et Anna uxor ejus, et dixeninl:Benediciinus te, convivitim exercebanl.
DomineDeus Israël, quia non conligit,b quemadmo- [Cap. X.] Cum vero nioras faceret Tobias, causa
dumpulabamus. Fccistienimnobiscummisericordiam nuptiarum, sollicilus erat pater ejus Tobias, dicens:
tuant, el exclusisli a nobis inimicum persequenlem Putas quaro moraïur filius meus, aul quare detentus
nos. Misertus es aulem duobus unicis. Fac eos, Do- esl ibi? Pulasne Gabelus mortuus esl, et nemo red-
mine, c plenius bencdicere le : et sacrificium tibi C det illi pecuniam? Coepil aulem conlristari nimis
laudis luoe et suoesanitalis offerre, ul cognoscat uni- ipse, et Anna uxor ejus cum eo : et coeperuntambo
versilas genliuni , quia lu es Deus solus in universa simul flere : eo quod die siaïulo minime revcrlerelur
lerra. Slatimque proecepit servis suis Raguel, ut filius eorum ad eos. Flebat igitur mater ejus i irre-
rcplerent fossam, quam fecerant, priusquam elu- mediabilibus Iacrymis, alque dicebal : Heu! heu! me,
cesceret. Uxori aulem suoe dixit, ut imtrueret cen- fili mi, ut quid le misimus peregrinari, lumen ocu-
vivium, et proepararelomnia quoein ciboserant iier Iorum nosirorum, baculum seneclulis noslroe, sola-
agenlibus necessaria. Duas quoque pingues vactas, tium viloenoslroe, speni posleritaiis noslroe! Omnia
el qualuor arietes occidi fecit, et parari epulas omni- simul in le uno habenics, te non debuimus dimiuere
bus vicinis suis, cunciisque amicis. Et adjuravit Ra- a nobis. Cui dicebal Tobias : Tace, et noli turbari,
guel Tobiam, ut duas hebdomadasmoraretur apud sanus est filiusnoster : salis (idelis est vir ille, cum
se. De omnibus autem, quoepossidebat Raguel, di- quo misimus eum. Illa aulem nullo modo consclari
ntidiam partent dédit Tobioe: et fecit [Al. add. hanc] polerat, sed quotidieevsiliens circumspiciebat, et cir-
scripluram, ut pars dimidia, quoe supererat post cuibat vias omnes, per quasspes remeandi videbalur,
obitum eorum, Tobioedominio devenirct. ui procul viderel eum, si fieri posseï, venienlem.
[Cap. IX.] Tuuc vocavit Tobias angelum ad se, C Al vero Raguel dicebat ad generum suum : Marie
quem quidem bominem exislimabai, dixitque ei : hic, et ego mitiam nuntium salmis de le ad Tobiam
Azaria fralcr, peto ut auscultes verba mea. pairem luum. Cui Tobias ait : Ego novi, quia paler
Si me ipsum tradam libi servunt, non ero condi- meus et mater mea modo dies computant, et crucia-
gutis providentioeluoe.Tamen obsecro d le, ut assu- tur spirilus eorum in ipsis. Clinique verbis multis
mas libi animalia sive servitia, el vadas ad Gabelum rogaret Raguel Tobiam, et ille eum nulla raiione
in Rages civiiatem Medorum, reddasque ei chiro- vcllet audire, tradidil ci Saram, et dimidiam partem
graphum suum, el recipias ab eo pecuniam, el roges omnis subsiantioe suoein pueris, in puellis, in pecu-
eum veuire ad nuptias meas. Scis enim ipse quoniam dibus, in camelis, cl in vaccis, ei in pecunia multa:
namerat pater meus dies : si lardavero una die plus, el salvum atque gaudenlent dimisit eum a se, di-
contristatur anima ejus. El certc vides quomodo cens : Angélus Dominisanctus sit in itinere vestro,
e adjuravit me Raguel, cujusadjurameniumsperncre perducalque vos incolumes, et inveniatis omnia
non possum. recle circa parentes vestros, et videant oculi mei
Tune Raphaël assuntens quatuor ex servis Rague- filios veslros priusquam moriar. El apprclicndentcs
lis, el duos camelos, in Rages f civitatem Medorum parentes filiam suant, osculaii sunl eam, el diniise-
perrexil : el inveniens Gabelum, reddidit ei chiro- D runt ire : monenles eam honorare soceros, diligerc
graphum suum, et recepit ab eo omnem pecuniam. niaiilum, regere familial», gubernare domum, el se
indicavilque ei de Tobia filio Tobioe,omnia s quoe ipsam irreprebensibilcm exhibere.
gesia sunl : fecitque eum secum venire ad nuptias. [Cap. XL] Cumque reverlercntur, pervenerunt ad
Cumque ingressus esset domunt Raguelis, invenit Charan, quoeest in medio itinere conlra Niniven,
Tobiam discumbenlem : et exsilieus, osculaii sunt undecimo die. Dixitque angélus : Tobia fraler, scis

a Illud forte Palatin, ms. lacet. habet, et veniensad Gabelumdedit ei chirographum,

b Addit idem ms. hic nobis. el inveniensGabelum,etc.
e Ms. Palalinus in plenius. Paulo post pro univer- proB Idemms. quoe ei gesla sunl.
sitas, qnod nostri aliique omnes libri restituunt, vi- h Plus iterum habet idem ms. flevititaque Gabelus,
liose leclunia Marlianoeouniversitatis. tum , Benedicatte DominusDeus, etc.
d Nostri mss. obsecroul sumas, sine le, etc. 1 Pro semeniu Palatino ms. cslnomcn.
0 Unus Palalin. ms. quomodo Raguel conjuraverit i In codent inconiparabilibuslegilur pro hremedia-
me. bilibus. ,
s Tacet idem ms. hic vocem
civitatem, moxque
SS S. HIERONYMID1Y1NABIBLIOTHECA. £6
quemadmodumreliquisti palrem luum. Si placet ila- $, sumus. Quid illi ad hoec poferimus dignum dare?
que tibi, prxcedamus, et lento gradu sequanlur iter Sed peto te, paler mi, ul roges eum, si forte digna-
nosirum familioe, simul cum conjuge tua, cl cum bilur medielalem de omnibus, quoeallata sunt, sibi
animalibus. Cumque hoc placuisset ul iront, dixit assumere.
Raphaël ad Tobiam : Toile lecum ex fclle piscis : Et vocanies eum, pater scilicet et filius, tulerunt
erit enim necessarium. Tulit itaque Tobias ex felle eum in partent : et rogare coeperunt, ut dignarctur
illo, et abierunt. dimidiam parlent omnium, quoe alluleranl, accep-
Anna autem sedebat secus viam, quotidie in su- tant habere. Tune dixit eis occulie : Benedicile Deum
pcrcilio monlis, unde respiccre polerat de longin- coeli, el coram omnibus vivenlibus conlitemini ei
quo. El dum ex codem loco spccularelur advenlum quia fecit vobiscum misericordiam suam. Elenim
cjus, vidita longe, et illico agnovit venienlcm filium sacramentunt régis abscondere bonmn esl : opéra
suum : currensque nuntiavii viro suo, dicens : Eccc aulem Dei revelare et confiteri lionorificum est.
venit filius tuus : Dixitque Raphaël ad Tobiam : Al Bona est oralio cum jejunio, et cleemosyna magis
ubi introieris domum tuam, statim adora Dominum quant ihesauros auri recondere : quoniam cleemo-
Deum tuunt : et gralias agens ei, accède ad patrent syna a morte libérât, et ipsa esl, quoe purgat pec-
luum, el osculare eum. Statimque Uni super oculos .B cala, et facit invenire misericordiam et vitam oeier-
cjus ex felle isto piscis, quod portas lecum. Scias nam. Qui aulem faciunt peccatum, cl iniquitalein,
enim quoniam mox apcrientur oculi ejus, cl videbit hostes sunl animoesuoe.Manifestoergo vobis veiita-
pater tuus lumen coeli, et in aspectu tuo gaudebit. tem, el non abscondama vobis occultum sermonem.
Tune proecucurrit canis, qui simul fucral in via : Quando orabas cum laciymis,et sepeliebas mortuos,
Et quasi nuntius adveniens, blandimenlo suoecaudoe et derelinquebas prandium tuum, elmoriuus abscon-
gaudebat. Et consurgens coecus paler ejus, coepit debas per dient in domo tua, et nocie sepeliebas
oifendens pedibus currerc, et data manu pucro, oc- eos, ego obtuli oraiionem luam Domino. El quia ac-
currit obviant lilio suo. Et suscipiens osculalus est cepius eras Deo, necesse fuit ul lenialio probsrct
cum cum uxore sua, et coeperunt ambo llere proe te. Et nunc misit me Dominus, ut curarcm le, et
gaudio. Cumque adorassent Deum, et gralias egis- Saram uxorem filii lui a doentouiolibcrarcm. Ego
scnl, consederuut. enim sum Raphaël angélus, unus ex septem, qui
Tune sumens Tobias de felle piscis, linivil oculos astainus anlc Dominum. Cumque hoecaudissenl, lur-
a patris sui. Et suslinuit quasi diiuidiant fere bati sunt, et irementes ceciderunt super terram in
horant : el coepit albugo ex oculis ejus, quasi mem- faciem suam. Dixitque eis angelus : Fax vobis, no-
brana ovi, egredi. Quant apprebendens Tobias traxil *-•lite limere. Elenim cum essem vobiscum, per vo-
ab oculis cjus, statimque visum recepit. Et glorifica- lunlalem Dei cram : ipsum benedicile, et cantate il-
bant Deum, ipse videlicet, et uxor cjus, et omnes li. Yidebar quidem vobiscum manducare, etbibere :
qui sciebant cum. Dicebatque Tobias : Benedico te, sed ego cibo invisibili, el polu, qui ab hominibus
Domine Deus Israël, quia lu casiigasli me, et tu sal- videri non potest, ulor. Tempus est ergo ut rcverlar
vasli me : et cece ego video Tobiam filiummeum. ad eum, qui me misit : vos autem benedicile Deum,
Ingressa est eliam post scplcm dies Sara uxor filii et narrale c omnia mirabilia ejus. Et cum hoecdixis-
cjus, et omnis familia sana, et pecora, cl cameli, et set, ab aspectu eorum ablatus esl, el ullra eum vi-
pecunia inulia uxoris; sed et illa pecunia, quam re- dere non poluerunl. Tune prostrati per horas très
ceperat a Gabelo: et narravit parenlibus suis omnia in faciem, benedixerunt Deum, el exsurgentes nar-
bénéficia Dei, quoefecisset circa eum per Imminent raverunt omnia mirabilia ejus.
qui eum duxerat. Veneruntque Achior et Nabaih [Cap. XIII.] Aperiens aulem Tobias senior os
consobrini Tobioe,gaudenles ad Tobiam, et congra- suum benedixit Dominum, et dixil : Magnuses, Do-
tulâmes ei de omnibus bonis, îjuoecirca illum osien- mine, in oeternuni, et in omnia soecularegntim luum,
derat Deus. Et per septem dies epulanles, omnes quoniam tu flagellas et salvas : deducis ad inferos,
cum gaudio magno gavisi sunl. et reducis : et non esl qui effugiat manum luam.
[Cap. XII.] Tune vocavit ad se Tobias filium suum, Confiiemiiii Domino, filii Israël, et in conspeclu
dixilque ci : Quid possumus dare viro isti sanclo, • gcniium laudale eum : quoniam ideo dispersit vos
qui venit tecum? Respondens Tobias, dixit patri inter génies, quoe ignorant eum, ut vos enarrclis
suo : Pater, quant niercedem dabimus ei? aul quid mirabilia cjus, et faciatis scire eos, quia non est
dignum polerit esse betteflciis ejus? Me duxit et rc- abus Deus oiniiipolens proeter cum. Ipse casligavit
duxil sanum, pecuniam a Gabelo ipse recepil, uxo- nos propter iniquitalcs noslras : el ipse salvabit nos
rem ipse me habere fecit, et doemoniuntab ea ipse propter misericordiam suam. Aspicile ergo quoefe-
compescuil, gaudium parenlibus ejus b fecit, me cit nobiscum, et cum timoré et tremore confuemini
ipsum a devoratione piscis eripuit, te quoque videre illi : regemque soeculoium exallale in operibus vè-
fecit lumen co;li, et bonis omnibus per euin repleli stris. Ego autem in terra captivitatis meoeconfitebor

a Duomss. linivil oculos patri suo. tibus cjus tribus fecit.

b Addil Palatin, ms. hic tribus, sive habet, pareil- 0 Iltc vero vocem omnia, idem ni», proetermiliit.
57 PR^EFATIOHIERONYMIIN LIBRUMJUDITH. 38
illi : quoniam oslcndil majcstatem suam in gentem jK.sex annorum lumen oculorum amisit, sexagonarius
peccalricem. Converliinini itaque, peccatores, et vero recepit. Reliquum vero vitoesuoein gaudiofuit,
facile jusliliam coram Deo, credentes quod facial et cum bono profectu limoris Dei perrexit in pace.
vobiscummisericordiamsuam. Ego autem, et anima In hora autem morlis suoevocavit ad se Tobiam
mea in a eo loelabimur. liliumsuum, et septem juvenes filios ejns nepotes
Benedicile Dominum omnes electi ejus : agite suos, dixitque eis : Propc erit inleritus Ninive : non
dies loetitioe,et confitemini illi. Jérusalem civitas enim excidit verbum Domini : et fralres nostri, qui
Dei b, castigavit te Dominus in operibus manuum dispersi sunt a terra Israël, reverlentur ad eam.
luarum. Confilere Domino in bonis tuis, el benedic Omnis aulem déserta lerra ejus replebilur, el domus
Deum soeculorum,ut reoedificet in te tabernaculum Dei, quoein ea incensa est, iterum reoedificabilur:
suum, et revocet ad te omnes captivos, et gaudeas ibique reverlentur omnes timentes Deum, et relin-
in omnia soeculasoeculorum.Luce splendida fulge- quent génies idola sua , et venient in Jérusalem , et
bis : et omnes fines terroe adorabunt le. Nalionesex inhabiiabuntin ea, et gaudebunt in ea omnes reges
longinquo ad le venient: el munera deferenles, ado- terroe, adoranles regem Israël. Audile ergo, filii
rabunl in te Dominum, el lerram tuam in sanctili- mei, palrem veslrum : Servite Dominoin verbale,
calionem habebunl. Nomen enim magnum invoca- B et inquirile ut facialis quoeplacita sunt illi : el filiis
buni in le. Malediciierunt qui contempserint le : et veslris mandate ut faciant juslitias et eleemosynas,
condemnali erunt omnes qui blaspltemaverinl te : ut sint memores Dei et benedicanl eum in omni
bcnediclique erunt qui oedificaverinl te. Tu autem lempore in veritale, el in tota virtule sua. Nunc er-
loelaberisin filiis luis, quoniam omnes benedicen- go, filii, audile me, et noble nianere hic; sed qua-
tur, et congregabuniur ad Dominum. Beali omnes cuniquc die septlierilis matrem vestram circa me in
qui diligunt te, el qui gaudenl super pace lua. Anima uno sepulcro, ex eo dirigite gressus veslros ut
mea, benedic Dominum, quoniam liberavit Jérusa- exealis bine : video enim quia iniquilas ejus finem
lem civitatem suam c a cunclis tribulationibus ejus , dabitei.
DominusDeusnosler. Beatus ero, si fuerint reliquioe Facium est aulem post obitum mairis suoe,Tobias
seminis mei ad videndam clarilatem Jérusalem. abscessit ex Ninivecum uxore sua, et filiis, et lilio-
PorloeJérusalem ex sappltiro et smaragdo oedifica- rum filiis, et reversus est ad soceros suos. Invcnitque
buntur : et ex lapide prelioso omnis circuilus mu- eos incolumes in senectute bona : el curam eorum
rorum ejus. Ex lapide candido et ntundo omnes gessit, et ipse clausit oculos eorum : et omnem hoe-
platcoe ejus slernenlur : et per vicos ejus alléluia redilatem domus Raguelis ipse percepit : viditque
cantabilur. Benediclus Dominus,qui exaliavit eam, C quintam generationem, filios filiorum suorum. Et
d et sit regnum ejus in soecula soeculorum
super complelis annis nonaginta novem in limore Domini,
eam. Amen. cum gaudio sepelierunt eum.
[Cap. XIV.] Et consummati sunt sermones Tobioe. Omnis aulem cognalio cjus, et omnis generatio
El poslquam illuminalusest Tobias, vixit annis qua- ejus in bona vita, el iu sancta convcrsaiione perman-
draginla duobus, et vidit filios nepotum suorum. sit, ita ut accepli essent tant Deo, quam hominibus,
Complelis itaque annis cenlum e duobus, sepulius el cunclis habiiantibus in lerra.
esl honorifice in Ninive. Quinquaginta namque et

Explicit liber Tobioe.

a Idem ms. in Deo loelabimur. Idem ms. ut sit regnum ejus, tum verba, in soe-
b Plus habet idem ms. civitasDei magni soeculorum,non sgnoseil.
castigavit, cula
etc. e In eodem ms. cenlum duodecim, pro cenlum
« Solida hoecverba, a cunclis tribulationibus duobus legitur; elenim nihil de sepullura Tobioe
ejus
DominusDeus nosler, quoe eliam abesse sine recli tradunt sive Hebroeue, sive Grsecus texius, quin
sensus dispendio possunt, Palat. ms. proelermisit; potins isle tantum nonaginta sex annos vitoeTobioe
multo auiein plura in Hebr. et Groecolexiibus hic videlur iribuere.
loci desiderantur. D

PRiEFATIO IN LIBRUM a JUDITH.

HIERONYMI

£ Apud Hebroeosliber Judith inler b apocrypha le- gitur : cujus auctorilas ad roboranda illa qus In
a Hune quoque librum cum prologo ad eosdem librum Tobioe,constanler legii apocrypha, non Aa*
reengnovimuscodices mss. Valicanoebibliolliecoe, giographa, ut habeni edili libri, acmss. fere omnes.
alieruni Palalinum num. 21, alierum reginoe Sue- Èxemplar vero ms. sacrorum Bibliorum collegii
corum, num. 7, quos in superioris Tobioelibri re- Avenioneusis e societale Jesu, qui in prologo supe-
censione laudavimus. Martianoeusnullis, ul el illa riori depravalam leclioncm llagiographa relinebat,
excudendo fecerat, mss. est usus. puram hoc loco ac genuinam représentât, eam sci-
b Idem ms. Bibliorumcodex CarliisioeVilloe-Novoe liecl, quant nos rcsliluimus ad fidem dmrum islo*
secus Avenioncm, supra jam laudaïusproefaliohein rum mss. codicum : fulii proeserlim auctoritaie Se
59 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. il)
contcntionem veniunt, minus a idonea judicalur. b i\ amputavi : sola ea, quoeintelîigentîa intégra in verbis
Chaldoeolamen sermone conscripius, inter bistorias Chaldoeisinvenire polui, Lalinis expressi. Accipite f
compulalur. Sed quia hune librum cSynodus Nicoena Judith viduam , casliiatis exemplum , et iriumphalt
in numéro sanctarum Scripturarum legiiur compu- laude, perpeluis eam proeconiis declarate. Hanc
tassc, acquievi poslulaiioni veslroe, immo exaclioni : enim non solum feminis, sed et B viris imitabilem
el seposilis occupalionibns, quibus vehemcnler ar- dedil, qui caslitalis ejus rcmuneralor, virlutem ci
clabar, huic unam lucubraliunctilam dedi, magis d talent tribuit, '' ut inviclum omnibus hominibus vin-
sensum e sensu', quam ex verbo verbum transfe- ceret, et insuperabilem superaret.
rens. e Multorum codicum varielatem viliosissimam

Hieronymi, qui dum numerum librorum hagiogra- et Epiphanius, el synodus NICOENA, el Chalcedonensis
pliorum et apud Ilebroeoscanonicorum circumscri- non contra dixerint, sed diversa : omnes lamen per
bil ac définit proefalionibussuis in Regum, Danielis, divisiones suas libros divinos sacramentis compelen-
Paralipomenonquc voluniina. nullam mentionemfacit tibus aptaverunt. Erant igilur jamdiu antea ascripia
Tobioevel Judith, nisi cum bos libros e numéro vi- Nicoena;synodi,ut etChalcedonensi monimenla, quoe
ginti quatuor sive viginti duonim scgregalos, inter aliier Scripturarum ordiiicm texerent, ac libros
apocrypha scripla esse ponendo-i dccernil. M quo- B 1 suppuiareni.
d Eo foriasse, quo Tobioeversionem modo ador-
quedocuil ante Hieronymum Origencs in Epistola
ad Al'ricanum, ubi tcstalur Judoeos non uii libris naverai , ut (]iia; Cbaldaice scripla erant, alio in
Tobioeel Judith; ncc apud eos haberi nisi in apo- Hebraicum reddcnle , ipse in Lalinum refunderet ,
cryphis. De quo nos oportel scire, inquit, quod llebroei hislorioe magis verilalem , quam scnlentiarum et
Tobia non uluntur, neque Judith. Non enim ea habent verborum seriem sedubi perseculus. Quamquam non
nisi in apocryphis Hebraice, ut ab ipsis discenles co- désuni cruditi viri, qui Lalinam islam versionem cum
gnovimus. Plures proelermittimus conjecturas, quia Groeca componcutes , nescire se prolilenlur, quoe
manifesta proposiiimus leslimonia el argumenta ad fuerit ulriusquc ralio, el qua ipse mente Hiernny-
rem proesenlem, seu editionem noslram plane con- mus dixerit, se magis sensu, quam ex-verbo verbum,
firmandam. MART. irmislulUse. Quin eliam dubilant, situe istlioecinier-
Divimus fortasse plus salis de hujus verilatc lec- prelaiio Hieronymi, cum phrasibus scateat, quoe
li.iiiis supra ad gcntiiuun isti locum prologi in To- Groecum magis redoleant, quam Clialdaici lexiiis
biam. Mile adeo e nosiris quoquo ms. allor Reginoe ingenium. Nos quoe majoris salicm momenli sunt,
cum priilcm edilis legil hig'tographa. Yidesis et Ori- suis locis expendemu?.
ad Africanum. 0 Yidere est etiamnum tôt vatiamia in his HI-
gcnein, epistola qui
» lluc refer illud in prologo ad libros Salomonis : persunl anliquioris Vulgatoe codicibus mss. qn;i;
Legil Ecclcsia ad oedificalionemplebis, non ad au- Marlianoeusquidem in se icceperal exbibere in bu-
cloritalem ecclesiasticorum doginalumconfxrmandam. jus partis appendice , postmodunt vero improbo la-
Alibi claiiHilam paulo duriorem adhibol, ut in epist. |Q bore superaïus , Ialiori operi reservavit, ac demum
Si, ad Furiam , num. 10 : Si cui lamcn placet hune penitus proetermisil. Exemplar lamen vêtus Cor-
librum recipere. Et in cap. i Agga-i : Si quis lumen beienso P. Calmero communicavit, qui sub nomine
vult librum accipere mulieris. Laudat tamen inipensc veteris Vulgatoeillud passint laudai in suis commen-
alibi, ul in epist. ad Principiam , Ruth, Eslher, el tariis. Nobis etiam unum alque alierum hujusmodi
Judith, tantoe glorioe sunl, ul sacris vohwiinibusno- exemplarium videre contigit, quoein proefationeno-
mina dederinl. minamus , alque ila ad Groecum propius accèdent
b Excidii temporum injuriaChaldoeumislud exent- animadvertimus, ut lamen alibi cum Vulgata magis
plar, quod Hieronymus laudai ; nec quoe omnium consenlianl. f Reginoems., so'aque ea, quoe,etc. Ilinc videalur
anliquissima supefest versio Groeca, ab eo videlur
exemplari expressa. S. Interpreseam bittoriam interdum in compendium
c Non edito quidam canone novo Scripturarum , redegisse.
aul peculiari in liujus libri graiiam decrelo ; sed, ut s Ex hoc loco videmur nobis salis recte colligere,
vulgo aulumanl docli viri, ideo eum dicitur récépissé viri», non feminis fuisse banc proefaiionem, ipsam-
Nicoenasynodus, quod ejus P.11resex eo eliam Libro q;ie adeo versionem Judilhoe ab Hieronymo nuncu-
sumpserint leslimonia alque exempla. Qui in liane palain. Nempe cum nulla personarum , quibus in-
concessere scnlenliam, longam inslruunt Patrum scribilur, mentio sit in edilis aut mss. libris, Tille-
eliam Anlenicoenoruinsericm, quibus illa inlerdunt ntontius, aliique.post eum conjiciunt, ex ipsius, ul
laudalur Judilhoehisioria. Et magnoquidem numéro, aiunt, convenientia operis , yiWovwT«TatçPauloe,
atque ex omni pêne Ecclesioesoeculo,proferri in banc D filioequeejus Eustochio dari. Nobis propius videlur
rem posse, non inficior : verum non eam fuisse opi- ad fideni, geininos episcopas , Chronialium , alque
nor Hieronymi ineniem ; sed certain, et scriptis Ira- lleliodornm , (piorum itominibus el superiorem p_o-
ditam syundi deliniiioncm appcllasse , tameisi spu- xime Tobioelibrum dedicaverat, bic iterum comprl
riam et lalso NicoenisPutribus attribuiam. Exsiabant lare, unaïuquc esse dicere lanioe feminoe\iriutem iu
scilicet olim Hieronymianis icmporibus indiculi sa- causa , cur ejus bistnriain viris nuncupet , qua' se
crorum librorum sub Nicoeniconcilii alque etiam non solum feminis, sed el viris imitabilemdédit. 1.1si
Clialcedonensis noininc, qui ut pia fraude consta- verum sit, ralio quoque lemporis, quo laborem luino
rcnl, vulgo tamen circuiul'ercbaiilur, alque auciori- exanihlav'u S. Pater, vcrosiniilius coustabil. Haud
laicni obiinebanl. Colliginius id inanil'eslo ex Cas- auicm inielligo quid sibi volueril qui Reginoecodi-
siodoro Institut. Divinar. Litierar. cap. 14, ubi cum ccni descripsit aniauuensis , cum subdit in fine,
dixissel de Hieronymiana inlerprclalione Scripluro:, Girardo fratri suo.
h Mss. quamplures, ul inviclum ab omnibus vin-
deque cjus divisione, ac librorum numéro, subdit :
Undelicet inulli Patres, idest, S. Hilarius, el Rufinus, cerel, etc.
41 LIBER JUDITH. 42
! l
>i-l—l.l.lHI.IIH.III<| |1W—«*—W»M^^^»l— l I.-,.I~I«I I .^—I—I lll ! M-......M-..- ||M.„^

INCIPIT

LIBER JUDITH.

[Cap. I.] Arphaxad itaque rex Medorum subjuga- A ulli regno , omnemque urbem munitam subjugabis
verat militas gentes imperio suo , et ipse oedificavit mibi.
civitatem potentissimant, quam appellavit Ecbalanis, Tune Holofernes vocavit duces, et magislralus
ex lapidibus quadralis et sectis : fecit muros ejus in virtutis Assyriorum : et dinumeravit viros in expe-
a latitudinem cubitorum septuaginta , el in allitudi- dilionem, sicut proecepitei rex, cenlum viginti millia
nem cubitorum triginta, lurres vero ejus posuit in peditum pugnatorum, ete equilum sagittariorum duo-
alliludinem cubitorum cenlum. Per quadrum vero decim millia. Omnemque expeditionem suam fecit
earum, latus utrumque vicenorum pedum spatio proeire in multiludine innumerabilium camelorum ,
tendebatur [Al. tenebalur], posuitque porlas ejus in cum his qui [Al.quoe]exercitibus sufficerent copiose,
alliludinem turrium : el gloriabatur quasi potens in boum quoque armenla gregesque ovium, quorum
poientia exercitus sui, et in gloria quadrigarum non erat numerus. Frumentum ex omni Syria in
suarum. Iransilu suoparari constituit. Aurum vero et argen-
Anno igilur duodecimo regni sui, Nabuchodonosor ture, de domo régis assumpsit mullum nimis. Et
rex Assyriorum, qui regnabat in Ninive civilate ma- profectus est ipse, et omnis exercitus, cum quadri-
gna, pugnavil conlra Arphaxad, et oblinuit eum in gis, et equitibus , et sagiiiariis qui cooperuerunt
campo magno, qui appellalur Ragau, circa Euphra- B . faciem terroe , sicut Iocustoe.Cumque perlransisset
len, et Tigrin, et b Jadason, in campo Erioch régis fines Assyriorum, venit ad magnos montes Ange,
Elicorum. Tune exaltalnm est regnum Nabuchodo- qui sunl a sinisiro Cilicioe, ascenditque omnia ca-
nosor, et cor ejus elevatum est, et misit ad omnes slella eorum, et oblinuit omnem munilionem. Ef-
qui babilabant in Cilicia, et Damasco, et Libano, et fregit autem civitalem opinatissimam Melolbi, proe-
ad gentes, quoesunt in Carmello, et Ccdar, et inha- davitque omnes filios Tliarsis, el filios Ismael [Al.
bitantes Galiloeamin campo magno Esdrelon, el ad Israël], qui erant conlra faciem deserti, etf ad
omnes qui erant in Samaria, et irans flumen Jorda- auslrum terroe Cellon. Et transivit Euphratem , et
nem usque ad Jérusalem , et omnem terram Jesse, venit in Mesopotamiam: et fregit omnes civitates
quousque pervenialur ad c terminos iEthiopioe. Ad excelsas, quoeerant ibi, a torrenie Mambre usque-
lios omnes misil nunlios Nabuchodonosor rex Assy- quo pervenialur ad mare : et occupavit terminos
riorum : qui omnes uno animo contradixerunt, et ejus, a Cilicia usque ad fines Japheih, qui sunt ad
remiserunt eos vacuos, et sine honore abjecerunt. auslrum. Abduxitque omnes filios Madian, et proe-
Tune indignalus Nabuchodonosor rex adversus davit omnem locupletalionem eorum , omnesque
omnem terrant illam , juravit per thronum el re- resistenles sibiocciditinore gladii. Et post hoecdc-
gnum suum, quod defenderet se de omnibus d re-( C scendit in campos Damasci in diebus messis, et suc-
gionibus his. cendit omnia sala, omnesque arbores et vineas fecit
- [Cap. IL] Anno tertio decimo .Nabuchodonosor B incidi : et cecidit limor illius super omnes inhabi-
régis, vicesima et secunda die mensis primi, faclum tantes terram.
est verbum in domo Nabuchodonosorrégis Assyrio- [Cap. HI.]Tunc miserunl legatos suos, universa-
rum ul defenderet se. Vocavitque omnes majores rum urbium ac provinciarum reges ac principes ,
nalu , omnesque duces et bellatores suos, et habuit Syrioe scilicet Mesopotamioe, et Syrioe Sobal [Al.
cum eis myslerium eonsilii sui. Dixitque cogitatio- Syriis Sobal], et Libyoealque Cilicioe, qui venien-
nem suam in eo esse, ut omnem terram suo subju- tes ad Holophernem, dixerunt : Desinat indignatio
garet imperio. Quoddictum cum placuisset omnibus, tua circa nos ; melius est enim ut viventes servia-
vocavit Nabuchodonosorrex Holofernem principem mus Nabuchodonosor régi magno, et subdili simus
ntilitioesuoe, et dixit ei : Egredere adversus omne tibi, quam morientes cum interitu nostro ipsi servi-
regnum Occidenlis, et conlra eos proecipue,qui con- tutis noslroedamna paiiamur. Omnis civitas nostra,
tempserunl imperiunt meum. Non parcet oculus luus omnisque possessio, omnes montes, et colles, et

a Hic alliludinem pro latitudine, et mox vicissim D

; terram.
latitudinempro altitudine Reginoems. proefert. Paulo e Cod. Palatin., el équités sagiltarios, quiet paulo
post vitiose legebatur vicinorum, pro vicenorum. post voce innumerabiliumproetermissa,in muliitudine
b Pro Jadason legit Reginoe ms. Ydasan. camelorumlegit.
c Palatinus ms., ad montes, pro ad terminos. f Ms. Reginoe,ad Auslrum tei'ramet Coeleon: Pa-
d Noslri mss. pari consensu , de omnibus lantum, latinus, et Austrum terroeel Celeon.
nec adduut voces regionibushis. Paulo superius unus BIn Palalino ms., fecitincendi, pro incidi,
Reginoepro adversus omnem terram, legit ad omnem
PATROL. XXIX. 2
43 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. M
campi, etarmcnta boum, gregesque ovium, et ca- A Tune Eliacim, sacerdos Domini magnus, cir-
prarum, cquorumqrc et camelorum et univcrsoefa- cuniivit omnem Israël, allocutusque esl eos, dicens:
culiales noslroe, atque familioe, in conspeclu tuo Scitole quoniam exaudict Dominus preces vestras,
sunl : sint omnia a noslra sub lege lua. Nos et filii si ntanentes permanseritis in jejuniis et orationibus
nos'ri, servi lui sumus. Veni nobis pacificus domi- in conspeclu Domini. Memores estote Moysi servi
nus, el utere servilio nostro, sicut (dacueril tibi. Domini, qui Amalec confidenlem in virlute sua , et
Tune descendit de ntonlibus cum equilibusin vir- jn poleniia sua, et in f exercitu suo , el [Al. add.
luie magna, cl oblinuit omnem civilaiem, et omnem in] clypeis suis, cl in curribus suis, et in equilibus
inbabitanlem terram. De universis autem urbibus suis , non ferro pugnando, sed precibus sanclis
assumpsil sibi auxiliarios viros fortes, el electos ad orando, dejecit : sic erunt universi hostes Israël :
bellum. Tanlusque mctus provincii* illis incubuit, si perseveraverilis in hoc opère, quod coepislis.
ut univcrsarum urbium habitalorcs principes, et ho- Ad banc igilur exhortai i.^ncm cjus deprecanles
norati simul cum populis cxirent obviam venienti, Dominum, permancbanl in conspeclu Domini, ila
excipionteseum cum coronis el lampadibus, ducen- ut eliam hi, qui offerebant Domino holocausta,
les choros in tympanis etb libiis. Ncc isla lamen proecincii ciliciis offerrent sacrificia Domino, et erat
facienles, ferocilatcm ejus pectoris miligare potue- B p cinis super capita eorum. Et ex loto corde suo om-
runl : nam et civilates eorum dcslruxit, el lucos nes orabant Deum, ut visilaret populum suum Is-
eorum excidit. Proeceperat enim illi Nabuchodono- raël.
sor rex, ul omnes deos terroe exlcrminaret, videli- [Cap. V.] Nunlialumque est Holoferni principi
cel ut ipse solus dicerelur Detis ab his naiionibus, mililia; Assyriorum, quod filii Israël proepararenl se
quoepoluissent Holofcrnis poleniia subjugari. Per- ad resistendum, ac montium itinera conclusissent,
iransicns autem Syriam Sobal, el omnem Apa- et furorenimio exarsitin iracundia magna, voca-
meant, omnemque Mesopotamiam, venit ad Idu- vitque omîtes principes Moab el duces Ammon , cl
moeosin lerram Gabaa, accepitque civitates eorum,, dixil eis : Dicite mihi, quis sit populus is.te., qui
el sedii ibi per triginla dies, in quibus diebus adu- ntontana obsidel : aut quoe, el quales , et quanloe
nari proecepituniversum exereilum virlutis suoe. sint civilates eorum : quoe etiam sit virlus eorum,
-
[C«p. IV.] Tune audientes hoeclilii Israël,qui ha- aut quoesit multiludo eorum : vel quis rex militioe
bilabantin lerra Juda, limuerunl valde a facie ejus. illorum : et quare proe omnibus, qui habitant in
Trcmor et horror invasit sensus eorum, ne hoc fa- oriente, isti contempserunt nos, et non exierunt
ceret Jérusalem et templo Domini, quod feceratt obviant nobis, ut susciperent nos cum pace.
coeteriscivitaiibus et lemplis earum. Et miseruntt C ç Tune Acb'or dux omnium filiorum Ammon ro-
in omnem Samariam per tircuilum usque Jéricho9 spondens, ait : Si digneris audire, domine mi, di-
et proeoccupaverunt omnes verlices montium : etit cnm vcrilalem in conspectu tuo, de populo islo qui
mûris circumdoderunt vicos suos, et congregaverurit it in monianis habitat, et non egredietur verbum l'ai-
frumenta in proeparalionem pugnoe. sum ex ore meo. Populus istc ex progenieChaldoeo-
Sacerdos etiam Eliacim scripsit ad universos quili rum est : hic primum in Mesopotamia habilavil,
erant conlra Esdrelon, quoeesl conlra faciem campi )i quoniam noluerunt sequi deos palrum suorum, qui
magui juxta Dolhain , et universos, per quos vioe » erant in lerra Chaldoeorum. Deserenles iiaquc coe-
Iransilus esse poterat, ut oblincrent ascensus mon- i- renionias patrum suorum, quoein multiludinc dco-
lium, per quos via esse polerat ad Jérusalem, et il-1- rum eranl, unum Deum coelicoluerunl, qui el proe-
lic cusiodirau ubi anguslum iter esse poterat inter ;r cepit eis, ul exirenlinde, elbabiiarenl iu Charan.
monter Cumqueopcruisscl omnem terram lames , descen-
Et fecerunt filii Israël, secundum quod consti- .i- derunl in jEgyplum , illicque per quadringenlos
tuerai eis sacerdos Domini Eliacim. Et clamavil om- a- annossic mulliplicali sunt, ul dinumerari eorum non
nis popubis ad Dominum insiantia magna, et humi- ù- possel exercitus. Cumque gravareteos rex jOEgypli,
liaveriuil animas suas injejuniis, c el oralionibus,
s> D alque in oediticalionibusurbium suartim in luto et
ipsi elntuliercs eorum. Et induerunt se sacerdoles es lalere subjugasset eos, clamaverunt ad Domimim
ciliciis, et infantesproslravcruni contra faciem tem-
n- suum, ctpcrcussil toiam lerram ^Egypli plagis va-
pli Domini, el allare Domini operuerunt cilicio, ct et riis. Cumque ejecissent eos ^Egyptii a se, et cessas-
clamaverunl ad Dominum d Deum Israël unanimi- ii- set plaga ab eis, et iierum eos vellent capere, et ad
ter, ne darcnlur in proedaminfanies eorum, et uxo- o- suum servitium revocare, fugientibus his Deus coeli
res eorum in divisionem, el civilates eorum in ex-x- mare aperuit, ila ul hinc inde aquoe quasi munis
terminium , et saucia eorum in e pollulionem , et solidarentur, et isti pede sicco fundum maris peram-
fièrent opprobrium gentibus. bulando transirent. In quo loco dum innumerabilis
a Idem ms. tacet pronomen nostra : tum Icit,il, ° Islud isocolon, et fièrent opprobriumgenlibus, in
Nos jam et filii, etc. nulle e nostris mss. inveuitur. Palalinus tanlum lia-
L Vocnlas cl tibiisidem ms. omillil. bet plurium numéro, in pollulionibus.
« Rursunt tacet idem ms. voces et oralionibus. f Reginoe ms. tacel doc alicrum comma, et in
11Hic quoque verba, Deum Israël, idem ms. non on exercitusuo.
agnoscit.
 " LIBER JUDITH. 46
45
exeïcilus jEgypliorunt eos persequeretur, ita aquis A niant non est Deus, nisi Nabuchodonosor : cum per-
coopertus est, ul non remaneret vel unus, qui fa- cusserimus eos omnes, sicut Imminent unum , lune
çtum posteris nnntiaret. a Egressi vero mare Ru- et ipse cum illis Assyriorum gladio interibis, et
brum, déserta Sina momis occupaverunt, in quibus omnis Israël tecum perdilione disperiet : et probabis
numquam homo babitarepoluit, vel filius hominis quoniam Nabuchodonosor dominus sit universoe
rcquievil. Hlicfontes amari obdulcali sunt eis ad terroe : luneque gladins niiliiioemeoe transiet per
bibendum, et per annos quadraginla anuonam de latera lua, el confixus cades inter vulneratos Israël,
coeloconseculi sunt. Ubicumque ingressi sunt sine et non respirabis ultra, donec exlermineris cum illis»
arcu ei sagitla, etabsque sculo etgladio, Deus eo- Porro autem si propheliam tuam veram exislimas,
rum pngnavil pro eis el vieit. El non fuit qui insul- non concidat vullus tuus, et pallor, qui faciem tuam
laret populo isti, nisi quando recêssilab cultu Do- obtinet [Al. oblinuit], abscedat a te, si verba mea
mini Dei sui. Quoliescumque aulem proeter ipsum hoec putas impleri non posse. Ul autem noverisquia
Peum suum, allerum colucrunt, dati sunl in proe- simul cum illis hoec expeiieris , eccc ex bac liora
dam, et in gladium, et in opprobrium. Quoliescum- illoruni populo sociaberis, ut, dum dignas mei gladil
que aulem poeniluerunt se recessisse a culiura Dei ) cenas exceperint, ipse simul ullioni subjaceas.
sui, dedii eis Deuscoeli virtulem resisiendi. Deni- B Tune Holofernes proecep'uservis suis ut compre-
que Chananoeum régent, et Jebusoeum, et Phere- henderent Achior, et perducerenl eum in Bethuliam,
zoeum,et Heiioeum, et Hevoeum, et Amorrhoeum, et cl traderenl eum in manus filiorom Israël. Et acci-
omnes polenles in Esebon prostraverunt, et terras pientes eum servi Holofernis, profecli sunl percani-
eorum , et civilates eorum ipsi possederunt : et pestria : sed cum appropinquassent ad montana,
usquedum non peccarcnt in conspeclu Dei sui , exierunt conlra eos fundibulari'. Illi aulem diver-
eranl cum illis bona : Deus enim illoruni odit ini- lentes a îaterc monlis, ligaverunt Achior ad arborem
quilalem. Nam et ante hos annos, cum recessissenl manibus et pedibus, el sic \inclunie restibus dimi-
a via, quam dederat illis Deus, ut ambularent in ea, seruni eum, et reversi sunt ad dominum suum,
exlerminati sunl proeîiisa mullis naiionibus, et plu- Porro filii Israël descendentes de Betbulia , vene-
rimi eorum captivi abducii sunt in terram non runt ad eum : quem solventes duxerunt ad Bethu-
suant. Nuper aulem reversi ad Dominum Deum liam, atque in médium populi illum slatuentes, per-.
suum, ex dispersione, qua dispersi fucrant, adunaii cunctati sunt quid rerum esset, quod illum vinclum
sunl, et ascenderunt niontanaboec omnia, et iterum Assyrii reliquissent. In diebus illis erant Hlic prin-
possident Jérusalem , ubi sunl sancta ecrum. Nunc cipes, Oiias filius Michade tribu Simeon, cl Charml,
ergo, mi domine, perquire si est aliqua iniquilas C qui et Golhoniel. In medio itaque seniorum, et in
eorum in conspectu Dei eorum : ascendamus ad il- conspeclu omnium, Achior dixit omnia quoeloculus
los, quoniam tradens tradet illos Deus eorum libi, ipse fuerat ab Holoferne inlerrogalus : qualiter po-
et subjugati erunt sub jugo potenlioe luoe. Si vero pulus Holofernis voluisset propter hoc verbum inler-
non est offensio populi hujus coram Deo suo, non ficere eum, et quemadmodum ipse Holofernes irams
poterimus resisiere illis : quoniam Deus eorum de- jusseril eum Israelilis hac de causa tradi : ut, dum
fendel illos : et erimus in opprobrium universoe viceril filios Israël, lune et ipsum Achior diversis
lerroe. jubeat interire suppliciis, propter hoc quod dixisset :
Et factum est, cum cessasset Ioqui Achior verba Deus coeli defensor eorum est. Cumque Achior uni-
hoec, irali sunl omnes magnâtes Holofernis, et cogi- versa hoecexposuisset, omnis populus cecidit in fa-
labant inlerficere eum, dicentes ad c alterutrum : ciem, adorantes Dominum, etcommunilamentatione
Quis esl isle, qui filios Israël posse dicat resisiere el fletu unanimes preces suas Domino effuderunt,
régi Nabuchodonosor, el exercilibus ejus , hommes dicenles : Domine Deus coeli et terroe, et inluere
inermes, et sine virlute, et sine perilia artis pugnoe? superbiam eorum, el respice ad nostram humiliia-
Ut ergo agnoscal Achior quoniam fallit nos, ascen- tem, et faciem sanctorum tuorum attende, et osiende
damus in monlana : et cum capti fuerint polenles D quoniam non derelinquis proesumentesde te : et proe-
eorum, cum eisdem gladio iransverberabitur : ut sumenies de se, et de sua virlute gloriantes, humi-
sciât omnis gens [Al. sciant omnes génies], quoniam lias. Finilo itaque fletu, et per lotam diem oralione
Nabuchodonosor deus terroe est, el proeier ipsum pnpulorum compléta , consolali sunl Achior, dicen-
alius non esl. les : Deus pairum nostrorum, cujus lu virtulem
[Cap.VI.jFaciumest aulem cum cessassent Ioqui, prxdicasli, ipse tibi banc dabit vicissitudinem, ut
indignalus Holofernesvehementer, dixit ad Achior : eorum magis tu inleriium videas. Cum vero Dominus
Quoniam proplielasti d nobis dicens, quod genus Deus noster dederil liane liberlatem servis suis, sit
Israël defendatur a Deo suo, ul ostendam tibi quo- el tecum Deus in medio nosiri : f ut sicut placuerit
aIn Palalino ms., Egressus etiam mare : et mox, d Interserit Palatin, in voculam,
proplielasti in
occurrerunt, pro occupaverunt. nobis.
b Pro cultu, proeferunl duo nostri mss. culiura : e Uterquc nosler ms., vinclumde restibus dimise-
Palatin, proetereasubsequens Domininomen tacet. runt, vel demiserunt.
c Codex Reginoe, dicentes alter ad alterum , f Hic Palatin, ms. ut voculam, mox el nobiscum
quis, etc. proeterntiitit.
47 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 48
tibi, ila cum luis omnibus converseris nobiscum. ^ non est qui adjuvet, cum proslernamur ante oculos
Tune Ozias, finito consilio, suscepil eum in domum eorum in siti et perditione magna. Et nunc congre-
suam, et fecit ei coenammagnant. Etvocalis omnibus gale universos qui in civilate sunt, ut sponle trada-
presbyteris, simul expleto jejunio refecerunt. Postea mus nos omnes populo Holofernis. Melitisest enim
vero convocatus est omnis populus, et per totam ut captivi benedicamus Dominum, viventes, quam
noctem intra ecclesiam oraverunt, pelentes auxilium moriamur, et simus opprobrium omni carni, cum
a Deo Israël. viderimus uxores noslras, et infantes nostros, mori
[Cap. VIL] Holofernes autem allera die proecepit anle oculos nosiros. Conteslamur hodie coelum et
exercitibus suis, ut ascenderent contra Bethuliam. terram, et Deum patrum nosirorum, qui ulciscilur
Erant aulem pedites bellatorum centum viginti nos secundum peccata nostra, ut jam tradalis civi-
millia, et équités viginli duo millia, proeter proepa- tatem in manu mililioeHolofernis, et sit finis nosler
rationes virorum illoruni, quos occupaverat capti- brevis in ore gladii, qui longior efficitur in ariditate
vitas, et abducti fuerant de provinciis et urbibus siiis. Et cum hoecdixissent, faclus esl fletus et ulu-
universoejuventulis. Omnes paraverunt se pariter ad latus magnus in ecclesia ab omnibus, et per mnllas
pugnam contra filios Israël', et venerunt per crepi- horas una voce clarnaverunt ad Deum, dicentes :
dinem montis usque ad apicem , qui respicit super 3 Peccavimus cum patribus nostris, injuste egimus,
Dothain, a loco qui dicilur ft Bolma, usque ad iniquilatem fecimus. Tu, quia pius es, miserere
Chelmon qui est contra Esdrelon. nostri, aut in tua flagello vindica iniquitales nostras,
Filii autem Israël ut viderunl multitudinem illo- et noli tradere d confitenles le, populo qui ignorât
rum, proslraverunt se super terram, mittentes cine- te, ut non dicant inter gentes : Ubi est Deus eorum?
rem super capila sua, unanimes orantes, ut Deus Et cum fatigati his clamoribus, et his flclibus lassati
Israël misericordiam suam osienderet super populum siluissent, exsurgens Ozias infusus Iacrymis, dixit :
suum. Et assumenles arma sua bellica, sederunt per iEquo animo estote, fratres, et hos quinque dies
loca, quoe ad angusti itineris tramiiem dirigunt inter exspectemus a Dominomisericordiam. Forsitan enim
monlosa [Al. montuosa], et erant custodientes ea indignalionem suam abscindet, et dabit gloriam
lola die ac nocte. nominisuo. Si autem trarisaclisquinque diebus nonve-
Porro Holofernes, dum circuit per gyrum, reperit neritadjutorium, faciemushoecverba.quoeloculiestis.
quod fons, qui influebat, aquoe duelum illorum a [Cap. VIIL] Et factum est, cum audisset hoec
parle australi exlra civitatem dirigeret : et incidi verba Judith vidua, quoeeral filia Merari, filii ldox,
proecepit aquoe duelum illorum. Erant tamen non filii Joseph, filii Ozioe, filii Elai, filii Janmor, filii
longe a mûris fontes, ex quibus funim videbantur 2 Gcdeon , filii Raphaim, filii Achilob, filii Melcltioe,
ltaurire aquam, ad refocillandum poiius quam ad filii Enan, filii Nalhanioe, filii Salathiel, filii Simeon,
polandum. filii Ruben : et vir ejus Manasses , qui morluus est
Sed filii Ammon et Moab accesserunt ad Holofer- in diebus messis ltordeaceoe: instabat enim super
nem, dicentes : Filii Israël, non in lancea nec in alligantes manipulos in campo, et venit oestussuper
sagilla confidunt, sed montes defendunt illos, el caput ejus, et morluus est in Belhulia civilate sua,
fc muniunt illos colles in proecipitio constiluti. Ut et sepultus esl illic cum patribus suis. Erat autem
ergo sine congressione pugnoe possis superare eos, Judith relicta ejus vidua jam annis tribus , et men-
pone custodes fontium, ut non hauriantc aquam ex sibus sex. Et in superioribus domus suoe fecit sibi
eis, et sine gladio interlicies eos, vel cerle fatigati secretum cubiculum, in quo cum puellis suis clausa
Iradent civitatem suam, quam putant in montibus morabaïur, et babens super lumbos suos cilicium,
posilam superari non posse. Et placuermt verba jejunabat omnibus diebus vitoe suoe,proeter sabbata,
hoeccoram Holoferne, et coram satellitibus ejus, el et neomenias et festa domus Israël. Erat autem ele-
consliluit per gyrum centenarios per singulos fontes. ganti aspectu nimis , cui vir suus reliquerat divilias
Cumque ista custodia per dies viginti fuisset expleta, mulias, et familiam copiosam, ac possessiones'
defecerunt cislernoe, et collectiones aquarum, omni- 5 armenti boum et gregibus ovium plenas. Et erat hoec
bus habitantibus Bethuliam [Al. inhabitanlibus in in e omnibus famosissima, quoniam limebat Domi-
Belhulia], ila ut non essent intra civitatem unde sa- num valde, nec erat qui loquerelur de illa verbum
liarentur vel una die, quoniam ad mensuram dabatur malum.
populis aqua quotidie. Hoecitaque cum audisset, quoniam Ozias promi-
Tune ad Oziam congregati omnes viri, feminoeque, sissetquod transacto quinto die iraderet civitatem:
juvenes et parvuli, omnes simul una voce dixerunt : misit ad presbyieros Chabri et Charmi. Et venerunt
Judicel Deus inter nos et te, quoniam fecisti in nos ad illam, et dixil illis : quod est hoc verbum, in quo
mala, nolens Ioqui pacifiée cum Assyriis, et propler censenlit Ozias, ut tradat civitatem Assyriis, si intra
hoc vendidit nos Deus in manibus eorum. Et ideo quinque dies non venerit vobis adjutorium? Et qui

i «b In nostris mss, et vulgatis libris, Belmadicitur. aquam.

Reperit Palatin, ms. defendunt illos et colles, d Rursum idem ms., confidentesin te.
e Duo ms., in eo omnibus formosissima, quoniam,
proc muniunt, etc.
ldemms., hauriant ex eis, sine intermedia voce, etc., quoecontemnenda ipsa quoque lectio non est. ;
 49 LIBER JUDITH. fiô
eslis vos, qui tentatis Dominum? Non est iste sermo, o, Aj et Dominus sit lecum in ultioncm inimicorum nos-
qui misericordiam a provocet, sed polius qui iram m trorum. Et revertentes abierunt.
excitet, et furorem accendat. Posuisiis vos lempus îs [Cap. IX.] Quibusc abscedentibus, Judith ingressa
miserationis Domini, et in arbitrium vestrum, diem m est oratorium suum : et induens se cilicio, posuit
conslituislis ei. Sed quia paliens Dominus est, in in cineremsuper capul suum : elprosternens se Domino,
hoc ipso pceniteamus, et indulgentiam ejus fusis Ia-i- clamabat ad Dominum, dicens: Domine Deus patris
crymis poslulemus : non enim quasi homo, sic Deus is mei Simeon, qui dedisti illi gladium in defensioncm
comminabilur, neque sicut filius hominisadiracun-i- alienigenarum, qui violalores exstiterunt in coin-
diam inflammabitur. Et ideo humiliemusilli animas is quinalione sua, el denudaverunt fémur virginis in
;s confusionem: et dedisti mulieres illorum in proedam,
noslras, et in spiritu constituti humiliato, servienles
illi, dicamus fientes Domino, ut secundum voluula- i- etfilias illorum in caplivilalem ; el omnem proedam
lem suam sic facial nobiscum misericordiam suam: i: in divisionemservis luis, qui zelaverunt xelurotuum:
ut sicut conlurbatum est cor nosirum in superbiaa subveni, quoesote, Domine Deus meus, mihi viduoe.
eorum, ita eliam de nostra humilitate gloriemur: Tu enim fecisti priora, et illa post illa cogitasii: et
quoniamnonsumusseculi peccata palrum noslrnrum, i, hoc l'actumest quod ipse voluisii. Omnes enim vioe
qui dereliquerunt Deum suum, et adoraverunl deoss B I lu* paratoe sunt, ei tua judicia in lua providentia
alienos, pro quo scelere dali sunt in gladium, et ina posuisii. Respice castra Assyriorum nunc, sicut lune
rapinant, et in confusionemiuimicis suis: nos autem a castra ^Egyptiorum videre dignatus es, quando post
alterum Deum nescimus proeteripsum: exspeciemus s serves tuos armati currebant, confidentesiu quadri-
humiles consolationcm ejus, el cxquirel sanguinemi gis, et in equitalu suo, el in mullitudine bellatorum.
nosirum de afflictionibus inimicorum nosirorum, ett Sed aspexisti super caslra eorum, et tenebroefatiga-
humiliabit omnes génies, quoecumqueinsurgunlcon- verunt eos. Tenuit pedes eorum abyssus, et aquoe
tra nos, et faciet illas sine honore Dominus Deus3 operuerunt eos. Sic fiant et isti, Domine, qui con-
noster. Et nunc, fratres, quoniam vos cstis presby- fidunl in mullitudine sua, et in curribus suis, et in
leri in populo Dei, et ex vobis pendet anima illorum,, contis, d et in scutis, et in sagitlis suis, et in lanceis
ad eloquium vestrum corda eorum erigile, ul memo- glorianlur, et nescitint, quia lu ipse es Deus noster,
res sint, quia lenlaii sunt patres nostri, ut proba- qui conteris bella ab inilio, et Dominus nomen esl
rcnlur, si vere colerent Deum suum. Memoresesse: libi. Erige brachium luum sicut ab inilio, et allide
debent, quomodo paler noster Abraham tentaïus est, virtulem illorum in virlute tua: cadat virtus eorum
el per mullas tribulaiiones probalus, Dei amicus in iracundia tua, qui promillunt se violare sancta
effectus est. Sic Isaac, sic Jacob, sic Moses, el omnes C lua, et polluere tabernaculum e nominis tui, ei de-
qui placuerunl Deo, per multas tribulationes Irans- jicere gladio suo cornu altaris tui. Fac, Domine, ut
ierunt fidèles. Illi aulem, qui lentaliones non sus- gladio proprio ejus superbia ampulelur: capiatur
ccperunt cum timoré Domini, et impalientiam suam laqueo oculorum suorum in me, et percuties eum ex
et improperium murmuralionis suoe contra Domi- labiis charilalis meoe.Damihi in animo conslantiam,
num protulerunt, exterminai'!sunl ab exterminatore, ulconlemnani illum; el virlutem.ul everlam illum.
et a serpentibus perierunt. Et nos ergo non ulcis- Erit enim hoc memoriale nominis lui, cum manus
camur nos pro his quoe patimur, sed reputanles femiuoedejecerit eum. Non enim in mullitudine est
peccatis nostris hoecipsa supplicia minora esse, fla- virtus tua, Domine, neque in equorum viribus vo-
gella Domiui, quibus quasi servi corripimur, ad lunlas lua est, nec superbiab inilio placuerunt libi:
cmendationem, et nonadpcrdiiionemiioslram eve- sed humilium et mansuetorum semper libi placuit
nisse credamus. ,. ideprecaiio. Deus coelorum, crcalor aquarum , et
Et dixerunt illi Ozias , et presbyteri : Omnia Dominus ' totius creaturoe, exaudi me ntiseram de-
quoe locuia es , vera sunt, el non est iu ser- iprecanlem, et de lua misericordia proesumentem.
nionibus tuis ulla reprehensio. Nunc ergo ora i testamenli tui, et da verbum in
mulier sancta Mémento, Domine,
pro nobis, quoniam es, et timens Dn ore
Deum. El dixit illis Judith : Sicut quod potui Ioqui, ( meo, cl iu corde.,meo consilium corrobora, ut
Deiesse cognoscitis: ila quod facere disposui, pro- domus ' lua in sanctificatione tua permaneat: et om-
baie si ex Deo est et orate, ut firmum facial Deus nes ' génies agnoscanl, quia tu es Deus, et non est
consilium meum. Stabitis vos ad porlam nocieista, s
alius proeter le.
et ego excam cum abra mea : et orate, ut sicut di- [Cap. X.] Factura est autem, cum cessasset cla-
xisiis, in diebus quinque respiciai Dominuspopulum mare i ad Dominum, surrexit de loco in quo jacuerat
suum Israël. Vos autem nolo ut scrutemini aclum prostrata ] ad Dominum. Vocavitque abram suant, et
meum, et usquedum renunliem vobis, nihil aliud descendons < in domum suam, absiulit a se cilicium,
fiai, nisi oratio pro me ad DominumDeum nosirum. et ( exuil se veslintenlis viduilalis suoe, et lavit cor-
Et dixit ad eam Oziasprinceps bJuda : Vade in pace, pus ] suum, el unxit se f myro optimo, et discrinti-
a Palatin, ms., qui misericordiamprodueel, c V&1&1, honorislui, pTo[nominis.
b In eodem, princepsJudoe, hic dicilur, f Unumms.,labcrnaenlum
hoc est iis verbis, quoecuni Groeeoeorw
P Duo ms., Quibusascendentibus,etc. I
glnis sint, doclos hommes in eam suspicionem addu-
* Yerba, et in mu», in nulle e nostris m«s. sunt.
xerunt, ul puiariot Yergionemislam L^linany tonc.v.
54 S, HIERONYMIDIY1NABIBLIOTHECA. 82
navii crinem capitis sui, et imposuit mi tram super A est in suis oculis Holofernes. Dixeruntque ad eum
caput suum el induit so veslinuntis jucundilalis satellites ejus: Quisconlemnalpopulum Hebroeorum,-
suoe, induitque sandalia pedibus suis; assumpsilque qui lam décoras mulieres habet, ut non pro his nié-
dextraliola, eta lilia, el inaures, et annulos, et om- rilo pugnare contra eos debeamus?
nibus oruamenlis suis ornavit se. Cui eiiam Dominus Yidens ilaquc Judith Holofernem sedenlem in
contulii splendorem, quoniam omnis ista compositio, conopeo, quod eratexpurpura, etauro, etsmaragdo,
non ex libidine, sed ex virtute pendebat: et ideo Do- et lapidibus pretiosis inlexlum : el cum in faciem
minus hancb in illam pulchriludinem ampliavit, ut ejus intendlsset, adoravit eum, prosternens se super
incomparabili décore omniumoculis appareret.j Iin- terram. Et elevaverunt eam servi Holofernis, jubente
posuil itaque abroe suoe ascoperam vini, et vas olei, domino suo.
el polenlam, et palathas, el panes, et caseum, et [Cap. XL] Tune Holofernesdixit ei : Mquo animo
eslo , et noli pavere in corde tuo ; quoniam ego
profecla est. d viro, qui voluit servife Nabucho-
Cumque venissent ad portam civilatis, invenerunt numquam nocui
exspectantem Oziamet presbyleros civilatis. Qui cum donosor régi. Populus autem tuus, si non contem-
vidissentcam, stupentes miraii sunl nimis pulchri- psisset me, non levassentlanceam meam super eum.
ludinem ejus. Nihil lamen inlerroganles eam, dimi- B Nunc aulem die mihi, qua ex causa recessisti ab
serunt transire, dicentes : Deus patrum nostrorum illis, et placuil tibi ul venires ad nos?
dct libi gratiam, et omne consilium lui cordis sua Et dixit illi Judith : Sume verba ancilloetuoe, quo-
virtute corroborel, ul glorietur super te Jérusalem, niam si secutus fueris verba ancilloe tuoe, perfectain
et sit nomen luum in numéro sanctorum et justorum. remfaciet Dominus lecum. Vivit enim Nabuchodo-
Etdixerunl hi qui Hlicerant omnes una voce : Fiat, nosor rex lerroe, et Vivil virtus ejus, quoeest in lis
fiât. Judith vero orans Dominum, transivit ° per ad correptionem omnium animarum erranlium :
portas et ipsa et abra ejus. quoniam non solum homines serviunt illi per (e,
Factum estautem, cum descenderelmontent, circa Sed et beslioe agri obtempérant illi. Nunlialur enim
orlum diei.occurrerunl ei exploralores Assyriorum, animi tui industtia universis gentibus, et indicatum
et tenuerunt eam, dicentes: Unde venis? aul quo est omni soeculo, quoniam lu solus bonus et potens
vadis? Quoerespondit: Filia sum Hebroeorum, ideo es in omni regno ejus, et disciplina tua omnibus
ego fugia facie eorum, quoniam fulurum agnovi, provinciis proedicatur. Nec hoc latet, quod locutus
quod deulur vobis in deproedationem, pro eo quod est Achior ; nec illud ignoralur, quod ei jusseris
contenu)entes vos, noluerunt ullro tradere seipsos, evenire. Constat enim, Deum nosirum sic peccatis
ut invenirent misericordiam in conspeclu vesiro. C offensum, ut mandaverit per prophelas suos ad pu-
Hacde causa cogiiavi mecum dicens: Vadam ad fa- pulum, quod tradat eum pro peccalis suis. Et quo-
ciem principis Holofernis, ut indicem illi sécréta il- niam sciunt se offendisse Deum suum filii Israël,
lorum, et ostcndam illi quo aditu possil obtinere Iremor tuus super ipsos est. Insuper eliam famés
eos, ita ut non cadat vir unus de exercitu ejus. invasit eos, et ab ariditate aquoejam inter monuos
Et cumaudisseut viri illi verba ejus, considerabant computanlur. Denique hoc ordinani, ut interficiant
faciem ejus, et erat in oculis eorum slupor, quoniam pecora sua, et bibant sanguinein eorum : et sancla
pulchriludinem cjus niirabantur nimis. Et dixerunt Domini Dei sui, quoe proecepit Deus non conlingi,
ad eam: Conservasli animam tuam, eo quod taie in frumento, vino, et oleo, hoeccogiiaverunt impen-
reperisti consilium, ut descenderes ad dominum nos- dere, et volunt consumere quoe nec manibus debe-
irum. Hoc autem scias, quoniam cum steteris in renl conlingere : ergo quoniam hoecfaciunt, certiint
conspeclu ejus, bene tibi faciel, et eris gratissima in est quod in perditionem dabunlur. Quod ego ancilla
corde ejus. Duxerunique illam ad tabernaculum Ho- lua cognoscens, fugi ab illis, el misit me Dominus
lofernis, annunlianles eam. hoec ipsa nunliare libi. Ego enim ancilla lua Deum
Cumque iulrasset ante faciem ejus, s latint caplus colo, eliam nunc apud te : el exiet ancilla tua, et

Cbaldoeoarchelypo, sed ex Groecatranslalione deri- D labalur innoxius.

vatam.Ejusmodi esl quod subsequilur mitroenomen,
et alia inferius, quibus non videtur usurunt fuissein-
terprètent, nisi Groeciexemplaris propositi phrasis
suggessisset. Hinc porro Hieronymi banc non esse
arguunt, quippe quoenon ex Chaldoeodesumpta sit,
sed ex Groeco.Verum quis neget, hoecipsa verba ve-
teris inierpretationis, utpotc quoe salis perspicua et
vulgo recepta, poluisse Hieronymum relincre ea ipsa
de causa, quant ipsemel in prologis soepeingerit, ne
scilicel videretur a recepta bona lectione longius
abludere. Ad hoeccuin suo ipse sensu, non ex alio
Iransferens, scripsit, hoec ipsa verba, eodemque
plane intellectu usurpavit. Sic in Prologo Galeato,
Vos quoeDominidiscumbenth pretiosissimofideimyro
ungitis caput. El episl. 58, ad Marcellam: Urinesan-
cU'lulcedisponebant, el mileltis crispantibus verlex«rc-
a Visum est doctis criticis , mendiim hoc esse pro
voce pse/ia.quodvocabulum, quod Groecitextus esl,
id est armillas, ita facile usurpari ab Hieronymo
iJiiXia,
potuitvel relineri ex antiqua versione Lalinislitteris,
psdia, ut ab Antiquario, qui exoticoe vocis sensum
non sil asseculus, iu isiud nolissimum ae fere siniile
mutari lilia. Chaldoeoaulem archelypo déficiente,
neque isiud cerlo
b Palatin, ms., potest
constitui.
hac illam pulchriludine ampliavit.
Tum alter Reginoe,ul in corporali décore, pro incom-
parabili. Denique omnes ascopam, pro ascoperam:
et pro palaihas, quoe sunt caricarum aut ficuum mas-
soe, pari consensu lapâtes legunt, quod melalheseos
in pronuntiando viliurn videlur.
c In Palal. ms., transivit portas, absque
d Palaliuus per.
m-,nnmquqm nocui virum, qui, etc.
S3 LIBER JUDITH. * 64
orabo Deum, el. dicet mihi quando eis reddat pec- A «is concussum est : eral enim àrdeus in concupis-
catum suum, et veniens nuntiabo libi, ila ut cg( cent ejus. Et dixil ad eam Hololernes : Bibe nunc,
adducam te per mediam Jérusalem, et habebis om- et accumbe in jucundiiale, quoniam invenisli gra-
nem populum Israël, sicul oves, quibus non esi pas. tiain coram me. Et dixit Judiib : Bibam, domine,
tor, et non lalrabil vel unus canis conlra le : quo quoniam magnificata esl anima mea hodie proe om-
niam hoecmihi dicta sunt per providentiam Dei. E nibus diebus meis. Ëtaccepit, et manducavil, et
quoniam iralus est illis Deus, hoec ipsa missa suit bibit coram ipso, ea quoeparaverat illi ancilla cjus.
nuntiare libi. Et jucundus facius est Holofernes ad eam, bibilque
Placucrunl aulem omnia verba hoeccoram llolo- vinum mullum nimis, quantum numquam biberat in
ferne el coram pueris ejus, et niirabantur sapieu- vita sua.
liam ejus, et dicebant aller ad allerum : Non esl [Cap. XIII.] Ut aulem sero factura est, festinave-
talis mulier super terram in aspeclu, in pulchrilu- runl servi illius ad hospilia sua, el conclusit Vagao
dine, et in sensu verborum, Et dixil ad illam Holo- osiia cubiculi, et abiit. Eranl autem omnes fatigati
fernes : Benefecit Deus, qui misit te ante populum, a vino : eralque Judith sola in cubiculo. Porro
ul des illum tu in manibus nostris : el quoniam bona Holofernes jacebat in lecto, nimia ebrielate sopitus.
esl promissio tua, si fecerit mihi hoc Deus, et tu in B Dixitque Judith puelloesuoeul starel foris anle cubi-
domo Nabuchodonosor magna eris, et nonien luum Culunt, et observaret.
nominabiiur in universa lerra. Stelitque Judilh anle lecluni, orans cum Iacry-
[Cap. XII.] Tune jussit eam inlroire ubi repositi mis, et labiorum molu in silcniio, dicens : Confirma
erant tbesauri ejus, et jussit Illic manere eam, et me, Domine Deus Israël, el respice in bac hora ad
constilnil quid darelur illi de convivio suo. Cui re- opéra manuum mearum, ut; sicut promisisli, Jéru-
spondit Judith, et dixit: Nunc non potero manducarc salem civitatem tuant erigas : et hoc, quod credens
ex his quoemihi proecipis iribui, ne veniat super me per te posse lieri, « cogilavi, perficiam. El cum hoec
offensio ; ex his autem, quoe mihi deluli, mandu- dixisset, accessit ad coluninam, quoe erat ad caput
cabo. Cui Ilolophernes ait : Si defecerint libi isla, lectuliejus, et pugionem ejus, qui in ea ligatus pert-
quoe lecum delulisti, quid facicmus libi? El dixil debal, exsolvil. Cumque evaginassel illum, ap-
Judith: Vivitanima tua, domine meus, quoniam non preheudil contant capitis ejus, et ail : Confirma me,
expendel omnia hoecancilla lua, donec facial Deus Domine Deus in bac hora. Et percussit bis in cer-
in manu mea hoecquoecogilavi. vicera ejus, el abscidit caput ejus, et abslulit cono-
Etainduxeruul illam servi ejus in labernaculum, peum ejus a columnis, el evoivil corpus ejus truu-
quod proeceperal. Et peint dum introiret, ut dare- " cum. El post pusillum exivit, et tradidit caput Holo-
tur ei copia nocte et anle luccnt egrediendi foras ad fernis ancilloe suoe, et jussit ut mitleret illud in
orationcm , et deprecandi Dominum. Et proecepit peram suam.
cubkulariis suis, ul sicul placcret illi, exiret et in- Et exierunt duoe, secundum consueludinem suam,
troiret ad adorandum Deum suum, per triduum : et quasi ad orationem, et transierunl castra, el gyran-
cxibal noctibus in vallem Bethulioe,el baptizabat se tes vallem, veneruni ad portant civitaiis. El dixit
in fonte aquoe. Et ut ascendebal, ûrabal Dominum Judith a longe cusiodibus niurorum : Aperile por-
Deum Israël, utdirigeret viam cjus ad liberationem tas, quoniam-nobiscunt esl Deus, qui fecitd virlu-
populi sui. Et inlroiens, ntunda ntanebat iu laber- tem in Israël.
naculo, usque dum acciperet cscamsuam in vespere. Et faclum est, cum audissent viri vocem ejus, vo-
Et faclum est, in quarto die Holofernes fecit coe- caveruni presbyleros civitaiis. El concurrerunl ad
nam servis suis, el dixil ad Vagao eunucbum suum : eam omîtes, a mininto usque ad maximum : quoniam
Vade, et suade Hebroeant illam, ul sponte.consen- sperabanl [Al. speraranl] eam jam non esse venlu-
tiat habilare mecum. Foedum esl enim apud Assy- ram. Et aceendenies luminaria, congyraverunt circa
rios, si feniina irridcat virum, agendo ut immunis eam universi : illa aulem ascendens ineminenliorem
ab eo transeat. Dlocum, jussit fteri sileutium. Cumque omnes lacuis-
Tune intrnivil Vagao b ad Judith, et dixil : Non senl, dixil Judiili : Laudate Dominum Deum nos-
vereatur bona puella introire ad dominum meum, irum, qui non deseruit sperantes in se : et in nie an-
ul honoiificctur ante faciem ejus, ul nianducel cum cilla sua adimplevit misericordiam suam, quam pro-
eo, el bibat vinum in jucundilaie. Cui Judiili re- misitdoifiuiIsraël:et inlerfecitin manu mea hostem
spondit : Quoeego sum, ut contradicam domino meoj? populi sui hac nocte. Et proferens de pera caput
Omne quod erit anle oculos ejus bonum et optimum, Holofernis, oslendit illis, dicens : Ecce caput lh>
faciant. Quidquid aulem illi placuertt, hoc mihi erit lofernis, principis ntilitioe Assyriorum , et ecce
optimum omnibus diebus vitoemeoe. conopeum illius, in quo recumbebat in ebrielate
Et surrcxit, et ornavit se veslimenlo suo, et in- sua, ubi per manum feminoe percussit illum Domi-
gressa sietit ante faciem ejus. Cor autem Holofer- nus Deus nosler. Vivit autem ipse Dominus, quu-
0 Rursum idem ms, et inlroduxerunl illam, etc. c Plus habet Reginoems., ut cogitavi, etc.
b Reclius idque consianler noslri mss. Bugoan d Palatin, ms., fecitsalutemmagnantin Israël.
vocant.
55 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 56
niant custodivit me angélus ejus, et bine eunlem, et A i Israël [Al. in Israël ], rcliclo gentilitatis ritu , credi-
ibi commoranlem, el inde hue reverleniem, et non dii Deo, et circumeidit carnem proeputiisui, et ap-
perntisit me Dominus ancillam suant coinquinari, posilus est ad populum c Israël, et omnis successio
sed sine pollulione peccati revocavit me vobis gau- generis ejus usque in hodiernum diem.
denlem in Victoria sua, in evasione mea, et inlibe- Moxautem ut orius est dies, suspenderunt super
ralione vestra. a Conlitemini illi omnes, quoniam muros caput Holofernis, accepitque unusquisque vir
bonus, quoniam in soeculummisericordia ejus. arma sua, et egressi sunt cum grandi slrepilu et ulu-
Universi aulem adorantes Dominum, dixerunt ad latu. Quod videntes exploratores, ad labernaculum
eam : Benedixit te Dominus in virluie sua, quia per Holoferniscucurrerunt. Porro lu qui in tabernaculo
te ad nibilum redegit inimicosnostros. Porro Ozias, erant, venientes, et anteingressum cnbiculi perstre-
princeps populi Israël, dixit ad eam : Benedicla es pentes, excitandi gralia, inquietudinem arle raolie-
lu filia a Domino Deo excelso, proeomnibus mulie- banlur, ul non ab excilantibus, sed a sonantibus
ribus super terrant. Benediclus Dominus, qui crea- Holofernes evigilaret. Nullus enim audebat cubicu-
vil coelumet terrain, qui te direxil in vulnera capi- lum virlulis Assyriorum pulsando aut intrando ape-
tis principis inimicorum noslrorunt : quia hodie no- rire. Sed cumvenissent ejus duces ac tribunl, et uni-
men luum ila magnificavit, ul non recédât laus lua B ] versi majores exercitus d régis Assyriorum, dixerunt
deore hominum, qui memores fuerint virlulisDomini cubiculariis : Intrate, et excitate illum, quoniam
in oeternum, pro quibus non pepercisti animoetuoe, egressi mures de cavernis suis, ausi sunt provocare
propter anguslias et tribulationem generis tui, sed nos ad proeliunt.
subvenisli ruiuoe anle conspectum Dei noslri. Et Tune ingressus Vagao cubiculunt ejus, stelit ante
dixit omnis populus : Fiat, fiât. corliuam, et plausum fecit manibus suis : suspicaba-
Porro Achior vocalus venit, et dixit ei Judith : tur enim illum cum Judith dormirc. Sed cum nullum
Deus Israël, cui tu teslimonium dedisti quod ulcis- molum jacenlis sensu aurium caperel, accessit pro-
catur se de inimicis suis, ipse caput omnium incre- ximans ad corlinam , et elevans eam , vidensque
dulorum incidit bac nocte in manu mea. Et ut pro- cadaver absque capile Holofernis in suo san-
bes quia ita est, ecce capul Holofernis, qui incon- guine ta'ietactum jacere super terram, exclamavit
templu superbioesuoeDeum Israël contempsit, et tibii voce magna cum fleiu, et scidii veslimenta sua. Et
interilum minabaïur , dicens : Cum captus fueritt ingressus labernaculum Judith, non invenil eam, et
populus Israël, gladio perforai! proecipiam laterai exsiliit foras ad populum, et dixit : Una mulier Hc-
tua. Videns autem Achior capul Holofernis, angus- broeafecit confusionem in domo régis Nabuchodono-
tiatus proepavore, cecidit in faciem suant super ter- <C sor : ecce enim Holofernes jacet in terra , et caput
ram, el oestuavitanima ejus; poslea vero quant,, ejus non est in illo.
resumplo spiritu, recreatus est, procidit ad pedes> Quodcum audissent principes virlulis Assyriorum,
cjus, et adoravii eam, et dixit : Benedicta lu a Deo> sciderunl omnes vestimenta sua, et inlolerabilis li-
tuo in omni labernaculo Jacob, quoniam in omnii mor el Iremor cecidit super eos, et turbali sunt ani-
génie, quoe audierit nomen luum, magnificabilursu- mi eorum valde. Et factus esl clamor incomparabi-
per te DeusIsraël. lis in ° medio caslrorum eorum.
[Cap.XIV.] DixitautemJudith ad omnempopulum:: [Cap. XV.] Cumque omnis exercilus decollaium
Audile me, fratres, suspendile capul hoc super mu- Ilolofcrnem audissel, l'ugitmens et consiliumab eis,
ros nostros : et erit, cum exierit sol accipiat unus- et solo tremore el metu agilaii, fugoeproesidiumsu-
quisque arma sua, el exile cum intpetu, non ut de- munt : ita ut nullus loqueretur cum proximo Suo ,
scendais deorsum , sed quasi impelum facienles. sed f inclinalo
capile, relictis omnibus, evadere fes-
Tune cxploralores necesse erit ut fugiant ad princi-
b tinabant Hebroeos,quos armatos super se venire s
pem suum excitandum ad pugnam. Cumque duces
coruin cucurrerint ad labernaculum Holofernis , et audiebant, fugienles per vias camporum et semitas
invenerint eum truncum in suo sanguine volutalum, j) collium.
decidel super eos limor. [Al. tremor.] Cumque co- Videntes itaque filii Israël fugienles, secuti sunt
n illos. Descenderunlque clangentes lubis, et ululan-
gnoveritis fugere eos, ite post illos securi, quoniam
Dominus conteret eos sub pedibus veslris. tes post ipsos. Et quoniam Assyrii non adunati, in
Tune Achior videns virlutem , quam fecit Deus s fugam ibant précipites : filii aulem Israël uno ag-

" In eodem ms., Confileamurilli omnes, etc.

b Duo mss., ad excitandumeumad
c Inlerscrit Palatin, ms. hic nomenpugnam.
Dei.
d Hic vero nomen régis idem ms. lacet.
e Palalin. ms., in média castra eorum.
{ Aliter Groecnshabet, sed effusi
unanimiter, uûàx
foxydémeç ôfto9u(A«5ov : quamobrem Hieronymum,,
qui verlit, sed iuclinato capiic , non ex Chaldoeo a
te:au, sed ex Groecoperquant simili verbo putavitt
Çrotius legisse, r«wsvrer. Ego ut ejus coniecinram1
adniitlam, non lamen Hieronymum credam Groecoe
leciionis deceplumsiroilitudine,cumGroecumexem-
plar in hac adornanda versione omnino non allige-
ri(, sed vetustiorem fortasse Latin, interpretem , ila
ut Grolio libet, légère potuisse autumo : cujus inter-
pretalionem absque ulio Chaldaicoeverilatis et recli
sensus dispendio Hieron. relinucrit.
e Reginoems., armatosvenire super§e videbanl.fu-
gienlet, ele,
 67 LIBER JUDITH. S8
mine persequentes, debililabant omnes, quos inve- A Non enim cecidit potens eorum a juvenibus, nec
nire potuissenl. filii Titan percusserunt eum, nec cxcelsi giganles e
Misit itaque Ozias nuntios per omnes civilates et opposuerunt se illi, sed Judith filia Merari in specie
rcgiones Israël. Omnis itaque regio,a omnisqueurbs, faciei suoe dissolvit cum.
eleciam juvcnlutem armatam misit post eos, el per- Exuit enim se vestimenlo viduitatis, el induit
scculi sunt eos in ore gladii quousque venirent ad se vestimenlo Ioetitioein ' exsultatione filiorunt
exlremitalem finiunt suorum. Reliqui aulem qui e- Israël :
rant in Belhulia, ingressi sunl castra Assyriorum, et Unxit faciem suam u'nguento , et colligavit cin-
proedam,quam fugienles Assyrii reliquerant, abstu- cinnossuos milra, s accepil sifflantnovam ad deci-
lerunl, et b onustati sunt valde. Hi vero , qui viclo- pieudum illum.
res reversi sunl ad Bethuliam, omnia quoeerant il- Sandalia ejus rapuerunl oculos cjus , pulchritudo
lorum, attulerunt secum, ila ut non esset numerus ejus captivant fecit animam ejus, amputavil pngione
in pecoribus, el jumenlis, et universis mobilibus eo- cervicem ejus.
rum, ul a minimo usque ad maximum omnes diviies Horruerunt Persoeconstantiant ejus, et Mediauda-
fièrent de proedationibuseorum. ciam ejus. i
Joacim autem, sunimus pontifex, de Jérusalem ve- B Tune ululaverunt castra Assyriorum, quando ap-
nit in Bethuliamcum universis presbyleris suis, ut paruerunt humiles mei, arescentes in sili.
viderel Judith. Quoecum exisset ad illum, benedixe- Filii puellarum compunxerunt eos, et sicut pueros
îunt eam omnes una voce, dicentes : Tu gloria Jé- fugienles occiderunl eos : perierunl in proelioa facie
rusalem, tu loetitiaIsraël, tu honorificentia populi Domini h Dei mei.
nostri : quia fecisti viriliter, et c conforlalum est Hymnum cantemus Domino, hymnum novum can-
cor luum, eo quod caslitatcm amaveris, et post vi- lemus Deo nostro.
rum luum, alierum nescieris : ideo et manus Do- Adonai, Domine magnus es tu', et proeclarus in
mini confortavit te, cl d ideo eris benedicla in oeter- virtulc ' lua, et quem superare nemo polcst.
num. Et dixit omnis populus : Fiat, fiai. Tibi serviet [Al. serviat] omnis crealura tua:
Per dies autem triginta, vix collecta sunt spolia quia dixisti, elfacla sunl : misisli spirilum luum, et
Assyriorum a populo Israël. Porro autem universa, creala sunt, et non est qui résistât voci luoe.
quoeHolofernis peculiaria fuisse probala sunl, dede- Montesa fundamentis movebuntur cum aquis : pe-
runt Judith in auro, et argenlo, et vestibus, et gem- Iroe, sicul cera, liquescent anle faciem luam.
mis, et omni supelleclili, et tradita sunt omnia illi a Qui autem tintent le, magui erunt apud le per
populo. Et omnes populi gaudebant cum mulieribus, C omnia.
et virginibus, el juvenibus, in organis, el cilharis. Voegenti insurgenti super genus meum : Dominus
Tune cantaviicanticiim hoc DominoJudith, dicens: enim omnipolens vindicabil in eis, in die judicii vi-
[Cap. XVI.] Incipile Domino in lympanis , cantate sitabil illos.
Damino in cymbalis, modulamini illi psalmum no- Dabit enim [Al. tac. enim] ignem , et vermes in
vum, exaltate et invocate nomen ejus. carnes eorum, ut uranlur, el sentiant usque in sem-
Dominusconterens bella, Dominusnomen est illi. pilernum.
Qui posuit castra sua in medio populi sui, ut Et faclum esl posthoec, omnis populus posl viclo-
eriperel nos de manu omnium inimicorum nostro- riam venit in Jérusalem adorare Dominum: cl mox
lum. ut purificati sunl, obiulerunt omnes holocausta, et
Venit Assur ex monlibus ab aquilone in mullilu- vota, et repromissiones suas. Porro Judith, universa
dinc fortiludinis suoe: cujus multiludo obturavil tor- vasa i bellica Holofernis, quoedédit illi populus, et
rentes, et equi eorum cooperuerunt valles. conopeum, quod ipsa siislulcrat de cubili ipsius,ob-
Dixil se incensurum fines meos,'et juvenes mcos tulit in analhema oblivionis. Erat aulem populus ju-
eccisurum gladio, infantes nteos dare in proedam, cundus secundum faciem sanctorum, et per très
et virgines in capiivitatem. D menses gaudium hujus viclorioecelebratum esl cum
Dominusaulem omnipolens nncuit eum , cl Ira- Judith.
didit eum in manus [Al. manibus] feminoe,et con- Post dies autem illos unusquîsque rediit in k do-
lodii eum. - muni suam, et Judith
magna facta esl in Belhulia, et
a Codex Palalinus, omnesqueurbes selectamjuven- e Comma isiud, accepil slolam novam, nosiri om-
lulem, etc. nes mss. nesciunt.
b Idem ms., honestali sunl, pro onustati : lum paulo b Non addit Palatin, ms. hic nomen Dei.
post, abstulerunl secum, pro attulerunt, ele.; denique i Pronomen lua hic el subséquent! slatim versu
infra, a minimo usque ad magnum, pro ad maximum. Palatin, ms. tacet.
c Reginoems., confirmalumest cor luum, ele. i Idem ms., universabellica, absque vasa: el paulo
d Palalinus ms., et a Deo eris benedicla,ele. post, sustuleral in analhema, pro oblulit, ele.
e Pari consensu nostri mss., impvsueruntse, pro kCum Reginoe, lum Palatin, ms., unusquisquere-
opposucrunt, etc. diit in sua, et Judith, etc. Groecns habet haaroç ùs
f Fortasse quemadntodum habet et Groeeus, il; Tijv-/.>ï}povo^i«yççwîoy: unusquisquein pçiscssigtmt}
v'ipor,scripsil quoque S. Paler in exqltatlonem, pro 5P»i, çlç,
çmiiidJio'icm.
59 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 60
proeclarior erat universoe terroe Israël. Erat etiam l L Belhulia. Luxitque illam omnis populus diebus sep-
virluti caslilas adjuncla, ita ul non cognosceret vi- lem. In omni autem 'spalio viloe ejus non fuit, "qui
rum omnibus diebus viloesuoe, ex quo dcfuncius est perturbaret Israël, et post ntortem ejus annis mullis.
Manasses vir ejus. Erat autem diebus feslis procé- Dies autem victorioe hujus ffoiivilatis, ab Hebroeis
dons cum magna gloria. Mansit autem in domo viri in numéro sanctorum dierum accipitur, el colitur a
sui annos cenlum quinque, ctdimisit Abram suant Judoeisex illo lempore usque in proesentemdiem.
libérant, cldefuiicta esl ac scpulta cum viro suo iu
Èxpticit liber Judith.
i- •~ . . » - • -- » .

VETERIS TESTAMENT! VOLUMINA DUO

JOB ET PSALTERIUM
Ex Groecis esemplaribus sive ex Origenis Hexaplari edilionc

A S. HIERONYMO IN LATINUM CONVERSA,

Cum asleriscorum alque obelorum notis.

J. MARTIANiEI ADMONITIO IN OPUS SUBSEQUENS.

LibrumJob quemolim juxta Septuaginta, addilis obeliset asteriscis, in Lalinum vcrlerat Hieronymus, mullis
rdro soeculorumspaliis jacenlem in pulvere , de bibliolhecaMajoris-Monasterii tandem relevalum , ad nos
minime cunclabundtis transmisit R. P. Domnus Claudius Martin : cujus sane officiisac bénevolentioeedilionem
novam S. Hieronymi plurimum debere profilemur. Ul vero ad nos pervenil preliosissimum illud anliquitalis
sucroemûnumenlummaxima statim avidiutte inteyruin revolvimus : curiosisque oculis cuncta perluslranles,
ips ssimum hune esse librum comperimus,quemsuo lempore lanli fecit Auguslinus, ut admirabilem proedicarit
inlerprelis Hieronymi diligenliam ac fidem. Quantum autem incurioeet cladis volumenJobi incesserit, prius-
quam apud GroecosOrigenes, apud Latinos vero Hieronymus , ipsum sarlum tectum effecissenl, non solum
ejusdem Hieronymiproefaliunculoe,sed Origeniseliam Adamanliiac quorumdamaliorum antiquorumscriptorum
attestanlur verba. Ideo aliquod operoe pretium fuerit hujusmodi auclorum de libro Job leslimonia proposuisse
in fronte voluminis: his namque proeviisvelerum Palrum documenlis facilius nobis concèdentoequirerum oesii-
malores, manifesta exscriptorum vitia radarguere omissaquenonnulla repetere, obelorumdico neenonaslerisco-
rum signa, quoenotariorum incogllanlia proelcrmissasunl vel perlurbala in manuscripiocodice. Coeterumpuncla
d 10 crassiora non numquam supplere curewimus, ac definienda quoe sub asteriscis et obelis posila sunt :
quia sublrac'.ishisce lerminis obeli vel aslerisci, majori patent omnia confusioniquam si nulla apparerenl id
genus signa. Quomodoenim leclor deprehendelconlinenliameorum quoesub asteriscisnotanlur , nisi terminos
viderit suis locis proefiniios?Itaque ne casso labore egregium adeo opus a nobis ederelur, neccssilalecompulsi
omissa puncla aliquol in locis apponerc non timemus; cerli aiiunde eadem duo puncla eodemqueconsilio ab
Hieronymofuisse impressa in sua posteriori Psalmorum emendalione.'Hoec iu génère proemonuissesit saiis :
coetcrasuis locis infra dicentur.
PATRUM VETERUM TESTIMONIA DE LIBRO JOB.
Ex epistolaOrigenis ad Africanum. B Ecce , mauebo adhuc parum exspeelansspem salutis
Sed et in Job , ab illo loco , Scriptum esl aulem meoe, usque ad hoecverba : ul requiescamab oerumnh
el doloribus meis qui me nunc constringunl |. Nam
illum resurreclurum cum iis quos suscitât Dominus, hoec laulum verba, ntulieris
ad fiiiem usque quoecumquesequuntur désuni apud \ subaudi in Hebraico]
Hebra'OS: quamobreui ncc apud Aquilam exstant; scripta sunt : Die verbumconlra Dominum, et morere..
Rursum plurima per médium tolum Jobum apud
apud Septuaginta autem et Theodotionem ca sunt Hebroeos posita reperiunlur ; non item apud nos.
quoe lanlumdem valent inier se. Mille quoque alia Et soepequidem quatuor vel très versus interdum et
invenimus in Job in nostris exemplaribus quoe et qualuordecim, et sedecim, et novemdecim.TSt quid
minus et plus babent quam apud Judoeos : minus me hoec enumerare? quoe inulto labore col-
cum mane obtuiil iis oportet
quidem , surgens pro sacrificia ne nos lateret discrimen Judaicorum uos-
secundumnumerum ipsorum [vilulum unum pro pec- legimus ,
cato pro animabu*eorum]. Et cum accédèrent angeli irorumque exemplariuiti.
Dei, ul slarcnt coram Deo, venit quoquediaboluscum Ex Hesychio apud Vsserium Armachanum epist. ad
illis ; hoc : Circumiens terrain cl pcrambulanseam. Ludovic. Capellum.
Proeter ea post hoecverba : Dominus dédit, Dominus
abslulil, apud Hebroeos non erat illud : Sicut Do- Hcsychius vel quicuntque ineditarum in Libros
mino placuit , sic faclum esl. Plura sunt aulem in sacros Hypothesium auclor fuit , distinclione adlii-
nostris quant iu Hebraicis : quando dixit Jobo uxor bila, libnim Job sine asteriscis quidem iCOOa-ri/ou?
ejus, ab illo loco : Quousquep>rseverabis[dicendo : habuisse notât; cum asteriscis vero 2200.
61 LIBER JOB. ALTERA VERSIO. (8
Ea; epistola 71, alias 10, S. Auguslini ad A. Ea; ProefalioneHieronymiin suam translationem
Hieronymum. libri Job ex Hebroeo.
In hac aulem epistola hoc addo, quod posiea di- Discant igitur obtrectalores mei reciperc in loto,
dicimus , ex HebroeoJOBa je inierpretatum , cum quod in parlibus susceperuni : aul inlerpretationem
jam quanidam haberemus intcrpretalionem tuant meam cum asteriscis suis radere. Neque enim fieri
cjusdehi propheloe ex Groecoeloquio versant in La- polest, ut quos plura intermisisse perspexerint, non"
linum : ubi lamen asleriscis nolasti quoein Hebroeo eosdem etiam in quibusdam errasse faleanlur : nroe-
sunl, et in Groecodesunt, obelis aillent quoein Groeco cipue in Job, cui. si ea quoe sub asteriscis addita
inveniuulur, et in Hebroeonon sunt : tant mirabili sunt, sublraxeris, pars maxinia voliimiiiis deti'unca-
diiigeulia , ul quibusdam in locis àd verba singula , biiur : et hoc dumiaxal apud Groecos.Coelerumapit'd
singulas slellas videamus: significantes eadem verba Latinos anle eam translationem quam sub asleriscis
esse in Hebroeo, in Groecoaulem non esse. Adveriat et obelis nuper edidimus, septingenti ferme aut oc-
lector, hac Hieronymi versione usum fuisse Augusti- liogenli versus desunt : ul decuriaïus et làceralus
uum libro Anuolaiionumin Job : proetermissistamen corrostisque liber, foeditàlehtsui publiée legentibus
hujuscemodisignis asteriscorum et obelorum. proebeat.

PlUEFATIO HIERONYMI IN LIBRUM JOB.

Si aul fisccllain junco lexerem, aul palmarum B tinos jacebat in stercore , et verntibus scatebal er-
folia complicarcm , ut in sudore vullus mei come- rorum , iutegrunt, immaculatumque gaudele. Quo-
dcrem panent, el venlris opus sollicita même trac- modo enim probatione alque Victoria duplicité?
larem : nullus morderet, nemo reprehenderet. Nunc universa ei sunt reddila : ita ego in lingua nostra
autem quia juxta sentenliam Salvatoris volo operari (c audacler loquor)Teci eum habere quoe amiserai.
i-ibum , qui non périt, et antiquam divinorum Vo- Igilur et vos, et unumqucmque lectorem solila Proe-
luminuni viam, senlibus virguliisque purgare, mihi falione comntonco, el in principes librorum eadem
a genuinus infigilur : correclor viliorum falsarius semper anncctens, rogo, ut ubicumque précédentes
vocor, el errores non auferre, sed serere. Tailla virgulas -f- videritis , scialis ea quoe subjecla sunt
est enim veiuslatis consucludo , ut etiam confessa iti Hebroeisvoluminibus non haberi. Porro ubi slelloe
plerisque v'uia placeani, dum magis pulchros habere imago fulserit X ex Hebroeoin noslro sermone ad-
maluni codices, quant emendatos. Quapropter, b o dita. Nec non et illa quoe d habere videbamur , et
Paula et Euslochiuni, unicum nobilitalis et liumili- ila corrupla erant, ul sensum legentibus lollerenl ,-
taiis exemplar, pro flhbello, calathis, sporlellisque, oranlibus vobis, magno labore correxi ;e magis utile
inunusculo monachorum, spirilualia hoecet mansurà quid ex olio meo Chrisii Ecclesiis venturuin ratus ,
dona suscipite : ac beatum Job qui adhuc apud La- quam ex aliorum negolio.
a Errore librariorunt septem mss. vel antplius le- C apparet in proefalione ad libros Salomonis, quant
gunt hoc modo, mihi geminusinftcjilur.In canone S. lypis melioribus in lineni Bibliothecoeedendam pol-
Germani a Praiis : additum esl verbum en-or, id est, licili sumus supra, cum de liisce voluminibus dispu-
error mihi genuinus infigilur : edili relinenl omnium talio institiita est. Coelerumflabellum de quo hic loci
mss. dcpravaiiones, iu iis enim ita legunt Erasmus loquitur Hieronymus, inter monachorum munuscula
ac Marianus, error mihi geminus infigilur. Phrasis ipsum computans, erat instrumentant proecipuc ad
vero islhoec,genuinnm infigere, familiaris erat Hie- excilandum igueni, vel ad abigendas muscas : atque
ronymo, uti liquel ex hoc loco libri primi Apolngioe id genus flabelli lenebai manu sua Euslochiuni, dum
adversus Huiinuir.: Mehominemmaledicum , omnium Pauloematri in leclulo decumbenti, jam jamque obi-
delractorem (esse dicil), in proecessoresmeos gehui- turoeassiiteret. Vide Epitaphium Pauloe apud Hiero-
iium semper infigere, ex Saiyr. 1 Persii, et 5 Juve- nymum. MART.
nalis similes loculioues depromptoe nobis videnlur. c Quamplures mss. cum edilis, ul audacler loquan
MART. MART.
— Maie quidam mss., geminus. Passint , quod et d In pluribus mss. ac in editis, quoehaberi vide-
Mariian. notât, hac ulitur pbrasi Hieronymus. Ali- bantur. Consequenter pro ex olio meo, decem mss.
ctibi addil et dénient, ut in Proef. ad Chronicum. legunt, ex odio meo. MART.
Nec ignoro mullos fore , qui huic volumini genuinum e Accepit ex illo Sallustii eflalo in Jugurlha cap.
dcnlem infigant. 4 : Majus commodumex olio meo , quam ex aliorum
b Siupenda hic occurrit velerum librariorunt teme- negoliis Reipublicoeventurum, etc. Atque olium qui-
riias, qua ausi sunt in mss. codicibus fere omnibus dem Hieronymus sludia litlerarum vocat, quoe ila
lollere de medio verba hoec, o Paula el Eustochium: D cl vulgo audiunt.: quod ego ea de causa moneo, ne
ac eorum loco isla substituere, o fralres charissimi: forte ex recenlioris crilici senlenlia exislimes , hic
quasi indigne fercnles quod Hieronymus lucubra- luxata librarioruni vilio esse nomina, legendumque,
tiones suasmulieribus dedicassel. Idem invidioelivor ex negolio meo... quam ex aliorum otio , etc.

IHCIPIT

LIBER JOB.

[Crtp.I.J Homo quidam erat in regione Ausiiide, A juslus Dei .cultor, abstinens se ab omni re mala.
nontinc Job. Eral homo ille verax, siqe crimine, Habuit aulent sepiem filios et très ftlias. El eraut
63 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 61
pecora ejus a [mulia nimis] ; oves, seplem millia; ii colit Job Dominum? non lu circumsepsisti quoesunt
cameli, tria millia; juga boum, quinquaginla : et extra domum ejus, et inlra domumejus,et quoeforis
asinoe gregales quingenloe, b -f- et minisierium co- sunt omnia in circuîtuejus? Operibus manuum ejus
piosum nimis, \ et opéra magna erant ei super benedixisti, et pecora ejus multa fecisli super lerram.
terram. Et erat homo ille nobilis, de filiis orien- Sed mille manum luam, el lange omnia quoehabet,
tis. Convenientes aulem filii ejus ad invicem , fa- nisi in facie tua benedixeril tibi. Tune dixit Dominus
ciebant convivium quotidie : convocalis secum so- diabolo : Ecce omnia quoecumquehabet,do in manu
roribus suis, ut secum vescerenlur et biberenl : et lua ; sed ipsum noli tangere. Et discessit diabolus a
cum fuiiii essent dies convivii, miltebat Job, et pu- facie Domini. In eo die filii Job, et filioeejus X c°-
rificabat eos consurgens mane, et offerebat pro medebant, el *,bibebant vinum in domo fratris sui
eis viclimas secundum numerum eorum, « -f- et vi- senioris. El ecce nunlius venit ad Job et dixit ei :
tulum unum pro peccato animarum ipsorum \ Di- Juga boum arabant, et asinoe pascebantur juxta
cebat enim Job : Ne forle peccaverint filii mei, et eos, el venerunt hosles, et ceperunl eas, et servos
maledixerint Domino in cordibus suis. Sic faciebat occiderunt gladiis, et liberaïus ego solus veni, ut
Job omnibus diebus. Faclum est, in his diebus: et renunliarem tibi. Adhuc eo loquenlc, venit et alius
ecce venerunt angeli, d ut astarent coram Domino. B nunlius, et dixit ad Job. b Ignis X Dei * cecidit de
0 Et venit X equident * diabolus cum eis. £ Et dixit coeloet concremavit oves, et pastores consumpsit
Dominus diabolo : Unde ades? Et respondens diabo- similiter, et liberaïus sum ego solus, et veni, ut
lus Dominodixil: s Circumiens lerram, et peragrans nuntiarem libi. Adhuc eo loquente, venit alius nun-
quoe sub coelo sunt, adsum. Et dixil ei Dominus. lius , et dixil ad Job : Equités fecerunt nobis 1resor-
Aniinadverlisii in puerum meum Job, quia non est dines , el cinxerunt camelos, et ceperunt eos, et
quisquam similis illi super lerram? Homo sine cri- servos occiderunt gladiis : et liberaïus ego solus -fr-
mine, verax Dei cultor, abslincns se ab omni malo. et veni t ut nuntiarem libi. Adhuceo loquente, alius
Respondens diabolus Domino dixil : Numquid gratis nunlius venit, dicens : [Job] 'filii lui et filioeluoe,
a Quoeuncinis inelusinius post Marlianoeumverba, inquit, exploration habemus, allucinaium fuisse im-
multa nimis, neque in Hebr. sunt, neque in Groeco, peritia librarii, qui maie obelum apposuerat jam
nec lamen obelo in Latina ms. proenotantur, ut facile dictis Scripturoeverbis. Inimo vero ipse fallilur splen-
videri possint studiosi alieujus glossema in tcxluut dide, qui S. Doctorem non intellexit.
lemere inlrusum. Ejusmodi interpolaiiones, quas ne- 0 Signum isiud ab exscriptore proelerniissumsup-
dum ab Hebr., sed et ab Origenis Ilexaplari editione plevimus monili ab Origene in epist. ad Africanum.
abfuisse, bonis argumemis colligimus, iisdem infra C Vide supra Origenis leslimonium. MART.
notis designabimus : Martianoeusmiiioriasterisco de- —Obelum hic proeponilet Groecus,qui lamen inlc-
noiavit. habet f*6i7/ovêv«Ttipiàp-oip-cia.; TWV
b Chrysostomus hune locum edisscrens in Catena grius Ù7tÈp IJ/U/ÛV,
etc. Origenes epist. ad Africau. n. 3, altero etiam
Groecorunt Palrum in Job, ita monet : Quoniam loco, 71-epi legit pro \ntkp.Quoquo aulem modo velis,
vero obelisco nolalur illud, minisierium miiltnm verieodunt Latine videlur, vitulumunum pro peccato
valde, sciendum esl, quoe.obeliscosiynantur in He- pro animabus eorum.
braico non haberi, on oo-aùSéltazai, Iv-rw'ESpcdy.û où d Puto supplendum hic Dei nomen esse, nam
xjfrat, verum perspicuitalis causa a Sep'uagintu po- el Groecus habet, ot ayyùoi zov ©sou, et Heb. 133
sita esse. Necesse est hic errorein alieujus scriptoris crnbNn.
seculum fuisse Chrysosiomiim; nam illud, minisie- omiiti Quin aul potins quod proecedit ecceadverbium,
poterat obelo notari.
rium mullum valde, pnsilunt legitur in fonle He- e Obscurus est isie locns apud Origenem. Consulat
braico,-TNDrO"!rr:r.;,l, vaavuddarabba id
meod, est, yoluerit, notas Rodolpbi Wesleni in episiolam
ac familia multa nimis, sive famuliliummullum valde. qui Africanum. Nos(idemms. codicissecuti, qui asle-
Eadem quoque Aquila interprelatus est, attestante ad riscum notai hoc loco , duo puncla post verbum,
Olympiodoro jam in dicta Calena. Minisieriumdicit, equidem, impressimus : cerli ex Augusiino, Hiero-
quod proeslabatura servis. Aquila, serviliummullum nymum soepead singula verba, singulas apposuisse
valde : Symmachus vero, familiam, dilucidius inter- stellas. MART.
prelatus esl. lia Olympiodorus : unde explorainm f Non aliam videlur Origenes ad hune locum in
habemus allucinaium-fuisseChrysostomum imperitia D laudata modo epist. ad Africanum verborum perico-
librarii, qui maie obelum apposuerat jam dictis pen ôSsWÇsw , quam quoe in Groecis exemplaribus
Scripturoe verbis. MART. TÀV
— Proefix'unusbis verbis, el minisieriumcopiosum perperam liicaddebalur,7repts),8cov yiiïxat ip-Kspt-
i:o.x-h<7v.ç
TïivÙTr" sequeniem unicever-
nimis, obelum ad codicis Groecilidem, ipsa insuper sum spectant, eloùj5avôv,quoead
in nupera codicis Alexandrini edi-
rei veritaiecogenie. Quoenempe U4iicain Hebr. est lionc
jugulantur. Non , ut Martianoeusputat, ea vo-
textu sententia, lrt:2 TO~iiTDîn, et familia mulia luit Adamaniîus
verba, ubi recle infra suo loco ha-
nimis, gemina hic ex Groecoinlerpretaiione exponi- bentur, expungi.
tur, ca scilicet quam jugulamus, tum hac altéra, et s Ista leguniur in Hebroeo proeier illud, adsum :
opéra magna erant ei super terram, quarum allerutram quare corruptus videtur textus epistoloeOrigenis;
redundare, perspicuum est. Quod vero hac relenla, ubi dicilur, circumiens lerram et peragrans eam,
priorcm, quoe tamen Heb. pressius hoeret, obelo abundare apud Septuaginta. MART.
iransfodimus, iu causa esl veterum scriptorum au- b Bene monet Chrysostomus ad hune locum, ignis
cioritas, et cum primis Cbrys. in Calena Groec. Pa- decidit de coelo,apud Aquilam et Theodotionem ad-
lrum in Job admonentis, on wêÉ).taw.tTÔ,K?i Û^-ÏJ- dilum fuisse nomen Dei, id est, ignis Dei decidit de
pzaw na)ln etfôSpa: quoniamobelodenotaturillud: El coelo.MART.
minisierium mullum valde. Martianoeusqui geminani 1 Positum hic loci ab exscriptore obelum sustu-
hanece, quantdiximus, unius senienliaeexpositioneni limus : non enim anle vocem banc alius, sed anle
çsse, non atiiipadverlit, ulramque una probavit, quin verbum, Job, appouendus çral, quia, Jqb non Içgjlur.
Olism Ghrys, erroris çllcam linpliigere nudet, quem, in ïkln'aico, MAÈT.
«3 LÎBER JOB. ALTERA VÈRStO. 66
dum contedunt et bibunt vinum apùd fratrem suum A / per lerram, homo innocens, verax Dei cullor, abs-
seniorem , subito spirilus malignus irruit a deserto, linens se ab omni malo , et adhuc persévérât in in-
et tetigit quatuor angulos domus!, et mit, a et libe- nocentia : tu vero dixisti, ut substantiam ejus frustra
raïus sum ego solus , et veni, ut nuntiarem libi. Tune perderem. Respondens autem diabolus Domino,dixil:
surrexit Job, et conscidit veslimenta sua , et loton- Corium pro corio, et omnia quoecumque habue-
dit comam capitis sui : et procidens in terram ora- rit homo dabit pro anima sua. Sed extende nianum
vit, et dixit : Nudus exii de utero matris meoe, et tuam, et lange ossa et carnes ejus , nisi in facie tua
nudus vadam illuc. Dominus dédit, Dominus abslu- benedixerit tibi. Dixit autem Dominus diabolo : Ecce
lit : -r sicut Domino placuit ila faclum est * sit no- irado illum libi : tantum animam ejus custodi. Et
men Domini benedictum. In omnibus bis -f-, quoe egressus diabolus X a facie Domini * percussil Job
*
conligerunt ei non peccavit Job •*-coram Domino\ vulnere pessimo, a pedibus usque ad capul. El lulit
et non dédit insipienliam Deo. X sibi \ lestam , ut raderet sàniem. Et X ipse t se-
[Cap. IL] El faclum est in illis diebus venerunt debat in siercoreb [extra civitatem. Tempore vero
filii Dei, ul astarent ante Dominum , el venit diabo- mullo injeclo:] X Et dixil illi uxor sua: Quousque
los in medio eorum X °l staret coram Domino* Et suslinebis -f- dicens c \ Ecce exspeclo parvo -Î- SUS-
dixit Dominusdiabolo : Unde tu venis ? Et respon- B ] linens spem salutis? H- Ecce enim exterminaia est
dit diabolus Domino X et dixil \ Circuivi qua; sub memoria lua a terra d -r- filii et filioe, mei ventris
coelo sunl; et peragrato loto orbe, adsum. Et dixit dolores et gemitus -i- quos frustra portavi cum la-
Dominus ad diabolum : Animadverlisti ergo famu- bore -f- Tuque in pulredine vermium sedes -?- per-
lummeum Job, quia'non est quisquant similis illi su- noctans sub divo e -i et ego oberrans,et deprecans

— Scripserit Origenes tpxsrai -f- JT/SÔ? 'iw§ J U- morere. Nihil hoc luculenlius testimonio.
d Ex dislinelione versiculorum, quam retinet ms.
yuv, etc. ad cujus videlur nonnam locus iste refigen-
dus, venit*- ad Job t dicens, etc. Certe in Hebr. Jobi Alexandrinus in Calena GroecorumPatrum, hune
nomen, quod adeo uncinis inclusimus, lacet. obelum supplevimus : lot namque Scripturoe pars
a Desunt in ms. quoesequuntur : cecidilquesuper isthoecobelos debei habere, quoi habet versiculos :
pueros, et mortui sunt. MART. alioquin minime perspeelum foret inluenti, quanta
—Suppleex Groecoislhoec:domussuperpuerostuos, versuum copia redundet apud LXX interprètes, cujus
et mortui sunl, quoelibrarii oscitantia in Latino ms. nullum exstat vestigiumin Hebroeorumvoluminibus.
excidisse, nihil est dubium. Porro vice versa nonnihil juvant obeli hic nolati ad
bQuoe intra nncinos comprehensa sunt, non sunt restituendam perfeclam versuum distiiictionem in
notata obelisco in ms. codice; etsi minime lcgan- ms. Alexandrino, quia nonnumquamduo versus sub
lur, apud Hebroeos,redundenique in Groecisexem- ^'_ una divisione ibj leguntur. MART.
planbus LXX. Quid vero doceat nos intmediaie se- e Neque plura Groecushabet lextus : Martianoeus
quens asteriscus, scire non possum. Ideo tamquam tamen in Addendis alterum hune versum suppleri
inutilis el errore librariorum positus habendus esse hic jubet atque interseri; Elero vaga, et habilu an-
videtur. MART. cilla ambulans, quod hoec verba lecta olim sint in
—Totidemsunt et inGroecoverba, nec lamenùêùt- alio exemplari Job juxta LXX a Joan. Camera-
o-fisvK,quoenos uncinis circumscripsimus, quod in rio Dalburgio episcopo Vangionum. Consiabit vero
Heb. desiderenlur : é'^wTA?iroAewr.XpmouSI no)lo\) ab hujusmei episcopi mox recitando testimonio, mi-
^poêeênzoTOf. Qui subsequitur asteriscus, unam illu- nime supplendam eam simul esse pericopen, sed
cescere facit, Et, voculam, quant nos e lextibus Heb. stare pro hic impressa, Et ego oberrans, et de-
el Groecosuffecimus,ulipsaasierisci, quem inutilent, precans : et quod ille invenit in Badagiensi monaste-
ac posilum librariorum errore Martianoeus puiavit, rio exemplar nonHieron. versionis, sed alius fortasse
ralio consiaret. antiquioris esse. Sic autem verba ejus habent : Soepe
« Manifesta exscriptoris errore hic nolalus erat; quoestussum, Scripturam sacr. pluribus in locis a
asleriscus pro signo obeli, et quidem post verbum, vera interpretatione esse depravatam, non Hieron.
dicens, quod non legitur in Hebraico. Nos Origenis; viri doctissimi et sanciissimi culpa, sed viiio libra-
aucioritale fulti, suis locis ac signis omnia reslitui- riorum. In qua re nonnulli nebulones incoloecella-
mus. MART. rum urbanaruni mihi adversaii sunt, ex spiritu vini
—Martianoeushieduoerassiora puncla apposuerat,, sententias suas proferenies': quorum ul insciliant
ad finem ùëeliapèwç voeis denoiandum, période ac! luculentam arguamus, mitlo quoe nuper in Bada-
si quoesequuntur, Ecce exspectoparvo, de Hebr. cs- D giensi ntonasierio in veteri Biblia reperi verba uxo-
seui textn, cum minime sinl, el jugulari pariter ris Job, in emendalis Bibliisnoslris deficienlia: Dixit
obelo debeant. Id ex ipsa, quam Mari, innuit, Ori- autem illi uxor sua : Adhuclu permanesin simplicilate
genis epist. ad Africanum constat, cujus operoepre- lua ? Vsquequo lu nunc suslines, el dices. Ecce ex-
liuin est verba describere : Tzldma èv TOÏÇ ; speclo paucum lempus,adhuc sperans spem salutis?
rip-tripoiç
imputa. 'EêpaXr.à, S?t enznû'làëy yuvijaÙTOÛ,à7rÔToû" Ecceexterminalaest, el periit memoria tua de terra.
f pé%piTtvojKapTtpwn;; Asy '
wv'l Soù,«va/isvw/fôvovjlTtt Filii tui et filioetuoe, ventris mei gemitus et dolores,
TÏÎVfX7ri5«TÂ?
jxty.pàv7rj50irSs%6(<6voç uoyrripiaçpou,> êa;; quosin vacuumportavicum labore: lu aulem ipse ecce
Toû-«îvaàv«7r«ûuwfi«iTé5v'p6^6ejv^toux«tTiûvôâuv5v, «Zï sedesin pulredinevermium,pernoctanset vigilanssub
ft£ vûvffuvi^ouo-f> [/.ôvovyùp rà pripctrixTjjfyvvaiv.àç; divo: et ego vaga el habilu ancilloeambulansde loco
ùvv.yéypx'XTui'TO,t cùXemôvtt pùp.KirpàçKvpiov,v.a.1 i in locum,et de domoin domumoperis causa, exspecto
7£).EÔT«.>Multain nostrisexemptaribus\ultraHebr. re- quandosol occidal, ul requiescama gemitibusmeis el
dundant, quoehis uxoris Job verbis: quousque perse- laboribus, qui me nunc temporibushis comprehende-
verabis? addunlur, dicendo : Manebo adhuc parvo) runt ; sed die aliquod verbum,benedicin Domino, et
tempore exspeclansspem salutis meoe,usque ad il- morere. Nosunam suffecimus,voculam ego, quoedee-
lud, ut requiescam ab oerumnismeis, et a doloribus 3 rat, atque eam quidem tum Groecia codicis ope,
qui me nunc detinent : namhoectantum uxoris verba i lum recto cogente sensu,
icripta sunt : Sed die verbum contra Dominum, ett
67 S. HIERONYMIDIYINA BIBLIOTHECA. 68
X de loco in locum, et de domo in domum, -i-,A X et conlurbent eam quasi amaritudines diei ' et
exspectans quando sol occidat, -f et requiem agam noctem illam X suscipianl tenebroe * Non sit in die-
laborum : -=-et gemiluum, qui me nunc agunl t sed bus anni, neque numerelur X i" diebus mensium *
die aliquod verbum in Dominum, et morere. At ille sed nox illa sil dolor, ncc veniat jucundilas -f ne-
«^ inluens ', dixit ad eam : Tamquam una de siultis que gaudium * in ea ; sed maledicat illi maledicens
mulieribus locula es. Si bona suscepimus de manu diei « [illi] qui magnum celum caplurus est. Tene-
Domini, mala quare non suslineamus? In omnibus brescant sidéra noctis illius; permaneat, et in Iucem
his -i- a quoeaccidcrunt illi * nihil peccavil Job la- non veuiat, neque videal Luciferum orientent, quia
biis ):<suis -f anle Dominum. non conclusit portas ventris mairis meoe, abscondis-
Ul audieriint Ires amici ejus omnia mala hoecb set enim laborem ab h oculis meis. Quare enim in
quoe accidcrunt illi, convencrtint unusquisque de venire non obii, ex utero exiens, el non -j prolinus
rcgione sua ad cum Eliphaz Themanitcs c [rèx] Bal- * perii? Et ul quid consiiterunt mihi genua? quare
dad Sauchiles [lyrannus] el Sophor X Namaihites ubera suxi? Nunc > inique dormiens quiesecrem, et
-f Mineorumrex t El venerunt ad eum simul ul vi- somni securitatc fruerer cum regibus honoralis ter-
sitèrent, et consolarenlur. Videntes aulem eum roe, qui gloriabantur in i gladiis : aut,cum principi-
procul, non agnovcrunl. El exclamantes voce magna B bus quibus | mullum ] fuit aurunt qui complevertint
flevcrunt, scindentes singuli vestimenla sua, spar- dontos suas argento : aut tamquam abortivum pro-
genlcs singuli pulvercm super caput suum X 'n lapsum ~i de vulva mairis t aut tamquam infantes
coelum l scderunt cum eo X '»>terra ', septem die- qui non viderunl lucem. Ibi impii deposucrunt furo-
bus, et seplem noctibus : cl nemo eorum loculus rem suum. Ibi requieverunt faiigati corpore, simul-
est X ad eum verbum * Vidcbant enim d vulnera que in oelernum X abundaverunl * nec audierunt
ejus airocia, et magnum dolorem valde. vocem exacloris. Pusillus ei inagnus ibi est, el ser-
[Cap. III.] Post hoecJob aperuit os suum, el ma- vus k non limens dominum suum. Ut quid enim da-
ledixit diei suoe. El X respondens Job ', dixil : Pe- tur eis qui in amariludinesunl lux et vita, anima-
rçât dies ille iu quo nalus sum X "' e0 t el nox in bus quoesunt in doloribus, quoedesiderant morlem,
qua c dictant esl, conceptus esl homo Nox illa sit et non conlingil illis, quoercnteseam tamquam tbe-
[Al. sint] tenebroe: ncc requirat Dominuseam desu- saurum, et gaudio afficiuntaT1. Mors viro requies,
per, nec f invcnial eam lumen ; sed excipiant eam cujus via abscondila est. Conclusil enim Deusadver-
tenebroeet umbra morlis. Veuiat super illam caligo, sus eum. Ante escas quippe meas gemilus m[ad Do-

" De his addilamcntis ila monet S. Chrysostomus: G ms. codice : nos vero illum expunximus, quia in
"O'Eêpcûoçaùrô oùxi'yji, àpy.ovvzw; T«vewoiavTrposx- Hebraeis voluminibus legimus cum pronomine, «6
<pp«.aai.Hebroeus codexhoc non habet, contentussen- oculis meis. MART.
sum explicuisse.Sic autem Chrysestomum intcllige, 1 Vitiose lectum a Marlianoeoitaque pro utique :
quod llebroeusnon habeal ea» quoe obelis notala ac lum allcruni additum nunc adverbium : IVtmcitaque
jugulata sunt. MART. nunc dormiens, ele. Nos locumex S. Auguslini testi-
i' Quem falso Martianoeusproeposueralhis verbis, monio et Groeci codicis auciorilate emendamus :
quoeaccidcruntilli, obelum sustulimus, cum el lucu- NOvcu>y.oinnOdç x.T. A.
lenttssime in Heb. hic loci sint, *îhs TWOXl, i Iterum ex vitiato codice perperam lectum a Mar-
quoeeve- lianoeoin
ncrunt super eum, eldeceptus videatur loci simililu- malis, pro in gladiis, quod substituera non
dine suncriori proxime versu Latinus autanuensis, dubitavimus post Hebroeumtextum rtain, Groeco
iil camdeni iisdcm verbis proefigendampularit obeli ipso et èvÇtij>e<nv proeferenle.Sed et S. Auguslinus,
notant. qui gloriabantur in gladiis. Unde esl, inquit, el gla-
« Verba uncinis terminata absunt in Hebraico; dium spirilus, quod esl verbumDei.
k Tertio vitiose et falso faclum a Martianoeoser-
hoeclamen errore vel incuria librariorum non sunt
obelis nolala in ms. codice. MART. vus metuens, pro servus non limens, quemadmodum
d Redundani, si Hebroeocomponantur, hoecpro- emendaium a nobis esl, tum ad recii sensus, cum
eiiam ad normam codicis Groeci où deSoiy-àg.
prie verba, Vulnera ejus airocia, quoe malim adeo Quam lectionem luculcnlissimo QepÔKw testimonio firmavit
vern proefixodenolari. In Groecoetiam cod. Alexand. S. : El servusnon timensdominumsuum.
'JEWOMV yv.p Twnikoynv (SSIVÀV ovo-avx«l ) psyahiv Auguslinus
D Sivèsecundumillud : Vis non timere.polcslatem,bo-
ayoiïpa:verba quoeparenlltcsiclausimus.obeloconfo-
diuntur. Adeo quam plane contrariant S. Inlerprelis num fac. Sive secundum illud, Consummaladileclio
menti asterisci notam Martianoeusproeposuilverbis cl foras mittil timorem.
1Ontittuntur hoecin ms., cuminvenerintscpulcrnm,
magnum doloremvalde, niendtini Latini amanuensis vel si
aperlissimum inde amoverc non dubitavimus. fuerint conseculi.Consulendtis est lextus lle-
c Legit S. Auguslinus in Annoiaiionum libro, in broeus, acms. Alexandrinus ad intelligeniiam hujus
loci. MART.
quaf dixerunt : Groecusquoque ÈVVS smoii. — Alcxandrini codicis lextus :
Denuo S. Auguslinus, Necveniat in eam lumen, IKV Subjungil Groecus
pressius Groeco,M«SèIlOotd; «ùr<jvyéyyoç. xKTaT'Jx««,id est, si fuerint conseculi: in aliis
BTametsi nihil inimuto, et inclusam uncinis vo- addilur proelerea,6av«Tou,id esl, ntortent. Paria ha-
cem retinco, ac scio ita ferme lecium etiam ab Au- beimHebroeusquoque texlus.
gustino, malim tamen pro illi, quod ut vides, in He- Facile pro ad Dominum,quas voculasuncinis in-
broeo pronomen non est, legi illo, ac jungi subsé- clusimus, legendum uno est verbo adest ; facileenim
quent! senientioe,ille qui magnum celum, etc. Groe- librarius scriplionis nescio qua sintilitudinc deceptus
cus, 'o y.i\m [iiyv.y.ûroç^ipiiirauOat. Leviora quoe- est. Sic certe ipse olim Auguslinuslegit : gemitusad-
dam infra (aeitiemendamus. est: el fleo,e\c. Illud vero ad Dominum, neque
. h Ante verbum hoc meis apposilus est obelus in Groecuscodex,ul de Hebroeointérim taccam,agnoscit.
 "" LlbER JOB. ALTERA VERSIO. 70
69
minuni ] : et fleo coarctatus timoré. Timor enim A Afflavitenim eos, et aruerunt, inlerierunt, quia non
quem verebar, venit mihi, cl quem timebam, com- habebant sapienliam.
prehendit me : neque in pace fui, neque in silenlio, [Cap. V.] Invoa autem si quis tibi respondeat :
neque in requie : venit aulem [ Al. enim ] mihi ira. aut si quem sanctorum angelorum videas. Elenim
slullum interimit [Al. perimit] ira : errantem autem
RESP0HDENS AUTEM ELÎPHAZ THEMANITES, DIXIT
:
occidit zelus. Ego aulem vidi slultos radicem mil-
[Cap. IV.] Ne forte loquamur tibi in moleslia. tentes; sed prolinus contesta est eorum conversaiio.
Pondusautem verborum luorum quis sustinebil?Quod Longe fiant filii eorum a salute, et conlerantur anle
si lu monuisli multos, et manus infirmium conso- [Al. super]januasd[infirmorum],etnon sit quieruat.
latuses, et oegros corroborasti sermonibus, geni- Quoe enim illi congregaverunt, jusii contedenl, ipsi
busque inlirmium valeludinem proesiitisti, et nunc vero de malis non liberabuntur. Exhaurialur fortin
venit in le dolor, et penetravit le, lu autem conlur- tudo eorum. Non enim prodiet de terra labor nec de
batus es : nonne limor luus stullus esl, et spes lua, montibus germinabit dolor; sed homo in labore na-
et simplicilas a viloe tuoe? Recordare itaque quis scilur : pulli autem vulluris àltissime ° volant. Unde
ntundus pericril, vel quando veraces radicitus inter- el ego deprecabor Dominum, et Dominum omnium
ierint. Quemadniodum vidi arantes pessima, el qui B dominalorera invocabo, qui facil magna et investi-
scrnnl ea,dolores metunt sibi. ProeceptoDominiper- gabilia : glorifica -f- et ingenlia ' * quorum non est
ibunt, et spiritu iroe ejus demolientur. Fremitus numerus. Qui dat pluviam s super X faciem l ter-
leonis, et vox ieoenoe,etb gaudium draconum exsiin- roe, et mitlit aquam sub coelo. Qui facit infirmos in
ctum est. Myrmicoleonperiit, eo quod non haberel excelso, et qui impeditos excilat X in salulem. Qui
cscam : et catuli leonum divisi sunt ab invicem. mutât consilia aslulorum, ut non faciant [Al. facial]
°
Quod si aliquod verbum verum fuisset in sermoni- manus eorum veritatem Qui comprehendit sapien-
bus luis -f nihil horunt tibi accidisset '.. Numquid tes in prudentia, et consilium versutorum exlerret.
non capil anris mea magnifica ab eo, somnum el li- In die occurrent illis tenebroe: et [Al. aut] lamquam
morem noelurnum? Decidente timoré in homines, nocte palpabunt in meridie. Et pcreanl iu bello, et
borror mihi accidit et tremor : et valide ossa mea egrediatur de manu polcnlis infinitus. Sit aulem in-
comntovil, et spiritus in faciem mihi occurril. Hor- firmo spes : et iniquus obstrualur. Bealusaulem vir,
i uerunl capilli mei et carnes. Exsurrexi, et non co- quem arguit Dominus. Correplioncm ergo ontnipo-
guovi. Inspexi, et non erat figura ante faciemmeam : tenlis ne abnueris. Ipse enim dolorem facil, et rur-
sed auram lantum el vocem audiebam. Quid enim? sum medelur. Perculil, et manus ejus sanat. Sexies
Numquidhomo coram Domino mundus erit, aut ab C de neccssilatibus liberabit le, et in seplimo non le
operibus suis sine macula vir? Si conlra servos suos tanget malum. In faine liberabit le a morte, in proe-
non crédit, et adversus angelos suos pravuntquid re- lio vero de manu '' ferri solvet le. A flagello linguoe
perit? habitantes autem domos luteas, de quibus et abscondet te : neque limebis, neque supervenient
nos ex eodem Iuto sumus, percussit illos tamquam libi mala. » lnjuslos et iniquos deridebis, i ei fero-
tinea, et a manc usque ad vcsperam ultra non sunt, cienles beslias non limebis X Quia cum lapidibus
et quod non possent sibic ipsis subvcnire perierunt. agri habebis foedus.Bestioeenim feroepacatoeerunt

BCum sit in GroecoTÎJ?ÔSOO, id est, vioe: in La- loco resliluere oequumruit, ne aliqua fraus subrepo-
'
lino,aulem vox isllioec.perquam similis sit viloe,opi- ret— ex noiariorum errore. MART.
nâri licet, confusu.m.olim a l.ibrariis nomen, hocque Finalia puncta quoeet soepe alibi Martianoeus
illi lemere subsiilulum. proetermiltit, hic el subîequenii loco suffecimus ut
b Hic vero manifestamendosa visa esl Martianoei quousque procédât lectio obelo confodienda seu
'
lectio, gladius exstinctus,pro qua rescripsimus, gau- aslerisco illustranda, conslet.
dium exstinclum. De hoc primum reclus nos sensus KProeponebalur in Martianoeiedilione asteriscus
monuil, nam gaudium quidem exslingui, non gla- j) proecedenliverbo super, nullis deinde addilis lermi-
dium inielligimus: deinde Groeciipsius lextus voca- nalibuspunciis. Liquet vero ex Alexandrini codicis
bulum yu.\ip'iv.poe.,quod gaudii effusionem, seu jacta- uupera recensione, uni voci irporranov,id est, faciem
lionem insolesccnlem significai : denique ci S. Au- asleriscum in llexaplis fuisse proefixum,quemadmo-
guslini eadem lectio persuasif. Pro haberet, quod dum h
resliluimus.
scquitur, anlea erat habet. Vitiose in suo leg'u Martianoeus codice inferni
c Erat minus rccle ipsi;Groecus, itapàzà pà SÙVK- pro ferri, nam et Groecuslextus habet èx
yUpbç
<?6«IKÙToùjÉKUTOÏÇ- fioyQmat: Augustiniani quoque trtSripw,de manu ferri, seu ferrea : et S. quoque Àu-
bfori; quod non possentsibi ipsis subvenir.e. iia proefert quod eliam interpretalur de
J Martianoeuslegit impiorum,qui veteris amanuen- gusiinus
potestttlevinculorum.Noshorumope texiuuni veram
sis error esl. Nos accepimus ex Auguslino, infirmo- ieciiouem resliluimus.
•ruin,quos eliam in bonam partem interpretatur, id 1 Supplcl hic Groeci codicis Alexandrini
el. in cubiculum a xaî où «7TO edilio,
est, humiles, qui rccepli fuerint <poêï)6)5<T>] zalamtapîuç'Ori èhvGerancàaixto-
sponso : lantum ul
abest, pro impiis habucrii. Con- pîa. El non limebisa miseria, quoniamvenietmiseria
el
cinitvero Groeca vox wo-ôvwv,minorum; quoe la- i Quant hic Marlianoeusproeposuerat,delevimus
men in Hebroeovacat, atque hic adeo uncinis inclu- asterisci nolam, qua etiam Alexandrinicodicis editio
dilur. Leviora infra emendamus. caret. Pro ferocienteslegit S. Auguslinus féroces•
0 S. Auguslinus,volitani, qupd verbum et in sub- eed eo longius Groecus ipse conlextus abludit : 'ATTÏ
nexa ibi exposilione servat. Se Onpioty«ypofewvrâçyvç où foënOniTYi. Tum addil ;
f Obelus hic posituseral post ingcnlia, quem suo Qripss <roi: Bestioeenim féroces'
yàp aypioietprjvîwrouixt
71 S. HIERONYMID1V1NABIBLIOTHECA. 92
libi * a Deinde scies quod in pace erit domus tua': A ^ nix aut glacies conslricla cnm tabuerit in calore,
et tabernaculi tui conversalio non peccabit. Et non apparet quid fueril : sic et ego dereliclus sum ab
scies quod multum erit semen tuunt : el filii lui erunt omnibus. Perii, et exsul de domo mea factus sum.
tamquam lterba omnis in campo. Et venies in sepul- Yidete vias Themanorum, semitas Saboeorum. 8 In-
crum lantquam frumentum malurum [b quod in tem- tuemini, quia confusionem consequentur qui in ci-
pore suo metelur] aut tamquamacervus areoein tem- vitatibus, el in divitiis conlidunt. b Nunc autem et
pore suo congregatus. Ecce hoec ila exquisivimus. vos insurrexisiis in me sine misericordia :. sed vi-
Hoecsunt quoe audivimus, tu vero scilo temelipsum dentes vulnus meum, limete. Quid enim? Numquid
[quid egeris]. aliquid vos pelii, aut forliludine vestra indigeo, ut
BESPONDENS AUTEM JOR, DIXIT: me salvelis ab inimicis, aut de manu potentium eri-
[Cop. VI.] Si quis appendens ponderel iram meam, pialis me? Docete me, et ego obmulescam. Si quid
et c sermones mcos ponat in statera simul : arena erravi, dicile mihi. Sed ul video, ' prava veri ho-
littorum invcniel graviores. Sed ut videlur, verba minis esse dicilis. Non enim a vobis auxiliuni peto,
d mea sunl mala. Sagitioe enira Dei [Al. Domini] in neque iucrepalio vestra silentium imponit mihi.
corpore meo sunt : quarum furor bibit sanguincm Neque enim eloculionem sermonis vestri suslinebo.
meum. Cum enim incipio Ioqui, stimulant me. B ] \rerumtamen super pupillum [Al. pusillum] irruistis,
Quid enim? Numquid frustra onager clamabit nisi et insilislis in amicunt vestrum. Nunc autem i as-
escam quoerensfyM.requirensj? aul bos mugietcum picienles X vacaie mihi. In facie vestra non
habeat in proesepi cibos? Numquid potest sine sale mentiar. Sedele, et non sit iniquitas : et rursum jus-
edi panis: aul est sapor in sermonibus vanis? Sic titioe adestole. Non est enim in ore meo iniquitas.
nec anima mea poiest cessare. Felidas enim video [Cap. VIL] Et fauces meoenonne sapientiam medi-
escas meas, sicut est odor leonis. Quod si det et lanlur [Al. meditabantur]? Numquid non lenlalio
veniat poslulalio mea, et spem meam det Dominus : est vila humana super terram, et sicut quolidiani
incipiens Dominus vulneret me, sed non in perpe- mercenarii vita ejus? aut lamquant servus metuens
luum me interficiat. Sit mihi civitas sepulcrunt, dominum suum, et consecutus umbram : aul tam-
super cujus muros saliebam. Non parcam. Non quam mercenarius qui exspectat mercedem operis
enim mentilus sum e verba sancti Dei mei. Quoeest sui? sic et ego exspectavi menses vanos, et nocies
enim virtus mea, ul sufferam? aut quod tempus dolorum daioesunl mihi. Si dormiero : dico : Quando
meum , ul sustineal anima mea ? Numquid virlus lapi- dies? Et si surrexero, rursum : Quando vespera
dum, virtus mea, aut carnes meoesuntoereoe?aulnonin [Al. vesper]'? k Repleor autem doloribus a vespera
ipso confidebamr?sed adjutorium a me recessit. Aver- C usque ad mane : et concreseil corpus meum pulre-
sa est a me misericordia, et visitaiio Domini me de- dine vermium. lnfundo glebas terroe, radens sa-
spexit. Propinqui mei non respexerunl me, tamquami niem, et vita l mea exilior est, quam loquela, et
lorrens deficiens, aut sicut fluclus transierunt me. periit in vacuum spes. Recordare itaque [Al. ergo]
Qui me meluebant, nunc irruerunt super me. Sicut quia spiritus est vita mea, et non ra amplius rever-

pacaloeerunt libi : quoelamen verba ad subsequenlem landa sunt, aut sub asteriscis supplenda, ut causari
versum unice spectant, et maie in eo codice Groeco exemplarium varielaiem, aut notarum possis : sed
rcpeli, ex Hebroeo archelypo liqtiet. quoe continenter cum in Hebroeo, tum in Groeco
n Iterum plus habet codex Alexandrinus, quoesub maxime textuobtinueril : 'Aràp SE xat ù/m? kitiê^rè
aslerisco continuât : KRIyvwa-ïi tSÔVTS?
ÔTIÈVdp-mrith BTzkpp.nip.01àv£).eï)ft6vo)?,W(7T£ TOip.01)TpaÛfiK :
rpO&fjfiflTE
cou, xcùÈ7rto-v.OTDî trou, XKIOÙpvhàpàp-
TA?eÙ7r(3E7T£iaj quibus de verbo ad verbum Lalina, quam restitui-
T»Î?: quoe ad Hebroeum comparata lextum , nierai mus, inierpretalio respondet. Vide, si lubet, ipsius-
videniur subsequenlis senientioe glossemata. met S. Auguslini Annotationem.
b Ncmpe semel est in HebroeoirïW, quod ad acer- > August. parva pro prava nedum legit, sed eliam
vuin areoerefert. Vide quoe ad hune locum versionis; in subjuncta annotatione exponit : Eum dicil verum
Hieronymianoe ex Hebroeodiximus. hominem, qui personamsignificat agenlis pienilentiam
c Legendum dolores, ipse Martianoeusmonuit : et. conversionead Deum, cujus parva verba dicebanl. At-
esl quidem in GroecoèSùv«?. D*tamen <paû).«,quod est in Groeco, vocabulum, pro-
d Tacet in Auguslinianis libris pronomen, mea. prie détériora, mala, nequam, et vero homine indi-
f- e Apud S. Augustinum : Non enim mentilus sum : gna verba significat.
verba sunl sancta Dei mei. Groecus impressoelectionii i GroecusItabelNuvtSe£^6),ÉiJ/Kf Et?jrp6o-M7raùfi5v,
noslroe hoeretpropius. Nunc aulem inspiciens in faciès vestras,
oùi|/EÙo-ofi«i.
f Addii proelereaAuguslinus, cummihi beneessel: non mentiar. Facil vero cum impressa leclione He-
quoetamquam sacri lextus germana verba inlerpre- broeus, alque ipse Augustinus, qui uno verbo inspi-
lalur, id esl, cumessem immorlalisad imaginem Dei. cientes,pro aspicienles abludit.
In Hebroeoaulem aut Groecotextibus non sunl. k Minus bene in Martianoeieditione Replebor. S.
s Aliter hoec idemnectit: semitas Saboeorumin- August. in inslanlt Repleor, et Groecus quoque
tuemini; sed et Groecustextus abludit, et plus habet. n).«pu?SEyivo/iw,legunt : quorum et nos lectionent
b Solidum hune versiculum 21, Nunc aulem et vosi proeferimus.
insurrexistis in me sine misericordia: sed videntess i Pronomen mea, quod deerat, ex Augustino et
vulnus meum limete, qui in Martianoei edilione ve- Groecosuffecimus.
teris descriptoris incuria deerat, nos ex S. Augus- m Pro hisce verbis, et non amplius rêverteturoculus
tin» tolidem verbis suffecimus. Neque vero ex iis; meus videre bona, quoe tolidem et in Groecosunl, S.
erat hoec verborum pericope, quoe aut obelo jugu-• August. tanlum habet, El non reverlm ad visibilia.
73 LIBER JOB. ALTERA VERSIO. 74
tetur oculus meus videre bona, X a non me co-1A vissima aulem tua inflnita. Inlerroga enim genera-
gnoscet oculus videntis? X °euli tui in me, et non tionem priorem, et exquire genus parenlum. i Et
subsista b \ tamquam nubes expurgata [de coelo]. Si besterni sumus, et nescimus, et uinbra esl vita nos-
enim homo descendent ad inferos, ullra non ascen- tra super terram. Aut numquid non bi docebunt te,
del, et non revertetur amplius domum suam, neque et réfèrent tibi : et ex corde suo profèrent sermones ?
cognoscet illum ullra locus suus. Propterea ilaque Numquid virescil [Al. virel] scirpus sine aqua, aut
et ego non parcam ori meo : loquar in angustia po- crescit juncus nisi irrigetur? Adbuc in sua radice
situs spiritus mei, aperiam c amaritudinem animoe consislit, et non meteiur. Aniequam k bibat omnis
meoe -f- coarctalus \ ulrumne mare sum ego, aut herba, nonne areseil? Sic igilur erunt novissimaho-
draco, quia d slatuisti super me cuslodiam? XQll'a minum, qui obliviscunturDominum. Spes enim impiï
dixi \ consolabitur me leclulus meus, et référant ad peribit, et non babitabilis erit domus ejus, atque
meipsum consolationent in toro meo : exlerres me araneis complebilur labernaculum ejus. Quod et si
per somnia et per visionem obstupefacis :e absolves suffulserit domum]suam,non stabii; et cum coeperit,
a spiritunteo animam meam : et a morte ossa mea. non permanebit. Humidus est enim ante soient, et de
X r Repuli : Nonenim in sempiternum vivam •*-ut pulredine l ejus germen ejus ascendet. In congre-
patienter ferain '. 1B gationibus lapidum dormil, et in medio lapillorum
Discede a me. Vana est enim vita mea. Quid est vivet. Si m deglulierit, locus mentietur eum. Non
enim homo quod exaltasli eum? aut quia sensu tuo enim advertisti hoec,quia eversio imputabilis est. De
iniendistiad[A(.in] eum? ul visitalionem ejus faciès terra autem alterutrum n germinabit. Dominus
in mane, et in requie judicabis cum. Usquequo me enim non ° reprobabit innocentera, nec ullummunus
non dimiltis, neque deseris donec gluliam [Al. de- impii accipiet. Veracium autem os replebil risu, et
glutiam] salivant meam [in dolore]? s Si ego pec- labia eorum confessione. Inimici aulem eorum in-
cavi, quid possum libi facere? Tu qui scis sensunt duentur confusione, el tabernaculum impii non nia-
humanum. Quare posuisti me, ut loquar adversum nebii [Al. permanebit].
te, et sum tibi oneri? Et quare non es b oblitus ini- ET RESPONDENS JOB,DIXIT:
quitalis meoe, el purgasti peccatum meum? nunc [Cap. IX.] Vere scio quia ita est. Quomodo enim
aulem in terrant ibo. * Mane vigilabo, et ullra non poterit quis justus esse ante Dominum? Si enim
ero. velit judicio contendere cum eo, non P respondebit
ADH.ECBALDAD SADCHITES, DIXIT: ei unum de mille. Sapiens est enim sensu, et fortis
[Cap.VIII.]Quousqueloqueris hoec?Spirilus mulli- et magnus. Quis durus fuit coram eo, et mansit?
loquax est ori luo. NumquidDominusinjuste agitcum 'G Qui in i veluslatem perducit montes, et nesciunl:
judicat, aut qui fecit omniaturbabit quodjustum est? qui verlit eos in ira, qui commovet orbem a funda-
Si filii lui peccaverunt coram eo, misit in manu ini- mentis, et coluinnoeejus movebuniur. Qui proecepit
quitales eorum. Tu aulem consurge diluculo ad Do- soli et non oritur, et coelera sidéra signât. Qui ex-
minum omnipotentem, et precare. Si mundus et lendit coelum solus, et ambulat tamquam super
verax X es tu, ', precem exaudiet luam, et restituet terrant, super mare. Qui facit Arclurum, et Vesper-
libi vilam juslitioe, et erunt priora lua minima, no- linum, et Pleiadas, et interiora Austri. Qui facit
a Vitiose legit Martianoeus uno verbo nonne pro esl : el GroecusLjSw È«>t!j<r&>.
non me, quod restituimus ex Augustino, et Groeco 1 Pro mane vigilabo,quod et Groecuslextus
sonat,
quoque texlu. Etiam pro cognoscet, antea legebatur op9piÇuv ; vitiose proeferunt Augustiniani libri, Nam
in instanti minus bene cognoscit. evigilabo. Leviora infra emendamus.
b Deerat terminalis punclorum nota, quam sup- i In ms. codice error hic est exscriptoris, qui
plemus. legit, et externi sumus, id est, exlerni pro hesterni.
c Groecusplus habet 'Avoigwrôa-TOf*«^ou èvmy.pîa, MART.
x. T. 1. Aperiam os meum in amaritudine, etc. llé- t Supino errore, qui tamen in anliquis mss. fere
broeus haud item. Pro eo qui subsequitur obelo, an- obvius est, lectum a Marlianoeovivat pro bibat, quod
tea erat asteriscus, quem lamen ipsemet Marlian. D I nos, Groeco suffragante textu, tvpàTOOnieh, resti-
improbavit. tuimus. Elegantissime autem
d Emendavimus statuisti, juxta GroecumX«T£T«Ç«?, quit, bibat : non enim aliquandoAuguslinus, Nisi, in-
viruit impius.
et Auguslini lectionem : antea haud bene legebatur 1 Pronomen ejus, quod hic legit et et
Auguslinus,
in prima persona statut. in Groecoipso lexlu resonat, aùroO, nos supplemus.
eIterum emendavimus absolves,juxta Augusiinum, m Antea eral Si deglulietur, pro quo nos Augusti-
Groecumqueverbum 'ATTKAÀKO-O-EI? : pro quo legerat nianam lectionem secuti, rescripsimus deglulierit,
Marlian. absolvens. el Groecus,'EKVx«T«7rirj.
1 Aliter nectit S. Augustinus, a morte ossa mea n Hic quoque rescripsimus germinabit, juxia Groe-
repuli. In Groecoautem codice postremunt hoc ver- cum àv«6X«o-TWEt, el Augustini lesiimonium : maie
bum, neque sub asterisco invenilur. anlea, solemni antiquariorum lapsu, legebatur, ger-
s Suffecimusconditionalem si voculam, quoe dee- minavit.
rat, ope Groeciexemplaris, Eè èyù np.«prov: lum Au- » lia et Groecus habet «7ro7rotiîo-£Tat : legi! tamen
guslinianoeleclionis, quam et propria annotaliocon- Auguslinus probabit; addit vero, An, non reprobabil?
lirinat. Si peccavi, nihil possum tibi facere... lum Vel illud : inipiunt probabit innocentent.
paucis interjectis : Si aulem peccatum hominis nec i' Plurium numéro Auguslinus non respondebuiil.
facto, nec diclo libi nocet, ele. • q Marlianoeus in vetustale perducet : minus bene
b Legit S. Auguslinus in lertia persona oblitus Groec-ô 7;«)«(ûv,
PâTROL. XXIX. 3
75 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 76
magna atque investigabilia : glorifica et ingentiaquo- A s X Fugerunt, et non videront bonitatem. ', Abie-
rum non est numerus. Si irangressus me fuerit, runi quasi vestigium navis, aut quasi aquiloeh vo-
non videbo : el si a Iransierit me, nec sic sciant. Iantis, et quoerenlis escam. Quod si el locutus
Si enim morti iradideril, quis avertet, aut quis fuero, obliviscor dura loquor. Declinans in facie
dicet illi, quid fecisii? Ipsius enim inaverlibilis ira. [Al. faciem], et ingemiscam. Commoveor omnibus
Ab ipso subdita sunlbcoelera sub coelo. Quod si membris. Scio enim quia impunilum me non di-
audiat me, et discernât sermones meos X secum * rnillis. El quia sum impius, quare non sum mor-
Quod si eliam justus fuero, non exaudiel me. >:<Ju- luus, sed laboro? Quod si purificatus fuero in nive,
dicium ejus rogabo t Si vero invocavero, etc exau- et mundains fuero mundis manibus, satis in sorde
dieril, non credant, quod [Al. quoniam] exaudivil me ' linxisli, et exsecraluni me esl veslimenium
vocem meani. Ne forte in lurbine me coulerai. meum. Non es enim homo sicul ego, cui contradi-
Mullas enim iribulalioncs meas fecit sine causa. cam : ut veniamus pariter ad judicium. Utinam
Non enim sinit me respirare; sed implevit me ama- esset nobis arbiler, cl qui arguerel, et qui audiret
riludine. Elenim quia potesi obtinel. Nam judicio inter ulrumque [Al. nlrosque] ! Averlat a me virgam
cjus quis adversabilur? Quod el si fuero jusius, os X suam l et limor ejus non me lerreat. Loquar,
meum impia loquetur. Quod el si fuero sine crimine, B et non timeam eum. Non enim i nunc sum meciim.
pravus inveniar. Si enim et impie egi in animant [Cep. X J Defecitanima mea in vita mea. Proférant
d meam, nescio. Verumiamen anfertur vita mea. contra me sermones meos, loquar in amaritudine
* el dicam ad Dominum:
Unum esl propter quod et dixi : Magnum et polen- animoek -r coarctalus,
tem disperdil [Al. disperdidil] ira, quia c nequam Noli me doccre impium esse. Quare me tabler ju-
bomines in magna morleerunl; sed jusli hi deri- dicasli? Aut bonum est libi, si iniquejîgero? quia
dcniur. X Terra tradita est în manus impii. X Fa- despicis opus quod manus tuoe fecerunl, el ad con-
ciès ' judicum ejus operil. X Q»od si non esl, quis silium impiorunt animadvertisli? aul sicut homo
ergo est? X Vita aulem mea Ievior est cursore. perspicil, perspicis, X aul sicut videt homo videbis:
a Aliier bocce allerum isocolon legit Auguslinus : IISIIS,quod cum ex cjus leciione, lum proesertim ex
Si allier me fuerit (aul celerilale perslrinxerit me), Kubjuncia ibi Annoiatione constat : Ab ipso subdita
non eum aguoscam. Haud scio lamen, num quoepa- sunl coeUra sub coelo: Excep!o, inquit, ipso coelo,
rcnihcsi iuclusimus, tamquam ipsius lextus verba id esl, rationali creatura, quia si ipsa sibi coetera
recilet. Ut ut sit, nosler salis bene cum Groeco qua- subdidisseï, numquamper ca quoesubdiderat, punire-
drat. lur. Vide quam cito, et quam late frans invalueiit.
b Quamquam et Auguslinus ita legit, et qui eum C Nosmet venerandoe amiquilaii lantum tribuimus, ut
hoc proprie loco exponunt, Benedictini editores quam falsam osiendimus, mularc lectionem non
nihil de Latina isla leciione dubilent, sed Groecain audeantus.
modo saiagant emendave, mihi eo magis Latina c Contrario sensu legit atque inlerprelatur S. Au-
ipsa de mendo suspecta est, quo cerlius liquet, ex guslinus, el non exaudierit: Groecolamen ipso lexltt
corrupio, ul voluni, Groeco exemplari, esse deriva- contradiccnie , qui eam negamii parliculam non
lam. Pro coelerapênes LXX esl y.mv,id estjf.xïrraTK agnoscit.
vTt OÙOKVÔV, cele quoesub coelosunl : alque ul demus d Illud meam, aslerbco proenntandum est, ut in
ultro, quod puiant, labem allalam Groecoeversioni, Groeco. Pro quod sequiiur adverbio Verumiamen,
quoe olim légère l'orlassis debukseï, -/MOL TA?ÙT.I- viliose lectum a MariiauoeoVerum aulem. Denique
CÏIOKVÎKÇ, id esl, adjutores superbioe,quod Hebroeo iterum proefigendusasteriscus sequentibus, Unum
lex'uii consonaret : fatendum esl lamen, quam dicunt esl, etc. Porro Auguslinus ànïûs legii, quod dixi:
labem longe esse antiquissimam, et multo ante Hie- non, propter quod dixi, tametsi isiud Groeco magis
ronymum, quem r.fcv legisse, non r.ii8ot,lum rcli- consultai.
c Satis vitiose, nullo aulem ferme sensu, Mania-
qua hujusce commatis inlerpretalio verborum, quoe
sub coelo sunt, manifesta evincit, cum ipsa vox noeus legeral neque homines, pro nequam homines,
coeleraquoeneque Hebroeoequidquam leclioni, nec quod nos emendamus.
Groecoerestitutoey£Qotconvenil, fed suople se indt- f Mendoso, ut alibi osiendimus, hic quoque usus
«;io prodit, scribarum vilio depravaiaui cb eam est codice S. Auguslinus, qui legit, rtque iiucrpru-
quam cum cele habcl similitudinem. Aio itaque non ^D lattir, Faciensjudicium, pro Faciès judicum.
coeterascriptum fuisse abs Hieronymo hic loci, sed g Asieriscum, quem posircmoe lantum voci boni-
cele : siquidem ex nullo umquam exemplari illam tatem, proetermissis etiam finalihus punclis, Mar-
poluil interpretaiioneni excudere; banc vero pro- tianoeusproeposuerat, uns ad Groecicodicis normam
posiium Hexaplare, sive eliam commune râv LXX hue sensimus revoeandum inilio versiculi. Quod
sponie totidemque litteris sulficicbal, vùm , cele. sequilur verbum Abierunl, in Hebroeoquidem, non
Oiitime autem habet et sensus, nam et Yirgilius v aulem in Groecoresonal.
yEneid. immania cele dixit, ubi videndus est Scrvius b Martianoeusminus bene in recto legerat Aquiloe
Groecamdcclinalioncm proferens, et scopulosacele volantes et quoereules,quod veteris proniiniiaiionis
Sialius i Acbill., ut alios nunc laceam. Econtrario esl vilium.
qui coelera posuil, omnino non potuit Iuierpres ' Iierum vitiose idem legerat linxi pro linxisli, et
esse, sed velus amanuensis, qui duas temerc lilie- paulo pos', Non esl enim homo, pro Non es enim,
rulas pro suo capta atque arbitratu supplevit, et etc., quoe adeo post S. Augustini suffragium, ex
cum bene quoad sensum esset ex ea eliam fraude, Groeco[ià-iaçel où yàp ET«v9pw7ro?, nos resliluimus.
vel, ut sibi foriasse videbalur, critica emendalione, Leviora inferius emendamus.
facile lecloribus suis omnibus ad hune usque diem i Voculam nunc, Ilebroeus,Groecus,ipsique Au-
imposuit. lmposuit vero jam inde ab ipsius oevo guslinianj k
libri lacent.
Iiiterprelis, nam ipse Auguslinus, quem seimus hac Deeralobelus, quem, voce coarctalus in Hebroeo
usum Hieronymiana interprelalione in Annotaiio- lacente, necessarium'ad Groeciquoque codicis nor-
iium libro, jam tum depravato hujusmodi codice est mam suffecimus.
 77 LIRER JOB. ALTERA VERSIO. 78
aut htimana est vila tua, aut anni tui sunt a X A quid scis? aut longior a spatio vel alUtudine maris.
*
tamquam dies hominis? quia perqubisli iniquita- Quod si everterit omnia X au' congregavrrit, t
lem meam , el peccata mea investigasti. Scis enim quis dicet illi, quid fecisti? Ipse enim novit opera-
me nihil impii [Al. impie] fecisse. Sed quis esl qui B iniquorum, el videns injusta, non negliget. Homo
de manibus luis eripiat [Al. eripialur]? Manus luoe aliier nutat si-rmonibus, et vir nalus mulieris tam-
feccruiit me, el finxerunt me, postea vero muiatus quam onagor erit in deserio. Si enim tu mundum
percussisti nie. Mentor cslo quod de luto finxisti po.-uibli cor luum, et extendes [Al. cxieudens] ad
me, et in lerram b iterum me converles. Nonne eum manus tuas. Si iuiqutmi quid est in manu lua,
*
tamquam lac mulsisii me, et coagulasli me ul ca- longe facilo iliud •*-a le et iniquitas in domo tua
scum? et pelle et came me induisii : ossibus et ner- non maneat. Sic enim fulgebit faciès lua, lamquam
vis me inseruisti. Vilain , et misericordiam mihi aqua pura, et exspoliabis [Forte exspoliaberb] sorde,
dedisti, el inspcctio lua custodivii spiritum meum. et non limebis : et laboris oblivisceris, tamquam
Hoec.ergo cum in le sint, scio quia omnia pôles, b fluelus qui proeterit, et non lerreberis : el oraiio
nec est libi impossibile quidquam. Quod si el pec- tua lamquam Lucifer erit : el a meridiano orietur
cavero, cusiodius me : ab iuiquilate aulem non im- tibi vita, et conlides quia est libi spes. Et pio solli-
puniuim fecisli me. Quod si el impie feccro, voe B ciliidinibus et curis apparebit libi pax. Requicsces
mihi : et si juslus fuero, non possum respirare. Pie- enim el non erit qui te expugnel, et rogabunt fa-
nus enim sum opprobrio : et capior sicul leo ad ciem luam multi. X Oculi autem impiorum labe-
occisionem. Iterum autem commulalus soevissime scent t salus aulem relinquet eos : spes enim eo-
erneias me. Restauras [Al. Instauras] in me lor- rum perditio est anima;.
nionla mea. Ira magna usus es in me, et importasti RESPONDENS AUTEM JOB,DIXITî
mihi tentalioncs. Quare ergo de ventre eduxisti me [Cap.XII.]Ergo vos estis soli homines? vobiscum
et non sum morluus, ut nullius oculi me vidèrent? morietur sapientia? cl mihi quoque esl cor, sicut
et essem lantquam non fuissem. Quare autem a et vobis; sed justus vir el sine crimine venit ' in
venue non sum sepullus protinus?aut numquid derisum. lu tempos enim cerltim proeparattis erat,
non est paruni lempus viloemeoe? c Patere me, ul ut succumberet alius, el domus ejus ul devaslare-
re(|uiescam pusillum : anicquam eam unde non re- lur ab iniquis. Immo vero nullus confidat, cum sit
vcilar : in lerram lenebrosam, el caligosam, in nequam, se inipuniium fuiurum , quod in iracun-
lerram noctis oeiernoe: ubi non est lux, nec est diam pruvocat Deum , lamquam inquisiiio iu eos
videre vilain hominurn. non sit fuiura. Sed lamen inierroga quadrupedia , si
RESTONDENS SOFAR DIXIT:
MIN.1CIIS, G libi respondcrinl [ Al. respondeant ], aut volatilia
[Cap. XL] Qui multa dicit et audire débet. Aut coeM,si renunliaverint tibi, et narra terroe, si Io-
numquid eloqaens, videbitur justus esse? Bealus queiur ad te. X Et réfèrent libi pisces maris : X
homo naïus, â homo brevis vitoe. Noli mullus esse Quis nescit in his omnibus quia manus Domini fecit
in verbis, cum nemo sit qui conlradical libi. Neque hoec? * Si non iu i manu ejus est anima omnium
dicas, juslus sum operibus, et sine crimine X 'ui vivenlium , el spirilus omnis X carnis l hominis.
anie eum. * Sed quomodo Dominus loquatur ad te, Auris enim sermones dijudicat, fauces autem gus-
' In multo
X el aperiat labia sua tecum, t et doceat te virtulem tans escas X sibi tempère sapientia
sapienlioe,quia duplex erit super te : et lune scies, est : el in longa vita est scienlia. Apud eum e=t sa-
quia digne reddila e sunt tibi a Deo pro eis quoe pientia el virtus, ipsius est consilium et inlellectus.
k oedificabit? Si cluserit
peccasli. Al vesligium Domini invenies, vel ad ul- Si desiruxerit, quis X
lima venisti eorum quoefecit omnipolens? Sublimior circum bominem, 1 quis aperil? Si prohibueiit
f est coelo, et quid faciès? Profundior vero inferis, aquam, siccabît terrain. Quod si emiserit, m perdet

a Proeposuimusvoci tamquam, asteriscum, quem D mox reclius : Homo vero aliter mitai,
maie Martianoeuspostposuerat : addidimus et finalia b Hic autem c mendoso, ut videlur, codice legit
piincta. curn negandi parlicula, fluclumqui non proeleril: tum
b Pro iterum, mendnse Iegii Manianoeus tanlum. lerreris pro lerreberis.
In Groeeoest nvliv. Leviora infra cmendantur. 1 Minus recle Marlian. venit ad risum.
c Supino errore, contrario aulem sensu, leclum s Idem iterum maie in manus pro manu. Groec.
a Marliauoeo Altère , pro Patere. Groecus "Ezo-ôv év yjipî-
p.-. Sed et Auguslinus sic legit, exponilque, Patere k"lloc quoque juxta Groec.et S. Aiiguslinum legi-
ergo me, ut requiescamin le. Hic vero proeterea lia- inus oedificabit: Marlian. oedi/icat.Obelum proelerea,
bei.donecpro ut, nioxque exaggerare suo ipse sensu quem verbis , quis aperiet, ex coirupto suo codice
videlur, non ipsa lextus verba laudare, ubi addil, ipsemet invitas proeposticrai, sustulimus.
Amequam eainin poenas,undereverti non licet. 1 Frustra aineposito veru jugulaïur, quis aperil?
a Abundal altéra ha-c vox homo, quam neque S. quia hoecduo verba reperiunlur in Hebroeo,eimanca
Auguslinus, neque Groecusrepolit. uno membro remaneret oraiio absque illis. MART.
e S. Auguslinus, reddila sint libi a Domino quoe m Interserit S. Auguslinus el parliculam : Si et
peccasli. emiserit. Tum nos perdet, ex ejus lesiimonio et
f Propius ad Groecum emendavimus, pro quo vitiose leclum
'ï^vj)>o?,positive idem legit Groeco«7ro)io-Et
sublime. a M.niait, prodiet.
KIdem plus habei, opéra hominurn iniattorum : et
79 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 80
evertens terram. Apud ipsum imperium et fortiludo, JA inveniar. Quis est qui dijudicelur mecum X "' «une
et disciplina, et intelligentia. Qui ducit consiliarios obmutescam et desinam. * Duoconcède mihi X tune
[ Al. consultatores ] caplivos, Judices antem terroe a facietua non abscondar ', manumaufer a më, el timor
in pavorem misit [ Al. miltit ]. Qui collocat reges tuus non me terreat. Deinde vocabis, et ego audiam :
super sedes X *et circumdedit balieo renés [Al. loqueris.etegorespondebo libi. Quoi sunl iniquitates
lumbos ] eorum Qui emittit sacerdoles caplivos, meoe, et peccala mea quoe sunt, doce me. Quare a
et polenles lerroe evertit. Qui permutai labia fide- me abscondis? Aut pulas me esse conirarium tibi,
lium, et inlelligentiam senum cognovil : effundens et quasi folium quod a venta movetur, vereris? an
ignobilitatem super principes, et humiles sanans. tamquam feno quod rapilur, conlrarius es? quia
Qui révélât profunda de tenebris : et a produxit in conscripsisti adversum me mala, et imposuisti mihi
lucent urabram morlis, X dccipiens gentes, et per- peccata juventulis, et imposuisti in compede [ Al.
dens eas, t Siemens génies et in via deducens [ Al. cornpedes ] pedem meum, et observasii omnia opéra
in viam ducens ] eas. Reconcilians corda principum mea. Radiées pedum meorum contemplatiis es, qui
X populi t terroe : seduxit autem illos in via [AL velerasco sicut mer, aut velut vestimenlum , quod
viam] quam non noverant. Traclabil tenebras et non a lineis comestum esl. [ Cap. XIV. ] Homo enim
lucem, et errabunt sicut ebrius. [Cap. XIII. ] Ecce B ] natus de muliere brevis vitoe, et plenus iracundioe :
hoecomnia vidit oculus meus, et audivit auris mea, et sicut flos cum floruerit, decidet, fugitque ut
et novi quoe et vos noslis. Et X quidem * ego non umbra, et non permanel. Nonne etiam hujus curam
sum vobis insipientior : immo vero et ego ad Domi- habuisli, et hune venire fccisli in judicium coram
num loquar, et arguam in conspectu ejus, si volue- te? Quis enim erit mundus absque sorde? nec unus
rit. Vos autem estis medici iniqui, etcuratores ma- quidem, etiamsi unius diei fuerit vita e cjus X
lorum omnes vos. Ulinam conlingat vobis obmuies- super lerram. * Dinumeraii enim sunt menses
cerc ! et reputabilur vobis in sapientiam. Audite ejus f apud te. Terapus definisti, [et 'non transit.
*
ergo objurgationem oris mei Judicio aulem labio- s Discede ab eo : sine requiescat, et placeal ei lam-
rum meorum intendile. Nonne anle conspectum quam mercenario dies sua. Est enim arbori [ Al.
Domini loquimini, et ante conspectum ejus profertis arboris ] spes. Quia si excidatur, iterum flore!, et
dolum ? an subirahitis vos ipsos judices fieri? Opti- germen ejus non deficiel. Nam si senuerit radix ejus
mum erit, si discusserit vos. Si enim omnia facien- in lerra,b atque in pelra fuerit morluus iruncus ejus,
tes adjiciemini ei, hic nihilominus b arguet vos. ab odore aquoe florebit, et faciel fructum sicut
Quod si et occulte personas mirati fueritis, nonne novella. Vir vero cum morluus fuerit, abiit; et
censura ejus terrebit vos, et timor ejus decidet in iC cum cecideril homo , jam non erit : lempore enim
vos? Et erit gaudium vestrum in cinere : corpus minuelur mare, et flumen deserilur, et siccatur.
autem luteum. Obmutescite, ut loquar X ego \ et Homo aulem cum dormierit, non exsurget. Usque-
requiescam abira, apprehendens carnes meas den- quo coelura est, non consuetur, X et non susci-
libus meis, et animant meam ponam in manu c. tabiiur de somno suo. \ Alque utinam apud inferos
Licet occidat me ille, qui polens est, quia [Al. qui] me cuslodisses, et abscondisses me, donec requie-
et coepit, lamen loquar, et coram eo arguam d, et sceret ira lua, et staluisses mihi tempus in quo me-
hoc mihi eveniet in saluiem. Non enim ante con- înoriam mei faceres ! Si enim mortuus fuerit homo :
spectum ejus dolus introibit. Audile, audite sermo- vivet consummatis diebus vitoesuoe? Sustinebo us-
nes meos, quos referam vobis audienlibus. Ecce quequo denuo faciant : deinde vocabis, et ego re-
ego appropinquo judicio meo. Scio ego quia juslus spondebo tibi. Opéra autem manuum tuarum ne im-

" Marlian. perduxit, minus bene : qui et paulo mutationes facile nobis
permittimus; ubi explora-
post, quemadniodum soepius alibi, finalia puncta , tum habemus, quid ab Hieronymo, quid a Iibrariis
quoe asterisci conlinentiam terminant, proelermisit. dormilanlibus derivalum fuerit in mss. codicibus
b Supeifluus hoc loco ponitur asteriscus cum se- Latinis. MART.
qucnli dielione. Sensus enim, rentoto quia, perfectus p. c LXX, apud eum, sive ab eo, Ti«.paùroû : at me-
est; nec illud scriptuni legiturin volumine Hebraico. lius in ms. apud le, juxta Hebroeum"|T1Nillach, id
MART. lecum, vel apud le. MART.
— Proefixo asterisco addit Marlian. quia, quamI est,s Notai Olympiodorus in quibusdam exemplaribus
ipsemet notam, ae vocem adscititias, ac lemere in- sic legi : Recède a me, ut requiescam, et viclu seu
trusas in suo ms. fatetur. Forte fia, legendum erati mercede conlentussim, sicut mercenarius.MART.
pro quia, eaque varians lectio erat margini appositaI b Sciendumest, inquil
Polychronius, quod Hebroeus
via ejus pro ei, ut Alexandrinuin exemplar Gr. ôSs> i pro illo, in pelra, habet, in cinere, prioris versuscon-
«ÙTOÙ pro aura. el rei ipsius natura ita postulante. Aquila
c Supplendiim videtur pronomen mea , quod ini sequenlia, aulem, in pulvere, et Theodotion, in humo, cum He-
Hebr. et Gr. ipso lexlu resonat. braico fonteconsenlientes,reddiderunl; qui etiam pro
d S. Augustinus addit nos, Gr. ÙJ/.K? , vos, Heb. voce, pv.Sap.vog, id esl, trun-
interpretaii sunl, y.opp-iv,
neulrum habet. Leviora quoedam infra emendamus. cum pro surculo. Rursus Groecus,faciet messem, a
<-'Asleriseum hic loci, pro -f- obelo, impéri lia fine, dixil : Hebroeus aulem rem
ipsam respiciens,
scriploris invenimus appositum. Quis enim nesciat fructum faciet. Utrobique vero idem sensus servatur.
obelis, non asleriscis fuisse noiata ab Hieronymo Ms. codex concordat cum Hebraico in ullima voce,
quoe in LXX legebanlur, el in Hebroeorumvolumi- fructum faciet. MART.
nibus non eram? Itaque similes emeudaiioues ac
81 LIBER JOB. ALTERA VERSIO. I S2
probes.Cogitaliones meas dinumerasti, et nihil te; A ejus. Cum pulaverit se esse jam in pace, tune ever-
laïuii peccatorum meorum. Signasti in sacculo ini- sio véniel ei. Non crédit [ Al. credet] converti a
quilates meas : annolasti si quid invitas erravi. X tenebris. Jam enim traditus est in manibus ferri, et
Et quidem [ Al. equidem ] mons cadens defluit X décrétas est in escam [ Al. esca ] vuliurum, et no-
et petra veterascit in loco suo.a Lapides consumun- vit in semelipso quod servalur ad ruinant. Dies enim
tur aquis, X et alluvione frequentium gurgilum tenebrarum lerrebit eum. Nécessitas el tribulatio
minuilur arena terroe, * spem vero hominis perdi- tenebit eum. Siculdux in prima acie decidet, « qui
disti. Impulisti enim in finem , et abiit -,mutasii fa- elevavit manus contra Dominum [AL Deum], et
ciem ejus, dimisisli eum. Et cum mulii fuerint [ Al. conlra Dominum omnipotenlem contumax fuit, et
fuerunl ], filii ejus, nescit : si autem et pauci, cucurril conlra eum conlumeliose X in crassa cer-
*
ignorât X de eis sed carnesb ejus X super eum « vice scuti sui, X quia f operuit faciem ejus in adipe
doluerunt : et anima ejus super eum luxil. suo X et fecit capistrum super femora. Habilet ci-
RESPONDENS AUTEM ELIPIIAZTHEMANITES, DIXIT: vilates désertas, inlret in domos quoe non habitan-
[Cap.XV.] Numquidsapiens respondebit in spirilu tur. Quoeenim ille B paravit, alii auferent, et non
scientioe, et implebit [Al. implevii] dolore venlrem, dilabitur, nec permanebit subsiantia ejus. Non
arguens in verbis quibus non oportel, in sermonibus B '. millet [Al. immiitet] super lerram umbram, nec
quibus nihil proderitX in eis? nonne turepulisli timo- effugiet tenebras; sed stirpem ejus arefaciel venlus,
rem, et loculus es taies sermones ante conspectum et decidet ejus flos. Non speret se permanere : vana
Domini? Quia reus es sermonibus oris tui, et elegisli enim evenient ei. Proecisio ejus ante horam corrum-
linguam malorum, arguât le os tuum et non ego, et petur, et germen ejus non videbitur. Vindemietur
labia lua contradicanltibi. Quid enim? Numquid pri- lamquam uva acerba ante tempus. Décidât lamquam
mus homo nalus es, aut d ante colles concretus es : flos olivoe.Testimonium enim impii mors , et ignis
aut arcana Domini audisti, aut in le solo est sapien- comburei domos eorum qui ntunera accipiunt. Con-
tia? Quid enim nosti quod non novimus, aut quid cipiet in ventre gemitus, et evenient ci vana, et
inlelligis quod non nobiscum est? X Sed et senex et venter ejus porlabit dolum.
decrepilus in nobis est : X anliquior patris lui die- b RESPONDENS AUTEM
bus. Numquid parum peccasli, et vulneraïus es gra- JOB, AIT:
viter ? t Nimis elate loculus es. Quid ausum fuit cor [CapXVI.] Audivi taliamulta. Consolatores • malo-
tuum, et quid sustinuerunt oculi tui : quia in furore rum omnes. Quid enim t Numquid ordo esl insermo-
erupisli contra Dominum : et protulisti ex ore tuo nibusspiritus?X aut in quomolestum libi erit, quia re-
sermones laies? Quid enim est homo, ut sit sine C ( spondebis ', Et ego secundum vos loquar [Al. loquorj.
crimine? aul sit nalus juslus ex muliere? Si in Si subjecta esset anima vestra pro mea, loquerer
sanclis X ejus * non est fides, et coelum non est vobis sermonibus, et moverem super vos caput
muridumante eum : qnanto magis abominabilis vir, meum. Esset virtus in ore meo, et labia moverem,
bibens iniquilaies ut potum ! Narrabo tibi, audi me, ei non parcerem. Si enim loquar, non i dolebo vul-
et quoevidi, annunliabo tibi, quoe sapientes dixe- nere, quod si taceam, nihilominus lerebrabor. Nunc
runt , et non celaverunt parentes suos. Ipsis solis autem lassavit me k dolor ; et fecit siultum, et pu-
data est terra, nec supervenit illis qtiisquam ex- trem X apprehendisti me, et in testimonium faclus
traneus. Omnis vita impii in soliludine esl : et nu- sum, X et surrexit super me mendacium meum, X
merati anni dali sunlpolemi, et timor in auribus contra faciem meam l respondebit * Iracundia .
a Asteriscorum et punctorum finalium notas, ut e Idem plurium numéro, Quoe enim illi parave-
soepe alibi, hic quoque non semel resliluimus. runt, alii ouferunt.
b Hic pro aslerisco X posueratexscriptor •* obe- h Omissa sunt isthoecin ms. codice; ubi exscriptor
lum, sed manifesta errore, quem emendavimus ad spalium sulficiens vacuunt reliquit ad ea- descri-
fidem Hebroeicodicis. Notandum vero in sequenti, benda miniaceo colore, ac litteris majusculis. Quod
niper eum, nullum esse appositum signum in ms. in aliis mss. factum conspicimus : nam in mullis de-
Alexandrino ad finem hujus capituli : eisi minime D I sunl soepiustituli et litieroe initiales. MART.
reperianlur hoecin LXX Romanceedilionis. MART. 1 Restituimus ad Groecumexemplar, et Auguslini
c Aliter Marlian. hoecjunxerat interjecto punctu, lectionem , Consolatoresmalorum omnes, pro quibus
super eum. Diluerunl, etc. haud bene. Consolatoresmati vos omnes.
d Olymp. et Polych. in Calena GroecorumPatrum : erat, — Pro quo Aquila, inquii Olympiodorus, consola-
Neque anle colles concretuses, vel (ul Hebroeushabet) tores laborum; Theodotio, consolatoresmolestiarum;
concepluses... Neque constiluiionemDomini audisti, Symmachus aulem dilucidius reddidit, consolatores
pro quo Aquila, arcana, Theodotio, mysteriuni, omnesodiosi estis. MART.
Syimnacliusvero, colloquium, reddidit : Hieronymus i Falso legerat Martianoeus, non delebovulnera ,
cum Aquila consentii, dum Latine inlerprelatur, pro non dolebovulnere juxla Groecum, oùx Ulynaa
aut arcana Domini audisli, etc. MART.' TOTjOKÛfià p.o\>, quemadmodum S. quoque Augu-
c Auguslinusqua : neutrum Groecus
probat, sed slinus k legit.
quia Sri. Nomen dolor, quod proprie in Groeconon est,
1 Hebroeus habet cor; ac si dicerct,
facultas ne 1ipse quidem Auguslinus novit.
animoevisibililuxu et deliciis obcoecataest; pro illo Apud S. Auguslinum respondi, qui mox enim
vero perislomium[ ms. capistrum |, liabel, pingue- adverbium rectius proetermilth : lum vero omnium
dinem et diploidem, etc. Hoec Olympiodorus in optime dejecil me, legit juxta Groecump^téSaXkèp.s,
Calena Gr. PP. MART. quemadmodum el nos resliluimus. Salis autem vi-
83 S. HIERONYMID1V1NABIBLIOTHECA. 81
enim nsus dejecil me, fremuit super me dentibus. A{ et purus manibus sumataudaciam. Qtiapropler omnes
Sagiltoe pyralarum ejus super me deciderunt, acie converlimini, et venite. Non enim c invenio in vobis
oculorum irruit. Acriter percussit me a in genibus, veriiatem. Dies mei transierunt in calamiislibus : cl
et simul concurreruiit in me. Tradidit enim me Do- concussoesunt compages cordis mei. Noclemin dicm
minus iu manus iniqui, ei inter impios projccit me. posuerunt. Lux prope faciem lenebrarum. Si susti-
In pace cum cssem, discerpsit me, cl lenens contam nuero, inferi erunidonins mea. In lenebris stratus est
meam divubit [ Al. devellit ]. Statuit me sicut si- lecius meus. Inlerilum appellavi patrem meum, ma-
gnum. b Circumdederunt me lanccis emiitentes in trem meam, et sororem tabem. Quoe est enim mihi
renés meos, et [Al. lacet et] non pepercerunt. Effude- jam spes? aul bona mea videbo: aut mecumad inferos
runt in lerra fel meum, dejccerunt me prostratione descendent? aul pariler in cinerem descendemus.
magna. Cucurrerunt ad me poternes, cilicium as- RESPONDENS AUTEM BALDAD SAUCHITES
suerunt corio meo, • virlus enim mea in terra ex- , DIXIT:
slincla est, venier meus combuslus est a flelu , et [ Cap. XVIII. ] Quousque non es laciturus ? Cohibe
super palpebras meas umbra d morlis, Iniquitas te, ul et nos loquamur. Cur ut quadrupedia lacui-
nulla erat in manibus meis , sed oraiio mea munda. mus coram le? abutilur te iracuudia. Quid erîim?
Terra ne operiat super sanguinem carnis meoe, nec B B Si lu morluus fueris, sub coelo non hab'uabilur ; aul
sit locus clamori meo. Et nunc ecce in coelisest subvertentur montes a fundamentis, et lumen iin-
lestis meus, et conscius meus in excelsis. Ascendat piorum exslinguelur, ncc splendebit flannna eorum ?
dcprecatio mea ad Dominum, et anle conspeclunt Lux ejus erit [Al. fuerunt] tenebroe in domo, cl
ejus distillet oculus meus. Dijudicetur vir cum Do- lucerna super eum exstingueiur. Capiant « iulimi
mino ):< sicut filius hoininis ad proxinium suum J subslaniiam ejus, el erret coucilium cjus. Iminissus
anni enim dinumerali venerunt mihi,' et viam esl enim pes ejus in laqueum [AI. laqueo], et in rete
qua [Al. per quant] non rcveriar, ingrediar. [Cap. implicabitur. Venianlsuper eum laquei X conforiabit
XVII. ] Defeci, agitatus spiritu. Oro ul sepcliar, et [ Al, conforiavil ] super eum siiieutcs \ abscomlitus
non coniingil mihi. Preces adhibeo cum labore. Et esl super terrant funiculus cjus X et captio cjus in
semita AL semitis Per circuitum *
quid l'eci? Furaii sunt externi bona mea. X Qui* [ ]. perdant eum
est iste? Ad manunt mearit lîgctur. X Qu,a ror dolores, et mulli circa pedes ejus venianl in angu-
eorum abscondisii a prudentia X propter hoc non stia famis. Ruina enim ei proeparala est magna. Co-
exaltabis eos X- Parli ° annuntientur mala, el oculi medantur raini pedum ejus, et devoret décora ejus
* Posuisti autem me
super (ilios eorum tabuerunl X matura ', mors. Rumpalur de liabilaculo ejus
in loquelam nationibus, et in risum illis deveni. C sanitas, et tencat eum nécessitas causoe regalis. X
Obscurati sunt ab ira [Al. ob iram ] oculi mei, el Habilet in labernaculo ejus, h in nocte ejus. X
cxpugnatus sum valde ab omnibus, et mirali sunt Aspergentur speciosa ejus sulpbure. X Subter ra-
super hoec [AL hoc] veraces. Jusius aulem super diées ejus siccabuntur, X et de sursiim irruel mes-
iuimicum con.-urgai, cl oblineal lidulis viam suant, sio ejus t Memoria ejus pereat de lerra l X el n(m

liose ac.nullo ferme sensu Martianoeusex corrupto infirmavil in pulvere cornu meum, quod commodius
suo ms. exeuderai, defecit me. Groeciinterprétantur, TôSEaOivosp.ovdç ynvsaGéo-Qn.
" Malim equidem in gênas lcgi , qu»d el Hebroeus Ilob'ur aulem meumin lerra exstinclum est. Ad fUcui
ac facile quo- ïiaqoe Hebroeilextus obelum siislulimns.
proeferl iinS, exisiimariuiOrigcnianum d Videtur vox mortis, ad Alexandrini codicis uor-
que exemplar ds aiayàvtK olim proelulisse. Verum
eliam in Lalino suo codice inve- inain asterisco insignienda.
cum Auguslinus e Martianoeus annuniiantur, minus bene, ul el
nerit, in genibus, et Groecushabeat Et? ta. yow.ra, illud, quod postremum asleriscum omiserai, quem
propius ad lidem est opinari, jam inde ab Hieronymi nos suffecimus.
oevofuisse Groeeasvoces, dç tnaymix, ob liuerarum f Minus hic bene Auguslini codex, invenil in vos
similiuidinem a librariis depravaias in bas EÎ? T« veritatem. Paulo autem post, convulsoepro concussoe.
yàvara : atque ejusmodi exemplari S. quoque usuni e S. Auguslinus, Accipiunl, quod idem esi. Verum
esse interprètent, cumnullunt ferme esset boni sensus D i
dispendium. Hinc cerle, cum pridem \in gênas quod infimi legimus , pro quo vitiose Mariianoeusin-
rescribere staluissenius , probavimùs démuni Augu- firma, illiusadtestimonio debemus , el Groecotexlui ,
slinianam lectionem banc magis : quam enim e suo élâxwToi, cujus fidem levîora quoedaminfra ca-
ms. cxcuderatMariianoeus uno verbo ingens,sive pro sligantur. h Idem Olympiodorus non oliose in hune locum
in gênas, sive pro tu genlibus, depravatam velis scri-
barum oscitantia, manifesta mendosant ac falsam ista annotavit : Alia autem exemplaria pro eo, iu
nocte ejus, habenl, in corpore ejus Theodotio:
pâlib haud poiuimus. in labernaculo ejus rerum omnium egeslas.
Iterum manifesta errore laborabat Martianoei habilabit Hebroeusaulem amplius quiddam dicens, habet, ha-
lectio, circumdederunt lanceas, quam ex S. Augu- bitabit in tabernaculis non suis, id est, vagabuudvs
stin! leslim.mio, Groecojugiler texiu, ËXÙ^UO-KV p.e in aliorum oedibuscommorabitur. Coeterumqui iuler-
lieyyj/.iç, suffragante, emendavimus.
c"Falso Martianoeusvcrsiculum istum , virlus enim preiantnr, in nocte ejus, abjectoO Mem ex hodierno
mea in lerra exsiincta est, proelixo obelo jugula- Hebroeolb ilan nr.bbeli-to, legcbant "iS'Sl ballajelo;
verat, peiinde ae si esset Gr.ccuin assumeulum , hoc enim significat, in nocte ejus. MART.
quod in Hebroeo archetypo non haherelur. Verum 1 Superiores proxime lies'asteriscos, addila in
est illa omnium fere luculeniissima in Hebroeo sen- fine crassiorum punciorum nota , ad codicis Alexan-
entia , >np -13573ïnSbjn quod, esl ad verbum , El: drini regulam resliluimus , ubi iste asteriscus soli
85 LIBER JOB. ALTERA VERSIO. 86
sit nomen ejus in facie plalearum : et pellalur dé lu- A mihi, miseremini mei, o amici! Manusenim Domini
mine in lenebras : et non sit cognoscibilis in populo est, quoeteiigit me. Quare me persequimini sicut et
suo, nec rcsalvelur sub coelodomus ejus; sed in po- Dominus ? De cantibus meis non satiamini. Quis mihi
pulo ejus vivant alieri. Super eum gennerunl iufinti, tribuat ul scribantur sermones mei,et ponantur in libro
et proceres lenuit miraculunt. Hoecsunt domus im- in perpetuum X m s'y'° ferreo ', et plumbo : Sut X
in leslimonium AL tesùnionii * in
piorum, et hic esl locus ignoranlium Deum. [ ] pétris sculpan-
RESPONDENS AUTEM JOB,DIXIT: tur ? Scio enim quia oeternus est qui me resolulurus
animant meam, et est. Super terram resurget cutis mea quoe hoecpa-
[Cap. XIX.J Quousquefatigatis
deslruiiis nie verbis?Scitote lantum, quiaDomimisfA/. litur. A Dominoenim mihi hoec contigerunt, quorum
Deus]fecit mihi sic.a Delrahitis me, etnonerubescitis ego mihi consciussum, quoe oculus meus vidit et
incumbere mihi. Sed esta, vere ego erravi, et apud non alius, et omnia mihi consummata sunt in sinu.
me habitat error -f- ut loquerer verbum, quod non Quod et si dixeritis, quid dicemus conlra eum, et
•*-et sermones mei erant, el non sunt in radicem sermonis inveniemus in eo ? Timete et vos
oportebat
Ira enim super iniquos veniet, et tune
tempore \ Cur autem vos in me exallamini, el expro- X a gladio t
bratis mihi opprobrium? Scilole ergo quia Dominusesl cognoscetis X nuia est judicium.
" RESPONDENS e ACTES!SOPHAR M1NJÎUS, AIT:
qui melurbavil:etvallumsuumcircamecircumdedit.
Ecce b ridco opprobria, el non loquar : clamabo, el [Cap. XX.] Non sic sperabam contradicturum te
nusquam est judicium. c X Circumseptus sum, hoec. Nec [Al. non] enim f intelligilis magis quam
nec vado. In vullu meo tenebras posuit, et gloria ego. X Erudiiionent confusionis meoe audiam, X
nieexuit, et abstulit coronam de capile meo, el el spiritus sapientioerespondebit mihi. X Numquid
disrupit me undique, et d abii. Excidit tamquam hoec nosti a soeculis ex quo positus est homo super
arborera spem meam. Soevissimeabusus est me in terram? Jucunditas impiorum ruina magna est; et
iracundia : et arbitralus est me lamquam inimicum. gaudium iniquorum perditio est. Si ascenderint in
Simul venerunt lentaliones ejus, X et fecerunt per coelum militera ejus, et viclima ejus nubes tetige-
me viam suam, Xet circumdederunt tabernaculum rit s -î- cum putaverit se jam stabilem esse * in
meum * Fratres mei recesserunt. Cognovcrunl alie- fine peribit ; et qui noverunt eum, dicent : Ubi est ?
nos magis quam me, et amici mei immisericordes Tamquam sonus avolans, nusquam comparet : et
facli sunt. Non curaverunt me proxinti mei, et scien- volavit velut phantasma nocturnum. X Oculus vi-
les nomen meum oblili sunt me. Vicini domus, atque debit, et non adjiciet X et ullra non cernet eum
ancilloemeoeX nuas' alienum reputaverunt me : ex- locus ejus X fi'ios ejus disperdat impius, X et ma-
traneus cram coram eis.Servum meum vocavi, et non nus ejus succendanlur [Al. succendatur] doloribus.
respondit. Os meum deprecabaïur : et rogabam uxo- X Ossa ejus repleia sunt h juventule ejus, X et
rem meam. Invocabam [Al. invocavit] -f- blandiens \ cum illo in cinere dormient. X Si dulcis fuerit in
filios X "leri mei \ et illi in perpetuum despexerunt ore ejus raaliiia. X Abscondet eam sub lingua sua;
me. Cum surrexero loquentur ad me. Abominati Parcel ei, et non relinquet eam, et tenebit eam in
sunt me, qui noverant me, et quos dilexeram con- medio gulture suo, et non polerit subvenire sibi.
surrexerunt in me. In cute computruerunt carnes Fel aspidis in ventre ejus. Divilioe inique congre-
meoe, et ossa mea in dentihus meis sunt. Miseremini gaioe evomentur. De • domo ejus protrahet eum an-

proefigilurnegandi particuloenon, idque, ut videtur, ma0persona , ut nos restituimus, proeferunt.

venus, quod lantum nionere voluimus. Post vocem lloecomissa in ms. incuria librarii, supplevimus
plalearum August. addit, ubi mal, quoetamen verba ex inlerpretatione LXX, qui pro Naamathite, Sophar
in nullo originali texlu inveniuntur. Minoeumdicunt. MART.
a Pro Detrahitis, invenit in suo ms. Martianoeus f Minori numéro pênes Marlianoeum intelligis :
Decies trahitis, quod ipsemet improbavit. Groecuset Auguslinus, quos sequimur, in plurali le-
b Primum hoec verba, rideo opprobria, et non D g""*-
loquar , obelo liberavimus , quo plane immerito a s Non quod nihil his verbis in Hebroeo respon-
Marlianoeoconfodiebanlur, cum manifesta sint in deat, obelo proenoianlur; sed quod alia ibi, unoque
Hebroeo, quem consulere debuisset, NVIDm piTSN comprehensa sit verbo sentenlia, ibS», id est, quasi
i*UW: ad verbum, vociferaboropprobria, et non au- stercus ejus, Hieronymus verlit, quasi sterquilinium,
diar: quoe Groecipaulo liberiori sensu converlerunl, Groeciaulem aliter eam videntur legisse, neque adeo
yeXâ(vel AaXw) ÔVEISVJ, : Ridebo(veldicam) in Alexandrino codice locum hune jugulant.
xatoù).«),ri<r«
opprobria, el non loquar. Deinde ipsam Martianoei b Expunximus juxta Auguslini lectionem el Groe-
lectionem emendavimus, nam rideor legerat pro cam in proepositionem,quam Martianoeusinseruerat;
rideo, quod ferme contrariant sensum reddit : lum asteriscos autem duos aut 1res, qui deerant, com-
opprobriopro opprobria, lamenelsi in idem ulrumque matum iniliis proefiximus. Al qui duo subsequunlur
recidit , et Groecaquoedamexemplaria ipsa àvdSn, post verbum dormient, in nupera Alexandrini cod.
pro ovstSsilegant. Sed hoec magis probalur August. editione non sunt.
quic eliam loquorin inslanti habel pro loquar. 1Isihoec Groecorumpropemodum omnium , ipso-
Hoc loco positus erat obelus, -f-, pro aslerisco. rumque Hexaplarium codicum, e quibus Hierony-
X- Hune pro falso codicis obelo asieriscum de suo mus iranstulii, lectio ï\ oîxîa?, de domo, librariorum
Martianoeus substiluit. Nobis ad Alexandrini ms. corrupta est, sive iiici'nia, sive perversa cura pro
fidem ulramque notam exsulare salius videtur. h y.où.'w.;,de ver.ire, Hebroeam "iplSSQ,quam
d Falso legerat Marlian. alHit,Libri omacs in pri- ipsemet Hieronymus juxta in sua es Hebraico versione
87 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 88
geins, et a furorem draconum mulgebit. Interficiat A!Lfoetaeorum salvavit, et* peperit. X Et mittunt sic-
illum lingua colubri, et non videat mulctram peco- ut f X infantes suos et permanent sicut veiustoe
rum , neque pabula mellis et bulyri. In vanum et oves eorum. Et parvuli eorum ludo se provocant.
frustra laboravit divilias, de quibus non est gustalu- Tenenl psalterium et cilharam, et Ioetanlur ad vo-
*
rus : quoe egerentur, ut durum quid quod mandi cem X organi. Et finierunt in bonis vilam suam,
nonpotest, nec gluliri. Mullorum enim validorum atque in requie inferi dormierunt. Dicuntautem Do-
domos confregit : el habilacula dirait, nec instaura- mino : Discede a nobis. Nossevias tuas nolumus. X
vit.b Non est salus substantioeejus. X lu desiderio Quid est Dominusquia servlemus ei? X aut quoemili-
suo non salvabilur. X Non erunt reliquioede cibis tas,quia s obediemus ei ? \ Erant autem in manibus
ejus : ideo non florebunt bona ejus. ', Cum pulave- eorum bona. Sed facta impiorum non respicit.
rit se repletum esse, coarctabitur, el omnis néces- Intmo vero lucerna impiorum exstinguelur, et su-
sitas super eum véniel. Si quomodo impleat ven- perveniet eis eversio. Dolores autem lenebunl eos
trem suum, emiltet super eum furorem iracundioe. ab ira, el erunt sicut palea in vento, et sicut pulvis
*
Pluet super eum dolorem, et non liberabitur de quem abslulit turbo. b Deus, deficiant filii X ejus
manu gladii. Vulneret eum sagitla oerea, perlrans- bona ejus. X Redde ei, et sciet. Videant oculi ejus
eai corpus ejus c -f- jaculum. * Fulgura in habita- IB necem suant, et a Domino non salvetur. X Qu'a
culis [Al. tabernaculis] ejus, X discurrant super nulla volunlas ejus in domo sua post eum X Hcel
eum terribiliter : et omîtes tenebroe in eo maneant. numéros mensium ejus dimidialus sit. Numquid
Comedat eum ignis inexslinguibilis, loedat advena non Dominusqui docet sensum et scientiam, ipse »
domum ejus, et detegat coelum iniquitatcs ejus. eliam homicidas judical? X hic ! morietur in ro-
Terra adversetur ei : trahat domum cjus perditio in boro simplicilatis suoe,totus in abundanlia el felici-
finem. Dies iroe superveniat illi. Hoecpars hominis late. Iuteslina ejus plena sunt adipe, et medulla
impii a Domino, et posscssio bonorum ejus ab epi- eorum diffunditur. Alius vero moritur ab amaritu-
scopo. dine animoesuoe, non comedens quidquam boni. Et
RESPONDENS d AUTEM JOB,AIT: simul in terra dormient, el puiredo operiet eos.
;
Ilaque scio, vos audacler [AL audaciter] mihi insi-
[Cap. XXL] Audile, audite sermones meos, et non stere X qu'a dicitis : Ubi est domus principis, X et
sit mihi a vobis hoecconsolatio. Suffcrte me, ego ubi esl velamen in tabernaculis impiorum? X In-
autem loquar, et ita demum ridebilis me. Quid lerrogate eos qui transetint per viam, X et signa
enim ? Numquid huniana est casligatio mea ? aut eorum non ignorabilis. X Qui3 m die perditionis
quare non irascar? Respicitead me, et admiramini, C • salvatur malus, X m diem iroededucentiir. X Qu's
et ponile manum sub mento. Si enim recorder, per- annunliabil coram eo viam ejus, X et quoeipse fe-
turbor ; el tenentur carnes meoedoloribus. Quare cit, qui reddet ei? X Et ipse in sepulcra [Al. se-
impii vivunt, et senuerunt in diviliis? Semen pulcrum] deductus est, X et super acervum vigila-
eorum secundum -f- desiderium 6 anintoe \ et nepo- vil. X Dulcesei fuerunt lapilli[AL lapides] torrenlis,
tes eorum ante oculos. Domus eorum abundanies, X et post eum omnis homo sequilur, X et anie
et timor nusquam, nec flagellum Dominiest super eum innumerabiles. Quomodo ergo consolamini me
eos. Vaccoe eorum concipientes non aborlant, et inaniter? Requics enim mihi a vobis nulla est.
novit. Olympiodorus quoque in hune locum auctor sus quoque nullus', vel imperfeelus est absque hac
est,a reliquos interprètes verlisse 'exyactpàç. voce. Deinde secundus asteriscus in hoc versiculo
Minus .bene in eo, quo usus esl Auguslinus, superfluus videripotesl; quoniam iota islhoecsenten-
exemplari, furore draconum fulgebil: sed neque satis tia ex Hebr. voluminibus addita interprelaiioni LXX
bene hic erat mulcebii, quod nos, rcclo cogente sufficienter notelur sub uno asterisco. MART.
sensu, in mulgebitconverlimus : Groeceesl V-Sùau. —Non superal in Groecoapograpbo, quoe hic duo-
Mox pro mulcluram ex Augustino rescripsimus bus asleriscis designatur, pericope. Salis aulem
nti(/c(ram. noialuni Marlianoeo, videri excidisse ver-
b Nupera codicis Alexandrini editio ex hoc loco T. crudité
bum pecus, aut grèges, quod in Hebraico resonat
asleriscos exordilur, quos per quinque incisa, usque ÏNÏ3, et sine quo nullus aut imperfeelus est sensus :
ad finalia, quoe nos suffecimus, puncla conlinuat. eliam poluisse unico aslcrisco sententiain hanc
c Mulalumest hic loci asleriscus in obelum; quia quin ex Hebroeo,siveTheodotione Sepluagintaviraii edi-
imperiliaexscriploris,vel incuria signum islhocXin tioni additam illustrari. Tum pro eo quod est, ve-
ms. posilunt eral pro -=-, quod substituiiiius. iustoeoves, Auguslinus ex inemendato, ut videtur,
MART.
d Proetermissainitia capilulorum supplerccogimur codice legit, vetustateoves.
e Conjicio ex Groecoverbo K7ravTwrufi£v, isiud
soepius cum ea quoe titulorum loco ponuntur, no-
tariorum diligenliam effugerini. MART. obediemus,Lalinorum esse amanuensium errorem
0 Placeret magis unam obelo confodi vocem, desi- pro obviemus,cujus est fere similis scriptura. Au-
hune locum
derium, non el quoesubsequitur anima. Conjicio au- gustinus h Videlur asteriscoproelerit.
illusirandum nomen Deus,
tem LXX, aliter Hebroeum legisse , el pro nn^3S, quod eiiamnum in Groecodesideralur. Levia quoe-
quod est, coram eis, scriptura perquant simili '
legisse dam alia infra emendamus.
DrWSsb. quod inlerprtfiali sunt X«T«^V^W, juxtas * Minus bene pênes August. ipse enim homicidia
aiiimam; neque enim videntur poluissc aliter anintoei judicat. Qui subsequitur asteriscus, non, ut Martia-
vocabulum hic comminisci. na;us posueral, loium versiculum, sed unie-unipro-
f Excidii, ni fallor, exscriptori verbum pecus, nomen hic illucescere facit, quod adeo linabbus
tut grèges, quod in Hebraico scriptum legilur : sen- punctis conclusiraus.
 89 LIBER JOB. ALTERA VERSIO. 90
' RESPONDIT AUTEM ELIPHAZ ETDIXIT: A cies iniquitalem a tabernactilo tuo. X Et pones
THEMANITES,
h
[Cap. XXH.]NonneDominusest qui docet sensum a illud super aggerem in pelram, X el in saxa tor-
et scientiam, X cl habiiare facit super nos intelli- reutis Ophir. Erit omnipotens adjutor tuus conlra
gentiam? \ Quid enim pertinet ad Dominum, si tu inimicos, et quasi argenlum mundum igni proba-
sis in operibus X absque crimine ? * aut quid eiI lum, faciet te. Tune coram Dominohabcbis fiduciam,
prodest, quia simplex est via lua? aut limens te ar- suscipiens coelum cum hilarilate. Et cum oraveris
guel le, et veniet tecum in judicium? Nonne malilia ad eum, exaudiel le, volaque tua réddes. Et resti-
lua b -f- est * multa : et innumerabilia peceata tua? X tuer tibi conversationem justilioe, X et 'n viis luis
* »
Quia pignus tulisli fialrum tuorum sine cau?a ; et cril lumen \ Quia humiliavil semelipsum, etdices,
veslimenlum pauperum abstulisti : aquam siiienti- elatus esl in superbiam. El inclinatum oculis salva-
bus non dedisti, et esurientes privasli pane. c Ha- bii. Erue innocentera, et salvaberis in mundilia ma-
biiare fecisti quentquam super terrain, aut miratus nuum tuarum.
es personam aliquorum? Viduas dimisisii vacuas, RESPONDENS AUTEM JOB,DIXIT:
et pupillos afflixisti. Igilur circumvenerunt le laquei, [Cap. XXIIL] Et quidem scio quia de manu mea
et contrivit te bellum magnum. Lumen luum in d esl increpaiïo , et manus i ejus gravis facta est su-
lenebras conversunt est; et dormieniem le aqua B per gemitum meum. Quis dabit scire me el invenire
operuit. Nonne qui in excelso manel respicit, el eum, et venire usque ad solium ejus, ut dicam co-
injuriam facientes humiliai? El dixisli : Quid novit; ram eo causant meam, et os meum impleam incre-
Deus ? an per nebulam judicat [Al. dijudicat]? X palionibus, el cognoscam causaliones quas loquetur
nubes latibulum ejus, el non videbitur. X Et antbi- mihi, et senliam quoeannunliat mihi? An in mulia
tum coeli percurrit. X Ergone semilam soeculicus- virlute dijudicabilur mecum? Nequaquam. Tantum
todis X quantcalcaverunt viri iniqui X qui capiti sunt [AL Tamen] in lerrore non abutatur me. Veritas
immaturi? Fluminis decurrentis fundamenta eorum. enim, et increpatio ab eo est. Educit k in finem ju-
*
Qui dicunt : Dominus quid faciet nobis , vel quid dicium meum. Nam et si primus ambulavero, ultra
nobis importabit omnipolens? Et ipse implevit do- non ero. Et in novissimis quomodo sciam X eum •
mos eorum bonis. Et cogilatio impii longe est ab eo. X l A loevaquid aget? non appréhendant. X Con-
Videntes justi e riserunt ; et inculpabilis subsanna- ' verletur ad dexteram, et non videbo \ sed scit ipse
bit eos. X Numquid non demolita est substanliai viam meam, etm probavit me sicut aurum. Egrediar
eorum, X et reliquias eorum comedit ignis ? \ Esto in proeceptis ejus. X Tenuit pes meus n vias ejus.
durus f : si sustinueris s, deinde fruclus tuus erit Cusiodivi, non declinabo. A proeceptis ejus non
in bonis. Accipe magis ex ore ejus ediclum, et sus- C discedam. In sinu aulem meo abscondi verba ejus.
cipe verba ejus in corde tuo. Quod si reversus Si autem ipse judicavit sic, quis est qui conlradicat
fueris, ethumiliaveris te cttram Domino, procul fa- ei? Quod enim ipse voluit, et fecit °. Propierea ad
a Longius hic locus ab Hebroeo abludit : Groecus erant apud Hieronymum, non obeli -i-. MART.
autem , quoe subsequuntur sub asterisco, verba non —Proelixosisiictsubicquenti isocolo obelosmani-
relinet. Confer ulrumque textum : nos finalia puncla festa falsos, atque ipsi improbalos Martianoeo, ad
statim suffecimus. aliorum librorum fideat suslulimus. Tum ex Augus-
b Quoe sub asterisco notantur, leguntur in He- lini tesiimonio rescripsimus, elatus est in superbiam,
braico : maie igittir positus fuit in ms. codice *-- pro quo Marlian. elevatus es superbia. Nupera co-
obelus pro astcriscoX-. MART. dicis Alexandrini edilio emendata viveprifcaivo-K-vo :
— Obelum quem hic restituimus, reiinebat et quoesubsequenscomma,et inclinatum oculis salvabit,
Martianoeims., ac jure, unum verbum est, jugulai. asierisco illustrât.
Quod ille minime animadverlens, obelo expuncto, i Haud recle pênes Augustinum, manus mea, pro
conlra S. Interpretis meniem de suo asieriscum ejus.
substituit. Paulo post asterisco, qui unica adverbium k Martianoeus, Educet in fine. Tum Auguslinus,
quia respicil, finalia puncla sulijunximus. Nam si, intermodia et parlicula proetermissa: deni-
c Ilorum versuum ordo inversus est apud Septua- r> que postea non ero, pro ullra, ele.
ginta. MART. t lia ex Auguslini tesiimonio reposuimus, A loeva
d Viiiose pênes Martianoeum,in lenebris.Infra le- quid aget, concinniori sensu, maxime vero Groeco
viora alia ex Augustino emendantur. suffragante KÙTOV.
textu , 'Apiazepà TZOIYIHUVTOÇ Mar-
0 Satis mendose apud August., Videntes
jusiio- tianoeus in prima persoua sub inlerrogandi eiiant
res erunt, contra Groeci textus fidem 'ISO'VTE? Sixsaot nota, legerat, Ad loevamquid agam?
. iy£i.Kuav. m Corrupie Mariianoeusin futuro, probabit, quod,
£ Durus hoc in loco, id esl, firmus et patiens, non Augustino eonsentiente, in probavit emendavimus ex
mollis et elfeminatus. GroecoStixptvs.Leviora supra alque infra laciti ca-
s Addit S. Auguslinus patiens, quod nec habetur stigamus.
iu Groeco,sed unde fluxent iulelligere est ex vetsre n Videtur ad Groecumrefigendus locus, subjunclis
hie ad libri oram apposito Scholio. hic finalibus punctis, ac novo exinde O-TOI/EIW ince-
b Nullos hicasteriscos luxata Alexandrini codicis pto: Vias ejus cusiodivi: non declinabo, etc. 'OSoù?
editio proefigit.Minus porro bene ponens, pro pones yàp «ÙTOÛ xaî où p.n èxxMvû.
£'ç)ù).«Ça,
0 Solidus deciuiusquarius versus, quem ita exlle-
legit Auguslinus : denique pro et in saxa, Groecus
h.ibel, et ut saxa, sive petra, xv.lci? nizpx. broeo inierprelatus est S.Pater, cum expleverit in
1 Quoe obelis hic noiaia sum,
reperiuntur in He- me volunlalemsuam, et alia multa similia proestosunt
braico : frustra igilur apposuit exscriptor hujusce- ei, hic cum iu Groecoexemplari, lum in Latina itla
modi signa obelorum, quorum usus nullus esl, cum versione desideratur.
scnientioeexsiant in foule Hebroeo. AsterisciX forte
91 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 92
eum festinavi, et commonitus sollicitas fui de.A suam. Cum infirmari coeperit, non sperct sani-
eo a X- Idcirco a facie ejus tnrbabor. Considerabo, tatem, sed cadet [AI. cadit] in languore. Multos
et lintebo ab eo \ El Dominus mollivit cor meum, enim afflixit altiludo ejus. Emarcuit sicut malva in
et omnipolens conlurbavit me. Nec enim sciebant oestu, aut sicut de stipula spica X 8 sponte * déci-
quod supervcnirent mihi tenebroe, et ante faciem dons X aîioquin quis esl qui loqualur mendacium
meam legerct caligo. [Cap. XXIV.] Quare Dominum me dicere, X el ponet in nihilum verba mea ?
non latuerunt horoe, impii autem X'iescierunt dies RESPONDENS AUTEM BALDAD SAUCniTES, DIXIT:
ejus? finem iransgressi sont. Gregem cum pastore
Jumenlum [Cap. XXV.] Quid enim exordium quant timor ab
rapientes X paraverunl \ pupillorum eo qui facit universa in excelso? Nemo enim
pulet
abegcrunt, el bovem viduoepignoraverunt. El in- esse moram
clinaverunl pauperes a via -f- jusla 1 simul abscon- piratis. In quem enim non venient insi-
dioeabeo? aul quomodo erit homo justus coram
diii sunt miles terroe. Et irrueruntb sicut asini X vel quomodo se mundabit nains ex mu-
fcri t in agro super me, exeuntes ad opus suum. Domino,
Suavis factus est eis in adolescentes ' liere, si lunoeproecipit, et non luect, nec Stella: sunl
X panis
' Agrunt ante tempus non suum demessuerunt. In- mundse ante [Al. apud] eum? Quanta magis homo
aul filiushominisverrais !
firini vineas impiorum absque mercede, et cibo co- n pulredo,
lucrunl. Ntidosmulios fccerunt dormire sine vesti- RESPONDENS AUTEM JOB,»IXIT:
mentis, et legumen in frigore abslulerunt. X De [Cap.XXVI.] Cui ades, vel quem adjulurus es?
slillicidiis montium madescent * qui cum tegumen nonne cum cui multa virlus est et brachium forte?
non haberent, pelra operti sunt. Rapueruntabubere Cui tu das consilium ? nonne cui omnis est sapien-
pupillum ; et eum qui ceciderat, buniiliavcrunt. tia? vel quem sequeris? nonne eum cui magna
Nudos fecerunt dormire inique, elesurieniium abs- est foniludo? Cui annuntiasti sermones, aut spiia-
lulcrunl panein. In angusliis inique insidiali sunt, men cujus esl quod exil a le? X Numquid gigantes
viam autem juslilioe ignoraveruni. De civilate et redigentur in nihilum X subter aquam, cl proximi
de domibus d vi ejiciebantur. Anima vero parvnlo- eorum? X Nudus infernus coram eo, X et non est
rum in gemilu valde. Ipse autem Deuseorum curam vclamen perditioni. X Extendens aquilonem super
non habuit? Cum essent super terram, el ignorarenl nihilum X suspendens terram super nihilum (in
viam juslilioe, non anibulaverunl in semilis ejus : aerem ) X ligans quam in nubibus suis, X ct n(m
cl sciens eorum opéra tradidit eos in tenebras. X est scissa nubes h sub eo. X Qui lenel faciem solii
El nocte erit sicut fur. X Oculus adulteri observât X et exlendens [AL extendit] super cum nubem
tenebras X dicens, non videbil me oculus, X et C suam, X proeceplum circunidedil super faciem
Iatibulum faciei posuil. X Suffodit in lenebris dor aquoeX usque ad cnnsummalionem lucis. X Co-
mos. Per diem obsignaverunt semetipsos. X Non lumnoe' coeliintremuerunl [Al. contremuerunl] X
cognoveruntlucem, X quia simul eis e mane umbra et obsiupuernni ab increpatione ejus t Virlute sua
morlis f X levis est super faciem aquoe', Maledica- sedavit mare. Prudentia ejus vulneratus est ceins,
lur pars eorum super lerram. Appareant planlatio- cl claustra coeli metuunt eum. Proeceptoaulem per-
nes eorum super terram aridoe. De sinu enim emit draconem desertorem. Ecce hoe parles i vioe
pupillorum rapucrunt. Dei;idercmemoralum est pec- ejus. Et adhoc slillam sermoois audivimus de eo.
catum ejus. Sicul ni'bula roris nusquam comparuit. Virtulem aulem lonitrui ejus quis scicl quando fa-
Rctribualur illi sicul egit. Conlcralur sicul liguunt ciel?
insaoabile omnis iniquus. Sterili enim non fecit ET ADJECIT JOBADPRO0EM1UM SUUM, ET DIXIT:
bene, et mulieris non est miserius. In ira everlit iu- |Cap. XXVII.] Vivit Dominus, qui sic me judica-
firmos. Consurgens ergo non crédit contra vitam vit, et omnipolens qui amaricavit animant meam :
a Hoecvero quoe asteriscis illusiratur, pericope, culenlissime nedum in Groeco, on
ÈTtiyviio-zTui
nlia esl ejusdeni proxime superioris versus decimi Gavà-rou: sed et in Hebroeo,T;' »3
ul ra.pv.yàg cyiâç
quinti, eaque gemina interpreialio, ex Ilebroei
arclielypi collatione perspicies. Poiiori adeo jure TJmaSï mnba. Ex Groeco aulem sic fere transferas
obelis confodienda esset, nisi et in Groecoasleriscis ad verbum, el suppléas, asterisco proepo*ito, auia
gaudercl. cognoscetsolliciludinesumbroemorlis. Pro levis voca-
b Auguslinus, ad cujus lectionem loevia quoedam bulo, quod staiim subsequitur, minus recle Mania-
modo enicndavimus, hic sicul adverbium lacet. noeuslegerat alio signilicatu loevis.
c Isiud comma, Ayrumanle tempus, etc., in Groeco s Fortasse verius legit Auguslinus sponte ejus.
Alexandrino codice non habetur, atque adeo videlur Groec.aÙTOfta-ro?. Posiremum asteriscum ex codicis
asterisco designandum. Quod subsequitur, Infirmi Alexandrini nupera editione suffecimus.
u
vineas, etc., ab Hebroeo longius abludit; sed hoec num Martianoeusab eo : lumGroece maie pênes Augusti-
persequi haud vacat. faciem Solis, pro solii, Opovou.
d Voculam vi, quant proprie nec Groecus habet, 1 Expunximus hic vocem lucis, quam nec Augu-
Auguslinus quoque tacet. slinus, ncc libri alii originales agnoscuni, ae lemere
c Mendose pênes inlrusum glossema ex margine in lexium se prodii.
Augustinum manet, pro mane Coeleruni el singulis liemislicliiisasieriscos suffeci-
legilur. mus, additis demuminfine crassioribus punctis, que
f Supplendtim altcrum hemislichium
videlur, deerant.
quod facile ob earumdem vociini, umbra mortis, i Hic rursum pronomen ejus, falso repelitum, et
recursum a Lalino codice exciderit. Esl auiein lu- quod in coeleris libris omnibus vacat, expunximus.
%Z LIBER JOB. ALTERA VERSIO. 94
*
quiadoneespiraliomea est in me,et spiritus divinus A enim de lerra fit, oes aulem simililer ul lapis
in naribus meis, non loquenturlabia mea iojuMa, excidilur. Ordinem posuit tenebris, X et omnem
nec anima mea meditabitur iniqua. Absii a me ju- finem ipseinvenit X lapis tenebroeel umbroe r mor-
*
sios vosdicere, donccmoriar. Nec enim separabo in- lis, X discissio torrentis a cinere Qui vero obli-
iiojcnliam * meam a me. Justitiam meam lenebo, et viscunlur viam juslilioe, e iufirmati suntab homini-
non diiniilam. Nec enim conscius sum mihi iniquum bus, X cl commoti sunt. h X Terra de qua egressus
'
quid commisisse. Itaque sunt inimici mei sicut est panis X subter eam versus est quasi ignis. X
eversio impiorum, et qui in me insurgunl sicut per- Locus sapphiri lapides ejus, X et aurum i ejus agger
ditio iniquoruin. Quoeenim spes esl impio, quia ex- est X semitam quam non cognovitavis X »cc vidit
speciat, et confidil in Domino si forte solvatur, aut eam oculus vulturis, X nec [AL non] calcaverunt
preces ejus cxaudiai D.uninus? aut si venerit [Al. eam filii arrogantium, X nec transiit super eam
evenerit] ei nécessita?, uumqi-id habet aliquam fidu- leo. X Indurissinio lapide extendit manum suam ; X
ciant in conspecluejus, aut cum invocaveril eum,bex- vertit enim ab slirpibus montes l ei ripas flurainum
audict illum? Quapropterannunliabo vobis quid sit disrupit. Oninevero preliosum vidit oculus k ejus,
in manu Domini. Quoe sunt ab omnipotente , non allitudines fluminum revelavil; osienditquevirlutem
mentiar. Ecce omnes noslis quia vane c vana loqui- B suant in lumine. Sapientia vero unde inventa est,
mini. Hrcc esl pars hominis impii a Domino. Pos- vel quis sit locus scientioe? Ignorai mortalis viam
sessio vero poienliuni véniel ab omnipotenie super ejus, nec invenietnr in hominibus.X Abyssus dixit:
eos. Quod si mulli fuerint filii cjus, in occisioneni Non esl in me X Et mare dixil, non est mecum X
erunt. Si aulem el juvenes facti fuerint, indigebunt. non dabitur aurum -=-l conclusion * pro ea X ct
El qui circa eum sunl , morte morienlur, el viduis non appendetur argentum in commulatione ejus. X
eorum nemo [Al. non] miserebiliir. Quod si et col- Non erit delerior auro Ophir, X onyche prelioso,
kgeriiui terrant argenium, et velut lutuiii parave- et sapphiro. X Non oequabitur ei aurum et vitrum,
nt aurum, hoecomnia justi consequenlur, et sub- XE? el commuiatio ejus vasa aurca. X El Ex-
stanliam ejus d X veraces possidebunt t-Erunt enim celsa n et Gabis non erunt in memoria. X Et trahes
eorum domus sicut linea [Al. tincoe], et aranea [AL sapientiam de occultis. X Non componeiur ei to-
aranea;] quoe servavit. Dives dormit, et non adji- pazium jEthiopioe. X Auro mundo non comparabi-
ciet. X Oculos suos aperuit, el non esl. XDccur- tur. X Sapientia unde inventa est? X Quis aulem
rent ci quasi aqua dolores, X nocie auferet eum locus est intellectus ? Latet ab oculis omnis homi-
caligo. X Tollct eum oestus, el abibit; X et vcnli- nis, Xeta volucrumcoeli abscondita est. XPcrditio
labit eum de loco suo \ et projiciet super eum, et i] et mors dixerunt : Audivimus ejus gloriam * Domi-
non parcet. De ritanuenim ejus fuga fugiet. Plaudet nus commendavit viam ejus, et ipse nov'u locum
super eum manibus suis, cl trahcl eum de locosuo. ejus. Ipse enim omne quod esl sub coelo, ° perspi-
[Cap. XXVIII.] Est enim argenlo [Al. argenti] locus cit, et novit quoe sunt in terra, qui omnia fecit :
unde sit; loeu<!autem auro ubi purgatur: Ferrum ventorum hbramcnla, aquoe inensuras. P Quando

11Auguslinus, separabo innocentem a me. El in mendose lecto a Martianoeo

super. Aliter S. Augu-
Groeco quidem ipso, lamenetsi, innocentiam, sive slinus, et eam incensurus est.
àxa-Acvpr.ifer:iif, non addilur lamen meam. i Nobis Auguslini leclio, et aggeres aurum ei,
b Idem, hiibuiljiduciam, absque : et mox, probatur eo magis, quo inagis Groecoadb i-rel exem-
aliquam
si invocaveril,exautliet, absque eum. x«i x&p-a./pùatov aurai. Pigel veio rcpeiere,
c Addidimus e* Auguslino vana, juxta Groecum, plari, quod cum hic, tum alibi 1ère semper asteriscus,
qui, lieel paulo diverso sensu, eain vocem repetil, el terminalia puncla suis quoequelocis restiminiiis.
XEVK ZÔVOÎ?z-iSullzo-Qe.Semel antea erat uane loqua- k S. Auguslinus ocu(«s meus legit, Gr. tamen re-
mini. Leviora infra emendanlur. nuente lextu, pro ejus, «ÙTOÛ.
d Obe-lus, ut alibi soepissime, notalus erat pro I In Hebroeo legimus-iljD Segor, quod Hieron.
asterisco, quem resliluimus ad fidem Hebr. volumi- vertit 'aurum obryaum, id est, purissimum. LXX a\>y-
num, ubi Icgilur nomen veracis, sive inuoceniis. x>i«r^ov,conclusuram interpretati sunt. Quare con-
MART. 1) quod non est in Hebr., obelo notatuin est in
0 Apud Anguslinum , ut lapides, excuditur : in clusum,ms. MART.
GreCOtira ).£9M ),«TOf/.EtT«t. m Erat contrario sensu, nec commutalio,etc., quod
f Verius in recta umbra, quemadmodum et cum restituintus iu et commulalio,etc., juxta Gr. et Au-
Groecoo-xtàAuguslinus legit: non item quod sub- guslinum. Asteriscos quoque plures et finalia, quoe
juugil et facia est discissio,etc. puncla suffecimus.
KPcrperam et contrario sensu anlea erat firmali deerant, II Ms. codex,gravis, corruple pro Gabis, voee He-
sunl pi o infirmali sunt, quod ex Gra;co ÀO-SÉVWKV re- braica, nam Hebraice scriplum est, ©I3;i n'CXT,
ponere non dubitaviinus. Quod sci|uiiur ab homini- ramolli, vegabïs: id est,.Coraifia el Unio, uti quibus-
bus, Auguslinusad subsequenscomnia, commotisunl, dam placet. MART.
propius ad Groecumrefeit. 0 Maieretinuil Marlian. ex viliato codice perfecil,
h Oclo versus scqueulesasteriscis omnes nolaii le- conlra Gr. texlum,
èyopâ, el Auguslini lectionem,
guotur apud S. August. libro Annoialioiiuni iu Job: perspicit, quam restituimiis.
unde certain exsua hac Hieronymi versione usuui p Legerat idem Martian. quoniam hoc fecit, sicut
fuisse Augiisiiumn, non voteri alia et Vu'igalain qua vidit, el fecit, quoe cum a Gr. lextu loogius ablude-
.deerant septingenti vel ociingenli versus priusquam rent, et glossaloris olerenl iugeiiiuni, placuil Angu-
Hieronymiana manus eident succurreret. MART. stinianaiu banc lectionem, quando fecit, sicut vidit
'Emendavimus subter ex Groeco Ù7TOX«TO, pro enumeravit, substiluere, quoe et salis recte habet, et
93 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 86
hoecfecit, sicut vidit, enumeravit X et viam tempe- A princeps, X el habilabam sicut rex cinclus forlibus
statis [AL tempeslalum] vocibus X lunc vidit eam X quasi tristes consolans '
et exposuil eam, paravit, et investigavit * Dixit autem [Cap.XXX.] Nuncautem dérident me infinti : nunc
homini : Ecce piclas est sapientia, abslinere vero moneni nie minores lempore, quorum spernebam
• parentes; etf virlus manuum eorum quasi nihilum
a malis, scientia.
mihi erat. X I" eis 6 peribat omnis vita. X In eGc*
ET ADJECIT JOBADPR/EFATIONEM, DICENS :
stale et famé instabiles : qui fugiebantb in désertant
[Cap. XXIX.JQuisnam me restituet in mense? prio- hcri [AL beremi] propter angusiias, etmiserias. X
rum dierum, in quibus Dominus cuslodiebat me? Cum Qui rodebant cortices arborum ; quorum cral cibus
lucebai lucerna ejus a super meum capul; cum in radix herbarum. Inltonorati et subjecti [Al. ab-
luminc ejus ambulabam in tenebris; cum erant do- jecii], et egentes omni bono. Qui radiées lignorum
rons in viis; cumb Dominus inspiceret domum meam, manducabant propter famem magnant. Insurrexerunt
et essem in abundantia magna, et circum me pueri in [AL super] rite furcs, quorum domus erant ca-
mei. Cum flueret per vias meas butyrum ; cum mon- vernoe petrarum, X et inter arbores clamabant *
tes mei abundarent lacté. Cum exirem ° matulinus Qui sub slirpibus terroe manebant. Filii stultorum ,
in civilate, et in plateis ponebalur mihi sella. Vi- j} X el ignobilium; nomen et honor exslinctus a terra.
dentes me adolescentes abscondebanlur, senes au- Nunc autem c'uhara eorum ego sum, el me habent
lem omnes [AL tacet omnes] assuigebanl, et polen- fabulant [Al. ad fabulant]. Abominati sunt me disce-
les cessaverunt Ioqui, digituni ponentcs ad os suum. dcntes procul ; nec in faciem meam pepercerunt
El audientes me feticem dixerunt, et lingua eorum spuere. Aperiens enim pharetram suam, afflixit me :
gulluri eorum adhoesit : qufa auris audivil, el beati- et frenum in faciem meam miseront. Pedes meos
ficavit me; et oculus videns me declinavil. Liberavi vinxcrunt compedibus, et aperuerunt super me se-
enim pauperem d de -\- manu \ potenlis, et pupillo, mitas perdilionis suoe. Contritoesunt semitoe meoe.
cui non erat adjutorium, auxilium deluli. X Bene- Exuit enim me stola, et jaculis suis vulneravil me.
diciio perituri super me veniebat • et os viduoebe- Abusus esl me sicut voluit. Doloribus involutus sum,
nedixit me. Justitiaque indulus erant, et vcsliebar et iterantur dolores mei. Discedit sicut spiritus spes
*
judicio sicut chlamyde. Oculus eramcoecorum, etpes mea, et sicul nubes X transiit salus mea. X Et
claudorum. Ego erara paler invalideront. Judicium, nunc super me cffundeluranima mea \ Possederunt
quod non noveram, exquisivi. Confregi inolas ini- me dies dolorum : Nocte vero ossa mea contracta
quorum, et de medio dentium eorum rapinas extorsi. sunt, et nervi mei dissoluti sunt. In multa virtute
Dixi enim : jEtas mea senescet, sicut arbor palmoeC apprehendit slolam meam, X et quasi ora vestimenli
mulio vivant lempore. X Radix mea palet ad mei circumdedit me * ^Estimavi me sicul lutunt. In
aquas, X et ros morabitur in messe mea. X Gloria lerra et cinere pars mea. Clamavi vero ad te, et non
mea nova mecum, X et arcus meus in manu mea audisli me. X Sleterunt, et consideraverunt me *t
gradielur \ Me audientes inluili sunt, et lacuerunt in Aggressus es me sine misericordia. Manu potcnli
meo consilio, el in sermone meo non adjecerunt; sed verberasli me, et constituisti me in doloribus, X
gavisi sunt cum loquerer eis. Sicut terra sitiens ex- et projecisii me a salute * scio enim quod mors
spectat pluviain : sic isti meum sermonem. Quod si conierel me. Domus enim est omni morlali lerra.
el redirem ad eos, non credebant, X et lux vultus Alque ulinam possem me ipsum inierliccre, aut 10-
mei non concidebat. X Elegi viam eorum, etsedi gare » alium ut faceret mihi hoc ! Ego autem flevi
ad verbum respondel satis bene his Gr. lextus, °o« 0 Martian., spernens parentes, qui tamen non ine-
È7TOWO-EV, OUTOJ?LttÙV rudite annotai, subsequi hic alterum hemistichium
a Duobus verbis, ypiQp.ïl<7£.
inanifcsto aulem mendo, antea debere, ad hune fere modum, Quos non putavi dignos
erat, sic per, pro super, quod nos ex Gr. vnèp, aliis- esse cum canibusmeorum gregum, ut in Gr. est, où?
qucb libris casligamus. KE;tou?
où/ J7yyj<7«f/.nv uvai xvvwvTWV èp.S>v
vo^K5uv:il-
Apud August. c»m verbum Dominiinspiceret,etc. ludque videri e Latino ms. excidisse.
Sequendus lamen Floriacensis ms., qui legil juxisi D f Desunt in ms. nonnulla, videlicet, non putavi
proesenlem edilionem, cum Dominus inspiceret, ele canibus meorum gregum, vel, non dignabarpo-
— Sic mullis aliis scriptionum S. Auguslini locisi dignos
nere eos cum canibus gregis mei : quoelamen non Ic-
emendandis aut reslituendis inservire potesi Bi guniur in libro Aunoiationum S. Augustini; nec eum
hliolheca divina S. Hieronymi. MART. ea legisse in suo exemplari conjicere possumuscx
c Corrupte erat, malulinis in civitatem.
d Martian. solida verba, demanu potenlis, obebI ejus expositione ad hune locum. MART.
e Augnsl. in eo : lum recle peribat, pro quo cor-
translixerat, cum tamen sola vox manuin Heb. abon- rupte Mart. periebat. Qui subsequitur asteriscus, ut
de!, coeleris respondeal yiuro. Ac licet aliud qnani et paulo post aller in codicis Alexandrini nupera re-
quod Septuaginla inlerpretaii sunt, vocabulum ho«; censione, non sunt, nec sane alias nobis videntur,
sonet: illud tamen esl ipsum, quod verterunt, Suv«- nisi eas, quas proxime proecednnt, In et Qui voeu-
orou, atque, ut opinor, pro -flaro acceperunt, dcce- las illuslrarc. Inferius leviora quoedam alia casti-
pti vocumsimilitudinc, quoe postrenia una litlerul; i gantur, et cum primis crassiora puncla suis quoeque
j. Iiain, pro ~\ res, huer se difforunt. Nos adeo eani locis ascribtintur.
dumtaxat vocem manu confodimus. Inferius quoqtu; b Hune locum resliluimus, moniti a S. Augustino,
passim finalia puncla suis, quod soepemonemus, ail qui post LXX legil hcri, non heremi, ut exscriptor
suffecloe lectionis fines internoscendos, locis addi- codicis noslri ms. MART.
diinus. 1 Apud Auguslinum, rogaremalium, el faceret.
 ' *
97 LIBER JOB. ALTERAVERSIO. 98
super omni invalido, et suspiravi cum viderem virum A j adolescentia mea enulriebam quasi paler X r et de
in necessilalibus. Ego bona proestolabar. Ecce oc- ventre mairis meoedux eis fui * aut si despexi nu-
currerunt mihi magis dies malorum. X a Venter dum pereuntem, et non operui X> non habentem
meus efferbuit, et non tacebit. X Occupaverunt me velamen ° Infirmorum vero si non benedixeruntmihi
dies inopioe* Gemens incessi sine b silentio, et sleli liumeri, et de lonsura ovium mearum calefacli sunt.
in coeludamans. Frater faclus sum sirenarum, et Si levavi super pupillum manum X meam * fidens
amicus filiarumslrulhionum. Cutis mea innigrala est quia mullum est mihi adjutoriunt, discedal s humé-
valde, et ossa mea X f"* 3 suni I ab oeslu.Versa est rus meus a jugulo meo, el brachium meum a cubito
in luctum cithara mea, et psalmus meus in fletum. ):( meo conteralur. Timor enim Domini [AL tacet Do-
[Cap. XXXI.] Teslamentum feci oculis meis, X c et mini] continuit me, X el a pondère ejus non susti-
non cogitabo de virgine. X Et quoeesl pars alia Dei nebo. X Si posui b aurum robur meum * quod et si
desuper.JX el hoereditasomnipotenlis de excelsis. X in lapide pretioso fidebam : si et loeiatus sum cum
Nonne perditio erit iniquo, et abalienalio facientibus esset mihi census mullus, si et in ' iiiuumerabilibus
*
iniquilalem ? Nonne ipse videbit viam meam, et posui manum meam. An non videmus soient lucen-
omnes gressus meos dinumeravit? Si incessi cum tem deûcere, el lunam minui? non enim in ipsis est,
irrisoribus, vel si festinavil ad dolunt pes meus, ap- B ] X et deceptum est clam cor meum ', Quod si et oscu-
pendat me in stalera oequissima. Scit aulem Domi- lalus sum manum meam poneus ad os meum, el hoc
nus innocentiam meam. Si defluxit pes meus de via, mihi ad magnam injuslitiam repuielur : quia ntemi-
et si seculum est oculum cor meum. Si manibus lus sum in conspectum Domini excelsi. Quod si et
meis tetigi munera, seram, et alii fruclus meos gavisus sum super ruina inimici mei, et dixit cor
edanl; sine slirpe sint super terram. Si seculum esl meum, benefactum est : audiat auris mea maledi-
cor meum mulierem, aut si obsedi januas ejus, pla- ciionem meam, opprobrio sim in meo populodiffama-
ceat quoque uxor mea alteri, et filii mei humilien- lus. Quodsi soepedixerunt ancilloenteoe,Quisdet nobis
lur. Furor enim d animi est indomitus commaculare ut carnibus ejus satiemur? cum satis bonus essem.
viri uxorem. Ignis ardens est in omnibus membris. Foris non manebai hospes. Janua mea omni advenien-
Quocumque intraverit, radicitus perdet. Quod si et li patebat. Quod si el sponte peccans abscondipec-
despexi judicium famuli mei, aut ancilloe,e cumju- catum meum; nec enim erubui multitudinem populi,
dicarenlur apud me; (quid enim faciant, si judicium ne conûlerer coram eis : aut si dimisi infirmum siriu
meum facial Dominus?) quod si et visitalionem, vacuo exire januam meam. X Quis mihi iribualau-
*
quod responsum dabo? Nonne sicut ego conceplus dilorent?XManum Dominisi non tiinui, i conscrip-
sum in utero, et illi, et fuimus similiter in venire ? G ( tionem si quant habeo, super humeros meos levans,
Infirmis autem, si quid opus fuit, non denegavi. Vi- et coronalus publiée Iegam:etsi non disrupi eam ,
duoe oculum non excruciavi. Aut si panem meum el reddidi nihil accipiensa debilore. Si super me um-
comedi solus, et non dedi pupillo X ex eo (quia ab quam terra gemuit, aut sulci ejus ploraverunt simul ;
a Hune, et qui subsequitur, asteriscum ad codicis plis his, quoeparenlhesi inclusinius.ab August. ipsa
Alexandrini normam supplevimus. laudantur, sicque ab eo sunl tolidem verbis descri-
b Gr. habet «vsuSu^où,velytpoû, id est, sineanimosi- pla, ut nihil jam dubilemus, quin eadem illa sint,
tale, vel freno; quare haud scio, unde sine silentio quoeS. interpres Hieron. in sua isla ex Groecover-
excuderit noster : nisi cubât in mendo locus, ac for- sione posuit. Sola, inqnam, ea, quoe uncinis inclu-
tasse legendum est, sine confidenlia,aut quid simile. dunlur : Quid enim faciam, si judicium meum faciat
Tum nec recte Auguslinus et stelit, pro steli, etc. Dominus, supposita a nobis sunt ad Groeciconlextus
c Aliter et plus uno inciso Auguslinus, ul non co- fidein, summa, ul videre esl, religione : ul hoecquo-
gitent de virgine, et non cogitabo de virgine : haud que vero simillimum sit, a genuinis, si exsiarent,
lamen ex originalibus libris, tamen elsi illud cogi- fore ut nec verbo tenus abludereni. Inserla aulem
tabo, probavimusmagis ex Gr. e\ivno-o>, cum legisset sunt textui, quod aliler nullus ferme conslarei sen-
Mart. cogitavi. sus, nec restiiutoe a nobis sententioeralio salis com-
d Neque hic bene Auguslini codex animoemeoe,pro ,IJ mode leclori perspecla esse posset.
animi dumlaxat. ( Et particulam, et finalia puncla quoe deerant,
c Suffecimushic reliqua proesenlisversiculi verba, nos reposuimus. llujusniodi alioeasleriscorum, pun-
cum judicarentur apud me; tum solidum subsequen- ctorumque noloeinfra ad codicis Alexandrini exem-
tem, qui decimns quartus est in iis libris, ubi versus ptant resiiluuntur.
ad numeroruni seriem nolantur : Quid enim faciam, s In edilionc Romana LXX Inlerpretum humérus
si judicium meum facial Dominus? quod si el visita- meus ajunctura, Auguslinus autem, ut el ms. nosler,
lionem, quodresponsumdabo? Deerat anle nos tanla a jugulo meo. MART.
h lia eliam S. Auguslinus. Alii, si posui aurum in
tanique insignis periocha in Lalina isla editione, ex
decurtato et manco exemplari expressa : quam nihil congiummeum.Conférât igilur lecior smdiosus banc
esl dnbium, sola veteris amanueusis oscitanlia exci- edilionem libri Job cum lexlu Annoiaiionum S. Au-
disse. Nimirumest si qua; alia pars sacri conlexlusi gustini, siatim pervidebii ipsbsimarn esse versionem,
certissima,quoenedumlleb. archelypo, ex quoposteai quai ille uiilur in eodem opère. MART.
ab ipso Hieron. in Lalinum conversa esl; sed el inI Falso antea legebatur in numerabilibus. Groece
Gr. superat, ex quo vers-ionemliane priorem suanti autem est, hn ùvupi.Qp.rnoiç, juxla quod emendamus.
adornavit. Verba sunt, xpivop-évav «ù-râv itpôç èu.è,ili i Ait S. Auguslinus ad hune locum : Conscriptio-
yUpTZOOKTb), ÈàvETKffivfiGVI ÔK.V/3IO?,
7T0tï3(7ï) iàv Sexali nem si quam habeo. El si non disrupi eam super hu-
irot>jcro^«i;liis aulem quoe
; riva ci.Ttày.punv
ÈTrta-xomiv ; meros meos , et coronalus legam super humeros meos
Latine supplevimus, verbo ad verbum respondent :: levons, etc.
el quoeeorum maxinta germanilalis est nota, excq-
69 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 100
aut si et virtulem ejus comedi solus sine prelio; A . viri, nec mortale confundar. Non enim scio mirari
aul si animatn D imini lerroedecipiens conlristavi : pro faciem : alioquin et me lineoe edunl [Al. edenlj.
trilico gcrminel mihi " urliea, cl pro hordeo spina. [Cap. XXXIII.] Nunc ergo,'Job, audi verba mea, et
loqiiclam meam auribus percipe. Ecce aperui os
F.TQUIEVERUNT VERBA J OB. '
meum, el locula est lingua mea X >ngultnre meo.
[Cap. XXXH.] Cessaverunt autem et 1res amici Mundumest cor meum in verbis, et sensus labiorum
cjus ultra conlradicere Job; erat enim Job in con- meorum pura inlelligit. Spirilus divinus qui fecit
spectu suo justus. Et iralus esl furore Elius filius me, el inspiralio Omnipotenlis quoe docet me. Si
Barachiel Buzites de cognatione Ram -f- Ausilidis pôles, da mihi responsum ad hoec.Sustine isla con-
*
regionis Job. Iralus autem valde, quia se dixerit lra me, et ego contra le De luto factus es lu, sicut
jusinm anle Deum. El tribus amicis iralus esl valde et ego. Ex eodem facli sumus. Nec timor meus ler-
quod non poiucrunt respondere contraria Job ; et rebil me , nec manus mea erit gravis *super te. X
oesliniavcrunt eum e>se impium. Elius aulem susii- Verumiamen dixisli : in auribus meis vocem ver-
nuil, ut darel responsum Job, quia seniores se erant borum tuorum audivi, qua dicis : Mundus sum a
in di-bus. El vidit Elius , quia non est responsio in peccato, et sine crimine. Non enim deliqui. Ecce
oie irium virorum, X el iralus est furor ejus.' B querelam conlra me reperit, el putol me quasi con-
Irarium X S'D>-*,Posuil enim in ligno pedem meum,
ETRESPONDENS ELIUSFILIUSBARACHIEL DIXIT
BUZITES, :
et cuslodivit omîtes vias meas. Quomodo ergo ° di-
Juvcnis quidem sum oelate, vos autem eslis senio- cis, Justus sum, et non exaudivit me? JEicrnus enim
res; propierea tacui, limens referre vobis erudiiio- esl qui est super homines. Dices aillent : Qmire ju-
nem meam. Dixi aulem quia non est oelas qua; lo- dicium non audivit , et omnem sermonem? Semel
quatur, neque in mullis annis noverunt sapienliam : enim ioquilur Dominus, et in secundo X ll0n con"
sed spiritus est iu hominibus, et inspiralio Omnipo- siderabit illud. ', Per somnium, aui in visitalione
tentis, qui doçel eos. Nec enim longoevi sunt sa- noclurna ; aut sicul incidit soevuslimor in homines,
pidités , neque senes noverunt judicium. Propier cum dormiunl in cubili [Al. cubiculis] : lune ada-
quod dico, audile me , ut releram vobis quoe novi. perit aurem hominurn, in figuris lalibus horrorum
X Ecce patiens fui in verba vestra , X et audivi illos perterrens : ul averlat hominem ab iniquitaie,
vestram prudeniiam, usquequo diseuleretis sermo- et corpus ejus a ruina erual, ct pepereil animai ejus
nes, X et donec intelligerem vos ; X ct ecce n°n a morte. f El iterum arguet eum in infirmiiale in
est qui arguât Job, X c'1 respondeat sermonibus ejus cubili; ct mulliiudo ossium ejus emarcuil; omnem-
ex vobis. X Ne dicalis : Iuvenimus sapienliam b. X C que escam non poteril sumere. X Et anima ejus de-
Dominus abjecil eum, et non vir. X Nec dum ad me siderabil cibum \ donec carnes ejus tabescant, et
loculus esl, X el [AL tic. in] in sermonibus vcslris osteodaniur ossa «jus inania. Accessitquc ad mortem
non respondebo ci. X Obslupuerunt, non respon- anima ejus, et vita ejus ad inferos. Quod si fuerint
derunl ulira. X Dcfecerunl ab eis sermones. X X angeli morliferi X ion respondebit ei. Uuus ex
Quia c ergo exspeelavi, et non sunl loculi, X ct eis non vulnerabil eum , si intellexerit corde con-
sieicrunl et non respondennit ullra : X respondebo verti ad Dominum, el nnntiaveril homini viam suant
ci ego parlent meam, X ct annuntiabo scienliam -r siullitiam suam oslenderb, -f- s subveniel sibi ut
meam. X d llomini vero perittisislis Ioqui talia non cadai in morte, -Î- et renova'bit corpus suum
verba. sicut Htura in parieie -f- el ossa sua imptebil me-
ET AD1ICIENS ELIUSAIT : ITERUM LOQUAR : dulla , el molliet carnes suas sicul parvnli, et resli-
Plcnus enim sum verboruui, et angit me spirilus tuet se fortem in hominibus. Orabit a.d Dominum,
ventris mei. Venter enim [AL tac. enim] meus sicut et in acceptant refertur ei ; el inirabil [Al. inlravii]
nier muslo plcnus, fervens cl ligalus, el veluli fol- facie bilari cum prol'essioue, et reddet hominibus
lis oerarii disrupius. Loquar el requiescam, aperiens justitiam, el tune increpabit homo sentclipsum, di-
labia respondebo. Neque enim crubescam faciem D cens : Qualia faciebam ! et non me digne casiigavi,
a Martianoeusgermiuet mihi urticam, et mox, spi- broeuslextus neseil. Luxala proelerea est, et non
natii. suo loco posita, si ad Groecumcomponatur, ubi ante
b Expunximus quam hic Marlianoeusaddeha', Do- 1res versus habetur, uicunique reclius, 'AvBpinzoï Se
mini, vocem, quod neque iu origiuali ullo sit libro, ÈîTïTpÉ-J/aTS\Ù)AGO.I
TOW.VT0
" Quod hic deerai verbum,pY)p.V.ia.
nec gcuiiinant coulexlus aul ^enienlioe vint servel : dicis, ad Groecilextus
proelerea ob subsequeiitis immédiate recursiim, quoe (idem ei Auguslini leclioncm suffecimus.
eadem esl, errore veieris amauuensis facile videalnr f Supplendum ex Gra'co lextu, TOÛ p:hnéceiv v.vrôv
repeiita. Porro Mini quidem in Hebroeo, quoebine; iv Tolip-w,ul non cadat ille in bdlo. Aliter S. Augus-
subsequunlnr ad finem usque seelionis , postrenia linus legil, quia venlurum est bellum.•
excepta sentenlia ; in Groecoaulem nonuuila ex his: B Obelus iste amovendus bine atque expungeiulus
omnino desideraniur, alia brevioribus ac ferme di- videtur; est enim illa, tamenelsi panlodivcrsis ver-
versis sensibus continentur. bis, in Hebroeosentenlia, aul certe supra llebra-i
« Pro e</o,quodMarlian. legerat, resliluimus juxtai continenliam hoec non abundat. Qui subsequitur,
Auguslini leclioncm ergo. verbo renovabit, poslponebatttr, nos cum Groeca
d Immo verojugulauda obelo est, non asterisco editione proeposuimus.
illusiranda poslrema isilioec scnlentia , quam 11e-
101 LIBER JOB. ALTERA YERSIO. 102
et peccavi. X Salva animant meam , ne veniam in .\ que [AL injuslc] agis X impiissime principibus t
corrupiionem, Xet Vllamealucem vidcbil. X Ecce qui non erubuit faciem iuhonorali ; nesciunt hono-
hoecomnia faciet Deus X vices très cum viro *. Sed rcm déferre principibus , et admirari faciès eorum.
a eruit animant meam de morle , ul anima mea in Vana eis evenient , ut clamenl, et logent virum.
luminecollaudei eum. Auribus percipe, Job, elaudi Abusi sunt enim inique, cum excluderenlur infirmi.
me. Tace, ct ego loquar. X Si esl tibi sermo, re- Ipse enim perspicit opéra hominurn , nec latet eum
sponde mihi, X loquere : volo enim jusiificari le. quidquam eorum quoefaciunt. Neque eril locus; X
X Alioquin audi me, lace, et docebo le sapienliam. el non est umbra morlis \ ut latiicnt qui faciunt
RESPONDENS AUTEM DIXIT : iniqua , X quia "on in homine posilum est ultra t
ELIUS, Dominus enim omnes respicit, qui comprehendil
[Cap. XXXIV.] Audite, sapidités, verba mea'; et investigabilia, glorifica, etadmiranda, quorum non
qui habetis sapienliam [AL scientiam], auribus per- est numéros. X Qui cognoscit opéra eorum X et
cipile. X Qu'a aui'is verba [AL sermones] probat, • everlel noclent, et humiliabunlur. X El ex^tinxit
X el guliur gustabit cibum. X Judicium cligamus impios, f X et g'oriosos coram inimicis suis X
nobis, X b scnientiam inter no.-metipsos, quid est quia declinavernnt a Icge Dei, X eljuslitias ejus
bonuni. * Quia dixit Job, justus sum, et Dominus B non cognovcrunl X "t ! crferaïur ad eum clamor
abstalit judicium meum, et iu judicio meo mentilus pauperis , et X clamoreni paupermn exaudiet. X
esl. X Violentant jaculum meum absque iniquitaie. Ipse quielem dabii, et quis polciit condemnarc? X
X Quis est vir ut Job, X hibens siibsannaiioncm Abscondel faciem , et quis videbil eum ? X Et con-
quasi aquam? t non peccans , neque impie agens, lra gentem , et conlra Imminent simul. X Q"' rc-
neque omnino parcens c eorum qui faciebanl iniqui- gnarc facit homincm hypocritam propier perversi-
lalem , ut irct cum X v'ris t impiis. Dixit enim : latem populi. X Q"^a ad Dominum Ioqui coepi, non
Non visilabilur J vir , qui amhulaverit cum Deo. cessabo. X Al Bquod minus video, lu oslcnde mihi.
Idcirco prudentes corde, audite me. Absit a Domino Si iniquilatem operatus sum, non adjiciain. X Num-
impielas , et ab omnipotente turbare quod jusltim quid h te exigel [Al. exigit] eam, quia [AL quam]
est. Quia reddit bomini X °Pl,s suunl > );( cl iu,cla repulisii? Tu enim elegisti, et non ego : Et si quid
viam suam iinusquisquereperiet. \ Putas Dominum scis, loquere. '. Propterea prudentes corde dicent
iniqua facturum, et omnipotenlem tnrhaturiim judi- hoec: Et vir sapiens audiet b verbum meum : Job
cium , qui fecit lerram? Quis esl qui reficil orbem aulem non in sapientia loculus esl, et verba ejus
sub coelo, et qua; sunl in eo omnia? Si enim volue- non sunt sciemioe. lmmo vero disce, Job , cl noli
ril inbibcre, et spirilum ejus apud se lenerc, mnrie- C jam respondere sicul stulti, ne augeainiis super pec-
lur omnis caro simul, el omnis homo ibil in lerram cata nostra, ci injosiitia super nos reputetur, mulia
-f- unde formatas esl. ' Quod si non es conimolus, loquentibus verba coram Domino.
audi hoec,percipe vocemverborum meorum. Videto
odientem iniqua , cl inlerficieniem malos , qui esl RESPONDENS AUTE5I ELIUS, AIT:
seternus el justus. X Intpius esl qui dicit régi, ini- [Cep. XXXV.] Quare ' hoc exislimasli in judicio?

6 Pênes ManianoeHm;Sed cl eruet : minus bene. finivimus. Hic porro contraria no'ta, sive obelus vi-
b Malim utique rescribi sentiamus, pro sentenliam: delur proeponendus -rôi verbum,
quod iu Hebroeo
nam ct GroecusVvô>p.sv habel, cl ex Hebroeovidea- lacet, ubi "35QÏÏ, audiat me, tantum legitur.
mus, ipsemet Hieronymus inicrpretatusesl : denique 1 Toluni isiud capilulum abfuissc videlur iu LXX
ct reclus coniexiiis ordo sic postulat. Coelerumas- inlerprclatioiic, quoexoiv-h id est, Vulgata dicebatur
leriscos el puncla terminalia pigel, quam soepere- el Vêtus. Ncc obslat quod, versus non sum
singuli
iliiuanuis, repetere. X asierisco proenotati: quia exsci iplorcs multa omii-
c In Groecoet oùSi xoivoivtiav.ç x.
JAETK, T. 1. ex innl signa in medio paginarum, conienli ea annotasse
quo isla, quoe omnino parcensi, cic, de mendo su- ab inilio , el in fine. Hoc modo i|uaiuor vel quinque
specta mihi sunl. inimo verojlegilo sodés, me auc- obelis inveiiiumur proenoiataiuRegio Bibliorom ms.
lore, parliceps, pro parcens : ul enim in lextum lee- D codicen. 5564, quoe qnadraginta et amplius hujus-
tioncm illam inférant, librorum originalium defcciu.s
volât. modisignaexigonliusingulis paginisProplicloeDauio-
lis, ubi liymnus triiiin piicroium deseriptus esl. Con-
d VoculamwirS. Augiistinus tacet. sulat codiccni jam dicium, conferalque qui volueril
e Pro hoc inciso Auguslinus , lucere sibi videban- cum nostra edilionc Danielis, ul rerum expericniia
lur. Gneci quoque inter se libri dissentiunt. niliil proeier verum a nobis dicium fatoa-
f El exslinxil impios, lucere sibi videbantur. Ita S. persuasuî,
lur. MART.
August. libro soepius memorato Aunotaiionuin in — Autumat Martianoeus,totum istnd capilulum a
Job. Vulgata juxta Hebr. Quasi impios percussit eos Groecacdiiione Vulgafa abfuissc, alque adeo débetn
loco videnlinm.Ms. aillent nosler Latinus exeniplar hic unumqiicmque versum, sive hemistichium proe-
GroecumAlexandrinum LXX seculus videlur; nam nolari asterisco. Nullam tamen addit probandoecon-
in 00 scripluin esl xv.l ipaioi èyêvovioèvavTÎoïTWV jectnroe suoecausant , ac ne temere (idem verbo le-
iyjipâv , el conspicuicoram inimicis. MART. nus id asserenti adbibeamus, veri omnis
s Rectius ad Groecum salient exeniplar, KVÎU vetai ; quin inimo cum ex bis aliquot modo,speries iique
, Auguslinus legil Absqueme videbo. numéro noiaii versus in llexaplaribus 1bris diran-
o-tyopiui
êp.c/.\JTO\>
u Hanc quoque pericopem Martiaux-us sub aste- lur ex Theodolione suppleri, ut est in uno Collier-
riscis continuabat, quos supéri ori hemistichio post lino apnd Monifauconium: oplime ex ea annotaiione
verbum loquere, nos crassioribus appositis puuclis arguas, illos duinlaxat, non omnes oequeabfuissc.
105 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 40*
X Tu qui es quia [Al. qui] dixisti, juslus sum ante AL.eorum , X et delicla, cum fuerint roborati : X sed
conspectum Dei? X aut dicîs, quid prodest tibi : justum exaudiet. X Et dixil : quia convertenlur ab
aut quid faciam , si peccavi ? \ Ilaque ego dabo libi iniquilate X s' audierinii te, et servierint X com-
responsum, et tribus amicis luis. Aspice in coelum, plebunt dies suos in bonis, X et annos suos in glo-
et vide. Respice in nulles, quant alioe sunt a te. Si ria * Impios vero non facit salvos, eo quod nolue-
peccasli, quid âges [AL agis]; aut si multa a injusla rinl [Al. noluerunt] scire Dominum, et cum mone-
fecisii, quid poieris facere? El si juslus es, quid reniur, inobedientes erant. i X Et hypocritoe corde
dabis ei ? X aul quid de manu tua accipiel? Viro ponent furorem. Non clamabunt quia e ligavit eos.
b simili lui, impieias tua,};-el filio liominisjuslitia lua. Morialur ergo in juveniule anima eorum, el vita eo-
X Amullitudine calumniaitliunt clamabunt, X voci- rum vulneretur ab angelis : quod tribulaverint in-
ferabuninr a brachio multorum. *eet non dixit : Ubiest firmura et invalidum. Judicium vero mansuetorum
Deus qui fecitme? Quidislribuilcuslodiasnoclurnas, staluet [ALslatuit]. X Et quia decepit le ab ore
qui séparai me a quadrupedibus terroe,et a volalilibus inimici abyssus, X effusi subter eam , X el descen-
coeli.XSapienliorem me fecit.Xlhi clamabunt, el non dit [Al.descendeljmensalua plena pinguedine '.Non
audiel [ALaudies] J ab injuriis malorum. Vanaenim deficieljustos [ALjusto] judicium; élira super impios
non vult Dominus videre. Ipse enim omnipolens per- ]B erit, propter impietalem mimeront, quoeaccipiebanl
spicit eos qui faciunt justitiam , ct salvum me faciet. in [AL tac. in] iniquitalibus. Non le averlat voluntas
Judicarc itaque contra [Al. lac. conlra] cum, si po- animi a precibus infirmorum , cum in necessilale
tes. Collaudare cum, sicuti est, Xellluncquia non fuerint. Et omnes qui habent fortiludinem , noli
est visitans iram suam, nec X cognovit delicta ve- 1 extrahere per noclem X "t ascendant populi pro
hementer, X ct J"h vane d aperil os suum, X i'1 eis; X sed cura ne quid facias indecens; Xhoc
ignoranlia verba mulliplical. enim elegisti super inopiam [. m Ecce Deus robora-
ADDENS ERGOELIUS, AIT: bilur in forliludine sua. Quis enim esl sicut ille po-
[Cap. XXXVI.j Sustine e me pusillum , ul le do- lens, vel quis estqui^disculiat ejus opéra, aut quis est
ceam. Adhuc enim f sunt in me sermones. Suscipiens qui dicat, egil inique?Mémentoquia magnasuntopéra
scienliam meam de longe, operibus autem meis quoe ejus X qua>-laudaverunt viri. X Omnis homo re-
jusla sunt, loquar. In veritale, et non s injusla spicitad eum. Quicumquecompungunturhomines.X
verba injuste intelliges. Et scilo quia Deus [Al. Do- Ecce Deus multus, etnesciemus. X Numérosannoium
minus] non abjiciet innocenlem. X Forlis robore ejusinfinitus.X" Eiautem numerabiles slilloepluvioe.
cordis non vivificabit. [ Al. vivificat ] impium X et X Effundetur imber per semitas suas. X Fluent nu-
judicium pauperum [AL pauperibus] dabil. X Non iC bes et tenebrascent super homines plurimos. -f- Ho-
auferet a juslo oculos suos [ Al, ejus ], X et ram constituit jumentis , etsciunt cubilis ordinem.
cum regibus in solio. X El sedere eos b facil in 0 -i- In his omnibus non torpescit animus tuus, •*-
*
perpetuum, et exaltabunlur. X Et qui compediti nec mutalur cor luum a corpore X Si cogilaverit
sunl compedibus X capienlur in funibus pauperla- extendere nebulam X oeque P ad labernaculum
tis : X et aimuniiabit [Al. annunliantur] eis opéra expandit eam. X Ecce effundit super eum lucem

« Vitiose Maritanîeus injusto , pro injusla, sive in- k Antea erat ligabit, refraganlibus aliis libris, et
juste, et mox potes, pro poieris, quoeduo nos ex Au- Groeco É'SWEV : deerat el finalis pnnciorum nota,
gustino ad Groecilextus lidem resliluimus. quam denuo inferius suo loco subsiituinius : aliaque
b Hic iterum vitiose eral similis. Quoe infra est leviora emendamus.
vox clamanlium ab Augustino ignoralur, qui el paulo 1 Perperam legebatur extollere, pro extrahere. Mo-
post, vociferabanlur, pro vociferabunlurlegil. riuii nos August., maxime vero Groecus lextus, p.-n
c Erat pro finali punctorum nota pênes Marlia- £|è).xÙ0-VJ?.
noeum asteriscus, quem ad nupe.ram codicis Alexan- mS. Auguslinus duplicent hoc loco recilat varian-
drini edilionem expungeresatius fuit. Ejusmodi alia tem lectionem sequentem : Ecce Deus consolabitur,
infra emendantur. vel roborabilur in forliludine sua. Vide librum Anno-
d Pênes Augustin, aperuit, ct mox in ignoranlia lationum in Job. MART.
sua. _ "Pro vera , quam ex August. subslituimus, le-
c Voculam me ex August. et Groeco lexlu suffe- " clione, Ei aulem numerabiles; contrario ferme, atque
cimus. incongruo sensu, tanlum erat in Martianoeieditione
f Perperam scriplum anlea erat juxla sunt. innumerabiles.Refragabalur vero Groecusipse lextus.
s Iterum mendose erat, non injusiitia, pro non \\pê[).rrtaï SE»ÙTW ÙETOÛ o-zayhvzç: Ipsi veronumera-
injusta, quemadmodum ex Groeco, oùx ci.Si.xa., biles 0
sunl pluvioeslilloe.
alque ila proelegente Augustino casiigautus. Sed et In groecooùxÉÇIOTKTO (vel ï^laTazat), non obstu-
superior locus iisdem sulïragiis nililur. puil, vel obslupescit, quam lectionem August. quo-
h Auguslinus sedere eos fecit, qua; verba et proe- que proefert, ac sequi nos ipsi ntalumus, pro torpes-
cedenti immédiate isocolo supplet subjungenda, cit. Minusvero recte animus cjus idem , pro tuus
sentit. Velus porro nota Colbertini codicis pênes
' Pronomen te Groecusel Aiigustinus lacent. In legit. Monlfauconium est de quatuor hisce hemisiichiis
fine versiculi finalia, quoe deerant, puncla suffeci- obelo Iransvcrberalis : OUTOIo'tSsoù v.tïvrai iv tôt
mus. 'ESpaïxSi,Stoxal itâtlio-Q-ncrav.
Hi quatuor (versiculi J
i Verbum isiud, corde, proelermissumin ms. nostro non exstani in Hebraico , adeoque obelisnotali sunt.
supplevimus ex Augustino, qui legil, et hypocritoe P lnlegrius pênes Augustin, oequeul per tubernacu-
corde panent furorem, MART, lum, -,
105 LIBER JOB, ALTERA VERSIO. 106
suam, X cl radiées maris contcxit. X I" e's judica- ^ differeniiam nubium, et ingénies lapsus malorum?
bit populos, X dabit escam plus'unis. X In mani- Tua vero slola est f valida , quiescente terra X ab
bus contexil lumen, X et mandavildc eo in con- ausiro. v Firmabis cura eocoelos, qui oequaliter ad
Irariiim, X" 1 nuniiaret super illo amico suo, X vivendum fusi sunt? \ Quare doce s nos quid dica-
possessioucm conlra eum, qui ascendere nililur. mus ei ; et requiescanius mulia dicentes : Numquid
[Cap. XXXVIL] X Sed in hoc|[A/. bis]: obstupuit liber , aut scriba bassistit mihi ; ul hic slans faciant
cor meum, Xe 1cvulsum est de loco suo. X Audile hominemlacère ? Omnibus aulem non est visibilc lu-
sonilum terroris , X et a strepilum oris ipsius men , quod refulgel in nubibus. Et i spirilus trait-
exeunlcm. X Subter universum coelum circuit, X siens emundabit eas. Ab aquilone nubes coloris
ct lumen ejus in finibns terroe. X P°sl eum frcmet aurei. In his est magna gloria, el honor Oiimipoten-
vox. X Tonabit in sonitu superbioe suoe, X et non lis ; et non invenimus alium similem virtuli ejus.
polcril invcstigari cum audita fuerit vox ejus. X Qui juste judicat, non putas exaudire eum ? pro-
Tonabit forlis in voce sua mirabiliter \ Fecit enim plerealimebunl eum homines, limebunl quoque cum
magna quoe nesciebamus, proecipiensb nivi , esto el sapienlesjcorde.
super lerram. X El tcmpeslas pluvioe, et lenipestas [Cap. XXXVIII.] Et poslquam quievil Elius Ioqui,
imbrium , polcslatis ejus. X bi manu omnis honti- g] dixit Dominus ad Job per turbinem nubis : Quis est
nis c signât \ ul sciât omnis homo inlirmitatem qui celât nie consilium, conlinens sermones in
suam. Inlroierunl aulem besiioesub proleclione , et corde, -r et pulat me i laiere * accinge tamquain
quieveruni in cubili. De promptiiariis supervenit vir lumbum tuum , inlerrogabo le, lu autant res-
tcmpeslas, et de promptiiariis frigus, Xet a Spi- ponde mihi. Ubi eras cum fundarem terram? Indica
rilu Dei dabiiur glacics * gubernat aulem qualiier milii si nosti scienliam. Quis posuil k mensuras ejus
illi placuerit, aquam, et frumcnlum d irrigabit nu— X si nosti l aul quis est qui induxit super eam funi-
bibus. Disseminabit nubes lucem suam, el ipsa per culum , aut super quo [ AL quod ] circuli cjus
circuilum vcrlitur in gubeinaculis^, ad operanda 1 fusi sunl ? Quis est autem qui misil lapidera
[AL opcrandum ] omnia quoe maiidaveril eis. Hoec angularem : •*- m super eam ', quando facla
constitula sunl ab eo super terrain X Sive in tribu, sunt simul sidera ? Laudaverunt nie voce ma-
sive iu lerra sua , X sive in misericordia inveniri gna omnes angeli mei. Couclusi porlis mare, cum
volucrilcam \ Auribus percipe hoec, Job. Sla, ° et fremeret ex [AL in] utero matris suoe, volens pro-
commoncre viriuic Domini. Scimus quia Deus po- gredi. Ciicumposui illi nubem operimentum , etne-
suil opéra sua , cura faceret lucem de tenebris. Scis bula obvolvi illud; et posui illi terminos , imponens
a Plus habet hic Auguslinus, et vocis ejus, lum iC ' Quoebis, et spirilus transiens emundabit eas, in
strcpilu legit, pro strepilum. Groeco aulem ablu- Groecorespondeant, haud invenimus. Sunt tamen in
dente textu ab ulraque leciione cum hic loci, lum Hebroeoarebelypo, ex quo ipsemet Hieronymus ver-
eliam inferius, nihil aiidemus. lit, el ventus transiens fngavil eas. Legit eu'am Au-
b Mendoce, ul videlur , pr.-vferebatAuguslinia- gustinus, tameisi paulo aliter, spirilus transit, et
num exeniplar uubi, pro niri : Groecc yiôvi. Bene mundabil, etc.
aillent esl, quod ex eo accepimus paulo post poies- i Apud Augustinum dare, pro tatere, quod quidem
tatis, juxta Groecum SVVKOTEÎK? , pro quo legeiat mendunt aperlissimum haud scio , num in suo ipse
Martianoeuspoteslas : et rursum signal, pro signtitm; olim exemplari legerit, an .'equiorum culpa libra-
ilidcin cum Groeco xaiac^payiCu. Subjunxinius et riorum in describendo Annotalionum S. Palris Li-
huic verbo finalia puncla. qua; deerant. bro sit perpelratunt : nam latendi verbum , non
e Active legunt Auguslinus, et Yulgala , id est, dandi in proposilo lextu a se leclum, sive laudatum
signal pro itanntur. MART. fuisse, non obscure, ut niilii quîdcin videtur, ipse in-
d August.'irrignril nubes.Disseminavitnvbem,haud dicatin subnexa ibi annolaiione his proprie verbis ,
salis recle, si prius nomen , nubes, excipias, quod quoniam Deum non latent. Coelerumet pro Accinge
hodiernoescriplioni Groece, vifil-n, consonal magis. legitur apud eum Accingere.
k Obelus hieposilus fuit pro.tslerisco:quodemen-
Sequenles asleriscos suonos loco suisque liuibus con-
siiluimus. dare nequaquam perlimescimus, cum ille qui nobis
e Eniendandus est tcxlus in libro Anuotaiioniini transcripsil banc edilionem e ms. codice, plures asle-
S. Auguslini, in quo depravaia hujusmodi exsiat riscos X posuerit pro obelis -^ Proclivi enim lapsu
lectio , el commoverevirtulemDomini.MART. D mutantursignaisihoec ab scriptoribns, qui eorum ncc
f Manuscripius el Auguslinus legunt sic valida, usus, nec significantias inlelligunl. MART.
1 Idem fixi sunl, pro fusi, etc. Groece^Enir/ao-t.
pro calida , ul habel canon Hebr. veritatis , ac Vul- m
gata Latina. Nec error hic esl rcceniiorum exscri- Voces super eam, quoein Martianoeieditione de-
pioruin, sed veteruni, et aniiquorum : nam eodem siderabaniur, nos suffecimus, ex Augusiiniaoo
modo legebat in suo exemplari S. Auguslinus, qui exemplari, et proefixo eliam (dtelo jugulavimus,
slolam validant inlerprclalur dignilatem superbam. cum sint illoequidem in Groeco textu, EV aù-rij?,
MART. non item et in Hebraico addalur rvby. Sed et in illo,
— Rescribendum cab'rfa, Groecavox Otpij:ocla- ex quo hoecMartianoeusdescripsil codice ms. obelus
mai : lameneisi ipse eliam valida Auguslinus proe- hic loci erat, verbis lamen , ut diximus , quoecon-
lûlerii. Idem paulo posl firmabis habet pro firmabit. fodienda erant, proelermissis. Hoc aulem illi fraudi
Stani et Groecipro alternira leclionficodices. fuerit , ut plane immerito verba , quando facla sunl,
e Arridet magis , quod habet Auguslinus me , jugularel, quibus manifesta respondit in Hebroeo
Groecum, nos. pi, ct ab ipso Hieronymo ex eo fonie reddunlur :
h Idem assistispro
juxla
: Groecusasiiiit, napïai-ny.tv.Cor- Cum me landarenl: Groeciex alia vocabuli clymolo-
reximus vero ulriusque ope , ul voculam , quoese- gia, "OTÎÈyEv-flOï), Cum facta sunt, etc.
quitur, pro qua erat mendose aul.
PATROL. XXIX. 4
107 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 108
clausira el portas. El dixi : Hucusque venies, et, A et vesperum super oedificalionem ejus induces? '
non transibis : sed in lemetipso comminuenlur fiu- Scis s commulationes coeli , aut omnia quoe sub
clus lui. Aut numquid tecum constilui lucem inaluti- coelo pariter fiunt? Vocabis nubem voce , cl in tre-
nam , aut cognovil Lucifer ordinem suum? a Appré- morc aquoe validoe obcdienl [AI obediunt] libi?
hende piratas terroe, cxcule impios ex ea El m su- hMitlesvi fulmina, etibunl; aut dicenl libi, quid esl?
mens terroe luttim fignrasii b animal, el famosum Quis dédit mulieribus lexluroesapienliam , ct varie-
eum posuisli super terrant, et ablulisli ab impiis latunt scienliam ? Aul quis ' est qui numeret nubes
lucem, aut brachium superborum commintiisti, aut sapientia, X et organa coeli in lerram dcclinavil ?
venisti ad fontem maris , aut in vesligiis abyssi de- Diffususest autem sicul lerra cinis, et agglutinavit
anibulasli [AL ambulas], aul libi aperiuiilur metu eunti sicut I.apidibuscubum [AL cibum]. Aul capies
porloe mortis, aut janitores inferni videnies te ti- leonibus [AL leoni] escas , aut animas draconum
muerunt, aul cognovisli laliludinem sub coelo? [vel catulorum] replebis? Pavidi enim sunt in cubi-
Narra ergo mihi quanta <= quoeque sil, aul in qua libus suis, et scdcnl in silvis insîdianles. Quis aillent
terra habitat [Al. habitai] lux, aut quis lenebrarum proeparavil corvo escam : pulli enim ejus ad Domi-
locus. Sid duces me in fines eorum? Quod si et nosti num clamant, errantes et [AL clamantes et] escam
semitas eorum, numquid scis quia lune natus eras 13quoerenles. [Cap. XXXIX.] X Si cognovisli lempus
*
[AL es], et numéros annorum tuorum multus? Aut pariendi tragelaphorum in pétris [AL petras] aut
venisti in lliesauris nivis, aul ihcsauros grandinis parius cervarum cuslodist'i , cl numerasti menses
vidisli; quoereposila sunt6in lempusinimicorum, el parlus earum, et dolores earuni soIvUti, et niilristi
in diem [AL die] pugnoe el belli? Unde aulem pro- binnulos earuni sine metu?XParlus earum emiltes?
cedit pruina , el dispergitur ausler sub coelo? Quis Abrumpenl filii earum, X multiplicabunlur in iri-
'
proeparavil pluvioevalidoe flumen , et viam vecibus tico, k X exibunt, et non rcvertenlur eis. Quis
terapcstalis, X ul t^'- ul el] pl|lat super terram, autem est qui dimisit onagrum liberum , el vincula
ubi non esl vir, X iu déserta, ubi non esl homo. X> ejus quis resolvit? Posui enim x tabcrnaculum ejus
ut saliet inviura et inhabitabile [Al. inviam el inha- désertant, >^<el habilacola cjus sabuginem. t Irri-
bilabilem], X et ut germincl herboeviror? \ Quis dens mulûtudinent civitaiis, et querelam exactoris
est pluvioe pater, vel r quis esl qui genuit slillas non audiens. X Consideravit montes paseuoe suoe,
roris? De cujus ulero procedit glacics : aut pruinam X cl post oniue viride quoerit. * Volet aulem mono-
in coelo quis genuit, quoe descendit sicut aquoe [AL ceros servirc libi, aut dormire super proesepeluum ;
oeque] flumen? aul faciem impii quis labefeeil? aut aul [Al. el] alligabis in loris jugum suum, aut ducet
inlellexisli nexus Plciadis, et septum Orionis ape- C libi sulcos in campo? Confidis aulem in eo, quia
ruisli ? X An aperies Mazuroth in tempore suo, X mulata est virtus ejus, aul dimittes [Al. dirailtis] ei

a Apud Aiigustinum Apprehenderc, el exculere :
nam quod pâmas, pro pinnas, sive pennas legilur,
typograpliorum puioesse vilium.Pro eo autem quod
deinde sequilur animal, eodem Augusliuo et Gr.
Çwovsuffraganlc, vitiose Marlian. legerai anima, ut
ct paulo post fecisti, pro posuisli, juxla Gr. l'Gou.
bAuguslinus post LXX, figurasli animal. MART.
c Illud quoequenos ex Augustino supplenms , ila
cum primis Gr. jnbenle lexlu, ÎI-OO-VJ fe? ÈG-TÙ.Novit
vero cl Marlian. banc llipponensis episcopi lectio-
nem, sed mirum plane, qua eam de causa répudie!.
Melius,inquit, legilur in ms. juxla Hebr. TO Huilait,
id est, tota ipsa, nempe, terra. Scilicet oblitus esl,
Cx Gr. versionem islam, non ex Hebr. derivari : nec
proelerea intellexit, nihil in rem suam , aul lectoris,
observalionem eam esse.
d Error hic est, nifallor, exsciïploris, qui sub-
slanlivum verbum sit, posuit pro conditionali parti-
cula si. lia igilur lcgendiiin : aul quis lenebrarum jj
locus. Si duces me, etc. Huic leciioni consenliunt
LXX el Auguslinus. MART.
— Antea corrupte legebatur, locus sil : tum TS-
>st« aiiyp-riapposila , Duces me, etc. Emendavimus
vero nedu'in ad librorum omnium , el cum primis
Groeci fidem; sed et ipsius Martian. mcuiem, ut in
notis monuerat.
e Addit Auguslinus libi; quam vocem cum iu Groe-
cis codicibus invenias, el malis in Lalinum adoptare,
obelo lamen proenoiabis, quod in Hebraico non sit.
Leviora quoedaminfra emendanlur.
f Aliler August. : Et quis est qui peperil glebas
roris. In Gr. quoque varians est Icclio, glebas, pro
slillas, ÇIMIQU;, pro crviioyàç,quaruui ulramque rc-
tinet codex Alexandrinus ; nec lumen dicere «usim,
quant ipse S. interpres proeluleril : aut si altérant ad
libri oram ipsemet annotavit.
B Vitiose logerai Marlian. commotiones, conlra
Groecum iponà.ç, commulationes, quemadmodum et
Auguslinuslegit : lum omniumerat pro omnia, ii.-.dem
conlradiceniibus libris.
h Legebal hoc loco S. Auguslinus, mitles vi
flumi-
na , el ibunt : quoeprol'ecto sensum Scripluroe legcn-
libus tollunl. Quare "noslroe editioni ac Vulgaloe
Latinoeprorsus adhoerendum , ne errores librario-
rum oequenobis impoitaiii ,ac sauctissimo Doclori.
MART.
' Voculas, esl qui, nos ex Augustino suffecimus
concinente Gr. lextu , T£?SEÔàpâp.S>v,etc. Qui sub-
sequitur asteriscus unum pmo vocahulum organa il ¬
lustral, quod puta ex Syniniacho suffeclumesse, non
enim in aliis Groecislibris habetur nisi oùpcnôv,coe-
lum. Denique pro declinavit, quod ex ejusdem Au-
gustini et Groeci lextus auctoiitaie rescripsimus,
Marlian. legerat declinet,
i Meudosusest locus isle tant in ms. nostro, quant
apud S. Augiislinuni. In ms. legilur, sicut Inpidibus
civium: in annoiationibus autem S. Auguslini, sicul
lapidibus cibum. Sic unusquisque velcrum scriplo-
rtim posuit quod inielligebat, non (|uod inveniebat.
Cubum ilaque resliluimus juxla id quod in LXX Ic-
),iOwxùSov: hoc est sicut lapide cubuift.
gimus wo-jTEp
MART.
k Minusbene eral peues Marlian. duobus verbis el
ibunt. Nos cum Augustino feciuuis , cl Gr. i^-lvjtrov-
lo.i -. quibusciini eliam fis deinde rescripsimus, pro
ad cas.
1 l'eues Augiislinum liubitaculumdeserlttm, et ha-
bilucula, etc.
 109 LIBER JOB. ALTERA VERSIO. 110
opéra lua? aul [Al. et] credes ei X qu'a reddet libi A loculiim fuisse, quant ul apparcres justus? An bra-
scmeutem, a et in arcam luam inferet? X Penna chiuni conlra Dominum libi est, aul vocibus contra
struihionum mixla esl a'.is herodionis el accipitris, illum lonas? assume igilur alliludinem et virtulem,
X et relinquit [AL reliquil] in lerra ova sua, X el gloriam et honorent vestire. Emitte in iracundia
in pulvere calefiunt. X. Ut oblita est, quia pes di- angelos, et omnem iujuriosum humilia. Videns om-
spergit \Al. disperdel] ea; X el bcslioeb agri con- nem superbum exsiiitguilo. Contere impios statim,
culcabuntca. X Obduruil contra filios suos, ne sint el abscondc Sub lerra simul, faciesque eorum impie
• cjus. X Frustra laboravit absque ullo timoré, X ignominia : ila demum conlitebor, quia salvarc le
quia despexil cain Dominus [Al. Deus] in sapientia, poiest dextera lua. Sed ecce beslia quam feci apud
X et non distribuil ei iniellecliim. X Cura lempus le, fennin sicut boves cdii. Ecce virtus ejus in lum-
îuCrit, in alium se levabil [AL evolabil], X el deri- b';s s X cjus l el poleniia X ejus t super unibilicun\
debil [AL irridcbil] equitent, et ascensorem. t An ventris. El erexit caudant sicul cypressus, el nervi
lu Circumdedisti equo virlutem, ct inseruisli collo ejus implicali sunt, el costoeejus costoeoercoe, ct
cjus hiiinituni, cl circumposuisli ei arma ? Elc glo- spina cjiisferrum esl fusile. Hoc est initium figraenti
rioepecloris cjus, audacia. Prodiens in campo luxu- Domini, quod fecit. llludalur ab angelis ejus. Ascen»
riat, el proccdit in proelium[Al. proelio] cum vir- B deus autem in moment proeriiplum, fccil gaudium
lute : occurrcnsque jaculo conlcmnil, ncc se avertit quadrupedibus in tarlaro. Sub omnimodis arboribus
a ferro. Super ipsum autem gaudel arcus et gladius, dormit, secus juncum, et calamum, el carieem; et
X binceoe,hasioequc Iremorc. * El iracundîa evertit obumbranlur in eo arbores magnoe, cum stirpibus,
[AL vertit] terram, ncc credet, donec clanguerit el virgultis torrenlis. X Si fuerit ioundatio, non li-
[AL clamaverii| tuba. Cum aillent tuba cccincrit, mebit X securus est, cura illisus fuerit Jordanis in
dicet, euge. El procul odoratur pugnam ; loniiruum os ejus. X h lo oculo suo stiscipiet eum. Torlo ver-
ducum el claraorem. Numquid in sapientia lua plu- lice, pertundil nares. ', Adduces aulem draconent in
mescil accipiter, d expansis pennis immobilis , X hamo? Pones capislrum circa nares cjus, X * sïgil-
respiciens ad auslrum? t aul [AL ac] tuo proeccplo labis circulum in ore ejus, et forcipe perlundes
cxaltalur aquila ; ct vullur super nidum suum in labium ejus? Loquelur aulem tibi preces ct obse-
pelra sedens morabitur X i" suramilaie pclroe,et in cralioncs blandc; ct ponel lesiameniunt tecum, ct
caverna? * cl cum ibi fuerit, quoerit escas X 'enge accipies eum servum sempilcrnum ; et ludes de co
oculi ejus prospiciunl [AL respiciuni], '. ct pulli ejus sicut de ave, aul alligabis cum sicut passèrent iu-
volutaniur in sanguine. Ubicumque fuerint cadavera, fantulo? S'ginantur iu co nalioncs, cl parliunlur
staiiin [Al. confesiim] rcperiunlur. C eum Phoenicum génies. El omnes naves si conve-
e Et adjeeil Dominus , el locutus est ad Job ; niant, non portabunt corium caudoe ejus X et in
Numquidqui disputât cum Omnipotente, quiesccl ; navibus piscalorum capul cjus. \ lmpones aillent ci
arguens Dominum respondebit ila? manum recordalus pugnoe,quoe fil in cjus corpore,
RESPONDENS AUTEM JOB,DOMINO DIXIT: et amplius non fiai. [Cap. XLL] Non vidisti cum,
in his quoedicunlur, miraïus es; nec timuisli
X Quid ( ergo judicor -f commonilus et incre- neque est mihi. Quis enim est qui mihi
*
palus a Domino -f audiens lalia cum nihil sim ? quod proeparalum
dabo? Manum ad os meum. résistât, aut quis mihi résistai, cl suslineb'u? Si
quod responsum ponant oinne quod sub coelo est, meum esl? X Non tacebo
Scmcl loculus sum, iterum non adjiciam.
propier eum, X et sermo virtulum miseretur oequalis
RESPONDENS AUTEM DOMINUS JODDE TURBINE,AIT : sui. * Quis denudabil faciem vestilus ejus, aut in
[Cap. XL.]Nequaquam. Sed accinge lamquam vir duplicalione iboracis ejus, quis intrabit? Portas
lumbos tuos. Interrogabo te, tu vero responde mihi. vultus ejus quis aperiet? Circa dentés ejus est timor,
An abnuis judicium meum? aul pulas me aliter libi ct in proecordiisejus scula oerea.Colligaïio ejus sicut

a ViiioseMarlian., tu arcam, contra Groecumtcxlum D Deum, pro Dominum.

d; ÏÏIMVV., alque ipsum Auguslinum. f Malim pro ergo rescribi ego, juxla Groecum
b Partim ex Augusiino, partira ex Groeco lexlu Pro judicor legil August. judicer. Obelus aulem èyà. pro
locum hune resliluimus. Nomen agri, quod uterque, asterisco his verbis in Alexandrinicodicis cdii. proe-
inimo et libri omnes rainent, deerat. CoeterumAu- figilur. Nos finalia puncla, quoe maie verbis', cum
guslinus minori numéro proeferl, bestia agri concul- nihil sim, poslponebanlur, iisdcra proeposuimusjuxla
cabil.Proecedentesquoque asleriscos aliquot supple- Hebraicam verilatem.
vimus, alque infra unum qui abundaverat expun- 6 Finalia puncla , quoe deeranl et quibus unum,
ximus. ejus, prooonien asterisco illustrari ostenditur, nos
c Erat in recto gloria, pro glorioe,quem casumuna uiroque in loco ascripsimus.
el GroecusSofa. b Deerant In duo posleriores asterisci, et finalia
pr.Tferunt Auguslinus
d Perperam, ac nullo ferme sensu legil Martianoeus puncia, quoejuxla Alexand. cod. nuperam editionem
ex passis pennis,pro expansis, ele., juxta Auguslinum suffecimus.
ei Groecumsensuin , ad quos lextus, et quoque co- 1 Pro sigillabis unn verbo, malim cquidem duobus
pulam post asleriscum expunximus. seorsim legi, si ligabis , aul quid simile : unamque
c Aliter apud Angustinuin : Respondit Dominus, adeo pariienlain si asterisco proenotari. El vero iu
et dixil, Numquid, cic-; lum quiescil, pro quiescet,ct Graccoesl, d dlmuç. Lcviorainfra casiigautur.
111 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 112
a zirimilis lapis. X Unusuiii adhoercl, X.ctsP'r'l,,s A nuiiiiavit mihi quoe nescieb.ini, r \ magna et mi-
non perlransibit ad'eum X vir fralri suo agglulina- rîfica quoe non noram? Audi me, Domine, ul el egi
bilur X conlinebunlur, cl non divellenlur. \ In sler- loquar; inlerrog.ibo te, ta vero dore me. Auditu
nutamenlis ejus illuccscil lux, cl oculi ejus spccies quidem auris audiebam te pr'.us : nunc aulem ocu-
luciferi. De ore cjus lampades ardentes exibunl b , lus meus videl te. Ideo despexi memeiipsum ctdis-
et cratieuloe ignis dispcrgcnlur. De naribus ejus exit labui.el oeslimavis lerram et cinercm b. Faclum
fumus fornacis ardcnlis igné carbonum. Anima ejus est aulem postquam Dominus loculus est omnia
carbones c accemlet, cl llamma de ore ejus procedet. verba hoecad Job.
In collo cjus habitat forlitudo, ct ante cum currit DIXITDOMINUS ADELIPHAZ TIIEMANITEN :
perditio. Carnes corpori ejus adboerent X circum- Peccasli tu ct duo amici tui. Non enim loculi es-
fusoeei, el immobiles. * Cor ejus obduruil sicut lapis, lis coram me verum quidquant sicul servus meus
et sut sicul incudo infatigabilis. Et cum se conver- Job. Et nunc sumiic X vobis i \ seplent vitulos et
tcril, limor est bi-stiis quadrupcdibus soevientibus septem ariclcs, et itc ad servum mémo Job, et faciet
super terrain. Si occurrerint ci lanceoe,nihil facienl bostias pro vobis. Job famulus meus orabit pro vo-
ei X hastoe elevaiio, ct thoracis. t Repulat enim p.t- bis, quia nisi faciès ejus mihi esset accepta, ct nisi
leas ferrum, ct sicut lignum putre oes, non vulnera- B propter cum, perdidissem vos. Non enim locuti
bil eum sagitla oerea. Ducit balistam lamquam l'e- eslis \ ad X me-r i verum adversus l'amulum meum
num, sicut stipulant oeslimabil mallcum. [d Aquas Job.
oeslimal lapides , fundoejacms ut fenum] cl deridet Et abiit Eliphaz Thenianiles, et Baldad Sauchi-
Irementein haslam. Cubile ejus sudibus ferreis proe- tes, et Sophar Minoeus; el fecerunt sicul proecepit
acutis, cl omne aurum maris sub eo est, sicul lulum illis Dominus. El solvit pcccaium eorum propicr
inimciisum. Fervescere facit al.yssum sicut vas oe- Job. Dominus vero auxit convcrsalioucm Job. Et
neum: oeslimal mare sicul * delelum; cl (arlarum cum ora=set etiam pro amicis, remisit illis pecca-
abyssi sicul cnplivum. X Compulavilabyssum quasi tum. El dédit Dominus duplicia omnia quoehabucrat
in deambulacrum * non esl quidquant super lerram prius Job. Àudicrunl autem omnes fraires cjus el
simile ci, faclum ad illudendum ab angelis meis. sorores omnia quoe accidcranl ei, el venerunt ad
Omne alium vidci, el ipse rex omnium quoein aquis cum, ct omnes qui eum noverant a principio. Et
sunl. cum bibissent, ct comedissent apud cum k panem
[ Cap. XL1I. ] Respondens autem Job Domino, in domo ejus, consolait sunt eum, et mirali sunl iu
dixit : Scio quia omnia pôles, ct impusùbilc libi minibus malis, quoe induxerat Dominus super eum.
esl nihil. Quis est enim qui abscondat a te consi- C El dédit ei unusqiiisqiie agnani unam ; et : vir in-
lium, parcens verbis le puiel ce'arc? Quis vero aurem auream unam. Dominus aulem benedixit no-
0 LXX, uvTtzp<7p.-jpiz-oç , sicul smyrites. Alii legunl unguenluni incral, phiahe non absimile, Exaleiplron
o-tSïipâi?, sideritis. Crediderint exicriptorem pre dicebatur. Cuncinuni ct Groeci Script. Inlerp. anii-
smyiiiis, legisse zirimitis. MART. qui, et proeseriim Aquila, qui p.vpz$-/i~âpi'>v,Iranstu-
— Videlur rescribendum smyrites juvla Groecum lil, quod est vas unguenlarium, el ipsemet Hieron.
o-f/.upiTïi?,quemadmodum cl Manianoeusconjecerat. in sua ex Hebraico versione, ubi quasi ollam verlil.
Qui subsequunUir asterisci suis locis sunt a nobis Quod igiiur hic reddiiur delelum, non alia de causa
consliluli. est, quint quod ab È|«).g£yo> verbo, quod sonal de-
b In inslanli reclius habet Gr. zy.-rzopzvoviai., et tere, è'Çâïentiovlecuun esl perquain simili voce et
ct disperguntur, quoe obilcr scriptura, pro è'Cj.hmipw, sive illud Groeci ama-
8t'/pt-To;JvT«t,cxeunl, hoec
noiainus, neque enim persequi vacat. nueosis vitium fucrii m proposiio exemplari, sive
« Neque hoc addilur iu Gr. verbum accendet, pro properanlis oculo iuierpreiis in legendo lapsus.
f Voces, magna et, obelo confudimits, cum tan-
quo eliam legi malim accendil, ul et procedit pro
procedet.Qui infra esl asteriscus, ex Groecaeditione lum in Hebr. sii.ïYBOSO,id esl, mirabilia. Faccin
codicis Alexandrini suppletur. nobis proelulit laudaia soepiusnupera cod. Alexan-
d Hoec,quant uncinis inclusimus, pericope. Aquas drini editio.
oeslimallapides,fundoejaclus ni fenum, si quid video, B Intcrscrit hic, sive re|iciit Gr. texlus êpavitm,
gemina est iulerpretatio ejus qua; proeccdit,senien- .. id esl. me, reclius. Quod subsequitur inlcgrum com-
tioe, iiou vulnerabil eum sagitla oerea: ducit balistam ma, Faclum est aulem postquam,ele., cum in suo
lamquam fenum, ex varia codicum leetione hujus ms. exemplari desideiarelur, suffecit Marlian. ex
loci, ct verborum aliquot interpolalioue derivala. Gra'co. h Verba sequeniia ad nomen Job usque omissa sunl
Certo non nisi semel habelur sive iu Hebr. sive in
ipso Gr. texiu, ac versionibus exindc expressis : incuria 1
librarii in ms. Latino noslio. MART.
ncc quoealieri huic lacinioe respondeanl in origina- CrasHora hoec puiic.ta, qua: solum vobis prono-
libus libris inveiiias. Facile vêtus hoec est Lalina men asterisco illusirari docenl, ac deerant pênes
ante Hieronymum inierpreiatio, quoe ad libri oram Marlian. nos ascripsimus.
privaioeerudilionis gralia priniuui ab siudioso ali- i In Groecoproprie est quidquamboni, oùSivàyaSov.
k Redoleoi isla versionem ex Hebr. non ex Groe-
quo apposila, poslea ab imperilo auliqunrio contex-
loi lemere subjuncla est alque assola. Nos id modo co, ubi :ililer est, manducanleselbibentes apud cum,
licere dux'unus, ut ipsa assumenli ejus verba uncinis consolati sunt, etc. : yayôvizç Si xvi TTIOVTE? r.ap «ù-
coiicliidereniii-. TW,
' ' •xapzy.yXzao.v aù-rov.
e In Gr.esl wnr.zpèÇcô-ziiripo-j, quod Latine reddas, Longius ileriim abludit hic locus a Groeco tex-
sicut alabustrum, seu t'«s ungueniariuin : sic enim tu, in (|U0 CSl,xai izipâSpv.yp.ovypvuovv. a<r/îfiov :
inlerpr^lunlur lexicographi veiercs, et cum primis el teiradrachmum auri non siijiiaium: Ex Hebr. au-
Pollux haud semel. Tô St ùyyzïov, w TOp.îipovèvf,-j, lem sic vertit S. Pater, el unusquisqtie inaurem au-
ixpoaeoixô?,i|«5.swTfovèx«).jt-o. las aulem, cui ream unam.
<j>v!À).'(i
113 LIBER JOB. ALTERA VERSIO. 'i 114
vissima Job, magis quant priora. Et erant pecora A quidem habitasse Ausilide, in finibus Idumoeoect
cjus oves quatuordecim millia, comeli sex millia, Arabioe, et erat ei antea nomen Jobab. El accepit
juga boum mille, asinoepascuales mille. Et nati sunt uxorem Arabissam. Genuitque lilium, cui nomen
illi filii septem, et filioe1res. Et vocavit priniam qui- erat Ënnon. Erai aulem ipse filius quidem Zaroe,
dem Diem, secundam vero Cassiam, terliam aulem de Esau filiis filius, de maire vero Rosram, ila ut
Cornu Amaltheoe. El non sunt inventa; inulicres a sit quintus ab Ainaliam. El hi sunt reges qui regna-
(iliabus Job sub coelo. El dédit eis paler hoercdiia- verunt in Edom, in qua el ipse regnavit regione.
tem inter fralres. Vixit aulem Job post plagam Prius Balaac filius Boor, et nomen civilatis ejus
"cenlum quadr.'ginU annis. -h Et omnes anni vitoe Dennaba. Post Balaac autem Jobab, qui vocalur
ejus fuerunt ducenii quadraginla octot X Et vidit Job. Post hune Casum, qni eral dux ex Tbemano-
Job filios suos, X et filios tiliorum suorum quarla rum regione. Posl hoecAdad filius Barad, qui exci-
'
gcneralione b. Et defunctus est Job senex plcnus dii Madian in campo Moab: et nomen civiijtis ejus
dierum. c -f Scriptum est aulem resurrecturum Gelhem. Qui aulem venerunt ad eum amici e Eli-
eum cum his, quos Dominus suscilabil. phaz ex filiis Esau Themanorum rex, Baldad Sau-
-f- d Hic inicrpretalur de Syriaco libro, in terra chiorum lyrannus, Sophar Minoeorumrex. *
Explicil liber Job secundum Septuaginta.
a Scpluaginla, cenlumseptuaginta annis. Omnesau- B Sophar rex Minoeorum.
lem annosvixit ducentosquadraginla. Ms. lamen Ale- d Meniiiieril lector verborum Origenis, quibus in
xaudr'mus concordat cum editione nostra in ultimo fronte hujus libii docebamurintégrant istanrparlera
commale , Omnes aulem annos, ele., quia habet, obelis noiatam abi-sse in Hebroeorumvoluminibus ,
ducentos quadraginla octo. Caterum nolari debuit qnamvis eam relineaut Sepiuaginta Interprètes cum
obelus ad islam annoriim Job summain : non enim Theodolione. Porro addiiameutum iioe aniiquissi-
legilur ille versiculus iu voluminibus Hebroeorum. niuin esse consentirait erudili omnes : quia meiilio-
MART. nem ejus ficiuot, Arisleas , Philo, ci Polyhistor ,
b Hoecannorum Jobi summa neque in Hebraico, teste Spaiihemio in llist. Job., c. i. Quanta; vero fue-
neque apud reliques inierpr. exstat, ul Colberlini ritaucioritalisapudGroecos,scirc poieris ex prooemio
codicis alque alierius Rcgii Hexaplaris apud Mont- CalenoeGroec.PP. in Job. De eodem addiiamenlo
lauconiuni noia lesiatur : où XEÎTKI ÉVIS>'EêpaXxâ, hoec habel S. Hieronymus libro Quoesiionum Ile-
OÙ3È napù. Tof?).ot7rof?.Nos it:ique illam obelo con- hraicarum : Maie , inquit, quidam oestimantJob de
fodimus. esse Esau : siquidem illud quod in fine libri
c Hic desinit Hebr. arclielypum, el qui ex illo génère
ipsius habetur, eo quod de sermone Sgro traiislatus
Iranslutorunt interprètes Graoei.Quoesubsequuutur, esl : et quarlus sil ab Esau, el retiqua, quoeibi continen-
obelo singulis quibusque versibus proenolata apud tur, iu Hebroeisvoluminibusnon habentur. Hierony-
LXX el Theodotionem, ex Syriaco desumpta ha- mo adjungendus Polychroniiis qui addilamenii fidein
beniur. Placet vero, quandoquidem cl per iiiane quoque clevavit bis verbis : Genealogiam,quoein fine
paginoespatium licet, veteris Vulgatoecdii. ex Groe- „ est, quidam rejiciunl, quia in Hebroeonon reperilur...
co hic itiierpreiaiionem hujus assunienii appoucre : Nominis simililudinem in Genealogia Esau , quoe in
Scriptum esl autem quoniam hic resurget cum iis, qui libro Genesevsexstat, ubi Jobabi meiitio fit, ansam
a Dominosnscitandi sunt. Quoesequuntur, ex Syriaca erroris et hujusmodi scliotii quibusdam proebuisse:
educta sunl : Job verohabitabat in terra Us, inter ter- tracluque lemporis postea, quoe margini adscripta
minos Edom el Arabioe,et antea vocabalurJobab. Hic erant, in libri conlexlum ab aliis assumpla esse ,
duxil uxorem alienigenam(Arabem), ipsique nalus est assenait. MART.
e Addilur proelerea in Alexandrino codice isihoec
filius, d'ictus Ennon. Job vero erat filius Zaroe, filii
filiorum Esau, el Boira ; el ipse eral quintus ab Âbra- non spvruenda lacinia, quam Latine saltem proeslat
humo (Arahs, sexius). Et hi reges, qui regnarunt in describere : Themam filius Eliphaz, proefectusIdu-
Edom, ubi Job regnavit. Primus Balac filins Beor : moeoe.Hic inicrpretalur ex Syriaco libro. In lerra
Et nomen urbis istius viri Dennaba. El posl hune, quidem Ausilide (Job) habitabat ad fines Euphral'u.
Jobab iste qui vocalur Job : el post Job, Asomi, qui Olim fuit nomen ejus Jobab. Erat aulem pater ejus
erat princeps in Tenu Theman. El posl eum, Adad, Zarelh, exorlu Solis. Coelerumcum de islo, lum de
filius Burac, hic est qui occidil, et fugavil Madian in superiore addiiamenlo Groecoruui codicum vcieris-
pla.iitie Moab : et nomen urbis ejus Gethem. El ex que Vulgatoe Latinoe, conferendiis ipse esl S. inter-
amicisJob, qui eum convenerunt, erat Elphaz de filiis pres in Qu. Hebraicis in Genesim.
Esau, et rex Themam; Baldad rex Sauchoeorum,et

ADMONITIO IN OPUS SUBSEQUENS.

Psalmorum volumenjuxta Septuaginta Interprètes, semel alque iterum emendatum ab Hieronymo, anle
annos circiter decem, J. Cari presbyteri studio ac labore, Romoeprimum editum est : addilis obelis el asteriscis
in eo Psallerio, quod Gallicanum vocant veleres ac recenliores scriptores. Hujus erudili Cari diligentiam in
edendo duplici Hieronymi Psallerio, ut imitaremur ; nonnihilqtte casliyalius et auctius apud nos prodiret,
quampluresanliquissimoscodicesmss. perquhivimus ad supplenda ea, quoe tum in textu, lum in signis obelo-
rum et asleriscorum déesse videbanlur. SubJdium ergo ministrante haud mediocri cop'a veteritm codicum,
Carivolis fecimussalis;qui eodemmss. librorum destilutusauxiliofatetur inchoaluma seopus, aliisperficiendum
tradidisse. Horum, inquit, Psalmorum tiluli ex mss. codicibus et Cassiodoro , quantum quidem licuil, sed
non quantum oporlebal acoptabamus (cum id rei plures oculaiioresque viros, ac ipsos manuscriptos codi-
115 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 116
ces ad manus haberi exigerct), sunt cxccrpti. Quant ampliorem diligenliam desiderari in obelorum, aste-
riscorum ac diapsalmalum addilione, versuumque dislinctione in ulraque editione, ingénue falentur. Spe- .
cintcn certe dedimus, ut quod in voliseral, aperla simul via, cura laboreque absoluliore alii accuratius
proestarent. Sincero itaque peclori quidquid peccavilin hac editione Psalterii facile condonanles, in id unum
intenti erimus, ut Psalterium Hieronymianum, quod partim edilum, partim ineditum supra dicebamus, emen-
datissimum omnibusquenumeris suis absolutum prodeat nunc ad publicam Ecclesioeac studiosorum utilitalem.
Porro ditplicis Psalmorum juxla LXX emendalionisa se susceptoememinit S. Doctor proefalionejamjam sub-
secutura: libro eliamsecundo Apologioeadversus Rufinum, Psalterium curis suis casligalum, Romoeolim su-
sceplum lestatur his verbis: Psalterium quoque, quod certe emendalissiraum juxla Septuaginta Interprètes
noslro labore dudum Itoma suscepit, rursum juxla Hebraicnni vertens, etc. Cujus vero emendalionishic re»
cordetur ; an ejus quàm Romoepositus priorem subminislravit; an posterions in Bethlehemiticosecessu editoe
cum obelis et asteriscis, vix nobis compertumesse potest. Certede prima illa emendalionequam cursim Romoe
elaborutàm dieil infra, hoecintelligcnda minimevcniunl; quamquam id asserant scriplores non pauci: nam qui
ficri potuil ul Ecclesia Romana emendatissimum susciperel ab Hieronymo Psalterium, quod ille cursim et
magna lantum ex parte correxeral ? Verisimillimumigilur apparel utramque Hieronymianam edilionem, lam
priorem quam posleriorem,in urbe Romana fuisse susceplam; ac Hieronymum indislinclim ambas emendalio-
nes compreliendere,cum Psalterium suum juxta LXX emendatissimumRufino objiciebat. Opinioni nostroeim-
pense favent Valafridi paulo,post citati dicta, quibus cerli sumus Gallos a Romanis muluatos esse posleriorem
etiam emendationeinPsalterii. Coelerum prior editio Romani Psallerii nomen oblinuit, quod ea uteretur an-
tiquitus Ecclesia Romana ; hodieque usus perseveretin.Ecclesia Valicana. Gallicanum autem Psalterium ap-
petlata esl editio posterior et accuralissima, eo quod primi inter omnes ad usus ecclesiaslicoseamdemadhi-
buerinl Galli nostrates. Memineritproinde lector in nostra hac editione Psalterii duplicis, Romani el Gallicani,
prius a nobis nolalum esse in capite columnarum littera R, posterius aulem lilfera G ; his enim litteris proe-
missis,nulia deincepsversionumconfusio subrepere poteril a.
" Distinctio versionum apud nos obtinebitur dislinctione characterum. Romani designabunt codicem
Romanum : lialici vero codicem Gallicanum.

TESTIMONIA
DE DUPLICl HIERONYMIANOPSALTERIO JUXTA LXX INTERPRETES.

Hieronymusepist. 71, ad LuciniumBoelicum,num. S. A Ibidem.

Septuaginta Interprétant editionem et le habere Aliam editionem LXX Interpretum, quoe et in
non dubito, el anle annos plurimos diligentissime èfy.KÏoïçcodicibus reperilur, et a nobis in Lalinum
emendatam sludiosis tradidi. sermonem lideliter versa est.
Idem lib. n, conlra Rufinum, num. 39. Ibidem paulo post.
Psalterium quoque, quod certe emendatissimum Ea autem quoe habenlur in z^mtloïç,el quam nos
juxla Septuaginta Interprètes noslro labore dudum
vertimus, ipsa esl, in eruditoruin libris incor-
Roma suscepit, rursum juxta Ilebraicum vertens, rupia ci immaculaiaquoe Septuaginta Interprétant Irans-
etc. latio servalur.
Item epist. 106, ad Sunniam el Fretelwii. Idem epist. 112, ad Aiious/imtm,num. 19.
Cujus rei vobis sensura breviler aperiam. Ubi
qui minus habetur in Groeco, ab Hebraica veritate, Quoeris Cur prior mea in libris Canonicis inter-
Origenes de translaliono, Theodolionis addidit, et prelalio asteriscos habeat virgulas proeiiotaïas.
signum posuit asterisci, id est, stellam, quoe,quod Tum ejusdem ad eutndemepist. 154, iu fine.
prius abscondilum videbalur, illumine!, et in mé-
dium proférai : ubi autem quod in Hebroeonon est, Proeceplis luis parère non poluimus, maxime in
in Groecis codicibus invenitur, obelon, id esl, ja- edilionc Septuaginta, quoe asteriscis verubusque di-
cenieni proeposuit virgulam, quam nos Laline veru stincta est.
ostenditur esse B Pluraque enimprioris laboris ob fraudera
possumus dicere; quo jugulandum cujusdam amisimus.
el confodieudum, quod in autlienticis libris non in-
venitur. Quoesigna el in Groecorum, Latinorumquc Idem in proefalionePsalterii ex Hebraico ad
poematibus inveniuniur. Sophronium.
Idem cademqueepistola. Nec hoc dico, quo proecessores meos mordeam,
aut quidquant de his arbitrer detrahendum, quorum
Et bine apud vos, et apud plerosque error ex- translationem diligentissime emendatam olim meoe
ori lu r, quod scriplorum negligenlia, virgulis et as- linguoehominibus dederim.
teriscis subtraclis, distinctio universa confunditur.
Et iterum : Et dicilis quod in Groeco, sibi, non ha- Ea; Valafrido Strabone de Rébus Eccleiiasticis,
beat. Nec in Hebroeo habet, et apud Septuaginta cap. 25.
obelo proenolalum est : quoe signa dum per scriplo- Psalmos aulem cum secundum LXX Interprètes
rum negligentiant a plerisque quasi superilua rclin- Romani adhuc habeant; Galli et Gernianoriim aliqui
quuntur, magnus in legendo error exorilur. secundum emcndaiioncm, quant Hieronymus Paier
 '
H7 PR/EFATIO IN LIBRUM PSALMORUM. «8
de LXX edilionc composuii Psalierium caniat : A asterisco usque ad duo puncla *, in Hebroeonon habe-
quam Gregorius Turonensis episcopus a parlibus ri, et a LXX addita esse. a Juxla Thcodoliouis dum-
Romanis miilualam, in Galliarum dicilur Lcclesias taxal emendalionem. Hoc Psalterium Damasus papa,
transtulisse. rogatu Hieronymi, inGalIicanis ecclesiis cantari in-
stiluit, et propter hoc Gallicanum vocalur : Romanis
Ex triplki Psallerio ms. Sorbonico, num. 2785. Psalierium secundum LXX retinenlibus sibi, pro-
Psalterium quod secundum LXX Interprètes in pter quod Romannm vocalur.
Hoecduo Psalteria cum non sufficerent ad propo-
omnibus Ecclesiis eantabatur, llieronymus correxit: nenda teslimonia de Christo conlra Jndoeos,qui non
quo iterum viiiaio, Psalterium novum composuit, recipiunt nisi ea quoe habentur in Hebroeo, addidit
qnnd et a LXX Interprétant editione non mullum el tertiuni quod vocalur Hebraicum, pro eo quod,
discordaret, et cum Hebraico .mullum concordarel. rogatuSophronii, viri sapieniis, Iranslulil illud de He-
Quod ut omnibus clarum fierel, psalterium disiiuxit; braica verilate in Latinuin, verbo ad verbum. Quod
per asteriscus, idest, stellam X, d Per obelos, id Psalterium etalia Hieronymi opuscula idem Sophro-
estjVirgamjacentem -f-, docensea quoecontineulur subi nius de Latino in Groecumtranstulit.
a Hic nonnuiia oeesse videntur. oonier nier,
proetat. seq.

"PR^EFATIO HIERONYMI IN LIBRUM b PSALMORUM.

Psalterium Romoedudum positus eniendaram , et B I entend aliènent ° valere : cogitis , ut veluli quodam
juxla Septuaginta interprètes , licet cursim , magna novali.scissurajam arvunt exerceam, et obliquissul-
illud ex parle corrcxeram. Quod quia rursum vide- cis renascentes spinas eradicem : oequumesse, di-
lis, o Paula et Euslochiuni, scriptorum viiio depra- centes, ut quod crebro maie pullulai, crebrius suc-
valum, plusque antiquum errorem , quam novam cidalur.d Unde consueta proefalione commoneo lam
n Videtur Martianoeusbanc proefaiionem ex vul- quos etiam alicubi emendamus.
gata quopiara Bibliorum volumine, non ex mss. co- Pagina bis binis loquitur uam quoequecolumnis
dicibus, quos non mcmorat, exscripsisse. Habetur QuoeslylusHebraicoverissimafonterefundat,
vero ineo, quod cum glossa ordinaria et interlineari, HieronymohaîcreseraulequidemseriuoueLatino.
ac Nicolai Lyrani commentariis editnm est, nec non Groecuset liicpropriesensusac sermo patescit
in postilla Hugonis de S. Caro : denique et in ve- Lilterulisnoslrisrioslroquecliaraclerescriptus,
Quemlamenex GroecoversuinsermoneLatino,
tere, quamsoepe laudnmus, editione Hieronyiniano- Quemdixi supra retinet quoquepaginascripla,
rum aliquol operunt anui 149(1: alios autem edito- Ecclesialioeeeliam jugiter Romanafréquentât,
rcs , el cum primis Erasmum et Viclorium latuil. Editiocommuniset hsecVulgataqueferiur.
No; ex mss. libris, quos inius laudatum in subse- JExquibusHebraicoeinterpres linguoevenerandus,
quenti aniiotaiione,'expressimus, cumque ipsis vul- Utreprobandanotât, neenonrelinendafigurât.
coiitulinius. Sed tamen hac quana iranslatioscriplacolumna
gatis , Est, quamproefatusbene Sepluagiuiasecutus
b Exegimus iiaque hune librum cum ipsa, ut dixi- G
Ex Groecoin lingnamtrartsferrelidelilerislam
mus, proefalione ad duos summoe vetustalis atque Hieronymussiuduit,lolaque lide reseravit.
optimoecumprimis noioecodices mss. Vaticanoe bi- Hanceliam populipsalluiilOrienlis,et isti
hliolhecoe,quorum aller olim regina; Suecorom fuit, Galliaquos genuit, quos et Septenlriogignil.
el num. 2i proenolautr, aller Palalinus est sub n. 59, Quadruplieemergo, precor,caute nuncinspice,lector,
iinciitlibus ferme litteris lotus exaraïus , lantoeque Psalterii formantvariosermonecoactam,
emendalionis, ut parem ei nullum facile velim inve- Ampliusel noliquovisparadigmatefalli,
Verklicaanle oculosanctorunidogmalacernens.
nias. Habet hic liber proeter liane proefaiionem, il- Prima quidemsupra foliodescriplacolumna
lam quoque ad Sopbronium; quoeversioni alteri Hie- Quoerécitant Galli,relinet sermonelideli:
ronymiana; ex Hebroeo proefigilur: lum alia quoedam Eorum Hieronymo,ul dixi, interpréta fido.
afl'uitde Laudibus Psalmorum: deniquehancex mioio Hac quidquidcerle discordâtab editione,
noiant : Perscriptor. Veracissimesecundum Hierony- Hocet ab Hebraicopariter distarememenlo.
mum scias hoc esse Psalterium, quod correelumsecun- Sed Vulgatalenet : minusel correctasecunda
dum LXX a HierosohjmaHoniam (ms. lîoina,')trans- H.-fc,quant Romanipsallunt,Italiquefrequenlant.
Tei!ta sod vere Hebraicoiranslaïa.magislro
misil. Siibseqnmilur molli, qui formant quadriparlili Couiiiieui,el nobismeliuslioecomhiapandet.
P.^alierii edisseruni, lig.ua oraiione versus, e quibus UltiinanamGroecopropriesermonenoiata,
opeioepreliuni esse duxinius bossallem describere, Quoeminus,ul dixi, cum sint vulgata, probamus.
EXEMPLAR QUADRIPARTITI PSALTERII.
» Beatus vir qui non abiit Realus vir qui non abiit Beaius vir qui non abiit Macliariosaniros uc epo-
in c-iisilioimpiorum: in consilioimpiorum: in consilioimpiorum: rcullii on buli aseliou:
El iu cathedrapeslilenlioe Kl in cathedrapeslilenlioe Incaihedraderisorumnon Ce epi cathedra limonuc
nonsei'.ii, nonsedit, sedit. ocathisen.
Esl el apud nos in Veron. bibliolheca diglollon.I) dium; nam qui nuper universum illum codicem, Ita-
remotissimoeanliquitatis Psalterium , Lalinum scili- loeversionis obtentu , descripsit, ediditque aple iu
cel ct Groecum: sed GroecumLatinis litteris exara- prolegomenis ad Anaslasii Vitas série intégra, atque
tuin, Lalinum vero ex vetere, sed non Hieronymiana iterum eum GroecoLatinis litteris expresso recudit,
versione : quant ego quidem Italam haud dixerim ; noe ille olio abondât, ac librariara proepostero studio
alii etiam, quoeIiala ab Auguslino appellatur, velint rem curât. Coelerum proelixanthuic tomo proefaiio-
novi Testamenli, non veteris versionem esse. Hujus nem consulilo.
autem codicis quoevariant a Romano exemplari no- « Tacet in Palatino ms. verbum valere , lum legi-
slro, leciiones haud sane militas in hac ipsa nostra lur veluli quoddam novalis.
editione exhibere haud pigebit, tum in sludiosi d Hoequoque voces, Unde consueta, in Palatino
lecloris graliant , cum ad ingenlis operis compen- ms. desideranmr.
119 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 12
vos, quibus forte labor iste desudal, quam eos qui A dinem perspexerit, de Hebroeisvoluminibus addiium
exentplaria isliusinodi habere voluerinl, ut quoedili- noverit, oeque c usque ad duo puncla , juxta Tlieo-
genler emendavi, cum cura el diligentia a irânscri- dotionis dumlaxal edilionem , qui simplicilate ser-
banlur. Notai sibi unusquisque vel jacculeui lineam, monis a Sepluaginla interprelibus non discordai.
vel signa radianlia : id est, b vel obelos -f- vel asle- Hoec ergo et vobis et sludioso cuique fecisse me
riscos X- Et ubicumque videril virgulam proeceden- sciens, non ambigo mullos fore, qui vel invidia , vel
lera T-, ab ea usque ad duo puncla \ quoe impres- supercilio malintconlemnercd videri proeelara.quaui
simus, sciât in Septuaginta iranslaloribus [AL inler- discere, et de turbulento magis rivulo [ AL rivo ] ,
pretibus] plus haberi. Ubi aulem stelloe X similitu- quam de purissimo fonte poiare.
a Velus ediiio anni 149J-, active habet iranscribant que esse Plinii verba, quoein sua transiuleril S. Pa-
ferme reclius. ler. Et vero in alia proefalione inferius rccudentla
b Addidimusvel voculam, quoedeerat, ex Palatini, in libros Paralipomenon juxla LXX, sub finem de
Reginoe, alioruinque librorum auctoritaie. hac ipsa leciione lidejussor S. ipsemet doclor acce-
c Palatin, ms. TOusque proetermiitit. dit, ubi de nomine Plinium laudat: Oplima enim
d Idem ms., videre. Diximus vero ad geminara isti quoeque,ut ait Plinius, malunt contcmnere,et invidere
senicnliam in proelaiione Psalterii ex Hebraico.ad pterique, quam discere.
Sophroiiium, videri nobis legendum etinvidere : ea-

INCIPIT

LIBER PSALMORUM
JUXTA

SEPTUAGINTA INTERPRETES
AB HIERONYMO SEMEL ET ITEUUM EMENDAT.US
Alque in hac editione Obelis et Asteriscis ab eodem illustrutus.

PSALMUS I.
a GALLICANUMPSALTERIUM. B c ROMANUMPSALTERIUM.
Bealus vir, qui non abiit in consilio impiorum, el in Bealus vir, qui non abiit in consilio impiorum, et
via peccalorum non stetit : b el in cathedra pestilentioe in via peccalorum non slctil : cl in cathedra pesli-
non sedit. lenlioenon sedit.
Sed in lege Domini volunlas ejus : elin lege ejus Sed in lege Domini fuit voluntas ejus : et in lege
meditabilur die ac nocte. cjus meditabilur die ac nocle.
Et erit, lamquam Hgnum,-i-quod * planlatum-t-est Et erit, tamquam ligoum, quod plantalum est se-
secus decursus aquarum : quod fructum suum dabit in cus decursus aquarum.
temporesuo. Quod fructum suum dabit in tempore suo : et fo-
El folium ejus non defluel : et omnia quoecumque lium ejus non decidet, et omnia quoecumquefeceril,
faciet, prosperabunlur. prosperabunlur.
a In ms. Regio 5561 ac in Colberlino 2200 hanc igilur de hac ipsa recognilione Psalterii ait S. Pater
legimus epigraphen in fronte hujus edilionis : Incip'it lib. xiLXX
conlra Rufinum , Psalterium emendatissimum
Psalterium de translatione Sepluaginla Interpretum, juxla interprètes noslro labore dudum Roma
emendaluma S. Hieronymopresbylero,in novo.Postc- suscepit: non ila accipiendus est, quasi in ejus Ec-
riorent editionem vocabmi Psalierium emendalum elesioe usum hoc quoque accepiura fuisse dicat :
a novo, id est, de novo. MART. quoepriore correclionecontenta, eam leneieliaranum
b Ms. Colberiinus n. 2200 inale notai obelum pro G in Vatican.! basilica; sed illud modo significat, quod
conjunctione et, quoelegilur in Hebroeo.Similemms. et Romain laborera hune suum irausmiseril : quem-
habuil Carus, qui proenoiavitetipse obelum adeam- admodum et superius laudaii Palatini codicis nota
dem particulam. Alii mss. pure legunt absque obelo. indicat. Hoc porro Gallicanum Psalterium cum obe-
MART. lis atque asteriscis commenlario Brunonis episcopi
c Romanum hoc dicitur-, quod sive Damasi, sive Herbipolensis illustraiura primo typis vulgatuin est
aliorum etiam de Urbe amicorum rogaw in ejus anno 1694, ac deinde anno 1618, in BiblioihecaPa-
certe Ecelesioegratiam alque usum fuerit ab Hiero- irurn Colom'ensi, lomo xi recusuni ex Joannis Coch-
nymo elaboratum, ut ex primis staiim prologiemen- ver- loeirecognilione. Aliam hujus edilionem anni 1S59
bis didieimus: Psalterium Romoedudumpositus laudat Usserius de LXX versione, capitc 9. Denique
daram etjuxla LXX interprètes, licet cursim , magna aliam ven. cardirî. Tliomasius , sub nomine Josephi
illud ex parte correxeram. Alterum obelis atque asle- MirioeCari presbyteri e Valicanis mss. summo stu-
riscis disiinctum. el posteriori aceuraiiorique studio dio ac diligentia concinnavit, quam el Mariianoeus
a S. Doctore ad GroecumHexaplareemendilum,Gal- usurpavit, et nos de verbo ad verbum commenter
licanum ea de causa diciuir , quod eo jampridem expendimus.
Gallicana Ecclesia in div'misofliciis usa est. Gum
 12j LIBER PSALMORUM. 122
Non sic impii -f- non sic ', sed, tumquam pulvis, A Non sic impii, non sic : sed, tamquam pulvis,
* quem projicit ventus a facie terroe.
quem projicil venins *- a facie terroe
Ideo non ° résurgent impii in judicio, neque pecca- Ideo non resurgunt impii in judicio : neque pecca-
tores in concitiojustorum : lores e in concilio justorum.
Quoniamnovil Dominusviamjustorum : el iter im- Quoniam novit Dominus viam justorum : et iter
piorum peribit. impiorum peribit.
P5ALMUS II.
PSALMIIS DAV1I1. PSALMUS DAVID.
Quare fremuerunt génies : el populi mcdilali sunl Quare h fremuerunt gentes, et populi mediiati
inania? sunl inania?
Asliterunt reges terroe, et principes convencruntin Asliterunt reges terroe, et principes convenerunt
unum : adversus Dominumel adversus Christum ejus in unum : adversus Dominum, et ' adversus Chri-
-f- DlAPSiLMA. \ stum cjus. DIAPSALMA.
b Dirumpamus vincula eorum : et projiciamus a
Dirumpamus vincula eorum : el projiciamus a no-
bisjugum ipsorum. nobis jugum ipsorum.
*
-i- Qui * habitat in coelis,-f- ir \ ridebil -f- eos : et Qui habitat in coelis, irridebit eos : ct Dominus
Dominussubsannabil eos. B subsannabil eos.
Tune loquetur ad eos, in ira sua : et in [urore suo Tune loquetur ad eos, in ira sua : et in i furore
conturbabit eos. suo conlurbabit eos.
*
Ego autem constilutus sum rex -f- ab eo super Ego aulem constiltilus sum rex ab eo, super Sion
Sion montentsanctumejus : proedicansproeceptumejus. montent sanctum ejus : proedicansproeceptumDomini.
Dominusdixit ad me, Filius meus es lu : ego hodie Dominus dixit ad me, Filius meus es tu : ego ho-
genui le. c die genui te.
Postula a me, et dabo tibi gentes , hoereditatem Posiula a me, et dabo libi gentes, hoereditatem
tuam : el possessionemtuam, terminos terroe. tuam : el k possessionem luam, terminos terroe.
d et *
Reges eos in virga ferrea : •*- tamquam vas Reges eos in virga ferrea : et, lamquam vas figuli,
figuli confringes eos. confringes eos.
Et ûunc, reges, intelligite : erudimini -f- qui ', ju- Et nunc, reges, intelligite : erudimini, omnes',
dicalis lerram. qui judicatis lerram.
Servite Domino in timoré : et ° exsultale -f- ei ' Servite Domino in timoré : et exsullate ei cum
cum tremore. tremore.
Apprehendtte disciplinant, ne quando irascatur -i- C Apprehendite disciplinant, ne quando irascatur
Dominus * et perealis de via -s- jusla ' Dominus : l ne pereatis de via jusla.
Cum exarserit in brevi ira ejus : beali omnes, qui Cum exarseril in brevi ira ejus : beati omnes qui
confiduntin eo. confidunt in eo.
PSAL nus III.
PSALMUS DAVID, CUM FUGERET A FACIEAIHALOM. PSALUUS DAVID,CUMFUGERET A. FACIEABESSALOM
FILIISCI. FILIISUI.
Domine, quid mulliplicali sunl, qui tribulanl me? Domine, m quid multiplicati sunt, qui tribulanl
Multi insurgunl adversumme. me? Multi insurgunl adversum me, mulli dicunt
Mulii dicunl animoemeoe: Non est salusipsiin Deo animoe meoe : Non est salus illi in Deo ejus. DIA-
-s- ejus l s DIAPSALMA. PSALMA.
a Et vero «vatjivaoviai Groecusquoque habet lex- proenotandunierat, quemadmodum in Groecacodicis
tus , quem plerique alii codices Latini referont. Pa- Alexandrini editione lit, ul scires suffectum fuisse
lalinus tamen ms. in instanli mavult resurgunt. ab Origcne in Hexaidis ex Syinraacho aut Theodo-
b Tota pars islhoecversiculi corrupie proenolalur tione, cum in Vulgaiiscxeuiplaribus, cujusntodi erat
obelo in edilo ac mss. jam dictis. Duo vero signa Aldiniim, desiderarelur. Vide, si libet, epist. in no-
obelorum immédiate sequenlia suppleta sunt ex stra recensione 28, ad Marcellain.
mss. codicibus nostris. MART. D s Alii libriiu concilio: t\wn\idem est lamen hic loci.
—Verba dumlaxat a nobis Palalinus ras. obelo ju- h Veronens. codex. Ul quid.
gulât : editio autem Cari eliam quoe subsequunlur ' Perperam idem liber, qiod erat noialu dignum,
duo, jugum ipsorum. Neuier bene. Sed et subsequenii hic npponil Diapsalma, quod f'uerai in fine versiculi
versu in obelis proenotandis lallitur, qui Palatiuum subjiingendura.
codicem ila descripsii -i- *Qui habitat in coelis-i- in ', i Idem ms. in indignationesua.
ridebit eos -f- et Dominus subsannabileos. k Manifesta antiquarii mendo erat in eodem ms.
' Addit, Palatin, ms. Diapsalma, quod libri alii tuas, pro luam, quod non ausus casiigarc ejus ediior,
ouinés réticent. proecedens nomen quoil minori numéro rente liabe-
d Idem ms. utrumque proelermitlii obelum, atque Iwt, depravare maluit in possessiones, dedilque pro
et copulam. Carus obelum dumtaxat. se vadem Syriacum interprétera.
e Neque hic satis bene Palatin, ms. exsultaleei -i- 1 Veronensis, aliique passim Psalterii codices et
in * tremore. ne, quod erat animadvertendiim.
' Non addit Palalinus ms. Diapsalma, quod neque pro111 Idem ms., qui pro quid legit, lum super me pro
in velustiori versione exslitisse, Veronensis, aliique adoersum me, denique Diapsalma, in fine versiculi
mss. codices indicio sunt. Alque hic sane asterisco proetermiilit, quod proestabat inouuisse.
 123 S. HIERONIMIDIVINABIBLIOTHECA. 124
Tu aulem, Domine, susceplormeus «-: es * gloria ,A Tu autem, Domine, susceptor meus es : gloria
• mea, et exaltons capul meum. mea, clexaltans capiit meum.
Voce mea ad Dominumclamavi : et exaudivil me Voce mea ad Dominum clamavi : el exaudivil me
de monte sanclo suo. DIAPSALMA. ' de monlc sanclo suo. DIAPSALMA.
Ego dormivi,el soporalussum : eta -f- ex ', surrexi, Ego dormivi, et somnum ' cepi, et resurrexi :
quia Dominussuscepit me. quoniam Dominus suscipiet me.
Non timebomillia populi circumdanlisme : -i- Ex \ Non timebo millia populi circumdanlis me :
surge, Domine, salvumme fac, Deus meus. Exsurge, Domine, salvum me fac, Deus meus.
Quoniam *- lu ', percussisti omnesadversanlesmihi Quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi
sine causa : dentéspeccalorumcontrivisti. sine causa : dentés peccalorum i contrivisti.
Domini est sains, -f el ', super populum luum be- Domini est salus : et super populum luum bene-
nedicliolua X DIAPSALMA. dictio lua.
PSALMUS IV.
IN FINEM,INCARM1NIBUS, PSALMUS DAVID. INFINEM, PSALMUS DAVID,CANTICUM.
Cum invocarem, exaudivil me Deus juslilioe meoe: B Cura invocarem te, exaudisii me, Deus juslilioe
in tribulalionedilalastimihi. meoe: in tribulalione dilalasti k me.
Misereremei: et b exaudi orationemmeam. " Miserere mihi, Domine, el exaudi oralionem
Filii hominurn,usquequogravi corde? c -t ut quid * meam.
diligilis vanitatem,d -r el \ quoerilismendacium.DIA- Filii hominurn, usquequo gravi corde? ul quid
PSALMA. diligilis vanitatem, ei quoerilis mendacium? Du-
*
X e El scitote, quoniam mirificavit Dominus PSALMA.
sanctum suum: Dominus exaudiet •* me * cum cla- Scitote quoniam 1 magnificavit Dominus sanctum
mavero ad eum. suum : Dominusexaudielme, dum clamaveroad eum.
Irascimini, el nolite peccare, f quoedicitis in cordi- Irascimini, et nolite peccare : quoedicilis in cor-
bus vestris: in cubilibus veslris compungimini. DIA- dibus veslris, et in cubilibus veslris compungimini.
PSALMA. DIAPSALMA.
Sacrificale sacrificiumjuslilioe, et sperate in Domi- Sacrificale sacrificium justitioe, et sperate in Do-
no : Multi dicunt : Quis oslendil nobisbona? mino.
Signalum esl super nos lumen vullus lui, Domine: Multi dicunt : Quis oslendit nobis bona ? Signalum
dedisti loetiliamin corde meo. est, super nos, lumen vullus lui, Domine.
A fruclu frumenti, fe'et vint -i- cl olei * sui : mulli- ^ Dedisti loetiliamin corde meo : A lempore fru-
plicati sunt. menti, viui el olei '" sui, multiplicali sunt.
In pace, in idipsum, dormiamel requiescam. In pace, iu idipsum , obdorntiam et requiescam :
Quoniam lu, Domine, singulariler in spe consti- quoniam tu, Domine, singulariler in spe constituisti
tuisti me. nie.
PSALMUS V.
CO.NSEQUITLR, IN FINEM, n PROH.EREDITATE, TSALMCS DAVID.
,IN FINEM PROEA,QU.CII/EREDITATEM
PSALMUS DAVID.
Verba mea *>auribus percipe, Domine, inlellige cla- Verba mea auribus percipe, Domine : inlellige
moremmeum. clamorem meum.
u Ad hune modum proepositiones, quibus verba Hebr. lantum est To< Porro quod est in fine ver-
componunlur, obelo jugulanl mss. quod el plerum- siculi Diapsalma, Palatin, ms. ignorât, neque olim
que Palalinus facil, non Jamen hic loci ; sed hoec Aldinum Groecumexeniplar habuil.
momenli perquam exigui visa res est. e El copulam Palatin, ms. hic supplel. Melius au-
b Nirairitm hoc loco prapo.-ilioncin obelo trans- tem a lemporein'Romauo legilur, quain a fruclu :
verberal Palalinus, el -f ex ', audi, etc. videlurque ipsetextns Gr. juxla Heb. nj? religendus,
c Nec tamen jure videntur obelo proenotandoevo-. D ae rescribendiim xcupmpro xapnov
culoe, ut quid; neque enim proprie abundani, sed h Ms. Sorboniciis anleposilo veru -r-, jugulai ver-
verbo rvcb respondent, ul LXX quidem acceperunt, bum auribus, quod tamen ad sensum Scripturoe ex-
primendum necessario usurpari videtur. Idem exem-
quid duobus verbis naS 2.Slegerunl pro unico nnSs'l. plar, eisi opiimum ac proecipuum nobis sil, frustra
Deerat, quem ad codicis Palatini fuient proepo- tamen in consequenlibusapposuii mulia signa obelo-
suimus, obelumel copuloe: nempe et in Hebroeolan- rum, qua; in aliis mss. non visunlur. MART.
tum est lajpnn, nec 1, sive et, proeponilur. 1 lu eodem ms., somnium cepi, exsurrexi, etc.; lum
e Idem ms. Sorbonicus proenotavilveru sive obclfli subsequenti versu a miliibuspro millia.
hanc pariiculam et, sed ras. codex monaslerii nostri i Denuoidem ms., conleruisii, quodoequeLalinum
Sagensis nolat asteriscum X, idque mérita, cum par- est,k non librarii mendiim, ut ediior ejus putat.
ticula conjuncliva el legatur in Hebraicofouie.MART. Idem ms., dilalasti mihi. Misereremei : lum in-
—Reclius, pulo, proetermillit Palatin, ms. hune fra qraves corde pro anit'i, etc.
asteriscum, neque enim si quoecxslilerint aliquando 'Veronensis ms., admirabilemfecit cum Augusti-
Gr. exeniplaria, quoexcàcopulamomiitcreni, cumper- no : ct subsequenti versu, cubiculis pro cubilibus.
lum est. (u subséquent! isocolo ad verbum exaudiet, mTacet idem ms. sui : in fine hubitare fecisti me
proepositionem de more idem Palatin, confodit. constituisti, etc.
( Videlurveru Iransfigenda, quoe,vocula, quod eil legit, pro
n In eodem ras., quoehoereditateàccep't.
codicis Alexandrini cdilori probatur. Scilicet ili
125 LIBER PSALMORUM. 126
Inlende vocioralionis meoe: rex meus, etDeus meus. A Inlcndevociorationismeoe,rexmeuS,elDeusmeus.
'
Quoniam ad le orabo, Domine : mane -f- ex au- Quoniam ad le orabo, Domine : mane exaudies
dies vocemmeam. vocem meam.
Mane astabo libi, et videbo; quoniam non, Deus, Mane astabo libi, b et videbo : quoniam non vo-
volens iniquilntemtu -f- es \ lens, Deus, iniquitatem lu es.
Neque habitabil juxta te malignus, neque permane- Non habilabit juxta le malignus ; neque permane-
bitntinjusti anle oculos tuos. bunl injusli ante oculos tuos.
Odisti omnes, a -f qui * operanlur iniquitatem: Odisli, Domine, omnes qui operantur iniquita-
perdes -^ omnesqui \ loquunlur mendacium. tem : perdes eos qui loquimlur mendacium.
Virum sanguinum, el dolosum abominabiturDomi- Virum sanguinum, et dolosum abominabitur Do-
nus : Ego autem in mullitudine misericordioetuoe. minus : Ego autem in mullitudine misericordioetuoe.
Introibo in domum tuam : adorabo ad lemplum Inlroibo, » Domine, in domum luam : adorabo ad
sanctum tuum, in timorétuo. lemplum sanctum luum in limore tuo.
Domine, deduc me in juslitia tua, propter inimicos Deduc me, Domine, in tua juslitia : propter ini-
meos, dirige in conspeclumeo b viam tuam. micos i meos dirige in conspectu tuo viam meam.
Quoniam non est in ore eorum veritas : cor eorum B Quoniam non est in ore eorum veritas : cor eorum
vanum est. vanum est.
*
Sepulcrum païens -f- est gultur eorum, c linguis Sepulcrum païens est gultur eorum : linguis suis
suis dolose agebant : judica illos, Deus. dolose agebant, judica illos, Deus.
Décidanta cogilalionibussuis, secundum mullitudi- Décidant a cogilalionibus suis : secundum mullilu-
nem impielatum eorum expelle eos : quoniam irrilu- dinem impielatum eorum, expelle eos : quoniam k
verunt te, -f^Domine * exacerbaverunt te, Domine.
Et toeleiituromnes, qui speranl in le: in oelèrnttm Et Ioetcnturomnes qui sperant in te : in oeternum
exsullabunt, el habilabis in eis. exultabunt, et inhabilabis in eis, et gloriabuntur in
te omîtes qui diligunt nomen tuum.
Et gloriabuntur in te -r omnes * qui diligunt nomen Quoniam tu, Domine [Ms. tacet Domine], benedi-
luum : quoniam tu benedieesjusto. ees juslura : Domine, ut scuto bouoevoluntalis luoe
Domine, ut sculo d bonoevoluntalis : coronasli nos. coronasli nos.
PSALMUS VI.
INe FINEM INCARM1NIBUS, PROOCTAVA PSALMUS DAVID. C INFINEM, l INIIYMNIS, PROOCTAVA, PSALMUS DAVID.
Domine, ne in furore tuo arguas me : neque in ira Domine, ne in ira tua arguas me : neque in furore
tua corripias me. tuo corripias me.
Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum : Miserere mihi, Domine, quoniam infirmus sum :
sana me, Domine, quoniam{conturbala sunt ossa mea. sana me, Domine, quoniam conturbala ra sunt omnia
El anima mea lurbata est valde : sed lu , Domine, ossa mea, et anima mea lurbata est valde.
usquequo? El tu, Domine, usquequo ? converlerc n, et eripe
*
Convertere,Domine, s -s- et eripe animant meam: animant meam : salvum me fac, propler misericor-
salvum me fac, propter misericordiamtuam. diam tuant.

a Hune obelum haud salis recle Palatin, cod.
proelermitlit.
bAliquoi mss. legunt: In conspeclutuo viam meam.
Ilocque monet scholion marginale ms. codicis Sor-
bonici, qui in lexlu relinel purant Hieronymi lectio-
nem, quam edidimus. Purain dixi dileelioneni, quia
S. Hieronymus docet nos epist. ad Sunniam et Érele-
lam : Dirige in conspeclutuo viam meam, non haberi,
nec apud Sepluaginla, nec apud alios interprétas ; sed
in sola editione Vulgata, quoezolvvjdicebaltir. MART.
c Ms. Palatin., in linguis.
d Haud bene pênes Marlian. obelus verbo bonoe,"
proeligebalur,quem nos ad cod. Palat. fidein ipsius-
que Cari edit. inde amovimus; nam quod Hebr.
lextus tantumhabet pïn neque addit, sive proeponit
3*113ea nimirum causa est, quod nomen illud non
àvlâç voluntalem, sed bonttmvoluniatem, beneplaci-
tum, benevolenliitm,Gr. ev5ow«0sonal : neque adeo
illud bonoein Latino abondai, aul in Hebr-."GtDaddi
polerat. Tum aliud eju-dem ms. ope atque auuiori-
tate mcndiini siistulimus, addebatar enim in Martian.
edit. verbo voluntalis pronomen tuoe, quod nedum
Hebr. textus, ne ipsi quidem Sepluaginla aguoscunt,
eaque propter a nobis inductum est.
e Palalinus : In finem pro oclava in carminibus
David.
f De more idem ms. proepositionem ita jugulât,
quoniam-ircon'jurbala , etc. Mox, et tu, Domine, pro
sed tu,-etc., legit ferme reclius juxla Gr. xat o-o.
s Juxla Palalinum Cari quoque editio obelum
hune cl qui proxime sequitur, proeiermiitit : haud
tamen bene.
'' Idem ms., et conlemplaborle, quoniam non Deus
volens iniquilales lu es. Non erit incolu libi malignus.
Conler. epist. 106, ad Sunniam ei Fretelam, n. 3.
' Non est in Veronensi ms. TÔDomine, reclius.
i In codera ms., propler inimicos tuos, dirige in
conspectutuo iter meum.
k Veronensis ms., Quoniam inamaricaverunt te :
mox et jucundentur pro loeteniur, ex Augustino, ut
cauera quoesequuntur, ne eadem conliuuo repelam.
1 lu Veronensims. In finem ipsi David. Domine,
ne iu indignalione lua arguas me, neque in ira tua
eincndaverisme. Miserere mei, ele.
1,1 Idem ms., quoniam lurbata sunl ossa mea : sed
neque Gr. addit omnia.
" Alteruin, Domine, reclius hic addit Veronensis
ms. recliusque subsequentem et copulam lacet.
127 S- HIERONYMID1V1NVBIBLIOTHECA. 128
Quoniamnon estin* morte, •* qui ', memorsil lui : .A Quoniam non esl in morte, qui memor su lui : in
in inferno -f autem eiiis confitebilurlibi ? inferno autem quis conliiebilur libi ?
Laboravi in gémitu meo: lavaboper singulas noctes Laboravi in gemilu meo : lavabo per singulas no-
lectum meum, Iacrymis meis stralum meum rigabo. a cles lectum meum :c Iacrymis siralum meum rigabo.
Turbatus est a furore oculus meus: inveleravi inter Turbalus est proe ira oculus meus : inveleravi in-
omnes inimicosmeos. ler omnes inimicos meos.
Disceditea me omnes, qui operamini iniquitatem: Discedite a me, omnes qui operamini iniquita-
quoniam -f- ex \ aw.livilDominusvocemflelus mei. tem : quoniam exaudivil Dominus vocem flelus mei.
-i- Ex \ audivit Dominus deprecationcm meam : Exaudivil Dominus deprecationcm meam : Domi-
Dominusoralionem meamsuscepit. nus oralionem meam assumpsit.
Erubescanl el conturbentur X vehemenlert omnes Erubescanl et conturbentur omnes inimici mei :
tutiiitci mei, converlanlur et erubescanl-f- valde ', ve- averlantur f relrorsum, el erubescanl valde vélo-
lociler. ci1er.
PSALMUS VII.
PSALMUS DAVID,QUEM CANTAVIT DOMINO , PROVERBIS B PSALMUS K DAVID , QUEMCANTAVIT DOMINO, PRO
C1IUSI,FILIIJEMINI. VERBISGI1USI , FILIIJEHINl.
Domine, Deus meus, in te speravi : salvum me fac Domine Deus meus, in le speravi : libéra me ab
ex omnibuspersequenlibusme, et libéra me. omnibus persequenlibus me, et eripe me.
Ne quando rapial, ut leo, animant meam : dum non Ne quando rapiat, ut leo, animant meam : dum
est, qui redimat, neque qui sulvumfacial. non est qui redimat, neque qui salvum faciat.
Domine Drus meus, si feci isiud : si esl iniquitas Domine Deus meus, si feci isiud : si esl iniqui-
in manibusmeis. tas in manibus meis.
Si reddidi relribuenlibus mihi mala, décidant me- Si reddidi reiribuentibus mihi mala, decidam b mé-
rilo ab inimicismeis inanis. rita ab inimicis meis inanis.
Persequatnr hùmicus animant meam, et comprehen- Persequatnr inimicus animant meam, et compre-
dal, et coitculcct in lerra vitam meam : et gloriam hcndai eam, et conculcet in lerra vitam meam : et
meam in puherem deducat. b X DIAPSALMA. gloriam meam in pulverem deducat. DIAPSALMA.
' Exsurge, Domine, in ira tua : et exallare in
-f Ex * surge, Domine, in ira tua : el exaltare in
finibus inimicorum meorum. X \ Exsurge, -f- Do- finibus inimicorum tuorum.
*
mine, c Deus meus in proeceptoquod mandasli : el Q Exsurge, Domine , Deus meus, in proeceptoquod
synagoga populorum circumdabitte. mandasli; et synagoga populorum circumdabit te.
Et propler hanc, in alium regredere : Dominusju- Et propter hanc, in alium regredere : Domine,
dicat populos. judica populos.
Judica me, Domine, secundum juslitiam meam, el Judica me, Domine, secundum juslitiam meam,
secundum ir.nocenliammeam, super me. et secundum innocenliam manuum mearum, su-
per me.
Consumeturnequilia peccalorum, et dirigesjuslum, Consummetur nequilia peccalorum, et dirige
d X et t scrutons corda el renés, Deus. juslum, scruians corda ct renés, Deus.
Juslum adjutorium meum a Domino; qui salvos JiMum i adjutorium meum a Domino ; qui sal-
facit reclos corde. vos facit rectos corde.
a E regione hujus versiculi, ut et ab hoc lerlii ac meis. Abscedite, ele.
rursum postreini apponil Palat. ms. Dp., hoc est, f Veronensis ms. converlanlur et confundantur
Diapsalma: neque hoc tamen vere. etc., quoeAugustiui cmendalio est.
b Maiecod. Palalinus a;leriscum oequealque Dia- valde, s Interscrit idem ms. ipsi, quod el 1ère commen-
psalma hic omi'lit. ter in sequenlium psalmorum timlis nomini David
c Hic vero omnium opiime duo finalia puncla ap- proeponit, salisque adeo erit semel atque iterum
point idem ms. quoe Martianoeussubsequenlibus, D annotasse. Ita porro exordilur : DominusDeus, etc.,
Deus meus, subdideral. Ncnipe una vox, Domine, salvumme fac ex omnibus perserjtientibusme, et crue
supra Hehraicum textum abondai. de more
J Cmiose ms. Sorbonicus observât ad marginem me, b Idem ex juxta Augustin.
Augustino ms., decidam ergo, et mox
liiijusloci,c(pariiculain haberi in quibusdamlociscum Persequatur ergo inimicus, etc. Groece uiroque in
cbelo, id e^t,-^ el scrutons corda:sed curiosiusobscr- loco est âpa.
v.-indumcanuleni parliculara inveniri in ms. Regio 1 Idem, El exsurge, lum congregnliopro syna-
supra
* incinoralo, cum asterisco in hune inodnm X. goga : denique -inferius, Dominus judicat, propius
et scrutant corda. Sic pro voluuiale scriptorum po- Gr.eco, pro Domine, judica : quoe pi idem omnia
nniitar soepiusasterisci vel oboli. MART. reposuerat.
— Asli-riscum alque ipsam et copulara ex eodem Augustin, i lu eodem ms., auxilium : tum subsequenti
Palatino ms. suffecimus, quoecum iu uno Regio versu, non in iram adducens, pro «umouid irascilur,
Martianoeus invenissel, repudiavit lamen, neque pressius iterum Groeco, ad exeniplar autem Au-
sane animadveriii, aperie in Hebroeo esse irul, et guslini, qui ad hune locum, Significantius, inquit,
scrutons. fortasse d'uitur iram adducens, quam irascens; et
* Idem ms., in
Iacrymis : lum, Turbatus esl ab in- ila in excmplaribusGroecisinvenimus, ce.
diqnqlioneoeulus meus; inveleraviin omnibusinimic'u
 129 LIBER PSALMORUM. 530
Deus, judex juslus, [orlis -f ct patiens \ numquid A Deus, judex justus, fortis el longaniinis : num-
irascitur per singulosdies ? quid irascitur per singulos dies?
Nisi conversifueritis, gladium suum vibrabit : ar- Nisi convertaraini, gladium suum vibravii, arcum
cumsuum tetendit, et paravil illum. suum tetendit, et paravil illum.
Et in eo paravit vasa morlis ; sagillas suas arden- Et in ipso paravit vasa morlis : sagillas suas ar-
tibus effecit. deniibus s effecit.
Ecce parluriil injuslitiam X a et\ concepit dolo- Ecce parturiit injusiiliam : concepit dolorem, et
rem, el peperil iniquitatem. peperil ioiquitalcm.
Lacum aperuil, el effodil cum; el incidit in foveam, Lacum apcruit, el effodil cum : cl incidct in fo-
quant fecit. veam, quam fecit.
.Converteturdolor ejus in caput ejus ; et in verlicem Converlelur b dolor ejus in capul ejus; cl in ver-
ipsius iniquitas ejus dcscendet. licem ejus iniquitas ejus descende!.-
Confilebor Domino secundum juslitiam ejus : et Confilebor Domino secundum juslitiam cjus : ct
psallam nominiDomini altissimi. psallam nomini Domini Altissimi.
PSALMUS VIII.
INb FINEM , PROTORCCLARIBUS , PSALMUS DAVID. B IN FINEM,PRO' LASÎIS,PSALMUS DAVID.
Domine, Dominus nosler, quam admirabile esl no- Domine, Dominus noster, quam admirabile est
men tuum in universa lerra ! nomen luum in universa terra !
Quoniam elevala esl magnificentialua super coelos. Quoniam elevata est magnificentia lua, super
coelos.
Ex ore infantium el c laclenlium, perfecisli laudem, Ex ore infaiilium cl laclenlium perfecisli laudem,
propler inimicos tuos : ul destruas inimicum el ul- propler inimicos luos : ut destruas inimicum el de-
lorem. fensorem.
Quoniam videbo coelosd X tuos \* opéra digilorum Quoniam videbo coelos, opéra digilorum tuorum :
tuorum ; lunam et stellas quoe-f- lu fundasti. lunam et stellas, quas lu fundasti.
Quid est homo, quod memor es ejus ? aut filius ho- Quid est homo, quod [Ms. quoniam] mentor es
minis, quoniam visitaseum ? ejus? aut filius hominis, quoniam visilas eum ?
Minuisti eum paulo minus ab angelis : gloria et Minuisti cum paulo minus ab angelis:gloria el ho-
honorecoronasli eum : -f- e el ', constituisti eum su- nore coronasli eum : et constituisti eum super
per opéra manuum tunrum. opéra manuum luarum.
Omnia subjecisti sub pedibus ejus : oves et boves Omnia subjecisti sub pedibus ejos ; oves cl boves
universas, insuper el pecora campi. universas, insuper el pecora campi.
Volucres coeli,el piscesmaris : qui perambulant se- Volucres coeli, et pisces maris; qui perambulant
mitas maris. semitas maris.
Domine, Dùminus noster, quam admirabile est no- Domine, Dominus [Ms. Deus] nosler, quam ad-
men tuum in universa terra! mirabile est nomen luum in universa lerra !
PSALMUS IX.
IN FINEM,PROOCCULTIS f FILII, PSALMUS DAVID. IN FINEM,i PROPTER OCCULTA FILII, P3ALMUS DAVID.
*
Confilebor -f- libi Domine, in loto corde meo : Confilebor libi, Domine, in tolo corde meo :
narrabo omnia mirabilia tua. narrabo omnia mirabilia tua.
Loetaboret exsultaboiu le : psallam nomini tuo, Al- Loelabor et exsultabo in le : psallam nomini tuo,
lissime. Alt'ssime :
In converlendoinimicum meumrelrorsum, infirma- In converlendo inimicum meum relrorsum, inû'r-
bunlur e'. peribunl a facie tua. mabunlur et perieul a facie lua.
. Quoniam fecisti judicium meum et causant meam : Quoniam fecisti judicium meum el causant meam :
sedisli super thronum, -5-qui * judicas juslitiam. sedes [il/s. sedistij super thronum, qui judicas oequi-
lalcnt.
a Ileruni el copulam, proefixoeliam asterisco, ex terprelibus additum est sub asterisco, etc.
';fj e
Regio, quem Martianoeus respuil, ms. suffecimus, Pro obelo asteriscum nupera codicis Alexandrini
cogenle nos insuper Hebroeolexlu mn. Sed el Pa- editio hic apponil. Palalinus e regione versiculi Dia-
lalinus apud nos et voculam proepouit, tameiietsi psalma ascribit, ulruiiiquc contra hodiernum He-
asteriscum omiitii. hroeom lexluni.
b Tacel Palatin, ms. iu finem. f Dcesi in Palatino ras. vox filii.
0 idem ms., lactantium, tum proeposilionem sub- s Idem ras., operatus esl, quo ilem veiboulitur
séquents verbi de more jugulai -f per \ fecisti. inferius pro fecit, cum Augustino, eio.
d Annotanda quoe et Martianoeus b Ex Augustino, et pressius GroecoTZOVO;, labor
laudat, Hiero-
nymi ad hune locum verba in epist. ad Sunniam et est in Veronensi ms. pro dolor, cl mox descendat
Frclclam, num. 7 : Quoniam videbo coelostuos : cl pro desceiidet.
dicitis quod tuos in Groeconon habeal. Verum est ; sed ' Idem, Pro lorcularibus Psalmus ip i David.
in Hebroeo legilur SAMACUA, quod interpretatur coelos - i Totuni Veronens. ms, hic litulura proetcr-
tuos : el de editione TIteodolionisin Septuaginta in- ntitlit.
131 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 132
Increpasli génies, -î- el \ periit impius : nomeneo- A Increpasli génies, cl periit impius : nomen eorum
rum delesli, in oeternum,et a -f- in * soeculum-4- soe- dclesii, in oeternumel in soeculumsoeculi.
culi ', Inimicidefecerunl s frameoe in Anem : ct civila-
Inimici defecerunl frameoe in finem : et civita'es tes eorum deslmxisti.
(leslruxisli. Pcriil memoria eorum cum sonilu [Ms. slrepilu | :
Periit memoria eorum cum sonilu : et Dominus in ct Dominus in oeiernum permanet.
oeternumpcrmiinet. Paravit in judicio sedem suam : et ipse judicabit
Paravil in judicio thronum suum : el ipse judicabil [Ms. judicavil] orbem terroe in oequilale: judicabit
orbem-i b terroe \ in oequilale: judicabil populos in populos cum justilia.
uslitia. El facius est Dominus refugium pauperum : ad-
El [aclus est Dominus refugium pauperi : adjulor julor iu opporlunilalibus, in tribulalione.
in opporlunilalibus, in tribulalione. Et sperenl in le b omne*, qui noverunt nomen
El spcrcnl in le, qui noverunt nomen luum : quo- luum : quoniam non dcrelinquis [Ms. dcrelinquesj
niam non dereliquistiquoerenlesle, Domine. quoerentcs te, Domine.
Psallile Domino, -i c qui * habitat -i in l Sion : Psallile Damino, qui habitat in Sion : annuntiale
annuntiale, inter gentes, studia ejus. 13inlcr génies [Ms. in genlibus] mirabilia cjus.
Quoniam, requirens sanguinem eorum, recordalus Quoniam requirens sanguinem eorum, mcinoratus
est : non esl oblilusclamorcmpauperum. esl, cl non est oblilus orationis [Ms. claiiiorcuij
Miserere mei, Domine: vide humililalem meam, de pauperum.
inimicismeis. Miserere mihi [Ms. moi], Domine, cl vide humili-
d Qui exaltas me de ponis morlis : ul annunliem lalem meam, de inimicis meis, qui exaltas me de
omneslaudaiioncs tuas, in portis filioeSion. portis morlis : ul annunliem omnes laudes tuas in
Exsultabo in salulari tuo : infixoesunt gentes in in- portis filioeSion.
tcrilu, e quem [ecerunt. Exsultabo > in salulari tuo: infixoesunl génies in
In laqueo isto quem absconderunt, comprehensus interilu, quem feceruitl : In laqueo islo, quem oc-
est pes eorum. cullavcrunl mihi, comprehensus est pes eorum.
Cognoscclur Dominus, judicia (aciens : in operi- Cognoscclur [Ms. cogoosciturj Dominus, judicia
bus manuum suarum comprehensusesl peccator. faciens : in operibus manuum suarum comprehen-
sus est peccator.
CANTICUM DIAPSALMATIS. CANTICUM DIAPSALMATIS.
Converlanlurpeccaiores in infernum : omnesgentes,(2 Convertantur peccaiores in infernum : omnes gén-
quoeobliviscunturDeum. ies, quoe\Ms. qui] obliviscuntur Dominum.
Quoniamnon in finem oblivioerit pauperis : patien- Quoniam non in finem i oblivio erit pauperum :
tia pauperum non peribit in finem. palienlia pauperum non peribit in finem.
-i- Ex ', surge, Domine, non conforlelurhomo : Exsurge : Domine, non proevaleathomo : judicen-
judicnlur génies,in conspeclu tuo. tur génies in conspeclu tuo.
Constitue, Domine, legislaloremsuper eos : r sciant Constitue, Domine, legislalorem super eos : k ut
-f- * homines sunl. sciant génies, quoniam homines sunl. DIAPSALMA.
gentes quoniam X DIAPSALMA [
Ut quid, Domine, reccssisli longe? despicis in op- Uiquid,Domine,recessisti [Ms, discessislij longe?
porlunilalibus, in tribulalione? despicis in opporlunilalibus, in Itibulalione ?
Dum superbil impius, incendilur pauper ; compre- Dum [Ms. cum] superbit impius, incenditur pau-
hendunturin consiliis, quibuscogitant. per : l comprehendunlur in cogilalionibus suis,
quas cogitant.

a Obelum in voculoe, quem proecedenli el Palali- fidein ut voculam expunximus. Carus subséquentes
nus proeponcbat, ab ipso ejus errore cdocti nos proe- duas obeli atque asterisci notas cum eodem Palati-
liximus. Carus, subsequenti versu, civitaies -=-eo- j , no cod. omitlit.
rum : proenolato, ut vides, obelo proefert; sed et s In veronensi codice, framea, qui el reclius pro-
paulo superius in hisce apponendis notis fallitur nomen eorum mox lacet cum Gallicane el plerisque
cum Palatino ms. quoesingulis quibusque locis an- aliis.
notare nihil inleresl. b Rursum tacet idem ms. vocem omnes, quoe et a
b In Hebroeoesl S^n, quod non simpliciler orbem, Groecis olim codicibus aberal : tum ferme reclius
sed orbemterroe,sive ut Groecusbabei; i-hvoixovp.zvov agnoscuntpro noverunt, cum solo Augustino legil.
1Idem ms., super salulare tuum, lum in corruplione,
significat : ul 1ère expungendus obelus isle videa-
tur. oro i» interilu: quas ex solo Augustinomutuavil lectio-
c Paint, ms. et Cari edilio obelos hos nesciunt. nes ut et. in muscipula isla quant, etc., pro in laqueo,
d Hic vero obelum idem ms. proefigil * Qui l etc., etiam proeiermisso,quod liic addilur, mihi, ct
etc. in Groecoipso lextu desideratur.
exaltas, i Idem in o6/iiïoneerit pauper : lum, non periet
e l'roestabal quem veru proenoiari, a quo nos sub-
oeiernum: conlinenlur ex Auguslino.
sequenti sialiui versu oxemimus vocem islo, juxla in k Ut voculamcum Augustino el plerisque aliisLati-
Palaiinuui ms. et Cari edilionem, facem proeferenlc
llaibroeo lextu, "TWO. nis eodicibus ct Groeco, Veronensis quoque lacet.
s Ad ms. Palatini, tum Hebroeilextus et Groeti 1 Idem ms., comprelwndanturin cogilalionibussuis,
153 LIBER PSALMORUM.
Quoniam laudalur peccatorin desideriisanimoesuoe:.A Quoniam laudalur peccator in desideriis animoe
el iniquus benedicilur.
Exacerbavit Dominum peccator: secundum multi-
ludinemiroesuce,non quoerel.
Non est Deus in conspeclu ejus : biquinaloesunl
rioeillius, in omni tempore.
Auferunlur judicia tua a facie ejus : omnium ini-
micorumsuorumdominabitur.
Dixit-i- aenim t in torde suo : Non niovebor,a eje-
neralionein generalionem,sine malo.
Cujus, malediclione, os plénumest, et amaritudine
et dolo: sub linguaejus, labor et dolor.
Sedet in insidiis, cumdivitibus,in occultis,ul inler-
ficiatinnocentent.
Oculi ejus iu pauperem respiciunt : insidialur in
abxondilo, quasi leoin spelunca-j- sua *.
Insidialur, ul rapial pauperem, rapere pauperem;
dum allrahil eum.
In, laqueo suo liumiliabileum: inclinabil se, el ca-
det cumdominalus fuerit pauperum.
*
Dixil -f- enim in corde su», Oblilus esl Deus :
avertit faciemsuam, ne videaiin finem.
-f- Ex l snrge, DomineDeus, exallelur manus lua :
ne obliviscarispauperum.
Propter quid irritavit impiusDeum? Dixit enim in
cordesuo : Non requiret.
Vides, quoniam lu laboremel dolorem considéras,
ut tradas eos in manustuas.
Tibiderelictusesl pauper : orphano tu eris adjulor. lictus est pauper : pupillo lu eris adjulor.
Conlerebrachium peccaloris e> maligni : quoerelur
peccatumillius, et non invenielur.
Dominusregnabilin oeiernum,el in soeculum-r soe-
culi t peribilisgentesde terra b illius.
Dcsiderium pauperum -r ex l audivil Dominus ;
proeparationemcordis eorumaudivil auris lua.
Judicare pupillo et humili: ul non apponal ullra
magnificarese homosuper terram.
PSA.T.\rnq Y
IN FINEM,PSALMUS DAVID.
In Dominoconftdo, quomododicitis animoemeoe:
transmigrain montent,sicul passer?
Quoniam, eccepeccaioresinlenderunlarcum : para
154
suoe: et qui iniqua gerit, bencdicetur [Ms. Benedi-
cilur].
Irritavit Dominum peccaior : secundum multilu-
dinent iroesuoenon inquirel[Ms.cxquirelj.
Non esl Deus in conspectu cjus : c polluuntur vioe
ejus, in tempore.
Auferunlur judicia lua a facie ejus : omnium ini-
micorum suorum dominabiiur.
Dixit enim in corde suo : Non niovebor, de [Ms.
in] generalione in generaiioneiii[Ms. et generatione],
sine malo.
Cujus os, maledictione ct amaiiludine plénum est
ct dolo : sub lingua ejus, labor el dolor.
Scdel in insidiis, cum divilibus, in occullis, ut
B inlerficiat innocentent ?
Oculi ejus in pauperem respiciunt : insidialur in
occullo, sicul leo in cubili suo.
Insidiatur, ul rapial pauperem [Ms. inopemj, ra-
pere pauperem, dura allrahil cum.
In d laqueo suo liumiliabileum : inclinabil se, ct
cadet, dum dominabitur pauperis.
Dixitenim in corde suo, Oblilus esl Deus : avertit
faciemsuam , ne videai usque in finem.
Exsurge, DomineDeus meus, el exallelur manus
lua:ne obliviscaris e pauperem in finem.
Propter quid [Ms. quod] irritavit impius Domi-
num [Ms. Deum]? Dixit enim in corde suo : Non
requiret f Deus.
Vides, quoniam tu laborem et doloremconside-
C ras : ul tradas eos in manibus tuis : libi enim dere-
Conteres brachium peccaloris el maligni : requi-
relur deliclum cjus, nec invenielur. s
Regnabil [Ms. Regnavit] Dominus in oeiernum et
in soeculumsoeculi,peribilis gentes de lerra ejus.
Desidcrium pauperum exaudivil Dominus : desi-
deria [Ms. proeparationem]cordis eorum exaudivil
auris lua.
Judicare pupillo et humili : ut non apponal ultra
magnificare se homo super lerram.
IN FINEM,PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID].
In Dominoconfido, quomododicitis animoe.meoe:
transmigra in montent [Ms. moitiés], sicul passer?
Quoniam, ecce peccaiores letendcrunt [Ms. inten-

quibus cogitant. Ubi uno verbo comprehendanlur,pro D versu iram, pro dolorem,legit. Infra eliam cum Gal-
compreheiidunturab édita Augustino variât ; coelera heano in manus tuas : libi derelictus est pauper : et
ejus sunl adamussimomnia. conlerebrachium, pro conteres,etc.
a subnolamus,
quoe
Hune quoque obelum Palalinus ms. el Carus s Veronensis ms. el non invenitur, subjungilque
nesciunl. propler illud, quoe duo verba cura ejus ediior Psal-
b In Groeci codicis Alexandrini nupera edilione terii dicat delela a receniiori manu niendose,
quid
vox islhoec, illius, asterisco proenolalur. sibi velit, haud equidem intclligo, nisi niendose,
c Idem ms. contaminanturvioe ejus iu omni lem- pro lemere, aut perperam dixit, noslra autem hoc
pore. scire iniererat. Ac sunt rêvera quoedametiam Gra-ca
d Idem ms., in mitscipulasua, lum inclinabitur, eit exemplaria, quoe addunl Si' «ÙT»V, id esl, «J/.KGT<«V
cadet, dum dominabiturpauperum, propler illud (scil. peccatum),sicque eliam in Yero-
e Rursus idem, pauperum, ubi el sequiori niantI nensis ms. GroecaLalinis liileris columna scriplum
addilur tuorum. esse ytlim, di autcii, non di auton, ut vere niendose
fNon addit Veronensis nomen, Deus, lum scquenlii legilur. Pigit repelcrc Auguslini hoecessc.
 135 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. O
verunl sagittas a suas in pharetra : ul sagiitenl in ob- A dcrunl] arcum : paraverunt sagillas b suas in phare-
scuro reclos corde. tra : ut sagittent in obscuro reclos corde.
Quoniam, quoeperfecisli, deslruxerunl : justus -f- Quoniam, quem [perfecisli , deslruxerunl juslus
autem [ quid fecit ? aulem quid fecit?
Dominusin templosanclo suo : Dominusin coelose- Dominus in templo sanclo suo : Dominus in coelo
des ejus. sedes ejus.
Oculi ejus -4- in pauperem ', respiciunt : palpebroe Oculi ejus in pauperem respiciunt : palpebroe ejus
ejus interrogant filios hominurn. inlerrogant filios hcminum.
Dominus interrogal juslum et impium : -r- b qui \ Dominus interrogal juslum el impium : qui aulem
autem diligil iniquitatem,odit animantsuam. diligil iniquitatem, odit animant suam.
Pluet super peccaiores laqueos, ignis X et \ sul- Pluit [Ms. Pluet] super peccaiores laqueos : ignis,
pfcurXet \ spirilus procellarum, pars calicis eorum. sulphur [il/s. ct sulphur] ct spirilus procellarum
[Ms. procelloe], pars calicis eorum.
Quoniam juslus Dominus, c -i el ', justifias di- Quoniamjustus Dominus juslitiam dilexit : oequi-
lexil : oequitatcmvidit vullus ejus. latem vidit vullus ejus.
PSALMUS XI.
INFINEM DAVID. IN FINEMPROOCTAVA ' DIE, TSALMUS DAVID.
, PROOCTAVA, PSALMUS B
Salvum -r HIC* fac, Domine, quoniam defecil san- Salvum me fac, Domine, quoniam defecil sauctus :
clus : quoniam diminuloesunl veritales a filiis homi- quoniam diminuloesunl veritales a filiis hominum.
nurn. Vana loculi sunl [Ms. loculus esl], iinusquisquc
Vana loculi sunl, unusquisquead proximum suum ; ad proximum suum : labia dolosa iu corde el corde
labia dolosa, in cordeet corde d loculi sunl \ locuti sunl mala.
Dispeidal Dominusuniversalabia dolosa, el liuguam Disperdal Dominus universa labia dolosa et liu-
magniloquam, guam magniloquam.
Qui dixerunt : Liuguam nostram magnificabimus, Qui dixeruni : Lingnam nosiram magnificabimus
labia nostra , a nobissunl : quis noster Dominusesl? [Ms. magnificavimus], labia noslra, i a nobis sunt :
quis noster est Dominus?
Propter miscriam inopum el gemilum pauperum, Propter miscriam inopum, ct gemilum pauperum,
nunc exsurgam, dicil Dominus. nunc exsurgam, dicil Dominus.
Ponant in salutari : fiduciuliler agam in eo. Ponam super k salulare meum : liducialilcr agam
in eo.
Eloquia Domini, eloquia casla : argenlum igné exa- Q Eloquia Domini, eloquia casla : argenlum, igae
minatum, probalum e lerroe, purgatum sepluplum. examinalum terroe, purgatum sepluplum.
Tu, Domine, servab:snos, el cuslodics nos a gene- Tu, Domine,servabis nos el cuslodies nos, agene-
ralione hac in oeternum. ralionc hac iu [Ms. et iu] oeternum.
In circuilu impii ambulant : secundum alliludinem In circuilu impiil ambulant : secundum alliludi-
luam mulliplicastifilios hominurn. nem luam mulliolicasli filios hominum.
PSALMUS XII.
IN FINEM,PSALMUS DAVID. IN FINEM,PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID].
Usquequo,f Domine, obliviscerisme in finem? us- Usquequo, Domine, oblivisceris me in finem :
quequoavertis faciem tuam a me ? quousque.[Ms. usquequo] avertis faciemtuam a me?
Quamdiu ponam consilia in anima mea : dolorem Quamdiu ponam consilium iu anima mea [Ms. ani-
in corde meo per diem? mant meam] : dolorem in corde meo per diem?
Usquequo exaltabilur inimicusmeus super me? Res- Usquequo exaltabilur inimicus meus super me ?
*
pice -;- el exaudi me, Domine Deusmeus, s Rcspice : cl exaudi me, Domine Deus meus.
a Videlur asterisco illtisiranduni pronomen hoc , r» b Tacet Veroncns. pronomen suas : de quo in op-
suas, quod in hodierno quidem Hebroeorcsonal, non posila versione diximus. Habet proelerea in obtura
autem et in GroecoTWV LXX, ct lacile ex Aquila aut luna, pro in obscuro lantum : idquc ex Groeco <r/.o-
Symmacho
b Obelumsupplciur. cof/ivï?coiitenliose faclum videlur ab Augusiino.
proelermillunt Palalinus ms. el Carus. Vidcïis Tomi hujus proefationeni.
c Hic proeterobelum eliam et copulam idem ms. 1 Idem ms., Proociavo Psalmus ipsi David.
omillil. i Veronensis ms., apud nos : iterum uno c Latinis
d Neque hic bene Palalinus ms. et Carus sine Augustino conciiienie.
asterisco legunt. k Idem, in salutari dumtaxat, absque meo.
,!Qui Palatiuiini codicem descripsit, lemere, suo- 1 In l'uiuro idem ms., ambulubunl, quoe Hexapl.i-
que pro captu verba hoecneclens, sic dépravai : pro- rium est leclio Interpretum. Tum secundummuliilu-
balum per, repurgalum sepluplum, quoe leclio He- dinem, pro alliludinem, quoehujus iinice est codicis,
broeumlextmn sive etiam Groecumnon altcndcnli, sive leclio, sive, ul puiarc malim, error. Tacel vero
facile fraudi esse potuissei. hic cdilor, qui niinulissimas qua-squevariantes le-
f Denuo falliiur codicis Palatini descripior, qui ciione', iinmo el scripturas ad fa-Midiumusque coa-
vocem liane, Domine,veru proeiiolal. linuo ingcril.
b'E regione ponilur iu Palatin, ms. Diapsalma. i
137 LIBER PSALMORUM. 15g
Illumina oculos meos, ne umquam obdormiaminj 1 Illumina oculos meos, ne umquam obdormiam in
morte : ne quandodicat inimicusmeus: Proevaluiad- morte [Ms. mortem] : ne quando dicat inimicus
versuseum. meus : Proevaluiadversus eum.
Qui tribulanl me, exsullabunl, si motus fuero : ego Qui iribulant me, exsullabunl, si motus fuero :
autemin misericordiatua speravi. ego aulem in tua misericordia sperabo [Ms. speravi].
Exsultabitcor meumin salutari tuo; cantaboDomi- Exsultabit [Ms. exsultavil] cor meum in salulari
*
no, qui -f- a bona tribuit mihi -r el psallam nomini tuo; cantabo Domino, qui bona tribuit mihi: et
Dnminialtissimi * nsnllntnnnmîni rtnmïni nlficcimi
PSALMUS XIII.
1NFINEM,PSALMUS DAVID. IN FINEM PSALMUS DAVID [ Ms. IPSIDAVID].
Dixit insipiensin cordesuo : Non est Deus. Dixitf insipiens in corde suo : Non est Deus. Cor-
Corrupli sunt *- et \ abominabilesfacti sunt in slu- rupli sunt, et abominabiles facti sunt in volunlatibus
diis b sais \ non est qui faciat bonum, non est usque suis.
ad unum \ Non esl qui faciat bonum: non eslusque ad unum.
^
Dominusde coeloprospexitsuper filios hominum: Dominus de coeloprospexit super filios hominum:
ut videai, si est inlelligens -f- aut \ requirens Deum. ul videai, si est inlelligens, aut requirens Deum.
Omnesdeclinaverunt,simul inutiles facti sunt : non Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunl :
est qui facial bonum,non est usque ad unum. c non est qui faciat bonum, non est usque ad unum.
d -f- Sepulcrumpatens esl gultur eorum * -r- linguis Sepulcrum patens est gultur eorum, linguis suis
suis dolose agebant* -f- venenumaspidum sub labiis dolose agebanl: venenum aspidum sub labiis eorum.-
eorum \
-h Quorumos malediclioneet amariludine plénum Quorum os malediclione, et amariludine plénum
est t •*-velocespedes eorum ad effundendum san- est : velocespedes eorum ad effundendumsanguinem.
*
guinem
K- Contritioel infeticitasin viis eorum * -J- el viam Contritio et infelicitas in viis eorum : et viam
pacis non cognoverunl ', -r-nonest timor Dei anle ocu- pacis non cognoverunt : nou est limor Dei anle
los eorum * oculoseorum.
Nonne cognoscentomnes,qui operanturiniquitatem: Nonnecognoscent omnes, qui operanlur iniquita-
qui dévorant plebemmeam, sicut esçampanis ? P tem : qui dévorants plebemmeam, sicut escam panis?
e Dominumnoninvocaverunt: Hlic trepidaverunlti- Deum [ Ms. Dominum]non invocaverunt: illic tre-
*
moré -r- «Wnon erat timor pidaverunt limore, ubi non erat limor.
Quoniam Dominusin generationejusta est : consi- QuoniamDeus in generatione justa esl : consilium
lium inopisconfudistis:quoniamDominus spesejus esl. inopis b confudisiis, quoniam Deus [ Ms. Dominus |
spes ejus est.
Quis dabit ex Sion salulare Israël? Cum averterit Quis dabit ex Sion salulare Israël ? Dum > averlet
Dominuscaplivilalemplebissuoe, exsultabit Jacob -*- Dominus captivitalem plebis suoe.
et • loelabilurIsraël. LoetelurJacob, et exsuliet Israël.
PSALMnS XIV.
PSALMUS DAVID. IN FINEM,J PSALMUS DAVID.
* Domine, quis habitabit in labernaculo luo? aut
Domine,quis habitabit in labernaculotuo ? -f- aul
quis requiescetin montesancloluo? quis requiescel in monte sanclo tuo ?
a Quod est in Hebroeoverbum , cum alibi, lum païens est gultur eorum, linguis suis dolose age-
hic cerle loci, significat benefacere,remunerari. For- bant, quinli psalmi sunt. Illud autem quod sequitur ;
lasse adeo veru, quo vox, bona, proenolalur, salius Venenumaspidum sub labiis eorum, ceniesimitrige-
esset expungi. simi noni psalmiest. Rursumquequod dicitur .-Quorum
b Sed neque in Groecoaddilur SKIS : Hebraicoautem ]D os malediclione eiamaritudine plénum est, de nono
cstnS'Sy : sed qui suis primum addidil, videtur sub- psalmo sumptum est. Trèsautem versiculiqui sequun-
tur, veloces pedes eorum, usque, viam pacis non co-
sequentemllebraiciconlextus vocem }W,liennegandi gnoverunt, in Isaiaprophetareperi, etc. Supposilitius
participant pro hem suffixo accepisse, alque una sé- Hieronymus in Brcviarioin psalmos etiam de Deu-
rie continuasse. Palalinus supra atque infra in versi- teronomioasciseil, quod a veri omni specie dislat.
bus ascribendis non semel peccat. d De octo versibus obelo hic proenotatisfuse dis-
° In Palatino hoecapponilurex minio, et grandio- putât Hieronymus respondens ad objecia Eustochii
ribus paulo litteris nota ; Ht ocloversus in Ilebroeis virginis, prooemioComment, lib. xvi in Isaiam. Con-
codicibusnon habentur: et consequenter singuli sin- sulat locum citatum qui voluerit. MART.
gulis obelisconfodiunlur. Notum el Hieronymiipsius e Allerum hic et posl subsequeiuem versiculum
testimoniumProefalione libri xvi Commentarior. in Diapsalma, ad libri oram Palatin, ras. apponil
Isaiam: Omnes Groecioe traclatores, qui nobiserudi- . f Veronens. ms. imprudens, et mox affeclionibus,
lionis suoein Psalmos Commentariosreliqucrunl, hos pro volunlatibus: continenter ex Augustino.
versiculosveru annotant, alque proetereunt: liquido e Idemms. dévorantpopulummeum,uteibum panis.
confitentesin Hebraiconon haberi, nec essein septua- h Vitioselectum minori numéro e Veronensi ms.
oi la Inlerpretibns,sedin editione Vulgata, quoeGroece confudisii.
Y.O vn dicitur, el in lotoorbediversaesl. Docucratvero 1 In eodem ms. avertit : et in fine, Exsultabit Ja-
paulo superius, ex quo quisque loco versus esset cob, et loelabiturIsraël.
ascilus : Nain, inquit, duo primi versus: Sepulcrum i Verbis, in finem, proetermissis, in Veron. ms
PATROL.XXIX. 5
 S. HIERONYMIDIYINA BIBLIOTHECA. *
159 140
a
Qtii ingreditur sine macula tel operalurjuslitiam: A Qui ingreditur sine macula, et operatur juslitiam.
-=-Qui \ loquitur verilalem in corde suo : qui non Qui loquitur verilalem in corde suo : et [Ms. qui]
egit dolum in lingua sua. non egit dolum in lingua sua.
Nec fecit proximo suo malum : et opprobrium non Nec fecit proximo suo malum : et opprobrium non
accepil adversusproximos suos. accepit adversus proximum suum.
Ad nihilum deduclusesl in conspecluejus malignus: Ad nihilum deductus est in conspectu ejus ma-
timentes aulem Dominum, glorificat. lignus : unièmes aulem Dominum, magnificat. [Ms.
glorificat].
•*- QUIIjurai'b proximosuo, et nondecipit: -* qui Qui jurai proximo suo,et non decipitf eum: qui
* su- pecuniam suant non dédit ad usuram, et munera su-
pecuniamsuam non dédit ad usuram, et munera
per c innocentent, non accepit. per innocentent non accepit.
Qui facil hoec: non commovebitur[il/s. movebi-
Qui facil hoec: non movebilurin oeiernum. lur ] in oeiernum.
PS VI.MHS \rV
d TITULI INSCRIPT 10IPSIDAVID. B s IN TITULIINSCRIPT10NE, IPSI DAVID.
Conservante, Domine, quoniam speravi in le : dixi Conserva me, Domine, quoniam in le speravi :
Domino, Deus meus es lu, quoniam bonorum meorum dixi Domino, Deus meus es lu, quoniam bonorum
non eges. meorum non indiges [If» eges].
°
Sanclis, qui sunl in terra ejus \ miriftcavil X om- Sanclis qui in lerra sunl ejus, mirificavit omnes
nes t volunlalesmeas in eis. volunlales meas inter illos [ Ifs. in illis ].
Multiplicaioesunt infirmitates eorum : poslea acce- Multiplicaloesunt enim [Ms. lac. enim] iufirmila-
leraverunl. tes corura : poslea acceleraverunt.
Non congregaboconventiculaeorum de sanguinibus: Non congregabo conventicula eorum de sanguini-
nec memorero nominumeorum, per labia mea. bus : ncc memor ero nominum [ Ms. omnium ] illo-
rum , per labia mea.
Dominus, pars hoereditatismeoeel calicis mei: lues, Dominus, pars hoereditaiismex'Clcalicis mei : lues
qui restitues hoereditatemmeam mihi. qui resiituisli [Ms. resliiues] mihi hoereditaiemmeam.
Funes ceciderunt mihi in proeclaris: etenim hoe-
Fîmes ceciderunl mihi in proeclaris : et -r- enim J reditas mea proeclara est mihi.
hoercditasmea proeclara esl mihi. *-* BenedicamDominum, qui mihi Iribuil intelleciuni :
lienedicam Dominum qui tribuit mihi intellectum: insuper, b el usque ad noctem, increpaverunl me
insuper, el usque ad noctem, increpuerunl me renés renés mei.
mei. Providebam Dominumin conspectu meo, semper :
Providebam Dominum in conspeclu meo semper: quoniam a destris est mihi, ne commovear.
quoniam a dexlris esl mihi, ne commovear. Propter hoc ' dcleclalum est cor meum, ei exsul-
Propter hoc loelatum esl cor meum, et exsullavitlin- lavit lingua mea : insuper el caro mea requiescet in spe.
* et caro mea
gua mea -f- insuper requiescetin spe. Quoniam non derelinques animant meam in infer-
Quoniamnon derelinquesanimant meamiu inferno : no [Ms. infernum] : nec [Ms. nequejdabis sanclura
nec dabis sanctum tuum videre corruplionem. luum videre corruplionem.
Notas mihi fecisti vias viloe,adimplebis me loetitia Notas mihi fecisti vias vitoe, adimplebis me loetilia
cumvultu luo : detectalionesin dextera tua -h usque cum vultu luo : i delcctationcs iu dexlera tua, usque
l in finem. in finem.
PSALMUS XVI.
ORATIO DAVID. ORATIO DAVID [Ms. IPSIDAVID].
*
^- Ex \ audi, Domine,juslitiam -r- meam intende Exaudi, Domine [Ms. Deus), juslitiam meam : in-
deprecationcmmeam. lende deprecatioui meoe.

tanlum est, Psalmus ipsi David, lum peregrinabitur 1Dversu idem ms. el Cari editio proeiermiltunt:e cujus
reseripserat. eliam regione versiculi Diapsalma Palal. apponil.
proa habitabit, quod pridem Auguslinus f Voculas, eum qui, Veronensis ms. ontiitit tant
llic e regione Diapsalma l'alal. codex ascribil.
Obelus autem priori ac tertio qui, relativo proefi- , plurium numéro innocentes pro innocententlegit.
videtur pari de causa, qua secundoannoiaiur. s Idem ms. Tituli inscriptio,juxla Gallicanum, quo-
gendus
b Perperam in Marlian. ediiione obelus proeponc- cum alius infra conduit, ubi a Romano abludit.
b Idem ms. insuper autem, et usque ad noctem
batur verbis proximo sito, quoe salis résonant in
emendaverunl me, etc. quo novo indicio merc Au-
Hebr. înnS. Nos illumad codicis Palatini fidem sus- guslinianus apograpbum esse se prodit.
1 lleruni ex Auguslini Psallerio, quocitm unice
tulimus.
c Idem ms. innocentes: variât el in Gr. en «OWM , facil Veronensis cod., jucundatum pro deleciatuin.
et sVàSwot?. i Denuoad verbum cura uno Augustino Y'erenens.
d Palatin, ms. In tituli inscriptione. habet ms. niinori numéro, deleclaiio.
e Obelumhune, ct qui infra prostate occurrit sexto
141 LIBER PSALMORUM. 142
Auribus percipz oralionem meam : non in labiis lA. Auribus percipe oralionem meam , non in labiis
dolosis. dolosis ; de [Ms. a] vultu tuo judicium meum pro-
De vullu tuo judicium meum prodeat : oculi lui vi- deat : oculi mei videant oequilalem.
deanl oequilales. Probasti cor meum, et visistaii nocte : igné me
Probasli cor meum -f- et * visitusli nocte : igné me examioasti : cl non est inventa in me iniquitas.
cxaminasti,el non esl inventa in me iniquitas. Ul non loqualur os meum opéra hominum : pro-
Ul non loqualur os meum opéra hominum: propter pter verba labiorum tuorum, ego cusiodivi vias
verba labiorum tuorum, ego cusiodivi vias duras. duras.
Perftce gressus meosin semilisluis : ut non movean- Perfice d gressus meos in semilis tuis : ut non
lur vesligia mea. moveantur vesligia mea.
Ego clamavi, quoniam exuudisti me, Deus: inclina Ego clamavi, quoniam exaudisti me , Deus : in-
aurem luam mihi -t- el ex * audi verba mea a. clina aurem luam mihi, et exaudi verba mea.
Mirifica misericordiastuas, -^ qui \ salvos faciès Mirifica misericordias tuas : qui salvos facis spe-
* rantes in le, a resistentibus dexleroetuoe.
sperantes -f- in le
A resistentibusdexteroetuoecustodi me, ul pupillam Cuslodi me, Domine [Ms. tac. Domine], Ht pupil-,
oculi. 1g lam oculi : sub e umbra alarum tuai uni prolege me,
Sub umbra alarum tuorum protège me, a facie im- a facie impiorum, qui me affiixerunt.
piorum, qui me affiixerunt. Inimici mei animant meam circumdederunt, adi-
Inimici mei animant meam circumdederunt : adi- pem suum concluserunl : os eorum locutum est su-
pemsuum concluserunl: os eorum loculum esl super- perbiam.
biam. Projicientes me, nunc circumdéderunl mé : oculos
Projicientes me, nunc circumdederunt me : oculos suos statueront declinare in terram.
suosstaluerunt declinarein lerram. Susceperunt me, sicut leo paralus ad proedam: et
f
Susceperunt me, sicul leo paraïus ad proedam: el sicut calulus leonis babiians in abdilis.
sicul calulus leonishabitons in abdilis. Exsurge, Domine, proevenieos, et subverle eos :
i- Ex \ surge, Domine, proevenieum, et supplanta eripe animant meam ab impio, frameam inimicorum
eum, eripe animant meam ab impio : frameam tuam de manu tua.
ab inimicismanus tuoe. Domine, a paucis, s a terra disperlire eos : et
Domine, a paucis de lerra divide eosin vita eorum: supplanta eos, in vita ipsorum.
de absconditisluis udimplelus [AL repletus] est venter De absconditis luis adiniptelus est venter eorum :
eorum. Q salurati sunt porcina , el reliquerunl, b quoesuper-
<
Salurati sunt filiis : et dimiserunt reliquias suas fuerunt, parvulis suis.
parvulis suis. Ego aulem cum juslitia apparebo in conspectu
Ego [• aulem ', in juslitia apparebo conspecluiluo : luo : satiabor, dum raanifesiabitur gloria tua.
saûabor, cum apparuerit gloria tua.
PSALMUS XVII.
IN FINEM , PUERODOMINI DAVID,QU.43LOCUTUS EST IN FINEM,PUERO DOMINI, QUI[Ms. IPSIDAVID
DAVID,
DOMINO VEKBACANTICI HUJUS, INDIEQUA ERIPU1T EUM QUdï]LOCUTUi ESTADDOMINUM VERRA CANTICI HUJUS,
DOMINUS b DEMANU OMNIUM INIMICORUM EJUS, ET DE INDIEQUAERIPUIT EUM D MINUS
[Ms. ERUITj DEMANU
MANU SAUL,ETDIXIT: SAUL , [Ms. cum Gallic] ETDEMANU OMNIUM INIMI-
CORUM EJUSETDIXIT.
D'digamte, Domine, fortiludo mea : Dominusfirmu- Diligam te, Domine, virlus mea : Dominus [il/s.
menlum meum, et refugium meum, et libtrator meus. Domine], lirmanienlum meum et
refugium meum.
Deus meus, adjulor meus, ct sperabo in eum. El liberaior meus, Deus meus : adjutor meus spe-
Proleclor meus, el cornu salutis meoe,-i- el * susce ,p. rabo in eum.
plor meus. Proleclor meus, et cornu salutis meoe, * adjutor
Laudans invocabo Dominum: et ab inimicis meis meus : laudans invocabo Dominum, et ab inimicis
satvns ero c. meis salvus ero.
a Iterum hic et ad decintunt lertium versum in 1 Idem unice juxla
in occultis: ul et
libri albo Palatin, plus habet Diapsalma : carent vero mox crue, et abimpiis, Auguslinum,
pro eripe, et ab impio. Coelera,
cum ipse, tum Carus, eo, qui subsequitur, obelo. frameam tuam ab inimicis manus luoe, concinunt et
b Palatin, de manu Sanl, el de manu inimicorum Gallicann.
ejus, et dixil, etc. B Toedet eadem conlinenler
c In eodem hic annolatur. hic eadem Veronensis cod. et repetere, et esl lamen
d Idem, quiDiapmlmu
eliam cum a coeteris omnibus, num- Auguslini, quoea re-
liquis omnibus variai, leclio : Domine, perdens de
quam ab Augustino abludit, Ad perfteiendos legit terra, disperlire eos in vita eorum: El de, etc.
proe perfice. b Ms. Veronens. cum uno Augustino, reliquiaspar-
Et hoc se Augusiinianum probal Veronens. cod. vulis ejus. Ego autem in tua juslitia appareo
quod in légitimepro sub umbra, cum solo legil Au- parebo) in conspeclutuo : saiurabor, etc. (pro ap-
gustino. > Idem ex
Augustino, et redempior meus.
 '
«3 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. IU
Circumdederuntmedoloresmorlis : cl torrentes ini- A Circumdederunt me gemitus [Ms. dolores] morlis:
quilalis conturbaveruntme. et torrenles iniquilalis conturbaverunt me.
Dolores inferni circumdederuntme : proeoccupave- 'Dolores inferni circumdederunt me : et [Ms. tac.
runl me laquei morlis. el] proeveneruntme laquei morlis.
-f- a El\b in tribulalione mea invocaviDominum: Et in tribulalione [Jlfs. pressura] mea invocavi
et al Deummeumclamavi. Dominum: et ad Deum meum clamavi.
* *
-f- Et ex audivil de templo -f- sanclo suo vocem Et exaudivil, de templo sancto suo, vocem meam,
meam, et clamor meus in conspeclu ejus inlroibil in et clamor meus in conspeclu ejus, inlroivit in aures
aures ejus. ejus.
Commolaest, et contremuil lerra : et fundamenta Et commola est, et contremuil lerra : fundamenla
montium conturbala sunl el commola sunl, quoniam montium conturbala sunl et commola sunt : quoniam
iralus esl -r- eis. iralus est eis Deus.
Ascendit fumus in ira ejus : el ignis a facie ejus Ascendit fumus in ira ejus : et ignis a facie ejus
exarsil, carbonessitecensisunt ab eo. exardescit [Ms. exardescet], carbones succensi sunt
ab eo.
' Inclinavit
coelos,el descendit: et caligosub pedibus " El inclinavit coelos [Ms. coelum], et descendit :
ejus. et caligo sub pedibus ejus.
Et ascenditsuper Cherubim,et voiavit: volavitsuper Et ascendit super Cherubim, et volavit : volavit
pennas ventorum. super pennas ventorum.
*
-i- Et posuit tenebras, tatibulumsuum : in circuilu Et posuit lenebras, lalibulum suum : in circuilu
ejus labernaculum ejus , lenebrosa aqua in nubibus cjus labernaculum ejus, lenebrosa aqua in nubibus
acris. acris.
Proe fulgore in conspeclu ejus nubes transierunt, Proe fulgore in conspeclu ejus nubes transierunt,
« grando el carbones ignis. grando et carbones ignis.
Et inlonuil de coeloDominus: el Allissimusdédit El intonuit de coelo Dominus : et Allissimus dédit
*
vocemsuam : X grando el carbones ignis vocem suam.
Et misit sagittas suas, et dissipavit eos : fulgura Misit e sagillas suas, et dissipavit eos : fulgura
mulliplicavit, et conturbavil eos. mulliplicavit, et conturbavil eos.
Et apparuerunl fontes aquarum : et revelala sunt El apparuerunt fontes aquarum : ct revelala sunt
d *
fundamenta orbis -i- terrarum fundamenta orbis lerroe.
Ab increptttionelua, Domine, ab inspiraiione spi- Ab increpatione tua, Domine, ab inspiraiione spi-
rilus iroetuoe. rilus iroe luoe.
Misitde summo, el accepil me : ct assumpsil me de Misit de summo, et accepil me: el assumpsil me
aquis mullis. de mullitudine aquarum.
Eripuit me de inimicis meis forlissimis, et ab iis, Eripuit [Ms. eruil] me de inimicis meis forlissi-
qui oderunl me : quoniamconfortali sunl super me. mis, et ab his qui oderunt me : quoniam confortali
Proevenerunlme in die affliclionismeoe,el faclus esl sunl super me.
Dominus proleclor meus: Proevenerunt me in die affliclionis meoe, et faclus
El eduxit me in latitudinem : salvumme fecit, quo- est Dominus f proleclor meus : et eduxil nie in lali-
niam voluil me. ludinem, salvum me fecit, quoniam voluil nie.
-f- Et \retribuet mihi Dominussecundumjuslitiam Et rétribuât mihi Dominus secundum juslitiam
meam: -~- el \ secundum purilatem manuum mcarum meam, et secundum innocentiam [Ms. purilatem]
retribuclmihi. manuum mearum retribuet mihi.
Quia cusiodivivias Domini: nec impie gessi a Deo Quia custodivi vias Domini : nec impie gessi a Deo
meo. .p.meo.
i Quoniam omniajudicia ejus in conspeclumeo: et Quoniam omnia judicia ejus, in conspectu meo
juslilias ejus non repuli a me. sunt s semper : el juslitiam ejus non repuli a me.
a Aberat obelus, ipsaque et copula, quoeorigina- 6MS ? Sed sciendumquia de Hebraico et de Theodolionis
les alii libri sufficiunt: infra leviora alia eorumdem editionein Sepluaginla Inlerprelibus subasteriscoaddi-
ope emendalur, ul est paulo post inlroibil pro inlroi- tum d
sit. MART.
vit : tum et fundamenta, etc. cum deesset et co- Diximus el paulo superius, quod est in Hebroeo
pula, etc. non orbem cmïûç, sed terrarum orbem signi-
b Sagensis ms. codex proenolat proepositionem in Sin, licare ; atque adeo hune posse obelum induci. Pala-
asterisco : X I" \ tribulalione mea, etc. Alii nulltim linus paulo post «(voculam veru proenolat, misit de
signum adhibeni; sicut ncc edilio Romana Cari. summo -j- «t t accepitme.
MART. c Veronensis ms. juxta Auguslinum, el emisit sa-
° Non bene fulgel hic in editione Cari imago stel- gillas, el dispersil eos, el coruscutlonesmulliplicavit.
loe X- Neque vero abftiil apud LXX proesens versi- f Duo iidem libri Veronens. el Augustin., firma-
culus; sed repelitio ejusdem, juxla quod docuit Hie- mentum meum, et mox cruel, sive eruit me, pro saf-
ronymus epist. soepiuslaudaia in nostris annotalio- »Hm me fecit.
nibus : Et qnoeritis, inquit, cur Groecusislum versi- B Tacet in Veronensi ms. semper, ut el in Augus-
culum secundo non habeai, interposais duobus versi* tinianis mêlions noloe libris : tum justitias pro jus-
145 LIBER PSALMORUM. 156
Et ero immaculaluscumeo : et observabome ab ini-. A Et ero immaculatus coram eo : et observabo me
quitate mea. ab iniquitale mea.
El relribuel mihi Dominus secundum juslitiam Et relribuet mihi Dominus secundum juslitiam
meam : -f- el * secundum puritaiem manuum mearum meam: et secundum innocentiam [Ms. puritaiem|
in conspeclu oculorumejus. manuum mearum s, in conspeclu oculorum ejus.
Cumsanclo sanctus eris, et cumviro innocenteinno- Cura sanclo sanctus eris, el cum viro innocenta
cens cris. innocens eris : et cum electo electus eris, et cum
-i- Et * cum ekelo'electus eris : et cum perverso, perverso, subverleris [il/s. perversus eris.]
perverleris. Quoniam tu populum humilem salvum faciès : ct
Quoniam lu populum humilem salvum faciès; et oculos superborum h humiliabis :
oculos superborumhumiliabis. Quoniam lu illuminas lucernam meam, Domine :
Quoniam lu illuminas lucernam meam, Domine: Deus meus, illumina tenebras meas.
Deus meus, illumina tenebras meas. Quoniam in te eripiar a tentalione : ct in Deo meo
Quoniamin te eripiar a tentalione: a et in Deo meo transgrediar murum.
transgrediar murum. Deus meus, impolluta [Ms. immaculala] via ejus;
Deus -j- meus, impolluta via ejus; eloquia Domini, B eloquia Domini, igné examinala : proleclor esl om-
igné examinala : proteclor est omnium speranlium nium speranlium in se.
in se. Quoniam quis Deus proeter Dominum [Ms. Deum]?
Quoniamquis Deus, proeter Dominum? b aul quis aut quis Deus proeter Deuai nostrum ?
Deus, proeterDeum nosirum? Deus, qui proecinxit[Ms. proecingil]me virtulem:
Deus,qui proecinxitme virtute, et posuit immacula- posuit iminaculatam viam meam.
tam viam meam. Qui perficit pedes meos, tamquam cervi : et super
Qui perfecit pedes meos, lamquam cervorum: cl excelsa slatuil [Ms. siaïuens] me.
super excelsa statuais me. Qui docet manus meas adproelium [Ms. in proelio]
Qui docet manus meas ad proeliuin : el c posuisli, el posuit, ut [Ms. et posuisli ul] arcum oereum,bra-
ut arcum oereum,bracltia mea. chia mea.
El dedisti mihi proleclionemsalutis d luoe: et dex- El dedisti mihi proleclionem salutis * tuoe: et dex-
lera lua suscepit me. lera lua suscepit me, el disciplina tua ipsa me do-
El disciplina lua correxit me -i- in finem : ct disci- cebït.
plina tua ipsa docebil ', Dilalasti gressus meos subtus [Ms. subter hic atque
Dilalasti gfessusmeos sublus me, el non sunt infir- IG infra] me: et non sunt infirraata vesligia mea.
ntata vesligia mea. Persequar inimicos meos, el comprehendam illos :
Persequar inimicosmeos, el comprehendameilios: et non converlar, donec deficiant.
et non converlar, donec deficianl. Affligam [Ms. confligam] illos, nec poterunt \Ms.
Confringamillos, nec poluerunt stare : codentsublus poluerunt] siare : cadent sublus pedes meos.
pedesmeos. Et proecinxisli me viriutem, ad [Jlfs. in] bellum :
El proecinxislime virtute ab bellum : c supptantasii supplanlasli omnes insurgentes in me, sublus me.
insurgentesin me, subtus me.

t'uiam legilur, et quod subsequenti versu ad verbum quod sequior manus cum hic, lum in adversa Groeca
observaboaddilur me, rursum lacet. columna delcvit ad Augiisliniauuin exeniplar: ac
0 Desidcratiir in Palatino ms. et vocula. sane eliam in codicis Alexandrini nupera edilionc
b Rcscripsit sequior manus in codent codice, Et aliquo proenoiari signo debuisset, cura manifesta
quis, pro aul, etc. Groeceeliam esl xal. E regione abondent.
h Exciderai Antiquarii errore posfremum hoc
versiculi Diapsalma insuper annolalur.
c Palatin, ms. posuit, sequiori tamen manu. D verbum in Veronens. ms. in quo illuminabis ulroquo
d MaluissetMartianoeusmeoe,rescribi pro luoe,juxta in loco mox legilur pro illumina : lum in le eruar a
Groecum TA?(Turvipii/.ç f*ou. Sed proelerquam quod tentalione, quoeomnia ex Augustino dcscripia sunt.
Groeciexemplaris mendum illud est manifestum, ac Quod aulem verbis, Deo meo, addilur sperans, nostri
facile obvium, ubi o-ouet pou soepiusa libraiiis maie esl amanuensis interpolatio.
permutata sunt : id ipsum luculeniissimc notalum ' Mavull cum Augusiino Veronensis ms. meoe,ta-
Hieronymo in epist. ad Sunniam el Freielam : In meneisi minus recle; nam quod el Groecaquoedam
Groecovos legissedixislis, salutis meoe:sed in Hebroeo cxemplaria sic proeferant,soepeobvius amanuensiiim
JESACH,salutis tuoe, significat, non meoe,quod et error est, qui, ut paulo superius animadverlimus,
omnesInterprètes translulerunt. voculas pou et o-ouperquain similes inter se confon-
e Perperam Palatin, ms. pronomen illos veru proe- drait. Mox quod repelit, el disciplina tua direxil me
nolat; sed et superius in hisceascribendis noiis non in finem, el disciplina tua ipsa me docebil, commune
semel peccal, quoemanifesta menda scire nihil in- habet, ut et coetera omnia, cum Augusiino, iterum
leresi. minus bene; nam alterutrum ex bis hemistieliiis
f Et copulam ad Palatini ms. tum Hebroei lexlus abondai : inimo et velus Seholion monet, TÔ• Kat à
et Groecifidem bine amovimus. Maie auiem subse- ncauziacrouavrâ p.eSirjuÇzi,» Qzoiïoilovoçèariv, ùvii
quenti slatim versu
* idem ms. et Carus obelum proe- TOO,<K«£ri -na.LSziaaov eiçiz),oç,> eipnpÂ-
àvàpOn)ijévp.z
nolant : -f Et inimicosmeos, etc. vo\>ioïç o'.Conl'er quoein opposila Gallicani columna
s Addebatur in eodem ms, iterum relribuit mihi, obelis verba confodiuuiur.
 147 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 148
El inimicosmeosdedisti mihi dorsum : el odientes /t\. Et inimicorum meorum [Ms. inimicos
meos] de-
me disperdisli. disti mihi dorsum: el e odientes me disperdidisti.
Clamaierunl (nec erat qui salvos faceret) ad Domi- Clamaverunl (nec erat qui salvos faceret) ad Do-
num, nec exaudivit eos. minum, nec exaudivil eos.
Et comminuameos, ul pulverentanle faciem venli : Et comminuam illos, ut pulverent ante faciem
ut lulum plalearum delebo eos. venli : ul lulum platearum delebo eos.
Eripies me de conlradictionibuspopuli : constitues Eripies [Ms. erues] me de conlradictionibus po-
me in capul genlium. puli : constitues me in caput [Ms. capile] genlium.
Populus, quemnon cognovi,servivitmihi : in auditu Populus, quem non cognovi, servivit mihi:d obau-
auris obedivitmihi. dilu auris obedivit mihi.
Filii aliéni menlitisunt mihi : filii alieni inveterati Filii alieni menliti sunt mihi : filii alieni invetera-
sunl, el claudicaverunla semilissuis. verunl, et claudicaverunl a semilis suis.
Vieil Dominus, et benediclusDeus meus : el exalle- Vivit Dominus, et benediclus Deus meus : el exal-
lur Deus salutis meoe.a lelur Deus salutis meoe.
Deus, qui das vindictas mihi, el subdis populos sub Deus, qui das vindictam mihi : et subdidisti popu-
me : liberator meusde inimicis meis -i- b iracundis J ]B los sub me.
X Et\ab insurgentibusin me, exaltabisme: a viro Liberator meus, e Dominus, de genlibus iracundis
iniquo eripies me. et ab insurgentibus in me, exaltabis me : a viro ini-
quo eripies me.
Proplcrea confileborlibi in nationibus, Domine, et Proplerea confitebor libi in populis [Ms. genli-
nomini tuo psalmum dicam. bus], Domine, et nomini luo f psalmum dicam.
Magnificanssalutes régis ejus ; cl faciens misericor- Magnificans salutare régis ipsius : et faciens mi-
diam Christo suo, David et seminiejus, usque in soecu- sericordiam Christo suo, David et semini ejus,
usque
lum. in soeculum.
PSALMUS XVIII.
IN FINEM, PSALMUS DAVID. INFINEM, PSALMUS DAVID.
Coelienarrant gloriam Dei : et opéra manuumejus Coelienarrant gloriam Dei : et opéra manuum ejus
annuntiat firmamenlum. annuntiat firmamenlum.
Dies diei éructai verbum: el nox nocti indicatscien- Dies diei s éructai verbum : el nox nocii indicat
liam. scienliam.
a Hic annotât Palatin, cod. Diapsalma : tum et lC noeum,qui non solam vocem iracundit,- sed eliam
subdes pro subdis legit. subsequeniem et novo obelo confoderal. Salis au-
b S. Inlerpres ad hune locum in epist. ad Sun- tem recie econtrario Carus et Palalinus ms. aste-
niam et Fretelam, cujus verba, utpole sinceri pec- riscum ei vocnloepréfixeront, quem et nos reslilui-
toris ac inodeslioeinsigne testimonium, Martianoeus mus juxta sancti inlerpreiis mentent, qui aliter nec
quoque laudat : Quia, inquit, semel veritati sludemus, sibi conslarct. Quamquam non ila arbitror scriptura
si quid vel traiisferentis festinulione, vel scribeniium in OrigeniaiiuexeinplarLsedaut reposilum in Lalino
vilio depravatum est, simplicilerconfileri et emnulare poslea ab Hieronymo, aut fortass-. eliam ab aliis,
debemus.In Hebroeonihilaliud habes, nisi hoc, Libe- qui lnmlaliim modo epistoloe ejus ad Sunniam locum
rator meus ab inimicis meis. Septuaginta aulem ira- aiiimadverierunt. Ad hoec pulo reclius olim non
cundis addiderunl. Hoecscilicel causa esl, cur obelo voci iracundis, sed proecedenli meis obelum fuisse
vox ista confodiiur. Niltilosecius, si rem licet atten- proepositum. Sic certe exbibet Palatinus ms. ab ini-
*
tius expendere, quod in latidaloeepist. recognitione micis-r meis iracundis, ele. Auguslinus quoque in
non animadverlimus, facile se queant Sepluaginla a sua Eraendatione, quam religiose Veronens. ms.
S. Patris criminatione tueri, falsumque illud osten- reproeseniat, pronomen meis respuit : quod a Groecis
dere, quod de suo quidpiam addiderint. Nempe quoe melioris noioe exemplaribus abesset : respirant et
in Hebroeotexlu post vocem i^iKO inimicis meis, Latini alii codices Hieronymiani, quos inicr proe-
vox six immédiate subsequitur, si alierum ex ea hc- staniissimus reginoe Suecorum, quem iu notis ad
mislicbium exordiaris, significat etiam, el verumla- eam epislolam laudamus. Denique Hebroeus ipse
men : si proecedenti stibjungas, nomen est, quod]__ lextus, aliis subslratis punctis, coneinunius leget in
1^ statu
iram dénotât, ac si alleri substanlivo jungitur, vices regiminis cum sequenti voce ÎIN, id est,
adjeclivi geril, ac sonat iracutidttiu. Sic Prov. xxn, ^"'ÏWD, ab inimicis iracundis, pro i_>NO,absoluto
24]:tiNTtfiNO,homini iracundo, et xxix, 22: ïlN~tt!'N quod ejus linguoemagislri non diffilebuniur.
vir iracundus, ab ipsomet Hieronymo interprelatur c Rescripsil Auguslinus
magis Latine, odio Ita-
quoe ante nos loca .nuperus codicis Alexandrini bentes, quod et Veronensis ms. refert. Ita et quod
editor annotavil. Igitur non de suo illud ôpyàav, id infra est, JH.-riafaciem venli, pro anle, etc.
est iracundis, assuerunl Septuaginta ; sed satis ila d Idem ms. in obaudilu auris obaudivilmihi.
reele ex Hebroeotextu vocem illam pro nomine ac- e Tacel in eodem ms. Dominus: lum de inimicis
ceperunt, non adverbio. Re aulem ipsa subsequens iracundis, ab insurgentibus, etc. ubi quam recte proe-
heinistichium non a xai, el, sive alia particula, aut sertime! copula reticetur, ex annoiaiione in opposi-
adverbio inchoant : sed simpliciler 'ATTO TWVinavur- lam columnam disces. Denique erties de more pro
iap.ivav : Ab insurgentibus, eic. Plaçait Hieronymo eripies legilur : atque hoecomnia ex Augustino.
magis habere pro el, sive eliam adverbio : eraïque f Veronensis ms., psallam,
magnificans salulem
hoc illi inlegrum; tanlum inlerpolationis redarguen- régis, etc.
da Septuagiraaviralisversio non erat. Aterat rêvera e Idem ms., éructai, el annuntiat, pro indicat, ex
ga S. Patris editio ineudosa hic loci pênes Martia- Augustini emendalione, ut el quoesequiiniur.
 149 LIBER PSALMORUM. ISO
Non sunl loqueloeneque sermones: quorum non au-. A Non sunt loqueloe neque sermones : quorum non
dianlur voceseorum. audianlur voces eorum.
In omnem terram exivit sonus eorum : et in fines In omnem lerram exivit [Ms. exiit] sonus eorum :
orbis -i- a terroe\ verba eorum. et in fines orbis terroe verba eorum.
-r In \ sole posuit labernaculum suum : et ipse, In sole posuit labernaculum suum : et ipse, tam-
lamquamsponsus, procédais de thalamo suo. quam sponsus, procédons de thalamo suo.
Exsullavit,ul gigas, ad currendamviam b ; a summo Exsullavit,f ul gigas, ad currendam viam, a sum-
coeloegressioejus. mo coelo egressio ejus : et occursus ejus, usque ad
Et occursus ejus, usque ad summumejus : nec esl summum cjus, nec est qui se abscondat a calore
qui se abscondala calore ejus. ejus.
Lex Domini immaculata, converlens animas : testi- Lexr Domini irreprehensibilis [ills. immaculata],
moniumDomini fidèle: sapienliam proestansparvulis. converlens animas : testimonium Dominifidèle : sa-
pienliam proestansparvulis.
JuslilioeDâmini rectoe, loetiftcanlescorda : proece- Juslilioe Domini recloe, loelificantess corda : proe-
ptum Dominilucidum, illuminonsoculos. ceptum Domini lucidum, illuminans oculos.
Timor Domini sanctus, permanens in soeculum-5- B Timor Domini sanclus permanet in soeculumsoe-
soeculi*,judicia Domini vera, justificala in semelipsa. culi : judicia Dei [Ms. Domini] vera , jusiificata in
semetipsis.
Desiderabilia super aurum el lapidem preliosum Desiderabilia super aurum et lapidem pretiosunt
mullum : et dulciora super mei et favum. multum : et dulciora super mei et favum.
Et » enim J servustwis custoditea : in cuslodiendis Nam et servus tuus custodit ea : in custodiendo
illis retribulio multa. illa retribulio mulia.
Deticta quis inlelligtt? Ab occultis -i- meis \ munda Delicla quis inielligit? Ab occultis meis munda
me : el ab alienis parce servo tuo. me, Domine : et ab alienis parce servo luo.
Si mei non fuerint dominait, lune immaculalusero : Si mei non fuerint h dominati, lune immaculalus
el emundabora delictomaximo. ero : et emundabor a delicto maximo.
-=-d El * erunt, ut complaceanteloquia oris mei ; El erunt, ut complaceant eloquia oris mei : et me-
et medilatio cordis mei in conspeclu luo -r- semper * dilatio cordis mei in conspectu tuo semper.
Domine,adjulor. meus, et redemplor meus. Domine, adjutor meus, et redemplor meus.
PSALMUS XIX.
e INFINEM , PSALMUS DAVID. G PSALMUS nAVID[Ms. IN FINEM PSALMUS IPSI DAVID].
Exaudiat te Dominus, in die tribulalionis: prbtegat Exaudiat le Dominus, in die tribulalionis : prote-
te nomen Dei Jacob. gat le nomen Dei Jacob.
Miltal tibi auxiliumde sancto: et de Sion luea- Minai tibi auxilium de sancto : el de Sion tuealur
tur te. te.
Memor sit omnis sacrifiai tui : et holocauslum Memor sit ' Dominus omnis sacrificii tui : et ho-
tuum pingiiefiat. DIAPSALMA. locauslum tuum pingue fiai [Ms. faciat]. DIAPSALMA.
Tribual libi secundumcor tuum : el omneconsilium Tribual libi Dominus"secundumcor tuum : et omne
tuum confirmel. consilium luum i confirmet.
Loelabimurin salutari luo : et in nomine Dei nostri Loelabimurin salulari luo : et in nomine Domini
niagitificabimur. Dei nostri maguificabimur.

a Videsis quoe superius, nec semel dixintus, quod
esl in Hebroeolj"3J.,non orbem simpliciler, sed terroe
orbem significare. Qui subsequitur obelus in Palatino
ms. et apud Carum desideralur.
b Additum repérerai hic sub veru pronomen suam,
Hieron. Ms. Carnulensis habet adhuc idem veru seu
obelum cum spalio vacuo in hune modum : ad cur- D
rendam viam -t- : a summo, etc. Hoc verbum
expunxit forie S. Doctor Psalierium sine
emendans, quia
llebroei ac Groeci codices legunt pronomine
suam. MART.
— Hieronymi ipsius oevoexemplariâ subjungebanl
pronomen suam : qua de re ad Sunniam el Freie-
lam, El dicitis, inquit, quod in Groecosuam non ha-
beat; sed hoc nos sub veru additum reperimits, el ini
Hebroeonon esse manifestum est. Serval et Palalinus;
ras. lilnram hoc loco inducli obeli ac pronominis :
quidam autem Carnulensis pênes Marlianoeuraobe-
lum illum, etspalium reponendo pronominivacuuni,
Démuni e regione subsequenlis versiculi idem Pala-
linus Diapsalma annotât.
c Palatiiiiis ms. obelum hune omiltil : Carus yo
cent quoque enim transverLerat. Ad oram libri in
eodem ms. Diapsalma rursum ascribilur.
d Minusiterum bene Palatinus ms. et Carus hune
obelum proetermiliunt.
e Verba, in finem, idem ms. tacet.
r Idem, sicut gigas ad currendum viam, a summo
coeli,etc., usque ad summum coeli,et non est, etc., ex
Augustino.
e Minori numéro Auguslinus, et qui eum exscri-
bil codex Veronensis, cor, legunt, el mox caslus
permanens, pro sanclus permanel, el justificala in idi-
psum, pro in semetipsis. Quod vero deinde legilur in
eodem codice, lapidem preliosum mundum, pro mul-
lum, éditons potius quam ms. error in legendo est.
Denique elenim el servustuus custodiet ea, etc.
b Iieciissime emendalum Augustinodominata,
id
est, delicla, quemadmodum et Veronensis ms. réci-
tal : tum mundabora delicto magno, ex eodem.
i Rectius iterum Veronensis ms. ct Auguslinus
nomen Dominushic omiltant.
j Denuo ex Augusiino Veronens. ms., consilium
luum compleai. Exsultabimusin salulari, etc.
151 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 152
Impleat Dominusomnes pelitionestuas : nunc co- A Impleat Dominus omnes pelitiones tuas, nunc
gnovi,quoniamsalvumfecit DominusChrislum suum. cognovi, quoniamsalvum faciet [Ms. facit] Dominus
Exaudiet illum de coelosanclosuo : in potenlatibus Christum suum : et exaudiet illum de coelo sancto
sa/us dexteroeejus. suo, in potenlatibus salus dexteroe ejus.
Hi in curribus, et hi in equis : nosaulemin nomine Hi in curribus, et hi iu equis : nos autem in no-
Domini Dei nostri invocabimus, mine Domini Dei nostri niagnificabimur.
Ipsi obligati sunt el ceciderunl: nos autem sur- Ipsi obligati sunt, et ceciderunl : nos aulem rc-
reximuselereclisumus. surreximus, et erecli sumus.
Domine, salvum fac regem -f et ex *,audi nos in Domine, salvum fac regem : cl exaudi nos in die
*
die qua invocaverimus-r- te qua [Jlls. in qua] invocaverimusle.
PSALMUS XX.
a INFINEM PSALMUS DAVID. INFINEM,PSALMUS DAVÎD [Ms. IPSIDAVID].
Domine,in virtute lua loelabiturrex : el super salu- Domine,in virtute tua loelabiturrex : et super salu-
tare tuumexsultabitvehementer. lare tuum exsultabit vehementer.
Desideriumcordis ejus tribuisli ei : el voluntalela- Desideriumanimoeejusd tribuisli ei : el voluntale
biorumejus non fraudasli eum. DIAPSALMA. labiorum ejus non fraudasti eum. DIAPSALMA.
Quoniamproevenislieum in benedictionibusdulce- B Quoniam proevenislieum in benedictionibusdul-
dinis : posuisli in capile cjus coronamde lapidepre- cedinis : posuisli in capile ejus coronam de lapide
tioso. prelioso.
b *
Vitampetiit a le -s- et tribuisli ei longiludinem Vilam"petiit a te : tribuisliei longiludinemdierum,
*
dierum, in soeculumel in soeculum-i- soecuji in soeculumsoeculi.
Magnaest gloria ejus in salulari luo : gloriam el -f- Magna est gloria cjus in salutari luo : gloriam ct
*
magnum decoremimponessuper eum. magnum decorem impones super eum.
Quoniam dabis eum in benedictionem,in soeculum Quoniam dabisf eum in benedictionem, in soecu-
-j- soeculi\ loetificabiseum in gaudiocumvultu tuo. lum soeculi: loetilicabiseum in gaudio cum vultu tuo.
Quoniamrex speral in Domino: et in misericordia Quoniamrex speravit in Domino: et in misericor-
altissimi non commovebilur. dia abissirai non commovebilur.
Invenialurmanuslua omnibusinimicisluis : dextera Inveniatur [Ms.invenielur] manus lua omnibus ini-
tua inveniat-f- omnes c,qui t le oderunt. micis luis : et dextera tua inveniatomnes qui le ode-
runt.
Pones eos, ul clibanumignis, in temporevulluslui : Pones eos , ut [Ms.in] clibanum ignis in tempore
Dominus in ira sua conlurbabiteos, el devorabileos C vullus lui : Dominusin ira sua conlurbabit [Ms. con-
ignis. turbavil] eos, et devorabil [Ms. devoravit] eos ignis.
Fructum eorumde terra perdes : et semeneoruma Fructum eorum de terra perdes : et semeneorum
filiis hominum. a filiishominum.
Quoniam declinaveruntin le mala : cogitaverunt Quoniam declinaverunt in te mala : cogilavcruut
*
consilia,quoenon poluerunt-*-slabilire consilium, quod non potucrunl slabilire.
Quoniamponeseosdorsum: in reliquiisluis proepa- Quoniamponess eos dorsum : in reliquiis luis proe-
rabis vullumeorum. pararc vullum illorum
Exallare, Domine, in virlute lua : canlabimusei Exallare , Domine, in virtute lua : canlabimus ct
psallemusvirtutestuas, j psallemusvirlules luas.
PSALMUS XXI.
INFINEM , PROASSUMPT10NE MATUT1NA , PSALMUS IN FINEMPROASSUMPTIONE [ Jlf». SUSCEPTIONE
]
DAVID. MATUTINA, PSALMUS DAVID [JlfS.IPSIDAVID].
*
Deus, Deus meus, -r- respice in me quare me de- Deus, Deus meus, respice in [Ms. lacet in] me,
reliquisli? longe a salule mea verba delictorum meo- quare me dereliquisti? longe a salule mea, verba de-
rum. lictorum meorum.
Deus meus, clamaboper diem, el non exaudies: el Deus meus, clamabob per diem, nec exaudies : in
nocte, el nonad insipienliammihi. nocte, et non ad insipienliam mihi :

a Verba in finemin Palatin, ms. non sunt. Moxex-
altavitpro exsultabit,sequiormanus reposuit.Denique
Diapsalma proelermittitur.
b Hic deerat quem ad Palatin, cod. fidem obelum
proeliximusel voculoe,quoein Hebr. quoque lextu la-
cet. Paulo etiam posl ad verbum impones, proeposi-
tionem in de more idem ms. vero jugulât.
c Carus et Palatin, ms. linalia puncta qui rela-
tivo proeponunt.
d Veronensistns.,dedisti ci, clvoluntalemlabiorum
vjut non vrivastiei, %xAuguslini Psallerio, ul sunt
coetera quoesequuntur omnia.
e Iideni libri petiit et dedisti ei longiludinemdierum
in oeternumel in soeculumsoeculi: tum in salule tua
prof salulari, etc.
Rursum ex Augustino idem ms., dabiseibenedic-
tionem, et cum gaudio pro in, etc. : denique, speral
in Dominum.
s Tacet idem ms. pronomen eos, lum proeparabis
legil pro proeparare.
b Addil ex Augustino Veronensis ras. voculas-ad
te : mox el noctepro in nocte legil.
 155 LIBER PSALMORUM. 154
Tu autem in sanclo habitas, laus Israël , m le spe- A Tu aulem in sanclo habitas, laus Israël, in te spe-
raverunt paires nostri : speraverunt , cl Uberasti raverunt paires nostri : speraverunt,elliberasti[Ms.
eos. eroisti] eos.
Ad le clantaverunt, et salvi facti sunl : ht le spera- Ad te clamaveruni, ct salvi facti sunl : in te spera-
verunt, et non sunt confusi. verunt, et non sunt confusi.
Ego autem sum vermis, el non homo, opprobrium Ego autem sum vermis, ct non homo : opprobrium
hominum, el abjeclioplebis. hominum, et abjeclio plebis.
Omnesvidentesme, deriseruntme : loculi sunt labiis, Omnes quie videbant me, aspernabantur me : lo-
-f- et l moverunlcapul. culi sunt labiis, ct moverunl caput.
Speravit in Domino, eripiat eum : salvum faciat Speravit in Domino, eripiat [il/s. crual] eum : sal-
eum, quoniam vult eum. vum faciat eum, quoniam vult [il/s. voluit] eum.
Quoniam lu es , qui extraxisti me de ventre : spes Quoniam tu es , qui abstraxisti [Ms.exlraxisli] me
mea ab uberibusmairis meoe, in le projeclus sum ex de venire, spes mea ab uberibus malris meoe, in le
utero. jactatus sum ex ulero : de venire malris meoe, Deus
De ventre malris meoe, Deus meus es tu : ne a dis- meus es tu.
cesseris-f- a me * B
Quoniam tributatio proxima esl : quoniam non est, Nediscesseris [Ms. discedas] a me, quoniam tribula-
qui adjuvet. b lio proxima esl : el [il/s. quoniam]non est, qui adjuvet.
Circumdederuntme vituli mulli : tauri pingues obse- Circumdedcruni me vituli mulli : tauri pingues ob-
derunl me. séderont me.
Aperuerunt super me os suum, sicul leo rapiens et Aperuerunl in nie os suum, sicul leo rapiens et ru-
rugiens. giens : sicutaqua, effusa sunl [Ms.effusus sumj.eldi-
Sicut aqua, effusus sum : el dispersa sunt omnia - spersa sunt omnia ossa mea.
ossa mea.
Faclum esl cor meum lamquam cera liquescens, in Et [Ms. tacet et] faclum est cor meum lamquam
medio ventris mei. cera liquéfions[Ms. liquescens], in medio ventris mei.
Aruil, tamquam lesta, virtus mea, et lingua mea ad- Exaruit, velut lesta, virtus mea, et lingua mea ad-
hoesilfaticibus meis : et in pulverent morlis deduxisli hoesii faucibus meis : et in pulverent morlis dedu-
me. xisli me.
Quoniamcircumdederuntmecanes *- mulli l conci- Quoniamcircumdederuntme canes mulli : concilium
lium malignantium obseditme. i malignantium 1 obsedit me.
C
Foderunt manus meas, et pedes meos, dinumerave- Foderunt manusmeas et [Ms. tacet ei] pedes meos :
runl omnia ossa mea. ct dinumeraverunt omnia ossa mea.
Ipsi vero consideraverunl,el inspexerunt me : divi- Ipsi vero, consideraverunte, et conspexerunt me:
serunl sibi veslimeniamea, el super vesiemmeammi- diviseront sibi veslimenia mea : et super vcslem
serunl sortent. meam [il/s. vesiimenlum meum miseront sortent.
Tu autem, Domine, ne elongavcrisauxilium luum a Tu autem, Domine, ne longe Hacias auxilium tuunt
me : ad defensionemmeam conspice. a me : ad [Ms. in] defensionem meam aspice.
Erue a framea -f- c Deus \ animant meam : -f- ct * Erue a framea animant meam : et de manu canis
de manu canis, unicam meam. umcam meam.
Salva me ex ore leonis: et a cornibus unicornium Libéra me [Ms. salvum me fac] de ore leonis : et
liumililatem meam. a cornibus unicornuorum liumililatem meam.
Narrabo nomenluum fralribus meis : in medio Ec- Narrabo nomen luum fralribus meis : in medio
clesioelaudabole. Ecclesioelaudabo [Ms. canlabo] te.
Qui limelisDominum laudate eum: universumse- Qui limelis Dominum, laudate eum : universum
men Jacob, glorificate eum. d ]D semen Jacob,,* magnificaie eum.
a Pro hoc asterisco X> scriptorum errore positus liquarii aut typngraphi mendum, ila
[monet retinen-
est obelus-f- in ms. Sorbonico, qui hoecsigna minio dum, lege sua, non mea.
reproesentat cum duobus punctis consequentibus. h Pênes August. et Veronens. ms. feceris. Pro a«-
MART. xilium luum, quod sequilur, notai Hieronymus episi.
b E regione annotât Palalinus ms. Diapsalma. ad Sunniam el Fretelam, inveuisse eos, auxiliumme-
c Reclius ferme ulrumque abest a Palatino ms. no- um quod, inquit, et verum esl, elita corrigendum.Rê-
men Deus, et veru, quo confoditur, quemadmodum vera sic feront originales libri omnes. Audi nunc
et in Groecoipso est lextu. quid Veronensis hujus psalterii editor doceat, per-
d Hic e regione Palalinus ms. Diapsalma appoint. quam enim rare aliquid ullra variantes leciiones at:-
det : Pro a me, inquit, S. Hieronymus, in epist. 125,
e Idem cum August. ms-, qui conspiciebant me, mit
legi mecuin. Fal-a equidem ac perverse. Hieio-
subsannabanlme, el loculi sunt in labiis. nymus neque voculas amerespexit, sed pronomen
f In eodem ms., circumdedit,uoice cum August.
<;Addit idem ms. me: lum veslimenia sua pro mea luum; neque pro co mecum corrigendum dixit, sed
meum.
legil, quod apcrte nieiidosum est : et nescio tamen ' In Groecolegebant Sunnia ac Frelcla glorifica'e.
qua rupupyvj.cdilor, ni ne illudsuspiccris esse auian- Super qua re isihKC monuit S. Hieronymus :
155 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 156
7'imcateum omnesemenIsraël : quoniam non spre- A Timeat eum omne semen Israël, quoniam non
vit, nequedespexildeprecationcmpauperis. sprevit, neque despexil preces pauperum[Ms. pre-
Nec avertit faciem suam a me; et cum a clamaient cem pauperis] : neque avertit faciem suam a me, ct
ad eum, exaudivil ~- me * dum [Ms. cum] clamarem ad eum, exaudivit me.
Apud le laus meain ecclesiatmgna: vota mea rcd- Apud te d laus mihi in Ecclesia migna : vota
dam in conspeclutimenlium eum. mea Dominoreddam coram timentibus eum.
*
Edcnl piiuperes, et salurabunlur, -=-et lauda- Edenl pauperes, el saturabunlur : el laudabunt
bunl Dominum,qui requirunl eum : viventcorda eo- Dominum, qui requirunt eum.
'
rum in soeculum-i- soeculi* e Vivet cor eorum in soeculum soeculi: remini-
Reminiscentur, et convertcnlurad Dominum uni- sceniur, et converienlur ad Dominumunivcrsi fines
versi finesterroe. terroe.
Et adorabunt in conspeclu ejus universoe familioe Et adorabunt in conspeclu ejus omnes [Ms. uni-
gentium. versoe]palrioegentium, quoniam Dominiest regnum,
Quoniam Domini est regnum, et -=-ipse dominabi- ei ipse dominabitur genlium.
tur genlium.
Manducaverunt,et adoraverunt omnes pingues ter- B Manducaverunt, et adoraverunt omnes diviles
roe: in conspecluejus codent omnes, qui descendunt lerroe: in conspectu ejus procident univers [il/s.
in terram. omnes], qui descendunt in terram.
Et anima meailli vivet: -r- cl semen* meumserviel El anima mea ipsi vivet |ilf». vivit] : et semen
ipsi. meum serviet illi.
AnnuntiabilurDominogeneratio venlura : et annun- Annunliabitur Domino generatio venlura, et an-
liabunt juslitiam ejus, populoqui nascelur, quem fe- nuntiabunl f coeli juslitiam cjus populo, qui nasce-
cit -;- Dominus* lur, quem fecit Dominus.
PSALMUS XXII.
PÎALMUS DAVID. PSALMUS DAVID [il/s. ÎPSI DAVID].
Dominusrégit me, b -f- et ' nihil mihi deeril : in Dominus e régit me, et nihil mihi décrit : in loco
loco pascuoe,-f ibi * me collocavit. pascuoe, ibi me collocavit.
Super aquam refeclionis educavil me : animant Super aquam refeclionis educavil me : animant
meam convertit. meam convertit.
'
Deduxilme super semitas juslilioe, propler nomen j Deduxit me super semitam justilioe, propter no-
suum. men suum.
Nametsi ambulaveroin medio umbroe morlis, non Nam etsi ambulem in medio umbroe morlis : non
limebomala : quoniam lu mecumes. timebo mala, quoniam lu mecum es.
Virga tua, el bacnlus tuus, ipsa me consolatasunl. Virga tua, et baculus luus, ipsa me consolata
sunt.
Parasti in conspectu meo mensam, adversus eos qui Parasti in conspeclu meo mensam, adversus eos
tribulanl me. qui tribulanl me.
Impinguasii inoleo caput meum:-f- el * calix meus Impinguasii in [Ms. lacet in] oleo caput meum :
*
iucbrians, -H quam proeclarusc -i est \ eth poculum meum inebrians, quant proeclarura est!
Sciendum, inquit, quod ubicumquein Groecoscrip. d ProefertVeronensis ms. laus mea in ecclesiama-
tum esl glorificale,Latinus interpres magnijicaletrans- gna, confileborlibi : vota mea, etc., quemadmodum
latent, secundumillud quod in Exodo dicitur : Can- ex Augusiino dcscrip.-ii, ac solum c Groecishabet
temusDomino,glorioseenim magnificatusest.Pro quo Aldinum exeniplar.
in Groecoscribilur glorificalusesl : sed in Latino ser- e Meut ms., Vivent corda eorum ; tant, comme-
mone si transferatur, fit indecora translaiio. Et nos morabuntur el converienlur, continental1 ex Augu-
entendantes olim Psalterium, ubicumque sensusidem D siino.
est, veteruminterpretum consueludinemmutare nolui- f Tacet cum plerisque aliis, proeserlim vero Au-
mus, ne nimia novilalelectoris animumterreremus. De gusliniano Psallerio, Veronensis cod. vocem coeli.
Psallerio Romano, id est, Romoe cntendato, baud R In Veronensi ms., Dominuspascit me : tum, iu
dubiunt intelligendus esl iste locus : in eo enim su- locum pascuoeibi me consliluil: et paulo post, per se-
perest verbum magnificate Latini interpretis, quod mitasjuslilioe, eic.quaruin lectionum meliorem par-
Hieronymus mutare noluerat. In posteriori tamen lera > accepit ab Augustino.
emendalione Psalterii, Bethleheni édita, glorificate Veronense ei, quod idem est, Augustinianuin
interpretalus esl : nec propierea translaiio dicenda Psalterium, calix luus pro poculummeumproererunt,
est indecora, cura non proecedal ibi adverbium glo- Ac noium sane est illud ipsiusrnet Hieronymi epist.
riose, sicut in versiculo Exodi supra recitato, ubi ad Sunniam et Frelelam, quod ait, tuum pro meum
nimis indecore legeretur : Gloriose enim glorificalus in Koivjjerrore oft/iiuiisse.Hoc sancli Patris lesiimo-
est. MART. niunt longe noiissimum Veronensis Psalterii edilor
a Idem ras., cum clamavero. non ex ea epist., sed ex proefalionein libros Parali-
b Palalinus ms. obelum hune proetermillit, el qui pomenon ad Chromaiium repelil, in qua nec fuit
subseiuitur, non ibi, sed me voculoe proeponil : umquam, ncc ejus PSalmi inenlio est ulla, période
Carus iiiniinque rcspu'u; ncuier vero salis bene. ac si numquam exslitisset. Novoaulem errore Iliero-
. c Carus liuiic obelum et posiremum quoque hu- nymianani ille senienliam cumulai, cran ail esse
jus p-almi palalinus ms. proelcrmiuil. KGIWJ, sive Yulgalam editionem, eaindcin ac L'icia-
 157 LIBER PSALMORUM. 158
Et misericordia -r- tua subsequelur me, omnibus A. El misericordia lua suhsequalitr me, omnibus die-
dit bus viloemeoe. bus viloemeoe.
Et -r ul * inliabitemin domoDomini, in longiludi- Ul inliabitem in domo Domini, in longiludinem
nem dierum. dierum.
PSALMUS XXHT.
PSALMUS DAVID, PRIMA SABBATI. PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID], PRIMASABBATI.
Dominiesl terra et pleniludo ejus , orbis a -f terra- Dominiesl lerra et pleniludo cjus, orbis terrarum
rum * el -5-universi * qui habitant in eo. et universi qui habilant in ea.
-r- Quia * ipse super maria fundavil eum : el super Ipse super maria fundavil eam : et super flumina
fluminaproeparavileum. proeparavit illam.
Quis ascendel in montentDomini?aul quis slabit in Quis ascendel in montem Domini? aut quis stabit
locosancto ejus? in loco sanclo ejus?
Innocens manibus, et mundo corde, qui non accepit Innocens manibus, et mundo ! corde : qui non
in vano animantsuant : nec juravil in dolo -r proxi- accepit in vano animam suam : nec juravit in dolo
mo suo * B proximo suo.
-î- Hic* accipiet benedictionema Domino: el mise Hic [il/s. iste] accipiet benedictionem a Domino :
ricordiam a Deosalutari suo, et misericordiam a Deo salutari [Ms. salvatoris]
suo.
Hoecesl generatioquoerentiumeum : quoerentiumfa- Hoecest generatio quoerentium Dominum: requi-
ciem Dei Jacob. DIAPSALMA. rentium [Ms. quoerentium] faciem Dei Jacob. DIA-
PSALMA.
Altollite portas, principes, vestras, el elevamini, Tollite portas, principes, vestras [Ms. veslri], et
porloeoelernales, el inlroibil rex glorioe. elevamini, porloe a;lernales; etintroibil rex glorioe.
Quis est iste rex glorioe? Dominusforlis et potens, Quis est iste rex glorioe? Dominus forlis et po-
Dominus potens b -f- in proelio. tens : Dominus potens in proelio[Ifs. bello].
AtlolUleportas, principes, vestras, el elevamini,por- Tollite portas, principes, vestras [il/s. veslri] et
toeoelernales: et inlroibil ret glorioe. elevamini, porloe oetemales : el introibit rex glorioe.
Quis est iste rex glorioe?Dominusvirtulum ipse esl Quis est iste rex glorioe?Dominus virtulum ipse
rex glorioe.c X DIAPSALMA. esl rex glorioe.
PSALMUS XXIV.
PSALMUS DAVID. G INFINEM , PSALMUS DAVID [ Ms. IPSIDAVID].
AAdte, Domine, levavianimam meam: Deus meut, Ad te, Domine, levavi animam meam : Deus meus,
in le confido, non erubescam. in te confido : non erubescam , neque irrideanl me
*
Neque irrideanl me inimici mei : et -i- enim uni inimici mei.
versi, qui suslinent te, non confundentur. Elenim universi, qui le exspeclant, non confun-
Confundiintur -s- omnes t iniqua agenlcs, super denlur : confundaniur iniqua s facienies vane.
vacue. Viastuas , Domine , notas fac inihi : et semilas
*
Vias tuas, Domine,demonslra mihi : -f- et semila.; tuas edoce me.
tuas edoce me. Dirige me in verilale lua, el doce me : quia [il/s.
Dirigemein verilatelua, et doceme: quia tu es Deu,i quoniam] lu es Deus salularis [ilfs. salvator] meus,
salvator meus, -r- et * le suslinuiiota die e. el te suslinui iota die.

noeam, quod plane falsum esse nisi sexcentis aliis
argiimentis vulgo conslaret, ab ea ipsa perperam
laudala S. Patris proefalionedoceri polerat. Sed pi-
get hoecpersequi, quoe scias tune démuni noiari a
nobis ut caveas, cum llieronymiano nomini decori
sunl : coelera libeulius dissimulari. Paulo post idem
ms., consequeturme per omnesdies viloemeoe.El ut "
inliabitem, ele.
" Vide quoesuperius, nec uno in loco, diximus
de HebroeoSin, quod orbemterrarum proprie sonat.
Palalinus ms. allero ab hoc versu Diapsalma anno-
tât.
b Suffecimus hune obelum, qui deerat, codicis
Palatini ope; nam et in Hebroeoabsque in proeposi-
lione esl, narte "Tn.3forlis proelio.
c Diapsalma istod sub aslerisco, quod ct a Groe-
cis plerisque omnibus codicibus abest, Palalinus
quoque ms. omiiiit.
d In ms. Sorbouico codice, qui solam posleriorem
emendationem Psalterii compleclitur, appositum le-
gimus scholion sequens e latere versiculi scxli :
Huic psalmo ascribuntur Hebroecelilleroea plerisque,
sed non recle. Docet quoque S. Hieronymus epist. ad
Paulam Urbicara faIsa opinione nonnullos oesiiniarc
alios Psalmos Hebraico alphabeto suppulari ; proeter
eos quos ipse numerat, scilicetllO, 111,118 et 144;
alibi addit etiam psalmum xxxvi. MART.
— Ad Ilebraici alphabeli litleras , suam cuique
versiculo ex ordine tribuens , Carus hune psalmum
digessit. Martian. non recle id fieri , annoialum ve-
tere scholio invenil in Sorbonico ms. Nos in Palatino
appositum e regione priorum verborum asteriscum,
neque (ioalibus umquam punclis couclusum, ad ejtis-
dem alphabeli elemenla singulis quibusque versibus
proeponenda , signum accipimus. Vidcsis tamen
quoe ad hunemet psalmum in translalione ex He-
braico diximus Jam vero obelum, qui primo occur-
rit, idem ms. et Carus respuunt.
e Subjuiigil idem ms. Diapsalma.
f Idem ras. ex Augustino, mundus; tant, et non
juravil in dolore, quod poslremum verbum manife-
stum esl Veronensis librarii mendum pro dolo.
e Veronensis ras. unice cum
' '' Augusiino, inique
facieniesvana.
 159 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 160
Reminisceremiseralionum tuarum, Domine, et mi- A Reminiscere miserationum tuarum, Domine ; et
tericordiarum tuarum, quoea soeculosunl. b misericordioetuoe,quoea soeculosunt.
Deliclajuventulis meoeel ignoranlias measne me- Delicta juventulis et ignorantioe meoe ne menii-
mineris. neris : secundum magnant misericordiam luam me-
Secundum misericordiamluam mémentomei a X '" mor esto mei, propler bonilatem tuant, Domine.
*
propter bonitatem luam, Domine. Dulcis et reclus Dominus : propter hoc legem
Dulcis et reclus Dominus: propler hoc tegemdabit slaluit [ilfs. slatuet] delinquenlibus in via.
delinquenlibusin via. Dirigetmilesin judicioalocebit mansuelos viassuas.
Diriget mansuelos in judicio : docebil mites vias UniversoevioeDomini misericordia et verilas, rc-
suas. quirentibus leslamentum ejusel leslimonia ejus.
UniversoevioeDomini misericordia et veritas, requi- Propler nomen luum, Domine, propiliaberis pec-
renlibus tettamenium ejus et tcslimonia ejus. cato meo, copiosum [Ms. mullum] est enim.
Propter nomen luum, Domine, propiliaberis peccato Quis est homo, qui timeat Dominum? legem sta-
meo : mullum est enim. luit [Ms. sialuct] ei in via, quam elegit.
Quis est homo qui limel Dominum? legemstaluit ei Anima ejus in bonis demorabilur : et semen ejus
in via, quam elegit. B hoeredilatem [Ms. hoeredilate]possidebil terram.
Anima ejus in bonis demorabilur : et semen ejus Firmamenlum est Dominus timentibus eum c : et
hoeredilabillerram. leslamentum ipsius [Ms. ejus] ul manifêsletur illis.
Firmamenlum est Dominus timentibus eum, et tes- Oculi mei semper ad Dominum : quoniam ipse
lamenlutn ipsius, ul manifêsletur illis. evellel de laqueo pedes meos.
Oculimei semperad Dominum: quoniamipse cvellet Respice in me, et miserere d mei, quoniam unicus
de laqueo pedes meos. ct pauper sum ego.
Respicein me, et misereremei: quia unicus et pauper Tribulaliones cordis mei dilataloe [Ms. mullipli-
sum ego. caloe]sunt: de necessiiatibus meis eripe [Ms. libéra]
Tribulalionescordis mei mulliplicaloesunt: de neces- me.
sitatibus meis erue me. Vide humilitaiem meam cl laborem meum : et
Vide liumililatemmeamet laboremmeum: et dimilte dimilte omnia peccata mea.
universa delicta mea. Respice inimicos meos, quoniam mulliplicali sunl:
Respice inimicosmeos, quoniam mulliplicali sunt : cl odio iniquo oderunt me.
el odio iniquo oderunt me. Custodi animam meam ct eripe « me : Domine,
Cuslodianimam meam, et erue me : non erubescam, G non conrandar, quoniam invocavi te.
quoniam speravi in te. Innocentes ct recli adhoeserunt mihi : quoniam
Innocentes etrecli adhoeseruntmihi, quia suslinui le. suslinui te, f Domine.
Libéra,Deuslsrael, ex omnibustribulationibus suis. Redime me, DeusIsraël, ex omnibusangusliis meis.
PSALMUS XXV.
PSALMUS DAVID. PSALMUS [Ms. IPSl] DAVID.
Judica me, Domine, quoniamego in innocenliamea Judica me, Domine , quoniam ego iu innocenlia
ingressus sum. mea B ingressus sum.
Et in Dominosperans non inftrmabor. Et in Domino sperans non infirmabor.
Proba me, Domine, et len'a me : ure renés meoset Proba me, Domine, et tenta me : ure renés meos
cor meum. et cor meum.
Quoniam misericordia lua ante oculos meosest : Quoniam misericordia lua anle oculos meos est :
el complacui in verilate tua. el complacui in verilate lua.
Non sedi cum conciliovanitalis : et cum iniqua ge- Non sedi in consilio [Ms. concilio ] vanilatis : ct
reniibus non inlroibo. cum iniqua gerentibus non inlroibo.
Odivi ecclesiammalignantium: el cum impiis non b Odivi congregationem malignorum : el cum
sedebo. impiis non sedebo.
a Atque hic perperam obelum pro asterisco Pa- D lum dicit
] Hieronymus. Unde illud expunxil in se-
lalinus et Carus proenoianl. cunda emendalione. Omissum est idem
b Atque hoc ex Augustino idem ms., ct quia miseri- ms. Romano Psalterio Sorbonico, quanivis nomen in
in adversa
a
cordia',luoe soeculo sunt. ubi Groecus contextus LXX Interprétant
c Quoi est Gra;ci codicis Alexandrini glossema , columna,
Laiinis litteris descripius est, Iegatur hoc modo,
et nomenDominitimentibuseum, Auguslinus hic suf- ipemina se lire, lnip.zivii.as Kupte,id est, suslinui te,
ficit, ex eoque codex Veronensis. Domine.MART.
d Edilor Veronensis Psalterii pronomen mei trun- —S. ipse Paler, epist. ad Sunniam, ad hoecverba,
cai, nec facii leclorem monet, aut ejus expungendi quiasusliiiui le : El dieilis, inquit, in Groecoreperisse
causa addit, cura illud lamen originales lextus ac Domine, quod superfluum est. Mox Veronensis ras.,
libri alii omnes babeant. tribulationibus habet pro angusliis.
c Idem ms. , erue me , non confundar , quoniam B Unice cura Augustino Veronens. ras., ambulavi
perari iu te, jugiter ex Augusiino. et in Deomeo sperans, eic.
f Verbum isuid Dominesuperflue in Groeco posi- h Idem ms. et August. odio habtti ; (uni LavaVo
JC1 LIBER PSALMORUM.' 162
. Lavabo inter innocentesmanus meas: et circumdaboA Lavabo inîer innocentes manus meas : et circuibo
allure tuum, Domine. aliare tuunt, Domine.
Ut audiam vocemtaudis : el enarrem universa mi- Ut audiam vocem taudis luoe: et enarrem universa
rabilia tua a. mirabilia tua.
Domine, dilexi decoremdomus luoe, et locum habi- Domine, dilexi decorem domus tuoe, et locum
tationis glorioeluoe. tabernaculi [Ms. habitationis] glorioeluoe.
Ne perdas cum impiis animam meam : et cum viris Ne s perdas cum impiis animam meam : et cum
sanguinum vitam meam. viris sanguinum vilam meam, in quorum manibus
In quorum manibusiniquilales sunl : dextera eorum iniquitates sunl.
replela esl muneribus. Dextera eorum replela est muneribus:ego aulem
Ego autem in innocenliamea ingressus sum : redime in innoTjcntiamea ingressus sum ; redime me , ct
me, et misereremei. miserere mei.
Pes meus stetit in directo : in ecclesiisbenedicam-i- Pes enim meus stelit in via recta : in ecclesiis
te \ Domine. benedicam Dominum.
PSALMUS XXVI.
b DAVID , -f- PRIUSQUAM LINIRETUR. B PSALMUS PRIUSQUAM UNGERETUR
[Ms. IPSl] DAVID,
[Ms. EGREDERETUR].
Dominusilluminalio mea, et salus mea: quem ti- Dominus illuminalio mea , et salus mea : quem
mebo? timebo?
Dominusprolectorvitoemeoe: a quo trepidabo? Dominus defensor [Ms. protector] viloemeoe: a
Dum appropianl super me nocentes, ut edantcarnes quo Irepidabo ?
meas. Dum appropiant [Ms. appropinquaverint] super
Qui tribulanl me c inimicimei : ipsi infirmait sunt, me nocentes , ut edant carnes meas , qui tribulanl
et ceciderunl. me binimici mei : ipsi infirmât*!sunl, ct ceciderunl.
Si consistant adversum me castra : non timebitcor Si consistant adversus me castra, non timebit cor
meum. meum : si insurgat in me proelium, in hoc ego spe-
Si * exsurgat adversum me proelium: in hoc ego rabo.
sperabo. Unam petii a Domino, hanc requiram : ul inliabi-
Unam petii a Domino, hanc requiram : ul inliabi- tem in domo Domini omnibus diebus [Ms. omnes
temin domo Dominiomnibusdiebusvitoemeoe. dies] viloemeoe.
*
Ul videam votuplatemDomini: el visitentlemplumC Ut videam voluntatem Domini : et prolegar a
ejus. templo sancto ejus.
Quoniamabscondit me in labernaculo suo, in die Quoniam abscondit me in tabernaculo suo : in die
malorumprolexil me in abscondilotabernaculi sui. malorum protexit me in abscondilo tabernaculi sui:
In pelra exaltavitme : el nunc cxallavil caput meum in pelra exaltavit me.
super inimicos meos. Nunc autem exaltavit caput meum super inimicos
Circuivi,et immolavi in labernaculo ejus hostiam meos; circuibo, et immolabo in tabernaculo ejus
vociferalionis: cantabo et psalmum dicam Domino. e hostiam jubilaliouis, cantabo et psalmum dicam
Domino.
Exaudi, Domine, vocem meam, qua clamavi -f ad Exaudi, Domine, vocem meam, i qua clamavi ad
te * miserere mei, et exaudi me. te : miserere mei, et exaudi me.
"
Tibi dixit cor meum : Exquisivil te faciès mea : Tibi dixil cor meum : Quoesivi vultum tuum ;
faciemtuam, Domine, requiram. vultum luum, Domine, requiram.

cuminnocenlibusmanus meas , el circumdabo, etc. D niam el Fretelam epist. improbalur.

Denique et tuoepronomen post lundis lacet. e Pari iidem consensu, Ne comperdascum impiis;
a Snbjungit Palalinus ms. Diapsalma. aherum, cum, Veronensis tacet, ut et postremam
b In Palat. ms. hic sine obelo est lilulus, Psalmtts versiculi vocem , sunt. Prosequitur vero juxla Au-
David, priusquam ungueretur. guslinum , et dextera eorum; tum, ambulavi,pro in-
c Videlur hic sub aslerisco supplenda et copnla , gressus sum , ut superius : denique , Pes mens stelit
quoein ipso Hebroeo'a'Nl resonat, el in Groecoxal , in hrectitudine, in ecclesiisbenedicamle, Domine.
o! lyOpol. Keclius proeponitjuxla originales lexlus Vero-
d "Demore Palatin, ms. proepositionem àëzliÇet. nens. ms. el copulam. Et inimicimei, etc.
Si -f-ex *surgal, etc. Paulo post, volunlalem,pro vo- 1 In Veronensi ms. : Ut contempler delectalionem
luplaiemlegit. Domini, et protegi a temploejus, a quo vix uno ver-
c Hic Palalinus ms. Diapsalmaapponil, tum proe- bo, lemplum, pro a templo,dicitur Auguslinus ablu-
positionemM,'jugulai -;- Ex'audi : denique obelum, dere. Coetera adamussim, ut est infra, quod addit
qui subsequitur,- vocesqueipsas, ad te, proelermitlit, meorum,voci malorum; tum legit et nunc ecceexal-
quas Carus sine obelo ascripserat. tavit : el, circuivi etimmolavi: denique psallam, pro
f Pra;slat te voculam induci, quemadmodum el in psalmum dicam.
Palatino ms. secundis curis expungilur. Certe neques i Idem ms. aiiam damai»', voculis q*uoesequuntur,
in Hebroeoest, neque in Groecismêlions notoeexem- ad te, proelermissis.
plaribus ; alque ipsi Hieronymo laudata ad Sun-
 1G3 S. HIERONYMID1YINABIBLIOTHECA. 161
Ne avcrtas faciemluam a me, ne déclines in ira a A Ne avertas faciem tuant [Ms. vullum luum] a me:
servo tuo. et ne déclines in ira a servo luo.
Adjulor meus esto, ne derclinquasme, neque despi- Adjulor meus esta, ne derclinquas me : neque de-
cius me, Deussalutaris meus. splcias me, Deus salutaris meus.
Quoniam paler meus el mater mea dereliquerunl Quoniam paler meus et mater mea dereliquerunl
me : Dominusaulem assumpsit me. me ; Dominus aulem assumpsit me.
Legempone mihi, Domine, in via tua : el dirige me Legem mihi constitue, Domine, in via, el dirige
in semitamreclam propler inimicos meos. me in semitam reclam [il/s. sentita recta] propter
inimicos meos.
Ne tradideris mein animas tribulantium me : quo- Ne Iradideris me in animas persequentium [il/s.
niam insurrexerunt in me lestes iniqui : el mentita esl Irihuliniiumjme, quoniam insurrexerunt in me[il/s.
a *
iniquitas -i- sibi mihi] testas iniqui, el menlita est iniquitas sibi.
Credoviderebona Dominiin terra viventium. Credo videre bona Domini in terra viventium.
Exspecta Dominum, viriliter âge : el conforlelur Exspecta [Ms. sustine] Dominum, et viriliter âge,
cor luum, el sustine Dominum. et conforlelur cor luum, et sustine Dominum.
PSALMUS XXVII.
b -r PSALMUS IPSI .*DAVID. B g HUICDAVID PSALMUS.
Ad te, Domine,clamabo,Deus meus, ne sileasa me, Ad le, Domine, clamavi, Deus meus, ne sileas
ne quando taccas a me * el assimilabordescendcn'.ibus a me : et ero similis descendenlibiis in lacum.
in lacum. Exaudi vocem deprecalionis meoe, durn oro ad
-r Ex l audi c vocem deprecalionis meoe, dum oro le : el [Ms. tacet et] dum exlollo manus meas ad
ad te : dum extollo manus measad lemplum sanctum lemplum sanctum tuum.
luum. Ne simul iradas bme cum peccatoribus : el cum
*
Ne -h simul traitas me cum peccatoribus: et cum operaitlibus iniquitatem ne perdas me.
-f ne me *
operaitlibusiniquitatem perdas Cum his qui loquuntur pacem cum proximo suo :
Qui loquuntur pacem cum proximo suo : mala _au- mala autem sunt [Ms. lacet suui] in cordibus eorum
leinin cordibuseorum. [MSi suis].
Da illis secundum opéra eorum, el secundumnequi- Da illis, Domine[Ms. lac. Domine], secundum opé-
liam adinventionumipsorum. . ra eorum : el secundum ' nequilias sludiorum ré-
Secundumopéra manuumeorum tribue illis : redde tribue illis.
relributionemeorum ipsis. Redde retribulionem eorum [il/s. ipsorum] ipsis :
Quoniamnoninlellexerunl opéra Domini, et in opé- C quoniam non inlellexerunl opéra Domini,et in opé-
ra manuumejus deslrues illos, el non oedificabisd eos. ra manuum ejus non consideraverunt.
Benediclus Dominus: quoniam-=- exaudivil vocem Destrue illos, nec [Ms. et non] oedificabiseos :
deprecalionismeoe. benediclus Dominus, quoniam exaudivil vocem de-
precatienis meoe.
Dominus adjutor meuset proleclor meus:t in ipso Dominusadjutor meus el protector meus : elin ipso
speravit cor meumel adjutus sum. [Ms. in ipsum] speravit cor meum, el adjutus sum.
El refloruil caro mea : et ex voluntale mea confile- Et refloruil caro mea : cl ex voluntale mea confi-
borei. lebor illi.
Dominus[ortitudo plebissuoe: el prolector salvatio- Dominus fortitudo plebis suoe: et prolector salu-
num Christi sui esl. tarium Christi sui est.
*
Salvum fac populum tuum ! -h Domine el bene- Salvum fac populum tuum, Domine, et benedic
a Esl in Hebroeo lextu, quod TÛsifri rcspondeat, obelo confodiebalur, quod lamen in Hebroeoreso-
, tautenelsi alia inierpunci'ione Massorelboe nal D 3.1.Nos ejus noloe amovendoemnnuit Palati-
eam vocem cum subsequenti versu conjongani, de- linus ras., qui ct paulo anle destrue legil pro des-
que ejus recta scriptura dissenliant. Saiis hoc lamen lrues.
est, ul scias, minus hic recle obelum proeponi,quent j e Addil Palaiin. * w.s.et copulam, obelo lamen proe-
cl Palalinus ms. ignorai, et salius fuerit ad ejus fixo, -f- ci in ipso, etc.
* Minus
fidem expungi. hic bene idem ms. obelum proeiermitiit.
b Palalinus ms. absque obelo, Huic David psal- s Pro lilulo in Veronensiel Aiigustiniano Psalle-
mus. Asteriscum quoque verbis, ne quando laceasa rio tanlum esl, Ipsi David, iu quibus el primo sta-
me, proefixum,idem ms. uni- voci i,uando allribuit. lim versu, post verba, ne sileas a me, eadem ferme
c Corruple omnino positus visitai- hic in editione repelunlur. ne quando sileas a me, quoein opposila
Cari asteriscus cura nomine Domini; Exaudi X Do- columna asterisco illuslraniur.
*
mine vocem, etc. Monei enim ipsemet Hieronymus 11Idem ms., tradas cum peccatoribusanimam meam,
id addititiura esse. Quod ulique verum reperiel, qui el. ne comperdasme.
foulent Hebraicum , vel Groecorum codices adicrit. 1 llabet unice cura Augustino Veronensis ms. se-
MART. cundum malignilalem affectionumipsorum, el secun-
—Idem ms. atque ex eo Canis addunt subasieris- dum opira manuum illorum-da eis: mm subsequenti
co Domine, quod el Marlian. notât ipsimet Hiero- versu, non inlellexerunt in opéra Domini,etc., pos-
nymo soepius laudala epist. ad Sunniam improbari. tremis verbis, non consideraverunt,plane omissis.
d Perperam in Marlianoeieditione pronomen eosr
105 LIBER PSALMORUM. 1CG
die hoereditatiluoe: et rege eos, et exlolle illos usque A hoereditatem luam : el rege eos, el exlolle illos us-
in oeternum. que in soeculum.
PSALMUS XXVIII.
PSALMUS PSALMUS c DAVID,INEXITUTABERNACULI.
DAVID 0, -r INCONSUMMATIONE TABERNACULI,
* Afferie Domino, filii Dei : afferie Domino filios
AfferieDomino, •*-filii Dei : offerte Domino fi-
lios arielum. arietum.
AfferieDominogloriam el honorent : afferieDomino Afferie Domino gloriam el honorera, afferie Do-
glorianl nomini ejus : adorale Dominum iu alrio san- mino gloriam nomini ejus : adorale Dominum iu aula
clo -f- ejus * sancta ejus.
Vox Domini super aquas, Deus majestalis inlouuit: Vox Domini super aquas, Deus majestalis inlo-
Dominus supir aquas multas. nuit : Dominus super aquas multas.
VoxDominiin virlute: voxDominiin magnificentia. Vox Domini in virtute ; vox Domini in magnifi-
centia.
Vox Domini confringentis cedros, el confrinyel Vox Domini d confringentis cedros, et confringet
DominuseedrosLibani. Dominus cedros Libani, el comminuet cas, tam-
Et comminueteas, lamquamvitulumLibani ; el di- quam viiuluin Libani : ct dilcelus, sicul filiui uni-
leclus, quemadmodumfilius unicornium. cornuorum.
VoxDominiinlercidenlisflammamignis:wx Domini B Vox Dominiintcrcidenlis [il/s. proecidenlis]fl.int-
conculientisdeserlum, el commovebilDominusdeser- mam ignis : vox Domini concutieniis [il/s. commo-
tum Codes. venlis] solitudinem : et commovebit Dominus deser-
lum Cades.
Vox Domini proeparantiscervos, el revelabil con- Vox Domini proeparantis e cervos, el revelabil
densa : et in temploejus b omnesdicent gloriam. condensa : et in templo ejus omnes dicent gloriam.
Dominusdiluvium iuhabilare facit, el sedebit Do- Dominus diluvium inhabilat : el sedebit Dominus
minus rex in oelermmt. rex in oeiernum.
Dominusvirtulem populo suo dabit : Dominus be- Dominusvirtulem populo suo dabit : et [Ms. Do-
nedicel populosuo in pace. minus] benedicet populum suum in pace.
PSALMUS XXIX.
PSALMUS CANTICI INDEDICATIONE DOMUS DAVID. ' PSALMUS CANTICI INDEDICATIONEDOMUS DAVID.
Exallabo te, Domine, quoniam suscepisti me: nec Ex.dtabo te, Domine, quoniam suscepisti me: ncc
deleclastiinimicosmeossuper me. deleclasti inimicos meos super me.
DomineDeus meus, clamaviad le, et sanasti me. Domine Deus meus, clamavi ad (e, cl sanasti me :
Domine,eduxistiab inferno animammeam: salvasli Domine, abstraxisti [Ms. eduxisti| abinferis animam
me a descendentibusin lacum. G meam, salvasli me a descendentibus in lacum.
Psallile Domino,sancti ejus : el conftleminimemor'.oe Psallile Domino, sancti ejus: et confiteminimémo-
sanctitatis ejus. rise sanctilalis ejus.
Quoniamira in indignationeejus : et vita in voluntale Quoniam ira in indignatione ejus: et vita in volun-
ejus. tale ipsius [il/s. ejus].
Ad vesperumdemorabilur flelus : el ad matutinum Ad vesperum [Ms. vespera] demorabitur flelus: ct
loelilia. ad maiulinum loelilia[Ms. exsullalio].
Ego aulem dixi in abundanlia mea : Non niovebor Ego autem dixi in mea abundanlia : Non movebor
in oeiernum. in oeternum.
Domine,in volunlatetua proeslilislidecori meovir- Domine, in s bona voluntaletua proeslilisli dccoii
tulem. meo virlulem : avertisii faciem tuam a me, el factus
Auertisltfaciemtuama me, etfaclus sum conturbaïus. sum conturbaïus.
Ad le, Domine, clamabo: et ad Deum -*-meum \ Ad te, Domine,clamabo, et ad Deummeum depre-
deprecabor. cabor; quoe utiliias in sanguine meo, dum descendo
Quoeutiliias in sanguinemeo, dum descenduin cor- [Ms. descendent] in corruplionem?
ruplionem? I)

a Obelumin litulo Palalinus ms. omiltit : e regio- rantis, et silvaè, pro condensa, denique et omnisqui-
ne aulem secundiversus plus habet Diapsalma. que, sive, unusquisque dicil gloriam, ex Augusiino
b Miuori numéro idem ms., omnis dicel, Groece, descripsit.
"
ad
Kâç léyzi. Rursum vero Diapsalma subsequenicin luscribilur in Augustinianout et Veronensi Psal-
versum apponil. terio, In finem,pstUmuscantici dedicationis, etc. In
c In Veronensiel AugustinianoPsallerio inscribi- lextu, et non jucundasti, pro nec deleclasti.
lur,d Psalmus ipsi David consummalionistabernaculi. s Tacet in Veronensi ms. vox, bona: trait avcriisii
In iisdeni, coulerenliscedrus, el conleret Domi- aulemfaciem tuam legilur, proetermissisquoesequim-
nus. lur, voculis, a me : nisi si puiandus ille esl aiuiquarii
e Mendoie, cedros, pro cervosscripsil Veronensis lapsus, qui aulem pro iis posuerit.
aiiliquarius : coelera, ul esl, perficienlis,pro pnepa-
167 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 1CS
Numquid confilebiturtibi pulvis? aut aununtiabit j"k Numquid confilebilor tibi pulvis? aut anituntiabit
verilalemluam? verilalem luam ?
Audivil Dominus, el miscrlus est mei : Dominus Audivil Dominus, et misertus est mihi [Ms. mei]:
~- faclus * esl adjulor meus. Dominusfaclus esl adjutor meus.
Converlisti planctum meumin gaudium mihi : con- Converlisti planctum meum in gaudium mihi : con-
scidisli saccum meum, et circumdedisiime loelilia. scidisti saccum meum, et proecinxisli me loelilia: ut
Ul canlet libi gloria •—mea \ et non compungar: canlet libi gloria mea, et non compungar.
DomineDeus meus, in oeiernumconfileborlibi a. Domine Deus meus, in oeiernumconfilebor tibi.
PSALMUS XXX.
IN FINEM, PSALMUS DAVID. 1NFINEM,d PSALMUS DAVID.
In te, Domine,speravi, non confundar in oeiernum: In te, Domine, speravi, non confundar in oeiernum:
in juslitia tua libérame. in tua juslitia c libéra me, et eripe me.
Inclina ad me aurem luam : accéléra, ut eruas me. Inclina ad me aurem tuam : accéléra ut cripias me.
Esto mihi in Deum protectorem,et in domum refu- ™ Esta mihi in Deum proleclorem, et in locum refu-
gii, ut salvumme facias. gii : ut salvum me facias.
Quoniamforlitudo mea et refugium meum es tu : et Quoniam firmamenlum meum, et refugium meum
propler nomentuum dcduces me, el enutriesme. es tu : et propler nomen tuum dux mihi eris, et
enutries me.
Educes me de laqueo hoc, quemabsconderunlmihi: Et [Ms. Tacetel] educes me de laqueo f islo, quem
quoniam tu es proteclor meus. occultaverunt mihi, quoniam tu es Bprolector meus,
In manus tuus b commcndospirilitm meum: rede- Domine : in manus tuas commendo spiritum meum.
misli me, Domine Deus veritalis. Redemisli me, Domine Deus veritalis : odisti ob-
Odisli observantesvanitates, supervacue. servantes vanitatem, supervacue.
Ego aulem in Dominosperavi: exsultabo, el loelabor Ego autem in Domino sperabo [Ms. speravi] : ex-
in misericordia tua. sultabo, et loetabor [il/s. jucundabor] in tua miseri-
cordia.
Quoniam respexisli humililalem meam: salvasti de Quia respexisli humililalem meam : salvara feeisii
necessilalibusanimam meum. denecessitatibus animant meam : nec conclusisli me
in manus inimici.
Nec conclusisiime in manibus inimici: staluisti in ([*, Staluisti iu loco [il/s. tacet loco] spalioso pedes
loco spaliosopedes meos. meos: miserere mihi [il/s. lacet mei], Domine, quo-
niam Iribulor.
Misereremei, Domine, quoniamIribulor: conturba- Conlurbatus est in ira oculus meus, anima mea,
ïus esl in ira oculus meus, anima mea, el venter meus. et venter mens.
Quoniam defecil in dolorevita mea : cl anni mei in Quoniam defecit in dolore vita mea : et anni mei
gemilibus. in gemilibus.
b Infirmala est in pauperlale virlus mea:el ossa
Infirmala est in paupertate virtus mea : et ossa mea
conturbala sunt. mea conturbala sunl.
Super omnesinimicosmeos faclus sum opprobrium, Super omnes inimicos meos faclus sum opprobrium
c et vicinismeis valde, el limor notis meis. \Ms. add. et] vicinis meis nimium [ms. nimis], et
limor noiis meis.
Qui videbant me, foras fugerunl a me : oblivioni I Qui videbant me, foras fugiebanta nie: ' exciditam-
»
' b Addit hic in in fine Palal. ms. Diapsalma. manus alicubi depravaret : nam licet de laqueo isto
Reposuil Palal. cod. sequior manus commen- nunc légat, retinet lamen ottam, monet alque ipse
dubo, juxla Gr. r:apoMnoy.ai.Proelerea addilur in ]D ejus editor reslituendam prislinani lectionem de mu-
fine hemistichii Diapsalma. scipula isla. Pari pacto, quod subsequitur nomen
c Et copulam idem ms. tacet. in eodem ms. secundis curis lemere additum
d San-Germanense Psalierium ms. num, 8sequen- Domine,
est, et contra Augusiiniani exemplairs, quod cetera
lem habet obsenaliouem super liiulo hujus Psalmi : perquam rebgiose describil, fidem.Quoenos ideo nio-
In Augustinolilulus sic, in finem PsalmusDavid , ex- uuinius, ul scias, cum ab Augustiniano lanlillum Ve-
stasis; quod est mentisexcessus.Editas Cani legitcran ronense apographum discrepai, illud aut amanuensis
obelo -i-pro exstasi ', mss. autem nihil retinenl proe- errori iribueudum esse, aut ausibus seqnioris marais.
ier ca quoeedidimus. MART. e ad Sunn. et Freiel. : Rur-
— Tesiatur el Sangerraanensis apud Martian. ms., sum inHieronymushoc loco nomen Domini additum est : et ne
sub n. 8, hune fuisse in Augustiniano Psallerio lilu- eadem semper inculcem , observaredebelis nomenDo-
bini, In finem Psalmus ipsi David exslasis,
' quem ni— mini el Dei soepissimeadditum ; et id vos debere sequi
iiiirum et Veronens s ms. proeferl. de Hebraico el de Sepluaginla Inlerprelibus
e Veronense oeque atque Augus.linianum psalte- quod emendavimus.MART.
rium, erue me, et exime me: lum, ul eximas me, b In eodem ms. ut et pênes Auguslinum,
htfirma-
pro ertpias, et in domumrefugii, pro locum; denique, lus esl in egestate vigor meus.
Quia)(ortitudo, ct refugium meum, etc. 1 Rursum iidem libri, oblilus sum, pro excidi, lum
i Pro laqueo August. muscipulamfere commenter et copula proetermissa,
faclus sum lamquam vas, etc.,
rescripsit, sicque ipsum Veronensem librum proeiu- deinde, awd'iiivituperalionesmultorum habilanliumin
lisse olim, par est çrederc, anlequam eum sequior circuilu. Dum congregarenturipsi simul, ele.
169 LIBER PSALMORUM. 170
dalus sum tamquam morluus a corde. jA quant morluus a corde,el faclussttmsicul vas perdilum.
Faclus sum lamquam vas perdilum : quoniamaudivi Quoniam audivi viluperalionem mullorum circuut-
viluperalionemmullorumcommoranliumin circuilu. habitantium.
a In eo dum convenireulsimul adversumme : acci- In eo dum congregarenlur omnes simul adversus
pere animam meam consilialisunl. me: ut acciperent animant meam, consiliali sunt.
Ego aulemin te speravi, Domine, dixi : Deus meus Ego vero in le speravi, Domine, dixi : Tu es Deus
es lu, in manibus luis sortes meoe. meus, in manibus luis tempora mea.
Eripe me de manu inimicorummeorum, et a perse- Libéra me b, et eripe me de manibus inimicorum
quenlibusme. meorum, ct a persequentibus me.
Illustra faciem tuam super scrvumluum : salvum me Illumina [Ms. inlustra] faciem tuam super scrvum
fac in misericordia tua : Domine, b KO»confundar, tuum, et [Ms. lacet et] salvum me fac in lua miseri-
quoniam invocavite. cordia : Domine, non confundar, quoniam invocavi te.
, Erubescanl impii, el deducantur in infernum : muta Erubescantimpii.el deducantur in infernum : muta
fiant labia dolosa, efficianlur labia dolosa, quoeloquuntur adversus ju-
Quoeloquuntur adversusjuslum iniquitatem, in su- slum iniquitatem, in superbia et contemptu.
perbia el abusione. B
Quant magna mitliiludodulcedinistuoe,c-r-\Dominet Quant magna [Ms. multa] multitude dulcedinis luoe,
quant abscondislitimentibusle. Domine: quam abscondisli limenlibus te,J et perfecisli
Perfecisli eis qui speranl in te, in conspeclu filio- eam sperantibus inle,'inconspeclu filiorum hominum!
rum hominum.
Abscondeseos in abscondilo faciei luoe,a conlurba- Abscondeseosin abdilo vullus lui, a conturbalione
lione hominum. hominum.
Protèges eos in tabernaculo tuo, a conlradiclione Protèges eos in labernaculo tuo [Ms. lac. luo], a
lingiiaruin. 'Conlradiclione linguarum. t
BenediclusDominus, quoniam mirificavit misericor- Benediclus Dominus, quoniam mirificavit miseri-
diam suam mihi in civilatemunila. cordiam suant in civilate circunislaniioe.
Ego aulem d dixi in cxcessumentismeoe: Projeclus Ego i autem dixi in pavore meo: Projeclus sum a
sum a facie oculorumtuorum. vultu oculorum tuorum.
Ideo exaudistivocemorationis meoe,dum clamarem Ideo exaudisti vocem deprecalionis meoe, dum
ad te. clamarem ad te.
*
DiligiteDominum,omnessancti ejus, -f- quoniam e' Diligite Dominum, omnes sancti ejus : quoniam
veritales requiret Dominus : et relribuet abundanter verilalem requiret [Ms. requirit] Dominus, cl retri-
facieniibus superbiam. buct his qui abundanter faciunl superbiam.
Viriliter agile, et conforlelur cor vestrum, omnes Viriliter agile, et conforlelur cor vestrum, om-
oui sncralisin Domino. nes. nui sneratis in Domino Fil/s. Dominuml.
PSALMUS XXXI.
f ..,X HU'Ct DAVID, 1NTELLECTUS. G IPSI DAVID, INTELLECTUS [Jlis. INTELLIGENTU].
Beat! quorum remissoesunt iniquitales, et quorum Beaii quorum remissoe sunt iniquitales : et quo-
tecta sunt peccata. rum tecla sunt peccata.
Bealus vir cui non impulavil Dominus peccatum: Bealus vir, cui nonimpulavit [Ms. imputabit] Domi-
nec esl in spirilu ejus dolus. nus peccatum : nec[i!is. non] k est in ore ejus dolus.
Quoniamtacui, inveteraverunt ossa mea, dum cla- Quoniam tacui, inveteraveruiit omnia ossa mea : '
marem tota die. dum clamarem tota die."
s Quoniam die ac nocte gravata'est super me manus Quoniam die ac nocte gravaia est super me ma-
tua : conversussum in oerumna-j- mea ' dum confi- nus tua, conversus sum in oeruiniaa, dum configiiur
a Obelum voenlis in eo, Carus el Palat. ms. proe- manibus, ele.
figunt, haud tamen recle. 1 Pari consensu, et copula pretermissa, iidem libri
b Idem ms., ne confundar. habenl, perfecisli sperantibus in le: mox, in abscon-
c Rursum in codent ms. Diapsalma hic apponitur. dilo, pro abdilo.
d Testaiur idem S. Docior, hoc juxla Groecum r, i Conlinenter juxla Auguslinum Veronens. ms.
transiiilissc, quia Latimis sermo aliter é'xaracnvex- Ego dixi in excessumentis meoe: Projeclus a facie
primere non potest. Anle ipsum legebatur in Lalinis oculorum meorum, ideo exaudisti, Domine, vocem
codicibus, in pavore meo. Quod quidem muiare noluit orationis meoe,cum, etc. Videsis el liieroiiynium in
in sua priori emendalione Psalmorum. MART. ad Sunniam et Freielam.
e Minori numéro Palatin, ras. et Cari edilio veri- epist. k Solus Symmachus posuit èv T«
a-i6p.au «ÙTOÛ
tatem. Soïoç, in ore ejus dolus. Coeieri omnes interprètes
f lieront Palatin, ms. et Carus absque obelo, Ipsi in spiritu, habenl, prd in ore. MART.
'
David, etc. proefcrunl. Rursum Auguslinus et Veronensis ms. a cla-
s lidem obelis jugulant, voces, quoniam, el mox maudo me: mox configerelur, pro configiiur, librarii
lua, haud recte : tum plurium numéro, sequiori au- enim mendum est, quod habet Veronens. confringe-
tem manu, ms. iujustitias meas non abscondi, etc. rctur. Tum peccatum meum cognovi, et injustiiiani
b In iisdem libris, semel lantum est, Erue me de meam (ufhtori numéro, ul et paùlo posl) non
operui.
PATROL.XXIX. 6
171 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 173
gilur spina. -f- DIAPSALMA ,. A spina. DIAPSALMA.
Deliclummeum cognitum -f filii ' feci, et injusti- Deliclum meum cognitum libi feci : ct injustilias
tiam meamnon abscondi. meas non operui.
Dixi : Confilebor a -^ adversum me ', injusliliam Dixi : Pronnniiabo adversus me injustilias meas
meam Domino: el lu remisisti impielalem peccati Domino : el tu remisisti [Ms. dimisisti] impielalem
mei. DIAPSALMA. cordis mei. DIAPSALMA.
Pro hac orab'a ad te omnis sanctus, in tempore op- Pro hac orabit ad le omnis sanctus in lempore
porluno. opporluno : verumiamen in diluvio aquarum mulia-
Verumiamenin diluvio aquarum muliarum, ad eum rum, ad eum non d approximabunt.
non approximabunt. Tu es mihi refugium a pressura quoe Circumdedit
Tu es refugium meum a tribulalione quoe circum- me : exsullalio meaj redime me a circumdanlibus
dedil me : exsullalio mea, crue me a circumdanlibits me. DIAPSALMA.
me. DIAPSALMA. lntellectum dabo tibi, elQ inslruarn te in via hac
lntellectum libi dabo, et inslruam le in via hac qua qua gradieris : firmabo super le oculos meos.
gradieris : firmabosuper le oculos meos. Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est
Nolite fieri sicut equus et mutus : quibus non est inlelleclus.
intellecius. " In freno et camo maxillas eorum
conslringes
In camo el freno maxitlas eorum constringe, qui [Ms. confringe], qui non approximant [Ms. appro-
non approximant ad te. pinquaiilj ad le.
Multa flagella peccaloris: b sperantemautan in Do- Multa flagella peccalorum [Ms. peccaloris] : spê-
mino misericordia circumdabit. ranies aillent in Domino misericordia circumdabit.
Loetamini in Domino, el exsultale, justi :. et gloria- Lxlamini in Domino, el exsultale, justi : et glo-
mini, omnesrecti corde. riamini. omnes recli corde.
PSALMUS XXXII.
X PSALMUS DAVID\ PSALMUS [il/S. IPSl]DAViD.
Exsultale, justi, iu Domino: reclos decel collau- Laudaie [il/s. Exsultale], jusii, in Domino : rectos
dalio. decet-collaudaiîo.
*
Confilemini Dominoin eilltàra : in psallerio deccm Confilemini Domino in cilbara : in psallerio dé-
chordarum psallile illi. cent chordarum [Ms. decachordo] psallile ei |il/s.
T>lac. ci].
Cantate ei canticum novum : bene psallile -; ci \; Cantate [il/s canite] ei catuicum novum : bene
in vociferalione. psallile ei in jubilalione.
Quia rectum est verbum Domini: el omnia opérai Quoniam reclus esl sermo Domini : et omnia
ejiis in ftde. opéra ejus in Dde.
Diligil misericordiam el judicium : misericordia j Diligit misericordiam et judicium : misericordia
Dominiplena est terra. Domini plena est terra.
Verbo Dominicoelifirmali sunl : el spirilu oris cjuss Verbo Domini coeli firmali sunt, el spirilu oris
omnisvirlus eorum. cjus omnis virlus eorum.
Cengregans, sicul in ulre, aquas maris : ponens inn Congregans, sicul in ulrem, aquas maris : ponens
thesàuris abyssos. in thesàuris abyssos.
Timeal Dominum omnis terra : ab eo aulem com- Timeal Dominum omnis terra : ab ipso autem
moveanluromnes inltabitanlesorbem. commoveaniur f universi, et omnes qui habitant
orbem.
Quoniamipsedixit, cl facla sunt : ipse mandavil, et ,t Quoniam ipse dixit, el facla sunl : ipse mandavit
creata sunt. « et creata sunt.
Dominus dissipai cousilia gentium, reprobal -i- au- [. Dominus dissipai [il/s. dissipavit] consilia gen-
tem * cogiiationespopulorum : -i el reprobal consilia ;0 lium, reprobal autem cogiiationes [5/s.cogilatîoncm]
principum *. populorum : el reprobal consiiia principum.
Consilium X autem ', Domini in oeiernum manel, (| Consilium vero Domini manel in oeiernum: cogi-
cogiiationescordis ejus in generatione et generalionem. i, taiiones cordis ejus in soeculumsoeculi[il/s. soecula
Beala gens cujus c X est \ Dominus Deus ejus : soeculorum].
populus, quem elegit in hoereditatemsibi. Beala gens cujus est Dominus Deus eorum : po-
"Perperam in Manianoeî editione hic eral pro aste- ;- dis notis non semel peccat.
risco obelus, cum satis lamen aperte in Hebroeo :o d lidem, appropinquabunl,cui verbo cum addit
"ny, adversumme, resonct. Polerat vero et ipse aste- ,_ Veronensis ms. Diapsalma, dignum noiatu erat :
riscus abesse; sed nos de co suhslituendo Palalinus Jg quod a coeleris libris abludat.
ms. moiiuit. e (n codera ms. ut el Augusiino, statuant le in via
b Pluriura numéro idem habet nt«. sperantes. qua< ingredieris : affirnwbo,ele.
c Ulninique tacet Paint, liber, obelum August. et Veronensis liber voces, universi, ei,
scilicel,t
atque esl Verbum, sed et superîuS ïn bisce oppotieu- [I proelei'iuitlunl : àddunl Veto terroe, posl orbem.
 173 LIBER rSALMORlM. 174"
De coelorespexit Dominus : vidit omnes filios ho- A pubis, quem elegit Dominus in hoerediintem sibi.
minum. De coelo prospexit [Ms. respexii] Dominus, ct vi-
De proeparalo habilaculo suo : respexit a super dit omnes filios hominum, depra-paralo habilaculo
omnesqui habitant lerram. suo, respexit super omnes qui habitant orbem
Qui finxit singillatim corda eorum, qui intelligil [Ms. terrant].
omnia opéra eorum. Qui finxit singillatim corda eorum : qui intelligil
Non salvalur rex per mullam virtulem : el gigas in [Ms. 'lac. in] omnia opéra eorum.
non salvabitur in multiludine virlulis X &uoe\ Non salvabitur rex per militant virtulem suam :
Fallax equus ad salutem : in abundanlia autem vir- nec gigas salvus erit in mullitudine fortitudinis suoe.
lulis suoenon salvabitur. Falsus equus ad salutem : in abundanlia aulem
Ecce oculi Domini super ineluenles eum, b -f cl * virtutis suoenon eril salvus.
i» eis qui sperant super misericordiaejus. Ecce oculi Domini super timentes eum, speranles
Ut eruat a morte animas eorum : el alat eos in autem in misericordia ejus : ut eripiat a morte ani-
famé. mas eorum, et alat eos in famé.
Anima nostra sustinel Dominum: ° X quoniam ' Anima autem nosira suslinel Dominum, quoniam
adjulor cl proleclor noster est. B adjulor et proteclor nosier esl : et [.Ifs. quia] in ipso
Quia in eo loelabitur cor nosirum : el in nomine loetabilur cor nostrum, et in nomine sancto ejus
sancto ejus speravimus. speravimus.-
Fiat misericordia tua, Domine, super nos : que- Fiat, Domine, misericordia lua super nos sicut
madmodumsnp.rnvimusiu le. speravimus in le.
PSALMUS XXXIH.
d DAVID, CUMIMMUTAVIT VULTUM SUUM CORAM ABIME- PSALMUS DAVID, CUM[3is. IPSIDAVIDQUANDO] COSiMUTAVIT
LECII,ETDIM1S1T EUM,ET ABIIT. VULTUM SUUM CORAM ABIMELECH , ET DIMISIT EUM ,
ET ABIIT.
BenedicamDominumin omni tempore : semper laus Benedicam Dominum in omni lempore : semper
ejus in ore meo. laus ejus in ore meo.
In Dominolaudabitur animamea: attdianl mansueli, In Domino laudabitur anima mea : audiant man-
et loetentur. sueli, el loelenlur.
MagnificateDominum mecum: et exallemus ncmen MagnificateDominummecum : cl exallemus nomen
ejus in idipsum. C cjus in invicem [Ms. unum].
^ Ex \ quisiviDominum, et exaudivil me: ct ex Inquisivi Dominum, ei exaudivil me: el ex omnibus
omnibustribulationibusmeiseripuit me. e tribulationibus meis eripuil |il/s. eruil] me.
Acceditead eum, el illuminamini : et faciès veslroe Accedile ad cura, el illuminamini : el vullus veslri
non confundentur. non erubesceui.
Iste pauper clamavil, et Dominus f exaudivil X Lie pauper [Ms. inops] clamavit, el Dominus ex-
eum ', el de omnibus tribulationibus ejus salvavit audivit eum : el ex omnibus tribulationibus ejus li-
euni. beravit [Ms. salvum fecil] cum.
Immillet angélus Dominiin circuilu limcntiumeum: Immiltet angélus Domini [Ms. angelum Dominus]
el eripiet eos. in circuilu limenliunieura :eieripicl[JI/s. cruel]eos.
Guslate, el videle, quoniam suavis s -f- esl l Do- Guslate, et videte, quoniam suavis esl Dominus :
minus : Bealus vir qui sperat in eo. Bealus vir qui speral in eo [Ms. eum].
TimeleDominum -^ omnes \ sancti ejus : quoniam Timele Dominum omnes [Ms. tac. omnes] saucli
non esl inopia timentibuseum. ejus quoniam nihil deest limentibus eum.
Divileseguerunt et esurierunl : inquirentes b aulem Diviles eguerunt et esurierunt : inquirentes au-
*D; tem Dominum non déficient [Ms. minuenlur] omni
Dominum, non minuenluromnibono. -=-DIAPSALMA
bono. DIAPSALMA.
Vaille, filii, audite me : timorem Domini docebo Veitile, lilii, audile me [Ms. lac. me] : timorem
vos.. Domini docebo vos.

a Hicvero adverbium ms. obelo jugulât.

super, obelo idem ms. con-
fodit : et est tamen in Hebr. Sit.
b Aliter Palal. ms. habel, et -r in eis * qui spe-
rant, etc. haud lamen recle.
c Neque hoc bene est, quod hune obelum Palat.
ms. dissimulât.
d In palat. ms. Psalmus David, cum, ele. inscri-
bilur. Carus ab Hebraici alphabeli démentis singulos
versus juxla ordinein auspicatus esl.
eji's
DDiapsalma
hic loci idem-ras. apponil.
f De more pru.'pos!lk>ncmex vetbi cxtiiidirit, idem
e Hune vero obelum idem ms. proelermiitit.
b Vocem, aulem, quoeet in Hebr. lexiu resonat,
ul et Diapsalma, quod obelo confodilur, Palatin,
ms. ignorai.
1 Ex August. Veronens. ms. Non salvus fiel rex
in mullitudine virlulis, ct, in mullitudine virlulis suoe.
Mendax equus, etc. Paulo post, et speranles super
misericordiaejus ut eruat amorle,vAe.denique, Anima
nosira parions erit Domino quouiam, etc.
175 S. Hll-.ROMYMI D1Y1NABIBLIOTHECA. 176
: cl cupit [il/s. diligil]
Quis est homo, qui vutt vitam: ditigit dies videre A Quis esl homo qui vull vilain
bonos? videre dies bonos?
Prohibe liuguam luam a malo : et labia tua ne lo- Cohibe liuguam luam a malo : el labia lua ne [Ms.
quanlur dolum. ut non] loquanlur dolum.
Diverte a malo et fac bonum : -f in \ quire pacem, 6 Diverle a malo, el fac bonum : inquire pacem :
et a perscqucreeam. el sequere eam.
Oculi Domini super jus'los : el aures ejus in preces Oculi Domini super juslos : et aures ejus ad [il/s.
eorum. in] preces eorum.
Vullus -i autan ', Domini super facieniesmala, ul Vultus aulem Dominisuper facienies mala ul per-
perdal de terra memoriameorum.
*
dal de lerra memoriam eorum.
Clamaveruut -i justi et Dominus b' exaudivil •*- Clamaverunt justi, ct Dominus exaudivil eos : et
eos * el ex omnibus Iribulalionibus eorum liberavil ex omnibus iribulalionibus eorum liberavil [Ms.
eos. ernii] eos.
Juxla'esl Dominus his, qui tribulalo sunl corde, el Juxla esl Dominus his quib tribulalo sunl corde;
humiles spirilu salvabil. et humiles spiritu salvavil.
Multostribulalionesjustorum : cl de omnibushis li- B Multoetribulaliones justorum : el de his omnibus
berabiteosDominus. liberavil [Ms. eruit] eos Dominus.
Custodit-r Dominus *,omnia ossa eorum: unum ex Dominus custodit omnia ossa eorum : unum ex
iis non conterelur. eis [Ms. illis] non conlerelur.
Mors peccalorum pessima : el qui oderunt juslum Mors peccalorum pessima est [Ms. lac. esl] : cl
delinquenl. qui oderunt juslum delinquenl ]il/s. delinquunl].
Redimel Dominus animas servorumsuorum el non Redimel Dominus animas servorum suorum : cl
c dcliiiquclomnes qui speranl in eo. non delinquenl omnes qui sperant in co \Ms. eum].
*
-: PSALMUS XXXIV. ,
•4 IPSI\ DAVID. HUICDAVID.
Judica, Domine, nocentes me : d expugna impu- Judica, Domine, nocenles me : expugna impugan-
guanles me. les [Ms. expugnanles] me.
Appréhendearma el sculunt : ct exsurge in adjuto- Appréhende arma etscutum : el exsurge in adju-
rium mihi. torium mihi.
Effundeframeam, el concludeadversuseos qui per- r. Effunde frameam, et conclude adversos eos qui
sequuntur me : dieanimoemeoe: Salus lua egosum. meperscquuiilur :dicaiiiuioemea,)Salusluaegosura.
Coufundanlur el revereantur, c quoerentesanimam Contandaniur ct revereantur i inimici mei, qui
meam. quoerunl animam meam.
Avertantur relrorsum, et coufundanlur, cogitantes Avertantur relrorsum , et erubescant, qui cogi-
mihi mala. tant [il/s. cogitanlcsj mihi mala.
Fiant tamquampulvis anle faciemventi: el angélus Fiant lamquam pulvis anle faciem venti, cl angé-
Domini coarctaus -f eos ', lus Domini i alfligcns eos,
Fiat via illorum tenebroeet lubricum: et angélus Fiani vioeeorum lenehroeet lubricum : et angélus
Domini persequenseos. Domini persequens eos.
Quoniamgratis absconderunl mihi interitnm laquei Quoniam gratis absconderunl mihi intcrilum la-
sui : supervacueexprobraverunlanimam meam. quei sui : vane exprobraverunt animam meam.
Veniat illi laqueus, quem ignorai, el caplio, quam Veniat illis laqueus quem ignorant, et caplio,
abscondit,appréhendât eum: -t- el \ in laqueum ca- quant occultavcrunt, appréhendât [Ms. comprehen-
'
dal in ipsum. dat] eos : cl in laqueum incidanl in idipsum.
Animaaulem mea exsultabit in Dominoet deleclabi-U Anima autem mea exsultabit in Domino : ct dc-
lur super salulari suo. leclabilur super salulare k ejus.

n In Palat. ms. el sequere eam, recentior manus
scripsit.
b Idem ms. proeposilioncm verbi exaudivil veru
transverberat.
c Temerc in Pabuino cod. sequior manus rescripsit
derelinquel.
d Proepositionemex de more Palatin, ras. iSe),iÇst.
<-'Ilerura sccuudis curis reposilum in Palatin, ras.
quir quoerunl.
Carus obelum verbis in ipsum proeposueral. In
Palatin, aulem cod. rescripsit sequior manus in
ipso.
« Continental' ex August. ul cl coetera quoein libri
albo aiinolavinius. Veronens. ras. Déclina a malo, el
fac' quod bonumest : quoerepacem, ele.
Alque hoc unicecura Augusiino Veronens. ms. his
qui oblriverunl cor: lum, salvos faciet pro salvuvil,
sive saltabit.
' Tacent in Veronensi ms. ul cl apud Auguslinum
voces inimici mei.
i lideni libri tribulans eos : tirai miunri numéro.
Fiat via eorum: et paulo post, absconderunl mihi
corruplionemmuscipuloesuoe,quod nomen pro laqueo
subsequeniibus locis iierum ilerumque servant :
muscipula quant ignorant : el, in muscipula incident
ipsa.
k Librarii inendo luum legil Veronens. ms. pro
muni, ul est apud Auguslinum.
 177 LIBER PSALMORUM. 178
Omnia ossa m:a dicent : Domine, ouïs 'similis ° A Omniaossa mea dicent : Domine, quis similis libi?
tibi ? eripiens [Ms. eruens] inopcm de manu foriioris cjus :
Eripiens inopcm de manu fortinrum ejus : egenum egenum et pauperem a rapienlibus cum [il/s. diri-
et pauperema diripienllbuseum. Surgenlesb lestes ini- pienlibus].
f u'i quoeignorabaminterrogabant me. Exsurgenles |il/s. Insurgentes] testes iniqui, quoe
Retribuebanl mihi mala pro bonis : slerililatent ignorabam inlerrogabanl me : et [Ms. tac. et] re-
animoemeoe. tribuebanl mihi mala pro bonis, et sterilitalem
Ego autem cum mihi molesli essenl : induebar ci- animoemeoe.
licia. Ego auiem dum [Ms. cum] mihi mo'esli essent :
Humiliabam in jejunio animam meam : et oraiio induebam me cilicio [il/s. cilicium], et humiliabam
mea in sinu meoconverlclur. in jejunio animant meam, et oraiio mea in sinu meo
Quasi proximum, c ct quasi fralrem nosirum, sic [il/s. Sinura meum] converlebatur.
complacebam: quasi lugens et conlrislalus, sic humi- Sicut proximum, cl [il/s. tac. el] sicul fralrem nos-
liabar. irum, ila complacebam : lanquant lugens ct conlri-
Et a.lversum me loelatisunt, el convenerunt: con- slalus, ila huntiliabar.
gregala sunl super me flagella, el ignoravi. B b Adversus me loetali sunt, et convenerunt, et
Diisipati sunt, nec compuncli, tentaverunlme, sub- congregaverunl in me flagella , et ignoraverunt.
sannaverunl me subsannalione: frenduerunl super me Dissolulisunt, neccompunclisunt, tentaverunl me,
dentibussuis. et deriserunl derisu : striderunt in me dentibus suis.
Domine, quando respicies? Restitueanimant meam Domine, quando respicies? Rcsliiue animam
a maligniiate eorum, a leonibusunicam meam. meam a malcfaclis [Ms. abasluliis] eorum, et a
Confileborlibi in ecclesia magna : in populo gravi leonibus unicam meam.
laudabole. Confilebor libi, Domine, in ecclesia magna [ il/s.
Non supergaudeanl mihi, qui adversantur mihi mulia ] : in populo gravi laudabo te.
inique : qui oderunt me gratis, el annutint oculis. Ul [Ms. lacet m] non insultent in me [Ms. mihi],
Quoniam mihi quidem pacifi:e loquebanlur : el in qui adversantur mihi inique : qui oderunt me gratis,
iracundia •>*<• terroe* d loquenlésdolos cogilabant. etannuebanl [Ms. annuenles] oculis.
El dilalaveruul super me os suum, dixerunt : Euge, Quoniam mihi quidem pacilice [ Ms. pacifica ] lo-
euge, viderunloculi nostri. quebanlur ; et super iram [il/s. in iraj dolose cogi-
Vidisti, Domine, ne sileas : Domine, ne discedas labant.'
a me. G Dilalavcrunt in me os suum, dixerunt : Euge,
Exsurge, et in'ende judicio meo : Deus meus, et euge, videront oculi nostri : vidisti, Domine, ne
Dominus c meusin causant meam. silas : Domine, ne discedas a me.
Judica me secundumjuslitiam luam, Domine Deus Exsurge, Domine , et intende judicium meum
meus, el non supergaudeanlmihi. [ il/s. judicio meo ] Deus meus, et Dominus meus in
Non dicant in cordibns suis : Euge, f euge, animoe causant meam.
noslroe: nec dicant : Devoravimuseum. Judica me i secundum magnant misericordiam
Erubescanl, et revereantur simul, qui gralulantur tuam , Dimine Deus meus, ut non insultent in me
m alis meis. inimici mei : nec dicant in cordibus suis :. Euge,
Induanlur confusione el revereniia , qui e magna euge, animoenostroe,nec dicant : Ob-orbnimus eum.
lo'iuuntur super me. Erubescant, et revereantur simul, qui gralu-
Exsultenl, ct loetenturqui volunl juslitiam meam: lantur malis meis : induanlur pudore el revereniia ,
el dicant semper : MagnificeturDominus, qui Volunl qui magna loquunlur adversum me.
pacem servi ejus. Exsultenl cl loetenturqui volunt juslitiam meam :
Et lingua mea meditabilur juslitiam tuam : tota et dicam semper : MagnificeiurDominus, qui voirait
die laudem tuam. pacem servi ejus. Sed [il/s. tacet sed] et lingua mea
u meditabilur juslitiam tuam : tota die laudem tuam.

a M-. Palalinus quis similis tui ?
b Denuotemere prior S Mitera in Palatin, ms. de-
lelur, ut legatur alio sensu, Urgentes.
n lu eodem ms. et copula desiderattir.
d Videlur ipsum quoque verbum loquenlés, aste-
risco illustrauduni, sive ipsi poslponenda finalia
puncla : in Groecis enim exemplarihus comraunis
edilionis utrumque desideralur , yHç"^KAOÛVTE?.
c In Palatino ras. pronomen meus, obelo confo-
diiur.
f Allerum euge in Palatin, ms. veru proefixnni
habet : lirai devorabimuspro devoravimuslegilur.
s Haud bene in eodem ms., maligna loquuntur :
pro magna , etc.
b Conlinenler juxta August. Veronens. ms. et ad-
versus me loetatisunt, et conveneruntin unum, con-
gregata sunl in me flagella, el ignoraverunt. Discissi
sunl
' : tum el subsannaverunlme nibsannalionem,etc.
In Augusiino et Veronensi ms., et dilalavcrunt:
tum idem plus habet dixerunt mihi, quod pronomen
neque Groecusipse lextus, nec libri, quos scio, alii
habenl.
i In Veronensi oequeatque AngusiinianoPsallerio,
Judica me, Domine, secundumjuslitiam meam , Do-
mine Deus meus, non insultent, etc., non dicant in
corde suo, el absorbuimuspro obsorbuimus: denique
paulo post, gralulantur malis meis, indwintur confu-
sionemet reverentiam.
179 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 180
!PSALMUS XXXV.
f '• a )N FINEM,SERVO DOMINI DAVID. A IN FINEM,SERVO DOMINI DAVID [Ms. IPSI DAVID ] ;
Dixil injuslus , ul delinqual in semelipso : non est PSALMUS.
timor Dei anle oculos ejus. Dixit injuslus, ut delinqual in semelipso : non
Quoniam dolose egit in conspectuejus : ul invenia- est timor Dei ante oculos ejus.
tur iniquitas ejus ad odium. Quoniam dolose egit in conspectu ejus : ut inve-
Verba oris ejus iniquitas el dolus : noluil inlelligere, niret iniquitatem suam et f odium.
ul bene ageret. Verba oris ejus iniquitas el dolus, noluil inlelli-
Iniquitatem medilalus est in cubili suo : aslilit b gere , ut bene ageret : iniquilalem medilalus est in
4- omni \ vioenon bonoe, malitiam -f- autan * non cubili suo.
odivit. Aslilit omni vioe non bcnoe : malitiam autem non
Domine in coelo misericordia lua : -f- et \ veritas odivii.
tua usque ad nubes. Domine, in coelo misericordia lua : el veritas
Juslitia lua sicul montes Dei : judicia tua abyssus tua usque ad nubes.
multa. Juslitia tua sicul montes Dei : **et judicia lua
Homineset junienla salvabis, Domine : quemad- abyssus mulia.
modummultiplicastimisericordiamluam, Deus! B Homineset jumenta salvos faciès, Domine: quem-
Filii autem liomiitum, in tcgmine alarum tuarum admodum multiplicasti misericordias tuas, Deus :
sperabnnt. Filii aulem hominum in proleclione alarum tua-
lnebriabunlur ab ubcrlalc domus luoe: el torrenle " rum sperabunt : incbriabuntur ab ubertate domus
voluplalis luoepotabiseos. tuoe, et torrenle voluplalis tuoe potabis eos.
*
Quoniamapud le est fons vitoe: -i- et in lumine Quoniam apud te est fons vitoe: et [ il/s. tacet el]
tuo videbimuslumen. in lumine luo videbimus lumen.
Proelende misericordiam luam scientibus le et jus- Proelende misericordiam luam scientibus le : et
litiam tuam his qui recto sunt corde. juslitiam luam his qui recto sunl corde.
Non veniat mihi pes superbioe: et manus peccaloris Non vcnial mihi pes superbioe : el manus pecca-
non moventme. torum non moveat [ il/s. moveanl ] me.
Ibi ceciderunl qui operanlur iniquitatem : expulsi Ibi ceciderunt omnes qui operanlur iniquitatem :
sunt, nec poluerunt store. expul-i sunl, nec potuerunt stare.
PSALMUS XXXVI.
'
•i IPSI DAVID. I
C HUIC[ Ms. IPSI] DAVID.
d Aleph. Noli oemulari in
malignanlibus : neque Aleph. Noli h oemulari inier malignantes, neque
zelaveris facienies iniquilalem. oentulatusfueris facientes iniquilalem.
Quoniam tamquam fenum velociler arescent : et Quoniam lamquam fenum velociler arescenl : el
quemadmodumolera herbarum ° cilo décident. sicut olera herbarum cilo cadent.
Betb. Spera in Domino, et[fac bonitalem: -*- et * Belh. Spera in Domino, et fac bonitalem : et
inhabila lerram, el pasceris in divitiis ejus. inhabila terrant, et jiasceris in divitiis [ Ms. divi-
Delectare in Domino; et dabit tibi pelitiones cordis libus ] ejus.
lui. Deleclare in Domino : et dabit libi pclitioneni
Gimel. Révéla Dominoviam luam, et spera in eo : cordis tui.
el ipse faciet. Gimel. Révéla Domino [ il/s. ad Dominum] viam
Et eduectquasi lumen juslitiam tuam, et judicium luam, et spera in eo [ Ms. eum ] : el ipse { faciet.
tamquam meridiem. El educel lamquam [ il/s. sicul] lumen juslitiam
Dalelh. Subditus esto Domino, et ora eum : luam : el judicium luum, sicut meridiem.
Noli oemulariin eo qui prosperatur in via sua ; Dàletli. Subditus esta Domino, et obsecra cum :
in homine faciente injusiitias : ]I) ne oemulatusfueris [Ms. suboemuleris] eum, qui pro-
speratur in via sua, in homine faciente iniquilalem.
a Carus ipsi, Palalinus ms. proeponil Psalmus. sel : sic infra , odio habuit pro odivi.
b Palalinus ms. hune el qui proxime subsequitur, e Proetermissa et copula, unanimes conlinuo le-
obelos proetcrmitiii : lum ad versus finem Diapsalma gunt Auguslinus et Veronens. ms. judicia lua sicut
apponil utrumque minus bene. abyssus mulia. Homineset jumenta salvabis, Domine,
c In Palatino ras., voluntalis.
d Hune psalmum recenset Hieronymus in Prologo sicul multiplicala est misericordiatua, Deus : et in
sequentis versiculi fine, lorrentem delickruit tuarum
Scripturarum inter eos , qui viginti duarunt littera - potabis eos.
mm lexunlnr alphahelo : quare lilteras, sive earum k Ms. suboemulariin malignanlibusneque mnuleris
noioioa reiiiiuimiis in hoc psalmo. MART. etc. ; tum unice cum Auguslini, cilo arescent, et sicut
—Hebraicialphabeli liitera> cuique juxla ordinera olera prati cilo cadent.
versni proeposilasPalalinus ms. ignorai. 1 Quod proefert Veronensis ms. fac bonitalem pro
0 Hic obelum Palatin, ms. voci ci(o
proefigit, a ipse faciet, facile de superiori proxime versu librarius
quo sequenti vero et copulam eximit.
f lidem aliud agens supposuit.
unice inter se consentientes libri et odis-
 181 LIBER PSALMORUM. 182
Ile. Desine ab ira, et derelinque furorem :noli i A He. Desine ab ira, el derelinque [ilfs. relinque] fu-
oemulari, ut maligneris. rorem , ne oerauleris [il/s. suboerauleris], ut h ne-
Quoniam qui malignantur, exlerminabunlur : susti- quiler facias.
nentesautem Dominum, ipsi hoerediiabnnlterrant. Quoniam qui nequiler agunt, exlerminabunlur :
Vav. El adhuc pusillum, et non erit peccator : ei! qui vero exspeclanl Dominum , ipsi hoereditate pos-
quoereslocum ejus, et non invenies. sidebunt lerram.
Mansueliautem hoereditabuntterram : el délecta- Vau. Pusillum adhuc, et non erit peccator : et
bunlur in mullitudine pacis. quoeres locum ejus, nec invenies.
Zain. Observabitpeccatorjuslum : el stridebil supei 1 Mansueliautem possidebunt lerram : et delecla-
eum dentibussuis. a huniur in mullitudine paci.--.
Dominus -k autem * irridebit eum: quoniamprospi- Zain. Observabit peccator justum, et fremet [Ms.
cil quod véniel dies ejus. slridei] super eum dentibus suis : Dominusaillent ir-
Hetli. Gladium evayinavcruntpeccaiores : inlende- ridebit eum, quoniam prospicit quod véniel dies ejus.
runt arcum suum, Heth. Gladium evaginaverunt [il/s. eduxcrunl]
Ut b dejiciant pauperem et iiiopem : ut trucident peccaiores : tetenderunt [Ms. exlenderunl] arcum
rectos corde. B suum, ul dejiciant inopcm et pauperem, ut truci-
Telh. Gladius eorum inlret in corda ipsorum : el dent rccios corde.
arcus eorum confringatur. Telh. Gladius [Ms. framea] eorum inlret in cor
Melius ° est modicumjusto , super divilias peccato- ipsorum : et arcus eorum conteralur.
rum multas. Melius est modicum justo, super divilias peccalo-
Quoniam bracltia peccalorum conterentur : confir- rum multas.
mât aulemjustos Dominus. Quoniam bracliia peceatorum conterenlur : con-
Jod. Novit Dominusdies ïmmaculalorum: el hoere- firmai autem justos Dominus.
ditas eorum d in oeiernumerit. Jod. Novit Dominusvias immaculatorum ; et hoe-
Non confundentur in lempore malo : et in diebus reditas eorum in oeiernumerit.
famis salurabuntur. Non confundentur in lempore malo : el in diebus
Caph. Quia peccaioresperibunt. famis salurabuntur i [il/s. manel].
Inimici vero Domini mox e ut honorificatifuerint Caph. Quoniam peccaiores peribunt.
et exaltali : déficientesquemadmodumfumus déficient. Inimici aulem Domini mox ut honorait cl exalta"!1
Lamed. Muluabitur peccator, et non solvet: justus fuerint : déficientes ut fumus, déficient.
aulem miseretur, et f tribuct. G Lamed. Mutualur peccalor, et non solvit : juslus
Quia benediceiilesei hoerediiabnnllerram : maledi- autem miserelur, et commodat.
centesaulem ei disperibunl. Quoniam benedice.iiies eum possidebunt lerram :
Ment. Apud Dominum gressus hominis dirigentur : maledicenles aulem illum disperient.
el viam ejus volet. Mem.A Domino gressus hominis : dirigunlur [Ms,
Cum ceciderit, non collideltir: quia Dominus suppo- dirigetur] : el k viam ' ejus volet.
nil manum suam. s Cum ceciderit juslus, non conturbabilur : quia
Nun. Junior fui, elenimsenui : el non vidi juslum Dominus firmat manum ejus.
Nun. Juvenior fui, el senui : et non vidi juslum
derelictunt, necsemen ejus quoerenspanan. nec semen ejus egens pane.
Tota die miseretur, el commodat: et semenillius in dereliclum,
Tota die miseretur, el commodal : cl semen ejus
bcnedictione-f- erit *
n bcnedictione erit.
o Addit hic Palal, ms. Diapsalma. benedicenles eum],hoeredi'.ale(vel lioerediialem) pos-
b Palat. ras. decipiant, quem errorem discimus sidebunt lerram, unice ex cjusdeni emendalione sunl.
eliam Veronensis Psalterii sciibant errasse. D k In edito Cari, cupil nimis. Mss.vero Carnulensis
< Tacel idem ras. verbum est, quod neque in Groe- et Sorbonicus , qui Romanum Psalterium habent
co resonat. legunt volet, sine nimis : quod quidem
d Proepositionem in Palatin, ms. et Carus obelo descriptuni,
expunxisse videlur Hieronymus, quia additum illud
jugulant.
e Idem ms. ul voeula proelermissa, verba et exal- tum. agnoscebat, iiee haberi apud qnemquara Interpre-
MART.
tati, minio iufecla reproeseniai. 1 Tacel idem ms. quod ct superfluum est.
f Sequior manus in eodem cod. re?eripsit relribuel. Plus vero mox habei,juslus, confirmai manum cjus. Juvenis
s lieront hic Diapsalma addit Palatin, ms. tum fui, et ecce senui : deinde quoerenspanent, pro egens
adverhium elenim ex parle, oëe^'Çsi H- el enim se- pane, et pro commodat, feneral, celebri illa sentenlia
nui, eic. taelur in enarrationibus ad hune locum,
h Pio nequiler hic atque infra maligne iidem libri Auguslinus
Feneralur quidem Latine dicitur et qui dut mutuum, el
proférant : tum suslinenles aulem Dominum, cura qui accipil : planius hoc aulem dicitur, si dicamus,
Gallicano, quoeum rursum, el adhuc pusillum , etc. Fenerat. Quid{ad nos quid grammatici velinl ? melius
et non
' invenies. in barbarismo noslro vos inleltigitis, quam in nostra
Plus habei Veronens. ms. mansueli aulem ipsi disertitudine vos diserii eritis. Ergo justus isle, iota
ha'rediiatvpossidebunt, etc., ferme autem cum Au- die miseretur el fenerat. Non -. lamit Veronens.
gu-iino. Psalterii editorern hic locus : nec lamen doceri tant
i Idem ms., slulim ut glorificabuntur, et exalta- luculento tesiimonio potnit, eam quoe ita proeferret,
buntur : a quo uno verbo, gloriabuntur, Auguslinusi Augusiinianaiu rccensioncin esse, non velerem,et
abludit. Coelerafoencralurpeccator,et non solvet,^tanii quam ipse pro ltala oblrudii, edilionem.
185 > S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 181
Samedi. Déclinaa malo, el fac bonum: ct inhabila t\ Samedi. Déclina a malo et fac bonum : et inhabila
in soeculumil -: soeculi *
in soeculumsoeculi[il/s. soeculasoeculorum]:
Quia Dominus ainal judicium, el non dcrelinquet Quoniam Dominus aniai judicium, et non derelin-
sauctos suos : in oeiernumconservabuntur. quet sancios suos : in oeternumconservabuntur.
*
-i Injusti punienlur el semenimpiorumperibit.
* Iujusli autem punienlur : et semen impiorum pe-
'Justi -i- aulem lioercdilubunlterrain : el inhabila- ribit.
bunl in soeculum-i soeculi* super eam. Jusii vero [il/s. tacet vero] hoereditate possidebunt
Plie. Os justi meditabilur sapienliam : et lingua ejus terrain :el inhabitabunl in soeculumsoeculisuper eam.
loquetur judicium. Plie. Os justi uiediiabitur sapienliam, et lingua
Lex Dei ejus in corde ipsius -f et \ non supplanta- ejus loquetur judicium.
bunlur gressus ejus. Lex Dei ejus iu corde ipsius : et non supplanta-
Sade. Considérât peccatorjuslum : et quoeril mor- buntur gressus ejus.
lificarc cum. Sade. Considérât peccator justum, et quoeril per-
'
Dominus -i autem non derelinqueteumin manibus dere \Ms. moriificarc] eum : Dominus autem non
ejus, ncc damnabil eum cumjudicabilur -i illi \ derelinquet euin in manibus ejus, nec damnabit
Coph. Exspecta Dominum, el cuslodi viam ejus, et B eum, cum judicabilur illi.
exaltabit le, ut lioereditalecopias lerram : cum perie- Coph. Exspecta Dominum, el cuslodi vias ejus, el
rint peccatoies, vidcbis. exaltabit te, ut e inhabiles lerram : cura perient
Vidi impium superexallalum, et elevatum sicut peccaiores, videbis.
cedros Libani. Vidi impium superexallalum, et elevatum super
Res. El transivi, et ecce non eral : el quoesivieum, cedros Libani.
el non esl inventas -f--locus ejus * Res. Transivi, ct ecce non erat : quoesivieum, et
Sin. Custodi innocenliam, et vide oequilatem: quo- non est inventas locus ejus.
niam sunt reliquioehomini pacifico. Si/i. Cuslodi veritaiem [Ms. innocenliam], et vide
Injusti aulem'disperibuntsimul, reliquioeimpiorum oequitaiein : quoniam sunt reliquioehomini pacifico.
interibunt. Injusti autem disperienlf simul reliquioe impio-
Vau b Thau. Salus aulem justorum a Domino -f- rum peribunt.
el * proleclor eorumin tempore tribulalionis. Vau Thau. Sains aulem justorum a Domino est
El adjuvabil eos Dominus, el liberabit eos : el *
[Ms. tacet est] : et proleclor eorum est in tempore
eruel eos a peccatoribusel salvabit eos, quia sperave- tribulalionis.
runt in eo. C Et adjuvabil eos Dominus, el liberabit eos : et
eripiel eos a peccatoribus, et salvos faciet eos, quo-
niam speraverunt in eo [il/s. eum].
PSALMUS XXXVII.
PSALMUS DAVID, IN COMMEMORATIONEM C -H PSALMUS DAVID(il/s. IPSI DAVID],IN REMEMORATIONE
DESABBATIIO *. [il/s. recordationem] SABRATHI.
Domine, ne in furore luo arguas me : neque in ira Domine, ne in s ira lua arguas me : neque in fu-
tua corripias nie. rore tuo corripias me.
Quoniamsagitloeluoeinfixoe sunt mihi : el confir- Quoniam sagiltoe tuoeinfixoe sunt mihi, et confir-
masti super memanum tuam. masli super me manum tuam.
Non est sanitas in carne mea a facie iroeluoe : non Ncc [il/s. non] esl sanitas in carne mea a vultu
esl pax ossibus meisa facie peccalorummeorum. iroe luoe, ct [Ms. tacel el] non esl pax ossibus meis,
Quoniam iniquitales meoe supergressoesunl caput a facie peccalorum meorum.
meum : d sicul onus grave gravaloesunl super me. Quoniam iniquitales meoe h superposuerunt caput
D meum : sicut omis grave gravatoe sunt super me.

a Atque hic minus bene Palalinus ms. obelum que in Hebr. neque Groecoipso lextu resonet, ad Pa-
omillii, nec ipse cjus libri ediior cavil decipiant latini ms. fidcin expunximus.
u Veronensis ms. et Auguslinus, ut hoereditatepos-
proii dejiciant. Coelera Auguslini omnia sunt.
Locumultimoelilteroealphabeti occupai vav isiud; sideas terram, cum pereunt peccaiores: lum super-
nam in Hebroeo cum nS'crVI Vllischuhalh legalur, exallari et elevari super, etc. Et transivi, et ecce non
id esl, vav ante,lliav, inilio versiculi ; prima ejusdeni eral : et quoesivi,etc.
versus non poluil edi Mitera, quin vav scriberetur. f Unice cum Augustino idem ms., disperienl inidi-
Mss. lamen lliav solununodo legunt, quod ct nos in psum, et reliquioeimpiorum interibunt. Sic postremo
Canone imilati sumus. MART. versu, eruel eos, el eximeteos ex peccatoribus.
— Videsis de postrenia hac liltera, quoead versio- RAuguslinus, quem Veronens. ms. describit, ne in
nem ex Hebr. diximus. CoelerumPalat. ms. obelum indignatione lua arguas me, neque in ira tua emenda-
proefigit voci autem. veris (al. entendes)me.
c Hieronymus ad Algasiumscribens meminit hujus b Iidem unice inter se concinentes libri, iniquitales
tituli. MART.— Idem ms. Die sabbati, obelo proeier- meoesuslulerunl capul meum, sicut fascis gravis gra-
misso, legit : haud bene, ut e>t quoque illud quod vatoesunt superme. Computuerunl,et pulrierunt livores
primo statim versiculo Diapsalmasubjuugit. mei : lantum reclius apud August. scribilur Compu-
d Antea proeponebalur et copu|a, quam, cura ne- truerunl, et puluerUnt.
ISS LIBER PSALMORLM. 18G
P«/r«et'M»lel comptas sunt cicatrices meoe,a facie A Compliqueront, etdelerioraverimt cicalrices meoe,
insipientioemeoe. a facie insipientioe meoe.
Miser factus sum el curvatus sum usquein finem : Miseriis^afiliclus sum, et curvatus sunt usque in
tota die conlrisialusingrediebar. finem : tota die conlrisialus e ingrediebar.
Quoniamlumbimei impleli sunl illusionibus: el non Quoniam anima mea compléta est illusionibus :
esl sanitas in carne mea. et non esl sanitas in carne mea.
Afflictussum, el Itumiliatus sum nimis : rugiebama Incurvatiis sunt et hurailiatiis sum usqucquaque,
gemitii Mtrdismei. rugiebam a gemilii cordis mei : el ante le est omne
Domine, anle le omnedesiderium meum: et gemitus desiderium meum, ct gemitus meus a le non est
meus a te non est abscondilus. absconditus.
Cor meum conturbalum est, dereliquit me virlus Cor meum conlurbatum esl in me, cl descruil me
mea, et lumen oculorum meorum, et ipsum non est forlitudo mea : et lumen oculorum meorum, non
mecum. est mecum.
Amici mei, el proxinû mei, adversum me appropin- Amici mei, ct proximi mei, adversus me appro-
qnaverunt, el slelerunt. piaverunt [Ms. appropinquwcrunt], et sicternnl, et
El qui juxta me erant, de longe slelerunt : et vim B proximi mei a longe slelerunt.
faciebanlqui quoerebanlanimam meam, El vim faciebant qui quoerebant animam meam :
Et qui inquirebanlmala mihi, loculi sunl vanitates : et qui f inquirebant mala mihi, locuti sunt vanita-
et dolos tota die medilabantur. tes, et dolos Iota die medilabantur.
Ego aulem tamquam surdus non audiebam, et sicut Ego autem vclut surdus non audiebam; et sicut
mutus non aperiens os suum. mutas, qui non aperit [Ms. aperiens] os suum.
Et factus sum sicut homo non audiens : et non Ita- Et faClussum ut homo non audiens : et non Ita-
bensin ore suo redargutiones. a liens in ore suo increpaiiones [Ms. argutiones].
Quoniam in te, Domine, speravi, lu exaudies, Do- Quoniam in te, Domine, speravi s, dixi : Tu exau-
mine Deus meus. dies me, Domine Deus meus.
Quia dixi : Ne quando supergaudeanl mihi -f ini- Quia dixi : Ne aliquando insullcnl in me inimici
mici mei ', et dum commovenlurpedes mei, super me mei, et dura coramovcrenlur pedes mei, in me ma-
magna loculi sunt. gna loculi sunl.
Quoniam ego in flagella paratus b sum : et dolor Quoniam ego ad flagella paratus sum : et dolor
meusin conspectumeo semper. meus ante me esl semper.
Quoniam iniquitatem meam annuntiabo : -J-et ', co- G Quoniam iniquitatem meam ego pronuntio : et L
gitabopro peccato meo. cogitabo pro peccata meo.
Inimici autem mei vivunt, et confirmait sunt -f- su- Inimici mei autem vivunt, el confortali sunt super
* me : et mulliplicali sunl qui oderunt me inique.
per me et multip'.icatisunl, qui oderunt me inique.
Qui relribuunl mala pro bonisdetrahebanlmihi : quo- Qui relribuebant mihi mala pro bonis, detrahe-
niam sequebarbonitalemc. banl mihi quoniam subsecutus sum justiliam '.
Ne derelinquas me, Domine Deus meus : ne disces- Ne derelinquas me, Domine Deus meus, ne di-
seris a me. scesseris a me : intende in adjulorium meum, Do-
Intende in adjutorium meum, Domine, d -r Deus * mine Deus salutis meoe.
salutis meoe.

a Hic iterum Diapsalma de suo Palalinus ms. ad-
dit.
b Reclius idem ms. verbum sum lacet : plus vero
habet subsequenti versu, ego annuntiabo, eic.
c Rursum Diapsalma hic idem ras. subjungil : lum
legit, iVouderclinquas, etc.
d Hune obelum sequior manus in Palatino ms. de-
levit : proestabat vero ipsum, Deus, nomen, quod ne-
que0 in Groecoest, induci.
Pari consensn Auguslinus el Veronensis ms. ha-
benl ambulabamproingrediebar : el paulo posl, infir-
mants sum pro incurvalus, ct tisane «imis pro usque-
quaque.
! Auguslinianirai et Veronense , quod idem est,
Psalterium, oui quoerebantmala mea, loculi sunl vani-
talent, ct dolum tota die medilabantur, vitiose enim
ejus edilor proefert medilabuniur.
s Hic verbum dixi, lum me pronomen iidem cum
Gallicano proetereunt : mox vero qnod pro insultent
in me, proeferi Veronens. exsultenl mihi, propius qui-
dem Gr.rco Èîrt/a'owo-'p.01hoeret: ab Augustino au-
lem, ul ne quid d'issimulemus, in vulgatis saltem
exeraplaribus, abludit, ubi velus lectio insultant ii\
me, relinetur. Falso itaque Veronensis ejus ms. edi-
lor ait, ne aliquando exsultenl ab Augusiino quoque
legi in enarralione hujus psalmi, num. 22. Vix ego
hanc lectionem Augusiino nolam fuisse conjicio ex
r.apàùàîl&p lestimonio , quod laudat, qui me pro-
munt, exsullabunl. si motus fuero.
b Ex AugusiinoVcroneiisis ras. curamgérant : quod
sequitur qui oderunt me inique, Auguslinus quoque
retinet, ms. tamen Veronens. mavuli injuste, quod
dignum nolalu erat ejus cd'uori, qui rainima quoeque
studiose persequitnr. Deinde pari consensu, qui re-
lribuunl mala pro bonis, ct quoniam persécutas
' etc.
sum,
*QuodVeronens. ms. snbjungit velus glossema,
el projeceruni me dileclum tamquam morlunm abomi-
natum, ex Augusiino quidem descripsit, qui illud
bis reciiat in enarralione : lamcnelsi videri possil,
non pro hujus versiculi parle, sed pro aliundc in
ejus sentenlia; sive allegoriat graliara adsciio te?ti-
raouio accepisse. Nec tamen ignoramus e Gra;cis
illud exeiuplaribus fluxissc, e quibus tolidem verbis
laudai Th>'odnreliis, liai àiziiiv^v.v p.zTÔVàyu^môv,
ûç niY.pvi|Ç3î",.vyu.5v«v : l|iidc el versiones aliqupi
187 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA: 188
PSALMUS XXXVIII.
INFINEM a irsi IDITHUN,
CANTICUM DAVID. A IN FINEM,PROIDITHUN,CANTICUM DAVID[Aug. IPSI
w DAVID].
Dixi : Custodiam vias meas : ut non délinquant in Dixi : Custodiam vias meas : ut non délinquant
lingua mea. in lingua mea.
Posui ori meocustodiam : cum consisleret peccator Posui ori meo custodiam . dum consistil peccator
adversumme. adversus me.
Obmutuib et -f- \ humiliatussum -i- el * silui a bo- d Obmutui, et humiliatus sum, et silui a bonis :
nis : et dolor meus renovalus est. et dolor meus reiiovatus est.
Concaluitcor meum intra me -i- et', in medilalione Concaluit cor meum intra me : el in meditatione
mea exardcscelignis. mea exardescit ignis.
Loculus sum in lingua mea : Nolum fac mihi, Do- Loculus sum in lingua mea : Nolum mihi fac, Do-
mine, finem meum. mine, finem meum : et numerum dierum meorum,
Et numerum dierum meorum, quis esl? ul sciant quis [Ms. qui] esl? ut sciani quid desil mihi.
quid desil mihi. f Ecce veieresposuisli dies meos: et substantia mea
Ecce mensurabilesposuisli dies meos: et subslanlia lamquam nihil ante te est [Ms. tacet est].
mea lamquam nihilum ante te. B Verumiamen universa vanilas, omnis homo vi-
Verumtamenuniversa vanilas, omnis homo vivens. vens. DIAPSALMA. Quamquam in imagine e Dei ambu-
DIAPSALMA. lal homo : vane conturbabilur. .',
VeruinJameiiin imagine pertransit homo; sed et Thesaurizat, et ignorât cui congreget ea : et nunc
frustra conlurbalur. quoeest exspectalio mea? nonne Dominus? el sub-
Thesaurhal, el ignorai cui congregabil ea. stantia mea tamquam nihil anle te est.
Et nunc quoeest exspectaliomea? nonne Dominus? Ab omnibus iniquitalibus meis eripe [Ms. erue]
-i et * substantia mea apud le esl. me : opprobrium insipienti dedisti me.
Ab omnibus iniquitalibusmeiserue me : opprobrium Obmutui, elnon aperui os meum, quoniam lu f fe-
insipienti dedisti me. cisli me, amove a me plagas tuas : a forliludine enim
Obmutui -f el ', non aperui os meum, quoniam lu manus luoe ego defeci in increpationibus.
fecisti : amovea me plagas tuas. Propter iniquilalem corripuisli hominem : el la-
A forliludine manus tuoe ego defeci in increpalioni- bescere fecisti sicut araneam animam ejus.
bus : propler iniquilalemcorripuisli hominem. Verumiamen universa vanilas, omnis homo vi-
El tabescere fecisti sicul araneam animam ejus : vens. DIAPSALMA. Exaudi, Deus, oralionem meam et
verumiamenvane -f conlurbalur * omnis homo. DIAP-C deprecationem meam : auribus percipe lacrymas
SALMA. meas.
-r Ex * audi oralionemmeam, Domine, et depreca- Quoniam s incola ego sum apud te in lerra : el
tionem -4-meam * auribus percipe lacrymus meas : peregrinus sicut omnes patres mei.
Ne sileas, quoniam advena ego sum apud le, c -f- Remitte mihi, ut réfrigérer priusquam eam : et
el \ peregrinus : sicut omnes patres mei. amplius non ero
Remitte mihi ut réfrigérer priusquam abeam: et
ampliusnon ero.

PSALMUS XXXIX.
IN FINEM,DAVID PSALMUS. IN FINEM PSALMUS DAVID[MS.IPSIDAVID PSALMUS].
ExspeclansexspectaviDominum: el intendit mihi. b Exspeclans exspcciavi Dominum,ct respexit me :
El -i ex \ audivit preces meas : et éditait me,de la- et exaudivil deprecaiionem meam, eteduxit me de
cu miserioe,-s-el * de luto foecis. j) lacu miserioe, el de luto foecis.

orientales ex Groecoderivatas, et nonnullos quoque
Latinos codices pervasit.
> Palalinus ms., pro Idithun.
b Perperam in Martianoeiedilione tota islboec pe-
ricope, el humiliants sum, et, obelo confodiebaïur :
quem nec salis bene alleri tantum et copnloe Carus
cura Palatino ms. proeponebal. Nos Hebroeus ipse
lextus cum Gr:eco contparalus de iis notis suo loco
rcsiilucndis monuil.
c liane quoque el copulant, quod neque in'IIebroeo
lexlu sit, ad Palaiini ms. fidem veru pi-oenotamus.
d Cura solo Augusiino Veronens. ms. obsiirdtti :
quod el infra vers. 10, scripsisse aulumo, pro obmu-
tui ; lum calttil cor meum, et exardcscel ignis.
" Vix hic uno ullcroque verbo iide.minter se dis-
sidenl libri. Auguslinus, Quamquamin imagine am-
bulat (Veron. perambulal) homo, tamen vane conlur-
balur. Thesaurizat et non agnoscil (Veronens. nescil)
cui congregabilea, el nonne Dominus(Veronens. proe-
pooil tu) et subslanlia mea anle te esl semper.
f Iisdcin in libris, tu es qui fecisti me, amovea me
flagella tua, a forliludine manus. Tum, Pro iniquitaie
eniendasi ( August. erudUii ) hominem. el tabescere
fecisti sicut araneam animam meam. Verumlumem
vane conlurbalur omnis homo, etc. Denique, exaudi
oralionemmeam,Domine, el deprecaiionem, êlc.
s Pro incola, esl pariier in iisdcin libris inquili-
nus, el voces in lerra, pariter ignorantur.
h Conlinuo juxla Auguslinum Veronens ms. Susli-
neus suslinui, et paulo pnsi, de luto limi pro foecis.
 189 LIBER PSALMORUM. 190
El slaluil super pelram pedes meos : -f- a el ; dt- A Et statuit supra [il/s. super] pelram pedes meos ,
rcxit gressus meos. ct direxil gressus meos : el immisit in os meum
Et immisitin os meumcanticum novum, carmen Deo canlicum novum, hymnum Deo noslro.
noslro: Yidcbuiil mulli,f et limebunt, et sperabunt in Dor
Videbunt mulli, el limebunt, et sperabunl in Do- mino.
mino. Beatus vir, cujus est nomen Domini spes ejus : et
Bealus vir cujus estnomenDominispes cjus : et non non respexit in vanilalem et insanias falsas.
respexit in vanitates el insanias falsas. Multa fecisti tu, Domine Deus meus, mirabilia
Multa fecisli tu , Domine Deus meus , mirabilia tua : et cogilalionibus luis non est quis similis
tua : et cogilalionibusluis non esl qui similis sit tibi. libi.
Annuntiaviet loculussum : mulliplicali sunt super Annuntiavi, el loculus sum, mulliplicali sunt super
numerum. numerum : sacrificium et oblationem noluisti, cor-
Sacrificium et oblationemnoluisti : aures -f aulem pus aulem perfecisli mihi.
perfecisli mihi. Ilolocausla eliam pro delicto non poslulasti [Ms.
Ilolocaustum el pro peccato non, poslulasli : tune petisli] : lune dixi : Ecce venio.
dixi : Ecce venio, ]g lu capile libri scriplum esl de me, ul faciam [Ms.
In capile libri scriplum esl de me, ut facerem volun- facerem] voluntalcm luam : Deus meus, volui, el le-
taient tuam : Deus meus, volui, et legem luam in me- gem luam in medio cordis mei.
dio cordis mei. Bene nunliavijustiiiam tuant in ecclesia magna :
Aunwiîliovi juslitiam -f- tuam \ in ecclesia ma- ecce labia mea non prohibebo.
gna : ecce labia mea non prohibebo, Domine, lu Domine, lu cognovisli: justifiant luam non abs--
scisti. condi in corde meo : veritatem luam et salulare
Juslitiam luam non abscondiin corde meo: verilalem tuum dixi.
tuam et salulare tuum dixi. Non celavi misericordiam.tuam , et verilatem
Nonabscondimisericordiam tuam, el verilatemluam, tuam a synagoga |il/s. congregatione] multa.
a concilio multo. Tu aulem, Domine, ne longe facias [Ms. elongin-
Tu -f- aulem ' Dominç, ne b longe facias miseralio- quaveris] misericordias tuas a me : misericordia lua
«es («as a me: misericordia tua et veritas tua semper et veritas tua semper susceperunt me.
susceperunt me. Quoniam circumdederunt me mala, quorum non est
Quoniamcircumdederuntme mala, quorum non est numerus, comprehenderunt me iniquitales meoe, et
numerus, comprehenderuntme iniquitales meoe,el non (j non potui, ut viderem.
potui, ut vidèrent. Mulliplicatoe[il/s. multiplicali] sunt super capillos
c Mulliplicatoesunt super capillos capitis mei .' et
capilis mei : el cor meum dereliquil me [il/s. dere-
cor meumdereliquil me. linquifj.
d Complaceatlibi. Domine, ut eruasme : Domine, ad Complaceat libi, Domine, t-'ut eripias me : Do-
adjuvandumme respice. mine, in auxilium meum respice.
Confuiidantur, et revereantur, simul qui quoerunl a- Coufundanlur, et revereantur inimici mei : qui
nimam meam, ut auferant eam. quoerunt animam meam, ul auferanl eam;
Converlanlurrelrorsum, et revereantur , qui volunl Avertanlur relrorsum, et erubescanl, qui cogitant
mihi mala. mihi mala.
Ferunl confestimconfusionemsuam, qui dicuntmihi : Ferant confestim confusionem suam , qui dicunt
Euge, euge. mihi : Euge, euge.
Exsultenl, et loetentursuper le e omîtesquoerenleste Exsultenl, elb loelentur qui quoerunt le, Domine;
*
-=-et dicant semper: MagnificeturDominus, qui di- et dicant
semper : Magnificetur Dominus, qui dili-
ligunt salulare luum. gunt salulare luum. i :,.-—.-_
Ego aulem mendicussunt, et pauper : Dominus sol- Di Ego vero egenus et pauper sum : Dominus cu-
licilus est mei. rant habet mei.
Adjutor meuset prolector meuslu es, Deus meus, ne Adjulor meus el liberator meus es lu, Domine,
lardaveris. , ne lardaveris.

* Peccal vero hic idem ms. obelum

b Palalinus ms, ne e longe facias. proelermitlens. el originales lextus, et libri alii omnes pra;feraiit.
c Idem ms. mulliplicali, quemadmodum et Vero- liasetVeronensis
paulo post vanitates et insanias mendaces.
ms. cum Augustino, Placcal tibi, Do-
nensis.
d Proepositionemverbi complaceat, Palalinus ms. mine, liberare (Augustin, eruere) me, Domine, ad (vel
in) adjuvandum mihi respice. Confundanlur el reve-
veru proenolat. reantur simul quoerunl,etc.; et paulo post, Co»i-
eHuic quoque voci omiies , obelum Palatin, ms. verlanlur pro qui avertantur, et volunl, pro cogitant.
proeligit,subsequeniem vero et copulam ab eo exi- h Pro unico verbo loetentur, iidem libri duo pr af-
mit : neutrran bene. fermit, jocundentur omnes: tum abero ab hoc versu,
f Atque hoc unice, lamenelsi minus recte cum curant
, habebi! mihi : mei tamen Auguslinus maluit :
Augustino idem ras. just/pro multi, cura hoc (amen idenique proleclorpro liberator pariter legunt.
191 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 192
PSALMUS XL.
IN FINEM,PSALMUS DAVID. A IN FINEM,PSALMUS DAVID [MS.IPSIDAVID].
* Beatus qui intelligil super egenum et pauperem:
Bealus qui intelligil super egenum * et pauperem
in die mala liberabiteum Dominus. in die mala liberabit [Ms. malo eruel] cum Dominus.
Dominusconservelcum, et vivificeleum, et bealum Dominus conservet eum, el vivificeteum, etbea-
e
facial eum in lerra : et non iradat eum in animam ini- tum faciat eum, el emundet in lerra animam ejus:
micorum ejus. et [ il/s. ut | non tradat eum in manus inimici cjus.
Dominusopemferai illi super leclum doloris -f ejus Dominus opem ferai illi super lectuni doloris ejus.
* universum slratum
ejus versasti in infirmitale ejus. Universumslratum ejus versasti in infirmilataejus.
Ego dixi, Domine, miserere mei: sana animam Ego dixi, Domine, miserere mei : sana animam
meam, quia peccavitibi. meam, quia [il/s. quoniam] peccavi tibi.
Inimici meidixerunt mala mihi : Quando morielur, Inimici raci dixerunt mala mihi : Quando morie-
et peribit nomen ejus ? lur, el perict [il/s. peribit] nomen ejus ?
El si ingrediebalur, ul viderel, vana loquebatur: cor Et ingrediebantur, ul vidèrent, vana loculum
ejus congregaviliniquitatem sibi. est cor eorum : congregaverunt iniquitatem sibi.
Egrediebatur foras : et loquebatur in idipsum. Et egrediebantur foras, el loquebantur : f simul
Adversum me susurrabant omnesinimici mei : ad- B in unum susurrabant.
versum me cogitabanl mala mihi. Omnes inimici mei adversum me cogitabanl mala
Verbum iniquum constituerunl adversum me -=- mihi verbum iniquum mandaverunt adversum me.
* Numquidqui dormit non adjiciet, ul resurgat [il/s.
Numquid qui dormit non adjic'tet, utresurgal?
Elenim homo pacis meoein quo speravi :qui edebal surgat]? Elenim homo pacis meoe in quo s sperabam,
adversus me sup-
panes meos, magnificavil super me supplantalionem. qui edebat panes meos, ampliavit
Tu aulem, Domine, miserere mei : el resuscila me, plantalionem.
ct rétribuant eis. Tu aulem,Domine, miserere mei :et resuscila me,
In hoc cognoviquoniamvoluisti me : quoniam non et reddam [Ms. reiribuam] illis.
In bec cognovi quoniam voluisti me : quia non
gaudebil inimicus meus super me.
Me aulem propter innocenliamsuscepisti: et confir- gaudebil inimicus meus super me.
masti me in conspectuluo in oeternuma. Propler innocenliam aulem meam [Ms.fac. meam]
BenediclusDominusDeusIsraël a soeculoet usque in suscepisti me : et confirmasli me in conspectu tuo
soeculum: fiât, fiât. in oeternum.
BenediclusDominus DeusIsraël a soeculoel usque
in soeculum: fiai, fiât.
PSALMUS XLI.
IN FINEM,INTELLECTUS, FILIISCORE. G IN FINEM,PSALMUS DAVID, INTELLECTUS FILIIS CORE
[Ms. INTELLECTUS FILIISCORETSALMUSj.
Quemadmodumdesiderat cervusad fontesaquarum Sicul [il/s.Quemadmodum]cervus desiderat ad fon-
ita desiderat anima mea ad le, Deus. tes aquarum : ila desiderat anima mea ad le, Deus.
Sitivit auim::meaad DeumX fortem '. vivunt: quan Sitivit anima mea ad Deum vivunt : quando ve-
do veniam, et b apparebo ante faciem Dei? niam, el apparebo anle faciem Dei?
Fuerunt m'hi lacrymoemeoepanes die acnocle :dun Fuerunt mihi lacrymoemeoe panes [il/s. panis] die
dicitur mihi quotidie : Ubi est Deus tuus ? ac nocte, dum dicilur mihi quolidie : Ubiest Deustuus?
Hoecrecordaius sum, et effudi in me animammeam. Hoecrecordatus [il/s. niemoralus] sum,et effudi in
quoniamIransibo in locum tabernaculi admirabili ; [Ms. super] me animam meam : quoniam ingre-
usque a.l domum Dei. diar in locum tabernaculi admirabilis, usque ad
domum Dei.
Invoceexsul'ationis,elconfessionis,sonusepulanlis.' In voce exsultationis, ct confessionis h sonus epu-
lautis.
Quare tristis es, anima mea? et •*-quare \ contur Quare irislis es, anima mea? et quare conlurbas
basme? D me?
Spera in Deo, quoniam X adhuc ', confilebor illi r Spm inDeo[il/s. Dominum], quoniam confilebor
salulare vullus mei d -i el * Deus meus. illi : salulare vullus mei, el Deusmeus.
a Hic minus bene Palalinus ms. voces et usqm paulo quoque post verlisti legilur pro versasti.
pra; terrailtil. 1 Inid ipsum adversum me, pro simul in unum :
b Ms. idem, secuudis tamen curis, parebo. lum disposuerunt pro mandaverunt, unice cura Au-
<•Hic idem ms. mbjnngit Diapsalma. Veronensis ms. legit:
'• Sine obelo, qui neque in Alexandrini codicis nu- gustino
s Iidcni dtimtaxal libri, m quemsperavi ; et amplia-
pera edilione addilur, habet et Palalinus ms. qui el vitbsuper me calcaneum, pari eonsensu proefemni.
infra legil Ermoniimde monte, eic. Legil ex Augustino Veronens. ras. soni festitita-
e Verba et emundet, Iran, animam ejus in Vero lemcelebrantis: atque infra, Ad me ipsum pro A me
nensi nique adeo Augustiniano Psi lie pi lacent : ipso,
 193 LIBER PSALMORUM. ÎU
Ad me ipsum anima mea conturbalaest : proplerea A A me ipso anima mea turbala esl : proplerea me-
memor ero tui de terra Jordanis, et Hermoniim a ntor ero lui,Domine, de lerra Jordanis, cl Hermonis
montf modico. [il/s. Hermoni] a moule modico.
AbyssusX a ad \ abyssum invocal : in voce cala- •Abyssusabyssum
"
invocatin voce calaractarum tua-
raclarum tuarum. rum : omnia excelsa lua ci fluclus lui super me
Omnia excelsatua el fluclus lui, super me transie- transierunt,
runt.
In die mandavil Dominus misericordiamsuam : el In die mandavil Dominusmisericordiam suam : el
nocte canlicum ejus. nocte declaravit.
Âpudmeoraiio Deoviloemeoe,dicamDeo: Susceplor Apud me oraiio Deo vitoe meoe: dicam Deo [Ms.
meus b -t- es ',. add. meo] : Susceplor meus es. .
Quare obliluses mei? et quare conlrisialus incedo, Quare s me oblilus es? et quare me rcpulisli? ct
dum affligit me inimicus? quare trislis incedo, dura affligit me inimicus?
Dum confringunturossa mea : cxprobraveruntmihi, Dum confringuntur omnia ossa mea, cxprobrave-
qui tribulanl meinimici mei. runt me qui tribulanl rae : dura dicilur mihi per
Dum dicunt mihi per singulos dies : Ubi esl Deus B singulos dies : Ubi est Deus mus?
tuus? Quaretrislis es, animamea, etquare conlurbasme? Quare trislis es, anima? ct quare conlurbas rae?
Spera in Deo, quoniamX adhuc \ confilebor: illi Spera in Deo[il/s. Dominum],quoniam confilebor
salulare xullv.smei X cl l Deus mius. illi : salulare vullus mei cl Deus meus.
PSALMUS XL1I.
-f- PSALMUS DAVID. PSALMUS DAVID.
Judica me, Deus, et discernecausainmeamdegéniei Judica me,Deus,el discernecausammeamdegenle
non sancta : ab homineiniquo et dolosoerue me. non sancta : ab homine iniquo [el doloso eripe
[Ms. libéra] me.
Quia lu -f- es c t Deus forliludo mea, quare mere- Quia lu es Deus meus et forlitudo mea,h quare me
pulisti? et quare trislis incedo, dumafflicjit me ini- rcpulisli? cl quare (ristis incedo, dum affligit me
micus? inimicus ?
d Emilielucem luam et verilalemtuam: ipsame de- Emilie lucem luam el verilalem luam : ipsa me dc-
duxerunt, et adduxerunl in montent sanctum luum, duxerunt, cl adduxerunt in moulent sanctum
et in labernaculatua. C tuum, et in labernacula lua.
Et inlroiboad altare Dei : ad Deum qui loelificalju- Inlroibo ad allare Dei : ad Deum qui lxlifical ju-
venlutemmeam. ventulent meam.
Confilebor tibi in cithara DeusDeus meus : quare Confilebor libi in cithara,Deus Deusmeus : quare
trislis es, anima mea et quare conlurbas me? trislis es, anima mea? et quare conlurbas me?
Spera in Deo,quoniam X adhuc J confileborilli : sa- Spera in Deo [Ms. Domino], quoniam confilebor
lulare vullus mei, X et t Deus meus. illi,: salulare vullus mei, el Deus meus. i
PSALMUS XLIII.
IN FINEM,FILIISCORE,-h AD . INTELLECTUM. IN FINEM,FILIISCORE,ADLNTELLECTUM.
Deus, auribus nostris audivimus: patres nostri an- Deus, auribus nostris audivimus : ct [Ms. tac. et]
nunliaverunlnobis paires noslri annuiitiaverunl nobis
Opus quod operalus es in diebus eorum, -S- e et J Opus quod operalus es in diebus eorum, etindic-
in diebus antiquis. bus antiquis.
Manus lua génies disperdidil, el plattlasti eos: af- Manustua génies disperdidil, et plantasti eos : ' af-,
ftixisti populos, etexpulittieos. flixisii populos, cl expulisti eos.

a Proetermissa ad proepositionc, vocem abyssum, s Reclius mei praderunt iident libri : cl ut quid me
quoesubsequitur, asterisco illustrant Palalinus ms. repulisli, et ulquid trislis. Tum Veronens. voci inimi-
ct Carus. Esl autant iu Hebroeo"w, qmun proeposi- cus addit meus, quod e Latinis uiitrai scio Cassiodo-
tionem èni reddiderunt Groeci interprètes, aique rium addidisse. Coelera de raorc cura Augustino,
ipsib xa).sïvverbo jungentes, verterunl ènixaXzîiai. Dum confringil(al. confringel) ossa mea, cxprobrave-
Hune quoque obelum, et subsequenti versu el runt mihi : ct dum dicunt mihi, etc.
b Constanlcr pro quare hic alque infra Veronensis
copulam Palalinus ms. proelermillit : maie utrum-
que. liber alque Auguslinus habenl ul quid. Purro in fine
« Sine obeloPalalinus ms. legit. versiculi voci inimicus, addit Veronens. meus, ul ad
d Hic vero idem ras. proeposilionemverbi Emilie, geminum huic locum proxime noiaiom esl : lum et
lum sequentis versus priorem voculam et, obelis verbo adduxerunt, pro quo perduxerunt legit eum
confodii, -f- E \ mille lucem, etc. -f- Et inlroibo,etc. Augusiino,addil
' quoque me.-Uciiiqiiccl inlroibo,etc.
c Tum obelum, cum ipsam c* copulam Palatin. Unice cran Augustino Veronens. ras. infirmasii
ms. proeiermitlit. pro afflixisli : lum, Itoereditaiepossederunllerrum, el
' Veronens. ras. omnessutpensuroetuoe: paulo coii- salvosfecit, pro salvavit : denique complacuisliin eis
cinnius apud Auguslinumsuspeusiones. pro complacuillibi, elcj
 198 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 196
Nec enim in gladio suo possederunt lerram : et A . Non enim in gladio suo possederunt (errant : et
brachium eorum non salvavil eos. brachium eorum non salvavil eos.
Sed dextera tua , et brachium luum , el illuminalio Sed dexlera lua, et brachium tuunt, cl illumina-
vullus lui: quoniamcomplacuisli -ï in \ eis. lio vullus tui : quoniam complacuil tibi in illis.
Tu es ipse rex meus -r et * Deus meus ' qui man- Tu es ipse rex meus el Deus meus : qui mandas
das salutes Jacob. salutem Jacob.
In le inimicos nostros venlilabimus a cornu : -f- et In le inimicos nostros venlilabimus : el in nomine
* in nomine luo
spcrnemus insurgentesin nobis. tuo spcrnemus insurgentes in nos.
Non enim in arcu meo sperabo : el gladius meus Non enim in arcu meo sperabo : cl gladius meus
non salvabil me. non salvabil me.
Salvasli enim nos de affligentibitsnos : el odientes f Liberasli enim nos ex affligeniibus nos : el eos
nos confudisti. qui nos oderunt confudisti.
In Deo laudabimur lola die : el -f in * nomine tuo In Deo laudabimur lola die : et in nomine luo
confitebimurin soeculum.DIAPSALMA. confiiebimur in soecula. DIAPSALMA.
iVimcautem rcpulisli el confudisti nos : el non egre- Nunc autera repulisti et confudisti nos : cl non
dieris -i b Deus * in virlittibusnostris ! ' egredieris, Deus, in viriulibus nostris!
B
Averlislinos relrorsum posl inimicosnostros : et qui Averlisli nos relrorsum proe inimicis nostris, et
oderunt nos diripiebant sibi. eos [il/s. tac. eos] qui nos oderunt, diripiebant sibi.
Dedisti nos tamquam oves escarum : el in genlibus Dedisti nos lamquam oves escarum : et in genli-
dispersisti nos. bus [il/s. nalionibus] dispersisti nos.
Vendidisti populum luum sine prelio : el non fuit Vendidisti populum tuum sine prelio : et non fuit
mulliludo in commulaiionibuseorum. mulliludo in s commulaiionibus eorum.
Posuisli nos opprobriumvicinis nostris : subsanua- Posuisli nos in opprobrium vicinis noslris , deri-
tioiicmet derisum his qui sunt in circuilu noslro. sum el contemplum his qui in circuilu noslro sunt.
Posuisli nos in similiiudinemgenlibus : commolio- Posuisli nos in similiiudinem genlibus : commo-
ncm capitis in populis. tionent capitis in plebibus.
Tota die verecttndia mea conlra me -i- est * et con- Tota die verecuudia mea contra me esl : et con-
fusio faciei meoecooperuit me. fusio vullus mei operuit me.
A voce cxprobranlisel obloquentis,a facie inimiciet A voce cxprobranlis et obloquenlis, a facie ini-
persequeniis. mici cl persequeniis.
Hoecomnia venerunt super nos, nec oblili sumus te : Hoec omnia venerunt super nos , et oblili non
el inique non egimus in teslamentoluo. sumus te : el inique non egimus in teslamento luo,
-f El * non recessit rétro cor nosirum : et dedi- el non recessit rétro cor nosirum.
nasli semitas noslras a via tua. Et declinasti semitas ssoslras a [il/s. de] via lua,
Quoniam humiliasli nos in loco afflictionis : el coo- quoniam humiliasli nos in loco affliclionis [Ms. in-
peruit nos umbra morlis. firmitaiis], ct operuit nos umbra morlis.
Si oblilisumus nomenDei nostri : el -f si ' expan- Si oblili sumus nomen Dei [Ms. Domini] nostri ;
dimus manus noslras ad Deum alienum. el si expandimus manus noslras ad Deum alienum.
Nonne Deus requiret isla? ipse enim novilabscon- Nonne Deus requiret isla ? ipse enim novit occulla
dilo cordis. cordis.
Quoniampropler le morlificamur lola die : oeslimati Quoniam propler te morte k afûcimur tota die :
sumussicut ovesoccisiouis. oeslimatisumus ut oves occisionis.
Exsurge, quare obdormis, Domine? c exsurge, -f- Exsurge , quare obdormis, Domine? exsurge , et
cl l ne repellas in fuient. ne repellas in finem.
Quare faciem luam avertis? oblivisceris inopioe d Quare faciem tuam avertis? oblivisceris inopiam
noslroe, el tribulalionis noslroe. noslram el tribul.uionem nostram?
Quoniam humiliata est ht pulvere anima nosira : Quoniam humiliala est in pulvere anima nostra :
e
conglulinalusesl -s- in ', lerra venter noster. adliaesii[Jfs. hoesit] in terra venter nosler.
a Cura Palatin, ms. Carus, haud lamen
bene, ven- lem proxime obelum proelermittit.
lilabimus -i- cornu el in nomine, etc. "
b Nec veru, nec nomen Deus, in Palat. ms. hic Cum solo Augustino commenter Veronens. li-
habetur. ber, salvosenim fecisti.
c Proeposilionemverbi b s lidom libri, in jubilaliouibus : lum subsannalio-
exsurge, de more idem ms. nem et derisum his r/«i, ele alque iterum, in nalioni-
:
jugulât subjiingil proelerea huic versiculo Dia- bus
psalma. pro genlibus, ut el paulo superius : denique in
d Prius isiud pronomen nostroe, Carus et Palatin, populis , pro in plebibus.
11Uno verbo morlificamur pro morte afficimur,
ms. obelo proenolam.
c iideni libri habenl : tum deputali sumus velut oves,
Vociy-^S, quoe in Hebr. est, ipsa includitur etc. sobsequcnii aulem versu unus Veronensis dor-
proepositio in, quam adeo malim ab obelo eximi. mis pro obdormis: et ne repellas nos in finem, ubi nos
Martianoeus sequenlis verbi Exsurge, proeposilio- pronomen solus dicilur Cassiodorius e Latinis addi-
nem, quant numquam antea hoc Psalmo, jugulav-c- tlisse.
rai. Peccal vero magis Palatin, ras. qui sùbscquen-
 197 LIBER PSALMORUM. 198
*
Exsurge •*- Domine adjuva nos .*et redime nos Exsurge, Domine, adjuva nos : et libéra [Ms. re-
propter nomen luum. dime] nos propter nomen tuum.
PSALMUS XL1V.
ÎN FINEM , PROIIS OUIa COMMUTARUNTUR,
FILIISCORE, INFINEM,PROms QUI[il/s. QU.<E]
COMMUTADUNTUR, FILIIS
AD1NTELLECTUM PRODILECTO.
, CANTICUM j CORE,AD[Ms. IN]INTELLECTUM, CANTICUM [Ms. lac.
CANTICUM] D
PRO LECTO.
Eruciavit cor meum verbum bonum, dico ego opéra Eruclavil cor meum verbum bonum : dico ego
mea régi. opéra mea régi.
Lingua [mea calamus Scriboe, velocilerb -i- scri- Lingua mea calamus scriboe, velociler scribenlis
beniis *
Speciosus forma proe filiis hominum : diffusa est
Speciosusforma proefiliis hominum diffusa est gra- gralia in labiis luis.
lia in labiis luis : proplerea benedixil le Deus in oeier- Proplerea benedixit te Deus in oeiernum : accin-
num. gere gladio luo [Ms. gladium luum] circa fémur, po-
*
Accingeregladio luo super fémur -r- luum polen- tenlissime.
lissime. Specie e lua et pulchriludine lua, intende, et
Specie tua et pulchriludine lua, c intende, prospère „n prospère procède, et régna.
procède -f el \ régna. Propler verilalem et mansuetudinem et juslitiam :
Propler verilatem, et mansuetudinem, -h et ', justi- et deducel [Ms. deducai] le mirabililer dextera tua.
liam : X et t deducel le mirabililer dextera tua. Sagitloe tuoe aculoe, f polentissime, populi'subHc
Sugitioeluoeaculoe, populi sub te cadent; in corda cadent in s corde inimicorum régis.
inimicorum régis. Sedes tua Deus in soeculum soeculi [il/s. soecula
Sedes lua, Deus, in soeculumsoeculi: virga direc- soeculorum] : virga b recta est, virga regni lui.
tionis, virgaregni tui. . Dilexisti juslitiam, etodisii iniquilalem : propler-
Dilexistijuslitiam, et odistï iniquitatem : proplerea ea unxit le Deus, Deus tuus, oleo loelilioeproeconsor-
unxitleDeus,Deustuus, oleotoelitioeproeconsortibus fuis. libus luis.
Myrrha, et gulla, et casia a vestimenlistuis, a do- Myrrha et gutta el casia a vestimenlis tuis, a
mibuseburneis: -=-d ex * quibus deleclaverunlle filioe » gradibus eburneis : ex quibus le delectaverunt
regum in honore luo. filioeregum in honore luo.
a In epistola ad Principiam virginem , filiorum '
Anliquior. lectio vulgo pulalur fuisse a gravibus,
G/tore, intelligentioeCanticum prodtleclo. MART.
b Neque quod ipsum erat vitium Laiinorura quorumdam co-
hic obelum Palat. ms. dicum anle Hieronymum. Ac factura volunl librario-
« Palalinus ms. el intende : ubi etproetiotat.
prospéra sequior rum errore ob tantnm voctim gravibus et gradibus
manus rescripsit. pç similiiudinem inter se, ut hoec, quoe melius aptari
d Proestaret hoc eximi obelo ex
proeposilionera, videhatur contexitii, pro illa substilueretur in aliis
quoeet in Hebroeoîjn resonat. Deletur vero te pro- Latinis libris. Hanc translaliliara opinionem Vero-
nomen, quod sequitur, in Palatino ms.
c Quario nensis quoque Psalterii ediior arripuit. Ego mulio
pro sexlo casu specicm, ele. fert Vero- aliter sentio, ac non ex Latina perquam simili scri-
• nens. ms., qui passim obvius error est in antiquis ptura variantem leclioncm exortam velim, sed ava-
libris, Ut alibi diximus : lum hâbet elinlende, et pros- ria, quant slatim docebo, Groecicodicis leciione va-
père, etc. quas copulas ipse eliam Auguslinus ge- riani quoque in Latino inierprelationem fluxisse,
ininat. adeo neuiram lihrario inendo laborare. Una-
f Additum esl hoc nomen , polentissime,de supe- atque quidem eslGroecorum exemplarium, eaque germana
riori versiculo, in quo legilur : Accingere.gladio luo, lectio «!TÔfiàptbiv,a domibus, ex vernaculo Paloes-
etc. Console epist. Hieron. loties recaniatam. MART. tinis vocabulo, fïâ.piç,quod magnant domum signifi-
— In Veronensi ms. polentissimoe,-quemadmodum cat : atque ita ipsi etiam legeruni,
quia gravibus in-
ab ipso leclum Augustino, ex ejus interpretatione lerpreiati sunt, tanlum a §ap\jg, quod est grave,
perspicuum est. El est tamen hoecdiversa mullum a dediixerunt. At qui a gradibus verlunt. eos dico,
GroecoO\>V«TÎ lectio, sed Auguslinum, etiam cum;mi- una litierula muiata, pâo-sav,pro ^àpzav legisse, at-
nus recte habet, codex Veronensis describit. que ea ratione satis bene ex Groeco interprétâtes,
s Habet Veronens. ms. in conspeclu, pro in corde, non Lalinorum vocum deccpiossimililudine. Si nul-
el quod mireris magis, in adversa quoque Groeca la nunc Groecaexemplaria lectionem eam proferunt,
Latinis liitcris columna enopion cohoerenter legit, hoc nimirum in causa est, quod a Latino interprète
pro sv xapSia, in corde, quemadmodum libri alii quoi D I lecla ad eum moduni, non ct perscripta a Groecis
scio omnes', atque omnium linguarum proeferunt. amanuensibus fuerit. Re autem ipsa «tira idem no-
Neque adeo bine licet pro vetere Latina versione men infra sub aliis casibusoccurrii,puta psalmo XLVH,
argumentant sumere, cura neque aliquod sit Groecum versu penultiino, iùç pàpzaç, qui gradus interpreiau-
exeniplar, quod svâmovlégat. Malim ego huncglossa- lur, ulplerique faciunt, perspicuum est, eam vocèm
loris puiare ausuni. Adhoec scias , prima quidem pro hac alia graves, non accepisse : tant quia major
manu enopionin noslro Codice scriplum fuisse, sed inter uiramque vocem dissimilitudo inlercedii, quam
slatim alia, oeque ut videlur anliqua, litteris epion quoefraudi esse possit : Iran maxime quia nemo est
transversa lineola induciis, et obelo ad libri oram interprétant, qui co loci graves iranstulerit. Manifes-
annotaio jugulatis, suprascfiplum cardia, quoe, ut tum ergo est, quam quod maxime, legisse eos ibi
diximus, Gia:coruni omnium exemplarium lectio est. iù.ç fiàeztç, pro! rà.ç fixpziç, atque adeo etiam hic
b Pro recta est, in Veronens. ras. oequitalis dici- loci alque inferius, ubi a gradibus,. pro a gravibus
tur, pênes Auguslinum dïreciionis : tum paii con- scribunt, non a Latinoruiii codicum errore , sed a
sensu uterque, oleoexsullationisproeparlicipibusluis, Groeca sui excmplaris sive leciione, sive emenda-
lamenelsi Auguslini editio sais proeferat. lione accepisse. Errarc autem oppidoillos, qui eos
!99 S HIERONYMID1V1NABIBLIOTHECA. 200
Aslilit regina a dextris tuis in vestilu deauralo : -f- j^ , Aslilit regina a dexlris tuis in vëstilu deauralo :
circumdala a variclale * circumamicta f varietalibus.
Audi, filia, el vide, el inclina aurem luam; el obli- Audi, filia, et vide, cl inclinaaurem tuam, clobli-
viscerepopulum tuum, el domumpatris lui. viscere populum luum, cl domum patris lui"
El concupiscelrex decoremluum : quoniam ipse •*- Quoniam concupivit rex speciera tuant : quia ipse
esl t Dominus-: Deus '. tuus, X et adorabunt eum. est Dominus [Ms. lac. Dominus] Deus liras, el ado-
El \ filioe,Tyri in muneribus : vullum tuum depre- rabunt cum filioeTyri in muneribus.
cabunlur -r b omnes ' diviles plebis. -*sii Vultum luum deprccabunlur s omnes diviles ple-
Omnisgloria -*- cjus \ filioe régis ab inlus ; in fint- bis; omnis gloria ejus filioe regum ab inlus, .
briis aureis circumamictavarietalibus. In liinbriis aureis circumamicta variclale.
Adduccnlur régi virgules posl eam : proximoeejus Adducenlur régi virgines posl eam : proximoeejus
afferenlur tibi. afferentur libi in loelilia ci exsullatione, adducenlur
Afferenturin loelilia el exsultalione: adducenlur in in lemplum régis.
lemplumrégis.
Pro patribus luis nali sunl tibi filii : constitues eos Pro patribus tuis nati sunl libi filii: constitues eos
principessuper omnem terram. R principes super omnem terrain.
Memores c erunt nominis lui, in omni generalione Memores erunt nominis lui, h Domine, in omni
et generalionem. generatione et progenie.
Proplerea populi confilebuniur libi in oeternum: el Proplerea populi conliicbunlur libi iu oeiernum, ct
in soeculum-r soeculi\ in soeculum soeculi.
PSALMUS XLV.
IN FINEM,FILIISCORE,PROARCANIS , PSALMUS. i INFINEM, FILIISCORE,PROARCANIS, PSALMUS.
Deusnoster refugium et virtus : adjulor in tribula- Deus nosler refugium et virtus : adjulor in tribu-
tionibus, quoeinveneruninos nimis. lationibus, quoe invenerunt nos n'irais.
Proplerea non limebimusdum turbubilur lerra : et Proplerea non limebimus i dura lurbabiiur lerra :
iransferenlur montesin cor maris. el iransferenlur montas in cor [il/s. corde] maris.
Sonuerunt el turbaloesunl aquoeeorum : conlurbati Sonuerunt, ct turbaloesunt aquoeejus : comurbali
sunl montesin forliludine ejus. d DIAPSALMA. sunt montas in forliludine ejus DIAPALMA.
Flumiitis impelusloetificalcivitatem Dei : sanciifica- Fluminis impetiis loetificalciviiatem Dei, sanciifi-
vil labernaculum suum Allissimus. cavit labernaculum suum Altissintus : Deus in medio
Deus in medio ejus non commovebilur: adjuvabil C ejus non commovebilur.
eam Deus mane dilttculo. Adjuvabil eam Deus vultu suo : conlurbaioe sunt
Conturbaloesunt gentes, -r et t inclinata sunt régna, génies, el[il/s. tac. ct ] inclinata sunt régna, dédit
dedii vocemsuam, mola esl lerra. vocem suant Allissimus, et mola est terra.
Dominus virtulum nobiscum: susceplor noster Deus Dominus virtulum nobiscum : susceplor nosler
Jacob. DlAPSLAMA. Deus Jacob. DIAPSALMA.
Venite, et videte opéra Domini, quoeposuit prodigia Venite, et videte opéra Domini : quoeposuit pro-
super terram : auferens bella usque ad finemterroe. digia super terrant.
Arcum conterel, et confringet arma : -i- et scula Auferens bella usque ad fines lerroe : arcum CCD-
comburet igni. teret, et confringet arma, el scula comburet igni.
Vocale et videte, quoniam ego e -:- sum \ Deus, Vacaie et videte, quoniam ego sum Deus [il/s.
exaltabor in gentibus-r- et * exallabor in terra. Dominus] : exallabor in genlibus, et exallabor in
terra.
Dominusvirtulum nobiscum: susceplornosler Deus Dominus [Ms.DeusJ virtulum nobiscum: susceplor
Jacob. X DIAPSALMA. noster Deus Jacob.
libros errare putant. Videsis modo quoead epislol. ]D e Obelum hune idem ms. proelc.rniittii: malo.
CS, ad Principiara, docuimus col. 588 not a. Vero- f Hic atque infra, ubi locus iste rocurrit, in Vero-
nensis liber atque Augustinus a domibuslegunt. nensi ras. variegala legitur, pro varietale, Craco
a Minus bene in eodem ms. hic finalia puncla ap- pressius.
Tzzivoiy.aii.zvn
ponuntur, tum Diapsalma iu fine additur. s Tacel hic cum plerisque aliis Veronens. ms. vo-
b Vocem omnes, ipsiimque adeo obelum reclius cem omnes: mox auteni unice cum Augusiino, filLt
idem ras. proetermiitit. Ille eliam , quo raox proenn- régis inlriitsecus , pro filioe regum ab inlus legit.
tatur pronomen ejus, oniitli poterai, salis enim illud Paulo eliam posl, Afferenlurrégi, pro Adducenlur,ele.
in voce mi 3 rcsnnal. Rursum vero iu Palatino coque geminaio verbo, afferenlur ibi, in loelilia,etc.
ins. pro varietalibus reposituni secunda manu estva- h Herum hic nomen Domine laceni iidein libri,
rielate. proetera el generatione, pro progénie.,
c Alque hoc sane verius Palalinus ms. proeferl : legunique
i Tilulus idem est pênes Augtistiuinn et in Vero-
Memor ero, pro Memoreserunt. Hebraice m'jTN. nensi codice, In finem pro filiis Core, pro occultis,
" Quod hic lacet in Palatino ms. Diapsalma,
post Psalmus, etc.
subsequenlem versum apponilur. Alque ita quod in- i Librarii mendo limeb'uisin eodem ras. legilur.
ferius esl, posl alium versum apponaiur. Ultimum Coeleracum Aiigu-tino, cum couiuibapiiur terra, ele.
proi»us lacet.
SCI LIBER PSALMORUM. ; 202
PSALMUS XLVI.
IN F1NÏM,PROFILIISCORE,PSALMUS. A. INd FINEM, PROFILIISCORE,P3ALMUS.
Omîtesgénies, plaudile manibus : jubilate Deo in Omnes gentes, plaudite manibus : jubilate Deo in
voceexsullulionis. voce exsuliationis.
QuoniamDominusexcelsus lerribilis : rex magnus Quoniam Deus c summus lerribilis : et rex magnus
super omnemlerram. super omnes deos.
Subjecit populos nobis : el génies sub pedibus no- Subjecit populos nobis : et génies sub pedibus
stris. nostris.
Elegit nobis hoereditatemsuam : speciem Jacob , Elegitf nos in hoeredilalem sibi : speciem Jacob,
quant dilexil. DIAPSALMA. quam dilexil. DIAPSALMA.
AscenditDeus in jubila : Dominusin vocetuboe. Ascendit Deus in jubilalione : ct [il/s; lac. el] Do-
minus in voce tuboe.
Psallile Deo -f- noslro * psallile : psallile régi nos- Psallile Deo noslro, psallile : psallile régi noslro,
lro, psallile. psallile.
Quoniamrex omnis terroeDeus : psallile sapienter. Quoniam rex omnis terroe, Deus : psallile sa-
Regnabil Deussuper gentes: Deussedet supersedem pienler.
sanclam suam. B Regnavit Dominus super omnes génies : Deu?
Principes populorum congregati sunt cum Deo sedet super sedem sanclam suam.
Abraham: quoniam d'à fortes terroevehementerelevati• Principes populi convenerunl cum Deo Abraham .
sunt. quoniam dii fortes terroe nimium elevati sunt.
PSALMUS XLV1I.
a CANTICUM PSALMI FILIISCORE, -r SECUNDA SABBATI^ PSALMUS CANTICI, FILIISCORE,SECUNDA SABBATI.
Magnus Dominus, et laudabitis nimis: in civilate MagnusDominus, et laudabilis s nimis, in civilate
Dei nostri, b -f- in * montesanclo ejus. Dei nostri, in monte sancto ejus.
Fundatur exsultalioneuniversoeterroenions Sion : Dilaïaus exsuliationes universoeterroe nions Sion :
latera aquilonis, civitas régis magni. latera aquilonis, civitas régis magni.
Deus in domibus ejus cognoscelur: cum suscipiet Deus in h gradibus ejus dignoscelur : dum susci-
eam. piet eam.
Quoniamecce c reges congregatisunl : convenerunt Quoniam ecce reges congregati sunt, et convene-
in unum. runl in unum.
Ipsi videntes sic admirali sunt, conlurbati sunt, C Ipsi videntes tune admirati sunt, conlurbati sunt,
commotisunt : tremor apprchendil eos. et commoli sunt : tremor apprehendit eos.
-Ibi doloresul parlurientis : in spirilu vehementicon- Ibi dolores sicut parturienlis : l in spirilu vehe-
ta es navesTharsis. menti conleres naves Tharsis.
Sicut audivimus, sicvidimusin civitateDominivir- Sicut audivimus, ila i et vidimusjn civilate Do-
tutum, in civilate Dei nostri : Deus fundavil eam in mini virlulum, in civitate Dei noslri : Deus fundavit
oeiernum.DIAPSALMA. eam in oeternum. DIAPSALMA.
a Carus cum Palatino ms. proeferl, psalmuscanlici c lieront iidem libri, Elegit nobis hoereditatemsuam.
filiis, ele. Infra Veronensisunice cura Augustino, psallile intel-
b Proepositionemin, quant neque Hebroeuslextus ligente!; pro sapienter : tum Principes populorum:
addit, nos ope codicis Palaiini obelo proeiiotavimus. et in fine, valdeelevatisunl, pro nimium, etc.
c In ulroque Psallerio , Roinano ac Gallicano, le- s Valderursum pro nimis, de more cum Augusiino
"
gebatur, reges terne congregati sunt. Quod cène non Veronensis ms. proeferl.
periiiiililur iis qui opéra Hieronymi resiituenda sus- bVidesis quoesupra ad geminum huic locum psal.
ceperunt : nain quis paiialur in cjus libris adbuc XLIV,annolavinius. Hic lamen iidem cum plerisque
legi, quoede medio lulisse se proliletur. Quadrage- libris habenl, I'Hdomibusejus cognoscelur(al. cogno-
simo septimopsalmo,inquit, Quoniameccereges con- scitur) cum suscipiet,etc.; tara unice cura Augustino,
gregatisunt : pro quo in Groecolegisse vos dicitis : D reges terroecolleclisunl (tametsi illud terroe, testalur
Quoniameccereges ejuscongregatisunl. Quod super- HieronymusEpist. ad Sunniam, in veteribuscodicibus
fluume se, ipse leciionistextus ostendit,et in velcribus Lalinorum scriplum fuisse, quod, inquit, nos tulimus,
codicibusLalinorum scriplumerat, reges terroe, quod quia necin Hebroeo,nec in Sepiuagintureperitur),de-
non tulimus, quia nec in Hebroeo, necin Sepluaginla nique videntesila admirali pro lune, etc.
reperiiur. Hoecille in sua epist. sexcenlies laudala. 1 Auguslinus, in spiritu violenlo conterais, etc.,
MART. quemadmodum el Veronensis ras. proeferl, excepta,
dlnscribitur iu Veronensi codice, Filiis Core,Psal- quod librarii errore, in proepositiorelic.etur, et vio-
mus ipsi David: quoe postrema verba Auguslinus lenli legilur. Inferius quoque pari consensu, in medio
quoque addit. populi sut, pro lempli iidem legunt, qua de re adito
c lidem cura plerisque aliis libris, QuoniamDo- Hieronymumlaudata modo ad Sunniam epistoia.
minus excelsus, lerribilis, rex magnus super omnem i Superfluum est légère illud, et juxta Hierony-
terram. Scripseral deinde Veronensis anliquarius, ut mum in epist. ad ertiditos Gelas. Quod eliam non
nunc est, subjecitpopulos, cum vero ad liane vocem legilur in Romano Psallerio ms. Sorbonico. Habetur
in exemplairssui'alboannotaiuniesset plèbes(scilicet lamen in ms. Carnulcusi, ac in édita Cari, quos se-
ex Augusiino) liane quoque lenicre subjuugii iu cuti sumus. MART.
lextu.
pATROL.XXIX. 7
203 S. HIERONYMIDiVINADIBLIOTHECA. £0*
o in medio
Suscepimus, Deus, misericordiam tuant, in medio A Suscepimus Deus misericordiam luam,
templi lui. templi tui.
*
Secundum nomen tuum, Deus, sic -i a el laus Secundum nomen luum, Deus, itâ et laus tua in
tua in fines terroe: juslitia plena esl dextera tua. fines terroe : juslitia plena est dextera tua.
Loeletur nions Sion, -i- et \ exsultenl filioeJudoe, Loeleturnions Sion , et exsultenl filioeJudoe, pro-
propter judicia tua -; Domine ', pler judicia lua, Domine.
Circumdate Sion, el complecliminieam : narrate in Circumdate Sion ct compleclimini eam, harralc
turribus ejus. in lurribus ejus : ponite corda vestra lit virtute
Ponile corda vestra in virlute ejus -r el * distri- ejus, et distribuée graliasb cjus, ul enarrelis in pro-
buile domos ejus, ut enarretis in progenie altéra. genie altéra.
Quoniam hic esl Deus, Deus noster in oeternum,el Quoniam hic esl Deus noster in oeiernum, tt îh
in soeculum-r- soeculi', ipse regel nos in soecula. soeculumsoeculi,el [Ms. tacet cl] ipse regel nos in
soecula.
PSALMUS XLVIII.
IN FINEM,FILIISCORE,PSALMUS. B IN FINEM,FILIISCORE,PSALMUS.
Audite hoec,omnes génies : auribus percipite omnes Audile hoec, omnes génies : auribus percipite
qui habitatis orbem. [il/s. add. omnes] qui habitatis orbem.
Quiqueterrigenoe,el filii hominum :b simul in unum Quique terrigenoe,et filii hominum : simul in unum
diveset pauper. dives et pauper.
Os meum loquetur sapienliam : el medilalio cordis Os meum loquetur sapienliam : el medilalio cordis
'
mei prudenliam. mei prudenliam.
Inclinabo in parabolam durent meam : aperiam in Inclinaboad [Ms. in] similiiudinem aurem meam:
psallerio proposiïionemmeam. aperiam in psallerio proposiïionem meam.
Ciirtimebo in die mala? iniquitas calcanei mei cir- Ut quid i timebo in die mala? iniquitas calcanei
cumdabit me. mei cïrcumdcdil mC.
Qui confidunt in virlutesua : et in mullitudinedivi- Qui confidunt in virlute sua : quique in abundan-
tiarum suarum gloriaiitnr. tia divitiarum suarum gloriantur.
Frater c non redimit, redimelhomo? non dabit Deo Frater non redimit [Ms. redimel], redimel homo:
placalionemsuant. non dabit Deo placalionem suam, nec preliurô re-
El prelwm redemplionis animé suoe: et laborabil G domptionis animoe suoe; laboravit in oeternum, et
in oeiernum,cl vivet X adhuc \ in finem. vivet in finem.
Non videbitinterilum, cumvideritsapidités morien- Quoniam non videbit intentant : cum viderit sa-
les : simul insipiensel slullus peribunt. pienles morienles : simul k insipiens et slullus per-
ibunt.
Et relinquenl alienis divilias suas, d * et \ sepul- Et relinquent alienis divitias sùâs : et sepulcra
cra eorum domusillorum in oeternum. eorum domus eorum in oeternum.
Tabernacula eorum in progenie el progenie ; voca- Tabernacula eorum in omni genéralione el pro-
*
verunt nontinasua c in terris ^- suis genie : invocabunt nontina eorum in terris ipsorum.
Et homo cum in honore esset, non inlellexil : com- El homo cura in honore esset, non intellexit:
parants esl jumenlis -r- insipienlibus \ et similis fa-- comparants est jumentis insipienlibus, et similis
clus est -f illis ', faclus est illis.
Hoec via illorum scandalum c ipsis : et poslea h i Hoecvia eorum scandalum ipsis: et poslea in ore
ore suo complacebnnt.DIAPSALMA. suo benedicent. DIAPSALMA.
a Hocproelcrinissoobelo, allerum,qui subsequitur, D ' Veronensis ms. lntellectum,el quod idem esl, Au-
asierisco mutât ras. Palalinus : neulrum bene. guslinus, inlclligenliam. Ipsum quod in Groecoest,
b Reclius in Palatino ms. simul, quod neque in nomen a-Jvztrivutrumque adamussim significat. Fu-
Groecoest, lacet. cura'igilur leclori feceril, qui harUntdifferenliam
c In fuluro idem ms. itou redimel. lectionum velil expendere ad Orientales linguas,
d Perperam hic asteriscum pro obelo idem ms, sub- Chaldoeuni Paraphraslen, versiones Syrani, atque
stituit. ^Ethiopicani, etc., uiiilto autem magis, si ab horum
e Atque hic maie idem ms. in proepositionemobelo texiuum versione Latina, non ab ipsis quas laudai,
proenolat, non vocem suis. priniigeniis linguis id répétai. Usuvenii vero hoc
r Delevit sequior mauus in eôdeht codice prono- ferme unum in ea Veronensis Psalterii editione.
men ipsis, tum reposuit absolute placebuni. Moxproe- i Idem ms., meiuam in die malo, lum circumdabit
positionem verbi depascel, de more idem ms. veru me : proelerea, el in abundantia, pro quique in, etc.,
jugulât. ex Augusiino, ex quo item uno, non dabit Deo de-
s Carnulense ms. Psalterium juxta Groecum, id propiiiationem suam, el pretium redemplionis animoe
est, Romanum, in templosanclo tuo. MART. et laboravit, etc.
b Hoc sane mendosura verbum est pro gradus, suoe, k Rursum unice cum Augusiino simul imprudens et
quemadmodum cum plerisque aliis liber Veronensis insipiens, ct inox, Tabernacula eorum in generatione
proeferl. Abludii vero Auguslinus, qui domos legit. ct generatione, denique infra, jumenlis inseiisalis pro
In Groecoest iàç ftb.pzig, de quo supra diximus ad insipienlibus, etc.
psalmum xnv, quoevidesis, atque hue refer.
205 LUiER PSALMORUM. 20S
Sicut oves in inferno posili sunl : mors depasccl A Sicut oves in inferno J posili sunt : el mors de-
eos. pasccl eos.
Et dominabunlureorum justi in malu'ino : el auxi- El obtincbunt eos justi in inalulino : el auxilium
lium eorum vcterascelin inferno a gloria eorum. eorum veterascet iu intérim a gloria eorum.
VerumtamcnDeus redimelanimam meam de manu Verumiamen Deusliberabit [Ms. redimel] animant
inferi, cum a acccpcrit me. DIAPSALMA. meam de manu inferi dura [Ms. inferni cum] acce-
* perit me. DIAPSALMA.
Ne limueris, cum divesfuerit homo : -f et cum Ne limueris cura dives faclus fuerit homo : el cum
mullipticalafuerit gloria domus ejus. niultiplicata fuerit gloria domus cjus.
Quoniam cum interierit, non sumel omnia : neque Quoniam non cum moriclur accipiet hoec[Ms. la-
descendelcum eo gloria ejus. cet hoec] omnia : neque simul descendel cum co
gloria domus ejus.
Quoniam anima ejus in vila ipsius benedicetur :
Quia neque in vila ipsius benedicetur: confilebitur et [Ms. lacet et]' confilebilur libi dum [Ms. cuml
tibicum benefecerisci. benefeceris ei.
Inlroibit usque in progcnicspalrum suorum : b us- B El inlroibit usque in progcnics palrum « suo-
que in oeternumnonvidebitlumen. rum : ct usque in oeiernum non videbit lumen.
Homocumin honore esset, nonintellexil ; compara- El homo cura iu honore esset, non intellexil :
nts est jumenlis -r- insipienlibus* el similis faclus esl comparants esl jumenlis insipienlibus, et similis
-tr uns ; factus est illis.
PSALMUS XLIX.
PSALMUS ASAFH. PSALMUS ASAPU [il/s. IPSI DAVID].
Deus deorum Dominus loculus esl, et votavit ler- Deus deorum Dominus loculus est : et vocavit
ram. terram,
A solis orlu usque ad occasum: ex Sion speciesde- A solis orlu usque ad occasum : ex Sion species
coris -j- ejus ' decoris ejus.
Deus manifestevéniel ; Deus nosler, el non silebit. Deus manifestas véniel : Deus nosler, ct non si-
lebit.
Ignis in conspecluejus exardescel:el in circuilu ejus Ignis in conspeclu ejus ardebil : et in circuilu
tcmpeslasvalida. ejus lentpestas valida.
Advocabil« coelumdesursum, el lerram discernêre C Advocahit coelum stirsum ct terrain : ul discer-
populumsuum. neret [.1/s. discernêre) populum suum.
Congregaleilli sanclos ejus : qui ordinant leslamen- Congregale illif sanctos ejus : qui prdinavcrunl
tum ejus super sacrificia. leslamenlum ejus, super sacrificia.
El annunliabunt coelijuslitiam ejus : quoniam Deus Annuntiaverunt coeli juslitiam ejus : quoniam
judex est. DIAPSALMA. Deus judex est. DIAPSALMA.
Audi, populusmeus: et loquar, Israël, et testifica- Audi, populus meus, et loquar, Israël, et lestifl-
bor libi : Deus Deustuus ego sum. cabor libi, quoniam Deus Deus tuus ego sum.
Non in sacrifiais tuis arguam le, Itolocauslaaulem Non super sacrificia lua arguam le : holocausta
tua in conspeclumeosunt semper. aulem tua in conspectu meo sunl semper.
Non accipiam de domo lua vitulos: neque de gregi- Non accipiam de domo lua vitulos : neque de gre-
bustuis hircos. gibus tuis hircos.
Quoniam meoesunt omnesferoesilvarum, jumenta Quoniam meoe sunt omnes e feroe silvarum, ju-
in montibus-f- et \ boves. menta in montibus el boves.
Cognovi omnia volatilia coeli: et pulcltriludo agri Cognoviomnia volatilia coeli: el species agri rac-
mecumest. I) cum est.

a Hue refer, quem el Martian. laudai Hieronymi
locum ex epist. ad Sunniam etFreielam : In eodem,
Demanu inferi cura liberaveril me, pro quo in Groeco
legisse vos dicitis, cura acccpcrit nie. Quod quidem
el nos ita de LXX vertimus; et miror a quo in veslro
codicedepravalum sil. Subsequenti versu ad Pala-
lini ms. Iidem el copulain obelo proenolavimus; ne-
que enim in Hebroeoipso lexiu resonal.
b Hic quoque ex Palatini ms. aucioritaie, et co-
pulam, quoeneque in Hebroeoest, neque in Groeco,
expunximus,
c De more proepositionemAd obelo proenolat Pa-
lalinus ms. legitquc Advocuvil,pro Advocabil,quod
veteris prouuntialioiiisest viiium.
d Duo iidem libri, Auguslinus cl Veronensis ms.
posita sunt, el mors paslor esl eis. Dominabunlureis
recli mane: lum, « gloria eorum, absque proecedcnU
et copula, ei quoesubsequraiiur, verbis cxpulsi sunt,
qua; tamen sequior manus iu Veronensi cod. addere
voluil.
eln Veronensi ms., palrum ejus, quoesubsequitur,
cl copula proeiermissa : tara juxta Auguslinum, com-
paratusjumenlis insensatis, etc.
f liuo quoemaxime inter se consentirait Psalieria,
Aiigusiinianuin el Veronense, Congregaleilli justos
ejus, qui disponnnt, ele. ; tum, Ainiunliabuntcoeli.Vi-
tiose aillent ex librarii oscitanlia Veronens. paulo
post, Audi populumejus, pro populus meushabet.
B Eadem Psalieria, omîtes bestioesilvarum, pecora
in montibus,etc.
 '
S. HIERONYMIDJVIN.VBP L10THECA. 20S
207
Si esuriero, non dicamlibi : meusestenim orbis-f n A Si esuriero, non dicam libi : mens esl eniiii or-
terroet et pleniludoejus. bis lerroe, ct pleniludo ejus.
Numquid mauducabocarnes taurorum? aul sangui- Numquid mauducabo carnes taurorum? aut san-
nemliircorumpolabo? ' guinem hircorum polabo?
*
Immola Deo-f sacrificium taudis : el redde allis- Immola Deo sacrificium taudis : ct redde abis-
simo vola tua. simo d vota lua.
b X El * invoca me in die tribulalionis : -f- et Invoca rae in die tribulalionis luoe : et eripiam
entant te, et honorificabisme. DIAPSALMA. le, el magnificabis me. DIAPSALMA.
'Peccatori autem dixit Deus : Quare tu enarras jus- Peccatori aulem dixil Deus : Quare lu enarras
litias meas? cl assumis leslamentum meum per os justifias meas? el assurais testamenlum meum per
tuum ? os tuum ?
Tu vero odisti disciplinant: et projecisli sermones Tu vero odisti e disciplinam : et projecisli ser-
meosrelrorsum. mones meos posl le.
Si videbasfurent, currebascumeo: el cum adulleris Si videbas furent, simul currebas cum co : et
porlionemluam -r ponebas\ cum adulleris porlionem tuam ponebas.
Os luum abundavit malilia : el lingua lua concin- g Os luum abundavit nequilia : el lingua lua concin-
nabal dolos. navit dolum.
Sedens adversus fralrem tuum loquebaris,et adver- Sedens f adversum fralrem luum detrahebas : et
sus filium malris tuoeponebasscandalum : hoecfecisti, adversus liliura malris luoeponebas scandalum.
el tacui. Hoec fccisli, et lacu't : existimasli iniquilalem,
Existimasli inique quod ero lui similis: arguant le, quod ero tibi similis.
cl statuant conlra faciemtuant. Arguant te, et statuant B illam contra faciem
Intetligile hoec,qui oblivisciminiDeum ; ne quandc tuam : intelligite hoecomnes qui oblivisciminiDomi-
rapiat, ct non sit qui eripiat. num, ne quando rapiai, et non sil qui eripiat.
Sacrificium lundis honorificabit me: et Hlic iter c Sacrificium laudis honorificabit me : et illic iter
quo ostendamilli salulare Dei. esl, in quo oslendam illi salulare Dei.
PSALMUS L.
IN FINEM, PSALMUS DAVID, CUMVENITADEUMNATHANIN FINEM,PSALMUS DAVID[Ms. IPSI DAVID],CUM
PROPHETA , QUANDO INTRAVITADBETHSABEE. VENITADEUMNATHAN PROPHETA , CUM[Ms. QUIA]
INTRAVIT ADBERSABEE.
Miserere mei, Deus, secundum -i- magnam', miseri- Miserere mei, Deus [Ms. tacet Deus], secundum
cordiam tuam.
* magnant misericordiam luam.
-r El secundum multitudinem miserationumtua- Et secundum muliiiudinem misera tionum tuarum,
rum, delc iniquilalemmeam. dele iniquilalem meam [il/s. iniquilates meas].
Ampliuslava me ab iniquitatemea : et a peccatomeo Ampliusb lava me ab injustilia mea : el a de-
munda me. licta meo munda me.
Quoniam iniquilalem meam ego cognosco : et pec- Quoniam iniquitatem meam ego agnosco : et de-
catum meum conlra me est semper. liclum meum coram me est semper.
Tibi soli'peccavi, el malum coram le feci : ul jusli- Tibi soli peccavi, et malum coram te feci : ul jus-
ficeris in sermonibusluis, el vineas cumjudicaris. lificeris in sermonibus luis, et vineas dura judicaris.

a Superius, nec uno in loco obseryamus,

quod in adeersus fratrem tuum detrahebas; sed, de fralre tuo
Hebraico esl nomen ban, non absolule orbem, sed detrahebas, ele. MART.
leriu- orbemsigniiicare, ac posse adeo obelum jure e Malim inique legi illa, quemadmodum Geima-
proetermiui. neuse et Carnutense P.>alteria proef'eruni. Aucior
b Asieriscran Palalinus ras. oniillit, haud lamen quoque Breviarii in Psalmos sub Hieronymi no-
bene. mine : cl statuant illa conlra faciem tuam. Ul sic con-
c Minus iterum bene idem ms., in morte perpétua, hoc est, per illa
quod oslendam. fusus damnais non
Sed et subsequenti psalmo non semel obelorum mandata, quoe custodisti, vel lua peccata,vel alio-
oniissionc manifesta peccal : quoeloca sludiose an- rum, quoeposl te reliquisti. Hinc el Grait-ialiquot co-
nolare, nihil inierest. dices verbis xaià TcpÔGonïbv a-o\>addunl, ràç àiiapiiaç'
d Preces tuas August. et Veron. mss. peccata tua : quam lectionem veleres quoque
pro votalui D "ov,
habent. Tum, Et invoca me in die tribulalionis, e, iraciaiores é Groecis serrai sunl. Veroncnse autem
eximam te, el glorificabisme : et ul quid pro aware, cum Augustiniano Psaltcrio allier Icgulil, statuant te
e In iisiiem unice libris, odisti erudiiionem: e anle faciem, etc., tum voce oiiuies proelirraissa,
inox : Si videbas furent, concurrebasei : cl, Oslutin plus habent sicul leo posl verbum rapiai. Denique
abundavit malilit; el lingua lua amptexa esl dolosila- gloriftcabil,pro honorificabit, et ibi via esl, in qua
lem. Paulo infra, suspicaluses, pro existimasli. oslendam, ele.
1 Vitiumtranslalionis hujusmodi Latinoe b Ex Augustino Veronens. ms., Magis magisqne
redarguil lava
Hieronymus his :
verbis Putalis , inquit, non bene me, etc., tum vero illud tertio ab hoc versu,
versum, quia diximus, adversus fralrem tuum loque- et in deliclis mater mea me in utero aluit ; fortasse
baris , el debuisse nos dicere , adversus fralrem tuum aulem legenduin est habuil. Denique Asperges, vel
detralubas. Quod vitiosum esse, el iu nosira lingua Asperge,me Ityssopo,absque Domine.
non slarc, etiam stullts palet.... non possumusdicere,
 209 LIBER PSALMORUM. 210
( Ecce -r- enim * in iniquitalibus conceplus sum.: el A Ecce enim in iniquitalibus conceplus sum : et in
in peccatis concepit me mater mea. delictis peperil me mater mea.
Ecce enim verilalem dilexisti : incerta el occulta Ecce enim verilatem dilexisti : incerla et occulta
"
sapientioe-f- luoe manifestât!mihi. sapientioe tuoemanifestali mihi.
Aspergesme hyssopoel mundabor : lavabis me, et Asperges me, Domine, hyssopo , et mundabor :
super uivem dealbabor. lavabis rae, et super nivem dealbabor.
Audilui meo dabis gaudium et loelitiam: et exsulta- Auditui meo dabis r gaudium et loelitiam : et ex-
bunl ossa humiliata. sullabunl ossa humiliata.
Averle faciem tuam a peccatis meis : el omnesini- Avertc faciem tuam a peccatis meis : el omnes
quitales meas dele. iniquitales meas dele.
Cormundum créa in me Deus : el spiritum rectum Cor mundum créa in me, Deus : ct spiritum re-
innova in visceribusmeis. ctum innova in visceribus e meis.'
Ne projicias me a facie tua : el Spiritum sanctum Ne projicias me a facie lua : et Spiritum sanctum
luum ne auferas a me. tuum ne auferas a me.
Reddemihi loelitiamsalutaris lui : et spirilu princi- Redde mihi loelitiam salutaris lui : et spirilu prin-
pali confirma me. B cipali confirma me.
Docebo iniquos vias tuas : et impii ad te conver- Docebo [il/s. doceam] iniquos vias tuas : et impii
ienlur. ad te convertenlur.
Libéra me de sanguinibus,Deus, Deus salutis meoe: Libéra h me de sanguinibus, Deus, Deus salutis
a -r et ' exsultabit lingua mea juslitiam tuam. meoe, el [Ms. lacet etj exsultabit lingua mea jusli-
tiam luam.
Domine, labia mea aperies : et os meum annuntia- Domine, labia mea aperies : et os meum annun-
bit laudem tuam. tiabit laudem luam.
Quoniam si voluissessacrificium, dédissent utique : Quonimi si voluisses sacrificium, dedissem uti-
Itolocaustisnon deteclaberis. que : holocaustis non deleciaberis.
'
Sacrificium Deo spirilus conlribulatus : cor contri- Sacrificium Deo spirilus conlribulatus : cor con-
lum et humilialum, Deus, non despicies. trilum et humilialum Deus non spernit.
*
Bénignefac -f- Domine in -f- b bona t voluntate Bénigne fac, Domine, in bona voluntate lua Sion :
'
tit(iSion : -t ut oedificenturmûri Jérusalem. ul[i!/s. et] oedificenlurmûri Jérusalem.
Tune acceplabis sacrificium juslilioe , oblaliones et Tune acceplabis sacrificium juslilioe, oblaliones
holocausla: tune imponentsuper allare tuum vitulos. < C el holocausla : tune imponent super allare luum
vitulos.
PSALMUS Ll.
IN FINEM, INTELLECTUS c DAVID , CUM VENITDOEG IDU- IN FINEM,J INTELLECTUS DAVID, CUMVENITDOEG IDU-
M-EUS, ETNUNTIAV1T SAUL ET
, DIXITEl: VENITDAVID M;EUS, ETANXUNTIAVIT SAUL , ETDIXITILLIS: ECCE
INDOMUM ACHIMELECII. VENITDAVID INDOMUM ABIMELECH.
Quid gloriaris in malilia, d -i- qui \ potens -f- es \ Quid k gloriaris in malilia, qui païens es in ini-
in iniquilatc ? qu'uate?
Tota die injuslitiam cogitavit lingua lua : sicut no- Tota die injuslitiam cogitavit lingua lua : sicut
vaculaacula fecisti dolum. novncula acula fecisii dolum.
Dilexisti malitiam super beniynilatem: iniquitatem Dilexisti malitiam super benignitatem : iniquita-
nmgisquam lo-juioequitatem.e DIAPSALMA. tem magis quant Ioqui oequitatem. DIAPSALMA.
a Legil sine obelo Palatin, ms., et exsultabit.
b Diximus et supra, quod in Heb. est nomen quem locum insignis illa esl ejusdem sentenlia, Ex-
pVl pressit Laliniis interpres verbo minus Latino proprie-
non àiù.âçvoluntatem, sed cum addiiamenlo bonam lalem tamen ex Groeco. Nam omnesnovimus Latine
voluntatemsigoificarc, atque adeo salins videri isiud non diei sanguines, nec sanguina : tamen quia ita
bona, ab obelo eximi. Quod sequ'uur pronomen tua, J]I» Groecus posuit plurali numéro, non sine causa, nisi
"
librariorunt culpa in P.dàtin. ms. desideratur, tum quia hoc iuvenil in prima lingua Hebroea,inaluil pius
proprius Groeco, et pro ul legilur. interpres minus Latine aliquid dicere , quam minus
~c Addit Piilaiiu. ras. ipsi, trait Doeclt, pro proprie.
Doeg, 1 Veronensis ms., spirilus contrilus , quod neque
et Abimelech,pro Achimelechlegit.
d Ulerque in Palal. ras. obelus ipsum, licet ah aliis libris ablmlat, ab ediiore noia-
desideratur, et tuin est : mox, non despiciel, ubi Auguslinus qui cura
sulisequeiis i» praipositio expungitur.
« Isiud ad subsequentis versiculi finem impressa hic lectione facil, falso dicitur proetulisse
Diapsalma non spernel.
in eo ms. iransfertur.
. i Veronens. ms. cum Augusiino, dabis exsulla- J Librarii errore pro Intellectus David, scriplum
lionem , quod nomen et quarto ab hoc versu pro esl in Veronensi codice Psalmus ipsi David. Reclius
loelitiam scribunt. porro habei, Doec Idumasus, et nunliavil Saut, et di-
8 Legit Veronensis Psalterii editor nostris, ncc xit, Venit, etc. verbis, illis axe, proelermissis. Au-
lacet eliam el dixit.
lamen de hac lectione, quoe cl mendosa videlur, el guslinus k Cum Augustino illa,idem ms. : Quid glorialur in
coeterislibris omnibus contraria, verbo tenus lecto- malilia
rem monuil. qui potens est : quod additur in iniquilate
h Auguslinus, Erue me de (minus bene Veronens.iniquilalem) ad subsequenicm
sanguinibus,etc. : in versictiluin apud eosdeni spécial.
9.11 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 212
p
: Dilexisti omnia verba proecipilationis,lingua dolosa. .h. Dilexisti omnia verba proecipitationis, in lingua
Proplerea Deus destruel le in finem; evellet te, et dolosa.
emigrabit le de tabernaculo tuo , el radiccm tuam de Proplerea destruel te Deus in finem : evellet te,
lerra viventium.DIAPSALMA. ct emigrabit te de labernaculo, et radicem tuam de
terra viventium. DIAPSALMA.
Videbuntjusti, et limebunt,et super eum ridebunt, a |JI/s. add. ct] Videbunt justi, et timebunl : el su-
-j- et dicent \ Ecce homo, qui non posuit Deum adju- per eum ridebunt, et dicent :
torem suUm: sed speravit in mullitudine diviliarum Ecce homo, qui non posuit Deum adju'.orem sibi :
*
suarum, -i- el proevaluilin vanitate sua. [il/s. suum] : sed speravit in mullitudine diviliarum
suarum, et proevaluit in vanitate sua.
Ego aulem sicut oliva fructifera in domo Dei : spe- Ego autem sicut oliva fructifera in domo Domini
ravi in misericordiaDei in oeternum,et in soeculum-= [Ms. Dei] : speravi in misericordia Deif mei in oeter-
soeculi* num, et in soeculumsoeculi.
Confilebortibi in soeculum, quia fecisti : et exspe- Confilebor tibi, Domine, in soeculo, quia fecisti:
ctabo nomen luum, quoniam bonum b est, in conspectu B el exspeclabo nomen luum, quoniam bonum est, ante
sanctorum tuorum. conspectum sanctorum tuorum.
PSALMUS LU.
INFINEM, PROMELETH c, INTELLIGENTLE DAVID. INFINEM, PROMELETH B, INTELLECTUS DAVID.
[ Dixil insipiensin cordesuo : Non est Deus. Dixil insipiens in corde suo : Non est Deus : cor-
Corrupli sunt, el abominabilesfacti sunt in iniquita- rupti sunt, ct abominabiles f'aclisunt in volunlati-
libus : non est qui facial bonum. bus suis.
Non est qui faciat bonum : non est usque ad
unum.
Deus de coeloprospexitsuper filios hominum: ut vi- Dominus [il/s. Deus] de coelo prospexit super li-
dentsi esl inlelligens, -i- aul d \ requirens Deum. lios hominum : ul videat si est inlelligens, aul re-
quirens Deum.
Omnesdeclinaverunt,simul inutiles facti sunl : non Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunl,
est qui facial bonum, non est usque ad unum. non esl qui faciat bonum, non est usque ad unum.
Nonne scient -: omîtes * qui operanluriniquitatem: Nonne cognoscent [il/s. scient] omnes, qui ope-
qui dévorant plebemmeam, ul cibum panis? ranlur iniquitatem, qui dévorant b plebem meam
Deumnon invocaverunt: Hlic Irepidaverunttimoré, sicul escam panis? Deum [Ms. Dominum] non invo-
ubi non eral timor. ç caverunt : illic trepidaverunt timoré, ubi non erat
timor.
Quoniam Deus dissipavit ossa eorum, qui homini- Quoniam Deus dissipavit ossa hominum sibi pla-
bus placent : confusi sunl, quoniam Deus sprevileos. centiura : confusi sunt quoniam Deus sprevit eos.
Quis dabit ex Sion salutare Israël? cum converleril Quis dabit ex Sion salulare Israël? dum avertet
Deus caplivilalemplebissuoe, exsultabit Jacob, -f- el * Dominus caplivilatem plebis suoe.
loelabiturIsraël. Exsultabit Jacob, cl loelabiturIsraël.
PSALMUS LUI.
IN CARM1N1BUS,
INFINEM, INTELLECTUS CUM
DAVID, IN i CAUMINIBUS,
VE- INFINEM, INTELLECTUS CUM
DAVID, VE-
n Voculoeel obelum poslponit idem ms. ; paulo Mox quod habet Veronens., quoniam secundum est,
post a verbis sed speravit novumversicubim cura pulo refigendiimex Augustino,quoniamjucundum est.
ipse, Iran Carus inchoant. Porro qui subsequitur, B Errore scriptonint in mss. quampbirimis leginins
proelixum obelum et copube tiescit, addit vero in fine Amalech, pro Meleth. Nomen Amalechsciebanl om-
versiculi Diapsalma : quoe omnia videnlur ejus anii- nes. Ideo Hebroeum Meleth , sibi prorsus ignotum ,
quarii ntûà\p.aia. niularunt in verbum Amalech. De bac pcrmulatioue
b Reclius hic tacel in Palal. ms. verbum est. D nominum conqueriiur soepius S. Doclor, dum Com-
c Ipse eliam Palal. ms. corrupte Ama/ec/i, pro mentariis suis illustrât sacra volumina. Coelerum
Meleth legit. Videsis lamen quoe de hoc nos nomine Psalmus iste idem est eum proeeedeniidecinto lertio,
in Brcviario in P.-.almosanimadverlimus. sed absque nlla permixtione octo versuum superad-
d Perperam in Palatino ms. dilalis crassioribus dilornm. Vide supra. MART.
punctis eiiant verba requirens Deum, obelo eodem — Solemni librariorum lapsu Amalech,pro il/e/e//t
confodiiintiir. Ad sub;cqueiilis quoque versiculi fi- in Veron. quoque libro scriptura est. Coelera cran
nem Diapsalma annolalur. August., Inteileclus ipsi David.In lextu : Dixit impru?
0 Aiquehoecex Augusiino Veronensis liber, verba dens, et, in iniquitalibus suis, quod tamen seconda
submersionis,linguam dolosam : tant evellal le, el manus reposuit, cum pridem esset in affectionibus.
emigrel (Augustin, emigrabit) le de labernaculo luo : b Auguslinus el Veronens. mss. populum meumin
luo , nam quod suo legil Veronensis Psalterii édi- cibum (vel cibo) panis; el inox, ibi limuerunl timoré,
tai', manifestum ejus est raendum : proestabal vero ele. : atque infra, in averlendo Deus, pro dum aver-
iicutruni pronomen addi. tet. etc.
r Tacel in Veronensi et Augustiniano Psallerio 1 Librorum par idem, In liymnis inteileclus ipsi
pronomen hoc mei, ul el quod sequilur, Domine. David cum venerunt Ziphoei,et dixerunt, etc.
 215 LIBER PSALMORUM. 214
HISSENT ZIPn.lîf, ETDIXISSENT AD SAUL: NONNE a .A N1SSENT ZIPliiEI,F.TDIXISSENT ADSAUL : NONNE ECCE
DAVID ABSCONDITUS ESTAPUD NOS? DAVID ABSCONDITUS ESTAPUD NOS?
Deus, in nomine tuo salvum me fac : et in virtute Deus, in nomine luo salvum me fac : et in virlute
tua judica me. tua libéra me.
Deus, exaudi oralionem meam : auribus percipe Deus, exaudi oralionem meam : auribus percipe
verba oris mei. verba oris mei.
Quoniamalieni iusurrexerunt adversum me, et fortes Quoniam alieni insurrexerunt s in me, et fortes
quoesieruntanimam meam : el non proposnerunlDeum quoesierunt animam meam : et non proposuerunt
anle conspectumsuum. b DIAPSALMA. Dpum ante conspeelum suuin. DIAPSALMA.
Ecce -i- enim * Deus adjuvat me -f el \ Dominus Ecce enim Deus adjuvat [il/s. adjuvil] me : el Do-
susceplorest animoemeoe, minus susceplor esl animoe meoe.
Averte mala inimicis meis: -j- et * in verilate lua Averte mala [Ms. add. in] inimicis meis : in veri-
disperde illos. ''<:'' -— late tua disperde illos.
Voluniariesacrificabotibi -~ et * confitebor nomini Voluniarie sacrificabo tibi : et confitebor nomini
tuo, Domine, quoniam bonum esl. ' tuo, Domine, quoniam bonum est.
Quoniam ex omni tribulalione eripuisti me : ct c su- B Quoniam ex omni tribulalione eripuisti [il/s.eruisli]
per inimicos meos despexiloculus meus. me : ei super inimicos meos respexit oculus meus.
PSALMUS LIY.
INFINEM, INCARMINIBUS, INTELLECTUS DAVID. INFINEM,INh CARMINIBUS, INTELLECTUS DAVID.
'
Exaudi, Deus, oralionem meam, et ne despexeris Exaudi, Deus, oralionem meam, el ne despexeris
deprecaiionemmeam : intende mihi, et exaudi me. deprecaiionem meam : inlende in me, el exaudi me.
Conlrisialussum in exercilationemea, el conturbaïus Conlrisialus sum in exercilatione mea : et contur-
sum a voceinimici, -f- et ', a tribulalione peccaloris. baïus sum a voce inimici, cl a tribulalione peccaloris.
Quoniam declinaveruntin me iniquitales : et in ira Quoniam declinaverunt in me iniquitales : el in
molesii erant mihi. ira i molesii erant mihi.
Cor meum conlurbatum esl in me : et formido mor- Cor meum conlurbatum est in me : et formido
lis cecidit super me. morlis cecidit super me.
Timor et tremor d veneruntsuper me : et conlexerunt Timor et tremor venerunl super rae : et conlexe-
me tenebroe. runt me tenebroe.
Et dixi ; Quis dabit mihi pennas sicul columboe?et <rj Et dixi : Quis dabit milii pennas sicut columboe
volabo,cl requiescam. el volabo, el requiescam.
Ecce elonguvifugiens : et mansi in soliludine. e DIA- Ecce elongavi fugiens, et mansi in soliludine. DIA-
PSALMA. PSALMA.
Exspeclabameum qui salvum me fecit, a pusillani- Exspeclabam eum qui nie salvum faceret, a k pu-
mitqte spirilus et tempeslule. sillo animo et tempestale.
Proecipila, Domine, divide linguas eorum : quoniam Proecipila, Domine, et divide linguas eorum : quo-
lidi iniquilalemel contradjclionemin civilate. niam vidi iniquilalem et contradictionem in civilate
die ac nocic,
Die ac nocte circumdabit eam super muros ejus ini- Circumdabit " eam super muros ejus iniquitas : et
quiias : el labor in medio ejus, et injustitia : labor in medio ejus, et injustitia.
Et non defecil de plaleis ejus, usura et dolus. El non defecil de plaleis cjus, usura et dolus :
Quoniam si inimicus ! -f meus * maledixisselmihi : quoniam si inimicus "' meus maledixissel mihi, sup-
susiinuissem-r uliqtte * portassent uliqtic.
" Inlerserit idem ms. hic ecce, quoe vos proprie D" gens hic in liymnisinteileclus ipsi David, quemadmo-
qu'detn non resonat in Hebroeo xb"; sed ex Groeco dum et pênes Auguslinum est : in sua autem anuoia-
est, ovx[Sou.In lextu proepositio verbi exaudi, obelo tiuncula iradens haberi i» carminibus. Ne lamen du-
de more proenotai : ut et inferius, non -r pro \ posue- biies, quin illa »« hymnis, vera sit lectio, quam nos
runt, etc. in ipso ms. invenimus-
b Tacel hic Palatin. Diapsalma : tiim sitbsequen- 1 Cum Augusiino Veronens. liber deprecationcm
tium yersieuloruin obelos et qopuioeproefixosomittil. meam, et ne despexeris precent meam, inlende mi-
c Carus cum eodem Palatino ms. adverbium super hi, etc.
obelo jugulai. j Unice ileriim cura Augusiino Veronens. ms.,
d Minqri numéro, atque adeo Groeco me, pro molesii erant mihi : inox etiam
pressius, in adumbrabanl
Palatino ras., venit super me, et contexit me tenebra. metus pro formido : alque infra in deserio pro in soli-
e Non babelur in palaiino ms.
Diapsalma, quod tudine. k Augustinus a pusillanimitale , quemadmodum
re ipsa proestabal hic quoque asterisco illustrari.
f Reclius nedum obelus sed et in Veronensi ms. legendum est, lametsi ferai
ipsum pronomen el
meas, abest a Palaiino ms. El vero neque in Hebroeo, duobus verbis pusilla animitate : tara pari uterque
neque iu ipsis Groecisexemplarjbus addilur. consensu, Submerge,Domine, pro Proecipila, etc.
e Veronens. ms., super me : Auguslinus, adversum: 1 Vitiose antea eum eral, pro eam, quod pronomen
tum polenles pro fortes pari habent consensu. in Veronensi ms. penilus desideratur,
b Non sibi constat Psalterii Veronensis editor le- m Idem cum Augusiino ms. pronomen meus, jure
 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. '
213 216
Et si is qui oderal me, super me magna loculusfuis- A Et si is qui oderat me, super me magna loculus
su : abscondissemme.forsitan ab eo. fuisset : absconderem me utique ab eo.
Tu vero homo unanimis, dux meusel notus meus. Tu vero homo unanimis, dux meus et notas meus :
Qui simul mecum dulces capiebas cibos: in donui qui simul mecum dulces capiebas cibos : in domo
Dei ambulavimuscum consensu. Domini [il/s. add. Dei] ambulavimus cum consensu.
Veniat mors super illos : -i- et * descendantin in- Veniat mors super illos : et descendant in infer-
fernum viventes. num viventes.
Quoniam nequitioe in habitaculis eorum, in méditi Quoniam nequilia in hospiliis eorum, in medio
eorum. ipsorum [il/s. eorum].
*
Ego -^ aulem ad Deum clamavi: et Dominussal Ego autem ad Dominum [Ms. Deum] * clamavi : ct
vabit me, Dominus exaudivil me.
Vespèreel mane el meridie narrabo, el annuntiabo ; Vespere et mane et meridie narrabo, et annun-
et exaudiet vocemmeam. tiabo : et exaudietf vocem meam.
Redimelin pace animam meam ab his, qui appro- Liberabit in pace animam meam ab his , qui ap-
pinquant mihi : quoniam inter mullos erant mecum. propiaut mihi : quoniam inler multas erant mecum.
Exaudiet Deus, el liumiliabilillos , qui est ante se-•B Exaudiet Deus, et liumiliabil eos, qui esl anle
cula. a DIAPSALMA. soecula, et inanet in oeternum. DIAPSALMA.
Non est illis commutalio, et non timucrunt Deum : Non est enim illis commulatio , el non limiteront
exlendil manum suam in retribuendo. Deum : exlendil manum suam in retribuendo illis.
Contaminaverunt leslamentum ejus , divisi sunt ali Coniaminaverunt leslamenlum ejus, divisi 6 sunt
ira vullus ejus : el appropinquavit cor illius. ab ira vullus ejus : et appropiavil cor ejus.
Molliti sunl sermonesejus super oleum : cl ipsi sun t Mollierunt sermones suos super oleum, et ipsi sunt
jacula. jacula.
Jacta super Dominumcurant tuam, et ipse te enu Jacta in Deum cogitatum tuum : et ipse le enu-
triet : non dabit in oeternumflucluationemjusto. iriei.
Tu vero, Deus, deduceseos in puteum interilus. Non dabit in oeiernum ducluationem justo : tu ve-
ro, Deus , deduces eos iu puteum interilus.
Viri sanguinumet dolosi non dimidiabunl dies suos Viri sanguinum et dolosi non dimidiabunl dies
ego autem sperabo in le -t- Domine \ suos : ego vero in te sperabo [Ms. speravi], Domine.
PSALMUS LV.
1NFINF.M, PROPOPULO QUIA SANCTIS LONGE FACTUSb C IN FINEM,PROPOPULO QUIA SANCTIS LONGEFACTUS
EST, DAVIDIN TITULI1NSCR1PT10NE , CUMTENUE- EST DAVID [ Ms. FACTISUNTIPSI DAVID],IN TI-
RUNTEUMALLOPHVLI IN GET1I. TULIINSCRIPTIONS , CUMTENUERUNT EUMALLOPHVLI
IN GETH.
Misereremei, Deus, quoniam conculcavitme homo: Miserere mihi, Domine, quoniam conculcavit me
tota die -: im * pugnans tribulavil me. homo: tola die bellans [il/s. debellans] tribulavil me.
Conculcaverunt me inimici mei tota die : quoniam Conculcaverunl me inimici mei lola die, ab alli-
multi bellanles adversumme. ludine diei.
Ab alliludine diei timebo: ego vero in te sperabo. Quoniam molli qui debellar.t me, limebunt : ego
In Deo laudabo sermones meos, in Deo speravi : vero in le sperabo [Ms. speravi], Domine.
non timeboquid faciat mihi caro. In Deo laudabo sermones meos tota die, in Deo
Tota die verba mea cxsccrabanlur : adversum me sperabo : non timebo quid facial mihi homo.
omnes cogit.alioncseorum in malum c. Tota die verba mea u exsecrabaniur : adversus
Inhabitabunt, et abscondenl: Aipsi calcaneummeum me omnia consilia eorum in malum.
observabunl. Inhabitabunt, et abscondent, ipsi calcaneum
hic lacet, tum pro supportassent legil sustinuissem: D Exaudiet me Dominus: denique verba, et manel in
subsequens versus manifesta librarii errore in eo oeiernum,plane ignorât.
ms. depravalus est ferme lotus. B Cum Augustino idem ms., Polluerunt leslamentum
" Tacel in Palaiino ms. Diapsalma. ejus , divisi sunt proeira vullus ejus , el appropinqua-
b Addil idem ms. et copulam : faclus est, et David, vit cor ejus. Molliti sunt sermones ejus , etc. Tum,
etc. facla in Dominum curant luam : atque infra, corru-
c Subdit hic idem ms. Diapsalma. Mox pronomen ptionis pro interilus, et dolosilulis(August., dolosila-
ipsi, cura aliis pênes Martian. mss. el Cari edilionc lem) pro dolosi.
veru proenotat: minus tamen bene. b Atque hoecferme ex solo Augustino Veronensis
d Sagensis ms. cura édita Cari, obelum proenotavil liber descripsit, verba meaabominabantur,elc. Tum,
anle pronomen ipsi; sed corrupte, ut alias soepius, incolent el abscondenl, el sicul suslinuil anima mea
etsi leetarem raro nionuerimus hujusmodi deprava- ( lametsi malim, sustinui animant meam); deinde in
tionum, vel nostrarum casligaiionunt. MART. ira populos deduces, pro confringes, de qua lectione
e Placuit magis Augusiino atque adeo Veronensi videsis quoe nos ad hune locum in epist. ad Sunuia m
eliam aniiquario exclamavi,ul ct paulo post enarrabo. el Fretalam pluribus disscruimus. Denique et posais/.1
f lnierserit Veronens. ms. hic Dominus : lum ha- lacrymas meas, etc., reclius pro posui, etc., el paulo
bet cura Augustino aliisque , Redimetin pace, et ap- inferius, eeeescivi pro eauoi'i, etc.
propinquani mihi, quoniam in mullis erant mecum.
217 LIBER PSALMORUM. 218
Sicut sustinuerunlanimam meam, pro niltito salvos A meum observabunt : sicut exspectavil anima mea ,
facièsillos : in ira populos confringes. pro nihilo salvos faciès eos, in ira populos con-
Deus, vilain meam annuntiavi tibi, posuisli lacry- fringes.
mas measin conspectutuo. Deus vilam meam annuntiavi libi, posui lacry-
Sicut et in promissionetua : tune convertenlur ini- ntas meas in conspeclu luo : sicut in repromissioue
mici mei relrorsum. lua.
*
In quacumque die invocavero -f- te ecce cognovi Converlanlur [ Ms. converienlur ] inimici mei re-
quoniamDeus meus es. lrorsum : in quacumque die invocavero le , ecce
In Deo laudabo verbum, in Dominolaudabosermo- aguovi quoniam Deusmeus es lu.
nent, in Deo speravi : non timeboquid faciat mihi In Deo laudabo verbum [ Ms. sermonem ], et in
homo a. Dominolaudabo sermonem [ il/s. verbum ], in Deo
In me sunl, Deus, vota lua * -f- quoe * reddam lau- sperabo : non timebo quid faciat mihi homo.
dationeslibi. In me sunl, Deus, vota , quoereddam f laudalio-
nis libi.
Quoniameripuisti animam meamde morte , el pedes Quoniameripuisti animam meam de morte , ocu-
meos de lapin : ul placeam coram Deo in lumine vi- B los meos a Iacrymis : pedes meos a lapsu, ut pla-
ventium. ceam coram Dominoin lumine vivenlium.
PSALMUS LVI.
IN'FINEM , NE DISPERDAS , DAVIDIN TITULIINSCRI- INFINEM,NES DISPF.RDAS, DAVIDIN TITULIINCRI-
PTIONE , CUMFUGERET A FACIESAUL INSPELUNCAM. PTIONE , CUMFUGERET A FACIESAULIN SPELUNCAM.
Miserere mei, Deus , miserere mei : quoniam in te Miserere mei, Deus, miserere mei : quoniam in
confiait anima mea. leconfidit anima mea.
b Et in umbra alarum tuarum sperabo, donectrans- El in umbra alarum luaruni sperabo : donec trans
eal iniquitas. eal iniquitas.
Clamaboad Deum allissimum : Deum, qui benefe- Clamabo ad Deum allissimum : b el ad Dominum
cil mihi. qui benefecilmihi.
Misil de coelo, el liberavilme : dédit in opprobrium Misil de coelo, et liberavit me : dédit in oppro-
conculcanlesme. DIAPSALMA. brium conculcanles me. DIAPSALMA.
Misil Deus misericordiamsuam, et verilatem suam: Misit Deus [Ms. Dominus] misericordiam suam et
-i el é eripuit * animam meam de medio calulorum verilalem suam: animam nveameripuit de medio ca-
leonum, dormiviconturbatus. lulorum leonum, dormivi conturbatus.
Filii hominumdentéseorumarma et sagilloe: et lin- Filii hominum dentés eorum arma et sagilloe : et
gua eorum gladius acultts. C lingua eorum machoeraacula.
Exallare super coelos, Deus -i et ' d t'nomni terra Exallare super coelos, Deus : et super omnem
gloria lua. terram gloria tua.
*
Laqueum paraverunt pedibus meis : •*-et inciir- Laqueos [Ms. muscipulam ] paraverunt pedibus
vaverunlanimant meam. meis : et incurvavcriinl animant meam.
'
Foderunt ante faciemmeam foveam: -i- el t incide- Foderunt ante faciem meam foveam : el ipsi
runtineam. DIAPSALMA. inciderunl in eam. DIAPSALMA.
Paralum cor meum,Deus, paralum cor meum: can- Paralum cor meum, Deus, paralum cor meum :
tabo , et psalmum dicam. canlabo, et psalmum dicam Domino.
Exsurge, gloria mea, exsurgepsalterium et cithara : Exsurge, gloria mea , exsurge psalterium et ci-
exsurgamdiluculo. thara : exsurgam diluculo.
*
Confilebortibi in populis, Domine: -r- e et psal- Confileborlibi in populis, Domine : et psalmum
mumdicamlibi in genlibus. dicam tibi inter gentes.

a Allerum hic Diapsalma, addit Palalinus ms. obe- D lapsu.

lum vero subsequenti versu, quoeprouomini pra-fi- e Juxla Auguslinum, ne corrumpas ipsi David in
xuin tacel : ulrunique minus bene. t'uuli inscriptionem, etc. Veronensis quoque ms. ha-
b luimerilo et copula , quoecl in Hebroeoresonai, bet, tanlum non satis eniendate.
obelo coiifodiebalur, quem nos ad Palatini ms. fidera *" h Iidem libri Deum, pro et ad Dominum. Subjun-
lustulimus. pil vero huic vcrsiculo Veronensis Diapsalma, qiiod
c llic aulem vitiose magis una et copula obelo in subsequeniis fine lacet. Coeterade mure cura Au-
proeiiotabalur,cura ipsum quoque verbum arripuit in gustino , s/ilvum me fecit, pro liberavil me, atque
Hebroeotextu desiderelur, eodemque debeat obelo infra, ' eruil, pro eripuit.
trausfigi. Pronomen
d Paulo rectius Palatin, ms., in omnemlerram. nens. ras. lacet.ipsi, quod neque in Groecoest, Vero-
Ex Augustino aulem psallam conii-
Leviora infra ex endeni emendantur. nuo habei, pro psalmum dicam (neque addil X>o-
c Rectius iterum Palalinus ms. obelum ipsamque mino priori loco) ; min in genlibus, pro inter gentes.
et voculam proetermitlit. Verum librariis alque orihogniphicis racndis scalct,
r Ex Augusiino Veronensis ras. quoereddam tau- quasscirc lecioreni nihil interest.
dis : lum quoniam cruisti, etc. ; el, pedes meos de
219 S. HIERONYMIDIVINA BIRLIOTHECA. 220
Quoniammagnifieataest usquead coelosmisericordiaA Quoniam magnificata esl usque ad coelos ntiseri-
lua : et usque ad nubesveritas tua. cordia lua : et usque ad nubes veritas tua.
Exallare super coelos,Deus: -i et • super omnem Exaltare super coelos, Deus : et super omnem
terram gloria lua. lerram gloria lua.
PSALMUS LVII.
IN FINEM,NEDISPERDAS, DAVIDINTITULI INSCRIPT10NE. INFINEM, NEdDISPERDAS DAVID INTITULI1NSCRIPTIONE.
Si vere utique juslitiam loquimini : recta judicate , Si vere utique juslitiam loquimini : jusla judicate,
filii hominum. filii hominum,
i- Elenim in corde iniquitalesoperamini in terra : in- Elenim in corde iniquitates operamini in terra :
justilias manus vestra:concinnant. iniquitales manus vestroeconcinnant.
Alienalisunt peccaioresa vulva,erraverunlab utero: Alienalisunt peccaiores ab utero, erraverunt a
loculi sunt (alsa. venire : loculi sunt falsa.
Furor illis secundumsimiliiudinemserpentis : sicul Ira c illis secundum similiiudinem serpentis, sicut
a aspidis surdoe , et obluranlîs aures suas : quoe non
aspidis surdoe, el oblurantis aures suas.
Quoenon exaudiet vocem incantanlium, et venefici" exaudiet vocem incantanlium , el veneûcia quoein-
incanlantis sapienter. canlanlur a sapiente.
Deus conteret dentés eorumin ore ipsorum : molas Deus conierel dentés eorum in ore ipsorum : molas
leonum confringet Dominus: leonum confringet Dominus.
Ad nihilum deveuient tamquam aqua decurrens: Ad nihilum devenicnt velut aqua decurrens : in-
intcndilarcum suum donecinfirmenlur. tendit arcum suum donec infirmenlur.
Sicut cera quoe(luit, auferenlur : -i super \ cecidit Sicut cera liquefacta auferenlur : super eos ceci-
ignis, et non videruntsoient. dit ignis, el non viderunt soient.
Priusquam inlelligerentspinoevestroerhamnum; sic- Priusquam producat spinas veslras rhamnus : sic-
ut viventes,,sic in ira absorbeleos. ul vivenles, sic in ira absorbel eos.
Loelabiturjuslus, cum vidait vindictam : manus Loelabiturjustus, cum viderit vindictam impiorum :
suas lavabil in sanguine peccaloris. manus suas lavabil in sanguine peccalorum.
Et dicet homo: Si utique esl fruclus justo : uliqiu' Et dicet homo : Si utique est fruclus justo : utique
est Deus judicans -f- eos * in lerra. est Deusjudicans eos in lerra.
PSALMUS LVIII.
IN FINEM, NEDISPERDAS, OAVIDINTITULI INSCRIPTIONE, J IN FINEM , NE ' DISPERDAS , DAVID IN TITULIINSCRI-
QUANDO MISITSAUL , ET CUSTOB1VIT DOMUM EJUS, UT PTIONS , QUANDO MISITSAUL,ET CUSTOD1V1T DOMUM
EUMINTERFICERET. EJUS,UTEUMINTERFICERET.
Eripe me de inimicismeis, Deus b meusel ab insur- Eripe me de inimicis meis, Deus meus : et ab in-
gentibus in me libéra me. surgentibus in me libéra me.
Eripe mede operaitlibusiniquitatem: el de viris san- Eripe me de operaitlibus iniquilalem : et de viris
guinum sa/va me. sanguinum salva me.
Quia ecce ceperunl animam meam -.irruernnl in me Quia ecce aucupaverunl animam meam : irruerunt
fortes. in me fortes : neque iniquitas mea, neque peccatum
Neque iniquitas mea, neque peccatummeum, Do- meum, Domine.
mine : sine iniquila'.ecucurri, et direxi.' Sine iniquitale cucurri, el dirigebar : exsurge in
Exsurge in occursummeum, et vide : c et lu, Do- occursum mihi, ct vide : el tu, Domine, Deus virlu-
mine, Deus virtulum, DeusIsraël. tum, DeusIsraël.
Inlende ad visitandasomnes gentes : non miserearis Inlende ad s visitandas omnesgentes:non miserea-
omnibus,qui operanlur iniquilalem.DIAPSALMA. ris omnibus, qui operanlur iniquilalem. DIAPSALMA.
" Secundis curis in eodem ms. obdurantis rescri- D et, confregitDominus.Spernentur tamquamaqua, etc.
ptuin est, minus vere. Ipse aillent Hieronymus iu Alque iterum, supercecidit ignis, non inlerjeclo eos
Isaioecap. m legil inox paulo aliier, quoenonexaudit pronomine, et mox, tamquam vivenles,lamquam in
vocem incanlanliurh, el veneficimcdicantissapienter, ira combibeleos. Démuni in sanguine peccaloris, pro
Porro in fine subsequentis Versiculi addii idem ras. peccalorum. Unum in bis alque allerum manifestum
Diapwlma. codicis
" Veronensis o-yàlp-aproelereo.
bVcru proenolatPalatin, ms, pronomen meus, quod De more Auguslinus et Veronens. ms., ne cor-
neque in Groec.)quidem est, ex Hebroeoaniciu ut- rumpas ipsi David; lum unus Veronens., el custodivil
c.imque potest excudi. David domum, ut, etc.., qui el primo slatim versu
c Pra'posilionem verbi Exsurge, lum voculas cl tu, pronomen meusiû Deus non addit, juxla Groecum,
minus bçue idem ms. lïùxCu. Coelerumin lextu erue, pro eripe, etsafoHin me fac,
d ColioerenterVeronensis liber cura Augustino, Ne pro salva me, cl vcnali sunl, pro aucupaveruu', et su-
corrumpasipsi David, etc. In lextus priori versu ?e- per me fortes, pro in me, etc., commenter juxla Au-
cle, Augustin, recta, pro justa legunt : paulo post guslinum.
conncclnnt, pro concinnant, el a vulva, pro afr utero. KIidem libri : ad visitandumomnes génies, non mi-
e In iisdem, Jndignatio eis secundum, etc., corru- serearisomnium,ele. Tutu, converienlur tui vesperam,
pte. Veronens., sicut : tum uno consensu, et medictt- ul el infra. Auguslinus lamen Converlanlur, el inox
menli medicati a sapiente, Deus contrivitdentés, clc; paliantur, clc.
 221 LIBER PSALMORUM. * 222
Converienlur«d vesperum,a -i el * famempatiaitur A Convertentiir ad vesperum : et famem patientur
ut canes : ct circuibuntcivitatem. ut canes : el [Ms. tacet el] circuibunt civitatem.
Ecce loquenlur in ore suo, -i- et ' gladius in labiis Ecce ipsi loquentur in ore suo : el gladius est
eorum: quoniamquis audivil? [Ms. tacet esl] iu labiis eorum.
Et lu, Domine, deridebis eos : ad nihilum deduces Quoniam quis audivil? et lu , Domine, deridebis
omnesgénies. eos et [Ms. Jaeelet] pro nihilo habebis omnes génies.
Fortitudinem meamad te custodiam, quia Deussus- Fortitudinem meam ad le custodiam , quia s tu ,
ceplor meus b es : Deus meus, misericordia ejus proe- Deus, susceplor meus es : Deus meus, misericordia
vénielme. ejus proevenicl me.
Deusostendetmihi super inimicosmeos , ne occidas Deus meus ostcnde mihi bona inler inimicos
eos, ne quando obliviscanlurpopuli mei. meos, ne occideris eos : ne quando obliviscanlur
legis tuoe.
Dispergeillos in virtute tua : -etdepone eos prolector Disperge illos in virlute lua : et destrue eos pro-
meus. Domine. tector meus, Domine.
Deliclum oris eorum sermonem labiorum ipsorum : Delicla oris eorum sermonem [Mt. verba] labio-
et comprehcndanturin superbia sua. B ru m ipsorum : et comprehcndantur [Ms. coraprehen-
Et de exsecratione el mendacio annuntiabuntur in denlur] in superbia sua , et de exsecratione et men-
consummatione: in ira consummationis, et non erunt. dacio compellanlur in ira consummationis , el non
erunt.
Et scient, quia Deus dominabiturJacob c -r et ', Et scient, quia Deus dominabitur Jacob, et finium
finium terroe.DIAPSALMA. lerra. DIAPSALMA.
Coitvertenturad vesperam, et famem patientur ut Converienlur ad vesperum, et famem patientur ut
canes : et circuibuntcivitatem. canes : et circuibunt civitatem.
Ipsi dispergentur ad manducandum : si vero non b Ecce ipsi dispergentur ad manducandum : si
fuerint salurati, el murmurabunt. vero non fuerint salurati, murmurabunt.
Ego aulem cantabo fortitudinem luam : et exsultabo Ego autant cantabo vii-tuiem tuam : el exsuliabo
mane misericordiamluam. mane misericordiam luam.
Quia faclus es susceplor meus, et refugium-i- meum Quia faclus es susceplor meus et refugium meum,
* in die tribulationis meoe. ^ in die tribulalionis meoe:
adjutor meus, libi psallam.
Adjulor meus , tibi psallam, quia Deus susceplor Quia tu [Ms. tacet tu], Deus, susceplor meus es •
meus d es, Deus -r meus ', misericordiamea. Deus meus misericordia mea.
*
PSALMUS LiX.
IN FINEMPROHIS QUI1MMUTABUNTUR , IN TITULIIN- IN FINEMPRO ' HIS QUICOÏMUTABUNTUR IN TITULI
SCRIPTIONE , DAVID INDOCTRINAM e
, CUM SUCCENDIT INSCRIPTIONE, DAVID INDOCTRINAM , CUMSUCCENDIT
MESOPOTAMIAM SYRLE, ET SOBAL, ETCONVERTIT JOAB, SYRIAM MESOrOTAMl/E , ET SYRIAM SOBAL , ETCON-
ET PERCUSSIT IDUM/EAM JNVALLE SALINARUM DUODE- VERTIT JOAB,ET PERCUSSIT VALLEM SALINARUM DVO-
C1MMILLIA. DECIM MILLIA.
* *
Deus, repulislinos,-v el deslruxisli -f- nos iralus Deus, rcpulisli nos, el deslruxisli nos : iralus es,
f es, -f- et '. misertuses nobis. et misertus es nobis,
Commovisliterram , el conturbasti eam : sana con- Commovisli terram, et conturbasti eam : sana con-
triliones ejus, quia commolaest. Iritiones ejus, quia [Ms. quoi.iara] mola est.
Ostendisli populo tua dura : polasli nos vino com- Ostendisli populo luo dura : polasli nos vino com-
puitclionis. puuclionis.
11Copulam et, veru proenolavimus ad ms. Palatini s Pronomen tu hic relicent iidem libri. Ac se-
fidem, Hebroeocum primis adraonenie lextu. versu pariter habent, Deits meusdemonslravit
'' Verbum es idem ms. lacet, lum quod subsequiiur qnenti
mihi in inimicis meis ne, ele., paulo posl deduces,
pronomen meus, obelo jugulât, salis bene, si quod Augustin., deduc, pio destrues , alque infra, et ex
in Hebroeoest, inbx aliis punctis instruas. . maledicloel mendacioannuntiabuntur consuininaliones,
c S. ipse Paler, epist. ad Sunniam et Frelelam, in j) in ira , etc.
b Proelermissis verbis Ecce ipsi, pênes Augusli-
Groeco,inquit, scriplum est : El finium terroe; sed el
eoiijimctio addita est, et ordo esl : Scient quia Deus num, etut Veronens. ras. reliqua sic habent, Disper-
Jacob dominabitur finium terroe. Recie etiam subse- gentur edant, ipsi aulem ( vérins Auguslinus , si
queulivcràii,'c( famempatientur, etc., obelo et copula autem ) non sa'iabunlur, el murmurabuntur. Ego au-
iu Palatino ms. proenotainr, quoe neque in Hebroeo tem1 cantabo polcntiam tuam , etc.
archelypo exprimilur. Tiiulus idem est pênes Auguslinum et Veronens.
d Tacet Palatin, ms. verbum es, quod saltem veru ms. excepta pro vocula, quant hic tacet, aut loi alio
proenolandum videtur. librarii errore ; In finem pro his qui immulabuntur ,
e Idem ms., succendilSyriant Mesopolamioe,el Sy- in tituli inscriplionem ipsi David in ductrinam , eum
riam Sobal, tara, et percussit Edom in valle, etc. succendil MesopoiamiamSyrioe et Syriam Sibul, et
f Ipsum quoque es verbum Palatin, ms. obelum convertitJoab (ras. Moab mendose) et percussit Edom
pr.rcedere facil: rcciisiine aillent subsequenti versu, iu valle Suliiiartim, etc. lu texiu, misertus es nostri,
ubi dicilur, et conturbastieam, copulam cl, quoeneque pro nobis : et ostendisli plebi tuoe dura , polasli nos
in Hebraico esl lexitt, jugulai. vinum (al vino) stimulationis.
223 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 224
Dedisti metitenlibuste significatiohem: ut fugiant a t\ Dedisti meluentibtis te significationem : ul fugiant:
facie arcus. " DIAPSALMA. a facie arcus. DIAPSALMA. Ul s liberentur electi lui..
Ul liberentur dilecti lui ; salvum fac dextera lua, el Salvum me fac dextera tua , et exaudi me : Deus
exaudi me. loculus est in sancto suo , loelabor, et [Ms. tacet et]
Deus loculus esl in sancto suo : loelabor-f- et \ par- dividam Sichimam et convallem labernaculorum me-
tibor Sichimum: el convallemlabernaculorummelibor. tibor \Ms. dimelibor].
Meusesl Galaad, el meusb esl Manasseset Ephraim Meusesl Galaad, el meus est Manasses: el Ephrent
forliludo capitis mei. forliludo capitis mei.
Juda rex meus : Moab olla spei meoe. Juda rex meus, Moabolla spei meoe: in Idumoeam.
In Idumoeamexlcndamcalceamenltimmeum : mihi cxtcndain calceamentam meum, mihi allophyli sub-
alienigenoesubdili suntc. diti [Ms. subjecti] sunt.
Quis deducel me in civitatemmunilam? quis deducel Quis deducel me inciviialem munitam? aut [Ms.
me usque in Idumoeam? tacet aul] quis deducet me usque in Idumoeam?
Nonne lu, Deus, qui repulisti nos? et non egredieris, Nonne lu , Deus, qui repulisti nos? et non egre-
Deus, in virlulibusnostris? dieris, Deus, in virlulibus nostris?
Da nobis auxilium de tribulalione :d quia vana salus B Da nobis auxilium de tribulalione : el vana salus
hominis. homini.
In Deo faciemusvirtulem: el ipse ad nihilumdeducel In Deo faciemusvirtulem : el ipse ad nihilum de-
tabulantes nos. ducel trihulanles nos.
PSALMUS LX.
IN FINEM,INHYMN1S DAVID. IN FINEM, b INHÏMNIS DAVID [M.S.IPSIDAVID].
c Exaudi, Deus, deprecaiionemmeam: inlende ora- Exaudi, Deus, deprecaiionem meam, inlende ora-
tioni meoe- lioni meoe : a finibus terroe ad te clamavi.
A finibus terras ad te clamavi : dum anxiaretur cor Dum 4 anxiaretur cor meum , in pelra exaltasti
meum, in petrn exaltastime. me.
Deduxisti me, quia factus es spes mea : turris forti- Deduxisti me, quia [Ms. quoniam] factus es spes
tudinis a facie inimici. mea : turris forliludinis a facie inimici.
Inhabilabo in tabernaculoluo in soecula: protegar in Inhabilabo in tabernaculo luo in soecula: protegar
velamentoalarum tuarum. DIAPSALMA. in velamento alarum tuarum. DIAPSALMA.
Quoniam tu Deus -f- meut \ exaudisti oralionem G Quoniam tu , Deus , exaudisti oralionem meam :
meam : dedisti hoereditatem timentibus nomen luum. dedisti hoercdilaiem limenlibus nomen luum.
Dies super dies régis adjicies annos ejus usquein diem Dies super dies i régis adjicies, annos usque in
generationis el generalionis. diem soeculi et soecula : permanebit in oeiernum in
Permanel in oeternumin conspectuDei : misericor- conspeclu Dei.
diam et verilatem f -f- ejus * quis requiret? Misericordiam et verilalem qnis requiret eorum?
Sic psalmum dicam nomini luojn soeculum-f- soeculi sic psallam nomini luo, Deus [Ms. lacet Deus] in
t ul reddam vola meade die in diem. soeculum soeculi : ut reddam vota mea de die in
diem.
r--;""" PSALMUS LXI. \*s
IN FINEM , PROIDITHUN , PSALMUS DAVID. IN FINEM, PROIDITHUN, PSALMUS DAVID.
Nonne Deo subjecta erit anima mea? ab ipso enim Nonne Deo subd'ua [Ms. subjecta] erit anima mea?
salulare meum. 1 ab ipso enim salulare meum.

a Tacet in Palat. ms. Diapsalma. hoc versu, Inquilinussum (Aug., ero) in taberna-
b Alterum hoc, est, verbum in eodem ms. et apud ]D ab culo tuo usque in soeculum.Diapsalma. Cooperiar in
Caruni , querandinoduni el in Alexandrini codicis velamentoalarum tuarum, quoniam, etc.
nupera editione obelo proenotalur. Ad Hebroeiautem i Tantum unius nominis nielaihesi, régis post ad»
arebeiypi Iidem dcbueral et proecedeus proxime jicies, abludit ab Augustino Veronens. liber, cariera
conl'odi. ad iingueui, si manifesta scripluroe menda excipias,
c Hic minus bene addil idem ms. Diapsalma. annos ejus usque in diem generationis et generationis.
d Rectius ad Groecum,
ipsuraque Hcbrarara exeni- Paulo post el ventaient éjtts quis requiret? Sic psal-
plar, el vana Palalinus ras. pro quia vana. lam, etc.
c De more legit
hic alque infra proepositionem verbi k Prior codicis Veronensis lectio erat, quoniamab
Exaudi, idem ras. obelo proenolat. ipso est palientia mea : sicque in adversa Groeca La-
f MonuitPalalinus idem ms. pronomen ejus, quod linis litteris pagina, o(j par aulu estin e ypomonemu:
neque in Hebroeo hic resonal , jugulandum obelo quoenon hujus, sed sexti versiculi propria in reliquis
esse. omnibus libris sentenlia esl. Et e Groecisquidem ,
s Cura August. Veronens. ms., ut eruanlur dilecli. aut libris , aut iractatoribus si quis ila umquam hic
'' Librarii errore subsequentis Psalmi LXIlitulus loci haud scio : c Laiinis unum scio ita proe-
egeiit,
hic subsiilutus esl in Veronensi ms. ac viebsim iste ferre codicem Carnuicusem , qui secundum Groecum
illi proefigiinr, conlradicenlibus aliis omnibus, ct in inscribitur. Facile aulem cirori amanuens uni, non
eodem libro Groecaadversa columna. archetypi alieujus auctorilaii hoc liibuo : quod adeo
' Cum Augusiino idem ms.,
augerenlur, lum aliero recle in ip-o Vcroneiui codice emendalum est an-
 225 LlilER PSALMORUM. 226
JVamct ipse Deus meus, el satutaris meus, susceptor A Elenim ipse est Deus meus , et salutaris meus ,
meus, non morebor amplius. 6 adjutor meus, non niovebor amplius.
'
Quousque irruilis in hominem? interficilis universi Quousque irruitis in homines? inlcrficiiis univer-
vos: tamquamparieti inclinalo et macerioedepulsoe? sos : lamquam parieti inclinata , et macerioe im-
pulsa; ?
Verumiamenprelium meum cogilaverunt repetlere, Verumiamen honorent mssm cogiiaveruni repel-
cucurri in sili : ore suo benedicebaiil,et corde suo ma- lere, cucurri in sili : ore suo benedicebant, el in
ledicebant.DIAPSALMA. [Ms. lacet in]corde suo malediccbant : DIAPSALMA.
VerumiamenDeo subjectaesto, anima mea:quoniam Verumla men Deo subdita erit [Ms. subjidetur]
ab ipso patienlia mea. anima mea : quoniam ab ipso est patienlia mea.
8 Quia ipse Deus meus, et salvator meus, adjulor Elenim [Ms. quoniam] ipse est Deus meus, et [il/s.
meus, non emigrabo. lacet el] salutaris meus : adjulor [Ms. susceplor]
meus, non emigrabo.
In Deo salulare meum et gloria mea : Deus auxilii lu Deo salulare meum et [Ms. tacet et] gloria mea:
mei b -f- et * spes mea in Deo -i- est * Deus auxilii mei, et spes mea in Deo esl.
Sperate in eo omnis congregatio populi, effundile B Sperale in ' eo, omnis convenlus plebis, et effun-
coram illo corda vestra : Deus adjutor nosler e--i- in dile coram illo corda vestra : quia Deus adjulor no-
oeternum* DIAPSALMA. sler est [Ms. lacet est ]. DIAPSALMA.
Verumiamenvani filii hominum, mendaces filii ho- Verumiamen vani filii hominum, mendaces filii
minum in slaleris :ut decipiant ipsi de vanitate in id- hominum in slaleris : ut decipiant ipsi de vanilaie
ipsum. sua in idipsum.
Nolite sperare in iniquitale, et rapinas nolite con- Noliie sperare in iniquitale : et in rapinis nolite
cupiscere : divilioesi affluant, nolite cor apponere. concupiscere.
Semel loculus esl Deus, duo hoecaudivi, quia po- Divilioesi affluant, nolite cor apponere ; semel lo-
lestas Dei est, et libi, Domine, misericordia : quia tu culus est Deus, duo hoecaudivi.
reddes unicuiquejuxla opéra sua. Quia polestas Dei est, el libi, Domine, misericor-
dia : quia ta reddes singulis secundum opéra eorum.
PSALMUS LXII.
PSALMUS DAVID, CUMESSETIN DESERTO IDUM£.£. C PSALMUS DAVID [Ms. 1PS1DAVID ] , CUM
ESSETINDESERTO
1DUM.€^E.
Deus Deus meus, ad le de luce vigilo. Deus Deus meus, ad te de luce vigilo.
*
Silivil d -f- in te anima mea ; quant multipliciler Sitivit in te anima mea : quam multipliciler libi
libi caro mea: el caro mea !
*
In X terra déserta, el invia, et inaquosa, sic in In s deserlo, et in invio el inaquoso, sic in sancto
sancto upparui libi : ut vidèrentvirlutem luam et glo- apparui tibi : ul vidèrent virtulem [Ms. polenliam]
riam luam. tuam et gloriam luam.
Quoniam melior est misericordia lua super vitas : Quia melior esl misericordia tua b super vilas : la-
labia mea laudabunl le. bia mea laudabunl te.
Sic benedicamle in vita mea : -f et ', innomme tuo Sic benedicam te in vila mea : et in nomine tuo
levabo manus meas. levabo manus meas.

tiqua, ac furlasse eadem, quoereliquum lextum per-
scripserat manu in ulraque pagina, ab ipso enim sa-
lulare meum, ei, par auiu gur te sotirion mu.
a Ad hune modum in Palatino ms. et apud Carum
' adjulor:
alTertur, -=- Quia ', ipse -f Deus meus et salvator,
eic. haudrecte, lametsi aliter habet Hebroeusad ver-
bum Tanlummodo ipse rupes mea : sed illud I-TÛ""
pasv'un inetapborice pro Deo accipitur, ac verlunt
LXX : SîoVp.o\>.
b Unie quoque et copuloe, quoe neque in Hebroeo
resonal, ad Palatini ms. fident veiu proeponimus.De
subseqiientis versiculi obeloipseinélS. Paler in epist.
ad Sunniam et Fretelam fide jubet.
c Obelum istius loci probat idem Hieronymus di- .
cens : Ergo, in oeiernum, obelus est. MART.
d Hieronymus legil in epistola sua, Silivillibi anima
mea, pro quo (inquit) iu Groecosil, Sitivit in te anima
mea. Subjungil eliam in Hebroeo haberi LACH
( "]b)
quod significat, tibi, quod et omnes interprétas
iranstnleruni. Ergo secundum' linguoe proptïetatem
versum est in Lalinum. MART.
—Obelum Palatin, ms. proetcrmiltil. in ipso quoque
Groecotextu'sine proejiosiiioneesl éS'^vjo-s aoi. Vide-
sis epbl. ad Sunniam ei Fretelam. Féecat vero riiox
in asterisco apponendo idem Palatin, ras.
c Veronens. cum Augusiino susceplor, pro
et subsequenti versu, quousque apponenies super'ho-
minem? interficientes(Aug., interficite), omnes tant-
quant, etc.
f Cum Augusiino Veronens. ms., sperate in eum
omneconcilhim plebis : e/j'undite coram illo corda ve-
stra : Deus adjulor nosler, absque eo, quod subsequi-
lur, est verbo. Tum in sequeniis versiculi fine, deci-
piant ipsi de vanitatein unum. El, nolitesperare super
iniquilalem, el in rapinam ( Al. raphia ) neconcvpisca-
lis.'Divilioe si affluant, ne apponatis cor : denique,
reddes unicuique secundum opéra ejus, vel sua.
s Veronens. mi., Interra déserta el invia (Aug., et
sine via) et sine aqua, sic, etc.
b Proetermisil Verrai. Psalterii éditer vérba, super
vitas, quoe ait in eo codice déesse, lmm'o efl'ugeriint
cjus diligeniiam, prostant enim, lametsi paulo exesis
vclustatc aliquot litteris, in co ipso exemplari, ac
lecia nobis sunt.
 227 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 228
Sicul adipe el pinguedine repleaiur anima mea : et ^ Sicutc adipe el pinguedine repleaiur anima mea :
labiis exsutla'.iomslaudabil os meum a. el labia exsultationis laudabunl nomen luum.
Si memorfui tui super slratum meum, in malutinis Si memor fui tui super slratum meum, in maluti-
meditaborin te : quia fuisli adjulor meus. nis meditabor in le: quia fuisli adjulor meus.
Et in velamentoalarum tuarum exsultabo, adhoesit El in velamento alarum luarum exsultabo, adhoe-
anima mea posl le : me suscepil dextera tua. sit anima mea post te:me suscepit dextera tua.
Ipsi veroin vanumquoesieruntanimammeam, inlroi- Ipsi vero in vanum quoesierunt animam meam,
bunï in inferiora terrai : tradentur in manus gladii, iiitroibunl in inferiora lerroe : tradentur in inanus
parles vulpium erunt. gladii, parles vulpium erunt.
Rex veto loetabiturin Deo, laudabunlur omîtes,qui Rex vero loelabitur in Domino, laudabunlur om-
jurant in eotquia obstruclumesl os loquenliuminiqua. nes, qui jurant in eo : quia obslruclunt esl os lo-
miftnfilimmimlfi
PSALMUS LXIU.
INFINEM,PSALMUS DAVID. Jj INFINEM, PSALMUS DAVID[Ms. IPSIDAVID ].
Exaudi, Deus, oralionem meam , cum deprecor: a Exaudi, Deus, oralionem meam, cum f deprecor;
timoré inimicieripe animant meam. a timoré inimici eripe animant meam.
Protexisli me a conventu malignanlium, a mullitu- Protexisli me a convenlu malignanlium, et a mul-
dine operantiitminiquitatem. liludi ne operanlium iniquilalem.
Quia exacuerunlut gladium linguas suas : intende- Quia [Ms. qui] exacuerunl ut [Ms. taniquani ]
runl arcum rem amaram, ulsagiltenl in occultisimma- gladium linguas suas : inlendef uni arcum rem ama-
culatum. ram, ul sagitlenl e iu occultis immaculalum.
Subitosagiltabunleum, el nonlimebunt:firmaverunt Subilo sagiuabunt eum, et non limebunl, firma-
sibi sermonem nequam. verunt sibi verbum malum : disputavcruiilut abscon-
Narraverunt ut absconderent laqueos, dixerunt : derent laqueos, dixerunl : Quis videbit eos?
Quis videbiteos? Scrulali sunl iniquilalem : defeccrtml scrutantes
Scrulali sunt iniquitales:defecerunl scrutantesscru- scruiinium.
tinio. Accedet homo ad cor alium : et exaltabilur Deus.
b Accedethomoad cor alium : et exaltabilur Deus. Sagittoeparvulorum factoesunt plagoe eorum : ct
Sagittoe parvulorum facloe sunl plagoe eorum : et C pro nihilo habuertiut conlra eos linguoeipsorum.
infirmaloesunl contra eos linguoeeorum. Conturbaii sunt omîtes, qui videbant eos : et li-
Conlurbatisunl omnes, qui videbant eos : el timuil muil omnis homo.
omnis homo. Annuntiaverunt opéra Dei : el facla ejus itilclle-
Et annuntiaveruntopéra Dei: el facla ejus inlellexerunl. xerunt.
Loelabiturjustus in Domino, el sperabit in eo : et Loetabiturjuslus in Domino, el sperabit in eo : ct
laudabunlur omnesrecti corde. laudabunlur omnes recli corde.
PSALMUS LXIV.
IN FINEM PSALMUS DAVID, c X CANTICUM *, IN FINEM, PSALMUS DAVID, CANTICUM JEREMLE ET">AG-
C..E1
DEVERBO PEREGRINATIONIS, QUANDO INCIPIEBANT
PROFICISCI.
Te decel hymnus Deus, in Sion : et tibi reddélur Te decel hymnus, Deus, in Sion, el tibi reddetur
volum -i- in Jérusalem/, volum in Jérusalem.
d Exaudi oralionem -f- meam * ad le omnis caro vé- jj Exaudi oralionem meam : ad le omnis caro vé-
niel. niel. V- -o
a Subjungit hic Palalinus ms. Diapsalma. ms. de more jugulai. Ad cujus fidem subsequenti
b Rescripsit sequior manus in eodem codice, Ac- versu et copulam, quoe neque in Hebroeoresonat,
cedit, ubi cl Diapsalma in fine versus ascribitiir. obelo confodimus.
« Hic addila sunl plurima verba in mss. codicibus. e Juxta Augustinum idem ms. : Tamquam adipe,
Carnulensis hoc modo legit : In finem,Psalmus Da- ele, replela est (Aug. repleaiur) anima mea. Et, Si
vid, X Canticum Uicremioeet Aggoei-f de verbo pe- memoratussum tui, ele. Posircmo versu : iaudabilur
regrinalionis, quando incipiebantproficisci: alii pro omnis c qui jurai in ipso, quoniamoppilalum est os, etc.
Aggoeohabent nomen Ezechielis, sed absque ullo Juxta Auguslinum Veronensis «iis.iribulor. Mox
signo asterisci et obeli in coeteris.Nos quoeleguniur pro en'pe August. erae, Veronens. libéra.
in Hebroeo el apud LXX relinuinius, addita vero a s Pari consensu iidem, ut sagiltentin abscondiloim-
librariis abjecimus. MART. maculalum. Repentesagiuabunt, etc., firmavernni(vel
— Proetermissoasterisco, addit Palalinus ms. re- obfirmavcruni)sibi sermonemmalignum: narraverunt
liquum ad Romani Psalterii instar timbrai : Camicuin ut absconderentmuscipulas,etc.Tum, Perscruialisunt:
Jeremioeel Ezechielisde verbopercgrinaiionis,quando cl, defecerunl scrutantes. Accedethomoet>cor alium,
incipiebant proficisci. Martianoeus Aggoei, pro Eze- clc. et, Sagittoeinfantinmfactoesunt plagoeeorum, etin-
chielis nomine in Carnulensi ms, invertit, in quo et ftrmatoesunl super eos linguoeeornm.Denique, et an-
reliqua verba obelo pronotabanlur. Carus ea ferme nuntiaverunt....
h
omîtes,quireclo (al.recti) sunt-corde.
cum Veronensi ms. legil, populo iransmigralionis, Veronensisms. : cl Ezediiel ex populoiransmigra-
cum inciperent exire. lionis cum inciperentexire, juxta Auguslinum. Vide
d Proeposilionem verbi Exaudi, idem Palatin. quoead opposiiaiu coluranara atinoiamus.
 229 i LIBER PSALMORUM. 250
Verba iniquorum proevalueruntsuper nos: -r et ', .'\ dVerba iniquoruni proevalucrunt super nos': et im-
impielatibus nostris tu propiliaberis. pielatibus nostris lu propiliaberis.
Bealus quem elegisli, el assumpsisli : a inhabitabil lîeaius quem elegisti et assumpsisli : iiihabilabit
-H in t atriis tuis. in tabernaculis tuis.
Replebimurin bonis domus luoe: sanctum esl lem- Replebimur [Ms. replebilur] iii bonis domus
plum luum, mirabile in oequilale. luoe: sanctum esl tcmplunt luum, mirabile[Mst ad-
Exaudi nos, Deus, salutaris noster: spes omnium mirabile] in oequilale.
finium terroe, el in mari longe. Exaudi nos, Deus, salutaris nosler: spes omnium
Proeparans montes in virlute tua, accinctus polen- finium terroe, et in mari longe.
iia : qui conturbas profundum maris, sonum flucluum Proeparans montes e in virtute tua-, accinctus po-
ejus. leniia : qui conlurbas fundum maris, sonum au-
Turbabunlur gentes, et limebunt qui habitant ter- lem f fluctuum ejus quis susiinebil?
minos a signis luis : exilus matuiini et b vesperede- Turbabunlur génies, et limebunt omnes qui habi-
lectabis. tant fines lerroea signis luis.
Visilasii terram, et inebriasti eam : multiplicasti Exilusfimatuiini et vesperi deleelaberis : visilasii ter-
locuplelare eam. ]B ram, et inebriasti eam, muhiplicasti locupletare eàiii.
Flumen Dei replelum esl aquis, parasti cibumillo- Flumen Dei replelum esl aqua , parasti cibùrhil-
rum : quoniam ila est proeparatioejus [id est terroe.| lorum : quia [Ms. quoniam] ila est proeparatio tua.
iîiuos ejus inebria, mulliplicagenimina ejus : in slil- Rivos ejus inebrians, mulliplicans generaiiôites
licidiis ejus loelabiturgerminans. ejus : in stillicidiis suis loelabitur, dum exoriétUr.
Benedicescoronoeanni benignilatis tuoe: et campi Benedices coronam anni benignilatis luoe: Cl
lui replebunlur uberlate. campi lui replebunlur uberlate.
Pinguescent speciosa deserli : el exsullalione colles Pinguescent fines deserli : et exsultatioho colles
acciitgaitur. accingentur.
Induli sunt arieles ovium, et valles abundabunl fru- Induli sunl arieles ovium, et convalles abunda-
mcnto: clamabunt, elenim hymnum dicent. hunt frumenlo, elenim clamabunt. et bvranum dicent.
PSALMUS LXV.
Ut FINEM c CANTICUM -f- RESURRECTIONIS * b PSALMUS
PSALMI g INFINEM DAVID, CANTICUM RESURRECTIONIS.
Jubilate Deo, omnis terra, psalmum dicite nomini Jubilate Deo, omnis lerra, psalmum dicite nomini
ejus : date gloriam laudi ejus. ejus : date gloriam laudi ejus.
Dicite Deo: Quam terribilia sunl opéra lua -f- Do- Dicite Deo : Quam terribilia sunt opéra lua :
mine ', in mullitudine virlulis tuoemeniientur tibî ini- in mullitudine virtulis tuoe meniientur tibi ini-
mici lui. mici tui,
Omnisterra adorel le, el psallat libi : psalmum di- Omnis lerra adorel le, et psallat libi: psalmum di-
cat nomini luo. DIAPSALMA. cat nomini luo, altissime. DIAPSALMA.
Venite, el videte opéra Dei : lerribilis -i- in \ coit- Venite, et videie opéra Domini : l quam lerribilis
siliis super filios hominum. in consiliis super filios hominum.
-f- Qui * convertitmare in aridam, viflumine per- Qui convertit mare in aridam, el flumina pertrans*
transibunl pede: ibi loelabimurin ipso. ibunt pede : ibi loelabimur in idipsum.
a Priorem hanc, ex qua verbum componilur, in esl : subauditur enim , qui conlurbas profundum
proeposilionem,non quoesubsequitur, idem ms. obelo maris, et conturbas sonum flucluum ejus. MART.
proenolat. Carus neulrum habet. Subsequenti aulem 8 Continenter cum. Augustino Veronens. liber.:
versu pari consensu earadeni in proepositambonisvo- Exilus mane, et vespere dèleclabis: et, multiplicasti
culam iminerilo obelo iransverberant : ul el paulo dilare eam. Fluvius Dei replelus est, etc. Sulcos ejus
post et copulam, -f- el \ in mari, etc. inebria, el mulliplica generationes, ele. ; ct, cum exo-
b Rescribendum videlur in gignendi casu vesperoe,D '. rielur. In fine , abundubunt frumenlo, clamabunt, et
cujus casus esl quoque vesperi, in bpposita Romana, enim h hymhum dicent.
atque aliis Latinis interpreiaiionibus. Arnobius,/» Titulus pênes Augustinuin et Veronens. ms.
exilu matuiini el vesperi delectabilur Deus. Sed idem alque in opposito Gallicano Psallerio est. lu
cl LXX ètrnzpaç. texiu , psallile autem pro psalmum dicite, ut et versii
° Palalinus ras. ut est in Romana editione, In fi- tertio psallat : lum limenda pro terribilia, ac potenlioe
nem psalmus David canlicUmresurreclionis. pro1 virtulis, pari consensu proeferuni.
d Hic sermones,pro verba, et sequenti versu afriis, Tacent quant voculam iidein libri : tum legunt,
pro tabernaculis : lum in juslitia, pro in oequitate,el in flumine periransibunl pede, ibi jocundabimur in
Salvator, pro,' Salutaris, idem cum Augustino ms. ipso: et mox inamitricaiti, vel amaricant, pro iram
'•" provocant. Barbara ca vox, Laiiuisquë auribus iiiau-
legit. é
c Iidem consensu perpetuo libri, in forliludine sua, dita, ad vim verbi exprimeudam, Augustino haud
c'rcumctnclitsin polenlalu : et mox sonum flucluum displicuit, qui eara supra ad psâl. tv, il , ubi oc-
ejus quis sufferet, mendose Veronens. sufferl. Ante curril, suo calculo comprobavit, Ipsi ergo, inqiiicns,
Hieronymum legebatur, Quis susiinebil, quod ipsum inamaricaverunt Deum, quipeccando in eam oegriludi-
superQuum esse in epist. ad Sunniam et Fretelam nem devenerunl. Ac suo proprie sensii infra in
docuit. psalm. cxxxiv : Amorrhoeiinlerpretantur amaricantes.
f In Groecoaddilum scribitis, inquit Hieronymus Jam hic videtesi intetligerepossumus, quomodoama-
ad Sunih ei Frelcl., quis sustinebil? Quod stiperftuuni ricantesregem habeanlteii'tatioiiemoculorum. Et mox:
2S1 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 23S
Qui dominatur in virtute tua '" -t in ', oeiernum,i\. Qui dominatur in virtute sua in oeternum oculi
oculi ejus super gentes respiciunt: qui exaspérant non ejus super gentes respiciunt: qui in iram provocant,
exaltentur in temelipsis. DIAPSALMA. non exaltentur in semetipsis. DIAPSALMA.
Benedicile, gentes, Deum nosirum,-et auditam fa- Benedicile, gentes, Deum nosirum : et c obaudile
cile vocemlaudis ejus : vocem laudis ejus.
Qui posuit animam meam ad vilam : el non dedil Qui posuit animam meam ad vilam : et non dédit
in commotionenipedés meos. commoveri pedes meos.
Quoniam probasti nos, Deus : ignc nos examinasti, Quoniam probasti nos,Deus, igné nos examinasti:
sicul examinatur argenlum. sicul igné examinatur argenlum.
Induxisti nos in laqueum , posuisli tribulaliones Induxisti nos in laqueum[ il/s. rauscipulam],posuit
in dorso noslro : imposuisti homines super capita tribulaliones iu dorso noslro [Ms. dorsa nostra] :
nosira. i imposuisti ; d hominem super capita nostra.
Transivimusper ignem, et aquam : et eduxisli nos Traibivimus per ignem el aquam : el induxisti
in refrigerium. nos in refrigerium.
Inlroibo in domum luam in holocaustis: reddam Inlroibo in domum luam in holocaustis : c red-
libi vota mea, quoedislinxerunt labia mea. B dam tibi vola mea, quoedislinxerunt labia mea.
El locutum esl os meum, in tribulalionemea. Et locutumest os meum, in tribulalione mea :
Holocausla medullata offeram libi cum incensoarie- Holocausla medullata offeram libi cura f incenso et
tum : offeram -i- libi * bovescum hircis. DIAPSALMA.ariclibus, offeram tibi boves cum hircis. DIAPSALMA.
Venite, audile, el narrabo omnesqui limelis Deum, Venite, et audite me [Ms. tacel me] , et narrabo
quanta fecit animoemeoe. vobis omnes qui limelis Deutn [Ms. Dominum],
quanta fecit animoemeoe.
b Ad ipsum ore meoclamavi: el exallavisub lingua Ad ipsum ore meo clamavi, ct exallavi [Ms. ex-
mea. sultavi] sub lingua mea.
Iniquilalem si aspexi in corde meo: non exaudiet Iniquitatem si conspexi in corde meo : non ex-
Dominus. audiet Deus [Ms. Dominus].
Proplerea exaudivilDeus : et attendit voci depreca- Proplerea exaudivit s me Deus : et inlendil voci
lionis.meoe. deprecalionis meoe.
Benediclus Dominus : qui non amovil deprecaiio-
BenediclusDeus: qui non amovil oralionemmeam,
nem meam, el miseiicordiam suam a me.
et misericordiamsuam a me. G -—.„
PSALMUS LXVI.
INFINEM, INHYMNI8, PSALMUS CANTICI -s- DAVID J IN FINEM,INb HYMNIS. PSALMUS CANTICI DAVID t
Deusmisereaturnostri, el benedicatnobis, illuminel Deus misereatur nobis, et benedicat nos ; illuini-
Jam quid mirum est, si amaricanlestalent habeant capita nosira , pro homines super, etc. Pervertit ta-
regem, mendaccmregem? Nisi enimmendaciumet si- men hoecuna omnem sensuin , ncc liber est ni us,
mulalio proeccdal, non sunt amaricanles in Ecclesia: qui cura ea conscnliat.
inile enim amaricanl, quia fingunt. Proecedit lentalio c Quoebine subsequuitlur , ad psalmi usque LXVII
oculorum : amaricalio sequitur, ele. postrcnios versus, recentiori manu in Veronensi ms.
« Mss. Sagensis ac Regius, cum édita Cari, ima- supplcntur, salisque manifeslis indiciis constat, cal-
ginera slelloe hic pro veru reponratt,
* qui dominatur ligraphum, qui id sibi negolii dedil, non ab exolem
in virlute sua X in oeiernum Sorbonicum secuti prioribus foliis, sed ab alio, ul fors tulil, exemplari
sumus, qui obelo jugulai solain pra'posilionem -=- descripsisse. Dissenliladeo passint ab Augustino, iis
in t quia non legilur in Hebroeo: San-Germanensiâ ipsis in loés quibus ipse a coetcris difiV.rt.Nec proe-
nosler num. 8 noiat obelo -f- in oeiernum.MART. terea licet de ejus oelale hariolari ex scriptura, an-
— Legil sine obelo Palalinus ms., qui cl subse- tiquam enim liilcrarura formam eiductus, ne ah
quens in fine versus Diapsalma lacet : peccaïque D îeliquo codice abhorrcrcl, studiose conatus esl irai-
stalint superfluo obelo , ubi prima manu proeferl : tari, non quam suo oevo oblinebat, cliaraclei uni
Benedicile, gentes, Deo -f noslro ', secundis quoque speciem exhibuit.
curis Deum -f nosirum. f Hune locum reprebendil Hieronymus dicens :
b Expunximus, quem proefigebalMartianoeus, ac Inrenisse vos dicitis : cum incenso el arielibus : sed
Palalinus ipse ms. ad proepositioni obelum : satis maie : in Hebroeoenim scriptum est : iu CATOUOTH
enim in Hebroeol'bx ea resonat. Tum idem ms. de ELIM(c^.ii m*Cp D5?)</«odinicrpretalur, p.zià 6-jp.ià-
more proeposiiionemverbi exaudio, subsequenti al- (XKTO? xpiStv,id esl, cumincensoarielum. MART.
quec aliero versu jugulât. — Ms. Veronensis, incensispluriura numéro, quem
Auguslinus et Vcron. ms., audite:et, wosuifani- haud scio siquis alius liber proeferal. Videsis Hiero-
mai» meam iu vitam, cl non dedil in moium pedes nymum in epist. soepiuslatid.it» ad Sunniam el Fre-
meos. Quoniam probasti nos, Deus, ignisli nos sicul telam. Tacel porro idem ms. Diapsalma, tum quod
iguùur urgentum. Hoc usus esl verbo et Prudenlius, huic versiculo subdilur, cum reliqua subscqueuiiiim
hymno de S. Romauo martyre sub finem : psalmorum, quorum el inscripiiones proetermitiii.
Acnsminutasingeruntfornacibus,j Nempe hoecerant poslmodum dipingenda ex minio.
Hismembrapergunturere, ut igniverint. <t Respuil hoc pronomenme, S. Pater in episl. ad
Veronens. ms. lum hoc, cum subséquent'
d Vitiosa verborum irajeclio, librarii lamen unius; Sunniamet
versu oralionempro deprecaiionem habet : el priori
cu'pa, in Veronensi esl codice, quoeab ejus editoret quidem loco cura Augustino.
nec verbo lenus nolalaest, imposuistisupei hominesi b Veronens. ms. sequiori adhuc manu m laudibus
233 LIBER PSALMLRUM. 234
*
vullum suum super nos, -t et a misereatur nostri A net vultum suum super nos, et misereatur nobis.
DIAPSALMA. Ut cognoscamus in lerra viam luam : in omnibus
Ut cognoscamusin terra viam luam : in omnibus genlibus salutare tuum.
genlibus salutare tuum. Confiteantur libi populi, Deus : confiteantur tibi
Gonfileantur libi populi, Deus : confiteanlur tibi populi omnes.
populi omnes. Loetentur et exsulient gentes : quoniam judicas
Loetenturet exsultenl gentes: quoniamjudicas po- populos in oequitale, et gentes in lerra dirigis.
pulos in oequilale,et gentesin terra dirigis. DIAPSALMA.DIAPSALMA.
Confiteanlurlibi populi, Deus, confiteanlurlibi po- Confiteanlur tibi populi, Deus, confiteanlur libi
puli omnes: lerra dédit fructum suum. populi omnes : terra dédit fructum suum.
Benedicat nos Deus, Deus noster, benedicat nos Benedicat nos Deus, Deus noster, benedicat nos
Deus : el metuant eum omnesfines terroe. Deus : et metuant eum omnes fines terroe.
PSALMUS LXVII.
IN FINEM,b IPSIDAVID PSALMUS CANTICI. f IN FINEM, PSALMUS CANTICI DAVID.
Exsurgat Deus, -f- et J dissipentur inimici ejus : et Exsurgat Deus, et dissipenlur inimici ejus, et fu-
fugiant, qui oderunt eum, a facieejus. giant a facie ejus, qui oderunt eum.
Sicut déficit fumus, deficianl: sicut fluit cera a facie Sicut déficit fumus, deficiant : sicut fluit cera a
*
ignis, -r- sic pereanl peccaiores a facie Dei. U facie ignis : sic pereant peccatores a facie Dei, et
El justi epulenltir, c -r- et \ exsulient in conspeclu [Ms. tacel el] justi epulentur.
Dei : et delectenturin loelilia. Exsulient [Ms. et exsultenl] in conspeclu Dei : ct
delectentur in loelilia.
Cantate Deo, psalmumdicite nomini ejus : iter fa- Cantate Deo, psalmum dicite nomini ejus : iter
cile ei, qui ascendit super occasum, Dominus'nomen facile ei, qui ascendit super occasum, Dominus
illi. nomen est ei [Ms. illi].
Et exsultale in conspectud ejus, -s- turbabunlura Gaudele [Ms. exsultale] in conspectu ejus, lurba-
* buntur a facie ejus : patris orphanorum et judicis
facie ejus palris orphanorumeljudicis viduarum.
viduarum.
Deus in loco sancto suo : Déus, qui habitare facit Deus in loco sanclo suo : Deus qui [Ms. tacel qui]
o unanimesin domo. habitare facil unanimes in domo.
-r- Qui \ educitvinclosin forliludine : similiter eos Qui educit vinctos in forliludine : similiter et [Ms.
qui exaspérant, qui habitant in sepulcris. tacel el] eos qui in iram provocant, qui habitant in
sepulcris.
Deus, cumegredererisin conspeclupopuli tui : cum Deus, dum egredereris s coram populo luo : dum
perlransires in deserto [ Al. deserium], DIAPSALMA. transgredereris per deserium. DIAPSALMA. Terra mota
esl.
*
Terra mota est, et -i- enim coelidislillaverunta Elenim coelidislillaverunt a facie Dei : mons Sina
*
facie Dei Sinai X a facie Dei Israël a facie Dei Israël.
Pluviam volunlariam segregabis, Deus, lioeredilali Pluviam volunlariam segregans [Ms. segrega ],
*
luoe: et inftrmata est, tu -f- vero perfecisli eam. Deus, hoeredilatituoe: elenim [Ms. etjinfirmata est,
tu vero perfecisli eam.
Animalia lua habitabunlin ea : parasliin dulcedine Animalia lua inhabiiabunl in ea : parasti in daL
canticum ipsi David : ac slatim in textu benedicat sum. Ms. Sorbonicus legit sine et, sed in margine
nobis. habet islam nolulam : Et, habeturin quibusdam.In
a Errât Palatin, ms. qui unam et voculam ôj5s),î- Psallerio Carnuieiisi scriplum erat prima manu, Et
Çet, et Diapsalma subsequenti versui subjungii. exsultale, etc., poslea vero corrupium est ab impe-
h Tacet Palatin, ms. pronomen ipsi. In texlu au- rilo emendalore. MART.
lem proeposilionemverbi Exsurgat solilo obelo proe- 0 Pro unanimes, Palalinus ms. et Carus unius
nolat. Subsequenlem et copulam nos ad Hebroeijj mens legunt, propius Groecop.ovoipbizovç. S. Augu-
lextus fidem veru confodimus, ac vicissim ad idem slinus, cui et noia leclio ulraque fuit, proetulii, unius
archelypum cum Palaiino ms. et Cari quoque edi- modi : Qui enim, inquit, ipotzot Groecedicuntur, et
tione alleram, ubi dicitur, et fugiant, ab eo exemi- modi et mores Latine interprelari possunt.
mus, quo imraerito aMarlianoeo et Grabio proenota- 1 Vacat, ut diximus, in Veronensi ms. supplendo
batur. tilulo spatium.
c Rectius Palalinus ms. cum obelo ipsam el copu- B Corrupte Veronens. ms., egredieris, et mox,
lam proelermiltit. Nos Diapsalma, quod îtiiic versi- iransgredieris in deserto , neque addit Diapsalma.
culo in Mariianoeieditione subjunclum erat, ad ejus- Subsequenti versu, a facieDei Sinai, pro mons Sina,
dent ms., tant maxime Hebroeitexlus, atque ipsius quod ab exemplari suo abborrere ipse notai Augu-
Groeci fidem expunximus. ubi ait, Quidam codiceset Latini et Groecinon
d Depravala docet Hieronymus 'exemplaria , ubi slinus, habent: mons Sina : sed, a facie Dei Sina , a facie
conjunclio et non legilur : sic enim scribebat ad Dei Israël. Verum, ut diximus, hoec, quoeposterior
Sunn. et Frétai. : Exsultale in conspecluejus : prc manus supplevil, folia ab alius recensionis libro de-
quo in Groecoinvenisse vos dicitis, Et exsultale in scripia sunt, quoeadeo comparare cum Augustino,
conspecluejus. Quod ita versum est et a nobis, sed nihil inlerest.
a quo in codice vesiro corrnpium sit, scire non pos-
PATROL.XXIX. 8
255 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 25C
l»a pauperi, Deus. A cedine tua pauperes [Ms. pauperi], Deus.
Dominusdabitverbiimevan(jelizanlibus,viriu(emiilta. Dominus dabit verbum evangelizaniibus, virluie
Rex virtulum X d'tlecii* el specïei domus dividere mulia : rex virtulum dilecii, et speciei [Ms. species]
spolia. domus dividere spolia.
Si dormialis inter medios cleros pennoecolumboede- Si dormialis inter [Ms. in] medios cleros, pennoe
argenlaloe: et posleriora X d-orsi', ejus in pallore au- columboe deargentaloe, et posleriora dorsi ejus in
ri. DIAPSALMA : specie auri. DIAPSALMA [MS.tacet Diapsalma].
Dum discernit coelestisreges super eam, nive deal- Dura discernit coelestis reges super eam : nive
babuntur in Selmon,rmons Dei mons pinguis. dealbabunlur in Selmon.
Monscoagulalus, mons pinguis : ut quid suspica- MoniemDei, moulent uberem : nions d coagulalus,
mini montes coagulalos? nions pinguis.
Monsin quo beneplacilumest Deo habitare in eo : Ut quid suscipilis montem uberem? mons in quo
elenim Dominus habitabit a in finem. beneplacituni esl Deo habilare in eo : elenim Domi-
nus habitabit usque in finem.
Currus Dei decem millibus multiplex, millia loetan- Currus Dei decem millium multiplex, millia Ioe-
tium : Dominusin eis b X «'*»l Sina in sanclo. B tantium.
Dominus in illis in Sina in sanclo, ascendens in
Ascendisli in alium, cepisli captivilatem: accepisli alium :
captivant duxit captivilatem, dedil doua ho-
doua in hominibus. minibus.
Etenint non credenles c inhabilare DominumDeum. Elenim non credunt inhabitnre: Dominus Deus
benediclus.
BenediclusDominus die quotidie : prosperumiter fa- Benediclus Dominus de die in dicta: prosperum
ciet nobis Deus salularium nostrorum. DIAPSALMA. iter faciet nobis Deus salutaris noster: DIAPSALMA.
Deus nosler, Deussalvos -f- faciendi * el Domini X Deus noster, Deus salvos faciendi, et Domini exitus
Domini t exilusmorlis. mortis.
VerumtamenDeus confringetcapita inimicorumsuo- VerumiamenDeus conquassabit[Ms.conqu:issavit]
rum, verticemcapilli -i-per\ ambulanliumin déliais capila inimicorum suorum, verticem capilli pcram-
suis. bulaniium in deliclis suis.
Dixit Dominus: Ex Basan, converlam, converlam Dixil Dominus: Ex Basan converlar, converlar in
in profundum maris. profundum maris : e donec inlingalur pes tuus in
Ul inlingalur pes tuus in sanguine : lingua canum C sanguine.
tuorum ex inimicis ab ipso. Lingua canum tuorum ex inimicis ab ipso : f visi
Viderunt ingressus tuos, Deus, ingressus Dei mei, sunt gressus tui, Deus, ingressus Dei mei régis, qui
mei -f- esl * in sanclo. est in sanclo ipsius.
régis qui
Prwvenerunt principes conjuncli psallentibus, in Proevenerunt principes conjuncti psallentibus, in
medio juvencularum, tympanistriarum. DIAPSALMA. medio juventim tympanistariarum. DIAPSALMA.
In ecclesiisbenedicileDeo Domino,de fonlibusIsraël. iu ecclesiisbenedicile Dominum Deum de fonlibus
Israël.
Ibi Benjamin adolescentulus, in mentis excessu. Ibi Benjamin adolesceiltior in pavore, principes
Principes Juda, duces eorum: principes Zabulon , Juda, duces eorum : principes Zabulon, et [Ms.
principesNephthali. .tac. et] principes Nephthali.
Manda, Deus, virtuli tuoe: confirmahoc, Deus,'quod Manda,Deus,svirluteni tuam :confirma hoc Deus,
operalus es in nobis. quod operalus es in nobis a templo sanclo tuo, quod

a Perperam in cod. Palaiino verba in finem, I) mini, Domini exitus morlis.

obelo proenolantur.
b In Palatino ms.perquam recte ad Hebroeiquoque
lexlus fidem prior islliac in proepositio confodilur,
quod et probalura est nobis.
<=Idenims. proefixode more proeposilioniobelo,
-f- in * habitare. Quod sequilur Diapsalma, allerunt
adhuc post versum idem ms. diffcrt. Recolenda au-
tem hic est tota S. Patris pericope in hos versus ex
Epist. ad Sunniam et Fretelam, quam brevitalis
graiia proeteriuiitimus.
d Veronens.ms.,monjincaseatus,monsuber. Ulqnid
suscepislis(pro sitscipitis) moules caseatcs, montent,
in quo placûit Deo, etc. ; et mox, decemmillia mul-
tiplex loetunlium: el paulo post, in Sinai in Sanclo,
ascendisti in alium, etc. Tum allero ab hoc versu,
Benediclus Dominusdie quotidie, prosperum iter no-
bis, absque faciel : neque addit Diapsalma : addit
vero alterum Domini cum Vulgatis, ubi dicitur, Do-
e Veronens. ras. ul inlingualur (August,
linguatur)
paulo post ingressus tui Deus, ele., in quem locum
videsis Hieronymum epist. ad Sunniam, clc. In fine
versiculi pronomen ipsius tacel: Iran habet juvencu-
larum, pro juvenum, neque addit Diapsalma; et, Deo
Domino, habet pro DominumDtum, ele.
f De hoc versictilo Hieronymus multa disseruit,
monens scriptoris viiium relinquendum , qui nomi-
nalivum posuit pro accusalivo : licel et in Seplua-
ginla et iu 'E^CTT'AOIÇ ila reperiretur, èSswpua-aviàç
xopzia; a-ouw ©ÊOJ;et pro eo quod esl èOzo>p-àQ-/i>jav :
quod et obtinuil eonsuetudo. Coeteravide in epislola
Hieronymiana. MART.
B Veronens. ms. virtuli tuoe, confirma, Deus, quod
operaris in nobis, a templo tuo in Jérusalem, libi offe-
runl reges munera. Incrcpas feras silvoe:concilia tau-
rorum inter vaccas populorum, ul non excludanlur,
ele.
 "•' '
257 LIBER PSALMORUM. 238
A temploluoinJérusalem: libia o/ferentregesmimera. A est in Jérusalem, libi olïerent reges munera.
Increpa feras aritudinis, congregalio taurorum in Increpa feras silvarum, concilium taurorum inler
vaccis populorum: -f ut * excludant eos, qui probali vaccas populorum : ut excludantur hi qui probati,
sunl argenlo. sunl argenlo.
Dissipa gentesquoe bella volunl, venient legali ex Dissipa gentes, quoebella volunl, venient Iegati
JEgyplo: Mthiopia proevenielmanus ejus Deo. ex yEgypto : ^Ethiopia proeveniel manus ejus [Ms.
b suas] Deo.
Régna terroe, cantale Deo : psallile Domino. Régna lerroe, cantale Deo, e psallile Domino. DIA-
DIAPSALMA. PSALMA lac. DIAPSALMA]. Psallile Deo, qui
[Ms.
-f- Psallile Deo \ qui ascendit super coelumcoeli,ad . ascendit
super coelos coelorumad orientent.
orientent. Ecce dabil vocem suant, vocem virtulis suoe[Ms.
Ecce dabit vocisuoe vocem virtulis, date gloriam tac.
suoe] : data honorera \Ms. gloriam] Deo.
Deo: super Israël magnificentiacjus, et virlus ejus in Super Israël magnificentia ejus : el virlus ejus in
nubibus. nubibus.
MirabilisDeusin sanclissuis, Deus Israël, ipse da- Mirabilis Deus in sanclis suis, Deus Israël, ipse
bit virtulemet fortitudinem plebi -r suo; * benediclus dabit virtulem [Ms virilités] et fortitudinem plebi
snae : lip.iiprliel.iis
Diras.
PSALMUS LXVIII.
IN FINEM,PROIIS QUICOMMUTABUNTUR DAVID. U IN FINEM,PROHISQUI' COMMUTABUNTUR, PSALMUS
DAVID.
Salvum me fac, Deus: quoniam inlraverunl aquoe ° i. SalvumTmefac, Deus, quoniam intraverunt aquoe,
-j- usque l ad animam meam. usque ad animam meam: iufixus sum in limo [Ms.
Infixussum in limv profundi : el non estsubslanlia. limum] profundi, et non est substantia.
Veniin altitudinemmaris : et lempeslasdemersilme. Veni in alliludinem maris : et tcmpeslas dcincr-
Laboravi damans, raucoe factoesunl fauces meoe: sit me.
defecerunloculi meidum spero in Deum meum. Laboravi damans, raucoe factoesunl fauces meoe:
Mulliplicalisunl super capillos capitismei : qui ode- defecerunt oculi mei s dura spero in Deum meum.
runt me gratis. Mulliplicali sunt super capillos capitis mei, qui
*
Confortalisunl qui persecuti sunl me, inimici mei oderunt megratis.
injuste quoenon rapui, lune exsolvebami. Conforiati sunt super me qui persequuntur me,
Deus, lu scis insipienliammeam: el deliclamea a le inimici mei :injuslequoe non rapui, lune exsolvebam.
non sunt abscondilo. Deus, lu scis insipienliam meam : el delicla mea
Non erubescanlin me, qui expectant le, Domine, a te non sunl abscondila.
Dominevirlutum. iQ Non erubescanl in me qui te exspectant, Dominus
AToncoufundanlursuper me, qui quoerunl le, Deus Deus virtulum ; non revereantur super me qui requi-
Israël. runl le, Deus Israël.
Quoniampropler te suslinui opprobrium, operuit Quoniam propter te supporlavi improperium, ope-
confusiofaciemmeam. ruit reverçntia faciem meam: cxlerfacius sum Ira-
Exlraneus factus sum fratribus meis: el peregrinus tribus meis, et hospes filiis malris meoe.
filiis malris meoe.
Quoniamselus domusluoecomedilme: el opprobria Quoniam zelus domus tuoe comedil me : et op-
exprobranliunilibi ceciderunt super me. probria exprobrantium tibi ceciderunt super me.
Et operui in jejunio animam meam: et faclum est in Et operui [Ms.cooperui] in jejunio animam meam :
opprobrium mihi. el faclum est mihi in opprobrium.
Et posui veslhnenlummeumcilicium: et faclus sum Et posui veslimenlunt meum b cilicium : et factus
illis in parabolam. sum illis in parabolam.
a Rescripsit in eodem cod. sequior mnnus irj f Nunc autem ex priori manu iu Veronens. ms.
afférent,
juxla Groecumoîomio-i. inimutabunlitr,'psalmusipsi David. Ac primo stalini
b Tacot in Palaiino ms. Diapsalma. ' inlroierunt, pro intraverunt, ex Augustino.
c Reclius in Palatino ms. et apudCartim sine obe- versu 8 Deiiuoidcni cum Augustinoras. abspernndo, lum
lo legimr; in llebroeaeniui voceiï, lolum illud usque allero ab hoc versu, Conforiatisunt inimici mei, qui
ad conlineiur. me persequebanlur (pênes Augustin, persequuntur),
d Subjungil idem ms.
Diapsalma.
0 Propter stalini sequenlia injuste : aquoenon rapui, tune reddebam(iu Vulgal.
isihoec, Diapsalma. August., exsolvebam).Deuslu scis, (August. scisli)im-
Psallile Deo,qui, etc., dicebant Sunnia et Frétera prudeiitiammeam, etc. El, Domine, Dominevirlutum
in islo versiculo non esse scriplum, Psallile Domino. non coufundanlur super me. El subsequenti versu,
Al priidenlcr cl scile iinnel eos Hieronymus ne vera propter te suslinuit exprobralionem, et mox alienus,
pro falsis abjiciaot : Ergo, inquit, et vos legile magis pro exter ; Angiisl., alienalus.
quoe vera sunl; ne dum additum suscipiti's, quod a h Iidem libri saccum, pro cilicium,habenl: deinde
prophetascriplum est relinquatis. Sic fieri amai apud insultabanl , pro exercebanlur. Tum allero ab hoc
scinlos quosdam hujus teraporis, qui quod a pro- versu, Salvum nie fac de luto, ul noninhoeream:eruat
ph lis scripitim est, relinquunt soepius, ut addita ac ex his qui me oderunt, ele; et, nequecoiirclel,pro ur-
depravata suscipiaut. MART. geal ; et, quoniamsuavisest, pro benigna est, etc.
239 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 240
Adversumme loquebantur qui sedebant in porta: el i. Adversus me exercebantur qui sedebant in porta :
a -i- in me ', psallebant, qui bibebantvinum. et in me psallebant, qui bibebant vinum.
Ego vero oralionem meam ad le, Domine: tempus Ego vero oralionem meam ad te, Domine; tempus
beneplaciliDeus. beneplacili Deus: in multiludine misericordioe luoe,
In multiludine misericordioetuoeexaudi me: in ve- exaudi me, in verilate salutis luoe.
ritale salutis luoe. Eripe me de luto, ul non inhoeream; libéra me ex
Eripe me de lulo, ut non infigar: libéra me ab iis odientibus me, et de profundo aquarum : non me
qui oderunt me, el de profundis aquarum. demergat tempeslas aquoe.
Non me demergal tempeslasaquoe, neque absorbeat Neque absorbcal me profundum : neque urgeat
me profundum : neque urgeat super me puteus os super me puleus os suum.
suum. Exaudi me, Domine, quoniam beuigna est miseri-
Exaudi me, Domine, quoniam beuigna est miseri- cordia tua; secundum multitudinem miserationum
cordia lua : secundum mulliludinem miserationum tuarum respice in me.
tuarum respice in me. Ne avertas faciem tuam a puero luo : quoniam Iri-
Et ne avertas faciem luam a puero tuo : quoniam bulor, e velociler exaudi me.
Iribulor, velocilerexaudi me.* j Inlende animoe meoe, el libéra eam : propter ini-
Intende animoemeoe,-ï et libéra eam. Propter ini- micos meos eripe me.
micosmeos eripe me. Tu enim scis improperium mèum, confusionemet
Tu scis improperium meum, el confusionemmeam, verecundiam meam : in conspectu luo sunt omnes
et reverenliammeam. tribulantes me.
In conspeclutuo sunl omnes, qui tribulant me : im- Improperium exspeclavit cor meum et miseriam :
properium exspeclavitcor meum et miseriam. et suslinui qui simul mecum contrisiarelur, et non
Et suslinui quib -f- simul * confrisfarefur, et non fuil, consolanlem me quoesivi, el non inveni.
fuit : el qui consolarelur, el non inveni. Et dederunt in escam meam fel : et in sili mea
Et dederunt in escam meam fel : et in sili mea po- polaverunt me aceto.
taverunt me acefo. Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum, et in
Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum, et in retributionem et in scandalum.
relribuliones, et in scandalum. Obscurenlur oculi eorum, ne videant : et dorsum
Obscurenluroculi eorumne videant : et dorsum eo- illorum semper incurva.
rum semper incurva. Effunde super eos iram tuam : et indignalio iroe
Effunde super eos iram luam : et furor iroe luoe ; tuoe appréhendai [Ms. comprehendal] eos.
comprehendaleos. Fiat habilatio eorum deserla : et in tabernaculis
Fiat habilatio eorumdéserta : -î- et • in tabernacu- eorum non sil qui inhabitet.
lis eorum non sil : c -f- qui * inhabitet. Quoniam r quem lu percussisti, ipsi persecuti
Quoniamquem lu percussisti, persecuti sunt : el su- sunt me [Ms. lac. me] : el super dolorem vulnerum
per doloremvulnerum meorumaddiderunt. meorum addiderunt.
Appone iniquitatem super iniquilalem eorum : et Appone iniquilalem super iniquitales ipsorum : et
non inlrenl in juslitiam luam. non intrenl in luam juslitiam.
Deleanlur de libro viventium : et cum juslis non Deleantur de libro viventium : el cum juslis non
tcrihantur. scribanlur.
Ego sum pauper et dolens: salus tua, Deus, susce- Pauper et dolens ego sum : et salus vullus lui,
pit me. Deus, suscepil me.
Laudabo nomen Dei cum canlico: d et magnificabo Laudabo nomen Dei mei s cum cantico, el magni-
eum in laude. ficabo eum in laude.
a Minus hic recle Palatin, ms. voculas el in, pro in ) gâta adamussim Auguslini ediliones proeferunt. Sed
meobelo proenolat, additque in fine Diapsalma. ileruni pari consensu, quod subsequiiur, etconsolan-
b Alque hic sine obelo Palalinus ms. legil. Subse< tes, el non inveni.
quenii versu repositum est secunda manu escamea : f Quoeiterum excisa a Veronensi codice folia re-
el in fine Diapsalma addilur. ccnlior manus per septem terme versus a superiori
« Neque hic bene Palatin, ms. et Cari editio obe- proxime supplevit, salis hic oscitaiiter verba, quem
lum proelermillunl. Altero ab hoc versu juslitia tua, lu percussisli,ipsi, etc., proelerinisil: lum ei alio sen-
pro juslitiam tuam , sequiori manu rescriptum est, su, el contra librorum omnium Iidem pro meorum
ac sequenli additum in eo ms. Diapsalma. : quoe tamen leclio perinde ab ejus editore
d Tacel in eodem ms. ut et Groecisplerisque om- legil Psalterii habetur, acsi cum Vulgala editione, coetc-
nibus libris el copula. risque libris omnibus consonaret. Scquitur in co-
• Unus Veronens. ms. cilo pro velociter, quod dice : Apponeiniquitales superiniquitatem eorum , et
tamen, ut alia pleraque, a Vulgata leciione diver- non intrenlin juslitia : tum , salus tua, pro et salus
sum esse, ejus Psalterii edilor non animadvertit. vullus tui.
Coeteracran Augustino, redime me,pro libéra, lavaet s Nedum mei pronomen, quod ipsemet Hierony-
confusionemmeam, et verecundiam, etc. Non autem mus abundare docuil in epislola ad Sunniam cl Fre-
quoe sequuniur, qui tribulanl, pro tribulantes, el mox telam, sed et subsequentia verba, cumcanlicoel.te-
anima mea, pro cor meum, et quod, exspuuclo simul quioris librarii oscitantia in Veronensi ms. deside-
adverbio, mecumreliiict : quibus in locis cutn Yul- ranlur. ,j
241 LIBER PSALMORUM. . 242
Et placebit Deo super vilulum novellum , cornua A Et placebit Deo super vilulum novellum, cornua
produccnlemel ungulas. produccnlem et ungulas.
Videant pauperes, el loetentur : quoerileDeum, el Videant pauperes, etloelcnlur : quoerite Dominum
vivetanima vestra. [Ms. Deum], ct vivet anima vestra.
Quoniam exaudivit pauperesDominus : ct vinclos Quoniam exaudivit pauperes Dominus : et vinclos
suos non despexil. suos non sprevit.
Laudenl illum coeliel lerra, mare el omnia replilia Laudent eum coeli et terra, mare el omnia , quoe
in eis. d in eis sunt.
QuoniamDeus salvam faciet Sion : el oedificabun- Quoniam Deus salvam faciet Sion : ct oedificabun-
tttr civilatesJuda. lur civilates Judoe, et inhabitabunt ibi.
Et inhabitabunttibi : el hoereditate acquirent eam. El hoereditate acquirent eam , el semen servorum
El semen servorumejus posiidebil eam : el qui dili- ejus possidebit eam, et qui diligunt nomen cjus, in-
quut nomencius, habitabunl in ea. habitabunt in ea.
PSALMUS LX1X.
IN FINEMDAVID,IN REMEMORATIONEM X* a EOQUODB IN FINEM,DAVID,IN REMEMORATIONEM e EO QUOD
SALVUM MEFECITDOMINUS. SALVUM MEFECITDOMINUS.
Deus, in adjutorium meum-r- inlende \ Domine, ad Domine Deus, in adjutorium meum inlende : Do-
adjuvandum me festina. mine, ad adjuvandum me festina.
Confundantur,el revereantur, qui quoerunl animam Confundantur et revereantur inimici mei, qui quoe-
meam. runt animam meam.
Avertanturrelrorsum el erubescanl, qui volunl mihi Avertantur relrorsum, et erubescanl, quicogitant
mala. mihi mala.
Avertanturslatimerubescentes,qui dicunt -=-b mihi Avertantur slalim erubescentes, qui dicunt mihi :
'
Euge, euge. Euge, euge.
Exsulient, et loetenturin te omnes, qui quoeruntte, Exsulient, et loetenturqui quoerent te, Domine:
et dicant semper : MagnificeturDominus, qui diligunt et dicant semper : Magnificetur Dominus, qui dili-
salutare luum. gunt salulare tuum.
*
Ego veroegenuset pauper -K sum Deus, adjuva Ego vero egenus et pauper sum : Deus, adjuva
me. me.
*
Adjulor meus, et liberator meus-f- es lu, Domi- G Adjutor meus et liberator meus es tu, Domine,
ne, ne moreris. ne lardaveris.
PSALMUS LXX.
-t-PSALMUS DAVID,FILIORUM JONADAB, ET PRIORUM PSALMUS DAVID , FILIORUM JONADAB , ET PRIORUM
CAPT1VORUM. CAPTIVORUM. f
In le, Domine,speravi, non confundar in oeiernum: Deus, in te speravi, Domine , non confundar in
in juslitia tua libéra me, et eripe me. oeternum : in tua justifia libéra me et eripe me.
Inclina ad me aurem tuam, et salva me. Inclina ad me aurem luam, et libéra me.
Esto mihi in Deumproleclorem, et in locum muni- Esto mihi in Deum prolectorem, et in locum
lum : ul salvumme facias. munitum, ul salvum me facias.
Quoniamfirmamentummeum,etrefugium'meumeslu. Quoniam firmamentum meum, et refugium meum
Deusmeus, eripe me de manu peccaloris, c et de es tu : Deus meus, eripe me de manu peccaloris, et
manuconlra legemagentis et iniqui. de manu contra legem agentis et iniqui.
Quonianl tu es paiientia mea, Domine: Domine," Quoniam tu es patienlia mea, Domine [Ms. add.
spes mea a juvenlute mea. Domine]: spes mea a juventute mea.
In le confirmalus sum ex utero, de ventre malris In te confirmatus sumex utero,de ventre malris meoe
meoetu es prolector meus. tu es meus prolector : in le decantatio mea semper.
In le canlalio mea semper : tamquam prodigium Tamquam prodigium faclus sum mullis, et s m
faclus sum mullis, el tu adjutor forlis. I) adjulor forlis.
« Voculam eo Palal. ms. et Carus omiitunt: atque e In lilulo idem ms., In recordalione in quo , etc.
in lextu nomen durataxat Domine, asterisco illu- In textu Domine, quod priraum est verbum , lacel :
strant. subsequenli versu simul habet pro inimici mei. Tum
b Rursum maie idem ms. obelum hune, duosque Avertanturrétro, et confundantur, qui,\e\.c.Et, Exsul-
alios infra, quibus verbum substanlivum proenota- ient, et loelenlur(Aug. jucundentur) in te omnes qui
tur, obelos proetermittit : subsequenti aulem versi- quoerunl le.
culi addit Diapsalma. f Subjungit Veronens. codex : Non suprascriplus
c Hic ferme rectius cum obelo ipsam et copulam apua Hebroeos.Tum prinium lexlus verbum Data la-
Palalinus rns. lacet. cet, cum Augustino, ut videlur : quoeunt et erue
d Yeronens. ras. quoerepelunl (pro repuni) in eis : me, et eximeme legil, el mox satva, Aug. salvumfac
August. repentia. Tum, el hoeredilabunlterram, et se- me, pro libéra, clc.
menservorumejus possidebunt( August. oblinebunl) s Veronens. ras., El tu, Domine, adjulor forlis.
eam. etc., ct, mhabilabunleam-. Repleaiur os meumlaude, nt hymnum décantent( Au*
245 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 244
os meum a-f- ut cantem * À^
Repleatur laude, gloriam Repleaiur os meum laude tua, ut possim cantare
tuam : tota die magnitudincmtuam. gloriam tuam : tota die magnilicenliam luam.
Ne projicias me in lemporeseneclutis: cumdefece- Ne projicias me in lempore seneclutis : dum
ril virtus mea, ne derelinquasme. [Ms. cum] defecerit virlus mea, Deus, ne derelin-
quas me.
Quia dix:runt inimicimei mihi : el qui custodiebant Quia dixerunt inimici mei mala mihi : el qui cus|o-
animam meam, consiliumfeceruntin unum. diebanl animam meam, consilium fecerunt in unum.
Dicentes: Deus dereliquileum, persequimini,etcom- Dicentes : Deus dereliquil eum, perseqtiimini, et
prehendite eum, quia non esl qui eripiat. comprehendile eum, quia non est qui eripiat eum.
Deus, ne elongeris a me : Deus meus, in auxilium Deus, ne elongesa me : Deus meus, in auxilium
meumrespice. meum respice.
Confundanturb -f- el \ deficianl detrahentes animoe Confondai tur, et deficiant delrahenles animoe
meoe: operianlur confusione el pudore, qui quoerunt meoe : operianlur confusione et pudore [Ms. verc-
mala mihi. cundia] qui quoerunt mala mihi.
Ego aulem semper sperabo : et adjiciam super om- Ego autem semper in te sperabo, Domine : et ad-
nem laudem tuam. jiciam super omnem laudem luam.
Os meumannunliabil juslitiam luam, tota die salu- j Os meum pronuntiabit [Ms. annuntiabil] juslitiam
tare tuum. tuam, tota die salutare luum.
Quoniam non cognovi litteraturam, inlroibo in po- Quia non cognovi negotialiones : inlroibo in po-
lenliasDomini : Domine, memoraborjuslilioe tuoeso- Icnlias Domini.
lius. Domine, memorabor juslilioe luoe solius : d Deus,
Deus, docuislime a juvénilité mea : el usque nunc docuisli me a juvénilité mea, et usque nunc pro-
pronunliabo mirabiliatua. nunliabo mirabilia tua, et usque in senectam el se-
Et usque in senectam el senium, Deus, ne derelin- nium, Deus, ne derclinquas nie.
quas me. Donec annunliem brachium luum generalioni
Donecannunliembrachium luum generalioni omni, omni, e quoevenlura esl.
quoevenlura est. c Potenliam tuam et juslitiam tuam, Deus, usque
Potenliam tuam et juslitiam tuam, Deus, usque in in altissima quoe fecisli raagnalia : Deus, quis simi-
altissima, quoefecistimagnolia : Deus, quis similistibi? lis tibi?
Quantas ostendislimihi tribulalionesmultas el ma- Quantas [Ms. quia] ostendisli mihi tribulaliones
*
tas, -f- el conversusvivificaslime : et de abyssis ter- multas et malas, el conversus vivificasli me, el de
roeiterum reduxisti me! C abyssis lerroe iterum reduxisti [Ms. deduxisti] rae!

gusl.,hymno dicam)gloriam, etc.; subsequenti versu edit iris argumentis unice excudi. Ac prinium, non
nomen Deus lacet. Tum vitiose ex librarii errore : esse veiu.lioris Latina;, sive, ul vocal, llaloeversio-
Quoniamdixeruntinimici ejus, el qui cuslodieruut,«le. nis, ea verba, summamseneclutis, erat doeeal S. Pa-
Paulo posl, Deus meus, ne elongaverisa me, Deus ter, in Latina lingua duorum nominum, yopouçxai
meus, in adjutorium meum, etc. Ac IUI-MIIII ex libra- îrpso-Se'oudislinclioiiem ddicere, alque adeo banc
rii ausu verbo operianlur, addilur detrahentes. Tum, summoeseneclutis, quoe salis bona distinci» esl a
Ego aulemsperabo in le, et adjiciam, etc. timplici seneclute, iu Latinis aine se libris non cx-
a Deesl in Palatin, ms obelus, quo vicissimCarus stiiisse, persuade!, eoque minus in ca Versione,
pronomen quoque luam immerilo jugulai. Addilur quam ut voirait, ipsemel laudai, ulpote verborum
el in fine versiculi Diapsalma. tenaciorem cum perspicuitile senteniioe, et cujus
b Hune quoque obelum idem ms. cl Carus proeler- certe vulgatis?imam lectionem ignorare non potuis-
eunl : maie. set. Allerum oequeconirarium est, scilicet ex ipsius
<•Atque hic allerum Diapsalma ms. Palalinus ap- D Augustini sensu colligitur, non Groecoephrascos
ponil, erratque allero ah hoc versu obelum proeter- tenaciorem esse, immo ab ca longius evagari lec-
raiiicns. tionem Veronensis codicis seu Versionem, quoe fe-
•' In Veronensiras. -.Docuislime,Deus,exjuvénilité: rai summam seneclutis; nam Augusiino n-pso-Sùrur
cl usquein senectamel summamseneclutis: quoeduo dicitur gravis, et yépuv senex : conlra in bac inter-
postrema verba, pro el senium, haud sane intelligo, prelatione yipuv oequivaletgravi, et npza-êvv/i;seni :
cur cjus Psalterii edilor, propria llaloeversionis esse, est siquidem in Gra;co textuiuçyipwçxvXxpzaÇziov,
pronunliei : eoque minus, qua raiione Groecorura quibus respondet usque ad senectam et summam se-
verborum tenaciorem fuisse illam, bine comprobet : neclutis. Sel pigel hoecperseqni, quoe si per propo-
denique ex Augusiino lotuni id colligal. Duo, inquit situin nostrura liccrel, libentius plane dissimulare-
Auguslinus, isla nontina(senecta et senium) seneclu- mus. Ego, si quod senlio de ea leciione scire quis
tis sunl, et discernunlur a Groecis: Gravitasenim posl velit, suspicor ex Augusiiniatti illa ipsa cnarralione
juventutem aliud nomen habet apud Groecos,et post pnslraodum fuisse ab studioso ejus Psalterii collec-
ipsam gravitaient veniens ullima oeiasaliud nomen tore cfforniatam.
habet : nam Tzpza-ê'jinç dicitur gravis, el yzpwvsenex. e Cura Augustino Veronens. ms., supervenluroe.
Quia veroin Latina lingua duorum isloruninominum Quod aulem subsequenti versu legerat Martianoeus,
distinctiodéficit,de seneciuleambosunl posita, senecla quoefecisti malignaiitia, error visas est manifestas,
et senium: scitis aulem esse duas oelates.Nimirran pro magnolia, et quem adeo ad aliorum librorum
videlur ex hoc loco nobis plane coiilrarimn landau fidem suslulimus.
215 LIBER PSALMORUM. 216
Multiplicasti magnificentiain tuam : et conversusA Mulnplieasti juslitiam [Ms. magnihcentiam] tuant,
consolaïus es me. et conversus exhortalus [Ms. consolaïus] es me d :
Nam el egoconfilebor libi in vasis psalmi verilalem et ego confitebor tibi in vasis psalmorum veritatem
tuam : Deus, psallam tibi in cithara sanclus Israël. tuam, psallam libi in cithara, Deus sanctus Israël.
Exsullabunl labia meacum canlaverotibi : et anima Gaudebtinl labia mea, dum canlavero tibi : et
mea, quam redemisli. anima mea, quam redemisli.
Sed et lingua mea tota die meditabilur juslitiam Sed et lingua mea meditabitur juslitiam luam :
luam : cum confusi et reverili fuerint, qui quoerunt dum confusi et reveriti fuerint, qui quoerunt mala
mala mihi. mihi.
PSALMUS LXXI.
1NSALOMONEM. IN SALOMONEM, PSALMUS.
Deus, judicium a luum régi da : e(juslitiam tuant Deus, judicium tuum régi da : et juslitiam tuam
filio régis. filio régis.
Judicare populum tuum in juslitia : et pauperes Judicare populum tuum in e tua juslitia : et pau-
tuos in judicio. JJ pères tuos in judicio.
Suscipiantmontespacempopulo : et collesjustitiam. Suscipiant montes pacem populo luo : el colles
juslitiam.
*
Judicabil pauperes populi, -r- et saluos faciet fi- f In sua jusliiia judicabit pauperes hujus populi :
lios pauperum: el humiliabil calumnialorem, et salvos faciet filios pauperum.
El permanebitcum sole; et ante lunamin generatio- El liumiliabil calumnialorem; et permanebit cum
tient b et generalionem. sole et ante lunam e in soeculumsoeculi.
Descendelsicut pluvia in vellus : -i- el * sicut stilli- Et descendel sicut pluvia in vellus : et sicut stil-
cidia slillanlia super terrain. licidia stillantia super terram.
Orielur in diebus ejus justilia et abundantia pacis : Orielur in diebus ejus juslitia et abundantia pacis :
donecauferalur luna. donec extollatûr luna.
El dominabitura mari usque ad mare, et a flumine Et doniinabiiur a mari usque ad mare, et a flu-
usque ad terminos -f- orbis ', terrarum. mine usque ad terminos orbis [Ms. tac. orbis] terroe.
Coramillo procident JElliiopes: el inimici ejus ler- Coram illo procident jEthiopes, et inimici ejus
ram lingent. terrant lingent [Ms. linguent].
Reges Tharsis el insuloe munera offerenl : reges _ Reges Tharsis ct insuloe munera offerent : reges
Arabum, et Saba doua adducent. « Arabum, et Saba dona adducent.
El adorabunt eum omnes reges terroe: omnesgénies El adorabunt eum omnes reges terroe : omnes
servienlei. gentes servienl ei.
" Imnierilo Palatin, ras. el Carus tuum pronomen autem qui Veronense Psalierium
descripsil, eam
obelo proenotanl : ct allero ab hoc versu ras. Diap- prxiiilit lectionem,quod Groecopressius adlioereiei :
salma subjuiigit : tara proelixutu el copuloe obelum 'Avcrlaêha ià opn zlpnvnvira /KMxai ot /Sq.yvoè. 'Ev
(iiniil'l. Svxaiotr-ivnxpivzl, x. i. À. Habet quoque cohoerenter
i>Palatin., in generalionemgenerationum: qua de lec- idem ms. facièspro faciet.
tione videsis quoead opposilam columnam observa- s lu eodem ms., generationis et generationis : pê-
irais. Porro iterum maie obelum el copuloeproefixum nes Augustinum, generationesgenerationum: in quem
pra-lerit, eique versni subjuiigit Diapsalma. locum S. ipse Pater, i Sane, inquit, quod esl in Groe-
c Additur in Palatino ras. Diapsalma, tum allero co yévzà;yzvzâv,nonnulli inlerprelali sunt, non gene-
ab hoc versu liberavil secundis curis repositum est raiiones, sed generationis generationum, quiaysveas
prod liberabit. ambiguus est casusin Groeco; elutrumgenitivus s'n-,
Repetit hic Veronens. ms. proxime superius gularis sit ifiç yzvzâç,id est, hujus generationis, an.
hemisticliium,et de abyssisterroeiterum reduxisti me, -,r. accusativus iàg yzvzàç,id est, lias generationes, non
quod nihil dubium est, eum qui Veronense Psalte- cvidenier apparet, nisi quia merito sensus ille proelalus.
rium compegit, ab Augustino accepisse. Consen- esl, ut tamquam exponendoquid dixerii lunam, secu-
tiunt et coelera in eodem ms : Elenim ego confitebor tus adjungeret, generationes generationum. > Subse-
libi;el, Deus, psallam libi in citliaris, sanclus Israël. quenti versu in eodem ms., Et descendelDominus,
Exsultabunt labia mea cum psalmum dixero libi. Et, quod tamen nomen sequior manus superne descrip-
Adhuc el lingua mea tota die meditabilurjuslitiam sil : tum ferme cum Augustino, sicut guttoedestinan-
luam, cum confusi, etc. tes super terram. Et mox, lotlatur pro extollatûr : in
f Veronens. ms., populum cumjuslitia ; Augustin, quem locum iterum Auguslinus : Id quod dicium est
unice pronomen lua lacet. alii interprelati sunt auferalur, alii vero ex-
r AliterVeronensis ms. legit, nectitque : et colles. tollalur,
lollalur : unum verbum Groecum,sicut unicuique vi-
Juslitia judica pauperes populi, etc., quoe quidem sum esl, traitsferentes, quod ibi positum est, àviavai-
leclio minus probatur Augustino:» Quodvero-,inquit, péiri. Sed qui dixerunt tollalur, el qui dixerunt aufe-
alii codiceshabent, Suscipiant montes pacem populo ralur, non usque adeo dissonant : Tollatur enim
et colles : utrosque proedicalores Evattgelicoepacis magis habet consueludoita diei, ul auferalur., et non
intelligendospulo, sive proecedentes,sive subséquentes. sil, quam ila ul allius eleveiur: auferalur vero prorsus
In his autem.codicibusillud sequitur : In juslitia ju- aliter intelligi non potest, nisi ut perdalur, hoc est, ut
dicabil pauperes populi. Sed illi magis codices ap- non sit : exiollaïur autem nihil, nisi ut allius ele-
probanlur, qui habent quod supra exposuiinus,Susci- veiur.
piantmontes pacem populo, ct collesjusiiiiam. s Pulo
247 S. tlIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. Î48
d
Qui liberhbitpauperem a potente, et pauperem, oui t i Quia liberavil pauperem a potenle, el inopem,
non erat adjutor. cui non erat adjulor.
Parcel pauperi et inopi ; et animas pavperum sal- Parcet pauperi et inopi : et animas pauperum sal-
vas faciet. vas faciet.
Ex usuris et iniquitate redimet animas eorum : et Ex usuris et iniquiiate liberabit animas eorum :
honorabilenomeneorum coram Mo a. et proeclarum nomen eorum coram ipso.
Et vivet, et dabitur ei de auro Arabioe, et adorabunt Et [Ms. lac. et] vivet, et dabitur ei de auro Ara-
de ipso semper : iota die benedicentei. bise, et adorabunl de ipso semper, iota die benedi-
cent eum.
h Et erit firmamentumin terra in summis montium, El [Ms tac. et] erit fîrmamenlum in terra in sum-
superextolletursuper Libanum fructus ejus : et flore- mis montium, superextolletur super Libanum fruc-
bunt de civilalesicul fenum lerroe. tus ejus : et florebunt de civilale sicul fenum lerroe.
SU nomen ejus •*- benedictum l in soecula: anle Et erit nomen ejus benedictum in soecula : anle
solem permanet nomen ejus. solem perraanebit nomen ejus, e et ante lunam se-
des ejus.
El benedicenlur in ipso *- omnes tribus lerroe \ Et benedicentur in eo omnes Iribus terrse : omnes
omnesgéniesmagnificabunteum. D gentes magnificabunt eum.
BenediclusDominusDeus Israël : qui facil mirabilia Benediclus Dominus Deus Israël, qui facit mira-
soins. bilia magna solus : et benedictum nomen majestalis
ejus f in ecternum, et in soeculumsacculi.
Et benedictum nomen majestalis ejus in oelernum: Et replebitur majestate ejus omnis terra : fiai,
et rcnlebitur maiestate ejus omnis terra, fiai, fiât. fiât.
PSALMCS LXXII.
DEFECERUNT LAUDES DAVID , FILIIJESSE. BDEFECERUNT HVMNI FILIIJESSE,PSALMUS
DAVID, DAVID.
PSALMUS ASAPH.
Quam bonus Deus Israël bis qui recio sunt corde !
Quam bonus Israël Deus his qui recto sunl corde! mei autem pêne moti sunt pedes ; pêne effusi sunt
Mei autem pêne tnoti sunt pedes : pêne effusi sunl gressus mei.
gressut mei. Quia zelavi in peccatoribus [Jlfs. super iniquos] :
Quia zelavisuper iniquos:pacempeccatorumvidens. pacem peccatorum videns.
Quia non est respectus morli eorum: et firmamen- Quia non est declinatio morti eorum : nec [Ms. el]
tum in plaga eorum. n firmamentum in h plaga eorum.
In labore liominum non sunt : et eum hominibus In laboribushominum non sunl : et eum hominibus
non (lagellabuntur. non (lagellabuntur.
Ideo tenuil eos superbia : operti sunt iniquitate et Ideo lenuit eos superbia eorum : operti sunt ini-
impielate sua. * quitate et impielate sua.
Prodiit -s- quasi ex adipe iniquitas eorum : trans- Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum : iransie-
ierunl in affeclum cordis. runt in disposilionem cordis.
Cogitaverunt, et loculi sunt nequiliam : iniquiialem Cogitaverunt et locuti sunt ' nequilias : iniqui-
in cxcelso loculi sunl. Posuerunl in coelumos suum : tatem in cxcelso loculi sunt.
et lingua eorum iransivit in terra c. Posuerunt in coelum os suum : et lingua eorum
transiil [Ms. transivil] super lerram.
a Diapsatma hic addit Palatin, ms. nomen glorim
b Rectius Et copulam ad Grsecum exemplar idem qui fecit mirabilia solus, el benedictum
dea\c\ue,replebiturgloriae/«s,pari cuinAugusiino
ms. lacet : addit porro in fine versus Diapsalma , ejus, consensu legilur. Recoleautem epislolam ad Sunniam
quod ilerum in alierius ab hoc fine replicat. Fretelam, ipsumque Augustinum in hune locum.
c Atque hic plus habet Palatinus ms. Diapsalma, D et 'Hoc et a Graîcis apposilum,
superîluum esse,
ad cujus lidem eum Cari editione et originalibus li- monet Hieronymus, quod nec Hebr. habet, nec LXX
bris, et copulam subsequenti versu suffecimus, ubi Interprètes. MART.
dicitur, et dies elc. fi lu Veronensi ms. ut et pênes Augustinum hoec
d Veronensispleni,
ms. primis curis, pauperemde manu pro Psalmi hujus lilulo verba accipiuniur, quse in
polenlis, quemadmoduin ei iu adversa Graecaco- aliis libris superioris conlextus partem expient. Vide
lumna ecchirosdynasiu, tamclsi jamdiu olim utroque S. Patris epistolam 23 ad Marcellam. Legilur porro
in loco nomen manu transversa lineola delelum est. in eo ms. Hymni tandis David, et Psalmùs Asaph, pro
Paulo post redimet, pro liberabit, el eum Augusiino, David. In lextu redis, pro his qui recti sunt , et inox
honorabilenomen eorumcoram ipsis : tum et orabunt commoli, pro tnoti, juxla Augustinum.
pro eo semper, etc., denique inferius florienl , pro h Habet unice eum Augusiino Veronens. ms. in
florebunt, de quo verbo, ubi Psalm. cxxxi, v. 18ba- (lagello eorum : quod autem sequitur , non invenien-
betur, S. Augusiinus libro H de Doctrina Qirisliana : tur, pro non sunt, liabei ipse unice , nec tilli, quem
Super ipsum auiem floriet sanciihcalio mea : nikil, sciam, libro consonat, quainquam ab ejus editore
inquit , profecto scnlenlia delraldt : audiior tamen notalum haud sit. Porro ilerum eum Augustino ms.
peritior maltet hoc corrigi, ut non (loriet, sed (lorebit, Ideo oblinuil eos superbia, nec additur eorum , pro
dicerelur, nec quidquam impedit correctionem, nisi quo sequior manus adjunxil in finem. Et, Prodiel
consuetudocantantium. ex adipe , elc.
e Verbà el anle lunam sedes ejus, in Veronensi ms., quasi 1 Idem ms., innequilia, iniquiialem in excelsunt
Augusiino aliisquelibris non suut.Altcroab hocversu, locutisunt. Et, converteturpopnlus meus hue,
249 LIBER PSALMORUM. 250
Ideo convertelur populus meus hic : el dies pleni A Ideo revertetur hue populus meus : et dies pleni
invenientur in eis. invenientur in eis.
Et dixerunt : Quomodoscil Deus? el si est scientia El dixerunt : Quomodo scivit Deus ? et si est
in excelso? scientia in excelso :
Ecce ipsi peccatoresel abundanles in soeculo, obli- Ecce ipsi peccatores et abundanles in sa;culo,
nuerunt divilias. obiinuerunl divitias [Ms. divites].
-f- El dixi t ergo sine causa justificavi cor meum : Et dixi ; Ergo sine causa justificavi cor meum, et
et lavi inter innocentesmanus meas. lavi inler innocentes manus meas : et fui flagellalus
Et fui flagellalus tota die : el castigatio mea in ma- tota die, ete judex meus in matulino ?
lutinis.
Si dicebam : Narrabo sic : ecce nalionem filiorum Si dicebam : Narrabo sic : ecce natio filiorum
iuortim reprobavi. luorum, quibus disposui.
a Et exislimabam ut cognoscerem hoc, labor est Exislimabam ut cognoscerem hoc, labor est anle
anle me, me, donec inlrem in sancluarium Dei, et inlelligam
Donec inlrem in sancluarium Dei -f- h el ', intelli- in novissima eorum. DIAPSALMA.
gam in novissimiseorum. " Verumtamen
propter dolos disposuisli eis mala :
Verumtamenpropler dolos posuisli eis : dejecisli eos,
dejecisli eos, dum allevarentur.
dum allevarenlur.
Quomodo facti sunt in desolationem? subito de-
Quomodo facti sunt in desolationem? subito defe- fecerunt :f et perierunt propler iniquitates suas vel-
cerunl : perierunt propler iniquiialem suam. ut somnium cxsurgenlis.
Velul somnium surgentium , Domine , in civitate Domine, in civitate tua imagines eorum ad nihilum
0 -f- tua * imaginem ipsorum ad niliilum rédiges. rédiges.
Quia inflammalum est cor meum, el renés meicom- Quia delectatum[Jlfs. inflammalum] est cor meum,
mutuli sunt : et ego ad nihilum redactus sum, el ne- et renés mei resoluli [Ms. immutati] sunt : et ego
scivi. ad nihilum redactus sum, et nescivi.
Ut jumentum {aclus sum apud te : et ego semper Ui jumentum factus sum apud le, et ego semper
lecum. tecum.
Tenuisti manum dexteram meam, -r- el * in volun- Tenuisti manum Bdexteram meam, el in voluniate
tale tua deduxisti me : et eum gloria suscepisli me. tua deduxisti me : et eum gloria assumpsisti me.
*
Quid -=- enim miliiest in coelo?el a le quid volui Quid enim mihi restai in coelo? et a te quid volui
super lerram? Z super terram ?
Defecit caro mea et cor meum : Deus cordis mei, et Defecit11cor meum et caro mea: Deus cordis mei,
pars mea Deusin oeternum. et pars mea Deus in saicula.
Quia ecce, qui elonganl se a le peribunt : perdidi- Quia ecce, qui elonganl se a le peribunt : perdes
sti d omnes qui fomicanlur abs le. omnes qui fomicanlur abs le.
Mihi autem adhoerercDeo bonumest : ponere in Do- Mihiautem adhecrerc Deo bonum est : ponere in
mino Deo spem meam. Domino Deo spem meam.

a Hic quoque et copulam ex Palatini ms., Cari Bîrrrxa.derivalum esi) el reprobabo, quoe et secundis
editionis et libroruin originaliiim consensu prafixi- curis in eo ms. subjungilur , el ab alia ejusdem
nius. Rectius porro videtur Caruscum Palatino ms. Grceci verbi lectione gemina interpretalio est in La-
Iioec ita distinguere, ut cognoscecerem: hoc labor lino , pro reprobavi , quod reclius olim obtinebat.
est, etc. Sequilur eum Augusiino, Et suscepi cognoscere: hoc
b Coiijunciionem, et, supeifltiam dicit Ilierony- labor, elc. ; lum Diapsalmale praHcrmisso, Verum-
mus : quare obelo jugulalur tam in edilo quam in L)tamen propter dotosilalem posuisli in eis mala, dejeci-
ms. codicibus. Absque ulla conjunelione legit ipse sli eos, eum exlotlerenlur. ]
in epist. ad Sunn. et Fretel., lnleiligam in novissimis 1 Et copula proclermissa, Veronensis juxta Au-
eorum. MARÏ. gust. ms. minori numéro iniquiialem suam prsefert,
° Pronomen tua obelo proenotavimus ad Palatini et inox imaginem eorum, et subsequenli versu, et
codicis fidem, llebraico ipso lextu, ubi tanlum est non cognovi, pro et nescivi.
"l'jn, astipulante. s lidein libri manum dexlera; meoe. Et, Quid enim
' Minori numéro idem ms., omnemqui fornicatur : mihi est in coelo.De subsequenli versu , ubi dieitur
Gr. îrâvtK TOV inverso ordine, cor meum, el caro mea, videsis ejii^t.
pressius
e LegendumvideturmpvivovcK.
nubis, quemadmodum el Cas- ad Suiiniam se et Freielam. Sequilur : Quoniam ecce
siodorus , et Auclor Breviarii in Psalmos, Hierony- qui elonganl a le (Augusl. longe se faciunt) peri-
ino ascripti, praferum , index , pro judex. Scilicot bunt : perdidisli omnes qui, elc. Mihi autem adjimgi
in Grsecoest s'Asy/o?pov, non xptnk, et Hebrxum (Aug., adhoerere)Deo bonumest : ponere in Deo spem
meam.
quoque verbum iriroinl leprehensioneni quidem sé- h Perversum hune ordinem qu'>sdam lennisse suo
nat, non judicem. Facilis porro est Latini librarii
lapsus in his vocibus permiscendis. Veronensis au- lempore teslalur idem Hieronymus :caro eum Icgeriduui
tem ms. habet argulia (pro argutio) mea in matuli- sit ut in adversa columna , Ûefecit mea et a.r
nis : tuin , eccenutionesfiliorum tuorum cui conticui meum. Similiter versu primo subsequentis psiilmî
(lege concinui, id est congrui, quod ex varia Graci malo apud Griccus legilur ordine commulalo, Ll
luxlus leclione , ^ wmiQwm , pro uno verbo «iffu»- quid repulislii Deus. MART.
251 fS. IUERONYMID1VIM BIBLIOTHECA. 1K*
Ut annunliem omnes proedicationestuas, -s- a in A Ut annunliem omnes laudes
* tuas, in porlis filiae
portis filioeSion Sion.
PSALMUS LXXIII.
INTELLECTUS ASAPH. INTELLECTUS ASAPH [Ms. irSI ASAPH].
Vlquid , Deus, repulisti in finem? iratus est [uror Ut quid repulisti nos, Deus, in finem ? iratus est
tuus super ovespascuoetuoe? d furor tuus super oves
gregis lui ?
Memor eslo congregationis tuoe: quam possedisli Memenio congregationis lusc : quam creasti ab
ab initio. initio.
liedemisti virgam hoereditatis tuoe: mons Sion in Liberasli virgam haereditaiis lua3 : mons Sion in
quo habilasli in eo. quo habitas in idipsum.
Leva manus tuas in superbias eorum in finem; Eleva manum tuam in superbiam eorum in finem,
quanta malignalus est inimicus in sancto ! quanta malignalus est inimicus in sanclis tuis! et
*
-r- Et gloriaii sunt qui oderunl te, in medio so- gloriati sunt qui le oderunt, in medio alrio tuo !
lemnitalis tuoe.
Posuerunt signa sua signa, -j- et non \ cognoverunt, IB Posuerunt signa sua signa, et non cognoverunt,
sicul in exilu super summum. sicut in via supra summum quasi in silva lignorum.
-f- Quasi l in silva lighorum securibus exciderunt Securibus exciderunt januas ejus jn idipsum : bi-
januas ejus in idipsum : securi el ascia dejecerunt •* penni et ascia dejecerunt eas.
eam \ Incenderunt igni sancluarium luum in terra, pol-
Incenderunt igni sancluarium luum in terra, pollue- luerunt tabernaculum nominis lui.
runl tabernaculumnominis tut. Dixerunt in corde suo e cognalio eorum inter se :
Dixerunt in corde suo cognalio eorum simul : vernie, comprimamus omnes dies festos Domini a
bquiescere[aciamusomnesdies [estas Dei a terra. terra.
Signanostra non vidimus, jamnon est prophela : Signa nostra non vidimus, jam non est prophela :
cl nos non cognoscelamplius. cl nos non cognoscet amplius.
Usquequo,Deus, improperabit inimicus? irritai ad- Usquequo, Deus, improperabit inimicus? irritât
versarius nomenluum in finem? adversarius nomen luum in finem ?
Ut quid avertismanum tuam? el dexteram luam de Ut quid avertis faciem tuam ? et dexleram luam
mediosinu tuo in finem? de medio sinu luo in finem ?
'
Deus autem rex noster ante soecula, operatus H- (C Deus autem rex noster ante sxcula : operatus
c est * salulem in medio lerroe. est salulem in medio lerrse.
Tu confirmastiin virlute tua mare : contribulasli Tu confirmasti in virtute lua mare : lu contribu-
capila draconum in aquis. lasli capila draconum super aquas.
Tu confregisticapila draconis : dedisli eum escam Tu confregisti cap ni draconis f magni : dedisli
populisJEthiopum. eum in escam populo JEthiopum.
a Ilaud bcnc Palatin, ms. in proepositionemduin- 1ère addilum est, non débet poni in corpore, ne prio-
laxal obi'lo pra-untal. rem transla'Jonempro scribenliumvohmiate comurbei.
b lusignior csi isle loi us, quam ul a nobis quid- Vides, leclor, quam longe abcam a mente S. Doclo-
quain piseterwiuaiur ex iis, qu:c Hier, sciipsit ad ris, qui magno siomacho, ac loto animoriim impetu
Suiin. clFrei. : In eodem, inquii, incendamusomnes probare nituntur Ecclesiam Chrisli abjecisse liebr.
dies festos Dei a terra; pro quo in Groecoscripium est ehronologioelibri Geneseos vcritatem; quia semel in
et nos ila transtulimus : Quiescerefa- anno in Ecclesiis decantatur propter antiquiiatcm
Y.y.-c</.Tïavaa[/.ev,
eiiimusomnesdies festos Dei a terra. El miror quo- chronologie LX\ Intérpretum, qux ex Chronico Eu-
modoe latere annolaiionem noslram nescioquis teme- sehiano in Mariyrologium Komanum derivata est.
rarius scribendamin corpore putaverit, quam nos pro MART.— Yerbum quiescere obelo prxuotant Pala-
midiiioue legenlis scripsimus hoc modo : Non habet linus ms. el. Carus.
ZC.T«7TKU<7M£IEV, ul quidam putant, sed xtnuxaiaopis», » Sine obelo in P.ilalino ms. est legilur.
id est, incendamus. El quia relulit mihi S. presbyler D d Veronensis ms., iratus est animustuus super oves
Firmus, qui hujus operis exaclor fuit, inter plurimos pascuoetuoe.Et, quant possedisli ab initio. Liberasli
hinc habitant quoestionem,planivs de hoc dispulandum virgam virtulis tuai, mons Sion, in quo habilasli in
videtur. In liebr. scripium est SAUPHUCUOL MOEDAUEL eo. Elevasmanus tuas, etc., in mediosolemnilaiistuoe.
Et subsequenli versu, sient ingressus desnper, lam-
: quod Aquila, el
BAAREsJyiNa^lH^abilHnW) quamsilva, etc., ascia el bipennidejecerunt eam. Qtia3
SymmachusVerterunl, èvsTzvpicrai) ràç ervvayw- subsequilur peiicope, Incenderunt.igni sancluarium
T.c/.aaç
yàfToO 6eoû, id est, incenderunt omnes solemnilales luum, in co ms. desideraïur ; in Graica autem ejus
Deiin terra. Quinla, y.u-ch.awav,id est, combusserunt. pagina paulo sequiore manu suppleiur, enepyrisan
Sexta, xaT«x.aiJ(7MfiEv , id est, comburamns: quod el en pyri 10 ugiastirion su.
Sepluaginla juxta Hcxaplorum vcritatem translulisse, e Veronensis ms., cognationes eorum in unum :
perspkuum est. Theodolionquoqueèpnvpiawpvjvcrtil, venit (pro venile), comprimamus omnes solemnilales
id est, succendamus.Ex quo perspicuum est sic psal- Dei a terra. Signa nostra non cognovimus,el non est
lendum, ul nos interprelali sumus; et lamen seiendum etiam prophela, etc. Allero ab hoc versu, Ul quid
quid Hebraica verilas habeal. Hoc enim quod Se.ptua- averlisii manum tuam et dexleram tuam de média
ginta iranslulerunl, propler vetustalemin Ecclesiade- sinus lui, elc; tum conlrivisli, pro contribulasli.
cantaudum est, el iltud ab erudilis sdenduin propler 1 lllud magni, in Veronensi ms.,transversn lineola
notitiam Scriplurarum. Unde si quid pro studio e la- ac punctis subnotalis, jamdiu olim expunctuin est :
253 LIBER P3ALM0RUM. 251
Tu dirupisli fontes el lorrentes : X a tu siccasli A Tu dirupisli fontes et lorrentes: lu exsiecasti
fluv'wsEthan t fluvios Elhan.
Tuus est dies, el tua est nox : lu fabricatus es au- Tuus est dies, et tua est nox ; tu fecisli solem et
roram et solem. lunam : lu fecisii omnes terminos lerroe; oestalem
Tu fecisli omneslerminos lerroe: oestalemet ver, lu et ver, tu fecisli ea.
plasmasli b ea. Memor esto hujus creaturoe tuoe, inimicus impro-
Mentoresto hujus, inimicus improperavit Domino : peravit Domino : et populus insipiens exacerbavit
cl populus insipiens incitavilnomen tnnm. nomen tuum.
Se traias besliis animas confitentes libi : et ani- Ne iradas ' besliis animas confitentes tibï : et ani-
mas pauperum tuorum ne obliviscarisin finem. mas pauperum luorum ne obliviscaris in finem.
Respicein leslamentum-=-tuum \ quia repleti sunt, Respice in leslamentum tuum : quia repleti sunt,
qui obscuralisunt, lerroedomibus iniquilalum. qui obscurali sunl, lerroe domorum iniquilalum.
Ne averlalur humilis factus confusus : pauper et Ne avertatur humilis faclus confusus : pauper et
inops laudabunl nomen luum. inops laudabunl nomen luum.
Exsurge, Deus, judica causam tuam : memor esto Exsurge, Deus, judica causam luam : memor eslo
improperiorumtuorum, -f- eorum quoe ', ab insipiente B improperiorum luorum, eorum quoe ab insipiente
-f- sunl l tota die. sunt toia die.
Ne obliviscarisvoces inimicorumtuorum : superbia Ne obliviscaris voces 6 quoercmium le : superbia
eorum, c -f- qui \ le oderunl avendit semper. eorum, qui te oderunl ascendit semper ad te.
PSALMUS LXXIV.
INd FINEM , NEDISPERDAS , PSALMUS ASAPH , CANTICI. INFINEM, NECORRUMPAS, PSALMUSASAPH, CANTICI.
Coiifiiebimurtibi, Deus: confitebimurel invocabimus Confilebimur libi, Deu? : confitebimur libi, et in-
nomentuum. vocabimus nomen tuum.
Narrabimus mirabilia tua : eum accepero tempus, Narrabo omnia h mirabilia tua : dum accepero
ego justifias jitdicabo. [Ms. eum cepero ] tempus, ego jusliliam [Ms. justi-
* lias] judicabo.
Liquefacta est terra, el omnes qui habitant in ea : Liquefacta est terra, et omnes inhabilantes in ea:
ego confirmavicolumnas ejus e DIAPSALMA. ego confirmavi columnas ejus. DIAPSALMA [Ms. tac.
DIAPSALMA].
'
Dixi iniquis, Nolite inique agere : el delinquenlibus,C Dixi iniquis: Nolite inique agere : et delinquenli-
nolite exallare cornu. bus, nolite exaltare cornu.
Nolite extollerein altum cornu veslrum: -f nolite \ Nolite extollere in altum cornu veslrum : et [ Ms.
loqui adversns Deum iniquiialem. tac. et] nolite loqui adversus Deum iniquiialem.
Quia neque ab oriente, neque ab occidente, nequea Quia neque ab oriente, neque ab occidenlc, ne-
desertis monlibus: qnoniam Deusjudex est. que a desertis monlibus: quouiain Deus judes c.-t.
Hune humiliât, et hune exaltai : quia calix in manu Hune humiliai, el hune exaltai : quia calu in
Domini, vini meriplenus m'xlo. manu Domini, vini meri ple.ius esl niixio.
lum plane «lesiderantur voces in escam. Mox legilur, von perditionem sonare, sed corruplionem, recordetur
lu siccasli foules Ethan : et in Que subscqueiitis ver- illius liluli in quo scribitur, sis TQTBXOÇ pi SixyQtLp-riç,
sus oestalemel vernum fecisli fomes. Meuitnto hujus, hoc est, in finem ne disperdas : et non ul plerique za-
etc. Dcnique inriiavil, pro exacerbavit. XOÇÏJWinlerprelnntur, ne corrumpas. Hune locmn
«Neque hiebeneftt voculam Palat. ms. unice adversus ediiores operum S. Hieronymi non urge-
aslerisco illustrai. mus, ne xaxoÇqAûc imperiloe invidcniioein nos couci-
b Ilerum minus bene idem ms. ea pronomen D ' teiur : quam experii sumus pervulgalo Prodriuno
ob-.:Ii»pr.i notai. Subsequenti autem versiculo addit nosirne editionis. MART.
— Inscribitur in Palalin. ms. : In
Diapsalma.
c Carus hune obelum prxtermiltit : Palatinus ms. Asaph Canlici, ne corrumpas. finem Psalmus
etiam quod subsequimr, pronomen (ejugulai. Neuler e Hic porro lacet in Palalino ms. Diapsalma, quod
salis henc. lerlio ab hoc versu addilur, ubi el verbum nolite
d Tiiiilus istius psalmi corrupte
legitur in editis et obelo
f
carel : minus tamen vere.
m -s. libris, In finem ne corrumpas, etc., excepio Veronens.ms: Netradideris besliisanimasconfilen-
tamen Carnuiensi triplici Psalierio, ubi vera ac ger- lium tibi, animas, etc., ne obliviscaris me in finem.
mana Hieronymi lectio adhuc refmeiur , scilicel, Subsequenti versu terra domus iniquorum ; lum mé-
In finem ne disperdas , etc. Et miror scripto- mentoimproperiorumtuorum, quoe, etc. Denique, Ne
rum incuriam , qui in opéra Hieronymi, non obliviscarisvocem deprecanlium le : superbia eorum
aliéna solum inducunl el snpposiliiia ; sed, quod qui te oderunl ascendal semper. Quibus omnibus lo-
magis sliipendiim , depravaiionum ipsarum cx- ch ab Angustino vix semel atque ilerum per libra-
empla ab ipso notala atque casiigaia, in ejus irans- rii mondas abludit.
Iaiionibus edere non veren'u*. Incuriosos illus in s lu Gr., TWV txêTwvITOU , id esl, deprecanlium te.
flagranli delicio hie deprehendiinus : cujus rei testem MART.
adhibemus ipsummet Hieronymum ila dissercnlem h Sic maie legi apud Graecos observât Hierony-
ad v. 58 psal. LXXVII : Si quis autem putat SwfSsptï mus. MAUT.
233 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 9Srt
Et inclinavilex hoc •*- in hoc * verumtamen foexj^ El inclinavil ex hoc in hoc: verumtamen foexejus
ejus non esl exinanita: bibenl omnespeccatoreslerroe.0- est exinanita.
Ego autem annunliabo in soeculum: canlabo Deo Bibent ex * co omnes peccatores lerroe : ego
Jacob. autem in soecula gaudebo, canlabo Deo Jacob.
El omnia cornua peccatorumconfrhtgam : -f- et \ Et omnia cornua pcccaiorum confringam : el exal-
exaltabunlur cornua justi. tabuntur cornua justi.
PSALMUS LXXV.
INFINEM , INLAUDIBUS, PSALMUS b ASAPH, CANT1CUM -f- IN FINEM, INLAUDIBUS [Ms. HYMNIS], PSALMUS ASAPH,
ADASSYRIUM t CANTICUM ADASsVRIOS [Ms. PRO ASSÏRIIS].
Notus in Judoea Deus : in Israël magnum nomen Notus in JudoeaDeus : iu [ Ms. tac. in ] Israël ma-
ejus. gnum nomen ejus.
Et factus esl in pace locus ejus : el habilalio ejus in Et factus esl in pace locus ejus : et habilalio ejus
Sion. in Sion.
Ibi confregitpotentias arcuum, sculum , c gladium Ibi confregit cornua arcuum, sculum, j gladium
el bellum. DIAPSALMA. et bellum. DIAPSALMA.
H- // * luminas lu mirabiliter a monlibusoeternis: Illuminans lu mirabililer a monlibus oeternis: tur-
lurbali sunl -f- omnes * insipidités corde. B bâti sunt omnes insipientes corde.
Dormierunt somnum suum, et nihit invenerunt om- Dormierunt somnum suum : el nihil invenerunt
nes viri d diviliarum in manibus suis. omnes viri diviliarum in manibus suis.
Ab increpalione tua, Deus Jacob, dormitaverunlqui Ab increpatione k tua, Deus Jacob, dormitaverunt
ascenderunt equos. qui ascenderunt equos.
Tu terribilis es, et quis resistet libi? ex tune ira tua. Tu terribilis es, et quis resisiet libi ex [ Ms. lac.
ex] (uncab ira tua?
De coeloaudilum fecislijudicium : terra ° Iremuil, Decoelo judicium jaculalum est, (erra Iremuil, et
el quievit. quievit : dum resurgeret in judicio Deus, ut salvos
Cum exsurgeret in judicium Deus : ul salvos facerel faceret omnes quielos lerroe. DIAPSALMA.
omnesmansuelos lerroe. DIAPSALMA. Quia cogilalio hominis confitebilur tibi : et reli-
Quoniam cogilalio hominis confilebilur libi: { •*- quioe cogilalionum [Ms. cogilationis] diem feslum
et t reliquioecogilationis diem feslumagent tibi. agent libi.
Vovele, et redditeDomino Deo veslro, omnes qui ini Vovele, et reddite Domino Deo vestro, omnes qui
circuilu ejus B ajferlis mimera. in circuilu ejus offerlis munera.
Terribili, el ei, qui auferl spiritum principum, terri- C Terribili, et ei, qui aufert spiritum principum ,
bili apud reges lerroe. terribili apud reges lerroe.
PSALMUS LXXV1.
INFINEM , PROIIJITHUN, PSALMUS ASAPH. 1NFINEM,PROID1TIIUN , PSALMUS ASAPH.
Vocemeaad Dominumclamavi: vocemeaad Deum, Voce mea ad Dominum clamavi, vox [Ms. etvox]
el intendit mihi. mea ad Deum [Ms. add. meum ], el iniendit mihi.
In die tribulationis meoeDeum exquisivi, manibus In die tribulationis meoeDeum exquisivi manibus
meis nocle contra eum, et non sum deceptus. meisnocte coram eo [Ms. ipso] : el non sum deceplus.
Rsnuil consotari anima mea: memor fui Dei,h et Negavi consolarianimam meam : memor fuil Dei,
delectalus sum, -f- et ', cxercilalus sum, el defecilspi- et delectalus sum.
r'ttus meus. DIAPSALMA. Exercilatus sum , et defecit paulisper spirilus
Anlicipaverunlvigilias oculi mei : turbalus sum, et meus. DIAPSALMA. Anlicipaverunl vigilias oculi mei:
non sum loculus. turbalus sum, et non sum locutus.
" Allerum hic Diapsalma Palatin, ms. subneclit. D latin, ilerum minus recle eximit.
b Nomen Asaph in codem ms. lacet. 1 Voculas ex eo ms. Veronens. proetermittit: ccon-
c Reciius hic Palatin, ms. inlerseril el copulam, trario Martianoeusomnes bis legerat. Sequilur in eo
sculum et gladium, etc.; lacet vero Diapsalma, to- ms. : ego autem exsultabo in soeculum,psallam Deo
lumque verbuin Illuminans leg'Uabsque obelo. Jacob.
d Obelum notant hic loci aliquoi mss. cum proepo- i InVeronensi ms., Ibi confregitforliludinemarcus,
*
silionei/i, ad hune modum. -*-in manibussuis. Quoi scutum, et gladium, et, Illuminas tu admirabiliter, elc.
depravalum esse docuil Ilicronymus, ac sine illa k Tacet Veronensis ms. pronomen tua, plus vero
panicula legendum , Omnes iitri diviliarum manibus habet omnespost dormitaverunl.Allero ab hoe versu,
suis. MART. De coelojacularis judicium, terra Iremuil, et quievit,
e B scripsit sequior manus in Palatin, ms. timuit, cum insurget in judicio Deus , ul salvos facial omnes
ubi et quod subsequilur, Diapsalma lacet. corde , etc. Infra, Deo noslro, pro veslro, el
f Ms. Sorbonicus, -f- et * reliquioe-f- cogilationis quielos
* offirent, pro ojfertis, ut et auferet, pro aufert.
diem feslum agent tibi. Cselcri ul nos edidimus. 1 Anliquarii o-citaniia nomen Dei in Veronensi
MAIIT. ms. prxtermissum est, aliesi et subsequenti versu
BIlerum seemidis curis repnsiluin in Palatin, m?. adverbium paulisper : in fine non sum oblilus legilur
afférent, pro affertis : anlea erat offerent. pro non sum loculus, quod ilerum librarii oscitanlioe
h Haud recie Carus cum Palalino ms. banc et tribuoi
copulam obelo proenolal, a quo subscqueiitem Pa-
257 LIBER PSALMORUM. 258
dies -i- et * annos oelernos-f- a in .A
Cogilavi antiquos. Cogitavi dies antiquos: el annos oetcrnosin mente
* mente habui. habui.
-f- Et [ medilatus sum nocle cum corde meo b -H Et mediiaius sum nocle cum corde mco : { exer-
et * exercitabar et scopebamspiritum meum. citabar, et venlilabam in me spiritum meum.
Numquid in oelernumprojiciet Deus? « aut non ap- Et dixi, Numquidin oelernum projiciet Deus? aut
ponetul complaciliorsit adhuc? non apponet, ut beneplaciium sit ei adbuc? aut in
Aut in finemmisericordiam suam abscidel, a gene- finemmisericordiam suam abscidel a soeculoet gc-
ralione in generationem? neratione ?
Autobliviscetur misereri Deus? aut conlinebit in Numquid obliviscetur misereri Deus? aut conline-
ira -r- sua * misericordiassuas? DIAPSALMA. bit in ira misericordiam suam? DIAPSALMA.
Et dixi, -v- Nunc * coepi: hoecmutalio dexteroeex- Et dixi : Nunc coepi, hoecest mutalio dexteroe ex-
celsi. celsi; memor fui operum Domini, quia memor ero
Memorfui operumDomini: quia memorero ab ini- ab initio mirabilium luorum.
tio mirabiliumluorum.
El meditaborin omnibusoperibusluis : et in adinven- Et mediiaius sum in omnibus operibus tuis : et in
lionibusluis exercebor. B observationibus luis me exercebo.
Deus, in sanclo via tua, quis Deus magnus sicul Deus in sancto via lua, quis Deus magnus sicut
Deus -r- noster? * tu es Deus, qui facismirabilia. Deus nosler? tu es Deus, qui facis mirabilia solus.
Notam fecisli in populis virlulem luam : redemisli Nolam fecisli in populis virlulem luam : liberasli
in brachio -f- tuo * populum luum filios Jacob el Jo- in brachio tuo populum luum filiosIsraël et Joseph.
seph. DIAPSALMA. DIAP.-'ALMA [Ms. lac. DIAPSALMA].
Videruntte aquoe,Deus,videruntle aquoe: et limue- Viderunt te aquoe, Deus, viderunt te aquoe: et li-
runt, el turbaloesunt abyssi. muerunt, turbaloesunl abyssi, multitudo B sonilus
Mulliludosonilusaquarum : vocemdederunt nubes. aquarum, vocem dederunt nubes.
Elenim sagittoetuoe transeunt : vox lonitrui lui in Elenim sagittoeluoe perlransierunt : vox lonitrui
rota. lui in rola.
Illuxerunt coruscationcstuoeorbi d -r- terroe* com- Illuxerunt coruscationes luoeorbi lerroe : vidit et
mola est el conlremuitterra. commotaest terra.
In mari via tua, el semitoetuoe in aquis multis : et In mari via tua, et semitoeluoein aquis multis : et
vesligia tua non cognoscentur. vesligia lua non cognoscentur.
Deduxisti sicut ovespopulumtuum, in manu Moysi G Deduxisti sicut oves populum tuum, in manu
et Aaron. Moysi et Aaron.
PSALMUS LXXVII.
INTELLECTUS ASAPU. INTELLECTUS ASAPH.
Attcndite,papule[Ms.populus] meus, legemmeam: Attendite, b popule meus, legem meam : inclinale
inclinaleauremveslramin verbaoris mei. aurem veslram in verba oris mei.
Aperiam in parabolis os meum : loquar propositio- Aperiam in parabolis os meum : loquar proposi-
nesab initio. tiones ab initio soeculi,
Quanta audivimus et cognovimus° ea, et patres Quanta audivimus et cognovimus ea : el patres
noslri narraverunl nobis. noslri narraverunl nobis.
Non sunt occullala a fdiis eorum, in generationeal- Non sunl occullala a filiis eorum, in generatione
téra. aliera [Ms. generationem alteram].
Narrantes laudes Dominiet virlules ejus, el mira- Narrantes laudes Dominiet vlrlutes ejus, el mira-
bilia ejus quoefecit. bilia ejus quoefecit.

" Ad Palatini ms. (idem unice in voculam veru D misericordiamsûamabscidela progeniein progenicm?
confodimus, cum anlea ipsa eliam verba meulehabui Aul oblivisceturmisereri Deus? aut conlinebiiin ira
jiigularenlur. Et esl tamen in Hebroeorrù*X, et in sua miseraiionemsuam ?Tum, hoecimmulalio dexteroe
Gr;rco È^VIJO-ÔÏJV. excelsi,memoralus sum operum Dei, elc. Et medita-
b Hoc Symmachus apud Ilieronymum veriii KVÏJ- bor in omnibus operibus tuis, el in a/feclionibus luis
pùvwv, id esl, perscrutabar, sive quoerebum.MART. garriam. Omnia ferme ex Augusiino.
c Palatin, ms et pro aut, verius : minus autem e Idem ms.,et conlurbatoesunt abyssi, mulliludoso-
reele quod verbum apponet obelo proenotat, quod et nus aquarum. Tum sagittoeluoeperiransibunt. Kl, Ap-
Carus fecit. coruscationes luoe orbi lerroe,commotaet
d Diximus, voce 1ZT\quoe in Hebroeoest, non or- paruerunl
conlremebundafada esl terra. In mari estvia lua, etc.,
bem iaàStç, sed orbem lerroedenolari, atque adeo atque hoecpleraque omnia cum Augusiino.
posseubelum huic voei proelixumcommode omini. u Denuo cum Augusiino idem ms. populus, lum
<•'Pronomen ea Palatin, ms. et Carus obelo imme- eloquar pro loquar, in ciijus versiculi fine nomen soe-
rilo jugulant. culi reticetur. Et paulo posl: Nonsunl abscondita a
f In Veronensi ms., exercebar el venlilabam spiri- filiis, etc. Et, Annunlianles laudes Domini el poten-
tum meum.Et dixi, NumquidinoeternumrepeltelDeus? tias ejus, etc.
aul non apponet, ut delectetur adhuc? aut in finem
259 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTHECA. 2G'Ô
Et suscilavit lèslimonium in Jacob ; et legempo- A El suscilavit lèslimonium ih Jacob : et legem po-
suit in Israël. suil in Israël.
Quanta mandavit palribus nostris nota facere ea fi- Quam mandavit palribus noslris, B ui nolam fa-
liis suis : ul cognoscalgeneralio altéra. cerenteam filiis suis, ul cognoscal generalio altéra.
*
Filii qui nascenlur, a -v cl cxsurgent, el narra- Filii qui nascentur, exsurgent : et narrabunt eam
bunl filiis suis. filiis suis.
Ut ponant in Deo spem suam, el non obliviscanlur Ut ponant [Ai. ponani]iii Deo spem suam : et non
operum Dri : el mandata ejus exquirant. obliviscantur operum Dei sui : et mandata ejus ex-
Ne fiant sicul patres eorum generalio prava et quirant.
exaspérons. Ne fiant sicut patres eorum, genus pravurn el per-
Generalioquoenon direxil cor suum : b et non -f- amarum, genus quod non direxit çor suum, et non
est * credilus cumDeo spirilus ejus. est credilus cum Deo spirilus.
Filii Ephrem inlendenies el millenles arcum : con- Filii Kphrem inlendentes arcum, el mittentessa-
versi sunl in die belli. gittas h suas : conversi sunl in die bellL
Non cuslodierunt lestamentumDei : et in lege ejus Non cuslodierunt leslamentum Dei sui : el in lege
noluerunl ambulare. B ejus noluerunl ambulare.
Eloblilisuni benefalorum ejus, et mirabiliumejus, Et oblili sunl kmefaciorum ejus, et mirabilium
quoeoslcndileis. ejus, quoeostendit eis coram palribus eorum.
Coram palribus eorum fecit mirabilia in terra Fecit mirabilia in terra ^Egypii, in campo Taneos.
jFgypti, in campo Taneos. c lnlerrupit mare, cl perduxit eos : et staluil aquas
lulerrupil mare, el perduxit eos : et staluil aquas quasi in uirem.
quasi in ulre. El eduxiteos in nube diei : el tota nocte in iliu-
El deduxit eosin nube diei : et tota nocle in illumi- miualionc ignis.
nalione ignis. lnlerrupit in eremo pelram : et adaquavileos vel-
Inlerrupil pelram in eremo: el adaquavit eos velul ul abyssus multa.
in abysso mulla. Et eduxit aquam de pelra : el eduxil tamquam [Ms.
Et d deduxit aquam de pelra : el eduxil tamquam sicul] flumina aquas.
flum'maaquas. Et apposuerunl adhuc ' peccare ei : in iram con-
~- El apposuerunl adhuc peccare ei : in iram [Ms. sic- citaveruni excelsum in siccitale.
ul] excitaveruntexcelsumin inaquoso. Et lentaveruntDeum in cordibus suis, ni pelèrent
El lenlaverunlDeum in cordibus suis : ul pelèrent G escas animabus suis : el maie loculi sunl de Deo»et
escasanimabussuis. dixeruni, Numquid poterit Deus parare mensam in
*
El e -f- maie locuti sunt de Deo: dixerunt, Num- deserlo?
quid poterit Deus parare mensam indeserlo? Quoniam pereussiv petram, et fluxerunl aquoe: et
Quoniam percussit pelram, et fluxerunl aquoe: f et torrentes inundaverunt,
lorrentes inundaverunt. Numquid el panem poterit dare? aut parare men-
Numquid et panent poterit dare? aut parare mensam sam populo suo ?
populosuo? Ideo audivit Dominus, cl distulit:et superposhif,
Ideo audivit Dominus, ei distulit : el ignis accensus et ignis. accensus esl in Jacob, et ira ascendit in
esl Jaccb, eUra ascendit in Israël. Israël.

" Minus recte Palatinus ms. el Carus sine obelo gent, et narrabunt ea, etc. Porro, Ul ponant in Deo,
hic legunt. el mox Domini pro D.i sui. Tnni, Ne fiant tamquam
b Pcrperam Marlianoeusipsas et Honvoculasobelo patres eorum, generalio prava, exacerbons (Augusf.
confédéral, quoesunt tamen in Hebroeo toi. Nos ex amaricans) ; generalioquoe non correxit cor suitm, et
Palatini ms. fidead sulscquens verbuin subsianti- non crediluscumDeo spirilus eorum.
vum veru Iransiulimus, Carus neutro loco babuit. h Tacet idem ms suas, tmn legil in diebus belli.
c Addit de suo Palatin, ms. Diapsalma. D Alque ilerum lui lacet posl nomen Dei, legiique al-
ABeciius ferme in eodrm ms. ut etllomana edi- lero versu , kenefichrum ejus et mirabilium quoe
lione opposila, Et eduxil aquam de pelra, el deduxit oslendil eiscoram palribus eorum. Quoe fecit mirabi-
tamquam, elc. Gra:ce : KKÎÈ^ïiyayevviïcip lr. nsTpaç lia, etc. Et mox, traduxii eos, slaluil aquas quasi in
v.vixKTïiyayev, x. T. À. ulre. Denique : Dirupil pelram in deserlo, el potavit
c Venus ilerum ahsque obelo Carus, et Palatinus eos sicut abyssus mulla. Ubi eliam pro Dirupil, ejus
ms. legunt, quemadmodumel in GroecoxaTî).«).wT«v; editor libri ail se emeudas-e Disrupit.
consiai neinpe ex orationis série ipsa ac sensu 11e-
hraum verbum *Yâ"ibi perinde esse, atque obloqui, Pulchremeherclefactura,el sapienter.
sou maie de aliquo loqui.
f Ilaud bene hic Palatinus ms el copulam obelo 1 Idem ms. ex aniiquaiii lamen errorc, peccatores,
jugulai : et subsequenli versui addit Diapsalma. cl in iram? pro peccare ei, etc. lnferius, dclraxeruni
e Librarii mendum, uipassim alibi in Veronensi Deo, pro maie locutisunl de Deo, ac deinde, iuduxe-
esl ms. notant facere a pro eam, non ea, ut ejus edi- runl pro inundaverunt.Tum altero ab hoc versu la-
lor libri pulat : aul cerle noluil ille scripsisse notant, cet et superposait: denique legil, crcdideruni in Do-
sed nota, quod verius puto : sequitur enim et exsur- mino, nec speraverunt insalulari suo.
261 LIBER PSALMOKUM.
y«i« non creaiaerum « m ueo : nec speraveruni m A
salulari ejus.
Et mandavit nubibus desuper : el januas coeli
aperuil.
Et pluit Mis manna ad mauducandum: et panent
coelidédit eis.
Panent angelorum manducavithomo: cibaria misit danlia:
eis in abundanlia.
Transtulit auslrum de coelo: el induxit in virlule (utesua Africum.
sua Africum.
El pluit super eos sicut pulverem carnes : et sicut
b menant maris volaliliapennata.
El cecideruntin medio caslrorum eorum, circa la-
bernaculaeorum.
Et manducaverunt, et salurali sunl nhnis, et desi-
deriumeorumallulileis : non sunl fraudait a desiderioB siderium eorum atlulit eis : el non sunl fraudati a
suo.
Adhucescoe° eorum eranl in ore ipsorum : et ira
Dei ascendit super eos.
El occidit pingues eorum , et electos Israël impe-
div'it.
In omnibushis peccaveruntadhuc : el non credide-
runt -r- d in * mirabilibusejus.
Et defecerunl in vanitale dies eorum: et anni eorum
cum feslinatione.
Cum occideret eos, quoerebanleum : el reverle-
banlur, et diluculoveniebantad e Deum.
Et memoralisunt, quia Deus adjutor •*-est t eo-
rum : et Deusexcelsus redemplor eorum -4-est ',
El dilexerunteumin ore suo : et lingua sua menlili
sunt ei.
Cor autem eorumnon erat rectum cumeo : nec fidè-
les habiii sunl in teslamcnloejus.
* *
Ipse autem -f- esl misericors, -i- el propilius
fiel peccalisf -h eorum ', el non disperdet -f- eos ',
El abundavit ul avaient iram suam : et nonaccen-
dil omnemiram suam.
Et recordalus esl, quia caro sunl : spirilus vadens,
8 et nonrediens.
Quolies exacerbaverunt eum m deserlo! in iram
[Ms.ira] concitaverunteumin inaquoto !
262
4 Uuia non crcuiuerunt in Deum suum : nec spera-
verunt in salutare ejus.
El mandavit nubibus desuper , et h januas coeli
aperuil : pluit illis manna manducarc.
Panem coelidédit eis, pancm angelorum mandu-
cavit homo : frumenlalionem misit eis in abun-
Et excitavit austrum de coelo: et induxît in vir-
Et pluit super eos sicut pulverem carnes : el sic-
ut arenam maris volalilia pennata.
Et ceciderunt in medio caslrorum eorum, circa
tabernacula eorum.
Et manducaverunt, et saturnti sunl nimis, el de-
desiderio suo.
Adhuc esca eorum erat in ore ipsorum : et ira
Dei ascendit super eos.
Et occidit plurimos eorum ; et electos Israël im-
pedivit.
In omnibus his peccaverunt adhuc : et non cre-
diderunt in [il/s. tac. in] mirabilibus ejus.
Et defecerunt in vaniiate dies eorum : et anni
eorum cum festinanlia [Ms. feslinaiione].
Cum i occideret eos, tune inquirebant cum et
converlebantur, el ante lucem veniebant ad Deum.
Et memorali sunt, quia Deus adjutor eorum esl :
et Deus excelsus liberator eorum est.
Et dilexerunt eum in ore suo.: et lingua sua men-
G tili sunt ei.
Cor autem eorum non erat rectum cum co : nec
fuies habita est illis in teslamenlo rjus.
Ipse aulem esl misericors, el propilius fiel pecca-
lis eorum, et non disperdet eos.
Et muliiplicavit ut averlerci iram suam ab eis :
el non accendii omnem iram suam.
Et memoratus est, quia [Ms. quoniam] caro sunt:
spirilus vadens, ei non rediens [Ms. revertens],
Quolies exacérbaverunl eum in desertoj in iram
concitaverunt eum in terra sine aqua !

«In Hebroeocum proeposiiione est DinStC in B Ilerum maie cod. Palatin. Et voculam iêeïiÇet:
Deo: atque adeo perperam Marlianoeuseam proepo- additque in fine versus D.apsalma.
silionem veru proenoiaverat, quod nos ad ms. quo- Jl lu Veronensi ms., portas coeliaperuil, el manna
quei>Palatini fidein sustulitmis. ad manducandumpluit. El panemcoeli,elc; luin [ru-
Rescripsit sequior codicis Palatini emendalor mentalionemisit eis abundanliam. Excilavil auslrum ,
arena in recto. elc. Aique infra, in mediocaslrorum ipsorum, in cir-
c Injuria pronomen eorum, quod est et in HebroeoD cuilu labernaculorumsuorum : et subsequenli versu ,
DSÎK\ Palatinus ms. el Carus obelo proenolanl. non esl denegalum eis desiderium ipsorum. Adhuc
d Immo vero aslerisco proenotanda, non obelo, cum esca essel in ore eorum, el ira Dei ascendit
est in proepositio, quoe et in Hebraico vocabulo 1e- in eos.
sonat VnNbS32; abest aulem a Groecolextu. 1 Codex Veronensis, Cumocciderenteos , require-
e RescripsimusOeuw, pro eum ad codicis Palatini banteum, el converlebantur,et vigilabanl diluculo ad
fidein, Graco ipso lextu cogente, irpàç TÔV0EOV. Qui Deum (ms. diluculo ad eum). El rcmemorati sunl,
subsequenti versuduo obeliverbosubstantivo pralixi quoniam Deus, etc. Tuin subsequeniis vcrsicnli po-
sunt, in eodem ms. el Cari editiouc desideranlur : slrema ei vocula proelermissa, pergit : Cor auiem
subjungit autem ms. ille eorumnon est rectum cum eo , nec créditant esl eis
f Atque hic sine obelo Diapsalma.
Palatinus ms. legit, minus leslamentumejus. Ipse est enim misericors, et propi-
reele. Allerum quod subsequiiur eos pronomen, ta- lius erit peccalis eorum, el non disperdel eos. El ap-
metsi neque in Gneco sit, addilum a se falelur Hie- ponet avi-rtereindignalionem suam, el non accendti
ronymiis, ne sentenlia pendeat, el ul Lalinum sermo- omnem iram suam. E quibus quoedam-unice cum
nem sua proprielale complerct, Augusiinoconsonant.
263 S. HIERONYMIDIVISA B1BLIOTIIECA. 2G4
El convcrsi sunl, el tentaverunl Deum? et sanction A / Et convcrsi sunt, el lenlaverunl Deum? et sanc-
Israël exacerbaverunt? lum Israël exacerbaverunt ?
Non sunt recordati manus ejus, die qua redemil eos Non d sunt recordati manus ejus, qua die libera-
de -f- manu * tribulantis. vit eos de manu tribulantis.
Sicul posuit in JEgyplo signa sua : el prodigia sua Sicut posuit in /Ëgyplo signa sua : et prodigia sua
in campo Taneos. in campo Taneos.
El convertit in sunguinemflumina eorum, el imbrcs Convertit in sanguinem flumina eorum, et plu-
8 eorum, ne bibcrent. viales aquas eorum, ne biberent.
Misit in eos coenomyiam,et comediteos: et ranam, Immisit in eos muscam caninam, el comedit eos:
et disperdit eos. ranam, et exterminavit eos.
Et dédit oerugini[ruclus eorum: et labores eorum Et dédit oerugini fruclus eorum, et labores eo-
locusloe. rum locustoe.
Et occidit in grandine vineas eorum : et moros eo- Occidit in grandine vineas eorum : et moros eo-
rum in pruina. rum in pruina.
Et tradidilgrandini jumenla eorum: et possessionem Tradidit grandini jumenla eorum : et possessio-
eorum igni. B nés eorum igni.
Misit in eos iram indignationis suoe,indignaiionem, Immisit in eos iram indignationis suoe,indignatio-
eliram, el tribulationem, immissiones[Ms. immissio- ncm, el iram, et tribulationem, immissiones per an-
nem] pcr angelos malos. gelos malos.
Viam fecit semitoeiroesuoe, et non pepercit a morte Viam fecit semiloe iroe suoe, et [Ms. lac. et| non
l>animabus eorum : et jumenla eorum in morte con- pepercit a morte animabus eorum : et jumenla eo-
clusit. rum in morte conclusit.
*
Et percussit omne primogenilumin -5-terra JEgy- Et percussit omne primogenilum in terra JEgypiî
pti : primitias omnis laboris eorum in tabernacnlis [Ms. iEgypio] : primitias c omnis laboris eorum in
Cham. tabernaculis Chain.
Elc abstulit sicut oves populum suum : el perduxit Et abstulit sicut oves populum suum : et perduxit
eos tamquam gregem in deserto. eos tamquam gregem in deserto.
Et eduxil eos in spe, et non timuerunt : et inimicos Et eduxil eos in spe, et non timuerunt ; cl inimi-
eorum operuit mare. cos eorum operuit mare.
Et induxiteos in montent sanclificationissuoe, mon- Et induxit eos in montera sanclificationis sua?,
tent qaem acquisivil dexlera ejus. G monlem hune quem acquisivit dextera ejus.
Et ejecit a fade eorum génies : et sorte divisit eis Et ejecit a facie eorum gentes : et sorte divisit eis
terram, in (uniculo dislribulionis. terram, in funiculo distributionis.
Ethabitare fecit in tabernaculiseorum tribusIsraël. El habitavit in tabernaculis eorum, tribus Israël :
El tentaverunl, el exacerbaverunt Deum excelsum,, et tentaverunt, el exacerbaverunt Deum excelsum,
el testimoniaejus non cuslodierunt. et testimonia ejus non custodicrunt.
Et averterunl se, et non servaverunlpaclum : quem- Et averterunt se, el non observaverunl pactum :
a Immeritocod. Palatinus veruproenolatpronomcni fine, ubi Latinos ante se interprètes notât, quod
eorum; subsequenli aulem versu ex veteri scribarumi muscam caninam QXprava Groecivocabuli lectione
errore cynomiam, pro coenomyiamlegit. transtulerunt. Koivoptu'ia,inquit, non ul Lalini inler-
b Idem ms. animarum, GroecoTWV -fvywvpressins. pretali sunt, muscacanina dicitur per v Groecamlitie-
•
Subsequenli versu pro in -=rterra JEgypli, rescri- ram; sed juxta llebraicam intelligentiamper 3'y9oyyov
plum est secundis curis absolule, ac sine obelo adI débet scribi ot, ut sil KOIV6(«JÏK, id est omnemuscarum
llcbraicum excmplar, in JEgyplo. Tum legilur, pri- genus. Vêtus itaque lectio erat musca canina : sub-
mitias laborum eorum, ut in Veronensi quoque ha- stilulum deinde est ab Hieronyino, coenomgia,quam
beri diximus : denique addilur in fine versus Diap- rursus vocem in cynomyiam, ut prïor sensus recur-
salma. reiet, librarii depravarunt. Quoquo aulem se res
0 Perpcram in Mnrtiann-icdilione vcrbum abs'ulit,, D modo habuerit, bine liquei, in Romano Psalterio
obelo conl'odiebalur, quo in Palatiuo ms. unice; poiius, quam in Veronensi codice veteroni interpre-
proenolata est de more abs proepositio. Esl aulemî laiionem esse rcqnirendam. Sequitur porro in
luculeniissime in Hebroeo yn'l, ut et in Groet-i i codice : cl comediteos, el ranam, et corrupil eos. Et
codicis Alcxandrini cdilione K«t Kirijpsv, absqueî dédit caniculoefruclus, elc. ; tum manifestoscioli an-
obelo, quem neque Carus ipse préfixerai. liquarii ausu , muros eorumin ruina , pro moros in
d Veronensis ms. : Et non sunt memoresfacti manuss pruina. Et, Tradidii in grandine pecora eorum: deni-
ejus die quo redemil. Altero ab hoc versu, Et conver- que, misit in eos iram indignationissuoe, furorem ; et
tit in sanguinem: ad quem locum recelé Augustin*! i iram, et tribulaliones, elc. Quibuscum soepius Augu-
cnarralioncm. Tum , Immisit eos cynomia,pro cyno- siinus convenit.
e Idem Veron. ms. p'imilias laborum ipsorum :
myiam, aul verius coenomyiam: quod vocabulum for-
lasse non veleiis Lalina: interprelationis, sed re- tum inl'ra deduxit, pro eduxit, ut et poslea perduxit,
ccuiioris emendalionis proprium fuit. Id ex Hicro- pro induxit. Et subsequenli versu, sortent disiribuit
nymo colligi posse aulumo tum hoc ipso ex loco,, ei in funiculodislribulionis. Et conlocavil in tuberna-
ubi muscam caninam in coeiionii/iamin accuraiioree culis , elc. El averterunt, et etntempserunt sicul pa-
altéra recogniiione sua commutavil : tum vero lu- tres eorum, et conversisunt in arcum pravuin.
culcnlius ex epist. 10t>ad Sunniam et Frclclam inil
 265 LIBER PSALMORUM. 2(ÎC
admodum paires' èorum conversi sunt in arcum pra- A qucmadmodumpatres eorum conversi sunl in arcum
vum. perversum.
In a iram concilaverunt eum in collibus suis : el in In [Ms. Et in] iram concitaverunt eum in collibus
sculplilibus suis ad oemulationemeum provocaverunt. suis : et in sculplilibus suis e oemulatisunt eum.
Audivit Deus, et sprevit, et ad nihilum redegit valde Audivit Dominus, et sprevit, et ad nihilum rede-
Israël. git nimis Israël.
Et repulit tabernaculum Silo, tabernaculum •*- Et repulit tabernaculum Silo [il/s. Selom J, taber-
suum • b ubi habilavit in hominibus. naculum suum, in quo habilavit jnter homines.
Et tradidit in captivitalemvirtutem eorum : et pul- Et tradidit in captivitatem virlules eorum : et pul-
chriludinem eorum in manus inimici. cbriludines eorum in manus inimici.
Et conclusitin gladio populum suum : et hoeredila- Et conclusit in gladio populum suum : et hoeredi-
tem suam sprevit. talem suam sprevit.
Juvenes eorumcomedilignis : et virgineseorum non Juvenes eorum comedit ignis : et virgines eorum
sunl lamentatoe. non sunt lamentatoe.
Sacerdoteseorum in gladio ceciderunt : et viduoe Sacerdotes eorum gladio ceciderunt: viduoeeorum
eorum non plorabanlur. B non ploraverunt [il/s. plçrabuntur].
Et excilalus est lamquam dormiens Dominus ; tam- El excilalus est lamquam dormiens Dominus :
quam polens crapulalus a vino. quasi [Ms. tamquam] polens crapulalus a vino.
Et percussitinimicossuosin posteriora : opprobrium El percussit inimicos suos in posteriora : oppro-
sempiternum dédit illis. brium sempiternum dédit eis :
Et repulit tabernaculumJoseph : et tribum Ephraim Et repulit tabernaculum Joseph , tribum [il/s. et
[Ms. Effrem] non elegit. tribum] Ephrem non elegit : sed [il/s. et] elegit tri-
Sed elegit tribum Juda, montentSion quem dilexit. bum Juda, montem Sion quem dilexit.
Et oedificavitsicut unicornium sanclifiiium suum in Et oedificavitsicut unîcornuorum f sanclificatio-
terra, quam fundavit in soecula. nem suam : in terra fundavit eam in soecula.
Et elegit Davi^ servum suum, et -h sus l tulil eum Et elegit e Davidservum suum , et sustulit eum
de gregibusovium: de post fêlantesaccepit eum. de gregibus ovium : et [Ms. tac. et] de post fêtantes
accepit eum.
PascereJacob servumsuum, et Israël, hoeredilalem Pascere Jacob populum suum, et Israël, hoeredi-
suam. tatem suam. Jtn0F=
Et pavit eosin innocentiacordis sui : et in [Ms. tac, G El pavit eos sine malitia cordis sui ; et in^fs!^ -;
in] inleltectibusmanuum suarum deduxit. manuum suarum deduxit eos. f "^ :--
PSALMUS LXXVIII.
c PSALMUS ASAPH. PSALMUS ASAPH." V;A
Deus, venerunt génies in hoeredilalemluam : pollue- Deus, venerunt gentes in hoereditatcm tin^^S
runi templum sanclum tuum, posuerunt Jérusalem in coinquinaverunt templum sanclum luum.
pomorum custodiam. Posuerunt Jérusalem velut pomorum custodia-
Posuerunt morliciniaservorumluorum escas volati- rium [Ms. custodiam]:posuerunt mortalia servorum
libus coeli: cames sanctorum tuorum besliislerroe. luorum escas volatilibus [il/s. escam] coeli: carnes
sanctorum luorum besliis lerroe.
Effuderunt sanguinem earum tamquam aquam in Effuderunt sanguinem eorum sicut [Ms. velut]
circuiluJérusalem : el non erat qui sepeliret. aquam in circuilu Jérusalem , et non erat qui sepe-
liret.
Facti sumus opprobrium vicinisnoslris : subsannatio Facti sumus in opprobrium vicinis noslris : h de-
et illusio his qui in circuilu noslro sunt. d risum et contempium his qui in circuilu noslro
sunt.
n Palatinus ms. In ira, qui et addit in fine versus D ipse Pater epïstola ad Sunniam ex reeensione noslra •
Diapsalma. In terra, quam fundavit in soecula, Pro quo scripium
i> Ipsum ubi adverbium eodem videtur obelo jugu- invenissevosdicitis, In terra fundavit eam in srccula.
landum : siquidem in Hebroeo tantum est pi» bnx In Hebroeoita scripium est, m verlit Symmachus'
&ç TJÎVyrïv ïiv è0Sfis),'«(7Evel; TÔVcd&sa. Si aulem
tabernaculumhabilavit. Minus autem bene Palatinus non de terra dicilur, quod fundala sit, sed de alla re,
ms. et Carus primam subsequenlis versiculi et copu- quoefundala videalur in terra, probent ex prioribus e\
lam veru proenotanl. sequentibus,quis sensus sit, ut nescio quid quod non
c In Palatin, ms. In finem Psalmus Asaph. dicilur, fundalumvidealurin terra. Sin aulem Sancti-
d Subjungit idem ms. Diapsalma. in terra fundalum pulanl, debuilscribi : In terra
e Ms. Veronensis, in zelum provocaverunt eum , ficium fundavit illud in soecula. ti
tum valde pro nimis, atque inferius, in quo inhabita- K ïnterserit idem ms. hic sibi. Tum habet, llegere
vit in hominibus. El tradidit in caplivilatem forlitudi- Jacob servum suum, etc. Et erexil eos in simplicilate
nem ipsorum el pulchriludinemeorum. cordis sui, et in iniellectu manuum, elc.
f Idem ms., sicul unicornumsanctuarium suum, in h Veronensis librarii mendis obsilus ms. derisio
erra fundavit eum in oelernum. In quem locum S. et subsiwitia(pro subsannatio) his qui, etc. ; subse-
PATROL. XXIX. 9
2fi7 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTI1ECA. 268
irasceris in finem : accende-
Usquequo, Domine, irasceris in finem : accendelurA Usquequo, Domine,
velul ignis zelus tuus ? lur velut ignis zelus tuus ?
Effunde iram tuam in génies quoe te non nove-
Effunde iram luam in génies quoe le non noverunt:
el in régna quoenomenluum non invocaverunt. runt , et in régna quoe non invocaverunt nomen
luum.
Quia comederuntJacob : et locumejus desolaverunt. Quia [il/s. quoniam] comederunt Jacob : et locum
ejus desolaverunt.
Ne memineris iniquilalum noslrarum a anliquarum, Ne memineris [il/s. memoreris] iniquitates noslras
cito anticipent nos misericordioeluoe: quia pauperes aniiquas, cito nos anticipel misericordia lua : quia
facti sumus nimis. [ Ms. quoniam ] pauperes facii sumus nimis [ Ms.
valde].
Adjuva nos, Deus, salutaris*noster, et propler glo- Adjuva nos , Deus d salutaris noslcr, et propter
riam nominis lui -f- Domine libéra nos : cl propi- honorera nominis lui, Domine , libéra nos : el pro-
lius eslo peccalis noslris propler nomenluum. pilius esto peccalis noslris propler nomen luum.
Ne forte dicanl in genlibus, Ubi esl Deus eorum? Ne quando dicanl gentes, Ubi est Deuseorum ?
el innolescalin nalionibus coram oculis noslris. p et innotescant [il/s. innotescat] in nalionibus coram
oculis noslris.
Ullio sanguinisservorumluorum qui effususesl : in- Vindica sanguinem servorum tuorum qui effusus
troeat in conspeclutuo gemilus compedilorum. est : inlretin conspeclu luo [Ms. conspeclum luum]
gemilus compedilorum.
Sccundum magnitudinembrachii lui : posside filios Secundum magnitudinem brachii tui, posside filios
mortificatorum. morte punilorum.
El redde vicinis noslris septuplant in sinu eorum , Redde vicinis noslris sepluplum in sinu eorum ,
improperiumipsorum, quod exprobraverunt libi, Do- improperiuuv,ipsoruin , quod exprobraverunt [Ms.
mine. iinprobaverunl] tibi, Domine.
Nos aulem populus tuus, el ovespascuoetuoe, confi- Nos aulem populus tuus, et oves gregis tui, confi-
tebimurlibi in soeculum. tebimur tibi, Deus, in srecula: cl in soeculumsoeculi
In generationemet generationemannunliabimuslan- narrabimus laudem tuam.
tt/>nthinm.
PSALMUS LXX1X.
IN FINEM, PROHISQUIC0MMUTABI1NTUR, TESTIMONICM I] INFINEM, PROHISQCIe COMMUTABUNTUR, TESTIMONiUM
ASAPH, PSALMUS [il/s. PSALMUS ASAni]. ASAPH, PSALMUS ASSÏRIORUM.
Qui régis Israël, inlcnde, qui '• deducis velul ovem Qui régis Israël, inlcnde : qui deducis velut ovem
Joseph. Joseph.
Qui sedes super Cherubim manifestarc coram Qui sedes suptr Cherubim, f apparare coram
Epbraim, Benjaminel Mariasse. Epbrem, Benjamin et Manasse.
Excita polentiam luam, el veni, ul salvos facias nos. Excila polentiam tuam, et veni : ut salvos facias
nos.
Deus, couverte nos : et oslende faciem luam, et DomineDeus virtutum, couverte nos : et ostende
salvi erimus. faciem tuam, et salvi erimus.
Domine Deus virlulum, quousque irasceris super Domine Deus virtutum, quonsque [il/s. usquequo]
oraiionemservi lui? irasceris in orationem servi lui ?
Cibabis nos pane lacrymarnm : el polum dabis nobis Cibabis nos pane [il/s. panem] lacrymarum, et
in lacrymis in mensura. potum dabis nobis in lacrymis in mensura.
Posuisli nos in conlradictionem « vicinisnoslris : et Posuisli nos in conlradictionem vicinis noslris :
inimici noslri subsannaveruntnos. et inimici noslri deriserunt nos.

quentiautem versu, exardescet sicut ignis, elc. cum B quod Assyriosin ro ms. legilur, ex illis est libraiii
Augusiino.
a Atque hic immerilo Palatin, ms. vocem anliqua- inendis, quibus scatel, el quoeLeclori tertio quoque
verbn ingerere, nihil inlere l. In lextu, Qui pascis
rum obelo proenotat: additque in fine allerius ab Israël, et velul oves, plitrium numéro.
hoc versus ilerum Diapsalma. f Ergo, inquit Hieron. in Isaiam lib. III, c. vi,
b Proeposiiionemverbi deducis, Palaliii. ms. de errant qui soientin pretibus dicere, Qui sedes super
more proenolalveru. Cherubim et Seraphim, quod Scripiura non docuit.
<=Palaiin. ms. inimicis noslris, pro vicinis, etc. Coelerumet pro apparare, rectius mubo cum aliis
Groecoipso, ys'-oo-iv,conlradiccnte. ferme omnibus libris Veronens. appare. Altero
d In Veronens. ms. Deussalvalor noster propler glo- ab hoc versu idem ms.legil
Deus, couvertenos, cl illumina
riam nominis lui, elc. ac lerlio ab hoc versu rursuin faciem luam : quo in Ioco fallit, ac fallitur soepebui-
cum Augustino, recipe in adoptionem filios mortifica- datus Editor VeronensisPsallerii, qui illud illumina,
torum, et in fine, Deus in oelernumin gencratione et cum solo Augusiino consonare ait, cum cconlrario
générations denuntiabimuslaudem tuam. Augustin, unice habeat oslende. Inferius idem ms.,
e Cum Augusiino Veronensis ms., immutabuntur, poiabis nos, pro polum dabis nobis : denique subsan-
lèslimonium ipsi Asaph, Psalmus pro Assyriis: nam naverunt nos, pro deriserunt, etc.
 2G9 LIBER PSALMORUM. 270
Deus wïtufum converlenos: el oslendefaciem tuam, A Domine Deus virlutum, converte nos : et oslende
el salvi erimus. faciem tuam, el salvi erimus. DIAPSALMA.
Vineam de /Egyplo -h trans \ lulisti, ejecisti gén- Vineam ex ^Egypto transtulisli : ejecisti génies,
ies, et planlasti eam. el plantasii eam.
Dux itineris fuisti in conspecluejus : a et planlasti Viam fecisli in conspeclu ejus : et plantasii radi-
radiées ejus, et implevil terram. ées ejus, el replcta [Ms. irnpleta] est terra.
Operuit montes timbra ejus : et arbusia ejus cedros Operuit moules timbra ejus : el arbusia ejus ce-
Dei. dros Dei.
Extendil palmites suos usque ad mare : et usque ad Extendisli palmites ejus usque ad mare : et us-
flumen propagines ejus. que ad flumen propagines ejus.
Ut quid deslruxisti maceriam ejus : et vindemiant f Ul quid deposuisli maceriam ejus : et vinde-
, eam omnes, qui proelergrediunturviam? miant eam omnes, qui Iranseunt viam?
Exterminavil eam aper de silva : el singuluris férus Exterminavil eam aper de silva : et singularis
dcpaslus esl eam. férus depastus esl eam.
Deus virtutum convertere: respice de coelo, el vide Domine Deus virtutum, converte nunc : respice
el visita vineamislam. B de coelo, et vide el visila vineam islam, et dirige
El perfice eam quam planlavit dexlna tua : et super eam quam planiavil dextera tua : et super filium
filium b hominis, quemconfirmasli libi. hominis, quem confirmasli libi.
Incensa igni et suffussa, ab increpationevullus lui Incensa igni et effossa manu, ab increpatione
peribunt. vultus tui peribunt.
Fiat manus tua super virum dexteroeluoe: el super Fiat [Ms. facial] manus tua super virum dexteroe
filiumhominis, quem confirmasli tibi. tuoe, et super filium hominis, quem confirmasli libi,
Et non discedimus a te : vivificabisnos, et nomen et non discedimus a [Ms. abs] te.
luum invocabimus. Vivificasti nos, et nomen luum invocabimus.
Domine Deus virtutum, converte nos : el oslende Domine Deus virlutum, converle nos : et oslende
faciem luam, et salvi erimus. faciem luam, et salvi erimus.

PSALMUS LXXX.
INFINEM PROTORCULARIBUS, ASAPH. c IN FINEM, PROTORCULARIBUS, PSALMUS ASAPH, QUINTA
SABBATr".
ExsullaleDeo adjutori noslro; jubilale Deo Jacob. C Exsullale Deo adjutori noslro : jubilale Deo Jacob.
Sumile psalmum, et date tympanum, psallerium B Sumile psalmum, et date tympanum, psallerium
jucundum cum cithara. jucundum cum cithara.
Buccinalein neomenia tuba, in insigni die solemni- Canite in initio mensis, tuba, in die insigni so-
talis veslroe. lemnitalis vestroe.
Quia proeceptumin Israël est, et judicium Deo Quia proeceptum in Israël est : et judicium Deo
Jacob. Jacob.
Teslimoniumin Joseph posuit d illud cum exiret de Teslimonium in Joseph posuit eum [ il/s. tac.
terra /Egypli : linguam quam non noverat, audivit. eum]: dum exirel [il/s. exirent] de terra ^Egypii.
Divertit ab oneribus dorsum ejus : manus ejus in Linguam quam non noverat [Ms. novcranl], audi-
cophinoservierunl. vit : divertit ab oneribus dorsum ejus : manus ejus
in cophino servierunt.
In iribulatione invocasti e -s- me *, et liberavile : In tribulaiione invocasli me, et liberavi le : exau-
exaudivi le in abscondilo lempeslatis, probavi te apud divi le in abscondilo lempeslalis, probavi te ad
aquam conlradictionis.DIAPSALMA. aquas«ontradictionis. DIAPSALMA.

0 Ex Palatin, ms. aliisque orîginalibus librîs suffe- D f Denuo juxla Augustin, idem ms:: Ut
quid deslru-
cimus quoe deerai, et copulam. xisti maceriam, et, omnes Iranseunles viam, evastavil
b Tacol in Palatino ms. hominis. quod nomen eam aper, elc. Tacet pnetérea subsequenli versu
neque llebroeus ipse texlus hic h..bel, cl cum sil Domine, elvero legit pro nunc, et mox perfice eam,
tamen in Groeco v'ôv àvS^ùîrov, par est credore, pro dirige, elc. Sic paulo post Succensa, pro In-
fuisse abs Hieronymo obelo proenotatum. Subsé- censa, el penultimo versu Vivificabis,pro Vivificasli.
quents versus piiora duo verba Incensa igni, in R Ex Augusiino Veronens. ms., Accipitepsalmum,
codera ms. et apud Carum aslerisco non illuslranlur, et subsequenti versu, Tuba canite inilio mensis tuba
quo ei salius fuissel alterum dumlaxal, id est, igni, in insigni die, etc., viiiose autem ms. insignis, quod
prjcnoiari. novo errore cumulandum putat ejus edilor, insignes
c Additur in Palatin, ms. Quinta Sabbali. dies reseribens, fallitque cum dies pio die haberi
d Injuria Marlianoeus pronomen illud obelo con- in nostro codice affirmai. Sequilur idem cum Au-
fédéral, quod in Hebroeitamen verbi ICttMitvoeant, gusiino ms. : Quia proeceptumipsi Israël est: atque
affixo perspicuum esl. Nos de illo amovendo Pala- altero ab hoc versu, avertit ab oneribus, pro diver-
tin, ms. monuit. tit, etc.; denique erui le, pro liberavi, et probavi
e Hune vero maie idem ms. obelum
proetermillil. te in aqua, etc., pro ad aquas.
271 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 272
el conleslaborle : i Audi, meus, et loquar d Israël : et testi-
Audi, populus meus, Israël, si} populus
audicris me, non erit in le Deus recens, neque adora- ficabor libi.
bis Deum alienum. Israël, si me audieris, non erit in le Deus recens:
neque adorabis Deum alienum.
Ego -f- a enim sum ', DominusDeus luus, qui eduxi Ego enim [il/s. autem] sum Dominus Deus luus:
le de terra JEgypli; dilata os tuum, et implebo illud. qui cduxi le de terra jEgypti.
Et non audivit populus meusvocemmeam: et Israël Dilata os luum , et ego adimplebo illud, et non
non intendit mihi. audivit populus meus vocem meam, et Israël non
inlendit mihi.
Et dimisi eos secundum desidcria cordis eorum: El dimisi eos secundum desideria cordis eorum :
ibunt in adinvenlionibussuis. el ibunt in voluntatibus suis.
Si populus meus audissetme: Israël -i- si \ in viis Si plebs mea audisset me, Israël si vias meas
meis ambulasset. ambulasset : ad nihilum inimicos eorum humilias-
Pro nihilo -f- forsilau\ inimicoseorumhumiliassent; sem , et super tribulantes eos misissem manum
et super tribulantes eos misissemmanummeam. meam.
Inimici Domini mentiti sunt ei : el erit tempus eo- Inimici Domini meniili sunt ei : et erit tempus
rum in soecula. eorum in oeternum.
Et cibavit eos ex adipe frumcnli : cl de pelra melle Cibavit eos ex adipe frumenti, et de pelra melle
saluravit eos. saluravit eos.
PSALMUS LXXXI.
PSALMUS ASAPI1. PSALMUS ASAPH.
Deus stetit in synagogadecrum : in medio^ autem', Deus sletil in synagoga deorum : in medio aulem
dcos h dijudical. dcos ° discernit.
Usquequojudicatis iniquiialem? et facièspeccatorum Quousque judicatis iniquiialem? et facics peccan-
sumitis? DIAPSALMA. lium [il/s. faciem peccatorum] sumitis? DIAPSALMA.
Judicate egeno el pupillo : humilem et pauperem Judicate pupillo et egeno : humilem et pauperem
juslificale. juslificale.
Eripile pauperem et egenum de manu peccalorisli- Eripile pauperem, et egenum de manu peccatoris
bérale. libéra te.
Nescierunt, neque intellexeruul, in lenebris ambu- Q Nescierunt, neque intellexerunt, in lenebris am-
lant : movebunluromnia fundamenla lerroe. bulant : movebunlur omnia fundamenla lerroe.
Ego dixi : D'Aestis, et filii Excelsi omnes. ° Ego dixi : Dii estis, et filii Excelsi omnes.
Vos autem sicut hommesmoriemini : el sicul unus Vos aulem sicul homines f moriemini ; et sicut
de principibus cadetis. unus de principibus cadetis.
Surge, Deus,judica terram : quoniamlu hoeredilabis Exsurge, Deus, judica terram, quoniam lu hoere-
in omnibus gentibus. dilabis in omnibus gentibus.
PSALMUS LXXXII.
CANTICUM PSALMI ASAPH. C4NTICUM PSALMI ASAPH [Ms. IPSIASAPH.]
Deus, quis similis erit libi? ne taccas, neque com- Deus, quis similis erit libi? ne laceas, neque 8
pescaris, Deus. compescaris, Deus. i
» Antea pênes Martianoeumatque alios unice ad- hoereditasejus per chantaient. Ex his porro verbis
verbium enim obelo proenotabalur, cum tamen ver- Editor Veronensis Psalterii arguit, non hoeredilabis,
bum quoque substanlivum ab Hebroeolextu absit. quemadmodum Augustiniani libri omnes l'erunl, sed
h Proepositio verbi dijudical, in Palatin, ms. de ut in Veronensi est codice, legendum in llipponcn-
nioreeonfodilur. , 1 sis quoque episcopi testimonio hoeredilaberis.Quod
c Subjungit idem ms. Palatin. Diapsalma. ego quidem baud facile credam, nullo suffraganie
d Veronens. ilerum ex Augusiinoms. prius hoc no- libro, maxime aulem reliquo activi sensus contextu
men Israël lacet, cl lerlio ab hoc versu pronomenego: conlradicente : per charilatem quam suis proecepliset
inde legil impleboillud, et non obuudivilpopulus, etc. gratia, misericordiler excolendo, lerrenam disperdit
Tum, Dimisi eos, secundum affeclionescordis eorum, subslantiam. Immo vero neque salis quid ille sibi ve-
el ibunt in affeclionibussuis. El, Israël si in viismeis lit, inlelligo, aul alius puto intelliget, quod pronun-
ambulasset. Denique poslremo versu, et cibavitillos liat, lectum ab Augusiino, hoereditaberisPASSIVO, non
ex adipe, elc. > modo aut sensu, sed TEMPORE.
0 Juxla Augustinum Veronensis ms. discernere, s In Veronensi ms. wi'(escas, pro compescaris.
Usquequojudicatis, etc., lum allero ab hoc versu, Nam, inquit Auguslinus, et sic quidam inlerpretati
Auferleinopem el egenum(Aug. pauperem) de manu sunt, quod hic posilum esl, neque compescaris, Deus,
peccatoris eiuile. ut dicerent, neque mitescas, Deus. Subsequenli versu
f In instanti Veronens. habet ms. inonm'nt, et sonuerunl, pro sonaverunt, el levaveruni, pro extule-
mox caditis, propius Groeco. In fine hoeredilaberis, runl. Tum, Super plebemluam machinaveruuiconsi-
pro hoeredilabis; Auguslinus, disperdes : in quem lo- Hum: et paulo post, disperdamuseos ex gentibus, el
cum, Non proelereundum,inquil, quod twnnutli codi- non fit in memoria nomen Israël adhuc. Memorat
ces habent, quoniam lu hoeredilabisin omnibus gen- quoque Auguslinus codices, qui de gentibus habent;
tibus : quia el hoc non iuccnvenienieraccipitur, neque ubi magis interprètesinlelleclum, quam verbumsecuti
M simul utramque fit, quidquam répugnai. Fit ergo sunl, etc. quoe videsis.
273 LIBER PSALMORUM. tli
Quoniam ecceinimici lui sonuerunl, et qui oderunl A Quoniam ecce inimici lui sonaverunt : et qui ode-
le, extulerunl caput. runl te, extulerunl caput.
Super populum luum malignaveruntconsilium: ei In plebem tuam aslute cogitaverunt consilium : et
cogitaverunt adversussanclos tuos. cogitaverunt adversus sanctos tuos.
Dixerunt : Venile, et disperdamuseos de génie : et: Dixerunt, Venite, disperdamus eos ex gente : et
von memorelurnomenIsraël ultra. non memorabilur nomen Israël amplius.
Quoniamcogitaveruntunanimiler, a simul adversum Quoniam cogitaverunt [il/s. add. in] consensum in
te leslamentumdisposuerunt, tabernacula Idumoeorum unum : adversus te teslamentum disposuerunt.
et Ismahelitoe. Tabernacula Idumoeorum et Ismahelilaruin [il/s.
Moab et Agareni, Gebal el Amman, el Amalech, Ismaelitum], Moab et Agareni, Gebal et Ammon, et
alienigenoecum habilanlibus Tyrum. Amalech, et alienigenoecuin habitantibus Tyrum.
Elenim Assur venit cum illis : facti sunl -f- b in -f- Elenim Assur simul venit [il/s. fuii] cum illis ,
adjulorium filiis Lot. DIAPSALMA. facti sunt in susceptionem filiis Lot. DIAPSALMA [il/s.
Foc illis sicul Madianel Sisaroe: sicut Jabin in tor- lacei],
renle Cisson. Fac illis sicut Madian [il/s. Mazia]et Sisaroe, et si-
Disperierunt in Endor : facti sunl ul slercusterroe.B eut Jabin in lorrenle Cison : disperierunt in Endor,
Pone principes eorum sicul Oreb, el Zeb et Zebeeel iacti sunt sicul [il/s. ul] slercus terroe.
Sahnana. Pone principes eorum sicut Horcb et Zeb et Zebee
Omnes principeseorum c qui dixerunt : -f- Hoere- [Ms. Zebe] etSalmana, omnes principes eorum, qui
dilate \ possidcamussancluarium Dei. dixerunt : Hoereditalepossidcamus f nobis sanclua-
Deus meus , pone illos ut rotant : el sicut stipulant rium Dei.
anle faciem venu : Deus mens, pone illos ut rotam, et [il/s. lac. et]
Sicut ignis -i- d qui', comburit silvam : et sicut sicut slipulam ante faciem venli : el sicul ignem qui
flammacomburensmontes. comburit silvam, velul si flamma incendal montes.
lia persequerisillos in tempestaletua : et in ira lua lia persequeris eos in tempestale tua : et in ira lua
turbabis eos. conturbabis eos.
Impie faciès eorum ignominia : el quoerentnomen Impie faciès eorum ignominia : et quoerent nomen
tuum, Domine. tuum, Domine.
Erubescantel conturbeniurin soeculum•*-soeculi\ el Confundanlur et conturbeniur in soeculumsoeculi,
confundanlur, el pereant. . et revereantur, et pereant : et cognoscanl quoniam
El cognoscanlquia nomen tibi Dominus: lu solus C nomen libi Dominus.
altissiuus inomni terra. Tu solus aliissimus super omnem terram.
PSALMUS LXXX1II.
INFINEM, PROTORCULARIBUS, FILIISCORE, PSALMUS. INFINEM, PROTORCULARIBUS, FILIISCORE PSALMUS.
Quamdileclatabernaculalua,Dominevirlutum:con- Quam B amabilia sunt tabernacula lua, Domine
cupiscil et déficit anima mea in alria Domini. virlutum : concupivit et defecil [A/s. déficit] anima
mea in alria Domini.
Cor meumet caro mea e exsultavitin Deumvivum. Cor ineum et caro mea exsultaverunt in'Deum
Elenim passer invenii*- sibi l domum el lurlur ni- vivum : elenim passer invenit sibi domum, el turlur
dum sibi, ubi ponal pullos suos. nidum, ubi reponat pullos suos.
Allaria tua, Domine virlutum, rex meus el Deus Aliaria lua, Domine virlutum, rex meus et Deus
meus. meus.

a Repositum secunda manu in Palatino ms. simul D inlelligitur, el cor meumexsultavit, el caro mea exsul-
adversus leslamentumtuum disposuerunt, etc., contra tavit. Sin aulem exsultaverunt, duo pariler exsultave-
originaliiim codicum fidem. runt; id est, cor el caro.
b Deest in eodem ms. el apud Carum obelus. { Et dicilis, ait Hieronymus ad Sunniam el Frete-
c Rescripsit in eo codice seifuior manus ad hune lam , quod in Groecosit scripium, possideamusnobis.
modum: Principes eorum -r qui dixerunt, Hoereditale Quoesuperflua quoestioest : quando enim dicilur, pos-
possidemus,elc., haud equidein satis benc : sed ne- sideamus, inlelligitur el nobis. MART.
— Illud nobis, cur in posteriore Emendaiione sua
que illud quod voci Hoereditaleveru pr.vponitur, no-
bis arridet. Jam vero cur verbo subsequenti possi- S. Pater omiserit, ad Gallicani laterculi locum hune
deamus,S. Pater non addiderit nobis, exponil bis in dicemus. Porro pro sancluarium Veronens. ms. proe-
enist. ad Sunniam et Fretelam : Et dicitis quod in ferl allare : subsequenti versu succendil,pro combu-
Groeo sil scripium, possideamus nobis: quoesuperflua rit, ac vicissim combutul, pro incendat. lnferius. Im-
quoestioesl; quando enim dicilur, possidcamus, inlel- ple faciem eorum ignominia, et quoeranl,elc. denique,
el nobis. et revereanturin soeculum,etc.
'd Deest in Palatino ms. obelus, qui allero ab hoc Confundanlur
ligitur
B Unice cum Augu-tino Veronensis liber, Quam
versu copuloeet, ubi dicilur, el quoerent,etc., secun- dilectissimasunt, etc.; tum allero versu, lurlur nidum
dis curis immerilo proelixusesl. sibi, ubi, elc; et post duos alios, cujus est susceptio
c Idem ms. et Cari edilio plurium numéro, exsul- abs'lc, etc.; in convalle ploralionisin locum quem di-
laverunl. In 7Mo,inquitS.Pater ad Sunniamet'Frete- sposait. Elenimbenediclionem,etc. Et, apparebil Deus,
law, nulla contentioesl : si enim legimus exsultavit, pro videbilur, elc.
275 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTHECA. 276
Beali qui habitant in domotua : in soecula-*-soecu-A Bcati qui habitant [Ms. ambulant] in domo tua,
lorum ', laudabunl te. DIAPSALMA. Domine:in soeculumsoeculi[il/s. soeculasoeculorum]
laudabunl le. DIAPSALMA.
a
Bca'.us v'.r cujus -f esl \ auxiliumabs te : ascen- Bealus vir, cujus est auxilium abs le, Domine:
siones in corde suo disposuit in valle lacrymarum, in ascensus in corde ejus disposuit in convalle lacryma-
loco quem posuit. rum , in loco quem disposuisti ei.
Elenim benediciionemdabit leghlulor, ibunt de vir- Elenim benediciionem dabit qui legem dédit : am-
tute in virtulem : videbiturDeus deorum in Sion. bubibunt de [J1/S.a] virlulc in virtulem, videbilur
Deus deorum in Sion.
DomineDeus virtutum, exuudiorationemmeam: au- Domine Deus virtutum, exaudi precem [il/s. ora-
ribus percipe, Deus Jacob. DIAPCALMA. tionem] meam : auribus percipe, Deus Jacob. DIA-
PSALMA.
Proteclor noster aspice Deus : el respice-f- in ', fa- Prolcctor noster aspice Deus, et respice in faciem
ciemChristi tui. Christi tui.
*
Quia melioresl dies -r una in atriis luis, super Quia [il/s. Quoniam] melior est dies una in atriis
millia. B tuis, super millia.
Elrgi abjectus essein domoDei mei : mugis quam Elcgi abjectus esse in domo Domini : magis quam
habitarein tabernaculispeccatorum. habitare in tabernaculis peccatorum.
b
Quia misericordiamel vcritatem diligil Deus, gra- Quoniam [Ms. Quia] misericordiam el veritatem
liumcl gloriam dabil Dominus. diligil Dominus (, gratiam el gloriam dabil Deus.
Non privabil boniseos qui ambulant in innocentia: Dominus non privabil bonis ambulantes in inno-
Domine virlutum, bealushomo qui speral in le. cenlia : Domine Deus virlutum , bealus homo qui
sperat in te.
PSALMUS LXXX1V.
IN FINEM,FILIISCORE,PSALMUS 0. IN FINEM , FILIISCORE , PSALMUS.
Benedixisti,Domine, terram luam : averlisti capti- Benedixisti, Domine , terrain tuam : avertisli
vilulemJacob. B caplivilalcm Jacob.
Remisisii iniquiialemplebis luoe : operuisli omnia Remisisti iniquitatem plebi luoe: operuisli omnia
peccata eorum. DIAPSALMA. peccata eorum. DIAPSALMA.
Miligasli omnem iram luam : averlisti ub ira indi- Mitigasti omnem iram luam : averlisti ab ira in-
gnationis tuoe. dignationis luoe.
Converlenos, Deussalutaris noster : et averte iram Couverte nos, Deus salutaris noster, et averte
a nobis. iram tuam a nobis : ut non in oelernum irascaris
Numquid in oelernumirasceris nobis? d -j- aul ' nobis.
extendesiram tuam a generationein generationem? Neque extendas iram luam a progenie in proge-
*
-f- Deus lu conversasvivificabis nos : et plebs lua nies : Dmis, lu convenons vivificabis nos, el plebs
loelabiturin le. tua loelabitur in te.
Oslende nobis, Domine, misericordiam luam : et Oslende nobis, Domine, misericordiam luam : et
salutare luum da nobis. saluiare luum da nobis.
Audiam quid loqualur « -;-in me Dominus Deus : Audiam quid loqualur [ils. loquciur] in me Domi-
quoniam toquelurpacemin plebemsuam, nus Deus, quoniam loquetur pacem in [il/s. super]
El super sanclos suos, et in eos qui converlunlurad plebem suam, et super sanclos suos , et in eus qui
cor. b converientur ad ipsum.

a Hune quoque obelum Palatin, ms. et Carus omit- D ipsum quod subsequiiur nomen Deus à6ô.tÇîi.
lunt : subsequenti autem versu ms. benedielionesle- c Addilur iu Palatino ms. David.
d Minus hic recle Palatinus ms. obelum proelcr-
gil plurium numéro : et insequenti alio proeposi-
lionein verbi exaudi de more jugulât : denique et miltit.
Diapsalma proelermiilit. e Nequehiebene codex Palatinus in proeposiiionem
subjunclum
b Aiia Hebraicitextus senlenlia esl, "O dunilaxat jugulât.
p'Zl tlTCXO f Plus hic iternm habel ms. Veronensis Deus, quod
DVTSN T tV\i, ut ipsemel vertii S. Paier,
1^ TIMl'in nomen in fine versus tacel.
Quia sol, et sculumDominus el
Deus, gratiam gloriam 6 Inierserit idem ms. Deus. Mox falso legil ejus
dabit, elc. Exquibus ut excuderintLXX: ÔTITOD.io-i editor plebis luoe, pro plebi, etc. Porro cum Augu-
v.uicàrfinooi«yuTiu.Ku'pwj,Quia misericordiam'elveri- siino idem ms. : Sedusti omnemiram, pro Miligasli,
lulem diligh Dominus, etc., nec salis scio, nec si etc. Et Convertenos Deussanilulumnoslrarum, (nain
sciam, pluribus edisseiere hic ansim. Cerlum in— quod sanilanliumex eo laudaitis modo editor proeferi,
lerea esl, alilereos verba KCï\ttJQtt?legisse , ut mi- Aniiquarii mendiim est longe maiiifcslissiinum) et
sericordiamel veriialeminterprelarenlur, nihil vero averteiram tuama nobis: non (proetennissa ul vocula)
in Hebraico textu esse, quod diligil verbo respon- in oelernumirascaris nobis. Velextendas iram luam a
deat : aique adeo jure illud videri obelo confodien- generationein generationem.
dum, quemadmodumei in niss. aliquol, et in uupera h lu Veronensi ms. converlunlurex corde.Verum-
eodicis Alexaudriiii edilione est pr.cstiiuui. Orus tamen prope limentes eum, etc. Subsequenli versa»
, 277 LIBER PSALMORUM. 278
Verumtamenprope limenles eum salulare ipsius : A Verumtamen prope est limentibus eum salulare
ut a inltabilet gloria in terra nostra. ipsius : ut inhabitet gloria in lerra noslra.
Misericordiaet veritasobviaverunt: -r- sibi * justi- Misericordia et verilas obviaverunt sibi : juslilia
tia el pax osculaloesunt. et pax complexoesunt se.
Veritas dé terra orta esl : el juslilia de coelo pro- Veritas de lerra orla est : cl juslilia de coelopro-
spexit. spexit.
Elenim Dominusdabit benignilalem: cl terra nostra Etenim Dominus dabil benignilalem : et terra
dabil fruclum suum. noslra dabit fruclum suum.
Juslilia ante eum ambulabit : el ponetin via gressus Juslilia anle eum ambulabil : el ponet in via gres-
suos. sus suos.

PSALMUS LXXXV.
ORATIO b -i- IPSI* DAVD.
Inclina, Domine,aurem tuam, •*-et ', exaudi me :
quoniam inops el pauper sum ego.
Custodianimant meam, quoniam sanctus sum : sal-
vum fac servumluum, Deus meus , speranlemin te. _
Miserere mei, Domine, quoniam ad te c clamavi
lola die : loetificaanimant servi lui, quoniam ad te ,
Domine, animantmeamlevavi.
Quoniamtu, Domine, suavis el milis , et mulloemi-
sericordia?omnibusinvocunlibusle.
Auribus percipe, Domine, orationem meam: el in-
tende voci deprecationismeoe.
In die tribulationismeoeclamaviad te : quia exau-
disti me.
Non est similis lui in diis, Domine: el non est se-
cundumopéra lua.
Omnesgéniesquas -f- cumque * fecisli, venienl, et
adorabunl coram le, Domine, el glorificabunl nomen
luum.
Quoniammagnuses tu, el faciensmirabilia : lu-ïes
* Deus solus. d
Dcduc me , Domine,in via lua, et ingrediar in veri-
talc tua : loelelurcor meum, ul limeal nomenluum.
Ccnfilebor, libi DomineDeus meusin loto corde
meo: et glorificabonomentuumin oelernum.
Quia misericordiatua magna* esl ' super me: et
eruisti animantmeamex infemo inferiori.
Deus, iniqui insurrexerunt super me, el synagoga
poiemiumquoesierunlanimant meam: el non * propo-
sucrunt te in conspectusuo.
ORATIO DAVID [il/s. IPSIDAVID].
Inclina, Domine, aurem tuam f ad me, et exaudi
me": quoniam egenus et pauper sum ego.
Custodi animam meam, quoniam sanctus sum:
salvum fac servum tuum, Deus meus, speranlem in te.
Miserere mihi, Domine, quoniam ad le clamavi
tola die : loeiificaanimam servi tui, quia ad le, Do-
mine, levavi animam meam.
Quoniam tu, Domine, suavis ac milis es, et copio-
sus in misericordia omnibusinvocantibus le.
Auribus percipe, Domine, orationem meam ; et
intende voci deprecationis meoe.
In die tribulationis meoe clamavi ad te : quoniam
exandisti me.
Non est similis tibi in diis, Domine : et non est
secundum opéra lua.
Omnes génies quascumque[il/s. quas] fecisti, ve-
nienl : et adorabunt coram te, Domine, et honori-
ficabunt [il/s. glorificabunl] nomen luum.
Quoniam magnus es lu, el faciens s mirabilia : tu
es Deus solus.
Deduc me, Domine, in via tua : et ambulabo in
veritate lua.
Loelelur [il/s. deleclclur] cor meum , ut limeat
nomen luum: confilebor tibi, Domine Deus meus,
in loto corde meo, et houorificabo [Ms. glorificabo]
nomen luum in oeternum.
Quoniam misericordia lua magna est super me :
et eripuisti [Ms. eruisti] animam meam ex infemo
infeiiore.
Deus, h injusii insurrexerunt in me : et synagoga
polenlium qusesierunt animam meam : el non pro-
posuerunt le anle conspeclum suum.

cucurrerunl, pro obviaverunt,et osculaloesunt, pro D misericors omnibus invocantibus le. Auribusinfige,
complexa.Denique infra unice cum Augusiino, dabit Domine, orationem meam, el inlende voci orationis
suavilatem, pro benignilalem: elanle eum proeibit, meoe.
proa ambulabit. s Ms. Veronens. misericordias,ex librarii errore,
Demore Palalin. ms. ut -i- in \ habilel. pro mirabilia: tum cum Augusiino, tu es Deus solus
b Ignorât idem ms. pronomen ipsi, istumque adeo magnus. Deduc, etc.
obelum. b Atque hoc, ut el alia pleraque ad marginem an-
c In eodem ms., ad le clamabotota, etc. noiata, cum Augusiino habet Veronens. liber, Deus,
d Subjungit hic Palatin, ms. Diapsalma: quod ile- proetereuntes
legeminsurrexerunt super me: synagoga
rum tertio ab hoc versu subneelit. polenlium inquisierunl animam meam, et non posue-
0 Idem ms. de more, non -i- pro * posuerunt, etc. runt le in conspectusuo. El lu, DomineDeusmiserator
f Voculasad me, quas neque originales libri alii et misericors,
longanimiset mullum, etc. Videsis et
habent, Veronensisquoque ms. lacet. Terlio autem llieronymum epist. ad Sunniam et Fretelam, ubi
ab hoc versu legil cuni Augusiino,jocunda animant quod hic addilur meus pronomen ad Deus, super-
servi lui: quoniamad te, Domine, levavi animant fluum docet esse, nec in Hebroeohaberi, nec in Se-
meam. Quia tu suavises, Domine,ac milis, el mullum ptuaginla.
279 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 280
Et lu, DomineDeus, miseratoret misericors,paliens j\_ Et lu, f Domine Deus meus, miserator et mise-
el mulloemisericordioeet verax. ricors , paliens et mullum misericors el verax.
Respice in me, et misereremei : da imperium luum Respice in me, et miserere mei : da poteslalem
puero tuo, el salvum fac filium ancilloeluoe. puero tuo, et salvum fac filiumancilloetuoe.
Fac mecumsignumin bonum, utvideant qui oderunl Fac mecum , Domine [il/s. lac. Domine], signum
me, cl confundanlur : quoniamlu, Domine, adjuvisli in bonum : ut videant qui me oderunl, et confun-
me, el consolatus es me. danlur.
Quoniamtu, Domine, adjuvisti me : et consolatus
es me.
PSALMUS LXXXVI.
' FILIIS IN B FINEM,FILIISCORE,PSALMUS
CORE,PSALMUS CANTICI. CANTICI.
Fundamenla ejus in monlibussanctis : diligit Domi- Fundamenla ejus in monlibus sanctis : diligil Do-
nus portas Sion, super omnia tabernaculaJacob. minus portas Sion super omnia tabernacula Jacob.
Gloriosadicta sunl de te, civitasDei. "DIAPSALMA. Gloriosa dicta sunt de le , civitas Dei. DIAPSALMA.
Memor ero Rahab, cl Babylonis, scienliumme. B Memorero Raab el Babylonis, scienlium me.
Ecce alienigenoeel Tyrus -r- el * b populus Ailhio- Ecce alienigenoe et Tyrus [Ms. Tyri] et populus
pum, là fuerunt illic. yElhiopum, lu fuerunt in ea [Ms. tac. in ea].
Numquid Siondicet, Homo, et homonatus est in Maler Sion dicet, Homo, cl homo factus est in
ea, et ipse fundavit eam Allissimus? .ea : el ipse fundavit eam allissimus.
Dominus narrabit [Ms. narravit] in scripluris po- Dominus narravil in scripluris [Ms. scripluras]
pulorum, et principum horum qui fuerunt in ea. populorum suorum, et principum eorum qui fuerunl
<=DIAPSALMA. in ea. DIAPSALMA.
Sicut loetanliumomniumhabitatioeslin te. Sicutloetantiumomniumnostrum habitatioest inte.

PSALMUS LXXXVII.
CANTICUM PSALMI , FILIISCORE , IN FINEM , PRO CANTICUM PSALMI [Ms. DIAPSALMl] , FILIISCORE, IN
d MELETU ADRESPONDENDUM , INTELLECTUS X EMAN Ez" FINEM h
, PROMAELETH AD RESPONDENDUM , INTEL-
RA1T^3 * LECTUS EMAN ISRAELITE.
DomineDeus salulis meoe,in die clamaviH-el nocte Q Domine Deus salulis meoe, in die clamaviet nocle
coram te. coram te.
Inirct in conspeclutuo oralio mea: inclina aurem lntret oraiio mea in conspeclu luo : inclina aurem
luam ad precent meam. e luam ad precem meam , Domine.
Quia repleta est malts anima mea : et vita mea in- Quia repleta est malis anima mea : et vita mea
femo appropinquavit. inferno appropiavit.
jEslimalus sum cum descendenlibusin lacum : fac- jEslimatus sum cum descendenlibus in lacum :
tus sum sicut homosine adjutorio, inter morluosliber. factus sum sicut homo sine adjutorio , inter mor-
luos. [il/s. in mortuis] liber.
Sicul vulnerati dormienlesin sepulcris,quorum non Sicut vulnerati dormientes projecti in monumen-
es memoramplius : et ipsi de manu tua repulsi sunt. lis, quorum non meminisli amplius : el quidem ipsi
de manu lua cxpulsi sunt.
Posuerunt mein lacu inferiori, in lenebrosis, et in Posuerunt me in lacu inferiori, in lenebris el um-
umbra morlis. bra [il/s. in umbra] morlis.

0 Tacet hic Palat. ms. Diapsalma,qui et subse- D scienlium, etc. Porro infra non semel anliqtiarii
quenti versu scientibus,pro scienliumlegit. oscitanlia peccat. In fine ilerum cum Augusiino
b Immerito nomen populus, pro el proecedenlico- habet, Tamquamjucundalorumomniumhabitatioin le.
Palat. ms. et Carus obelo jugulant. u Corrupte legilur in pluribus mss. Amalech; cum
pula,
« Hic lacet Palatin, ms. Diapsalma,el subsequenti in Groecoscripium sit MaeiUO,Maelelh. Pro hip.à-j,
versu verbum est, quod neque in Groecoest lexlu. JEman aulem ms. Alexandrinus habet hldàu., JE-
d Idem ms. Amalech, Carus, Maclelh.Recole quoe iham: undefluxil forte asteriscus in posteriori emen-
ad psalmum LUdàximus. dationc Psalterii. Vide alias Observaliones ad psal.
c Supplelhicsequior manus in Palat. ms. Domine; LU.MART.
quod nomen cl pleriquc omnes Croecicodiccshabcnl. — Unice cum Augusiino Veronensis ms. pro Me-
Tum subsequenli versu legil, et viia mea in infemo : lech, lamctsi minus reele. In lextu autem ex mani-
tacel vero insequcnli alio, ex librarii, ut videiur, festo librarii errore, Deus, salvaslime per diem, elc.
oscitanlia, voces siioeadjutorio. salulis meoe,etc. Tum allero ab hoc versu rur-
f Abundare et supcrfiuum esse verbum, meus, do- prosuiii cum Augusiino, vita mea in inferno appropin-
cet S. Hieronymus, quia nec in liebr. habelur, nec quavit. Deputatussum cum, etc., et insequcnli, non
in Septuaginia. MART. meminisliadhuc, el ipsi de manu, etc.; itemque al-
B Tacet Veronens. ms. verba In finem.Legit vero lero ab hoc, In me confirmaiaest indignalio lua , cl
allero versu, Gloriosissima,pro Gloriosa; quamlectio- omnessuspensionestuas, elc.
nem ipse Auguslinus laudat; ul cl scientibusme, pro
281 LIBER PSALMORUM. 252
Super me confirmalusest furor tuus, el omnesfluctus A In me confirmata est ira tua : et omnes elaltones
tuos induxisti super me. DIAPSALMA. tuas super me induxisii. DIAPSALMA.
Longe (ecisti nolos meosa me : posuerunt me abo- Longe fecisli notos meos a me, posuerunt me m
minationemsibi. [il/s. tac. in] abominationem sibi : traditus sum, et
Tradilus sum, el non egrediebar: oculi mei langue- non egrediebar.
runl proeinopia. j Oculi mei infirmali sunte proeinopia, clamavi ad
Clamaviad te, Domine, tota die cxpandi ad te ma- te, Domine : tota die expandi manus meas ad le.
nus meas.
Numquid mortuis faciès mirabilia? aul medicisus- Numquid mortuis faciès mirabilia ? aul medici re-
citabunt, et coufiiebunturlibi ? a DIAPSALMA. suscilabunt, et confitebunlur libi ? DIAPSALMA [MS.
lac. DIAPSALMA].
Numquid narrabil aliquis in sepulcromisericordiam Numquid enarrabit aliquis in sepulcro misericor-
luam ? el ventaient luam in perdilione ? diam tuam ? aut veritatem tuam in perditione?
Numquidcognoscenturin lenebrismirabilia tua ? el Numquid cognoscentur in tenebris mirabilia lua ?
juslilia tua in lerra oblivionis? aul justitia lua in terra oblivionis ?
El egoad le, Domine, clamavi: et mane oratio mea B Et ego ad te, Domine, clamavi : e.t mane oratio
proeveniette. mea proeveniet te.
Ul quid, Domine, repellis oralioncm meam? avertis Ut quid, Domine, f repellis orationem meam?
faciem luam a me? avertis faciem luam a me? DIAPSALMA.
*
Pauper -f- sum ego, el in laboribusa juvénilité-f- Egens sum ego, et in laboribus a juvénilité mea ;
mca\ exalla'.usautem, humilialus sum, et conlurbalus. cxallalus aulem, humilialus sum ci confusus.
In me transierunliroetuoe: -f- el \ terrores lui con- In me pertransierunt iroetuoe : et lerrores lui con-
lurbaverunt b me. turbaverunt me.
Circumdederunlme sicul aqua tota die, circumde- Circumdederunt me sicut aqua tota die : circum-
derunt me simul. dederunl me simul.
Elongasti a me amicumel proximum : H- el ', nolos Elongasti a me amicum et proximum : et nolos
meosa miseria. meos a miseria.
*
PSALMUS LXXXVIII.
c INTELLECTUS ETHAN EZRAHrWE. INTELLECTUS ETHANISRAELITE.
MisericordiasDominiin oelernumcanlabo. Misericordias luas, Domine,in oelernum cantabo :
In generationeet generationem, annuntiabo venta- C in generatione et progenie pronunliabo [il/s. gene-
ient luam in ore meo. ratione annuntiabo] verilalem luam in ore meo.
Quoniamdixisti : In oelernummisericordiaoedifica- Quoniam dixisli : In oelernum misericordia oedi-
bilur -r- in l coelis: proeparabiturVeritaslua -f-in eis \ ficabitur : in coelis proeparabitur verilas lua.
Disposai leslamentum eleclis meis, juravi David Disposui leslamentum eleclis meis, juravi David
servo meo : usque in oelernumproeparabosementuum. servo meo : usque in oelernum praiparabo semen
El oedificaboingenerationemel generationemsed.m tuum : et oedificaboin soeculumsoeculi[Ms. genera-
tuam. DIAPSALMA. tione cl generatione] sedem luam. DIAPSALMA.
Confilebunlurcoeli mirabilia tua, Domine: el *- Confitebunlur coelimirabilia tua, Domine : et ve-
enim J vcritatemluan in ccclesiasanctorum. rilalem luam in ccclesia sanclorum.
Quoniamquis in nubibus oequabiiurDomino? simi- Quoniam quis in nubibus oequabilur Domino? aut
lis erit d Deo in filiis Dei ? quis similis erit Deointer filiosDei?
Deus qui glorificaturin consiliosanctorum: magnus Deus s qui glorificaïur in concilio sanctorum : ma-
et terribilis super omnesqui in circuilu,ejus sunt. gnus et metuendus super omnes qui in circuilu ejus
sunt.
' " In Palat. ms. istud
Diapsalma reliceltir, quod D misso Diapsalmato, inops sum ego, elc. Tum ms.
et a Groeciscodicibus abest : est autem in Hebroeo super me transierunt, etc. Et, Circutnierunl me sicut
m;. aqua, etc.
b Me pronomen, quod deerat, ex Palatino ms. et R Veronensis ms. Deus glorificandus inter filios
Caro, tum originalibus libris aliis, et cum primis juslorum, magnus elterribilis super omnes,etc., neque
Hebroeo,^innai', suffeeimus. sidamussi'mcum Augustino, neque cum alio quopiam
c Ms.Sorbonicus habel seholion istud : Israeliioe, Psalterio, quod sciam. El ne tamen hanc putes, quoe
vel Ezraitoehabelur in quibusdam. In lextu ipse legit ante Hicronymum obiinebai, leciionem, opportune
lzraitoe. MART. nolaluin ipsi esl in soepiuslaudala cpistola ad Sun-
t Palatinus ms. Domino, propius GroecoKvpLu. niam et Frclelam, pro terribili Icclum antea horren-
e CumAugusiino, Vcrononsisms. ab inopia, et'cla- dum, ubi habel : Octogesimo oclavo: magnus et hnr-
mavi ad te, Domine: tota die exlendi manus meas ad rendus : pro quo in Groecoinvestissevosdicilis, y£i-
le. Atque allero ab hoc versu, enarrabit quis in se- poç, quod signifient terribilis, timcndiis, formidau-
pulcro misericordiam luamet veritatem, elc. El inse- dus. Ego puto id ipsum significare cl borrenduin :
alio, et juslilia lua in lerra oblila. non ut oeslunai, despiciendum el sqttali-
f Juxla Augustin. Veronens. liber, repulisti ora- dum,, elc. vulgus
quenli
tionemmeam, averlisti faciem luam a me? et proetcr-
283 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 2U
DomineDeus virtutum, quis similislibi? polens es, A Domine Deus virtutum, quis similis libi? potens
Domine, et verilas tua in circuilu tuo. es, Domine : et verilas lua in circuilu tuo.
Tudominarispoleslatimaris: molumaulemfluciuum Tu dominaris poleslati maris : molum autem
ejus lu miligas. fluctuum ejus lu miligas.
Tu Itumiliastisicul vulneratum superbum: in bra- Tu humiliasli sicut vulneralum superbum : et
chio virlulis luoedispersisliinimicostuos. in c virtute brachii tui dispersisli inimicos luos.
Tui sunt coeli,et tua " est terra, orbem-f- terroe', el Tui sunl coeli, et lua esl terra : orbem lerrarum
pleniludinemejus tu fundasli : aquilonemel mare tu et pleniludinemejus lu fundasti,
creasti. Aquilonem et mare tu creasli, Thabor et Hermon
Thabor et llermon -f- in * nominetuo exsultabunt: in nomine tuo exsultabunt : tuum brachium cum
tuum brachiumcum polenlia. potenlia.
Firmelur manus tua,h -i- et', exallelurdexlera tua : Firmelur manus lua, et exallelur dextera lua :
justilia el judiciumproeparaliosedisluoe. justilia et judicium proeparalio sedis luoe.
Misericordiael veritasproecedcnlfaciem luam : bea- Misericordia et veritas praùbunt [il/s. proeambu-
lus populus,qui sciljubilalionem. lanl] anle faciem tuam : bealus populus qui scil ju-
B bilationem.
Domine,in luminevullus tui ambulabunt,-ir el', in; Domine, in lumine vultus tui ambulabunt, et in
«eiuinetuo exsultabunt tola die : el in juslilia lua exal- nomine tuo exsultabunt tola die : et in tua juslilia
tabunlur. exallabuntur.
Quoniam gloria virluliseorum tu es : el in benepla- Quoniam gloria virlulis eorum tu es : et in bene-
cilotuo exallabilurcornu noslrum. placito luo exallabilur cornu noslrum.
Quia Domini est assumplio * noslra \ el sanctii Quoniam Domini est s assumptio : el sancti Israël
Israël régis noslri e. régis noslri. DIAPSALMA.
Tune loculus es in visione sanctis luis, el dixisli : Tune loculus es h in aspectu filiis luis, el dixisli :
Posui adjulorium in poienie, *et \exallavi eleclumde e Posui adjulorium super poienlem et [il/s. lac. ei]
plèbe-r mea ', cxallavi electum de plèbe mea [Ms.populo meo].
Inveni David servummeum : oleo sanctomeo unxii luveni David servum meum : oleo [Ms. in oleo]
eum. sanclo meo unxi eum.
*
Manus -i- enim mea auxiliabilur ei : et brachium il Manus enim mea auxiliabilur ei : et brachium
meumd, conforlabiteum. meum conforlabiteum.
Nihil proficielinimicus in eo : el filius iniquitalis sC ( ' Nihil proficiet inimicus iu eo : el filius iniquitalis
non apponetnocereei. non nocebit ei.
Et concidama facie ipsiusinimicosejus: el odientes •s Et concidam inimicos ejus a facie ipsius : et
cumin fugam convenant. odientes eum in fugam convertam.
El veritas mea, et misericordiameacum ipso : el in n El veritas mea, et misericordia mea cum ipso : et
nominemeo exaltabilurcornu ejus. in nomine meo exaltabitur cornu ejus.
El ponant in mari manum ejus : el in fluminibus ts Et ponam in mari manum ejus : et in fluminibus
dexleramejus. dexteram ejus.
Ipse e invocabitme, paler meus, es lu : Deus meus is Ipse invocabit me, paler meus es lu : Deus meus
et susceplorsalulis meoe. et susceptor salulis meoe.
Et ego primogenilumponantMuni, excelsum*proe', ', Et ego primogenilum ponam illum, excelsum proe
regibus lerroe. regibus lerroe.

a Verbumesl Palatin, ms. obelo jugulât : Hebramsis D] lonemel maria lu, elc, et subsequenti, Confitmelur
nedum isiud, sed et quod proeccditsunl, tacet. Dixi-
i- manus tua, etc.
niiis porro de ban, unico vocabulo, quod lerroe or-r- BJuxta Augustinum Veronens. ms., susceplio,pro
bem signiiicat. llaud autem bene subsequentis ver-ir- assumplio. De subsequenli versu, ubi filiis, pro
sus obelum idem ms. proelermittit. sanctis legilur, recole Hieronymi observationeni in
b Iiams.Palalinuseï copulam veru proenotat,quammi epistola ad Sunniam, etc.
cl proestitisset nniniuo inducere: nedum enim ab h Sciendum quod in liebr. LAASIDACU habet; quod
Hebroeolextu, sed el a Groecoipso abesi. omnes -coïçbaioiçcou, id est, sanctis tuis, iranslule-
0 Subjungit idem ms. Diapsalma. runt : ei sola Sexia editio, Prophelis luis, interpre-
d Idem ms. conftrmubil,Allero ab hoc versu, Et 11» lu est, sensum magis quam verbum exprimens.
lac Et iu Koivrjlanium pro sanctis, filios reperi. lia. S.
concidama facie ejus inimicos,et odientes, etc., quoe
ex Groeco,ul videtur, sequior manus reposuit. llieronym'us. MART.
c Obelum proeposiiioniin idem ms. proeponit, a ' lterum cum Augusiino, ut et que ad libri oram
xi- annolaiilur, Veronens. ms., Non proficiet, el, non
quo subsequenli versu proevocul.un haud rlcte exi-
mil. Atque bine tertio versu pro obelo, quo aulemem apponetnocereei, et, a facie illius, et eos qui oderunt
adverbium proeuotatur,a*ieriscumidem ms. et Carusrus eum fugabo.Tum quarto ab hoc versu, primogenilum
minus ilerum benc appingunt. ponam eum, excelsumapud reges lerroe,et post aliuni
f Hic vero juxta Augustin. Veronens. ms. cl m in versuin, semenejus pro sedem, etc.
•ui-
brachiovirlulistuo: : lum allero ab hoc versu, Aqui-
285 LIBER PSALMOIVUM. 286
In oelernumservgbo Mi misericordiam meam : el A In oelernum servabo illi [il/s. ci] misericord'nm
leslamentummeum fidèle[Ms. fidelï] ipsi. meam : et testamentum meum fidèle ipsi.
Et ponam in soeculum-i- soeculi', semen ejus; el Et ponam in soeculum soeculi sedem ejus : et
thronum ejus sicul dies coeli. ibronum ejus, sicut dies * coeli [il/s. soeculi]. .
Si -f- au'em * dereliquerinlfilii ejuslegem meam:et Si dereliquerint filii ejus legem meam : el in judi-
injudiciis meisnon ambulavcrint. ciis meis non ambulaverint.
Sijuslitias meas profanaverinl : el mandata mea Si jusiificaliones meas profanaverinl : et mandata
non cus'odierint. mea non custodierint.
Visilaboin virga iniqui'.alcseorum: et in verberibut Visilabo in virga iniquitates eorum : Ct in « ver-
peccata eorum. beribus peccata eorum.
Misericordiamaulem meam non dispergam ab eo : Misericordiam aulem meam non dispergam ab co,
neque noceboin ventâte mea. neque nocebo ei in veritate mea : neque profanabo
Neque profanabo teslameulummeum: et quoepro- leslamentum meum , et quoe procedunt de labiis
cedunt de labiis meis, non faciam irrita. meis, non faciam irrita.
^Semeljuravi in sanclo meo, si David menliar : se- Semel juravi in sancto meo, sï David mentiar,
men ejus in oelernummanebit. B semen ejus in oelernummanebil : et sedes ejus sicut
El llironus ejus sicut sol in conspectumeo : " -r et sol in conspeclu meo, el sicut luna perfecia [Ms com-
', sicul luna perfecia in oelernum, el testis in coelofi- posila] in oelernum, et testis in coelofidelis. DIA-
delïs. DIAPSALMA. PSALMA.
Tu vero repulisti, el dcspexisli, dislulisti chrislum Tu vero repulisli, et d sprevisti , et distulisli
luum. chrislum tuum : averlisti teslameulum servi lui,
Everlisti testamentumservi tui : profanasti in lerra profanasii in lerra sanctilalëm ejus.
sancluarium ejus.
Destruxisli omnessepesejus : posuisli firmamentum Destruxisli omnes macerias ejus : posuisli muni-
ejus formidinem. liones ejus in [Ms. tac. in] formidinem.
Diripuerunt eum omnes transeunles viam: factus Diripuerunt eum omnes transeunles viam : faclus
esl opprobriumv'einis suis. est in [il/s. tac. in] opprobrium vicinis suis.
Exaltasli dexleram deprimenlium eum : loetificasti Exaltasli dexleram inimicorum ejus : loetificasti
omnesinimicosejus. omnes inimicos ejus.
Averlisti adjulorium gladii ejus : et non es auxilia- Averlisti adjulorium gladii ejus : et non es auxi-
lus ei in bello. G liatus ei in bello.
Destruxisli eum ab emundatione: et sedem ejus in Dissolvisti eum ab emundatione : et [Ms. lac. cl]
terra collisisli. sepem ejus in terra collisisli.
Minorasli dies lemporisejus : perfudisli eum confu- Minorasli dies temporum ejus : perfudisli eum
sione. DIAPSALMA. conl'usione. DIAPSALMA.
Usquequo,Domine,avertisin finem? exardescetsic- Usquequo, Domine, irasceris [Ms. Deus avertis]
ul ignis ira lua? in finem? exardescet sicut ignis ira lua?
Memorarequoemea subslantia: numquid enim vane e Memorare, Domine, quoe mea est subslantia :
conslituisti b X omnes ', filios hominum? non enim vane consliiuisti filios hominum.
Quis esl homo qui vivet, el non videbit morlem? Quis est homo qui vivil, et non videbit morlem ?
eruet animamsuam de manu inferi ? DIAPSALMA. aul quis eruet animam suam de manu inferi ? DIA-
PSALMA.
Ubi sunt misericordioetuoe anliquoe,Domine : sicut Ubi sunl misericordioe tuoeanliquoe,Domine: sicut
jurasli David in verilate lua ? jurasli David in verilate tua?
Memoresio, Domine, opprobrii servorum luorum, Memor esto opprobrii servorum luorum, quod
quod continui in sinu meo mullarum genlium. continui in sinu meo mullarum genlium.
Quod exprobraveruntinimici lui, Domine, quod ex- I' Quod exprobraverunt inimici tui, Domine, quod
probraverunt commulalionemchrisli lui. exprobraverunt commutationem christi lui.
Benediclus, Dominus, in oelernum: fiai, fiât. Benediclus Dominus in oeternum: fiât, fiât.
a Haud recle Palatinus ms. obelum hune proeter- Augustin, tacet), chrislum tuum, elc., et tertio ab
millit, ut el quod subseqnitur in fine versus, Dia- hoc versu, jocundasli, pro loetificasti,et in sequenti,
psalma.
b Rursum maie post Palatinum ms. ipse Carus opilulalus es, pro auxiliatus, etc.; et post alium
versum, minuisli dies sedis ejus, etc.
obelum hic proasteriseo proefigit. e lidem pari consensu libri, Mémentoquoeest sub-
c Cum Augusiino Veronens. ms., el in flngellisde- slantia mea ; non enim vane consliiuisti omnes filios
licta eorum. Misericordiamveromeam non disperdam hominum. Quis est homo qui vivet, el non videbit mor-
(Augiisl. dispergam) ab eo, neque nocebo in verilale lem : eruet animam suam de manu inferni : quas ju-
mea, ut et mbx, non reprobabo, pro non faciam rasli David in verilate lua. Mémento,Domine,oppro-
irrita. brii, etc.; denique in fine, Bencdktio Domini in
d In eodem ms. ut et pênes Augustinum, et ad oelernum,etc.
nihilum reduxisti, dislulisti, Domine [quod nomen
287 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 288
PSALMUS LXXXIX.
ORATIO MOYS1, HOMINIS BEI. A ORATIO MOYSI,HOMINIS DEI.
Domine, refugium X '» t factus es nobis, a gene- Domine, refugium factus es nobis, e a generatione
ratione in generationem. et progenie.
Priusquam montes fièrent, a aut formaretur terra ett Priusquam fièrent montes, aut formaretur orbis
orbis : a soeculo,el usque in soeculumtu es, Deus. terroe : a soeculoet usque in soeculumlu es, Deuî.
-f- Ne ', averlas hominemin humililalem: el dixi- Ne averlas hominem in humilitalcm : et dixisli
sli, Converlimini,filii hominum. [il/s. dicas], Converlimini, filii hominum.
Quoniam milleanni ante oculos tuos, tamquamdiess Quoniam mille anni anle oculos tuos, sicut dies
heslerna, quoeproeleriil. heslerna, quoe [Ms. heslcrnus qui] proeleriil.
El custodiain nocle : quoepro nihilo habenlur, eo- Et [sicut f custodia in nocte : quoe pro nihilo ha-
rum anni erunl. benlur, anni eorum.
Mane sicut herba transeal, mane floréal, el traits- Mane sicut herba transeat, mane floreat, et per-
eal : vespere décidât, inclure!, el arescat. transcat : vespere décidât, indurci et arescat.
Quia defecimusin ira lua : et in furore tuo lurbatii Quia defecimus in ira tua : el in furore tuo con-
sumus. turbati sumus.
- B Posuisti iniquilates nostras in conspeclu tuo :
Posuisli iniquilates nostras in conspeclutuo : soecu-
lum nostrumin illuminalione vullus tui. soeculumnoslrum in illuminalione vullus lui.
Quoniam omnesdies nostri defecerunt : -f- el ', int Quoniam omnes dies nostri defecerunt, cl nos in
ira tua defecimus. ira tua defecimus.
Anninoslri sicut aranea medilabunlur : dies anno- Anni nostri sicul aranea medilabunlur : dies
rum nostrorum in ipsis sepluaginla anni. annorum nostrorum in ipsis sepluaginla anni.
Si autem in polenlaiibusoclogintaanni : et ampliuss Si aulem in poieiitatibus octoginta anni : et plu-
eorum labor el dotor. rimum eorum labor et dolor.
Quoniamsupervenilmansueludo: et corripiemur. Quoniam supervenil s super nos mansueludo : et
corripiemur.
Quis novit poteslatemiroeluoe? ei proe timoré tuos Quis novit poteslatem iroeluoe? aul [il/s. el] proe
iram dinumerare? b limore iram luam [il/s. iroe luoe] dinumerare?
Dexleram luam c sic notam fac : et eruditos corde e Dexleram luam, Domine, b notam fac nobis : et
in sapienlia. eruditos corde in sapientia :
Converlere, Domine , usquequo? et deprecabilis s Converlere, Domine, aliquantulum, et deprecare
esto super servostuos. C super servos tuos.
Repleti sumus mane misericordia d tua, et exsultavi- Repleti sumus mane misericordia lua : cxsultavi-
mus , el delectalisumus omnibusdiebus noslris. mus, el delectali sunt in omnibus diebus noslris.

? In Palat. ms. repositum secundis curis et proo quod hic subsequilur, Deus. In quem locum niero-
aul : Grxce ctiam est /.«!. Additur et Diapsalma innt nymus soepius laudaia episl. ad Sunniam, etc. Et
fine. Porro qui subsequilur, prxfixus ne voculoe, , dicilis, quod in Groeconon sit D'us, quod apud eos
obelus desideratur. Ac re quidem ipsa aut quodi déesse manifeslum esl. Nam el Hebraicum habet, et
proxime proeceditDeus nomen, aut hoecnegandi par- omnesalii interprètes, el Sepluaginla simili1er trans-
licula abundat : quod enim unice est in HebroeoLM, lulerunt, ùxô TOOulStvoçv.xié'wj c/iûvoçav E! Ôfizoç,
pro variis substratis punclis, Deum et non sonat '.: quod Hebraice dicilur, meolain ad-olam aih el. Vi-
minime autem repeti ac sumi bil'ariam debuil. Quin n desis et quoe in hune nos locum annotamus, el ad
ipsi Sepluaginla , lameisi aliier visum Hieronymo 0 oppositam Gallicani Psaltcrii columnam.
f Iidem rursum libri, sicul vigilia in nocte, cl, anni
esl, unice pro Ne, sive MAacceperunt, neque enim n
addunt proecedenli versui, ô Qiôs, ut hic habelur,f' erunl eorum. Subsequenti versu, et proeterea,vespere
Deus. décidai, durescat, el arescat. Quoniam defecimus,elc.,
b Alterum hic Diapsalma idem ms. subjungit. ut et post alterum versum, et in ira tua defecimus,
« Asteriscum sic voculoePalatin, ms. proeponit .: D tacito nos pronomiue, ac deinde medilabunlur, pro
tum pro eruditos, subsliluil in eo sequior manus ,j meditabuntur. Denique unus Veronensis, Si amplius
compediioi. Ipse eliam Auguslinus iu nunc locum.,_ in viribus oclogintaanni, et amplius ipsi laboret dolor.
El compeditos corde in sapienlia : alii codicesnon i,j Illud quod habelur subsequenli versu super nos, su-
habent compeditos, sed eruditos. Verbumenim Groe- ,. perfluum noiat esse S. Paler in laudala ad Sunniam
cum in utraque significalionesimiliter sonat, ul una \a el Fretelam episiola. Porro sequitur, el erudiemur,
syllaba paululum différai. pro corripiemur, elc.
à.Immerito Palatin, ms. pronomen («a obelo proe- ,. s Super nos hic superfluum est, docenle Hiero-
nolat, tum legit in omnibusdiebus, etc. Reclius porro'0 nymo. MART.
k Atque hic Veronens ms. sic notam fac mihi, etc.
subsequenti versu proefixumsubstantivoverbo sumus [S
obelum omiilit. cum Augusiino,quemvidesisinenarraiiouehujusloci.
0 Veronens. ms. et Augustin, in generatione et el El subsequenti versu, quousque, pro aliquantulum.
generatione : tum unus Veronensis, aut fingeretut [(,. Deinde, Sutiali sumusmane misericordia tua, et ex-
terra, et orbis lerroe, etc. Quam tamen leciionem m sultavimus, el jocundati sumusin omnibusdiebus no-
es slris. Jocundati sumus, elc. Tum, Et aspice super
ipse novit llipponen. episcopus, ubi ait, «iii codices
habent, quod de unoverboGroecoexpressumest, finge- c_ SCITOS tuos (Aug. respice in servos, etc.) et in opéra
relur terra. Sequilur cum codem Augusliniano psal- i. lua, el dirige, elc.
erio, cl a soeculo,el usque in soeculumtu es, tacito,
».
289 LIBER PSALMORUM. 280
Loetati-i- sumus ', pro diebus,"quibusnos humiliasli: A Delectali sunt pro diebus, in [Ms. tac. in] quibus
annis quibus vidimusmala. nos humiliasli : et annis, in quibus vidimus mala.
Piespicein servos tuos el in opéra tua : et dirige Respice in servos tuos, et in opéra lua, Domine :
filios eorum. et dirige filios eorum.
Et sit splendorDominiDei noslri super nos, el opéra Et sit splendor DominiDei nostri super nos : et
manuum nostrorum dirige super nos : a X et °PUS opéra manuum nosirarum dirige super nos.
manuum noslraruiiidirige !
PSALMUS XC.
-f LAUS CANTICI DAVID * LAUSCANTICI DAVID [il/s. IPSIDAVID].
Qui habitat in adjutorio Altissimi, in protectione Qui habilat in adjutorio Altissimi, in protectione
Dei -ï- coeli* commorabilur. Dei coelicommorabilur.
.zDicel Domino, Susceplor meus -r es tu * et refu- Dicet Domino [Ms. Deo], Susceptor meus es lu, et
gium meum, Deus meus sperabo in eum. refugium meum , Deus meus [Ms. add. el] sperabo
in eum.
Quoniam ipse b liberavit me de laqueo venanlium, Quoniam ipse liberavit me de c laqueo venantium,
et a verboaspêro. et a verbo aspero.
In * scapulis suisobumbrabitlibi: et sub pennisejus Scapulis suis obumbrabit libi : cl sub pennis ejus
sperubis. B sperabis.
Scuto circumdabit le verilas ejus : non limebisa ti- Sculo circumdabit le veritas ejus : non timebis a
moré noclurno. timoré nocturno.
A sagitla volante in die, a nègotio perambulanlein A sagitla volante per diem, a negolio perambu-
lenebris, ab incursu et doemoniomeridiano. c lanle in tenebris , a ruina et doemoniomeridiano.
Cadenta latcre tuo mille, el dccem millia a dextris Cadent a lalere tuo millia, et decem millia a dex-
luis : ad te autem non appropinquabit. tris tuis : tibi aulem non appropinquabit [il/s. ap-
propinquabunt].
Verumtamenoculis luis considerabis : el relribu- Verumtamen oculis luis considerabis : et relribu-
lionempeccatorumvidebis. tiouem peccatorum videbis.
Quoniam tu es, Domine,spes mea : Allissimumpo- Quoniam tu es, Domine, spes mea : Allissimum
suisli refugium luum. posuisli refugium tuum.
Non accedelad le malum : et flagcllum non appro- Non accèdent ad le mala : el flagellum non appro-
pinquabit tabernaculo tuo. pinquabit [Ms. appropinquavil] tabernaculo tuo.
Quoniam angelis suis mandavit de te : ut custodiant Quoniam angelis suis mandavit [Ms. mandabit] de
te in omnibusviis tuis. G te : ut custodiant te in omnibus viis luis.
In manibus porlabunt le : ne forte offendasad lapi- In manibus f porlabunt te : ne umquam offendas
dem pedem tuum. ad lapidera pedem luum.
'
Super aspidemet basiliscumambulabis ; -f- et con- Super aspidem et basiliscum ambulabis, et concul-
culcabis leonemet draconem. cabis leonem et draconem.
Quoniam in me speravil, liberabo eum : protegant Quoniam in me speravil, liberabo cum : protegam
eum, quoniamcognovil nomen meum. eum, quoniam cognovitnomen meum.
I« Clamabitd ad me, el ego exaudiam eum : cum ipso Invocabit [Ms. invocavii] me, et ego exaudiam
sum in tribulatione, eripiam eum , et glorificaboeum. eum ; cum ipso sum in tribulatione.
Longiludinedierum replebo eum : el ostendamMi Eripiam eum, et glorificabo cum : longiludine
salulare meum. dierum adimplebo eum, et oslendam illi salulaie
meum.
PSALMUS XGI.
PSALMUS CANTICI, INDIESABBAT1. PSALMUS CANTICI,INDIESABBATI.
Bonumesl confileriDomino: et psallere nominituo, Bonum est confileri Domino : el psallere nomini
Aliissime. tuo, Altissime.
" In Palatin, ms. unice proefigilur et copuloeveru, D c Subjungit idem ms. hic Diapsalma.
pro asterisco, qui toiani hanc pericopen illustrât. In d Minusbene obelum hune Palatinus ms. omillit :
quem locum Augustinus, Hue usque, inquil (id est, reele c
autem quod sequitur ego pronomen lacet.
Et opéra manuum nosirarum dirige super nos), Psal- Coniinenter cum Augustino Veronens. ms. de
mum islum mulii codices habent : sed in nonnullis le- muscipula venanlium, el a verboaspero. Inter scapulus
gilur alius ullimus versus. Et opus manuum nosira- suas obumbrabittibi, ei sub alis ejus sperabis. Ac posl
rum dirige, (lui versui diligentes et docii proenotanl duos versus, dena millia, pro decem,elc.
slellam, quos asleriscos vocanl : quibus significanlea ' Uno verbo tolluni, \>volollenl,abludilVeronens.
quoe in Hebroeo vel aliis interpretibus Groecis repe- ms. ab Augustino: coetera pari ulerque habet con-
riunlur, in Septuaginla vero interpreiaiione non sunl. sensu,. nequandooffendas: aique altero ab hoc versu,
Videsis et quoenos ad finem ilieronymianoeepisioloe eruam eum, pro liberabo, etc., et in fine eximam(Au-
in nostra recensione lit) ad Cypriauum annolamus. guslinus addit eum) el glorificaboeum, longiludine
b Rectius in Palatino est ms. liberabit: malimvcio dierumreplebo eum.
et te, pro me, quod subsequilur, legi.
 291 S. HIERONYMID1VINABIBL10THECA. 292
Ad annunliandum mane misericordiam luam : et A Ad annunliandam [il/s. annunliandum] mane mi-
verilalemluam per noctem. sericordiam tuam : el veritatem luam per noctem.
In decachordo psallerio , cum canlico in cithara. In Bdecachordo psallerio , cum canlico cl cithara.
Quia deleclaslime , Domine, in factura lua : el -r- Quia deleci.isti me, Domine, in factura tua, et in
* in
operibus manuum luarum exsultabo. operibus manuum tuarum exsullabo.
Quam magnificata sunt opéra lua , Domine! nimis Quam magnificata sunt opéra lua, Domine! nimis
profundoefacloesunl cogilationestuoe. profundoe factoesunt cogilationes tuoe.
Vir insipiens non cognoscel, et slullus non inlel- Vir insipiens non cognoscil : et slullus non inlel-
iiget hoec.a ligit ea [Ms. hoec].
Cum exorii fueriul peccatores sicul fenum: el appa- Cum exorientur peccatores sicut fenum : et appa-
ruerint omîtes, qui operantur iniquiialem. ruerint omnes qui operantur iniquiialem : ut inter-
Ul inlcreant in soeculumb -f- soeculi', lu aulem Al- eanl in soeculumsoeculi.
lissimusin oelernum,Domine. Tu aulem Allissimus in oelernum [ils. add. es],
Quoniam ecceinimici c lui, Domine, ', quoniam ecce Domine.
inimici tui peribunt : et dispergenluromnes qui ope- Quoniam ecce inimici tui, Domine, n peribunt : et
rantur iniquiialem. B dispergenlur omnes qui operantur iniquiialem.
Et exalttibitur sicul unicornis cornu meum : et se- El exallabilur sicul unicornis cornu meum ; et
neclus mea in misericordia uberi. senectus mea in misericordia uberi.
El despexit oculus meus inimicosmeos : -f- et * in Et respexil oculus meus inimicos meos : el insur-
insurgenlibusin me malignantibus audiet auris mea. d gentes in me malignantes audivit auris mea.
Justus ul palma florebil : sicut [Ms. ul] cedrus Li- Justus ut palma florebil ; et sicut cedrus Libani
bani mulliplicabilur. [il/s. Libano] mulliplicabilur.
Planlali in domo Domini, in atriis domusDei noslri Planlati in domo Domini, in atriis domus Dei no-
florebunt. stri florebunt.
Adhuc mulliplicabunlur in senecta uberi : et bene Adhuc mulliplicabunlur in seneela uberi : et bene
pa'ientes erunl, ul annunlienl. patientes eiunt, ut annunlient.
Quoniam rectus Dominus Deus noster : el non esl Quoniam justus Dominus Deusnoster : et non est
iniauilas in eo. iniquitas in eo.
PSALMUS XCII.
LAUSCANTICI IPSIDAVID, INDIEANTE SABBATUM, QUANDO G LAUSCANTICI IPSIDAVID, IN ! DIEANTESABBATUM,
eINHABITATA ESTTERRA. QUANDO INnABITATA ESTTERRA.
Dominus regnavit, décorentindulus est : indulus est Dominus regnavit, decorcm induit : induit Domi-
Dominus fortitudinem, cl proecinxitse. nus fortitudinem, el proecinxit se virlulem.
Etenim firmavil orbem -.- lerroe', qui noncommove- Etenim firmavil orbem terroe : qui non commo-
bilur. vebilur.
l'arala sedes tua ex lune : a soeculolu es. -r E * le- Parata sedes lua, Deus, ex lune : a soeculolu es.
vaverunl flumina , Domine-r e ', levaverunt flumina Elevaverunt flumina, Domine, elevaverunt flumina
vocemsuam. f X Elevaveruntfluminajluclus suos ', a voces suas, a vocibus aquarum mullarum.
vocibusaquarum mullarum.
\,: Mirabiles etaliones maris : mirabilis in allis Domi- Mirabiles elaliones maris ; mirabilis in excelsis
nus. Dominus.

» Additur in Palatino ms. Diapsofma. originalibus est libris, verba, quoniam ecce inimici
b Hune quoque obelum idem ms. omitlit, ul el tui: nec tamenvidetur Auguslinus banc repetilioneui
quod sequitur aulem adverbium. Neutrum bene. verborum novisse. Quoesequumur pariler ferme ha-
Devrai pênes Manianoeumlui pronomen , quod bent, in misericordia pingui. El respiciel ( Aug. re-
<••
ex (ide oiiginalium libroruin, ipsiusque Palalini ms. nspexit), oculus meusininimicis meis, et in eis qui in-
suifccimus:deeralauiem in ipso Palatino adverbium surgant in me malignantibusaudiel auris mea. Justus
cccc* ul palma florebil, sicul cedrus quoeest in Libano (Au-
d Subncclit Palatin, ms. Diapsalma: tum allero gusl. lacel voculas quoeesl) mulliplicabilur.Tum al-
ab hoc versu prxïert sequiore manu, in atriis Dei lero ab hoc versu, in seneela piugui (reiiuelur pênes
nostri, voce domus expuncla : alqne hoc quidem oui- August. uberi) el tranquilli erunl, ut annunlienl, quo-
nino verius juxta liebr. lexlum el Grxcum. ma;n reclus Dominus Deus meus : quod pronomen
e Palatinus ms. et Carus, quando fundala est Augustin, lanlum non adlii.
lerra. ' Eadeni pênes Aug^lin. ac Veronens. ms. épi-
f Salis diligcnler in codera ms. prapcsilione E graphe : In diem anle Sabbatum, quando funduta etl
veru iranslixa , verbo levaverunt asleriscus proeponi- lerra. Sed el ipse contextus, induit Dominus fort lu-
lur, ad hune modum X E ', levaverunt flumina, etc. dincm, elc. et proecinctusesl. Elenim confirmavil orbem
B Ms. Veronensis , In decem cordarum psallerio lerroe, Et, Parala esl sedes lua, Deus, ex Mo, el
cum canlicoin cithara : tum unice cum Augustino , a soeculolu es. Tum uno inlcijecto versu, Mirabiles
suspensuroemaris, etc., el, Testimonialua crédita facta
quia jocundasli me, etc., atque allero ab hue versu, sunt
Vir imprudensnon cognoscet,elc. El insequenli, pro- nimis. Domumluam decel sanctificalio, Domine,
de.
spexerunl{k\\%.prospexerint)omnesqui operantur,elin in lovgitudinemdierum.
•'Repelil hic Veronensis ms. quemadmodum
295 LIBER PSALMORUM. 294
Testimonia lua credibiliafacla sunt nimis : domum.A Testimonia tua, Domine, credibilia facta sunt
luam decel sancliludo, Domine, in longiiudinemdie- nimis.
rum. Domum luam, Domine, decet sanctiludo, in longi-
iudinem dierum.
PSALMUS XCIIJ.
PSALMUS a IPSIDAVID ', QUARTASABBATI. PSALMUS IPSIDAVID, QUARTA f SABBATI.
Deus ullionumDominas, Deus ultionumlibère egit. Deus ullionum Dominus, Deus ullionum libère
Exallare qui judicas terram : redde relributionem egit.
superbis. Exaltare qui judicas terram : redde relributionem
Usquequopeccatores, Domine, usquequopeccatores surerbis.
gloriabunlur? Usquequo peccalores, Domine, usquequo pecca-
b Ef\ fabuntur * el', loquenturiniquiialem, X l°- tores gloriabunlur?
quentur ', omnesqui operantur injuslitiam? BPronuntiabunt, et loquentur iniquilatem: loquen-
Populum luum, Domine, humiliaverunt: el hoeredi- tur omnes qui operantur injuslitiam?
lalemluam vexaverunl. I{ Populum luum, Domine, humiliaverunt : et hoere-
Viduamel advenant interfecerunt: el pupillosocci- dilalem luam vexaverunt.
derunt. Viduam et advenam interfecerunt: el pupillos oc-
Et dixerunt, Non videbit Dominus, nec inlelliget ciderunt.
DeusJacob. c El dixerunt : Non videbit Dominus : neque inlel-
Intelligile, insipienlesin populo: el slulii aliquando liget Deus Jacob.
sapile. Intelligile nunc, qui insipienles cslis in populo :
Qui planlavil aurem, nonaudicl? aut qui finxit ocu- et slulii aliquando sapile.
lum, non considérai? Qui plantavit aurem, non audiet? qui finxit oeu-
Qui corripit gentes, non arguet, qui docel hominem lum, non considérai? qui corripit génies, non arguel?
ccienliam? qui docet hominem scientiam?
Dominus scil cogilationeshominum: quoniamvanoe Dominus novit cogitationes hominum : quoniam
sunl. vanoesunt.
Bealus homo, quemA* tu', erudieris, Domine: et Beatus homo, quem tu erudieris, Domine: et de
de legelua docueriseum. lege tua docueris eum, ut miliges eum a diebus h ma-
Ul mitigései a diebusmalis : donecfodiatur pecca- (2 Us, donec fodiatur peccalori fovea.
tori fovea. Quia [Ms. Quoniam] non repellet Dominus ple-
Quianon repellet Dominusplebemsuam : et hoeredi- bem suam : et hxreditatem suam non derelinquet.
lalemsuam non derelinquet. Quoadusque juslilia converlalur in judicium : et
Quoadusquejustilia converlalurin judicium : el qui qui tenent eam? omnes qui recto sunt corde. DIA-
juxta illam? omnes qui recto sunl corde. B -f- DIAP- PSALMA.
SALMA. Quis exsurget mihi adversus malignanles ? aut
Quis consurgelmihi adversusmalignanles?-=-aul ', quis siabit mecum adversus opérantes iniquilatem?
quis slabil mecum adversus opérantesiniquiialem. Nisi quia Dominus adjuvasset me : paulo minus
Nisi quia Dominus adjuvil me : paulo minus hubi- habitaverat in inferno anima mea.
lasselin inferno anima mea. Si dicebam, motus est pes meus: misericordia lua,
Si dicebam : Motusesl pesmeus, misericordialua, Domine,adjuvabal me.
Domine,adjuvabal me. i Secundum mullitudinem dolorum meorum in
Secundum mullitudinemdolorummeorumin corde corde meo, consolalionestuoe,Domine,loelificaverunt
meo, consolalionesluoeloelificaverunlanimam meam. animam meam.

a Pronomen ipsi Palat. ms. tacet.
b Sine obelis Palalinus ms. et Carus, Effabuntur, D
el loquentur: tum pro operantur injuslitiam, reposuit
in eodem ms. sequior manus operanturiniquiialem.
Hebraicecliam esl px.
c Addit hic idem ms. Diapsalma.
û S. ipse Paler ad hune locum in cpistola ad Sun-
niam, etc. : Dicitis in Groeconon esse, lu : etveniui
esl ; sed apud Luiinos propler EÙ©wvt«v posilumest.
Si enim dicamus, Beatus homo, qûem erudieris, Do
mine, compositioniscleganliamnonhabebit.Elquando
dicilur, Domine,et apostrophafil ad Dominum,nihil
nocelsensui, si ponalur et lu.
B Reposuit sequior manus in Palatino ms. conver-
lelur. Qui subsequilur obelus , lum et qui allero
versu aut particuloeprxfigiiur, in eodem ms. desi-
derantur. Denique insequeuti alio, habilavit legilur,
pro habitassel.
f Plurium numéro idem ms. ut et Augustin., Sab-
balorum. In lexlu verba libère egit, sive, ut Au-
gnst. fidenleregit, ab eodem ms. librarii oscitanlia
exciderunt.
s Veronens. ms., Respondent,el e'oquenlur: penns
August. loquentur. Tum uno iolerjecto versu, V»-
duam et pupillos interfecerunt, et proselglumoccide-
runt. Et post duos alios, aut qui fingil (Augustin.
finxit) oculum, non considérai?qui eruelil génies, non
arguel,qui docethominemsapienliam?(Augustin,scien-
tiam) Dominusscil cogilationes,etc.
u Pênes Augustinum et Veronens. ms., a diebus
malignis : tum uno interjecto versu, qui lubeni eam
omnesrectosunl corde,aique alio insequcnli, aut quis
consislelmihi adversus, elc. denique mox, adjuvit,
pro1 adjuvasset.
Proeponunthic iidem libri Domine, quod nomen
ubi subsequenti hemislicbio legilur, lacent.
295 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 0.M
'
Numquid adhoerellibi sedes iniquitalis, qui fingis A Numquid adboeret [Ms. aderil] tibi sedes iniquita-
bborem in proecepto? lis qui fingis dolorem in proeceplo?
Captabunl in animamjusti : el sanguineminnocen- Captabunt in animam justi : et sanguinem innocen-
tent condemnabunl. tera condemnabunt.
Et factus est mihi Dominus in refugium : et Deus El factus est mihi Dominusin refugium : et Deus
meus in adjulorium spei meoe. meus in auxilium spei meoe.
Et reddet illis iniquilatem ipsorum , el in malitia Et reddet '- illis Dominus iniquilates ipsorum : et
eorum a disperdet eos, X disperdet illos ', Dominus in malitia eorum disperdet illos Dominus Deus no-
Deus noster. ster.
PSALMUS XCIV.
•4- LAUSCANTICI b IP-I DAVID ', i LAUSCANTICI IPSIDAVID.
Venite, exultemusDomino: jubilemus Deo salu'.arii Venite, exultemus Domino : jubilemus Deo salu-
nostro. tari [Ms. salvalori] noslro.
Proeoccupemusfaciemejus in confessione: -i- et ', Proeoccupemus faciem ejus in confessione : et in
in psalmisjubilemus ei. psalmis jubilemus ei.
Quoniam Deus magnus, Dominus, el rex magnui! B Quoniam Deus magnus [Ms-,add. est] Dominus, et
super omnesdeos. rex magnus super omnes deos.
Quia in manu ejus c sunl omnes fines lerroe: el al- Quoniam non repellet Dominus plebem suam ,
tiludines montium ipsius sunt. quia [il/s. quoniam] in manu ejusk sunt omnes fines
d Quoninm ipsius esl mare , et ipse fecit illud : e\( lerroe : el altiludines montium ipse conspicit.
siccammanus ejus formaverunt. Quoniam ipsius est mare, et ipse fecit illud : et
'
Venite , adoremus, et procidamus, e el ploremus; aridam fundaverunt manus ejus.
anle Dominum, qui fecit nos : quia ipse esl -h Domi- Venite, adoremus, et procidamus ante Deum ,
nus ', Deus noster. \ ploremus coram Domino, qui fecit nos : quia ipse
Et nos populus pascuoeejus, el ovesmanus ejus ; est Dominus Deus nosler, nos autem populus ejus ,
hodie si vocemejus audieritis, nolite obdurare cordai et oves pascuoeejus.
veslra. Hodie si vocem ejus audieritis : nolile obdurare
Sicut in irrilalione secundum diem tenlaiionis ini corda veslra.
deserlo. Sicut in exacerbaiione secundum diem tenlaiionis
Ubi tentaverunl me paires vestri, probaverunl f •* in deserlo, ubi tentaverunl me patres vestri : pro-
me ', et viderunt opéra mea. G baverunt, et viderunt opéra mea.
Quadraginta annis offensus sui generalioniMi, el! Quadraginta annis proximus fui generationi huie :
dixi : Semper £ Iti errant corde. et dixi : Semper lu errant corde.
El isli non cognoveruntvias meas, ul juravi in irai Ipsi vero non cognoverunt vias meas, quibus ju-
mon • .«"inlroibuntin reauiem meam. ravi in ira mea : si inlrniliunl in remiiom me.im.
PSALMUS XCV.
* QUANDO DOMUS /EDIFICABATUR POSTCAPTIV1TATEM \ CANTICUM ! DAVID, QUANDO DOMUS .EDIFICADATUR POST
CANTICUM IPSIDAVID. CAPTIVITATEM.
Cantate Dominocanlicum novum: cantate Domino, Canlale Domino canticum novum, cantate Domi-
omnis terra. no , omnis terra.
Cantate Domino, h -r- el ', benedicitenomini ejus , Cantate Domino, et benedicite nomen ejus, bene
annuntiate de die in diem salutare ejus. nunliale de die in diem salulare ejus.
a Proeposilionemprioris verbi disperdet Palatinus clesiarum usu.
ms. obelo proenolat. k Verba sunl omnes, Veronens. ms.
oeque atque
b Tacet idem ms. pronomen ipsi. Auguslinus tacenl : legunt porro ipsius sunt, pro ipse
« llic quoque sunt verbum idem ms. lacet, neque conspicit. Nec nisi uno atque allero verbo in rcliquis
in ipso tamen Groecotcxlu habelur. dissentiunl, el aridam (pênes Augustin, addiiur/er-
d Immerilo Matlianoeusadverbium Quoniamobelo ram) manus ejus finxerunt, Venile adoremus, et pro-
confédéral , quod hic pariler, atque superiori sternamur (Augustin, procidamus; fallilur enim Ve-
proxime versu , in Hebroeo, "it»N, vocabulo reso- Y)ronensis Psalterii editor , qui cum eo asserit Augu-
nat. Nos deamovenda illa nota Palatinus ipse ms. stinum conseniire in hoc verbo j ei et ploremusante
adnionuit : in quo proelerca sieen,pro siccam legitur. Dominum, qui fecit nos : quoniamipse est Dominus
e Hune , et qui proxime scquiiur , obelum idem Deus noster : el nos (Aug. nos autem ) populus pas-
ms. baud tamen nunc recte, omiitit. cuoe ejus , el oves in manus (Augustin, recte ma-
1 Neque hic bene asteriscum in Palatino ms. se- nuum ) ejus. Tum uno interjeclo versu , Sicul in
quior manus induxit. amaricalione : quo de vocabulo superius diximus
KVoculamht. quoeneque in Groecoest, el subse- ad Psalm. LXVatque alibi. Denique in fine, semper
quenli versu pronomen meas, idem ms. ignorât. isli errant corde. El ipsi non cognoverunt, etc.
b Rectius cum obelo ipsam et copulam Palatin. 1 In Veronensi ms. Canlicum ipsi David,
quoeta-
m?, proelermiuit. men verba reliquoeinscripiioni , ut est in Gallicano,
» Veronens. liber, El reddet ipsis Dominussecun- postponuntur. In lextu allero versu, CantateDomino,
dum iniquitaiem (August. opéra) eorum, el secundum benedicitenomenejus, bene nunliale diemex die salu-
malitiam eorum, etc. lare ejus : quemadmodum et pênes Augustinum.
iRomana hujus Psalmi editio est in quotidiano cc-
297 LIBER PSALMORUM. 293
Annuntiate inter génies gloriam ejus : in omnibusA e Annunliale inter gentes gloriam ejus : in omni-
populis mirabilia ejus. bus populis mirabilia ejus.
Quoniam magnus Dominus, et laudabilis nimis : Quoniam magnus Dominus , et laudabilis nimis
a
terribilis est super omnes deos. [Ms.valde] : terribilis est super omnes deos.
Quoniam omnes dii genlium doemonia: Dominus Quoniam [ il/s. quia ] omnes dii gentium , doemo-
anfem coelosfecit. nia : Dominus autem coelosfecit.
Confessioet pulchriludo in conspecluejus : sancti- Confessio etpulchritudo in conspeclu ejus : sancli-
monia et magnificenliain sanctificationeejus. b las el magnificentia in sanctificationeejus.
Afferte Domino, palrioe gentium, offerte Domino Afferle Domino, patrioe gentium, afferle Domino
gloriam et honorent : afferte Domino gloriam nomini gloriam et honorent : afferle Domino gloriam no-
ejus. mini ejus.
Tollite hostias, et introile in alria ejus : adorate Tollite hostias , et inlroile in atria ejus : adorate
Dominumin alrio sancto ejus. Dominum in aula sancla ejus.
Commoveatura facie ejus universa terra : dicite in Commoveatur a facie ejus universa terra : dicitc
gentibus, -f- quia ', Dominusregnavit. in nalionibus , Dominus regnavit f a ligno : el-
B enim correxit orbem terroe, qui non commovcbi-
tur.
Etenim correxit orbem « terroe, qui non commovebi- Judicabit populos in oequilate : Ket gentes in ira
lur : judicabil populos in oequilate. sua.
Loelenturcoeli,el exsullet terra, •*•cum ', moveatur Loetentur coeli, et exsullet lerra : moveatur mare
mare, et plenitudo ejus : gaudebunt campi, et omnia et plenitudo ejus.
quoein eis sunt. Gaudebunt campi, et omnia quoein eis sunt : tune
Tune exsultabunt omnialigna silvarum a facie Do- exsultabunl omnia ligna silvarum ante faciem Do-
mini , quia venit, quoniamvenit judicare terrant. mini, quoniam venit, quoniam venit judicare ter-
ram.
"
Judicabit orbem •*- lerroe\ in oequilate : el popu- Judicabit orbem terroe in oequilate, et populos in
los in verilate.sua. verilale su».
PftATMTTS 'SfrVI
-r- d HUICDAVID, QUANDOTERRAEJUSRESTITUTA EST* G h PSALMUS DAVID, QUANDO TERRA EJUSRESTITUTA EST.
Dominus regnavit, exsullet terra : loelenturinsuloe Dominus regnavit, exsultet terra : loelentur insu-
multoe. loemultoe.
Nubes, el caligo in circuilu ejus : juslilia et judi- Nubes, et caligo in circuilu ejus, juslilia et judi-
cium correclio sedis ejus. cium correclio sedis ejus.
Ignis ante ipsum proecedel: et inflammabit in cir- Ignis anle eum proeibit : et inflammabit in circui-
cuilu inimicosejus. lu inimicos ejus.
Illuxerunt [Ms. adluxerunl] fulgura ejus orbi -f- Illuxerunt fulgura ejus orbi terroe : vidit, et com-
terroe ', vidit, et commotaest terra. mota est lerra.
a Verbum substanlivum obelo proenotal Palatin, linelur. Ergo, inquam ego, et quoemodo laudavimus
ms.; in Hebroeopro eo est niN , Me. alia, eaque invicem diversa Psalteria , Italam ver-
b Subjungit idem ms. Diapsalma. sionem exhibent, siquidem et leciionem liane ser-
0 De more debuisset nomini terra proeponi obe- vant. Nugoe, addit vero ille, Quare in IIebraico quo-
lus, neque enim in archelypo hic plus est quam ban. que texluprimumexslilisseeus vocesnullus dubito. Hoec
Vide quoesuperius bac de re diximus. vero levissima conjectura esl, quam jamdiu olim
d Palatinus ms. -t- Ipsi David, et, restitula est docli viri exsufflaruni : et qui Hebraice sciunt, et
ei. j. codicem Hebraicum tractant, ferme eliam sciunt eas
c Prius istud hemistichium , Annuntiate inter gén- " ibi voces non exstilisse. Sed hoec persequi, nostri
ies gloriamejus, ul et illud quatuor abhinc versibus , non est institua : maxime cum non modo a suis co-
Tollite hostias, et inlroile in alria ejus , quod sequior dicibus, sed eliam e Groecis( scilicet omnibus ) ea
manus suffecit, Veronensis antiquarius, ejusdem verba Hebroeosin crucis odium erasisse, sibi editor
vocis ejus recursu deceptus, solemni librariorum ille persuaserit.
B Isthoecverba el gentes in ira sua, quoe neque Au-
lapsu proetermisil. Legit porro hoc ipso versu , in
alrio sancto , pro aula sancla, juxta Augustinum. gustin, in suo novit exemplari, Veronens. ipse ms.
f Addunl bas voces a ligno pleraque alia post Ro- reposuit. Coeleracum Augustino legit, jocundenlur
manum Laiina Psalleria , Golhicum, Carnutense, coeli,et exsultet terra, commoveaturmare, elc; et in
fine, orbem terrarum, pro terroe.
San-Germanense, etc., et quod nemo neseil, ac rei h Augustinus ait : Inscribit Psalmus, Ipsi David,
capui est, ea omnia, quibus usi sunt veteres Lalini cum terra ejus, etc., atque ita adamussim in Vero-
Patres, Terlullianus , Liclantius , Arnobius , Au- nensi est ms. qucraadmodum et in lextu jocunden-
gustinus, Cassiodorius, Léo papa, atque alii, quos lur, pro loetentur,et secundo versu, difectio, pro cor-
recense! qui liane iransla'.iliam ac vulgo notissimam reclio : atque altero ab hoc, Apparuerunl fulgura
disputationem inierunt. Sunt porro hoe voces et in ejus, etc.; quod enim lua in Veronensi legilur, ma-
Veronensi ms. quod nihil equidem miruin est : mi-
rum immo esset, si desiderareniur. Ex hoc autem riil'estumlibrarii est vitium. Denique ftuxerunt a fa-
cie Domini, a facie Domini omnis lerra, pro lerroe, ut
ipso nuperus ejus Editor libri contendit, Italam , ul est pênes Augustinum.
vocal versionem manifesio esse, quoein eo conti-
PATUOL.XXIX. . 10
299 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 500
Montessicut cera fluxerunl -i- a facie Domini ', a A Montessicut cera fluxerunt anle faciem Domini:
facie Dominiomnis terra. a facie DominiIremuil omnis lerra.
Annuatiaverunlcoelijuslitiam ejus : et viderunt om- Annuntiaverunt coeli juslitiam ejus : et videmnt
nes populi gloriamejus. omnes populi gloriam ejus.
Confundantur omnes qui adorant' sculplilia : a el Confundantur omnes qui adorant sculptilia : el
quiglorianlur in simulacris -t suis [il/s. lac. cl] qui glorianlur in simulacris suis.
Adorateeum, omnesangeli -f ejus ', audivit, el loe- Adoralc eum, omnes angeli ejus, audivit, et loe-
lala est Sion. lala [il/s. jocundala] est Sion : et exsullaverunt fi-
El exsultaverunt filioe Judoe, propler judicia tua, lioeJudoe,propler judicia tua, Domine.
Domine.
Quoniam tu Dominus allissimus super omnem ter- Quoniam tu es Dominus allissimus super omnem
rant; nimisexaltants es super omnesdeos. terram ; nimis exallatus es super omnes deos.
Qui diligltis Dominum, odile malum: cnstodil -f- Qui diligilis Dominum, odile e malum : cuslodit
Dominus', animas sanctorum suorum, de manu pec- Dominus animas servorum suorum, el de manu pec-
catoris liberabit eos. catoris liberavit eos.
Lux orta estjusto : et redis corde loelilia. B Lux oria est justo : et redis corde loelitia.
Loelamini,justi, in Domino: elconfileminimemorioe Loetamini,justi, in Domino: eteonfiteminimemo-
sanclificationisejus. rioesanclilalis ejus.
PSALMUS XGVII.
-v- b IPSIDAVID * PSALMUS IPSIDAVID.
'PSALMUS
Cantate Domino canlicum novum: quia mirabilia Cantate Dominocanticum novum : quia [il/s. quo-
fec.l. niam] mirabilia fecit Dominus.
Salvavit sibi dexlera ejus, et brachium sanclum f Salvavit eum dextera ejus, et brachium san-
ejus. clum ejus.
Noium fecit Dominus salulare suum : in conspectu Notum feeil Dominus salutare suum : ante con-
gentium revelavitjuslitiam suam. speclum gentium revelavit juslitiam suam.
Rccordalusest misericordioesuoe,el verilalissuoedo- Memor fuit misericordioesuoes Jacob, el verilalis
nna Israël. suoedomui Israël.
Viderunt omnes termini lerroesalutare Dei noslri. G Viderunt omnes fines terroe salulare Dei nostri :
Jubilate Deo omnis lerra : cantate, ei exsultale, et jubilate Deo omnis terra : canlale, et exsullate, et
psallile. psallile.
Psallile Dominoin cithara, -i- in cithara ', et voce Psallile Deo noslro in cithara, et cithara, el voce
psalmi in tubis c -ï- ductitibus ', et voce luboeeorneoe. psalmi in tubis ductitibus : et voce luboecome.c :
Jubilale in conspeclurégis Domini : moveaturmart jubilale in conspeclu régis D,imino.
el plenitudoejus, orbis -r terrarum ', et qui habitant Moveatur mare et pleniludo ejus, orbis terrarum,
in eo. et universi qui habitant in ea.
Flumina plaudenl manu simul, montes exsultabunt Flumina plaudent [Ms. plaudéanf] manibus in
a conspectuDomini: quoniam venitjudicare terrain. idipsum, montes exsultaverunt anle faciem Domini:
quoniam venit, quoniam venit judicare terram.
Judicabit orbem-f- terrarum ', in juslilia: etpopulos Judicabit orbem terroe in juslilia, et populos in
in oequita'.e. oequilale.
PSALMUS XP.VTIT
-f- PSALMUS d IPSIDAVID *
D PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID].
Dominus regnavit, irascantur populi : qui sedel su- Dominus regnavit, irascantur populi : qui sedes
per cherubim, moveaturlerra. super cherubim, moveatur lerra [Ms. commoveatur
mare].
a Tacet Palatin, ms. el copulam, quoeneque in ipso unus Veronensis, animas
justorum suorum, de manu
Groecolexlu habelur. Addit cl in Une versus Dia- peccatorumeruet eos : ac rursum cum Augustino, re-
psalma. Quoeprxlerea subsequenli versu pronomini dis cordejocundiiat. Jocundaminijusti, etc.
ejus pracfigUu;obelinota, in eodem ms. el Cari edi- f Unicecum Augustino Veronensis ms., Sanavil
lione desideralur. ei dextera ejus.
b Atque hic malc idem ms. nomen David unice B Nomen Jacob hic abundare S. ipse Paler iu
ob^lo proenolat. ad Sunniam et Fretelam docet. Mox pro do-
c Minus bene Palatin, .ms. hic obelum proelcr- episl. mui, habel ms. Veronens. domus. Tum allero ab
miitit, et Diapsalmain fine versus subneclit : démuni hoc versu, Psallile Domino in cithara, in cithara :
subsequenti versu, Domino proelert secundis curis, et pressais Augustino, régis Domini. Commoveatur
prod Domini. mare, et plenitudoejus, orbis lerroe, et omnesqui habi-
Tacet idem ms. pronomen ipsi: in texiu aulem, tant in eo (August., ea). Denique, Montesexsultubiiui,
qui* s-des legit, pro sedel. pro exsultaverunt,etc.
Veronensis cum August., odile malignum : lum
301 LIBER PSALMORUM. 3 2
Dominusin Sion magnus : et excelsus super omnesA Dominus in Sion magnus : ei excelsus « super
populos. omnes populos.
* ' Confileantur nomini
Confileanlur nomini luo magno, -f quoniam ter- tuo magno et terribili, quo-
ribile et sanclumest : et honor régisjudicium diligil. niam sanclum esl ; et honor régis judicium diligit.
Tu parasli direcliones: judicium et juslitiam in Ja- Tu parasli oequitatem: judicium el jusihiam in
cob lu fecisli. tt Jacob lu fecisli.
Exaliale DominumDeum noslrum, et adorate sca- Exaliaie Dominum Deum noslrum : et adorate
bellumpednm ejus : -f quoniam ', sanclumest. scabellum pedum ejus : quoniam sanclum est.
Moyses el Aaron in sacerdolibus ejus : et Samuel Moysesel Aaron in sacerdolibus ejus : el Samuel
inler eos, qui invocant nomenejus. inler eos, qui invocant nomen ejus.
Invocabant Dominum, et ipse exaudiebat eos : in Invocabant Dominum, et ipse exaudiebat eos : et
cotumnanubis loquebalur ad eos. in columna nubis loquebalur ad eos.
Cuslodiebanltestimonia ejus : et proeceptum,quod Cuslodiebanl testimonia ejus : el proecepta ejus,
dédit illis. quoe dederat f illis.
Domine Deus noster, lu exaudiebas eos : Deus -i- Domine Deus noster, tu exaudiebas eos : Deus,
tu * propilius fuisti eis%et ulciscensin -~ omnes ', ad- B tu propilius fuisti illis, et vindicans in omnia sludia
inventioneseorum. eorum.
Exallate Dominum Deum noslrum, el adorate in Exallate Dominum Deum nostrum , et adorate in
monte sanclo ejus : quoniam sanctus Dominus Deus monte sancto ejus : quoniam sanctus est Dominus
noster. Deus noster.

PSALMUS XCIX.
PSALMUS INCONFESSIONE. PSALMUS « DAVID IN CONFESSIONE.
Jubilale Deo, omnis terra : servile Domino in loe- Jubilate Deo, omnis terra : service Domino in
lilia. loetilia.
Inlroile in conspeclu ejus, in exsullalione. InIrate in conspectu ejus , in exsullalione : sci-
Scitole quoniam Dominus ipse k estDeus: ipse fecit tole quod [Ms. quoniam] Dominus ipse esl Deus :
nos, el non ipsi nos. ipse fecit nos, et non ip.~inos.
Populus ejus , et oves pascuoeejus , inlroile portas Nos aulem populus ejus, et oves pascuoeejus :
ejus in confessione, alria ejus in humais, confitemini intrate portas ejus in confessione, alria ejus in bym-
Mi. nis confessionum.
Landate nomen ejus, quoniam suavis f *- est' Do- G Laudate nomen ejus, quoniam [JKs.quia] suavis est
minus, in oelernummisericordia ejus: et usque in ge- Dominus, in oelernummisericordia ejus : el usque
nerationeet generationemveritas ejus. in soeculumsoeculiveritas ejus.

PSALMUS G.
PSALMUS -r- IPSI', DAVID. PSALMUS DAVID [il/s. IPSIDAVID].
Misericordiamel judicium canlabo libi, Domine. Misericordiam et judicium canlabo tibi, Domine :
Psailam d -f- ei * inlelligam in via immaculala: psailam , et inlelligam in via immaculala, quando
quando venies ad me? venies ad me?
* Per ', ambulabamininnocenlia cordis mei, in me- b Perambulabam in innocenlia cordis mei, in
dio domusmeoe. medio domus tuoe.
Non -r- pro ', ponebamanle oculos meos rem inju- Non proponebam anle oculos meos rem malatn,
slam : facientesproevaricationesodivi. facientes proevaricationes odivi : et non adhoesit
mihi cor pravum.
» Hic ilerum Diapsalma idem ms. addit : subse- DomineDeus noster, tu exaudisti eos, etc., vindicans
quenli aulem versu obelum, quem respuil et Carus,. in omnes affeclioneseorum. Deinde solus Veronens.
omittii. adorate moulem sanclum ejus, quoniam sanctus Do-
b Verbum substanlivum, quod in Groecoquidem, minus.
non aulem et in Hebroeohic rcsonal, Palatinus ms. e Tacet cum Augustino Veronens. ms. hic nomen
D David; legit vero in textu , in jocundilale, pro loeti-
< Hic vero idem ms. ipsum verbum est, xque at- tia : atque altero ab hoc versu, intrate in portas ejus
que obelum cum originalibus libris ignorât. in confessione, atria ejus in lujmnis confiteminiei :
d Sine obelo , baud tamen recte , idem ms. hic denique in fine, et usque in generationemel genera-
legil. tionemverilas ejus.
e Plus habet Veronens. ms. : est super omnes po- h lkleni pari consensu libri hic, Deambulabam,et
pulos. Confileanlur omnes nomini luo magno : lum subsequenli versu, pmvaricationem odio habui, elc.
juxta Augusiinum, quoniam lerribile et sanclum Deinde, Cum declinarel a me malignus, non cogno-
esl, etc. Et in fine alterius ab hoc versiculi, quo- scebam, detrahenlem proximo suo occulte, hune per-
n'.anisanctus esl, ac deinde, et Samuel in his qui in- sequebar. Superbo oculoet insatiabili corde, huic non
vocant, etc. çomescebar.
f lterum cum Augusiino idem ms. : quoedédit eis.
503 S. HIERONYMID1V1NABIBLIOT1IECA. 504
Non adhoesitmihi cor pravum : declinantema me ,A Déclinantes a me malignos non agnoscebam; de-
malignumnon cognoscebam. lrahentem adversus proximum suum occulte, hune
Delrahentemsecretoproximosuo, hune persequebar. persequebar.
Superbo oculo, el insaliabili corde , cum hoc non Superbo oculo , et insaliabili corde; cum hoc si-
edebamj mul non edebam.
Oculi mei ad fidèles lerroe, ul sedeanl mecum: am- Oculimei super fidèles lerroe, [ ut sedeant Iii me-
bitionsin via immaculala, hic ministrabat. cum : ambulans in via immaculala, hic mihi mini-
strabat.
Non habitabil in mediodomus meoe-f- a qui ', facil Non habitabil in medio domus meoequi facil su-
superbiam: qui loquitur iniqua, non direxilin con- perbiam : qui loquitur iniqua , non direxit in con-
speclu oculorummeorum. spectu oculorum meorum.
In malutino inlerficiebamomnes peccatores terroe: In matulinis inlerficiebamomnes peccatores lerroe:
ul disperderemde civilaleDominiomnesopérantesini- ut disperdam [il/s. aid. eos] de civitate Domini om-
quitalem. nes qui operantur iniquilatem. ,

PSALMUS CI.
ORATIO PAUPERIS , CUMb ANXIUS FUER1T , ET CORAM
DOMINO EFFUDER1T PRECEM SUAM.
Domine, exaudi orationemmeam: et clamor meus
ad te veniat.
Non averlas faciem tuam a me : in c -i- quacumque',
die tribulor, inclina ad me aurem luam.
In quacumquedie invocavero-i- le', vclociterexaudi die invocavero te, volociler exaudi me.
me.
Quia defecerunt sicul fumus dies mei ; el ossa mea
sicut cremiumaruerunt.
Pcrcussus d sum ut fenum, et aruil cor meum:quia
oblitussum comederepanem meum.
A vocegemilusmei, adhoesitos meumcami meoe.
Similis factus sum pelicano solitudinis: factus sum
sicul nyclicorax[M&.neclicorax]in domicilio.
Vigilavi,el factus sumsicul passersolilariusin leclo.
Tola die exprobrabunl mihi inimici mei -r- et * qui
laudabant me, adversumme jurabant.
Quia cinerem lamquam panem manducabam : et
0 polummeum cum flelu miscebam.
A facie iroe et indignationis tuoe: quia elevansalli-
sisti me.
Dies mei sicut umbra declinaverunt: et ego sicut
fenum arui.
Tu autem , Domine, in oelernumpermanes: el me-
moriale tuum in generationem, el generationem.
B ORATIO B PAUPERIS, CUMANXIATUS FUERIT , ET CORAM
DEOEFFUDER1T PRECEM SUAM.
Domine, exaudi oraiionem meam : et clamor
meus ad le perveniat.
Ne averlas faciem luam a me : in quacumque die
tribulor, inclina ad me aurem tuam: in quacumque
Quia defecerunt sicut fumus dies mei : el ossa
mea sicul in frixorio confrixa sunt.
Percussus sum sicut fenum , el aruil cor meum,
quia [Ms. quoniam] oblitus suin manducare panem
meum : a voce gemilus mei, adhxserunt ossa mea
carni meoe.
Similis faclus sum pelicano in soliltidiue , et fa-
h
C ctus sum, sicut nyclicorax in domicilio: vigilavi,
et factus sum sicut passer l unicus in oedificio.
Tola die exprobrabanl i me inimici mei : et qui
me laudabant, adversus me jurabant.
Quia cinerem sicul panem manducabam : et po-
lum meum cum flelu lempcrabam.
A facie iroe et indignationis luoe: quia elevans
elisisti me.
Dies mei sicut umbra declinaverunt : et ego sic-
ul \Ms. velui] fenum arui.
Tu aulem, Domine, in oelernum permanes, et
memoriale tuum in soeculumsoeculi.

a Sine obelo Palatinus ms. et Carus pronomen hoc: D habitat in solitudine , factus sum sicul nyclicoraxin
legunt. parielinis : vigilavi, et faclus sum sicut passer singn-
b In Palaiino ms. cum anxialus fueril, et ad Do- taris in leclo. Hue refer solidam Hieronymi dispu-
minum precem -f- ef '. fuderit. lalionem in hune versum, lolum fere numerum
c Minus reele idem ms. et Carus obelum hune 03 Epistoloead Sunniam etquoe Frcielam lenet.
omilluni. Subsequenli vero Palatin, ms. addit Dia- h De bac voce nyclicorax plura dissent Hierony-
psalma. mus in sua epist. Videsis observaiiones Prodromi
d Reposuit sequior manus in eodem ms. Perçus- nostri ad hune locum. MART.
sus est. 1 lia antiquos Latinorum codices fuisse inlerpre-
c Idem Palatinus ms., et poculummeum, etc. lalos agnoscit idem Hieronymus. MART.
f Ms. Veronensis, ut simulsederent: atque allerc i Veron. cum August. exprobrabant mihi inimici
versu, iVonhabitabat in medio domus meoefaciem lum, mei : Quoniamcineremsicut panem manducavi,
superbiam, loquens iniqua : ferme cum Augustino, et polummeumcum flelu miscebam.A facie iroe luoe
ut et in fine, omnesopérantesiniquilatem. cl indignationis tuoe,quoniamelevans, pencs August.
B Ferme cum Augustino Veronensis ms., Oratiii tevasti. Ilinc duobus inlerjectis versibus, Tu vero,
inopis cum loediumpalerelur (August., angerelur)elil t Domine,inoelernummânes, el memoriale luum in ge-
conspectu Dominieffudit precem suam. Exaudi, Do- nerationemel generationem.Tu exsurgens misereberis
mine , orationem meam: mox cito, pro velociter. E : Sion, quoniamveiiit(\i\guM\\.verbum hoc lacel) (em-
post alium versum. Percussion est sicul fenum, e ; pus, ut miserearisejus (vcl ei) quoniamvenit tempus.
subsequenli alio , Similis factus sum pelicano, qu i
305 l LIBER PSALMORUM. 306
Ta exsurgens misereberis Sion : quia tempus mi- A Tu exsurgens misereberis Sion : quia venit tem-
screndi » ejus, X f/uiaven't tempus. pus miserendi ejus.
Quoniam', placuerunt servis luis lapides ejus , et Quia [il/s. quoniam] beneplacitum habuerunt
lerroe ejus miserebuntur. servi lui lapides ejus : et s terroe ejus misercbuniur.
Et timebunlgentesb nomen tuum, Domine: et om- Et timebunt gentes nomen luum, Domine : et
nes reges terroegloriam luam. omnes reges terroe gloriam luam.
Quia oedificavitDominusSion : el videbilur in glo- Quoniam oedificabit [il/s. oedificavit] Dominus
ria sua. Sion : el videbilur in majesiale sua;
Respexit in orationem humilium : et non sprevit Et respexit in orationes pauperum : el non spre-
precem eorum. vit preces eorum.
Scribanlur hoecin c generatione altéra : el populus Scribantur hoec in generatione altéra : el popu-
qui creabilur, laudabit Dominum. lus qui creabilur, laudabit Dominum.
Quia prospexit de excelso sanctosuo ; Dominus de Quoniam prospexit de excelso sancto suo : Domi-
coeloin terram aspexit. nus de coelo in terram prospexit.
Ul audirel gemilus compedilorum: ut solveret filios Ut audiret gemitum vrnculatorum : et solvat filios
interentptorum. B intcremplorum.
Ul annunlienlin Sion nomen Domini : el laudem Ut annunlietur in Sion nomen Domini : et laus
ejus in Jérusalem. ejus in Jérusalem.
In conveniendopopulos in unum , et reges ut ser- In convertendo populos in unum, et régna ut ser-
viant Domino. viant Domino.
Responditei in via virlulis suoe: paucilatemdierum Respondit ei in via s virlulis suoe, paucilatem
meorumnuntia mihi. dierum meorum enuniii mihi : et ne revoces me in
Ne revoces me in dimidio. dierum meorum : in dimidio dierum meorum, in soeculum soeculi anni
generationemet generationemanni tui. tui.
*
Initio d -=-tu Domine terrain fundasti : et opéra Initio terram lu fundasti, Domine, et opéra ma-
manuumtuarum * sunt ', coeli. nuum tuarum sunl coeli.
Ipsi peribunt, lu aulem permanes : et omnessicut Ipsi peribunt, tu autem permanebis, et omnes ut
tieslimenluinveterascent[ Ms. veterascunt]. veslimentum veterascent [Ms. veterascunt] : et
" Et sicut opertoriummutabis eos, et mulabunlur: lu sicut mutabis eos, et mutabunlur.
opertorium
autem -f- idem * ipsees, et anni tui non déficient. Tu autem idem ipse es, et anni lui non déficient.
Filii servorum luorum habilabunl: et semeneorum C Filii servorum tuorum inbabilabunt ibi : et semen
in soeculumdirigelur. eorum in soeculumsoeculidirigelur.
PSALMUS CIL
*
W-IPSI DAVID. PSALMUS [il/S. IPSl]DAVID.
Benedic, an'ma mea , Domino: et omnia quoe intra Benedic, anima mea, Dominum, et omnia inte-
me sunl, nominisancto ejus. riora mea nomen sanclum ejus.
Benedic, anima mea , Domino, el noli oblhisci Benedic, anima mea, Dominum : et noli oblivisci
omnesretribuliones ejus. omnes retribuliones ejus.
Qui propiliatur omnibusiniquitatibustuis : qui sanat Qui propilius fit omnibus iniquitatibus tuis : qui
omnesinfirmilatestuas. sanat omnes languores luo3.
Qui redimit de inlerilu vitam luam : qui coronal le Qui b redimil de intérim vitam tuam : qui saliat
in misericordiaet miserationibus. in bonis desiderium tuum.
a MalcPalat. ms. pronomini ejus obelum proefigit, suoe, exiguitatemdierum meorumannunlia mihi, ne
extera sine asterisco legit. D revoces nie ( quod pronomen a Veronens. ms. exci-
b Sccundts curis repnsitum in Palat. est ms. time- dit ) in dimidiodierum meorumin generatione, et gr-
bunl génies nomenDomini: ad Groecum codicis Ale- * neraiione ( Augustin., generationum) anni lui. In
xandrini, TKl'ôvvjTÔovofiaKvjuou.Insequcnli eliam principio, Domine, terrant fundasti, ubi Augustin,
versu, oedificabil,pro oedificavit,proefert idem ms. ordincm impressoehic leclionis proefert. Coelera pari
cum G. oixoSopitrsi. denuo consensu, lu autem permanes, et omnes sicul,
c Idem ms., in generationemalleram. elc. Et, Tu veroidem ipse es. Demum postremo versu
d Unice, nec tamen rcclc , pronomen tu in Palat. voces ibi el soeculipariter lacent.
ms.* veru iransverberat. !l Inversum in Romana edilione borum versuum
Neque hic recte apud Carum Et copula obelo ordincm Veronensis juxla Augustinum ms. ad hune
proenotalur, a quo nomen idem tum eximit Palat. modum, gpaucis quoque mutatis verbis, resliiuit :
ms. qui et in fine addit Diapsalma. Qui redimet de corruplione vilam luam : qui co-
f August. et Veronens. ms. pulveris, pro lerroe, et ronal te in miseralione et misericordia. Qui saliat
post unum versum, videbilurin gloria sua. Respexit in bonisdesideriumluum : renovabilur sicut aquiloe,
in orationemhumilium , et non despexilprecemeorum. etc. Deindesolus Veronensis, injuriant accipienlibus.
Scribantur hoecin generationem alleram : Et mox, Notas fecisti vias tuas Moysi, elc. Miserator el mi-
Quoniamprospexitex alto sancto suo, elc. Denique, sericors Dominus, lonqanimis et mullum misericor-
Ul audirel gemitumcompedilorum, ut solvat filios dioe: quo demum postremo versu cum Augusiino
i. orlificatorum. consentit.
t'Rursum cum^August,idem ms., in via forlitudinh
307 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 308
Qui replet in bonisdesideriumtuum : renovabituiA Qui coronat te in miseraiione et misericordia : re-
ut aquiloejuventus lua. novabilur sicut aquiloejuventus tua.
Faciens misericordias Dominus, el judicium om- Faciens misericordiasDominus : el judicium om-
nibus injuriam palienlibus.a nibus injuriam palienlibus.
Notas fecit vias suas Moysi: filiis Israël voluntalei Notas fecit vias suas Moysi : filiis Israël volun-
suas. lales suas.
Miserator el misericors Dominus, longanimis ei Misericorset miserator Dominus, paliens et mul-
mullummisericors. lum misericors.
Non in perpetuumirascelur: nequein oeternumcorn- Non in finem irascelur ; neque in oeternumîndi-
minabitur. gnabilur.
Non secundum peccata nostra fecit nobis: neque Non secundum peccata nostra fecit nobis : neque
secunduminiquilates nostras retribuil nobis. secundum iniquilates nostras retribuil nobis.
Quoniam secundum altitudinem coelia terra, cor- Quia [il/s. quoniam] secundum altitudinem coeli a
roboravitmisericordiamsuam super timentesse. terra, confirmavit Dominus misericordiam suam
super timentes eum.
Quantum distal ortus ob occidenle: longe fecit a B Quantum distat oriens ab d occasu : elongavil a
nobisiniquilatesnostras. nobis iniquilates nostras.
Quomodo miserelur pater filiorum, miserlus est Sicut miscretur paler filiis, ila [Ms. sic] miserlus
Dominus limenlibusse, quoniamipse cognovitfigmen- est Dominus limenlibus se : quia [il/s. quoniam]
tum noslrum. ipse fecit figmentumnoslrum.
Recordalusesl, quoniampulvis sumus: homosicul Memenio,Domine, quod pulvis sumus, homo sic-
fenum dies ejut : lamquamflos agri sic efflorebit. ut [il/s. tamquam] fenumdies ejus [ Ms, illius ] : el
sicut flos agri ila efflorebit [Ms. florebil].
Quoniamspirilus perlransibit in Mo, el non sub- Quia spiritus pcrlransiit ab en, et non erit : et
sistel : el non cognoscelamplius locumsuum. noncognoscet amplius locum suum.
Misericordiaautem Domini ab oeterno, et usque in Misericordiaaulem Dominia sxculo est, et usque
oelernumsuper timenteseum. in soeculumsoeculisuper timentes eum.
Et juslilia illius in filios filiorum, his qui servant Et justilia ejus super filios filiorum, custodienti-
testamentumejus. bus leslamentum ejus : et memoria retinenlibus
Et memores sunl mandalorum ipsius, ad facien- mandata ejus, ut faciant ea.
dum ea. G
Dominus in coeloparavit sedem suam : et regnum Dominus in coelo paravit sedem suam : et regnum
b
ipsius omnibusdominabilur: ejus omnium dominabilur.
BenediciteDomino,omnesangeli ejus : potentesvir- Benedicite Dominum, omnes angeli ejus, poientes
ilité, facientesverbumillius, ad audiendamvocemser- virluic qui facilis verbum ejus, ad audiendam vocem
monumejus. sermonum ejus.
Benedicite Domino, omnes virlules ejus : minisiri Denadicite Dominum, omnes virtutes ejus : mini-
ejus, qui facilisvoluntalemejus. siri ejus, qui facilis volunlalein (jus.
Btnedicile Dominoomnia opéra ejus, in omni loco BenediciteDominumomnia opéra ejus in omniloco
dominalionisejus, benedic, anima mea, Domino. dominalionis ejus : benedic, anima mcà, Dominum.
PSALMUS cm.
. -V IPSI-CUA\1U
-V-ll'Dl DAVID * e no.,
<• «fie .ne. n.,r,n
IPSIDAVID.
, PSALMUS
Benedic,anima mea, Domino: DomineDeus meus Benedic, anima mea, Dominum: Domine Deus
migniftcalus es vehementer. meus, magnificatuses vehementer.
Confesdonemet décorent induisti: amictus lumine Confessioncmet decorcm induisti : amictus lumen
sicul vcslimenlo. sicut vestimentum.
Exlendens coelumsicul pellem: qui legisaquis supe- Exlendens coelum sicut pellem : qui f legit in
riora ejus. aquis superiora ejus.
Qui ponis nubemascensumluum: qui ambulassuper Qui ponit nubem ascensum suum : qui ambulat
pennasvenlorum. super pennas ventorum.
a Addit Palat. ms. Diapsalma. Misericordia vero Domini a soeculousque in soecu-
b Ilerum hic Diapsalma Palatinus ms. subjungil : lum super timentes eum : unoque inlerjecto versu,
subsequentis autem versiculi allero hemistichio pro- Dominus parebil ( Auguslinus aliique paravil ) in
nomen illius sequior ex eodem ms. manus temere coelothronum suum ei regnum ejus, etc.; et insequcnli
abrasit. alio, poientes fortitudinem, facientes verbum ejus :
<=Pronomen dumtaxat ipsi Palatin, ms. jugulât. ul et demum , facientesvoluntalemipsius, elc.
" d Ilerum cum Augustino Veronens. ms., Quan- c In Veronensims. nomen Psalmusnon esl; est vero
tum distat oriens ab occidente, longe fecit a nobis in lexlu nimis pro vehementerjuxta Augustinum,ulet
peccata noslra : tum duobus ab hoc versibus solus quod scquiiur, circuinamtcfuslucemsicul vestimentum.
Veronensis; Quoniamspirilus pcrlransiitin eo, el jam c Rectius ferme idem ms. in secuada persona hoec
non erit, etc. atque ilerum ferme eum Augusiino duo affurt, qui protegis, et mox, qui ponis nubem
309 LIBER PSALMORUM.
Qui facis angelos tuos spirilus : a -f- el, mimstros s A Qui facite angelos suos spiritus : el ministres suos
tuos ignem urentent.
Qui fundasti terrain super stabililalemsuam : nonJ
inclinabilurin soeculumsoeculi.
Abyssussicut vestimentumamictus ejus, super mon-
tes slabunlaquoe.
Ab increpationetua fugient: a vocetonilrui lui for-
midabunt,
Ascendunlmontes,-t- el ', descendunlcampi, in lo-
cum, quemfundasli eis.
Terminumposuisli,quemnon transgredienlur: ne- non transgredienlur, neque converlentur operire
que converlenturoperire terram.
Qui emillisfontes in convallibus: inler médiummon-
tiumpertransibunt * aquoe\
Polabunt omnes beslioeagri : exspectabuntonagri
in siti sua.
Super ea votucrescoelihabilabunt: de medio petra- bilabunt, de medio petrarum dabunt voces suas.
rum dabunt voces.
Rigansmontes de superioribussuis : de fructu ope-
rum luorumsaliabilur terra.
Producens fenumjumenlis : el herbamservituli ho-
minum.
Ut educas panem de terra : el vinumb loetificetcor
hominis.
Ut exhilaret faciem *- in \ oleo: et panis corhomi-
nis confirme!.
Salurabunt ligna campi: -f- et ', cedri Libani quas
planlavil: Mie passeresnidificabunt.
Ilerodii domusdux esteorum : montesexcelsicervis,
pelra refugiumherinaciis.
Fecit lunam in lempora: sol cognoviloccasumsuum. p Fecit lunam in tempora, sol cognovit [Ms, agnovit]
Posuislilenebras,el facta est nox : in ipsa pertrans-
ibunt omnesbeslioesilvoe.
c -f- Catuli * leonum rugienles ut
rapiant : el quoe-
ranl a Deoescam sibi.
Ortus est sol, et congregalisunl : et in cubilibussuis
collocabuniur.
Exibil homoad opus suum, etad operationcmsuam
usquead vesperum.d
Quant magnificata sunl opéralua, Domine! omnia
in sapienliafecisli, implela est lerra possessionetua.
ascensumejus. Placuisset Ilieronymo ad eum modum
efferri et reliqua, qui ambutas,qui facis, qui fundasli, n
etc. Videsisejus ad Sunniamet Frelelam epislolam.
Auguslinusecnntrario lertiam personam commenter
proefert. Coelerumpostremo loco cum Augustino, qui
pronomineexpuncio, legit idem ms. «TÏO.MÇ fundavit
terram super firmilatem. Tum, abyssus sicut vesti-
mentumamictus ipsius: et in fine alterius ab hoc ver-
sus, nequerevertenlurtegereterram.
a Hic
sine obelo et copulam, minus iterum bene,
Palatin, ms. legit.
b In instanti loelificat,rescripsil in Palatino codice
sequior manus, el subsequenti versu, confirmât.Tum
saturabuntur pro salurabunt, primis eliam curis scri-
pium est, quoetria ad Gr.rcum lexlum propius ac-
cedunt.
c Sine obelo Catuli leonum idem ms. legil ; in
Groecounicumest vocabulumSxûfivot,ut et in Hebroeo
D'TB^n. Pro Orlus esl verbo, quod sequilur, videtur
ejus codicis scriba Operlus esl proelulisse.
d StibjungilPalatin,
ras. Diapsalma.
310
ignem urentem [Ms. ardentem],
Qui fundavit terram super stabililalem ejus : non
inclinabilur in soeculumsoeculi.
Abyssus sicut pallium amictus ejus, super montes
stabunt aquoe.
Ab increpatione tua fugient : a voce tonilrui [il/s.
tonilrus] tui formidabunt.
Ascendunl montes, et descendrait campi, in lo-
cum, quem fundasti eis, terminum posuisli eis : quem
terram.
Qui emiltit fontes in convallibus: inter médium
montium pertransibunt aquoe.
Polabunt f eas omnes beslioesilvarum, exspecla-
B bunt onagri in siti sua : super ea votucres coeli ha-
Rigans montes de superioribus suis : de fructu
operum tuorum saliabilur terra.
Producens fenum jumenlis : et herbam servituti
hominum.
Ut educat panem de terra : et vinum loetificetcor
hominis.
Ut exhilaret faciem in oleo : et panls cor hominis
confirme!.
Satiabuntur omnia ligna silvarum, et cedri Libani
quas planlasti : illic passeres nidificant.
Fulicoes domus dux est eorum : montes excelsi
cervis, pelra refugium herinaciis.
occasum suum.
Posuisli tenebras, et facla est nox : in ipsa [Ms.
ea] pertransibunt omnes bestioesilvarum [il/s. silvoe].
Catuli leonum rugientes ut rapiant : et [Ms. et ut]
quoerànt a Deoescam sibi.
Orlus esl sol, eteongregati sunt: et in cubilibus
suis se collocabunt [Jfs. cubabunt].
Exiet homo ad opus suum, et ad operalionem
suam, usque ad vesperum.
Quam magnificatasunt opéra tua, Domine! omnia
in sapienlia fecisli : repleta est terra crealura tua.
e Ms. Carnutensis legit in secunda persona, facis,
fundasti : Sorbonicus autem el Edilus Cari in tertia
persona. MART.
*Veron.cumAugust.Potabunl omnesbeslioeagri,su-
scipienlonagriin silimsuam, super illosvolaliliacoeliin-
habitabunt,de mediopetrarum dabuntvocemsuam.Tum
duobus aliis interjectis versibus, vinum toetificalcor
hominis. Ul exhilarelur (acies,etc. (August.,exhilaret
faciem), el panis cor hominis confirmât. Satiabuntur
ligna campi, et cedri Libani, quas planlavil : illic pas-
seres nidificabunt: et, montes altissimi cervis, petra
refugiumhericiis el leporibus,w.ti coeteraminorismo-
menti, quoein libri albo annotanlur.
g Vulgus Lingonum vocal une foulique. Parisini
autem diabolumvocant, quod furva sit. Belloniusdi-
cit esse une poule'^eau. Ita in The?auro linguoeLa-
îinoe. Porro quam incongrue Hebr. m'D"l, Asida,
sive hhasida, inlerprctctur fulica, ex consequeniia
sensus discerc potes. Mclius apud Ilieronymum
Asida,diciiur milvus,qui in cxcelsis arboribus nidos
facere consueverit. MART.
311 S. HIERONYMID1VINABIBL10THECA. 319
Hoc marc magnumet spatiosum a -î- manibus* illic A Hoc mare magnum et spaliosum : illic [Ms. ibi]
replilia, quorumnon est numerus. replilia, quorum non est numerus, animalia pusilla
Animalia pusilla cum magnis, illic navespertrans- d et magna, illic naves pertransibunt.
ibunt.
Draco isle quem formasliad illudendum ci : omnia Draco isle quem formasli ad illudendum ci : om-
a te exspectanl, ul des Mis escamin tempore. nia a te exspectant, Domine, ul tu des escam illis
in tempore.
Dante te illis colligenl: apcriente te manum tuam, Dante te, illi colligenl]:aperienle te manum tuam,
-î- omnia ', implebunturbonitale. omnia replebuntur ubertate.
Averlenteaulem te faciem, turbabunlur: auferesspi- Avertenle autem te faciem tuam, turbabuntur:
ritum eorum, et déficient, et in pulverem suum rever- auferes spiritum eorum, et déficient, el in pulverem
lentur. suum revertentur [Ms. converlentur].
Emittés Spiritum luum, et creabuntur: et renovabis Emilie Spiritum tuum, et creabuntur, et renova-
faciem terroe, bis [Ms. innovabis] faciem lerroe.
Sit gloria Dominiin soeculum: loelabiturDominui Sit gloria Domini in c4soeculumsoeculi: loelabitur
in operibussuis. Dominus in operibus suis.
Qui respicit terram, et -t- h facil eam ', tremere: B Qui respicit terram, et facit eam tremere': qui
qui tangit montes, et fumigant. tangit montes, et fumigabunt.
Cantabo Domino in vita mea : psailam Deo meci Cantabo Domino in vita mea : psailam Deo meo
quamdiu sum. quamdiu ero.
Jucundum sit ei eloquiummétim: ego verodélecta- Suavis sit ei laudalio mea : ego vero deleclabor in
bor iu Domino. Domino.
Deficiantpeccatoresa terra, et iniquiila ut nonsinl ; Deficiantpeccatores a terra, et iniqui [Ms. injusti]
benedic, anima mea, Domino. ila ut non sinl : benedic, anima mea, Dominum.
PSALMUS CIV.
ALLELUIA. ALLELUIA.
ConfiteminiDomino, -*-et \ invocalenomen ejus : Confitemini Domino, et invocate nomen ejus :
annuntiateinter gentesopéra ejus. annuntiate inler génies [Ms. in gentibus] opéra
ejus.
Cantate ei, et psallile ei : narrate omnia mirabilia p Cantate ei, et psallite ei : narrate omnia mirabilia
ejus. ejus.
Laudaminiin nominesancto ejus : loeteturcor quoe- Laudamini in nomine sancto ejus : loetetur cor
renliumDominum. quoerentiumDominum.
i QuoeriteDominum,el confirmamini: quoerilefaciem Quoerite Dominum, et f confirmamini : quoerile
"*
ejus semper. c faciem ejus semper.
Memenlotemirabiliumejus quoefecit : prodigiaejus, Memenlotemirabilium ejus, quse fecil : prodigia
et judicia oris ejus. el judicia oris ejus.
SemenAbraham servi ejus : filii Jacob elecli ejus. Semen Abraham servi ejus:filii Jacob electi ejus.
f\ Ipse Dominus Deus noster, in universa terra judi- Ipse B Dominus Deus noster : in universa terra
cia ejus. judicia ejus.
Memor fuit in[soeculumteslamenlisui : verbi, quod Memor fuit in soeculum teslamenli sui : verbi,
mandavitin mille generationes. quod mandavit in mille generationes.
a Neque hic recte asterisci notam idem ms. omil- ])et subsequenti versu, quamdiuvivo(Augustin.,sum).
til. Sanctus ipse Paler episl. ad Sunniam et Fre- Suavis sit ei dispulaliomea : ego autem jocundabor in
telam: Dicilis, inquit, in Groeco,manibus, nonhaberi, Domino.
et ego novi. Sed ex Hebraicoet Theodotionisedilione 1 Veronens.ms., conroboramini: in quem locum
in Sepluaginlasub asleriscoadditumest. Auguslinus, quem pênes est confortamini, Hoc
b Ilerum minus recte Palatinus ms. et Cari editio, S.enim, inquit, de Groecoexpressius inlerpretalum est,
ad eam pronomen unice confodiendum,obelumhune quamvisverbumminus Lalinumvidealur. Undc et alii
iransferuut. Addit proeterea Palatin, in fine versus codices habent, confirmamini: alii, corroboramini.
J0»'apsa/i)ia.
0 Atque hic in libri albo Diapsalma Subsequenli versu pariler plus habent prodigia
apponit Pala- ejus, etc.
tin, ms. B Addit Veronens. ms. est. Legit vero juxta Au-
d Veronensis ms.,
pusilla cum magnis, tum juxta gustinum, in omni terra : tum habel, Memor fuit in
Augustinum, illic navescommeabunt.Draco hic quem oelernum,ubi Augustin, cui impressa leclio in soecu-
finxisli ad illudendumeis (Augustin., et) : omnia a le lum probalnr, Alii,inquit, codiceshabent in oeternum,
exspectant. Domine,ul des illis cibum in tempore op- quodex ambiguoGroeco faclumesl. Subsequentiversu,
porluno. Dante le eis, colligunt(Auguslinus, cum de- et juramenli sui ipsi Isaac, el staluil illud ipsi Jacob
deris eis, colligenl), aperienle autem te manum tuam, inproeceplum,etipsilsrael in leslamentum,etc.,quem-
universaimplebunturbonitale. admodum et ab Augusiino lectum, non equidem
« Alque hic juxta
^ Augustinum Veronens. ms. ubi locus isle proponilur, sed ubi repetitur in ipsa
KK)M;habet in oelernum. Tum, qui aspieil terram : Enarratione, perspicuum est.
513 LIBER PSALMORUM. 314
Quod disposuit ad Abraham: et juramenti sui ad A , Quoddisposuitad Abraham,juramenti suiad Isaac :
Isaac. statuit illud Jacob in proeceptum: et Israël in testa-
El staluil Mud Jacob in proeceptum: et Israël in mentum oeternum.
teslameulumoeternum.
Dicens: Tibi dabo tenant Chanaan, funiculum hoe- Dicens : Tibi dabo terram Chanaan, funiculum
redilatisvesiroe.a hoeredilalisvestroe.
Cumessenlnuméro brevi,paucissimi,el incoloeejus. Cum essent c in numéro brevi, paucissimi, et in-
Et perlransierunt de génie in genlem,-f- et ', -de coloein ea : et perlransierunt de gente in genlem, et
regnoad populumalterum. j de regno ad populum alterum.
Non reliquit hominemnocere eis : et corripuil pro Non permisit hominem nocere eis : et corripuil
eis reges. pro eis reges.
*
Nolite langere chrislosmeos: et b -j- in prophelis Nolite langere christos meos : el in prophelis
meisnolite malignari. mois nolite malignari.
'. Et vocavilfamemsuperterram -i- et ', omne firma- Etvocavit famem super terram : [Ms. tac. et] et
mentumpanis conlrivit. omne firmamentum panis conlrivit.
Misit ante eos virum : in servant venundalusest
Joseph. B Misit ante eos virum [Ms. hominem], in servum
Humiliaveruntin compedibuspedes ejus, ferrum venundalus est Joseph : humiliaverunt in compedi-
pcrlransiit° animam ejus : donec venirelverbumejus. bus pedes ejus : ferrum perlransivilf animam ejus,
donec venirel verbum ejus : eloquium Dominiin-
flammavil eum.
EloquiumDomini inflammavil eum : misit rex, et Misit rex, et solvit eum ; princeps populorum, et
solvileum, princepspopulorum,el dimisiteum. dimisiteum.
Consliluit eum dominum domus suoe, et principem Et [Ms. lac. et] consiituit cum dominum domus
omnis posscssionissuoe. suoe,et principem omnis possessionis suoe.
Ut erudirel principes ejus sicul semetipsum : et Ut erudirct principes suos sicut [Ms. ila ul] sei-
senes ejus prudenliamdoceret. psum : et Bseniores suos prudenliam doceret.
Et intravit Israël d * in ', JEgyplum : et Jacob Et intravit Israël in ^Egyptum:et Jacob habilavit
accolafuit in terra Chant. in lerra Cham.
El auxit populum suum vehementer: et firmavil El auxit populum suum nimis : et h confirmavit
eumsuper inimicosejus. eum super inimicos ejus.
Convertitcor eorum, ul odirenl populumejus : el G Convertit cor eorum, ut qdirent populum ejus :
dolum facerent in servosejus. et dolum facerent in servos ejus.
* Alterum Diapsalmaidem ms. annotât. Tum al-
sapientesfacéret. Quam ego lectionem ab Augustini
lerùis ab hoc versiculi priorem El copulam ôës/iÇei. Euarraiioue Veronensem antiquariiim velim descri-
•>Carus et copulam, Palatinus ms. subsequentem psisse. Groecti»,inquit, habel, Et seniores ejus sa-
obelum, minus uierque recte, omittunt.
c In recto anima, jiientiam doceret. Quod omni modo ad verbum iia
juxta Groecum« $vyj), aliosque diei possel, Erudirel principes ejus sicut semetipsum,
Latinos libros, proefertPalatinus ms. et seniores ejus sapientes faccret. ïïpiaëviîpwç enim
d Sine obelo legilur in eodem ms. in quo el subse- habet, quos dicere solemus seniores, non yipmtKç,
quenti versui Diapsalmasubnectilur. Neuirum bene. id est, senes : trofiaxi aulem, quod uno verbo La-
e Veron. ms. ipsi, pro in. Recolendus porro et Au- tine diei non potesl, a sapienlia dicluni esl, quoe
gustini locus : Nonnutli aulem codices habent, non o-oyiaGroecedicitur : non a prudentia, quoeypoYiitnç
paucissimi et incoloe, sed paucissimos et incolas. appi'llaiur. Sequilur in eodem ms. : Et introivil Is-
Ubi apparel eos, qui ista ila interprétait sunt, Groecam raël in JEgyplum, et Jacob habilavitin terra Chana-
fuisseloculionemseculos,quoetransferri non potesl in am, pro Chant. Qua de leclione ilerum Auguslinus :
Lalinum, nisi cum ea absurditate, quoe ferri omnino Hic, inquit, apertissimedemonstralnmest, de semine
non possit. Si enim totam ipsam loculionemtransferre in Chamfilii Noe, cujus primilivusfuit Chanaan , exor-
conemur,dicluri sumus, In eoesse illos numéro brevi tant fuisse eliam géniesAïgyptiorum. Proinde in qui-
paucissimos et incolas in ta. Quod autemait Groecus, bus codicibushoc loco legilur Chanaan, emendandum
In eo esse illos, hocest Latine, Cum essenl : quod est. Meliusauteminterpretalumest, accola fuit, quam
verbumnon polest casusaccusalivussequi, sednomina- sicut alii codiceshabent, inhabitavit, quod lantumdcm
livus. Quis enim dicat, Cumessenl paucissimos? sed, esset, si el incola dicerelur, nihil enim aliudsignificat.
Cum essent paucissimi. Sequitur in eodem ms. : et Nam idipsum est verbumin Groecoisto loco, quod est
transierunide génie in genlem, de regno in populum el superius,ubi dicluniest, Paucissimi, et incoloeejus.
alterum. Tum sed arguit, pro et corripuil, el maligne Porro inlelligis , Lector, noluisse Veronensem anii-
agere,pro malignari : quibus locis ab Augusliniana quarium hic loci Augusiinianoesentenlioe ac leclioni
leclione longius abil.
f Habet Veronensis ms. in recto anima, qua de obsequi. b De suo ilerum Veronens. codex, Et confortavit
lectionead opposiiam columnam diximus. Tum elo- cum.Tum subsequentiversu, «t odisseïpopulumejus,
quium Dominiignivileum, quo de verbo diximus ad et insidiarelur in servis ejus, quas lectiones utpote ab
Psalm. LXV.Auguslinus in hune locum, Eloquium bisquas proferunt Latini liuri alii omnes diversas,
Dominiinflammavil eum : vel quodmagis de Groeco ut et alias id genus soepe,haud debuisset ejus edit r
expressumalii codiceshabent, EloquiumDomini igni- Psalterii tacitusdissimulare, cum ad eas exponcudas,
vil cum. quoe nihil fere sunt, Hebroeoscodices ei Groecns,
s Prcssius ad Groecumidem ms., et senioresejus immo el Cbaldoeos,et Arabicos, Pcrsicos, yËihiopi-
318 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA.
Misit Moysen servum suum, Aaron quem elegit A Misit Moysemservum suum.el [Ms. tac.ci] Aaroij
ipsum.
Posuit in eis verba signorum suorum el prodigio-
rum in lerra Cham.
Misil tcnebras, el obscuravil, el non exacerbavit
sermonessuos.
Convertit aquas eorum in sanguinem: et occidit
pisccs eorum.
Edidil a lerra eorum ranas, in penelralibus [Ms.
penetrabilibus]regumipsorum.
Dixit, et venit b coenomyia,•*-et ', ciniphes, in om-
nibus finibus eorum.
Posuil pluvias eorum grandinem,ignem comburen-
lem in lerra ipsorum.
El percussit vineas eorum et ficulneas eorum : el
conlrivitlignum finium eorum.
Dixil, el venit locusta, et bruchus, « ciy'us non erat
numerus.
El comeditomne fenumin terra eorum X tt comedit lerroe eorum, b et comedit omnem fruclum terroe
-f- omnem* fruclum lerroeeorum.
Et percussitomne primogenilumin lerra eorum, pri-
mitias omnislaboris eorum.
Et eduxil eos cum argenlo el auro : et non erat in
tribubuseoruminfirmus.
Loetataesl /Egyptus in profeclioneeorum : quia in-
cubait timor eorum super eos.
Expandit nubemin prolectionem-f- eorum ', cl ignem
ul luceret d -5-et's per ', noctem.
Pelierunl : el venit colurnix; et pane coelisaluravit
eos.
Dirupilpelram, el fluxcrunt aquoe: abieruntin sicco G Dirupil pelram, et fluxerunt aquoe : et abierunt
flumina.
coque, ac si qui alii sunt, in partes vocet ac ju-
beal Lalino loqui.
a Juxta fideni mss. codicum episloloead Sunn. et
Frclcl. videtur Hicronymus hic legisse , Dédit lerra
eorum ranas. Psallerium Carnutense prima manu
haïrait, Et dedii, etc., quod mulalum esl in Edidil.
Maie autem in codera ms. legilur coujunciio et, id
esl, El misit lerra, etc., secundumRoinanum Psal-
lerium. MART.
b Ex veieri errore scribilur in Palatin, codice
cgnomia; minus autem maie sciniphes, pro ciniphes :
tametsi placeret impendiomagis sciniphes, ex Groeco
cy.vwtç.
c Tacet idem ms. pronomen cujus, quod nec in n
Hebroeoquidem proprie resonat. Perperam vero, ul
et Carus, subsequenli versu in proep>silionemobelo
proenotat,et qui subsequilur, asteriscumomitlit, De-
nique nppoiiiliusequeniis allerius in fine Diapsalma.
d Carus cuin Palaiino ms. unice eis pronomen
veni confodit. Tum uno interjcclo versu, verba quod
habuil, sine obelo Palatinus ms. legit : quodcerlum
est mendnm.
e Alterum hoc suorum pronomen cum
Augusiino,
ipsoque Hebroeoicxiu ms. Veronens. tacet. Porro
sequitur, Et misit tenebras,el conlenebricavit,et exa-
cerbaveruntverba ejus : ad Groecum, maxime qui in
codice Vaticano exhihetur : ziv.Tzivtzàza-xô-zoç, r.al
ÊOV.ÔTKB-E,xai TzapSTziy.pcacv,
se.T. A.Sed Clin Hebroeo,
quod noster ail eonienebricarc, uno verbo resonat
"jWl1-Quodautem, inquit Auguslinus, sequitur in di-
versiscodicibusvarie legilur. Alii namquehabent, Et
516
quem elegit ipsum.
Posuit in eis verba signorum suorum, et prodigio-
rum c suorum in terra Cham.
Misit tenebras, et obscuravit eos : quia exacerba-
verunt sermones ejus.
Convertit aquas eorum in sanguinem : et occidit
pisces eorum.
f Misitterra eorum ranas, in cubilibus regum ip-
sorum.
Dixit, et venit cynomyia et ciniphes [Ms.scynifes],
in omnibus finibus eorum.
Posuit pluvias eorum in grandinem, et ignem com-
burenlem in lerra ipsorum.
Et percussit vineas eorum el ficulneas eorum :
B s et conlrivit omne lignum finium eorum.
Dixit, et venit locusta et bruchus , cujus
non erat numerus : et comedit omne fenum
eorum.
Et percussil omne primogenilum in lerra ^Egypli,
primitias omnis laboris eorum.
El eduxit eos in argenlo cl auro : et non erat in
tribubus eorum infirmus.
Loetataest egyptus in profectione eorum : quia
cecidit limor eorum super eos.
Expandil nubem in protectioncm eorum : et ignem
ul luceret eis per noctem.
Petierunt carnes, et venit colurnix : et pane coeli
saluravit eos.
'
in sicco flumina.
exacerbaverunt sermones ejus. Alii vero , Et non
exacerbaverunt sermones ejus. Sed quodprius dixi,
in pluribus invenimus.Ubi autant addita est negativa
parlicula, vix duos codicespoluimusreperire, elc.
f In Veronensi ms., El crucluabit, quoeleclioa La-
linis , aliisque omnibus libris dissentit, atque unice
Groeco, qui in opposita ejus codicis pagina Latinis
proescriptusest litteris, exereuxato, consonat. Vide
Hieronymumin epistola ad Sunniam, etc. Tum, uno
inlerjecto versu, idem ms., Posuil pluvias eorum in
grandine , ignem «renient, etc. ; et insequenli alio,
vineaseorum et ficela eorum, el contrivitomnelignum,
etc.,ubi illud omne abundare, in laudata ad Sunniam
episiola Hieronyinus docuil.
B Nomen omne addilum ac superflnum déclarât
Hieronymus; nec habelur in Psallerio Carnulensi.
Inlaetum tamen voluimus, quod legaïur in ms. Sr-r-
bonico, inqne edito Cari. MART.
b Suffecit in Veronensi ms. sequior manus hoec
verba, et comeditomnemfruclum lerroe eorum, quoe
jamdiu olim ab aliis quoque Latinis libris , soleinni
antiquariorum lapsu, ob ejnsdem pronominis eorum
recursum, videntur excidisse. Ab ipso autem Ro-
mano Psallerio abesse, notatum Nobilio esl. Mox pro
in lerra JEgypli, habet idem ms. in lerra eorum: et
posl unum versum, Jocundata est .Egyptus in pro-
fectione eorum, quoniam, etc. tum insequenli alio,
ignem, ut illuminarel eis per noctem. Petierunt , el
venit colurnix: quoemaximam parlem ab Augustino
dissculiiint.
» Idem ms., el ambulaverunl in siccilak flumina,
 517 LIBER PSALMORUM. c!8
Quoniammemorfuit verbi sancti sui : -f- quod ha- A Quia memor fuit verbi sancti sui : quod loculus est
buit ', ad Abrahampuerum suum. ad Abraham puerum suum.
El eduxil populum suum in exsullalione: -f el ', Et eduxit populum suum in exsullalione : et elc-
electossuosin loelilia. ciosjsuos iu loelitia.
El dédit illis regionesgentium: el laborespopulorum Et dédit eis regiones gentium : et labores populo-
possederunt. rum possederunt.
Ul custodiamjusti ficalionesejus : el legemejus re- Ut custodiant jusiificationes ejus : et legem ejus
quirant. exquirant. ALLÉLUIA.

PSALMUS C.V.
a ALLELUIA. ALLELUIA.
bonus : hi Confitemini Domino, quoniam d bonus : quoniam
Confitemini Domino, quoniam quoniam
soeculummisericordiaejus. in soeculummisericordia ejus.
Quis loqueturpotentias Domini? auditas faciet om- Quis loquetur potentias Domini? auditas faciet
îtes laudes ejus ? omnes laudes ejus?
Beali qui custodiunt judicium : el faciunl juslitiamt B Beali qui cusiodiunt judicium : et faciunl jusli-
in omni tempore. lias [Ms. justitiam] in omni tempore.
Mémentonostri. Domine,in beneplacilo populi lui : Mémento nostri, Domine, in bcneplacito populi
visitanos in salutari tuo. tui : et visita nos in salutari tuo.
Ad videndumin bonitaleeleclorumtuorum: ad loetan- Ad videndum in bonitate eleclorum tuorum : ad
dumin loeliliagenlisluoe,ut lauderiscumhoeredilate lua.b loetandumin loeliliagenlis tuoe, ut lauderis cum hoe-
reditale lua.
Peccavimuscum palribus noslris: injuste egimus, Peccavimus cum patribus noslris : injuste egimus,
iniquilatemfecimus. iniquiialem fecimus.
Patres nostri in Mgypto non intelixerunt mirabilia Patres nostri in jEgypto non intellexerunt mira-
tua : nonfuerunt memoresmulliludinismisericordioe tuoe. bilia [Ms. admirabilia] lua : et c non fuerunt me-
mores mulliludinis misericordioeluoe.
El irritaverunl ascendenlesc X '" mare t mare ^u" Etf irrilaverunl ascendenles in Rubrum mare,
brum. et liberavit eos propter nomen suum : ut notam fa-
Et salvaviteos propler nomensuum: ut notam face- ceret eis polentiam suam.
rel polentiamsuam. C
El increpuil mare Rubrum, et exsiccatum est: et Et increpavit mare Rubrum , et siccalum est : et
deduxiteos in abyssissicul in deserlo. eduxit eos in aquis mollis sicul in deserto.
El salvaviteos de manu odienlium: el redemil eos El liberavit eos de manu odienlium , et redemil
de manu inimici. eos de manu inimicorum : et operuit aqua Iribu'an-
El operuit aqua tribulantes eos: unus ex eis non les eos, unus ex eis non remansit.
remansit.
et insequenli versu, quod ad Abraham, proelermisso in mare, mare Rubrum. Pro quo in Groecoinvenisse
verbo loculus est, quod neque habelur in Groeco. vos diciiis , xcà napsiziy.pKvav : el pulatis verbume
Tum, laborespopulorum hoeredilatepossederunt. Ul verbo debere transferri , et amaricaverunl. Sed hoec
custodiantjusiificationestuas , el legem, etc , tacilo, interpretatio ambulalioniconsimilisesl, siveannihila-
quod in fine habelur, Alléluia. Longius ilerum ab tioni. LegileEzechiel,el invenielisTxa.p«.%i-/.pacp.hv
irri-
Augustino. lalionem!, el exacerbationem semper expressum: ubi
a Geminumest in Palatino ms. Alléluia. idesi, domusexasperans.
b Subdil hic idem ms. Diapsalma. dicitur,oh.oçTT«pKKi-/.py.ivuv,
Augustinoautem in tiujus Psalmi Enarralione, quem-
c Minus hene idem ms. unice in proeposilionem admodum et aliis quoe supra notata sunl, locis,
asierisco illustrai. Neque hic tamen, sed siatim.ubi minime verbum illud displicuit, Plures, inquil, co-
secundo dicilur mare, in eo cxemplari, quod habe- ij di'ces,quosinspicerepotui, el Groeci,et Latini sic ha-
bat Auguslinusob oculos, asleriscus proeponebatur. bent : Et irritaverunl, velquod expressiusde Groeco
Codex, inquit, quem inluebar, sic habebai (Et irrila- est : Et amaricaverunl ascendeutes in Rubro mari.
verunt ascendenles in mare, mare Rubrum), et his Videsis et quoead opposilam Gallicanoeeditionis co-
quide.n duobusverbis ullimis, quod diclum esl, mare lumnam observamus. Porro sequitur in eodem ms.
Rubrum, Stella fuerat proenotata; qua significantur et salvos fecit eos , pro liberavit, et ut notam facerel
quoein Hebroeosunt, el in interpretalioneSepluaginla polentiamsuam, absque eis pronoiuiue intermedio.
non sunt. Tum, et eduxit eos per abyssum,sicut, etc, ubi Au-
d In Veronensi Psallerio, quoniam bonumest : et guslinus, quidam, inquil, volenlesistum versiculum
post duos versus, Domine,in bono placilopopuloluo. lotum interpretari, dixerunt, El eduxit eos in aquis
«S. ipse Paler epist. ad Sunniam, etc., Diciiis multis : qua: Romauoeeditionis esl Icetio. Denique
quod in Groecoinvenerilis: Et non fuerunt memores. iu eodem ms. : Et salvos fecit eos\demanueorumqui
El conjuncliosuper(lua esl. eos oderunl, el redemileos de manu inimici, el coopé-
f Idem Veronens. ms., amaricaverunlascendenles, rait, etc., quod ipsum noiatum est Hipponensi epi-
etc., de quo nos verbo diximus soperius, iiecsemel. scopo , ubi ail : Hune versumper circuilumquidam
Hocaulem loco ipsius est S. Patris insignis reco interprétaitsunt, verba minus Latina vitalités: El sal-
lenda sentenlia e loties laudala episi. ad Sumiiam vos fecit eos de manu eorum qui odorant eos. El
et Frelelam. In eodem, El irritaverunl ascendenles redemil eos de manu inimici. etc.
519 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 520
Et crediderunta in verbisejus : et laudaveruntlau- A Et crediderunt in verbis ejus, el canlaverunl lau-
dem ejus. des ejus : f cito fecerunl, et oblili sunt operum
Cito•*-fecerunl', oblili sunt operum ejus : et non ejus, et non sustinuerunl consilium ejus.
sustinuerunlconsiliumejus.
Et concupierunlconcupiscentiamin deserto : et ten- Et concupierunl [Ms. concupiscent] concupiscen-
taverunlDeumin inaquoso. tiam in deserlo : et tentaverunl Deum in siccitate.
Et dédit eis petitionemipsorum : el misit salurila- Et dédit eis petiliones eorum : et misit saiurilalcm
lent in animaseorum. in animas eorum.
Et irrilaverunt Motjsen in castris, Aaron sanclum Et irrilaverunt Moysen in castris, el Aaron san-
Domini. clum Domini.
Aperta est terra, et deglulivit Dalhan : el operuit Aperta esl terra, et deglulivit Dalhan : et operuit
b super congregationemAbiron. super synagogam Abiron.
Et exarsil ignis in synagoga eorum: flamma com- Exarsit ignis in synagoga eorum : el flammacom-
butsit peccatores. bussit peccatores.
i- Et', (ecerunt vilulum in Horeb : et adoraverunt Et fecerunl vitulum in Horeb [Ms. Choreb], et
sculptile. g] adoraverunt sculptile : et mutaverunt gloriam suam,
El mutaveruntgloriam suam in simililudinemvituli in similitudinem vituli manducanlis fenum.
comedentisfenum. El [Ms. tac. Et] oblili sunl Deum , qui liberavit
Oblili sunt Deum, qui salvaviteos, qui fecit magna- eos : qui fecit magnalia in jEgypto, mirabilia iu
lia in Mgyplo, mirabiliain terra Cham, terribilia in terra Cham, terribilia in mari Rubro.
mari lïubro.
El dixit, ul disperdereleos: si » non Moyseseleclus Et dixil, ut disperderel eos, si non Moyseseleclus
ejus stelisset in confraciione,in conspecluejus. ejus stelisset in confraciione in conspectu ejus, ut
Ut avertcrel iram ejus, ne disperderel-i- eos ', et averieret « iram ejus, ne disperderet eos.
pro nihilo Itabueruntterram desiderabilem. Et pro nihilo habuerunt terram desiderabilem, cl
Non crediderunt verboejus, et murmuraverunt in non crediderunt in verbis ejus : et murmuraverunt
tabernaculissuis : non -f-ex', audieruntvocemDomini. in tabernaculis suis, nec [Ms. non] cxaudieruut
d El elevavitmanum suam super eos, ul vocem Domini.
prosterne- Et elevavitmanum suam super eos, ul prosterne-
ret eosin deserto.
in deserto ; et ut dejiceret semen
Et ut dejiceret semen eorum in nalionibus: et dis- |G rel eos [Ms. illos]
eorum in nalionibus, el dispergeret eos in regio-
pergeret eos in regionibus.
Et initiati sunt Beelphegor: et comederuntsacrifi- nibus.
cia mortuorum. El consecrali sunt Beelphegor: et manducaverunt
morluorum.
Et irrilaverunt eumin adinvenlionibussuis : et mul- sacrificia h irrilaverunt eum in studiis suis : et mullipH-
El
tiplicala esl in eis ruina.
Et ttetit Phinees, el placavit : el cessavit quas- cata est in eis ruina.
salio. Stctit Phinees, et exoravit, et cessavil qnassatio :
a
El reputalum esl ei in justitiam, in generationemet et reputalum esl illi ad justitiam , generatione in
generationem usque in soeculum.
in
generationemusque sempiternum.
Et irrilaverunt » -s- eum * ad aquas conlradictio- Et irritaverunl eum ad aquas contradictions : et
nis : et vexatus esl Moyses propler eos, quia exacer- vexalus est Moysespropter eos, quia exacerbaverunt
baveruntspiritumejus. spiritum ejus, el dislinxil in labiis suis.
a Immerito Marlianoeus obelo in i D saluritalcm, elc. Et in iram miseruntMoysen,etc.; et
proeposilionem
conloderat, quoeet luculenter in Hebroeoest lexiui in sequenli alio, absorbuit Dalhan, el cooperuilsyna-
l'~ûTa, ac sine obelo apud Carum pridem legebatur,, gogam Abiron, El exarsitignis,etc.; et flammaincen-
ut et nunc iu Palatino esl ms. Legit aulem islee dit peccatores; quibus ferme omnibus locis ab Au-
in verbissuis, pro ejus, addilque in fine versus Diap- gustiniana leclione dissentit.
salma. B In eodem ms., ul averieretab indignalione,ira
b Hic vero Palat. ms. et Carus maie obe- ejus ne disperderel, etc. Atque ila quidein proeferre
ulerque
lum proepositionisuper proefigunt. Gr. Valicanumcodicem, soepelaudatus editor notai
c Negandi particulam Palat. ms. obelo
, adduclis verbis : nec tamenanimadvertit ôpyÂs^quod
proenotat,
tum addit in fine versus Diapsalma : denique, ut ett ibi legilur, non recli, sed genitivi esse casus, ac sub
Cari edilio, qui subsequenti versu eos pronomini li alia intorpunctione sensum, ab indignationeiroeejus,
proeligitur, obelum nescit. Haud ne, etc. Subsequenli versu, idem ms., noncrediderunt
d Neque hic jure Palat. ms. Elrecte.
voculam bÇMÇei,>., verboejus. Aique alio insequenli, uî dejiceret eos in
et subsequenli versui Diapsalmasubjungit. deserlo, etc.; et, semen corumin gentibus, ut disper-
c Idem ms., irrilaverunt ad derct eos in regionibus. Numquam fere cum August.
aquam, minorinumero,t,
atque ipso eum pronomine atque obelo expunctis. h Hem m•., Et exacerbaverunteum in adinven-
i r Ms.Veronensis, feslinaverunt,pro cito fecerunl : lionibus suis, etc. El stelil Phinee, etc. Et deputa-
quod et August. probatur, ubi ait : aiii codicesintel-
l- lum est ei ad justitiam in generatione,et generatione
ligibiliushabent feslinaverunt, oblili sunl, etc. Tumn us'/ttein soeculum.El in iram miscrunl eam, elc.,quia
altcro ab hoc versu, petiliones ipsorum, el immisit il inamaricaverunlspiritum ejus.
521 LIBER PSALMORUM. 522
El dislinxit -f- in * labiis tuis : non disperdideruntA Non disperdiderunt gentes, quas dixerat[Ms. dixit]
gentes, quas dixit Dominusillis. Dominus illis: et commixti sunt inter gentes [Ms. iu
Et commixti sunt inler gentes, et didicerunt opéra genlibus], et didicerunt opéra eorum, et servierunt
eorum, el servierunt sculptilibus eorum : cl faclum sculplilibus eorum, et factumesl illis in scandalum.
est illis in scandalum.
El immolaverunlfilios suos, el filias suas doemoniis. Et immolaverunt filios suos el filias suas doemo-
n El effuderunt sanguineminnocentent: sanguinem niis: et effuderunt sanguinem innocentera, sangui-
*
filiorumsuorum, et filiarum -f- suarum quas sacri- nem filiorum suorum et filiarum,c quas sacrificave-
ficaveruntsculptilibus Chanaan. runt sculplilibus Chanaan.
Et infecta esl terra in sanguinibus, et conlamittala Infecta est terra in sanguinibus, et containinata
est in operibuseorum : el forniculi silnlin adinventio- est in operibus eorum.
nibus suis.
Et b iratus est furore Dominusin populum suum, et El fornicati sunt in observalionibus suis : el iratus
abominatusesthoeredilalemtuam. est anirao Dominusin populum suum, et abominatus
est hoeredilalemsuam.
Et tradidit eosin manus genlium : el dominati sunt B Et tradidit eos iu manus genlium : el dominati
eorum,qui oderunl eos. sunt eorum, qui oderunl eos.
El tribulaverunteosinimicieorum, el humiliali sunl El tribulaverunt eos inimici eorum, et humiliali
submanibuseorum : soepeliberaviteos. sunt sub manibus eorum : soepe' liberavit eos.
Ipsi aulem exacerbaverunt-i- eum ', in consiliosuo : Ipsi aulem exacerbaverunt eum in consilio suo :
et humilialisunt in iniquitatibussuis. et humiliali sunl in suis iniquitatibus.
Et vidit cum tribularenlur : et audivit orationem El respexit eos, cum tribularenlur: cum exaudiret
eorum. oralioncs eorum.
Et memor fuit teslamenlisui : et poeniluileum se- Et memor fuit teslamenli sui : et poeniluil eum
cundummullitudinemmisericordioesuoe. secundum mullitudinem misericordioesuoe,
Et dédit eos in misericordias, in conspecluomnium Et dédit eos in misericordias, in conspectu om-
qui ceperanleos. c nium qui eos ceperant.
Salvos nos fac, Domine Deus noslcr : et congrega Salvos nos fac, DomineDeus noster, cl congrega
nos de nationibus. nos de nalionibus: ut confiteamurnomini sancto tuo,
Ut confiteamurnomini sanclotuo : et gloriemur in et gloriemur in laude tua.
laude tua. C
Benediclus DominusDeusIsraël a soeculo,et usque Bencdictus Dominus Deus Israël a soeculo, us-
in soeculum: etd dicet omnis populus, Fiat, -i- fiât ', que in soeculum: etdicite omnis populus, Fiat fiât.
PSALMUS CVI.
ALLELUIA. ALLELU1A.
ConfiteminiDomino, quoniambonus : quoniam in ConfileminiDomino, quoniam 8 bonus ; quoniam
soeculummisericordiaejus. in soeculummisericordia ejus.
Dicanl qui redemplisunl a Domino,quos redemilde Dicanl nunc qui redempli sunla Donvno, quos rede
manu inimici : et de regionibuscongregavileos. roitde manu inimici: et de regionibuscongregavileoe.
" Immerito Palat. ms. et voculam obelo proenotal, terfecla est terra in sanguinibus, iuspeciis Groecis
quam nolam pro subsequenti asterisco pronomini codicibus, videremus. Et paulo post :4Et fornicati
suarum novo errore proefigil.Mox pro infecta legit sunt in adinventionibus suis. lias dicit adinvenliones,
inlerfecta, quoe velus olim lectio fuit. Carus subse- quas GroeciÈ7rtTW§sûfi«Ta appellant. Nain hoc verbum
quentia verba in sanguinibus veru transverberat : est in codicibus Groecis,el hoc loco, el sttperius, ubi
Palat. quoesequitur alia in operibus.Neuter bene. diclum est, Irritaverunl eum in adinventionibus suis.
b Ilerum minus reele Carus El copulam oëeliÇu : U Denique ubi dicilur, Iratus est ira Dominus, hoec
mox Palat. ms., populosuo, pro in populumsuum legit. notât. Noluerunl quidam interprètes noslri iram po-
c Addit Palat. ms. Diapsalma. nere, in eo quod Groecushabel ëu^éf : sed quidam po-
d Palatinus ms., et dical omnis, etc. suerunt mentent; quidam vero indignationem,quidam
' Relalivum
quas in. Veronens. ms. lac. A priori- animum interprétait sunl.
bus aulem hujus versiculi verbis per solidos subsé- f In eodem ms. soepeeruit eos. Ipsi autem inamari-
quentesquatuor abrasum in eo codice longa velus- caverunt eum in consilio suo, et humiliali sunl in ini-
tatefolium, sequior manus resliluil. Legitur porro : quitatibussuis. Et respexit, cum tribularenlur, elc. El
Et inlerfectaestlerra in sanguine(ms.,sanguinem). El post unum versum : Et dédit eos in misericordiam,
containinataest terra in operibus eorum. Et fornicati in conspecluomnium,qui caplivaveranleos : denique,
sunt in adinventionibussuis, et iratus esl ira Dominus, congreganos de gentibusut, etc. : quod et Augustino
eic. Nunc ilerum juxta Augustinum, sive qui eum nolaluin est ibi, Congreganos de nalionibus, vel, si-
1ère commenter describil, Cassiodorium. Est enim cut alii codices habent, de genlibus.
barum fidejussor leclioiium S. episcopus in Enar- e Cum Augusiino Veronensisms. , quoniam sua-
lalione. Ibi : Et inlerfecta esl terra in sanguinibus. vis est. Et, Dicanl qui redempli sunl a Domina, quos
Pularcmus, inquil, scriploris errorem, eunique dice- redemil de manu inimicorum, de, eic. Ab Oriente, et
remus pro eo quod est, infecta, fecisse,inlerfecta, Occidente,el Aquiloneet Mari. Et post ttes versus,
nisi haberemtisbeneficiumDei, qui Scripturas suas in Et deduxit eosin viam reclam {ms., recta), ul,etc. Et,
multis linguis esse votait; nique ita esse scriptum, ln- ConfiiemiturDominomiserationesejus, eic.
 325 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 324
. A solis ortu el occasu, ab aquiloneet mari. A A solis ortu et occasu, ab aquilone et mari.
Erraverunl in solitudinein inaquoso : viam civilalis Erraverunl in solitudine in siccitale : viam civita-
habiiaculinon inveneruni: lis habilaiionis non invenerunt.
Esurientescl silicates: anima eorumin ipsis defecil. Esurientes et silicates : anima eorum in ipsis
defecil.
El clamaverunl ad Dominum, cum tribularenlur : Et clamaverunl [Ms. exclamaverunt] ad Dominum,
"-i-et',de necessitatibuseorum eripuil eos. cum tribularenlur : elde necessitatibus eorurn libe-
ravit eos.
El deduxit eos in viamrectam : ut irent in civilatem Et eduxit eos in viam rectam : ut irent in civila-
habilaiionis. tem habilaiionis.
ConfileanturDominomisericordioeejus : el mirabi- Confileantur Domino misericordioe ejus , cl mira-
lia ejus filiis hominum. bilia ejus filiishominum.
Quia saliavit animam inanem, et animamesurienlem Quia [Ms. quoniam] saliavit animam inanem : et
saliavit bonis. animam esurienlem c saliavit bonis.
Scdenlesb -f- in ', tenebriset umbra morlis, vinctos Sedenles in tenebris et umbra mortis , vinculis
-*- in \ mendicilaleet ferro. B ligatos in mendicilale et ferro.
Quia exacerbaverunteloquia Dei ; et consiliumaltis- Quia exacerbaverunt eloquium Domini : et consi-
simiirritaverunl. lium Altissimi irrilaverunt.
Et humilialumesl in laboribuscor eorum : infirmati El humilialum est in laboribus cor eorum : infir-
sunt nec fuit qui adjuvaret. mati sunt, nec fuit qui adjuvaret.
El clamaverunl ad Dominum, cum tribularenlur : El clamaverunl [Ms. exclamaverunt] ad Dominum,
et de necessitatibuseorum liberaviteos. cum tribularenlur : el de uecessitalibus eorum libe-
ravit eos.
> e Et eduxit eos de lenebris, el umbra morlis : el vin- Et eduxit eos de tenebris el umbra mortis : el
cula eorum disrupit. viucula eorum diripuil.
ConfileanturDominomisericordioeejus, el mirabilia Confileantur Domino misericordioe ejus, el mira-
ejus filiis hominum. bilia ejus filiis hominum.
Quia conlrivit portas oereas : et vectesferreos con- Quia contrivit portas oereas : et veclcs ferreos
fregit. confregit.
Suscepit eos de via iniquitalis eorum : proplerinju- Suscepit eos de via iniquitalis eorum : propter in-
stilias enim d suas humiliali sunt. iC juslitias [Ms. iniquilates] enim suas humiliali sunt.
Omnemescam abominala esl anima eorum : el ap- Omnem escam abominata est anima eorum : elf
propinquaveruntusque qd portas morlis. appropiaveruni usque ad portas morlis.
Et clamaverunl ad Dominum, cum tribularenlur : El clamaverunl ad Dominum, cum tribularenlur :
-t el ', de necessitatibuseorumliberaviteos. et de necessitatibus eorum liberavit eos.
Misit verbumsuum, et sanavil eos : et eripuil eos de Misit verbum suum, el sanavil eos : et eripuil eos
interitionibus eorum. de interilu eorum.
ConfileanturDominomisericordioeejus, et mirabilia ConfileanturDomino misericordioeejus : et mira-
ejus filiishominum. bilia ejus filiis hominum.
Et sacrificentsacrificiumtaudis : el annunlienl opéra Ul sacrificent sacrificium laudis : et annunlienl
ejus in exsullalione. opéra ejus in exsullalione.
Qui descendunlmare in navibus : facientesoperatio- Qui descendunt marc in navibus : facientes opera-
nent in aquis multis. tiones in aquis multis.
Ipsi viderunt opéra Domini, et mirabiliaejus in pro- Ipsi viderunt opéra Domini, et mirabilia ejus in
fundo. profundo.
Dixit,elstelit spirilus procelloe:et exallali sunl flu- ]D Dixit, et stelil spirilus procelloe: et exallali sunt
dus ejus. fluclus ejus.
a Minusrecte Palatin, ms. obelum lmncproelermit-
compeditos,pro vinculis ligatos. Tum, Quoniam ina-
til: in fine aulem, subsequentis versiculi addit D/up- maricaverunleloquiaDomini.elconsiliumAltissimiexa-
satma. cerbaven«t. Et in subsequentis ver.-dculifine, qui at.'-
b Atque hic maie idem ms. obelum respuit. eos, et alterius insequenlis, el de necessitati
° Denuomaie Palatin, ms. et voculoeobelum proe- juvarei bus eorum suives fecit eos : Deinde, vincula eorum
figil, qui proepositioni subscquenlis verbi eduxit, disrupit. ConfiteamurDominomiseraliènes ejus, elc.
erat de more proeponendus. Subjungit vero huic c Pariier Auguslinus, et Veronensis liber, et ap-
quoque versiculo Diapsalma. propinquaverunlusque ad portas morlis. Et exclama-
d Pronomen hoc suas, m et subsequenti versu ad- verunt , elc. Tum solus Veronensis, salvos fecit, ul
verbium usque, Palalin. ms. et Carus obelo proeno- superius, pro liberavit, et subsequenti versu, et euil
lanl. Qui autem bine sequitur proelixus et copuloe eos de corruplioneeorum.Acrursum cum Augustino :
obelus, in eo ms. desideraïur, Diapsalma aulem in ConfileanturDominomiserationes ejus, etc. El sacri-
allerius ab eo versiculi fine addilur. Quoe omnia ficent sacrificium, elc. Denique , facientes operalio-
amanuensium putauda sunl vitia.
e Cum Aug. Veron. Ms., impleviibonis, et moxr nem, pro operationes.
325 LIBER PSALMORUM.
Ascendunl-r- usque ', ad coelos,el descendunl-f- us- A Ascendunl usque âd coelos, et descendrait usque
que \ ad abyssos : anima eorumin malis tabescebat.
Turbali sunt, el moti sunt sicut ebrius : et omnissa-
pienlia eorum devorata est.
Et clamaverunlad Dominum, cum tribularenlur : e !
de necessitatibuseorum eduxit eos.
*- Et ', sialuit proceltam -f- ejus ', in auram : e !
(iluerunt fluclus ejus.
a Et loelati sunt quia siluerunt : et deduxit eosir !
portum volunlaliseorum.
ConfileanturDomino misericordioeejus, el mirabilk
ejus filiis hominum:
Et exaltent eum in ecclesia plebis : el in cathedni
teniorum laudent eum.
Posuil flumina in deserlum : et exilus aquarum iu
silim.
Terram frucliferam in salsuginem, a malitia inhabi-
tanlium b in ea.
Posuit deserlumin stagna aquarum : et terram tint
aqua in exitus aquarum.
Et collocavilillic esurientes:et conslilueruntcivila-
tem habilaiionis.
Et seminaveruniagros, et ptanlaverunt vineas: et fe-
cerunl fruclum nalivitatis.
El benedixileis, et mulliplicalisunt nimis, eljumenla
eorumnon minoravit.
El pauci facti sunt, el vexali sunt, a Iribulaiiom
malorumet dolore.
Effusa esl c contemplio super principes : el errart '
fecit eos in invio, el non in via.
El adjuvit pauperem de inopia : el posuil sicul ov,esG Et adjuvavil pauperem de inopia : el posuit sicut
familias.
Videbuntrecii, el Uctabunlur: omnis iniquitasoppi-
labit os suum.
Quis sapiens, et custodiel hoec?el intelligel miseri-
cordias Domini?
326
ad abyssos : anima eorum in malis tabescebat.
Turbali e sunt, et mnii sunt sicut ebrius : et sa-
pienlia eorum deglulila est.
Etclamaverunt ad Dominum , cum iribularenlur :
et de necessitatibus eorum liberavit eos.
Et staluil procellam in auram : et siluerunt fluctus
ejus, et loelatisunt quod siluerunl.
Et eduxil eos in portum volunlalis eorum : et de
necessitatibus eorum liberavit eos.
Confileantur Dominomisericordioe ejus, et mira-
bilia [Ms. admirabilia] ejus filiis hominum.
Et exaltent eum in ecclesia plebis [Ms. populi] :
et in cathedra seniorum laudent eum.
Quia [Ms. lac. quia] posait flumina in deserlum :
B et exilus aquarum in silim.
Terram frucliferam in f salsilagincm , a malitia
inhabitantium in ea.
Posuit deserlum in stagnum aquoe : et terram sine
aqua in exilus aquarum.
Et collocavit illic esurientes, et consliluerunt ci-
viialem habilaiionis.
El seminayerunt agros, et plantaverunt vineas:
et fecerunt fruclum nalivilatis.
El benedixil eos, et mulliplicali sunl nimis : el ju-
menla eorum non sunl minorata.
Pauci facti sunt, et vexali sunl, a tribulatione ma-
lorum et dolorum.
Et effusa esl contemplio super principes eorum :
et seduxerunt eos in invio, cl non in via.
oves familias.
Videbunt recii, etloelabunlur : et omnis iniquitas
oppilabil os suum.
Quis sapiens, et custodiel hoec? et lune intelligel
misericordias Domini?

PSALMUS CVII.
CANTICUM a PSALMIDAVID. B CANTICUMPSALMI
DAVID.
Paraium cor meum, Deus, -r paralum cor meum * Paralum cor meum, Deus, paralum cor meum :
çan'.aboel psailam in gloria mea. cantabo el psalmum dicam Domino.

a Minusiterum bene Palatin; ms. et Carus Et co- sitaiibus eorum liberavit eos, quod et plerique Lalini
pulam veru confodiunl. In fine autem versus ms. ad- alii libri ignorant. Porro ul et superius miscraliones,
dit Diapsalma. pro misericordioe.
b Voculasiu ea rursum immerito Palatin, ms. obelo f Idem ms. juxta Augustinum, in salinas, et mox
numéro, in stagna aquarum. Tum, Et habi-
c Neque hic bene in Palatino ms. contenlio scri- plurium
jugulât.
tare fecit illic esurientes. El, fruclum frumenti, pro
bilur, pro contemplio. D nalivitatis, ut el deinde valde, pro nimis, et deminuta
d In recto habet idem ms. Psalmus. Carus addit, pro minorata. Sequitur : El pauci facti sunt, et vexali
proepositoobelo, ipsi. In texlu obelum primo sialini sunt a tribulatione dolorum et malorum (Augustin.
versu idem ms. lemere omittit. De subsequenli vide- malorum el dolore). Coelera pari consensti, Effusus
sis Ilieronynnim in epist. ad Sunniam et Fretelam , est coniemplussuper principes, et scduxit eos, elc. Et
et quoe nos ibi observamus. pauperem a mendicilale, etc Videbunt recii,
e Veronensis ras., Conturbati sunt, et commoli adjuvit
et jocundabuntur, elc..denique, el intelligel miseralio-
sunt sicut ebrius : et omnis sapienlia eorum absorp'a nes Domini.
esl. El exclamaverunt,elc, el de necessitatibuseorum B Insrribiiur iu Veronensi ms. In finem Psalmus
eduxil eos : quibus postremis verbis Augusiino con- ipsi David. In lextu cum Augustino, canlabo, et psai-
sentit, ut erhi-i quoesequuntur : Et imperavitprocelloe, lam in gloria mea. Exsurge, etc.; atque iterum mox,
et slelitin auram, elc. (ms., aulam), etjocundati sunt, el psailam libi in nalionibus. Quoniam magnificata
quoniam siluerunt. Et deduxit eosin portum volunlalis (August., magna) est super coelosmisericordia, elc;
eorum, proeiermisso altero lieraislichio, et de neces- et subsequenli versu, ut eruanlur dilecii lui.
527 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. ' KM
Exsurge a psallerium el cithara, exsurgamdiluculo. ,A Exsurge psallerium eleilhara:exsurgam diluculo.
Confitebortibi in populis, Domine, el psailam tibi Confitebor tibi in populis, Domine :et psalmum;.
in nalionibus. dicam libi inter génies.
Quia magna est super coelosmisericordiatua : el us- Quoniam magnificata est usque ad coelos miseri-
que ad nubesverilas tua. b cordia lua : et usque ad nubes veritas tua.
Exallare super coelos,Deus, et super omnemterrant Exaltare super coelos, Deus, el super omnemler-
gloria tua : ul libereniurdilecti lui. ram gloria tua : ul libereniur eleeti tui.
Salvum fac dextera tua, el exaudime: Deus loculus Salvumme [Ms. lac. me] fac dextera lua, cl exau-
est in sancto suo. di me, Deus loculus est in sancto suo : loelabor, et
Exsullabo, -j-et ', dividam Sichimam: et convallem dividam Sicimam, et convallem labernaculorum me-
labernaculorumdimetiar. libor [Ms. dimetiar].
Meusesl Galaad, el meusest Manasses,et Ephraim Meusesl Galaad, ei meus esl Manasses: et Ephrcm
susceptio capitis mei. f fortiludo capitis mei.
Juda rex meus : Moab • lebesspei meoe. Juda [Ms. Judas] rex meus, Moabol/a spei meoe:
In ldumoeamexlendamcalceamenlummeum: mihi in ldumoeamexlendam calciamenlum meum, mihi
alienigenoeamici facti sunt. B allophyli subditi sunt.
Quis deducelme in civitatemmuniiam? quis deducel Quis deducel me in civitatem muniiam ? aut quis
me usque in ldumoeam? deducet me usque in ldumoeam?
Nonnelu, Deus, qui repulisti nos? el non exibis, Nonne lu, Deus, qui repulisti nos? et non egredie-
Deus, invirlulibus noslris? ris, Deus, in virlulibus noslris.
Da nobisauxilium de tribulatione: quia vana talus Da nobis auxilium de tribulatione : et vana salus
heminis. hominum.
In Deo [aciemus virlulem : el ipse ad nihilum de- In Deo [aciemus virlulem : et ipse ad nihilum de-
ducel inimicosnoslros. ducet tribulantes nos.
PSALMUS GVIII.
INFINEM, PSALMUS DAVID. INFINEM, PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID].
Deus, laudem meamnelacueris : quia os peccatoris, Deus, laudem meam ne lacueris : quia [Ms. quo-
etd os dolosisuper me apertum est. niam] os peccatoris et dolosi super me apertum est.
Locuti sunt adversumme lingua dolosa, et sermoni- Locuti sunt adversus me lingua dolosa [Ms. lin-
busodiicircumdederuntme: el expugnaveruntmegratis. guam dolosam], etsermonibus odii circumdederunt
G me, et expugnaverunt [Ms. dcbellaveruui] me gratis.
Pro eo ut CX me \ diligerent, detrahebanl mihi:ego Pro eo ut diligerent me, detrahebanl mihi : ego
aulem orabam. autem orabam.
Et posueruntadversummemala pro bonis:et odium Posuerunt [Ms. Et posueruni] adversus me mala
pro dileelionemea. pro bonis : et odium pro dileelione mea.
Constitue super eum peccalorem: el diabolusstet a Constitue super cum peccalorem : et diabolus stet
dexlris ejus. a dexlris ejus.
Cum judicatur, excat condemnalus: cl oratio ejus Cum judicatur, exeat condemnalus : et oratio ejus
fiai in peccalum. fiai in peccalum.
s Fiai habitatio ejus déserta : et non sit qui inha-
bilet in ea.
Fiant dies ejus pauci : -i- et ', episcopalumejus ac- Fiant dies ejus pauci, et episcopatumejus accipiat
cipiat aller. aller.
Fiant filii ejus orphani : et uxor ejus vidua. Fiant filii ejus orphani, et uxor ejus vidua.

£La Edili ac mss. aliqnot libri legunt anle isla: D Anlea videlur ibi leclum olla.
d Alierum hoc nomen os in gajalino ms. delcliir.
Exsurge gloria mea. Quod quidem in Lalino minime
legebani Suunia el Fretcla : onde ad eosdemscri- Legilur porro, proeposiloel voculoeobelo -v et ', ser-
hit Hicronymus : Quod diciiis in Lalino non esse, re- monibus, elc. quod et Caro probalur contra origina-
cte in islo psalmo non habet : quia nec apud He- lium librorum (idem.
broeos, nec apud ulltim interprétant reperilur, sed c Minus iterum bene Palatin, ms. asteriscum
habelur in quinquagesimosexto psalmo, de quo mihi omiilit.
videtur in islum locum esse translatum. Coelerum s Cum Augustino hic Veronens. ms., susceptio.
mss. Carnulensis el Colbcrlinus num. 2200, et Sor- Subsequenli autem versu, mihi alienigenoe subjecli
Imnicusnum. 2784, non legunt illud additamenlura, sunt, atque alio insequenli tacet aut voculam : deni-
Exsurge gloria mea. In Rornano lamen Psaberio, que in fuie, inimicos noslrosproefert pro tribulantes
quod secundam seu mediani columnam occupai nos.
Psallerii triplicU ms. Sorbonici, errore librariorum s Hune versum, quem neque Veronensis ms. ha-
adhuc rclinclur ; quod nullalenus apparel in Car- bet, Marlianoeusin uno Sorbonico reperil. Allero ab
nulensi codice antiquissimo ac optimal noue. MART. hoc versu legilur in Veronensi codi«e pupilli, pro
b In Palatin, ms. addiiur Diapsalma. orphani, ac deinde cum Augusiino transferanlur, pro
c Vacat in eodem ms. abrasum sequiore manui amoveanlur.
spalium, quantum huic sulficiendo nomini salis sit,
329 L1BERWSALM0RUM. 3:0
Nutantes transferanlur filii ejus, et mendicent:ael, A Commoliamoveantur filii ejus, et mendicent; eji-
ejiciantur de habilalionibussuis. ciantur de habilalionibus suis.
Scrutelur feneralor omneni substantiam ejus X et ', Scrutelur feneralor omnem substantiam ejus : et
diripianl alieni labores ejus. [Ms. tac. et] diripianl alieni omnes labores ejus.
Non sil illi adjutor : nec sit qui misereatur pupillis Non sit illi adjutor : nec [Ms. non] sit qui mise-
ejus. reatur pupillis ejus.
Fiant nati ejus in inlerilum : in generatione una de- Fiant nati [Ms. filii] ejus in inlerilum : in una
leatur nomen ejus. generatione deleatur nomen ejus [Ms. eorum].
In memoriamredeat iniquitas palrum ejus in con- lu memoriam redeat iniquitas palrum ejus in con-
spectu Domini : et peccalummalris ejus non deleatur. spectu Domini: et peccatum malris ejus non deleatur.
Fiant contra Dominumsemper, et dispereal de terra Fiant e contra Dominum semper : et dispereal de
memoriaeorum : b pro eo quod non est recordalus fa- terra memoria eorum.
cere misericordiam. Pro eo quod non est recordatns facere misericor-
Et persecutus est homineminopemet mendicum, et diam : et persecutus est hominem pauperem et men-
compunctumcorde mortificare. dicum, et compunctum corde morti tradidit.
Et dilexit maledictionem,et veniet ei : cl noluit be- B Et dilexit maledictionem, et veniet ei : et noluit
nediciionem,et elongabiturab eo. benediciionem, etb prolongabitur ab eo.
Et induit maledictionemsicut vestimentum: el intra- Et induit se maledictionem sicut vestimentum : et
vit sicut aqua in interiora ejus, et sicul oleum in ossi- intravit sicut aqua iu inieriora ejus, et sicul oleum in
bus ejus. ossibus ejus.
Fiat ei sicut vestimentum quo operilur : et sicut Fiat ei sicut vestimentum quo operitur : et sicut
zona, qua semper.proecingilur. zona, qua semper proecingilur.
Hoc opus eorum, qui detrahunl mihi c apud Domi- Hoc opus eorum, qui delrahunt mihi apud Domi-
num : et qui toffuuniurmala adversus animant meam. num : et qui loqunntur niaiaadversusanimam meam.
Et tu, Domine,Domine, (ac mecum propter nomen Et lu, Domine, Domine, fac mecum.misericordiam
tuum : quia suavisest misericordia lua, propter nomen luum : quoniam suavis est misericor-
dia tua.
Libéra me, quia egenus et pauper ego sum : et cor Libéra me, quoniam egenus et pauper sum ego :
meum d conlurbatumesl intra me. et cor meum conlurbatum est in me.
Sicul umbra cum déclinât, ablalus sum : et excussus Sicut umbra cum déclinât, ablalus sum : cl [Ms.
sum sicut locustoe. G tac. cl] excussus sum sicut Ipcusta.
Genua mea infirmata sunl a jejunio : et caro mea Genua mea infirmata sunt proe [Ms. a] jejunio :
immutata esl propter oleum. e X Et ', ego factus sum et caro mea immutata est propler » oleum, et ego
opprobrium illis : viderunt me, -t- et', moveruntca- factus sum opprobrium illis.
pila siui. Viderunt me, ei moverunt capita sua : adjuva me,
Adjuva me, Domine Deus meus : salvum me fac Domine Deus meus, et [Ms. tac. et] salvum me fac
secundummisericordiamluam. propler misericordiam tuam.
El sciant quia '(manustua hoec.-t-t-el', lu, Domine, Ut sciant quia [Ms. quoniam] manus tua hoecest :
fecislieam. et lu, Domine, fecisli eam.
Maledicentilli, et tu benedices; qui insurgunt in me, Maledicent illi [il/s. ipsi], et tu benedices; qui in-
confundantur : servusautem tuus loelabitur. surgunt in me, confundanlur: servus autem tuus loe-
labitur.
a Hic autem ms. Palatin et copulam tacet, quam et tenus leclionem S. Auguslinus memorat.
Groecusignorât. h Idem ms., et longefiel ab eo: lum uno inlcrposilo
b Palatinus ms. et Carus pro voculam obelo immo- versu, sicut vestimentumquod operielur, ac deinde,
rito proenotant. qui loquunlur maligna. Et post alitim versum, crue
c Voces apud Dominum,in eodem ms. désuni : ad- me, quoniam, etc., cl, conlurbatumesl intra me, qua
ditur vero in fine versiculi Diapsalma.Tum insequenli demum unica proepositione, pro in, cum Augustino
versu verbum substanlivum delelur. D consentit.
d In eodem ms. lurbatum est, in quo et subsequenli 1 Ex Grxco Si sO.atovperperam accepto, pro 6Y
versu et copula obelo confodilur. eteov, perquam simili voce el scriplura, legitur in
e Atque hic asleriscum idem ms. omittit. Veronensi ms. propler misericordiam: quoeleclio si
f Sequior manus in eodem ms. obelum, ipsamque cui umquam alieri Lalino libro probala sil, neseio.
et copulam induxit. Subsequenti autem versu juxta Augusiinum , Deus
B In Veronensi ms. Fiant coram Domino semper : meus,salvumme fac secundummisericordiam,eic. Tum
quam leclionem inter coeterasipsclaudat Auguslinusi solus Veronensis in: allerius ab hoc fine, servusautem
in Enarratione, ubi illud contra Dominum, diclumi tuus jocundabilur atque allero insequentis hemisii-
accipit perinde atque in conspeclu Domini. Nam, sub- chio, et circumamiciantur sicut pallium duplex confu-
dit, et alii Interprètes sic Iranslulerunl, Fiani iu con-- sionemsuam. Quam ex parteubi leclionem ipseinet novit
speclu Domini semper : alii vero, Fiant coram Do- Auguslinus in Enarratione, do Diploide, quod et
mino semper, etc. Sequitur in eo ms., et inlereat de2 ipse nomen reliiitiit, disputans, Diplois, inquil, du-
terra memoriaeorum. Pro eo quod non sunl recordatii plex pallium est. Nam quidam etiam sic interprétait
facere misericordiam, et persecuti sunl hominem, cli sunt istum versum, el operiantur sicut pallium duplex
çohoerenter, morfi tradiderunl ; quam tamen nec verbe3 confusionein suam.
PATROL, XXIX. 11
VU S. HIERONYMIflîVlNA mr.I.IOTIIECA. axa
Induanlur qui detraliunt mihi, pudore : et operianlm•A Induantur qui detraliunt mihi, reverenliam : et
tient diploide confusionesua. operiantur sicut diploide confusione sua.
ConfiieborDomino nimis in ore meo : el in medic> ConfiteborDomino nimis in ore meo : elin medio
mullorum laudabo eum. mullorum laudabo cum.
Quia [Ms. qui] aslilit a dexlris pauperis : ul salvami Qui aslilit a dexlris pauperis : ul salvam facerct
facerel a persequentibusanimam meam. [Ms. facial] a persequentibus animam meam.
PSALMUS CIX.
PSALMUS DAVID. * PSALMUS DAVID.
Dixit Dominus Dominomeo : Sede a dextris meis. Dixit DominusDominomeo : Sede a dexlris meis :
"<Donec ponam inimicos tuos, scabellum pedum tuo- Douce ponam inimicos luos, scabellum pedum
rum. uorum.
Virgam virlulis tuoe a emillel Dominus ex Sion : Virgam virlulis luoe emittet Dominus ex Sion :
dominare in medio inimicorumluorum. e et dominaberis in medio inimicorum tuorum.
Tecum principium in die virlulis luoein splen'lori- Tecum principium in die virtutis-tuoe, in splendo-
bus sanctorum, ex utero ante luciferumgenui te. ribus sanctorum : ex utero anle luciferum genui le.
Juravil Dominus,et non poenitcbileum : Juravil Dominus, et non poenitebil eum :
Tu es sacerdos in oelernumsecundumordincmMel- B Tu es sacerdos in oeternum secundum ordincm
chisedech. Melchisedccli.
Dominus a dextris luis : confregit in die iroe sua: Dominus a dextris luis : confregit in die iroesuoe
reges. reges.
Judicabit in nationibus, implebit [M<.implevil]rui- Judicabit in nationibus, implebit ruinas : conquas-
nas : conquassabitcapila in terra mullorum. sabit capita nmlta in terra copiosa. .
f De torrente in via bibet : propterea exallab'ucaput. De lorrcnle in viabibet : propterea cxallabil caput.
PSALMUS CX.
b ALLELUIA. ALLELUIA , h REVERSIONS AGG.EI
ETZACÏÏARLE.
Aleph. Confitebor+ tibi ', Domine, in tolo corde Aleph. Confitebor libi, Domine , in loto corde
-*r « meo \ Beth. in consilio justorum el congréga- meo : Belli. in consilio justorum cl congregatiene,
tione. Gimel. magnaopéra Domini.
Gimel. Magna opéra Domini : Dalelb. exquisitain Duletli. Exquisita in omnes volunlates ejus, Ile.
omnesvoluntutesejus. confessio et magnificenlia opus ejus : Vav. cl justi-
Ile. Confessioel magnificenliaopus ejus : Vav. et lia ejus manel in soeculum soeculi.
d Zain. Memoriam fecit mirabilium suorum : ni th.
juslilia ejus manel in soeculumX soeculi *.
Zain. Memoriam fecit mirabilium suorum : llolh. misericors et miserator Dominus : Thel. escam dedit
misericors et miserator Dominus : Teth. escamdédit timenlibus se.
timenlibusse. C Jod. Memor erit in soeculumteslamenli sui : Caph.
Jod. Memorerit in soeculumteslamenli sui : Capli. virlutum operum suorum annunliavit populo suo,
lirlulcnt operum suorum annunliabil populo suo. Lamed. ul det illis hoeredilatem genlium.
Lamed. Ut dei illis hoeredilatemgenlium : Mem. Mem. Opéra manuum ejus verilas el judicium :
opéra niantium ejus verilas el judicium. Nun. fidelia omnia mandata ejus : Samedi, confir-
Nun. Fidelia omniamandata ejus : Samedi. c con- mais in soeculum soeculi: .4in, fada in verilate, et
firmata in soeculumsoeculi: Ain. facta in verilate el oe- oequilate.
quilale. Plie. Rcdemptionem misil populo suo Sade.man-
Plie. Rcdemptionemmisil populo suo. Sade, wan- davit in oeternum leslamentum suum : C'op.'i.san-
davit in oelernumtestamentumsuum. clum et lerribile nomen ejus.
Coph. Sanclum el icrribile nomen ejus : Res. ini- Iles. Inilittm sapientioe timor Domini : Sin. intcl-
liunt sapientioelimor Domini. Iectus bonus omnibus facienlibus ea.
" Proeposilionemverbi emittetde more Palatin, ms. in splendore sanctorum : ex utero anle luciferumge-
obelo proenolal : addit cl Diapsalma in fine lum hu- neravi le. Tum uno intcrjeclo versu, conquassavilin
jus,b cum subsequentis versiculi. dieira;suoereges. Judicavil in gentibusreplebitruinas :
Geminum habel idem ms. Alléluia, pro litulo. D conquassavilcapila super terrain mulla : in fine, exa'-
Neque porro Ilebraica elementa versibusproefigit: et lavit, pro cxallabil caput. Fere continenter cum Au-
quic primo slatim occurrit, obelum nescit. gusiino.
Meo, hic superfluum esse docuit idem Hierony- B Sic legunt mss. Carnutcnsis el Sorbonicns : cl
mus. MART. quoque conjunctio legebatur a Sunnia et Frcich,
d Legit Palalin. ms. sineobelo: addit aulem de suo quam tamen superabundarc docet Hieronymus, nec
Diapsalma. iu Hebroeo,nec apud LXX reperiri. MART.
c De more Palalinus ms. proeposilionemcon jugu- b Istha'Cverba, RevcrsionisAggoeiel Zacharioe,in
lai; omittit vero qui postremo habelur in UnePsalmi, Veronensi ms. desiderantur. In l'exlus allero verso,
Obelum. Ilcetorumlegilur, pro justorum. El ad Caph lilteram,
f In VrJroncnsims. et pênes Augustin* Ipsi David fortitudinem operum suorum annuntiabil,elc. ; ri ad
Psalmus. A tertio aulem versu ms., el dominabilur Nun , fidelissimapro fidelia. Deniquein fine, lulçf-
n medio inimiconm tuorum, Tecum priniipium, etc. leclus bonus (adenlibus eu. Laus ejus niantt, etc.
533 LIBER PSALMORUM; '34
Sin. lntellectus bonus omnibus fucienlibus eum: A Thav. Laudatio ejus manet in sxeulum soeculi.
Tbav. laudatio ejus manel in soeculum-t- soeculi*
PSALMUS CXI.
ALLELUIA, REVERSIONS ACG.EIETZACIIARId! ', ALLELUIA REVERS'ONIS [Ms. CONVERSl] AGG.-E1ET ZA-
CHARI.-E.
Aleph. Beatusvir , qui limel Dominum: Belli. in Aleph. Bealus vir qui limet Dominum : Bdh. in
mandatis ejus voletnimis. mandalis ejus cnpil [Ms. volet] nimis.
Gimel. Potens in terra erit semetiejus : Dalelh. ge- Gimel.Polens iu lerra eril semen ejus : Dalelh.
neraliorectorumbenedicelnr. generalio rcciorum benedicelur.
Ile. Gloriael divilioe,indomo ejus : Vau. cl juslilia Ile. Gloria et divilioein domo ejus : Vav. el jus-
*
ejus manelin soeculum-f a soeculi lilia ejus manet in soeculumsxculi.
Zain. b Exortum estin tenebrislumen redis : IIcili. Ztiu. Exorlum esl in tenebris lumen redis °
misericorset miserator cl ju.tus, corde : Ilelh. misericors cl miserator et juslus.
Teth. Jucundus homo qui miscrelur et commodal, Tcih. Jucundus homo qui miscrelur et commoilal,
Jod. disponctsermonessuosin judicio : Caph. quia in Jod. disponct sermones suos in judicio : Caph.
oelernumnon commovebitur. quia [Ms. quoniam] iu oelernumnon comraovcbilur.
Lamed. In memoria oeternaerit ju.tus : Mem. ab Lamed. In memoria oelcrna erit juslus : Mem. ab
audilione mala non timebil. „ audiiu malo non limebit.
Nun. Paralum corejus sperare in Domino.Samedi : iVim.Paralum est cor ejus sperare in Domino :
confirmalumest cor ejus: non commovebiturAin., do- Samech. confirmalum est cor ejus, non commovebi-
uée despiciat inimicossuos. tur, Ain. donec videat inimicos suos.
Plie. Dispersil, dédit pmtperibus:Sade, justilia ejus Plie. Dispcrsit, dédit pauperibus, : Sade, justilia
manelin soeculum-t- « soeculi', Copli. cornu ejus exal- ejus manel in soeculum soeculi: Coplt. cornu ejus
labilur in gloria. ^^ exallabilur in gloria.
Rc^. Peccator videbit el irascelur : Sin. denlibus Iles. Pcccalor videbit, cl irascelur: Sin. denlibus
mis fiemel, et tabescet:T\\:\\. desideriumpeccatorum suis fremel cl labescet : Thav. desiderium peccato-
peribil. • „'..;...- rum peribil.
PSALMUS CXI1.
ALLELUIA . ALLELUIA.
Laudale, pucri, Dominum: laudate nomen Do- Laud.iie, pneri, Dominum: laudalo nomen Do-
mini. mini.
Sil nomen Dominibenedictum, ex hoc nunc, cl us- Sil nomen Domini benedictum, ex hoc nunc, et
que in soeculum. usque in soeculum.
A soi:s ortu usque ad occasum, laudabile nomen ^ A solis orlu usque ad occasum, laudate nomen
Domini. Domini.
Excelsus]superomnesgénies Dominus d -i- et ', su- Excelsus super omnes génies Dominus : et
per coelosgloria ejus. [Ms. tac. el] super coelos gloria ejus.
Quis sicul Dominus Deusnoster qui in allis habitai : Quis sicul Dominus Deus noster, qui in allis ha-
-f- et ', humilia respicit in coeloel in lerra ? bitat, cl humilia respicit in coeloet in terra ?
Suscitons a terra inopem: et de stercore érigent Suscilans f a terra inopem : el de stercore erigens
pauperem. pnupercm.
Ut colloceteum cum principibus, cum principibus Ut collocet cum cum principibus, cum principibus
populi sui. populi sui.
Qui habitare facil slerilem in domo, malrcm filio- Qui habitare facit slerilem in domo, malrcm filio-
rum loetantem. rum loelanicm.
PSALMUS CXHI.
ALLELUIA . D ALLELUIA.
In exilu Israël de JEgypto, domusJacob de populo In exilu Israël ex JEgyplo, domus Jacob de populo
barbare barbaro.

Atquehic sine obeloTalaiin. ms. legit, pro quo ad-
dit Diapsalma.
b Ide n ms. proeposilionemverbi Exortvm, ut et
infraad Samedi lilteram, confirmalum,nbelis jugulât.
c Maie idem ras. (dicluni hic proetermiliit, addit
vero in fineversus Diapsalma.
A Palal. ms. pari hic paco atque v'nio obelum
omiitii : in fineautem versus addit Diapsalma.
e Nomen corde in Veronens. ms. non est. Plus
Veroinsequenli est versu, justus DominusDeus. Tum
legittir Bealus vir, qui miscrelur, CU^ Alque infra
Sllb Ain Huera, donecvideai super initucosiuos, De-
nique sub finem frendet, pro [remet: neque hoc qui-
drm, ut editor ejus Psaltcrii pmat, cum Angiisliiio,
a quo Iccium fronde!, libri ejus lesianlur, atque ex
loiô conlcxlu liquet.
f Veronensis ms., Qui irigii a lerra inepem, el de
stercore exaltai pauperem : adaïuussim cum Augus-
iino.
33S S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA.
' Fada esl Judoea sanclificalioejus, Israël poleslas *». Facta est Judoea d sanclificalio ejus : Israël po-
ejus.
Marc vidit, et fugit : Jordanis conversasesl relror-
sum.
Montes exsultaverunt ut arides -r el \ collessicul
agni ovium.
' Jor-
Quid esl X M' '. mare, quodfugisli? *- et tu
danis, quia couversus es relrorsum?
Montes, cxsullaslis sicul arides -h et', collessicut
agni ovium? a
A facie Dominimotaest lerra, a facie Dei Jacob.
Qui converlit pelram in stagna aquarum : -i- et ',
rupem in foulesaquarum.
Non nobis, Domine, non nobis: sed nomini luo da
gloriam.
b
Super misericordia tua el verilate lua : ne -h
quando ', dicanl genks, Ubi est Deus eorum?
Deus aulem noster in coelo: omnia quoecumquevo-
DIAPSALMA * in lerra omnia quoecumquevoluil, fecit. DIAPSALMA.
luit, fecit. *
Simulacra genlium argentum et aurum, opéra ma-
nuum hominum.
Os habent, et non loquentur : oculos habent, et non
videbunt.
Aureshabent, cl non audient : narcs habent, et non
odorabunl.
Manus habent, et non palpabunt ; pedes habent, cl
non ambulabunt : non clamabunt in gutiurc suo.
Similes illis fiant.qui faciunl ea, -f el \ omnesqui G Similes illis fiant qui faciunl ea, et omnes qui
confidunt in eis.
-i- Domus ', Israël speravil in Domino: adjutor c
eorum el protector eorum est.
Domus Aaron speravil in Domino : adjutor eorum
et proleclcr eorum est.
Qui liment Dominum, speraverunl in Domino: ad-
jutor eorum et protector eorumesl.
Domus memor -f- fuit ', noslri -i- el ', benedixil
*
•i- nobis
Benedixil domui Israël : benedixil domuiAaron.
Benedixil -i- omnibus \ qui liment Dominum,pusil- majoribus.
lis cum majoribus.
356
lestas Israël regnavit in ea. *
ejus,
Mare vidit, et fugit : Jordanis conversus est re-
lrorsum.
Montes exsultaverunt ut arides, et colles velut
agni ovium :
Quid est, mare, quod fugisli? cl lu, Jordanis,
quare conversus es relrorsum?
Montes, quare exsultastis^ul arietes? et colles vel-
ut agni ovium?
A facie Domini commota est terra, a facie Dei
[Ms. Domini] Jacob.
Qui convertite solidam pelram in siagnum aquoe,
et rupem in fontes aquarum.
Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini IUDda
y gloriam.
Super misericordia lua cl verilate lua ; ne quando
dicanl génies, Ubi est Deus eorum ?
Deus aulem nosler f in coelosursum : in coelo et
Simulacra gentium argentum et aurum, opéra ma-
nuum B hominum.
Os habent, et non loquentur : oculos habent, et
non videbunt.
Aures habent, cl non audient : nares habent, et
non udorabunt.
Manushabent, et non palpabunt : pedes habent, et
non ambulabunt.
Non clamabunt in gutiurc suo : neque enim est
spirilus in ore ipsorum.
conlidunl in eis..
DomusIsraël speravil in Domino [Ms. Dominum]:
adjutor eorum et protector eorum est.
Domus Aaron speravil in Domino[Ms. Dominum]:
adjutor eorum et protector eorum est.
Qui timent Dominum, u sperent in Domino : ad-
jutor eorum et protector eorum est.
Dominus memor fuit noslri, et benedixil nos : be-
ncdixit domum Israël, benedixit Domum Aaron,
benedixil omnes limenles se Dominus, pusillos cum

11Atque hic Diapsalma Palatin, ms. subjungil : ac ricordia tua, et in fine insequenlis Diapsalmalacet.
subsequenli versu adverbium quia immerito obelo Consulto ad hune versum Hieronymi epist. ad Sun-
proenolal. niam ciFrctclam.
b Sine obelo Palatinus ms. legil, minus reele. f lia leguni edili ac mss. in hoc Roniano Psalie-
c Hoc et subsequenlibus duobus versibus in Pa- rio : manifeste autem addila sunt a lihrariis hoec
* JJ
latino ms. adjutor -i- eorum proelixopronomini verba, in coelo sursum, cum apud LXX ita scrip-
obelo, scribilur, cui salins fuissel e contrario proe- ium sil : Deus aulem nosterin coelo,el in lerra, elc;
figi asteriscura. supcrflimm esse, elin lerra, Hieronymusquoque nos
'd Veronens. ms. sanelilas ejus : lum proelermissis docuit. MART.
verbis, Israël regnavit in ea, quoegemina est versio s Itlorum, pro hominumin Veronensi est ms.; tum
hujus hcmisliphiiIsraël poteslas ejus, sequitur, Mare iu instanti, non loquunlur, non vident, non audiunt :
vidit, et fugit. Jordancs conversus esl rclro. Montes reliqua juxla Augustinum, manus habent, et non
geslierunl velul arides, etc Quid est tibi, mare, quod eo'iircclabimi, etc.; et, Non clamabunt in faucibus
fugisli ? el lu, Jordane, conversuses rétro ? Moules, suis, neque enim, elc. Denique, Similes Mis fiant
quare gcstislis velul arietes?etc. Quibus omnibuslocis omnes,
k qui faciunl, etc.
vix uno gesliendiverbo, pro exsultandi, ejus cum Au- In eodem ms., speraverunl in Dominum: et sub-
guitiniaua lectio consentit. sequenli versu, omnes /intentes Dominum, pusillos
e Tacet idem ms. solidam; lum legit plurium nu- cum magnis. Tum, Adjicial Dominus super vos: super
méro, in stagna aquarum el rupes, etc. Hursum al- vos, et super, etc. Benediclivos Domino,elc, couti-
cro ab hoc versu pronomen tua, ubi dicilur, roise- iienter juxla Augustiuianum exempter. *
357 L'BER PSALMORUM. 558
Adjiciat Dominus super vos, X sUPa' vos l et ^ Adjiciat Dominus super vos, et super filios ves-
super filios veslros. tros.
Benedicli vos a Domino, qui fecit coelumel terram. Benedicli vos a Domino, qui fecit coelum, et
terram.
CoelumcoeliDomino : terram aulem dédit filiis ho- Coelum coeli Domino : terram autem dédit filiis
minum. hominum.
*
Non morlui laudabunl -i- ° le Domine : neque Non morlui laudabunt te, Domine : neque omnes
omnes qui descendunlin infernum. qui descendunl in infernum.
Sed nos -r- qui vivimus* bencdicimusDomino, ex Sed nos, qui vivimus, benedicimus Dominum, ex
hoc nunc, et usque in soeculum. hnc nunc, et usque in soeculum[Ms. soecula].
PSALMUS CXIV.
ALLELUIA. ALLELUIA.'
Dilcxi, quoniam b exaudiet Dominus : vocemora- Dilexi, quoniam exaudiet Dominus : vocem ° ora-
tionismeoe. lionis meoe.
Quia inclinavil aurem suam mihi : el in diebus Quia inclinavil aurem suam mihi : et in diebus
meis invocabo. meis invocabo ( eum.
Circumdederuntme dolores morlis : el pericula in- Circumdederunt me dolores mortis : pericula in-
ferni inveneruntme. ferni invenerunt me.
Tribulationemel doloreminveni : el nomen Domini Tribulationem et dolorem inveni : et nomen Do-
invocain. mini invocavi.
O Domine, libéra animant meam; misericors Domi- 0 Domine, libéra animam meam; misericors Do-
nus et juslus, et Deus nostermiseretur. minus et juslus, et Deus noster miserebilur.
Cuslodiens parvulos Dominus: humilialus sum, el Cuslodiens parvulos Dominus : humilialus sum, et
liberavit me. liberavit me.
Converlere, anima mea, in requiem luam : quia Converlere, anima mea, in requiem luam ; quia
Dominus benefecit tibi. [Ms. quoniam] Dominus benefecit mihi.
Quia eripuit animam meam de morte ; oculosmeos Quia eripuit animam meam de morte : oculos
a lacrymis, pedes meosa lapsu. meos a lacrymis, pedes meos a lapsu : placebo Do-
Placebo Domino,in regione vivorum. mino, in regione vivorum.
PSALMUS CXV.
-y-ALLELUIA; li ALLELUIA.
Crcdidi propter quod loculus sum : ego -t- autem * Credidi, propler quod îoeutus sum : ego aulem
humilialus sum nimis. humilialus sum nimis.
Ego dixi in excessumeo: Omnis homomendax. Ego Bdixi in excessu mentis meoe : Omnis homo
mendax. .
Quid rétribuant Domino, pro omnibus quoeretribuil Quid retribuam Domino, pro omnibus quoe retri-
mihi ? buit mihi ?
Calicemsalutaris accipiam : et nom:n Domini invo- Calicem salutaris accipiam : et nomen Domini in-
cabo. vocabo.
c X Vota mea Dominoreddam coram omni populo Preiiosa in conspectu Domini mors sanctorum
ejus ', pretiosain conspectuDominimorssanctorumejus. ejus.
O Domine, X </"'« l e0° servus tuus : ego servus O Domine, ego servus tuus ; ego servus tuus, et
* filiusancilloetuoe.
tuus, -s-et filius ancilloeluoe.
Dirupisli vincula mea : tibi sacrificabo hosliam Dirupisti vincula mea : libi sacrificabo hosliam
laudis, d X el '" nomineDominiinvocabo', laudis.

0 Finalia puncta pênes Marlianoeumdeeranl : in D
Palatino aulem ms. ipsa est etiam obeli nota proe-
lerinissa.
b Proeposilionem verbi exaudiet, et subsequenli
versu quia adverbium, juncta Cari edilione, Palatin,
ms. jugulai.
c Perperam in eodem ms. unice prius istud nomen
Vola, asierisco illusiratur : subsequenti autem verbo
reddam, obelus proefigilur.Denique addilur in fine
^et•sus Diapsalma.
d Palatinus ms. ut et Cari editio, et nomen Do-
mini invocabo: qui pariier posiremo versu asterisci
notam ipsumque verbum Alléluia omillunt.
0 Cum veronensi ms. Auguslinus, vocemdepreca-
tionis meoe. Quoniaminclinavil, elc Et post duos
versus, O Domine,crue animam meam, elc. Deus no-
ster miscrelur. Et paulo post, humilialus sum, et sal-
vum me fecit. Postremo autem solus Veronensis li-
ber, Quoniamliberavitanimammeamde morte, oculos
meosa lacrymis, et pedesmeosa lapsu ; placebo coram
Domino, etc.
f Carnulensis ms. non legit pronomen eum, quod
tamen relinet Sorbnnicus cum edito. In codicibus
Latinis Sunnioe ac Freleloe non cum, sed le, scrip-
ium erai. IJ vero eradendum monel sanctus Ilicro-
nymus. MART.
B Ilerum cum Augustino Veronensis ms., Ego au-
tem dixi in eestasi mea, Et penullimo versu, sacrifi-
cabo sacrificium laudis. Denique soins Veronensis,
Vola mea_Dominomeo reddam, elc.
5ô9 S. HIERONYMID1V1NABlBLtOTllECA. 540
Vola mea Dominoreddam in conspecluomnis po- A Vota mea Domino reddam in atriis domus Domi-
puli ejus, in atriis domus Domini, in medio lui, Jéru- ni : iu conspeclu omnis populi ejus, in medio lui,
salem. X Alléluia ', Jérusalem.
PSALMUS CXVI.
'ALLELUIA. ALLELUIA.
Laudate Dominum, omnes gentes ; laudate eum , Laudate ° Dominum, omnes génies : el collaudaie
omnes populi. cum , omnes populi.
Quoniamconfirmalaesl super nos misericordiaejus : Quoniam confirmala est super nos misericordia
et veritas Domini +- manet ', in oelernum. ejus : cl veritas Domini inanct in aelernum.
PSALMUS CXVII.
ALLELUIA. ALLELUIA.
ConfiteminiDomino, quoniam bonus : quoniam in Confitemini Domino, quoniam bonus r : quoniam
soeculummisericordiaejus. in soeculummisericordia ejus.
*
Dical nunc Israël, -f- quoniam bonus quoniamin B Dicat nunc Israël, quoniam bonus : quoniam in
soeculummisericordiaejus. soeculummisericordia ejus.
Dicalnunc domusAaron : quoniamin soeculummi- Dical nunc domus Aaron , quoniam bonus : quo-
sericordia ejus. niam in soeculummisericordia ejus.
Dicanl nunc qui liment Dominum: quoniamin soecu- Dicanl nunc omnes qui liment Dominum, quoniam
lum misericordiaejus. bonus : quoniam in soeculum misericordia ejus.
De tribulatione invocavi Dominum: el " exaudivit In tribulatione iuvocavi Dominum : el exaudivit
me in laliludine )£ Dominas ', me in laiitudiue
Dominusmihi -t- adjutor ', non timeboquid facial Dominus mihi adjutor est : el[Ms. tac. el] non
mihi homo. timebo quid facial mihi homo.
Dominusmihi adjutor , et ego despiciam inimicos Dominus mihi adjuior esl : et ego, videbo ini-
meos. micos meos.
Bonum esl confidere in Domino: ">> quam confidere Jlonum esl confidere in Domino : quam confidere
in homine. in domine.
Bonum esl sp:rare in Domino : quant sperare in Bonum est sperare in Domino [ Ms. Dominum ] :
principibus. g quam sperare in piiucîpibus [ Ms. principem ].
Omnesgénies circuierunt me : « -f- et * in nomine Omnes génies circumdederunt me : ci iu nomine
Domini, X quia ', uliits sum -i- in ', eos. D.imini ultus sum eos.
Circumdaniescircumdederunt me *- et ', in nomine Circumdanies ciriumdcderunt me : el in nomine
Domini, X ouia ', ultus sum -f- in ', eos. Domini Bultus sum eos.
Circumdederuntme sicut apes -r el * exarscrunl Circumdederunt me sicut apes : et exarscrunl
sicul ignis in spinis -i- cl', in nomine Domini,X quia * sicul ignis iu spiuis,ci in nomine Domini viudi-
ultus sum -f in ' eos. cabor in eis:
Impulsus eversus sum, ul caderem : et Dominus Impulsus vcrsalus tum , ul caderem : el Dominus
suscepitme. suscepit me
Forliludo mea, et laus d -s- men ', Dominus : cl Fuititudo mea, et laudatio [ Ms. laus ] mea
faclus esl mihi in salulem. Dominus : cl faclus est mihi iu salulem.
Voxexsultalionisel salmis, in tabernaculisjustorum. Vox loetilioeel salulis, in fabertiaculis justorum.
X Dextera Domini fecil virtulem * dextera Domini Dextera Domini fecit viriutcui : dextera Domiiii
e.iallavil -f me * dextera Dominifecit virlulem. exallavil me.
Non moriar, sed vivant : et narrabo opéra Domini. D Non moriar, sed vivam : et narrabo [ Ms. cnar-
rabo ] opéra Domini.

"Proeposilionem verbi exaudivit, Palalin. ms.
obelo proenotat: subsequenti aulem versu, adjutor
sine obelo perperam legit, atque alio insequenli
addit Diapsalma.
h Legcbalur lypngrapborum, ul arbitrer, viiio ,
quoniam, pro qnam.
c Palatini
ms. ope, maxime vero ad Hebraici ar-
chelypi (idem , obelo cl copulam prumutavimiiscum
hic, lum subsequenli versu, ubi verba hoeccadein ,
et in nomine Domini recurrunl.
d Admonente nos priimim Palatino ins., mm ipsa
cogente llehroei Icxlus leclione iT\~ID:, pronomen
hocce alterum mea obelo confodiinus. Proecedouti
autem proxime versui iu co ms. addilur Diapialma.
e Veronens. ms. L'tudaie Dominum, omîtesgules:
laudent eum omnis populus? Quoniatni corroborata
est,1 elc. '-'s£ïS
Idem juxla AnguMinumras., quoniam bonus esl.
Et, Dical autem domus Israël, etc. Dicat autem
domus Aaron, elc; et quarto ab hoc versu , el ego
despiciam. pro videbo, elc.
B In codera ms., supera icos : tum ilcnuo juxta Au-
gustinum , Circumdederunt me sicul apes favum ,
el exarscrunl, elc; cl in nomine Dominiultus sunt
eos. Tamquam cumulus arenoe impulsus sum, ul ca-
derem, etc. Pariler quoque tertio ab hoc versiculo
sultjunguiii, ac rcpetunl , Dexicra Domini fecil vir-
lulem : legunique post aliuni versum, Emendans
cmeitdaviime Dominus,elc; denique, iunressusin eis,
pro in eus,
3H LIBER PSALMORUM. S&
Castigans casligavil me Dominus: el morli non tra- A Castigans casligavil me Dominus : et morti non
didit me. tradidit me.
Aperite mihi portas justitioe, ingressus a in eas Aperite mihi portas justitioe, ingressus in eas
confiteborDomino: hoecporta Domini, justi inlrubunl confitebor [Ms. confitear] Domino : hoec porta
in eam. Domini, justi introibunt per eam [ Ms. in ea ].
Confitebortibi, quoniamexaudisli me : el faclus es Confitebor tibi, Domine, quoniam exaudisli me ;
mihi in salulem. el faclus es mihi in salulem.
Lapidentquem rcprobaveruntoedificanlcs: -f- hic ', Lapidera quem reprobaverunt oediûcantes : hic
factus esl iu caput anguli. factus esl in caput anguli.
A Dominofactum est X i*lud lhel esl mirabile in A Damino f l'action est istud : et est mirabile in
oculis noslris. oculis nostris.
Hoecesl dies, quamfecil Dominus : exsultemus et Hoec dies quam fecit Dominus ; exsultemus j et
loelenturin ea ". loetemurin ea.
O Domine, salvum me fac; o Domine, bene pro- O Domine, salvum s me fac : o Domine, bene
sperare : benediclusqui venit in nomine Domini. prosperarc
Benediximusvobis de domo Domini : Deus Dominus B Benediclus qui venit in nomine Domini : bene-
et illuxil nobis. diximus [ Ms. benedicimus ] vos de domo Domini :
Deus Dominus el illuxil nobis.
Conslituite-r- diem ', solemnemin condensis: usque Constituite diem solemnem ineonfrequentationibus
ad cornu allaris. usque ad cornu allaris.
*
Deus meus -f- es d iu> et confi.ebor libi : Deus Deus meus es tu, et confitebor tibi : Deus meus
meus -r es tu ', el exaltabole. es tu, et exaltabo le.
-r- Confiteborlibi, quoniam exaudisli me ', *• et Confitebor tibi, Domine, quoniam exaudisli me :
*
factus es mihi in salulem ', et faclus es mihi in salutem.
ConfiteminiDomino, quoniam bonus : quoniam in Conlilcmiiii Domino , quoniam bonus : quoniam
soeculummisericordia ejus. in soeculummisericordia ejus.
PSALMUS CXVIII.
-f- ALLELUIA ', ALLELUIA.
» Aleph. J3cn/iimmaculaiiin via : qui ambulant in Aleph. Beali immaculaii in via : qui ambulant in
lege Domini. lege Domini.
Aleph. Beali qui scrutantur testimoniaejus : in loto .n %.leph.Beali qui scrutantur testimonia ejus : in
corde exquirunl eum. loto corde exquirunt eum.
Aleph. [ion enimqui operantur iniquitatem : in viis Aleph. Non enim qui operantur iniquilatem, in
ejus ambulaverunt. viis ejus ambulaverunt.
Aleph. Tu mandasli,' mandata lua custodiri [Ms. Aleph. Tu b mandasli mandata tua, Domine, cus-
custodire] nimis. todiri nimis.
Aleph. Ulinam diriganlur vioemeoe,ad custodiendas Aleph. Ulinam diriganlur vise meoe,ad custodiendas
jusiificalionestuas.' justificationes tuas!
Aleph. Tune non confundar : cum perspexero in Aleph. Tune non confundar : dum respicio in
omnibusmandalis luis. omnia mandata tua :
Aleph. Confiteborlibi in direetftonecordis : in eo Aleph. Confitebor libi, Domine, in direcliono
quod didicijudicia juslilioe tuoe. cordis ; in eo quod didici judicia jusiitioe luoe.
Aleph. Jusiificaliones luas custodiam: non me de- Aleph. Jusiificaliones luas custodiam : non rao
relinquasusquequaque. derelinquas usquequaque.
fi Minushic recte Palatinus ms. et Cari editio in I ) broeumin casu muliebri habere : voluit
puto dixisse,
proeposilioni, quoe et iu Hebroea voce C3 resonat, génère feminino. Sed neque hoc ipsum nostra quid-
obelum proefigunt. quam inlerest scire, ac nihil porro minus ad laudati
b In eodem ms. hoc est mirabile, etc. codicis leclionem asserendam conducit. Seqnilur in
c Alterum hic Diapsalma idem ms. subjungit. eo ms. : Hic est dies
d Ipsum lu pronomen Palatin, ms. obelo transver- el jocundemur in eo, quem fecil Dominus; exsultemus,
ferme cum Augustino.
:
berat ccontrario Carus ipsum ab eo eximit verbum B Idem ms., O Domine, salvum fuc vero : lum jun-
substanlivum. Subsequenti gemino huie loco Pala- cto Augustino : o Domine, prospéra iter vero. Mox ,
tinus ipsam et copulam o§s).i<7f/.ivot? includit : Carus uno scilicel inlerposilo versu, Conslituitediem feslum
ilerum cconlrario voculas es tu, proenotataslerisco. in frequentationibususquead cornua allaris : el jnse-
Denique ex insequenli versu priora tantum verba queniis allero hemistichio, Deus meus, et exaltabo te.
Confitebor libi, idem ms. jugulai. Iterum ex parte cum Augusiino.
e Seinel, primo cuique versiculo eam, ex qua h Pari consensu Auguslinus et Veronens. liber,
juxta ordinem inchoatur Hebraici alphabeti liite- Tu proeccpislimandata tua custodiri nimis: tum allero
lam, ras. Palatinus proeponit. ab hoc versu, dum inspicio, pro respicio , atque alio
f Veronensis liber, faclus esl isle: olim cral et insequenli, in eo , cum (August., quod) didicerimju-
penes Augustinum, factus esl is; nunc, faclus esl ei. dicia juslilioe luoe, jusiificaliones luas custodiam,'ne
Salis autem opportune, alque re sua exislimavil derelinquas me us'juevalde. In quo corrigiljunior viam
Psalterii Veronensis editor doccre , textum 11e- suam? iu custodiendo verba lua.
343 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA.
Belli. In quo corrigit adolescentiorviam suam? in A Belh. In quo corrigit juvenior viam suam?in cus-
cuslodicndosermones tuos.
Belli. In loto corde meo exciuisivile : ne [Ms.non]
rcpellas me a mandalis tuis.
Belli. In corde meo abscondi eloquia lua : ul non
peccem libi.
Belh. Benedicluses, Domine: docemejusiificaliones
tuas.
Belh. In labiis meis , pronuntiavi omnia judicia
oris lui.
Belh. In via testimoniorumluorumdelectalus sum,
sicut in omnibus diviliis.
Beth. In mandalis luis exerccbor: et considerabo
vias tuas.
Belh. Injustificalionibus luis mcdilubor: non obli-
viscar sermonestuos.
Gimel. -i- Re \ tribue servo tuo , vivificame : el
custodiam sermonestuos.
Gimel. Révélaoculosmeos: el considerabomirabilia
de lege lua.
Gimel. Incola ego sum in lerra : non abscondasa:
me mandata lua.
Gimel. Çoncnpii'i/anima mea desiderare jusiifica-
liones luas, in omni tempore.
Gimel. lncrepasti superbos: maledictiqui déclinanti
a mandatis tuis.
Gimel. Aufer a me opprobriumet conlemptum: quk i
testimonia tua exquisivi.
Gimel. Etenim sederunl principes, a -i- el ', adver-
sum me loquebaniur: servusautem mut exercebaturini me loquebaniur : servus autem luus exercebatur in
juslificationibus luis.
Gimel. A'ainet testimonia tua meditaliomea est, :
-i- el ', consiliummeumjusiificaliones tuoe.
Dalelh. Adhoesitpavimentoanima mea : vivificanu;
secundumverbumtuum.
Dalelh. Vias meas enunliavi, et exaudislime : doci»
me justi ficalionestuas.
Dalelh. Viam jusliftcationum tuarum intime me.•
etexercebor in mirabilibusluis,
344
todiendo sermones tuos.
Belh. In loto corde meo exquisivi te : ne rcpellas
me a mandatis tuis :
Belh. In corde meo abscondi eloquia lua : ul non
peccem libi.
Belh. Benediclus es, Domine : doce me justifica-
tiones luas.
Belh. In labiis meis, b pronuntiavi omnia judicia
oris tui.
Belh. In via testimoniorum luorum delectalus sum,
sicut in omnibus diviliis.
Belh. In mandalis tuis me exercebo : et conside-
rabo vias luas.
Belh. In tuis juslificationibus medilabor : non
B obliviscar sermones tuos.
Gimel. Rétribue servo tuo, vivam ; et custodiam
sermones tuos.
Gimel. Révéla oculos meos : et considerabo mi-
rabilia de loge lua.
Gimel. « Incola rgo sum in terra : non abscondas
a me inanila'.a tua.
Gimel. Concupivit anima meà desiderare jusiifi-
caliones tuas, in omni tempore.
Gimel. lncrepasti superbos : maledieli qui décli-
nant a mandatis luis,
Gimel. Aufer a me opprobrium et contemplum :
quia testimonia tua exquisivi.
Gimel. Elenim sederunt principes, et adversus
C mis juslificationibus.
Gimel. Nam el testimonia lua meditalio mea est :
et consolalio mea justificationes tuoesunl.
Dalelh. Adhoesitpavimenio anima mea : vivifica
me secundumverbum tuum.
Dalelh. Vias d meas enunliavi, et exaudisli me :
doce me justificationes luas.
Dalelh. Viamjusiificationum tuarum insinua mihi:
cl exercebor in mirabilibus luis.

a Obelus Antiquarii oscitanlia iu Palatino ms. el consilia tua, justificatio mea. Adhoesit,etc., quibus
omiliilur. omnibus locis ab Augustiniana leclione abludit.
b Augustin, et Veroneus. liber cnuniiaii, et mox,, d Veronensis ms., Viusluas : in quem locum S.
jocundalus sum, pro delectalus; aniiquarii aulem vitici Auguslinus, Nonnulli quidem, inquit, codiceshabent,
désuni in Veronensims. verba siculin omnibus. Turr.i vias luas : sed plures, et maxime Groeci, vias meas.
sequitur cura Augustino, garriam, pro me exercebn Sed et quoe sequunlur , dissenliunt ab Augustino ,
Denique Injustificalionibus tuis meditabor: non obli- D garriam, pro exerccbor, atque altero ab hoc versu ,
viscar ( Veronens. ms. vbliviscebor) verborum tuo ubi dicitur, et de legelua, elc. Tum inferius sub lie
rum. Rclribueservoluo, ul (Augustin, ul lacel) ritiam, lillcra, Ligem statue mihi, Domine, in via juslifica-
et custodiboverbatua. tionum tuarum, et quoeramMa (pro Main) semper.
c In Veronensi ras. Inquilinus, pro Incola : quaui Tum , p'rscrutabor legemluam , el custodiboillam ,
leclionem ipse laudat Auguslinus initio sermonùs etc., ac post mlermedium versum. Inclina cor meum,
ociavi in hune psalmum. Ibi : Incola ego sum , etc. etc. et non in emoliimenlum,pro avariliam : quam et
sii'c , ul nonnulli'codices habent, Inquilinus ego sum ilipponensis episcopus leclionem laudat, ubi Groecam
in terra. Quod enim est in Groeco,izàpoiyoç, aliquii clymologiam invesligans , tali, inquil', Groecoverbo
noslri, inquilinus , aliqui incola , nonnumquameliam appella!, a quo possilinlelligigeneralis avarilia , qua
adveua inlerprelali sunt. Sequitur non abscondas, plus appétitquisque, quam sal est, TÙiwenim Latine
etc., quam negandi particulam Veronensis Psaltcrii plus est : l%t.$haliiius est, ab eo quod est habere. Ergo
editor lacuit, lectore ne -verbo quidem admonito. a plus habeudo appellata est 7T).EOVÎSIK , quam Lalini
Insequcnli versu idem ms. , desiderare judicia tua , Interprètes in hoc locononnulli interprétait sunl e.mo-
elc, atque altero ab hoc , Aufer a me opprobriumet luraeiilura , quidam vero ulilitatein , sed melius qui
despectum,quoniamtestimonia, etc., ac deinde , ad- avariliam. Sequitur in codice Veronensi , Circum
versus me.sermocinabanlur: servusaulem tuus garrie- aufer opprobriummeum : mox cum Augusiino , ju-
hal in juslificationibusluis. Elenim testimonia, etc., dicia enim lua suavia, ut, in tua juslilia vivificame.
545 LIBER PSALMORUM.
Dalelh. Dormilavil anima mea proeloedio: confirma A Dalelh. Dormilavil anima mea proe loedio: con-
me in verbis tuis,
Dalelh. Viam iniquitalis amovea me : et a de lege
lua misereremei.
Dalcth. Viam verilalis elegi : judicia lua non sum
oblitus.
Dalelh. Adhoesitcstimoniis luis, Domine: noli me
confundere.
Dalelh. Viam mandalqjrumluorum cucurri : cum
dilatasli eor meum.
Ile. Legem pone mihi, Domine , viam justificalio-
num tuarum : cl exquiram eam semper.
Ile. Da mihi iulcllcclum, et scrutabor legem tuam :
et custodiamillam in loto corde -i- meo ',
lie. Deduc me in sentitam mandatorum luorum :
quiaipsam volui.
lie. Inclina cor meumin testimonia tua , el non in
avariliam.
Ile. Averleoculos meosne videanl vanitaiem : in via
lua vivifica me.
Ile. Statue servo tuo eloquium tuum, in timoré
tuo.
île. Amputa opprobrium meum , quod suspicalus
sum : quia judicia tua jucunda.
He. Ecce concupivi mandala lua : in oequilate lua
vivificame.
Vav. El venial super me misericordia tua, Domine:
salulare tuum secundum eloquiumluum.
Vav. Et respondebo exprobranlibus mihi verbum:
quia speravi in sermonibusluis.
Vav. El ne auferas de ore meo verbumverilalisus- G Vav. Et ne auferas de ore meo verbum verilalis
quequaque: quia in judiciis tuis supersperavi.
Vav. El custodiam legem luam semper in soeculum
el i t soeculumsoeculi.
Vav. Et ambulabam in lalitudine : quia mandala
lua b exquisivi.
Vav. Et loquebar de ieslimoniis luis in conspeclu
regum : et non confundebar.
Vav. Et meditabar in mandalis tuis : quoedilexi.
546
firma me in verbis luis.
Dalelh. Viam iniquilatis amove a me : et lege lua
mi erere mei.
Dalelh. Viam verilalis elegi : judicia lua non sum
oblitus.
Dalelh. Adhoesitestimoniis luis, Domine : noli me
confundere.
Dalelh. Via mandalorum luorum cucurri : dum
[Ms. cum] dilatares cor meum.
Ile. Legem pone mihi, Domine, viam juslifica-
(ionum tuarum : et exquiram eam semper.
Ile. Da mihi intdleclum, et scrutabor legem luam:
cl custodiam illam in loto corde meo.
Ile. Deduc me iu semilam [Ms. semila] mandato-
B rum luorum : quia ipsam [Ms. quoniam eam] volui.
Ile. Inclina cor meum in testimonia tua , cl non
in avariliam.
Ile. Averte oculos meos, ne videant vanitaiem :
in via tua vivifica me.
Ile. Statue servo luo eloquium luum , in limore
tuo.
lie. Amputa opprobrium meum, quod suspicalus
sum : judicia enim lua jucunda.
Ile. Ecce concupivi mandala tua : in oequitaie lua
vivifica me.
Vav. c Et veniat super me misericordia lua , Do-
mine : salutare luum secundum eloquium tuum.
Vav. Et respondebo exprobranlibus mihi verbum:
quia speravi in sermonibus luis.
usquequaque : quia in judiciis tuis speravi.
Vav. El custodiam legem tuam semper, in oeler-
num et in soeculumsoeculi.
Vav. Et ambulabam in latitudine : quia mandata
tua exquisivi.
Vav.El loquebar de ieslimoniis tuis in conspectu
regum : et non confundebar.
Vav. Et meditabar in mandalis tuis : quoe dilexi
d nimis.

» Rectius de proeposilionem Palatin, ms. tacet, in cpisl. ad Sunniam et Frelelam ad eum locum.
quoe neque in Hebroeo est, neque in Groeco ipso Notalum et sancto Augusiino, quoeum maximara
texiu. bactenus parlera Veronens. ms. fecil, Nonnullos co-
b Obelo proenolat Palatinus ms. proeposilionem diceshaberein ulroque versu, dilexi valde, aul vehe-
verbi exquisivi.Subsequenti versu in testimoniis,pro menter : sicut inierpretari placvil, quod Groecedici-
«"etestimoniis legit, denuo rectius ad llcbroeum lur cfoSpa. Addendum quod et garriam (leg. garrie-
Trn5U atque ipsum GroecumèvTOÎÇp.up™pioi;.Mox D bam) proefert idem ms. pro exercebar : quod ilerum
in fuiuro, el meditabor, tum, et exerccbor,pro medi- Augustino noialum est, ubi ail, Ptures interprètes
tabar, et exercebar. Demuminsequenli versu obelom dicere maluerunt exercebar, quant loelabar, aul gar-
anle tui pronomen per librarii oscilanliam proeler- riebam, quod aliqui iulerpretaii sunl ex eo, quod'--'-'Groe-
eus habet "
mitiit. vj§o)it7;£ouv.
d Nimis supcrfluum'csse scimus ex Ilieronymo,
0 Tacet Veronensis ms. Et copulam, contra Au-
vehementer habelur pro nimis. Conse-
gustini leclionem lalemque scnlenliam : Non enim apud quem est adverbium vehementer,
ait, venial super me; serfait, Et veniai, etc. Subse- queniiT veroin posilum
ms. Alexandrino Groeco, el In Sor-,
quenti versu idem ms., respondeam. etc., quod legilur
quoniam b uiico Lalino Psallerio. Caruulcnsis codex sic le-
speravi in verbissuis. Et ne auferas ex ore meo verbum
verilalis uique valde: quoniamin judiciis tuis speravi. git : ad mandala lua qtue dilexi nimis. Mouemlus
El cuslodibo legem, elc. El ingrediebarin lalitudine, autem videtur Iccior, istud vehementer uee»se in
episiola ad Sunniam el Frelelam ïam in ediiis, quam
quia testimonia tua exquisivi.El loquebar intestiinoniis in
luis in conspecturegum : denique in mandalis luis, mss. libris : quia nisi adsil vehementer vel nin.is,
non erit verum noe loco aliquid esse superflu-,ni
quoedilexi valde; cui consimile adverbium vehemen- ut ibidem docuii S. Ilieionyuius. MART.
ter lacet subsequenti versu, ubi verba bec eadem
rccurruul. Videsis bac de rc Annolationem nostiam
347 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTIIECA. S48
Vav. El levavt manus meas ad mandata lua quoe :AÀ Vav. Et levavi manus meas ad mandata tua, quoe
dilexi : el exercebarinjustificalionibus tuis. dilexi vehementer : et exercebar in tuis juslificulio-
nibus.
Zain. Mentoreslo verbi -i- tui ', servotuo : in quo1 Zain. Mémentoverbi lui servo luo : in quo c mihi
mihi spem dedisli. spem dedisli.
Zain. Hoec me consolala est in humilitale mea : Zain. Hoecme consolalaest in humilitale mea : quia
quia eloquiumtuum vivificavilme. eloquium tuum vivificavitme.
Z lin. Superbi inique agebantusquequaque: a legei Zain. Superbi inique agebant usquequaque : a
-t- aulem ', tua non declinavi. lege aulem lua non declinavi.
Zain. Memor fui judiciorum tuorum a soeculo, Do- Zain. Memor fui judiciorum tuorum a soeculo,
mine : el consolatussum. Domine : et consolatus sum.
Zain. Defecliotenuil me, pro peccaloribusderelin- Zain. Defeclio animi lenuit me, pro peccaloribus
quenlibuslegem luam. derelinquenlibus legem tuam.
Zain. Cantabiles mihi erant justificationesluoe, ini Zain. Cantabiles mihi cran! justificationes tuoe,
loco peregrinalionismeoe. in loco incolatus mei.
Zain. Memor fui nocte nominis tui, Domine: et! B ] Zain. Memor fui nocte [Ms. in nocte] nominis
cuslodivi legem tuam. tui, Domine : et cuslodivi.legem tuam.
Zain. Hoec fada est mihi : quia justificationes tuasi Zain. Hoec mihi facta est: quia [Ms. facia est
exquisivi. mihi : quoniam] justificationes tuas exquisivi.
Hclh. Porlio mea, Domine: dixi, custodire legem i Heth, Porlio d mea, Domine, dixi, custodire le-
luam. gem tuam.
Ilelh. Deprecatus sum faciem luam in loto corde -f- Heth. Deprecatus sum faciem luam in toto corde
*
meo misereremei secundum eloquiumtuum. meo : miserere mei secundum eloquium tuum.
Heth. Cogilavivias meas: el " convertipedes meos i //e/A. Quia cogilavi vias meas : et converti pedes
m testimoniatua. meos in testimonia tua.
Heth. Paratus tum, el nonsum turbalus : ul custo- Heth. Paratus sum, et non sum turbalus : ut
diam mandata tua. custodiam mandata lua.
Heth. F unes'peccatorumcircumplexisunt me + el ',; Heth. Funes peccatorum circumplexi sunt nie :
'
legem luam non sum oblitus. legem autem tuam non sum oblitus.
Hclh. Medianocle surgebam ad confitendumlibi^ , Huit. Medianocte surgebam ad confitendum libi,
'C super judicia juslilioe luoe.
superjudicia justificalionis tuoe.
llelh. Particeps ego sumomnium limcnlium te, ett Heth. Particeps sum ego omnium limcnlium te,
citslodicniiummandala tua. et custodienlium mandata lua.
Hclh. Misericordia&tua, ComnCj plcna esl lerra: /le//». Misericordia tua, Domine, plcna esl terra :
justificationes tuas doceme. jusiificaliones luas doce me.
Tetb. Bonilalcmfeciili cumservo tuo, Domine : se- Teih. ° Bonilalcm fecisli cum servo luo, Domine,
cundum verbumtuum. secundum verbum tuum.
Tcth. Bonilalcmel disciplinant,et scieintain doce s Teih. Bonitaiem cl disciplinait!, cl scienliam doce
me: quia mandalisluis credidi. me : quia in mandalis tuis credidi.
Tetb. Priusquam humiliarer [Ms. humiliar], egode- Teih. Priusquam humiliarer, ego deliqui ; f pro-
liqui : propterea eloquiumluum cuslodivi. pterea eloquium tuum ego cuslodivi.
" Sequior manus in Palatino ms. reposuil, et averti. inlcrprctum censet. Demum altero insequenlis ver-
b Eadem hic m.inus rescripsil, Misericordia Do- siculi hemislichio, el legis luoenonsum oblilus: rur-
mini plcna est terra, c le, propius adGroecumAlexan- suni cum Augustiniana léctione.
drinura cxcmplar. c Idem ms., Suavitate, quod pro bonitate nomen
c AlioordineVeronens.ms., spemdedisli wi«i;sub-- commenter usurpât, ut et suavis, pro bonus. S. Au-
j-v
soqucnli aulem versu, quoniam veibumluum, quod1 gusiinus ibi : Suavilatem fecisli cum servo luo, Do-
minus probalur August., ubi, Expressius, ail, inter- mine, secundum verbum tuum : vel polius, secundum
prelali sunl qui non verbum, sed eloquium posuerunt: eloquium luum. Sed quod ail Groecus, y^pwt'ïznxu,
Groecusenim ).iytov habel, quod est eloquium : nonn aliquando suavilatem, aliquando bonilalem nostri In-
).oyoc,quod est verbum. Sequitur, Svperbiiniqueage- terprètes iranslulerunl, etc.-Hinc ms., Suavilatem et
bani usquevaldea lege, elc. Memorfui, etc., et exhor- erudilionemet scienliamdoce me, quoniam mandatis
tants sum, pro consolatus, quod item Auguslinus no- lu s credidi. lu quem locum recolenda sunt hoecile-
tai ibi, Vel sicut alii codices habent, et exhorlaluss ruui ex Augusiino, Addidil aillent, et cruditinnem,
sum,id esl, cxhortalioneinaccepi. Utrnmqueenim po- vel sicul plures codices habent, disciplinant, sed disci-
int interprétaitde verbo Groeco,quod esl Tzc*.pz-A$rpi,
i, plinam, quam Groeciappellanlitv.âÛKi, ibi Scriplu-
Continuai juxta Augustinum, Toediumdelinuit meaa roe ponereconsucverunl, ubi intelligenda esl per mo-
peccaloribus.dereliiiquentibut legemtuant. lesliuserudilio: secundum illud, Quem enim diligit
d In Veronens. ms., Pars mai : ferme cura Augu- Dominus, corripit : flagellât autem, etc
siino, nisi hic Dominus mallet, pro Domine. Tum,, ! lu eodem ms., propterea verbum tuum ego custo-
Precalus sum vullum tuum, etc. Quia cogilavivias s divi, in quem locum denuo Auguslinus, Vel, inquit,
luas, cit. El, Parauis sum, el non sumconiurbalus: sicut alii expressiusItabeai, eloquium luum. Sequitur
ad cusiùdiendamandala lua, quod postremom Hippo- i- iu ms., Snat'is es, Domine,cl suavilaledoceme. Augu-
nensis episcopus tanium inler variorum glossemata a siiu. Vel, inquit, sicul plures habent, Suavis es tu, vel,
3J9 LIBER PSALMORUil.
Teth. Bonuses tu : ela in bonitaletua doce mejusii- ^ Teth. Bonus es lu, Domine, cl in bonitale tua
ficaliones tuas.
Tcùt.Mulliplicala esl super me iniquitas sup-.rbo-
rum : ego aulem in loto corde scrutabor mandala lua
Teih. Coagulatum esl tient lac cor eorum : ego b -î-
vero * legemluam medilatus sunt.
Teth. Bonum mihi quia humiliasli me : ut discan
justificationes tuas.
Teih. Bonum miftilex oris lui, super millia auri ei
argenli.
Jod. Manus luoe fecerunl me el plasmaverunlme .
da mihi intellectum, et discammmdala lua.
Jod. Qui liment le, videbunt me, el loetabunlur;
quia in verba tua supersperavi.
Jod. Cognovi, Domine, quia oequiiasjudicia tua :
*
el c -:- in verilate -f- lua ', humiliasli me.
Jol. Fiat misericordia tua, ut consolelurme : se-
cundum eloquiumluum servo tuo.
Jod. Ventant mihi miserationesluoe,el vivant:quk
lex lua meditaliomea -i- est ',
Jod. Confundanlursuperbi, quia injusteiniquitalen
fecerunl in me : ego autem exerceborin mandalis luis
Jod. Convertanturmihi timentesle, el qui novcruih
testimonia lua.
Jod. Fiat cor meumimmaculalumin juslificationi-
bus luis : ut non confundar.
Caph. Dcfccitin salulare luum anima mea: -tA el \
in verbumtuum supersperavi.
Caph. Defecerunt oculi mei in eloquium luum .
dicenles, Quando consolaberisme?
Caph. Quia faclus sum sicul uler in pruina justi-
ficationestuas non sum oblitus.
Caph. Quoi sunl dies servi tui? quando faciès di
persequentibus me judicium ?
550
doce me justificationes tuas.
Teth. Mulliplicata esl super me iniquitas superbo-
rum : ego autem in loto e corde meo scrutabor
mandata tua.
Teth. Coagulatum est sicut lac cor eorum : ego
vero legem luam medilatus sum.
Teth. Bonum mihi quod humiliasli me : ul disec-
rera justificationes luas.
Teih. Botium mihi lex oris lui, super millia auri
el argenti.
Jod. Manus feccrunt me, et f plasmaverunt me :
da mihi intellectum, ut [Ms. et] discam mandala
lua : y
Jod. Qui liment te, videbunt me, cl loelabuntur :
B quia in verbo luo speravi.
Jod. Cognovi, Domine, quia oequilas judicia lua ;
et in veritate tua' humiliasli me.
Jod. Fiat nunc misericordia lua, ul consolelur
me : secundum eloquium tuum servo luo.
Jod. Veniant mihi miserationes luoe, et vivant :
quia lex lua meditalio mea est.
Jod. Confundantur superbi, quia injuste iniqui-
latem fecerunt in me : ego autem exercebor iu
mandalis luis.
Jod. Convertantur ad me, qui liment te, cl qui
noverunt testimonia lua.
Jod. Fiat cor meum immaculalum in luis juslifi-
cationibus, ut non confundar.
Caph. s Defecil iu salutari luo anima mea : el in
C verbo luo speravi.
Caph. Defecerunt oculi mei in eloquium tuum :
dicenles, Quando consolaberis me?
Caph. Quia faclus sum sicut uler in pruina : jus-
tificationes luas non sum oblitus.
Caph. Quot sunt dies servi lui? Quando facici de
persequentibus nie judicium ?

b mus es m. Atque uno interposilo versu (ubi quod quodaliquando eliam de simulaliouediei solel. Sequi-
Uiciuircorde meo, pronomen superfluo addilum, do- tur, videbuntme, el joenndabuntur, quoniam (sup.
cet in episiol. ad Sunniam et Frelelam Hieronymus), in) verbatua speravi.Agnovi, Domine,quoniamjuslilia
cetera sic habent in codera ms. : Coagulatum est, judicia tua, et verilate lua humiliasli me. Fiai iiaque
ul lac, copmeum: ego aulem legem luum medilabor misericordia, elc, secundumverbum tuum servo luo.
(pro med.labar). Bonum mihi, quoniamhumiliasli me, Veniantmihi misericordioeluoe, el vivant: quoniamlex
ul discamjusiificaliones luas, elc tua meditalio mea. Confundanlur superbi, quoniam
a Palatinus ras. in pioeposiiionem obelo prxno-
U injuste iniquiialemgesserunt in me: ego aulem garriam
lal, quo satins fuisset,quod sequitur pionomen tua in proeccptisluis. Et mox , qui cognoscunltestimonia
tua : pleraque omnia juxla Augustinum.
jngulari. In IIcbr.ro est, '2~m X'UD", ad verbum, BIdem ras. : Defecit in salulare tuumanima mea, el
cl de bonitale doce me. in verbumluum oculi meiin verbum
b Ohcliimhune Palat. ms. et Carus, ut et cod. luum, dicenles, speravi.Defecerunt
quando consolaberis. Quoniam faclus
Alcxandrini mipcra editio, proetermitlunl. sum tamquam uler in gelicidio : quod verbum salis
c Hune minus recte obelum Palatinus ms. et Carus Latinum
atque aureoe Lalinitalis auctoribus usur-
negliguut. unus quem sciam, Ambrosius relinuit. Tum
4 Proet vocula, quam prorsus lacel, Palatin, ms. patum,
uno interposilo versu , Narraverunt mihi iujusli de-
subscqucivlem iu *proeposilionem confodit. Carus leclalionessuas ; sed non ila sicut, cic. In quem locum
utramque -f- et in verbum , etc. Opliiua impressa Augustin, eas (dclectalinucs), sic transferre voluerunl
est leclio. nostri, quas GroeciàSolia-yJux;vacant:quod
e Hoc modoin Groeciscodicibus legebant Sunnîn interprètes
usque adeo uno verbo nequaquant diei Latine potesl ,
cl Freiela, sed meo hic supeifluum esse doetiii eos ut aliqui deleclationes , aliqui fabulaliones eas dice-
Hieronymus. MART. reni. Quod vero addit Veronens. ms., suas, abundat.
f Veronensis ms., finxeruni, de quo verbo Aug. : Porro injuste
perseculi sunt, pro iniqui, elc. Et post
Quidam, inquit, /ntcrpreies noluerunldicere fiuxerùnt 1res versus, In generationeveritastua. El, dispositioue
me , sed plasmaverunl me , magis diligentes minus tua permanetdies, quoniamuniversascrviunltibi. Nisi
Latine declinare de Groeco, quant dicere fiuxerùnt, qui a lex lua, etc
551 S. HIERONYMIDIY1NABJBLIOTIIECA.
Caph. Narraverunl mihi iniqui fabulationes : sed ik Caph. Narraverunt mihi iniqui fabulationes : sed
non ul lex lua.
Caph. Omnia mandata tua verilas: inique perseculi
sunl me, adjuva me.
Caph. Paulo minus consummaverunlme in lerra :
ego aulem non dereliqui mandata tua.
Caph. Secundummisericordiam luam vivifica me:
el custodiamtestimonia oris lui.
Lamed. In oelernum,Domine, verbum tuum per-
manetin coelo.
Lamed. In generationem et generationem veritas
lua : fundasli terram, cl permancl.
Lamed. Ordinatione tua ^persévérâtdies, quon'am tione lua
omnia scrviuntlibi.
B
Lamed. Nisi quod lex lua meditalio mea -i- esl ',
a lune forte periissemin humilitale mea.
Lamed. In oelernum non obliviscarjustificationes
tuas : quia in ipsis vivificaslime.
Lamed. Tuus sum ego, salvum me fac : quoniam
justificationesluas b exquisivi.
Lamed. Me exspeclaveruntpeccatores, ut perderent
me : testimonialua intellexi.
Lamed. Omnis consummationisvidi finem : latum
mandatum luum nimis.
Mem. Quomododilexi legem luam -i- Domine ',
Iota die meditalio mea -t- esl ',
Mem. Super inimicos meos prudenlem me fecisli
mandalo luo : quia in oelernummihi esl.
Mem. Super omnes docenlcsme intellexi : quia te- Q Mem. Super omnes docenles me intellexi : quia
stimonia tua meditalio mea •*-est ',
Mem. Super senesintellexi: quia mandata lua quoe-
sivi.
Mem. Ab omni via mala prohibai pedes meos: ul
custodiamverbatua.
Mem. A judiciis tuis non declinavi: quia lu legem
posuisli mihi.
Mem. Quam dulcia faucibut meis eloquia tua!su-
per mei ori meo.
Mem. A mandalit luis intellexi : propterea odivii
oinncmviam iniquitalis.
Nun. Lucerna pedibusmeisverbumluum : cl lumen1
semilismeis.
Nun. Juravi el sialui custodirejudicia justitioeluoe. D Nun, Juravi et
Nun. Humilialus sum usquequaque, Domine: vivi-
fica me secundumverbum luum.
a Palatinus ms. cl Carus ipsam tunevoculam nove0
obelo confodiuul ; immerilo.
b Proeposilioverbi exquisiviin codera ms. de moree
obelo proenoialur. Allero ab hoc versu, Omni con-
siimmalionilegilur in dandi casn , et insequenli alico
obelus negligitur, anle nomen Domine.
c In Veronensi ms., jnslificaiionum tuarum, quo- i-
niam in illis vivificaslime, Domine : aique allero alb
hoc versu, Mesustinuerunlpeccatores,elc, ac deinde;,
Omnis consummationisvidi finem, latum mandatai! n bene, aut nunc), Domine, etc. Ubi dicilur insequenti
luum valde : itemque alio inlcrjcclo versu, Supc:r
inimicosmeos supere me fecisli mandatum luum, quo)
SK2
non ita ut lex tua, Domine.
Caph. Omnia mandata lua verilas : iniqui perse-
culi sunt me, adjuva me.
Caph. Paulo minus consumniaverunt me [ Ms.
lac. me] in lerra : ego vero [Ms. autem] non dere-
liqui mandata lua.
Caph. Secundum misericordiam luam-vivifica
me : cl custodiam testimonia oris lui.'
Lamed. In oeternum, Domine, permanct verbum
luum in coélo.
Lamed. El in soeculumsoeculi, verilas lua.
Lamed. Fundasti terram, et permanet : ordina-
persévérant dies, quoniam omnia scrviunt
libi.
Lamed. Nisi quod lex lua meditalio mea est : lune
forsilan perissem in humilitale mea.
Lamed. In oelernumnon obliviscarc jusiificaliones
tuas : quia in ipsis vivificasli me.
Lamed. Tuus sum ego, salvum me fac : quia [Ms.
quoniam] justificationes tuas exquisivi.
Lamed. Me exspeclaverunt peccatores , ut per-
derent me : testimonia lua intellexi.
Lamed. Omni cousummationi vidi finem : latum
mandatum tuum nimis.
Mem. Quomodo dilexi legem tuam, Domine : tola
die meditalio mea est.
Mem. Super inimicos meos prudenlem me fecisli
mandato luo : quia in oeternum mihi esl.
[Bis. quoniam] testimonia lua medilatio mea est.
Mem. Super seniores intellexi : quia [ Ms. quo-
niam] mandata lua exquisivi.
Mem. Ab omni via mala prohibui pedes meos :
ut custodiam Verbum luum.
Mem. A judiciis luis non declinavi ; quia [Ms. quo-
niam] lu legem posuisli mihi.
Mem. Quam dulcia faucibus meis eloquia tua !
super mei et favum ori meo.
Mem. A mandalis luis intellexi : propterea [ Ms.
propter hoc] odio habui omnem viam *iniquiiatis,
quoniam tu legem posuisli mihi.
Nun. Lucerna pedibus meis verbum tuum , Do-
mine : et lumen semilis meis [Ms. mei].
sialui, custodire judicia justilioe
tuoe.
Nun. Humilialus sum d usquequaque , Domine :
vivifica me secundum verbum tuum.
niant in soeculummihi est. Ibi Auguslinus. Melins ,
inquit, iniellexerunlqui interprétait sunt in oeternum,
quamqui in soeculum. El post duos alios , Ab omni
via maligni ( pro maligna ) prohibui pedes meos , ut
custodiam verba tua : ac demum dulcia faucibus meis
verba lua, pro eloquia, etc., quod S. Auguslinus dicit
de Groecoexpressius.
d Idem ras., tisanevalde. Tum,Volunlaria oris net
adproba me ( pro adprcbato , vel adproba quoeso,aut
versu, manibus tuis, pro meis, S. ipse Pater in epist.
ad Sunniam et Frelelam itu edisscrit : Sciendum,et

353 LIBER PSALMORUM.
Nun. Volunlaria oris mei beneplacita fac, Domine: A Nun. voiuntaria oris mei beneplacita fac, Domi-
el judicia lua doce me.
Nun. Animamea in manibus meis semper: el legem
luam non sum oblitus.
Nun. Posuerunt peccatores laqueum mihi : et de
mandalis luis non erravi.
Nun. Hoeredilate acquisivi testimonia tua in oeler-
num : quia exsultatiocordis meisunt.
Nun. Inclinavi cor meum ad faciendasjusiificalio-
nes tuas in oeternum,propter relributionem.
Samedi. Iniquos odio habui : el legem luam dilexi.
Samedi. Adjutor et susceplor meuses tu: -i- a et ',
in verbumluum supersperavi.
Samedi. Dcclinale a me, maligni ; el scrutabor
mandata Dei mei.
Samedi. Suscipe me secundum eloquium tuum, et
vivant : el non confundas me ab exspeclalionemea.
Samedi. Adjuva me , el salvus ero : et meditabor
in juslificationibusluis semper.
Samedi. Sprevisli omnes discedentesa b judiciis
luis : quia injusta cogitatio eorum.
Samedi. Proevaricanles reputavi omnes peccatores
terroe: ideo dilexi testimoniatua.
Samedi. Confige timoré tuo carnes meas: a judi-
ciis ° enim tuis limui.
Ain. Fecijudicium et juslitiam: non tradas me
calumniantibusme.
*
354
ne : et judicia lua doce me.
Nun. Anima meadin manibus luis semper: et le-
gem tuam non sum oblitus.
Nun. Posuerunt peccatores laqueos mihi : cl a
mandalis luis non erravi.
Nun. Iloereditatem acquisivi testimonia lua in
oeternum: quia [Ms. quoniam] exsultatio cordis mei
sunt.
Nun. Inclinavi [Mt. dcclinavii] cor meum ad fa-
ciendas justificationes luas in oelernum, propler rc-
tribuiionem.
Samedi. Iniquos odio habui: et legem luam di-
lexi.
Samedi. Adjutor et susceplor meus es tu : et in
B verbo tuo speravi:
Samedi. Décimale a me maligni, et scrutabor
mandata Dei mei.
Samedi. Suscipe me secundum eloquium luum,
et vivam : et ne confundas me ab cxspectaiionc
mea.
Samedi. Adjuva me, et salvu3 ero : et meditabor
[Ms. meditaboj in luis juslificationibus semper.
Samedi. e Sprevisli omnes discedenies a juslifi-
cationibus tuis : quia injusta cogitatio eorum est.
Samedi. Proevaricanles repulavi omnes peccato-
res lerroe : ideo dilexi testimonia lua.
Samedi. Infigetimoré luo carnes meas, a judiciis
enim [Ms. aulem] tuis timui.
Ain. Feci judicium et justitiam : ne tradasf me
C persequentibus me.

apud Hebroeosel apud Sepluaginla, et omîtesalios in- puri 0

codices LXX Inlerprelum. MART.
terprètes scripium esse, in manibus meis , el non, in In Veronensi ms. : Ad nihilum deduxisti (quod
manibus luis, quod Hebraice dicilur Baclwfft, cte. ait Augustin, de Groecodiiigentius^expressum)omnes
Econlrario Auguslinus : Nonnulli, ail, codiceshabent, qui discedunl a juslificationibus luis , quoniaminiqua
in manibus meis, sed plures in tuis, et hoc quidem proevaricatioeorum. l'roevaricatores exisiimavï omnes
planum esl ; Justorum enim animoein manu Dei sunl. peccatoreslerroe: propterea dilexi testimonia tua sem-
Sequitur in eodem ms., et legis tuoenon sum oblitus. per. Confige clavis a timoré tuo. Hecolendus aulem
Posuerunt peccatoresmuscipulammihi, el a mandatis Auguslinus ibi. Proevaricanles dcpuiavi vel putavi,
luis, Domine, non erravi. Hoereditalepossedi terram vel existimavi omnes peccatores lerroe : Multis enim
tuam, quod manifestumlibrarii mendum est pro tes- modis noslri interprétait sunl, unum verbum Groecum,
timonia tua. Ca'lerum el Augusiino prohatur magis, quod esl èïoyuràp.w. El subsequentis sermonis ini-
ut dicaïur hoereditalepossedi, sive hoereditale acqui- tio, Proevarieatores, vel potius Proevaricanles: Groe-
sivi : non hoeredilalem,sed hoeredilate.Rursum infra cus enim 7rap«6«tvovT«? ait, non 7T«6KSKTK?. Tum
ad Samedi alleram lilleram, Defensor meus, et sus- num.f, Sic, inquil, Confige clavis,elc , eipreish s
ceplor meus es lu : et in verbum tuum speravi. Disce- interprétait sunl quidam noslri, quod Groeceuno ver-
, di'.ea me , maligni, etc. , cl, suscipe me secundum bo diei poluit, idesl, x«0r)Àwcrov. Hoc alii, Confige,
verbum tuum ; quibus locis consonat quidem soepe dicere voluerunl, nec addiderunt clavis; atque ila dum
Augustino; sed et ab eo soepedissentit. voluni uno verboGroecounum Lalinuni inteipretando
" Palatin, ms. pro et vocula, quam nescit, insc- r\ reddere, senlenliamminus explicaverunt, quoniam in
quentem*proeposilionemin iSôitu. Carus ulraiiique eo quod eu,confige, nonsonant clavi; xaSqÀuirov aulem
•i et in verbum,etc. Neuier salis bene. sine clavis iutelligi non potest, nec nisi duobus verbis
b In Palatino ms. ajiislitiis tuis, etc. Lutinediei potesl, sicul diclum est, Confige clavi-;.
<=Adverbium enim , pro quo in Hebroeoproprie f In eodem ms., ne tradas me nocentibutme: in
est ei, in Palatino ms. cl pênes Carum obelo proeno- quem locum denuo Auguslinus: Quidam codiceslm-
talur. benl, ne tradas me persequcniibus me ; quod enim
d Ita legunt ediii ac mss. libri in Romano Psal- Groecedicluni esl roîç àvxiSir.ovtTi, quidam interprétât!
lerio, nec non cxemplaria GroecaLXX Inlerprelum, sunl nocenlibns, quidam persequentibus, quidam ca-
lam impressa,quam manuscripla : h raïg yjpca o-ou; lumnianiibus. Miro>-aulem, omnium,quos in promptu
Sorbonicus mss. codex editionis LXX, en"tes chersin habere potui, codicum nusquam me Lgisse adversan-
su. Sed sciendum, inquit Hieronymus, ei apud tibiis, cum sine conlroversiaquod GroeceàvriSmo?,hoc
Hebroeos, cl Sepluaginla , el omnes alios interprè- Latine adversarius appeltelur. Sequitur in eodem ms.
tes SjCriptumesse, in manibusmeis , et non in mani- Excipe servum ittum in bono, non calumnienlur, elc.
bus luis. Quod Hebraice dicilur buchaffiOSM), etc. cl subsequenli versu, el in verbumjuslilioe luoe, ul cl
Itaque cxemplaria Groeca quibus utimur, et quoe insequenli alio, et justifias, tuas doceme.
cxslaut in Psallerio triplici nis.Sorboiiico, non sunl
 35S S. I1IEB0NYMI DIVINA BIBLIOT11ECA, 339
Ain. Suscipe servum luum in bonum: noncalum- A . Ain. El:ge servum tuum in bonum, ut non ça-
nientur me superbi. luinnicnlur mihi superbi.
Ain. Oculi mei defecerunt in salulare luum , el in Ain. Oculi mei defecerunt in salutare luum, et in
'
eloquiumjustitioe tuoe. eloquium jusiiiioe tuoe.
Ain. Fac cum servo luo secundum misericordiam Ain. Fac cum servo tuo secundum misericordiam
tuam : et jusiificaliones luas doceme. tuam : et justificationes tuas doce me,
Ain. Servus tuus -s- sum * ego : da mihi intelle- Ain. Servus tuus sum ego : e da mihi inlelleclum,
ctum, ut [Ms. et] sciant testimoniatua. ut sciam leslimonla lua.
Ain. Tempus faciendi, Domine: dissipavcrunlle- Ain. Tempus faciendi, Domine: dissipaverunt
gem luam. iniqui legem tuam.
Ain. Ideo dilexi mandata lua, super aurum et lopa- Ain. Ideo dilexi mandata tua, super aurum et to-
xion. pazion.
Ain. Prop'.erea ad omnia mandala tua dirigebar : Ain. Proplerea ad omnia mandala tua dirigebar :
omnemviam iniquam odio habui.' omnem viam iniquam odio habui. „
Plie. Mirabilia testimonia tua : ideo scrutata est ea Plie. Mirabilia testimonia lua, Domine : ideo
anima mea. B scrutata est ea anima mea.
Plie. Recluralio terntonum luorum illuminât : •*- Ph\ Dcclaraiio sermonum luorum illuminât me.
et ', inlellcctunt dal parvulis. ol inlelleclum dal parvulis.
Plie. Os meum aperui, el allraxi spiritum : quia Plie. Os meum aperui, et atlraxi spiritum : quia
mandata tua desiderabam. mandala lua desiderabam.
Plie. Aspicein me , el miserere mei , secundumju- Plie. Aspice in me, et miserere mei, secundum
diciumdiligenliumnomen luum. judicium diligenlium nomen tuum.
Plie. Grcssus meos dirige secundum eloquiumluum: Plie. Gressus meos dirige secundum eloquium
el non dominelurmei omnis injuslilia. tuum : cl non dominetur mei omnis injuslilia.
Plie. Redime me a calumniis hominum: ut custo- Phe. Redime me a calumniis hominum : ul cu-
diam mandala tua. stodiam mandata tua.
Plie. Faciem tuam illumina super servum tuum : et Plie. Faciem tuam illumina super scrvum.tuum :
doce me jusiificaliones luas. et doce me justificationes tuas.
Plie. Exilus aquarum deduxerunt oculi mei : quia Phe. d Exilus aquarum transierunt oculi mei :
non cuslodierunt legem tuam, quia non cuslodierunt legem luam.
Sade. Justus e», Domine : et rectum judicium C ' Sade. Justus es , Domine : et rectum [Ms. add.
tuum. esi] judicium tuum.
Sade. Mandasli juslitiam testimoniatua : el vcrita- Sade. Mandasti juslitiam testimonia lua : el ve-
tem luam nimis. rilatem tuam nimis.
Sade. 7'afrescci'ea me fecit zelus meus : quia oblili Sade. Tabescere me fecit zelus domus tuoe: quia
sunt verba lua inimici nui : oblili sunt verba lua inimici mei.
Sade. Ignilum eloquium luum vehementer: el ser- Sade. Ignilum eloquium luum vehementer : el
vus tuus dilexit illud. servus tuus dilexit illud.
Sade. Adolesceutulussum ego et conlemplus : justi- Sade. Adolesceutior sum ego cl conlemplus : ju-
ficationes luas non sum oblitus. siificaliones tuas non sum oblitus.
Sade. Juslilia tua , justilia in oelernum: et lex tua Sade. Juslilia tua , justilia in oelernum : et lex
verilas. lua verilas.
Sade. Tribulatio el anguslia inveneruntme : man- , Sade. Tribulatio et anguslia invenerunt me :
dala lua meditalio mea b -i- est ', mandala autem lua meditalio mea est.
a Tacet librarii, ut videtur, oscitanlia me prono- D ] bus nonnulloe Augustino leeliones consonant, allas
nien in Palatino ms. non item.
b Rectius in Palatino ms. obelus, ipsumque ver- d Proestat hic quoque Veronensis Psalierii con-
bum subslanlivum, quod neque in Hebroeo esl, ne- lextum exscribere : Per exitus aquarum descenderunt
que in Groeco, inducilur. Pari pado allero ab lîoc oculi mei, quoniam non cutodierum, etc.; tum al-
versu obelus, cl meo pronomen proelermissumest, tero ab hoc versu in fine, veritatemvalde. Et, Come-
tametsi in Groecoquidem hoc resonct. dit me zelus domus tuoe, in quem locum Auguslinus,
c lu Veronensi ms., intelligereme fac, et scibote- Habent, inquil, nonnulli eliam codices, domus
luoe,
stimonia tua. Tempus esl faciendi, Domine, dissipa- el non labefecil me , sed comedit me. Quod ex alio
verunt legem luam. Propler hoc dilexi, etc. Atque Psalmo, quantum mihi videtur, putulum est entendait-
ilerum , Propler hoc ad omnia mandala tua corrige- dum, ubi scripium est, Zelus domus luoe comedit me,
bar , omnem viam iniquitalis odio habui. Admirabilia etc. Sequitur in eo ms.. quoniam oblili sunt verbo-
testimonia lua, propler hoc scrutata est anima mea. rum luorum inimicimei. Ignilum verbumluum valde,
Manifestatioverborum tuorum illuminai, cl intelligere et servus tuus dilexit illud. Juvenis ego sum et despe-
facil infantes. Os meum aperui, et duxi spiritum : quo - cius, etc.; elpost alinm versum, Tribulatio el néces-
niammandata tua concupiebam,Respiceme, el mise- sitas inveneruntme mandala tua medilatii meaest. Ju-
rere, elc Ilinera mea dirige secundumveibum tuum, slilia testimoniatua , inlelleclum da mihi, et vivifica
et ne dominelur mihi omnis iniquitas. Redimemea nie.-
Calumniis hominum, el custodibomandata tua, E qui-
357 LIBER PSALMORUM. 358
Sade. JEquitas testimonia lua in oelernum: intd- A Sade. ^Equilas testimonia lua in oeternum : intel-
leclum da mihi, et vivant. lectum da mihi, el vivant.
'
Coph. Clamavi in loto corde -f- meo exaudi me, Coph. c Clamavi in toto corde meo, exaudi me,
Domine : justificationes luas requiram. Domine: jusiificaliones luas requiram.
Coph. Clamaviad le, salvumme fac : ul custodiam Coph. Clamavi ad le, salvum me fac : ul custo-
mandala lua. diam mandata tua.
*
Coph. Proeveniin maluritale, el clamavi: " -f ottia Coph. Proeveni in maturilatc, et clamavi : cl in
in verba lua supersperavi. verbo luo speravi.
*
Coph. Proe:enerunl oculi mei : -t- ad te dilucu- Coph. Proevencrunt oculi mei ad te diluculo : ut
lo : ut medilarer eloquia tua. meditarcr eloquia;lua.
Coph. Vocemmeam audi secundummisericordiam Coph. Vocem meam exaudi, Domine, secundum
luam, Domine : b secundum judicium tuum vivifica misericordiam luam, et secundum judicium tuum
me. vivificame.
Coph. Appropinquaverunl persequenles me iniqui- Coph. Appropiaverunt f persequenles me iniqui :
lali : a lege -~ aulem ', lua longefacli sunl, a lege autem lua longe facli mm.
Coph. Prope es lu, Domine : et omîtes vioeluoeve- B Coph. Prope es tu, Domine : cl omnia mandata
ritas. tua veritas.
Coph. Initio cognovide testimoniisluis : quia [Ms. Coph. Initio cognovi de testimoniis tuis : quia in
quoniam]in oelernumfundasli ea. oelernumfundasli ea.
Res. Vide humiliialemmeam, et eripe me : quia le- lies. Vide humiliialem meam, cl eripe me : quia
gem luam non sum oblitus. legem tuam non sum oblitus.
Res. Judica judicium meum, et redime me: pro- Res. Judica judicium meum, et redime me :
pler eloquiumluum vivifica me. propler eloquium tuum vivifica me.
Res. Longe a peccaloribussalus : quia jusiificalio- Res. Longe est a peccaloribus salus : quia justi-
nes luas non c exquisierunt. ficationes luas non exquisierunt.
Res. Misericordioeluoe multoe,Domine: secundum Res. Miserationes tuoe inulioe nimis, Domine:
judicium tuum vivificame. secundum judicium tuum vivifica me.
Res. Muiti qui persequuniurme, et tribulant me : a Res. Multi persequenles me, et tribulantes me:
testimoniistuis non declinavi. a testimoniis luis non declinavi.
Res. Vidi proevaricanles,et tabescebam; quia elo- Res. Vidi non servilités pactum, et tabescebam :
quia tua non cuslodierunt. C quia eloquia lua non cuslodierunt.
Res. Vide, quoniam mandala tua dilexi, Domine: Res. Vide, quia mandala tua dilexi, Domine : in
in misericordiatua vivificame. ' lua misericordia vivifica me.
Res. Principium verborumluorum verilas ; d et in fies. Principium verborum tuorum verilas : in
oelernumomniajudicia juslilioe tuoe. [Ms. et in] oelernum omnia judicia justitioe luoe.
Sin. Principes persecutisunt megratis : el a verbis Sin. Principes perseculisunt me gratis ; et a ver-
tuis formidavil[Ms. formidub'u]cor meum. bis luis Bformidavil cor meum.
a Atque hic rectius lacet Palatin, ms. adverbium bis, sicut Groecus posait, in immaiiirllalc; àupûc
quia : quod aulem pro en iuseqticnlem in proepositio- quippe inimaturitas esl, tv àoipLct,in immaturitate :
ncin obelo proenoiat, maie habet : atque adeo pejus tamquam si vellel eliam ille qui dixit, intempesla no-
Cari editio, quai ulramque vocem iransverberat -5- cte, proeposilionedicere geminala in iolempcsla, ut
quia in', verba, etc. Maie proelercaiidem subsequenli una proeposiliosignificel, in qua hora, altéra pertineat
versu proefixumvoculis ad le obelum prxlcrmiituni. ad compositioneinnominis,etc. Demum in eodem co-
b Expunximus ei copulam ad ms. Palatini fidem, dice subsequenli versu, meditari verba lua, pro ut
llebrxo cum primis, el Groecoaslipulanlibus. medilarer eloquia, etc.
c Proeposilionem verbi exquisierunt Palatin, ms. f Proefert idem ms. Appropinquaverunlme perse-
JJ
de more proenoiat veru. quenles me inique,quam el Auguslinus leclionem lau-
d Et voculam,quoedeerat, Palatino ms. admononle, dal, excepte librarii mendo in me pronominis repe-
ad IlebroeiGroecique ipsius tcxins fidem sufl'ecimus. lilione : Sequitur, Prope esta, Domine, et omnes vioe
e Codex Veronensis, Exclamaviin loto corde, etc. tuoeverilas. Abinitio cognovi,etc. In quem rursus lo-
et jusiificaliones tuas exquiram. Exclamavi, salvum cum Augustinus : Quod Groecusail, y.v.-n/.pyù;,aliqui
me (ac (sine inlcroicdiis vocibus ad le, quas ipse noslri ah initio, aliqui in iuitiis inicrpretulï'sunl. Sed
eliam omillit Auguslinus, ubialiis in codicibusGroe- qui pluraliter hoc dicere maluerunt, Groecumloculio-
cis, Latiuisquc baberi noiat, Clamavile, etc.), et cu- nem secutisunt. Lalinoeautem linguoeillud potins usi-
stodibotestimonialua. Proeveniintempesla te nocte, et lalum est, ul ab inilio, vel initio iticalur, quod xurur-
exclamavi,in verbalua speravi. In quem locum dciiiiu yàgGroece,quasipluraliter,sedadverbialiterdicilur,eu.
iiotalum Augustino est : Plures codices non habent, Subséquent! versu idem ms., Vide humiliialemmeam
iniempesla nocie, sed immaturitate. Vix aulem unus et redime me, quoniam, elc. Tum, propter vc'bnm
inventus est, qui haberelgeminalam proeposilionem,id luum vivificame. Loncjca peccaloribussalus, quoniam
est, in immaluritaic. El paulo posl : Quod ergo Groe- jusiificaliones, etc. Et Miserationes luoe multoe,D.-
ce dïclum est lv ùoipiv., non uno verbo, sed duobus, mine, secundum judicia lua vivificame. Ac demum
id est, proeposilione,et nomine : hoc Interprètes noslri allero ab hoc versu, Vidi iusensalos et tabescebam,
quidam dixerunt, intempesla nocie; plures immalu- quoniam verba tua non cuslodierunt. Quoelecio Au-
litale, non duobus verbis, sed uno, cujus vocabuli no- gusiino eliam probalur.
minaiivusest immatutitus; nonnulli veroin duobusver- e In Veronensi ms., trepidavîi cor meum, Ex<.ul"
553 S. HIERONYMIDIVINAfJlBLIOTHECA.
Sin. Loetaborego supereloquia tua : sicul qui in-J i Sin. Loetabor ego super eloquia lua: sicut qui in-
venit spolia mulla.
Sin. Iniquilatem odio ht.bui, et abominatus sum;
legemaulem luam dilexi.
Sin. Sepliesin die laudem dixi libi, super judicia
justitioe luoe.
Sin. Pax mulla diligenlibuslegemluam : et nonesl
Misscandalum.
Sin. Exspcclabam salulare tuum, Domine : el
mandala tua dilexi.
Sin. Cuslodivilanima meatestimoniatua : el dilexit
ea vehementer.
Sin. Servavi mandata tua, et testimonialua : quia
omnesvioemeoein conspectuluo.
Thav. Appropinquetdeprecutiomea in conspeclu
luo, Domine: juxla eloquium tuum du mihi inlellec- B Domine: secundum eloquium luum da mihi inlel-
lum.
Thav. Inlret poslulalio mea in conspeclu luo se-
cundumeloquiumtuum eripe me.
Thav. Eruclabtuil lubia mea hginnum; cum do-
cueris me jusiificaliones tuas.
Thav. Pronunliabil lingua mea eloquium luum :
quia omnia mandala tua oequilas.
Thav. Fiat manus lua, ut salvelme: quoniamman-
data lua elegi.
Thav. Concupivi salutare tuum, Domine; et Ux
lua medilaliomea a -f- esl ',
Thav. Vivetanima mea, d laudabit te : cl judicia
tua adjuvabunl me.
Thav. Erravi, sicul ovis quoeperiit : quoereservum
tuum,quia mandata tua non sum oblitus.
5(0
venit spolia mulla.
Sin. Iniquilatem odio habui, et abominatus sum:
legem autem tuam dilexi.
Sin. Seplics in die laudem dixi libi, super judicia
juslilioe luoe.
Sin. Pax multa diligenlibus legem tuam, Domine;
et non est illis scandalum.
Sin. Exspectabam salutare luum, Domine : et
mandala lua dilexi.
Sin. Custodivil anima mea testimonia lua : et di-
lexit ea vehementer.
Sin. Servavi mandata tua, cl testimonia tua : quia
omnes vioemeoein conspectu luo, Domine.
Thav. Appropiet d oratio mea in conspectu luo,
leclum.
Thav. Intret poslulalio mea in conspectu luo, Do-
mine : secundum eloquium luum cripe me.
Thav. Eructabunt labia mea hymnum : cum do-
cueris me justificationes luas.
Thav. Pronunliabil lingua mea eloquia tua : quia
omnia mandata lua oequilas.
Thav. Fiai manus lua, ul salvum me faciat : quia
mandala lua elegi.
Thav. Concupivi salulare tuum, Domine : cl lex
lua meditalio mea est.
Thav. Vivet [Ms. Vivalj anima mea, el laudabil
le : et judicia tua adjuvabunl me.
Thav. Erravi, sicut ovis quoe perierat : require
C servum tuum, Domine : quia mandala lua non sum
oblitus.

TSALMUS CXIX.
CAXT.CUM CRADUUM. CANTICUM CRADUUM.
Ad Dominumcum tribularcr clamavi: cl exaudivit Ad e Dominumcum tribularcr clamavi : el exau-
me. divit me.
Domine, libéraanimam meama lubiis iniquis, b -:- Domine, libéra animam meam a labiis iniquis, et
el ', a lingua dolosa. a lingua dolosa.
Quid detur tibi, aut quid apponalur tibi, ad lin- Quid detur libi. aut quid apponalur libi, ad lin-
guam dolosim ? guam dolosam?.
Sagilioe polenlis aculoe, cum carbonibusdesolaio- Sagitioepolenlis aculoe, cum carbonibus desola-
riis. - toriis.
Heu mihi! quia incolatus meus prolongionsest, ha- lieu me ! quia incolatus meus prolongatus est,

lo ego in verbatua île. lujusiitias odio habui, etc D lingua mea, Domine, verba tua : quoniamomniaman-
El, Seplics iu die laudabole tupi r judicia, etc. Sub- data lua justilia est. Fiai manustua salvum facere
sequenti versu lacel nomen Domine: insequcnli au- me : quoniam mandata tua elegi. Et in fine, Erravi
lem alio exquisivihabet, pro di/e.ri. Tum, Cuslodivil sicul ovis perdila : vivifica servum tuum, quoniam
anima mea, etc., et dilexi Ma valde, pro dilexit, quod mandala lua non sum oblitus. In quem locum non
S. Auguslinusin noiiunlliscodicibus babeii lestatur, omiiiendum Auguslini leslimouiura, Nonnulli codi-
JI(subaudiatur, anima mea. Denique, quoniamomîtes ces non habent quoere, sed vivifica. Una quippesylluba
vitemeoecoram le. Domine. inleresl, qua inter se in Groecodistant Çïjo-ov
et ÇTJTJJ-
u Obelum , atque ipsum subslanlivum verbum iu <7ov, unde el ipsi codicesGroecivariant.
Palaiino ms. sequior manus induxit. " Juxla August. Veronens ms., Ad le, Domine;
b In Falat. ms.;obelus cum ipsa el copula expun- lum, exaudisli me. Libéra animam meam a labiisin-
gittir; ad Hieronymi scilicel mentem, iu cpislol. ad jaslis, elc Quid dabitur tibi,aut quid apponclur, etc.
Sunniam cl Frelelam quam videsis. Moxsolus Veronens.,Sagittoeluoepotenlis, roùGr. ar-
c Addiiur iu Palat ms. Diapsalma. liculo in cou pronomen ilepravato. Et quod sequitur,
a Veronens. ms.Appropinquetoralio,etc.,secundum Heume! quod incolatusmenselongatusesla me,inha-
eloquiumluum, inlelleclum tribtie mihi. Intret poslu- bitavi, etc. Denuo autem cum August., mullumpere-
lalio meacoram te, Domine: secundum verbumtuum griiiata est anima mea. El, debeUabantme gratis.
crueme. Et posl intermedium versum, Rcspondeat
SCI LIBER PSALMORUM. 5G2
fcitauicum habilanlibus Cedar : multunt incola fuit ii babilavi cum habilanlibus Ccdar : mullum incola
anima mea. fuil anima mea.
Cum his qui oderunt pacem, eram pacifiais : cum Cum his qui oderunt [Ms. oderanl] pacem, eram
loquebarillis, impugnabanlme a -r- gratis ', pacifîcus : dum [Ms. cum] loquebar illis, impugna-
banl me sratis.
PSALMUS CXX.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUMGRADUUM.
Levavioculosmeosin montes : unde veniet auxi- Levavi oculos meos ad montes : unde véniel auxi-
lium mihi? lium mihi?
Auxiliummeum a Domino: qui fecil coelumet ter- Auxilium meum a Domino: qui fecit coelumet
rant. terram.
Non det in commolienempedem luum : neque dor- None det in commolionem pedem luum ; neque
mitet qui cuslodil le. obdormict qui custodit le.
Ecce non dormilabit, neque dormiet, qui cuslodil Ecce non dormilabit neque obdormiet, qui custo-
Israël b. dit Israël.
Dominuscuslodil te, Dominus protectio lua, super B Dominus custodit te, Dominus protectio tua, su-
manumdexleramtuam. per manum dexteroe tuoe.
Per diem sol non uret te : nequeluna per noctem. Per diem sol non uret te : neque luna per
noclem.
Dominuscuslodil le ab omni mttlo : custodiat ani- Dominus custodit te ab omni malo, custodiat [Ms.
mam luam -=- Dominus ', custodit] animam luam Dominus.
Dominuscustodiatinlroilum luum, el exitumtuum: Dominus custodiat introitum luum et exilum
ex hoc nunc, el usque insoeculum. luum : ex hoc nunc, et usque in soeculum.
PSALMUSC.XXÎ.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUM GRADUUM.
Loelatus sum in his quoe dicta sunl mihi : in do- Loelatus f sum in his quoedicta sunt mihi : in do-
mum [Ms. domo]Dominiibimus. mum Domini ibimus.
Slantes eram pedes noslri, in atriis tuis c X Jéru- Slantes erant pedes nostri, inatriis tuis Jérusalem.
salem ', Jérusalem quoeoedificaturul civitas : cujus parli-
Jérusalem, quoeoedificaturul civitas : cujus parti- iQ cipalio ejus in idipsum.
cipalio ejus in idipsum. Illuc [Ms. illic] enim ascenderunt tribus, tribus
Illuc enimascenderunt tribus, tribus Domini tesli- Domini testimonium Israël ad confitendum nomini
moniumIsraël ad confitendumnomini Domini. luo, Domine.
Quia illicsederunt sedes in judicio, sedes -î- su- Quia illic sederunt sedes in judicio, sedes super
per ', domumDavid. domumDavid.
Rogate -t- quoead ', pacem -f- sunt Jérusalem •*- Rogate quoead pacem sunt Jérusalem : et abun-
d et * abundanlia diligentibus te. danlia diligentibus te.
Fiat pax in virlute lua, et ', abundanlia in turribus Fiat pax in virlule lua, etabundantia in turribus
tuis. tuis.
Propter fratres meos, et proximos meos, loquebar Propter fratres meos, et proximos meos, loque-
pacem de te. bar pacem de te.
Propter domum Domini Dei nostri quoesiviboita Et propler domum Domini Dei mei, quoesivibona
tibi. libi.
PSALMUSCXXII.
CANTICUM GRADUUM. D CANTICUM GRADUUM.
Ad le levavioculos meos,qui habitas in coelis. Ad te levavi oculos meos, qui habitas in coelo.
Ecce sicut oculi servorum, in manibus dominoruin Ecce sicul oculi servorum in e manibus domino-
suorum. ruin suorum. v
a Caret obelo postrema vox islhoecin Palat. ms. cum, subsequenli versu, luis lacet. Elpostduos alios,
b De suo addit Palat. ms. Diapsalma. Quoniamibi sederunt sedes super thronum (August.
c Necessaria aslerisci nota Palat. ms. caret. Mox domum)David, Interrogate quoe,etc., et ubundantia
Illic enim, pro Illuc legit : denique alteri versui sub- his, qui diligunt te. Denique, Propter fratres meosel
jungit Diapsatma.
d Islhoecel propinquosmeos loquebar pacem de te. Propler do-
copula neque in Palatin, ms. neque in mum Domini, etc.
GroeciAlexandrini codicis nupera editione jugula- s lidem libri in manus hoc et subsequenli versu,
tur : nec re tamen vera in liebr. est lextu. ubi legunt, sic oculi nostri ad Dominum Deum
e Ms. Veronensis, iVedesad CQmmovendum pedem noslrumquousque(vel quoadusque)misereattirnostri.
tuum, neque dormit (pro dormilel) qui custodit te : Miserere noslri. Domine, misererenostri : quoniam
ferme cum August. ut et quod semel atque iterum mullum repleti sumus despedione. In plurimum re-
dicilur, Dominuscuslodiette, pro custodit. pleta est anima noslra, opprobrium eis qui abundanl,
t Cum August. Veronens. m. Jocundalus : quo- et despecliosuperbis.
PATROL.XXIX. 12
31,5 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOT1IECA. 564
Sicul oculi ancilloe in manibus domina suoe: ila A Et sicut oculi ancilloe in manibus dominoe suoe :
oculi'noslri ad Dominum Deum noslrum : donec mi- ita oculi noslri ad Dominum Deum nostrum, donec
sereatur noslri a. misereatur nobis.
Misererenostri, Domine, misererenoslri: quia mul- Miserere nobis, Domine, miserere nobis : quia
lum rcpleli sumus despeclione. multum repleti sumus contempiione.
-f- Quia ', mullum repleta esl anima noslra : oppro- El mullum repleta est anima noslra : opprobrium
brium abundantibusel despectiosuperbis. abundantibus et despectio superbis.
PSALMUS CXXIll.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUM GRADUUM.
iVisi-i- b quia * Dominus erat in nobis, dical nunc Nisi quod [Ms. quia] Dominus erat in nobis, dicat
Israël? nisi -i quia \ Dominus eralin nobis. nunc [Ms. vero] Israël : nisi quia Dominus erat in
nobis.
Cum exsurgerent /tontines in nos : forte vives dé- Dum insurgèrent hominesc in nos : forsitan vivos
glutissent nos. déglutissent nos.
Cum irasceretur furor eorumin nos : forsitan aqua Dum irasceretur animus eorum adversus nos :
absorbuisselnos, forsitan velut aqua absorbuissent nos.
Torrenlem c pertransivit anima noslra : forsitan Torrentem pertransivit anima nostra : forsilan
perlransisset anima noslra aquam iniolerabilem. r> perlransisset anima nostra aquam iniolerabilem.
BenediclusDominus : qui non dédit nos in caplio- Benediclus Dominus: qui non dédit nos in caplio-
ncm denlibus eorum. neni denlibus corura.
Anima noslra, sicut passer, erepta est de laqueo ve- Anima noslra, sicut passer, erepta est de laqueo
nanlium. venanlium.
Laqueus conlrilus est, el nos liberalisumus. Laqueus conlrilus est : et nos liberali sumus.
Adjulorium noslrum in nomine Domini : qui fecit Adjulorium noslrum in nomine Domini : qui fe-
coelumel terrant. cil coelum el terram.
PSALMUS CXX1V.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUM GRADUUM.
Qui confiduiil in Domino sicul nions Sion : non Qui confulunt iu Domino sicut mons Sion : non
commovebiturin oeternum qui habitai 11-i- in \ Jéru- f commovebitur in oelernum, qui habitat in Jérusa-
salem. lem.
Moulesin circuilu ejus, et Dominusin circuilu po- Montes in circuilu ejus, et Dominus in circuilu
puli sui : ex hoc nunc et usque in soeculum. C populi sui : ex hoc nunc et usque in soeculum.
Quia non reliuquet Dominus virgam peccatorumsu- Quia non derelinquet Dominus virgam peccato-
per sortent justorum : ut non extendanl justi ad ini- rum, super sortem justorum.
quilatem manus suas. Ut non exlendam justi ad iniquilatem manus
Benefac, Domine, bonis, et redis corde. suas : benefac, Domine, bonis el redis corde.
Déclinantes autem ad obligaliones, adducet Domi- Déclinantes aulem ad obligationem, adducet Do-
nus cum operanlibus iniquilatem: pax super Israël. minus cum operanlibus iniquiialem : pax super
Israël.
PSALMUSCXXV.
CANTICUM GRAOUUM. CANTICUM GRADUUM.
In converleudoDominus caplivilalem Sion : facti In Bconverlendo Dominus caplivitatem Sion :
sumus sicul consolati. facli sumus sicut cousolali.
a Iterum hic Diapsalma de suo addil Palatin, ms. D lapsus.
b Tum hoec, cum quoesequilur hoc ipso versiculo f Plurium numéro in Veronensi ms. non eommo-
vox quia, in Palatino ras. carent obcli nota. vebunlurin oelernumqui habitant, elc. ferme cura Au-
c Verbi pertransivit proeposilio in eodem ms. jugu- gusiino : ut et quod sequitur plebis suoe, pro populi
lalur : addiiur et in fine verius Diapsalma. sui. Subsequenti autem versu soiiis"Veronens. Quo-
d Palatinus ms. et Cari editio obelum hune niam non derelinquet virga , de more , pro virgam,
nesciunt. Allero ab hoc versu nomen Dominus quod sine interposilo Dominus: et postremo, Déclinantes
neque in Hebrao est lextu, neque in Groeco ipso, autem in strangulatione, quod est tamen ex Augusti-
jure inerito iu eodem ms. expungitur : in cujus no einendandum in slrangulalionem.
eliam (ine versiculi additur Diapsalma. Denique el s Veronensis ms. Cum convertit: melius Augustin.
in obligaliones legilur pro ad obligaliones. converlei, aut convenu. Allero ab hoc versu verba
0 Augustiutis et Veronens. codex , super nos for- magnificavit Dominus facere cum illis, cjusdein
sitan vivosabsorbuissentnos. Et : Dum irasceretur fu- occursu verbi, sive eliam lolius bcmisiichii simili-
ror ipsorum super nos, forsilan aqua demersissclnos. ludine deceptus Yeronensis scriba proetermisit; le-
Torrenlempertrunmt anima nostra, forsitan pertrans- git vero mox iterum cum Augusiinojocundati, pro
il anima noslra aquam (ms. ad. quoe est) sine sub- loetantes.Sed in fine, tollens gremia sua, elc, qua;,
slantia. Tum, dédit nos in venationem. Anima noslra, ul bene potuerit ex Groeco inierprelatio excudi,
sicul passer, liberala (Aug. entta) est de muscipula ve- nulli lamen codicum Lalinorum, quos scio , couso-
nanlium. Muscipula conlrita esl, etc., nam quod sunt nat : estquc omnium nolalu dignissima.
iu Veronensi ms. legilur. manifestas librarii est
365 LIBER PSALMORUM. 566
Tune replelum est gaudio os noslrum : el lingua A Tune replettim est gaudio os nostrum : et lingua
nostra exsultalione. noslra exsullalione.
Tune dicenl inler gentes, MagnificavitDominusfa- Tune dicent inter gentes, Magnificavit Dominus
cere cum eis. facere cum illis : magnificavit Dominus facere no-
Magnificavit Dominus facere nobiscum : facli su- biscum, facli sumus loetantes.
mus Ioelanles.
Couverte , Domine, caplivilalem nostram : sicut Couverte, Domine, caplivilalem nostram : sicut
torrens in auslro. torrens in austro.
Qui seminant in lacrymis : in exsullalione mêlent. Qui seminant iu lacrymis, in gaudio mêlent :
Euntes ibant, et flebant, a mitlenies seminasua. euntes ibant, et flebant, millentes semina sua.
Venientes -r- aulem ', ventent cum exsullalione: Venientes autem venient in exsultatione : por-
portantes manipula suos. tantes manipulos suos.
PSALMUS CXXVI.
CANTICUM GRADUUM SALOMONIS. „ CANTICUM GRADUUM SALOMONIS.
Nisi Dominas oedificaveritdomum : in vanum labo- Nisi Dominus oedificaverit domum : in vanum
raverunl qui oedificanteam. a laborant qui oedificanteam.
Nisi Dominus cuslodieril civitalcm: frustra vigilat Nisi Dominuscuslodieril civitatem ; in vanum vi-
*
qui cuslodil b •*-eam gilant qui custodiunt eam.
Vanum est vobis anle lucem surgere : -i- surgite ', In vanum est vobis anle lucem surgere : surgite
postquam sederilis, qui manducalïs panem doloris. postquam sederilis, qui manducatis panem doloris.
Cum dederit dilectis suis somnum, ecce hoeredilas Cum dederit dilectis suis somnum : hoec est hoe-
Domini, filii, merces, fruclus ventris. redilas Domini, filii, merces, fruclus ventris.
Sicut sagittoein manu polenlis : ila filii e excusso- Sicut sagittoein manu potentis : ita filii excusso-
rum. rum.
Beatus vir, qui implevil desiderium suum ex ipsis : Bealus vir, qui implevil desiderium suum ex
non confundetur cum loquetur inimicis -t- suis ', in ipsis : non confundetur dum loquetur inimicis suis
voila. in porta.
PSALMUS CXXVII.
CANTICUM GRADUUM. G CANTICUM GRADUUM.
Beali omnes, qui liment Dominum: qui ambulant in Beali omnes qui liment Dominum : qui " ambulant
"'
viis ejus. in viis ejus.
Laboresmanuum tuarum y^quia \ manducabis, bea- Labores f frucluum luorum manducabis : bealus
lus es, et benetibi erit. es, et bene tibi erit.
Uxor lua sicut vilis abundans, in laieribus domus Uxor tua sicut vilis abundans, in laieribus domus
tuoe. tuoe.
Filii tui sicut d novelloeotivariim, in circuilu mensoe Filii lui sicul novelloeolivarum , jn cjrcuitu men-
luoe. soetuoe.
Ecce sic benedicelurhomo: qui limet Dominum. Ecce sic benedicelur omnis homo : qui timet Do-
minum.

aln Palatin, ms., seminasua.
b Minus hic recte portantes
idem ms. et Cari editio obelum
proetereunt : el in subsequentis fine versiculi addit
ms. Diapsalma.
c De bac voce excussorumconsule doclam Hiero-
nymi epistolam, cujus initium est : Bealus Pamphi- "n
lus, etc., ubi docel, hoc loco pro adolesceniibusat-
que puberibus,excussosesse positos. MART.
d Ms. Palatinus, sicut novellaolivarum, elc. qui et
pcnuliimo versui subjnngit Diapsalma.
e Cum Augustino Veronens. ms., in vanum labo-
raverunt oedificanteseam: et mox, in vanum vigitavit
(Aug. laboravil) qui custodit eam. Tum, surgite postea
quant sedisiisqui, elc. Subsequenli versu solus Vero-
nens. Cumdederosomnium dilectis ejus, eccehoere-
dilas : et in fine, Beatus vir, qui rcplevit desiderium
tuum ex eis : non confundetur cumloquetur, elc. quoe
sunt tamen levions momenli.
f Codex Veronensis, Labores manuum tuarum : ex
qua una leclione, si quoesane mulla alia suis locis
îiinuimus, argumenta deessent, colligi recte posse ar-
bitrer, non esse banc veierem, quam Iialam soepe
laudatu-, editor versioncm vocat. Testis nempe est
omni exceptione major Hieronymus epistola iu no-
slra recensione 5i ad Marcellam num. 5, Latine*
libros proetulisse, Labores frucluum tuorum, haneque
pervulgatam lectiouem tractatoribus anle se crucem
fixisse, et magno cum primis Piclaviensi Hilario, cui
si demum hoec altéra, manuum tuarum, lectio inno-
tuisset, in promptu erat commode locum exponere.
Varia autem, inquil Hieron., opinalus asseruil magis
slaresenlenliam, si scribatur, fruclus laborum, aliquem
manducare, et non labores fructuum ; unde spiriiua-
lein intelligenliamdebere perquiri. Et ex hac occasione
longam ingrediens disputalionem, tanla operositale,
quod volcbal intelligi, usus est persuadendi, quania
semper falsitas indiget, ut vera videalur, cum in hoc
loco non Septuaginla interprètes, sedLATINIde Groeci
verbi ambigiiitale decepti, xKpnovj, fructus, magis
quam manus interprétait sinl; cum xapnoi manus quo-
que dicanlur, quod in Hebroeoponilur cbaphacli ; et
Symniachus, quinlaqueeditio Iranslulerunl, manuum
tuarum, ut ambignitalemprioris sermonis efjfugereiit.
Erai igitur veteris Latinoe interpretationis lèctio fru-
ctuum luorum, non manuum tuarum, quemadmodura
Hieronymus postea mutavil. Coeleraunice habet cum
Augusiino Veronensis idem ms., uxor tua sicut vinea
fertilis. Et, filii tui sicul novellalioolivarum, elc. De-
nique, benedicelurhomo, sine inlerjecio omnis.
367 S. HIERONYMIDIVINA B1BL10TIIECA. 568
Benedicatlibi Dominusex Sion : el videasbona Je-. A Benedicat te Dominus ex Sion : et videas quoe
rusaient omnibusdiebusviloetuoe. hona sunt in Jérusalem omnibus diebus viloe tuoe.
El videasfiliosfiliorumluorum, pacemsuper Israël. Et videas filios filiorumluorum : pax super Israël.
PSALMUSCXXVIII.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUM GRADUUM.
Soepeexpugnaveruntmea juvénilitémea, dicat nunc Soepeexpugnaverunt me a juventute mea, dicat
Israël. d nunc Israël : soepeexpugnaverunl me a juvenlule
Soepeexpugnaverunt me a juvenlule mea: etenim mea , etenim non poluerunt mihi.
non poluerunl mihi. Supra [Ms. Super] dorsum meum fabricaverunl
° Supra dorsum meum fabricaverunl peccatores: pcccalores : prolongaverunt iniquilates suas.
prolongaveruntiniquitalem suam. Dominus juslus concidet cervices peccatorum :
Dominus juslus concidil cervicespeccatorum: con- confundantur et revereaniur omnes qui oderunt
fundantur et convertantur relrorsum omnes,qui ode- Sion.
runt Sion. Fiant sicut fenum oedificiorum, quod priusquam
Fiant sicut fenum lectorum: quod priusquam evel- B evcllalur, arescit.
lalur, exaruit. De quo non implevit manum suam qui metet, nec
De quo non implevilmanumsuam qui metil : el si- sinum suum qui manipuloscolligel.
num suum qui manipuloscotligil. Et non dixerunt qui proeteribant, benediclio Do-
El non dixerunt qui proeteribant; bcnediclioDomini mini super vos : benediximus [Ms. benedicimus] vos
super vos : benediximusvobisin nomineDomini. in nomine Domini.
PSALMUSCXXIX.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUM GRADUUM.
De profundis clamavi ad te, Domine : Domine, b De profundis clamavi ad te , Domine : Domine ,
exaudi vocemmeam. exaudi orationem meam.
Fiant aures luceinlendenlesin vocem deprecationis Fiant aures luoe inlendenles in e orationem servi
meoe. lui.
Si iniquilates observaveris: Domine: Domine, quis Si iniquilates observaveris, Domine : Domine ,
sttstinebit? quis suslinebii?
Quia apud te propilialioest : el propler legemluam Quia apud te propilialio esl : et propter legem
stislinui le, Domine. luam suslinui le , Domine.
Suslinuit anima mea in verbo ejus : speravit anima Suslinuit anima mea verbum tuum : speravit anima
mea in Domino. mea in Domino.
A custodiamalulina usque ad noctem, speret Israël A custodia matulina usque ad noclcm, speret
in Domino. Israël in Domino.
Quia apud Dominummisericordia: et copiosaapuc' Quia apud Dominummisericordia est : et copiosa
eum redemptio. apud eum rederapiio.
Et ipse redimetIsraël, ex omnibusiniquitatibusejus Et ipse redimet Israël, ex omnibus iniquitatibus
ejus.
PSALMUSc.xxx.
CANTICUM GRADUUM c -f- DAVID ', CANTICUM GRADUUM. f
Domine, non esl exallalum cor meum: neque elali Domine, non est exallalum cor meum : neque
sunl oculi mei. elali sunt oculi mei.
a In Palat. ms. Super, in cujus fine versiculi ad- D dixerunt transeuntes(August. addit uiam) Benediclio
ditur Diapsalma. Tum concidet, pro concidil legit : Domini, etc.
unde el quoesequuntur in l'uturo sequior manus re- e Solus Veronens ms., in vocemobsecrationismeoe,
scrip:>it,implebit, metet, colligel, pro implevit, melit, et, quis lolerabil? Quoniamapud le, elc Deindecum
etc. Augustino, Suslinuit anima mea in verbum luum:
b Proepositioverbi exaudi in Palatino ms. de more speravit anima mea in Dominum. A vigilia malulina
jugulalur. Allero ab hoc versu seciindis curis reposi- usque ad noctem, a vigilia malulina speret Israël in
tum esl observabis,pro observaveris: subsequenti alio Dominum. Quoniamapud Dominum misericordia, el
retiectur et copula : denique alio insequenli prior mulla apud Muni redemptio,
in proeposilio obelo proenotalur, quemadmodum et f Addit Veronensis Psalterii editor ad codicis sui
pênes Carum anima mea ~ in verboejus : baud equi- fidem Ipsi David : in suhnexa autem ibi annotaliun-
dem recte. cula illud ipsum David nomen in eo baberi.
<=Neque aslerisci nola, neque ipsum David nomen Porronegat in lextu ferme cum 'Augustino ms. neque in
in Palatino est ms. In contexlu aulem quarto versi- altum elevali(monet ediior legendum elali ) sunl oculi
culo «TT).5Jlegilur, Sicul ablaclalumsuper maire, etc. mei. Nequeingressussumin magnis, etc. Alque allero
d Auguslinus el Veronens. ms. dical vero Israël : ab hoc versu, quemadmodumqui ablalus esl a lacté
el subsequenti versu : longefecerunlinjuslitiamsuam: super malrem suam, sic rclribulio in anima mea, vel,
ac deinde, confundantur el averiantur relrorsum om- animam meam.Speret Israël inDominumex hoc nunc,
nes, etc. Fianl sicut fenumlectorum,quod priusquam qua poslrema una vocula proelerraissa ab Augusiino
evellatur, aruil. De quo non implevit manum suam codex abludit.
messor, <t sinum suum qui manipulos colligit. Et non
359 LIBER PSALMORUM. 570
Neque ambulavt in magnis: neque m mirabilibusA Neque ambulavi in magnis : neque in mirabilibus
super me. super me.
Si non humililer tenliebam: sed exaltavi animam Si non humililer sentiebam : sed exaltavi animam
meam. meam.
Sicut ablactatusesl super maire sua : ila relribulio Sicut ablactatus super malrcm suam : ila rétri-
in anima mea. bues in animam meam.
Speret Israël in Domino, ex hoc nunc, et usque in Speret Israël in Domino , ex hoc nunc, et usque
soeculum. in soeculum.
PSALMUSCXXXI.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUM GRADUUM.
Mémento, Domine, David, el omnis mansueludinis Mémento, Domine, David, et omnis mansueludi-
ejus. nis ejus.
Sicul juravil Domino: votumvovitDeo Jacob. Sicut juravit Domino : volum vovit Deo Jacob.
Si inlroiero in tabernaculumdomusmeoe: si ascen- Si inlroiero in tabernaculum domus meoe : si
dero in lectum " slrali mei. ascendero in [Ms. lac. in] lectum stratus mei.
Si dedero somnumoculis meis : -ft et ', palpebris 18 Si dedero somnum oculis meis : aut palpebris mois
meisdormitationem. dormitationem, aul [Ms. et] requiem lemporibus
meis.
-r- El requiem lemporibus meis ', donec inveniam Donec [Ms. Quoadusque] inveniam*locum Do-
locum Domino : tabernaculumDeo Jacob. mino : tabernaculum Deo Jacob.
Ecce audivimus eam in Ephrala : invenimuseam Ecce audivimus a eum in Ephrata : [Ms. Eufrala]
in campis silvoe. invenimus eum in campis silvoe.
Introibimus in tabernaculumb ejus : adorabimusin Introibimus in tabernaculum [Ms. tabernacula]
loco, ubi stelerunt pedes ejus. ejus : adorabimus in loco, ubi stelerunt pedes ejus.
Surge, Domine , in requiemtuant : lu et arca san- Exsurge, Domine, in requiem tuam : lu et arca
ctificaiionis tuoe. sanclificationis tuoe.
Sacerdotes tui induunlur justitiam : et sancti lui Sacerdotes tui induantur juslitiam : et sancti tui
exsultent. exsultent.
Propter David servum tuum, non avertas faciem Propter David servum tuum, non averlas faciem
christi lui. christi tui.
Juravil Dominus David veritatem, c -f- el ', non (2 Juravit Dominus David veritatem : et non fru-
frusirabilur eam : de fructu ventris lui ponam super sirabilur eum.
sedem luam. De fructu ventris lui ponam super sedem meam :
Si custodierint filii lui leslamentum meum, et te- si custodierint filii tui testamentum meum : et testi-
stimonia mea hoec, quoedoceboeos. monia mea hoec,quoedocebo eos.
El filii eorum usque in soeculum, sedebunt super El filii eorum e usque in soeculumsoeculi, sede-
sedemluam. bunt super sedem meam.
Quoniam elegit DominusSion : elegit eam in habi- Quoniam elegit Dominus Sion : proeelegit eam in
tationemsibi. habitaiioncm sibi.
Hoecrequiesmea in soeculum-f- soeculi', hic habi- Hoecrequies mea in soeculumsoeculi: hic habi-
labo, quoniamelegi eam. labo, quoniam proeclegi eam.
Viduam ejus benedicensbenedicam: pauperes ejus Viduam ejus benedicens benedicam : pauperes
salurabo panibus. ejus saturabo panibus :

" Palatin, ms. stratus mei : ad cujus libri fidem 10 sanclitalis luoe. Cum Augustino autem
per 1res insc-
subsequenli versu et copulam, quod neque in He- quentes versus, et sancti lui loelentur: et, ne aver-
broeoarchelypo resonet, obelo proenotavimus. Per- tas faciem, elc; denique, el non poenitebileum.
peram vero habet insequenli alio versu idem ms. e Veronensis ms. cum Augusiino, Et filii eorum
ubi primait! El voculam unice pro tolo hemislichio sedebuntin oelernumsuper sedemtuam : et mox, ele-
iransverberat. eam, pro proeelegit,etc. aique altero ab hoc ver-
b Atque hic immerilo pronomen ejus obelo proe- git siculo, Viduam ejus benedicens, benedicam: el pau-
notat Palatin, ms., qui et juslilia allero hoc versu, peres ejus, etc. In quem locum insignis illa esl S. ip-
proc juslitiam legit. siusmet Pairis Aunotaiio in QuoesiionibusHebraicis
Obelo lemere proelermisso, proefert idem ms. in Genesim cap. XLIV,V. 21 : Ubi, inquit, nostri le-
et non fuslravileum. Sed el Groecialiquot libri KVTÔVgunt, Viduam ejus benedicens benedicam (licet in
habent : in Palatino autem [rustravil sequiore re- plerisquecodicibus,pro vidua, hoc est pro yâpa, non-
srriptum est manu. nulli legaut 0ij/3av),in Hebroeohabel SEDA,id eà Ciba-
d Pronuntiationis tribuendumcest vitio quod ea, ria ejus benedicens benedicam, etc. Videsis"et quoe
pro eam bis hoc versu in Veronensi codice snribitur, nos in eum locum observamus. Demum petiullimo
ul et mox Iniroivimus, el adoravimus, pro Introibi- versu, Ibi suscilabounice 'icium cutn Augusiino uis»
mus, el adorabimus. Coeteroepeculiares ipsi lecliones proefert;
sunl, in locum, ubi stelerunt, etc. ; et mox, tu et arca
371 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 372
Sacerdotes ejus induam salutari : el sancti ejus A Sacerdotes ejus induam salulare [Ms. salutari] :
exsullalioneexsultabunt. cl sancti ejus exsullalione exsultabunt.
a Illuc producam cornu David : paravi lucernam Illic producam cornu David : paravi lucernam
christo meo. christo meo.
Inimicos ejus induam confusione : super ipsum Inimicos ejus induam confusioncm : super ipsum
aulem efflorebil sanclificaliomea. aulem florebil sanclificalio mea.
PSALMUSCXXX1I.
b X DAVID ' f
CANTICUM GRADUUM, CANTICUM GRADUUM.
Ecce quam bonumet quamjucundum, habitare frai Ecce quam bonum et quam jucundum, habitare
très in unum. fratres in unum.
Sicul mguenlum in tapile quod descenditin barbam, Sicut unguentum in capite quod descendit in bar-
barbamAaron. bam, barbam Aaron.
Quod descendit in « oram vestimenli ejus : sicul Quod descendit in oram vestimenti ejus : sicut
ros Hermon , qui descenditin montem Sion. ros Hermon, qui descendit in monlem Sion.
Quoniam illic mandavit Dominus benediciionem: d Quoniam illic mandavit Dominus benedictionem :
-r- et ! vitam usque in soeculum. B et vitam usque in soeculum.
PSALMUSCXXX1II.
CANTICUM GRADUUM. CANTICUM GRADUUM.
*
Ecce * -t- nunc benediciteDominum, omîtesservi Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi
Domini, Domini.
Qui slatis in domo Domini, -f- in atriis domus Dei Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei
noslri ', noslri.
*
In noctibus•*- ex tollite manus vestrasin sancla : In noctibus extollile manus vestras in sancla : et
el benediciteDominum. benedicite Dominum.
Benedicatte Dominusex Sion : qui fecit coelum et Benedicat te Dominus ex Sion : qui fecit coelum
terram. el terram.
PSALMUSCXXX1V.
ALLELUIA. ALLELUIA.
Laudate nomen Domini: laudate, servi, Dominum. Laudate nomen Domini ; laudate, servi, Dominum.
Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei
noslri. noslri.
Laudate Dominum, quia bonusDominus: psallile Laudate Dominum, quoniam s benignus est Do-
nomini ejus, quoniam suave. minus : psallile nomini ejus, quoniam suavis est.
< Quoniam Jacob elegit sibi Dominus : Israël in pos-
Quoniam Jacob elegil sibi Dominus : Israël in pos-
sessionemsibi. sessionem sibi.
Quia ego cognoviquod magnus -f- esl ', Dominus : Quia ego cognovi quod magnus est Dominus : et
et Deus noster proeomnibusdiis. Deus noster proe omnibus diis.
Omnia quoe-f- cumqne ', voluil Dominus, fecil in Omnia quoecumquevoluit Dominus, fecil in coelo,
coeloet in terra : in mari, et in omnibus abyssis. et in lerra, b in mari et in abyssis.
Educens nubes ab exlremo terroe: fulgura in plu- Et educens nubes ab extremis terroe : fulgura in
viam fecil.
pluviam fecit.
Qui producit venlosde thesauris suis : qui percussit Qui producit venlos de thesauris suis : qui per-
primogenila sEyypli ab /tontine usque ad pecus. cussit priraogenita ^Egypli, ab homine usquead pecus.
-fEt', misit signa et prodigiainmediolui, Aïgijpte : Misit signa et prodigia in medio tui, ^Egypte, in
in Pharaonem, et in omnesservos ejus. D Pharaonem, et in omnes servos ejus.
a Sequior hic manus rescripsit Illic
pro Illuc. vocant: illa scilicet, per quam caput in-
De more autem subsequenli versu pr.epositio verbi seritur, apertura quoe ad instar est oris, atque os ipsius
efflorebilproenntatur veru.
b Cum asterisci nota ipsum David nomen Palatin, veslis appellari non incongrue potesl.
d Maieidem ms. sine obelo hic legit.
ms. ignorai. 0 Atque hic maie idem ms. obelum proetermittit.
c Palatin, ms. in ora, quemadmodum el in Vero- f Addilur in Veronensi ms., ipsi David. In lextu
nensi diximus legi. Neque hoc tamen librarii tribuen- penultimo versu legitur in ora, pro oram; de qua
dum esl vilio : lametsi quod iu Groecohabelur wav, leclione mox dicemu-î. El, qui descendit super mon-
esique roïç LXX peculiare hic loci vocabuluin', ab lem Sion. Quoniam mihi (pro ibi) manavh Domi-
oris significaiione prorsus abludat, ac proprie noiel nus , etc.
ex eorum sensu liuibriam , sive oram vestimenti ex g Veronens. ms. quoniam bonus Dominus. Atque
ovina pelle. Quod enim econtrario est in Hebroeofg, allero ab hoc versu, Quoniam ego cognovi,quoniam
sive "PTVTO iS~Sj?,os proprie sonat, id est, super os magnus Dominus, et, Dominusnostersuper omnesdeos.
talaris ejus : ul soepe in Scripturis de veslimentis h Veronens. ms. in mari et in omnibusabyssis. Sus-
dicatur ; ipso Hieronymo interprète in epist. G4 ad citons nubes ab exlremo lerroe, etc. Qui eduxit venlos,
Fabiolam num. 4, superiorem eam partem lunicoe elc; demum, Immisit signa, elc. fere semper cum
notât, qua colloinduitur, aperta, quod vulgocapitium Augustino, coque soepiusuno.
573 LIBER PSÀLMORUM. 574
Qui percussit génies mullas : occidit reges fortes. A Qui percussil gentesmullas: et occidit reges fortes.
Seon regem Amorrhoeorum, et Og regem Basan :
Se/ton regem Amorrhoeorum,et Og regem Basan, et et omnia régna Chanaan b occidit.
omnia régna Chanaan. Et dédit terram eorum hoeredilalem, hoeredilalem
El dédit terram eorum hoeredilalem, hoeredilalem Israël populo suo.
Israël populo suo. Domine, nomen luum in oeternum : Domine, me-
Domine, nomen luum in oelernum: Domine, memo- moriale tuum in soeculumsoeculi.
riale luum in generationemel generationem. Quia judicabit Dominus populum suum : et in ser-
Quia judicabit Dominus populum suum : ei in servis vis suis cousolabitur.
suis deprecabilur. Simulacra gentium argentum et aurum, opéra
Simulacra genlium argentum et aurum, opéra ma- manuum hominum.
nuum hominum. Os habent, et non loquentur : oculos habent, et
Os habent, et non loquentur : oculos habent, et non non videbunt.
videbunt. Aures habent, et non audient : c nares habent, et
Aures habent, et non audient : neque enimest tpiri- non odorabunt.
lut in ore ipsorum. B Manus habent, et non palpabunt : pedes habent,
• • • * • • et non ambulabunt.
• * » * • Non clamabunt in gutture suo : neque enim est
• • • • •. spiritus in ore ipsorum.
Similes illis fiant qui faciunl ea, a •*- el omnesqui Similes illis fiant qui faciunl ea, et omnes qui con-
confidunt in eis. fidunt in eis.
Domus Israël, benedicite Domino : domus Aaron, DomusIsraël, benedicite Dominum : domus Aaron,
benediciteDomino. benedicite Dominum : domus Levi, benedicite Do-
Domus Levi, benediciteDomino : qui timetis Domi- minum.
num , benediciteDomino. Qui timetis Dominum, benedicite Dominum : be-
BenediclusDominus ex Sion : qui habitat in Jéru- nediclus Dominus ex Sion, qui habitat in Jéru-
salem. salem.
PSALMUS CXXXV.
ALLELUIA. G ALLELUIA.
ConfiteminiDomino, quoniam bonus : quoniam in Confitemini Domino, quoniam bonus [Ms. add.
oelernummisericordia ejus. est] : quoniam in soeculum misericordia ejus.
ConfiteminiDeo deorum : quoniam in oeternummi- Confitemini Deo deorum : quoniam in soeculum
sericordia ejus. misericordia ejus.
ConfiteminiDominodominorum : quoniam in oeter- Confitemini Domino dominorum : quoniam in soe-
num misericordia ejus. culum misericordia ejus :
Qui facil mirabilia magna solus : quoniam in oeter- Qui facil mirabilia magna solus : quoniam in soe-
num misericordiaejus. culum misericordia ejus.
Qui fecil coelosin inlelleclu : quoniam in oelernum Qui d fecil coelos in inlelleclu, quoniam in soecu-
misericordiaejus. lum misericordia ejus.
Qui firmavit terram super aquas : quoniam in oeler- Qui fundavit terram super àquas : quoniam in soe-
nummisericordiaejus. culum misericordia ejus.
Qui fecit luminaria magna : quoniam in oeternum Quie fecil luminaria magna solus : quoniam in soe-
misericordia ejus. culum misericordia ejus.

a Nos obelum, qui deerat anle, et copulam, ad- D
monente Palatino ms., ad Hebroeilextus fidem suf-
fecimus.
b Verbum occidit, quod el Auguslinus videtur re-
linuisse, ms. Veronens. lacet. Tum legit, El déditt
terram eorumin hoercditatem,hoeredilalemIsraël servo)
suo. Domine, nomen tuum in soecula,memorialetuumt
in générationset generationem.Quoniamjudicuvil Do-
minus plebemsuam, etc., adamussim cum Augustino;;
non aulem quoe inf'ra sunt tria in instaiiii verba, noni
loquunlur, non vident, non audiunt, conlra quam soe-
pius laudato editori notalum est. Notum porro hue;
ascitos esse ex superiori Psalmo cxm versiculos, quii
exinde subsequunlur; in quibus lamen nonconlrecta-
bunt, pro palpabunt, et in faucibus suis, pro gullurte
suo legitur. Denique iterum cran August. Similes illiss
fiant omnes qui, elc, in fine aulem de tuo benedicat it
te Dominus , pro benediclusDominus.
c Sequentes versiculi hue Iranslati sunt in Ro-
mano Psallerio , ex psalmo superiori cxm : sic pro
voluniate scriptorum plura habemus adraislionis gê-
nera in veteri Vulgata Groeca, atque Lalina. MART.
d In inslanti ms. Veronens. qui facil, ut et inf'ra,
coelosin inteUigenlia : quoeAugustino, quem aucior
sum ul consuias, lectio innotuit. Videsis et Hiero-
nymi epislolam ad Sunniam et Frelelam, qui alte-
rum nomen solus, ubi dicilur luminaria magna solus,
de superiori versiculo addilura , atque adeo expun-
gendum docet.
e De hoc verbo, solus, Hieronymus aiebaladSunn.
el Freiel. : Diciiis quia in Groecoinvenerilis, magna
solus ; sed hoc de superiori versiculoest, ubi legimus,
qui facil mirabilia magna solus. Ibi ergo legendum
esl, et hic quasi superfïuum, non scribendum. In edi-
lis exemplarihusGt.'ccis verbum, solus, legitur, non
tamen in ms. Sorbonico editionis LXX. MART.
37S S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 576
Solemin poteslatemdiei : quoniam in oelernummi- ,A Solem in poteslalc diei : quoniam in soeculummi-
sericordia ejus. sericordia ejus.
Lunam, et slellas in poteslatemnoctis : quoniamin Lunam el stellas in poteslate noctis : quoniam in
oeternummisericordiaejus a. soeculummisericordia ejus.
Qui percussit JEgyplumcum primogenitiseorum ; Qui percussit iEgyptum cum primilivis eorum :
quoniam in oelernummisericordiaejus. quoniam in soeculummisericordia ejus.
Qui eduxit Israël de medio eorum : quoniam in Et eduxit Israël d de medio ejus : quoniam in soe-
oeternummisericordiaejus. culum misericordia ejus.
In manu potenti, et brachio excelso : quoniamin In manu forti, et brachio cxcelso : quoniam in soe-
oelernummisericordia ejus. culum misericordia ejus.
Qui divisitmare Rubrum in divisiones: quoniamin Qui divisit mare Rubrum in divisiones : quoniam
oeternummisericordiaejus. in soeculummisericordia ejus.
Et eduxit Israël per médium ejus : quoniamin oeler- Et eduxit Israël per médium ejus : quoniam in soe-
num misericordiaejus. culum misericordia ejus.
Et excussit Pharaonem , el virlulem ejus in mari Et excussit Pharaonem el exercilum ejus in mari
Rubro : quoniamin oeternummisericordiaejus. B Rubro : quoniam in soeculummisericordia ejus.
ij Qui traduxit populum suum b per desertum: quo• Qui transduxit populum suum per desertum : quo-
niant in oeternummisericordia ejus. niam in soeculummisericordia ejus.
. ..... Qui e eduxit aquam de petra rupis : quoniam in
soeculummisericordia ejus.
Qui percussit reges magnos : quoniamin oeternum Qui percussit reges magnos : quoniam in soeculum
misericordiaejus. misericordia ejus.
Et occiditreges fortes : quoniam in oelernummise- Et occidit reges mirabiles [Ms. admirabiles] ; quo-
ricordia ejus. niam in soeculummisericordia ejus.
Se/ton regem Amorrhoeorum: quoniamin oelernum Seon regem Amorrhoeorum: quoniam in soeculum
misericordiaejus. misericordia ejus.
El Og regem Basait : quoniam in oeternummiseri- El Og regem Basan : quoniam in soeculummiseri-
cordia ejus. cordia ejus.
Et dédit terrant eorumhoeredilalem: quoniamin soe- El dédit (erram eorum hoeredilalem: quoniam in
culum misericordiaejut. soeculummisericordia ejus.
HoereditatemIsraël servo suo : quoniam in oeler-G HoeredilalemIsraël servo suo : quoniam in soecu-
num misericordiaejus. lum misericordia ejus.
Quia in humilitale noslra memorfuit noslri : quo- Quia [il/s. quoniam] in bumililale noslra memor
niam in oelernummisericordiaejus. fuit nostri Dominus : quoniam in soeculum miseri-
cordia ejus.
El redemilnos ab inimicisnoslris : quoniam in oe- Et redemil nos de manu inimicorum nostrorum :
ternum misericordiaejus. quoniam in soeculummisericordia ejus.
Qui dal escamomnicarni : quoniamin oelernummi- Qui dat escam omni carni : quoniam in soeculum
sericordia ejus. misericordia ejus.
ConfiteminiDeocoeli: quoniam in oeternummiseri- Confiteminif Deo \Ms. Domino]coeli: quoniam in
cordia ejus. soeculummisericordia ejus.
c -f- ConfiteminiDominodominorum: quoniam in ConfiteminiDomino dominorum, quoniam bonus :
oeternummisericordiaejus. quoniam in soeculummisericordia ejus.
PSALMUSCXXXVI.
DAVID PSALMUS,JEREMI/E ; D S PSALMUSDAVID, JEREMM5.
Super flumina Babylonisillic sedimuset flevimus: Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus:
cum recordaremurSion. dum recordaremur tui, Sion.
« De suo addit Palat. ms. Diapsalma. e In ms. Sorbonico aliter legimus : Qui eduxit
b Sequior manus in eodem codice rescripsit in de- aquam de medioeorum. Sed utrumque addilnm est
serlo : propius Gr. h ry ip-hp-à. iinperiiia et temeritate librariorum : nihil enim hu-
c Hue translatas est versiculus tertius ejusdem jus versiculi exsiat in Scriptura Sacra Hebraica, vel
psalmi, qui non legitur in Hebroeo,nec in LXX Bo- GroecaPsalmorum. MART.
1 Posiremus hic versus , qui purus purusque ter-
manoe editionis. Exsiat tamen iu Groeco triplicis
Psalierii ms. Sorbonici, alque in omnibus mss. no- tius est hujus Psalmi, iu originalibus ipsisque Lati-
slris Latinis. MART. nis emendalioribus libris, alque adeo Veronensi de-
— Obelus temere proelermissusestin Palatinoms. sideralur. Adinitlit eum tamen Auguslinus in
Videsis porro quoede adscililiohoc versu ad opposi- Enarraiionibus : non item et, quem modo laudalus
tam columnam dicemus. Editor citai, Hieronymus , quem nolum est lippis
dVeron.ms. per médium: tum quarto ab hoc versu, alque lonsoribus, Commeniariosillos fyevfcni.ypc'.fovç,
Pharaonemel virtulemejus inmare Rubrum: et mox. seu Breviariumin P=almos,non adornasse.
Qui eduxil populumtuuni in deserlo: ferme cum Au- 8. Pro lilulo tintum esl in Veronensi ms., Ipsi
gustino. David, In lextu, ibi sedimus, pro illic, etc. Tum ,
577 LIBER PSALMORUM. 378
In salicibus iu medio ejus suspendimus organa A In salicibus in medio ejus suspendimus organa
noslra. noslra.
Quia illic inlerrogaverunt nos , qui captivos duxe- Quia illic interrogaverunt nos, qui caplivos du-
runl nos, verba cantionum. xerunt nos, verba cantionum, et qui abduxerunt
El qui abduxerunl nos : Itymnum cantate nobisde nos:
canticis Sion. Ilymnum cantate nobis de canlicis Sion. Quomodo
Quomodo cantabimus canlicum Domini, in lerra canlabimus canlicum Domini, in terra aliéna?
aliéna ?
Si oblitusfuero tui, Jérusalem : oblivionidetur dex- Si oblitus fuero tui, Jérusalem : obliviscalur me
tera mea. , dexlera mea.
Adhoereatlingua mea (auribus meis : si non memi- Adhoereat lingua mea faucibus meis : si non me-
nero lui. minero tui.
Si non proposuero Jérusalem, in principio loelilioe Si non proposuero tui Jérusalem, in principio loe-
meoe. lilioe meoe.
Memoresto, Domine, filiorum Edom , in die Jéru- Mémento, Domine, filiorum Edom, in die Jcru-
salem. B salem.
Qui dicunl, Exinanite, exinanite, usque ad funda- Quidicunt, Exinanite, exinanite, quousque ad fun-
mentumin ea. damentum in ea.
Film Babylonis a misera, bealus qui relribuel libi Filia Babylonis ° misera, bealus qui retribuet tibi
relributionemluam : quam relribuisli nobis. relributionem tuam : quam tu relribuisli nobis.
Beatus qui tenebil, et allidel parvulos tuos ad pe- Bealus qui lenebit, et allidet parvulos tuos ad pe-
lram. lram.
PSALMUS CXXXVH.
-f- IPSI; DAVID. IPSIDAVID.
Confitebortibi,[Domine,in lotocorde meo : -f- quo- Confitebor tibi, Domine, in loto corde meo : quo-
niam audisti verbaoris mei ', niam f exaudisli omnia verba oris mei, et in con-
b -f Et * in conspeclu angelorum
psailam tibi: ado- spectu angelorum psailam libi.
rabo ad templum factum tuum, et confitebor nomini Adorabo ad lemplum sanctum luum : el confitebor
tuo. nomini luo, Domine.
Super misericordia tua, el veritate lua : quoniam Super misericordia lua, et veritate tua : quoniam
magnificastisuper c -f- omne ', nomenfaclum luum. r e magnificasti super nos nomen sanctum luum.
In -f- quacumque*die invocavero-r- te', exaudi me : In quacumque die invocavero le, exaudi me : mul-
mulliplicabisin anima mea virtulem. liplicabis in anima mea virlulem luam.
Confileanturlibi, Domine, omnes reges lerroe: quia Confileanlur tibi, Domine, omnes reges lerroe :
audierunl -f- omnia ', verba oris tui. quoniam audierunl omnia verba oris tui, el cantent
Et cantent in viis Domini : quoniammagna d -J-est in canlicis Domino.
', gloria Domini. Quoniam magna est gloria Domini : quia [Ms.
Quoniamexcelsus Dominus, et humilia respicit, et quoniam] excelsus Dominus, et humilia respicit, et
alla a longe cognoscil. alla a longe agnoscit [Ms. cognoscitj.
Quoniam ibi inlerrogaveruntnos, elc, verba canlico- est tamen in Augustiniano Psallerio. Videsis lliero-
rum. A tertio autem ab hoc versu , si tui non memi- îiymum ad hune versiculi locum, ubi dicilur, magni-
nero. Si non le proeposueroJérusalem in principio jo- ficasti super nos, in epist. adJSunniam et Frelelam.
ctindilaiis meoe: atque alio inierposilo, Dicentium , Porro in eodem ms. el apud Augustinum, cito exaudi
Evacuale, evacuateusquead fundamenta in ea. E qui- me, mulliplicabis me in anima mea in virlute. Sic in
bus pleraque omnia cum Augusiiniana lectione con- n subsequentis fine, In viis Domini, pro in canticisDo-
sonant. mino : tum pro alla. Denique, rétribues pro
* Immerito èmBetov,misera, Palatinus ms. obelo me, Domine,excelsa, misericordia lua in oeternum: Domine,
proenotat. etc.
b Ipsam cum obelo et copulam Palatinus ms. et opéra, s lia ms. Sorbonicus ac editus Cari : ms. autem
Cari editio proetcrmillunt. Carnuiensis legit, super omnia. Quod magis acec-
c Hanç quoque Palatin, ms. notam asterisci, ac dit ad leclionem Aniiquorum Latinorum codicum,
rursum, juncla Cari editione, subsequentis versus uti liquet ex his Hieronymi verbis ad Sunn. el Fre-
priorem obelum per oscitaiiliam omitiit. Addit vero lel. : Groecoreperisse vosdiciiis, super omnes : sed in
ms. in fine versus de suo Diapsalma. ila legilur, ort i^syatava? Im 7r«vTO
d Rectius hic verbum ipsum substantivum, cum Sepluaginla
êvofiK,TÔ«yiôva-on,sicut et nos in Lalinum vertimus.
proeposito veru, Palatin, ms. ignorai. Coeterumapud Hebroeosita esse cognoscile: Quia ma-
e Ms.Veronens. infelix, pro misera, et, quam relri- gnificasti super omne nomen verbum luum. Juxla
buisli, non inierposilo tu pronomine: denique, Beatus editionem autem Lalinam hic sensus esl : Quoniam
qui lenebit infantes tuos, et elidel eosad pelram : cum magnificastisuper omne nomen, hoc est, quod in coelo
Augustino fere commenter. et in lerra diei potesl sanclum, filium luum. Noiau-
f In Veronensi ms. ut et pênes Augustinum, au- dum vero in ms. Alexaudrino scripium esse ad-
disti verba oris mei, et coramangelis psailam tibi. Ta- huc, non S7Ùir«v, sed ènl rav-ra?, id est, super omnes,
cet et subsequenli versu posircma vox Domine:alque ut legebant Sunnia et Fretela in' suis excmplaribu»
inde legitur, In misericordia, non addilo lua , qua/ Groecis. MART»
379 S. HIERONYMID1VINAB1BL10THECA. 580
Si ambulavero in medio tribulationis, vivificabisA Si ambulavero in medio tribulationis, vivificabis
me : * -r- cl super iram inimicorum meorumexlen- me : el super iram inimicorum meorum extendisli
disti manumluam, el salvumme fecil dextera tua. manum luam, et salvum me fecil dexiera lua.
Dominus relribuet pro me : Domine, misericordia Domine, relribue pro me : Domine, misericordia
tua in soeculum: opéra manuum tuarum ne despi- tua in soeculum: opéra manuum tuarum ne despi-
cias. cias.
PSALMUSCXXXVIII.
IN FINEM, DAVID PSALMUS. INFINEM, PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID].
Domine, probasli me, el cognovislib -i- me', tu co- Domine,probasli me, et cognovisli me : tu cogno-
gnovislisessionemmeam,et resurreclionemmeam. visti sessionem [Ms. sedem] meam, et resurreclio-
lniellexitti cogilationes meas de longe : temitam nem meam.
meam,el funiculum meuminvestigasti. lntellexisli cogilationes meas, a [Ms. de] longe,
semilam meam, et ° direciionem meam investigasti,
El omnesvias meas proevidisti: quia non esl scrmo
et omnes vias meas proevidisti: f quia non esl dolus
in lingua mea.
in lingua mea.
Ecce, Domine, -f- tu ', cognovisliomnia novitsima Ecce tu, Domine [Ms. Domine tu], cognovisli
et antiqua : -i- lu * formasli me, et potuisli super me B B omnia novissimaet antiqua.
manumtuam. Tu formasti me, et posuisli super me manum
luam.
*
Mirabilis c H- facia esl ', scientia -*-tua ea;me: Mirabilis facta est scientia lua ex me; confortata
confortataesl, -f- et ', non potero ad eam. est, nec potero ad eam.
Quoibo a spirilu tuo ? el quo a facie tua fugiam? ,; Quo ibo a spirilu tuo ? et a facie tua quo fugiam ?
Si ascenderoin coelum,d lu illic -t- es ', si descen- Si ascendero in coelum, s lu illic es : et si de-
dero in infernum, ades. scendes in infernum, ades.
*
Si sump.eropennas-f-meas \ diluculo: -i- et habi- Si sumpsero pennas meas anle lucem : et habila-
lavero in extremismaris. vero in postremo maris.
Elenim illuc maintstua deducelme : et lenebitme " Elenim illuc manus lua deducet me ? et lenebit
dextera tua. [Ms. eonlenebit] me dextera tua.
Et dixi, Forsitan tcnebroeconculcabunlme? et nox Et dixi, Forsitan tenebroe conculcabunt me : et
illuminalio mea in deliciismeis. nox illuminalio mea in deliciis meis.
Quia tcnebroenon obscurabuntura te , el'nox sicut Quia lenebroe non obscurabunlur abs le : et nox
dies Muminabilur: sicul lenebroeejus, ita el lumen G C sicut dies illuminabilur.
ejus. Sicul lenebroe ejus, ita et lumen ejus : quia lu,
Quia tu possedisli renés meos : susccpisti me de Domine, possedisli renés meos cl suscepisti me de
ulero malris meoe. ulero malris meoe.
Confitebor libi, quia lerribililer magnificalus es : Confiiebor libi, Domine, quoniam lerribililer mi-
mirabilia opéra lua, et anima meacognoscil[Ms. co- rificalus es : b mira opéra lua, et anima mea novit
gnoscel] nimis. nimis.
a Secundis mclioribus curis in eodem ms. obelus scripium esse Ivlica, vel ).oyov,id est, eloquium, et
ipsaque et copula iiiducilur. verbum. Psallerium igitur Romanum nonnihil ha-
b Perperam hic sine obelo idem ms. legit. bet admistnm SextoeEditionis : ut et editio LXX
c Viiiose Palatinus ms. ut et Cari editio hoc et inierpretum in manuscripto Sorbonico, ubi legi-
subsequenli obelo carent. mus : Oti uk eslin dolos en mu, hoc est, Quia
d Hic vero Palatini codicis poliorem fidem scculi, non est dolus in lingua mea.glossi
MART.
obelum, quo immeriloMarlianoeustu pronomen con- KVeronens. ms. et Augustinus; lu ibi es : si de-
foderal, suslulimus, asiipulante lucnlentissimo Ile- scendero, elc Si recipiam pennasmeas in direclum :
braici lexius nnx, atque ipsa Cari edilione. Econtra- ' et liabilabo, vel habilavero, in novissimamaris. Et
rio quod sequitur verbum substanlivum es, jugula-- D post mlcrmedium versum, Forlasse tenebroeconcul-
vimus, ad ipsius ras. (idem et maxime Ilebroeiar- cabunt me, et nox illuminalio in deliciis meis. Quo-
cheiypi sileniium. Peccat enim ipsa eliam Groecico- niam tenebroenon obtenebrabunlur,vel, lenebrabuntur,
dicis Alexandriui niipera editio in hisce apponendis S aie, el nox lamquam dies, etc. Demum,quoniam lu
nolis.
0 Unice cum Augusiinoidem ms., et limitentmeum possedistirenés meos, Domine: suscepislime a ventre
n (Aug. ex utero) malris meoe.
investigasti,etc., quoniam non est dolus , elc Quod,, b Pari ronsensu iidem libri, mirabiliaopéra tua, et
inquit tlieronym., snluin 'Sexia Editio interprctataa anima mea cognoscilvalde. Non est absconditumos
est. Coeieruinet apud Sepluaginla, cl apud omness meum a te, quod fecisli in abscondilo,etc. Mox solus
interprètes , et ipsum Ilebraicum . vel luliav, vel :l Veronensis, videruntoculi mei, pro lui : quoesane
).6yov,eloquium,et verbum,scripium habel. Altero abb dissimulanda soepiuslaudalo ediiori leclio non erat,
hoc versu. Tu finxisli me, elc. Denique, Mirificaia a qnippe quoelam adeo coeteris libris omnibuscontra-
eslscientia lua ex me : invuluil nec potero ad illam.
i. ria, ut qui eam unus probal codex San- Gernia-
Quo iboa spirilu tuo, et quo a facie lua fugiam? nensis, proelulcril tamen imperfeelum luum, pro
f Tcsiaiur Hieronymussolam Sextam Edilioncni n meum: abludatqueadeo penilussensu. Perguntporro,
iiilerprciatam fuisse S6).ov,dolum; apud LXX vero, ), Per diem errabunt, el nemo in eis : mihi autemvalde
et omnes alios interprètes, ac in ipso llebraico ;o honorificali sunl amici tui, Deus: valde confortaïus,
 LIBER PSALMORUM. 382
581
Non esl oceullatum os meum a le, quod fecisli, in A Non est occultatam os meum abs te, quod fecisli,
occulta : et subslantia mea, in inferioribus terroe. in occulto : et subslanlia mea, in inferioribus lerroe.
Imperfectum meum viderunt oculi tui, el in libro Imperfectum meum viderunt oculi tui : et in li-
tuo omnes scribentur : dies formabuntur, el nemoin bro tuo omnes scribentur.
eis. Dies formabuntur, el nemo in eis : mihi autem
Mihi autem nimis honorificali sunt amici tui, Deus: nimis honorificali sunt amici lui, Deus : nimis con-
nimis conforlalus est principatus eorum. forlalus esl principatus eorum.
Dinumeraboeos, el super arenam mulliplicabunlur: Dinumerabo eos, et super arenam mulliplicabun-
exsurrexi, el adhuc sum tecum. lur : resurrexi, el adhuc tecum sum : si occidas,
Si occideris, Deus, peccatores : viri sanguinum, Deus, peccalores.
décimale a me. Viri sanguinum, declihate a me, quia diciiis in
Quia diciiis in cogitatione : accipient in vani'.ale cngitaliouibus vestris : accipient in vaniialc civi-
civitaies luas. lates suas.
Nonne qui oderunt te, Domine, oderam ? el super Nonne qui le oderunt, Deus, oderam ilios ? el
inimicostuos tabescebam? super inimicos tuos tabescebam ?
a Perfecto odio oderam illos : el inimici facti sunl B Perfecto odio oderam illos : et [Ms. tac. et] ini-
mihi. mici facti sunt mihi.
Proba me, Deut, et scito cor meum : inlerroga me, Proba me, Deus [Ms. Domine],ele scito cor meum:
et cognoscesemitat meas. interroga me, el cognosce semilas meas.
El vide si via iniquitalis in meest : et deduc me in Et vide si via iniquilatis in me est : et dëduc me
via oeterna. in viam oelernam [Ms. via oeterna].
PSALMUS CXXX1X.
b IN FINEM, PSALMUS DAVID. INFINEM , PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID]
Eripe me, Domine, ab homine malo : a viro iniquo Eripe f me, Domine, ab homine malo : a viro
eripe me. iniquo libéra me.
Qui cogilaverunliniquilatesin corde : tola die con- Qui cogitaverunt malilias in corde : tota die con-
ttiluebant proelia. stituebant proelia.
Acuerunt linguas suas sicul c serpentis : venenum Acuerunt linguas suas sicut serpentes : venenum
aspidum sub labiiseorum. DIAPSALMA. aspidum sub labiis eorum. DIAPSALMA.
Custodi me, Domine, de manu peccatoris: et àb ho- C Custodi me, Domine, de manu peccatoris : et ab
minibus iniquiseripe me. hominibus iniquis libéra me.
Qui cogilaverunlsupplantùregressus meos : abscon- Qui cogilaverunl supplaniare gressus meos : abs-
derunt superbi laqueum mihi. condcrunl superbi laqueos mihi.
Et fîmes extenderunt in laqueum: juxla lier scan- Et fîmes extenderunt in laqueum s pedibus meis :
dalum posueruntmihi. DIAPSALMA. juxla iter scandalum posuerunt mihi. DIAPSALMA.
Dixi Domino, Deus meuses lu : -r ex ', audi, Do- Dixi u Domino, Deus meus es lu: exaudi, Do-
mine, vocemdeprecationismeoe. mine, vocem oraiionis meoe.
Domine, Domine, virtus salulis meoe: obumbrasti Domine, Domine, virtus salulis"meoe : obumbra
-i- saper * caput meum in die belli. d caput meum in die belli.
Ne tradas me, Domine, a desiderio -f- meo ', pec- Ne tradas me a desiderio meo peccalori : cogila-
catori : cogilaverunl contra me, ne derelinquasme, ne verunl adversus me : ne derelinquas me, ne um-
forte exaltenlur. DIAPSALMA. quani exaltenlur. DIAPSALMA.

etc Tum, exsurrexi, et adhuc sum tecum : si occide- tuebanl bella. Acuerunt linguamsuam, etc. Et inse-
ris, Deus, elc. Et, quoniam diciiis in cogitatione, ac- •«qnenti versu, Conservame, Domine, de manu pecca-
cipientin vanitaiem, vel vaniiaie, civitalessuas. Nonne loris, ab hominibus injuslis libéraEtme. Tum. abscon-
eos qui oderunt, vel oderanl le, Domine, odio habui, derv.nlsuperbi muscipulammihi. restesextenderunt
et super, elc. in muscipulapedibusmeis (quoeppstrema duo verba
a tu Palatin, ms. Defecloodio oderam illos : ini- superflua esse, Hieronymus epist. ad Sunniam do-
mici. etc ipsa non interposita et copula. cet) : juxta sentitam scandala posuerunt mihi : fere
b In Palalino ms. verba In finem desideraniur. continenter ad verbumcum Augusiino.
c Idem ms. serpentes plurium numéro. Reticet s Hoec verba, pedibus meis, hoc in loco superflua
porro quod subnectitur Diapsalma, et quoeinfra sunt esse docet sanctus Hieronymus. MART.
b Iterum cum Augustino idem liber, Dixi, Domine,
reliqua duo. Tacet ei insequenti versu et copulam,
quam sane proesiat expungere, eum neque in Hebroeo Deus meus es tu, auribus percipe, Domine, vocemde-
sil,d neque in Groecoipso texlu. precationis meoe. Et, obumbrasti super caput meum
Hic aulem de suo addit idem ms. Diapsalma. in die belli. Ne tradas me, Domine, a desiderio meo
Porro legit, Non tradas, Domine, desideriomeo pec- peccali, pro peccalori : et, ne forte exallcntur. Tum,
calori : minus recte. legeteos. Décidant super eos carbonesignis in lerra el
e Solus Veronensis ms. scito cor meum, scruta re- dejicies eos , etc., alque altero versu, mala vena-
nés meos, el scito semilasmeas. bunlur in inlerilum. Denique, Dominus faciet judi-
f Idem ms. Libéra me, Domine,etc., et a viro in- cium egentis, el causam pauperum : ut et in fine in
juslo crue me. Qui cogitaveruntinjustilias, et, consli- habitabunt, pro habitabunt.
583 S. HIERONYMID1V1NABIBLIOTIIECA. . 384
Caput circuilus eorum : labor labiorum ipsorumA Caput circuilus eorum [Ms. illorum], labor la-
operiel eos. biorum ipsorum cooperiet eos.
Cadent super eos carbones, in ignemdejicieseos: Cadent super eos carbones ignis, in ignem dejicies
in miseriisnon subsistent. eos : in miseriis non subsistent.
Vir linguosus non dirigelur in terra : virum inju- Vir linguosus non dirigetur super terram : virum
tlum mala capicnl in interitu. injustum mala capienl in interitu.
Cognoviquia facietDominutjudiciuminopis:a -i- el ', Cognovi quoniam faciet Dominus judicium ino-
vindiclam pauperum. pum : et vindiclam pauperum.
Verumtamenjusti confitebunlurnomini luo : -f- el Verumtamen justi confitebunlur nomini luo : et
! habitabunt recii cum vultu luo. habitabunt recii cum vultu tuo.
PSALMUSCXL. j
PSALMUS DAVID. PSALMUS DAVID [Ms. IPSIDAVID].
Domine, clamavi ad te, exaudi me : inlende voci Domine, clamaviad te, exaudi me : intende vociora-
meoecum clamaveroad le. lionis [Ms. deprecationis] meoe,dumclamaveroad te.
Dirigaïur oratio mea sicut incensumin conspeclu Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu
tuo : elevatio manuum mearum sacrificium vesperli- tuo.
num. B Elevalio manuum mearum, sacrificium vesper-
Pone, Domine, custodiam ori meo: -t- et ', oslium linum.
circumstantioelabiis meis. Pone, Domine, custodiam ori meo : et oslium d
Non déclinescor meumin verba malitioe: ad excu- circumslantioe labiis meis.
sandas excusationesin peccalis. Ul non déclines cor meum in verbum malum : ad
excusandas excusationes in peccalis.
Cum hominibus operanlibus iniquilatem : et non Cum hominibus operanlibus iniquiialem : et non
commttnicabocum eleclis eorum b. combinaborcum eleclis eorum.
Corripiel me juslus in misericordia : et increpabit Corripiel me juslus in misericordia, et increpabit
me : oleum *• autem ', peccatorisnon impinguel ca- me : oleum aulem peccatoris non impinguet caput
put meum. meum.
Quoniam adhuc et oratio mea in beneplacitis eo- Quoniam adhuc oratio mea in beneplacitis eorum :
rum : abtorpti sunt juncti petroejudices eorum. absorpli sunt continuât! petroe judices eorum, au-
Audient verba mea, quoniampoluerunt : sicul cras- dient verba mea, quoniam potuerunt.
situdo lerroeerupla est super terrant. Sicul crassitudo terroe éructai super lerram : dis-
Dissipala sunt ossanoslra secus infernum : quia ad G sipala sunt ossa nostra secus infernum.
te, Domine,Domine,oculi mei : in le speravi, nonau- Quia ad te, Domine, Domine, oculi mei : in te
feras animam meam. speravi, ne auferas animam meam.
Custodi me a laqueo quem statuerunl mihi : el a Custodi me a laqueo quem statuerunl mihi : el a
scandalis operantiuminiquilatem. scandalis operanlibus iniquilatem.
Cadent in retiaculo ejus peccatores : singularité)' Cadent in rciiaculum ejus peccatores : singulariler
sum eqo donec Iranscam. sum ego, douée transeam.
PSALMUS CXLl.
INTELLECTUS DAVID, CUMESSETIN SPELUNCA, ORATIO. INTELLECTUS DAVID [Ms. IPSI DAVID ], CUMESSETIN
SPELUNCA, ORATIO.
Vocemea ad Dominumclamavi, vocemea ad Do- Voce mea [ Ms. vocem meam ] ad Dominum cla-
minumdeprecatus sum. mavi : voce mea ad Deum [Ms. Dominum] depreca-
tus sum.
Effundo in conspecluejus orationem meam: c tri- Eflundatnin c conspeclu ejus orationem meam : et
bulationemmeamanle ipsum pronunlio. tribulationem meam ante ipsum pronuntiem.
In deficiendoex me spiritum meum : et lu [cogno-j) In deficiendoin me spiritum meum : et lu cogno-
visli semilasmeas. visli semilas meas.
"Minus recte Palatinus ms. obeli notam banc proe- dabil mejuslus in misericordia: et arguet me, etc. Tum,
terit. Rectissime autem subsequenli versu eamdem Quoniam adhuc cl oralio mea. elc. absorpli sunt juxla
voculam et plane omillil, juxta S. ipsiusmet Docloris< pelramjudices eorum : audientur verba mea, quoniam
mentem in epist. ad Sunniam et Fretelam : In Groecii proevaluerunt.Sicul grassiludo terroedirupta esl super
reperissevos diciiis, et habitabunt. Sed hic el canjun- lerram, dispersasunt juxta infernum ossanoslra. Quo-
clio superflua est. niam ad le, elc, ne avertasanima mea (solemni ve-
b Atque hic de suo Palatin, ms. addit Diapsalma leri pronnntiandi, sive scribendi more, pro animam
c Ad Palatini ms. fidem, aslipulautibus vero Ile- meam). Custodime a muscipula, quoe(pro quam) oc-
br.co, Groecoqueipso lextu, et conjunclionem CUIT 1 culiaverunl mihi, et ab scandalis quoeoperantur iniqui-
preposito ipsi obelo bine amovimus.
d In Veronensi
latem. Cadent in retiaculo peccatores: singularis ego
Psallerio, oslium conlinenlioecirea sum, donec transeam. Quoepleraque omnia cum Au-
labia mea. Ne déclinescor meumin verba maligna gustino, coque soepiusunico faciunl.
paulo post, et noncombinabocum elecliseorum,Èmen!• e Psallerium Veronense, Éffundamante eum pré-
385 . LIBER PSALMORUM. 586
In via Itac qua ambulabam: absconderumlaqueum A In via hac qua ambulabam : absconderunt superbi
mihi. laqueos mihi.
Considerabamad dexleram, el videbam : a et non Considerabam a dextris, et videbam : et non erat
erat qui cognoscerelme. qui agnosceret me.
Periil fuga a me : et non est qui requirat animant Periil fuga a me : non est qui requirat [Ms. in-
meam. quirat] animam meam.
Clamaviad le, Domine: dixi, Tu es spes mea, por- - Clamavi ad te, Domine : dixi, Tu es spes mea :
lio mea in lerra viventium. portio mea in terra viventium.
-, Intende deprecalionemmeam: quia humiliatussum Intende in [ Ms. ad ] orationem meam : quia
nimis. [Ms. quoniam] humiliatussum nimis.
Libéra me a persequentibusme : quia conforlali Libéra me a persequentibus me : quoniam con-
tunt super me. forlali sunt super me.
Educde custodiaanimantmeam,ad confitendumno- Educ de carcere animam meam, ad confitendum
mini tuo : me exspectantjusti, donec rétribuas mihi. B nomini luo, Domine.
- Meexsneclant iusti. donec rétribuas mihi.
PSALMUSCXLH.
PSALMUS DAVID, -i- QUANDO
PERSEQUEBATUR EUMFILIUS PSALMUS DAVID [Ms. ÏPSI DAVID] QUANDO EUMFILIUS
b EJUS. SUUS PERSEQUEBATUR.
Domine, exaudi orationemmeam, auribus percipe Domine, exaudi orationem meam, auribus per-
obsecralionemmeam, in verilate tua : exaudi mein cipe e obsecralionem meam, in veritate tua : exaudi
tua juslilia. me in tua justilia.
Et non iniresin judicium cum servo tuo : quia non Et ne inlres in judicium [ Ms. judicio ] cum servo
justificabilur in conspeclutuo omnisvivens. tuo : quia non juslificabilur in Conspectu tuo omnis
vivens.
Quiapersecutusest inimicusanimammeam : humi- Quia [Ms. quoniam] persecutus est inimicus
liavit in terra vitammeam. animam meam : humiliavit in terra vitam meam.
Collocavitme in obscurissicut morluossoeculi: et Collocavit me in obscuro sicut mortuos soeculi :
anxialus est super me spirilus meus, in me turbalum et anxialus est in me spirilus meus, in me turbalum
est cor meum. G est cor meum.
Memor fui dierum antiquorum, medilatus sum in Memor fui dierum antiquorum, et medilatus sum
omnibus operibus tuis : c in faclis manuum tuarum in omnibus operibus tuis ; et in faclis manuum
meditabar. tuarum meditabar.
Expandi manus measad te, anima mea -i- sicut ', Expandi manus meas ad le, anima mea sicut
lerra sine aqua tibi. d DIAPSALMA. lerra sine aqua libi. DIAPSALMA. Velociler exaudi
Velociler exaudi me, Domine : defecit tpirilus me.
meus. Domine, defecit spirilus meus,' ne averlas faciem
Non averlas faciem tuam a me : et similisero de- luam a me : et ero similis descendentibus in la-
scendenlibusin lacum. cum.
Auditant fac mihi mane misericordiamtuam: quia Audilam mihi facmane misericordiam tuam : quia
in le speravi. [Ms. quoniam] in le speravi, f Domine.
centmeam: tribulationemmeamin conspecluejus, an- juslificabilurcoram te omnisvivens.Tum rursus cum
nuntiabo.Dum déficita me spirilus meus, et tu, elc. Augustino, Collocaveruntme in tenebrosis, et loedium
Tum, absconderuntmihi muscipulam. Considerabam passus est in me spirilus meus, in me conlurbatumest
in dexleram,el videbam: et non erat qui me cognosce- cor meum. Memoraïussum dierum, etc., in facluris
rel. Subsequenti versu voculoeet non est, librarii osci- manuum tuarum medilatus sum. Extendi manus
tantia exciderunt. Tertio aulem a fine, Erue me a j\ meas, etc., terra sine aqua sitivi, pro tifci.Et siliens
persequentibusme : quoniam corroborât! sunt, elc. quidem, pro sine aqua commode aliis lectum al-
Tum, ut confitealur,pro ad confitendum.Ac demum, que exposilum scio, ac do lubens : verum, quod
Me exspeclabunljusti, quoadusque rétribuas mihi. Veronensis Psalterii editor putat, silivi, pro libi,
Maximam sane pariera ad Angustinianumexemplar. (manifesiumejus codicis mendum)probatum quoque
a liane quidem et copulam minus recte, jure au- Augustino esse, ex eo quod ait, sitire tibi possuni,
lemmeriloeam quoealtero ab hoc hemistichiosubse- me irrigare non possum,commentumestejus, qui ne-
quilur, el in Hebraicotextu non est, Palatinus ms. que istud quod diximus, glossema, neque sancli Pa-
obelo proenolat. tris conlextum attendent. Demum ciio legilur, pro
b Palatinus ms. filiussuus. Et, Domine-*-ex ', au- velociler.
di, elc., proefixode more proepositioniobelo. Subse- t.Ms.Veronens.cum Augusiino,quod hic loci proe-
quenli versu rescriptum sequiore manu, in judicio, lermiltii, Domine, subsequenti versu interserit ad
proc judicium. . hune modum: Notant fac mihi, Domine, viam , in
Sequior hic manus in Palatin, ms. proefixit el qua ingrediar , quoniam ad le Uvavianimam meam.
conjunctiouem. Porro qui verbo sicul proeponitur Tum solus ms. : Libérame de inimicismeis, Domine,
asteriscus , in eodem ms. el Cari edilione deside- quoniamad le confugi: doceme ul faciam voluntalem
rata r. (non addito luam pronomine ex librarii oscitanlia)
d Tacet Palat. ms. Diapsalma. quoniam lu es, etc. Deinde rursum cum Augustino,
e Idem ms. precemmeam: et mox, quoniam noi; vivificabisme. In tua juslilia educes de tribulatione,
387 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 588
Notant fac mihi viam in qua ambulem: quia ad te A Noiam mihi fac viam in qua ambulem : quia ad
levavi animant meam. le, Domine, levavi animam meam ;
Eripe n:e de inimicis meis, Domine, ad le confugi : Eripe me de inimicis meis, Domine, ad te confugi:
doce me facere voluntalem tuam, quia Deus meus a -f- doce me facere volunlatem luam , quia tu es Deus
es * tu. meus.
Spirilus tuus bonus deducetme in lerram rectam : Spiritus tuus bonus deducel me in viam reclam
propler nomen tuum, Domine, vivificabisme in oequi- [Ms. lerra recta] : propler nomen luum, Domine,
late tua. vivificabis me in oequilate tua.
Educes de tribulatione animam meam : et in miseri- El educes de tribulatione animam meam : et in
cordia tua disperdes inimicos tuos. misericordia lua disperdes inimicos meos,
Et perdes omnes qui tribulant animant meam: quo- El perdes omnes qui tribulant animam meam :
nïfiHiPitnzflrvnstllllRanm. auoniam servus tuus ego sum.
PSALMUS CXLHI.
-r b PSALMUS : ADVERSUS
', DAVID GOLIATH ', B [Ms. PSALMUS] DAVID ADGOLIAM.
BenediclusDominus Deus meus : qui docet manus Benediclus Dominus Deus meus : qui docet ma-
meas ad proeliuin, -\ et \ digilos meosad bellum. nus meas c ad proelium, et digilos meos ad bellum.
Misericordia mea, el refugium meum : susceplor Misericordia mea, et refugium meum : susceplor
meus, et liberalor meus: meus, et liberalor meus.
Protector meus, et in ipso speravi : qui c subdil po- Proteclor meus, et in ipso speravi : f subjiciens
pulum meum sub me. populos sub me.
* Domine, quid est homo quod [Ms. quoniam] inno-
Domine, quid esl homo quia innoluisli ei? -i- aut
filius hominis quia reputas eum ? luisli ci ? aut filius hominis quoniam reputas
eum ?
Homo vanilali similis faclus est : dies ejus sicut Homo vanitati similis faclus est : dies ejus sicut
umbra proelereunt. umbra proelereunt.
Domine,inclina coelostuos, et descende: tange mon- Domine, inclina coelos tuos, et descende : tange
tes, et fumigabunt. montes, el fumigabunt.
Fulgura coruscalionem, et dissipabis eos : einille Corusca coruscationes tuas , el dissipabis eos :
sagitlas tuas, et conturbabis eos. G emille sagit/,as luas, et conturbabis eos.
Emilie manum luam de alio, tripe me, el libéra me Emilie manum luam de alto, eripe me, el libéra
de aquis-mullis,a de manu filiorum alienorum. me de aquis mollis, et [Ms. lac. et] de manu filiorum
alienorum.
Quorum os locutumeslvanitalem: cl dextera eorum, Quorum os locutum esl vanilatem : el dextera eo-
dextera iniquitalis. rum, dextera iniquitalis.
Deus, canlicum novum cantabo tibi : in psallerio Deus canticura novum cantabo tibi ; in psalterio
decachordopsailam tibi. decem chordarum psailam libi.
Qui das salulem regibus : qui redemisli David ser- Qui das salutem regibus : qui libéras David ser-
vum luum de gladio maligno, eripe me. vum luum de gladio maligno.
El crue me de manu filiorum alienorum, quorum os Eripe me, el libéra me s de aquis multis , cl de
locutum esl vanitaiem, el dextera eorum, dextera ini- manu filiorum alienorum.
quitalis. Quorum os locutum esl vanitaiem : et dextera
eorum, dextera iniquitalis.

etc. ; librarii enim manifeslum est vilium, quod se- D lione et praetermissa.
quitur in co codice, mea à.iùûç , pro animam r Veronens. lib., subdil populum suum sub me:
meam. Denique omnestribulantes, pro omnes qui tri- paulo posi, quoniam oeslimascum. Homo vanilali si-
bulant. milalusest : dies illius lamquam umbra iranseunl. Ne-
a Perperam Marlian. ipsum quoque pronomen
lu, que porro addil tuos pronomen ad coelos, aut luas
quod est in
luculenlissiine Hebr. lextu, obelo confo- insequenli versu ad coruscationes: legitque disper-
derat, a quo nos illud, admonenie Palat. ms., atque ges, pro dissipabis , m et mox, ex alio libéra me, et
ipsa Cari edit., exemimus. Mox, in terra recta, pro crue me : quibus omnibus locis vix uno atque allero
terramreclam, sequiore manu reposilum esl iu eo verbo cum Augusliniania leclione consonat.
codice. s Hic vero adamussim cum idem ms.
b Rectius in eodem ms. TÔPsalmus non est : haud Erm me, et eximeme de manu, Augustino
etc., verbis, de aquis
aulem bene reliquus sine obelo est tiiulus. vndtis et, repudiatis. Tum altero ab hoc versu :
c Palatinus ms. qui subdis : qui el sine obelo aut Quorum filii velut novelloeconslabilitoein juvenlule
voculam subsequenli versiculo non recte legil. sua. Filioe eorum compositoe,et ornatoesicut similiiu-
d Idem ms. de suo addit et conjunctionem , et in éo
lempli. Cellaria eorum, etc., ex hoc in hoc. Oies
subsequentis fine versiculi Diapsalma. Tum vero eorum fecundoemulliplicanles in egressibussuis, boves
post alium versum sequior manus rescripsit, qui re- eorum crassi. Non est ruina in eis (Augustin, ruina
aemii David servum suum. sepis), nec exilus, neque clamor, etc.; el in fine, bea-
e Idem ms. in proelio,digilos meos, etc.,, 4us populus, cujus DominusDeus ipsius.
conjunc-
389 LIBER PSALMORUM. 390
[Ms.novella],.i quorum uni sicut uuvuuoepiaïuauones : sianiuti
Quorum filii sicut novelloeplanlattones
in juvenlule sua. a juvenlule sua.
Film eorum compositoe: circumornatoe, ut simili- Filioe eorum compositoe: circumornatoe, ut simi-
tudo templi. liludo lempli.
Prompluaria eorum plena : eructantia ex hoc in Prompluaria eorum plena : eructantia ex hoc in
illud. illud.
Oveseorum fetosoe,abundanles in egressibussuis : Oves eorum felosoe,abundanles in ilineribus suis:
boveseorumcrassoe. boves eorum crassoe.
Non est ruina macerioeneque transitas : neque cla- Non esl ruina macerioe neque transitas, neque
morin plaleis eorum. clamor in plaleis eorum.
Bealum a -t- dixerunt ', populum, cui hoecsunt : Bealum dixerunt populum, cui hoecsunl : beatus
beatus populuscujus DominusDeus ejus. populus cujus esl DominusDeuseorum.
PSALMUSCXLIV.
LAUDATIO IPSIDAVID. B ° LAUDATIO IPSIDAVID.
[Aleph.] Exaltabo le, Deus meusrex: et benalicam [Aleph.]Exaltabo le, Deusrex meus : el benedicam
nominituo in soeculum,el in soeculumb -t- soeculi', nomen luum in oeternum, et in soeculumsoeculi.
[Belh.] Per singulosdies benedicamtibi : el laudabo [Bet/j.]Per singulos dies benedicamle : et laudabo
nomenluum in soeculum,et in soeculum-f- soeculi* nomen luum in oeternum, et in soeculumsoeculi.
[Gimel.] MagnusDominus, el laudabilis nimis: et [Gimel] Magnus Dominus, et laudabilis nimis: et
magnitudinis ejus non esl finis. magnitudinisejus non est finis.
[Dalelh.]Generalioel generalio° laudabit opéra lua : [Dalelh.] Generalio el generalio laudabunl opéra
et polentiamluam pronunliabunt. tua: et potentiam luam pronunliabunt.
[Ile.] Magnificentiamglorioesanclilalis luoeloquen- [Ile.] Magnificentiammajestalis luoe, et sanclila-
tur, el mirabilia lua narrabunt. lem tuam loquentur: et mirabilia tua narrabunt.
[Vav.] Et virlutem lerribilium tuorum dicenl : el [ Vav.]Virtulemterribiliorumluorumdicent el ma-
magnitudinemtuam narrabunt. gnitudinem luam narrabunt.
[Zain.] Memoriam abundanlia suavilatis luoeeru- [Zain.\Memoriamabundanlioesuavilatis luoecruc-
ctabunl, el juslilia lua exsultabunt. tabunl: et justilia lua exsultabunt.
[Heth.] Miseratorel misericorsDominus: paliens, el C [Heth.] Misericorset miserator Dominus: paliens,
mullum misericors. et mullum misericors.
[Teih.] Suavis Dominusuniversis: et miserationes [Teth.] Suavis Dominus universis: et miserationes
ejus super omnia opéra ejus. ejus super omnia opéra ejus.
[Jod.] Confileanturtibi, Domine,omnia opéra lua: [Jod.] Confiteamur libi, Domine, omnia opéra
el sancti lui benedicantlibi. tua : el sancti tui benedicent. [Ms. benedicant] te.
[Caph.]Gloriamregni lui dicent: el polentiamtuant [Caph.]Gloriam regni lui dicent: et polentiam
loquentur. luam loquentur.
[Lamed.] Ul notamfacianlfiliishominumpolentiam [Lamed.] Ut notam faciant filiis, hominum poten-
tuam, et gloriammagnificentioe regni lui. tiam tuam, et gloriam ' magnificentioeregni lui.
[Mem.]Regnumtuum, regnum omniumsoeculorum: [Mem.] Regnum tuum, Domine, regnum omnium
el dominutiolua in omni generatione, et generatio- soeculorum: el dominalio tua in omni generatione,
nem. et progenie.
d -f Fidelis Dominusin omnibus verbis suis: et Fidelis Dominusin verbis suis : et sanctus in om-
sanctusin omnibusoperibussuis ', nibus operibus suis.

a Fortasse rectius verbum dixerunt, sine obelo ini D nunliabunl, Magnificentiamglorioesanclilalis tuoelo
Palatino est ms.; neque enim proprie abundai su- quentur, et mirabilialua enarrabunt. Virtulemmeluen-
pra originales lexius, ilebroeum TW&, aut Groecum i dorumtuorumdicent, et magnitudinemtuam loquentur
UI10verbo.
hp.ay.àpicro'.v, (Auguslinus enarrabunt eam). Mox eructuabunt, pro
b Librarii osciianlia, neque Ilebraica élémentsi eructabunt, et longanimis, pro paliens. Denique,
singulis versibus proetixa, neque obelum hune, ell Suavis Dominus omnibus, el miserationes ejus in
quic pênesequitur altero versu, habet Palatin, ms. omnia opéra ejus.
f lideni libri, gloriam magnitudinis decoris lui.
Sequior in eodemcod. manus rescripsil pluriumi
numéro laudabunl. Regnum luum, regnum,elc; cl, in omni generatione,
d Atque hune perperam sine obelo versiculumi et generatione. Altero ab hoc versu, ConfirmâtDo-
Palatinus ms. legit. minus omnes decidenles, el, elc; lum, aliis duobus
e Inseribitur in Veronensi ms. ut et pênes Augu- interpositis, Juslus Dominusin omnibusviis suis : ne.
stinum Laus, etc. In textu, Exaltabo te, Deus meus, deinde, Prope est Dominus omnibus invocantibus
rex, elc; el mox in soeculum,pro in oeternum,ut el'. eum , omnibusqui invocanteum in verilate: denique,
postea, laudabilis valde, pro nimis. Tum, Generalio i et preces eorumexaudiet.
ei generalio laudabit opéra lua, et virlulemluam an-
391 S. HIERONYMID1V1NABIBLiOrilECA. 592
[Lamech.] AllevalDominusomnesqui corruunl : et i\. [Lamech.] Alleval Dominus omnes qui ruunl : et
erigil omneselisos. erigit omnes elisos.
[Ain.J Oculi omnium in le speranl, a Domine: el lu [Ain.] Oculi omnium in te spcrant, Domine: el tu
das escamillorum in temporeopporluno. das escam illis in tempore opportuno.
[Phe.] Aperis -f- tu',manum tuam : et impies omne [Plie.] Aperis lu manum luam; et impies omne
animal benediciione. animal [Ms. omnem animam] benediciione.
|Sadc] Juslus Dominus in omnibus viis suis : el [Sade.] Justus Dominus in viis suis: et sanctus in
sanctus in omnibus operibus suis. omnibus operibus suis.
[Coph.] Prope est Dominus omnibus invocantibus [Coph.] Prope est Dominus omnibus invocantibus
eumh X omnibusinvocantibuseum ', in verilate. eum, in veritate.
[Res.] Voluntalemlimenliumse faciet : el depreca- [Res.] Voluntatem timeniium se faciet : et oratio-
tionem eorum exaudiet, et salvos faciet eos. nes eorum exaudiet, et salvos faciet eos.
[Sin.] Custodit Dominus omîtes diligentes se : el [Sin.] Custodit Dominus omnes diligentes se [Ms.
omnespeccatores disperdet. eum]: et omnes peccatores disperdet.
[Thav.] Laudalionem Domini loquetur os meum: et [77iaw.]-LaudemDomini loquetur os meum: el be-
•
benedicat omnis c caro nominisancto ejus in soeculum,B nedicat omnis caro nomen sanctum ejus in oelernum,
et in soeculum-f- soeculi'. et in soeculumsoeculi.
PSALMUSCXLV.
d -J- AGG/EI,ET ZACUARIjE ' i
ALLELUIA, ALLELUIA.
Lauda, anima mea, Dominum, laudabo Dominum Lauda, anima mea, Dominum, laudabo Dominum
in vila mea : psailam Deo meo quamdiu fuero. in vita mea: psailam Deo meo quamdiu fuero.
Nolite confiderein principibus, in filiis hominum, e Nolite confidere in principibus, neque in filiis ho-
in quibus non est salus. minum, in quibus non est salus.
Exibit spirilus ejus, el revertelur in terram suam: Exiet spirilus ejus et reverietur in lerram suam :
iu Ma die peribunt -f- f omnes ', cogilationeseorum. in ilfa die peribunt [Ms. perient] omnes cogitaliones
Bealus cujus Deus Jacob adjutor ejus : spes ejus in eorum.
DominoDeo ipsius qui fecil coelumet terram, mare el Bealus cujus Deus Jacob adjutor ejus [Ms. est] :
omnia quoein eis sunl : spes ejus in DominoDeo ipsius.
Qui custodit veritatemin soeculum, facil judicium Qui fecit coelum cl terram, marc, et omnia quoe in
injuriam palienlibus: dal escam esurienlibus. eis [Ms. eu] sunl.
Dominussolvil compeditos: Dominusilluminât coe- Qui custodit veritatem in soeculum, facil judicium
cos. injuriam patientibus: dal escam esurientihus.
Dominuserigit s eitsos; Dominus diligiljuslos. Q Dominus erigit elisos, Dominus solvil compeditos :
Dominus illuminât coecos, Dominus dirigil justos.
Dominuscustodit advenus, pupillumet viduam sus- Dominus custodit advenam, pupillum te viduam
cipiet : et vias peccatorumdisperdet. suscipiet, et viam peccatorum exterminabit.
Regnabit Dominus in soecula:Deus tuus Sion in ge- Regnabit Dominus in oeternum; Deus tuus Sion in
nerationem el generationem. soeculumsoeculi.
PfiAT.MIlSr.vi.vi
b ALLELUIA, ET ZACHARLE
-f- KGGJEl, * i
ALLELUIA,
Laudate Dominum , quoniam bonus est psalmus : Laudate Dominum, quoniam bonus esl psalmus :
Deo noslro sil jucunda, X decoraque \ laudatio. Deo nostro jucunda sit laudatio..
» Aut veru proenotandum hoc est nomen Domine, In lextu habet, quamdiu vivo, pro fuero , et, Nolite
aut quod juxla Palatini ms. est fidem, ac rectius fidere in principes, et in filios hominum, quibus non
mullo videtur, prorsus inducendum, quod nedum in esl salus : propius ad Augustinianum exemplar, ut
Hebroeosed neque in Groecoipso textu resonet. et quoe sequuntur tribus ab bine versibus, Qui cu-
t>Asierisci noiam Palaiiuus ms. el Cari ed'uio dis- stodit veritatem in oeternum, facientem judicium in-
simulant. Sequcnlis aulem proxime verbi exaudiet juriam acc'ipienlibus: danle ( vel danlem ) le escam
prieposilioucin ms. de more jugulât. esurienlibus. Dominus solvil compeditos : Dominus
« Anliquarii, ut videlur, osciiauiia excidite Pala- erigil elisos. Dominus sapientes facil coecos: Dominus
tino ms. vox caro. ]D diligil juslos. Dominuscuslodil proselytos, orphanum
d Quoe obelo proenotantur, Aggoei et Zacharioe el viduam etc. Deniquej Deustuus Sion in generatione
nomina , in Palatino ras. rectius omnino non sunt. et generationem.
<-*
Alque hauc reclius paulo in proeposilionemidem i Hic vero eadem Aggoeiel Zacharioe nomina, ut
ms. respuil juxta originales libros. cl ad subséquentes duorum psalmoruni tilulos, addit
f Haud recte hic idem ms. sine obelo legit, ac de Veronens. ms. In Texlus allero versu , concolligens
suo addit ip fine Diapsalma. habet, pro congregans,ac deinde cum Augusiino, vo-
6 Secundis curis repositum hic esl allisos , atque cans , pro vocal. Solus aulem mox, prudentioeejus,
altero ab hoc versu , viam minori numéro. pro et sapientioe,elc. Tum iterum juxla Augustinum,
b Rectius in Palatino ms. elCari edilione Aggoeiet humilions, pro humiliât. Et, Qui cooperit coelumnu-
Zacharioe nomina prorsus non adduntur. Sed neque bibus, el parai (ms. pensai) lerroepluviam. Qui exoriri
in lexius priori versiculo verbum substantivum esl facil in monlibus, etc Qui dal pecoribusescam, elc.,
additur. et, corvorum qui invocant eum. Non in potenlalu
» Addit Veronens. ms. Aggoeiel Zacharioenomina. equi, etc., nec benein tabernaculisviri sentie!. Bene
593 LIBER PSALMORUM.
/Edificans Jérusalem Dominus: dispersionesIsrae- A ^Edificans Jérusalem Dominus : el dispersiones
lit [Ms. Itraheï] congregabit.
Qui sanat contritos corde: et alligat contritïones
eorum.
Qui numéral mullitudinemslellarum : a -r- et', om-
nibus eis nomina vocat.
Magnus Dominus noster, el magna virtus ejus : et
sapientioeejus non esl numerus.
Suscipiens mansuelos Dominus: humiliant -h au-
tem * peccatoresusque ad lerram.
ProeciniteDominoin confessione: psallile Deonos-
lro in cithara.
Qui operil coelumnubibus: el parât lerroe plu-
viam.
b Qui producit in monlibusfenum: -r- el herbamser-
viluti hominum ',
Qui dal jumenlis escamipsorum: -f- et ', pulliscor-
vorum invocantibuseum.
Non in fortitudineequi, voluntalemhabebit: nec in
tibiis viri beneplacilumerit ei.
c -f- Bene ', placilum esl Domino super timentes
*
eum, -î~ et in eis qui sperant super misericordia et in eos qui sperant in misericordia ejus.
ejus.
PSALMUS CXLVII.
ALLELUIA d AGGjEI,
ET ZACHAKLE;
Lauda, Jérusalem, Dominum: lauda Deum luum,
Sion.
Quoniamconforlavitseras portarum tuarum : bene-
dixil filiis luis in te.
Qui posuilfines tuos pacem : -f- et '. adipe frumenti
saliat le.
Qui emittit eloquium suum terroe: velociler currit
sermo ejus.
Qui dat nivemsicut lanam : nebulamsicut cinerem
spargit.
Mittit cr.ystallumsuam sicul buccellas: ante faciem
frigoris ejus quis suslincbit?
•i- E', millet verbumsuum, et liquefacielea : flabit
spirilus ejus, et fluenl aquoe.
Qui annuntial verbumsuum Jacob : justifias et ju-
dicia sua Israël.
394
Israël congregans.
Qui sanat contritos corde : et alligat contritiones
eorum.
Qui numerat mullitudinem slellarum : et omnibus
eis nomina vocat.
Magnus Dominus noster, et magna virtus ejus : et
sapientioeejus non est numerus.
Suscipiens mansuelos Dominus : humiliât autem
peccatores usque ad terram.
Incipite Domino in confessione : psallile Deo no-
slro in cithara.
Qui operit coelum nubibus : et parai terroe pîu-
viam.
Qui producit in monlibus fenum : et herbam ser-
p vituli hominum.
Qui dat jumenlis escam ipsorum : et pullis corvo-
rum invocantibus eum.
Non in viribus equi voluntatem habebit : neque
in tabernaculis viri beneplacilum est ei.
Beneplacitum est Domino : super timentes eum ,
ALLELUIA e.
Lauda, Jérusalem, Dominum : lauda Deum luum,
Sion.
Quoniam conforlavit seras portarum tuarum, be-
nedixil filiosluos in te.
J Qui
posuit fines luos pacem : et adipe frumenti
satiaus te.
Qui emittit * eloquium suum terroe : ve'ociter cur-
rit sermo ejus.
Qui dal nivem sicut lanam : nebulam velut [Ms.
sicul] cinerem spargit.
Mittit cryslallum suam sicut frusta panis : anle
faciem frigoris ejus quis subsistai ?
Miltet verbum suum, el liquefaciet ea : flabit
[Ms. flavit] spirilus ejus, et fluent [Ms. profluent]
aquoe.
Pronunlians verbum suum Jacob : justitias cl ju-
dicia sua Israël.

sensii (Aug. sentiet) Dominusin limenlibuseum ; et in Zacharioeaddunlur hic nomina in Veronensi ms. In
his qui sperant, etc.
a Nos et conjunctioni obelum proefiximus ad Ile- lextuconfirmavit legitur, quodplurium essecodicum,
S.
pro1 conforlavit, quoque Auguslinus lestatur.
broeitextus fidem, admonenie Palatino ms. Legit cum Augustino Veronensis ms. : Qui mii-
b Econtrario superfluum obelum bine nos amovi- r\ lit verbum suum lerroe: usque in velocilalem currit
'
mus, quem plane constat, aut nulli, aut eliam proe- verbumejus. Et, Qui mittit cryslallumsuum, sicul,elc.
cedenti proxime, et subsequenti qui relalivis fuisse Emittet verbumsuum,el tabefaciel,elc. Acpaulo post,
proeponendum.Monuilvero nedum Palatinus ms., sed Annuntians verbum suum, elc. El, Non fecil sic uni-
cl Cari editio. Minus aulem bene insequenli versu versoegenli, etc. Postremum denique verbum Alléluia
idem ms. absque veru habel et copulam. quod pari paclo in fine insequenlium
c Atque hic ferme rectius Beneplacitumlegunt Pa- proetermiltit,
psalmorum lacet. Rei hujus causam ita Auguslinus
latinus ms. et Cari editio sine obelo. qui si recte ha- in Enarratione psalmi cv exponit : Quidam dicunt
bet , debuit eadem prorsus de causa et proecedenti unum llalleluia perlinere ad finempsalmisuperioris ,
proxime eidem vocabulo proefigi.Minusautem bene alterum ad hujus principium. El hoc asserunt, quod
vocula quoque in eis, eodem , quo et copula jugula- omnesHalleluiaticipsalmi habenlin finellalleluia, non
tur, Carus obelo iransverberat. omnes in capile : unde quicumqnepsalmus non habet
d Hic ilerum, ut ad superioris psalmi lilulum no- in fine llalleluia, nec in capilevolunt eumhabere:quod
latum est, Aggoeiel Zacharioenomina Palatinus ms. aulem in ejus capile videtur esse, ad finem superioris
et Cari editio penitus réticent. perlinere, etcoetera, quoelute consulas, satis prolixe
« Iterum, quod et modo noialum est, Aggoeiet loto numéro primo disputai».
PATROI. XXIX. 13
395 S. HIERONYMIDIVINA B1BLIÔTHECA. 396
Non fecil tailler omni nalioni : el judicia sua a non A Non fecit tailler bmni halidni :ét judicia sûâ non
manifestaviteis. ALLÉLUIA. manifesiavit eis. ALLÉLUIA'.
PSALMUSCXLVIIL
ALLELUIA. ALLELUIA [Ms. Oïfd.AGGJEI ETSACnARUs].
Laudate Dominum de coelis: laudate eum in ex- Laudate Dominumde coelis :' laudate eum in ex-
celsis. celsis.
Laudate eum, omnes angeli ejut: laudate eum-, om- Laudate eum, omnes angeli ejus : laudate eum ,
nes virlutes ejus. omnes virtutes ejus.
Laudate eum, solel luna : laudate eum, omnes slelloe Laudate- eum, sol et luna : laudate eum, omnes
-f et t lumen. slelloeet lumen.
Laudaie eum, coelicoelorum: et aquoeb omnesquoe Laudate eum, coelicoelorum : et aquoe,quoe super
super coelossunl, laudent nomenDomini. coelos sunl, laudent nomen Domini.
Quia -i- c ipse dixil, et fada sunt ', ipse mandavit) Quia [Ms. Quoniam] ipse dixit, et l'aclasunt : ipse
et creata sunt. ' g mandavit, et creata sunt.
Staluil ea in d oelernum,et in soeculum*- soeculi', Staluil ea in oeternum, el in soeculumsoeculi: proe-
proeceptumposuit, el non proeleribit. ceptum posuit, et non proeteribit.
Laudate Dominum de terra, draeones, et omnes Laudate Dominum de terra , draeones, et omnes
abyssi. abyssi.
Ignis , grando, nix , glucies , spirilus procellarum : Ignis, grando, nix, glacies,spirilus ! procellarum :
quoefaciunl verbum ejus. quoefaciunt verbum ejus.
Montes et omnes colles, ligna fructifera, et omnes Montes et omnes colles, ligna fructifera el omnes
cedri. cedri.
Beslioeet universapecora, serpentes, el volucrespen- Beslioe et universa pecora, serpentes et volucres
naloe. , pènhatoe.
Reges terroe et omnes populi, principes, el omnes Reges terroe et omhés populi , principes, et
judices terroe. omnes judices terroe.
Juvenes, et virgines, senes cum junioribns laudent Juvenes et virgines, senes cum junioribus, laudent
nomen Domini : quia exallalum esl nomenejus solius. nomen Domini.
Confessioejus super coelumel lerram : et exaltavit rj Quia [Ms, Quoniam] exallalum est nomen ejus
cornu populi sui. solius ; confessio ejus super coelumet terram.
Hymnus omnibus sanctis ejus, -filiisIsraël^ populo Et exaltavit cornu populi sui : hymnus [Ms.
appropinquanii sibi.c ALLÉLUIA. hymnum] omnibus sanctis ejus, filiis Israël, populo
appropinquanli sibi. ALLÉLUIA.
PSALMUSCXLIX.
ALLELUIA. S ALLELUIA.
Cantate Domino eanticam notiiim: tant ejus iA ec- Cantate Domino canlicum hovum : laudatio ejus
clesia sanctorum. in ecclesia sanctorum.
LoelelurIsraël in eo, qui fecit eum : '+ et ',filïi Sion Loelelur Israël in eo qui fc'cît ipsïiiii : el filii Sion
exsultent in rege suo. exsultent super rege suo.
Laudent nomen ejus in choro : ht ïymjiàhà ei psal- Laudent nomen ejus ih clioro et tympano : ih psal-
lerio psallant ei. lerio psallant ei.
* b Quia beneplacitum est Domino in
Quia beneplacilumest Dominoin populo suo -5-et populo suo :
cxallabil mansuelosin salulem. exallabit mansuetos in salulem.

a Palatinus ms. in instant! Non facil, qui ei pos- I) ximus. r

tremum verbum Alléluia omitlit. R Addit el Veronens. ms. Aggoeiet Zacharioeno-
b Expungenda vox est omnes, quam nequè libri mina. In lexlus primo staiini versu, làus, pro lau-
nostri mss. addiint, neque Hebroeustextus, ad cujus datio : tant, qui fecit èiiih, cl éxsulie'niihrege suo :
fidem salteih erat obelo jugulanda. Sed neque iri deniqtin, in choro, in tympano, et in psallerio, cum
Groecoest, aut Lalihis ipsis craendatibribus ac ve- Augusiino adainussim.
tustioribus libris : ac plane superflua. b Uno hic veibo aliter àtqtié apud Augustinum in
« Perperam sine obelo idem ms. legit. Veronensi esl ms. Quoniam bene sensit Dominus:
d Ih Palatino ms. slaluil ea in soeculum-i- et in soe- nempe Auguslinus cërtdcérliiis legil bènefeçH,quod
culum ', soeculiproeceptum,etc. Recte aulëm habet liquel ex ejus Enarratione. Sibi vero magis constat
firipressa lectio. Veronensis liber,qui per benesenliendivcrbiim,qiiod
» Decst in Palatino ms. Alléluia. hic alque alibi superius beneplacitum esse dicitur,
f Post Augustinum Veronensis liber, spirilus tem- quantum memini, conlinenter expressit. Codera pari
pestalis : et mox, Beslioeel omnia pecora, replilia, et cum Augusiino conserisu, et exallabit mansuelos in
volatilia pennala. Tum inf'ra seniores pro senes : at- salule.'Tum allero ab hoc versu, el fràmeoebis acntoe
DUÏexinde, confessioejus in lerra et in coelo: ullimo in manibus eorum. Ad faciendaih vindictam in genli-
demum verbo Alléluia proeiermisso, de quo modo di- bus, objurgationesin populis. Ul diligent reges, etc.
597 LIBER rSALMÔRUM. 398
Exsultabunt sancti in gloria : loetabunturin cubili- A Exsultabunt sancti in gloria [Ms. add. et ] loeta-
bus suis. buntur in cubilibus suis.
Exaltaliones Dei in gutlure eorum : el gladii anci- Exaliationes Dei in faucibus eorum : et gladii an-
piles in manibus eorum. cipiles in manibus eorum;
Ad faciendamvindiclamin nalionibus,increpationes Ad faciendam vindiclam in nalionibus, increpa-
in populis. iiones in populis.
Ad alligandos reges eorumin compedibus: et nobi- Ad alligandos reges eorum in compedibus : cl no-
les eorumin manicisferrât. biles eorum in vinciilis ferreis.
Ut faciant in eis judicium conscriptum: gloria a 4- Ut faciant in eis judicium coriscrîplûm : gloria
hoec', estomnibussanctis ejus. ALLÉLUIA. hoecest omnibus sanctis ejus.
PSALMUSCL.
X ALLELUIA. ', ALLELUIA.
Laudate Dominum in sanctis ejus : laudate eum in Laudate Dominum in sanctis ejus : laudate eum
firmamento virlulis ejus. g in firmamento [ Ms. firmamentum ] virlulis ejus.
Laudate eum in virtutibusejus : laudate eumsecun- Laudate eum in c potenlaiibusejus : laudate eum
dum mullitudinemmagnitudinis ejus. secundum mullitudinem magnitudinis ejus.
Laudate eumin sono luboe: laudate eum in psalle- Laudate eum in sono luboe : laudate eum in psal-
rio et cithara. lerio et cilhara.
Laudate eum in tympano et choro : laudate eum in Laudaie eum in tympano et choro: laudate cum in
chordis et organo. chordis et organo.
Laudate eumin cymbalis -f- bene ', sonantibut, lau- Laudate eum in cymbalis bene sonantibus, laudale
date eumin cymbalisjubilationis : omnis spirilus lau- eum in cymbalis bene tinnientibus : omnis spirilus
del Dominum.b ALLÉLUIA. laudel Dominum.
Expliciunt Psalmi David. d Versus habent V. Deo gratiat. Amen.
a Resonatvero manifeslissimein HebroeoNVITHI, lanlur, intermiscèantur, el confuse noslris Psalmis in-
honor isle : lacel econlrario verbum subslahlivum seranlur : ut a minus pe'rili'shaud facile possiidiscerni,
esl, quod adeo hic multo reclius pro demonstralivo quid nostroe,velRomanoeconvenialédition}.Quodpins
pronomine debuil obelo proenotari. Ac scio quidem, C Pater ac perilus magister intuens, 1res Ediiione's in
ipsum pronomen aliquando pro verbo subsiantivo uno voluminecomposuil; el Gallicanum psallerium,
poni, ut esi Deuteroncm. xxxli, 39, Nin '3.\\ ego sum, quod nos canimus. ordinavit in una columna, in altéra
pro ego is : proposito aulem loco salins dico naiivo Romanum, in lertïa Hebroeum.
ejus vocis siguiiicatu, quam ascililio uli. Re etiam Confer nunc Valafridum Straboneni, quem inter
vera nullum hic obelum Palatin, ms. proeponii. Ve- Veierum tesiimonia adduximus. Neque porro Ber-
ruin et poslrcmum verbum Alléluia injuria proeler- nonem noslrum ita eum Martenîb accipias, ut tradi-
uiittit. tum voluerit psaltcrium Gàllioeac Germanioetïécie-
b Paucissimi, inquit Auguslinus Enar. in Psalm. siis ab ipso tune proesente Hieronymo : sed ut Vuigo
cv, codicessunl ( quodquidem in nullo Groecorumre- dicilur, cujus quisque rei aucior est, eam dédisse,
péri, quos inspicere potui) qui habeant llalleluia in dédisse eliam Hicrohymum alteram inlerpretalioiiern
fine cenlesimiquinquagesimiPsalmi. Videsis quoesu- Romanoe, alteram Gallican* Ecclesioe: quod iioec
perius in fine psalmi CXLVH ex eodem annotamus. uni, illa alieri placuerii magis. Aucior porro est
Jam vero, quando et licet per inane spalium ch.ir- sanctus IsidorusHispalensis Leandrum fralrem suum,
loe,placel hic coronidis loco lestimonium Bernonis proecessoremque in ejusdera Ecclesia: cathedra in
abbatis Augiensis ex epistola ms. ad Meginfridum loto duplici Psallerio, Romano scilicet et Gallicano,
pênes Martcnium de Antiquis EcclesioeHilibus lib. orationes edidisse. Tesiatur et Sigeberlus Gembla-
iv, cap. 5, anneclerc Auctor medio soeculoundecimo ceusis lib. de Script. Eccl. cap. 84 de Einardo, quod
floruit ; inque ea epistola deHieronymo agens, Ver- abbreviavilelipse Gallicanum psallerium,quo nos Galli
sionum ejus, ul vocat, Gallicanoeet Romanoeusum p. ulimur, excerpensde Mo omnesversus, verba oralionis
per ea tempera coeterisluculenlliisomnibus exponit. conlinenles.
Nondum vero innotuerat nobis, cura Veterum alio- c Legil Auguslinus iit virtutibus, subditque, vel, ul
rum Tesiimonia huicmet duplici HieronymianoPsal- alii interprétait sunt, in potentatibus : quod neque
lerio proefiximus.Hoecejus ipsa sunt verba : .ipsum Veronensi antiquario probatur, séd potestali-
Inler coeleraex emendala Sepluaginla Inlerprelum bus, ul et mox magnificentioe,pro magnitudinis. In
Translatiotie, Psallerium ex Groecoin Laiinum verlil fine cum Augustino, in cymbalis jubilationis, pro
(Hieronymus) illudque caniandum omnibus Gâllioe, benetinnientibus-Denique rursum ille de suo, laudel
«c quibusdamGermanioeEcclesiis tradidit. El obhoc eum, pro Deum, sive, ut hic legitur, Dominum.
GallicanumPsallerium appellavil, Romanis adhuc ex d Toi versus , neinpe quinque millia, tiiimeraru'nl
corrupta Vulgala edilione Psallerium canenlibus.Ex ahliquitus in iibro Psalmorum. Cbhsuie Prolego-
qua Romani cantum composuerunl '• nobisque usum mena noSira , ubi de hnjusmodi versuum divisioni-
cantandi contra'diderunt.Unde accidit quod verba, quoe bus abunde salis dispùlatum est. MART.
in Diurnis, vel N'octurnîsofficiis canendi m'orémodu-
 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. '
399 400

ADMONITIO J. MARTI AN^I

IN DUASSEQUENTESPRJEFATIONESS. HIERONYMI.

Proelervolumina Jobi ac Davidis a nobis jam édita, perlere coeterilibri sacri, quos Hieronymus de Groeco
diligemissimeemendalos, addilis insuper obelis et asteriscis , linguoesuoe sludiosis hominibus, id esl, Latinis
tribuerat. Supersunl lantum duoeProefaliuncuUe,quoe libris Paralipomenon ac Salomonis erant affixoead decla-
rationem ejus, quod Hieronymus proesliterat in hujusmodi translationibus ex GroecoLaiinis. Faxit Deus, ut
oequalemhabeant illi libri sortent cum Jobi volumine, quod excepta ejusdem proefationeineditum ad nos usque
jacebat in tenebris, nunc autem intcgrum ac immaculalumin lucem prodiisse guudemus. Id ipsum equidem de
Paralipomenis et operibus Salomonis sperare nobis licerét, si plures essenl ac diligentes Scripturarum indaga-
lores, qui labore improbo vêlera sacrorum Bibliorum evqlverehtmonumentain antiquis Ecclesiarum archivis ac
Bibliolhecis. Hortamur ilaque eliam atque eliam studiosos omnes, ul si qui sinl pênes ipsos manuscripli codices
sacri, diligenter cum editis eos conferre non gravenlur. Ex Itac enim conlentione facile deprehenditur, super-
sinl eliamnum, necne Hieronymi versionesLatinoejuxta LXX, maxime si intra sacrum contextumsigna obelo-
rum el asteriscorumlegentibusoccurrerint. O felicemoelalemnoslram, si post editum CanonemHebraicoeverila-
lis, translations quoqueuniversoeab Hieronymo concinnaloead Groecosin inlegrum resliluerenlur ! Quoeramus
icjilur quicumque utilitalis publicoecuriosi sumus, aperiel forsan thesattrot adhuc reconditos ille , qui dixit :
Quoerite, et invenielis.
Coeterumin supersiite proefationead Paralipomena, in primis notandum venit, Hieronymum non ex Groecis
exemplaribus, sed ex Hebroeoemendasse hune librum. Assumpto namque leqis doctore apud Judoeosinclyto,
tolum volumen Paralipomenon cum eo coniulil a vertice usque ad extremum unguem, quod liber ille Nominum
in Groecisel Latinis codicibusita scriptorum vilio fuisset depravalus, ut non tain Hebroeaquant Barbara quoe-
dam ac Sarmalica nomina haberelconjecla. Hinc necesseerat adhoesisseHebroeorumfonlibus, ubi nomina islhoec
dislinctis intervallis posila , suisque syllabis opposite descripta leguntur. Deinde eliam illud attendendum, quod
cum Hieronymus undiqueversumex suis proefatiunculistesiimonia collegeril ad retundendam Rufini reprehen-
sionem, qua S. Dodorem invidioeerga Sepluaginla Interprètes cdlumniator insimulabal, nihil tamen hujus pro-
li-gi replical in suoeApologioeposteriori libro, ad cujus finem citatoereperiuntur omnes proefationesveteris In-
strumenta Cur hoc accideril, necdumbene novimus: nisi conjectureutcumque liceat cum Erasmo, Hieronymum
non ex sua sententia dixisse, Septuaginta Interprètes plenos fuisse Spirilu sancto , et in libris sacris mulla
addidisse ob auctorilatem Spirilus Sancti : sed id tribuisse anima Domnionisel Rogatiani familiarium suorum,
apud quos tanlum pondus habebant forte exemplaria LXX Interprelum. Quidquid sil de hac Erasmi conjectura,
cerlum exstat, S. Hieronymum negare aliis sexcenlis locis; Spirilu Sancto movente, editam fuisse Versionem
GroecamSepluaginla , quia aliud est, inquit prologo in Genesim, vatem, aliud est esse interpretem. Ibi spi-
rilus ventura proedicit, hic erudilio et verborum copia, ea, quoeintelligil, transfert. El iterum : Aut aliler.de
cisdem libris per Septuaginta Interprètes, aliter per apostolos Spirilus sanctus tesiimonia texuit, ut quod
illi tacuerunt, hi scriptum esse menlili sint. Hoecadversus Rufmum afferens in suo Apologioelibro secundo,
non potuit ibidemverba subsequentis proefalionisin Paralipomena replicare ad suam defensionem; quin illico
slultilioe arguerelur in causa LXX Inlerprelum, de quibus lam contraria el invicem sibi pugnantia scripsissét.
Prndenler ilaque reticet quod olim animo ac salivoeDomnionis tribuerat, apud quem summa forte ea fuit auc-
toritas editionis LXX, sed salvo semper honore Hebroeislyli, ut et apud omnesalios hujus lemporis ecclesiasli-
cos viros, qui utramque auctorilatem, Hebroeorumscilicel, Groecorumquelibrorum, divinam esse falebantur.')
Jam quod spécial prologumin libros Salomonis, illud anle nos monuil Leander de S. Martino, eam proefa-
lionem impressamfuisse in omnibus edilionibusGlossoe«rdinarioe: ab Erasmo aulem el a Realino episcopoproe-
tirmistam in collectioneoperum S. Hieronymi: quamvis genuinus sit felus ejusdem Sancti Doctoris, uli ex
argumenloproefatiunculoe,sententiis, el modoscribendi prorsus Hieronymiano scire nobis licet. Verumpars ulli-
ma hujus prologi manifeslissimesupposititia viro erudito nimium imposuil, cum suis annotationibus eam illus-
irans S. Hieronymo ascribere conalur. Poterat utique fraudent agnoscere ex incongrue sensu, quem verba addi-
lilioepartis efficiunlin hoc prologo : neque enim Hieronymoscribenti ullalenus conveniunt, ut infra planum fil
in schotiis nostris ad hune locum proefalionisjam didoe. Porro edendamin fine primoepartis DivinoeBibliothe-
coeproefatiunculamspopondimusin notis , sed mutalo deinceps consilio, in calce hujus secundoepartis ejusdem
BibliothecoeDivinoeeam collocaresatius duximus.
401 PRyEFATIO HIERONYMIIN LIBRUM PARALIPOMENON. 41,2
».i i in ! y !——.* —,.... . „— n -———i——iI-I
-i...l. ,b tm.

"PR^FATIO HIERONYMI
IN LIBRUM PARALIPOMENON JUXTA LXX INTERPRETES.

Eusebius Hieronymus b Domnioni i et llogatiano suis in Jesu salulem.

c Quomodo Groecorumhistorias magis intelligunl, ±A enim vobis loquor, ita et in Groeciset Latinis codi-
qui Albenas viderint, et tertium Virgilii librum, qui cibus hic nominum liber vitiosus est, ut non lam
a Troade per Leucalen, et Acroceraunia ad Siciliam, Hebroea quam Barbara quoedam, et Sarmalica no-
ci inde ad oslia Tiberis navigarint : ila sanclam mina congesla [Al. conjecla] arbitrandum sil. Nec
Scripturam lucidius intuebitur, qui Judoeam oculis hoc Sepluaginla Inlerpretibus , qui Spirilu sancto
contemplalus est [Al. sil], el anliquarum urbium me- 1 pleni, ea quoevera fuerant, transtulerunt, sed
morias, locorumque vel eadem vocabula , vel mu- scriptorumculpoeascribendum, dum de inemendalis
lala cognoverit [Al. cognoverunt]. Unde et nobis [Al. emendatis] inemendata scriptitaut : et soepetria
curoe fuit, cum eruditissimis Hebroeorumhune labo- nomina, subtraclis e medio syllabis, in unum voca-
rem subirc, ut circumiremus provinciam, quam uni- bulura cogunt, vel e regione unum nomen , propler
vers» Christi Ecclesioe sonant. Faleor enim , mi laliludinem suam, in duo, vel iria vocabula dividunl.
Domnion, et Rogaliane cliarissimi, numquam me in Sed et ipsoeappellaliones, non bomines. ut plerique
divinis voluminibus, prnpriis viribus credidisse, nec oeslimanl [Al. existimant], sed urbes, et regiones, et
habuisse d magisirum [Al. lac. magistrum] opinio- saltus, el provincias sonant, et oblique sub inlerpre-
nem meam , sed ea eliam de quibus scire me arbi- lalione s et figura eorum , quoedamnarrantur histo-
irabar, inlerrogare me solilum : quanta magis de his Bj rioe : de quibus in Regnorum libro dicitur, Nonne
super quibus anceps eram ? Denique cum a me nuper eccehoecscripta sunt in libro VerborumDierum regum
liileris flagilasseiis, ut vobis librum Paralipomenon Juda? Quoeinique in noslris codicibus non haben-
Lalino sermone iransferrem , de Tiberiade e Legis tur. Hoc primum sciendum , quod apud Hebroeos,
quondam doclorem , qui apud Hebroeosadmiralioni Paralipomenon liber unus sit : et apud illos, h vo-
habebatur, assumpsi : et conluli cum eo a verlice, cetur [Al. vocatus] DABRE JAMIM , id est, Verba Die-
ut aiunt, usque ad exlremum unguem : el sic confir- rum : qui propter magnitudinem , apud nos divisus
matus, ausus sum facere quod jubebatis. Libère est, quod nonnulli eliam in Bruto, Ciceronis dia-
a Diximus in proefixa huic tomo proefatione, nihil vel auctorem. San-Germanensem n. 4 el Telosanum
proeterea aliud e reliquis Hieronymi inlerpr. ex monasierii B. Marioe Deauraloe secuii sumus. Unus
Groeco, post Jobum ac Psallerium, quoe dudura re- e monasierio noslro Narbonensi legit cum edilis,
censuimus, e veleri Teslamento superesse, quam in legis quemdam doclorem.MART.
— Martiaii.TOlibrumrelicuit, quod nomen, et proe-
librum Paralipomenon Proefaiionem banc ipsam , et
quod pone s'equitur, Fragmentum alterius in libros ferunt plerique omnes edili, el rêvera aut ab ipso
Salomonis, deperdilis jamdiu olim ipsorummet li- addituin Hieronymo est, aut cerle scripium Parali-
brorumversionibusin lanta illa ejusOperis jaclura et pomena. Pro eo eliam quod sequitur, quondam do-
clade. Videsisporro quoeibi nos bac de re disputamus. r" clorem, relineri malim cum antea editis quemdam.
b Iisdem haud multo posl suam ex liebr. Versio- Video tamen cur adverbium illud probaril Manian.
nem Ezroenuncupavit : nec tamen, quod mirari sub- magis. Scilicet post Morinum existimavit, liebr. il-
it, hujus verbo tenus mcmiuit in ea cpist. Sunl au- lum , quo proeceptore Hieronymus usus est, et lib.
lem et mss. aiiquot codices, qui hune Prologum non HCommenlarior. in Epislol. ad Galatas cap. n lau-
Latinoe-exGr. Hexaplari texlu Interpreialioni, sed dat, fuisse ex HebroeoChrislianum. Quam opinionem
alteri T«V Paralipomenon libro Hebraica verilate ex eodem illo tesiimonio derivatam, longius ab omni
converso proefiguut: quin etiara in uno, quem Mar- veriuiis specie abesse, osiendimus in S. Doctoris
lian. laudat, B. M. Deauraloe notalum ab sciolo li- Vita. f Non videtur Hieronymus suo ipse sensu, sed ex
brario est:/s/e Prologus, scilicet,Eusebius, etc., non
débet essein hoc loco; sed débetlegi et senbi in prin- concepla eorum, quos compellat, el quoepassim ob-
cipio sêcundilibri. Quod oppido falsum esse, ex loto lincbat, opinioneloqui: cerle teonvEvazov:LXXInter-
contexlu liquet. prètes exstilisse, alibi lotis 1ère paginis suorum ope-
0 Ms. Bibliorum codex beatoe Manoe Deauraloe, rum pèrnegat : tametsi hic iterum in Proefalionis
cujus nonnulla in superioribus prologis altuli, islud fine Spirilus sancti auctorilatem, iisdem non defuisso
habel scholion positum ab eodem iibrario, si bene subinlerat.
niemini, qui exemplar descripsit : Isle Prologus, e Atque hic frustra Auctorvideturad allegoricum
scilicet, Eusebius,etc., non débet essein hoc loco; sed sensura consurgere , cum quoeParalipomenon libris
débet legi et scribi in principio secundi libri. Falsus non habentur, ac vult tamen ex iis laudari, oblique
est tamen scriptor hujus annotaiionis, quia hic pro- sub intcrpretaiione ac figura excipit. Id, inquit cl.
logus perlinet ad iranslationem Latinam, quam Hic- ID Huelius, si recipimiis, sane omnia reperieniur in
ronymus edidit juxla Septuaginta, addilis obelis et omnibus, et magna figmentis hominum fenestra pa-
asteriscis; non ad secundum librum Paralipomenon, tefiet.
ex fonte Hebraico Latine conversum : ad cujus la- b In Canone Memmiano prima manu hoec verba
men frontem habelur descripius in ms. Bibliorum corrupte legebantur, Jaomim, et Jadomim : quod
codice eminentissiuii card. de Bonzio. MART. emendaior aliquis mulavit in Ajomim.Consule supe-
d lia mss. omnes, excepta Carcassonensi, qui le- riorem prologum Galealum proelixumlibris Samuelis
gitemagistram,pro magisirum. MART. el Malachim. MART.
Quamplures mss. codices,legis quondamauclore,
403 " S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 404
logo , faciunt, ut cum in très parles secent, cum A disecre. Si quis in hac interprelalione voluerit ali-
" unus a suo auclore sit edilus. Deinde eliam illud quid reprebendere, interrogei Hebroeos, suam cou-
aitendendiira , quod fréquenter nomina , non voca- scienliam recolat, vident ordinem textumque ser-
bula hominum, sed rcruin, uldixi, siguificautias so- nionis, et tune noslro laboti , si potueril, delrabat.
nent \Al. sonant]. Ad extremum, quod omnis erudi- Ubicumque ergo asteriscos, id est, slellas ';/ ra-
lio Scriplurarum in hoc libro [Al. lac. libro] conli- diare in hoc volumine viderilis, ibi sciaiis de d He-
nelur : et bistorioevel quoe \Al. quoe vel] proeter- broeoaddilum quod in Latinis codicibus non habe-
missoesunl in suis locis, vel perslrictoe leviter, hic lur. Ubi vero obelus, Iransversa scilicet virga -f- ,
per quoedamverborum compendia expliccnlur. Ora- proeposita est, illic signaïur quid Septuagin'a Inler-
lionqni ilaque vcslrarum adjulus auxilio,misi librum preles addiderint, vel ob decoris graliam , vel ob
benevolis placiiurum : tamen invidis displicilurum Spirilus sancli aucloritalem , licel in Hebroeisvolu-
esse non ambigo. b Oplima enim quoeque, ut ait Pli— minibus non legatur.
iiius, ma|unt contcmnerecet invidere plerique,quam

a Libro n de Divination,cap. 1. lia 1reserunl de
Oralore, quarlus Brutus, quinlus Oralor.
b Eadem inculcal proefationein librum P-almorum
juxta Septuaginta : ubi nos légère poleramus, con-
leinnereet invidere, ut hoc loco restiiuimus, moniti n
uno codice Silvoemajoris, et allero inonasterii no-
stri Narhonensis. MART.
c Diximus de hac Plinii sententia superius ad
Prologum in librum Psalmortim, atque alibi : quibus
in Ipcis ex hoc ipso icsiimonio veram leclionem re-
stiluendam oslendimus. In plerisque aulem editis
verbum invideredesideralur.
•' Testatus ipse est sub Prologi initium S. Paler,
cum legis Doctore, qui apud Hebroeosadmirationi ha
bebalur, hune se librum coiitulissea vertice, ul aiunl,
usque ad extremum unguem; erat enim non in La-
linis modo , sed et in Groecisipsis codicibus adeo
viliosus, ut non tant Hebroea,quant Barbara quoedam
et Sarinatica nomina congesta habere viderétur. Ex
quo fit eliam illud verosimilliniuni, ea quoesub asie-
riscis de Hebroeoaddila hic memorat, ex ipsius ar-
chelypi fide ac proprie verbis fuisse in Liiinura
conversa : quoepeculiaris in hoc transferendo Libro
fuerit S. Interpreiis diligentia. In reliquis enim lum
liï qui supersunt, tum aliis hujusce Versionis e
Groeco, qui interciderunt, liaud puto, lanlum cura;
adhibuit ac studii ; sed quemadmodum iu Hexaphiri
proposito sibi texiu sub asteriscis Gr. fuerant ab
origine suffecla, eadem ille in Laiinum refudit; hoc
scilicet unum sibi lum lemporis ne:;Qiiidederai, ul
ex Groec non ex liebr. Scripturas interprelaretur.
Videsis proefixamhuic tomoProefaiioneni.

'PR^FATIO HIERONYMI

IN LIBUOS SALOMONIS JUXTA LXX INTERPRETES.

Très libros Salomonis, id est, Proverbia, Ecclc- C oblitterans et aniiquans, ctiriosissima veritate cor-
siasten, Canlicum Canlicorum, veleri Sepluaginla rexi. Et ubi proeposteroordine atque perverso, sen-
Inlerpretum aucloritati reddidi, velanlepositis lineis, leniiarum fueral lumen ereplum , suis locis resti-
•i- superfluaquoequedesignans, vel stellis X b timlo tuais, feci intelligi quod latebat. Porro in eo libro,
proenotatis, ea quoeminus habebautur, intarserens : qui a plerisque Sapienlia Salomonis inscribitur, el
quo p(enius, c o Paula ei Euslochium, cognoscatis in Ecclesiastico, quem esse Jcsu filii Sirach, nullus
quid in libris noslris minus s'il, quid redundel. Nec ignorât, calamo temperavi : lanlummodo Canonic.is
non eliam illa , quoeimperili Translatqres maie in Scripluris vobis emendare desiderans , et sludium
linguam nostram de Groeco sermoue verlcranl , meum certis, magis quam dubiis commendare d.

» Exstat in Bibliis editis cum Glpssa ordinaria. Principiani virginem aiebat : Scio me, Principiain
Titulnm vero ad hune 5Jar(janoeusmodum conpinna- Christo film, a plerisque repreliendi, quod inlerilum
vit. NobisProefalionisquoqclani fragmenta") magis scribamad mulieres, et (ragiliorem sexuin maribus
videtur, atque illud quidem non nnoiu locoaliis ver- proeferam: et ideirco debeo primant oblrectaloribus
bis iulerpolalum , m Hieronymi elegantissinium in- meis respondere. Et paulo posl : Si doceri a femina
genïum et guslum subino^enon référât. non fuit lurpe Aposlolo; mihiquare lurpesit, post viros
b Scripserit S. Pater, vel siellulis proenotatis, aul docereet
j) [eminas? etc. MART.
quid siipile , ex quo vocem,litulo, quoehic nihil est, —Pro noniinihus, Paula el Euslochium,velusCor-
non nemo librarius excuderit. Confer superiores beiensis ras-, Mailianoeoleste, proefertfratres dile-
Prologos, in quibus hoc ipsum de asteriscis monctur. clissimi. Quod ul minime genuinum putein , dubium
c Insigni fraude ac temeritate Paulam el Euslo- lamen de vulgala ipsa inscriptione sanctarum femi^
chium lulit e medio hujus prologi scriplor codicis narum inovet : scimus enim et soepealias , pro li-
Corbeiensis num, 14 in bibliothecaSan-Germanensi: brariorum lubitu, varia supponi in bisce Prologis
non enim legi voluit, o Paula et Euslochium; sed, nomina. Alque, ul semel dicam quod sentio, olet
o fratret dileclissimi.Eadem quoque librariorum in- sepe mihi librarias manus hic Prologus : nec sane
vidia sanciissimam matrem cum lilia virgiue supra videtur, ut quoedamexempta notera, c Ilieronymiano
e prologo in Jobum exsulare diximus. Quoeanimo- profeclum calamo illud, curiosissimaveritatecorrexi,
ruin oegritndovetuslissima saue dignoscitur : nam et paulo posl, feciintelligi, atque alia his paria, quoe
tempore Hieronymi ipsius oegreferehanl non pauci, in porexiguodictato nolari Criticorum filiis possunl.
quod ad muliercs de rébus sacris scriberet. Quare ad d llic explicit prologus in stipradiclo codice Cor-
4U.5 LIBER ^PJENTME. 406

APPENDIX
AD SECUNDAM PARTEM

DIV. BIBLIOTHEC^: S. HIERONYMI,

COMPLKCTENS

LIBROS SAPIENTLE, ECGLESL4STJÇI* MACHAB^EORUM,

Ad totius Scripturoe complemenluw eue Vylg.. ç$it. #wç adsçito,$,

INCIPIT LIBER SAPIENTIOE.

CAPUT PR1MUM. A et oeslimanlesillam gmicam,defluxerunl,el sponsiones

posuerunt ad Mam': quoniamdigni sunl qut sinl "' ex
i
Diligite jutliliam, qui judiealit lerram. Sentite d ' parte illius.
Bominoin bonitale, et in simplicilale cordis quoerit CAPUT n.
illnth.
Quoniam invenilur ab his qui non tentant illum Dixerunt enim cogitantes apud se non recte : Exi-
apparet autem eis qui fidem habent in illum. guum, et cum loedioest tempusviloenoslroe,el non est
Perversoeenim cogilationesséparant a Deo: probali refrigerium in fine hominis, et non est qui agnilus sit
aulem virtus corripit insipienles. reversusah inferis.
Quoniamin malevolamanimamnon inlroibil sapien- Quia ex nihilo nati sumus, et post hoc erimus lam-
lia, nec habitabil in corpore subdilo peccalis. quam non fuerimus: quoniamfumus flalus est in na-
Spirilus enim sanctus disciplina effugiel fictuin, c. ribus noslris: et sermoscintilla ad commovendumcor
anferet se a cogiiationibus,quoesunt sine inlelleclu, ei nos.rum.
corripielur a superrenienteiniijititate. Qua exstincta, cinis erit corpus noslrum, et spirilus
Benignuseslenim spirilus sapientioe,el non liberabit diffundelurlamquam mollisaer, etiransibit vita noslra
maledicum a labiissuis. Quoniam renum illius teslis tamquam vestigiumnubis, et sicut nebula dissolvetur
eslDeus. et cordisillius scrulalor esl verus, et linguoe quoefugata esta radiis solis, el a calore illius aggra-
ejus auditor. vata.
Quoniam spirilus Dominireplevil orbemterrarum : El nomen noslrum oblivionemaccipiet per tempus,
el a hoc, quod conlinelumnia, scienliamhabet vocis. n el nemo memoriamhabebit operum iiosirorum.
Propter hoc qui loquitur iniqua, non potest latere, Umbroeenim transilus esl tempusnoslrum, el non
nec proelerielillum corripiensjudicium. esl reversio finis nostri : quoniam consignata est, et
In cogiiationibusenim impii inierrogalio eril ; ser- nemorevertitur.
monumaulemillius audiiio ad Deum veniet, ad cor- Venite ergo, et fruamur bonis quoesunl, et ulamur
repiioneminiquilatumillius. creatura tamquam in juvenlule celeriter.
Quoniamauris zeliaudit omnia, et tumullusmurmu- Vinopretioso il unguentis nos impleamut : et non
rationumnon abscondelur. proelerealnos flos temporis.
Cuslodileergo vos a murmiiralione,quoenihil pro- Coronemusnos rosis, antequammarcescant: nullum
desl, el a delractioneparcilelingine, quoniam sermo pralum sit, quod non pertranseatluxuria noslra.
obscurusin vactinmnonibil : os aulem, quod mentilur, Nemo noslrum exors sit luxurioe noslroe, ubique
occilit animam. relinquamus signa loetitioe: quoniam hoec est pars
Nolite zelare morlemin errore viloe veslroe, neque nostra, el hoecest sors.
acqulraiisperditioiieminoperibus manuumveslrarum. Opprhnamus pauperem jystum, el non parCamus
QuoniamDeusmortemnon fecit, nec loelatnrin per- viduoe,nec veterani revereamur canos mulii temporis.
ditioneb vivorum. Sit aulem foriitudo noslra lex justitioe: quod enim
Creavit enim, ut essent omnia: el sanabiles fecil na- infirmum est, inutile invenilur.
tiones orbisterrarum: et non eslin illis medicamentum Circumveniainusergo jusium, quoniam inutilis est
exierminii, nec inferorumregnum in lerra. nobis, et conlrarius esl operibus noslris, et improperat
Justilia enim perpétuaest, et immorlalis. nobis peccata legis, et diffamâtin nos peccata (lisci-
Impii autem manibuset verbis aceersierunlillam : C plinoenoslroe.
beiensi, in aliis vero addila sunt islhoec: Ideo et de neiq Laiinam juxla LXX Interprètes cum Hipronymi
Groeço, et de HebroeoProefatiunculaulraque in hoc proefatiunculis,antaquaui e foniibus Hebroeisaliaiii
libro proemissaest : quia nonnulla de Groeco ob illu- translationem vir sanelus nobis edidisset. Mera ideo
minalonem sensns, et legenlk oedificationein,vel in- est iinposlura dicere in proefationeprausenti, quam
ter la Hebraicoetranslation!,velcxlrtnsecusjuitçlasunl. proemi'sit iranslaiioni suoe juxla LXX Interprètes,
Et idcircoqui legis, semper peregrini mémento.Rot ulramque proefaliunculamfuisse ab eo proemissam;
Hieronymi sunl verba hoec,sed ejus qui in Ilebrai- quia posierior de Hebroeonondumexsiabat, sicut nec
cani S. Doctoris iranslalionem nonnulla induxit ex Hebraica translatiq. MART.
edilione LXX Inlerprelum, Qui enim fieri poiuil, ul a Quod est in Groeconèu|rius generis, TZVSVUV., in
Hieronymusutranique suainpr.efaiiunculam in libres Lalino masculino est, spiritus : debueralque prono-
Salomonis proemiiterel, ei nonnulla iranslaiioni sua men TOÛTO, quod ad 7rvEûpareferiur, hic in Lalinum
Hebraicoe insercrcl; cum nulla adhuc esset eju: cohoerenicrverti per hoc.
proefiiio aut iranslatio de Hebroeo? Nemo virorum b Ilaud reele alii libri virgrum legunt : Groeçp
esl, qui nesciat aliquot auuis editam fuisse versio ÇÛVTWV coturadicqule.
407 S. HIERONYMIDIVINAB1BL10THECA. 408
Promittit scienliam Dei habere, et filium Dei se A j Filii autem adullerorumin consummalioneerunt, el
nominat. ab iniquo lltorosemen exterminabilur.
Faclus est nobis in Iraduclionemcogilalionumno- Et si quidemlongoeviloeerunl, in nihilum compu-
strurum. labunlur, et sine honore eril novissimaseneclusillo-
Gravisest nobiseliam ad videndum, quoniamdissi- rum.
milis esl aliis vita illius, et immulaloesunl vioeejus. Et si celerius defunclifuerint, non habebunl spem,
Tamquamnugacesoestimalisumusab Mo, el absti- necNationis in die agnilionisallocutioneni.
nel se a viis nostris tamquam ab immundiliis,et proe- enim iniquoediroesunt consummationes.
fert novissimajustorum, el gloriatur patrem se habere g CAPUT IV.
Deum.
< Videamusergosi sermonesilliusverisint,ettenlemus O quampulchra est casta generalio cum clarilate !
quoeventura sunl illi, et sciemusquoeerunt novissima immortalisest enim memoria illius : quoniam et apud
illius. Deum nota est, et apud /tontines.
Si enim est verus filius Dei, suscipielillum, et libe- Cum proesensest, imilantur illam : et desiderant
rabit eumde manibusconlrariorum. eam cumse eduxeril, el in perpetuumcoronata Irium-
Contumeliaet tormentoinlerrogemuseum, ut scia- phat incoinquinatorumcertaminumproemiumvincens.
ntus reverenliamejus, el probcmuspatientiamillius. Mulligena aulem impiorummulliludononeril ulilis,
Morte turpissima condemnemuseum : eril enim ei et spuria a vitulaminanon dabunt radiées allas, nec
respectas ex sermonibusillius. stabile firmamentumcollocabunt.
Hoeccogitaverunt,et erraverunt: excoecavil enimillos .« Et si in ramis in temporegerminaverint,infirmiter
"
malitia eorum. positaa vento commovebunlur,et a nimietatevenlorum
Et nescieruntSacramenta Dei, nequemercedemspe- eradicabunlur.
raverunljuslilioe,necjudicaverunt honorentanimarum Confringenlur enim rami b inconsummati, et fru-
sanctarum. clus illorum inutiles, et acerbi ad manducandum, et
Quoniam Deus creavit hominem inexterminabilem, ad nihilumapli.
et ad imaginemsimilitudinissuoefecit illum. Ex iniquis enimsomnis filii, qui nascuntur, testes
invidia autem diaboli mors inlroivil in orbem terra- sunl nequilioeadversus parentes in interrogaiione sua.
rum. Juslus aulem si morte proeoccupatusfucril, in re-
Imilantur aulem illum qui sunl ex parle illius. frigerio erit,
Seneclus enim venerabilisest non diulurna, neque
CAPUT III. annorum numéro compulala: cani aulem sunl sensus
Justorum aulem animoein manu Dei sunt, el non hominis.
tanget illos lormenlummorlis. Et oetassenectutisvita immaculala.
Visisunl oculis insipienliummori : el oestimata est Placent Deo faclus esl dileclus, el vivensinter pec-
afflictioexilus illorum. catorestranslatus esl.
Et quod a nobis est iter, exlerminium : illi autem Raptus est, ne malitia mutaret intellectumejus, aut
sunl in pace. ne ficliodeciperetanimamillius.
Et si coram hominibus lormenta passi sunl, spes Fascinalio enim nugacilalis obscurat bona, et in-
illorum immortalitaleplena est. conslaniia concupiscenlioe iransvertilsensum sine ma-
In paucisvexali, in multis bene disponenlur: quo-,C Utia.
niant Deus tenlavil eos, el invenil illos dignos se. Consummalusin brevi expleviltemporamulta.
Tamquamaurum in fornace probavilillos, el quasi (KPlacitctenimeralDeoanima illius: proplerhoc pro-
holocausii hosliam-accepit illos, et in tempore erit peravil educere illum de medio iniquilalum: populi
respeclus illorum. autem videnlcs, el non intelligentes,nec ponenlesiu
Fulgebum justi, el lamquamscintilloein arundineto proecordiislalia.
discurreni. Quoniamgratia Dei,et misericordia est in sanctos
Judicubunl naliones, et dominabunlur populis, et ejus, el respeclusin electosillius.
regnabitDominusillorum in perpetuum. Condemnalaulemjuslus morluus vivos impios, et
Qui confidunlin Mo, intelligentveritatem: el fidèles juventus celeriusconsummala,longamvitaminjusli.
iu dileelione acquiescentilli : quoniamdonum et pax Videbunt enim finem sapienlis, el non intelligent
est eleclisejus. quid cogilaveritde Mo Deus, et quare munierit illum
Impii aulem secundumquoecogitaverunt,correptio- Dominus.
nem habebunl: qui neglexerunljuslum, et a Domino Videbunt,et conlemuenteum : illos aulem Dominus
recesserunt. irridebil.
Sapienliain enim, et disciplinant qui abjicil, infelix Et erunl posl hoecdecidenlessine honore, et in con-
esl : et vacua esl spes illorum, el laboressine fruclu, tumelia inter mortuos in perpetuum : quoniamdis-
et inulilia opéra eorum. rumpet illos inflalos sine voce, et commovebitillos a
Mulieres eorum insensatoesunl, el nequissimi filii fundamenlis,el usque ad supremum desolabuntur: et
eorum. erunt gemenles,et memoriaillorum peribil.
Malediclacreatura eorum,quoniamfelixèst.slerilis: fx Venienlin cogitationepeccatorumsuorumtimidi, et
et incoinquinala,quoenescivilihorum in deliclo, habe- traducentillos ex adverso iniquilatesipsorum.
bit fruclum in respeclioneanimarumsanctarum.
El spado, qui non operatus est per manus suas ini- CAPUT V.
' quilatem, nec cogitavit adversus Deum nequissima: Tune stabunt justi in magna couslaniia adversus
dabilur enimMi fideidonumeleelum,et sors in lemplo eos qui se angustiaverunt, et qui abslulerunt labores
Dei acceplissima. eorum.
Bonorumenim laborumgloriosusest fruclus, et quoe Videnlesturbabuitlur timoré horribili, el mirabun-
non concidalradix sapientioe. lur in subilaiioneinsperaloesalulis.

a Augustinus de Doctrina Christiana I. n, c. 12, quentibus verbis: Namque adullerinae planlaliones

n. 18 : Hinc est eliam illud, quoniam ^oo-^of(Edit. non dabunt radiées alias, conveiiieniiusdicilur, quant
perperam y.byoç)Groecevilulus dicilur, p.oiryevp.KTCK vitulamina, quoe pedibus in terra gradiuntùr, et non
quidam non intellexeruntesse planlaliones, cl vitula- hoerentradicibus.
mina interprétait sunt : qui error tant multos codices b Editi alii libri perperam consummali: contra Gr.
proeoccupavit,ul vix inveniaturaliter scripium,el ta- Ç(TîAî<7TCT0l. "
men senieiitiamanifeslissimaest, quia clarescitconse- ."' i
 409 ! LIBER SAPIENTIOE. 410
Dicenles intra se, poenitentiamagenles, el proean- A nec verebilurmagnitudinemcujusquam : quoniam pu-
guslia spirilus gementes: Hi sunt quos habuimus sitlum el magnum ipse fecit, el oequalilercura esl illi
aliquando in derisum et in simililudinem improperii. de omnibus.
Nos insensativilain illorum oestimabumusinsaniam, Forlioribus autem fortior instat cruciatio.
et finemillorum sine honore. Ad vos ergo, reges, sunt hi sermones mei, ul disca-
Ecce quomodo compulati sunt inter filios Dei, et lis sapienliam, el non excidalis.
inler sanclossorsillorum est. Qui enim custodierintjusla juste, juslificabunlur :
Ergo erravimusa via verilalis, el justitioelumen non et qui didicerint ista, inveniemquid respondeant.
luxil nobis, et sol intelligenlioenon est ortus nobis. Concupisciteergo sermonesmeos, diligite illos, et
Lassaii sumus in via iniquitalis et perditionis, el habebilisdiscipliiium.
ambulavimusvias difficiles, viam autem Domini igno- Clara est, el quoenumquam marcescil sapienlia, et
ravimus. facile videtur ab his qui diligunt eam, el invenitur ab
Quid nobis profuit superbia? aul diviliarum jaclan- his qui quoeruntillam.
lia quid conlulil nobis? Proeoccupatqui se concupiscunt, ut illis te prior
Transierunl omnia Ma tamquam umbra, et tam- ostendat.
quam nantîtes percurrens. Qui de luce vigilaverilad illam, non laborabil : at-
Et tamquam navis, quoe perlransit flucluanlem sidenlemenim illam foribus suis inveniel.
aqitam : cujus cum proelerierit,non est vesligiumin- Cogilareergo de Ma, sensus esl consummatus; el
venire neque semitamcarinoeillius in fluclibus : qui vigilaveril propter illam, cito securuserit.
Aul tamquamavis,quoeiransvolalin aère, cujus nul- R Quoniam dignos se ipsa circuit qiioerens,et in viis
luminvenilurargumenlum ilincris, sed tanium sonilus " oslcnditse illis hilariler, et in omni providentia occur-
alarum verberanslèvent venlum: et scindens per vint ril illis.
iiineris aerem : commolisalis transvolavil, et post hoc Initium enim illius verissimaest disciplina concu-
nullum signum invenituritineris illius : piscenlia.
Aut tumquamsagitla emissain locum deslinalum, Cura ergo disciplinoe, dileciio esl : el dileclio, cu-
divisus aer continuo in se reclususesl, ut ignoreiur stodia legum illius esl ; custoditio autem legunt, con-
iransilus illius. summatio incorruplionis est.
Sic et nos nati continuo desivhnusesse: el virlulis Incorruptio autem facil esse proximumDeo:
quidem nullum signum valuimus oslendere: in mali- Concupiscentiailaque sapientioededucil ad regnum
gniiale autemnostra consumplisumus. perpetuum.
Talia dixeruntin inferno hi, qui peccaverunt. Si ergo deledamini sedibus, et sceplris, o reges po-
Quoniam spes impii lamquam lanugo est, quoea puli, diligite sapienliam, ul in perpetuumregnelis.
veniotollilur, et tamquamspuma gracilis, quoea pro- Diligite lumensapientioe,omnesqui proeeslispopulis.
cella dispergilur : et lamquamfumus, qui a veniodif- Quia est autem sapienlia, el quemadmodumfacia
fusus est : el lamquam memoriahospitis unius diei sit referont : et non abscondama vobissacrantenlu Dei,
proelereunlis. sed ab initio nalivitatis investigabo,et ponamin lucem
Justi aulem in perpetuumvivent, et apud Dominum scienliamillius, el non proeleriboverilaiem.
est merceseorum, el cogitatioillorumapud Allissimum. Neque cuminvidia tabescenteiler habebo': quoniam
Ideo accipient regnum decoris,et diadema speciei talis homonon erit particeps tapientioe.
de manu Domini: quoniam dextera sua legel eos, el (j Mulliludoaulem sapientium sanitas est orbis terra-
brachio sancto suo defendelillos. rum : et rex sapiens stabilimenlumpopuli est.
Accipiet armaluram zelus illius, el armabil crcatu- Ergo accipile disciplinant per sermones meos, el
ram adullionem inimicorum. proderit vobis.
Induel pro thorace juslitiam, et accipiet pro galea CAPUT VII.
judicium cerlum.
Sumel sculuminexpugnabileoequilalem. Sum quidemel ego mortalis homo, similis omnibus,
Acuetaulem durant iram in lanceam, et pugnabit el ex génère lerreni illius , qui prior factus est, et in
cumMo orbis terrarum contra insensalos. rentre malris figurants sum caro.
Ibunt directoeemissiones fulgurttm, el lamquam a Decem mensiumtempore coagulatus sum in san-
benecttrvaloarcu nubium exterminabuntur,el ad cer- guine hominis, et delectamentosomni convenienle.
lum locum insitient. Et ego natut accepi communemaerem , el in simi-
Et a petrosa ira plenoemitlentur grandines, excan- Hier faciam decidi lerram, el primant vocemsimilem
descelin illos aqua maris, el flumina concurrent du- omnibusemisi plorans.
riter. In involumenlisnulritus sum , et curis magnis.
Contra illos stabit spirilus virlutis, et lamquam Nemo enim ex regibus aliud habuit nalivitatis
turbo ventidividelillos: el ad eremumperducel omnem iniiium.
terram iniquitas illorum, et malignilas everlel sedes Unus ergo inlroitus est omnibus ad vitam, et si-
polenlium. milis exilus.
CAPUT VI. Propter hoc oplavi, et datus esl mihi sensus: et
D' invocavi, et venit in me spirilus sapientioe.
Melior est tapientia quant vires : el vir prudent Et proeposuiillam regnis el sedibus, et divitias nihil
quam fonts. esse duxi in comparalionè* illius.
Audileergo, reges, el intelligile, discite, judices fi- Nec comparavi illi lapident preliosum : quoniam
nium terroe. omneaurum in comparalionèillius, arena esl exigua,
Proebeteaures, vos, qui conlinelis mullitudines, el el lamquam lutum oeslimabilurargentum in conspeclu
placetisvobisin turbis nationum. illius.
Quoniamdata esta Domino poleslasvobis, elvirtus Super salulem el speciemdilexi illam , el proposui
ab Altitsimo,qui inlerrogabitopéra veslra, et cogila- pro luce habere illam : quoniam inexslinguibile est
tionesscruiabilur. lumen illius.
Quoniamcum esselisministri regni illius, non recte Veneruntautem mihi omnia bona pariter cum Ma ,
judicaslis, nec cuslodistis legem [Al. leges] justitioe, et innumerabilishoneslas per manus illius.
nequesecundumvoluntalemDei ambulastis. Et loelatus sum in omnibus: quoniam unlecedebat
Horrendeel cito apparebilvobis: quoniamjudicium me isla sapienlia : et ignorabamquoniam horumom-
durissimumhis, qui proesunl,fiel. niummater est.
Exiguo enimconceditur misericordia: poientes au- Quant sine fictionc didici, et sine invidia commu-
tem polenter tormenla palienlur. nico, et honeslatemillius non abscondo.
Non enim sublrahel personam cujusquam Deus, Infinitus enimthésaurus esl hominibus, quo qui usi
411 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 412
sunl, participes facli sunl amicitioeDei, propler disci- A i dent, et sermocinanteme plura , manus ori tuo im-
plinoedoua commendati. portent.
Mihi autem dédit Deusdicere ex sententia, et proe- Proetereahabeboper liane , immorlalilatem: et me-
sumere digna horum, quoemihi dantur : quoniam ipse moriam oelernamhis , qui post me fuluri sunt, relin-
sapientioedux est, et tàpientium emendator. quant.
lu manu enim illius et nos, et sermonesnostri, et Disponampopulos : et nationesmihi erunt subditoe.
omnissapienlia, et operumscientia el disciplina. Timebunlme audienles reges horrendi : in mullilu-
Ipse enim dédit mihi horum quoesunl, scienliamve- dine videborbonus, el in bellofortis.
ram : ut sciant disposilionemorbis terrarum et vir- Inirans in domum meam , conquiescamcum Ma :
lules elemenlorum. non enim habet amariludinem conversalioillius , nec
Iniiium, el consummationem,et medietatemtempo- toediumconviclusillius, sed loeliliamel gaudium.
rttm, vicissiludinumpennulationes , et commutationes Hoeccogilans apud me , el commémoronsin corde
lemporum. meo : quoniam immorlalitas etl i» cogitatione ta-
Anni cursus, et ttcllarum dispositiones. pientioe,
Naluras animalium, et iras besliarum, vint vento- El in amicitiaillius delectaliobona , el in operibus
rum, et cogilationeshominum,differentiasvirgullorum, manuumillius honestassine defectione,et in cerlamine
et virlutes radicum. loqueloeillius sapienlia , el proeclariiasin communica-
Et quoecumquesunl absconsael improvisa , didici : lione sermouumipsius : circuibam quoerens, ul mihi
omniumenim ariifex docuil me sapienlia. illam assumèrent.
Esl enim in Ma spirilus intelligeniioe,sanctus, uni- B l Puer aulem eramingeniosut, et sorlitus tmn animant
eus, multiplex, subiitis, diserlus , mobilis, incoinqui- bonam.
nalûs, certus, suavis, amans bonum,acutus, quemnihil Et cumestent magis bonus, veni ad corputb incoin-
vetat, benefaciens, quinalum.
Ilunianus, benignus, ttabilit,Terlut, securus , om- Et ut scivi, quoniam aliter non postem este conli-
nem habensvirlulem, omnia prospiciens, el qui copiai nens, nisi Deus det, el hoc ipsum era'. sapientioe, scire
omnes tpiritus, inlelligibilis, mundus, sublilis. cujus esset hoc donum: adii Dominum, et deprecatus
Omnibusenim mobilibusmobilioresl sapienlia : ai- sum illum , el dixi ex lotis proecordiismeis.
liitgil aulem ubique propler suam mundiliam. CAPUT IX.
Vaporesl enimvirlutis Dei, el emanatioquoedamest
claritalis omnipotenlisDei sincera : et ideo nihil in- Deus palrum meorum, et Dominemisericordioe,qui
quinalum in eum incurril. fecisliomnia verbotuo.
Candorestenim lucis oeternoe,et spéculumsine ma- Et sapienlia tua consliiuisti hominem, ul domina-
cula Dei majestalis, et imago bonitalisillius. relur creâturoe, qua a le facla esl.
Et cum sil una, omnia potesl : et in se permanens Ut disponal orbemterrarum in oequilateet juslilia,
omnia innovai, et per nationes in animas sanclas se et in direclionecordis judicium jiulicel :
transfert, amicos Dei el prophetasconsliluil. Da mihi sediumtuarum assisiricevitsapienliam, et
Nemiiiemenim diligil Deus, nisi eum , qui cum sa- noli me reprobare a pueris luis. '
pienlia inhrbiiat.
' Est enimhoec Quoniam servustuus sum ego, et filius ancilloeluoe:
spec\osiorsole, et super omnemdispo- ^-, homoinfirmus, et exigui temporis, et minor ad inlelle-
silionem slellarum , luci coniparata invenitur prior. ctwmjudicii el legum.
Illi enim succedilnox : sapienliam autem nonvincit( Nam et si quis eril consummatusinler filios homi-
malitia. num, si ab Mo abfuerilsapienlia lua, in nihilum com-
CAPUT VIII. puiabiiur.
Tu elegislime regempopulotuo, el judicem filiorum
Altingitergo a fine usque ad finemfarliler, el dis- tuorum, et filiarum.
ppnil omniasuaviier. Et dixislime oedificaretemplumin montesancto tuo,
Haiicainavi, et exquisivia juvénilité mea, et quoe&ivi
i et in civilalehabilaiionisliioeallare , simililudinemla-
spousam mihi eam aisumere, el amator faclussumt bernaculisancti lui, quod proeparattiab initio.
formoeillius. El tecum sapienlia lua, quoenovit opéra lua, quoeel
Gencrositatemillius glorificat, conluberniumhabenss affuil lune cum orbemterrarum faceres, et sciebalquid
Dei : sed etjAI. tac. et] omniumDominusdilexitillam. essetplacilumoculis luis , el quid direclum in proece-
Docirixenim esl disciplina Dei, et clectrix operumt plis luis.
illius. Mille illam de coelissanctis luis, et a sede magnitii-
Et si divitioeappetuntur iu vita, quid sapienlia locu- dinis luoe, ul mecumsit, et mecum laboret, ul sciam
pletius, quoeoperalur omnia? quid acceptumsil apud le.
Si autem sensus operalur : quis horum , quoesunt,, Scit enim Ma omnia, et intclligit, et deducel me in
magis quam Ma esl ariifex ? operibusmeis tobrie, cl custodiel me in tua poieniia.
El si justitiam quis diligil : labores hujus magnas s Et erunt accepta opéra mea, el disponam populum
habent virtutet : tobrielatem enim, el prudenliam do- D luum juste, cl ero dignus sediumpatris mei.
cet, el juslitiam , el " virlutem,quibus ulilius nihil estI Quisenim hominum polerit scire consilium Dei ?
in vita hominibus. aul quis polerit cogitarequid velit Deus?
El si mullitudinemscicnlioedesiderat quis, scil proe?r Cogilationesenim morialium timidoe,el incertoepro-
lerita, el de fuluris oestimat: scil versuliassennonum,, videnlioenoslroe.
el dissolulionesargumenloruin : signa et monslra scil,, Corpusenim, quod corrumpilur, aggravai animant,
an'.equamfiant, el evenlus temporumel soeculorum. el terrena inhabilaliodeprimit sensnm mulla cogitan-
Proposui ergolianeadducere mihi ad convivendum: lem.
scient quoniam mecum communicabilde bonis , el eritt Et difficileoeslimamut,quoe in terra sunt : et quoe
alloculiocogilationiset loediimei. in prospecta sunt, inuenimuscum labore. Quoeaulem
Habebo propler liane claritalem ad lur.bas, et hono- in coelissunl quisinvesligabit?
rent apud senioresjucenis. Sensuin autem luum quis sciel, nisi tu dederis sa-
El acutus inveniar in judicio, el in conspectupolen-'.- pienliam, et miseris spiritum sanclum luum de altis-
lium admirabilis ero , el faciès principum mirabun- t- simis;
lur me. El sic correctoesint semitoeeorum, qui sunt in ler-
Tacenlem me suslinebunl, et loqucnlein me respi- i- ris, et quoetibi placent, didicerinlhomines?

n Alii edili libri, veritatem,longius a Groeco i. b l'crpcia.m Henleniicodices cqwquinqtuin.

«vS^i«v.
 413 LIBER SAPIENTIOE. 414
IVamper sapienliam sanali sunt quicumqueplacue A Ostendensper silim, quoe lune fuit, quemadmodum
runl libi, Domine, a principio. tuos exaliares, el adversariosillorum necares.
Cum enim tentati sunt, et quidem cum misericordia
CAPUT X. disciplinant accipicnles, scierunl quemadmodum cum
Hoecillum, qui primtisformants est a Deo pater or- ira judicali impii lormenta paterenlur.
bis terrarum, cumsolus essetcréants, cuslodivil. Ilos quidem iam:uam pater monens probasli : illos
El eduxit illum a deliclo suo, et dédit illi virluten aulem tamquam durus rex inlerrogans condenitlasli.
conlinendiomnia. Absentesenim el proesentessiinïliler torquebanlur.
Ab hac ut recessitinjustus in ira sua, per iram ho- Duplex enim illos acceperat loedium, el gemilus
micidii fraierai deperiil. cum memoriaproelerilorum.
Propler quem, cum aqua delerel terram, sanavit Cum enim audireni per sua lormenta benesecum
iterum sapienlia, per coniemplibile lignum juslum agi, commémoraitsunt Dominum,admirantes in finem
gnbernans. exilus.
Hoecel in consensunequilioecum se natio.netconlu- Quem enim in expositioneprava projeelum derise-
lissent, sciviljuslum , el conservavitsine querela Deo, runt, in finem evenlusmirait sunt, non simililer justis
et in filii misericordiaforlem cuslodivit. sitienles.
Hoecjuslum a pmeuniibusimpiis liberavitfugienlem, Pro cogitaiionibus autem intentatis iniquitalis illo-
descendenleigné in Penlapolini. rum, quod quidam errantes colebanl mutos serpentes,
Quibus in teslimoniumnequilioefumigabunda con- et beslias supenacuas, immisisliillis mullitudinemmu-
sul deserla terra, et incerlo tempore fruclus habentes j} lorum animaliumin vindiclam;
arbores, et incredibilisanima memoriaslansfigmenlum Ut scirent quia per quoepeccal quis, per hoecel tor-
salis. quelur.
Sapienliant enim proelereunles non luntum in hoc Non enim impossibiiiserat omnipotent manus lua,
lapsi sunl, ut ignorarenl boita, sed el insipienlioesuoe quoecreavit orbemterrarum ex materia iuvisa, immit-
reliquerunl hominibusmemoriam,ut in his, quoepec- tere illis mullitudinem ursorum, aut audaces leones;
caverunt. neclalere poluissenl. Aut novi generis ira plenas ignotas beslias, aul va-
Sapienlia autem hos, qui se observant, a doloribus porem ignium spirantes, aul fumi odoremprofercnics,
liberavit. aut hoir endas ub oculis scintillasemitientes.
. Hoec profiiguin iroe fralris juslum deduxit per vias Quorum non solum loesura poteral illos extermi-
rectas, et oslendililli regnum Dei, el dcdil illi scien- nai'e, sed et aspeclusper limorem occidere.
liam sanctorum: honesiavii illum in laboribus, et Sed el sine his uno spirilu poleranl occiilipersectt-
coniplevitlabores illius. tionempassi ab ipsis faclis tuis,etditpersi per spiritum
In fraude circumvenieniiumillum a/fuit illi, et ho- virlulis luoe: sed omniain mensura, cl numéro, el pon-
nestum fecil illum. dère disposuisli.
Cuslodivilillum ab inimicis, el.a seducloribusItitavit Mullum enim valere libi soli supereral semper: el
illum, et certamer.forte dédit illi, ul vinceret, el scirel virluti brachii lui quis resistel?
quoniam omniumpolentior est sapienlia. Quoniam lamquam momenlumslaleroe,sic esl anle
Hoecvenditumjuslum non dereliquit, sed apeccato le orbis terrarum, cl tamquam gulta roris anlelucani,
ribus liberavit eum : descendiiqiie.cum Mo in (oveam. qua descenditin lerram.
Et in vinculis non dereliquit illum, donec afferrel C Sed misereris omnium, quia omnia pôles, et dissi-
illi scep'rum regni, et polentiam adversus eos, qui eum mulas peccata hominum propter poenilenliam.
deprimebant: et mendacesostendit, qui maculaverunt Diligis enim omnia qua sunl, el nihil odislieorum
illum, et dedii Mi clarilalemoeternam. quoefecisti : nec enim odiens aliquid consliiuisti, aut
Hoecpopulumjuslum, et semensine querela, libera- fecisli.
vi! a nalionibus.quoeillum deprimebant. Quomodo aulem possel aliquid permanere, nisi lu
Inlruvit in animam servi Dei, el stelil contra reges voluisses?aut quod a te vocatum non esset, conserva-
horrendos in porteniis et signis. relnr?
El reddidil juslis mercedem laborum suorum : et Parcis autem omnibus: quoniam lua sunl, Domine,
deduxit illos in via mirabili : el fuit Mis in velamenlo qui amas animas.
diei, ei in lace slellarum per noctem. CAPUT XII.
et
Translulit illos per mare Rubrum, transvexil il-
los per aquam nimiam. 0 qwim bonus, et suavis esl, Domine, spirilus tuus
Inimicos aulem illorum demersitin mare, et ab al- in omnibus!
tiludine iiiferorumeduxit illos. ldeoque eos, qui exerrant, parlibut corripis, el de
Ideo justi tulerunt spolia impiorum. quibut peccanl, admones, et alloquerit ut, relicta mali-
Et decantaverunt,Domine, nomen sanctum luum, tia, credanl in te, Domine.
el victricemmanum luam laudaverunt pariter. Illos enim aniiquot inhabitaloret terroetancloe tuoe,
Quoniamsapienlia aperuil os mulorum, et linguas quos exhorruisti,
infdntium fecit diserlas. j l Quoniam odibilia opéra libi faciebantper medica-
- CAPUT XI. mina et tacrificiainjusta,
Et filiorum suorum necatores, sine mitericordia, cl
Direxit opéra eorumin manibus prophétiesancli. comesloresviscerum hominum, et devoratorestangui-
lier fecerunl per déserta, quoenon habilabantur: et nis a mediosacramenlotuo.
in locis desertis fixerunl casât. Et aucloresparentes animarum inauxiliatarum, per-
Stelerunt contra hostes, et de inimicis te vindicave- dere voluisli per manus parenlum nostrorum.
runl. Ut dignam percipereni peregrinalionem puerorum
Silieruni, et invocaverunt te, et data est Mis aqua Dei, quoetibi omnium charior est terra.
de pelra altissima, el requies silis de lapide duro. Sed et his lamquam hominibuspepercisti, et misisli
Per quoeenim poenaspassi sunt inimici illorum, a aniecessoresexercilus lui vespas, ut illos paulalim ex-
defectiouepolus sui, el in eis, cum abundàrent filii Is- terminaient.
raël, loelatisunt : Non quia impolenseras in bello subjicereimpiosju-
Per hoec,cum Mis deessenl, bene cum Mis actunt stis, aul besliis soevis,aut verboduro simul extermi-
esl. nore :
Nam pro fonle quidem sempiterni fluminis huma- Sed panibusjudicans, dabas locumpoenitenlioe,non
uum sanguinemdedisli injustis. ignorons, quoniamnequamest nalio eorum, et natura-
Qui cum minuerefiturin Iraduclione infairlium oc- lis malitia ipsorum, el quoniam non poleral mulari co-
ctsonim, dedisli Mis abundanlem aquam insperatc. gitatio illorum in perpetuum.
415 S. HIERONYMIDIVINABI0L1OTIIECA. 416
Semenenim erat malediclumab initio: nec limais A soeculum: quomodohujus Dominumnon(aciliusinve-
aliquem, veniantdabas peccalisillorum. nerunt?
Quisenimdiceilibi : Quid fecisli? aut quis stabilcon- Infelices aulem sunt, et inter morluos spes illorum
tra judicium luum? aut quis in conspecluluo veniet est, qui appettaverunt deos opéra manuum hominum,
vindex iniquorum hominum? aut quis libi impulabit, aurum et argentum, artisimenlionem, etsimilitudincs
si perierinl nationes, quas tu fecisli? animalium, aul lapidem mutilent opusmanus anliquoe.
Non enim est alius Deus quam tu, cui cura est de Aul si quis ariifex faber de silva lignumrectum se-
omnibus, ul ostendasquoniam non injuste judicas ju- cueril, et hujus docte eradal omnemcorlicem, et arte
dicium. sua usas, diligenler fabricetvas utile in conversalio-
Neque rex, nequetyrannus in conspeclu tuo inqui- nem viloe,
renl de his, quosperdidisli. Reliquiit aulem ejus operis, ad proeparationemescoe
Cum ergo sis juslus, juste omnia disponis : ipsum abulalur.
quoque, qui non débet puniri, condemnare,exterum El retiquum horum, quod ad nullos usas facil,
oeslimasa tua virlute. lignum eurvum, et vorlicibus plénum, tculpal diligen-
Virtus enim lua justitioe initium esl : et obhoc quod ler per vacuitatem tuam, el per scienliam suoe arlis
omniumDominus es, omnibuste parcerefacis. figurel illud, el assimile!illud imagini hominis:
Virtulemenim ostendis tu, qui non crederis esse iu Aut alicui ex animalibusillud comparet, perliniens
virlute contummalut, el horum, qui te nesciunl,auda- rubrica, el rubicundumfaciensfuco colorentillius, el
ciam traducit. omnem maculant,quoein Mo ett, perlinient.
Tu autem dominalorvirlulis, cum tranquillilate ju- -. El facial ei dignamhabitationein, et in pariete po-
dicat, el cum magna reverentia disponis nos : subett " nens illud, et confirmonsferro,
enim tibi, cumvoluerit, potse. Ne forte cadal, prospiciensMi, sciensquoniamnon
Docuitli aulem populumluum per lalia opéra, quo- votest adjuvare se : imago enim esl, et opus esl illi ad-
niam oportel jutluin este el humanum, et bonoetpei julorium.
fecislifiliosluos, quoniamjudicans das locumin pec- Et de tubttantia sua, et de filiis suit, el de nuptiit
calis poenilentioe. votuni faciensinquiril. Non erubescitloqui cum Mo ,
Si enim inimicosservorumtuorum, et debilos morti, qui sine anima est.
cum tanta cruciasli attenlione, dans tempus et locum , El pro sanilale quidem infirmumdeprecalur, et pro
per quoepossenlmulari a malitia, vita rogat mortuum, et in adjulorium inutilem in-
Cum quantadiligentia judicasti filios tuos, quorum vocat.
parentibusjurameuta el conventionesdedisli bonaruin Et pro ilinere petit ab eo, qui ambularenon potesl:
promissionum? et de acquirendo,et de operando,et de omniumrerum
Cum ergo dat nobis disciplinant, inimicot nostros evenlu ponit ab eo, qui in omnibusest inulilis.
mullipliciierflagellas, ut bonitatem tuant cogilemus
judicantet : el cum de nobit judicatur, tperemus mise- CAPUTXIV.
ricordiam tuam.
Unde el illis qui in vita sua intensateel injuste vixe- Iterum alius navigare cogitans, el per feras fluclus
runt, per hoec, quoecoluerunt, dedisli summa lor- iler facere incipiens,lignoporlante se, fragilius lignum
menta. invocat.
Elenim in erroris via diuliut erraverunl, deosoesti-G Illud enim cupidilas acquirendiexcogilavil, el arii-
manles hoec,quoein animalibussunl supervacua, in- fex sapienlia fabricavitsua.
fanlium insensalorummore vivenlet. Tua autem, Paler, Providentia gubernat : quoniam
Propler hoc lamquampueris insensalisjudicium in dedisliet in mari viam, et inter fluclus semitamftrmis-
derisumdedisli. timam.
Qui autem ludibriis et interprelationibusnon sunl Et [Al. lac. et] oslendent quoniam polens et ex
correcli, dignuin Dei judicium cxperti sunl. omnibut salvare, eliam si sine arte aliquis adeal
In quibus enim patientes indignabanlur, per hoec mare.
quosputabant deos, in ipsis. cum exterminarenlur vi- Sed ul non essenlvacua sapientioetuoeopéra : prop-
dentes,illum, quem olim negabanl se nosse, vcrum ler hoc eliamel exiguoligno credunl /tontinesanimas
Deum agnovcrunl : propler quod el finis condemnalio- suas, et transeunlesmare per raient liberalisunl :
nis eorumvenit super illos. Sed ab initio cum périrentsuperbi giganies.spes or-
bis terrarum ad ratent confugiens, remitil soeculose-
CAPUT XIII. men nalivilalis, quoemanu lua erat gubernala.
Renediclumesl enim lignum, per quod fil juslilia.
Vani autem sunl omnes/tontines,in quibus non sub- Per manus aulem quod fil idolum, malediclumest
est scientia Dei: et de his, quoevidenlurbona , noni el ipsum, et qui fecil illud : quia ille quidem operatus
poluerunt intelligere eum, qui est, nequeoperibusal est : illud autem cum esset fragile, Deus cognomina-
tendentcs, agnoveruntquis esset ariifex. tus est.
Sed aut ignem, aut spiritum , aut cilatum aerem, n Similiter autem odio sunt Deo impius, el impielas
aut gyrum slellarum, aul nimiam aquam, aul solemet ejus. ' "
lunam, redores orbis terrarum deos putaverunl. Elenim quod faclum est, cumMo , qui fecil, lor-
Quorum si speciedelectali, deos putaverunl: sciantl menta patietur.
quanto his dominalor eorum speciosior est : speciei Propter hoc el in idolisnalionumnon erit respeclus:
enim generator hoecomnia conslituil. quoniam crealuroeDeiin odium fadoe sunl, el in ten-
Aut si virtulem, el opéra eorum mirali sunt, inlelli- talionem animabus hominum,el in mutcipulam pedi-
gebani ab illis, quoniam qui hoec fecit, fortior est but insipienlium.
illis. Initium enim fornicalionisest eoeauisitioidolorum:
A magnitudiiieenim speciei et crealuroecognoscibili el adinventioillorum corruplio vitoeest.
1erpoterit creator horum videri. Neque enim erant ab initio, neque erunl in per-
Sed tamen adhuc in his minor esl querela. El h i peluum.
enim foriasse errant, Deum quoerenteset volentesin Supervacuitas enim hominumhoecadinvenit in or-
venire. bemterrarum : etideobrevisillorum finis est inventus.
Etenim cum in operibus illius conversentur,inqui Acerbo enim luclu dolens pater, cito sibi rapti filii
runt : et persuasum habent quoniam bôha sunt qua3 fecil imaginem: el illum, qui tune quasi homo mor-
videnlur : luus fueral, nunc tamquam Deum colère coepit,et
Iterum aulem nec his débet ignosci. conslituil inler servossuos sacra ot sacrificia.
Si enimlanlum poluerunt scire, ut passent oestimari s Deindeinlerveniente tempore,convalescenteiniqua
417 LIBER SAPIENTIOE. 418
consueludine, hic error tamquam lex cuslodilus est, et A Sed et oeslimaveruntlusum esse vitam nostram, et
tyrannorum imperio colebanlur figmenla. convertationemviloecomposilamad liicrum , et opor-
Et hos, quos in palam hommes honorare non pote- tere undecumqueeliam ex malo acquirere.
rant, propler hoc quod longe essent, e longinquofigura U Hic enim scil se super omnesdelinquere, qui ex lerroe
eorum allata, evidentemimaginem régis, quem hono- maieria (ragilia vasa et sculplilia fingit.
rare volebant, fecerunl ; ut illum, qui aberat, tam- Omnesenim insipidités , el infelicessupra modum
quam proesentemcotèrentsua sollicitudine. animoesuperbi, sunt inimici populi tui, el imperanles
Provexit aulemad horum culluramel hos, qui igno- illi.
rabant, artificis eximia diligenlia. Quoniam omnia idola nationum deosoestimaverunl,
Ille enim volens placere illi, qui se assumpsit, ela- quibus neque oculorum usus est ad videndum, neque
boravit arte sua, ut simililudinemin melius figuraret. nares ad percipiendum tpiritum , neque aures ad au-
Mullitudo aulem hominumabducta per speciemope- diendum, nequedigili manuum ad traclandum , sed et
ris, eum, qui ante tempus lamquam homo honoralus pedet eorum pigri ad ambulandum.
fuerat, nunc Deum oestimaverunl. Homo enim fecit illos : el qui spiritum muluatus est,
El hoecfuit viloe humanoe deceplio: quoniam aut is finxit illos. Nemo enim sibi similem homo poterit
affeclui, aul regibus deservienleshominet, incommu- Deum fingere.
nicabilenomen lapidibus et lignis imposuerunt. Cum enimsit morlalis, morluum fingit manibus ini-
Et non suffeceralerrasse eos circa Dei scienliam, quis. Melior enim esl ipse , his , quos colil, quia ipse
ted et in magno vivenlesinscientioebello , toi et tant quidem vixit, cum essel morlalis, Mi autem tiumquam.
magna mala pacemappellant. R Sed et animalia miserrima colunt : insensata enim
Aul enim filios suos sacriftcanles, aul obscura sa- comparala his, illis sunl détériora.
crificiafacientes, aul insanioeplenas vigilias habentes, Sed nec aspectu aliquis ex hit animalibusbona potest
Neque vitam, nequenuplias mundasjam cuslodiunt:- conspicere. Effugerunt autem Dei"laudem et benedi-
ted alius alium per invidiam occidit, aul adultérons ciionem ejus.
contrtstal. CAPUT XVI.
Et omnia commixta sunt, sanguis, homicidium,
furlum , et fictio , corruplio el inftdelilas, lurbalio et Propler hoec, et per his similia passi sunt digne
perjurium, lumullus bonorum: lormenta, el per mullitudinem bestiarum exterminât!
Dei immemoratio, animarum inquinalio, nalivitatis sunt.
immutalio , nupliarunt inconstanlia , inordinalio moe- Pro quibuslormentisbenedisposuislipopulumtuum,
chioeet impudicilioe. quibus dedisli concupisccntiamdelectamenlisui novum
Infandorum enim idolorum cullura, omnis mali taporem, escam parans eis ortygomelram.
causa esl, el initium et finis. Ut Mi quidemconcupiscentesescam propler ea, quoe
Aul enim dum loetamur, insaniunt : aul cerle vali- illis ostensa el missa sunt, eliam a necessaria concu-
cinantur falsa, aut vivum injuste, aut pejeranl cito. piscenlia averterentur. Hi autem in breviinopes facti,
Dum enim confidunlin iaolis, quoesine anima sunt, nouant gustaverunl escam.
maie jurantes noceri se non sperant. Oportebat enim illis sine excusalione quidemsuper-
Ulraque ergo illis evenient digne, quoniam maie venire interitum exercenlibustyrannidem : his aulem
senserunt de Deo, atlendentesidolis, el juravérant in- tanlum ostendere quemadmoduminimici eorum extcr-
juste , in dolo conlemnenlesjustitiam. G minabanlur.
Non enimjuralorum virtus , sed peccantium pana Elenim cum Mis supervenil soevabestiarum ira ,
perambulat semperinjustorum proevaricaiionem. morsibus perversorumcolubrorumexterminabanlur.
Sed non in perpetuum ira tua permansit, sed ad
CAPUT XV.
correptionem in brevi turbali sunt, signum habentes
Tu aulem, Deus noster, suavis et verus es, paliens , salulis ad commemoralionemmandati legis tuoe.
el in misericordia disponens omnia. Qui enim conversusest, non per hoc, quod videbat,
Elenim si peccaverimus,lui sumus, scientes magni- sanabatur, sed per le omniumsalvatorem.
tudinemtuam : el si non peccaverimus,scimusquoniam In hoc aulem ostendistiinimicis noslris quia tu es ,
apud te sumus computali. qui libéras ab omni malo.
Nosse enim le, consiimmatajustilia est : et scire ju- Illos enim locuslarum , et muscarum occiderunt
slitiam el virlulem tuam, radix esl immortalilatis. morsus, et nonest inventa sanitas animoeillorum : quia
Non enim in errorem induxit nos hominum maloe digni erant ab hujusmodi exterminari.
artis excogitalio, necumbra picturoelabor sine fructu, Filios aulem luos , nec draconum venenalorum*vi-
effigiessculpta per varias colores: cerunl dénies: misericordiaenim tua advenienssanabat
Cujus aspeclus insensato dal concupiscenliam, et illos.
diligil morluoeimaginis effigiemsine anima. In memoriaenimsermonumtuorum examinabanlur,
Malorum amatores digni sunt, qui spem habeanl el velocilersalvabantur , ne in allant incidentes obli-
in lalibus, e! qui faciunl illos, et qui diligunl, et qui vionem, non possent luo uti adjutorio.
colunt. _ Etenim neque herba , neque malagma sanavil eos ,
Sed el figulusmollemlerram premenslaboriosefingil'," sed tuus, Domine, sermo, qui sanat omnia.
ad usas noslros unumquodque vas , et de eodem kiloi Tu es enim, Domine, qui viloeet mortis habes pote-
fingil quoemunda sunl in usum vasa , et simililer quoe : stalem, et deducis ad portas morlis, el reducis.
his sùnt contraria: horumautem vasorum quis sit usus, Homo autem occidit quidem per maliiiam , el cum
judex est figulus, exieril spiritus, non reverlelur, nec revocabitanimam,
Et cum laborevano Deum fingil de eodemlulo : ille: quoerecepia est.
qui paulo anle de terra factus fuerat, et posl pusillum: Sed tuam manum effugereimpossibileesl.
reducit se unde acceptusest, repetitus [Al. reperlus]| Negantes enim le nosse impii, per fortitudinembra-
aninioedebilumquam habebat. chii lui flagellati sunt : novis aquis, el grandinibus, et
Sed cura esl illi, non quia laboraturus est, nec quo- pluviis persecutionempassi, et per ignem consumpli.
niam brevisilli vita est, sed concertalur aurificibus et! Ouod enim mirabile erat, in aqua , quoeomnia ex-
argenlariis: sed et oerariosimitalur,et gloriamproefert, , stinguit, plus ignis valebat : vindex esl enim orbis
quoniam res supervacuasfingil.
Cinis est enim cor ejus , et lerra supervacua spesi justorum. Quodam enim tempore mansuetabalur ignis, ne
illius, et lulovilior vita ejus. comburerenlur quoead impios missa trant animalia :
Quoniam ignoravitqui se finxit, et qui inspiravil illii sed ut ipsi videnlesscirent, quoniam Dei judicio pa-
animant, quoeoperalur, et qui iitsufflavUei spiritumi liuntur persecutionem.
vilalem, Et quodam tempore in aqua supra virlulem ignis
HQ S. HIERONYMIDlVINl BlfiLlÔTHECA. M
eXardcscebatundique, ni iniquoeterra natiohemexter- A et aliissimisinferis superWnie'ntéin,éitmdem ïbmnutH
minarel. dormienles,
Pro quibusangelorumescanutrivisli populum luum; Aliquando moiistrorum cxagitabaninr timoré; fefi-
el paralum panem de coeloproesliiisïi illis sine labore, quando animoedeficiebdnttràductiàne: tuviiàneïiienfin
omne deleciamenlumin se habenleriicl omnis saporis illis el insperâtus tinter snperveneraï.
suavilatem. Deindesi quisquaiftex Mis decidissel,ciisïodièba'tïtr
Substantia enim lua dulcedinem tuam , quam in in carceresine ferro reclusù's.
filiot habes, oslendebat : el deserviensuniuscujusque Si enim rusiieus quis erat, aul pustàr, dut agri la-
voluniati, ad quod quisque volebal, coiivertebatur. borum operariuspraoctupàtùs esset, ÏAcffugibilem sùs-
Nix autem et glacies suslinebantvim ignis , et non tinebat nécessitaient.
tabescebam; ut scirenl quoniam fructùs inimicorum Una enimcateila tenebrarum omnesc'rant colligùth
exlerminabal ignis ardais in grandine el pluvia co- Sive spirilus sibilant, aul inter spitsos arb'oriiih ianVos
ruscans. avinm sonus suavis, aul fis aquoed'ecurreniïsmmitint,
Hic aulem iterum ut nutrirenlur justi ; etiam suoe Aut sonusvatidus proecipitai'arumpetrarum, aut lu-
vlrlutis oblitus est. denlium animalium cursûi invitas, aut mugientiùm
Crealura enim libi Faclori deserviens, ex'ardcscitin valida bestiarumvox; aul rêsohans de altissïmis mon-
tormenlumadversus injusios : el tenior fit ad benefa- libus écho : déficientesfâcie'bantillos proetimoré.
ciendum pro his qui in te confidunt. Omnis enim orbis terrarum limpido illuminabatùr
Propter hoc et tune in omnia transfigurala omnium lumine, et non impeditisoperibus continebalur.
nulrici grolioetuoedeserviebal, ad voluntalemeorum , „" Solis aulem Mis superpositû erat gravisnox, imà'go
qui a le desidcrabanl. tenebrarum, quoesupervenlura illis erat. Ipsi ergo-sibi
Ut scirenl filii tuiuquos dilexisli,Domine, quoniam eranl gravioret tenebris.
non nalivitatis fruclus pascunl hommes, sed sermo
tuus hos, qui in te crediderint, conservât. CAPUT XVIII.
Quod enim ab igné non polerat exterminari, slalim
ab exigitoradio solis calefaclunttabescebat. Saticlit autem tuis maxima erat lux, et liôïuïn rjui-
Ul noiumomnibusesset, quoniamoporlel proevenire dem vocemaudiebanï, sed figurant non videbanï. Et
solemad benediciionemluam , et ad ortunt lllcis te quia non et [Al. lac. et] ipsi eadem passi eranl, nia-
adorare. giiificabantté.
Ingrati enim spes lamquam hibernalis glacies labe- Et qui ante loesieranl, quia non loedebanlur,gràlia's
tcet, el disperieltamquam aqua supervacua. agebant: el ut esset differenlia, donum peïebani.
CAPUT XVII. Propler quod iqitis ardenlem colïiiniiainàïïcem ha-
buerunl ignotoevioe,el solemsine loesùrâboni liospilii
Magna sunt enimjudicia lua, Domine^el inenar- proestilisti.
rabilia verba lua : propter hoc indisciplinala 'animai DigniquidemMi carere luce, et jiaii carc'eremtene-
erraverunl. brarum, qui inclusoscuslodiebanlfilios luos, per quos
Dum enim persuasum habent iniqui posse dominaiti incipiebatincorruplnm legis lumen soecnlodari.
nalioni sancioe, vinculis tenebrarum et longoenoclii; Cum cogitarentjustorum. occidereinfantes, el uûo
compedili, incluti sub lectis, fugitivi perpétua provi- exposilo filio, et liberato, in iraduclionemillorum,
deniioejacuerunt. G ma/titudinemfiliorum abslulisti, et pariter illos perdi-
El dum pillant se latere in obscuris peccalis, lene- disti in aqua valida.
broso oblivionisvelamcntodispersi sunl, pavenleshor- llla enim nox anle cognita est a palribus nostiis,
rende, et cum admiralione nimia perturbati. ut vere teientes quibusjnramentis crediderunt, animoe-
Neque enim quoe conlinebalMot spelunca, sine ti- quiores essenl.
morécuslodiebal: quoniam sonilusdescendenspertur- Susceplaesl aulem a populo iug s<wtiasquidemju-
babal illos, el personoetrisies Mis apparentes pavorem storum, injustorum autem exterminatio.
illis proestabanl. Sicut enim loesistiadveharios, tic el tios provocahs
Et ignis quidem nulla vis polerat illis lumen proe- magnificasti.
bere, necsiderum limpidoeflammoeilluminarepaieront Absconseenim sacrificabantjusti pueri bonprum. et
illam noctem horrendam. _ justitioelegemin concordia disposuerunt : sinvliter el
Apparebalautemillis subitaneusignïs,timoréplenus: bona et mala rëcepturosjuslos, palrum jam décantan-
et timoré perculsi illius, quoenon videbatur, faciei, tes laudes.
oeslimabanldétériora esse, qua videbanlur. Resonabatautem inconveniens inimicorum vox, el
Et magicoearlis appositi eraiit derisus, et sapientioe flebilisaudiebalur planclus ploralorum infaivium.
glorioecorreptiocum conlumelia. Similiaulem poeitaservuscum Dominoaffliciusest,
Illi enim qui promittebanltimorés et pèrturbaliones et popularis homo régi similia passùt.
expellerese ab anima languente, hi cum deritu pleni Similiter ergo omîtesûilo nominemortismorluosha-
timorétanguebant. bébanlinnumerabiles. Nec enim ad sepeliendum vivi
Nam elti nihil Mot ex monstris perlurbabal, trans- n sufficiebant: quoniam uno momenlo, quoe erat proe-
ilu animalium el serpentium sibilatione commoli,ire- clarior hatio illorum; exterminala est.
mebundiperibant : el aerem, quem nulla ralione quis De omnibusenim non credenlespropter » v'eneficia,
effugereposseï, negantes se videre. tune vero primum cuiit fuit exlerminium primégeniio-
Cumsil enim limida nequitia, dal lestimoniumcon- rinn, spoponderùntpopulum Dei esse.
demnaiionis: semper enim proesuntilsoevaper'turbala Cum enim quielum silenlium continetet omnia, et
conscienlia. nox in suo curstimédiumiler haberei:
Nihil enim est timor nisi proditiocogilationisauxi- Oinnipolenssermo tuus,h Domine,exsiliensde coelo
liorutn. a regalibus sedibus, ditrus dèbellatorin rttfedianietitter-
El dum ab intus minor est exspeclatio, majorcm minii terram prosilivit.
computat inscienliamejus causoe, de qua iorineiitum Gladiusacutusinsimulalumimperiumtuumporlàns,
prastat. et stans replevil ohiniamorle, el usgtté aâ coelumùl-
Illi aUtemqui impblenlemvere noctem, et ab infimii lingebat stans in terra.

a Perperam in aliis est libris bénéficia. Est autem editi libri non àgnoscunt : sed neque îri Groecosurit
et Groeceyupp.a.y.iaç. textu, qui lantatli habet, 'o Tr'omodvw.[J.i;
ew ï'ôyht
b Duoistlioecverba, Domine, exsiliens,vettistiores tx Spdvwv|3«<TiÂet«v,
y.,T. ?..
«T:'oùj5«vwv
A2I IN ECCLESIASTICUMJESU FILII SIRACIÎ PROLOGUS. 1 422
Tune contimw visns tomniorum malorum lin-bave-A . gttrabatur, deserviensluis proeceplis,rtt pueri lui eu-
runt illos, et timorés superveneruntinsperati. t stodirentur illoesi.
El alius H alibi projeclus semivivus,propter quam Nam nubes caslra eorum obumbrabal,el ex aqua,
moriebatur, causam demnnsirabal mortis. quoeanle erat, lerra arida apparuit, et in mari Rubro
Visiones enim qua illos turbaverunl, hoecproemo- via sine impedimento, cl campus germinans de pro-
nebant, ne inscii, quare mala paticbantur, périrent. fundo nimio.
Tetigit aulem lune el jusïos lentatio morlis, et corn- Per quem omnis nâlio iransivit; qiioetegebalur tua
molio in eremofada esl mulliludinis : sed non diu per- manu, videnteslua mirabilia et monslra.
mansii ira tua. Tamquam enim equi depaverunt escam, et lamquam
Properans enim homo sine querela deprecari pro agni exsultaverunt, magnificanteste^Domine,qui libe-
populis, proferens servilutis suoe sculum, orationem, rasli illos.
el per incensum deprecationem allegans, reslitit ira, Memoresenim eranl adhuc eorum , quoein incolatu
el finem imposuil neeessitati, oslendensquoniam tuus illorum facla fuerant, quemadmodumpro nationeani-
est fatnulus. malium eduxil terra muscas , el pro piscibuseructavil
Vieil aulem turbas, non in virlute corporis, nec ar- fluviusmultiiudjnem ranarum.
maturoepoteniia, sed verboillum, qui se vexabat, svb- Novissimeautem videruntnovam crealuram avium ,
jeci!,juramenta parenlum, et leslamentumcommémo- cum adducti concupiscenliaposlulàverunt escas epula-
rons. lionis.
Cum enim jam acervalim cecidissent super atler- In allociilioneenini desiderii, ascendit illis de mari
utrum morlui, intersiitit, el amputavit impetum, el di- "p oriygomelra: el vexationespeccaloribussupervenerunt,
visit illam, quoead vivosducebat, viam. non sine Mis, quoe anle facla eranl, argumentisper
In vesteenim poderis.quam habebat, lotus eral orbis vimSfutminum: juste enim paliebantur secundumsuas
terrarum : el parenlum maijnuliain quatuor ordinibttt nequilias.
tapidum eranl sculpta, et magnificenlialua in diade- Elenim detestabilioreminliospitalilaleminsliluerunl :
male capitis iiluts sculpta erat. alii quidem ignolos non recipiebaittadvenus , alii au-
His aulem cessil qui exterininabal, et hoecextiïnuit ; lem bonoshospilesin servilulem redigebant.
erat enim sola lentatio iroe suffteiens. El non solum hoec, sed el alius quidam respeclus
illorum erat : quoniam inviti recipiebani exlraneos.
CAPUT XIX. Qui aulem cum loelilia receperunt hos, qui eisdem
usi eranl justitiis, soevissimisafflixerunt doloribus.
Percussi sunl aulem cacilaie : sicul illi in fvribus
Impiis autem usque in novissimumsine misericordia justi, cum subilaneis cooperliessent tenebris, unusquis-
ira bsupervenil. Proesciebaienim et futura iltarum. que transitum oslii sui quoerebal.
Quoniam cum ut
ipsi permisissenl se educerent, el In se enim elcmentadum converlunlur, sicul in or-
cum magna solliciiiidine permisissentMot, conseque- gano qualitatis sonus immuialur, et omniasuum sonmn
baniur illos poenilenliaacti. cusiodiunt: unde oeslimari ex ipso visu cerlo polest.
Adhuc enim inler manus habentes luctum, el déplo- Agrestia enim in aqualica converlebantur: et qua-
rantes ad monumenla mortuorum, aliam sibi assuih- cumqueeranl natanlia, in terram transibant.
pseruul cogilatioueminscientioe: et quos voyantespro- Ignis in aqua valebat supra suant virlulem, el aqua
jeceranl, hos tamquamfugitivot persequebantur. |C naluroeobliviscebalnr.
Ducebatenim illos ad hune finem aigna nécessitas, exslmguentis
Flammoe econlrario corruplibilium animalium non
et horum qua acciderant commemoralioneinnmitie- vexaverunt carnes coambulantium, nec dissolvebant
bant, ut quoedeerant lormentis, replerel punilio. quoe facile dissolvebatursicut glacies, boitant
Et populusquidem luns mirabititer transirel, Miau- illam, escam. In omnibus enim magnificastipopulum luum ,
lent novam morleminvenirent. Domine, et hônorasti, el non despexisii, in omni tem-
Omnisenim crealura ad tuum genus ab initio refi- pore, in omni loco assistent cit.

Explicit liber Sapientioe.

a lia habel et Groecus XXkaxji' Laiini autem libri b Addunl edili quidam libri tua, quod cl Groecus
plerique, ibi: lexius pronomen lacet.

IN EGGLESIASTIGUM JESU FILII SIRACH PROLOGUS.

Multorum nobix, et magnorum per Legem; et Pro- D posilione. Nam deficiunt verba Hebraica, quando fne-
plietas, aliosquequi sècult sunl illos, sapienlia demon- rint translata ad alteram linguam. Non autem solum
slrata est : in quibusoportet laudare Israël dociriiioecl hoec,sed el ipsa Lex, el Prophetoe,coeteraquealiorum
sapientioecausa : quia non solum ipsos loquentesne- librorum, non parvam habent differeniiam,quando in-
cesseest esse peritos ; sed eliam exlraneos poste et di- ter se dicunlur. Nam in oclavoet irigesimo anno lem-
cenles [Al. discentés];et scribenies doctissimos fieri. poribus PtolemoeiEvergelisrégis, postquam perveni in
Avusm'eusJésus, postquamse amplius dédit ad diïi- Mgyplum: et cum mullum temporis ibi fuissent, in-
gentiam lectioràsLegis, el Prophetarum, el aliorum li- veni ibi libros reliclos, non parvoe,neque contemneudoe
brorum, qui nobis a parentibut noslris Iradili sunt : doclrinoe.Ilaque bonum et neçessarium putavi el ipse
volait et ipse scribere aliquidhorum, quoead doctrinam aliquam addere diligenliam et labqrem interpretandi
et sapienliam pertinent:ut desideranlesdiscere, et illo- librumisluni: etmulla vigilia attuli doclrinam in Spatio
rum periti facli, magis inagisque attendant animo , el lemporisadilla, quoeadfiiièmducunt,librumislumdare,
confirmenlur ad legitimamvitam. Horlor ilaque venire el Mis qui volunt animum intendere, el discere quem-
vos cum benevolenlia,et attention studio lediohem fa- admodum oporïeal inslituere mores, qui secundum
cere, et veniam haberein illis, in quibus videmurse- legem Domini proposuerint [Al. proposuerunt] vitam
quentesimaginem sapientioedeficerc in verborumcom- agere.
423 ' S. HIERONYMID1V1NAB1BLIOT1IGCA. 424

INCIPIT

LIBER ECGLESIASTICI.
\~ >
CAPUT PRIMUM. A Fidet et mansueludo, et adimplebit Ihesaurosillius.
Ne sis incredibilis limori Domini, et ne accesseris
Omnis sapienlia a Domino Deo est, et cum Mo fuit,• ad illum duplici corde.
semper et est ante oevum. Ne fueris hypocrita in conspeclu hominum, et non
Arenam maris, et pluvioegullas, et dies soeculiquis scandalizerisin labiis luis.
dinumeravit ? Altitudinem coeli, el latitudinem terroe, Attende in illis, ne forte cadat, el adducas animoe
el profundumabyssiquis dimensusest ? tuoeinhonoralionem.
Sapienliam Dei proecedentemomnia quis investiga- Et revelet Deus absconsa lua, et in medio Synago-
vit ? Prior omnium creata est sapienlia, et intellectus goeelidal le.
prudenlioeab oevo. Quoniam acccssisli maligne ad Dominum, el cor
Fons sapientioeverbum Dei in excelsis, et ingressus tuum plénumest dolo et fallacia.
illius mandala oeterna.
Radix sapientioecui revelala est , el aslulias illius CAPUT H.
quisagnovit? Fili accedens ad servitutem Dei, sia in justifia, et
Disciplina sapientioecui revelala esl, et manifestaia?
el mulliplicationemingressus illius quis intcllexit? timoré, et proepara animam luam ad tentalionem.
Unus est allissimus Creator omnipotent, el Rex po- Déprime cor luum, el susline : inclina aurem luam,
lens, el meluendusnimis, sedens super thronum illius et suscipe verba intellectus : et ne festines in tempore
et dominonsDeus. obduclionis.
Ipsecreavit illam in Spirilu sancto, et vidit, et di- Susline sustenlationesDei : conjungereDeo, et sus-
numeravit, et mensus est. B tine, ut crescat in novissimavita lua.
Et effudit illam super omnia opéra sua, cl super Omne quod libi applicilum fuerit, accipe, el in do-
omnem carnem secundum dalum suum , et proebuit lore susline, et in humilitaletua patientiam habe.
Main diligentibusse. Quoniam in igné probatur aurum el argentum, ho-
Timor Domini gloria, et gloriatio , et loetitia,el co- mmesvero recepiibilesin caminohumiliationis.
rona exsultalionis. Crede Deo, et recuperabit le : et dirige viam luam,
Timor Domini deledabit cor, et dabit loetitiam, el et spera in illum. Serva timorem illius, et in Mo ve-
gandium, et longiludinem dierum. tera'sce.
Timenti Dominum bene eril in extremis, el in die MeluenlesDominum suslineie misericordiam ejus,
defunclionis suoebenedicelur. et non deflectalisab Mo, ne cadalis.
Dileclio Dei honorabilis sapienlia. Qui timetis Dominum, crédite Mi : et non evacua-
Quibusaulem appartient in visu,diligunt eam in vi- bilur mercesveslra.
sione, el in agnitionc magnalium suorum. Qui timetisDominum, sperate in illum : et in oblec-
Initium iapienlioe,limor Domini, et cum fidelibnt taiionemveniet vobismitericordia.
in vulvaconcrealusest, cum eleclisfeminis graditur, et', Qui timetis Dominum diligite illum, et illttmina-
cum justis el fidelibusagnosciliir. buntur corda^eslra.
Timor Domini, scienlioereligiosilas. Respicite, filii, nationes hominum : et tcilote, quia
Religiositas custodiet, el justificabil cor, jucundila- nullus speravit in Domino, el confususest.
lem alquegaudium dabit. Quis enim permansit in mandalis ejitsr et dereliclus
Timenti Dominumbene eril, cl in diebus consum- „*-'esl?aut quis invocavileum, el despexit illum?
mationis illius benedicelur. Quoniam pius et misericorsest Deus, et remillel in
Plenitudo sapientioeest timere Deum,et plenitudo a die tribulationis peccata : et protector est omnibusex-
fructibus illius. quirentibut se in veritate.
Omnemdomum illius implebit a generationibus,et Voeduplici corde, et labiis scelestis, el manibusma-
receptacula a thesaurisillius. lefacientibus,et peccaloriterram ingrédient!duabusviis.
Corona sapientioe limor Domini, replent pacem el, Voedissolutis corde, qui non credunl Deo : et ideo
salulis fruclum. non prolegentur ab eo.
- Et Voehis qui perdiderunt sustinentiam, el qui dereli-
vidit, et dinumeravit eam : utraque aulem sunt,
dona Dei. querunt vias reclas, et diverlerunt in vias pravas.
Scienliam, et inlelleclum prudenlioesapientia corn- Et quid facient, cuminspicere coeperilDominus?
purlielur : el gloriam tenenlium se exaltai.f. Qui liment Dominum,non erunt incredibiles verbo
Radix sapientioe esl timere Dominum : el rami il- illius : el qui diligunl illum, conservabuntviamillius.
lius lougoevi. Qui liment Dominum, inquirenl quoe beneplacita
In thesauris sapientioeintellectus, et scientia reli- sunt ei : et qui diligunl eum, replebunlur lege ipsius.
giositas : exsecratioautem peccaloribussapienlia. Qui liment Dominum, proeparabuntcorda sua; et in
Timor Dominiexpellit peccatum. conspectuillius sanclificabunlanimassuas.
Nam qui sine timoré est, non poterit justificari : ira- Qui liment Dominum, custodiuntmandata illius, et
cundia enim animositalis illius stibversioillius esl. patientiam habebunl usque ad inspeclionemillius.
Usque in tempus suslinebit paliens, et postea reddi-' Dicenles : Si poenilenliamnon egerimut, incidemut
liojucundilaiis. J) in manut Domini, et nonin manus hominum.
Ronuftentut usquein tempusabscondetverbaillius,' Secundumenim magnitudinemiptiut, tic et miseri-
el labia mullorumenarrabunt tentum Miut. cordia illius cum ipto est.
In thesauris sapientia significatiodisciplina :
Exsecratio autem peccatori, cullura Dei. CAPUT III.
Fili concupiscenssapienliam, conservajuslitiam, et( Filii sapientioe,ecclesiajustorum : el nalio illorum,
Deus proebebitillam tibi : obedienliaet dileclio.
Sapientia enim el disciplina timor Domini : et quod4 Judicium palris audite, filii; et tic facile, ut salvi
beneplacitum est illi : sitis.
 423 LIBER ECCLESIASTICI. 426
Deus enim Itonoravit patrem in filiis : et judicium A Cor inopis ne afflixeris, et non protrahas datum an-
matris'exquirens, firmavitin filios. gustianti.
Qui diligil Deum, exorabitpro peccalis, el conline- Rogalionemcontribulaiine abjicias : el non averlas
bit se ab illis, et in oralione dierumexaudielur. faciem tuam ab egeno.
El sicut qui thesaurizal, ita et qui honorificatma- Ab inope ne avortas oculos luos propter iram; et
trem suam. non relinquas quarenlibiis libi rétro matedicere.
Qui honorai patrem suum, jucundabilur in filiis : et Maledicentisenim libi in amaritudineanimoeexau-
in die oralionissua exaudielur. dielur deprecatioillius : exaudietaulemeum, qui fecit
Qui honorai patrem suum, vita vivet longiore: et illum.
qui obedit palri, refrigerabil malrent. Congregationipauperum affabilem te facile, el
Qui timet Dominum,honorai parentes, et quasi do- presbylerohumilia animam tuant, et magnaio humilia
minasserviethis qui se genuerunl. caput luum.
In opère el sermone, et omni palientia honora pa- Déclina pauperi sine irislilia aurem tuam, et redde
trem tuum, debitumluum, et responde illi pacifica in mansue-
Ut superveniallibi benediclioab eo, et benediclio tudine.
illius in novissimomaneat. Libéra eum qui injuriant patitur de manu superbi :
Benedicliopalris firmat domot filiorum : maledictio el non acide feras in anima lua.
aulem malrit eradicat fundamenta. In judicando esto pupillismisericorsul paler, el pro
Ne glorieris in conlumeliapalris lui : non enim est viro mairi illorum :
tibi gloria, ejus confusio. „ Et eris lu velut filius Altissimi obediens, et misere-
Gloria enim hominis ex honore palris sui, el dede- bilur lui magis quam mater.
cus filii pater sine honore. Sapienlia filiis suisvitaminspirât, el suscipitinqui-
Fili, suscipe teneclam palris tui, et non conlrisles rentes se, et proeibilin via justitioe.
eum in vita illius. Et qui illam diligil, diligit vilain: et qui vigilaverint
Et si defecerilsensu, veniantda, et ne spernas eum ad illam, complecienlurplacoremejus.
in virlutetua : eleemosynaenimpalris nonerit in obli- Qui tenuerint illam, vitam lioeredilabunt: el quo
vione. inlroibit, benedicetDeus.
Nam pro peccatomalris restitueturtibi bonum. Qui serviunt ei, obsequenleserunl sanclo : et eos
El in justilia oedificabiturtibi, et in die tribulationis qui diligunl illam, diligit Deus.
commemorabiturtui : et sicul in serenoglacies, solven- Qui audit illam, judicabit gentes: et qui inluelur
tur peccatalua. illam, permanebil confideiis.
Quam maloefamoeest, qui derelinquit patrem : et Si credideril ei, hoeredilabilillam, et erunl in con-
[Al. tac. et] esl mulediclusa Deo, qui exaspérât ma- firmaiionecrealuroeillius :
trtm. Quoniamin tenlationeambulat cum eo, et in primit
Fili, in mansuetudine opéra lua perfice, et super eligit eum.
hominumgloriam diligeris. Timorem et metum, et probationem inducel super
Quanlo magnus es, humilia le in omnibus, elcpram illum : et cruciabil illum in tribulationedocirinoesuoe,
Deo inventesgratiam : donectentet eumin cogiiationibussuis, et credat animoe
Quoniam magna potentia Dei solius, el ab humili- illius.
bus honoralur. iC Et firmabil illum, et iter adducetdireclumad illum,
Altiora te ne quoesieris,el forliora le ne scrutatus et loetificabitillum.
fueris : sed quoeproecepiltibi Deus, Ma cogita semper, Et denudabitabsconsasua Mi, el thesaurizabilsuper
el in pluribus operibusejus ne fueris curiosus. illum scienliamel inlelleclumjuslilioe.
Non est enim libi necessariumea, quoeabscondilo Si aulem oberraverit, derelinquet eum, et tradet
sunt, videreoculis luis. eum in manus inimicisui.
In supervacnisrébus noli scrutari mullipliciter, el Fili, conservatempus, et devila à malo.
in pluribus operibusejus non eris curiosus. Pro anima lua ne confundaris dicere verum.
Plurima enim super sensumhominum oslensasunt Est enim [Al. eliam] confusio adducens peccalum,
tibi. et est confusioadducens gloriam et gratiam.
Multos quoque supplanlavil suspicio illorum, el in Ne accipias faciem adversus faciem luam, nec ad-
vanilale delinuit sensusillorum. versus animam tuam mendacium.
Cor durum habebitmaie in novissimo: el qui amal Ne reverearisproximumluum in casu suo :
periculum,in Mo peribit. Necretineasverbumin temporesalulis. Non abscon-
Cor ingrediens duas vias non habebitsuccessus,el das sapienliam tuam in décore suo.
pravus corde in illis scandalizabilur. In lingua enim sapienlia dignoscïlur: el sensus , et
Cor nequamgravabilur in doloribus,el peccator ad- scientia, et doclrina in verbo sensati, et firmamentum
jiciet ad peccandum. in operibusjustitioe.
Synagoga superborumnon erit sanilas : frutex enim Non contradicas verbo veritalis ullo modo, et de
peccati radicabilurin illis, el non intelligelur. j v mendacioinerudilionisluoe confundere.
Cor sapienlisintelligilur in sapientia, el auris bona Non confundarisconfileri peccata tua, et ne subji-
audiet cum omniconcupiscentiasapienliam. cias le omnihominipro peccato.
Sapiens cor et inleUigibile absiinebkse a peccalis, Noli resistere contra faciem potenlis, nec coneris
el in operibusjustilia a successushabebit. contra ictum fluvii.
Ignem ardenlem exslinguit aqua, el eleemosynare- Pro juslilia agonizare pro anima tua, el usque ad
sislil peccalis. morlemcerla pro juslilia, el Deus expugnabil pro le
Et Deus prospeclor esl ejus qui reddit gratiam : inimicosluos.
meminitejus in posterum,el in tempore casus sui in- Noli cilalus essein lingua lua, el inutilis, et remit-
venietfirmamentum. sus in operibustuis.
CAPUT IV. Noli essesicul leoin domo tua, evertensdomeslicos
luos, et opprimenssubjedos tibi.
Fili, eleemosynampauperis ne defraudes, et oculos dandumcollecta. Non sit porrecta manus tua ad accipiendmn,et ad
tuos ne transvertasa paupere.
Animamesurienlemne despexeris: et non exaspères CAPUT V.
pauperemin inopia sua. Noli attenderead possessionesiniquat, el ne dixeris;

a Proeferunt alii libri accessus.

PATROI.. XXIX.
427 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 428
Esl mihi suffxcientvita : nihil enim proderil in temporeA } Quasi is qui] arai, et teminat, accédéad eam, et
vindicloeel obduclionis. tusline bonos fruclus illius.
Ne sequarisin fortiludine lua concupiscenliamcor- In opère enim ipsius exignum laborabis; el cito edes
dis lui : de generalionibusillius.
El ne dixeris: Quomodopolui? aut quis metubjiciet Quam aipera esl niinium sapientia in dociis homi-
provter facla mea? Deusenim vindicansvindicabit. nibus, el non permanebilin Ma excors.
Ne dixeris : Peccavi, el quid mihi accidit triste? Quasi lapiiiis virlus probalio erit in Mis, et nonde-
Allissimusenim esl paliens redditoi\ morabunturprojicere illam.
De propitiato peccato noli esse sine metu, neque Sapientia enim doclrinoesecundumnomenesl ejus,
adjiciat peccalumsuper peccalum. et non esl multis manifesta : quibusautem cognitaest,
El ne dicas: MiseratioDomini magna esl , mullilu- permanet usque ad conspeelumDei.
dinis peccatorum meorummiserebilur. Audi, fili, et accipe consiliumintellectus,et ne abji-
Misericordiaenim, el ira ab Mo cito proximant, et cias consiliummeum:
in peccatoresrespicit ira illius. Injice pedem lûum in compedesillius, el in torques
Non lardes convertiad Dominum, et ne différas de illius collumluum.
die in diem. Subjicehumerumtuum, et porta illam, et ne acedic-
Subitoenim vénielira illiutf el in temporevindicloe ris vinculis ejus.
disperdet te. In omni animo luo accèdead illam, et in omni vir-
Noli anxius essein diviliisinjuslt's: non enim pro- lute tua conservavias ejus.
derunl libi in die obduclionisel vindicta?. ni Invesliga illam, et manifestabilurtibi, et conlinens
Non ventiles le in omnem ventum, el non eas in faclus ne derelinquaseam.
omnemviam : sic enim omnis peccalor probatur in In novissimisenim inveniesrequiemin ea, et con-
duplici lingua. verteiur libi in oblectaiionem.
Esto firmits in ViaDomini, et in verilatesensus lui, Et erunt tibi compedesejus in protedionemforlitu-
et scientia: et prosequalur le verbumpacis et justitioe. dinis, el bases virlulis, et torquesillius in stolam glo-
Esto mantuelut ad audiendamverbum,ul intetligas: rioe.
et cum sapienlia proferas responsumverunti Décor enim viloeest in Ma <••vincula illius alliga-
Si esl tibi intellectus,respondeproximo: sin aulem, tura salutaris.
sil manuslua super os luum, ne capiaris in verboin- Stolam glorioeindues eam, el coronam gratulationis
disciplinalo,el confundaris. superponeslibi.
Honorel gloria in sermonesensali, lingua vero im- Fili, si attenderis mihi, ditees : et si accommodaver
prudenlis subversioest ipsius. ris animum luum, sapienseris.
Non appellerissusurro, et lingua tua ne capiaris, elI Si inclinaverisaurem tuam, exeipiesdoctrinam : et
confundaris. si dilexeris audire, sapiens eris.
Super furent enim est confusio et poenitenlia,el de- In mullitudinepresbylerorumprudentiumtla, el sa-
notatio pessima super bilinguem: susurralori aulemi pientioeillorum ex corde conjungere,ni omnemnarra-
odium, et inimicilia, et contumelia. tionemDei possisaudire, et proverbiataudis non effu-
Juslifica pusillum, el magnum simililer. gianl a le.
Et si viderit sensalum, evigila ad eum : et gradut
CAPUT VI. G osliorumilliut exterat pes tuus.
Noli fieri pro amico inimicus proximo: imprope- Cogitatum tuumItabein proecepliiDei, el in manda-
rium enimcl conlum'eliammalus Itoeredilabil,et omnis s <isillius maximeassiduus esto : et ipse dabit tibi cor,
peccalorinvidus et bilinguis. et concupiscentiasapientioedabitur libi.
Non te exlollasin cogitationeanimoetuoevelut tau-
rus : ne forte elidalur virlus lua per stultiliam.
El folia lua comedal, el fruclus luos perdal, et re- CAPUT VIL
linquarisvelul lignum aridum in eremo.
Anima enim nefluamdisperdet qui se habet, et ini Noli facere mala, el non te appréhendent.
gaudium inimicis dat illum, el deducel in sortent im- Discedeab iniquo, el déficientmala abs te.
plorum. Fili, non seminesmala in sulcis injustilioe,et non
Verbumdulce multiplicat amicos, el miligal inimi- mêles ea in sepluplum.
cos: et lingua eucharis in bonohomineabundat. Noli quoererea domino ducatum, neque a rege ca-
Multi pacifie!tint tibi, et consiliarius sil tibi unuss thedram honoris.
de mille. Non le justifiées ante Deum,quoniamagnitor cordis
Si possidesamicum, in tentationepossideeum, et nee ipse est : et pênesregem noli velle videri sapiens.
facile credasei. Noli quoererefieri judex, nisi valeasvirtute irrum-
Esl enim amicus secundumtempussuumel non per- pere iniquilates: ne forte exlimescasfaciempotenlis, et
mmebil in die tribulationis. ponas scandalumin oequitaletua.
Et est amicusqui convetiilur ad inimiciliam: et est \l p. Non peccesin mullitudinemcivilalis: nec le immil-
amicus qui odium et rixam, et conviciadenudabil. las in populum :
Est aillentamicussocius mensoe: el non permanebil i Neque alliges dupliciapeccata: nec enimin uno eris
in die necessitalis. immunis.
Amicussi permanserilfixas, erit tibi quati cooequalis,
:, Noli esse pusillanimisin animotuo.
el in domesticisluis fiducialiter aget. Exorare, el facereeleemosynamne despicias.
: Si humiliaverilse contra le, et a facie lua abscon- i- Ne dicas : In mulliludinemunerummeorumrespi-
deril se, unanimemhabebisamiciliambonam. ciet Deus, et afférente me Deo allissimo, mimera mea
Abinimicisluis separare, et ab amicisluis attende. suscipiel.
Amicusfidelis, protectio fortis : qui aulem invenit it Non irrideas hominem in amaritudine ànipia : esl
illum, invenitlltesaurum. enim qui humiliât, et exaltât, circumspeclorDeus.
Amicofideli nulla esl comparalio, et non est digna a Noliarare mendaciuihàdvefsiisfralrem tuum : neque
ponderalioauri et argent! contra bonilatemfideiillius. in amicumsimiliter facias.
Amicusfidelis, medicamentumviloeel immorlalita- Noli velle mentiri omnem mëndacium : astiduitat
tis : el qui meluunlDominum,invenientillum. enim illius non est bona.
Qui limet Deum, oequehabebit amiciliambonam : Noli verbosusessein mullitudine presbylerorum,el
quoniamsecundumillum erit amicusillius. non itères verbumin oralione lUa.
Fili, a juvenlule lua excipe doctrinam, el usque adi Non oderislaboriota opéra, et rusticalionemcrealam
canos inveniessapienliam. ab Allissimo.
429 LIBER EOGLESlASTlCL 430
Non te réputés in mullitudine a inditciplinatorum. A Quoniam ab ipsis discës intellectum; et ih tempore
Memellloira, quoniam non tardabïl. necessitalisdare responsum.
Humilia valde spiritum luum : quoniam vindicta Non incendascarbonespeccatorumarguent eos-,et ne
carnis impii, ignis et vermis. incehdaris flamma ignis peccatorumillorum.
Noli pravaricari in amicum pecuniam differentem, Ne conira faciem stes conlumeliosi;ne sedëal quasi
neque fralrem cltarissiniumauro spreveris. insidialor ori tuo.
Noli discederea muliere sensata et bona, quam sor- Noli fenerari homini fortiori te : quod si fenerave-
litus es in timoré Domini : gr'alia enim verecundioeil- ris, quasi perditum habe.
lius super aurum. Non spondeas super virlulem tuant : quod si spo-
Non loedasservum in veritate operantem, nequemer- ponderis, quasi resliluenscogita.
cenarium danlem animam suam. Non judices contra judicem : quoniam secundum
Servus sensatus sil tibi diledus quasi 'anima tua : quod juslum est, judicat.
non defraudesillum liberlute, nequeinopemderelinquas Cumaudace non eas in via, ne forte grave! mala sua
illum. in le : ipse enim secundumvoluntalemsuam vadit, et
Pecora libi sunt ? attende illis : et si sunt utilia, per- simul cum stullitia illius peries.
sévèrentapud le. Cum iracundo non faciès | Al. facias] rixàm, el cum
Filii tibi sunl ? erudi Mot, el curva Mot a pueritia audace non eas in desertum: quoniam quasi nihil est
illorum. anleillum sanguis, et ubi non esl adjulorium>,elidet le.
Filioe libi sunl? terva corpus illarum, el non oslen- Cum faluis consiliumnon habeas: non enim pOVerunl
das hilarem faciem luam ad Mas. _ diligere, nisi quoeeis placent.
Trade filiain, el grande opus feceris : el hominisen- " Coram exlraneone facias consilium: nescisenimquid
sato da illam. pariet.
Mulier si esl tibi secundumanimam tuam, non pro- Non omni homini cor tttum manifestes: ne forte in-
jicias illam : el odibili non credat te. In loto corde férai libi gratiam faltam, el convicieturlibi.
tuo
Honora patrem luum, et gemilus mairit tua ne obli- CAPUT IX.
viscaris. Non zèles mulieremsinus lui, ne oslendal super te
Mémentoquoniam nisi per illos natus non fuisses : malitiam doclrinoenequam.
et rétribue Mis, quomodoel illi libi. Non des mulieri potestatemanimoeluoe,ne ingredia-
In iota anima tua lime Dominum, et sacerdotesillius: tur in virlulem luam, el confundaris.
sanctifica. Ne respicias mulierem mutlivotam: né forte incidas
In omni virlule lua dilige eum qui te fecit : et mini- in laqueos illius.
tlros ejus ne derelinquas. Cum saltatrice ne assiduus sis : nec audiaSillam, ne
Honora Deum ex toia anima tua , et honorificasa- forte pereas in efficacia illius.
cerdotes, el propurga te cum brachiis. Virginem ne conspicias, ne forte scahdalizeris in
Da illis purtem, sicut mandatum est libi, primilia- décoreillius.
rum et purgationis : et de negligenlia tua purga le cumi Ne des fornicariis animam tuam in ullo ; ne perdas
paucis. te, et hoeredilalemtuam.
Datunt brachiorum tuorum el sacrificiumsantifica- Noli circumspicere in vicis civilalis, ne oberraveris
tionis offeres Domino, el initia sanctorum. G in plaleis illius.
El pauperi porrige manum tuam, ut perficiatur pro- Avertefaciem tuam a muliere compta, et ne circum-
pilialio, et benedicliotua. spicias speciemalienam.
Gralia dali in conspectu omnis vivenlis, el mortue) Propter speciemmulieris mulii perierunt : el ex hoc
non prohibeasgratiam. concupiscentiaquasi ignis extirdescit.
Non desis ploraniibus in consolalione, et cum lugen- Omnis mulier, quoeest fornicaria, qUàsistercusin via
libus ambula. cot\culcabilur.
Non le pigeât visitareinfirmum; ex his enim in di- Speciem mulieris alienoe mulli admirali; reprobi
leelione firmaberis. facti sunt : colloquiumenim illius quasi ignis exarde-
In omnibusoperibustuis memorarenovissimalua, elt scit.
in oelernumnon peccabis. Cumaliéna muliere ne sedeas omnino, nec accumbas
CAPUT VIII. cum ea super cubitum.
Et non alterceris cùm Ma in vino, ne forte declinet
Non litiges cum homine patente, ne forte incidasint cor tuum in illam, el sanguine tuo laboris in perdi-
manus illius. tionem.
Non coniendascum viro locuplele, ne forte conira le} Ne derelinquas amicum anliquum: novusenim non
constituai litem libi. erit similisilli.
Multos enim perdidit aurum et argentum, et usqueaut Vinum novum, amicus novus : veterascèt, et cum
cor regum extendit, et convertit. suavitate bibesillud.
Non litiges cum homine linguato, et non tîntes ini „ Non zèles gloriam, et opespeccatoris.:non enim scis
ignem [Al. igné] illius ligna. quoefutura sit illius subversio.
Non communiceshomini indocto, ne maie de proge- Non placeat tibi injuria injustorum, scient quoniam
nie lua loqualur. usque ad inferot non placebil impius.
Ne despicias hominemavertenlemse a peccato, ne- Longe abeslo ab homine potestatem habenté occi-
que iinproperesei : mémentoquoniam omîtesin corre- dendi, el non sUspicaberistimoremmortis.
ptione sumus. Et si accesserisad illum, noli aliquid tommitlere,
Ne spernas hominemin sua senectule : etenim eit ne forte auferal vitam tuam.
nobissenescunl. Communionemmorlis scito : quoniam in medio la-
Noli de mortun inimico luo gaudere : sciensquonianit queorum ingredieris, et super dolentium arma ambu-
omnes morimur, el in gaudium noluimusvenire. labis.
Ne despiciasnarralionempresbylerorumsapientium., Secundum virlùtëmluam cave te a pîoximô tuo, et
et in proverbiiseorum conversare. cum sapienlibuset prudentibus tlractà.
Ab ipsis enim disces sapienliam, et doctrinaminlel Viri justi sinl tibi convive; el in timoré Dei sit tibi
leclus, el servire magnatis sine querela. glorialio,
Non le proetereat narralio seniorum : ipsi enim di'.- Et in sensu sit tibi cogilalusDei, el omnis enar'ralio
dicerunl a palribus suis : toia in proeceplisAltissimi.
a Hentenii codices editi, disciplinalorum : refraganlibus reclo sensu, Groeeoque ipso (ètlu
âp\«prt)lâv.
 "
431 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 452
In manu arlificum opéra laudabunlur, et princepsA Pauper glorialur per disciplinamet timoremsuum :
populi in sapientia serntonissui : in sensu vero senio- et esthomo quihonorificalurproptersubstantiamsuam.
rum verbum. Qui autem glorialur in paupertale, quanlo magisin
Terribilis esl in civitate sua homo linguosus: el le- subslantia! el qui glorialur in subslantia, pauperlatem
merariut in verbosuo odibiliserit. vereatur.
CAPUT XL
CAPUT X.
Sapientia humiliali exaltabit [Al. exaltavit] caput
Judex sapiens judicabit populum suum, et princi- illius, et in medio magnatorumconsedereillum faciet.
patus sensati stabilis erit. Non laudes virumin specie sua, nequespernas ho-
Secundumjudicem populi, sic et minislri ejus : et minemin visu suo.
quatis reclor est civitalis, laies et inhabitanlesin ea. Brevis in volalilibusesl apis, el initium dulcoris
Rex insipiens perdet populum suum : et civitates habel fruclus illius.
inhabitabuntur per sensum polentium. In veslilu ne glorieris umquam, nec in die honoris
In manu Dei poteslas lerroe: et ulilem reclorem lui extotlaris : quoniam mirabilia opéra Altissimi so-
sutcitabil in tempus super illam. lius : et gloriosa, et absconsa, el invisa opéra illius.
In manu Dei prosperitas hominis : el super faciem Mulli tyranni sederunt in throno, et insuspicabilis
scriboeimponet honorentsuum. porlavit diadema.
Omnis injuria proximi ne memineris, et nihil agas Mulli poientes oppressi sunt valide, el gloriositra-
in operibus injurioe. n diti sunt in manus allerorum.
Odibiliscoram Deo esl et hominibus superbia : el Priusquam interroges, ne vitupères quemquam: et
exsecrabilisomnisiniquitasgenlium. cum interrogaveris,corripe juste.
Regnuma génie in gentem transferlur [Al. transfe- Priusquam audias, ne respondeasverbum, el in me-
retur] propler injuslitias, et injurias, et contumelias, dio sermonumneleadjicias loqui.
et diversosdolos. De ea re, quoe non molestât, ne cerleris : et in ju-
Avaro autem nihil est sceleslius. Quid superbil lerra dicio peccanliumne consistas.
et cinis ? Fili, ne in multis sinl aclus lui : el si dives fue-
Nihil esl iniquius quant amare pecuniam : hic enim ris, non eris immunis a deliclo : si enim seculus
et animam suant vénalehabet : quoniam in vila sua fueris, non appréhendes: et non effugies,si proecucur-
projecit intima sua. brevis vita. reris.
Omnis potentalus Languor prolixior Est homotaborans, et feslinans, el dolens impius, et
gravât medicum. lanto magis non abundabil.
Brevem languorem proecidit medicus : sic el rex Esl homomarcidus egensrecuperalione,plus défi-
hodie esl, el crus morielur. cient virlute, et abundans paupertale.
Cum enim morietur homo, hoereditabilserpentes, el El oculus Dei respexit illum in bono, et erexil eum
beslias, et vernies. ab humilitaleipsius, el exaltavit caput ejus : et mirali
Initium superbia hominis, apostatare a Deo. sunl in Mo multi, el honoraveruntDeum.
Quoniamab eo, qui fecilillum, recessil cor ejus : Bona et mala, vita et mors, paupertas et honestas a
quoniam initium omnis peccali esl superbia : qui le- Deo sunt.
nuerit illam, adimplebilur maledictis, et subverteteum C Sapienlia et disciplina, et scientia legis apud Deum.
in finem. Dileclio, et vioebonoriimapud ipsum.
Propterea exhonoravil Dominusconvenlusmalorum, Error el tenebroe peccaloribusconcreàla sunt : qui
et destruxit eos usquein finem. autem exsullant in malis, consenescuntin malo.
Sedesducum superborumdestruxit Deus, et sedere DalioDei permanetjuslis, el profectusillius succes-
fecit mites pro eis. sus habebitin oelernum.
Radiées gentiumsuperbarum arefecitDeus, et plan- Est qui locuplelatur parce agendo, et hoecest pars
lavil humiles ex ipsis genlibus. mercedisillius,
Terras gentium everlit Dominus, et perdidit eas In eo quod dicit : Inveni requiem mihi, et nunc
usque ad fundainenlum. manducabode bonismeis solus :
Arefecitex ipsis, el disperdidil eot, et cessarefecit Et nescilquod tempus proeleriet, el mors appropin-
memoriam eorum a terra. quet, el relinquat omnia aliis, et morietur.
Memoriam superborum perdidit Deus; et reliquil Sla in teslamenlotuo, et in Mo colloquere, et in
memoriamhumiliumsensu. opère mandalorumtuorumveterasce.
Non esl creata hominibussuperbia: nequeiracundia Ne manserisin operibus peccatorum.
nalioni mulierum. Confideaulemin Deo, et mane in loco luo.
Semen hominumhonorabitur hoc, quod lintelDeum: Facile est enim in oculis Dei subito honeslare pau-
semenaulem hocexhonorabilur,quod proeteritmandala perem.
Domini. BenediclioDei in mercedemjusli feslinat, et in hora
In medio fralrum reclor illorum in honore: el qui j. velociprocessusillius fructifical.
liment Dominum, erunt in oculis illius. " Ne dicas : Quid est mihi opus, et quoeerunt mihi ex
Gloria divitum, honoralorum, et pauperum, limor hoc bona ?
Dei est. Ne dicas: Sufficiensmihisum : et quid ex hoc pes-
Noli despicere hominemjuslum pauperem, el noli simabor.
magniftearevirum peccaloremdivilem. In die bonorumne immemorsis malorum: et in die
Magnus, et judex, el polens est in honore : et non malorumne immemorsis bonorum:
est major Mo qui timelDeum. Quoniam facile est coram Deo in die obilus retri-
Servo sensatoUberiservienl: et vir prudens et disci- buereunicuiquesecundumvias suas.
plinais non murmurabit correplus, et inteius non ho- Malitia horoeoblivionemfacil luxurioemagnoe, et
norabitur. in fine hominisdenudalio operumillius.
Noli extollere te in faciendoopère tuo : et noli cun- Ante morlemne laudes hominem quemquam,quo-
clari in temporeangustioe. niam in filiis suis agnosciturvir.
Melior esl quioperalur, et abundal in omnibus,quam Non omnem hominem inducas in domumtuam :
qui glorialur, et egel pane. multoeenimsunt insidioedolosi.
Fili, in mansueludineserva animam tuam, el da Sicul enim éructant proecordiafetenlium, et sicut
illi honorentsecundummerilum suum. perdix inducitur in caveam,et ut caprea in laqueum:
Peccanlem in animant suam quis justificabil ? et sic et cor superborum: et sicut prospeclor videns ca-
quis honorifteabitexhonoranlemanimamsuam ? sitm proximi sui.
433 LIBER ECCLESIASTICI. 434
Bona enimin mala convenais, insidiàtur, et in ele- A Noli esse humilisin sapientia lua, ne humilialus in
clis imponelmaculant. stullitiam seducaris.
A scintillauna augelur ignis, el ab uno dolosoau- Advocatusa potenliore discede: ex hoc enim magis
getur sanguis? homovero peccalorsanguini insidiàtur. te advocabit.
Attende tibia pestifero,fabrical enimmala : ne forte Ne improbus sis, ne impingaris : et ne longe sis ab
inducal super te subsannationemin perpetuum. eo, ne eas in oblivionem.
Admitte ad le alienigenam,el subverlelte in turbine, Ne relineasex oequoloquicum Mo, nec credas mul-
et abalienabil te a luis propriis. tis verbis illius : ex multa enim loquela tentabit te, et
subridens interrogabit le de absconditisluis.
CAPUT XII. Immitis animus illius conservabitverba tua : et non
Si benefeceris,scito cui feceris ; et eril gratia in bo- parcet de malitia, el de vinculis.
*iis luis multa. Cave tibi, el attende diligenter audilui tuo : quoniam
Benefacjusto, et invenies retribulionem magnant : cum subversionetua ambulas.
el si non ab ipso, cerle a Domino. AudiensveroMa quasi in somnisvide, et vigilabis.
Non est enim ei bene, qui assiduus est in malis, et Omni vita tua dilige Deum, et invoca illum in sa-
eleemosynasnon danli : quoniam et Allissimus odio lute tua.
habel peccatores, et misertus esl poenitentibus. Omneanimal diligit similesibi : sic et omnis homo
Da misericordi, et ne suspiciaspeccalorem: el im- proximum sibi.
piis el peccaloribusreddet vindiclam, cuslodienseos in Omnis caro ad similem sibi conjungelur, el omnis
diem vindicloe. ._ homo simili sui sociabilur.
Da bono, et non receperispeccalorem. " Si communicabillupus agno aliquando, sic peccalor
Benefachumili, el non deaeris impio : prohibe pa- justo.
nes Mi dari, ne in ipsis polenlior te sit. Quoecommunicatio sancto homini ad a canem? aut
Nam duplicia mala inveniesin omnibusbonis, quoe- qua pars divili ad pauperem?
cumque feceris illi : quoniamet Allissimusodio habel Venatioleonis onager in eremo : sic et pascua divi-
peccatores,el impiisreddet vindiclam. lum sunt pauperes.
Non agnoscelurin bonis amicus, el non abscondelur El sicut abominalio est superbo humililas : sic et
in malisinimicus. exsecratio divilis pauper.
In bonisviri, inimiciillius in tristilia : et in malitia Divescommolusconfirmatur ab amicis suis : humi-
illius, amicus agnitus est. lis autem cum ceciderit, expellelur a notis.
Non credas inimicotuo in oeternum: sicut enim oe- . Divili deceptomulli recuperatores: loculus est su-
ramenlum eruginat nequilia illius. perba, et justificaverunt illum.
El si humilialusvadat curvus, adjice animum tuum, Humilis deceplus est, insuper et arguilur : loculus
cl custodi te ab Mo. est sensale, et non esl datus ei locus:
Non statuas illum pênes le, nec sedeat ad dexleram Dives loculus est, el omnes lacuerunt, et verbum il-
tuam, ne forte conversus in locumUuum, inquirat ca- lius usque ad nubes perducent.
tliedram tuam : et in novissimoagnoscas verba mea, Pauper loculus est, et dicunl : Quis est hic? et si
el in sermonibusmeisslimuleris. offenderit, subverlentillum.
Quis miserebitur incanlalori a serpentepercusso, et Bona est subslantia cui non est peccalumin con-
omnibus, qui appropiant besliis? et sic qui comilotur G scientia : et nequissimapauperlas in ore impii.
cum viro iniquo, el obvolulusesl in peccalis ejus. Cor hominis immutat faciem illius, sive in bona,
Unahora tecum permanebit: si etutemdeclinaveris, sive in mala.
non supporiabil. Vesligiumcordis boni, el faciem bonam difficilein-
In labiis suis indulcal inimicus: el in corde suoin- venies, et cum labore.
sidiàtur, ut subrertat te in foveam. CAPUT XIV.
In oculis suis lacrymalur inimicus, et si inveneril
lenipus non saliabilur sanguine. Beatus vir qui non est lapsus verboex ore suo, el
Et si incurrerint tibi mala, invenieseum illuc prio- non esl stimulalus in trislitia delidi.
rem. Félix qui non habuit animi sui tristitiam, et non
In oculissuis lacrymatur inimicus,et quasi adjuvans excidit a spe sua.
suffodietplantas tuas. Viro cupido et tenaci sine ratione est subslantia, et
Caput suum movebit,et plaudel manu : et multa su- hominilivido ad quid aurum ?
surrons commuiabitvultum suiim. Qui acerval ex animosuo injuste, aliis congregat, et
in bonisillius alius luxuriabilur.
CAPUT XIII. Qui sibi nequwn est, cui alii bonus eril ? et non ju-
Qui leligerit picem, inquinabiturab ea : et qui com- cundabilur in bonis suis.
imtnicaiieritsuperto induet superbiam. Qui sibi invidet, nihil esl Mo nequiut : el hoecred-
Pondus super se tollel, qui honesliorise communi- dilio est malitioeillius :
cai. Et diliori te ne socius fueris. Et si bene fecerit, ignoranter, et non volent facil :
"
Quid communicabilcacabusad ollam ? quando enim et in novissimomanifestât maliliam suant.
se colliseril [Al. colliserinl] confringelur. Nequam esl oculus lividi, et avertent faciemsuam,
Dives injuste egit, et fremel : pauper autem loesus et despiciensanimam suam.
lacebit. I nsaliabitis oculus cupidi in parle iniquilatis : non
Si largilus fueris, assumet le : et si non habueris, saliabilur donecconsumâtarefaciens animant suam.
derelinquette. Oculusmalus ad mala : et non saliabilur pane, sed
Si hubes, convivet tecum, et evacuabit te, el ipse indigens el in tristilia eril super mensamsuam.
non dolebil super te. Fili, si liabes, benefactecum, et Deo dignas obla-
Si necessarius Mi fueris, supplantabit te, et subri- lioncsoffer.
dens spem dabit, nurrans tibi bona, et dicel : Quid Memoresto, quoniam mors non tardai, el leslamen-
opus est tibi? tum inferorum quia demonslratumest libi : testamen-
Et confundette in cibis suis, donec te exinanial bis tum enim hujus mundi morte morieiur.
et ter : et in novissimoderidebil le : et postea videns Anle mortem benefac amico tuo, et secundumvires
derelinquette, et caput suummovebitad te. tuas exporrigens da pauperi.
Humiliare Deo, el exspeclamanus ejus. Non defrauderis a die bono, et purticula boni doni
Attende, ne seduclus in stultiliam humilieris. non le proelereat.
a Olim erat ad carnem vitiose.
 435 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 436
Nonne aliis relinquet doloret et labores tuosin divi- A CAPUT XVI.
sione sortis?
Da, et qccipe, et justifica animant tuam. Ne jucunderit in filiis. iinp.iis, si multiplicentur :
Anle ol/ilum luum operarejuslitiam : quonian}non nec obieclerit tuper ipsos, si non est limor Dei in illis.
'est apud inferos invenire cibwn. Non credas viloeillorum, el ne respexeris in labo-
. Omnis caro sicut fenum vcierascel, et sicul folium res eorum :
fructificans in arbore viridi. Melior [Al. Melius] esl enim unus liment Deum,
Alia geiieranlur, el alia dejiçiunlur : tic generatio quam mille filii impii.
carnis et sanguinis, alia, fini(ur, el alia mscilur. El utile est mori sine filiis, quam relinquere filios
Omne opus cç.rruptibilein fine deficiel : et qui illud impios.
operalur, ibil cum Mo. Ab uno sensalo inhabilabilur palria, tribus impio-
El omneopus electuntjuslificabilur : et qui opera- rum desereltir.
lur illud; honorabilur in Mo. Mulla lalia vidit oculus meut : et (orliora horum
Beatus vir, qui in sapienlia morabitur, el qui in jv- audivit auris mea.
stiiia tua medilabilnr, el in sensu cpgitabit circum- In synagogapeccanliumexardebit ignis, et in gente
tpeclionemDei. incredibili exardescetira.
Qui excogital vias illius in corde suo, et in abscon- Non exoraverunt pro psccalis suis antiqui gigantes,
ditis suit intelligent, vadens post illam quasi investi- qui destruciisunt confidentes sua virtuli.
galor, et in viis illius consistons: El non pepercit peregrinqtioniLolh, et exsecralus
Qui respicit per fenesirasil\iut, et in jaunis illius B esl eos proesuperbia verbi illorum.
audient : Non miserlus est Mis, genlem lotqm perdens, et
Qui requiesciljuxta domumillius, el in parietibus il-,-. exlotlentem se in peccalis suis.
lias figent palum, staluet casutam suam ad manus il- Et sicul sexcenta millia peditum, qui congregali
lius, et requiescentiu casula illius bona per avum. sunt in durilia cordis sui : et si «nus fuissel cervica-
Stamet filios suos sub tegmine illius, et sub.ramis! tus, mirum si fuissel immunit.
ejus morabitur. Misericordiaenim el ira est cum Mo. Potens exo-
Protegetur sub legntine illius a fervore : el in glo- ratio, el effundens iram.
ria ejus requiescet. Secundum misericordiamsuam, sic correplio illius
CAPUT XV. hominemsecundum opéra sua judical.
Non effugiet in raphia peccalor, et non relardabil
Qui timel Deum, faciet bona^: et qui continent ettl sufferenliamisericordiamfacientis.
juslilioe, appreltendetillam. Omnis misericordia faciet locum unicuique secun-
Et o.bviabitilli quasi mater hoiior\ficata, et quasii dum meritum operuin suorum, el secundum intelle-
mulier a vîrginitale suscipiel,illum. ctum peregrinationisipsius.
Cibabit Muni pane vita et intelledut, et aqua sa- Non dicas : A Deo abscondar el ex summo quis mei
pientioesalutaris potabit Muni : ef firmapilur,in Mo,, memorabilur?
et non fleclelur ; In populo magno non, agnoscar : quoe est enim
Et conlinebit illum, et no» confundetur : el exalta- anima mea in tam immensacrealura?
bit Muni apud proximossuos: Ecce coelum,el coelicoelorum,abyssus, el universa
Et iîi medio'Ecclesia apexiel os ejus, el adimplebit tG ( ' terra, et quoein eis sunt, in conspectuillius commo-
illum spirilu sapientioeet intellectus, et ttoia, glorioe3 vebunlur.
veslietillum. Montes simul, et colles, et fundamenla lerroe : cum
Jucunditalem, et ezsulialionem thesqurizabit super r conspexeritilla Deus, tremore concutienlur.
illum, el nomineoeternohareditabit illum. El in omnibushis insensalum esl cor et omne cor
Homines slulii non appréhendent illam, el /tontines s inlelligitur ab Mo.
sensaii obviabunt illi, homines slulii non videbunt if El vias illius quis inlelligit, el pr-oçellain,quam nec
eam : longe enim.abçtl a tiiperbig,e,tdoio. oculus videbithominis?
Viri mendàcet non ' erunt illius mem.pres' : et viri'i Nam plurima Ma opéra sunl in qbsconsis: sed
veraces Vivenienlur in Mq, et sticceçsum Itabebunt t opéra juslilioe ejus quis enunliabit? aul quis sustine-
usque ad inspectionemDei. bit? Longe enim esl testamentum aquibusdam, el in-
Non est speciosa laus in ore peccatoris. lerrogalio omniumin consummationeesl.
Qiioniam a Deo profecla est sapienlia : tnpieixiia. K Qui minoratur corde, cçgilai inania : el vir impru-
enimDje\ astabil laus , ei, in ore. fideli abundabil, etît dens, et errans cogilat slulta.
dominalor dabil eam illi. Audi me, fili, et disce disciplinantsensus, el in vcr-
Non dixeris : Per Deum abest : qyoeenim qdit, ne le bis meis attende in corde luo.
feceris. Et dicam in oequilatedisciplinam, et scrutabor enar-
Non d,icas: Ille me implanavil : non enim neces- s- rare sapienliam: el in verbis meis attende in corde
tarii sunt ei hominesimpii. tuo,, el dico in oequitalespirilus virlules, quas posuil
O.nmeexsecramentumertoris odit Dominus,
' et non
n Deus in opéra sua ab initio, el in veritate enunlio
erit amabile fimenfifcu^ euni. 'Pi scienliamejus.
Deus ab,initio conslituil hominem, el reliquit illum n In judicio Dei opéra ejus ab initio, et ab instilu-
in manu consilii sui. tione ipsorum dislinxil partes illorum, etinitia eorum
Adjecit mandala el proeceplasw. in gentibussuis.
Si volueris mandala servare, conservabunl te, el inn Ornaiiitin oeternumopéra illorum, nec esurierunl,
perpetuumfidemplantant facere. nec laboraverunt, el non destilerunl ab operibus suit.
Appotuit tibi aquam et ignem : ad quod 'voluerit, s, Unusquisqueproximum sibi non angusliabil usque
porrige manum luam. in oelernum.
Ame hominemvita el mort, bonumet malum : quod >d Non sis incredibilisverboillius.
placuerit ei, dabitur illi. Post hoecDeus in lerram respexit, et impfetiit illum
Quoniam multa sapienlia Dei, et forlis in potenlia, %f bonis suis.
videns omnessine intermissione. Animaomnis vitalis denuntiavitanle faciem.ipsius,
Oculi Domini ad timentes eum : et ipse agnoscit il el in ipsum iterum reversioMomm.
omnemopérant hominis.
Nemini mandavit impieagere, et nemini dédit spa- i- CAPUT XVII.
lium peccandi.
Non enim concuptscilmullitudinem filiorum infide- ;- Deus creatittde lerra hominem,et secundum imagi'
lium, el inutilium. nem suam fecit illum, _
437 LIBER ECCLESIASTICI. 438
Et ilerum convertitillum in ipsam, et secundum se A j Numerus dierum hominum, ut mullum, centum
veslivit illum virlute. anni , quasi gutla aquoemaris deputali sunl : el sicul
Numerum dierum, et tempus dédit illi, et dédit illi calculas arenoe, sic exigui anni in die oevi.
potestatem eorum, quoesunl super lerram. Propter hoc paliens esl Deus in Mis, et effundit su-
Posuit timoremillius super omnemcarnem, et do- per eos misericordiam suam.
minants est bestiarum et volatilium. Vidit prasumptionem cordis eorum, quoniam mala
Creavit ex ipso adjulorium simile sibi : consilium, est : et cognovit subversionemillorum , quoniam ne-
et linguam, et oculos, et aures, et cor dédit illis exço- quam' esl.
gilandi, el disciplina intellectus replevil illos. Ideo adimplevit propilialionem suam in illis, et
Creavit Mis scienliam spirilus, sensu implevit cor ostendit eis viam oequitatis.
illorum, et mala et bona ostendit illis. Miseralio hominis circa proxjmum suum : miseri-
Posuil oculum suum super corda illorum ostendere cordia aulem Dei super omnemcaruem.
[Al. et ostendere]Mis magnolia operum suorum, Qui misericordiamhabet, docet, et erudit quasi po-
Ut nomen sanclificationiscollaudenl : et gloriari in ster gregemsuum.
mirabilibusillius, ul magnolia enarrenl operumejus. Miseretur excipientisdoctrinam miserationis, et qui
Addidilillis disciplinant, el legem viloeharedilavit feslinat in judiciis ejus.
illos. Fili, in bonis non des querelam, et in omnidata
Testamentumoeternumconslituil cum Mis, et justi- non des tristitiam verbi mali.
tiam et judicia sua ostendit Mis. Nonne ar dorent refrigerabit ros ? sic et verbum me-
El niagnalia honoris ejus vidit oculus illorum, el ni lius quant datum.
honorentvocis audierunt aures illorum, el dixit Mit : Nonne ecceverbumsuper datum bonum? sed ulra-
Attendileab omni iniquo. que cum hominejustificalo.
El mandavit illis unicuique de proximo tuo. Siultus acriter improperabit : et datas inditcipli-
Vioeillorum coram ipso sunl semper, non sunl ab- nali tabescerefacil oculos.
sconsoeab oculis ipsius. Anle judicium para justitiam libi, el anlequamlo-
In unamquamquegenlem proeposuilredorent. quaris, disce.
El pars Dei, Israël facla est manifesta. Anle languorem adhibe medicinam: et anle judi-
El omnia opéra illorum velut sol in conspeclu Dei: cium inierroga leipsum.', et in conspectu Dei inventes
ci oculi ejus sine intermissione inspicienles in viis propilialionem.
eorum. Anle languorem humilia te, et in,tempore infirmi-
Non sunt abscoiisalestamenta per iniquilates eo- tatis oslendeconversationemtuam.
rum in conspecluDei. Non impediaris orare semper , et ne verearis usque
Eleemosyna viri quasi signaculum cum ipso : et ad mortem justificari : quoniam merces Dei manel in
gratiam hominis quasi pupillam cçnservabil. oeternum.
Et postea resurget, et relribuit illi relributionem, Anleorationem proeparaanimamtuam : et noli esse
unicuique in capul ipsorum, et convertetin inleriores quasi homo qui tentai Deum.
partes lerroe. Mémentoiroein die consummationis: et tempus re-
Poeniteniibusautem dédit viamjustitioe, el confirma- tributionis in conversationefaciet.
vil déficientessustinere, et deslinavii Mis sortent veri- Mémentopaupertalis in tempore abundaniioe,el ne-
tatis. i cessitatum paupertalis in die diviliarum.
G
Converleread Dominum, et relinque peccata lua. A mane usque ad vesperam immulabilur tempus,
Precare anle facieiit Domini, el miime offcndicula. et hoecomnia citala in oculit Dei.
Reverleread Dominum, el averlere ab injusliiia lua, Homo sapiens in omnibusmeluet, et in diebus deli-
et nimis odito exsecralionem. ctorumattendet ab inertia.
Et cognoscejuslilias el judicia Dei, et sta in torte Omnis astulus agnoscil sapienliam, et invenienli
proposilionis, et orationis altissimi Dei. eam dabil confessionem.
In paries vade soeculisancti, cum vivisel dantibus Sensati in verbis et ipsi sapienler egerunt: et intel-
confessionemDeo. lexerunl veritatem et juslitiam, et impleverunl pro-
Non detnoreris in errore impiorum : ante morlem verbia et judicia.
confitere. A morluo quasi nihil péril confessio. Posl concupiscenlias tuas non eas , et a voluntale
Confiteberis, et laudabis Deum, el gtoriaberis, el lua averlere.
laudabit Deum, et gloriaberis in miserationibusil- Siproestes animoeluoeconcupiscenliasejus, faciet
lius. le in gaudium inimicis luis.
Quam magna misericordia Domini, et propilialio Ne [Al. Non] oblecleris in turbis nec in modicis :
illius converlenlibusad se .' assidua enim esl commissioillorum.
ATecenim omnia possunt esse in hominibus, quo- Ne fueris mediocris in contentione ex fenore , el
niam non esl immorlàlis filius hominis, el in vanilate esllibi nihil in sacculo : eris enim invidus viloeluoe.
malitioeplacuerunl.
CAPUT XIX...
Quid lucidius sole? et hic deficiet. Aul quid nequius .
quam quod excogilavit caro et sanguis ? et hoc ar- Operarius ebriosus non locupletabitur: et qui sper-
guetur. nilmodica, paulatim decidet.
Virtulem altiludinis coeliipse conspicit : et omnes Vinum et muliëres apostatare faciunl sapientes, e
/tontinesterra el cinis. arguent sensatos.
CAPUT XVIII. Et qui se jungit fomicarii», erit nequam : pulredo
et vernieshoereditabuntillum , et extoUetur in exem-
Quivivitin oelernum, creavit omnia simul. Deus plum majus, et lolletur de numéro anima ejus.
solusjuslificabilur, et manet invictus rex in oeternum. Qui crédit cito , leviscorde esl, et minorabilur: el
Quissufficitenarrare opéra illius ? qui ctelinquitin animam suam, insuper habebilur.
Quis enim invesligabitmagnolia ejus ? Qui gaudet iniquitate, denotabilur : d qui. odit
Virlulem aulem magnitudinisejus quis enunliabil? correplionem,minuelut vtia; et qui odii loquacilalem,
aul quis adjiciel enarrare misericordiam ejus ? exstinguit maliliam.
Non esl minuere, nequeadjieere , nec esl invenire Qui peccat in animam suam, poenilebjl: et qui ju-
niagnalia Dei. cundalur in malitia, denolabitur.
Cum consummaveril homo, tune incipiel : el cum Ne itères verbum nequam, et dur,um,d non mino-
quieveril, aporiabilur. raberis.
Quid est homo, el quoeest gratta illius ? et quid est Amico et inimico.noli narrare sensum kwm » ei «i
bonum, aul quid nequam illiui? est tibi ddiclum, noli denudare. >
439 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 410
Audietenim te, et custodiel te, et quasi defendensA Qui enim ednnl panem illius : falsoe linguoe tunl.
peccalum, odiel le, et sicaderit tibi semper : Quolies, et quanti irridebuht eum! Neque enimquod
Audisti verbum adversus proximum luum ? commo- habendum erat, direclo tentu distribuit : timiliter et
riatur in te, fidensquoniam non le dirumpet. quod non erat [ Al. tac. eranf ] habendum.
A facie verbi parturil faluus, tamquam gemilus par- Lapsut falsoelinguoe,quasi qui in pavimenlocadens:
lus infantis. sic casus malorum feslinanter veniet.
Sagitla infixa femori carnis, sic verbumin corde natorum Homo acharit quati fabula vana, in ore indiscipli-
slulti. assidua erit.
Corripe amicum, ne forte non intellexerit, et dicat : Ex ore fatui reprobabitur parabola : non enim dicit
Non feci : aut si feceril, ne iterum addal facere. illam in tempore tuo.
Corripe proximum , ne forte non dixerit : et ti di- suaEst qui velatur peccare proe inopia, el in requie
xerit, ne forte iteret. stimulabilur.
Corripe amicum : soepeenim fil commissio. Est qui perdel animam suam proeconfutione, et ab
Et non omni verbo credas : est qui labilur lingua, imprudenti persona perdeï eam : pertonoe autem ac-
sed non ex animo. ceptioneperdel se.
Quis est enim qui non deliquerit in lingua sua ? Est qui proe confusionepromillit amico , el lucralus
Corripe proximum anlequam commineris: est eum inimicunt gratis.
El da locum timori Altissimi: quia omnis sapien- Opprobriumnequam in hominemendacium, et in
lia limor Dei, et in Ma timere Deum, el in omnisa- ore indisciplinatorumassidueerit.
pientia dispositio legis. " Potior fur quam assiduilas viri mendacis : perdi-
Et non est sapientia nequitioe disciplina: et non lionemaulem ambo hoereditabunl.
est cogilatuspeccatorumprudentia. Mores hominum mendaciumsine honore : et con-
Est nequitia, et in ipsa exsecratio: el est insipiens fusio illorum cum ipsis sineinlermissione.
qui minuilur sapienlia. Sapiens in verbis producet seipsum, el homo pru-
Melior est homo qui minuilur sapienlia , et deji- dens placebit magnalis.
ciens sensu in timoré, quam qui abundat sensu , et Qui operalur lerramsuam,inaltabitaccrvumfrugum :
transgredilur legemAltissimi. et qui operalur juslitiam, ipse exallabilur : qui vero
Et solertia certa , et ipsa iniqua. Et est qui emittit placel magnalis , effugieliniquilatem.
verbumcertum enarrans veritatem. Xenia et dona excoecanloculosjudicum , el quasi
Est qui nequiter humiliai se, et inleriora ejus plena mulus in ore avertit correpliones [ Al. correptionem]
sunt dolo: eorum.
El esl qui se nimium submitlit a multa humilitale : Sapienlia absconsael thésaurus invisus, quoeulililas
et esl qui inclinât faciem suam, el fingil se non videre in utrisque ?
quod ignoratum ett. Meliorest qui celât insipienliam suam , quam homo
Et ti ab imbecillitalevirium vetelurpeccare, si in- qui absconditsapienliamsuam.
veneril temput malefaciendi, malefaciet.
Ex visu cognoscilurvir, el ab occursu faâei cogno- CAPUT XXI.
scitur sensatus.
Amiclut corporit, et ritut dcntium, et ingressus ho- Fili, peccasli ? non adjicias ilerum : sed et de pri-
minis enunliant de Mo. C slinis deprecare , «t tibi dimillanlur.
Est correplio mendax in ira conlumeliosi: el est Quasi a facie colubri fuge peccata : et si accesseris
judicium, quod non probalur essebonum: fil esl la- ad Ma , suscipienl le.
cens, et ipse esl prudent. Dentés leonis, dénies ejus, inlerficienies animas
CAPUT XX. hominum.
Quasi romphoeabis acula omnis iniquitas : plagoe
Quam bonumest arguere, quam irasci, el confiten- illius non eslsanitas.
tem in oratione non prohibere! Objurgalio et injurioe annullabunl substantiam : et
Concupiscentiaspadonis devirginabitjuvenculam. domus quoenimis locuplesesl, annullabitur superbia:
Sic qui facil per vintjudicium iniquum. sic subslantia superbi eradicabitur.
Quam bonum est correplum manifeslare poenilen- Deprecatio pauperis ex ore usque ad aures ejus per-
liàm ! sic enim effugiesvolunlarium peccalum. veniet, et judicium festinalo advenielMi.
Esl lacens, qui invenilur sapiens : el est odibilis Qui odit correptionem, vestigium esl peccalorit ;
qui procax esl ad loquendum. et qui timet Deum , converleturad cor suum.
Est lacens non habens sensum loqueloe: et est la- Notut a longepolens lingua audaci, et sensatus
cens sciens tempusaplum. scil labi se | Al. lac se ] ab ipso.
Homo sapiens tacebil usque ad tempus: tascivus Qui oedificatdomum suam impendiis alienis, quasi
aulem, et imprudens non tervabunt temput. qui colligit lapides suosin hieme.
Qui mullit utilur verbit , loedetanimamtuam : et Sluppa collecta synagogapeccanliunt, el consum-
qui potettalem sibi sumit injuste, odielur. JJ matio illorum flammaignis.
Est processioin malis Viroindisciplinato, et esl in- Via peccanliunt comptanala lapidibus, et in fine
ventio in deirimentum. illorum inferi, el lenebroe,et poenoe.
Esldalum, quod non est utile, et est datum, cujus Qui custodit justilium, continebilsensum ejut.
retribulio duplex. Consummaliolimoris Dei, sapienlia et sensus.
Esl propter gloriam minoratio : et est qui ab humi- Non erudielur qui non est sapiens in bono.
litale levabilcaput. Est autem sapienlia, quoeabundat in malo : et non
Est qui multa redimal modico pretio, el resliluens esl sensus ubi est amariludo.
ea in septuplum. Scientia sapientis tamquam inundalio abundabil,
Sapiens in verbis seipsum amabilem facil : gratioe et consilium illius sicut fons viloepermanel.
autem faluorum effundentur. Cor fatui quasi vas confraclum, el omnemsapien-
Datus insipienlis noneril ulilis libi: oculi enim illius liam non lenebit.
seplemplicessunt. Verbumsapiens quodcumqueaudierit scius, lauda-
Exigua dabit, et multa improperabit: et apeiiio oris bit , el ad se adjiciel : audivit luxuriosus, et displicebit
illius inflammatioest. illi, et projiciet illud post dorsum suum.
Hodie feneralur quis, et cras expetit : odibilis esl Narralio fatui quasi sarcina in via : nam in labiis
homo hujusmodi. sensali invenielurgratia.
Faluo non erit amicus, el non erit gratia bonis Os prudenlisquoerilurin ecclesia, et verba illius co-
illius. gilabunt in cordibus suis.
411 LIBER ECCLESIASTICI. 442
Tamquam domus exterminala , sic fatuo sapienlia,<A h.datio, excepto convicio, et improperio, et superbia,
et scientia insensatiinenarrabilia verba. el myslerii revelatione, et plaga dolosa : in his om-
Compedesin pedibus, stulio doclrina : et quasi nibus effugiel amicus.
vincula manuum super manum dexlram. Fidem posside cum amico in paupertale illius, ut
Fatuus in risu exaltât vocemsuam : vir aulem sa- el in bonisillius loeteris.
piens vix tacite ridebit. In tempore tribulationis illius permaneMi fidelis ,
Ornamentumaureum prudenlidoclrina, e!quasi bra- ul el in hoereditaleillius cohoeretsis.
chialein brachiodextro. Anle ignem camini vapor, et fumus ignis inallalur :
Peu fatui facilis in domumproximi : el homoperilus sic et anle sanguinem maledicla, el conlumelioe, et
confundetur a personapolenlis. minoe.
Slullus a fenestra respiciel[ Al. respicial] in do- Amicumsalulare non confundar , a facie illius non
mum ; vir aulem eruditus (oris slabit. me abscondam : el si mala mihi evenerintper illum,
Slultitia hominisautculiare per oslium: et prudent sustinebo.
gravabilur conlumelia. Omnis, qui audiet, cavebitse ab eo.
Labia imprudentium stulta narrabunt : verbaaulem Quis dabil ori meo custodiam,et super labia mea si-
prudenlium ttalera ponderabunlur. gnaculumcerlum, ut non cadam ab ipsis, et lingua
In ore fatuorum cor illorum : el in corde tapien- mea perdat me?
tiumot illorum.
Dum maledicil impiut diabolum, maledicil ipse CAPUT XXIII.
animam tuant. *
Susurro coinquinabilanimamsuant , et in omnibusB Dominepaler, el dominalorviloemeoe,ne derelinriuas
odielur: el qui cum eo manserit, odiosus eril : tacilus me in consilio eorum : nec [ Al. ne] sinas me cadere in
et sensatushonorabilur. Mis.
CAPUT XXII. Quis superponetin cogitalu meo flagella, et in corde
meo doctrinam sapientioe,ut ignoralionibuseorumnon
In lapide luleo lapidalus esl piger, et omnes lo- parcanl mihi, et non apparcanl delicla eorum.
quentur super aspernaiionemillius. Et ne adincrescantignorantioemea, el mulliplicenlur
De stercore boumlapidalus esl piger : et omnis, qui delicla mea, el peccata mea abundent, et incidam in
leligerit eum, exculiet manus. conspectuadversariorummeorum? el gaudealsuper me
Confusiopalris est de filio indisciplinato : filia au- inimicusmeus?
lem in deminoralionefiel. Domine pater, el Deusviloemeoe, ne derelinquas me
Filia prudens hoeredilasviro suo , nam quoe con- in cogilatu illorum.
fondit , in conlumeliamfit genitoris. Extoltentiam oculorummeorumne dederis mihi, et
Patrem et virum confondit audax , el ab impiis non omne desideriumaverte a me.
minorabilur, ab utrisque autem inhonorabitur. Aufer a me ventris concupiscenlias, et c'oncubitus
Musica in luclu importuna narralio : flagella et concupiscenlioe ne appréhendant me, et animoeirreve-
doclrina in omnitemporesapienlia. renti et infrunitoene tradas me.
Qui docet fatuum, quasi qui conglulinat testam. Doctrinam oris audite, filii: et qui cuslodierilillam,
Qui narrât verbum non audienli, quasi qui excitai non periet labiis, nec scandalizabitur in operibus ne-
dormientemde gravi somno. p
Cum dormiente loquilur qui enarrat slullo sapien- ]| quissimis.
In vanitale sua apprehendilur peccalor: et superbus
liam : el in fine narrationis dicii : Quis eslhic ? el maledicusscandalizabitur in illis.
Supra morluum plora, defecit enim lux ejus : et Juralioni non assuescal os muni : mulli enim casus
supra fatuum plora, defecit [Al. déficit] enim sensus. in Ma.
Modicumplora supra morluum, quoniam requievit. Nominatio vero Dei non sit assidua in ore tuo, el
Nequissimienim nequissimavila super morlemfatui. nominibus Sanctorum non admiscearis: quoniam non
Luclus morlui septemdies, falui aulem et impii eris immunis ab eis.
omnesdies, viloeillorum. Sicut enim servus inlerrogatusassidue, a livorenon
Cum slullo ne mullum loquoris, et cum insensato minuilur : sic omnis jurant, el nominans, in loto a
ne abieris. peccato non purgabilur.
ab
Serva te Mo, ul non molesliamhabeas, et non Vir mullumjurons implebitur iniquitate, et non dis-
coinquinaberispeccatoillius. cedel a domoillius plaga.
Deflecteab Mo, et inveniesrequiem, et nonacedia- El si fruslravent , delictum illius super ipsum
berisin stullilia illius. erit : et si dissimulaverit,delinquil [Al. deiinguct] du-
Super plumbumquid gravabilur ? et quod illi aliud pliciter.
nomenquam fatuus ? Et siinvacuumjuraverit, non juélificabilur : replé-
Arenam, et salent, et massant ferri facilius esl ferre, bitur enim retributione domusillius.
quam hominemimprudenlem, el fatuum , et impium. Esl et alia loquela contraria morti: non inveniatur
Loramentum ligneum colligalum in fundamenlo in hoeredilateJacob.
oedificiinon dissolvetur: sic et cor confirmalumin cogi- D' Etenim a misericordibusomnia hoecauferenlur, et
lalione consilii. in deliciis non volulabunlur.
Cogilalussensali in omni tempore, melu non de- Indisciplinatoeloqueloenon assuescal os tuum : est
pravabitur. enim in Ma verbum peccati.
Sicut pâli in excelsis, el coemenlasine impensa Mémentopatris el malris luoe: in medioenim magna-
posila, conira faciemvenli non permanebunl : torum consislis.
Sic et cor timidum in cogitatione slulii conira im- Ne forte obliviscaturle Deus in conspecluillorum,
petum timoris non resislet. et assiduitale lua infaluatus, improperium paliaris,
Sicut cor trepidum in cogitatione falui, omnitem- el maluisses non nasci, et diem nalivitatis luoe nw-
pore non metuet: sic et qui in proeceplisDei permanet ledicas.
semper. Homo assuelus in verbis improperii, in omnibusdie-
Pungens oculum deducil tacryntas : el qui pungit bus suis non erudielur.
cor, proferl sensum. Duo gênera obundantin peccalis, et terlium adducit
Miltens lapidem in volalilia, dejiciel Ma : sic et iram, el perdilionem.
qui convicialuramico, dissolvilamiciliam. Anima calida quasi ignis ardens non exslinguetur,
Ad amicum elsi produxeris gladium, non desperes: donec • aliquid gluliat :
esl enim regressus. Ad amicum Et homonequam in ore carnis tuoenon detinet, do-
Si aperueris os triste , nonlimeas: est enimconcor- nec i incendat ignem,
443 S. HIERONYMID1VINABIBLI01HECA. 444
Homini fornicano omnispanis dulcis, non faligabi-A Quasi oliva speciosa in campis, et quasi plalanus
tur transgrediensusquead finem. exaliala sum juxta aquam in plaleis.
Omnis homo qui irantgredilur lectum tuum, con- Sicul cinnamomum, et balsamum aromatizant
leinnensin animamsuam, et dicent: Quis me videl? odorem dedi : quasi myrrha eleela dedi suarituteiu
Tenebroecircumdanl me, el parietescooperiunlme, odoris.
el nemo circumspicilme : quem vereor? deliclorum El quasi storax, et galbanut, et ungula, et gutta,
meorumnon memorobiturAllissimus. el quasi Libanus non incisus vaporavi habitationem
Et non inlelligil quoniamomnia videl oculus illius, meam, et quasi balsamumnon mhtum odor meus.
quoniam expellil a se timoremDei hujusmodi hominis Ego quasi lerebinthus exlendiramos meos, el rami
limor, el oculi hominumtimentesillum : mei honoris el gralioe.
El non cognovitquoniam oculi Dominimullo plus Ego quasi vilis frudificavi suavitalemodoris: et flo-
lucidiores sunt [Al. lac. sunl] super soient, circum- res meifruclus honoris el honestalis.
tpicienles omnes vias hominum, et profundum abys- Ego maier pulchroedileclionis, el timoris, et agni-
si , cl hominum corda intuenlet in abscondilat tionis, el sanctoespei.
parles. In me gratia oninisvioeel verilalis, in meomnis spes
Dominoenim Deo antequam crearenlur, omnia sunt viloeel virlulis.
agnila : sicel post perfcclumrespicit omnia. Transite ad me omnes qui concupiscitis me ; et a
Hic in plaleis civitatis vindicabilur,et quasi pullus generaùonibusmeis impleinini.
cquinut fugabilur : el ubi non speravit, apprehen- Spirilus enim meus super met dulcis, el hoeredilas
delur. nI mea super meiet favum.
El eril dedecusomnibus,eo quod non inlellexeritti- Memoriameain generationessoeculorum.
moremDomini. Qui edunl me, adhuc eturieitt : et qui bibunl me,
Sic el mulier omnis rclinquens virum suum, el sta- adhuc silienti
tuais hoeredilalemcx[alieno mairimonio. Qui audit me, non confundetur: el qui operantur in
Primo enimin lege Altissimiincredibilisfuit : secun- me, non peccubunl.
do in virumsuum deliquil: tertio el in adulierio fomi' Qui élucidant me, vitamoeternamhabebunt.
cala est, et ex alio viro filios staluil sibi. Hoec omnia liber viloe, et testamentumAltissimi, et
Hoecin ecclesiam adducelur, et in filios ejus rc- agnitio verilalis.
spicieiur. Legemmandavit Moysesin praceplis jusliliarum, el
Non tradent filii ejus radiées, el rami ejus non da- hoeredilalemdomuiJacob, el Israël proniissiones.
bunt fruclum. Posuil David puero suo excilare regem ex ipso
Derelinquetin malediclummemoriamejus, et dedecus forïissimum, et in throno honoris sedentem in sempi-
illius non delebilur. ternum.
El ugnoscenlqui derelidi sunl, quoniamnihil melius Qui intplel quasi Pinson sapienliam, et sicul Tigris
est quam limor Dei: et nihil dulcius quantrespicerein in diebusnovorum.
mindalis Domini. Qui adimplet quasi Euphrales sensum: qui multi-
Gloria magna ett sequi Dominum: longiludo enim plical quasi Jordanis in temporemessis.
dierum assumelurab eo, Qui mittit disciplinantsicut lucem, et assisterasquasi
Gehonin die vindemiai.
CAPUT XXIV. "pI scire ipsam^el infirmior non in-
Qui perficit primus
'
Sapienlia laudabitanimant suam, el in Deo honora- vesligabileam.
bitur, el in mediopopuli sui gloriabitur. A mari enim abundavit cogitatio ejus, et consilium
El in ecclesiisAltissimiapcriet os tuum, et in con- illius ab abysso magna.
?p 'du virlulis illius gloriabitur. Ego sapientia effudi flumina.
Et in mediopopuli sui exallabilur. el in. pleniludinei fi'goquasi tramesaqutv immensoede fluvio,ego quasi
sancla admirabitur. fluviiDioryx, et sicul aquoeduclusexiui in Paràdiso.
Et in mullitudine eleclorumhabebitlaudem, el inler Dixi : Rigabo liortum meum planlalionum, el ine-
bcitcdiclosbenedicelur,dicens : briabo prati mei fruclum.
Ego ex ore Altissimi prodivi primogenilaante om- El eccefactus esl mihi trames abundans, et fluvlus
nem creaturam. meus appropinquabitad mare.
Ego feci in coelis, ut orirelur lumen indeficiens,el'. Quoniam doctrinam quasi anlclucaimm illumino
sicul aebula lexi omnemlerram. omnibus,,el enarrabo illam usque ad longinquitm.
Ego in aliissimishabilavi, el llironusmeusin colum- Penelrabo omnesinferiores parles lerroe-, et inspi-
na nubis. ciam omîtesdormientes, et illuminabo,omîtessperanies
Gyrum coelicircuivisola, et profundumabyssipêne- in Domino.
travi, in (luclibusmaris ambulavi. Adhuc doctrinam quasi propheliam effundam, et
El in omni lerra steti, et in omni populo. relinquam illam quoerenlibussapienliam , et non desi-
El in omni génieprimalum habui. nam iji progCuiesillorum usque in oevumsanclum.
Et omnium excellentiuiitet huniiiium corda virlutei D Videte quoniamnon soli mihi laborgvi, sed omnibus
calcavi: et in his omnibusrequiemquoesivi,el in hoere- exquirentibusveritatem.
ditale Dominimorgbor.
Tune proecepil,et dixit mihi Creator omnium,:et quii CAPUT XXV.
creavit nie, requievilin tabernaculomeo,
Et dixit mihi :'In Jacob inhabila, et in Israël hoere- In tribus placittm est snirituitmeo, aufe,tunt pro-
ditare, et in eleclismeis mille,radiées., b.ataco,rq,m Deo, et liominibut:
Ab initio, et ante soeculacreatq sum, et usquead [u- Concordia fratrum, et amor proximorum, et vir et
turum soeculumnon desinam, et in habitalione sanclai mwiier(>enesiti contentientes.
coram ipso minisliavi. Très sp.ecietodivit anima mea , et aggravor valde
El sic in Sion firmatasum, el in civitatesanctificala
% animoeillorum :
similiier requievi, el in Jérusalem poleslasmea. Pauperem superbum: divilem mendacem t- senem
Et radiçavi in populo honorificato, el in parte Deii fatuum et insensalum.
mei hoeredilasillius, el in pleniludine Sanctorum de- Qua in juvenlule tua non congreqasli, quomodoin
tenlio mea. seneclulctua invenies?
Quasicedrus exalialatum in Libano,elquasiçypres.- Quam speciosum cantici judicium , et vresbylerit
sus in monte Sion. cognosecreconsilium! , . m* .
Quasi palma exaliala sum in Codes,,et quasi plan,- Quantspeciosavetetanissapienlia , et gloriosk
' '
talio rosoein Jéricho. telleclus, et consilium ! ,
445 LIBER ECCLESIASTICI. 446
Corona senummulla peritia, et gloria illorum limor A In filia nonavertenlese , firma cutlodiam: ne in-
Dei. ventaoccasioneutalur se.
Noveminsuspicabiliacordi magnificavi,etdecimum Ab omni irreverenliaoculorumejut cave, et ne mi-
dicam in lingua hominibus: rent ti te negléxerit.
Homo , qui jucundatur in filiis , vivens el videns Sicul vialor siiiens, ad fonlemot aperiet, el ab omni
subversioneminimicorun suorum. aqua proximabibet, el conira omnempalum sedebil,
Beatus qui habitai cum muliere sensata, et qui lin- el contra omnem sagillam aperietpltarelrain, donec
gua sua non est lapsus, et qui nonservivilindignisse. deficiat. -
Bealus , qui invenitamicumverum , et qui enarral Gralia mulieris seluloe delectabit virum suum , et
juslitiam auri audienti. ossaillius impinguabil.
Quam magnus, qui invenitsapienliamel scienliam! Disciplinaillius datum Dei est.
sed non esl super limenlemDominum. Mulier sensala et lacita, non esl immulatio erudiioe
Timor Dei super omnia se superposuil. animoe.
Bealus homo,cui donalumest habere timoremDei : Gratia tuper gratiam mulier sancla, et pudorqla.
qui tenel illum, cui assimitabitur? Omnisautan ponderatio non est clignacontinenlis
Timor Dei initium dileclionisejus : fidei autem ini- animoe.
tium agglulinandumest ei. Sicul sol oriens mundoin allissimis Dei : sic mn-
Omnisplaga tristilia cordis est : et omnis malitia , lierit bon.oespeciet in nrnameniumdomus ejus.
nequilia mulieris. Lucernasplendenssuper candelabrumsanclum, et
Et omnemplagam, et non plagamvidebitcordis : R speciesfaciei super oelaiemstabilem.
El omnemnequiliam,el non nequiliammulieris: " Columnoe aureoesuper basesargenleas, et pedesfirmi
Et omnemobductum,el non obductum odienlium: super plantas stabilis mulieris.
Et omnemvindiclam,el non vindiclaminimicorum. Fundamenla oelernasupra pelramsolidam, et man-
Non esl capui nequius super caput colubri : data Dei in corde mulierissancloe.
Et non est ira super iram mulieris. Commorari In duobusconlrislatumesl cor meum , et in tertio
leoni el dracont placebit, quant habitare cum muliere iracundia mihiadvenil:
nequam. Vir bellaior deficiensper inopiam : et vir sensatus
Neqnilia\mulierisimmutalfaciem ejus : el obcoecat contempiut:
vullumsuum tamquam ursus : el quasi saccumosten- Et qui transgreditur a juslilia ad peccalum, Deus
dit. In medioproximornmejus. paravit eum ad romplioeam.
Ingemuil vir ejus, et audiens suspiravilmodicum, Duoespeciesdifficilesel periculosoemihi apparucrunt.
Brevisomnismalitia super malitiummulieris, sors Difficileexuilur negotiansa negligenlitt: el non jusli-
peccatorumcadet super illum. ficabilurcaupo a peccalis iabiôrum.
Sicut ascensus arenosus in pedibus veterani: tic
mulier linguala nominiguieto. CAPUT XXVII.
Ne retpiciat in mulierisspetiem, el non concupiscas
mulieremin specie. Propler inopiam mulli deliquerunl: et qui quoerit
Mulierisira, et irreverenlia, el confusiomagna. locupletari, avertit oculumsuum.
Mulier si primalumhabeai, contraria est viro suo. Sicut in medio compaginis lapidum palus figilur :
Cor humilè,el facièstristis, et plaga cordis, mulier Q sicet inler médiumvenditioniset emptionitangustia-
nequam. bilur peccalum.
Manus débiles, el genua dissoluta, mulier quoenon Conteretûrcum delinquenledelictum.
beatificatvirum suum. Si non in timoréDominilenuerit lé intlanler , cito
A muliereinitium factum esl peccali, et per illam tubverteturdomuslua.
omnes morimur. Sicul in percutsura cribri remanebit pulvis : sic
Non des aquoetua exitum, nec modicum: nec mu- aporia hominisin cogitaluillius.
lieri nequam veniam prodeundi. Vasafiguiiprobal fornax, el hominesjuslos lentatio
Si non ainbulaveriiad manumluam , confonde!le tribulationis.
in conspectuinimicorum. Sicut rusticalio de ligno ostenditfruclum illius : sic
A camibus luis abscindeillam, ne semper le abu- verbumex cogitaïu cordis hominis.
latur. Anlesermonemnon laudes virum: hoecenim lentatio
esl hominum.
CAPUT XXVI. Si sequarisjuslitiam, appréhendes illam : et indues
quasi poderemhonoris, et inhabilabiscum ea, et pro-
Mulieris bona beatusvir : numerusenim annorUm legel le in sempiternum, ' et in die agnitionisinvenies
illius duplex. firmamentum.
Mulier fortit oblectatvirum tuum , et annos viloe Volalilia ad sibi similia conveniunt: el veritas ad
illius in pace implebit. eos, qui operanturillam, revertelur.
Pars bona , mulierbona , in parte timenliumDeum Léo venalîoniinsidiàtursemper: tic peccataoperan-
dabitur viro pro faclis bonis. P /i6i<siniquilaiet.
Diviiis aulem, et pauperis cor bonum, in omni tem- Homo sanctus in sapienlia manel sicut sol : nam
pore vullusillorumhïlaris. stultus sicut luna mutatur.
A tribus limuit cor meum, et in quarto faciès mea In medio insensatorumterva verbumtempori Ï in
metuit : medioautem cogilanliumqssiduus esto.
Delaluram civitutit : et colleclionempopuli, Narralio peccantium odiosa, et risus illorum in
Calomniant mendacem: tuper morlem, omnia deliciisyeccati,
gravia : Loquetd mullum jurant, horripilalionem capjti
Dolorcordit et luclus, mulier zelotypa. ttatuet : et irreverenlia ipsius obluratioaurium.
In mulierezelotypaflagellumlinguoe, ' omnibutcom- Effutio sanguinit in rixa superborum: et maiediclio
municans. illorum,audilut gravis.
Sicut bonumjugum , quod movelur, ita el mulier Qui dénudai Orcanaamici, fidem perdit, et non in-
nequam, qui lênêl illam, quasi qui apprehenditscor- venietamicumad animumsuum :
pionem. Dilige proximum, el conjûngerefide cum Mo.
Mulier ebriosaira magna : et conlumelia, et lurpi- Quodsi denudaverisabsconsaillius , non perseque-
tudo illius non legetur. ris )>osteum.
Forniealio mulierisin cxlollentia oculorum, et in Sicul enim homo, qui perdit amicumsuum ,' sic et
palpebris illius agnoscelur. qui perdit amiciliamproximi sui.
447 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 448
Et sicut qui dimitlit avemde manu sua : sic dereli- / Lcundiamilliutnon Irantivit, el qui nonatlraxit jugum
guisfiproximumtuum, et noneum copies. illius, et in vinculisejus non est ligalus.
Non illum sequaris, quoniamlonge abest: effugit Jugum enim illius,jugum ferreum est : et vinculum
enim quasi caprea de laqueo : quoniam vulnerala est illius, vinculumoereumest.
anima ejus. Mors illius, morsnequissima: et utilis poliusinfer-
Ultra eum non poteris colligare: et maledidi est nus quam Ma.
concordalio. Perseverantiaillius non permanebit, sed oblinebit
Denudareautem amici mysteria, desperalioesl ani- vias injustorum : et in flamma sua non comburet
moeinfelicis. justos.
Annuensoculo fabricat iniqua, et nemo eum abji- Qui relinquunl Deum, incident in illam, el exarde-
ciet. bil in Mis, el non exslinguelur,et immittelurin illos
In conspectuoculorumtuorumconculcabitos suum, quasi leo, el quasi pardus loedelillos.
cl super sermonestuos admirabitur : novissimeaulem Sepi aures luas spinis, linguamnequamnoli audire,
pervertetot tuum, et in verbisluis dabit scandalum. el ori luo facilo ostia, et seras.
Mulla odivi, et non cooequavi ei, el Dominusodiet Aurumluum et argentumtuum confia, et verbistuis
illum. facilo slateram, et frenos ori luorectos:
Qui in altummittit lapident, super caputejus cadet: Et attende, ne forte labaris in lingua, et cadat in
cl plaga dolosadolosi dividelvulnera. contpectuinimicorum intidianlium tibi, el tit catut
El qui foveam fodit, incidct in eam: et qui slaluit tuus intanabilit in morlem.
lapident proximo, offendelin eo; qui laqueumalii po- ,' î CAPUT XXIX.
nil, peribit in Mo.
Facienti nequissimumconsilium,super ipsumdevol- Qui facil misericordiam,feneraturproximotuo : et
vetur, et non agnoscelunde advenialilli. quiproevaletmanu, mandalaserval.
Illusio, el improperium superborum, el vindicta I'cnerare proximoluo in temporenecestilalisillius:
sicul leoinsidiabilurilli. el iterum redde proximoin temporesuo.
Laqueo peribunt qui oblectanlur casu justorum : Confirmaverbum, el fideliler âge cum Mo : el in
dolor autem consuma illos antequam moriantur. omni temporeinveniesquod libi necessariumesl.
Ira et foror, ulraque exsecrabiliasunl : el vir pec- Mulli quasi invenlionemoestimaverunl [enus, el proe-
calor continenserit illorum. slilerunt molesliamhis qui se adjuverunt.
Donec accipiant, osculanlur manus dautis, el in
CAPUT XXVHI. promistionibushumiliantvocemsuam.
El in temporereddilionis poslulabiltempus, et lo-
Qui vindicarivull, a Dominoinvenielvindiclam: et quetur verbaladii el murmuralionum,et tempuscou-
peccataillius servonsservabit. sabilur.
Relinque proximolûo nocentile : et tune deprecanti Si autem polueril reddere, adversabilur: solidi vix
tibi peccata solvenlur. reddet dimidium, et computabitillud quasi invenlio-
Homo homini reserval iram, et a Dèo quoeritme- nem.
delam. Sin aulem, fraudabit illum pecunia sua, et possi-
In hominemsimilemsibi non habet misericordiam, debit illum inimicumgratis :
el de peccalis suit deprecatur? G Et conviviael malediciareddet Mi, el pro honoreet
Ipse cum caro sil, réservât iram, el propilialionem beneficioreddet Mi conlumeliam.
petit a Deo?quis exorabitpro deliciisillius? Mulli non causa nequilioenon fenerali sunt, sed
Mémentonovissimorum,et desineinimicari: fraudari gratis timuerunt.
Tabiludo enimet morsimminentin mandalis ejus. Verumtamensuper humilemanimo forlior esto, et
MemoraretimoremDei, et non irascaris proximo. pro eleemosynanon traitasillum.
MemorareteslameulumAltissimi, el despice igno- Propter mandatum assume pauperem, el propler
ranliam proximi. inopiamejus nedimillas eum vacuum.
Abstinele a lite, el minuespeccata. Perde pecuniampropter fratrem el amicum luum :
Homoenimiracundusincendil lilem, el vir peccalor et non abscondasillam sub lapide in perdilionem.
turbabitamicos, el in mediopacemhabenliumimmittet Ponethesaurumluumin proeceptisAltissimi,el prod-
inimiciliam. erit libi magis quam aurum.
Secundumenim ligna silva, tic ignis exardescit; et Concludeeleemosynamin corde pauperis : el hoec
secundumvirtulemhominis, sic iracundia illius eril, pro te exorabitab omnimalo.
et secundumsubstantiamsuam exallabitiram tuam. Super sculum polenlis, et super lanceant adversus
Certamenfeslinatumincendil ignem: et lis [eslinans inimicumtuum pugnabit.i
cffundil sanguinem : eli lingua testificans adducit Vir bonusfidem facilpro proximosuo:
morlem. El qui perdideril confiisionem,derelinquettibi.
Si tufflaverit in tcintillam, quasi ignis exardebil: Gratiam fidejuttorit ne obliviscaris: dédit enim pro
cl si exspueris super illam, exstinguaiur: ulraque ex te animant suam.
ore proficiscunlur. ** Repromissionemfugit peccalor et immundus.
Susurro el bilinguismaledidus: multosenimturba- Bona repromissorissibi ateribit peccalor.
bit pacem habentes. El ingratus sensuderelinquetliberantemse.
Lingua lerlia mulloscommovil,el dispersil illos de Vir repromiiUlde proximo suo : el cum perdideril
gente in genlem: reverenliam,derelinquelurab eo.
Civitalesmuratas divilumdestruxit, et domosmagna- Repromissionequissimamullosperdidit dirigenles,
torum effodit.• et commovilillos quasifluclusmaris.
Virlutes populorum concidil, el génies fortes dis- Viros poientesgyrant migrarefecil, el vagali tunt
solvit. in genlibutalienis.
Lingua lerlia mulieresviralas ejecit, el privavitMas Peccalor transgrediensmandatum Domini, incidct
laboribussuis. in promissionemnequam: et qui conatur multa agere,
Qui respicit illam, non habebilrequiem,nec habebil incidetin judicium.
amicum, in quo requiescat. Récupéraproximumtecundumvirtulemtuam, et at-
Flagelli plaga livorem facil : plaga autem lingua tende libi, ne incidat.
comminuelossa. Initium viloehominisaqua et panis, et vestimentum,
Mulli cecideruntin ore gladii : sed non sic quasiqu\ et domut protègentturpiludinem.
inlerierunt per linguam suam. Melior est viclus pauperit tub tegmine asserum,
Bealus qui teclut eu a lingua nequam,qui in ira- quamepuloetpkndidoein peregresinedomicilio.
449 LIBER ECCLESIASTÎCL 450
Minimum pro magno placeat tibi, et improperiumi A Cogitatus proescientioeavertit sensum, et infirmitas
peregrinalionis non audies. gravis sobriam facil animant.
Vita nequamhospitandi de domoin domum : et ubii Laboravit dives in congregatione subslanlioe,et in
hospitabilur, non fiducialiter aget, nec aperiet os. requie sua replebitur bonis suis.
Hospitabitur, et patcet, et potabit ingralos, et ad hoec Laboravit pauper in diminulioneviclus, et in fine
amara audiel. inops fit.
Transi hospes, et orna mensam: et quoe in manut Qui aurum diligit, non juslificabilur : el qui inse-
habes, ciba cateros. quitur consumplionem,replebitur ex ea.
a
Exi facie honoris amicorum meorum : necessilu- Mullidati sunt in auro casus, el facla est in specie
dine domusmea hospiiiomihi factus esl frater. ipsius perdilio illorum.
Gravia hoechomini habenti sensum: Correplio do- Lignum offensionisest aurum sacrificanlium : voe
mus, et improperiumfeneraloris. illis, quisedanlur illud, et omnis imprudens deperiet
in Mo.
CAPUT XXX. Bealus dives, qui invenlus esl sine macula : et qui
Qui diligit filium suum, assiduat illi flagella, utt posl aurum non abiit, nec speravit in pecunia el the-
loelelurin novissimo suo, et non palpet proximorumi souris.
oslia. Quis est.hic, el laudabimuseum ? fecit enim mira-
Qui docet filium suum, laudabitur in Mo, et in me- bilia in vita sua.
dio domeslicorumin Mo gloriabitur. Quiprobatusestiiiillo,el perfeclus est, erit illi
Qui docet filium suum, in zelum mittit inimicum, " gloria oeterna: qui potuit transgredi, el non est trans-
et in medioamicorumgloriabitur in Mo. gressus, facere mala, el non fecit :
Morluus esl pater ejus, et quasi non est morluus : Ideo slabililasunl bona illius in Domino, el eleemo-
similemenim reliquit sibi post se. synas illius enarrabit omnis Ecclesia sanctorum.
In vita sua vidit, el loelatusesl in Mo : in obitu suoi Supra mensam magnam sedisti? non aperias super
non est conlristatus, nec confusus est coram inimicis. illam faucem luam prior.
Reliquit enim defensoremdomus conira inimicos, et( Non dicas sic : Multa sunl, quoe super illam
amicis reddenlemgratiam. sunt.
Pro animabus filiorum colligabit vulnera sua, clI Mémentoquoniam malus esl oculus nequam.
tuper omnemvocemlurbabunlur viscera ejus. Nequius oculo quid crealumesl? ideotab omni facie
Equus indomilus evadil duras, et filius remissus1 sua lacrymabitur : cum viderit.
èvadet proecept. Ne extendas manum tuam prior, et invidia conia-
Lacta filium, el pavenlem te faciet : lude cum eo,, minatus erubescas.
el conlristabitte. Ne comprimons in convivio.
Non corrideas illi, ne doleas, et in novissimoobslu- Inlellige quoesunt proximi lui ex teipso.
pescent dénieslui. Utere quasi homo frugi his, qua libi apponunlur ;
Non des Mi potestatemin juvenlule, et ne despiciast ne, cum manducas mullum, odio habearis.
cogitatusillius. Cessa prior causa disciplina : et noli nimiut esse,
Curva cervicemejus in juventute, et lunde lalerat ne forte offendas.
ejus dum infans est, ne forle induret, el non credalt Et si in medio mullorum sedisti, prior illis ne ex-
tibi, el eril tibi dolor animoe. G tendusmanum luam, nec prior poscas bibere.
Doce filiumtuum, et operare in Mo, ne in lurpilu- Quamsufficiens esl hominierudilovinum exiguum !
dinem illius offendas. el in dormiendo non laborabisab Mo, el non senties
Melior est pauper sanus, et fortis viribus, quam di- dolorem.
vesimbecillisel flagellalus malitia. Vigilia, choiera, et tortura viro infrunito.
Salus animoein sanclilale juslilioe melior est omnii Somnus sanilalis in homine parco , dormiel usc/ue
auro et argenlo , et corpus validant quam census i mane, el anima illius cum ipso deleclabilur.
immensus. El si coactus fueris in edendo mullum, surge e me-
Non est census super censum salulis corporis : etI dio, evome : et refrigerabit te, el non adduces corpori
non est obleclamenlumsuper cordis gaudium. tuo infirmitatem.
Melior est mors, quam vita amara : et requies oeler- Audi me, fili, el ne spernasme : cl in novissimoin-
na, quant languor persévérons. veniesverba mea.
Bona abscondita in ore clauso, quasi apposiliones In omnibusoperibus tuis esto velox, et omnis infir-
epularumcircumpositoesepulcro. mitas non occurrel tibi.
Quid proderit libatio iaolo ? nec enim manducabit, Splendidum in panibus benedicenllabia mullorum,
nec odorabil: el teslimoniumvcritatis illius fidèle.
Sic qui effugatur a Domino, portons mercedes ini- Nequissimoin pane murmurabil civitas, et teslimo-
quitalis : nium nequilioeillius verumesl.
Vidensoculis, el ingemiscens,sicut spado complec- Diligentesin vino noli provocare: mullos enim ex-
tens virginem, et suspirans. j. terminavitvinum.
Tristiliam non des anima lua, el non affligas temel- u
Ignis probat ferrum durum : sic vinum corda super-
ipsum in consilioluo. borum arguel in ebrietate polatum.
Jucunditas cordis hac est vita hominis, et thésaurus; JEqua vita hominibusvinum in sobrielate: si bibas
sine defectionesanclilalis: et exsultatio viri est longoe- illud moderale, eris sobrius.
vilat. Quoevita esl ei, qui minuilur vino ?
Miterere animoeluoe placens Deo, et contine : con- Quid defraudat vitam? Mors.
grega cor tuum in sanctitate ejus, et tristiliam longe: Vinumin jucundilatemcrealumest, et non in ebrieta-
repelle a te. tem, ab initio.
Multos enim occidit tristilia, et non est utilitas int Exsultatio animoeel cordis vinum moderale po-
Ma. latum.
Zelus et iracundia minuunt dies : el '.ante tempus; Sanitas esl animoeel corpori sobriuspolus.
seneclamadducet cogitatus. Vinum mullum polatum irritationem, et iram, et
Splendidum cor, el bonumin epulis esl : cpuloeenimi ruinas mullos facil.
illius diligenier fiunt. Amariludo animoevinum mullum polatum.
CAPUT XXXI. Ebrietatisanimositas,imprudentisoffensio,minorant
virlulem, et faciensvulnera.
Vigilia honeslatis tabefaciet carnes, et cogilalusi In conviviovini non arguas proximum : el non de-
illius auferel somnum. spicias eum in jucunditale illius.
451 S. HIERONYMID1V1NABIBLIOTBECA. 452
Verba improperiinon dicasMi : el non premat illum A Elimmutavit tempora, et dies fettot iptorum, et in
in repetendo. Mit dies fettos celebraveruntad horam.
CAPUT XXXII. Ex ipsis exaltavit, et magnificavit Deus, et ex ipsis
posuit in numerum dierum. El, omîteshominesde solo,
Redorent le posuerunt? noli exlolli : etlo in illis el ex lerra, unde creatus esl Adam.
quasi unus ex ipsis. ïn mullitudine disciplinoeDominusseparavïleos, et
Curantillorum habe, et sic confide, et omni cura tua immutavilviaseorum.
explicita, recumbe, Ex ipsis benedixil, et éxaïlavil : et ex ipsit tancljft-
Ut loeterispropler Mos, et ornamenlumgratioeacci- cavil, et ad te applicavil : et ex iptis maledixii^et hu-
pias coronam, el dignalionemconsequaritcorrogationit. miliavil, et convertit illos a separationeipsorum, ,
Loquere major nalù : decet enim te : Quasi lu'lum figuli in manu ipsius, plasmare illud et
Primum verbum diligenti tcienlia , el non impediat disponere.
miisicam. Omnesvioeejûs secundum dispositionèm ejus : sic
Ubiaudilus non est, non effundas termonem, et im- homoin manu illius-,qui se fecil; el reddet illi secundum
portune noli exlolli in tapientia lua. judicium suum.
Gemmula carbunculi in ornanienio auri, et compa- Conira malum bonumesl, et contra morlemvita : sic
ratio musicorum in conuirio fini. et conira virum juslum peccalor. El sic iniuere in om-
Sicut in fabricalione auri signum est smaragdi : sic nia opéra Altissimi. Duo et duo, el unum conira
numerus musicorumin jucundo et moderato vino. unum.
Audi lacens, et proreverenliaaccedetlibibona gratia. El ego novisrimus evigilavi, et quasi qui colligit
Adolescentloquerein tua causa vix. E» acinos posl vindemialores.
Si bis interrogalus fueris, habeal caput responsam In benediciioneDei et ipsesperavi : et quasi qui vin-
luum. demial, replevi lorcular.
In multis esto quasi inscius , et audi lacens timul et Reipicile, quoniam non mihi soli laboravi, sed om-
quoerent. nibus exquirentibus disciplinam.
In medio magnaiorum non proetumat : et ubi sunl Audile me, magnâtes, et omnes populi : et redores
senes, non mullum loquaris. Ecclesioe,auribut percipite.
Ante grandinem proeibitcoruscatio: et ante verecun- Filio el mulieri, et fratri et amico non det potesta-
diam proeibitgratia, el pro reverenliaaccedet tibi bona tem tuper le in vita lua : et non dederit alii possessio-
gratia. » nem luam, ne forte poenileatte el depreceris pro Mis.
Et horasurgendi non te trices: proecurreaulem prior Dum adhuc superes et aspiras, non immutabil le om-
in domum luam, et Mie avocare, et illic lude , nis caro.
Et âge conceplionestuas , et non in delictisel verbo Meliusest enim ut filii lui te rogent, quam le respi-
superbo. cerein manus filiorum tuorum.
Et super his omnibusbenedicitoDominum, qui fecit In omnibusoperibus tuis proecellensesto.
le, et inebrianlemle ab omnibusbonissuis. Nedederis maculant in gloria tua. In die consum-
Qui timel Dominum, excipietdoctrinamejus : et qui mationis dierum viloeluoe,el in temporeexilus lui dis-
vigilaverinl ad illum , invenient benediciionem. tribue hareditaiem luam.
Qui quoerillegem, replebiturab ea : el qui insidiose Cibaria, el virga, et omisasino : panis, el disciplina,
agit, scandalizubiiur in ea. (ii el opus servo.
Qui tintent Dominum, invenientjudicium justum, el Operalur in disciplina, et quoeril requiescere : taxa
justilias qiiusi lumen accendent. manus Mi, el quoeril libertatem.
Peccalor homo vitabil correptionem, et secundum Jugum, el lorum curvant collum durum, el tervum
voluntalemsuam invenietcomparalionem. inclinant cperaiiones assiduoe.
Vir consiliinon disperdet inteiligenliam : alienus et Servo malevolotortura et compedes: mitle illum iu
superbut non perlimetcet timorem: operationem, ne vacel:
Eliam postquamfecil cumeo sine consilio, el suisin- Multam enim maliliam docuit oliositas.
sectalionibus arguelur. In opéra constitue eum : sic enim condecetillum.
Fili, sine consilionihil facias, et posl faclum non Quod si non obaudierit, curvà illum compedibus, et
poenilebis. non amplifiées super omnemcarnem : verum sine judi-
In via ruinoenon eas, el non offendesin lapides : cio nihil facias grave.
nec credas le vioelaboriosoe,neponas animoetuoescan- Siestlibiservut fidelis, sil libi quasi anima lua:
dalum : quasi fratrem sic eum iracla : quoniamin sanguine ani-
a
El filiis luis cave, et a domeslicistuis attende. moecomparasti Muni.
In omni opère luo crede ex fide anima luoe: hoc Si loeseriseum injuste, in fugam eonvertëlur.
est enim conservatiomandatorum. El si extollens Uiscesseril,quem quoeras, el in qua
Qui crédit Deo, attendit mandalis : el qui conftdil via quoerasillum, liescis.
in Mo, non minorabilur.
'
D CAPUT XXXIV.
CAPUT XXXIII.
Vdita spes, et mendaciumviro insensalo : el somnia
Timenli Dominumnon occurrent mala, sed in ten- exlollunt imprudentes.
tatioue Deusillum conservabil, el liberabit a malis. Quasi qui ajiprehendii umbram, et persequitur ven-
Sapiens non odit mandala, el justilias, et non illi- tum : sic et gui aliénait dd visa mendacia.
detur quasi in procella navis. Hoc secundum hoc visio somniorum: ante faciem
Homo sensatuscrédit legi Dei, et lex Mi fidelis. hominis similitudehominis.
Qui interrogatiohemmanifestât, parabit verbum, et Ab immundo quid mundabilur? et à mendacegaid
sic deprecatus exaudielur, el conservabit disciplinam, verum dicelur?
et tune respbndebil. Divinalio erroris, et auguria mendacia, el somnia
Proecordia falui quasi rota carri : el quasi axis ver- malefacientium vanitas est.
saitlis cogitatusillius. El sicul parturienlis, cor tuum phantasias palilur :
Equus emissarius, tic et amicus tubtannator, tub niti ab Allissimofuerit emîssa visitalio, ne dederisin
omni suprasedenlehinnil. Mis cor tuum.
Quare dies diem tuperal,\et ilerum lux \lucem, el Multos enim errare fecerunl somnia, et exciderunt
a
annut annum sole? sperantes in Mis.
A Domini scientia séparait sunl, fado tôle, el proe- Sine mendacioconsnmmabiiur verbumlegis, el sa-
ceptumcutlodienle. pientia in ore fideliscomplanabilur.
453 LIBER ECCLESIASTICI. 454
Qui non etl tenlalus, quid scit ? Vit in multis exper- A minusjudex est, et non est apud illum gloria persona.
lus, cogitabitmulla : et qui mulla didicii, enarrabit in- Non accipiet Dominus personam in pauperem, et
tellectum. deprecalionemloesiexaudiet.
Qui non est expertus, pauca recoghoscit: gui autem Non despiciet precespupilli, nec viduam, si effun-
in multis faclus esl, mulliplical maliliaih. dat loquelamgemilus.
Qui lentalus non est, qualia scil? qui implanalut Nonne lacrymoeviduoead maxillam descendunli et
etl, abundabitnequilia. exclamatioejus super deducenlemcas?
Multa vidi in peregrinalionemerrando, et abundan- A maxilla enim ascendant usque ad coelum,et Do-
lia verborummeorumintellectusmeus. Fréquenter er- minus exaudiloi non delectabiturin illis.
rando, et plnrimas verborumconsnetudines. Qui adorât Deumin oblectalione,suscipielur, et de-
Aliquoliesusque ad morlem periclitatus sum horum prccatioillius usque ad nubes propinquabit.
causa, et iibcralus sum gratia Dei. Oratio liumilianlis se nubes pehelrabit : et donec
Spirilus tiinenliumDeum quoerilur, el in respecta propinquet, non consolabilur: et non discedet, dente
illius benedicelur. Allissimusaspicial.
Spes enim illorum in salvantemillos, el oculi Dei El Dominus non elongabit, ted judicabit jutlot, et
in diligentesse. faciet judicium : el Fortissimus non habebit in illis
Qui limel Dominum,nihil Irepidabit, el non pavèbil: patientiam, lit conlribuletdorsum ipsorum :
quoniamipse esl spes ejus. El gentibus reddet vindiclamdonec tollal pleniludi-
TimenlisDominumbeata esl anima ejus. nem superborum : el sceptra iniquorum conlribulet:
Ad quemrespicit, et quis esl forliludo ejus ? n Donec reddat hominibus secundumaclus suos, el
Oculi Domini super timenteseunt, protectorpolen- secundum opéra Adoe, et secundum proesumptionem
tloe, firmamenlum virlulis, legimenardoris, et umbra- illius :
culum meridinni, Donecjudicel judicium plebis suoe,et obleclabitju-
Deprccatio offensionis,et adjulorium casus, exal- slos misericordiasua.
tons animant, el illuminans oculos, dans sanilulêm,et Speciosa misericordiaDei, in tempore tribulationis,
vitum, et benediciionem: quasi nubespluvioein temporeticcilaiit.
Imniolaiitisex iniquo oblalio esl màculata, ci non
sunt beneplacitoesubsannaiionesinjusioruiii. CAPUT XXXVI.
Dominus solus suslinentibus se in via verilalis et Miserere nostri, Deus omnium, et respice nos, el
justitioe. oslendenobislucemmiserationumtuarum.
Doua iniquorumnon probal Allissimus, née respicit El inimitié timorem tuum super gentes, quoe non
in oblationesiniquorum : nec in mullitudinesacrificio- exquisierunt te, ut cognoscanl,quia non est Deus nisi
rum eorum propitiabilur peccalis. tu, et enarrent magnolia tua.
Qui offert sacrificium ex subslantia pauperum, Allevamanum luam super gentesaliénas, ut videanl
quasi qui viclimatfilium in conspeclupatris sui. polentiam luam :
Panis egenliuinvila pauperum est : qui defraudal Sicut enim in conspeclu eorum tanclificalut et in
illum, homo sanguinis est. nobit : sic in conspectunoslro magnificaberisin eis:
Qui aufert in sudore panem, quasi qui occidit pro- Ul cognoscanlle, sicul el nos cognovimus,quoniam
ximum suum. non esl Deus proelerte, Domine.
Qui effundit sanguinem, el qui fraudent facil mer- G Innova signa, et immula mirabilia.
ceuario, fratres sunl. Glorificamanum et brachium dexlrum.
Unus oedificant,et unus detlruens : quid prodest Excita furorem, et effundeiram.
illis nisi labor ? Toile adversarium, et afflige inimicum.
Unus orans, el unus maledicent: cujus vocemexau- Feslina tempus, et mémentofinis, ul enarrent mira-
diet Deus? bilia lua.
Qui baplizaiùr a mortuo et iterum tangit eum, quid In ira flammoedevorelurqui satvalur ; ei qui pessi-
proficil lavatioillius? mant plebem luam, inveniant perdilionem.
Sic homoqui jejunal in peccalis suis, et ilerum ea- Coniere caput principum inimicorum, dicentium :
dem faciens, quid proficilhuiniliandote: orationemjl- Non esl alius proelernos.
liut quis exaudiet? Congregaomîtes tribus Jacob : ut cognoscanlquia
CAPUT XXXV. non est Deus nisi lu, a enarrent niagnalia lua : el hoe-
reditabis eos, siculab initio.
Qui conservâtlegem, mulliplicatoblalionan. Miserereplebi luoe,super quam invocatumesl nomen
Sacrificium salulare etl utlcndere mandalis, el dis- luum, el Israël, quemcooequastiprimogenilotuo.
cedereab omni iniquitate. Misererecivitaii tanciificalionit luoeJerutalem, ci-
Et propiiiationem litare sacrifiai super injustitias, vitali requiei tuoe.
et deprccatiopro peccalis, recedere ab injustilia. Reple Sion inenarrabilibut verbit luit, el gloria lua
Retr.ituet gratiam, qui offert similaginem: el qui populum tuum.
facil misericordiam,offertsacrificium. „ Da teslimoniumhis, qui ab initio crealuroetuoesunl,
Reneplaciiumesl Dominorecedereab iniquitate: et et suscita proedicationes,quas loculi sunl in nomine
deprccatiopro peccatisrecedere ab injustilia. tuo prophela priores.
Non appurebisanle conspeclumDomini vacuus. Da mercedemsustinenlibut te, ut prophela lui fide-
Hoecenim omnia propler mandatumDei fiuhl. let invenianlur : et exaudi orationes servorumluorum.
Oblaliojùsti impingual allure, et odor suavilatisest Secundum benediciionemAaron da populoluo, el
in conspectuAltissimi. dirige nos in viamjustitioe, et sciant omnes qui habi-
Sacrificiumjusti acceplumest, el memoriamejus non tant terram, quia tu es Deus conspeclorsoeculorum.
oblivisceturDominus. Omnemescam manducabil venter, et esl cibus cibo
Ilono aiiimog/oriàm redde Deo: et non minuas pri- melior.
mitias manuumtuarum. Fauces contingunï cibum feroe, el cor sensalum
In omiiiduloMlarem fac vullum tuum, et in exsul- verba mendacia.
lalione sanctificadécimastuas. Cor pravumdabil Irislitiam, el homo peritus resistel
Da Allissimosecundumdatum ejus, et in bonooculo illi.
adinventionemfacilo manuumtuarum : Omnemmasculumexcipiet mulier : et est filia melior
Quoniam Dominusrétribuent est, el scpliet lanlum filia.
reddet libi. Species mulieris exhilaral faciem viri tui, el tuper
Noli offerre munera prava, non enim tuteipiet Ma. omnem concupiscenliamhominis superducit deside-
Et noli inspiceresacrificiuminjuslum, quoniam Do- rium.
455 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 4S6
Si est lingua curationis, etl et miligalionit el mite-1A Fili, in vila tua tenta animam tuam : et ti fuerit
ricordioe: non est vir illius secundum filios hominum. nequam, non det Mi potestatem:
Qui possidet mulierem bonam, inchoal possessio- Non enim omnia omnibusexpediunt, et non omni
nem : adjulorium tecundum illum etl, et columna ut animoeomne genus placet.
requiet. Noli avidus essein omni epulatione, el non le ef-
Ubi non est sepet, diripietur possessio: et ubi non fundas super omnemescam.
esl mulier, ingemiscitegent. In multis enim etcit eril infirmitas, el aviditas ap-
Quis crédit ei, qui non habet nidum : et deflectent propinquabit usqueadmulli choleram.
ubicumque obtcuraveril, quati tuccinclut lalro exsi- Propter crapulam obierunl: qui autem absti-
liens de civilale in civitatem? nent etl, adjicielvilain. g
CAPUTXXXVII. CAPUTXXXVIH.
Omnis amicus dicel : El ego amiciliam copulavi :
sed est amicus solo nomine amicus. Nonne tristilia Honora medicumpropter necetsilalem : elenim il-
inest usque ad mortem? lum creavit Allissimus.
Sodalis aulem et amicus ad inimiciliam converlen- A Deoest enim omnismedela, et a rege accipietdo-
tur. nalionem.
O proesumplionequissima! unde creata es cooperire Disciplina medici exaltabit caput illius, et in con-
aridam malitia et dolositateillius? spectumagnatorum collaudabilur.
Sodalis amico conjucundatur in obleclationibus, el _, . Allissimuscreavitde terra medicamenta,el vir pru-
in temporetribulationis adversariut erit. •" dens non abhorrebilMa.
Sodalit amico condolet cauta ventris, et conira ho- Nonne a ligno indulcata esl aqua amara ?
slem accipiet sculum. Ad agniiionem[Al. agnalionem]hominumvirtus il-
Non obliviscarisamici tui in animo tuo, et non im- lorum, el dédit hominibusscienliamAllissimus,hono-
memorsisillius in opibus tuis. rari in mirabilibussuis.
Noli consiliari cumeo, qui tibi insidiàtur, el a zelan- In his curons miligabildolorem, el unguenlarius fa-
libus le abtconde contilium. ciet pigmentasuavilatis,el unclionesconficielsanilatis,
Omnis consiliariusprodii consilium,sed esl constlia- el non consummabunturopéra ejus :
rius in semelipso. Pax enim Dei super faciem terroe.
A consiliario serva animam luam : prius scilo quoe Fili, in tua infirmitate ne despicias le ipsum, sed
sil illius nécessitât: el ipse enim animo suo cogiiabit: ora Dominum,el ipse curabit le.
Ne forte mitlal sudemin terram, et dical tibi : Avertea deliclo, el dirige manus, et ab omni delicto
Bona est via tua : el stel econlrario videre quid libi munda cor luum.
evenial. Da suavilatemel memoriam similaginis, impingua
Cum viro irreligioso tracta de sanclitale, el cum in- oblalionem,et da locummedico.
justo dejuslilia, el cum mulierede ea, quoe oemulalur: Etenim MuniDominus creavit: el non discedala le,
cum limido de bello : cum negolialorede trajcclione, quia opéra ejus sunt necessaria.
cum emptorede vend'uione,cum viro lividode graliis Est enim tempus,quandoin manusillorum incurras.
agendis: Ipsi vero Dominum deprecabunlur, ut dirigat re-
Cum impio de pietate : cum inhonetlo de honestate: C guiem eorum, et sanilalem propter couversationemil-
cum operarioagrario de omni opère : lorum.
Cum operario annuali de consummalioneanni : cum Qui delinquit in conspecluejus, qui fecit eum, inci-
servo pigro de mulla operatione : non attendus his in det in manus medici.
omni consilio. FM, in morluum produc lacrymas, el quasi dira
Sed cum viro sanctoassiduus esto, quemcumqueco- passus incipe plorare, et tecundumjudicium conlegc
gnoveritobtervanlemtimorem Dei. corput Miut, el non despiciassepulluram illius.
Cujut anima esl secundum animant tuam : et qui, Propler delaluram autem amare fer tuctum illius
cum tilubaveris in tenebrit, condolebillibi. uno die, et consolarepropter trisiitiam.
Cor boni consitii statue tecum: non est [AI. tac. est] 1 Et fac luctum secundum meritum ejut uno die, vel
enim libi aliud pluris Mo. duobut propter dclraclionem.
Anima niri sancti enunliat aliquando vera, quam A tritlitia enim fettinat mors, el cooperil virtulem,
teplem circumspecloressedenlesin cxcelso ad specu- el tristilia cordis flectit cervicem.
landuni. In abduclionepermanel tritlitia : el substanlia ino-
'
El in /lis omnibusdeprecare Allissimum, ut dirigat pis secundumcor ejus.
in verilateviam luum. Ne dcderis in tristilia cor luum, tedrepelle eama te :
Anleomnia opéra verbumverax pracedai le, et ante' el mémentonovitsimorum.
omnemadum consiliumsiabile. Noli oblivisci: neque enim est convcrsio, el huic
Verbumnequam immulabitcor : ex quo partes qua- nihil proderit, et le ipsum pessimabis.
tuor oriunlur, bonum el malum, vila el mors : et do- JJ Memoreslojudicii mei : sicenimerit et luum : mihi
minatrix illorum est assidua lingua. Esl vir aslutus: heri, el tibi hodie.
mullorumerudilor, el anima sua inutilis est. In requie morlui requiescerefac memoriamejus, et
Vir peritus mullot erudivit, et animoe tuoe suaviti consolareMuniin exilu spirilus sui.
ctt. Sapientia scriboein temporevacuilatis: et qui mino-
Qui tophitlice loquitur, odibilisesl: in omnirede- ratur actu, sapienliumpercipiel : qua sapientia reple-
fraudabilur. bitur.
Non est illi data a Dominogratia : omnienim sa- Qui lenet aralrum, et qui gloriatur in jaculo, ttimulo
pienlia defraudalus esl. bovet agitai, el conversaturin operibuseorum, et enar-
Est sapiens animoesuoesapiens : et fruclus sensusi ratio ejus in filiis taurorum.
illius laudabilis. Cor suum dabit ad vertandot sulcot, et vigilia ejus
Vir sapiens plebem suam erudit, el fruclus sensusi in sagina vaccarum.
illius fidèlessunt. Sic omnisfaber et architeclut, qui noctem tamquam'
Vir sapiens implebitur benediclionibus,et videntes i diem transigil,qui sculpil signaculasculptilia, et assi-
illum laudabant. duilas ejus variai picluram : cor suum dabit in timili-
Vita viri in numérodierum : dies autem Israël in- ludinem picluroe,et vigilia sua perficietopus.
numerabilcssunt. Sic faber (errarius sedens juxla incudem, el consi-
Sapiens in populo hoereditabithonorent, el nomen t derans opus ferri. Vapor ignis uret cames ejus, etin
illius erit vivensin oeternum. calore fornaeit concertatur :
487 LIBER ECCLES1ASTÎCL 488
Voxmaltei innouat aurem ejus, et contra similitudi- A Benediclioillius quasi fluviusinundavit.
nem vasis oculus ejus. Quomodo cataclysmus aridam inebriavit : sic ira
Cor suum dabil in consummationemoperum, et vi- ipsius génies, qua; non exquisierunteum, hoereditabit.
gilia sua ornabilin perfeclionem. Quomodoconvertitaquas in siccitalem,el siccata est
Sic figulus sedensad opus suum,convertens pedibut terra : et via illius vis illorum direcla sunl : sic pec-
suit rotam, qui in tolliciludine posilus est semper pro- caloribus offensionesin ira ejus.
pter opus suum, el in numéro esl omnis opcratio ejus. Bona bonis creata sunl ab initio, sic nequissimis
In brachio suo formabit lutum, el anle pedes suos bona el mala.
curvabil virlulemsuam. Initium necessarioerei viloehoninum, aqua, ignis,
Cor suum dabit,ut consumet linilionem, el vigilia el ferrum, sal, lac„ el panit similagineus, el mei, et
sua mundabit fornacem. boirus uvoe,et oleum, et vestimentum.
Omneshi in manibussuis speraverunt, et unusquis- Hoecomnia sanctit in bona, tic et impiis el pecca-
que in arle sua sapiensest. loribus in mala converlentur.
Sine his omnibusnon oedificaturcivitas. Sunt spirilus, qui ad vindiclam creali sunt, et in
Et non inhabiiabunt, nec inambulabunt, elineccle- furore suo confiimaveruiillormenta sua :
siam non transilienl. In tempore consummationiseffundenlvirlulem : et
Suver tellam judicit non sedebunt, et leslamentum ftiroremejus, qui fecil illos, placabunt.
judicii non intelligent,nequepalam facicnldisciplinam Ignis, grando, faines, et mors, omnia hoecad vin-
el judicium, et in parabolis non invenientur. dictamcreata sunl :
Sed creaiuramoeviconfirmabunt, et deprecalioillo- ». Bestiarum dentés, et scorpii, et serpentes, et rom-
rum in operalionearlis accommodantesanimam suam, phoeavindicansin exterminiumimpios.
el conquirentesin lege Altissimi. In mandalis 'ejus epulabuntur, et super terrain in
necessitalempraparabuntur,el in temporibussuis non
CAPUT XXXIX. proelerienlverbum.
Sapienliam omniumantiquorum exquirettàpient, et Propterea ab initio confirmantssum, et consiliatus
in prophelis vacabil. tum, et cogilavi, et scripla dimisi.
Narrationem virum nominalorum conservabil, et in Omnia opéra Domini bona, el omne opus hora sua
versutias parabolarum simulintroibit. subminislrabit.
Occulta proverbiorumexquiret,el in absconditispa- Non ett dicere : Iloc Mo nequiut est : omnia enim
rabolarum conversabilur. in tempore tuo comprobabunlur.
In medio magnalorum minislrabit, el in conspectu Et nunc in omni corde el ore collaudale, et benedi-
proesidisapparebit. cite nomen Domini.
In lerram alienigenarumgentiumperlransiel : bona
enim et mala in hominibuslentabit. CAPUT XL.
Cor suum tradel ad vigilandum diluculo àd Domi-
num, qui fecil illum : el in conspecluAltissimidepre- Occupalio magna creata ett omnibushominibus, et
cabitur. jugum grave super filiosAdam, a die exitus de ven-
Aperiet os suum in oralione, et pro deliciis suit de- tre malris eorum, usquï in diem sepulturoe,in malrem
precabitur. omnium.
Si enim Dominas magnus volueril, spirilu inlelli- G Cogilationes eorum, el timorés cordis, adinventio
genlioereplebil illum : exspectationis,et dies finilioiiis.
Et ipse lamquam imbres millet eloquia sapientioe A résidente tuper sedemgloriosam, usque ad humi-
suoe,et in oralione confitebiturDomino : lialumin terra et cinere.
El ipte diriget consiliumejut, et disciplinam, et abs- Ab eo, qui ulitur hyacinlho,et portaicoronam, usque
conditissuit consiliabilur. ad eum , qui operilùr tino crudo : furor, zelus , lu-
Ipse palam faciet disciplinam doclrina suoe,et in mullut, fluclualio, et limor morlis, iracundia perteve-
lege teslamenliDominigloriabitur. rans, el contentio.
Collaudabunlmulli sapienliam ejus, el usque in soe- Et in -temporerefectionit in cubili tomnus noctit
culum non delebilur. immulal scienliamejus.
Non recedelmemoria ejus, et nomen ejusrequirelur Modicumtamquam nihil in requie, et ab eo in som-
a generatione in generationem. nis, quasi in die respeclus.
Sapienliam ejus enarrabunt génies, et laudem ejus Conturbatusesl in visu cordis sui, tamquamqui eva-
enunliabit ecclesia. serit in die belli. In lemporesalulis tuoeexsurrexit, et
Si permanserit,nomenderelinquetplus quam mille: admirons ad nullum timorem.
el si requieverit,proderit illi. Cumomni came, ab homineusquead pecus, et super
Adhucconsiliabilurut enarrem: ut furore enim re- peccatoresseptuplum.
plettts sum. Ad hoecmors, sanguis, contentio, et romphoea,op-
In voce dicit : Obauditeme, divini fruclus, et quasi pressiones, famés, el conlriiio, el flagella.
rosa plantala super rivos aquarum fructificale. ~ Super iniquos creata sunl hoec omnia, el propler
Quasi Libanusodoremsuavilatishabete. u illos faclus est cataclysmus.
Florele, flores, quasi lilium, etdate odorem, et fron- Omnia , qua de terra sunt, in terram converlentur,
dete in gratiam, el collaudale canlicuir,, el benedicite el omnesaquoein mare revertenlur.
Dominumin operibus suis. Omnemunus, el iniquitas delebilur, el fidesin soe-
Date nomini ejus magnificentiam,el confiteminiMi culum stabil.
in vocelabiorum veslrorum, et in canlicis labiorum, et Subslanlioeinjustorum sicut fluvius siccabuntur, et
cilharis, el sic dicelisin confessione: ticul lonitruummagnumin pluvia pertonabunt.
Opéra Domini universa bona valde. In aperiendomanus suas loelabitur: sicproevarica-
In verboejus stelil aqua sicul congeries: el in ser- tores in consummalionelabescent.
mone oris illius sicul exceploriaaquarum. Nepotesimpiorum non mulliplicabuntramos , et ra-
Quoniam in proeceptoipsius placor fit, el nonest diéesimmunda super cacumenpetroesonant.
minoralio in salute ipsius. Super omnemaquam viriditas , et ad oram fluminis
Opéra omnis carnis coram Mo, et non esl quidquam ante omne fenum evellelur.
abscondilumab oculis ejus. Gratia sicut paradisus in benediclionibus, et mise-
A saculo usque in soeculumrespicit, el nihil esl mi- ricordia in soeculumpermanet.
rabile in conspecluejus. Vita sibi sufficie~ntis
operarii condulcabitur[Al. con-
Non esl dicere : Quid est hoc, aut quid est islud ? culcabilur], et in ea inveniesIhesaurum.
omnia enim in temporesuo quarenlw. Filii, el oedificaliocivitatis confirmabit[Al. confir-
PATROI,. XXIX. 15
489 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 460
mavil] nomen , el super hoecmulier immaculala coin- A De furlo, de verilate Dei, et teslamento : de discu-.
pulabilur. bitu in panibus, et ab obfuscalionedali el accepit:
Vinum et musica loeiificanlcor : et super ulraque A saluianiibus de tilentio : a respectu mulieris for-
dileclio sapientioe. nicarioe: et ab aversionevullus cognali.
Tibioe, et psallerium tuavem faciunl melodiam , et Ne averlas faciem a proximo luo, el ab auferendo
super utraque lingua suavis. parlent et non reslituendo.
Gratiam, et speciemdesiderabil oculus tuus , et su- Ne respicias mulieremalieni viri, et ne scruteris an-
per hoecvirides saliones. cillam ejus, neque stelerit ad lectum ejus.
Amicus, et sodalis in tempore convenienles,et super Ab amicis de sermonibusimproperii : et cum dede-
ulrosque muliercum viro. ris, ne improperes.
Fratres in adjulorium in tempore tribulationis , et CAPUT XLII.
super eosmisericordialiberabit.
Aurum et argentum esl conslilutio pedum : et super Non duplices sermonem audiius de revelalioneser-
utrumqve consilium beneplacitum. monit absconditi, et eris vere sine confusione, el inve-
Facilitâtes el virlutes exallant cor, et super hoecli- nies gratiam in conspectu omnium hominum : ne pro
mor Domini. Itis omnibus confundaris, et ne accipias personum, ut
Non esl in timoré Domini minoralio, et non esl in delinquas.
eo inquirere adjulorium. De lege Altissimi, el teslamento,et de judicio justifi-
Timor Dominisicul paradisus benedidionis , el su- care impium,
per omnem gloriam operuerunt Muni. De verbosocionimel viatorum, et de dalione hoere-
p
Fili, in tempore viloeluoe ne indigeas : melius est B ditatit amicorum,
enim mort, quantiudigere. De oequalilateslaleroeel ponderum , de acquisiiione
Vir respiciensin mensam aliénant, non est vita ejus mullorum et paucorum,
in cogitatione viclus : alii enim animant suam cibis De corruptione emptionis, et ncgotiatorum, et de
alienis. multa disciplina filiorum, et servo petsimo lalus tun-
Vir autem disciplinatus, et erudilut custodietse. guinare.
In ore imprudentis condulcabilur[Al. conculcabilur] Super mulierem neqiiambonum esl signum.
inopia, et in ventre ejus ignis ardebit. Ubi manus multoesunl, claude, et quodcumquetra-
ites, numera, el appende : datum vero, et acceplum
CAPUT XLI. omne describe.
O mors, quant amara est memoria lua homini pacem De disciplina insensaliet fatui, el de senioribus, qui
habenli in substanliis suis ; judicantur ab adolescentibus: et eris erudilus in omni-
Viro quielo , et cujus vioe direcla sunt in omnibus, bus, et probabilis in conspecluomniumvivorum.
el adhuc valenli accipere cibum! Filia palris abscondita esl vigilia, et solliciludo ejus
O mors, bonumest judicium luum homini indigenti, aufert somnum, ne forte in adolescenliasua adulta ef-
et qui minoralur viribus, ficialur, el cum viro comm'orataodibilis fiai :
llefectooelale, el cui de omnibuscura ett, et incre- Ne quando poltualur in virginilale sua, et in palcr-
dibili, qui perdit patientiam! nit suis gravida iiiveitiatur: ne forte cum viro connuo-
Noli meluere judicium morlit. Mémento quoeanle rala Iransgrcdiatur , aul cerle sterilis efficiatur.
le fuerunt, et quoe supervenlura sunl libi : hoc judi- G C Super filiam luxuriosam confirma custodiam: ne
cium a Domino omnicarni : quando fuciel le in opprobrium veniré inimicis , a de-
Et quid superveniel tibi iu beneplacito Altissimi?i traciione in civitate, el objeclioneplebis, el confundal
sive decem, sive ceitlum, sive mille anni. le in mullitudine populi.
Non est enim in inferno accusalioviloe. Omni homini noli intendere in specie : et in medio
Filii abominationumfiunl filii peccatorum , el quil mulierum noli commorari :
comersanlur secus domos impiorum. De vestimenlis enim procedit linea, el a muliere
Filiorum peccatorum periet hoeredilas, et cum se- iniquitas viri.
mine illorum assiduilas opprobrii. Meliorest enim iniquitas viri, quam mulier benefa*
De palreimpio querunlur filii, quoniampropler illumi cieus, et mulier confundens in opprobrium.
sunl in opprobrio. Memorero igitur operum Domini, et quoevidi, an-
Voevobis,viri impii, qui dereliquislislegemDomini; nunliabo. In sermonibusDominiopéra ejus.
altissimi. Sol illuminans per omnia respexit, el gloria Domini
Et si nali fucrilis , in maledictionenascemini: et si; plénum est opus ejus.
morlui fuerilis, in maledictioneeril pars veslra. Nonne Dominus fecit sanclos enarrare omnia mira-
Omnia , quoede terra sunl, in terrant converlentur:. bilia sua, quoeconfirmavitDominus omnipolensslabi-
sic impii a maledicloin perditionem. liri in gloria sua ?
Luclus hominumin corpore ipsorum , nomenautem, Abyssum,el cor hominum invesligavil: et in astulia
impiorum delebilur. eorum exccgitavil.
Curant habe de bono nomine : hoc enim magis per-1 . y. Cognovitenim Dominus omnem scienliam, et inspc-
manebit libi, quam mille ihesauri preliosi et magni. v xil in signum oevi, annuntians quoeproeierierunl, el
Bonoeviloenumerus dierum : bonum aulem nomen ,j quoesupervenlura tunt, révélons vesligia occultorum.
permanebilin oevum. Non proelerilillum omnis cogitatus, et non abscon-
Disciplinam in pace contervale, filii, tapientia enim,, dit te ab eo ullut sermo.
abscondita, et thetuurut invisus , quoe Militas in, Magnolia sapientioesuoedecoravil, qui esl ante soe-
Ulrisque? culum et usque in soeculum: neque adjeclumest,
Melior est homo , qui abscondil slullitiam suam Neque minuitm; et non egel alicujus consilio.
,
quam homo, qui abscondilsapienliam tuam. Quam desiderabilia omnia opéra ejus, el lamquam
Verumtamenrevereminiin his , quoeprocedunl dee scintilla, qua est considerare!
ore meo: Omnia hac vivant, el manenl in et in
Non est enim bonum omnemreverenliam observare: omni necessilaleomnia obaudiunl ei. saculum,
el non omnia omnibus beneplacent in fide. Omnia duplicia, unum contra unum, et non fecil
Erubescile a paire el a maire de fomicatione: et a, quidquam déesse.
proeridenteel a potenlede mendacio. Uniuscujusqueconfirmavit bona. Et quis saliabilur
A principe et a judice de .deliclo: a
de stinaqoqa eti videns gloriamejus ?
plèbe iniquitate. CAPUT XL1II.
A socio et amico de injustilia : el de loco in
habitas. , QUO 7 Aliitudinis firmamentumpulchritudo ejus est, spe-
cies coeliin visioneglorioe.
461 LIBER ECCLESIASTICI. 462
Sol in conspecluannuntiantin exilu, vat admirabile, AV CAPUT XLIV.
oput Excelsi.
In meridianoexuril lerram, et in contpeclu ardoris Laudemut viros qloriosot, et parentes noslrosin ge-
ejus quis poterit susiinere? Fornacem cuslodiens in nerationesua.
operibus ardoris : Multam gloriam fecil Dominus magnificenliatua a
Tripliciler sol exurens montes, radios igneosexsuf- soeculo.
flans, el refulgens radiis suis obcoecatoculos. Dominantesin poleslatibussuis homines muyni vir-
Magnus Dominusqui fecil illum, et in sermonibus lute , et prudenlia sua proediti,nuntianlet in prophelit
ejus festinavililer. dignilalemproplietarum.
Eljuna in omnibusin tempore suo, ostentio tempo- Et imperantes in proetenti populo, et virlute pru-
ris, el signum oevi. denlioepopulis sanclissimaverba.
A luna signum diei fesli, luminare quod minuilur in In periiia sua requireniesmodot musicos, etnarran-
consummalione. tes carmina scriplurarum.
Mensissecundumnomenejus est, crescensmirabiliter Homines divites in virlute, pulchriludinis studium
in consummalione. habentes: pacificantesin domibussuis.
Vas caslrorum in excelsis, in firmamento coelire- Omnes isli in generalionibus genlis suoe gloriam
splendensgloriose. adepti sunt, el in diebussuis habeniur in laudibus.
Species coeligloria slellarum , mundum illuminans Qui de Mis nati sunt, reliquerunl nomen narrandi
in excelsisDominus. laudes eorum.
In verbis sanctis stabunt ad judicium, el non défi- . Et sunl quorum non esl memoria : perierunt quasi
cieni in vigiliissuis. B qui non fucrint : et nati sunt, quasi non nati, cl filii
Vide arcum, et benediceum qui fecil illum : valde ipsorum cum ipsis.
speciosusest in splendoresuo. Sed illi viri misericordioesunt, quorum pietales non
Gyravit coelumin circuilu glorioesua : manusEx- defuerunt :
celsi aperueruntillum. Cumsèmineeorumpermanent bona.
Imperio suo acceleravilnivem: et accélérâtcorusca- Hoeredilassancla ncpotes eorum, et in leslamentis
tiones emillerejudicii sui. ttelit temen eorum.
Propterea operti sunl thesauri, et evolaveruntnebutoe Et filii eorum propter Mot usque in oelernumma-
sicut avcs. nent : semen eorumet gloria eorum non deretiuquetur.
In magnitudinesua posuit nubes, et confracli sunl Corpora ipsorum in pace sepulla sunt, et nomen
lapides grandinis. eorum vivilin generationemet generationem.
In conspecluejus comnwvebuniurmoules : et in vo- Sapienliamipsorum narrent populi, el laudemeorum
luntale ejus aspirabit Notus. nuntielccclesia.
Vox tonilrui ejus verberabillerram, lempeslasAqui- Henoch placuil Deo, et iranslalus esl in paradisum,
lonis, el congregaliospirilus : ut det genlibus poenitenliam.
Et sicul avis depanensad sedendum,aspergit nivem: Non invenlus esl perfecius, juslus , el in tempore
et sicut locusta demergensdescensusejus. iracundioefactus esl reconciliaiio:
Pulcliriiudinem candoris ejus admirabitur oculus, Ideo dimissum esl reliquum terra, cum factum esl
el super imbremejus expavescetcor. diluvium.
Gelu sicul salent effunde!super lerram : et dum ge- G ( Teslamcnlasoeculiposila sunt apud Muni, ne dé-
laverit, fiel tamquam cacuminaIribuli. lai possil diluvio omnis caro.
Frigidus venins Aquilofluvil, el gelavilcryslallusab Abraham magnus pater muttitudinisgenlium, et non
aqua: super omnemcongregationemaquarum requies- esl invenlus similis illi in gloria : qui conservaville-
cet, el sicut lorica indue! se aquis. gem Excelsi, et fuit in teslamento cumillo.
El devorabiimontes,etexuret deserlum, el exstinguet In came ejus slare fecit leslamentum, el in tenla-
viride, sicut igné. lione invenlusesl fidelis.
Medicinaomniumin feslinalionenebuloe: et ros ob- Ideo jurejurando dédit illi gloriam in génie sua,
vions ab ardore venienlihumilemofficieleum. crescereillum quasi lerroecumuluin:
In sennoneejus siluil venttis, el cogitationesua pla- Et ul stellas cxallare semen ejus, cl hoereditareillos
cavil abyssupi,et planlavil in Ma Dominusinsulas. a mari usque ad mare , el a flumine usque ad lerminos
Qui navigant mare , enarrent pericula ejus : et au- lerroe.
dientesauribus nostris admirabimur. Et in Isaac eodem modofecit propler Abraham pa-
Illic proeclaraopéra, et mirabilia; varia bestiarum trem ejus.
gênera, el omnium pecorum, et crealura bellua- Benediciionemomniumgenlium dédit Mi Dominus,
runt. et testamentumconfirmavitsuper caput Jacob.
Propter ipsum confirmatusesl ilineris finis, et in Agnovileum in benediciioiubussuis, el dédit illi hoe-
sermoneejus coinposilasunt omnia. redilalem, et divisit illi partem in tribubus duodecim.
Multa dicemus,el deficiemusin verbis: consumma- Et conservavililli hominesmisericordioe,invenienles
lio aulem sermonum,ipse est iu omnibus. n gratiam in oculis omniscarnis.
"
Gloriantesad quid valebitnus?ipse enim omnipotent CAPUT XLV.
super omniaopéra tua.
Terribilis Dominus, et magnus vehementer,el mira- DileclusDeo el hominibus Moyses, cujùs memoria
bilis potenlia ipsius. in benediciioneest.
Glorificanles Dominum quanlumcumque poluerilis Similein illum fecil in gloria tanclorum, el magnifi-
[Al. poterilis], supervalebilenim adhuc, et aOinirabilis caviteum in timoré inimicorum, et in verbissuis inons-
magnificenliaejus. ira placavil.
BenedicentesDominum,exaltate illum quantum po- Glorificavil illum in conspecluregum, el jussil illi
lestis : non major enim esl omnilaude. corampopulo suo, el ostenditilli gloriam suam.
Exaltantes eum repleminivirlute, ne laboretit : non In fideel leniiale ipsiussanctumfecit illum, et elegit
comprehenderis. eum ex omni carne.
Quis videbiteum, et enarrabit ? el quis magnificabil Audivitenim eum, et vocemipsius, el induxit illum
eumsicul estab initio? in nubem.
Mulla absconditasunt majora his : pauca enimvidi- El dédit illi coram proecepla, et legemviloeel disci-
mus operumejus : docere Jacob testamentumsuum, el judicia sua
Omnia aulem Dominus fecit, et pie agentibusdédit plinoe, Israël.
sapienliam. Excelsum fecil Aaron fralrem ejus, el timilem sibi
de tribu Levi.
463 S. HIERONYMIDHrlNA BIBLIOTHECA. 464
Staiuit ei testamentum oeternum, et dédit illisacer- A Impetum fecit conira genlem hostilem, el in de-
dotium genlis : el beatificavitillum in gloria. scensu perdidit conlrarios.
El circumcinxiteum zona glorioe,el induit eum slo- Ut cognoscant gentes polentiam ejus, quia conira
lam glorioe,el coronaviteum in vasisvirlulis. Deum pugnare non est facile. Et secutus esl a tergo
Circumpedes,et femoralia, et/minérale posuit ei, el polenlis.
cinxit illum linlinnabulis aureis plurimit in gyro. Et in diebus Moysi misericordiamfecit ipse, el Caleb
Dare sonilumin incessusuo, audilum facere sonilum filius Jephone, stare conira hoslem, et prohiberegen-
in templo in memoriam filiis genlis sua. lem a peccalis, et perfringere murmur malilioe.
Stolam sanclam, auro, et hyacinllio, et purpura, Et ipsi duo constituli, a periculo liberali sunt a nu-
opus textile, viri sapienlis, judicio et veritateproedili. méro sexcenlorummillium peditum, inducere illos in
Torto cocco opus arlificis, gemmispreliosis figura- hoeredilalem,in lerram, quoemanal lac el mei.
lis in ligatura auri, et opère lapidarii sculplis, in me- El dedil Dominus ipsi [Al. ipse] Calebfortitudinem,
moriam secundumnumerum Iribuum Israël. el usque in senectutem permansit Mi virlus, ut ascen-
Coronaaurea super mitram ejus expressasigno san- deret in excelsumterra locum, et semen ipsius obti-
ctitatis, et gloria honoris : opus virlulis, et desiderio nuil hoeredilate:
oculorum ornâta. Ul vidèrent omnes filii Israël, quia bonum est obse-
Sic pulchra anle ipsum non fuerunt lalia usque ad qui sancto u Deo.
originem. El judices singuli suo nomine, quorum non est cor-
Non est indutus Ma alienigena aliquis, sed tantum ruplum cor : qui non aversi sunl a Domino,
filii ipsius soli, et nepolesejus per omne tempus. n Ut sit memoria illorum in benediciione,el ossa eo-
Sacrificia ipsius consumpla sunl igné quotidic. rum pultuleul de loco suo.
Complevit Moysesmanus ejus, et unxi! illum oleo Et nomeneorum permaneal in oeternum,permanent
sancto. ad filios illorum, tanctorum virorum gloria.
Factum esl illi in iestamenlumoelernum, et semini Dileclus a Domino Deo suo Samuel prophela Do-
ejus sicut dies coeli: fungi sacerdotio, et habere laudem, mini, renovavit imperium, et unxil principes in génie
et glorificare populum suum in nomine ejus. sua.
Ipsum elegit ab omni vivente, offerre sacrificium In lege Domini congregalionemjudicavit, et vidit
Deo, incensum, el bonum odorem, in memoriampla- Deus Jacob, el in fide sua probalus est prophela.
cara pro populo suo. Et cognilusest in verbissuis fidelis, quia vidit Deum
El dédit illi in proeceplissuis potestatem,in iesta- lucis.
menlis judiciorum, docereJacob tesiimonia, el in lege El invocavitDominumomnipotentem,in oppugnando
sua lucem dare Israël. hoslescircumslantesundique in oblalioneagni inviolati,
Quia contra Muni stelerunt alieni, el propter invi- Et inlonuit de coeloDominus, el in tonitu magno au-
diam circumdederunt illum homines in deserto, qui ditam fecil vocemsuam.
eranl cum Dalhan et Abiron, et congregatio Core in Et conlrivit principes Tyriorum, et omnes duces
iracundia. Philistiim.
Vidit Dominus Deus, et non placuil illi, et consum- Et ante tempus finis viloesuoeet soeculi,lèslimonium
pli sunl in impetu iracundioe. proebuit in conspectu Domini, et Chrisii, pecuniaset
Fecil Mis monslra, et consumpsit illos in flamma usque ad calceamenla ab omni cume non accepit, el
ignis. G non accusavit illum homo.
Et addidil Aaron gloriam, et dedil illi hoeredilalem, Et posl hoc dormivil, et notum fecit régi, et osten-
el primitias frugum lerroedivisit illi.' dit Mi finemviloesua, el exaltavitvocemsuant de terra
Panem ipsis in primis paravit iu satietatem : nam et in prophelia delere impielalemgentis.
sacrificia Domini edent, quoedédit illi, et semini ejus. CAPUT XLVII.
Coelerumin terra gentes non hoereditabit,pars non
est illi in gente : ipse est enim pars ejus, et hoeredilas. Post hoecsurrexit Nathan prophela in diebusDavid.
Phinees filius Eleazari tertius in gloria est imilandoi Et quasi adeps separalus a carne, sic David a filiis
eum in timoréDomini : Israël.
Et stare in reverentia gentis : in bonitale et alacri- Cumleonibuslusil quasi cum agnis : el in ursis timi-
taie anima sua placuit Deo pro Israël. Mer fecit sicut in agnis ovium in juvenlule sua.
Ideo staluil illi testamentum pacis, principem san- Numquidnonocciditgiganlein, el abstulit opprobrium
ctorum el genlis sua, ul sit illi el semini ejus sacerdo- de génie?
lii dignitas in oelernum. In lollendo manum, saxo fundoedejecit exsullalio-
Ei iestamenlum David régi filio Jcssa de tribu nem Golioe.
Juda, hoeredilasipsi et semini ejus, ut daret sapienliam: Nam invocavitDominum omnipolenlem,et dédit in
in cor noslrum judicare genlem suam in juslilia, mi dextera ejus tollere hominemforlem in bello, el exal-
abolerenturbona ipsorum, et gloriam ipsorum in gen- lare cornu gentis suoe.
lem eorum atemam fecit. Sic in decemmillibus glorificavit eum , et laudavit
•p. eumin benediclionibusDominiin offerendoilli coronam
CAPUTXLVI. ^
glorioe.
Conlriviteniminimicos.undique,el exstirpavit Phili-
Forlis in bello Jésus Nave, et successor Moysi h i sliim conlrarios usque in hodiernum diem; conlrivit
prophelis, qui fuit magnus secundumnomensuum. cornu ipsorum usque in oelernum.
Maximusin salutem eleclorum Dei, expugnare in- In omni opère dedil confessionemSancto, etExcelso
surgeâtes hosles, ut consequeretur hoereditatemIsraël. in verboglorioe.
Quant gloriam adeplus est in lollendo manus suas,, De omni corde suo laudavit Dominum, et dilexit
et jaciando contra civitates romphoeas? Deum, qui fecit illum : et dédit illi contra inimicospo-
Quis ante illum sic reslilit? Nam hosles ipse Domi- tcnliam :
nus perduxit. Et stare fecit cantores conira atlare, el in tono eo-
An non iracundia ejus impedilus est sol, et una dies: rum dulces fecit modos.
fada est quasi duo? Et dedil in celebralionibusdecus, el ornavil tempora
Invocavit Allissimum polentem in oppugnando ini- vsque ad consummutionemviloe, ul laudarenl nomen
micosundique, el audivit illum magnusel sanctus Deus sanclumDomini,el amplificarenlmaneDei sanctiiatem.
in saxis grandinis virlulis valde forlis. Dominus purgavit peccata ipsius, el exaltavit in
« Inlerserunt Latini alii codices suo ; Gracus vero lexlus tantum , ambu-
habet, mptvttfw ïmia-wKvpiov
lare posl Dominum.
465 LIBER ECCLESIASTICI. 46G
oelernumcornu ejus : el dedil illi testamentumregni, et A serunt a peccatis suis usque dum ejecli sunt de terra
sedem glorioein Israël. sua, et dispersi sunt in omnemterram :
Post ipsum surrexit filiut tensatut, et propter illum Et relicla est gens perpauca , et princeps in domo
dejecit omnempolentiam inimicorum. David.
Salomon imperavitin diebus pacis, cui subjecitDeus Quidam ipsorum fecerunl quod placeret Deo : alii
omnes hottes, ut conderetdomumin nominesuo, et pa- autem mulla commiserunt peccata.
raret sanctilalem in sempiternum; quemadmodumeru- Ezechiasmunivitcivitatemsuam , et induxit in mé-
dilus es in juvenlule lua, dium ipsius aquam, et fodit ferro rupem, el oedificavit
Et impletus es, quasi flumen, sapientia, et terram ad aquam puteum.
retexit anima tua. In diebus ipsius ascendit Sennacherib, et misit Rab-
Et repletti in comparationibutoenigmala:ad intulat sacen, et suslulit manum suam conira illos, et exlulit
longe divulgalum est nomen tuum, et dilectus et in manum suam in Sion, et superbus factus est potenlia
pace lua. sua.
In caniilenis, el proverbiis, et comparalionibus, et Tune mota sunt corda, et manus ipsorum:el do-
interprelationibut miratoesunt terroe. luerunt quasi parturientes mulieres.
El in nomineDomini Dei, cui est cognomen, Deut El invocaveruntDominummisericordem, et expan-
Israël. denles manus suas , extulerunt ad coelum: et sanctus
Collegisiiquasi aurichalcum aurum, et ut plumbum Dominus Deus audivit cito vocemipsorum.
complesliargentum. Non est commemoralus peccatorum illorum , negue
Et inclinasti femora tua mulieribus: poteslatemha- T. dédit illos inimicis suis , sed purgavil eos in manu
buisti in corpore luo. lsaioe sancti prophetoe.
Dedisli maculant in gloria lua, el profanasli semen Dejecit castra Assyriorum, et conlrivitillos angélus
tuum inducere iracundiam ad liberos luos, et incitari Domini.
slulliliam luam : Nam fecit Ezechias quod placuit Deo, et forliler
Ut faceres imperium biparlitum, et ex Ephraim im- ivit in via David palris sui quam mandavit illi Isaias
perare imperium durum. propheta magnus, et fidelis in conspecluDei :
Deusautem non derelinquetmisericordiamsuam, et In diebus ipsius rétro rediit sol, et addidit régi
non corrumpel,[Al. add. el] necdelebit opéra sua, ne- vitam.
que perdel a slirpe nepotes electi sui : et semen ejus, Spirilu magno vidit ultima, et consolatus est lugen-
qui diligit Dominumnon corrumpel tes in Sion. Usque in sempiternum
Déditautem reliquum Jacob, el David de ipsa slirpe. Ostendit fotura et abscondita anlequam evenirent.
Et finem habuit Salomon cum palribus suis.
Et dereliquit post te de semine suo, genlit tlulli- CAPUT XL1X.
liam.
Et imminutuma prudentia, Roboam, qui avertit gen- Memoria Josioein compositionemodoris fada opus
lem consiliosuo. pigmenlarii.
Et Jéroboam filium Nabat, qui peccare fecitIsraël, In omni ore quasi mei indulcabilur ejus memoria,
et dédit viam peccandi Ephraim, el plurima redunda- el ut musica in conviviovini.
verunt peccata ipsorum. Ipse est directus divinilus in poenilentiamgenlis , et
Valdeaverterunt illos a terra sua. G lulit abominalionesimpietalis.
El quoesivit omîtes nequilias usque dum perveniret Et gubernavit ad Dominumcor ipsius, et in diebus
ad illos defensio, et ab omnibuspeccalis liberavit eos. peccatorum corroboravit pielatem.
Proeler David, el Ezechiam, et Josiam, omnes pec-
CAPUT XLVIII. calum commiserunt:
Et surrexit Elias prophela , quasi ignis , et verbum Nam reliquerunt legemAltissimireges Juda, et con-
ipsius quasi facula ardebat. tempserunt timoremDei.
Qui induxit in illos famem, et irritantes illum in- Dederunt enim regnum suum aliis, et gloriam suam
vidia sua pauci facti sunt : non enim poteranl susti- alienigenoegenti.
nere proeceptaDomini. Incenderunt electum sanctilalis civitatem, et déser-
VerboDomini conlinuit coelum, et dejecit de coelo tas fecerunl vias ipsius in manu Jeremioe.
ignem1er. Nam maie traclaverunt illum , qui a ventremalris
Sic amplificalus est Elias in mirabilibus suis. Et consecralus est propheta, evertere, el eruere, el per-
quis potesl similiier sic gloriari tibi ? dere, et iterum oedificare,et renovare.
Qui suslutisli morluum ab inferis de sorte mortis in Ezechiel qui vidit conspectumglorioe,quam ostendit
verboDomini Dei. illi in curru Cherubim.
Qui dejecislireges ad perniciem, et confregisti fa- Nam commemoratusest inimicorumin imbre, bene-
cile polentiamipsorum, et gloriososde leclo suo. facere Mis, qui ostenderunl reclus vias.
Qui audis in Sina judicium, el in Horeb judicia Et duodecim prophetarum ossa pullulent de loco
defensionis. r) suo : nam corroboraverunt Jacob, et redemerunt se in
Qui ungit reges ad poenitenliam, et prophelas facit fide virlulis.
successoresposl le. Quomodo amplificemus Zorobabel ? nam et ipse
Qui receplus es in turbine ignis, in curru equorum. quasi signum in dextera manu ;
Qui scriptus es in judiciis temporum lenire iracun- Sic et Jesum filium Josedec? qui in diebussuis oedi-
diam Domini, conciliare cor palris ad filium, et re- ficaverunt domum, et exallaverunl templum san-
stituere tribus Jacob. ctum Domino, paralum in gloriamsempilernam.
Beali sunl, qui le viderunt, et in amicitia lua déco- Et Nehemias in memoriammulli temporis, qui ere-
rait sunt. xit nobis muros eversos, et stare fecit portas et seras,
Nam nos vita vivimus tantum, post morlem aulem qui erexit domos nostras.
non eril laie nomen noslrum. Nemonatus est in lerra qualis Henocli: nam et ipse
Elias quidem in turbine tectus est, et in Elisoeo receptus est a terra.
completus est tpirilus ejut : in diebut tuis non perli- Neque ul Joseph, qui natus esl homo, princeps fra-
muil principem, et potenlia nemovieil illum, trum , firmamentumgenlis, reclor fratrum , slabili-
Nec superavit illum verbum aliquod , et morluum mentum populi.
prophetavitcorpus ejus. Et ossa ipsius visitala sunt, el post morlemprophe-
In vila sua fecit monslra, et in morte mirabilia ope- taverunt.
ratus esl. Seth et Sein apud homines gloriam adepli sunl :
In omnibusislis non poiiiiluilpopulus, elnon reces- el super omnem animam in origine Adam.
467 S. HIERONYMIDIVINAB1BLIOTHECA. 468
CAPUT L. A Confitebornomini tuo : quoniamadjutor et protector
Simon Onia filius , sacerdos magnus, qui in vila factus es mihi.
sua suffulsit domum, el in diebut suis corroboravjt Et liberasli corpus meuma perditione, a laqueo lin-
tenipliim. guoeiniquoe,et a labiis operanlium mendacium, et in
Tempti eliam altiludo ab ipso fundala esl, duplex conspecluastantium factus es mihi adjutor.
oedificaiioex excelsi parieles lentpli. El liberasli mesecundummultiludinemmisericordioe
In diebus ipsius emanavcrunl pulci aquarum, et nominis tui a rugientibus, proeparatisad escam,
quasi mare adimpleli sunt supra modum. De manibusquoerenliumanimam meam, cl de portis
Qui curavit genlem suam , el liberaviteam a perdi- Iribulationumquoecircumdederuntme :
tione. A pressura flammoe,quoecircumdedilme, el in me-
Qui proevaluilamplificarecivitatem, qui adeplut est dio ignis non sum oestualus:
gloriam in conversalionegentis : el ingretsnm domus De aliitudine ventris inferi, el a lingua coinquinala,
el atrii amplificavil. el a verbomendacii, a rege iniquo, el a lingua injusta.
Quasi Stella malulina in medio nebuloe, et quasi Laudabit usque ad morlemanima mea Dominum.
luna plena in diebussuis lucet. Et vita mea uppropinquans erat in infemo deor-
Et quasi sot refulgens, sic Meeffulsilin lemplo Dei. sum.
Quasi arcus refulgensinler nebulas glorioe,et quasi Circumdederunt me undique, et non erat qui adju-
flos rosarum in diebus vernis, et quasi lilia quoesunt in varet. Respicicns eram ad adjulorium hominum,et non
iransilu aquoe,et quasi lliusredolensin diebus oestatis* erat.
Quasi ignis effulgens el Ihnt ardent in igné. _
"
Memoralussum misericordioetuoe,Domine, et ope-
Quasi vas auri tolidum, ornalum, omni lapide pre- rationis luoe,quoea soeculotunt.
tioso. Quoniameruis suslinenles le, Domine, et libéras eos
Quasi oliva pullulons, el cypressus in altitudinem de manibusgentium.
se cxtollens,in accipiendoipsum stolam glorioe, el ve- Exaltasli super lerram habitationem meam, et pro
siiri eum in consuminalioncmvirlulis. morte defluente deprecatus sum.
In ascensuallaris sancti, gloriam dedil sanclilatis Invocavi Dominum patrem Domini mei, ul non de-
amiclum. relinquat mein die tribulaiionis mea, et in temporesu-
In accipiendo autem partes de manu tacerdolum, perborum sine adjutorio.
el ipse stans juxla aram. Et circa illum corona fra- Laudabonomentuiim assidue, et collaudaboillud in
irum, quasi plantatio cedri in monte Libano. confessione,et exaudila est oraiio mea.
Sic circa illum steleruntquasi rami palmoe,et omnes El liberasli me de perditione, et eripuisli me de tem-
filii Aaronin gloria sua. pore iniquo.
Oblalio aulem Domini in manibus ipsorum , coram i Propterea confitebor,el laudemdicam tibi, et bene-
omni synagoga Israël : el consummalionefungens ini dicam nomini Domini.
ara, amplificare oblalionemexcelsi régis. Cumadhuc junior essent,priusquamoberrarem,quoe-
Porrexil manum suant in libalione, el libavit de' sivi sapienliam palam in oralionemea.
sanguine uvoe. Ante templum postulabam pro Ma, el usque in no-
Effudil in fundamento allaris odoremdivinum ex- vissimis inquiram eam. Et effloruil lamquamproecox
celso principi. uva.
Tune exdamaverunl filii Aaron, in tubis producti- G Loetalumest cor meum in ea. Ambulavitpes meus
libus sonuerunl, et audilam fecerunl vocemmagnant• iler rectum, a juveniute mea investigabameam.
in memoriamcoram Deo. Inclinavi modiceaurem meam, el excepi illam.
Tune omnis populus simul properaverunt, et ceci- Mnllam inveniin meipsotapienliam, et inulliimpro-
derunt in faciem super lerram, adorare Dominum i feci in ea.
Deum suum, el dare preces omnipolentiDeo excelso. Danti mihi sapienliam, dabo gloriam.
El amplificaverunt psallenles in vocibussuis, et ini Consilialus sum enim, ut facerent illam : zelalus
magna domo auctus est sonus suavitalis plenus. sum bonum,et non confundar.
El rogavit populut Dominum excelsum in prece, Colluciataesl anima meain Ma, et in faciendo eam
usque dum perfectus est honor Domini, etmunus suum confirmalus sum.
perfecerunt. Manus meas exlendi in altum, et insipienliamejus
Tune descendent, manus suas exlulil in omnemi luxi.
congregalionemfiliorum Israël dare gloriam Deo ai Animam meam direxi ad illam, et in agnilione in-
labiis suis, el in nomine ipsius gloriari. veni eam.
El iteravit orationem suant, volensostenderevirtu. Potsedi cum ipsa cor ab initio : propler hoc non de-
tan Dei. relinquar.
El nunc orale Deum omnium, qui magna fecit ini Venler meus conlurbalusest quoerendoMain : pro-
omniterra, qui auxit diesnoslrosa ventremalris noslroe, , plerea bonam possidebopostessionem.
cl fecit nobiscumsecundumsuam misericordiam: Dédit mihi Dominus linguam mercedemmeam : el
Del nobis jucunditatem cordis , el fieri pacem ini .p. in ipsa lauduboeum.
diebusnostris in Israël per dies sempiternos. " Appropialead me, indocti, el congregatevos in do-
CredereIsraël nobiscumesse Dei misericordiam,ut'. mum disciplinoe.
liberet nos in diebus suis. Quid adhuc retardalis ? et quid diciiisin his? animoe
Duas génies odii anima mea : lerlia aulem non est! veslroesiiiunl vehementer.
gens, quam oderim. Aperui os meum, et loculus sum : Comparatevobis
Qui sedent in monte Seir, et Philislhiim, et stultuti sine argenlo.
populut, qui habitat in Sichimis. '
El collumvestrum subjkile jugo, el suscipiat anima
Doctrinam sapientioeet disciplinoescripsit in codice veslra disciplinam : in proximo esl enim invenire
isio Jesu filius Sirach Jerosolymila, qui renovavitsa- eam.
pienliam de corde suo. Videle oculis veslris quia modicum laboravi, el in-
Beatus, qui in islis versalur bonis : qui ponit Ma in veni mihi multam requiem.
corde suo, sapiens eril semper. Assumitedisciplinamin mullo numéroargenli, et eo-
Si enim hoecfecerit, ad omniavalebit: quia lux Dei, piosuin aurum possidetein ea.
vestigiumejus est. Loeleluranima veslra in misericordia ejus, et non
CAPUT LI. confundeminiin laude ipsius.
OratioJesu filii Sirach : Confitebortibi, Dominerex, Operamini opus veslrumanle tempus, et dabit vobit
cl collaudabote Deumsalvaloran meum. mercedemveslramin temporesuo.
Explicit liber Ecclcsiaslici. *
469 LIBEB I MACHAB/EORUM. 470

INCIPÏUNT

LIBRI DUO MACHABiEORUM.

LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. A Et fecil coedemhominum, et locutus etl in tuperbia
El faclum ett, postquam percussit AlexanderPhi- maqna.
tippi Macedo, qui primas regnavit in Gracia, egressus El faclus esl planctus magnus in Itrael, et in omni
de terra Ceihim, Darium regem Persarum, et Medo- locoeorum :
rum : El ingemuerunt principes, et senioret : virgines, et
Conslituit proelia mulla, et oblinuit omnium muni- juvenet infirmait tunt, el tpeciositat mutierum immu-
liones, et interfecitreges terroe, tata est.
Et perlransiil usque ad fines terroe: el accepitspolia Omnis marilus sumpsit lamentum : et quoesedebant
mulliludinis gentium, et siluit lerra in conspecluejus. in thoro marital!, lugebanl:
Et congregavitvirlulem, et exercilum foriem nimis : Et commola est lerra super habitantes in ea, et uni-
et exallalum est, et elevalum cor ejus. versa domus Jacob induit confusionem.
Et obtinuit regionesgentium, el lyrannos : et facli Et post duos annos dierum misit rex principem tri-
sunl Mi in tributum. butorumin civitates Juda, et venitJérusalem cumturba
Et post hoecdecidit in lectum, et cognovilquia mo- maqna.
rerelur. Et loculus est ad eos verba pacifica in dolo: el cre-
Et vocavitpueros suos nobiles, qui secum eranl nu- diderunt ei :
iriti a juvenlule : el divisit Mis regnum suum, cum ad- Et irruit tuper civitatem repente, et percussit eam
huc viverel. plaga magna, et perdidit populum mullum ex Israël.
Et regnavit Alexanderannis duodecim, et morluus Et accepitspolia civitalis : et succenditeam igni, et
est. j. destruxit domosejus, ,et murot ejus in circuilu.
Et obtinuerunt pueri ejus regnum, unutquitque in Et captivas duxerunt mulieret : et natot, et pecora
loco suo : possederunt.
Et impotnerunl omnet tibi diademata posl morlem Et oedificaveruntcivitatem David muro magno, et
ejus, el filii eorum post eos annis multis, el multipli- firmo, et turribus firmis, et fada est illis in arcem.
cata sunl mala in terra. Et posuerunt illic genlem peccatricem,virot iniquos,
Et exiit ex eis radix peccatrix, Anliochus illuslris, et convaliieruntin ea, et potuerunt arma, el était : et
filius Anliochirégis, qui fuerat Romoevbtet : et regna- congregaverunlspolia Jérusalem :
vit in anno cenlesimo trigesimoteplimo regni Groeco- El reposuerunt illic : et facli sunl in laqueum ma-
rum. gnum.
et
In diebut Mit exierunt ex Itrael filii iniqui, tua- Et fadum ett hoc ad intidias sanctificalioni, et in
serunl multis, dicenles : Eamus, et dhponamus testa- diabolummalum in Itrael :
mentumcum gentibus, quoecirca nos sunl : quia ex quo Et effuderunt sanguinem innocenlemper circuitum
recessimnsab eis, inveneruntnos multa mala. sanclificationis, el contaminaverunt tanclificationem.
Et bonus visus esl sermoin oculis eorum. El fugerunt habilatoret Jérusalem propler eos,'et
El deslinaverunt aliqui de populo, et abieruntad re- facla est habilalio exlerorum, et facla esl exlera semini
gem : et dedil Mis polestatem, ut facerent juslitiam suo, et nati ejus reliquerunt eam.
genlium. Sanclificatio ejus desolata est sicut toliludo,
Et oedificaveruntgymnasium in Jerosolymis secun- Diet festi ejus converti sunt in tucluni : tabbata ejus
dum leges nalionum. in opprobrium, honores ejus ad nihilum.
Et fecerunlsibi proepulia,et recesserunla teslamentoG Secundum gloriam ejus multiplicala esl ignominia
sancto, et juncti sunt nalionibus, el venumdalisunt, ut ejus : el sublimitas ejus conversaest in luctum.
facerent malum. Et scripsil rex Anliochus omni regno tuo, ut esset
El paralum esl regnum in conspecluAnliochi, et coe- omnis populut unut, et relinquerel unusquisque legem
pit regnare in lerra JEgypli, ut regnaret super duo suam.
régna. El consenserunlomnes gentes secundumverbum ré-
Et intravit in AZgyptumin mullitudine gravi, in gis Anliochi.
curribus, et elephantis, et equitibus, el copiosa navittm El mulli ex Israël consenserunl serviluti ejus, et
mullitudine : tacrificaverunlidolit, et coinquinaverunl tabbatum.
Et conslituit bellum adversus Ptolemoeum regem El misit rex libros per manus nuntiorum in Jérusa-
JEgypli, et verilus esl Ptolemoeusa facie ejus, et fugit, lem, et in omnes civitatesJuda : ut sequerenlur leges
el cecideruntvulnerati mulli. gentium lerroe :
El comprehenditcivitatesmunitas in lerra JEgypli : Et prohibèrentholocuusta, et sacrificia, et placalio-
et accepilspolia terra JEgypli. net fieri in templo Dei :
Et convertit Antiochus, postquam percussit JEgy- El prohibèrent celebrari tabbatum, el diet tolem-
plum in cenlesimoel quadragesimotertioanno: et ascen- net :
dit ad Israël. Et jussit coinquinari sancla, et sanclum populum
Et ascenditJerosolymamin mullitudine gravi. Israël.
El intravit in sanctificationemcum superbia, el ac- Et jussil oedificariaras, et templa, et idola, el im-
cepit altare aureum, et candelabrum luminis, et uni- _" molari carnes suillas, et pecora communia.
versa vasa ejus, el mensam propositionis,et libatoria, Et relinquere filiot tuot circumcisos, el coinquinari
et phialas, et morlariola aurea, et vélum, et coronas, animas eorum in omnibusimmundis, etabominationi-
el ornamentum aureum, quod in facie lempli eral : et bus, ita ut obliviscerenlurlegem, et immulareiilomnes
comminuitomnia. jusiificaliones Dei.
El accepit argentum, et aurum, el vasa concupisci- Et quicumquenon fecissentsecundum verbum régis
bilia : el accepil ihesauros occultos, quos invenit: et Anliochi, morerentur.
sublatis omnibus, abiit in terram suam. Secundumomniaverbahoectcripsit omni regno suo,
471 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTHECA. ' 472
et proeposuitprincipespopulo, qui hoecfieri cogèrent.£ manserunl]in Jérusalem : et eris tu, et filii lui inter
Et justerunl civitatibutJuda sacrificare. amicosrégis, et amplificatusauro, et argenlo, et mu-
El congregati sunt mulli de populo ad eot, qui de- neribus multis.
reliquerant legem Domini: el fecerunl mala super Et respondit Malhathias, et dixit magna voce : Et
terrant : si omnes génies régi Antiocho obediuni, ut discedat
Et effugaverunlpopulum Israël in abditis, et in unusquisquea serviluielegis palrum suorum, el con-
absconditisfuqilivorumlocis. senliat mandalis ejus :
Die quintadecimamensis Casleu, quinlo et quudra- Ego el fitii mei, el fratres mei obediemuslegi pa-
geslmoel centesimoanno, oedificavitrex Anliochusabo- lrumnostrorum.
minandumidolum desolalionis super allare Dei, et Propilius sit nobis Deus, non esl nobis utile relin-
per universas civitatesJuda in circuilu oedificaverunt querelegem,el justilias Dei.
aras. Non audiemusverba régis Antiochi, nec sacrificabi-
Et anle januas domorum, et in plateis incendebanl mus transgredienlcs ' legis noslroemandata, ut camus
Ihura, et sacrificabanl: altéra via.
Et libros legis Dei combusserunt igni, teinden- Et ut cessavitloqui verba hoec,accessit quidam Ju-
tes eos. doeusin omniumoculissacrificareidolis super aram in
Et apud quemeumqueinveniebanlurlibri tettamenti civilale Modin, secundumjussum régis :
Domini, et quicumque observabatlegemDomini, se- El vidit Malhathias, et doluit, el conlremuerunt
cundumediclumrégis trucidabant eum. renés ejus, et accensusest furor ejus secundum judi-
In virlute sua faciebant hoec populo Israël, qui cium legis, el insiliens Irucidavileum super aram.
inveniebaturin omni mente el mente in civilalibus. •*' Sed et virum, quem rex Anliochus miserat, qui co-
Et quinla el vigesimadie mensissacrificabanlsuper gebatimmolare, occidit in ipso tempore, et aram de-
aram, quoeerat conira allare. struxit.
El mulieres, quoecircumeidebantfilios suos truci- Et zelalus est legem,sicul fecit Phinees Zamri filio
dabanlur tecundumjutsum régis Antiochi: Salomi.
El suspendebant pueros a cervicibusper universas Et exelamavil Mathalhiat voce magna in civitate,
domos eorum: el eos, qui circumeiderantillos, truci- dicent : Omnisqui zelunthabet legis statuais testamen-
dabant. tum, exeat posl me.
Et mulli de populo Israël definierunl apud se, ut El fugit ipse, el filii ejus in montes, el reliquerunl
non manducareniimmunda: et elegerunt magis mori, quoecumque habebanlin civitate.
quam cibis coinquinariimmundis. Tune descenderunt mulli quoercnlesjudicium, et
Et noluerunl infringere legemDei sanclam, et tru- juslitiam, in desertum.
cidali sunl : El sederunt ibi ipsi, el filii eorum, el mulieres
El facla esl ira magna superpopulum valde. eorum, et pecoraeorum, quoniam inundaveruntsuper
eos mala.
CAPUT IL El renuntialumest viris régis, et exercilui, qui erat
in Jérusalem civilaleDavid, quoniam discessissentviri
In diebus Mis surrexit Malhathias filius Joannit, quidam,qui dissipaverunlmandatum régis in loca oc-
filii Simconis, sacerdosex filiis Joarib ab Jérusalem, culta in deserlo,établissent post illosmulli.
cl contedilin monteModin. tQ El stalim perrexerunt ad eos, et conslituerunt ad-
Et habebal filiosquinque, Joannem, qui cognomi- versus eos proeliumin die sabbalorum.
nabalur Gaddis: Et dixeruntad eos: Resistilisel nunc adhuc? exile,
El Simouem, qui cognominabalurThasi : et facile secundumverbumrégis Anliochi,el vivais.
El Judam, qui vocabalurMachaboeus: El dixerunt : Non exibimusnequefademus verbum
Et Eleazarum, qui cognominabalurAbaron: el Jo- régis , ut polluamus diem sabbalorum.
nathan, qui cognominabalurApphus. Et concitaveruntadversuseos proelium.
IIi videruntmala quoefiebanl in populoJuda, cl in El non responderunt eis, nec lapident miserunt in
Jérusalem. eos, nec oppilaveruntloca occulta,
:
Et dixit Malhathias Voemihi, ul quid natussum Dicenles: Moriamur omnesin simplicitalenoslra :
videreconlritionempopuli mei, et conirilionemcititalis et testes erunt super nos coelum, el terra, quod in-
sancia, et se.1èreillic, cum datur in manibusinimi- juste perditis nos.
corum : Et inlulerunl illis bellum sabbalit : el morlui sunl
Suncta in manu extraneorumfacla sunl : templum ipsi, et uxoret eorum, et filii eorum , el pecora
ejus sicul homo ignobilis. eorum usque ad mille animas hominum.
Vasa glorioe ejus captiva abducla sunt : trncidali Et cognovit Malhathias, el amici ejus, et luçtum
sunt senes ejus in plaleit, et juvenes ejus ceciderunt habuerunltuper eos valde.
in gladio inimicorum. Et dixit vir proximo suo : Si omnes fecerimussicul
Quoegent non hoereditavitregnumejut, et non obli- fratres noslri fecerunl, et non pugnaverimusadversus
nuit spolia ejus ? _ gentes pro animabus noslris, et juslificationibus no-
Omnis compositioejus ablata est. Quoeerat libéra, " slris : nunc cilius disperdent nos a lerra :
facla esl ancilla. Et cogilaverunlin die Ma, dicenles: Omnishomo,
El eccesancla noslra, el pulcliriludo nostra, etcla- quicumquevenait ad nos in bellodie sabbalorum, pu-
ritus noslra desolala est, el coinquinuverunlea génies. gnemusadversuseum : et non moriemur omnes, sicul
Quo ergo nobisadhuc vivere? morluisunl fratres noslri in occuliis.
Et scidil veslimeniasua Malhathias, el filii ejus : et Tune congregala est ad eos synagoga Assidoeorum
cperuerunlse ciliciis, et planxerunl valde. forlis viribus ex Israël, omnisvolunlariusin lege.
El veneruntilluc qui missieranl a rege Antiocho,ut Et omnes, qui fugiebanla malis, additi sunl ad
cogèrenteos, qui confugeranlin civitatemModin, im- eos, et facli sunt illis ad firmamentum.
molare, et accenderetliura, el a lege Dei discedere. Et coltegerunt exercitum, et percusserunt pec-
Et mulli de populo Israël consentientes accesserunl catoresin ira sua , et viros iniquos in indignatione
ad eos : sed Mathalltias, el filii ejus constanterstele- sua : el coelerifugeruntad nationes, ul évadèrent.
runt. Et circuivilMalhalhias, el amici ejus, el deslruxe-
El retpondenlet qui misti eranl ab Antiocho, dixe- runl aras :
runt Mathathioe: Princeps el clarissimus, el magnus El circumeiderunt pueros incircumeisos quolquol
es in hac civitate,el ornaïus filiis, el frutribus. inveneruntin finibus Israël : et in forliludine.
Ergo accèdeprior, el facjussum régis sicul fecerunl Et perseculisunt filios superbia, cl prosperalum
omnes gentes, et viri Juda, et qui remanserunt [Al. esl opus in manibuseorum.
47o LIBER I MACIIABJEORUM. 474
Et oblinuerunt legem de manibus genlium, et de A sit , et occiditillum : el ceciderunt vulnerati mulli, et
manibus regum : et non dederunt cornu peccalori. reliaui fugerunt.
El appropinquaverunl dies Mathathioemoriendi, et El accepit tpolia eorum : et gladium Apollonii abs-
dixit filiis suis : Nunc conforlala esl superbia, el ca- tulit Judas, el erat pugnant in eo omnibusdiebus.
sligatio, el tempuseversionis, étira indignationis. Et audivit Seron princeps exercitus Syrioe, quod
Nunc ergo, o filii, oemulaloresestole legis, et date congregavitJudas congregationemfidelium, et eccle-
animas vestraspro teslamentopalrum vestrorum. siam secum ,
Et mementole operumpalrum, quoefecerunt in gê- Et ail : Faciam mihi nomen , et glorificaborin re-
neralionibus suis : el accipielis gloriam magnam et gno , el debellaboJudam , el eos qui cum ipso sunt,
nomenoeternum. qui spernebantverbum régis.
Abrahamnonne in tentalione invenlus est fidelis, Et proeparavit se : et ascenderunt cum eo castra
et reputalum est ei ad juslitiam ? impiorum fortes auxiliarii, ut facerent vindiclamin
Joseph in temporeangustioesuoe cuslodivilmanda- filios Israël.
tum , et faclus esl dominut JEgypli. Et appropinquaverunl usque ad Bet/toron ; et exivit
Phineet paler noster, zelando zelum Dei, accepit Judas obviamilli cum paucis.
leslamentumtaccrdolii alerni. Ul aulem viderunt exercilumvenienlemsibi obviam,
Jésus dum implevil verbum, faclus esl dux in dixerunt Judoe : Quomodo polerimus pauci pugnare
Ifiael. conira mullitudinem tanlam , el tant fortem , et nos
Caleb, dum leslificalur in ecclesia, accepit hoeredi- fatigati sumus jejunio hodie ?
lalem. n El ait Judas : Facile esl concludi mullos in manus
David in sua misericordia conseculus esl sedem paucorum : et non est differenlia in conspectu Dei coeli
regni in soecula. liberare in multis , et in paucis.
Elias, dum zelat zelum legis , receptus est in Quoniam non in mullitudine exercitusVictoriabelli,
coelum. sed de coelofortiludo esl.
Ananias, et Azarias, et Misael credenles, libérait Ipsi veniunt ad nos in mullitudine conlumaci, et
sunt de flamma. superbia, ul disperdant nos, el uxores nostras, et
Danielin sua simplicilaleliberatusest de ore leonum. filios noslros , el ut spolient nos :
Et ita cogitaleper generationem, el generationem : Nos vero pugnabimuspro animabus noslris ', el le-
ci j Al. lac. et ] quia omnesqui sperant in eum, non gibus nostris.
infirmanlur. ' El ipse Dominuscontereteos ante faciem nostram :
Et a verbisviri peccatoris ne timueritis, quia gloria vos aulem ne timueritis eos.
ejus slercus , et vermis est. Ut cessavit autem loqui, intiluit in eos subito : el
Hodie exlollilur, el cras non invenielur: quia con- contritut est Seron, et exercitus ejus in conspeclu
versusesl in terram suam, et cogitatio ejus periil. ipsius.
Vos ergo, filii, conforlamini, el viriliter agile in Et persecutus esleum in descensuBet/toron usque in
lege : quia in ipsa gloriosi eritis. campum, et ceciderunt ex eis odingenti viri : reliqui
El ecce Simon frater vesler, scio quod vir ennsilii aulem fugerunt in lerram Phitislhiim,
est, ipsum audite semper, el ipse erit vobis pater. El cecidit limor Judoe, ac fratrum ejus , el formido
Et Judas Machaboeusfortis viribusa juvenlule sua , super omîtesgénies in circuilu eorum.
sit vobis princeps mililioe, el ipse agel bellum populi. C Et pervenilad regem nomenejus, et de proeliisJudoe
Et adducelisad vosomnesfuctoreslegis, el vindicale narrubant omnes gentes.
vindiclampopuli vestri. Ut audivit autem rex Anliochus sermones islos,
Relribuite relributionem gentibus , et iulendite in iratus est animo : et misil, et congregavit exercilum
proeceptumlegis. universiregni tui, castra fortia valde :
El benedixit eos, el apppsitus est ad paires suos. Et aperuit oerariumtuum , el dedil tlipendia exer-
El defunclus esl anno cenlesimoet quadragesimo ciiui in annum : et mandavit Mis, ul estent parait ad
sexto ; et sepullus esl a filiis suit in sepulcris patrum omnia.
suorum in Modin, el planxerunt eum omnis Israël Et vidit quod defecit pecunia de thesauris suis, et
planclu magno. tributa regionis modica propler dissensionem, el pla-
CAPUT m. gam , quam fecit in lerra, ul lolleret légitima, gua;
erant a primis diebus :
El timuit, ne non haberel ul semel et bis , in sum-
Et surrexit Judas, qui vocabalur Machaboeus,filius ptus , et donaria, quoe dederat ante largo manu , et
ejus pro eo. ubundaveral super reges qui ante eum fuerant.
Et adjuvabant eum omnes fratres ejus, el univers*, Et conslernaluserat animo valde, et cogitavit ire
gui se conjunxerantpatri ejus , el proeliabanlur proe- in Persidem , et accipere tribula regionum, et congre-
lium Israël cum loetilia. gare argentum mullum.
El dilalavil gloriam populosuo, el induit se loricam El reliquit Lysiam hominem nobilem de génère
sicul gigas, et succinxit se arma bellica sua in proeliis, n regali, super negolia regia, a flumineEuphrale usque
et protegebat cadra gladio suo. u ad flumen
JEgypli :
Similis faclus est leoni in operibussuis, el sicut ca- El ut nutriret Anliochum filium suum donec re-
lulus leonis rugiens in venalione. dire!.
Et persécutas esl iniquos perscrutans eos: et qui Et tradidit ei médium exercilum, el elephantos: el
conturbabanl populum suum, eos succendil flammis : mandavit ei de omnibus, quoevolebat, el de inhabilan-
El repulsi sunt inimici ejus proe timoré ejus , et tibut Judoeamet Jérusalem :
omnes operarii iniquitalis conturbati sunt : et direcla Et ul millerel ad eos exercilum ad conterendam et
est salus in manu ejus. exslirpandam virlulem Israël, et reliquiat Jerutalem ,
Et exacerbabalreges mullos, et lalificabal Jacob in et aiiferendam memoriameorum de loco ;
operibussuit, el in soeculummemoria ejus in benedi- Et ut constiluerethabitatoret filios alienigenas m
ciione. omnibus finibus eorum, et sorte distribuera lerram
Et perambulavitcivitatesJuda, et perdidit impiosex eorum.
eis , et avertit iram ab Israël. Et rex assumpsil parlent exercitus residui, et exivit
Et nominalusest usque ad novissimum lerroe, et ab Anliochia civitate regni sui anno cenlesimoet qua-
congregavitpereuntet. dragesimoseplimo : el transfrelavit Euphralem flumen,
El congregavitApolloniutgentet, el a Samaria vir- el perambulabat superiores regiones.
tulem mullainel magnam ad bellandum contra Itrael. Et elegit Lysias Ptolemoeumfilium Dorymini, el
El cognovitJudat, et exiit obviamilli : et percus- Nicanorem, el Gorgiam, viros potentesexamicis régis :
475 S. HIERONYMID1V1NÀBIBLIOTHECA. '
476
El misilcum eis quadraginta millia virorum, et sep- A El viderunt cattra gentium valida, et loricalot, cl
tem millia cquitum, ul venirent in lerram Juda, el equilatus in circuilu eorum, el hi docti ad proelium.
disperderent eam secundumverbumrégis. El ait Judas viris qui tecumeranl : Ne limueritit
El processerunl cum universa virtute sua, et vene- mullitudinem eorum, et impelumeorum ne formidelit,
runt, et applicuerunt Emmaum in lerra campestri. Memenlotequaliler talvi facli sunl patres nostri in
Et audierunl mercalores regionum nomen eorum: mari Rubro, cum tequerelur eot Pharao cum exercitu
cl acceperunt argenlum el aurum mullum valde, el multo.
pueros : et veneruntin castra, ut acciperent filios Is- Et nunc clamemus in coelum, et miserebilur noslri
raël in servos: el addili sunt ad eos exercitus Syrioe, Dominus, et memorerit teslamenli palrum nostrorum,
et terroealienigenarum. el conteretexercilumistum anle faciem nostram hodie :
Et vidit Judas, et fratres ejus, quia mulliplicata Et scient omnes gentes,quia est qui redimal el liberet
sunl mala, el exercilut applicabant ad fines eorum: et Israël.
cognoveruntverba régis, quoe mandavit populo facere El elevaverunt alienigenoeoculos suos , et viderunt
in interitum, el consuniinalionem: eos venientesex adverso.
Et dixerunt untisqiiisquead proximum suum ; Eri- Et exierunlde castrisin proelium,et tuba cecinerunt
gamut dejeclioneinpopuli noslri, et pugnemuspro po- hi, qui eranl cum Juda :
pulo noslro, ettandis noslris. El congressisunt : et conlritoesunt génies, et fuge-
El congregatusestconventusul essenl parali in proe- runt in campiim.
lium : et ut orarenl, et pelèrent misericordiam,el mi- Novissimi aulem omnes ceciderunt in gladio , et
serationes. T>persecuti sunl eos usque Gezeron , el usque in campos
El Jérusalem non habitabalur, sed erat sicut deser- Idumoeoe, el Azoli, et Jamnioe: et cecideruntex Mit
tum : non erat qui ingredcreiuret egrederctur de nalis usque ad tria millia virorum.
ejus : et sanctumconculcabatur: e! filii alienigenarum Et reversât esl Judas, elexercitusejus, sequenseum.
eranl in arce, ibierat habilalio gentium: el ablala est Dixilque ad populum : Non concupiscatit spolia :
voluplas a Jacob, et defecil ibi tibia, el cithara. quia bellum contra nos est.
El congregali sunl, el venerunt in Maspha contra Et Gorgias et exercitus ejus prope nos in monte :
Jérusalem : guia locus orationis erat in Maspha ante sed stale nunc conira inimicos noslros, el expugnate
in Israël. eos, et tumetit postea spolia securi.
El jejuiiaverunl Ma die , et induerunl se ciliciis, el El adhuc loquenle Juda hoec, ecce apparuit part
cinerem imposuerunt capili suo : et discideruntvesii- quoedamprospiciens de monte.
menia sua : Et vidil Gorgiasquod in fugam conversisunl sui, et
El expanderuntlibres legis, de quibut scrulabanlur succenderuntcastra : fumus enim , qui videbatur, de-
gentes simililudinan simulacrorum suorum: clambal quod faclum est.
El allulerunl ornamenla sacerdoialia, el primitias, Quibus Mi conspec'.is, timuerunt valde , aspiciaites
el décimas: el suscitaveruntNazaroeot, qui impleve- simul el Judam , et exercilum in campo paralum ad
rant dies: proelium.
El clamaverunt voce magna in coelum, dicenles: Et fugerunt omnesin campumalienigenarum :
Quid faciemus islis, el quo eos ducemus ? El Judas reversusest ad spolia castrorum , et acce-
Et sancla lua concnlcaia sunt, el contaminala sunt, perunt aurum mullum, et argentum, et liyacinthum, et
el sacerdoteslui facti sunl in luclum, et in humiliia- G purpuram marinant, et opes magnas.
lem. Et conversi, hijmnum canebant, el benedicebant
El eccenutionet convenerunl adversum nos, ul nosi Deum in coelum,quoniam bonus est, quoniam in soe-
disperdant : lu scis quoecogitant in nos. culum misericordia ejut.
Quomodopolerimus subsistere anle faciem eorum,, Et fada esl talut magna in Itrael in die Ma.
nisi tu, Deus, adjuves nos ? Quicumque autem alienigenarum evaserunl, vene-
El tubisezclamuveruntvoce magna. runt , et iiunliavernnt Lysioeuniversa quoeacciderant.
Et posl hoecconslituitJudas ducespopuli, tribunos,, Quibus ille auditis, conslernatusanimo deficiebal:
el ceniuriones, el peiUaconlarchos, el decuriones. quod non qualiavoluit, talia conligerunl in [Al. lac
El dixit his qui oedificabantdomos, el sponsabant! in] Israël, et qualia mandavit rex.
uxores, el plantabant vineas , et formidolosis,ut red- Et sequenlianno congregavitLysias virorum eteclo-
irent unusquisquein domumsuam secundum legem. rum sexaginla ihillia , el equilumquinque millia , ut
Et moverunt castra, et collocaverunt ad auslrum\ debellareteos.
Emmaum. Et venerunt in Judoeam , el castra posuerunt in
El ail Judas : Accingimiiû, el estole filii potentes, Beihoron , el occurril illis Judas cum decem millibus
el eslote parali in mane, ut pugnetis adversus nationes; viris.
lias, quoeconvenerunladversus nos disperdere nos, et! Et viderunt exercilum forlem, et oravit , el dixit :
sancla noslra : Benedicluses, salvator Israël, qui conirivisli impelum
Quoniammelius est nos mori iu bello, quam viderei polenlis in manu servi lui David , et iradidisli castra
mala genlis noslroe,el sanctorum. ». alienigenarumin manu Jonalhoe filii Saul, el armigeri
Sicul aulem fueril volunlas in coelo,sic fiât. ejus.
Concludeexercilumislum in manu populi lui Israël,
CAPUT IV. et confundanlur in exercitu suo, et equitibus.
Da Mis formidinem, el labefac audaciam virlutis
' El
assumpsit Gorgiùs quinque millia virorum, ell eorum, et commoveaniurcontrilionesua.
mille équités electos: el moverunt castra nocle. Dejice illos gladio diligenlium le : el collaudent te
Ut applicarent ad castra Judoeorum, el percuteraitj omnes, qui noveruntnomenluum in hymnit.
eos subito : et filii, qui erant ex arce, eranl illis duces. Et commiseruntproelium: el cecideruntde exercitu
Et audivit Judas, el surrexit ipse, el potentesper-". Lysioequinque millia virorum.
cutere virtutem exercituum régis, qui eranl iu Em- Videns aulem Lysias fugam suorum , el Judoeorum
maum. audaciam , et quod parali sunt aut vivere , aut mori
Adhuc enim dispersus erat exercitus a castris. forliler, abiit Anlioditam, et elegit milites, ut mullipli-
Et venit Gorgiasin castra Judoe noctu, el neminem j cati rursus venirent inJudoeam.
invenit, el quoerebateos in monlibus: quoniam dixit : Dixit autan Judas , et fratres ejus : Ecce conlriii
Fugiunl hi a nobis. sunl inimici noslri : ascendamusnunc mundaresancla,
El cum dies faclus esset, apparuil Judas in campe 9 el renovare.
cum tribus millibus virorum tantum : qui legumcnla % Et congregatusest omnis exercitus, el ascenderunt
et gladiot non habebunl : in monlcmSion.
477 LIBER I MACIIABJEORUM. 473
Et viderunt sanclificalionem desertam , el allare A eos, cl anathemalizavit eos, el incendil lurres eorum
profanatum , et portas exustas , et in atriis virgulta igni, cum omnibusqui in eiserant.
nota sicut in sallu , vel in monlibus, el pastophoria Et. iransivil ad filios Ammon, el invenit manum
dirula. (orient, el populum copiotum , et Timollieumducem
Et scideruntvesiimentasua , et planxerunl planclu ip.orum :
magno, et imposueruntcinerem [AI. cinerei] super Et commititcumeis proeliamulla , et contrili tunt
caput tuum. in conspeclueorum, et percussit eos :
Et cecideruntin faciemsuper lerram , el exclama- Et cepit Gazer civitatem, el filias ejus , et reversus
verunt tubis signorum, el clamaverunlin coelum. esl in Judoeam.
Tune ordinavit Judas viros , ni pugnareni adversus El congregaloesunl génies , quoe sunl in Galaad ,
eos qui eranl in arce, doneceuundarenl sancla. adversus Israelilas, qui eranl in finibus eorum, ut lol-
El elegitsacerdotessinemacula, voluntalemhabentes lerenl eos, el fugerunt in Dalhemaitmuniiionem.
in l.ge Dei : Et miserunt litieras ad Judam , et fratres ejus , di-
Et mundaverunt sancla , et lulerunl lapides conta- cenles : Congregaloesunt adversum nos gentes per
minalionisin locumimmundum. circuilum, ut nos auferanl :
El cogitavitde aliari holocaustontm,quod profana- Et parant venire, et occuparcmuniiionemin quam
lum erat, quid de eo facerel. confugimus: el Timolheusest dux exercituseorum.
Et incidit Misconsiliumbonum, ul deslruerenlillud: Nunc ergo veni, et eripe nos de manibuseorum ,
ne forteillis essetin opprobrium,quia contaminaverunt quia ecciditmulliludode nobis.
illud gentes, et demolilisunl illud. „ El omnes fratres noslri , qui eranl in locis Tnbin ,
Et reposueruntlapides in moitié domusin locoapto, interfeeti sunl : et captivas duxerunt uxores eorum, el
quoadusquevenirelprophela , et responderel de eis. natos, el spolia, et peremerunlillic fere mille viros.
Et acceperunllapidesintégras secundum legem, el El adhuc epistoloelegebantnr, et ecce alii nuntii
oedificaveruntaltare novumsecundum illud, quod fuit veneruntde Galitoeaconscissis lunicis, nuntiantes se-
prius : cundumverbahac :
Et oedificaveruntsancla , et qua intra domumeranl Dicenles, convenisseadversum se a Plolanaida , et
inirinseciit: el oedemet alria sanciificaverunl. Tyro, et Sidone : el repleta est omnis Galilaa aliêni-
Et fecerunl vasa sancla nova, el inlulerunl candela- genis, ul nos consumant.
brum, el allare incensoruin, el mensam in templum. Ut audivit autem Judas, et populus, sermonesislos,
El incensumposuerunt super allare, et acceuderunt convenil ecclesia magna cogitare quid facerent fralri-
lucernas, quoesuper candelabrumeranl, et lucebanlin bus suis, qui in tribulatione erant, et expugnabanlur
Jemplo. ab eis.
El posueruntsuper mensam panes , et appenderunt DixilqueJudas Simoni fratri suo : Elige tibi viros ,
vêla, et consummaveruntomnia opéraquoe[eceranl. et vade, el libéra fratres tuos in Galilaa : ego aulem,
Et anle malutinumsurrexeruniquinta el vigesimadie et fraler meusJonathas ibimusin Galaadilim.
mensisnoni ( Aieest mensisCasleu) cenlesinû quadra- Et reliquit Josephum filiumZacharia , el Azariam
gesimi oclavianni. duces populi cum residuo exercitu in Judaa ad cu-
Et obtulerunt sacrificium secundum legem super stodiam.
allare holocauslorumnovum, quod fecerunl. El proecepilillis , dicens : Proeestotepopulo huic :
Secundum tempuset tecundum diem, in qua conta- C et nolite bellumcommillere adversum gentes, donec
minaveruntillud génies, in ipsa renovalum esl in can- revertamur.
ticis, et citharis, et cinyris, et in cymbalis. El parlili sunt Simoni viri tria millia, ut irel in
Et cecidilomnis populus in faciem, et adoraverunt, Galiloeam: Judoe aulem octo millia in Galaaditim.
et benedixeruntin coelumeum qui prosperaviteis. El abiil Simon in Galiloeam, el commisil proelia
El fecerunl dedicalionemallaris diebus octo, et ob- mulla cum gentibus : et contrila sunt génies a facie
tulerunt holocaustacum loelilia,et sacrificiumsalutaris, ejus, et persecutusest eos usquead portant
el laudis. Plolcmaidis : et ceciderunt de gentibus fere tria
El ornaveruntfaciemlenipli coronis aureis, et scu- millia virorum, el accepitspolia eorum,
lulis : el dedicaveruntportas, et pastophoria, el impo- El assumpsil eos, qui erant in Galilaa, et in Arbatis
suerunt eis januas. cum iixoribut, et natis, el omnibusqua eranl illis , et
Et fada esl latitia in populomagna valde, el aver- adduxil in Judoeamcum loeliliamagna.
sumesl opprobrium genlium: Et Judas Machaboeus,el Jonathas fraler ejut trans-
Et staluil Judas, el fratres ejus, cl universaecclesia ierunl Jordanem , cl abierunt viam trium dierum per
Israël, ul agatur diesdedica'.ionisallarit in lemporibus deserlum.
suis ab anno in annum , per dies octo , a quinta el vi- El occurrerunt eis Nabulhoei, cl susceperunl eos
gesimadie mensisCasleu, cum loeliliael gaudio. pacifice , el narraverunl eisomnia quoeaccideranl fra-
El oedificaveruntin tempore Mo montent Sion , et Iribus eorum in Galaadilide ,
per circuilummuros alios, et lunes firmas, ne quando Et quia mulli ex eis comprehensi sunt in Barasa ,
venirentgentes, et conculcnrenteum , sicut anlea fece- p. et Bosor, el in Alimis, el in Casphor, el Magelh , et
runl. Carnaim : hoeomnescivitatesmunitoeet magnoe.
Et collocavitillic exercilum, ut servarenl eum , el Sed et in caleris civitatibut Galaadilidit tenentur
nmniviteumad custodiendamBethsuram, [Al. add. et] comprehenti, et in cratlinum contlituerunt admovere
ul haberel populusmuniiionemconira faciem Idumoeoe. exercilum civilatibuthit, et compreltendere,et tollere
eos in una die.
CAPUT V. Et convertitJudat, et exercitut ejut, viam in deter-
Et factum est, ut audierunl gentes in circuilu, quia tum Botor repente, el occupavitcivitatem : et occidit
oedificalumest altare, et sanctuuriumsicul prius, iraloe omnemmatculumin ore gladii, et accepil omnia spolia
sunt valde : eorum, el suçcendil eam igni.
Et cogitabanltolleregenusJacob, qui erant inter eos, El surrexeruni inde nocte , et ibant usque ad muni-
et coeperunlocciderede populo, et persequi. iionem.
Et debellubalJudas filios Esau in ldumoea, et ebt El factum est diluculo, cum élevassentoculos suot,
qui erant in Acrabalhane: quia circumtedebanlItrae- eccepopulus mullus, cujus non erat numerus. portantes
lilas, et percussit eos plaga magna. scalat el machinas, ul comprehenderentmuuitioiiem,
Et recordatus esl maliliam filiorum Beau, qui erant el expugnarent eot.
populo in laqueum el in scandalum, insidianles ei El vidit Judas quia coepil bellum, el clamor belli
m via. ascendit ad coelumsicut tuba , el clamor magnus de
Et conclus!sunt ab eo in turribus, et applicuit ad civitate:
479 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTIIECA. 480
El dixit exercituisuo : Pugnate hodie pro (ralribus .\. Et dixit : Faciamus et ipsi nobis nomen, et eamus
veslris. pugnare adversus génies quoe in circuilu noslro
Et venit tribus ordinibusposl eos, et exclamaverunt sunt.
tubis, et clamaveruntin oralione. Et proecepilhis qui eranl in exercitu suo , el abie-
Et cognoveruntcastra Timothei, quia Machaboeus runt Janiniani.
esl, el refugerunta facieejus : et percusserunleosplaga El exivit Gorgiasde civilale, et viri ejus obviamMis
magna, et cecideruntex Usin die Ma fere octomillia in pugnam.
virorum. El fugali sunt Josephusel Azarias usque in [Al. ad]
El divertit Judas in Maspha, el expugnavit, et fines Judoeoe:el ceciderunt Mo die de populo Israël
cepit eam: et occiditomnemmasculunvejus,etsumpsit ad duo millia viri , et facla est fuga magna in
spolia ejus, el succendileam igni. populo:
Jndeperrexit, et cepit Casbon, et Magelh, el Bosor, Quia nonaudierunl Judam, el fratres ejut, existi-
et reliquas civitatesGalaadilidis. maulet fortiler se faclurot.
Posl hoecautem verba congregavitTimotlieusexer- Ipsi autan noneranl de seminevirorum illorum, per
cilum alium, et castra posuil conira Raplion Irons tor- quos salus facla esl in Israël.
renlem. Et viri Juda iwignificalisunt valde in conspecluom-
Et misil Judas speculari exercilum: el renuntiave- nis Israël, et gentiumomnium, ubi audiebalur nomen
runl ei dicenles: quia convenerunlad eumomîtesgén- eorum.
ies, quoein circuilunoslrosunt, exercitusmullusnimis: El convenerunlad eosfaiista acclamantes.
El Arabas conduxerunt in auxilium sibi, el castra _ Et exivit Judas, et fratres ejus , el expugnabanl
"
posuerunt irons torrenlem, parali ad le venirein proe- filios Esau in lerra quoead Auslrumest, et percussit
lium. El abiil Judas obviamillis. Cliebronel filias ejus : el muros ejus, el turres succen-
El ait Timotlieusprincipibusexercitussui: Cum ap- dil igni in circuilu.
propinquaveril Judas, el exercitus ejus ad torrenlent Et movitcastra, ul irel in terram alienigenarum, et
aquoe: si iransieril ad not prior, non poierimussusti- perantbulabatSamariam.
nere eum: quiapolens polerit adversumnos. lu die Ma ceciderunt sacerdotes in bello, dum
Si vero limuerit transire, et posuerit castra extra volunl fortiler facere , dum sine consilio cxeunl in
flumen, iransfrelemus ad eos: el poierimusadversus proelium.
illum. Et declinavil Judas iu Azolum in lerram alienige-
Ul autem appropinquavilJudas ad torrenlemaquoe, narum, cl diruil aras eorum, et sculplilia deorumipso-
staluil scribas populi secus torrenlem,et mandaviteis, rum succendiligni: el cepit spolia civilatum, el rever-
dicens: Neminem hominum reliquerilis: sed veniant sus ett in terrainJuda.
omnesin proelium.
El transfrelavitad illos prior, cl omnit populutpotl CAPUT VI.
eum, et conlriloetunt omnes gentesa facie eorum, et Et rex Antiochut perambulabat tuperioret regiones,
projecerunt arma sua, el fugerunt ad fanuin quod el audivitessecivitatemElymaidemin Perside nobilis-
erat in Carnaim. timam, el copiosamin argenlo et auro.
Et occupavit ipsam civitatem, et fanum succendil Templumque in ea locuples valde: el illic velamina
igni cum omnibus qui erant in ipso : et oppressa aurea , et lorica , el scula , quoe reliquit Ale-
est Carnaim, et non potuit sustinere conira faciem G xander Philippi rex Macedo, qui regnavit primus in
Judoe. Gracia.
El congregavitJudas universasIsraclilas, qui eranl El venit, et quoerebatcaperecivitatem, el deproedari
in Galaadilide,a minimousquead maximum,et uxores eam : el non potuit, quoniam innoluil sermo his qui
eorum, el nalos, et exercilum magnumvalde, ut veni- eranl in civitate:
rent in terram Juda. Et insurrexerunt in proelium, et fugit inde, et
Et venerunt usqueEpliron : et hoeccivitasmagna in abiit cum tritlitia magna, et reversus est in Babtj-
iugressuposila, munita valde, el non erat declinarc1 loniam.
ab ea dextera vel sinislra , sed per mediam ilet Et venitquinunliarel ei in Perside, quia fugata sunt
erat. castra quoeerant in terra Juda :
Et incluscrunl se, qui erant in civitate, el obstru- El quia abiil Lysias cum virlute forli in primis, et
xerunt portas lapidibus: et misil ad eos Judas verbis fugaïusest a facie Judoeorum,et invalueruntannis, et
padficis, viribus,et spoliis multis, quoeceperunlde castris, quoe
Dicens: Transeamusper terram veslram, ut camus• exciderunt.
in lerram nostram : el nemo vobisnocebit: tantum El quia diruerunt abominationem,quamoedificaverat
pedibus transibimus.El nolebanieis operire. altare quod eratinJérusalem: el sanctificationem,
El proeccpitJudas proedicarein castris, ul applica- super sicut priut, circumdederunt mûris excelsis: sed et
rent unusquisquein quo erat loco. Bethsuramcivitatemsuam.
El applicuerunlse viri virlulis : el oppugnavitcivila- Et factumest, ul audivit rcxsermonetislot, expavil,
tan illam tota die, el tola nocle, et Iradita est civila,s _ et commolut est valde: et decidit in lectum, el incidii
in manu ejus: " in languoremproetristilia, quia non factumeslei sicut
Et peremerunt omnemmatculunt in ore gladii, cl cogilabai.
eradicavil eam, et accepit spolia ejus, et transivil pei Et erat illic per dies multos: quia renovalaest in eo
lolam civitatemsuper interfectos. Irislitia magna, et arbitratus estse mori.
El transgressisunt Jordanem in campomagno, con El vocavilomnesamicossuos, et dixit illis : Rccessil
Ira faciemBethsan. somnusab oculis meis, el conciai, et corrui corde proe
Et erat Judas congregaus exlremot , et exhorta solliciludine:
balur populumper lolam viam,donecvenirentin terrait• Et dixi in cordemeo: In quantam tribulaiioncmde-
Juda : veni, el in quos fluclus tristilia, in qua nunc sum: qui
Et ascenderuntin montentSion cum lalilia el gau- jucundus eram, el dileclusin patesialemea!
dio, el obtulerunt holocausla, quod nemoex eis ceci Nunc vero reminiscormalorum, quoe feci in Jéru-
disse!, donecrevertereniurin pace. salem , unde et abstuliomnia spolia aureael argeniea,
^El in diebus, quibus erat Judas, et Jonathasin terri» quoeeranl in ea, el misi auferrehabitantesJudoeamsine
Galaad, et Simon fraler ejus in Galilaa contra facient causa.
Plolemaidis. Cognovi ergo, quia proplerèa inveneruntme mala
Audivit Josephus Zacharioefilius, el Azarias prin- isla : et eccepereoirislitia magna in lerra aliéna.
cipet [Al. princeps]virlulis, res bene geslas, et proeli% Et vocavilPhilippum, unum de amicis suis, et proe-
quoefacla sunl, posuileum super universumregnumsuum :
481 LIBER I MACHABJEORUM. 482
Et dédit ei diadema, et stolam suam, et annulum, ul A Et dédit se, ut liberaret populum suum, et acquireret
adduceret Anliochumfilium suum, el nutrirel eum, et sibi nomenoelernum.
regnaret. Et cucurrit ad eam audacter in mediolegionisinler-
Et mortuus esl illic Anliochus rex', anno centesimo ficiens a dexlris, et a sinistris, et cadebqnt ab eo hue
quadragesimo nono. alque illuc.
Et cognovit Lysias, quoniam morluus est rex, el Et ivit sub pedes eleplianlis, et supposuit se ei, et
conslituil regnare Anliochumfilium ejus, quemnutrivit occidit eum, et cecidit in lerram super ipsum, el mor-
adolescentem: et vocavilnomen ejut Eupatorem [Al. luus est illic.
Eupator], Et videntes virtulem régis, el impelum exercitus
El hi, qui erant in arce, concluserant Itrael in cir- ejus, diverterunt se ab eis.
cuilu tanctorum: et quarebanl eis mala semper, et fir- Castraaulem régis ascenderunt contra eos in Jérusa-
mamentum genlium. lem, et applicerunl [Al. applicuerunl] castra régis ad
Et cogitavit Judas ditperdere eos : et convocavil Judoeamel manientSion.
universum populum, ul obsiderenleos. Et fecit pacem cum his qui erant in Betltsura : cl
Et conveneruntsimul, et obsederunteos anno cente- exierunl de civitate, quia non erant eis ibi alimenta
simo quinciuagesimo,el |feceiun( balistas et machinas. conclusis,quia sabbata erant terroe.
Et exierunlquidam ex eis, qui obsidebantur: et ad- El comprehendit rex Belhsuram : et conslituit illic
junxerunl se illis aliqui impii ex Israël, custodiamtervare eam.
Et abierunt ad regem, et dixerunt : Quousquenon Et convertit castra ad locum sanclificationis dies
facis judicium, et vindicas fratres notlrot ? ]} mullos : el slatuil illic balistas, el machinas, et ignis
Nosdecrevimusservirepatri tuo, et ambulare in proe- jacula, el lormenta ad lapidesjadandos, el spicula, et
ceptisejus, el obsequiedictis ejus: scorpiosad millendas sagitlas, et fundibula.
El filiipopuli noslri propter hocalienabantse a nobis: Fecerunl aulem et ipsi machinas adversus machinas
et quicumqueinveniebanlurex nobis, interficiebanlur, eorum, et pugnaverunl dies mullos.
el haredilales nostra diripiebantur. Escoeaulem non erant in civitate, eo quod teplimut
Et non ad nos lanlum extenderunt manum, ted et in annut esset: et qui remanserant in Judoeade genlibus,
omnet fines noslros. consuinpscranlreliquias eorum, quoe repositoefuerani.
Et ecce applicuerunl hodiead arcem Jérusalem oc- Et remanserunl in sanctis viri pauci, quoniam obti-
cupare eam, el muniiionemBelhsuram munierunl: nuerat eos famés : et dispersi sunt unusquisque in lo-
El nisi praveneris eos velocius, majora, quam hoec, cum suum.
facienl, et non poteris obtinere eos. Et audivit Lysias quod Philippus, quem constituerai
Etiralusetl rex, ul hoecaudivit: et convocavilomnes rex Anliochus, cum adhuc viveret, ut nulriret Anlio-
amicossuot, et principesexercitut sui, el eos qui super chum filium suum, el regnaret,
équitéserant. Revenus esset a Perside, et Media, el exercitus, qui
Sed el de regnis aliis, el deinsulis marilimisvenerunt abieral cum ipso, et quia quoerebalsuscipereregni ne-
ad eum exercitusconductitii. golia :
Et erat numerus exercitus ejus, cenlummillia pedi- Festinavil ire, et dicere ad regem, et duces exerci-
lum, et viginli millia equitum,et elepliantitriginla duo, tus : Deficimusquotidie, el esca nobis modica est, et
doctï ad proelium. locus, quem obsidemut, est munilus, et incumbii nobis
Et venerunt per ldumoeam, et applicuerunl ad " ordinare de regno.
Belhsuram, et pugnaverunl dies mullos , et fecerunl Nunc ilaque deinus dexlras hominibus istis , et fa-
machinas, et exierunt, et succenderunteas igni, et pu- ciamus cum illis pacem, et cum omni génie eorum :
gnaverunl viriliter. Et consliluamusillis, ut ambulent in legilimissuis
El recessilJudas ab arce, et movit castra ad Belh- sicut prius : propler légitima enim ipsorum , quoede-
zacharam conira castra régis. spexlmus, irati sunl, el fecerunl omnia hoec.
El surrexit rex anle lucem, et concitavit exercitus in Et placuit sermo in conspeclurégis et principum :
impelum conira viam Belhzacharam: el compurave- el misil ad eos pacemfacere : el receperunt illam.
runt se exercitusin proelium,et tubis cecinerunt: El juravil Mis rex, et principes : el exierunl de mu-
Et elepltantis ostenderunt sanguinem uvoeet mori, nitione.
ad acuendot eot in proelium: Et intravit rex montent Sion, cl vidit muniiionem
Et diviserunlbeslias per legiones: el astilcrunt sin- loci: et rupit cilius juramenlumquodjuravil : et man-
gulis elepltantis mille viri in loricit concatenatit, et davit destruere murum in gyro.
galea oereoein capilibus eorum : et quingenti équités El discessit feslinanter, et reversas est Anliocliiam,
ordinati unicuiquebestioeelecti erant. el invenit Philippum dominantem civitali : el pngnavil
Hi ante temput ubicumqueerat betlia, ibi erant : et adversus eum, el occupavilcivitatem.
quocumqueibal, ibant, et non ditcedebaut ab ea.
Sed et turret ligneoe super eos firmoe,protegentet CAPUT VII.
tuper tingulat bettias : et tuper eas machinoe: et su-
per singulas viri virlutit triginla duo, qui pugnabant D Anno centesimo quinquagèsimoprimo exiit Deme-
desuper, el Indus magislerbestioe. trius Seleuci filius ab urbe Roma, et ascenditcum pau-
Et residuum equitalum liinc et inde slatuil in duas cis viris in civitatem maritimam, el regnavit illic.
partes, turbis exercilum commovere,el perurgerecon- Et factum est, ut ingressusest domum regni palrum
slipatos in legionibusejus. suorum, compiehendilexercitusAnliochum,el Lysiam,
Et ut refulsit sol in clypeos aureot et oereot, re- ut adducerenleos ad eum.
tplenduerunt monlet ab eis, et retplenduerunt ticut Et res ei innolvit, el ail : Nolite mihi ostendere
lampadesignis. faciem eorum.
El dislincla est pars exercitut régit per monlet Et occidit eos exercitus. Et sedit Demelrius super
exceltot, et alia per loca humilia , el ibant caule et or- sedemregni sui :
dinale. Et venerunt ad eum viri iniqui el impii ex Israël :
Et commovebanturomnetinhabitantet terram a voce el Alcimusdux eorum, qui volebalfieri sacerdos.
mulliludinis, el incettu lurba, et collitionearmorunt : El accusaverunl populum apud regem, dicenles:
erat enim exercitus magnus valde, el forlis. Perdidit Judas, el fratres ejus omnes amicos tuos, el
Et appropiavit Judas, et exercitus ejus in proelium: nos dispersit de terra noslra.
et ceciderunt de exercitu régis sexcenliviri. Nunc ergo mille virum, cui credis, ul eat, et videal
Et vidit Eleazar filius Saura unain de besliislorica- exterminiumomne, quod fecit nobis, et regionibusré-
tam loricis régis : et erat eminenssuper coelerasbeslias, gis : et puniat omnesamicos ejus, et adjulores eorum.
et visum est ei quod in ea esset rex. Et elegit rex ex amicit suis Bacchidem,qui domina-
483 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTI1ECA. 484
fcatiirtraits flumenmagnum in regno, et fidelem régi :, A sus fuero in pace , succendam domumislam. El exiil
el misil eum, cumira magna.
Ul videretcxterminium, quod fecit Judas ; sed el Al- Et intraverunl tacerdotet, et ttelerunt anle faciem
cimum impium conslituil in sacerdolium, et mandavit allaris el templi : et flenles dixerunt :
ei facere ullionem in filios Israël. Tu, Domine, elegisli domumislam ad invocandum
El surrexeruni, el venerunt cum exercitu magno in nomenluum in ea,ul essetdomus oralionit et obsecra-
terram Juda : el miscrunt nunlios, et loculi sunt ad lionit populo tuo.
Judam et ad fratres ejus verbis pacifias in dolo. Fac vindiclamin homine itto, et exercitu ejut, et
El non intcndcrunl sermonibus eorum : viderunt codant in gladio : mémentoblasphemiaseorum, et ne
enim quia venerunt cum exercilu magno. dederiseis ul permaneaiit.
El convenerunlad Alcimumel Bacchidem congre- El exiil Nicanor ab Jérusalem, et castra applicuit
gatio scribarum requlrere qua justa sunt. ad Belhoron : et ocenrrit illi exercitus Syrioe.
El primi Assidai, qui erant in filiis Israël, et exqui- El Judas applicuit inAdursa cum tribus millibusvi-
rebani ab eis pacem : ris : el oravit Judas, et dixit :
Dixerunt enim : Homo sacerdosde semine Aaron Qui missierant a rege Sennacherib, Domine, quia
venit, non decipiet nos. blaspliemaverunlle, exiil angélus, el percussit ex eis
Et loculusest cum eis verba paciftea : eljuravil Mis, cenlum oclogintaquinque millia :
dicens : Non inferemus vobis malum, neque amicis Sic coniere exercilumislumin conspeclu noslro ho-
veslrit. die : et sciant coeleriquia maielocutut etl tuper sancta
Et crediderunt ei. Et comprehendilex eit tcxaginla n tua : el judica illum secundum maliliamillius.
viros, et occiditeosin una die, secundumverbum quod " Et commiseruntexercitus proeliumlerlia décimadie
scripium esl : mensisAdar : et conlriia sunl castra Nicanoris, el ce-
Carnes sanctorum luorum, et sanguinem ipsorum cidit ipse prinuis in proelio.
effuderunt in circuilu Jérusalem, et non erat qui te- Ul autan vidil exercitus ejus quia cecidisselNica-
peliret. nor, projeceruntarma sua et fugerunt :
Et incubuit limor, et tremor in omnem populum, Et pertecuti sunt eos viamunius diei ab Adazerus-
quia dixerunt : Non esl veritas el judicium in eis : quequo veuiaturin Gazant, et lubis cecinerunt post eos
Irunsgressi sunt enim constilutum, et jusjurandum, cum tignificationibut :
quodjuraveruni. El exierunlde omnibutcaslellis Judoeoein circuilu,
El movit Bacchidescastra ab Jérusalem, et appli- et venlilabanl eoscornibusel converlebanturilerum ad
cuit in Bethzecha : el misit, el comprehendil mullos eos, et ceciderunt omnesgladio, et non esl reliclus ex
ex eis qui a se effugcranl, el quosdam de populo mae- eis nec unus.
lavit, et In puteuin magnumprojecit. Et acceperunlspolia eorumin proedam,et capui Ni-
Et commisil regionem Alcimo, el leliquil cum eo canorisamputai,erunt, el dexleram ejus, quam exlende-
auxiliumin adjulorium ipsi. El abiil Bacchidetad re- rai superbe, el aliulerunt el suspenderuntconira Jéru-
gem : salem.
Et talis agebal Alcimuspro principalu sacerdolii Et loelatusesl populus valde, el egerunt diem illam
sui. in loelilia magna.
El convenerunl ad eumomnesqui perluibabant po- Et conslituil agi omnibusannis diem islam lertia de-
pulum suum, el obliiiuerunllerram Judam, et fecerunl C cima die mensis Adar.
plagam magnam in Israël. El siluit terra Juda dies paucos.
Et vidit Judas omnia mala quoefecil Alcimus, et
CAPUT VIII.
qui cum eo eranl, filiis [Al. filii] Israël, multo plus
quam gentes. El audivit Judas nomenRomanorum,quia sunl po-
El exiil in omnes fines Judoeoein circuilu, el fecil ientes viribus, el acquiescuntad omnia quoepottutan-
vindiclamin viros détériores, cl cessaveruntultra exire lur ab eis: et quicumqueaccesserunlad eos, statuerunl
in regionem. cum eis amicilias, et quia sum patentes viribus.
Vidit autan Alcimus quod proevaluitJudas, el qui Et audierunl proeliaeorum, el virtules bonas quas
cum eo erant : el coguovilquia non potesl sustinere fecerunl in Galulia , quia oblinuerunl eos et duxerunt
eos, et regrestus esl ad regem, el accusavil eos multis sub Iribuliim:
criminibus. El quanta fecerunl in regioneHispanioe, et quod in
Et misit rex Nicanorem, unum ex principibussuis poleslaiemredegerunl metalla argenti cl auri quoeillic
nobilioribus, qui erat inimiciiias exerçais conira sunl, el possederuntomnemlocum consilio suo, et pa-
Israël : et mandavitei evertere populum. lientia.
El venit Nicanor in Jérusalem cumexercilu magno, Locaquequoelongeeranl valde abeis,et regesquisti-
el misitad Judam, et ad fratres ejus verbis pacifias pendieront eis ab extremis terroe conlriveruni, et
cum dolo, dicens: percusserunt eos plaga magna : coeleriautem dant eit
Non sil pitgua inler me el vos : veiiiam cum viris iribulum omnibusannis.
paucis, ul videam faciès vestras cum puce. ., El Philippum el Perscn Cethoeorumregem, el caie-
Et venitad Judam, et salutaverunl se invicempaci- rot qui adversumeos arma tuterunt, conlriveruni in
fiée : cl hoslesparali erant rapere Judam. bello, el oblinuerunl eos.
Et innotuil sermoJudoe, quoniam cum dolovénérant Et AnliochummagnumregemAsioe,qui eit pugnam
ad eum: et conlerrilus est ab eo, et amplius noluit vi- inlulerat, habenscenlum viginti elephanlos, et equila-
dere faciemejus. tum, et currus, et exercilummagnumvalde, coiiirilum
Et cognovilNicanor quoniamdenudalum esl consi- ab eis.
lium ejus : et exivit obviant Judoe in puguamjuxta Et quia ceperunt eum vivum,et statuerunl ei ul da-
Capharsalama. rd ipse , et qui régnaient post ipsum , Iribulum ma-
El ceciderunt de Nicanoris exercitu fere quinque gnum , et dard obsides,el constilutum,
millia viri, el fugerunt in civitatemDavid. Et regionemIndorum, a Medos,et Lydos,de opti-
El posl hoecverba ascendit Nicanor in montentSion, mis regionibuseorum, et acceptaseas ab eis, dederunt
el exierunl de sacerdolibuspopuli salutareeumin pace, Eumeni régi :
el dcmonslrare ei holocaûlomataquoeoffenbunturpro Et quia qui erant apud Helledam, votuerunt ire, et
rege. tollere eos : el innotnii sermo his,
Et irridens sprevit eos, et polluit : el loculusesl su- El miscrunt ad eos ducem unum : el pugnaverunl
perbe. conira illos, cl cecideruntex eis mnlti, et captivasdu-
El juravil cum ira, dicens: Nisi traditus fuerit Judas xerunt uxores eorum et filios, cl iliriiuernnt eos, et
et exercitut ejus in manus meas, continuo cum régies- terram eorum possederunt, el deslruxerunt muros eo-
1RS. ILIBER I MACHABJËORUM. 186
mm, el in tervitulem Mot redegerunl usque in hune A El Judas posnerat castra in Laisa, et tria millia
diem : viri electi cum eo :
Et residua régna, et intulat, quoealiquando restile- Et viderunt multiludinemexercitus,quia multi sunt,
rant illis, extermiuaverunt, el in potestalem redege- et timuerunl valde : el mulli sublraxerunl te de castris,
runl. et non remanserunl ex eisnisi octingenii viri.
Cum amicisautem suis, el qui in ipsis requiemhabe- Et vidil Judas quod defluxit exercitus suus, el bel-
bant, conservaverunl[Al. et conservarunl] amiciliam, lum perurgebal cum, el confraclus est corde : quia
et oblinuerunl régna , quoeeranl proxima el qua eranl non habebaltempus congregandi eos, el dissolulus est.
longe : quia quicumqueaudiebant nomen eorum, lime- El dixit his qui residui eranl : Surgamus , el ca-
bant eos: mus ad adversarios noslros, si poierimus pugnare ad-
Quibusverove//entauxilio esse ul regnarent, regna- versus eos.
bant : quos aulem relient, regno deturbabanl : el exal- El avertebant eum, dicenles: Non poierimus, sed
lali sunt. liberemut animât nottrat modo, et revertamur ad pa-
Et in omnibus islis nemo portabal diadema, nec in- tret noslros, et tune pugnabimusadversus eos : nos
duebalur purpura ul inagnificareturin ea. autem pauci sumus.
El quia curiam fecerunl sibi, et quolidie consulebanl El ait Judas : Absil islam rem facere ut fugiamus
trecenlosviginti,.consiliumageniet temper de mullitu- ab eis : el si appropiavit temput r.otlrum , moriamur
dine, ul qua digna sunl gérant. in virlute propter fralret nottrot, el non inferamut
Et commiilum uni homini magistralum tuum per crimen glorioenoslroe.
singulosannos, dominariuniversa lerra suoe,et omnes "R El movh exercitus de castris, el stelerunt Mis ob-
obediunluni, el non est invidia, neque zelus inter eos. viam : et divisisunt équitésin duas parlet, et fundibu-
El elegit Judas Eupolemum,filium Joannis, filii Ja- larii, et tagiltorii proeibanl exercilum, el primicerla-
cob, elJasonem, filium Eleazari, et misil eos Romain minis omnes poientes.
constituerecum illis amiciliam et societalem. Bacchidesaulem erat in dextro cornu, el proxima-
El ul auferrent ab eis jugum Groecorum,quia vide- vit leglo ex duabus panibus, et clamabant tubis :
runt quod in tervitutem premerenlregnum Israël. Exclamaverunt autem et hi, qui eranl ex parle
Et abieruntRomain viam multam valde, et inlroie- Judoe, eliam ipsi, el commotaest lerra a voce exerci-
runl curiam, el dixerunt : '• luum : et commistum esl proeliuma mane usque ad
Judat Machaboeus,et fratres ejus, et populusJudoeo- vesperam.
rum miserunl nos ad vos ttaluere vobiscumsocietalem El vidit Judas, quod firmior esl pars exercitus
el pacem, el conscriberenossocioset amicosvestros. Bacchidit in dextrit, et convenerunl cum ipso omnes
Et placuil sermo in conspectueorum. constantescorde :
Et hoc rescriptum est, quodrescripserunl in tabulis Et conlrita est dextera pars ab eis, et persecutus est
oereis,et miserunl in Jérusalem, ul esset apud eos ibi eos usque ad montent Azoti.
memorialepacis et societaiis. Et qui in sinislro cornu erant, viderunt quod con-
BIÎNESITROMANIS, et genti Judoeorumin mari, el in tritum esl dexlrum cornu, el secuti sunl posl Judam,
terra in oeternum: gladiusque et hoslis procul sit ab el eos qui cum ipso eranl, a tergo :
eis. Et ingravalum est proelium, et ceciderunt [Al. occi-
Quod si insliteril bellum Romanis prius, aut omni- deruni] vulnerati multi ex his, et ex Mis.
bus sociiseorum in omnidominalioneeorum : C El Judas cecidit, et coelerifugerunt.
Auxilium ferel gens Judoeorum,prout tempusdida- Et Jonathas, el Simon lulernnl Judam fralrem
verii, corde pleno : suum, et sepelierunt eum in sepulcro palrum suorum
Et praliantibus non dabunt, neque subminislrabunl in civilale Modin.
triiicum, arma, pecuniam, naves, sicut placuit Roma- Et fleverunt eum omnis populus Israël plandu ma-
nis : et cuslodient mandata eorum, nihil ab eis acci- gno, et lugebant dies mullos,
pienles. Et dixerunt : Quomodo cecidit polens, qui salvum
Simililer aulemel si genti Judoeorumprius accideril faciebal populum Israël?
bellum, adjuvabunt Romani ex animo, prout eis tem- Et coeteraverba beltorum Judoe , et virlutum quas
pus permiseril : fecit, el magnitudinisejus, non sunt descripla ; mulla
Et adjuvanlibusnon dabitur irilicum,arma, pecunia, enim erant valde.
naves, sicut placuil Romanis: el cuslodient mandata Et factum esl : posl obilum Judoe emerserunl iniqui
eorum absque dolo. in omnibus finibus Israël, el exorti sunt omnet qui
Secundumhac verba consliluerunt Romani populo operabanluriniquilatem.
Jadaorum. In diebut Mis facla esl famés magna valde , el tra-
Quod si post hac verba hi aul illi addere, aut de- didit se Bacchidi omnis regio eorum cum ipsis.
mere ad hoecaliquid voluerini, facienl ex proposito Et elegit Bacchides viros impios, et conslituit eos
suo : el quoecumqueaddiderim vel dempserint, rata dominosregionis :
erunl. Et exquirebanl,'el perscrutabantur amfcosJudoe, el
Sed et de malis quoeDemelriusrex fecitin eos, scri- y. adducebanl eos ad Bacchidem,el vindicabat in illos,
pshnusei, dicenles: Quare gravastijugum luum super el Mudebai.
amicosnoslros et sociosJudoeos? Et fada est tribulatio magna in Israël, qualis non
Si ergo ilerum adierint nos adversum le, faciemus fuit ex die qua non esl visus propheta in Israël.
illis judicium, et pugnab'unustecum mari terraque. El congregali sunl omnes amici Judoe, et dixerunt
Jonathoe:
CAPUT IX. Ex quo fraler tuus Judas defunclus est, vir similis
ei non est, qui exeat contra inimicos noslros, Bacchi-
Inlerea ut audivit Demelrius quia cecidit Nicanor et dem, et eos qui inimici sunt genlis nostroe.
exercitus ejus in proelio,apposait Bacchidem el Alci- Nunc ilaque te hodie elegimus esse pro eo nobis in
mumrursum miltere in Judoeam,et dexlrum cornucum principem, el ducem ad beltandumbellum noslrum.
illis. Et suscepit Jonathas tempore Mo principatum, el
Et abierunt viam qua diicil in Galgala, et cattra surrexit locoJudoe fratris sui.
potuerunt in Mataloih, qua ett in Arbeltis : el occu- El cognovitBacchides, et quoerebaltum occidere.
paverunleum, el peremerunianimas hominum midias. El cognovitJonathas, el Simon fraler ejus, el om-
In menseprimo anni centesimiet quinquagetiini se- nes qui cum eo erant : el fugerunt in deserlum The-
cundi, applicuerunl exercilumad Jérusalem : cuoe, el consederunl ad aquam lacus Asphar.
El surrexeruni, et abierunt in Beream viginti millia Et cognovitBacchides, et die sabbalorum venit ipse
virorum, et duo millia equitum. et omnis exercitus ejut trant Jordanem.
487 S. HIERONYMIDIVlNA BIBLIOTHECA. 488
Et Jonathas misit fralran suum ducem populi, et. A El venit, cl castra posuil desuper Belhbessen: et op-
rogavil Nabulhoeosamicossuos, ul commodarenlillis pugnaviieamdies mullos, el fecil machinas.
apparalum suum, qui erat copiosus. El reliquit Jonathas Simonemfralrem suum in civi-
El exierunt filii Jambri ex Madaba, et coinprehen- lale, el exiil in regionem, el venitcum numéro.
deruut Joannem, cl omnia, quoe habcbal,el abierunt Et percussit Odaren, el fratres ejus, et filios Plia-
habentesea. seron in tabernaculis ipsorum : el coepit coedere,et
Post hoecverba, rcnuntialum esl Jonathoe,el Simoni crescere in virtutibus.
fralri ejus, quia filii Jambri faciunl nuplias magnas, Simon vero, et qui cum ipso erant, exierunt de ci-
el ducunl sponsamex Madaba filiam unius de magnis vitale, el succenderuntmachinas:
principibusChanaan cum ambiiionemagna. Et pugnaverunl conira Bacchidem, el conlrilus e,t
Et recordati sunt sanguinis Joannis (ralris sui : et ab eis : el afflixerunl cum valde, quoniam consilium
ascenderunt, el absconderuntse sub legumentomontis. ejus, el congressusejus erat inanis.
Et. elevaveruntoculos suos, et viderunt: el ecce tu- El iratus contra viros iniquos, qui ei consilium de-
mullus, et opparalus mullus : el sponsusprocessil, et derant, ut venirel in regionem ipsorum, mullos ex eis
amici ejus, et frairet ejut obviamillis [Al. Mi] cum occidit : ipse aulem cogitavilcum reliquis abire in re-
lympanis, el musicis, el annis multis. gionemtuam.
El turrexerunt ad eosex insidiit, el occiderunt eos, Et cognovitJonathas : el misit ad eum legatoscom-
et ceciderunt vulnerati mulli, el résidai fugerunt in ponerepacem cum ipso, et reddere ei caplivilalem.
montes: el acceperunlomnia spolia eorum : El libenter accepit, el fecit secundumverba ejus, et
El conversoesunl niipiioein luclum, et vox musico- n juravit se nihil facturum ei mali omnibus diebus viloe
rum ipsorum in lamenlum. ejus.
El vindicaverunlvindiclam tanguinit fralris sui : et Et reddidil ei caplivilalem, quam prius erat proeda-
reversi sunt ad ripant Jordanis. lus de terra Juda : et conversusabiil in terrain suam,
Et audivit Bacchides, el venit die sabbalorum usque el non apposuitamplius venirein finesejus.
ad oramJordanis in virlute magna. Et cessavit gladius ex Israël : ei habilavitJonathas
El dixll ad suosJonnthat : Surgamus, et pugnemus in Machinas, el coepitJonathas ibi judicare populum,
conira inimicot noslros :non est enimhodie sicul heri, et exterminavilimpios ex Israël.
el nudiuslcrlius.
Ecce enim bellumex adverso: aqua vero Jordanis CAPUT X.
hinc et inde, et ripoe, el paludes, et solius : et non est Et anno centesimo sexagesimo ascendit Alexander
locus divertendi. Antiochi filius, qui cognominalusesl Nobilis : et occu-
Nunc ergo clamalein coelum,ut libereminide manu pavit Plolemaidam : et receperunl cum , et regnavit
inimicorumvestrorum.Et commistumesl bellum. illic.
Et extendii Jonathas manum suam percutere Bac- Et audivit Demelriusrex, et congregavitexercilum
chidem, et divertit ab eo rclro : copiosumvalde, et exivit obviamilli in proelium.
Et dissiliit Jonathas , el qui cum eo erant in Jor- Et misit Demelriusepislolamad Jonalham verbispa-
danem, et trantnalaverunl ad eotJordanem. cifiât, ni magnificareleum.
Et cecideruntde parte Bacchidis die Ma mille viri. Dixil enim: Anticipemutfacere pacemcum eo, prius-
Et reversi sunt in Jérusalem. . quam facial cum Alexandroadversumnos :
Et oedificaveruntcivitatesmunilas in Judoea, muni- C Recordabitur enim omnium malorum, quoefecimut
iionem, quoeerat in Jéricho, et in Animaum,et in Re- in eum, el in fralrem ejus, el in genlemejus.
Ihoron, et in Beihel, el Thamnala, el Phara,el Thopo Et dedil ei poteslatemcongregandiexercilum,et fa-
mûris excelsis,el portis, et sais. bricare arma, el esse ipsum sociumejus : cl obsides,qui
El posuit custodiam in eis, ul inimicitias exercèrent eranl in arce, jussit tradi ei.
in Israël. Et venit Jonathas in Jérusalem : et legil epislolas
El munivit civitatem Belhsuram, et Gazaram, el in audilu omnis populi, et eorum qui in arce eranl.
arcem, et posuit iu eis auxilia, et apparalum escarum. Et timuerunt timorémagno, quoniamaudierunt quod
El accepit filios principum regionis absides, el po- dédit ei rex poteslatemcongregandiexercilum.
suit eos in arce in Jérusalem in custodiam. El iradili sunt Jonalhoeobsides, et reddidit eos pa-
Et anno cenlesimoquinquacjesimotertio, mense se- renlibus suis :
cundo, proecepitAlcimusdeslrui muros domussanctoe El habitavit Jonathas in Jérusalem, el coepitoedifi-
interioris, et destrui opéra prophelarum : et coepitde- care, et innovarecivilalem.
slruere. Et dixil facienlibusopéra, ul exstruerent muros, et
In temporeMo percussus est Alcimus,et impedita montentSion in circuilu lapidibusquadratis ad muni-
tunt opéra illius, et occlusumest os ejus, et dissolutut iionem: et ita feccrunt.
esl paralysi, nec ultra potuit loqui verbum,el mandare Et fugerunt alienigenoe, qui erant in munilionibus
de domo sua. quas Bacchidesoedificaverat.
Et morluusest Alcimusin temporeMocumlormen- Et reliquit unusquisquelocum suum, el abiil in ler-
lo magno. r. ram suam.
El vidit Bacchides quoniam morluus esl Alcimus: Tantum in Belhsura remanscrunt aliqui ex his qui
et reversas est ad regem, el siluil lerra annis duobus. reliqueranl legem el proeceptaDei : erat enim hoeceis
El cogilaverunlomnes iniqui dicenles: Ecce Jona- ad refugium.
thas, el qui cum eo sunt, in silenliohabitant confiden- El audivit Alexanderrex promissaquoepromisilDe
ler : nunc ergo adducamut Bacchidem,el comprehen- melriut Jonalhoe: el narraverunl ei proelia,el virtutes,
dcl eos omnesuna nocle. quas ipse fecil, et fratres ejus, et laboretquos labora-
El abierunt, el consiliumei dederunt. verunl.
El surrexit, ul venirelcum exercitu mullo : et misil El ait : Numquid inveniemusaliquemvirum talent?
occulte epislolas sociis suis, qui erant in Judoea, ul el nunc faciemuteumamicumet sociumnoslrum.
comprehenderenlJonathan , et eos qui cum eo eranl : El scripsi!epislolam,et misil ei secundumhoecverba,
sed non poluerunt, quia innotuileis consiliumeorum. dicens:
El apprehendil de viris regionis,qui principes erant Rex Alexanderfralri Jonalhoesalulem.
mililioe,quinquaginla viros, el occiditeos. Audivimusde te, quod vir polens sis viribus, el aplut
El secessilJonathas, et Simon, et qui cum eo erant et ul sis amicusnoster.
in Belhbessen,quoeest in deserlo : et exsiruxit diruta El nunc conslituimusle hodie summumsacerdotem
ejus, et firmaverunt eam. genlis luoe,cl ut amicusvocerisrégit (el mitil ei purpu-
EtcognovitBacchides,et congregavituniversammulli- ram, et coronam auream), el quoe nostra tunt senlias
tudinemsuam : el his, qui de Judoeaeranl, denuntiavit. nobiscum,et conservesamiciliasad nos.
489 LiBEfi I MACÎIAB/ËOKUM. 490
Et induit se Jonathas tlola taneta septimo mense, iA eis princeps sermonum pacit, el ipsi auxilium ferebanl
anno cenlisimosexugesimoin diesolemni Scenopegioe: omnibusdiebus.
el congregavitexercilum,el fecilarma copiosa. Et congregavitrex Alexander exercitum magnum, et
Et audivit Demelriusverba isla, el contritlalut esl admovitcastra contra Demetrium.
nimis, el ait : Et commiseruntproeliumduo reges, el fugit exercitus
Quid hoc fecimus, quod proeoccupavitnos Alexander Demelrii, et insecutus esl eum Alexander, et incubuil
appreliendere amiciliam Judoeorum ad munimen sui ? super eos.
Scribam et ego illis verba deprecatoria, et dignitales, Et invaluit proeliumnimis, donecoccidit sol : et ceci-
el dona : ut sint mecumin adjulorium. dit Demelriusin die Ma.
Et scripsil eis in hoecverba : Rex Demelrius genti Et misit Alexander ad Ptolemoeumregem JEgypli
Judoeorumsalulem : legalos secundumhoecverba, dicens :
Quoniam servaslit ad not paclum, el mantitlit in Quoniam sum in regnum meum, el sedi in
amicilia nostra, et non accessislisad inimicos noslros, sede palrumrégressas meorum, el oblinui principalum, et con-
audivimus, el gavisi sumus. iriviDemelrium, et possediregionemnostram,
Et nunc perseverateadhuc conservaread nos fidem, El commis! pugnam cum eo , et conlrilus est ipse,
el relribuemusvobit bona pro his quoe fecislis nobis- et castra ejus a nobit , et sedimus in sede
cum : regni
ejus :
Et remiltemusvobis proestalionesmultas, et dabimut Et nunc statuamus ad invicemamiciliam: et da mihi
vobit donaliones. filiam tuam uxorem , et ego ero gêner tuus, et dabo
El nunc absolvo vos, el omnesJudoeosa tribulis, et ni libi dona, el ipsi, digna te.
pretia salis indulgeo, et coronat remitto, el tertiat se- Et respondit rex Plolemoeut dicens : Félix diet, in
minis : qua reversas es ad terram palrum luorum, et sedisti
Et dimidiam partent fritctus 'igni, quod esl porlionis in sede regni eorum.
meoe,relinquo vobis ex hodierno die, et deinceps, ne Et nunc faciam tibi quodscripsisti : sed occurre mihi
accipiatur a terra Juda, et a tribus civitaiibus, (juoe Plolemaidam, ut videamus invicem nos, el spondeam
addiioesunl illi ex Samaria, et Galiloeaex hodierna die tibi sicul dixisti.
et in lotum tempus. El exivit Plolemaus de JEgyplo, ipse et Cleopalra
Et Jérusalem sit sancla, et libéra cum finibus suis : filia ejus, et venit Ptolcmaidam anno centesimosexage-
et décima, et tribula ipsius sint. simosecundo.
Remitto eliam poteslatem arcis, quoe est in Jérusa- Et occurrit ei Alexander rex, et dedil ei Cleopatram
lem : et do eam summosacerdoti, ul constituai in ea vi- filiam suant, el fecit nuplias ejus Plolemaidoe, sicut
ros quoscumqueipse elegerit, qui custodiant eam. reges, in magna gloria.
Et omnem animam judoeorum, quoe captiva esl a Et scripsil rex Alexander Jonathoe,ut venirelobviam
terra Juda in omni regnomeo, relinquo liberam gralit, sibi.
ul omnet a tribulit toïvanlur, eliam pecorumtuorum. El abiil cum gloria Plolemaidam, et occurrit ibi
Et omnet dies solemnes,el sabbata, el neomenioe,et duobus regibus, et dedil Mis argentum mullum, et
dies decreti, el 1res dies anle diem solemnem, et 1res aurum, et dona, et invenit gratiam in conspeclueorum.
dies post diem solemnemsint omnet immunitalit et re- El convenerunladversus eum viri pestilentcs ex Is-
missions omnibusJudoeis, qui sunt in regno meo. rael, viri iniqui interpellantes adversus eum : et non
Et nemo habebitpolestatemagere aliquid, el movere C intendit ad eos rex.
negotia adversus aliquem illorum in omni causa. Et jussil spoliari Jonalham vestibus suis, et indui
Et ascribantur ex Judais in exercilu régis ad triginla eum purpura : el ita fecerunt. El collocavit eum rex
millia virorum, et dabunlur illis copia, ut oportet om- sedere secum.
nibus exercitibusrégis, et ex eis ordinabuntur qui sint Dixilque principibus suis : Exile cum eo médium
in munitionibusrégis magni : civilalis, el proedicate, ut nemo adversus eum inter-
El ex his consliluentur super negotia regni, quoe pella de ullo negolio , nec quisquam ei moleslustit
aguntur ex fidc, et principes sinl ex eis, et ambulem de ulla ratione.
in legibussuis, sicul proecepitrex in terra Juda. El factum est, ul viderunt qui inlerpellabanl glo-
Et très civitates, quoeaddiioesunl Judoeoeex regione riam ejus, quoeproedicabalur,et operlum eum purpu-
Samarioe, cum Judoea reputenlur : ut sint sub uno, et ra, fugerunt omnes :
non obediant alienoepoleslati, nisi summi sacerdolis. El magnificaviteum rex , et scripsil eum inter pri-
Ptolemaida, el confinesejus, quas dedi donum san- mos amicos, et posuit eum ducent, et participent prin-
ctis , qui sunt in Jérusalem ad necessarios sumplus cipatus :
sanctorum. Et reversus esl Jonathas in Jérusalem cum pace et
Et ego do singulis annis quindecim millia siclorum loelilia.
argenti de rationibus régit, quoeme contingunt : In anno centesimo' sexagesimoquinlo venit Deme-
Et omne, quod reliquum fuerit, quod non reddide- lrius filius Demelrii a Creta in lerram palrum suorum.
ranl qui tuper negotia erant annit in [Al. lac in] prio- El audivit Alexander rex, et contritlalut est valde,
ribus, ex hoc dabunt in opéra domus. jy et reversusest Antiochiam.
Et super hoecquinque millia siclorum argenti, quoe El conslituit Demelrius rex Apolloniumducern, qui
accipiebantde sanctorum ratione per singulos annos : proeerat Coelesyrioe: el congregavit exercilum ma-
et hoecad sacerdotes pertineant, qui minitterio fungun- gnum, et accessitad Jamniam : et misil ad Jonathan
lur. summumsacerdotem.
El quicumque'confugerintin templum, quod esl Je- Dicens: Tu solus resislis nobis: ego autem factus
rosolymis, et in omnibus finibus ejus, obnoxii régi in sum in derisum , et in opprobrium, propterea quia tu
omni negoliodimittaiilur, el universa, quoesunt eis in polestatemadversum nos exercesin monlibus:
regno meo, libéra habeant. Nunc ergo si conftdis in virtutibus luis , descende
Et ad oedificanda,vel reslauranda opéra sanctorum, ad nos in campum, comparemusillic invicem: quia
sumplus dabunlur de ratione régis : mecumest virtus bellorum.
Et ad extlruendot murot in [Al. tac. in] Jérusalem et: Jnlerroga , el disce quis sum ego , et coeleri, qui
communiendotin circuilu, sumplus dabunlur de ra- auxilio sunt mihi, qui el dicunt : quia non potesl
tione régit, el ad construendosmuros in Judoea. stare pes vester ante faciem nostram , quia bis in fu-
Ul audivit aulem Jonathas, et populus sermones: gant conversisunt patres lui in terra sua.
islos, non crediderunt eis, nec receperunl eos : quia re- Et nunc quomodo poteris sustinere equilatum et
cordati sunt malitia magnoe,quam feceral in Israël, et! exercilum lantum in campo, ubi non est lapis, neque
tribulaverflteosvalde. saxum, neque locus fugiendi ?
Et complacuit eis in Alexandrum, quia ipse fuerat: Ut audivit autem Jonathas sermonesApollonii, mo-
PATKOL. XXIX. is
 491 S. HIERONYMIDIVINÀBÏBLIOTHECÀ. 499
tus esl àn'uno: et elegit decem millia virorum, el exiil A alienavit se ab Alexandro , et manifestais sunl ininti-
ab Jérusalem, et occurrit ei Simon (rater ejus in adju- citioeejus.
lorium : Et intravit PtolemoeusAnliodiiam , el imposuil duo
Et applicuerunl castra in Joppen, et exclusit eumi diademata capili suo, .Egijpli, el Asioe.
à civitate (quia custodia Apollonii Joppe erat), et op- Alexanderautem rex erat in Citiciaillis temporibus:
pugnavil eam. quia rebellabant qui erant in locis Mis.
Et exterriti qui eranl in civitate , aperuerunl ei, a : El audivit Alexander, el v:'nil ad eum in bellum:
oblinuit Jonathas Joppen. el produxil Ptolemoeusrex exercilum , et occurrit ci
Et audivit Apollonius, el adniovilnia millia equi- in manu valida, et fugavit eum.
lum, et exercilum mullum. El fugit Alexander in Ambiant, ut ibi protegeretur:
Et abiil Azolum lamquam iter faciens, el slalim rex autan Ptolemoeusexallatus esl.
exiil in cainpum, eo quod haberet multiludinem equi- Et abstulit Zabdiel Arabs caput Alexandri, cl misit
lum, el confidere!in eis. Etiinseculus esl eum Jona- Plolemoeo.
thas in Azolum, et commiseruntproelium. Et rex Plolemoeut morluus esl in die tertio : el qui
Et reliquit Apollonius in castris mille équités post erant in munilionibut, perierunt ab his qui erant in
eos occulte. caslra.
El cognovitJonathas quoniam insidioesunt post se, El regnavit Demelriut anno centesimosexagesimo
et circuierunt castra ejus, el ejecerunl jacula in popu- seplimo.
lum a mane usque ad vesperum: In diebusillis congregavit Jonathas eos, qui eranl
Populus aulem stabat, sicul proeceperalJonathas : "R in Judoea , ut expugnarent arcem , quoeest in Jerusa-
el laboraverunlequi eorum. lan : et fecerunl conira eam machinas multas.
Et ejecit Simon exercilum suum, et commisitcon- El abierunt quidam, qui odorant genlem suam viri
tra legionem: cquilet enim [aligali erant : el contriti iniqui ad regem Demelrium, et renunliaverunt ei,
sunt ab eo, et fugerunt. quod Jonathas obsidere tarcem.
El qui dispersi sunl per campum, fugerunt in Azo- Et ul [AI. lac. ut] audivit, iratus esl : et slalim ve-
lum , et iniraverunt in Bethdagon idolum suum , ut nit ad Ptolemaidam , el scripsil Jonalhoe, ne obside-
ibi se liberarenl. rel arcem, sed occurreret sibi ad colloquiumfeslinalo.
El succendil Jonathas Azolum, el civitates , quoe Ut audivit aulem Jonathas, jussit obsidere : et ele-
erant in circuilu ejus, el accepil spolia,eorum, et tem- git de senioribus Israël, et de sacerdotibus , cl dedil
plum Dagon : el omnes , qui fugerunt in illud , suc- se periculo.
cendil igni. Et accepil aurum , et argentum , et vestem, et alia
El fuerunt qui ceciderunt gladio cum his qui suc- xenia mulla , el abiil ad regem Plolemaidam , et in-
censi sunt, fere octo millia virorum. venit gratiam in conspectuejus.
Et movitinde Jonathas caslra, et applicuit ea Asca- Et interpellabant adversus eum quidam iniqui ex
lonem : et exierunt de civitate obviam illi in magna gente sua.
gloria. Et fecil ei rex sicul fecerant ei, qui anle eum fae-
Et reversus esl Jonathas in Jérusalem cum suis, ranl : el exaltavit eum in conspeclu omnium amico-
habenlibusspolia mulla. rum suorum.
El faclum esl, ut audivit Alexander rex sermones Elsialuitei principatum sacerdolii [Al. sacerdolis],
istos, addidit adhuc glorificare Jonatham. G et quoecumquealia habitit prius pretiosa , et fecit eum
El misil ci fibulam auream , sicul consueludo est principem amicorum.
dari cognalis regum. Et dédit ei Accaron, et omnes Et postulavit Jonathas a rege, ut immanent faccrel
fines ejus in possessionem. Judoeam, et 1res loparchias, et Samariam , el confines
ejut : et promisil ei talenta trecenla :
CAPUT XI. Et consensit rex : et scripsil Jonalhoe epislolas de
his omnibus, hune modum continentes:
El rex AZgyplicongregavit exercilum, sicut arena. Rex Demelrius fratri Jonalha salulem, el genti Ju-
quoe est circa oram maris , et naves multas : el quoe- doeorum.
rcbal oblinere regnum Alexandri dolo, et addere Mud_ Exemplumepisloloe,quam scripsimus Lasthcni pa-
regno suo. renti noslro de vobis, misimusad vos ut scirelis :
El exiil in Syriam verbis pacificis, el aperiebant ei Rex DemelriusLaslheni parenli salutem.
et
civitates, occurrebant ei : guia mandaterai Alexan- Genti Judceorum amicis noslrit, et conservanlibus
der rex exire ei obviam, eo quod socer tuut esset. quoejusia sunt apud nos, decrevimut benefacerepro-
Cum autan introiret civitatem Plolemoeut, ponebal pter benignilalemipsorum, quam erga nos habent.
eustodias mllitumin singulis civilàlibits. Staluinmt illis omnesfines Judoeoe,et 1rescivi-
Et ul appropiavit Azoto , oslenderunlei templum tales, Lydan,ergo et Ramalhan, quoeaddiioe sunt Judoeoe
Dagon succensum igni, el Azolum, et coeteraejus de- ex Samaria, el omnesconfinesearum sequestrari omni-
molita , el corpora projeela , el eorum , qui coesierant bus sacrificantibus in Jerosolymis pro his, quoeab eis
in bello, tumutosquos fecerant secut viam. rex per singulosannot, el pro fruclibus
j,
" prius accipiebal
Et narraverunl régi, quia hoecfecit Jonathas , ul terroe,et pomorum.
invidium facerent ei : et lacuil rex. El alia, quoead nos periinebnnl deciinarum, el iri-
Et bccurrii Jonathas régi in Joppen cum gloria, et bulorum ex hoc tempore remiltimus eis : et areas sali-
invicemse salulaverunt, el dormierunt illic. el coronas, quoenobis deferebantur,
El abiit Jonathas cum rege usque ad fluvium, qui narum, Omnia ipsis concedimus: el nihil horum irritum
vocalur Eleulherus : et reversus est in Jérusalem. erit ex hoc, el in omne tempus.
Rex autem Plolemoeutoblinuit dominium civilalum Nunc ergo enraie facere horum exemplum, el detur
usque Seleuciam marilimam, el cogilabat in Alexan- Jonalhoe, el ponatur in monte sanclo, in.loco celebri.
drum consilia mala. Et videns Demelrius rex siluil terra in con-
Et misit legalosad Demelrium,dicens : Veni, corn- speclu suo, et nihil ei retittit,quod dimisit tolum exercilum
ppnamus inler not paclum , et dabo tibi filiam meam, suum, unumquemquein locum suum, excepta peregrino
quam habel Alexander : et regnabit in regno palris exercitu, quem contraxit ab insulis gentium: et inimici
lui. erant ei omnesexercitus palrum ejus.
Poeniielenim me, quod dederim illi filiam meam : Tryphon autem erat quidam parlium Alexandri
quoesivilenim me occidere. \prius : et vidit quoniam omnis exercitus murmurabat
El viluperavit eum, propterea quod
concupieral re- contra Demelrium, el ivit ad Emalchuel Arabem, qui
gnum ejus. nulriebat Anliochumfilium Alexandri :
El abstulii filiam suam, et dédit eam-Demeirio , el El assidebat ei, ul traderet enm ipsi, ul regnaret
iïiî LIBER 1 MACHABJEORUM. 4M
loco palris sui : el enunliavilei quanta fecil Demelrius, Ai Et postutaverunt ab eo dexlras aecipere, et dedil
et inimicitias excrciluumejus adversusillum. El man- illis : et ejecil a eos inde, et cepit civilalent, el posuit
sil ibi diebus multis. in ea proesidium.
El misil Jonathas ad Demelrium rcgeni, ut ejicerel El Jonathas, et caslra ejus applicuerunl ad aquam
eos, qui in arce eranl in Jérusalem, et qui in proesidiis Gencsar, et anle lucem vigilaverunt in campo Asor.
eranl : quia impugnabant Israël. Et ecce castra alienigenarumoccurrebant in campo,
El misitDemelrius adJonatham, dicens : Non hoec et tendebantei insidias in monlibus: ipse aulem occur-
tantum faciam libi, et genti luoe,sed gloria Mitstrabo rit ex adverso.
le, et genlemtuam cum fuerit opportunum. lnsidioe vero exsurrexerunt de locis suis, el commi-
Nunc ergo recte feceris, si misais in auxilium mihi serunt proelium.
viros : quia discessilomnis exercitusmeus. El fugerunt qui eranl ex parle Jonalhoe omnes, el
El misil ei Jonathas tria millia virorum fortium nemo relicius esl ex eis, nisi Malhathias filius Abso-
Anliochiam: el venerunt ad regem, el delectalus esl lomi, et Judas filius Calphi, princepsmilitioeexercitus.
rex in adventueorum. Et scidit Jonaihas vestimeniasua, et posuil terram
El convenerunl,qui erant de civitate cenlum viginti in capilesuo, el oravit.
millia virorum, et volebanlinterficereregem. Et reversus'esl Jonathas ad eos in proelium,et con-
El fugit rex in autant : et occupaveruntqui erant de vertit eos in fugam, et pugnaverunt.
civitate, ilinera civilalis, et caperunt pugnare. El viderunt qui fugiebant partis illius, et reversi
Et vocavilrex Judoeos in auxilium, et convenerunl sunt ad eum, et iiisequebanlur cum eo omnes usque
omnes simul ad eum, el dispersi sunt omnes per civi- .R Cades ad caslra sua, et pervenerunt usque Mue.
talent : "' Et ceciderunt de atienigenis in die Ma tria millia
Et occiderunlinilla die cenlummillia hominum, et virorum: et reversus est Jonathas in Jérusalem.
snccenderunlcivitatem, el ceperunt spolia multa in die
Ma, et liberaveruntregem. CAPUT Xlf.
Et viderunt qui erant de civilale, quod oblinuisseitt El vidit Jonaihas quia tempus eum juvat, et elegit
Judoei civitatem, sicul volebanl: et infi.rm.alisunt viros, et misil eos Romainstaluere, el reuovarecum eis
mente sua, el clamaverunl ad regem cum precibus amiciliam.
dicentes: Et ad Sparlialas, el ad alia loca misil epislolas se-
Da nobis dextras, el cessentJudoei oppugnare nos, cundum eamdem formant.
et civitatem. Et abierunt Romain, et inlraverunl curiam, el dixe-
Et projecerunt arma sua, et fecerunl pacem, et glo- runt : Jonaihas summus sacerdos, el gens Judoeorum
rificati sunl Judoeiin conspeclurégis, et in conspectu miserunl nos, ut renovaremusamicitiam, el societalem
omnium,qui eranl in regnoejus, el nominati sunt in re- secundumpristinum.
gno: et regresti tunt inJérusalem habentesspolia mulla. Et dederunt Mis epislolas ad ipsos per loca, ut de-
Et sedit Demelrius rex in sede regni sui : et siluit ducerenl cot in terram Juda cum pace.
lerra in conspecluejus. S*Et hoc esl exemplumepislolarum, quas scripsil Jo-
Et menlitusest omnia quoecumquedixil, et abalkna- nathas Spartiatis :
vit se a Jonaiha, et non retribuil ei tecundum béné- Jonathas summus sacerdos, et seniores.gentis, et
ficia, quoetibi rétribuerai [Al. tribuerat], et vexabat sacerdotes, et reliquat populus JudoeorumSparlialis
eum valde. ( fratribus salulem.
G
Pott hoecaulem reversusesl Tryphon, et Antiochus Jampridem missoeeranl episloloead Oniamsummum
cum eo puer adolescens,et regnavit, et imposuit sibi sacerdolem ab Ario, qui regimbât apud vos, quoniam
diadema. estis fratres noslri, sicul rescriplumconlinel, quod sub-
El congregali sunl ad eum omnes exercitus, quos jectum esl. -1-
disperserai Demelrius, et pugnaverunt conira eum : et Et suscepit Onias virum, qui missus fuerat, cum ho-
fugit, et terga verlit. nore : et accepit epislolas, in quibus significabaturde
Et accepit Tryphon beslias, cl oblinuit Anliochiam: socielate, et ainicitia.
Et scripsil Anliochus adolescens Jonalhoe, dicens : Nos cumnullo horum indigeremus, habentessolalio
Conslituotibi sacerdolium, el constituo le super qua- sanclos libres, qui sunt in manibus noslris.
tuor civilales, ul sis de amicis régis. Maluimusmittere ad vos renovare fraternitatem, el
El misit illi vasa aurea in mmisterium, el dédit ei amiciliam, ne forte alieni efficiamur a vobis: multa
polestatembibendiin auro, et essein purpura, et ha- enim lempora Iransierunl, ex quo misislisad nos.
bere fibulamauream : Nos ergo in omni temporesine inlermissione,in die-
Et Simeon fralrem ejus constituit ducem a terminis bus solemnibus, et coeleris, quibus oporlel, memores
Tyri usquead fines jEgypli. sumusvestri in sacrifiais, quoeofferimus, el in obser-
Et exiil Jonathas, el perambulabaltraits flumen civi- valionibus,sicut fas est, el decet meminissefratrum.
tates : et congregatusest ad eum omnisexercitusSyrioe Latamur ilaque de gloria veslra.
in auxilium, et venil Ascalonem,et occurreruntei ho- Nos autem circumdederunt mulla tribulaliones, et
norifice de civilale. ., mulla proelia, et impugnaverunlnos reges, qui sunl in
Et abiil inde Gazant: et concluserunt se, qui eranl ^ circuilu noslro.
Gazoe: et obsedil eam, et succendil quoeeranl in cir- Noluimus ergo vobis molesti esse, neque coeleris
cuilu civilalis,el pradalus esl ea. sociis, et amicis noslris in his proeliis:
Et rogaverunt Gazeuses Jonathan, el dedil Mit Habuimus enim de coeloauxilium, el liberali sumus
dexleram: et accepil filiot eorum obsidet, el misit nos, et humiliali sunt inimicinoslri.
illos in Jérusalem : el perambuloiii regionem usque Elegimusilaque NumeniumAntiochifilium, et An-
Damascum. tipalrem Jasonis filium, et misimusad Romanosreno-
Et audivit Jonathas quod proevaricalisunt principes vare cumeis amiciliam, et societalempristinam.
Demelrii in Codes quoe est in Galiloea, cum exercilu Mandavimusilaque eis, ul veniant eliam ad vos, el
multo, volenteseum removerea negotioregni : salaient vos : el reddant vobisepislolas nostras de in-
Et occurrit Mit : fralrem autem suum Simonemre- novalionefraternilalis nostroe.
liquit intra provinciam. El nunc benefacielisrespondentesnobis àd hoec.
El applicuit [Al. applicavU] Simon ad Belhsuram,, El hoc est rescriplum epislolarum, quod miserai
et expugnabaleam diebus multis, cl conclusiteos. Onioe:

0 Editi alii libri, ejecil eos, el inde cepit, etc., minus verc
i9S S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. iM
Arius, rex Sparlvttarum, OnUesacerdoli magnosa- A et in campum magnum, ut perderel [Al. pcrdere.nl]
lulem. omnes sociosJonalhoe.
Inventant est in tcriptura de Sparlialis, et Jttdoeis, Al illi cum coejnovissent,quia comprehensusesl Jo-
quoniam sunt fratres, et quod tunt dégénère Abraham. naihas, cl periit, et omnes qui cum eo erant, hoiiali
Et nunc ex quo hoeccognovimus,benefacitisscriben- sunt semelipsos,et exierunt parali in proelium.
Ics nobis de puce vettra : El videnteshi, qui insecullfitérant, quia pro anima
Sed et nos rescripsimut vobis: Pecora noslra, et res esl illis, reversisunl :
veslra sunt : cl vestroe, noslroe:
possessions noslroe,hoecnunliari Illi aulem veneruntomîtescum pace in lerram Juda.
mandavimusilaque vobis. El planxcrunt Jonalham, el eos, qui cum ipso fuerant,
El audivitJonaihas quoniamregretti sunt principes valde: el luxit Israël luclu magno.
Demelriicum exercilu multo supra quam prius, pu- El quoesierunlomnes génies, quoe erant in circuilu
gnare adversuseum. eorumconlcrereeos: dixerunt enim :
Et exiil ab Jérusalem, et occurrit eis in Amalhile Non habent principem, el adjnvanlem: nunc ergo
regione: non enim dederal eis spiiium, ut ingrederen- expugnemus illos, el lollamus de hominibusmemoriam
tur regionemejus. eorum.
Et'mitit speculalorcs in castra eorum: et reversi CAPUT XIII.
renunliaverunl,quodconsliluunlsuperrenireillis nocte.
Cum occidissel autem sol, proecepilJonathas suis El audivitSimon quod congregavitTryphon exerci-
vigilare, et essein annis paralos ad pugnain iota nocte, lum copiosum,ul venirelin lerram Juda, et allereret
et posuil custodesper circuilumcaslrorum. -p.eam :
El audierunt advcrtnrii quod paratus esl Jonathas Vidensquia in tremore populus est, el in timoré,
cum suis in bello: cl timuerunt, et formidaveruntin ascendit Jérusalem, et congregavitpopulum:
corde suo : el accendtrunl focos in castris suis. El adhorlant dixil : Vos scitis quanta ego, el fratres
Jonaihas aulem, elqui cum eo eranl, non cognove- mei, el domus palris mei fecimus pro legibus, et pro
runt utque mane: videbantautem luminaria ardentia : sanctis proelia,el angusiias quales vidimus:
El teculut est eos Jonaihas, el non comprehendil : Horum gratia perierunt fratres mei omîtes propler
eos : transieranl enim flumenEleuiherum. Itrael, et relictus sum ego solus.
Et divertit Jonathas ad Arabas, qui vocanlurZaba- Et nunc non mihi coniiiigat parcere anima mea in
doei, e: percussit eos, et accepil spolia eorum. omni temporeiribulationit : non enim melior sum fra-
Eljunxit, et venit Damascum,el perambulabal om- tribut meis.
nem regionemillam. Vindicabo ilaque genlem meam, el tancla , natos
Simon aulem exiit, el venit usque ad Ascalonem,a ; quoquenoslros, et uxores: quia congregaloesunl uni-
ad proxima proesidia: et declinavitin Joppem, el occu- versa gentesconierere nos ininùciiioegratia.
pavit cnm. Et accensus est spirilus populi simul, ul audivit
(Audivit enim quod vellenlproesidiumtradere parti- sermonesistos :
bus Demelrii) el posuit ibi custodes, M cutlodirem! Et responderunl voce magna dicenles: Tu es dux
eam. noster loco Judoe, et Jonalhoefratris lui.
Et reversusesl Jonathas, el convocavilseniores po- Pugna proeliumnoslrum: et omnia, quoecumquedi-
puli, el cogitavilcumeis oedlficareproesidiain Judam, xeris nobis, faciemus.
Et oedificaremuros tu Jérusalem, el exaliare altitu- G Et congregans omnes viros bellalores, acceleravit
dinem magnam inter médiumarcis et civilalis,ut sepa- consummare universos muros Jérusalem, el munivit
rarel eam a civilale, ul essetipsa tiugulariler, cl nequii eum in gyro.
cmunl, neque vendant. lit misit Jonalham filium Absalomi,et cum eo exer-
Et convenerunl,ul oedificarentcivitatem: et cecidil cilum novumin Joppen, el ejeclis his, qui eranl in ea,
munis, qui erat super torrenlem ab ortu solis, et repa- remansitillic ipse.
ravit eum, qui vocatur Caphetetlia. El movil Tryphon a Plolemaidacum exercitumulto,
Et Simon oedificavitAdiada in Sepliela, et munivit ut venirelin terram Juda, et Jonathas-cum eo in cu-
eam, et imposait portas, et seras. stodia.
Et cum cogilasset Tryphon regnarc Asioe,et assu Simonaulem applicuit in Adduscontra faciemcampi.
merediadema, et [Al. lac. et] extendere manum h t El ul cognovit Tryphon quia surrexit Simon loco
Anliochumregem : fratris sui Jonalhoe: et quia committurut essetcum eo
Timens ne forte non permillerel eum Jonathas, secl proelium,misit ad eum legutos,
pngnarel adversuseum, quarebat coiuprehendereeum., Dicens: Pro argenlo, quod debcbal [Al. habebal]
cl occidere. Et exsurgensabiil in Bethsan. fraler tuus Jonathas in ratione régis, propler negotia,
El exivilJonathas obviamMi cum quadraginta mil quoehabuit, delinuimus cum.
libus virorum eleclorumin proelium,el venit Bethsan El nunc mille argenti lalenla cenlum, et duos filios
Et vidil Tryphon quia venitJonaihas cum exercilii ejus obsides, ut non dimitsnt fugial a nebis, et remil-
inullo, ut extaiderel iu eum manus, timuit. tiinut eum.
Et excepileum cum honore, el commendavileunt r. Et cognovitSimon quia cumdolo loqueretur tecum:
omnibusamicis suis, et dédit ei mimera: el proeccpi l jussit tamen dari argentum, el pueros, ne inimiciliam
exercilibussuisut obedirenlei, sicul sibi. magnam sumerclad populum Israël, dicentem:
El dixit Jonalhoe: Ut quid vexasli universum popu Quia non misit ei argentum, et pueros, propterea
lum, cum bellum nobis non sil? periit.
Et nunc remille eos in domostuas : eligeaulem lib'i Et misil pueros, et cenlumlalenla: el menlitus est,
viros paucos, qui tecum sint, et veni mecumPtolemai et non dimisilJonalham.
dam, et tradam eam tibi, el reliqua proesidia, el exer El post hoecvenit Tryphon intra regionem, ul conle-
cilum, et universos proepotilotnegolii, el convertitt rerel eam: el gyruverunlper viam, quoe ducit Ador :
abibo: propterea enim veni: el Simon, el caslra ejut ambulabunt in omnem locum
Et credidil ei, el fecil sicul dixi! : e! dimisil exerci quoeumqueibant.
lum, et abierunt in terram Juda. Qui aulem in arce eranl, miserunl ad Tryphonem
Relinuit autem tecum tria milliavirorum: ex quibus légales, ut fetlinarel venireper deserlum, et milleret
remisit in Galiloeamduo millia : mille aulem venerunl illis alimonias.
cum eo. El paravit Tryphon omnem cquitalum, ut venirel
Vl aulem intravit PlolemaidamJonathas, clauserunt Ma nocte: cr::l autem nix multa valde, el non venitin
portas civilalis Ptolementes,et comprehendcrunleum Galaaditim.
el omnes,qui cum eo intraveranl, gladio interfecerunt Et cum appropinquatsel Bascaman[Al. Bescamanj,
El misil Tryphon exercilum,et équitésin Galiloeam, occidit Jonalham, el filiot ejut illic.
 497 LIBER I MACHA IMEORUM." 498
Et convertitTryphon, et abiit in terrain suam. A Et constiiuit, ut omnibus annis agerenlur (lies lii
Et misil Simon, et accepit ossa Jonathoefralris sui, eum loelilia.
et sepelivilea in Modin civitalepatrum ejus. Et munivilmontent lempli, qui eral secus arcem, et
Et planxerunteum omnisIsraël planclu magno, cl habitavilibi ipse, el qui eum eo erant.
luxerunt eum dies multos. El vidil Simon Joannem filium suum, quod forlis
Et oedificavitSimon super sepulcrnm palris sui et proeliivir e.ssel: el posuit eum ducemvirtv.lumuniver-
fratrum suorum oedificittmallum visu, lapide polito sarnm : et habitavil in Gazaris.
rétro et ante.
Et statuit séplempyramidas, unam contra unam pa- CAPUT XIV.
tri et malri, et quatuorfralribus :
El his circumposuitcolumnas magnas : et super co- Anno cenlesimo sepluagesimo secundo congregavil
lumnas arma, ad memoriam oelernam: et juxla arma rex Demetrius(xircitum suum, el abiit in Mediamad
navessculptas, quoeviderenlur ab omnibus uaviganti- contraltendasibi auxilia, ut expugnarelTryphonem.
bus mare. Et audivil Arsacesrex Persidis, et Medioe,quia in-
Hoc est sepulcrnm, quod fecit in Modin, usque in lravil Demetriusconfinessuos, et misil unum de prin-
hune diem. cipibus suis, ut comprehendereleum vivum,et adduce-
Tryphon autem eum iler facerel eum Anliocho rege rel eum ad se.
adolescente,dolooccidileum. Et abiit, et percussit castra Demelrii: el eompre-
El regnavit loco ejus, et imposait sibi diadema A- hemlil eum, el duxit eum ad Arsacem,et posuit eum
sioe, et fecit plagammagnantin terra. B in custodiam.
Et oedificavitSimon proesidiaJudoeoe,muniens ea " Et siluit omnis terra Juda omnibusdiebus Simonis,
turribus excelsis,et mûris magnis, et portis, et sens : et quoesivilbona genti suoe: cl plaçait illis polestas
et posuit alimenta in mun'uionibus. ejus, et gloria ejus omnibusdiebus.
El elegit Simon viros, cl misil ad Demelrium ré- Et eum omni gloria sua accepit Joppen in porlum,
gent, ni faceret remissionemregioni : quia aclus omnes et fecit introitum in insulismaris.
Tryphonisper direptionem fueranl gesli. Et dilalavit fines gentis suoe,et oblinuil regionem.
Et Demetriusrex ad verba isla respondil ei, et scri- El congregavil caplivilatem mullam, el dominatus
psit epistolam lalem: est Gazaroe,et Betksuroe, el arci : et abstulil immun-
Rex DemetriusSimoni summo sacerdoti, et amico dilias ex ea, et non eral qui resisterelei.
regum, et senioribus, et genti Judoeorumsalulein. El unusqitisquecolebai lerram suant eum pace : et
Coronam auream, et bahem, quant misistis, susce- terra Juda dabal fruclus suos, et ligna camporwn fra- "
pimus: et parati sumus (acere vobiscum pacem ma- ction suum.
gnam, et scribere proepositisrégis remillere vobis quoe Seniores in plateis sedebanl omnes, el de bonis ter-
indulsimus. roetractabanl, et juvenes induebantse gloriam, et sto-
Quoecumqueenim consliluimus,vobisconstant. Ma- las belli.
niliones,quas oedificaslis,vobissint. El civilatibus tribuebal alimonias, et constiluebat
»--Remiltimusquoqueignoranlias, et peccala usque in eas, ut essentvasa munilionisquoadusque nominatum
hodiernumdiem, et coronam, quant debebalis: et si estnonten glorioeejus usque ad exlremumterroe.
quid aliud eral tribulariuniin Jérusalem, jam non sit Fecit pacem super lerram, et loelalusest Israël loe-
tributarium. Q tilia magna.
Et si qui ex vobis apli sunl conscribi inter noslros, El sedit unusquisque sub vite SHa}et sub ficulnea
conscribanlur,et sit inter nos pax. sua : et non eral qui eos terreret.
Anno cenlesimosepluagesimo ablatum est jngum Defecitimpugnanseos super terrant : reges conlriti
gentiumab Israël. sunt in diebusillis.
Et coepitpopulus Israël scribere in tabulis, et galis El confirmaviiomneshumiles populi sui, et legem
publias, anno primo sub Simone summo sacerdote, exquisivit,el abslulit omneminiqUumel malum :
magno duce, et principe Judoeorum. . Sancta glorificavit,el multiplicavitvasasanclorum.
In diebusil lis applicuit Simon ad Gazam, et cir- Et auditum est Romoe,quia defunclus esseïJona-
cumdediteam castris, et fecit machinas, et applicuit lhas : et usque in Sparlialas : el conlristati sunt
ad civitalem, et percussit lurrem unam, et compre- valde.
liendileam. Ut audierunt autem quod Simon fraler ejus faclus
El eruperant, qui erant inlra machinant in civita- essel summussucerdosloco ejus, el ipse oblinerelom-
lem : et faclus est motus magnusin civitale. nem regionem, et chitales in ea :
El ascendcrunl qui eranl in civitaleeum uxoribus, Scripserunt ad eum in tabulis oereis,ut renovarent
et filiis supra murum scissistunicis siàs, et clamave- amicilias, el societalem quant feceranl eum Juda, et
runt vocemagna, postulantesa Simone dexiras sibi eum Jonalha, fralribusejus.
dari, et dixerunl : El lectoesunl in conspecluecclesioein Jérusalem. Et
Nonnobis reddas secundum malilias nostras, sed hoc exemplumepistolarum,quas Spartiatoemiserunt:
secundummisericordiastuas. Sparlianorum principes, et civitales, Simoni sacer-
"
» El flexus Simon non debellavileos: ejecit tameu doti magno, et senioribus, et sacerdotibus, et reliquo
eos de civitale, et mundavil oedes, in quibus fueranl populo Judoeorum,fralribus, salutem.
simulacra, et tune inlravil in eam, eum hymnis bene- Legati, qui missisunt ad populum nostrum,nuntia-
dicensDominum: verunlnobis de veslra gloria, et honore, ac loelitia: et
El éjecta ab ea omni immunditia, collocavit in ea gavisi sumus in inlroilu eorum.
viros, qui legem facerent : cl munivil eam, et fecit El scripsimusquoeab eis erant dicta, in conciliispo-
sibi habilationem. puli, sic : NumeniusAnliochi,el AniipalerJasonis fi-
Qui autem erant in arce Jérusalem, prohib.ebantur lins, legati Judoeorum, venerunl ad nos, rénovantes
egredi, et ingrediregionem,et emere, ac vendere: et nobiscumamicitiamprislinam.
esurierunt valde, et multi ex eis famé perierunt, Et placuit populo excipereviros gloriose, et ponere
Et acclamaverunlad Simonent, ut dexiras accipe- exemplum sermonum eorum in segregalis populi li-
rent : et dedil illis : et ejecit eos inde, et mundavilar- bris, ut sit ad memoriampopuloSparliatarum. Exem-
cema contaminalionibus: plum autem horum scripsimus Simoni magno sacer-
Et intraveruntin eam tertia et vigesimadie secundi doti.
mensis,annocenlesimoseptuagesimoprimo eum laude, Post hoecautem misit Simon Numenium Romam,
et ramis palmarum, et cinyris, et cymbalis, el nublis, habenlem clypeum aureum magnum, pondo tnnaium
el hymnis, el canticis: quia contritus est inimicusma- mille, ad statuendameum eis societalem,Cum autem
gnus ex Israël. audissel populus Romanus
m S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTHECA. £00
Sermoncs istos, aixerunl : Quant gratiarum acllo- A CAPIT XV.
m'in reddemus Simoni,, el film ejus?
Reslituil enimipse fratrcs suos, el expugnuvitininti- lit misil rex Anliochusfilius Demetrii cpistolns ab
cosIsraël ab eis, et slaluerunt ci libcrliilem,el descri- insulis maris Simoni sacerdoti, et principi gentisJu-
pserunt in tabulis oereis,et pusuerunl in lilulisin monte doeorum, et univers'oegenti :
Sion. Et erant continenteshune modum: Rex Anliochus
Et hoc est exemplum scripturoe: Octavadécimadie Simoni sacerdoti magno, el genti Judoeorumsalutcm.
moisis Elul, anno cenlesimo sepluagesimosecundo, Quoniamquidem pestilenlesoblinuerunlregnum pa-
anno tertio sub Simone sacerdotemagno in Asaramel. trum noslrorum, volo autem vindicare regnum, cl re-
In convenlu magno sacerdotutn, et populi, el prin- stiluere illud sicul eral anteatel eleclam'fecimullitu-
cipum genlis, et seniorum regionis, nota fada sunt: dinem exercilus, el feci naves bellicas.
hoec: quoniam fréquenter sunt proelia in regione no- Volo autem procedere per regionem, ut ulciscar in
slra. eos, qui corruperunl regionemnostram, et qui dcsola-
Simon autem Malhalltioefilius ex filiis Jarib, el fra- verunt civitatesmultas in regno meo.
Ires ejus dederunt se periculo, et restilerunt adversa- Nunc ergo slaïuo tibi omnesoblaiiones, quas remi-
riis gentis suoe,ut starent sancla ipsorum,et lex : ett serunt tibi ante me omnes reges, et quoecumquealla
gloria magna glorificaverunlgenlem suam. doua remiserunt tibi.
Et congregavitJonathas genlem suam, cl faclus estt Et permitio tibi facere percussuram proprii numis-
illis sacerdosmagnus, et apposilus est ad populum i malisin regione lua :
suum, T. Jérusalem autemsanctam esse, el libérant : et omnia
"
Et voluerunt imnuct eorum calcare, et allerere re-- arma, quoe fabricata sunt, el proesidia, quoe con-
gîoncmipsorum, el extendere manusin sancla eorum.t struxisli, quoetenes, mancanl tibi (Al. ibi\.
El omuedebitum régis, et quoefutura sunt régi, ex
' Tune restitit Simon, clel pugnavilpro génie sua, et
et intotum lempus remittunlur tibi.
erogavil pecuniasmultas, ar'mavitviros virlutis gen- hoc, Cumautem oblinuerimusregnum nosirum,glorifica-
lis suoe,el dédit illis stipendia :
Et munivitcivitatesJudoeoe,et Bethsuram, quoeeralrj bimus te, el genlem tuant, et lemplumgloria magna,
in finibus Judoeoe,ubi erant arma hoslium antea : et 't ila ut manifeslclurgloria veslra in un'wersaterra.
posuil itlic proesidiumviros Judoeos. Annocenlesimosepluagesimoquarto exiil Anliochus
El Joppcu munivit, quoeeral ad mare: et Gazaram, i, in terrain patrum suorum, et conveneruniad eum om-
quoeest in finibus Azoli, in qua hosles antea habila- i- nés exercitus, ila ul pauci reliai essent cum Trij-
bant, el coltocavililtic Judoeos: el quoecumqueapla a phone.
erant ad correplionemeorum, posuit in eis. El inseculusest eum Anliochusrex, cl venil Dorant
El vidil populus aclum Simonis, et gloriam , quant H fugiensper maiitimam.
cogitabai (acere genti suoe, et posuerunt eum ducem i)j Sciebat enimquod congregalasunl mala in eum, et
suum, cl priucipem sacentolum , eo quod ipse fecernt it reliquil eum exercilus.
hoecomnia , el jusliliam et fidem, quant conservuvit il El applicuit Anliochussuper Doramcumceittumvi-
genti suoe, et exquisivil omni modoexalmre populum nt ginti millibusvirorunt belligeratorum, et octomillibus
suum. equilum:
Et in diebus ejus prosperalum est in mauibus ejus, s, Et circuivil ckilalem , el navesa mari acccsseriinl:
ut tollerentur génies de regione ipsorum, el qui in ci- ( et vexabanicivitaiema terra, et mari, el neminemsine-
i- (J
vitale David erant in Jérusalem in arce, de qua proce- e- bant ingredi, vel egredi.
debunt, el containinabanlomnia, quoein circuilu san- n- Venil aulem Kumenius, et qui cum co fueranl, ab
clorum sunt, et infercbanlplagam magnant caslitali. urbe Roma , habcnlesepislolas regibus, el regionibus
Et collocavitin ea virosJudoeos ad lutamenlumre- c- scriptas, in quibuscontiiiebauturhoec:
gionis, et civilalis, el exallavil mvros Jérusalem. Lucius consul Romunorum l'toleiuoeorégi salulem.
El rex Demetriusstaluil illi summumsncerdolium. .n. Leguli Judoeorumvencrunt ad nos amici noslri, re-
Secundumhoecfecit eum amicumsuum, cl glorifica- :a- novanles prislinam amiciliam, et societalem, missi a
vit eum gloria magna. Simone principesacerdolum, el populo Judoeorum.
Audivilenim, quod appellati sunl Judoeia Romanis lis Altulerunlautem et chflieumaurcum ninarum mille,
amici, et socii, et fratres, et quia susceperuntlegalos 'os Placuit itaque nobis scribere regibus, et regionibus,
Simonisgloriose: ul non inférant illis mala, nequeimpugnenteos, cl ci-
El quia Judoei, et sacerdoleseorum consenserunt mt vitales eorum, et regiones eorum : el ut non feranl
eum esseducemsuum, el summumsacerdolemin oeter- >r- auxilium pugnantibusadversuseos.
nnm, donec surgat propheta fidelis: Visumautemest nobisaccipere ab eis clypeum.
El ni sit super eos dux, et ut constituerelproeposilos
los Si qui ergo pestilentes refugerunt de regione ipso-
super opéra eorum, el super regionem, et super arma, ta, rum ad vos, tradite eos Simoni principi sacerdolum,
et superproesidia: ut vindicetin eos secundumlegem suant,
El cura sit illi de sanctis ; et ut [Al. tac. ul] audia-
ia- Hoeceadem scriplu sunl Demetrio régi, et Altalo,
tur ab omnibus, el scribanlur in nomine ejus omnes nés n et Ariarathi, et Arsaci,
conscriptionesin regione : et ut operialur purpura , et el v Et in omnes regiones: et Lampsaco, et Sparliatis,
auro : et in Delum, el in Myndum, et in Sicyonein,el in Ca-
El ne liceat ulli ex populo , el ex sacerdotibusirri- ri- riant, el in Samum, et in Pampliyliam, et in Lyciam,
lum facere aliquid horum, el contradicerehis, quoeab et in Alicarnassum, cl in Coo, et in Siden, el in Ara-
eo dicunlur, mu convocareconvemumin regionesine bie don, el in Rhodum, el in Phaselidem, et in Gortijnam,
ipso : et vesliri purpura, et uli fibula aurea. cl Gnidum, et Cyprum, et Cyrencn.
Qui aulent fecerii extra hoec,aut irritum feceril ali-
ii- Exemplum autem eorum scripserunt Simoni prin-
quid horum, rcuserit. cipi sacerdolum, et populo Judoeorum.
El complacuilomni populoslatuere Simonem,et fa- Anliochus aulem rex applicuit castra in Doram se-
cere secundumverbaista. cundo,admovensei sempermanus, et machinasfaciens:
El suscepilSimon, el placuitei, ut summosacerdo- lo- et conclusitTryphonem, ne procédera,
lio (uugeretur,et esseldux, princepsgentisJudoeorum, m, El misit ad eum Simon duo milita virorum clcclo-
el sacerdolum, el proeesselomnibus. rum in auxilium, el argentum, et aurum, el vasa co-
El scripiuram islam dixerunt ponere in tabulis dis piosa :
oereis,el ponere eas in peribolosanctorum, in lococe- ce- Et noluilea accipere, sed rupit omnia , quoe pactus
lebri : est cum eo antea, et alienavitse ab co.
Exemplum autem enrum ponere in oerario, ut Ita- ha- El misil ad eum Athenobiumunum de amicis suis,
beal Simon, et filii ejus. ut traclaret cum ipso, dicens : Vos tenelisJoppen , et
 501 LIBER II MACHABiEORUM. 502
Gazaram, elarcem, quoeest in [Al. lac. in] Jérusalem, A eeceexercilus copiosûsin obviantillis peditum,cl equi-
civitates regni mei. tum, el fluvius torrens eral inter médiumipsorum.
Fines earum desolastis, el fecistisplagam magnam Et admovit castra contra faciem eorum ipse, el po-
in terra, el dominati estis ver loca mulla in regno pulus ejus, el vidil populum irepidantemad traitsfre-
meo. landum torrentem, el transfretavitprimus : el viderunt
Nune ergo tradite civitates, quas occupastis, et eum viri, el Iransicrunt post eum.
iributa locorum, in quibus dominati estis exlra fines El divisil populum, el équités in medio peditum :
Judoeoe. eral aulem equilaïus adversariorum copiosûs nimis.
Sin autem, date pro illis qningenla lalenla argenli, Et exclamaverunlsacris tubis, el in fugam conver-
et extermina, quod exterminastis,et tribulorum civita- sus est Cendeboeus,et castra ejus : et ceciderunl ex
tum alla lalenla quingenta : sin autem, veniemus, et eisntulti vulnerali : residui aulemin munilionemfuge-
expugnabimusvos. runt.
El venil Alhenobius amicus régis in Jérusalem, el ' Tune vulneratus estJudas fraler Joannh : Joannes
viditgloriam Simonis, el clarilalem in auro et argento, aulem inseculus est eos, donec venil Cedronem, quant
et apparatum copiosum: el obslupuit, cl retulit ci oedificavit:
verba régis. El fngerunt usque ad lurres, quoeerant in agris
Et respondil ei Simon , el dixit ei : Neque alienam Azoti, el succenditeas igni. Et ceciderunl ex illis duo
lerram sumpsimus,neque aliéna delinemus : sed hoe- millia virorum, et reversasest in Judoeamin pace.
reditatem patrum noslrorum, quoeinjuste ab inimicis El Plolcmoeusfilius Abobi constilulus eral dux in
noslris aliquo lemporepossessaest. campo Jéricho, et habebat argentum, et aurum
Nos vero lempus habenles,vindicamushoeredilatemIB multum:
patrum noslrorum. Eral enim gêner summi sacerdotis.
Nain de Joppe, et Gazara, quoeexpostulas, ipsi [a- Et cxallatum est cor ejus, el vokbal oblinere regio-
ciebantin populo plagam magnam, et in regione nos- nem, el cogilabal dolum adversus Simonent, el filios
tra : horum damus lalenla centum. Et non respondit ejus, [ul lollerel eos.
ei Alhenobiusverbum. Simon autem, perambulans civitates, quoe erant in
Reversasautem cum ira ad regem, renuntiavit ei regioneJudoeoe,et sollicitudineingerensearum, descen-
verba isla, el gloriam Simonis, et universa quoevidil, dit in Jéricho ipse, el Mathalhias filius ejus, el Judas,
et iratus est rex ira magna. anno cenlesimosepluagesimo seplimo, mense undeci-
Tryphonautem fugil navi in Orlhosiada. mo : hic est mensisSabalh.
Et consliluit rex Cendeboeumducem maiitimum, el Et suscepil eos filius Abobiin muniliunculam, quoe
exercilumpeditum et equilum dédit illi. vocatur Doch, cum dolo, quant oedificavit: et fecit
Et mandavil illi movere castra contra faciem Ju- eis conviviummagnum, et absconditillic viros.
doeoe: et mandavit ei oedificareGedorcm, et obstmere El cum inebrialus esset Simon etfiliiejus, surrexil
portas civilalis, el debellarepopulum. Rex aulem per- Plolcmoeuscum suis, el sumpserunl arma sua, et in-
sequebalurTryphonem. Iraverunt in convivium, et occidental eum, el duos
El perveniiCendeboeusJamniam , et coepit irrilare filios ejus, et quosdam pueros ejus.
plibem, et conciliaire Judoeam, el captivare populum, Et fecitdeceptionemmagnam in Israël, et reddidit
el interficere,el oedificareGedorcm. mala pro bonis.
Et collocavitillic équités, et exercilum : ut egressi(2 El scripsit hoecPlolcmoeus,el mhit régi, ul milleret
pcranibularentviam Judoeoe,tient consliluit ei rex. ei exercilum in auxilium, el Iraderet ei regionem, et
civitateseorum, et tribula.
Et misit alios in Gazaram tollere Joannem : et tri-
CAPUTXVI. bunis misit epislolas, ul venirentad se, et daret eisar-
gentum, et aurum, el doua.
El ascenditJoannes de Gazaris, et nuntiavil Simoni Et alios misil occupare Jérusalem, el montent
patri suo, quoefecit Cendeboeusin populo ipsorum- lempli.
El vocavil Simon duos filios seniores, Judam, et Et proecurrensquidam, nuntiavilJoanni in Gazara,
Joannem, el ait illis : Ego, el fralres mei, et domus quia periil pater ejus, et fratres ejus, et quia misil le
palris mei expugnavimushostesIsraël ab adolesceulia •quoqueinterfici.
usque in hune diem : et prosperalum est in manibus Ul audivit aulem, vchemenlerexpavit : el compre-
noslris liberare Israël aliquoties. hendil viros, qui vénérant perdere eum, et occidileos:
Nunc autem senui : sed eslote loco meo, et fratres côgnovilenim quia quoercbanleum perdere.
mei, et egressi pugnate pro génie noslra : auxilium El coelerasernionum Joannis, el bellorum ejus, et
verode coelocobiscunfsit. bonarum virlulum, quibus fortiter gessit, et oedificii
El elegit de regioneviginti millia virorum belligera- murorum, quos exstruxit, et rerum geslarumejus :
lorum, et équités: et profecti sunt ad Cendeboeum : et Eece hoecscripla sunt in libro dierum sacerdotii
dormierunlin Modin. ejus, ex quo factus est princeps sacerdolum post pa-
Et surrexerunt mane, el abierunt in campum : et irem suum.

LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. D Exaudiat orationes veslras,' et reconcilietur vobis,

nec vos dcseral in lemporenialo.
Fralribus, qui sunt per JEgyplum, Judoeis, satutem Et nunc hic sumusoranles pro vobis.
dicunt fralres, qui sunt in Jerosolymis, et [Al. tac. el] RégnanteDemetrio,anno cenlesimosexagesimo nono,
et in
Judoei, qui regioneJudoeoe, pacem e t bonam. nos Judoeiscripsimus vobis in tribulaiione, et impetu,
Benefaciatvobis Deus, et meminerilteslamentisui, qui supervenilnobisin islis annis, ex quo rccessilJason
quod locutusest ad [Al. tac. ad] Abraham, et lsaac, el a sancla terra, el a regno.
Jacob, servorumsuorum fidelium : Portam succenderunt,et effuderunlsanguineminno-
Et det vobiscor omnibus, ul colalis eum, el facialis centent: etoravimus ad Dominant, et exaudili sumus,
ejus volunlatemcorde magno, et animo volenti. et obiulimussacrificium, el siniilaginem, et accendi-
Adaperial cor vestrum in lege sua, et in proeceptis mus lucernas, el proposuimuspanes.
suis, et faciatpacem. El nunc [requenlalediesScenopegioemensis Casleu.
503 S. HIERONYMIDIVINAB1BLIOTIIECA. KO-i
Annocenlesimooctogesimooctavo, populus, qui csl A Considérons aulem rex, et rem diligenter exami-
Jcrosolymis, et in Judoea, Senatu&queel Judas, 4ns- nons, fecil ei lemplum, ut probaret, quod factum
lobulo magistro Plolemoeirégis , qui est de génère eral.
christorum sacerdolum, el lus, qui in Âùjypto sunl, Et cum probasset, sacerdolibusdouavil multa bona,
Judoeis salutem, et sanilateni. et alla alque alla mimera, et accipiensmanu sua, tri-
De mugnispericulis a lleo libérait, magnifiéegra- buebaleis.
tins agimus ipsi, ut pôlequi advcrsus talem regem di- Appellavitautem Nehemiashune locum Nephthar,
micavinius. quod inlerprelalur Purificalio. Vocalur autem apud
Ipse enimebullire fecil de Perside eos qui pugnave- plures Nephi.
runt contra nos, et sanctum civitatem. CAPUT II.
Nom cum in Perside esset dux ipse , el cum ipso
immensusexercilus, cecidit in lemplo Naneoe,consilio Inveniluraulem in descriplionibusJeremioeproplie-
deceptussacerdolumNaneoe. toe, quod jussit eos ignem accipere, gui transnigra-
Elenim cumea habilalurusvenilad locuntAnliochus, bunf.ui sigttificatumest, elutmandavil transmigratis.
el amici ejus, el ul acciperelpecunius multas dolis no- El dédit illis legem,ne obliviscerenturproeceplaDo-
mine. mini, el ul nonex'errarentmenlibus,videntessimulacra
Cumqueproposuissenteas saeerdotes Naneoe,et ipse' aurea, et argenlea, et ornamenlaeorum.
cum pauc.isingressus essel inlru ambilumfani, clause- Et alia hiijusmodi dicens, hortubatur, ne legem
runt lemplum, amoverenla cordesuo.
Cum tntrusset Anliochus: aperloque occulloaditui B \ Eral aulemin ipsa scriptura, quomodolabernaculum,
templi, miilentes lapides percnsseruni ducem, et eoss et arcam jussit Proplielu dioiuo responsoad se fuclo
qui cum eo erant, el diviserunl membritlim,et capili- comilari secum, usquequo exiil in montent, in quo
bus aniputatis, forai projecerunt. Moysesascendil,et vidil Dei hoereditatem.
Per omnia benedictusDeus, qui tradil impios. El veniensibiJeremiasinvenitlocum speluneoe: " el
Facluriigilur quinla et vigesima die mensisCusleu t labernaculum, et arcam, el allare incensiinlulit Mue,
purifieallouenttempli, necessariumduximus significare t' el'.ostiumobslruxit.
vobis : ni el vos quoqueagatis diem Scenopegioe,clt Et accesserunl quidam s'nnul, qui sequcbanlur, ul
diem ignis, qui dalus est, quundo Ncltcmias,aidiftcato 3 noturent sibi lucum : cl non poluerunt invenire.
lemplo, et altari, oblulil sucrificia. Ul aulem cogno'.il J eremias, culpans illos, dixit :
Namcwn in Persidem ducerenlurpatres nostii, sa- Quod ignolus eril locus, douce congregelDeus congre-
eerdotes,qui lunecullores Dei erant, acceplumignemi gationempopuli, el propilius fuit :
de altari occulteabsconderuntin valle, ubi eral puteus s El tune Dominas ostendet hoec,el apparebit ma-
allus, et siccus, et in eo contutati sunt eum, ila ult jeslas Domini,el nabes eril, sicul el Moysinianifcsla-
omnibusignoius essel locus. balur, et sicul cum Salomon petiit, ut locus sanclifica-
Cum aillentproeteussent annimulli, el placuit Deo,, relur magnoDeo, manifeslabalhoec.
ul millerclur Nehemiasa rege Persidis : nepolessacer- Magnifiée elenim sapienliam Iractabat : et ut
dolum illorum, qui absconderunt,misil ad requiren- sapienliam habens, oblulil sacrificiumdedicalionis, et
dum ignem: el sicul narraverunt nobis,non invenerunt 't consummalionistempli.
ignem, sed aquam crassain. p Sicut el Moysesorabal ad Dominant,cl descendit
Et jussit eos hauriie, et a/ferre sibi: el sacrificia,
', ignis de coelo,et consumpsil holocaustum: sic el Sa-
ijux imposila erant, jussit sacerdosNehemias asperqi li lomon oravit, el descendit ignis de coelo,et consumpsil
ipi>aaqua, cl ligna, el quoeeranl superposila. holocaustum.
Utquehoc factum est, et tempus affuil, quo sol rc- '.- El dixit Moyseï, eo quod nonsit comeslum, quod
fulsil, qui prias eral in nubilo, necensusest ignis ma- eral pro peecalo, consumpiumest.
gnus, ila ul omnes mirarentur. Similiter el Salomonocto diebus celebravitdedica-
Urationentautem facicbanl omnes saeerdotes ilunt n tionem.
consummaretursacrificium,Jonalha inchounle,coetcvis is Inferebanlur autem in descriplionibus, el commen-
aulem respondentibus. tariis Nehemioehoeceadem : et ul conslruens biblio-
El Nehemioeeral oralio hune Italiensniodum: Do- y- ihecamcongregavilde regionibuslibroset prophelarum,
mine Deus, omniumcrealor, terribilis, el forlis,jnslus,s, et David, et ephlolas lieguni, el de donariis.
el misericors,qui solus es bonus rex, Similiter aulem el Judas ea, quoe décideront per
Solus proeslans,solus justus, et omnipotens,el oeler-
r- bellum,quod nobis acciderat, congregavil omnia, et
nus, qui libéras Israël de omni nudo, qui fecisli patres
es sunl apud nos.
eleclos, et sanclificaslieos : Si ergo desideralis hoec,nullité qui perferont vobis.
Accipesacrificiumpro universo populo luo Israël, I, Acluriitaque purijicationemscripsimusvobis: bene
eleustodiparlent tuant, el sanctifiai. ergo [acielis, si egerilis hos dies.
Congregadispersioncmnostram, libéra eos, qui ser- r- Deus autem, qui libcrnvitpopulum suum, el reddi
viunt genlibus, cl conlemplosel abominalosrespice: ul ut dit hoereditatemomnibus,el regnum, cl saeerdoliuni,
sciant génies, quia tu es Deus nosler. O et sanctificalionem,
Affligeopprimenles nos, et contumeliamfacientesin Sicut promisil in lege, speramus quod cito nostri
superbia. miserebilur, et congregabilde sub coeloin locumsail-
Constituepopulum luum in loco sanclo luo, sicut lit ctum.
dixil Moyses. Eripuil enim nos de magnis periculis, et locum pur-
Saeerdotes autem psallebanthymnos,usquequocou- n- guvit.
sumplum essel sacrificium. De Juda vero Machuboeo,et fralribusejus, et de
Cum autem consumpium esset sacrificium, ex resi- ;i- templi magni puriftcalioneel de aroedcdicalione.
dua aqua Nehemias jussit lapides majores perfundi. 'i. Sed et île proet'us,quoepertinent ad AntiocliumNo-
Quod ul factum est, ex eis flamma accensaest : sed id bilan, el filiumejus, Eupatoretn :
ex lumiue, quodrefuhil ab altari, consumptaest. El de illuminaiionibus,quoede coelofactoesunl [Al.
Ul vero manifeslatu est rcs, renwilialum est régi qi lac. sunl\ ad eos, qui pro Judoeisforliler fecerunl, ila
Persarum, quodin loco, in quo ignemubsconderanltii, i, ul universamregionem, cum pauci essent,vindicarent,
qui translati fuerant, saeerdotes,aqua apparuit, de qua
la cl barbaram multiludiiiemfugareut,
Nehemias, et qui cum eo eranl, purifteaveruntsacri- •i- El fumosissimumin loto orbe lemplum recupera-
ficia. rent, el civitatem liberarent, et leges, quoe abolitoe
a Taeent editi alii libri hic et
voculam, raoxquc ipsum iltuc adverbiura : cum in Groecotamen ulrumque
resonet.
 LIBER II MACIIAB^ORUM. 506
erant, rcsliluerenlur, Dominocum omni tranquillitnte A dinalurus. Non modica vero per universumcivitatem
propitiofacto illis. , eral trepidalio.
Itemque ab Jasone Cyrenoeoquinque libris compre- Saeerdotes aulem aille allnre cum slolis sacerdota-
hensalenlavimusnos unovoluininebreviare. libusjaclaverunt se, et invocabanlde coeloeum, qui de
Considérantesenim mulliludinem librorum et diffi- depositislegemposuit, ut his, qui deposueraulea, sal-
cullalem volentibus aggredi narraliones historiarum va custodirct.
propter mulliludinemrerum, Jainvero qui viilebatsummisacerdolisvnltummente
Curavimusvolentibus guident légère, ut essel animi vulnerabatur: facièsenim, el color imniutalus declard-
obleclatio: studiosis vero, facilius possint mcmorioe beitinlernum animi dolorem:
commendare: omnibusautem legentibusulilitas con- Circumfns'tenimeral moestiliaquoedamviro, et hor-
feralur. ror corporis, per quem manifestas aspicienlibusdolor
Et nobis quidein ipsis, qui hoc opusbrcviandi causa cordis ejus efficiebatur.
suscepimus,non facilein laborem,intnio vero ncgolinm Alii eliam gregalimde domibusconfluebant, publica
plénumvigiliarum, el sudoris assumpsimus. supplicalioneobsecranies, pro eo quod in conlemptum
Sicut hi, qui proeparanlconvivium,et quoeruntalio- locusesset veniurus.
rtim voluntali purere propter mulloritm gratiam, li- Accinctoequemulieres ciliciis pectus, per plaleas
benler laboremsuslinemus. confluebant: sed et virgines, quoeconclusoeerant, pro-
Verilatemquidemdesingulisauctoribus concedentes, currebanlad Oniam: alite autem ad muros : quoedam
ipsi aulem secundum datant formant breviiati stu- vero per fenestras aspiciebant.
denles. T> Universoeautem protendentes manus in coelum, de-
Sicul enim novoedomus arcbiteclo de universastru- precabantur.
ctura curandum est : ei vero, qui pingere curât, quoe Erat enim misera commisioemultitudinis, el magni
apla sunt ad ornaluin, cxquirendasunt : ila oesiunan- sacerdotisin agone constiiuli cxspectalio.
dum est et in nobis. El hi quidem invocabant ow.nipolenteinDeum, ut
Elenim inlellectum colligere, et ordinaresermonem, crédita sibi his, qui credideranl, cum omni integritate
cl curiosius parles singulas quasque disquirere, histo- conservarenlur.
riéecongruilauclori. Heliodorus autem , guod decreverat, perficiebat
Breviiatem vero dictionis scclari, el exseculiones eodem loco ipse cum salellitibus cirea oerorium proe-
rerum vilare, brevianliconcedendumes!. sens.
Mine ergo narralionem incipiemus: de Proefalione Sed spirilus omnipolenlisDei magnam fecit suoeos-
tanlum dixissesu/ficiat: stultum elenimest aille liisto- tensionis evidenliam, ila ul omnes, qui ausi fuerant
riam effluere,in ipsa aulem hisloria succingi. parère ei, mentesDei virlnte, in dissolutionem,et for-
midinem converierenlur.
CAPUT IIL
Apparuit enim illis quidam equus terribilem Italiens
Igilur cum sancla chilas habitarelur in omni pace, sessorem, optimis operimenlis adornalus : isque cum
leges eliani adhuc oplime ciislodirenlur,propter Onioe impelu Heliodoro priores calces elisil : qui aulem ci
pontifias pietalem, et animosodio hebenlesmala, ssaebal, videbaturarma habereaurea.
Fiebat, ut et ipsi reges, el principes locumsummo Alii eliam apparueruut duo jnvencs virtule decori,
honoredignumducerent, et lemplummaximis muneri- optimigloria, speciosiqueamictu: qui circumstelcrunt
bus illuslrarenl : G eum, el ex utraque parle flagellabanl, sine inlermis-
lia ut Selev.cusAsioe.rex de reddiiibus suis proe- sionemutlis plagis verberanles.
slaret omnes sumptus ad minislcrium sacrificiorunt Subito autem Heliodorusconcidit in lerram, anti-
pertinentes. que multa caliginecircumfusum rapiierunt , alque in
Simon aulem"detribu Benjamin proepositustempli sella gesialoria positumejecerunt.
conslilulus, contendebat, obsislenle sibi principe sa- El is, qui cum multis cursoribus, el salellitibusproe-
cerdolum,iniquumaliquid in civitalemoliri. diciunt ingressus est oerariuin, portabalur, nallo sibi
Sed cum vincereOniamnon possel,venil ad Apollo- auxilium ferente, manifestaDei cognita virtule :
nium Tharsoeoe filium, qui eo lempore eral dux Coele- Et ille guidemper divinam virtulemjacebal mulus,
syrioe,et Phoenicis: atque omni spe ei sainte privalus.
El nunliavit ei, pecuniis innumerabilibus plénum Hi autem Dominant benedicebant,quia magnifica-
esseoerarinmJerosolymis, et communescopias immen- bal locumsuum: et lemplum, quod paulo ante timoré
sas esse, quoenon pertinent ad ralionem sacrificiorunt: ac lumultuerat plénum, apparente omnipotenteDomi-
esseautem possibilesub poteslaterégis cadereuniversa. no, gaudio et loeliliaimpletumest.
Cumqueretulisselad regem Apollonius, de pecuniis, Tune vero ex amicis Heliodori quidam rogabant
quoedelatoeerant, ille accilum Heliodorum, gui eral confestim Oniam , ut invocarel Altissimum, ut vi-
supernegotia ejus, misil cum mandatis, ut proediclam lain donarel ei , qui in supremo spiritu crut con-
pecuniamtransportait. slilulus.
SlalimqueHeliodorusiter est aggressus, speciequi- Considéronsaulem summns sacerdos, ne forte rex
dem quasi per Coelesyriant,el Phoenicencivitatesessetr. suspicaretur malitiam aliquam ex Judoeiscirca Helio-
peragraturus : rêvera aulem régis proposilumperfe- dorum consummatam, oblulil pro salute viri hosliam
cturus. salutarem.
Sed cum venissetJcrosolymam,el bénignea summo Cumque summtts sacerdos exorarel, iidem jnvencs
sacerdote, in civitale essel exceptas, narravil de dalo eisdemvestibusamicti, aslanles Heliodoro, dixerunt:
indicio pecttniarum: el, cujus rei gratia adesset,ape- Onioesacerdoti grattas âge : nam propter cum Dominas
ruit : interrogabalautem, si vere hoecila essenl. tibi vilam donavil.
Tune sumtnussacerdos oslendit deposila esse hoec, Tu autem a Deo flagellants. nunlia omnibusma-
el victualia viduarum, et pupillorum. gnolia Dei, el poleslatem.Et his dictis, non compa-
Quoedamvero esse Hircani Tobioevirivaldeeminen- ruerunt.
tis , in his, quoe detulerat impius Simon : universa Heliodorus autem , liosliaDeo oblala, el voiisma-
autem argenti lalenla essequadringenla, el auri du- gnis promissesei, qui vivereilli concessit,el Onioegra-
centa. ïias agens, receplo exercilu,repedabalad regem.
Decipi vero eos, qui credidissentloco, et lemplo, Tesiabutur autem omnibus ea quoe sub oculis suis
quod per universummundum ttonoralur, pro sui ve- viderai opéra magni Dei.
neratione,el sanclitateomninoimpossibileesse. Cumaulem rex interrogassetHeliodorum,quis essel
Al ille pro his, quoehabebatin mandatisa rege, di- aptus adhuc semelJerosolymaminilli, ail :
cebal omni génèrerégi ea esse deferenda. Si quem habeshoslem, aut regni lui insidialorem,
Conslilulaautem die inlrabat de his Heliodorus or- mille illuc, et flagellation eum recipies, si tamen
507 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 508
evaseril : eo quod iu loco s'il vere- Dei quoedam. k.gnovissetAnliochusalienumse anegotiisregnieffeetam,
vinus. propriis utilitatibusconsulens,profectusindevenilJop-
Nain ipse,qui hcibelin coelisliabitalioncin,visilalor, pen, el inde Jerosohjmain.
el adjutor est loci illius, el venicnlesad mulefacicndum El magnifiéeab Jasone, el civitalesusceplus, cum
percutil, ac perdit. facularum luminibus,el laudibusingressusest: et imte
Igitur de Heliodoro, el oerariicustodia ila res se in Phoenicenexercilumconvertit.
habet. Et post iriennii tempusmisitJason Mcnelaumsupra-
CAPUT IV. dicti Simonis [ratrem portantem pecunias régi, el de
negotiisnecessariisresponsaperlalurum.
Simon autem p--ccdicluspecuniaruin,el palrioe de- Al ille conintendatusrégi, cum tnagnificasselfaciem
lator, muleloquebatur de Onia, lamquam ipse He- potestatisejus, et semelipsumrelorsit summumsacer-
liodirnni ins'.igasselad heec, el ipse fuissel incenlor dotium, superponensJasoni lalenla argenti trerenla.
malarum: Acceptisquea rege mandatis, venil, nihil quidem
l'rorisoremque civilalis, ac defensorem gentis habens dignum sacerdotio: animos vero crudelis tg-
saoe, el amiilatorem legis Dei audebat insidiatoremre^ ranni, et feroebelluoeiram gerens.
gni diccre. El Jason quidem, qui proprium (ratrem caplivave-
Sed , cum inimicilioein tantum procédèrent, ut rat, ipse deceptus profugus in Amnianilemexpulsas
eliam per quosdam Simonis neccssarios Itomicidia est regionem.
fièrent : Menelaus autem principatum quidem obtinuit : de
Considérons Onias periculum contentionis, et n pecuniisverorégi promissisnihil agebul, cum exactio-
Apolloniuminsanire,uipole ducemCoelesyrioe, et l'hoe- nem (aceret Sostratus,qui arci erat proepositiis:
nic'n, ad augendam malitiam Simonis, ad regem se (Nam ad hune exactiovecligaliumpertinebal)quam
contulit, ob causant ulriquead regem sunl evocati.
Non ut civium accusalor, sed communem utiti- El Menelaus amolus est a sacerdotio, succedenle
Uttemapud semetipsiimuniversoemiiltitudinisconsi- Lysimachofralre suo : Sostratus autem proelntusest
dérons : Cypriis.
Videbulenimsine regali providenliaimpossibileesse Et cum hoec agerentur, contigit, Tharsenses, el
pacem rébus dari, née Simonetnpasse cessare a slul- Mallotasseditionemmovere,eo quod Anliochidirégis
lilia sua. concubinoe donoessentdati.
Sed post Seleuci vitoeexcessum, cum suscepisset Feslinanler ilaque rex venitsedare illos, relicto suf-
regnum Anliochus, qui Nobilis appellabalur, am- fcclo unoex comitibussuisAndronico.
biebatJnson (râler Onioesummumsacerdotium: Ralus aulem Menelausaccepissese tempusoppor-
Adito rege, promiltens ei argenii lalenla trccenla lunum, aurea quoedamvasa e lemplofuralus donavil
sexaginla, et ex rcdditibusaliis lalenla octoginla: Andronico,et alla vendideralTyri, et per vicinas ci-
Super hoecpromillebaiet alla cenlumquinquaginla, vitales.
si poleslaliejus concederelurggmnasiuin,cl ephebiam Quod cum cerlissime cognovissclOnias, arguebat
sibi constituere,el eos, qui in Jcrosolymiserant, An- eum, ipse in loco tuto se continens Anliochioesecus
tiochenosscribere. Daphncn.
Quod cum rex annuisset, et oblinuisselprincipatum, Unde Menelausaccedensad Andronicum,rogabat,
stalim ad genlilem rilum coutribulessuos transferre G ut Oniam interficercl.Qui cum venisselad Oniam, et
coepil. dalis dexlriscumjurejurando {quanivisessel ei suspe-
Et amolis his, quoeliumanilaliscausa Judoeisare- clus) suasissetde anjlo procedere,stalim cum peremit,
g'bas fueranl conslilula, per Joannem palrem Eupo- non veritusjustifiant.
lemi, qui apud Piomanosde amicilia, el societate(un- Obquam causantnonsoliunJudoei,sed alioequoque
dus est legatione légitima, civium jura destituais, naliones indignabanlur, et moleste ferebanl de nece
prava inslitula sauciebat. lanli viri injusla.
Elenim ausus est sub ipsa arec gymnasiuni consti- Sed régressantregem de Cilicioelocis, adicrunl Ju-
tuere , el oplimçs quosqueepheborumin lupanaribus doeiapud Antioehiam,simul et Groeci,conquerentesde
ponere. iniqua neceOnioe.
Eral aulemhoc non inilium, sed increnientumquod- Conlrislalusilaque animoAnliochuspropter Oniam,
dam, cl profeclusgentUis,et alicnigenoeconversations, et flexus ad miserieordiam,lacrymasfudil, recordatus
propter impii, el non sacerdolis Jasonis ne[ariumet dcfuuclisobriclalemet modesliam.
iniiuditumscelus. Accensisqueanimis, Andronicumpurpura exutum,
lia ul saeerdotesjuin non circa altaris officiadedili per lotam civilatemjubet circumduci: el in eodem
essenl, sed contemplalemplo, et sacrifiais neglectis, loco, in quo in Oniam impietatemcominiseral,sacri-
(esiinarenlparticipesficripaloestroe,et proebilionisejus legum vila privari, Dominoilli condignamrelribuente
injusUe, et in exerciliisdisci. poeiuim.
Et patrios quidem honores nihil habentes, Groecas Multis autem sacrilegiis in lemplo a Lysimacho
gloriasoplimasarbilrabantur : _ commissisMenelai consilio, el diviilgata fatna, con-
Quaiuni gratia periculosa eos conlenlio habebal, **gregala est mulliludo adversum Lysimachum, mullo
et eorum inslitula oemulabantur, ac per omnia his jain aura exporlalo.
consimilesesse cupiebanl,quos hostes, et peremplores Turbis aulem insurgenlibus, el animis ira replelis,
habueranl. Lysimachusarnialis [ère tribus millibus iniquismani-
In leges enimdivinasimpieagere,impunenon cedil: bus uti coepil,duce quodam tyranno, oelalepariter, et
sed hoc tempussequensdeclarabil. dementiaproveclo.
Cumaulem quinqucnnalisagonTyr't celebrarelur, c\ Sed, ut intellexeruntconatum Lysimachi,alii lapi-
rex proesensesset, des, alii fuslesvalidas arripuerc : quidamverocincrem
Misit Jason facinorosus ab Jcrosolymis viros pee- in Lysimachumjeeere.
colores, portantesargenti didrachmasirecentasin ta- El mulli quidemvulnerati, quidam aulem et pro-
crificiumHirculis, quas poslulaverunthi, qui asporla- slraii, omnes vero in fugam conversi sunt : ipsum
verant,ne in sacrifiais erogarentur: quia nonoporlcret eliam sacrilegumsecusoerariuminleifecerunl.
sed in alios sumptuscas depulari. De his ergocoepiljudicium adversusMenelaumagi-
Sed hoeoblatoesunl quidemab eo, qui miserai,in sa lari,
crificiumllerculis : propter proesentesaulemdatoesuit El cum venisselrex Tyrnm, ad ipsum negoliumde-
in fabricantnavium triremium. lulerunt missi1resviri a senioribus.
Missoautem in /Egijpluni Apollonio Mneslheifilii Et cum superarelur Menelaus, promisitPlolemoeo
propterprimatesPtolemoeiPhilometorisrégis, cum co mullas pecuniasdare ad suadendumrégi.
50D LIBER II MACHABJEORUM. 510
Ilaque Ptolemccusin quodain alrio posilum quasi \. Verum non propter locum, genlem; sed propter
refrigerandi gralia regem adiit, et deduxit a sen- ijentem, locumDeus elegit.
tentia : Ideoque el ipse locus particéps foetus est populi
Et Menelaumquidem universoemalitioereum crimi- malorum : postea autem fiel socius bonorum, et qui
nibus absolvil: miserosautem, qui, etiamsi apud Scy- derelielus in ira Dei ontnipolentis est, ilerunt in ma-
thas causant dixissent, innocentes judiearenlur, hos gni Domini reconciliutionecum summa gloria exalla-
morte damnavit. bilur.
Cilo ergo injuslam poenam dederunt, qui pro civi- Igitur Antiocltus mille et octingeiilisablalis de tenu
tale, et populo, et sacris vasis causam prosecutisunl. plo talentis, velociterAniiochiamregressus est, existi-
Quant ob rem Tyril quoqueindignait, erga sepullu- mans se proesuperbia terrain ad navigandum, pelagus
ram eorumliberalissimi exslileruni. vero ad iler agendum deducturum propter mentis ela-
Menelaus aulem, propter eorum, qui in potenlia lionem.
erant, avariliam, përmanebat in potestate, crescensin Religuit autem et proepositosad affligendam gen-
malitia ad insidias civium. tem : Jcrosolymis quidem Philippum génère Phry-
gem, moribus crudeiiorem eo ipso, a quo conslitutus
CAPUT V. est :
In Garizim autem Andronicum, et Menelaum, qui
Eodem lempore Antiocltussecundam profeclionem gravius quam coeteriitnminebanlcivibus.
paravit in Algyplnm. Cumqueapposilus essel contra Judoeos, misit odio-
Conligilautem per universamJerosolymoruincivila- „ sum princip.m Apollonium cum exercilu viginti et
lemvideri diebus quadraginla per aéra équitésdiseur- " duobus millibus, proecipiensei omnes perfectoeoetalis
rentes, auratas stolas habemes, el haslis, quasi cohor- interficere; mulieres ac juvenes vendere.
tes, armatos. Qui cum venisset Jerosolymam, pacem simulons,
Et cursus equorum per ordinesdigeslos, el congres- quievit usque ad diem sanclunt sabbali : cl tune fe-
sionesfieri continus,el scuiorum motus, et galealorum riatis Judoeis arma capere suis proecepit.
mulliludinem gladiis dislrictis, et lelorum jactus, et Omnesquequi ad spectaculumprocesserani, trucida-
aureorum armorum splendorem,omnisquegeneris lo- vit : el civilatem cum armatis discurrens, ingentem
ricarum. mulliludinemperemit.
Quapropter omnes rogabanl in bonnmmonstra con- Judas aulem Machaboeus,qui decimusfueral, seces-
verti. seral in deserlum locum, ibique inter feras vilain in
Sed cum falsus rumor exisset, lamquamvila exces- monlibus cum suis aejebat: el feni cibo vescentes, de-
sisset Anliochus, assumplis Jason non minus mille morabantur , ne participes essent coinquinationis.
viris , repente aggressus est civilatem, et civibus ad
murumconvolanlibus,ad ullimum apprehensacivitale, CAPUT VI.
Menelaus(ug'it in arcem : Sed non post multunt lemporis misil rex senem
Jason vero non parcebal in coedecivibussuis : nec quemdamAnliochenum, qui compelleretJudoeos, ut
cogitabat prosperitatemadversumcognalosmaliimesse se transferrent a patriis el Dei legibus.
maximum, arbitrons liostiumet non civium se iropoea Conlaminare eliam quod in Jerosolymis erat lem-
caplurum. plum , et cognominareJovis Olympii: et in Garizim ,
El principatumquidem non oblinuil, fuient veroin- ] pro ut erant hi, qui locum inhabilabant, Jovis ho-
sidiarum suaruni confusionentaccepit, et profugus spilalis.
iteruin abiit in Amnianilen. Pessima autem el universis gravis erat malorum
Ad ullimum, in exitiumsui conclusus ab Arela Ara» incursio :
bum lyranno, fugiens de civitale in civilatem, omnibus Nam lemplum luxuria , et comessationibusgentium
vdïosus, ul refuga legum, et exsecrabilis, ul palrioe eral plénum, et scortanliumcummeretricibus: sacra-
civiumhostis, in jEgyptum cxlrusus est : lisque oedibus mulieres se ullro ingerebant, intro
Et qui multos de pairia sua expuleral, peregre per- ferenles ea , quoe non licebat.
iit, Lacedoemonasprofectus, quasi pro eugnationeibi Allare eliam plénum erat itlicilis, quoelegibus pro-
refugiumItabiturus: hibebanlur.
El qui insepullosmultos abjecerat, ipse et illamen- Neque aulem sabbata custodiebantur, neque dies
talus, el insepullus abjicitur, sepultura neque pere- solemnes palrii servabanlur, nec simpliciterJudoeum
grina usus, neque patrio sepulcro participons. se esse quisquam[Al. quisque] confilebatur.
His ilaquegeslis, suspicatus est rex societalemde- Ducebanlur autem cum amara necessilale in die
serturos Judoeos,el ob hoc profectus ex /Egypto effe- natalis régis ad sacrificia : el, cum Liberi sacra
ratis animis, civitalemquidemarmis cepil. celebrarenlur, cogebanturhedera coronaii Libero cir-
Jussit aulem mililibus interficere, nec parcere oc- cuire.
cursantibus, et per domosascendenlestrucidare. Decrelumaulemexiil in proximasejenliliumcivitates,
Eiebant ergo coedesjuvenum, ac seniorum, el mii- suggerenlibus Plolemoeis, ul pari modo el ipsi ad-
lierum, el nalorum exierminia, virginumque, el par- versus Judoeos agerent, ut sacrificarent:
vulorum neces. ^ Eos autem, qui nollent iransire ad inslitula gen-
Eranl aulem loto Iriduo ocloginla millia interfecli, tium, interficerenl: erat ergo videremiseriam.
quadraginla millia vincti, non minus autem venant- Duoeenim mulieresdelatoe sunl natos suos circum-
dati. cidisse : quas, infanlibus ad ubera suspensis, cum
Sed nec isla sufficiunt: ausus est eliam intrare lem- publiée per civitalem circumduxissenl, per muros
plum universa terra sanclius, Menelao ductore, qui proecipitaverunl.
legum, el palrioefuit prodilor : Alii vero ad proximas coeunles speluncas , et In-
Et sceleslis manibus sunienssancla vasa, quoe ab tenter sabbati diem célébrantes cum indicati essent
aliis regibus, el civilalibuserant posila ad ornaium Philippo, flammis succensisunl, eo quod verebuntur
loci, el gloriam contrectabalindigne, et contaminebat. propter religionem el observanliant, manu sibimel
lia alienalus meute Anliochus, non considerabut, auxilium ferre.
quod propter peccatahabitantiuin civilatem, modicum Obsecroautem eos, qui hune librttm lecturi sunl, ne
Deus fueral iralus ; propter quod el accidit circa lo- abhorrescaitl propter adversos casus, sed reputent,
cum despectio. ea, quoeacciderunl, non ad inleritum , sed ad cor-
Alioquinnisi conligisseteos multis peccatis esse in- replionemesse generis noslri.
volulos,sicul Heliodorus, qui ntissus est a Seleuco Etenim multo lempore non sinere peccatoribus ex
rege ad exspoliandumoerarium,eliam hic statim adve- sententia agere, sed stalim ultiones adhiberc, magni
niens flagellalus,et repulsusaligne fuisset ab audacia. beneficiiest indicium.
5H S. IIIERONYMIMVINA B1BL10THECA. 512
Non enim, sicut in aliis nationibus, Dominuspa- A Dicenles : Dominus Deus aspiciet verilatent, et
lienter exspeclat, ul eas, cum Judicii dies advenerit, consolabiturin nobis, quemadmodumin proteslalione
in pleniludinepeccalorumpuniat : canticideclaravit Moyses: Et in servissuis consola-
Ita el in nobis slaluil, in peccalis noslris in finem bitur.
devolulis, ita démuniin nos vindicet. Mortuo ilaque illo primo, hoc modo sequenlem de-
Propter quod numquamquidem a nobis misericor- ducebanl ad illudendum: et, cute capitis ejus cum
dtam suamamovel: eorripiensveroinadversispopulum capillis abstracla, inlerrcgabant, si manducaretprius,
suum non derelinquil. quam loto corpore per membrasingula punirelur.
Sed hoecnobisad comntonilionemlegenlium dicta Al ille, respondenspairia voce, dixit : Non faciam.
sint paucis. Jam autem venienduniest ad narralionem. Propter quod el iste, sequenli loco, primi lormenta
Jgilur Eleazarus anus de primoribusscribarum, vir suscepil:
oetaieprovectus, et vullu decorus, aperlo ore liions El in ullimospiritu constituais, sic ail : Tu quidem,
compellebalurcornentporcinam manducare. sceleslissime,in proesentivila nos perdis : sed ftex
Al ille gloriosissimammortem magis quam odilnlem niundi defunclosnos pro suis legibus in oelernoevitoe
vitam complectens,volunlarieproeibalad suppiiciunt. resiirreelionemsuscitubit.
Intuens autem, quemadmodemoporterel aecedere, Post hune terlius illudilur, el linguam poslulalus
patienter sustinens, destinant non admittere illicita cilo protulit, el manus conslanterexlendit:
propter vitoeamorem. El cum fiduciaait : E coeloista possideo, sed pro-
Hi autem, qui aslabant, iniqua miseralionecoin- pter Dei leges nunc hoec ipsa despicio, quoniamab
mo'.i, propteranliquam viri amicitiam, lollenteseum "'_, ipso me ea receplurumspero :
secreto rogabant afferri carnes, quibus vesciei licebal, Ita ul rex, el qui cum ipso eranl ,mirarentur ado-
ul simularelurmanducasse, sicul rex imperaveratde lescenlisanimant, quod lamquamnihilumducerel cru-
sacrificii carnibus: cintus.
Ul, hoc facto, a morte liberurelur: el propter vêlè- Et Iwc ita defunclo, quarlum vexabunl similiter
rent viri amicitiam, liane in eo (aciebanlhumanitalcin. torquenles.
Al ille cogitare coepiloelalis ac senectulissuoeeini- Et, cum jam esset ad mortem, sic ait : Potins
ncnliam dignam, et ingeniloe nobilitalis canitiem, est ab hominibus morii datos spent exspeelare a Deo ,
atque a puero optimoeconversalionisactus : el secun- iterum ab ipsoresuscitandos: tibi enim resurrectioad
dum sancloeet a Deo conditoelegis conslilula, re- vilainnon eril.
spondilcilo, dicens , proemillisevellein infernum. Et cum admovissenlquintum, vexabanleum. Atille,
Non enim oelatisnoslroedignumest, inquit, fingere: respiciensin eum,
al mnlii adolescentium, arbitrantes Eleazarum no- Dixit: Poleslateminter homineshabens,cum sis cor-
naginla annorum transisse ad vilain alienigena- ruptibilis, facis quod vis : noli aulem pulare genus
rum : noslrunta Deo essedereliclunt:
Et ipsi propter mcam simulalionem, et propter Tu aulempatienter sustine, el videbismagnampole-
modicumcorruptibilisvitoetempusdecipianlur, et per slatem ipsius, qualiler le , el semen luum lorquebil.
hoc maculam, atquecxsecraiionemmeoesenecluiicon- Post hune ducebantsexlum, et is , mori incipiens,
quiram. sic ait : Noli frustra errare : nos enimpropter ncsiuel-
Nain , etsi in proesentilempore suppliais hominum i ipsos hoec palimur, peccanles in Deum noslrum, et
eripiar , sed nianuni Omnipoienlisnec vivus, nec de-- G ( digna adiniratione fada sunl in nobis:
functus c/fugiani. Tu aulem ne exislimestibi intpune futuruni, quod
Quant ob rem fortiter vila excedendo, seneclute s contra Deum pugnare lentaveris.
quidem dignus apparebo : Supra moUum aulem mater mirabilis, et bonorum
Adolescenlibusaateai exemplumforte relinquam, sii memoria digna, quoepereuntesseptemfilios sub unius
promplo animo, ac fortiterpro gravissimisac sanclis- diei lemporeconspiciens, bonoanimo [erebat propter
simis legibus Itonesla morte perfanyar. His dictis s spem, quant in Deum habebal:
confeslimad suppliciumtraliebalur. Singulos illorum hortabatur voce pairia (orliler
Hi autem, qui eumducebant, el paulo aille fuerantt repleta sapienlia : et [emineoecogilaiionimasculinum
miliores, in iram conversisunl propter sermonesabeoo animum inserens:
dictos, quos illi per arrogantiam prolotos arbitra- Dixit ad eas : Ncscio qualiler in utero meo appa-
bautur. ruislis : neque enim ego spiriium et animant donavi
Sed, cum plagis perimerelur, ingemuit, et dixit: vobis, cl vilain, et singulorummembra non ego ipsa
Domine, qui habessouciantscientiam, manifeste tuu compegi:
seis, quia, cum a morte possemiiberari, duros cor- Sed enim mundi Creator, qui fonnavit hominis na-
poris sustineodolores: secundumanimantvero propter r livilalem, quique omnium invenil originem, el splri-
timoremluum libenlerhoecpalior. tum vobis iterum cum misericordia reddel el vilain,
Et is'e quidem hoc modovita decessit, non solum n sicut nunc vosmetipsosdespicitispropter legesejus.
juvenibus, sed et universoegenti memoriammortis suoe v Antiocltusautem, conlemnise arbilratus, simul et
ad exemplumvirtutis et forliludinisderelinquens. n exprobranlisvoce despecla, cum adhuc adolesccnlior
CAPUT VIL superesset, non solum verbis hortabatur, sed et cum
juramenlo nffirmabat,se divilem et beatum facturum,
Conligitautem et septemfratres una cum maire sua a et translatant a palriis legibusamicunt habiturum, et
apprehensoscompellia rege edere contra fai carnes ;s res necessariasei proebilurum.
porcinas, flagris , el taureis cruciatos. Sed ad hoeccum adolescens nequaquam inclinare-
Unusaulem ex illis, qui eral primus, sic ait : Quid'd tur , vocavil rex malrcm , et suadebalei , ul udole-
quoeris, et quid vis discere a nobis? parali sumus ts scenli fieret in salutem.
mori, magis, quam patrias Dei legesproevaricari. Cum aulem multis eam verbisessel horlalus, pro-
Iralus ilaque rex jussil surtagines, et ollas oeneas
is misil suusuramse filio suo.
succendi: quibusstalim succensis, Itaque iiiclinala ud illud, irridens crudelem lyran-
Jussit ei, qui prior fueral loculus, ampulari lin- t- num , ait pairia voce: Eili mi, miserere mei, qe.oele
guam : el, cute capitis abslracta , summas quoque te in utero novemmensibusportavi, et lac triennio detii,
manus el pedesei proescindi, coeleris ejus fralribus us et alui, et in oelalemislam perduxi.
el maire inspicienlibus. Pelo , nale , ul aspicias ad coelnmel lerram , et ad
Et, cum jam per omniainuliiis factus essel, jussit iit omnia qate in eis sunl : et inlelligas, quia ex niliilo
ignem admoveri, el adhuc spiranlcm torreri in sarla- a- fecililla Deus, et hominumgenus:
gine : in qua cum din cruciarelur, coeleriuna cum m lia fiel, ut non limeas carnificemislam, sed dignus
maire invicemse hortabaniurmori fortiter, fralribus luis effeclusparliceps,suscipemortem, ut in
{M5 LIBER li MÀCHAB^EORUAi. SU
illi m'neralione cum fralribus luis le recipiam [Al.. h. Judas aulem ubi comperit, indicavil his, qui secum
recipial]. erant, JudoeisNicanoris adventum.
Cum hoecilla adhuc dicerel, ail adolescens: Quem Ex quibus quidam formidanles, et non credenles
sustinelis ? non obedio proeceplorégis , sed proeceplo Dei justitioe, in fugam verlebanlur:
legis, quoedata est nobis per Moysen. Alii vero. si quid ei [Al. eis] supereral, vendebanl,
Tu vero , qui invenlor omnis malilioe[actus es in simulque Dominum deprecabanlur, ut eriperet eos ab
Hebroeos,non effugiesmanum Dei. impio Nicanore, qui eos prius quam continusvenirct,
Nos enim pro peccatis noslris hoecpatimur, vendiderat:
El si nobis propter increpationem, el correptionem Et si non propter eos, propter teslamentumtamen,
Dominus Deusnoster modicum iralus est : sed iterum quod erat ad patres eorum, et propter invocaliotient
reconciliabiturservissuis. sancli et magnifia nominisejus super ipsos.
Tu aulem , o sceleste, el omnium hominum flagi- Convocatisautem Machaboeusseptem millibus, qui
tiosissime, noli frustra exlolli vanis spebus in servos cum ipso eranl, rogabat, ne hostibusreconciliarenlur,
ejus inflanwtatus. neque meluerenl inique venienlium adversum se ho-
Nondum enim omnipoientisDei, et omnia inspi- slium multiludinem: sed fortiter conlenderenl:
cientis, judicium effugisli. Ante oeuloshabentesconlumeliam, quoeloco sûneto
Nam fralres mei, modiconunc dolore suslenlalo, ab his injuste esselillata, itemqne, et ludibrio habitée
sub testameniooelernoevitoeeffectisunt : tu veroju- civilalis injurium , adhuc eliam velerum insliluta con-
dicio Dei justas superbioetuoepoenascxsolves. vulsa.
Ego autem , sicut et fratres mei, animant, et cor-^P Num illi quidemarmis confidunt, ait, sinml et au-
pus meuni trado pro palriis legibus: invocansDeum dacia : nos autem in omnipotenteDomino,qui potesl
maturius genti nostroe propilium fieri, teque cum el venienlesadversum nos, et universummundum uno
tormenlis, et verberibus confiteri quod ipse est Deus nutu delere, confidimus.
solus. Admonuitautem eos et de auxiliis Dei, quoefacla
In me vero et in fralribus meis desinet Omnipoten- sunl erga parentes: et quod sub Sennaclteribcentum
lis ira , quoesuper omne genus noslrum [Al. noslro- oclogintaquinque millia perierunl :
rum] juste superducta est. Et de proelio,quod eis adversusGalalas fuit in Ba-
Tune rex accensusira in liane super omnes crude- tylonia, ut omnesubi ad rem venlumest, Macedoui-
lius desoevit,indigne [erens se derisum. bas sociis hoesitanlibus,ipsi sex millia soli peremerunt
Et hic ilaque mundus obiit, per omnia in Domino centum viginti millia propter auxilium illis datant de
confidens. coelo,el bénéficia pro his plurima consecutisunl.
Novissimeautem post filios el mater consumplaest. His verbisconstantes effectisunl, et pro legibus, et
Igilur de sacrifiais , el de nimiis crudelilatibus sa- pairia mori paraît.
lis dictantest. Consliluit itaque fratres suos duces utrique ordini,
CAPUT VIII. Simonem, et Josephum , el Jonalhani, subjeclis uni-
cuique ntillenis el quingentenis.
Judas vero Machaboeus, el qui cum illo eranl, in- Ad hoc eliam ab Esdra lecto illis sancto libro, el
Iroibanllatenler in caslella: el convocanlescognalos, dalo signo adjulorii Dei, in prima acie ipse dux com-
el amicos, et eos, qui permanserunt in Judaismo, misil cum Nicanore.
assumenles,eduxerunt ad se sexmillia virorum. I1 Et facto sibi adjutore Omnipotente, inter[ecerunt
Et iuvocabanlDominum, ul respicerel in populum, ; super novem millia hominum: majorent aulem par-
qui ab omnibus calcabalur : et misereretur lemplo, tent exercitus Nicanoris vulueribus débitent (actam,
quod contaminabaturab impiis. (ugerecompulerunl.
Misereretur eliam exlerminio civilalis , quoeessel Pecuniis vero eorum, qui ad emptionem ipsorum
illico complananda, et vocem sanguinis ad se cla- vénérant, sublat'is, ipsos usquequaquepersecuti sunt.
maniisaudirel : Sed reversisunl hora conclusi: nam erat ante sab-
Memorarelur qnoqueiniquissimas mortes parvulo- batum: quant ob causant non perseveraverunliuse-
rum innoeentum, el blasphemias nomini suo Matas, quentes.
el indignaretur super his. Arma autem ipsorum , et spolia congreganles, sab-
Al Machaboeus, congregata multitudine, intole- balum agebant : benedicenlesDominum, qui liberavit
rabilis genlibus cfficieba'iur'
: ira enim Domini in mi- eos in isto die, misericordioeinitium stillans in eos .
sericordiam conversaest. Post sabbatum vero debilibus , et orphanis viduis
El supervenienscastellis, et civilalibus improvisus, divisenint spolia : el residua ipsi cum suis habuere.
succendebal eas: et opporluna loca occupons, non ,; His itaque gestis , el commiiniter ab omnibus facla
paucas hosliumstrages dabal : obsecralione,misericordemDominum postulabant, ut
Maxime autem noctibus ad hujuscemodi excursus in ftnent servis suis reconciliaretur.
ferebalur, el fama virtulis ejus ubiquediffmtdebatur. Et ex his; qui cum Timolheo, el Bacchide erant
Yidens autem Philippus paulalim virum ad pro- contra se contendentes, super viginti millia interfece-
fectum venire, ac frequenliusres ei cedere prospère, ]I) runl, et muniliones excelsas obtinuerunl: el plures
ad Plolemoeumducem Coelesyrioe , el Plmnicis scri- proedas diviserunl oequamporlionem debilibus, pu-
psit, ut auxilium ferret régis neyoliis. pitlis, et viduis: sed et senioribusfacientes.
Al ille velociter misit Nicanorem Patrocli de pri- Et cum arma eorum diligenlercollegissent, omnia
a
moribusamicum, dans ei de permislis genlibus, ar- composueruntin tocis opporluuis,residua vero spolia
matis non minus viginti millibus, ul universumJu- Jerosolymamdelalerunt :
doeorumgenus deleret : adjuncto ei et Gorgia viro Et Philarchen, qui cum Timotheoeral, inlerfece-
militari, et in bellicisrébus experientissinio. runl, virumsceleslum: qui in multis Judoeos afflixe-
Consliluitautem Nicanor, ut régi tribulum, quod rat.
Romaniseral dandum, duo millia talenlorumde ca- Et cum epiniciaacjerenlJerosolymis,eum, qui sacras
ptivitale Judoeorumsupplerel : januas incenderat, id est, Callisthenem,cum in quod-
Statimque ad maritimas civitates misil, convocans dam domiciliumrefugisset, incenderunt, digna ei mer-
ad coemplionem Judaicorum mancipiorum, pro- cede pro impietatibus suis reddita.
mittens se nonaginla mancipia talenlo dislracturum, FacinorosissimusaulemNicanor, qui mille negotian-
non respiciensad vindiclam, quoeeum ab Omnipotente tes ad Judoeorumvenditionemadduxerat,
esset comee.ulura. Humilialus auxilio Domini ab his quos nullos exi-

tt Proeferuntalii libri datis : in Grseco aulem

est, v7roî«$a?.
ma S. HIERONTCHI DÏVINABIBLIOTIIEC&. BIS
slimaverat, depositaveste glorioe,per medilerraneafu- ,A Si bene valais, el filii veslri, et ex sententia vobis
giens, solus venil Anliocliiain, summain infelicilatem cuncta sunl, maximas agimus gralias.
de intérim sui exercilusconsécutif. Et ego in infirmilale constituais, veslri autem memor
Et qui promiseral Romanisse tributum restituere de bénigne, reversusde Persidis locis, cl infirmilale gravi
captivilale Jerosolymorum, proedicabalnunc pro'.cclo- appreliensus, necessariumduxi pro communi ntililate
rem Deum habere Judoeos,et ob ipsum invulnerabiles curam habere :
esse, eo quod sequercntur leges ab ipso constitulas. Non desperans memetipsum,sed spem mullam ha-
bens e/j'ugiendiinfirmitalem.
CAPUT IX. Respiciensautem quod el paler meus, quibuslempo-
Eodem lemporeAnliochusinhoneslerevertebalurde ribus in locissuperioribusducebat exercilum, ostendil
Perside. qui post se susciperet \ Al. suscipiet] principatum :
Intraverat enim in eam, quoedicilur Persepolis, et Ul si quid contrariumacciderel, aul difficilennnl'n-
lentavil exspoliare tenipluin, et civilatem opprimere: relur, scienleshi, qui in regionibus erant, cui esset re-
sed multitudine ad arma concurrente, in fugam versi rum summa derelicla, non turbarentur.
sunl : el ita conligit, ul Anliochuspost fugam lurpiler Ad lune, considéronsde proximopolcnles quosque,
redire.!. el vicinos temporibusinsidianles, et eventumexspe-
El cum venissctcirca Ecbalanam, recognovil quoe ctanies,designavifilium meum Antiochumregem,quem
crga Nicanoremet Timotheumgesta sunt. soeperecurrens insuperiora régna mullis vesirumcoin-
Elalus aulem in ira, arbilrabalur se injuriant illo- mendabam: et scripsi ad eum quoesubjecla sunl.
rum qui se fugaveranl, posse in Judoeos relorquere : „ Oro itaque vos, et peto memoresbeneficioruinpubliée
"
ideoquejussit agilari currum suum, sine inlermissione el privatim, ut unusquisqueconscrvel [idem ad me et
agens iler, coeleslieumjudicio perargenle, eo quod ita ad filium meum. -,
superbe loculus est se venlurum Jerosolymam,el con- Cunfido enim eum modesteel humane aclurum, a
geriemsepulcri Judmorum eam faclurum. sequentemproposilummeum, el coinmunemvobis fore.
Sed gui universa contpicit Dominus Deus Israël, Igilur homicida, el blasphemuspessintepercussus,
percussit eum insanabili et invisibiliplaga. Utenim fi- el ul ipse alios Iraclaveral, peregre in montibusmise-
nivil hune ipsum sermonem, apprehendit eum dolor rabili obilu vila functus est.
dirus viscerum,el amara iniernorum lormenta. Transfercbal autem corpus Philippus collac:ancus
Et quidem salis juste, quippe qui mullis et novis ejus : qui, metuens filium Aniiochi, ad Ptoleiitoeum
cruciatibus aliorum torseral viscera, licel ille nullo PhilomeloreminÂigypium abiit.
modoa sua malilia cessera.
Super hoc autem superbia repletus, ignem spirans CAPUT X.
animo in Judoeos,et proecipiensaccelerari negolium, Machaboeusautem, et qui cum eo erant, Domino se
conligit illum impelueunlcinde curru cadere, el gravi protegenle, lemplumquidem, et civitalemrecepit.
corporiscollisionemembravexari. Aras aulem, quas alienigenoeper plaleas cxslruxe-
Isqae qui sibi vidcbalureliam fludibus maris impe- rant, itemqitedélabra demolilusest.
rare, supra humanum moduin superbia repletus, cl El purgaio lemplo,aliud allare fecerunt: el de igni-
monliumaltitudinesinhalera appendere, nunc humi- tis lapidibus igné conceplo, sacrificia obtulerunl post
liutus ad terrain, in geslatorioportabalur, manifestant biennium,el incciisum,el lucernas,et panespropositio-
Dei virlulemin semetipsocontestons: Q nis posaernnl.
lia ul de corporeinipn verniesscalurirent, ac viven- Quibusgeslis,rogabant Dominumprostrali in ler-
lis in doloribus carnes ejus effluerenl, odore eliam ram, ne amplius lalibus malis inciderent : sed el si
illias et fetore exercilus gravaretùr. quando peccassent,ut ab ipso milius corripereiilur, el
Et qui paulo ante sidcra coeliconlingerese arbilra- non barbaris, ac blasphemisliominibustraderentur.
balur, eum nemo poterat propter intolérantiam feloris Qua die autemlemplum ab alïenigenispollulum[lie-
portare. rai, conligit eodem die purificaiionem fieri, vigesima
Ilinc igilur acpii ex gravi superbia deduclus, ad quinta mensis,qui fuit Casteu.
agnilionemsui venire, divina admonitusplaga, per mo- El cumloetitiadiebusocto egerunlin moduintaber-
menla singula doloribussuis augmentacapienlibus. naculorum, recordantesquod ante tnodicum lemporis
El cum nec ipse jam (elorcm suum (erre possel, ita diemsolemnemlabernaculorumin montibus et in spe—
ait : Justum est subdilum esse Deo, el morlalem non luncis morebestiarum egeranl.
paria Deosentire. Propter quod thyrsos, et ramos virides, cl pointas
Orabal aulem hic scelcslus Dominum, a quo non proeferebanlei, qui prospertivilmundari locumsuum.
essetmisericordiam conseculurus. El decreverunlcommuaiproeceploet decretonniver-
Et civitalem,ad quam festinans veniebal, ut eam ad soeqenli Judoeorumomnibusannis agere diesistos.
solum deducerel, ac sepulcrnm congestorum[acerct, El Aniiochiquidem, qui appellatus est Nobilis, vilcv
nunc optât libérant reddere. excessusita se Itabuit.
Et \ Al. lac. El | Judoeos,quos nec sepultura qui- Nunc autsm de Evpalore, Aniiochi impii filio, quoe
dem se dignoshabilurum, sed avibusac [cris dieipien- j. gesta sunl narrabimus, brevianles mala quoein bellis
dos tradilurum, elcumparvulisexierminuturumdixeral, v gesta sunt.
wqualesnunc Aiheniensibusfaclurumpollicelur. [lie enim, suseeploregno, consliluit super negolia
Tenipluineliam sanclum, quod prius exspoliavcrat, regni Lysiam quemdam, Phoenicis el Syrioemililioe
oplimis donis ôrnalurum, el sancla vasa mullipliculii- principem.
rum, el pertinentesad sacrificia sumpius de reddilibus Nom Ptulemoeus,qui dicebalur Macer, jusli lenax,
suis proesliturum. erga Judoeosesseconsliluit, elproecipuepropter iniqui-
Super hoec,a Judoeumse futurum, et omnemlocum lalem quoe facla erat in eos, et pacifiée agere cum
lerroe perambulaturum, et proedicaiurumDei polesla- eis.
tem. Sed ob hocaccusatus ab a amicis apud Eupalorem,
Sed non cessanlibusdoloribus (supervenera!enimin: cum fréquenterprodilor audiret, eo quod Cyprum cré-
eum justum Deijudicium), desperans scripsil ad Ju- ditant sibi a Pttilomeloredeseruisset, et ad Antiochum
doeosin moduindeprecalionis epistolamhoecconliiien- Nobilem translatas eliam ab eo recessisset,venenovi-
lent : lain finivit.
Oplimis civibus Judoeis plurimam salulem, cl béni; Gorgias autem, cum esset dux locorum, assumplh
valere, et esse felices, rex el princeps Anliochus. advenis, fréquenterJudoeosdebellabat.
" lia el Gracusj)r*lcrt dm TWV
mil™ : vulgali autem alii librî habent ab inimicis.
m UBER II MACHABJIORUM. SIS
Judoei vero, qui tenebant opportunas muniliones, A Congregalis octoginlamillibus,el equilatu unkirso,
fugalos ab Jcrosolymis suitipiebant, el bellare lenla- veniebaladversus Judoeos,exislimansse civilatem qui-
banl. dem captant genlibusliabitaculumfaclurum,
Hi vero qui erant cum Machaboeo,per orationesDo- Templumvero in pecunioequoeslum,sicut coelerade-
minum rogantes,ut esselsibiadjutor, impelum fecerunt lubra genlium Itabilurum, et per singulos annos vénale
in munilionesIdumoeorum.. sacerdolium:
Mullaquevi insistentes, loca obtinuerunl, occurren- Nusquam recogitans Dei potestalem, sed meule ef-
tes interenteruni, el omnes simul non minus viginti frenalus in multitudine peditum, et in millibuscquitum,
millibus irucidaverunt. et in ocloginta eleplianlis conftdebal.
Quidamautem, cum confugissentin duas iurrcs valde Ingressus aulem Judoeam, et appropians Belhsuroe,
munilas, omnemapparalum ad repugnandumhabentes, quoe eral in anguslo loco, ab Jerosolyma intcrvallo
Machaboeusad eorum expugnationem, relicto Si- quinquestadiorum, illud proesidiumexpugnabal.
mone, et Joscpho, ilemqueZachoeo,eiquequi cum ipsis Ut aulem Machaboeus,et qui eumeo erant, cogiwvc-
eranl, salis mullis, ipse ad eas, quoeamplius perurge- rwu expugnari proesidia, cum (lela el lacrymis roga-
bant, pugnas conversasest. bant Dominum, el omnis lurba simul, al bonumange-
Hi vero, qui cum Simoneerant, cupidilale ducli, a lum mitleret ad salaient Israël.
quibusdam, qui in turribus eranl, suasi sunt pecunia : El ipse primas Machaboeus,sumplis armis, coeteros
et sepluagintamillibus didracltmisacceplis, dimiserunt adhortalus est simul secum periculum subire , el (erre
quosdam effugere. auxilium fratribus suis.
Cumautem Machaboeonunlialum essel quod factum n Cumquepariter prompto animo procédèrent, Jeraso-
est, principibuspopuli congregalis, accusavit, quod pe- lymis apparaît proeeedenseos eques in veste candida,
cunia fratres vendidissenl, adversariiseorum dimissis. armis aureis hastam vibrons.
Hos igilur proditoresfados interfecii, el confestim Tune omnes simul benedixerunt misericordem Do-
duas lunes occupavil, minum, el convalueruntanimis : non solum homines,
Armisautem, ac manibus omnia prospère agendo in sed el bestias [erocissimus,el muros [erreos parali pe-
duabus munilionibusplus quam viginti millia peremit. netrare.
At Timotheus,qui prius a Judoeis(ueral superalus, lbanl igilur prompli, de coelohabentesadjulorcm, et
convocatoexercilu peregrinoemulliludinis, et congre- miseranlemsuper eosDominum.
gato equilatu Asiano, advenit quasi armisJudoeamcap- Leonum autem more impelu irruentes in hosles, pro-
lurus. straverunl ex eis undecim millia peditum, et cquitum
Machaboeusaulem, et qui cum ipso erant, appropin- millesexcenlos.
quante Mo, deprecabantnrDominum,caput terra as- Universosautem in fugam vertcrunl : plures autem
pergenlcs,lumbosqueciliciis proecincli. ex eisvulnerati midi evaserunt. Sed el ipseLysias tur-
Ad altaris crepidinem provoluli, ut sibi propitius, piter fugiens evasit.
inimicisaulemeorum esset inimicus, et adversariisad- El quia non insensatus eral, secum ipse repulans,
verselur, sicul lex dicit. factam erga se diminulionein,el inlelligensinviclosesse
Et ita post oralionem, sumplisarmis, longiusde civi- Hebroeos,omnipolenlisDei auxilio innitenles, misil ad
tale procedcnles,el proximi hoslibus effecti resederunt. eos :
Primo autem solis orlu mrique commiserunl : isti Promisilque se consensurumomnibusquoejusta sunt,
quidem victorioe,et prosperitalis sponsoremcum virtule C cl regem compulsurumamicum fieri.
Dominum habentes: illi autem ducem belli animum Annuil autem Machaboeusprecibus Lysioe, in omni-
habebant. bus utilitati consulens : el quoecumqueMachaboeus
Sed, cum vehcmenspugna esset, apparaerunl adver- scripsil Lysioede Judoeis, ea rex concessit:
sariis de coeloviri quinquein equis, frenis aureis decori, Nam eranl scriploeJudoeis epistoltea Lysia quidem
ducatum Judoeisproestantes: hune modum continentes: Lysias populo Judoeorum
Ex quibusduo Machaboeummédium habentes, armis salutem.
suis circumseplumincolumemconservabanl: in adver- Joannes, el Abesalon,qui niissi fueranl a vobis, tra-
sarios aulem lela, el fulminajaciebant, ex quo et eoeci- deuies scripta,'poslulabanl, ut ea, quoeper illos signi-
late confusi, et repleli perlurbationecadebant. ficabantur, implerem.
Interfecii sunl autem viginti millia quingenli, et Quoecumqueigilur régi poluernnt perferri, exposui:
équitéssexcenli. el quoeres permiitcbal, concessit[Al. concessi].
Timolhoeusvero con(ugit in Gazaram praesidium Si igilur in negotiisfidemconservaveritisel deinceps
munitum, cui proeeratCheroeas. bonorumvobiscausa esse tentabo.
Machaboeusaulem, et qui cumeo erant, loetantesob- De coelerisaulem per singula verbo mandavi " el
scderunt proesidiumdiebus quatuor. istis, el his qui a memissi sunt, colloquivobiscum.
Al Iti, qui intus erant, loci firmilale confisi, supra Bene valcle. Anno centesimo quadragesinio octuvo
modummaledicebanl,el sermones nefandosjactabant. mensis Dioscori, die vigesimael quarto.
Sed cum dies quinla illucescerel, viginti juvènes ex Régis aulem epistola isla conlinebat: Rex Anliochus
his, qui cum Machaboeoeranl, accensi animis propter jj Lysioefralri salutem.
blasphemiam,viriliter accesseruntad murum, et (eroci Paire nostro inter deos translata, nos volontéseos,
animo incedentesascendebanl. qui sunl in regno nostro, sine lumultu agere, et rebus
Sed et alii similiter ascendenles, turres, portasque suis adhiberediligcnliam,
succendereaggressi sunt, atque ipsos maledicos vivos Audivimus Judoeos non consensisse palri meo, ut
concremare. irons[errenlur ad ritum Groecorum,sed tenere vclle
Per conlinuum aulem biduum proesidio vastato, suum inslilutum, ac proptereapostulare a nabisconcedi
Tintolheumoccultanlemse in quodam repertum loco sibi légitima sua.
peremeruhi; et [ratrem Mius Clieroeam,et Apollopha- Volenlesigilur liane quoque genlem quidam esse,
nem occiderunt. statuenlesjudicavimus, templum reslilui illis, ut age-
Quibusgestis, in hijmnis et confessionibusbenedice- renl secundumsnorum majorum consucludinem.
banl Dominum,qui magna fecil in Israël, el vicloriam Bene igilur feceris, si miseris ad eos, el dexleram
dédit Mis. dederis: ut cognita nostra volunlate, bonoanimo sinl,
CAPUT XI. et ulililalibus propriis deservianl.
Serfparvo post tempore,Lysias procuralor régis, et Ad Judoeosverorégis epistola lulis eral :
propinquus, ac negoliorumproepositus,graviter ferais Rex Anliochussenatui Judoeorum,et coelerisJudoeis
de his quoeacciderant, salutem.
a Voculas el istis vulgati alii libri lacent, quoesunt tanien in Graeco, TOÛW.? TEVM\roïç r.v.f èf/.oû,x. T. )..
StO S. ÏIIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. ,'iùi
Si valelis, sic estis ut voltunus: sed et ipsi bene raie- A. rumlaliludinis,sanguine interfectorumfluercvidere'.ur.
mus. Inde discesseruntsladia seplingenla quinquaqinla,
Adiil nos Menelaus, dicens, vellevosdescenderead et venerunlin Characa ad eos, qui dicuntur Tubianoei,
veslros, qui sunt apud nos. Judoeos:
His igilur, qui commeanlusque ad diem Irigcsimum Et Tiniotheumquidemin illis locis non comprehen-
mensisXanlhici, damus dexiras securilalis. derunl, nulloque negotioperfecto regressus est, relicto
Ul Judoei uluniur cibis, el legibus suis, sicut et in quodam loco firmissimoproesidia.
prias : et nemoeorum ullo modo molesliam puiiatiir Dositheus autem, et Sosipater, qui eranl duces cum
de his, quoeper ignoranliamgesta sunl. Machaboeo,peremerunta Timothcoreliclos in proesi-
Misimusaulemel Menelaum,qui vos alloquatur. dio, decemmillia viros,
Valde. Annocenlesimoquadragesimooclavo, Xan- Al Machaboeus,ordinalis circum se sex millibus, et
lhici moisis quinla décima die. constituas per cohortes,adversus Tiniotheumprocessif,
Miserunlaulem eliam Romani epislolam; ita se ha- habentem secum centum viginti millia peditum, etjui-
benlem: tumque duo millia quingenlos.
Quinlus Memmius,el Titus Manilius leijaii Roma- Cognitoaulem Judoe advenlu, Timotheus proemisit
norum, populo Judoeorumsalutem. mulieres, el filios, el reliquum apparalum, in proesi-
De his, quoe Lysias cognalus régis concessitvobis, dium, quod Camion dicitur : erat enim inexpugnabite,
el nos concessimus. et accessu difficilepropter locorum angustias :
De quibus aulem ad regem judicuvil référendum, CumquecohorsJudoe prima apparaisse!, timor hos-
confeslimaliquem nullité, diligcnlius inter vos confe- *. ,' libus incussusest, ex proesentiaDei, qui universacon-
rentes, ut decernamus, sicut cougruil vobis: nos enim spicit, et in [ugam versi sunl alius ab alio, ila ul magis
Anliochiamaccedimus. a suis dejicerentur, el gladiorum suorum iclibus debi-
Ideoquefestinate rescribere, ut nosquoque sciamus tilarentur.
cujus estis voluntatis. Judas aulem veliemenlerinstabal puniens profanos,
Benevalde. Anno cenlesimo quadragesimooclavo, et proslravil ex eis triginta millia virorum.
quinla décimadie mensis Xanlhici. Ipse vero Timotheusincidit in partes Dosilhei, el
CAPUT XII. Sosipalris: el mullis precibusposlulabat, ul vivusdi-
ntitlerelur, eo quod mullorum ex Judoeis parentes
His faclis paclionibus, Lysias pergebal ad regem, Itabcret, ac fralres, quos morte ejusdecipi evenirct.
Judoeiaulem agriculluroeopérant dabanl. Et cum fidcni dedissel restilulurum se eossecundum
Sed hi, qui'.resederanl, Timotheus, cl Apollonius constilulum, illoesumeum dimiserunt propter [ralrum
Gennoeifilius, sed cl Hieromjmus,cl Deinoplionsuper salutem.
hos, el Nicanor Cypriarchesnon sinebanl eos in silen- Judas autem egressus est ad Camion, inter[edis vi-
lio agere, el quiète. ginti quinque millibus.
Joppitoevero taie qïtoddam flagiliumperpetrarunl : Posl horum fugam, el necem, movit exercilumad
ïogaverunl Judoeos, cum quibus habilabanl, ascendere Epliron civitalem munitam, in qua multiludo diversa*
scaplias, quas paraferont, cumuxoribus, et filiis, quasi rum genlium habitabal: el robustijuvenes pro mûris
nullis inimicitiisinter eos subjacentibus. consistentes,(orliier repugnabant : in hac aulem ma-
Secundum commune itaque décrétant civilalis, el chinoemulloe, el telorum erat upparalus.
ipsis acquiescentibus,pacisque causa nihil suspeclum(][ Sed cum Omnipotenteminvocassent, qui poleslate
habciitibas,cum in alium piocessissenl, submerserunt sua vires hostium confringit, ceperunl civitalem: el ex
non minus ducentns: eis, qui inlus erant, viginti quinque millia proslra-
Quant crudelilalem Judas in suoe gentis homines verunl.
faciam, ul cognovit,proecepitviris, qui erant cumipso: Inde ad civilatemScytharum abierunl, quoeabJero-
et invocalojusto judice Deo, solymissexceutisstadiis obérai.
Veniladversusinterf'eeloresfr air uni, et portant qui- Conleslanlibusaulem his, qui apud Scylhopolilas
dem noctu succendit, scaphas exussil, eos aulem, qui erant, Judoeis,quodbénigne ab eis haberenlur, eliam
ab igné re[ugerant, gladio peremit. temporibusinfelicitalisquod modestesecum egerint :
Et cum hoecila egissel, discessitquasi iterum rever- Gratias agenles eis, et exhortati etiam de coelero
surus, cl universosJoppilas eradicaturus. ergo genussuum benignosesse, veneruntJerosolymam,
Sed cum cognovisset,el ces, qui eranl Jamnioe, die solemniseplimanarum instante:
velle pari modofacere habilanlibussecumJudoeis, Et posl Pentecosten abierunl contra Gorgiam proe-
Jamnitis quoque nocte supervenil, el portant cum positum Idumoeoe.
navibussuccendit: ita ul lumen ignis appareret Jcro- Exivilaulemcum pedilibus tribus millibusel equiti-
solymis a stadiis ducentisquadraginla. bus quadringenlis.
Inde cumjam abiissent novem stadiis, et iter face- Quibus congressis,conligit paucos ruere Judoeorum.
rent ad Tiniotheum, commiserunlcum eo Arabesquin- Dositheusveroquidam de hacenoris eques, vir for-
que millia viri, el équitésquingenli, lis,Gorgiam tenebat.-'et cum velletillum caperevivum,
Cumquepugna valida fierel, el fiuxilio Dei prospère n" eques quidam de Thracibus irruit in eum, humerum-
cessisset,residui Arabes vieti, petebant a Juda dexle- que ejus amputavil, atque ila Gorgiase/fugitin Maresa.
ram sibi dari, promiitentcsse pascua daturos, et in coe- At illis, qui cum Esdrin erant, diutius pugnanlibus
leris profuiuros. et fatigalis, invocavit Judas Dominumadjutorem, et
Judas autem, arbitralus vere in mullis eos miles, ducembelli fieri : ',
promisit pacem : dexlrisqueaceeptis, discesseread la- Incipiens vocepairia, et cum hymnis clamoremex-
bernaculasua. tollens, fugam Gorgioemililibusincussit.Judas uulem,
Aggressusest autem el civitalem quamdam fumant collecto exercilu, venit in civitalemOdollam : el, cum
pontibusmurisquecircumseptam,quoea turbis habila- seplima dies supervenirel, secundum consueludinem
balur geiitiumpromiscuarum, cui nomenCasphin. purificali, in eodem locosabbalumegerunt.
Hi vero, qui inlus eranl, confidentesin slabilitale Et sequentidie venil cumsuis Judus,ut corporapro-
murorum,el apparatu alimoniarum,remissiusagebant, stratorum lollerel, el cum parenlibus ponerct in sepul-
malediclislacessentesJitdam, et blasphémantes,ac lo- cris patemis.
quenlesquoe(as non est. Inveneruntaulem sub tunicis inlerfedorum de do-
Machaboeusautem, invocalomagnomundi Principe, nuriis idolorum, quoe apud Jamniant (uerunl, a qui-
qui sine arielibus, et mucliinistemporibusJesu proeci- bus lex prohiba Judoeos: omnibusergo manifestum[ac-
pilavit Jéricho, irruil ferociler mûris : tum est, ob liane causant eos corruisse.
El cupia civitaleper Domini voluntatem,innumera- Omîtesitaque benedixeruntjustum judiciumDomini,
bilescoedesfecit,ila ul adjacensslagnumsladiorumduo- qui occulta feceral manifesta.
 "
m LIBER II MACIIAB/ËORUM, ' S22
Atqueila ad precesconverti,rogaverunt, ut id, quod A dam de Judaico exercilu, qui requisilus comprehensus
factum erat, delictumoblivionitraderetur. Al verofor- est, et conclusus.
tissimus Judas hortabatur populumconservarese sine Iterum rex sermonemhabuit ad eos, qui erant in
peccalo, sub oculisvidenles,quoefacla sunt pro pecca- Belhsuris: dexlram dedil : accepit: abiit :
iis eorum, qui proslrati sunt. CommisitcumJuda : superalus est. Ul aulem cogno-
El facla collutione, duodecimmillia draehmas ar- vil rebellasse Philippum Antiochioe,qui reliclus eral
genti misit Jerosolymam offerri pro peccalis mortuo- super negotia, mente consternalus,Judoeosdeprecans,
rum sacrificium, bene et religiosede resurreclioneco- subdilusqueeis, jurât de omnibus,quibusjustum visant
gitons. est : el réconciliants oblulil sacrificium, honoravil
(Nisi enim eos, qui cecideranl, resurrecturos spera- templum, et munera posuit :
ret, superfiuumvideretur, eivanum orare pro mbrtuis.) Macltaboeumamplexalus est, et (etit eum a Plole-
El quia considerabatquod hi, qui cum pielate dormi- maide usque ad Gerrenosducemet principem.
tionem acceperanl, oplimam Itaberentrepositam gra- Ul aulem venil Plolemaidam,graviter [erebant Pto-
tiam : lemensesamicitioeconvenlioncin,indignantes, ne [orle
Sancta ergo, el salubris est cogitatio pro defunclis foedusirrumperent.
exorare, ul a peccalissolvantur. Tune ascendilLysias tribunal, el exposaitrationem,
et populum sedavil, regressusque est Antiochiam: et
CAPUTXIII. hoc modo régis profeclio, el reditus processil.
AHHOcenlesimoquadragesimo nono, cognovilJudas CAPUT XIV.
AntiochumEupatorem ventre cum multitudine adver-
sus Judoeam, R Sed post triennii tempus cognovitJudas, et qui cum
El cumeo Lysiam procuralorem, et proeposilumne- eo eranl, Demetrium Seleuci cum multitudine valida,
gotiorum, secum habenlem peditum centum decem et navibus, per porlum Tripolis ascendisse ad loca
millia, el equitumquinque millia, et [Al. lac. el] ele- opporluna.
phanlos vigintiduos, currus cum falcibus trecenlos. Et lenuisse regionesadversus Antiochum,et ducem
Commiscuilaulem se illis el Menelaus: etcum mulla ejus Lysiam.
fallacia deprecabatur Antiochum,non pro palrioe so- Alcimusaulem quidam,qui summussacerdosfueral,
luté, sed sperans se conslilui in principatum. sedvolunlariecoinquinatusest temporibuscommixtionis,
Sed rex regumsuscitavitanimosAniiochiin peccalo- considéronsnullo modosibi essesalutem, neque acces-
rcm : et suggerenle Lysia hune esse causamomnium sum ad allare.
malorum, jussit (ut eis est consuetudo)apprehensumin Venil ad regem Demetrium cenlesimo quinquage-
eodemloconecari. simo anno, offerens ci coronam auream, el palmam,
Erat autem in codentloco turris quinquaginta cubi- super hoecel thallos, qui templi esse videbantur. El
torum, aggestum undique habens cineris : hoecpro- ipsa quidem die siluit.
spectumhabebat in proeceps. Tempus aulem opportunum dementioesuoenaclus,
Inde in cinerem dejici jussit sacrilegum, omnibus convocalusa Demelrio ad consilium, et interrogatus
eum propellenlibusad inleritum. quibusrébus et consiliisJudoeiniterentur.
Et tali lege proevaricatoremlegis contigitmori, nec Respondil : Ipsi, qui dicunlur AssidoeiJudoeorum,
terroedari Menelaum. quibus proeestJudas Machaboeus, bella nuiriunt, et
Et quidem satis juste : nam quia mulla erga aram C sedilionesmovent,nec patiunlur regnum esse quielum.
Dei delicia commisit,cujus ignis, et cinis erat sanclus, Nam et ego defraudatus parentum gloria (dico au-
ipsein cinerismorte damnalus est. lem summo sacerdotio), hue veni.
Sed rex mente effrenatusveniebat, nequioremse pâ- Primo quidem ulilitalibus régis fidem servons, se-
tre suo Judoeisostensurus. cundo autem eliam [Al. tac. eliam] civibusconsulens:
QuibusJudas cognilis, proecepitpopulo, ut die ac nam illorum pravitaie universum genus noslrum non
nocle Dominuminvocarent,qui, sicut semper, el nunc minimevexalur.
adjuvaret eos: Sed oro, his singulis, o rex, cognilis, et regioni, el
Quippequi lege, et patria, sancloque lemploprivari generi secundum humanitalem tuant pervulgatam
vererentur: ac populum, qui nuper paululum respi- omnibusprospice.
rasset, ne sineret blasphemisrursus nationibus subdi. Nam, quamdiu supereslJudas, impossibileest, pa-
Omnibusilaque simul id facienlibus,el pelenlibusa cemesse negotiis.
Domino misericordiamcum flelu el jejuniis, per Iri- Talibus aulem ab hoc diclis, cl coeleriamici, hosti-
daum conlinuumproslratis, horlalus est eos Judas, ut liter se habentesadversus Judam, inflammaverunlDe-
se proepararenl. metrium.
Ipse verocum senioribus cogilavilprius quam rex Qui stalim Nicanoremproeposilumelephantorumdu-
admoveretexercilum ad Judoeam, el oblinerelcivila- cemmisil in Judoeam:
tem, exire, et Dominijudicio commitlereexilum rei. Dalis mandatis, ut ipsum quidem Judam capercl :
Dans itaque poteslatem omniumDeo mundi crea- eos vero, qui cumMo erant, dispergera, el constituera
tori, et exhortatussuos, ul fortiter dimicarent, et usque "n Alcimummaximi templi summum sacerdotem.
ad mortempro legibus,teinplo,civitale,patria, et civi- Tune gentes, quoede JudoeafugerantJudam, grega-
bus starent, circa Modinexercilumconsliluit. lim se Nicanori miscebant, miserias, el ctades Judoeo-
Et dato signo suis Dei victorioe,juvenibusforlissimis rum prosperitales rerum suarum exislimanles.
electis, nocle aggressusaulam regiam, in caslris inter- Audilo itaqueJudoei Nicanoris adventa, et conventu
fecii viros quatuor millia, et maximum elephantorum nationum, conspersi terra rogabanl eum, qui populum
cumhis qui superposili[ueranl : suum consliluit,ut in oeternumcusloairet, quique suam
Summoquemetu, ac perturbalione hoslium castra porlionemsignis evidenlibusprolegit.
replenles, rébus prospère gestis, abierunl. Imperante autem duce, slaiiminde moverunt,conve-
Hoc autem (aclunt est die illucescente, adjuvante nerunlquead castellumDessau.
eum Dominiproteelione. Simon vero (rater Judoecommiseratcum Nicanore:
Sed rex, accepta gustu audacioe Judoeorum, arte sed conlerrilus est repentino advenlu adversariorum.
difficullalemlocorumlenlabat. Nicanor tamen, audiens virlulemcomilumJudoe, et
El Bethsuroe,quoeerat Judoeorumproesidiummuni- animi magnitudinem, quam pro palrioe cerlaminibus
tum, castra admovebat,sed (ugabalur, impingebal,mi- habebant, sanguinejudicium fasere metuebat.
norabatur. QuamobremproemisilPosidonium, et Theodosium
His aulem, qui intus erant, Judas necessaria mit- [Al. T/ieorfofium],et Halthiam, ut dorent dexiras,
tebat. atque acciperenl.
Enunliavil autem mysteria hostibus Rhodocus qui- Et cum diu de his consiliumagerelur, et ipse dux
PATROL. XXIX. 17
523 S. HIERONYMIDIVINA BIRLIOTHECA. KM
ad mulliludinem relulissel, omnium una fuit senlentia h\ minalorent vitoeac spirilus, ul hoecilli iterum redde-
amiciliis annuere. rel : algue ita vila defiinctus est.
Ilaque diem consliluerunl, qua secrelo inter se ocrè- CAPUT XV.
rent, el singidis sclloeprolatoesunl, el positoe.
ProecepitaulemJudas armutos esse locisopporlunis, Nicanor aulem, ul comperit Judam esse in locis Sa-
ne forte ab Itostibusrepente mali aliquid orirelur : el marioe, cogilavit cum omni impetu die sabbaii com-
congruum colloquium[eeerunl. mitlere bellum.
Morabalur aulem Nicanor Jcrosolymis , nihilqup, Judoeisvero, qui illum per nécessitaientsequebanlur,
inique agebat, gregesque turbarum, quoe congregatoe dicenlibus : Ne ita ferociler, et barbare feceris, sed
(aérant, dimisil. honorent tribue diei sanctificationis, el honora eum,
Habebal autem Judam semperchurum ex animo, el qui universa conspicit :
erat viro iticlinalus. Ille inj'elix inlerrogavil , si est polens in coelo,qui
Roquviiquieum ducere uxorem, fdiosque procreare. imperuvit agi diem sabbatorum.
Nuplias fecit, quiele egil, communilerque vivebanl. Et respondeniibus Mis : Est Dominus vivus ipse in
Alcimus aulem, videns charilalcm illorum ad iuvi- coelopolens, qui jussit agi seplimam diem,
cem, et eonvenliones,venilad Demetrium, et dicebat : Et Me ail : El ego polens simi super terrain, qui
Nicanorem rébus alienis assenlire, Judamque regni intpero sumi arma, el negolia régis impleri. Tamen
insidiatorem successoremsibi destinasse. non oblinuit, ul consilium perficeret.
Ilaque rex exasperalus, et pessimis hujus élimina- El Nicanor quidem cum summa superbia ereelus,
tionibus irrilatus, scripsit Nicanori, dicens, graviter , cogilavertttcommunetropoeumstaluere de Juda.
quidem se ferre de amicilioe conventione; jubere ta- "• Machaboeusaulem semper confidebal cum omni spe
mon Machaboeunicitius vinctummillere Anliochiam. auxilium sibi a Deo affulimtiu.
Quibus cognilis, Nicanor coiislernabatur, ei graviter El hortabatur suos, ne (ormidarent ad adveiilum
(erebal, si ea, quoeconvenerant, irrita faceret, nihil nationuin, sed in mente huberent adjuloria sibi fada
loesusa viro, de coelo,et nunc sperarenl ab Omnipotentesibi a/fulu-
Sed quia régi resistere non poteral, opporiunitatem ram vicloritwt.
observabal,qua proeecpiumperfiera. Et alluciitus eos de Lege, el Prophelis, admonens
Al Machaboeus,videns secum auslerius agere Nica- eliam cerlamina, quoe fecerant prius , prompliores
norem, el consuelum occursum ferocius exhibenlem, consliluit eos.
inlelligens non ex bono esse aiisleriiatemisiam, paucis El ita animis eorum ereclis, simul ostendebal gal-
suomm congregalis, occultavit se a Nicanore. lium fallacium, el juramenlorum proevaricalionem.
Quod cum Me cognovitfortiter se a viro proevenlum, Singulos autem illorum armavit, non clypei, et
veuit ad maximumel sanctissimumlemplum: et sacer- husloemuuilione, sed sermonibus oplimis, el exhorla-
dolibus soldas hoslius offerenlibus, jussit sibi tradi tionibus, exposilo digno fide somnio, per quod univer-
virum. sos loetificavit.
Quibus cum jurnmcnlo dicenlibus, notoire se. ubi Eral aulem liujuscemodi visus : Oniam , qui (ueral
essel qui quoercbnlurextendens nutnumad lemplum, summussacerdos, virumbonnmel benignum, verecun-
Juravil, dicens : Nisi Judam mihi vinctum tradide- dum visu, modestum moribus, el eloq'uiodécorum, et
riiis, istud Dei [anuin in planilient deducam, el altare qui a puero in virtutibus exercilalussit, manus proleu-
ejfodiam, el templum hoc Libero palri consecrabo. < G denlein, orarepro omni populo Judoeorum:
El his dielis abiit. Saeerdotes aulem proleudenles Posl hoc apparaisse el aliuin virum oelale, el gloria
manus in cielum, invocabunleum, 'qui semper propu- mirabilem, et magni decorishabitudinecirca illum r
gnalor essel gentis ipsorum, hoecdicentes: Respoiidetitemvero Oniam dixisse: Hic est [ralrunt
Tu, Domine nniversoruni, qui nullius indiges, vo- amaior, et populi Israël : hic est, qui multum oral pro
luisti lemplum habitalionis luoefieri in nobis. populo, el universasancla civitale, J eremias prophela
Et nunc, sonde sanclorum omnium Domine, con- Dei.
servaiu oeiernumimpollulam domumislain, quoenuper Exlend'nse aulem Jeremiam dexlram , et dédisse
mandata est. Judoe gludium aureum, dietntem :
Razias aulem quidam de senioribus ab Jcrosolymis Accipesanctum gludium munus a Deo, in quo de-
delalus est Nicanori, vir amaior civilalis, et beneau- jicies adversuriospopuli mei Israël.
diens : qui pro affeciu paler Judoeorum appellabalur. Exhortait ilaque Judoe sermonibus bonis valde, de
Hic mullis temporibus conliuenlioepropositum te- quibus exlolli possel impelus, el animi juvenum con-
nuit in Judaismo, corpusque, el animant iradere con- forlari, statuerunl dimicare, et confligerefortiter : ut
tenlus pro perseverantia. virtus de negotiisjudicurel, eo quod civilas sancla, el
Volensautem Nicanor munifeslare odium, quod templum periclilarenlur.
habebal in Judoeos, misil milites quingentos, ul eum Erat enim pro uxoribus, et fitiis, ilemqw pro fra-
compreheuderent. lribus, et.cognatis minor solliciludo: maximus vero
P.utabat enim, si illum decepisset,se clademJudoeis et primas pro sanclitate timor erat templi.
maximum illalurum. Sed et eos, qui in civitale erant, non minima sollici-
n
"
Turbis autem irr itère in domum ejus, el januam. tudo habebal pro his, qui congressuri erant.
disrumpere, atque ignem udmovere cupienlibus, cum El, cum juin omnes sperarenl judicium (ulurum,
jam comprehenderelur,gladio se petiil, hoslesque adessent, atque exercilus esset ordinalus,
Eligens notabiliier mori poilus, quant subdilus fierii bestioe,equilesqueopporluno in loco compasiti,
peccaloribus, et contra natales suos indignis injuriis; ConsidéronsMachaboeusadvenlum multiludinis, el
agi. apparalum varium armorum, el ferocitatembesliarum,
Sed cum per [esliiiationeiu non cerlo iclu plagam>, extendensmanus in coelum,prodigia facientem Domi-
dedisset, el lurbai intra oslia irrumperenl, recurrens; num invocavit,qui non secundumarmorum polenliam,
audacler ad mur uni, proecipitavitsemelipsumvirililer sed peout ipsi placet, dut dignis victoriam.
in lurbas : Dixii aulem invocanshoc [Al. in hoc] modo: Tu,
Quibus velociter locum danlibus casui ejus, venili Domine, qui misisti angelum tuum sub Ezechia rege
per médium eervicem: Juda, el inlerfecisti dé casl-ris Sennacherib centum
El fit.ii udiiiic spirarel, accensusanimo , surrexit : ocloginlaquinque millia :
el cum sanguis ejus magnofluxu defluerel, el gravissi- Ei nunc, dominaio.reoelorum. nulle angelum luum
misvulneribusesselsaucius, cursu lurbam periraiisiit : bonum ante nos in timoré , el tremore magniludinis
Et siatts supra quamdam pelrani proeruplam, el brachii lui :
jam exsanguis effeclus , complexus inlestinu sua, Ul meluanl qui cum blasphcmia veniunt adversus
utrisque mtinibusprojecit super lurbas, invocansdo- sanctum populum tuum. El hic quidem ila peromvit.
R8S PR^EFATIO HIKRONYMIIN QUATUOREVANGELIA. <m
Nicanor aulem, el qui cum ipso erant, cuu tubisel l\ lutim avibusdari : manuinaulem démentiscontra lem-
canlicis admovebant. plum suspendi.
Judas vero, el qui cum co erant, invocalo Deo, per Omîtesigilur coelibenedixerunl Dominum, dicentes:
orationescongressisunt : Benediclus, qui locum suum incoiilaininalumservavil.
Manu quidem pugnanles, sed Dominum cordibus Suspendit autem Nicanoris capul in summa arce,
oranies, prostraverunt non minusiriginla quinque mil- ul evidensesset, el manif'estumsignum auxilii Dei.
lia, priesenliaDei magnifiéedeleclali : Itaque omnes commuai consilio decreverunlnullo
Cumquecessassent, et cum gaudio redirent, coyito- modo diem istum absquecelebrilale proeterire.
verunt Nicanorem ruissecum armis suis. Habere autem celebritatemlerliadecima die mensis
Facto ilaque clamore, et perliirbalione excilala, Adar, quod dicitur voce Syriaca, pridie Mardocltoei
patria voce omnipotenlemDominumbenedicebant. diei.
Proecepil autem Judas, qui per omnia corpore et Igilur his erga Nicanorem gestis, et ex Mis tempo-
animo mori pro civibus paratas eral, capul Nicano- ribus ab Hebroeis civitale possessa, ego quoque in his
ris, elmanum cum humero abscissam, Jerosolymam (aciam finein sermonis.
perferri. Etsi -quidem bene, el ul historioe competit, hoc et
Quo cum pèrvenissel, convocatis conlribulibus, el ipse velint : sin aulem minus digne, concedendumest
sacerdolibusad altare, accersiil el eos, qui in aree mihi.
eranl. Sicut enimvinum semper bibere, aul semperaquam,
Et oslensocapile Nicanoris, et manu nefaria, quam conlrarium est : allernis autem uli, delectabile: ila
extendens contra donuini soudain omnipolenlis Dei, legenlibus,si semperexaclussit sermo, non crit gratus.
maqnificeglorialus est : Hic erqo eril consummalus.
Linguamimpii Nicanoris proecisamjussit parlicu-
Expliciuni libri Machaboeorum.

§. EUSEBII HiERomraii,
STRIDONENSIS PRESBYTEIU,

DIVINJE BIBLIOTHECiE

PARS TERTIA,
COMPLECTENS NOVUM TESTAMENTUM.

OROO EVANGELICUS,
In quo sunt libri : Matthoeus, Marcus, Lucas, Joannes.

PR/EFATIO HIERONYMI IN
QUATUOR EVANGELIA.
Beatissimo papoe Dauiaso Hieronyinus.

Novum «pus facere me cogis ex veteri, ut post < G discrepare quod leciital, non slalim erumpat in vo-
exCiiiplaria Scripluraruin toto orbe dispersa , quasi cem, me falsarium , nie damans esse sacrilcgum ,
quidam arbiler sedeam : el quia inter se variant, qui audeam aliquid in veieiibus libris addere, mu-
quoe sini illa qua; cum Groeca consentiaiit verilate, tare, corrigere? Adversus quam invidiam duplex
adecernam.Pius labor, sed periculosa proesumplio, causa meconsolatur : quod et lu, qui summus Sa-
judicare de coeleris, ipsum ab omnibus judicaiidiim : cerdos es, fieri jubés : et verum non esse quod va-
senis mulare linguam, cl canescenlem jam mundum riât, eliam maledicorum testimonio comprobatur.
ad initia relrahere parvulorum. Quis enim dodus Si enim Lalinis exemplaribus fides est adliibenda ,
pariler vel indocius, cum in manus volumenassum- re?pondeant, quibus : lot enim sunt exemplaria
b pêne quot codices. Sin autem verilasest quoerenda
pserit, el a saliva, quam semel imbibit, viderit
a Ex boc loco, multo aulem clarius ex toto sub- calamo leniperavit, ut his tantum , quoe sensum vide-
séquent contextn liquct, non novam ex integro banlur mutare, correclis , reliqua manere palerelur, ut
Evangeliorum inicrprclationem Lalinam ex Groeco fuerant. b (lujiisinodi cxemplar ex perquam lenui niem-
Ilieroiiymum adornusse : sed velcrem Lalinam, quoe
\iilgo oblinubal, cum Groecooriginal! textu coulu- -braua purpureo colore infecta, liiluris aureis, atque
lisse, eamquc, ut ipse iulerius ait, eodicuin Grceco- argenlcis summo i-tudio exaralum, veluslatis autem
rum, sed velerumcollalioiie,ila anémiasse, ut ne mul- " lanloe, ul quantum est, aut cerle liacleuus innotnil
lum a leclionis Lalinoeconsueludinediscreparet , ila cwlieuin manusci'iploi'uui facile cxsuperiH, servat
 U27 S. HIERONYMI.DPVINA BIBLIOTHECA. S2§
de pluribus : cur non ad Groecam originem rêver- A . Evangeîia, quorum ordo est iste , ° Mallhoeus, Mar-
lentes, ea quoevel a viliosisinierpretibusmale édita, cus, Lucas, Joannes, codicum Groecorumemenda'.a
vel a proesumploribus imperitis emetidala perver- collalione, sed Velcrum. Quoene multuin alectionis
sius, vel a librariis dormitantibus addila sunt, aut Latinoeconsueludine discreparent,f ita calamo tem-
mulata, corrigimus? Neque vero ego de veteri dis- peravimus, ul his lantum quoe sensum videbanlur
pulo Teslamenlo, quod a Sepluaginta senioribus in mulare, correclis, reliqua manerepateremurut fue-
Grsecam linguam versum , terlio a gradu ad nos ranl. Canones quoque , quos Eusebius Coesariensis
usque pervenit. Non quoero quid Aquila, quid Sym- episcopus Alexandrinum seculus Ammonium, in de-
machus sapiant, quare Theodotion inter novos et cem numéros ordinavit, sicut in Groeco habentur,
veteres médius incedat. Sit illa vera interprclalio, expressimus.Quod si quisdecuriosis voluerit nosse,
quam Aposloli probaverunt. De novo nunc Ioquor quoe in Evangeliis, vel eadem , vel vicina, vel sola
Tesiamento : quod Groecumesse non dubium est, sint, eorum distinelione cognoscat. Magnus siquidem
exccpto apostolo b Matlhoeo, qui primus in Judoea hic in noslris codicibus error inolcvit, dum quod in
Evangelium Cliristi Hebraicis litieris edidil. Hoc eadem re alius Evangelista plus dixit, in alio quia
cerle cum in nosiro scrmone discordât, c et diver- minus putaverint, s addideruni. Vel dum eumdeni
sos rivulorum tramites ducit : uno de fonte quoeren- B sensum alius aliter expressit, ille qui unum e qua-
dum est. Proelermilio eos codices, quos a Luciano tuor primum legeral, ad ejus exemplum coeteros
et Hesychio d nuncupalos, paucorum hominum as- quoque oestimaveritemendandos. Unde accidit, ut
serit perversa conlcnlio : quibus ulique nec in ve- apud nox mixla sint omnia, et in Marco plura Lucoe
teri Instrumeulo post Sepluaginta Interprètes emen- alque Matihoei: rursum in Mallhoeoplura Joannis
dare quid licuit, nec in Novo profuil emendasse ; et Marei, et in coeleris reliquorum quoealiis propria
cum muliarumgenliiim linguis Scriptura ante trans- sunl, inveniantur. Cum ilaque Canones legeris, qui
lata, doceat falsa esse quoeaddila sunl. Igilur hoec subjecti sunt, confusionis errore sublalo , et similia
proesens proefaliuncula pollicetur quatuor tànlum omnium scies, et singulis sua quoeque restitues. In

eliamnum Veronensis Ecclesioebibliolheca : nosque ce, non Heb. sive Syriace Evangelium contendunt.
illud aille anuos ferme decem perlegimus, alque ex Ut vero quoe in eam rem alias congfcssimus argu-
eo excerpia quoedam,quoemajoris momentivideban- menta, hic proelereamus : illud est sane in hac sen-
lur, cum alio anliquissimo Vercellensis Ecclesioe, tentia perquam commodnm , quod uti reliquorum
ad quam ea eliam de causa diverieramus, sedulo Evangelistarum , Scripiorumqne novi Teslamenti ,
comparavimus. Et quainquam mutilus ulerque sit li- ita et Matihoeiipsum Evangelium KÙÔevTtxôv credilur
Ci
ber, maleque lemporis injuriis affectus , proecipue superesse ea lingua, alque iis quibus exaralum est,
aulem Veronensis, in quo eorum eliam, quoesuper- litteris; econlrario qui oppositam opinionem tuen-
sunt, exesoemaximam paileni, alque exsoieloe ocu- tur, alia se debeanl, eaque obseuriore ac tralaiitia
lorum aciem effugiunl soepe lilteroe : certis tamen quoestione expedire (quandoquidem originalis He-
indiciis, quoeet cum res l'eret, reproesenlabimus,ex braicus lexlus jamdiu olira inlercidil) cuinam Groeca
ea collalione inlernovimus, verum hoc essn , quod tribuenda sit versio? Papias enim apud Eusebium
hic S. Pater teslalur, Tôt oliin fuisse LalinoeVersio- Hist. Eccl. lib. m, c. 59, wgÀSuvaro£Z«(7TOJ, ut quis-
nis exemplaria pêne quoi codices. Nam cum Hiero- que valait, pro sua eruditione alque usu Groeceillud
nymianam emendationem cerlo cerlius anieverlaut, convertisse, auctor est. Et qui cerlo cuipiam inter-
aique adeo velustiorem Versionem praiforant, locis preti eam operam ascribunt, mirum quantum inter
tamen baud sane paucis ita dissentiunt, ut ab eodem se dissenliani. Sunt qui Jacobo primo Jerosolymo-
Lalino exemplari, quod apud omnes obiineret, ac- rum Episcopo, surit et qui Joanni Apostolo, et qui
cepta minime videri possint. Idem ex ea didicimus Barnaboetranslationem eam asseranl : alii Paulo ,
editione Evangelii secundum Malihoeum,quam Vul- aut Lucoe,denique ipsum Maithoeumsuimei Evan-
gatam anliquam Latinam et Italam inscripsil, ac gelii Groecuminierpretem exstitisse , alii iradunl.
singulari libello primus veteribus mss. publici juris Nihil cerium quod sequaris, in lama opinionum va-
fecit Marlianoeus,et quam non solum ab aliis apud rietaie, habes.
eumdeni anliquis libris soepesoepius, sed et a Vero- c lia mss. omnes antiquiores ac melioris notoe.
nensi hoc nosiro, alque ipso Vercellensi in diversa Aliquot receniiores cum edilis Iegunl, in diverses
abire.passim animadvertimus. Laudaïur el anti- D rivulorum tramites : vel ad diversos, eic. MART.
(|uissimus Bezoems. el aller Regius Paris, vel Cla- lI Hoecporro sunt quoe
apocrypha nolanlur, ac re-
romonlanus, e quibus Versio illa antiquior credilur jiciuntur in Gelasiano Decreto, Evangeîia quoefalsa-
restitui posse : quin etiam scimus ejusmodi alios vil Lucianus. Evangeîia quoe falsavit Hesychius. Vf-
mss. in Italioebibliothecis superesse , quos tamen desis Husserium Syntagmale de LXX Interpret.
oculis usurpare nobis haud conligit. Ac proecedere cap. 7.
quidem eos Hieronymianam emendationem , nihil e Alius nempeolim ordo erat nedum in
Groecis,
dubito, describi autem proprie, ac certo posse ex eo- sed et Lalinis codicibus. In nosiro etiam Veronensï,
rum aliquo, ne Vernnensi quidem exceplo, eam Ver- quem modo laudavimus, MallhoeoJoannes succedit,
sionem, quoeItala dicia est Auguslino, scu Vulgalam non Lucas, quod Groecus nonnemo in vernaculis
veierem , quoe una Ecclesiis Lalinorum omnibus exemplaribus faclum dixit in simililudinem boni
proesto fueril, vix credani, aut ne vix quidem. Adeo agricoloe, qui fortinres boves primo jungit. Videsis
verum hoc est Hieronymi effatum, quod nos ipsi in Humfredutn Hodyum de Bibliorum Texlibus origi-
conferendis codicibus experienlia didicimus.
a Ex Hebroeoin Groecum, et ex Groeeoin Lati- nalibiK. f Codices mss. quamplures, imperavimus. MART.
num. e Console quoe in Prolegomenis noslris edixinius
l>Diximus alibi, el proesenim ad lib. de Scriplo- de Lalino MaitboeiEvangelio usu receploin Ecclesia
ribus Ecclesiaslicis, eorum nos propius senientioe aille llieronymum, ubi cxempla proposuimus addi-
accedete, qui ab ipso eliam Matllioeoscriplum Groe- tamentorum hujusmodi. MAHT.
S29 CANONES EVANGELIORUM. §30
Canone primo concordant quatuor, Mallhoeus, Mar- A requirendus.'Cum igilur aperto codice, verbi gralia,
dis, Lucas, Joannes. In secundo très, Mallhoeus, illud sive illud capitulum scire volucris, cujus Ca-
Marcus, Lucas. In tertio 1res, Mallhoeus, Lucas, nonis sit, slaiim ex subjecto numéro docebeiis, et
Joannes. In quarto 1res , Mattlioeus, Marcus, Joan- recurrens ad principia, in quibus Canonum est dis-
nes. In quïnto duo, Mattlioeus,Lucas. In sexlo duo, lincta congeries, eodemque slatim Canone ex titulo
Mallhoeus, Marcus. In seplimo duo, Matlhseus, Joan- frontis invenlo, illum quem quoerebas numerum
nes. In oclavo duo , Lucas, Marcus. In nono duo , ejusdem Evangelisloe, qui et ipse ex inseriptione
Lucas, Joannes. In decimo 3 propria unusquisque , signatur, invenies : alque e vicino coelerorum ira-
quoe non habenlur in aliis, ediderunl. Singulis vero miiibus inspeclis, quos numéros e regione habeant,
Evangeliis, ab uno incipiens usque ad finem libro- annotabis. Et cum scieris, recurres ad volumina sin-
rum, dispar numerus increscil [Al. accrescil]. Hic gulQruin, el sine mora reperlis numeris , quos ante
nigro colore proescripius,sub se habet alium ex mi- signaveras, b reperies [Al. reperias] et loca, in qui-
nio numerum b discolorem, qui ad decem usque bus vel eadem, vel vicina dixerunt c. Opio, ut in
procedens, indicat prior numerus, in quo sit Canone Christo valeas, et mei memineris, Papa beatissime.
a lia omnes mss. codices : editi autem Iegunl, B tum ab his in volumine semel diclum esl ostendit,
propria quiquequoe, etc. MART. aller allcrius eorum loties uno atque eodem sensu lo-
b Pro colorum diversiiate, commodior visa est in quantur, quotiesproetulerintin numerorumannolatione
ipsis numericis noiis diversilas : ut quos nempe ex distanliam. Et hoc in omnium novem canonum collu-
minio proescripserat S. Pater, nos Saracenis, ut lione servabitur. Coelerumin decimo, quoniam propria
vocat, nolis , el quos ex nigro , Romanis exhibere- singulorum tanlummodo conlinentur, non polesl con-
mus. traid comparalioesse quod solum est. Oplout in Chri-
<=Ame islam epistoloe, seu proefationis conclusio- sto valeas, a mei memineris, Papa beatissime.
nem ac salutationem , legimus in editis alque in Integrum hujusmodi addilamentum retinenl mss.
aliquoi mss. libris quoe suhsequuntur : Sciendum codices duo , quorum unus exstat in monasterio no-
eliam ne quis ignarum ex simililudine numerorumer- stro S. Andreoe, aller in monaslerio PP. Cartusia-
ror involval, quod sicubi in subnotalione Canonum norum secus Avenionem. Plures autem aliiantiquis-
dislinctorum, in Canone quolibettrès Evangelisioe,bis, simi, puta Vaticanos, San-Gerrnanenses, unum S.
vel ter, vel quater, aut eliam amplius eumdeni nume- Guillelmi in deserto , Crassensem nosirum , etc.,
rum per ordinem habuerint annolatum , et quartus nihil habent proeler ea quoe edidimus. Addilamen-
econtrario , discrepantes; quod id 1res illi in eo loco tum igilur esl epistoloe Hieronymianoe consutum ab
semel dixerint, quartus loties in corpore voluminissui aliquo scriptore receniiore. Quod manifesiissime
ponat , quoties divers!.nunteri in ejus Canone posili imlicat codex ms. San-Germaiiensis noster, num. 6,
sunl contra proediaorum numerorum continuatas si- ubi pars isihoecaddilitia separaiim posiia est quasi
mililudines. Item si in uno quolibeteorum, au! eliam proefatio, seu Argumenlum dislinclum a superiore
duorum idem in Canonenumerus bis, 1er, quater, aut C epistola ad Damasum : et in fine non liabet conclu-
eo amplius reperiatur in ordine collocalus, el dispares sionem, seu salutationem, Opio ut in, etc., sed immé-
invenianiurin coeleris: dubiumnon eril, quin ia quod diate post ista , quod solum esl, subjungit, EXPLICIT
illius, illorumve Canonis numerus bis, terque repeli- ARGUMENTUM. MART.

a
ÉUSEBII CESARIENSIS EPISTOLA
IN SUBSEQUENTES CANONES EVANGELIORUM.

EUSEBIUS CARPIANOFRATRI EÏSEBIOSKAPHIANA ArAnHTQAAEA*Q

In Domino Salutem. 'EvKvpiï>jvxput.
Ammonius b quidam Alexandrinus, magno studio 'Aft^ovios-p.h i 'A^SÇKVSJOEÙJ,
no)lnv, o>çdxàç, oeùo-
« QuandoquidemCanones, quos Eusebius ordinavil, c. i, descriptam hic exhibemus : lamelsi
quod ille
sicul in Groecohabenlur, se testalur expressisse Hie- yxlib. iv, c. 5, existimat, Lalinam eamHicronymi ver-
ronymus, suoeque novi Tesiamenti versioni proemi- sionem esse, putemus quidem verosimillimum, at
sisse : alque ipsi quidem Canones in Hieronyniianis pro cerlo asserere non audeamus.
edilionibus, atque ipsa quam Martianoeusadornavit, b Sunt ex Anliquis qui hujiis liarmonioe opus ano-
suo proprie loco exhibentur : operoequoque prelium nymiirn tributint Taliauo hoeretico.Alii putanl Har-
eral ipsam Eusebii epistolam, qua ralionem eornm- moniam.quoe Tatiani erat vel crédita est, posimo-
dem Canonum, suoequeinduslrioe explicnt Carpiauo dum iribiitam Ammonio Alexandrino, et econtra quoe
frairi, ipsi proeponere in studiosi lectoris graliam, ut Ammonii vere censelur, Taliano ascriptam fuisse.
quoe solis ibi numeralibus nolis indicanlur, coinmo- Hane liieni singulari quadam disserlalione P. Nou-
dius ex isla perciperei. Nam el re ipsa non solum in risius dirimere conatus, hoesit anceps inter utrum-
Groecisnovi Testamenti edilionibus, post Erasmi ac que, ac p.irum abfuit, quin totuni opus spurium
Roberli Slephani exemplum , passim invenitur, sed atque adnlterinum diceret. Quoad Evangelicos Ca-
el Latine in Ortbodoxographis olim vulgala est, ac nones eidem Harmonioe opposiios , Bieronymus
soepein Bibliorum codicibus antiquis, quos laudat noster aliique ab Aminonio excogilatos asserunt,
Yener. Cardinalis Tiiomasius, qui eam recudit, ex quamquam istboec Eusebii ad Carpianum epistola
veteri Latina versione occurrit. Proetermissa autem contra atque seniiat : in qua se ait Eusebius occa-
est a Martianoeo: quod mirantur, alque oegre ferunt sione AmmonianoeHarmonioe excogitassecerlo Con-
hommes erudili. Nos illam Groece pariler ac Latine cilioCanones isios.
ex nupcra Fabricii edilione Bibliothec. Groec.lib. v,
531 S. HIERONYMID!\INA BIBLIOTHECA. 532
aique industria unum nobis pro quatuor Evangeliis A. TTOVÉKV v.v.lO-7TOIJ3VÎV elo-aytioyà;, TO5ià reaaàpav vîf/iv
derelinquit. Namque trimn Evangcliorum scnsus cx- Y.c/.TcàD.oiKSi/ svayyD.iov , rS>y.txzàMKTSKÏOV TK?bp.0fii-
ceptos, omnes similes contexius MattboeiEvangclio wuç TCÔV \oinâv evuyyùttTTÛv ireptyonà; ircpaBeig,ùg
quasi ad unum congestos, annexuil : ita ut corum- è%mu.yy.vsGvp.6fiw.iTÔvTÏJÇ«xo).ov6i«?dppbv T5V
dem, quuntum ad lenorem pertinellcctionis.sequens rpiûv SiaifOcprivai,ôVovÈ7rtTÛvtftt TÏIÇàvayvÙGeoi;'
jam siylus interruplus esse videalur. Verum utsalvo ht/.Si caÇopÂwoy.t/X rai TWV XOHTÛV ôVô).ouO-WHC.TOV
corpore, sive lextu coelerorum hic Evangeliorum TEy.vxet.pp.ov,EtSévateyotg TOÙJotxsiov?EXCOTTOU evay-
propria el familiaria loca, in quibus eadem simili- yùarrovroizovgh oigy.KTKTÛvavrSiv nviyBïio-m, y.aitfàa-
lerquedixerunl, scire possis, ac vere disserere, ac- 1VJ6WJ EtTtEtv, EXTOÛ Trovïj^KTOf TOÛ npo;ipY]p.ê-jo\>àvSpôg
cepta occasioneex proedicti viri studio, alia ratione e'ùentpùç à.oopp.àg,y.affiripoejpiâoSov-/.v.vovag SEXK TÔV
decem numerorum tibi tilulos designavi. Quorum ùpiOpbvSiîyûpo.^Knoi TOVJ \movîTc.yp.ivovç' wvo p.iv
primus, quatuor in se continel numéros, in quibus 7T/0ÛTO? Tïepdyji«.piQp.oùs èvotj T«nv.pa.itknamdpqy.a-
similia ab universis dicta sunt, Mallhoeo, Marco, aa oî liaejapzg,MaT0«îoç, Wâpxoç,Aovy.âs,'IWKVVÏ?? . 'o
Luca, Joanne. Secundus, in quibus 1res, Mallhoeus, Sevzzpos,èvZ\F. hols,utet infra] Q'npûç,n«rdcâoç,Map-
Marcus, Lucas. Terlius, in quibus 1res, Mallhoeus, y.ag,Aovy.âs.'0 tphoç, èvwoî rpsïç, MazBvMg, Aovy.âs,
Lucas, Joannes. Quartus, in quibus 1res, Mallhoeus,B 'iuawïîf. 'O rizaprog, èv &ot rpeïç, NuzQKtog, Mâpxoj,
Marcus, Lucas. Quintus, in quibus duo, Mallhoeus, 'laù.wnç.'o Tzip.Ttzog, Èvù o!Svo, MKTOKÎO?, kmv.v.ç.'O
Lucas. Sextus, in quibus duo, Mattlioeus, Marcus. EXTOÇ, èv wo»!Svo,Uv.zBcïo;,Wa.py.oc. 'O ïëSopog,èvwoî
Septimus, in quibus duo, Mallhoeus, Joannes. Ocla- Svo, Mc/.zQmog, 'Iwàvvvjç. 'O O'/Soof,Èvcoot Svo,Tiàpy.og,
vus, in quibus duo, Marcus, Lucas. Nonus, in quibus Aovy.âg.'O IvvaTOj,èvcoot §0o, AouxSf,'IWKVVJÎÇ. 'O
duo, Lucas, Joannes. Decimus, in quibus singuli de SÉxscror, èvw7rsptTIVWV êy.ao-roçavzm iSius ùvéypu^iev.
quibusdam proprie scripserunt. El quidem subjccto- AVT"<7 [J.ivOUV 'ÔTCÔV Û7T0TST«y(iÉVMV XC.VOVMV \mbBctjig'VJ
rum titulorum id esl argumenlum, clara vero eorum Se (rt/.tfoç KVTWV Smyno~is, ECTIV ïïSe"èy'éxKoro)TÛVTSO—
narralio hoec est : elenim per singula loca Evange- 0"àp«vevayyùÂa-jàpi9p.i; Ttf icpôy.enciX«T«p-ipoç,
liorum quidam numerus videlur apposilus, paulatim ù.pyJ>p.tvoç è/enbTOÛTT^MTOU, EITKSSUTÉ^OU, YJÛtpkov,
incipiens a primo, deinde secundo, postremo tertio, y.o.ly.cSe^Hç Trpotwv St'oi.ovp-iy.piTOOrù.ovç TOÛpi-
et per ordinem librorum ad finem usque progre- ê).iov,y.y.V SXKOTOV Si KpiBp.ôv VTzoo~rip.û(i>o~içStà xtvva-
diens. Ilaque per singulos numéros stipputalio, per êùpzuç Txp'oy.tixa.1, SriXoxxra. èv 7ro£<u TWV SSXK -/«vovov
linè.e dislinctionem invenitur inseria, siguificans xetp.Evoç ô i/.piQp.bçivyyjaii. Otovsî p.èv a' , §i)),ovOJÎ
cui de decem titnlis apposilus numerus assignelur. èv TWTTpWTf;), EtSE[3',EVTÛ SGVTÉ^W, X«£OVTW XKSEÇVÏÎ
Veluli siquidem primum, cerluni est in primo. Si f^KP1T"v Sèxa.Et oùv«v«7rTÙt;«j i'v TI TWV xtaiv.pon
vero in secundo, et eodem modo usque ad decem. evxyyekiaivÔTtoiO'jSrmoTt, povlnQzinçèTrttTTïjvKt rtvt <ù
Si igilur evoluto uno qualicumque cum quatuor ^OTj)i£t y.C'fcù.aioi, y.alyvûvatTtvîj T« r:a.pt/.TÙ:ô(jia. et'pij-
Evangeliis, cuilibel capilulo velis insittore, el roscire y.v.o-t,y.ai xoiiçot'xeîov;èv ÉXRCTTM TO'TTOUJ evptïv èvot?
qui similia dixerini, et loca propria agnoscero sin- xa-ràTMV O.ÙTWV flî ir.iyj.ig r-epiy.oizriç
vsvÉjrfi/îCKV, àva-
gulorum, in quibus eadem sunt prolocuti ejusdem ).KSWV TOV7tpoy.tipeiiov à.pSp.hv, È7rtÇ)îTï)o-Kj TE KÙTÔV
sensus quem tenes, relegens proposiium numerum , É'vSoV èvTMXKVOVt OV 17Stà TOÛXtWKëapEWÇ V7TOtTïîf/.EtM-
quoesitumqueeum in lilulo quem demonstral tiluli' aig Ù7roSi6).i]XEv, Etcrv!ftèv EÙOùf èxTWV ènt psx&mov
subnotatio, conlinuo scire potes ex suprascriptioni- TOÛXKVOVO? Tzpoypafôw, ôiïoo-oiy.alrt'vE?T« Kt/.pv.TÙeào'w
bus, quas in fronte nolal.3Sinvenies : qui, aut quot de' dpny.v.o"iv, iizio-Tno-ag Si y.ai.TOLÇ TWV Xouràvsvayyt\mv
bis quoeinquiris, similia dixeriut. Vcniensetiam ad' àpiOpoïgTOÏÇ èvTWxavovtcoEirÉ^Bt? ùptOp.w xo.pv.y.zip.i-
reliquaEvangeîia per eumdem numerum, quemconti- VOiJ,èTIlÇïîTïîCTKs- TEKÙTOÙÇ É'V5OV EVTOtfOtXEtOlff Èx«0"TOU
nent, videbis apposilos per singulos numéros, atqui' zvv.yyùiovTOTrotf, TKr:a.pv.TÙ:rio'M XèyovTKï sùjOUîtrEtf.
eos in suis propriisque locis similia dixisse reperies

CANONES EVANGELIORUM.

INCIPIT CANONPRIMUS, IN QUO QUATUOR.

555 CANONESEVANGELIORUM. 534
v:« S H ERONYM D VINA B BL OTl ECA.
ftffi
537 CANONES EVANGELIORUM. 338
539 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. MO
541 EVANGELIUMSECUNDUMMATTHaEUM. 542

ÏNGIPIT
a
ITANAIHH SECUNDUM MATTHIUM.

[Cap. I. i, 5.] Liber generationis Jesu Chrisli B [u, 10. ] Omhes ilaque generationes ab Abraham
filii David, (Uii Abraham. Abraham genuit Isaac. usque ad David generationes quatuordecim : et a
Isaac aulem genuil Jacob. Jacob autem genuil Judam David usque ad iransmigralionem Babylonis, gene-
et fralres ejus. Judas autem genuit Phares, et Za- rationes quatuordecim : el a Iransmigraiiono Baby-
ram de Thamar. Phares aulem genuit Esron. Esron loiiis usque ad Chrisium, generationes quatuor-
aulem genuit Aram. Aram autem genuit Aminadab. decim.
Aminadabaulem genuit Naasson. Naassonautem ge* [m, 5.] Christi autent gencratio sic erat : Cum
nuit Salmon. S:\lmonaulem genuit Booz de Rahab. esset desponsata mater ejus MariaJoseph, ariteqnani
Boozaulem genuit Obcd exRtilh. Obed autem genuit convenirenl, inventa est in utero habens dé Spirilu
Jesse. Jesse autem genuit Davidregem. Davidaulem sanetb. [iv, 10. ] Joseph autem vir ejus, cum esset
rex genuil Salomonemex ea quoefuit Urioe.Salomon justus, et nollet eam tradneere, voluitocctllte dimit-
aulem genuil Roboam. Boboamautem genuit Abiam. lere eam. Hoec autem eo cogitanle, eece Angélus
Abias autem genuit Asa. Asa autem genuit Josaphat. Domini apparuit in soumis ei, dicens : Joseph lili
Josapbal aulem genuit Joram. Joram aulem genuil David, noli timere accipere Mariantconjugem luam :
Oziarn. Oziasaulem genuil Jiuiiham. Joaiham autem quod enim in ea uatum est, de Spirilu salicto est.
genuil Achaz. Acbaz autem genuil Ezechiam. Ëze- Q Pariet aulem filium : et vocabls nomen ejus Jesiim •:
chiasautem genuil Mauassen. Menassesaulem genuil ipse enim salvum faeiet populum sûum a peccalis
Amon. Amon autem genuil Josiam. Josias aulem ge- eorum. Hoc autem totum faelum esl, ut adimplere-
nuit Jechouiani, et fralres ejus in transmigratione lur quod dictum est a Domino per Prophetam di-
Babylonis. Et post transmigrationem Babylonis Je- cenlem : Eece virgo in utero habebit, et pariet fi-
chonias genuit Salalhiel. Salalhiel autem genuil Zo- lium : et vocabunl nomen ejiis Emmanuel, quod est
robabel. Zorobabelautem genuit Abiud. Abiud aulem inlerpretalum, Nobiscum Deus. Exsurgens aulem
genuit Eliacim. Eliacim autem genuil Azor. Azor au- Joseph a somno, fecit sicut proecepitei Angélus Do-
lem genuil Sadoc. Sadoc aulem genuit Achim. Achim mini, et accepit conjugem suam.b Et non cognosce-
autem genuit Eliud. Eliud aulem genuit Eleazar. bal[Ai. cognovit] eam, donec peperit filium suum
Eleazar autem genuit Malhan. Matbanautem genuit primogenitum : et vocavit nomen ejus Jesum.
Jacob. Jacob autem genuit Joseph virum Mariée,de [Cap. IL] Cum ergo nalus esset Jésus in Belh-
qua nalus esl Jésus, qui vocatur Christus. lebem c Juda, in diebus Herodis régis, eece magi ab

a Solidum quatuor Evangeliorum contestant con- D S inscriptum, atque eum bohoequidem eméhdationis
lulimus expendimusque ad 1res, quos ex Hierony- et notoe, sed oelatismulto reOentioris, et quoe soecu-
iniana interpretalione invenire poluimus omnium lum duodecimum vix atlingat. Diciiur porro in Ab-
anliquissimos codices mss. in Valicana Bibliolheca : batia S. Epleruaci lextus baberi. Evangeliorum an-
quorum duo coeleris proeslantiores omnibus, fueruni tiquissimus Saxonicis lilteris, Corrcciusqueex auto-
olim ReginoeSuecorum, nunc numeris 10 et 14 proe- grapbo ipso S. Hicronymi, ut est ibi notalurii in ealce
noianlur, alque hune quidem ad Venceslai usum ex- libri : Proemendavi, ul posuu secundum codicem de
slitisse in cake admonelur : lertius veteris Vaticanoe, BibliolhecaEugipi l sic ) presbyleri, quemferiinl fuisse
majusculis, ul vocant, litleris, iisque auro infectis S. Ilieronymi. Indictione VI posl ConsidatitmBasilii
exaratus esl lotus : ex argenti quoque lamina, ati|ue V. C. anno septinio decimo.
ebore antiquo figuralo coopertus, quem pro libri b Mss. aliquot, et non cognovit eam, etc. Idem le-
elegantia osientani. Coelerumel bonoeille frugis est, gilur in toxtu Commeniariorum in Maithoeum.MART.
tametsi non ejus, quoevulgo creditur, vetustatis. 0 Reginoems. alter Judoe; olim erat Judoeoe,ni in
Alicubi eliam in consilium adhibuimus ex eadem Bi- Groecozïïg 'icvScdas,qua de lectione vidésis S. Do-
bliolheca codicem Palatinum pragrandem, numéro elorem in Commentants.
513 S. HIERONYMIDIVINA;BIBLI0TI1ECA. 544
Oriente venerunt in Jerosolymam, dicentes : Ubi j^ Poenileuliamagile, appropinquavit enim regnum crc-
est qui nalus esl rex Judoeorum?vidimus enim slel- lorum. [vin, 1.] Hic est enim, qui diclus est per
lam ejus in oriente, el venimus adorare eum. Au- Isaiam prophetam dicenlem : Voxclainantis in de-
diens autem Herodes rex, turbatus est, et omnis serlo : Parate viam Domini : reclas facile semitas
Jerosolyma cum illo. Et congregans omnes princi- ejus. [ix, 6.] Ipse autem Joannes habebal vestimen-
pes sacerdolum, et scribas populi, sciscilabatur ab tum de pilis camelorum, et zonam pelliceam circa
eis ubi Chrislus nascerelur. [v, 7.] At illi dixerunt ei : lumbos suos : esca aulem ejus eral locustoe,et mei
In Belhlehem Judoe.Sic enim scriptum est per Pro- silvesire. Tune exibat ad eum Jerosolyma, et omnis
phelam : El tu, Belhlehem lerra Juda : nequaquam Judoea, et omnis regio circa Jordanem ; et baptiza-
minima es in principibus Juda, ex le enim exiel dux, banlur ab eo in Jordune, conûtentes peccata sua.
qui regat populummeumIsraël. [vi,10.]TuncIIerodes, [x, 5.J Videns autem multos Pharisoeorum, et Sad-
clam vocatis magis, diligenter didicit ab eis tempus ducoeorum,venientes ad bapiismum suum, dixit eis :
stelloe, quoe apparuit eis : el miilens illos in Belh- •Progeniesviperarum,quis demonstravit vobis fugere
lehem, dixit : lie, et interrogale diligenter de puero, a b ventura ira? Facile ergo frucium dignum poeni-
et cum inveneritis, renuniiale mihi, ut et ego ve- tenlioe.Et ne velilis dicere intra vos : Palrem habe-
niens adorem eum. Qui cum audissenl regem, abie- B mus Abraham. Dico enim vobis, quoniam polens est
runt : et eece Stella, quam viderant in Oriente, an- Deus de lapidibus istis suscitarc filios Abrahoe.Jam
lecedebat eos, usque dum veniens slaret supra, enim securis ad radicem arborum posita est. Omnis
ubi erat puer. Videntes autem stellam, gavisi sunt ergo arbor, quoenon facil frucium bonum, excide-
gaudio magno valde. El inlranies domurn, inveue- tur, et in ignem miltetur. [xi, l.J Ego quidem ba-
runt puerum cum Maria maire ejus, et procidenles ptizo vos in aqua in poenitentiam : qui aulem post
adoraverunt eum : et apenis ihcsauris suis, obtu- me venlurus est, forlior me est, cujus non sum di-
Ierunt ei munera, aurum, thus, et myrrham. El re- gnus calceainenla portare : ipse vos baptizabit in
sponso accepto in somnis, ne redirent ad Herodem, Spirilu sanclo, et igni. [XII,5.] Cujus venlilabrum iu
per aliam viarn reversi sunt in regionem suam. Qui manu sua : el permundabit aream suam : et congre-
cum recessissent eece angélus Domini apparuit in gabit irilicum suum in horreum, paleas aulem com-
somnis Joseph, dicens : Surge, cl accipe puerum, buret igni inexstinguibili.[xni, 10.] Tune venit Jésus
el mairem ejus, et fuge in jEgypium, et esto ibi us- aGaliloeain Jordanem ad Joannem, ulbaptizarelurab
que dum dicam tibi. Fulurum est enim, ut Herodes eo. Joannes autem prohibebat eum, dicens : Ego a
quoerat puerum ad perdenduin eum. Qui consurgens le debeo baptizari, el lu venis ad me? Respondcns
accepit puerum et matrem ejus nocte, et secessil in G autem Jésus, dixit ei : Sine modo : sic enim decet
iEgyplum, et erat ibi usque ad obilum Herodis : ut nos implere omnem justitiam. Tune diinisit eum.
adimplerelur quod diclum est a Domino per Pro- [xiv, 1.] Baptizjtus aulem Jésus, confeslim ascendit
pheiam dicentem : Ex /Egyplo vocavi filiummeum. de aqua. Et eece aperti sunt ei coeli: et vidit spirilum
Tune Herodes videns quoniam illusus essel a magis, Dei descendentem sicul columbam, et venienlemsu-
iratus est valde, et mitlens occidil omnes pueros, per se. Et eece vox de coelis, dicens : Hic esl Filius
qui erant in Belhlehem, et in omnibus finibus ejus, meus dileclus, in quo mihi complacui.
a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisie- [Cap. IV. xv, 2.] Tune Jésus duclus est in deser-
rat a magis : tune adimpletum est quod diclum tum a spirilu, ul lentaretnr a diabolo, [xvi, 5.] El
est per Jeremiam prophetam dicenlem : Vox in Ra- cum jejunasset quadraginla diebus, et quadraginla
ma audita est," ploralus et ululaïus multus : Racliel noctibus, postea esnriit. El accedens tentalor dixit
plorans filios suos, et noluit consolari, quia non ei : Si Filius Dei es, die, ut lapides isli panes fiant.
sunt. Defuncto autem Herode, eece angélus Domini Qui respondens dixit : Scriptum est : Non in solo
apparuit in somnis Joseph in ^Egypto, dicens: Surge, pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit
et accipe puerum, el matrem ejus, et vadein lerram de ore Dei. Tune assumpsit eum diabolos iu sanciam
Israël : defuncti sunt enim, qui quoerebantanimam D civitalem, et statuii eum super pinnaculum templi,
pueri. Qui consurgens, accepit puerum, et matrem et dixit ei : Si Filius Dei es, mille te deorsum.Scri-
ejus, et venit in lerram Israël. Audiens aulem quod ptum esl enim : Quia angelis suis mandavitde le, et
Archelaus regnaret in Judoeapro llerode paire suo, iu manibus lollent le, ne forie offendas ad lapi-
limuil illo ire : et admonilus in somnis, secessil in dein pedem luum. Ait illi Jésus : Rursum scripium
partes Galiloeoe.El venienshabitavil in civitale, quoe est : Non tenlabis DominumDeumluum. Iterum as-
vocatur Nazarelii : ul adimplerelur quod diclum esl sumpsit eum diabolus in monlemexcelsum valde : et
per Propbeias : Quoniam Nazaroeus vocabiiur. ostendit ei omnia régna mundi, el gioriam eorum, et
[Cap. III. vu, 3.j In diebus aulem illis venit Joan- dixit ei : lîoec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris
nes Baptisia proedicansin deserto Judoeoe,et dicens : me. Tune dicit ei Jésus, Vade, Saiana : Scripium est

n Plus in Groecoest lexlu, y.«l

x«t ylavOu.bg h Très, quibus uiimur, mss. pari consensu-pra/e-
Opnvog
ôSvppbsKOIVS: quod verteris, geinilus, ploralus runl, a futura ira.
multus, etc.
SU! EVANGt-LiUMSECUNDUMMATTMUM. B46
enim : Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli A Vos estis sal terroe. Quod si sal evanuerit, in quo sa-
servies, [xvu, 6.] Tune reliquit eum diabolos : et lietur? ad nihilum valet ultra, nisi ul millatur foras,
eece angeli accesserunl, el ministrabant ei. [xviu, 4.] el conculcetur ab hominibus. [xxxii, 2.] Vosestis lux
Cum aulem audisset Jésus quod Joannes tradilus es- mundi. Non polest civitas abscondi supra moniem
set, secessit in Galiloeam: [xix, 7.] et relicia civitate posila. Neque accendunt lucernam, ei ponunt eam
Nazareth, a venit, et habitavil in Capharnaum mari- sub modio; sed super candelabrum, ut luceat [Al.
tima, in finibus Zabulon el Nephihalim, ut adimple- et lucet] omnibus, qui in domo sunl. Sic luceat lux
relur quod diclum esl per Isaiam prophetam : Terra vestra coram hominibus, ut videant opéra veslra
Zabulon, et terra Nephihalim, via maris trans Jorda- bona, et glorificent patrem vestrum, qui in coelis
nem, Galiloeagenlium,populusquisedebat in tenebris, est. [xxxiu, 10.] Nolite putare quoniam veni solvere
vidil lucem magnam : et sedenlibus in regione um- Legem, aut Propheias : non veni solvere, sedadim-
broe morlis, lux orta est eis. |xx, 6.] Exinde coepit plere. [xxxiv, 5.] Amen quippe dico vobis, donec
Jésus proedicare, et dicere : Poeuilentiam agite : ap- transeat coelumet lerra, iola unum, aut unus apex
propinquavit enim regnum coelorum. Arnbulans au- non proeleribil a lege, douce omnia liant, [xxxv, 10.]
lem Jésus juxta mare Galiloeoe,vidil duos fralres, Qui ergo solverit unum de mandatis istis minimis, et
Simonem, qui vocalur Petrus, et Andream fralrem B docuerit sic homincs, minimus vocabitur in regno
ejus, millenles rete in mare, eranl enim piscalores, coelorum: qui aulem feceril et docuerit, hicmagnus
[xxi, 2.] et ait illis : Yenite post me, et faciam vos vocabitur in regno coelorum. Dico enim vobis, quia
fieri piscalores hominum. At illi conlinuo reliclis nisi abundaverit juslitia veslra plus quam scribarum,
retibus, secuti sunt eum. [xxn, 6.J Et procédons et pbarisoeorum, non intrabitis in regnum coelorum.
inde, vidil alios duos fratres, Jacobuni Zebcdoei, et Audislis quia dictum est anliquis : Nonoccides : qui
Joannem fralrem ejus, in navi cum Zebedaîo paire aulem occident, reus e eril judicio. Ego aulem dico
eorum, reficientes relia sua : el vocavit eos. Illi au- vobis, quia omnis, qui irascitur fïatri suo, reus erit
lem statim reliclis retibus et paire,b secuti sunt eum. judicio. Qui autem dixerit fralri suo, raca : reus erit
[XXIH,1.] Et circuibat Jésus lolnm Galiloeam,docens concilio. Qui auteni dixerit, falue : reus erit gehennoe
in synagogiseorum, et proedicansevangelium regni : ignis. Si ergo offers munus luum ad altare, el ibi
et sanans omnem languorem, et omnem infirmitalem rccordaiiis fueris, quia fraier tuus babet aliquid ad-
in populo. Et abiit opinio ejus in lotam Syriam, et versum le : relinque ibi munus tuum ante allare, et
oblulerunt ei omnes maie habentes, variis languori- vade prius réconciliait fratri luo : et tune veniens
bus, el tormeniis comprehensos, et qui doemoniaha- offeres f munus luum. [xxxvi, 5.] Eslo conseniiens
bebant, et lunalicos, et paralylicos, et curavil eos : (-*adversario luo cilo, dum es in via cum eo : ne forte
cl secutoe sunt eum turboe multoe de Galiloea, et tradat te adversarius judici, et judex iradat te mini-
Decapoli, el de Jerosolymis, et de Judoea, el de slro, el in carcerem mittaris. Amen dico libi, non
trans Jordanem. exies inde, donec reddas novissimum quadrantem.
[Cap. V. xxiv, 10.] Videns autem c Jésus turbas, [xxxvii, 10,] Audistis quia diclum est anliquis : Non
ascendit in moniem, et cum sedisset, accesserunt moechaberis. Ego aulem dico vobis : quia omnis, qui
ad eum discipuli ejus, [xxv, 5.] et aperiens os suum viderit mulierem ad concupiscendumeam, jam mie-
docebat eos, dicens : Beaii pauperes spirilu : quo- cbalus est eam in corde suo. Quod si oculus tuus
niam ipsorum est regnum coelorum. [xxvi, 10.] Beati dexler scandalizat te, erue eum, et projiee abs le :
dmiles : quoniam ipsi possidebunt lerram. [xxvii, 5.] expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum luo-
Beati, qui lugent : quoniam ipsi consolabuntur. rum, quam lotum corpus tuum mittatur in gehen-
[xxvm, 5.] Beati, qui esuriunt, et sitiunt jusiiiiam : nam. Et si dexlera manus tua scandalizat le, abscinde
quoniam ipsi salurabuntur. [xxix, 10.| Beati misé- eam, et projiee abs le : expedit enim tibi, ut pereat
ricordes : quoniam ipsi misericordiam consequentur. unum membrorum tuorum, quam lotum corpus tuum
Beali mundo corde : quoniam ipsi Deum videbunt. . eal in gebennam. Diclum est autem : Quicumquedi-
Beali pacifici : quoniam filii Dei vocabuntur. Beali, miserit uxorem suam, det ei libellum repudii. Ego
qui perseculionem patiuntur propter justiliam : quo- aulem dico vobis : Quia omnis, qui dimiserit uxorem
niam ipsorum est regnum coelorum. [xxx, S.] Beati suam, excepta fornicaiionis causa, facil eam moe-
estis cum maledixerint vobis, et persecuti vos fue- chari : et qui dimissam duxerit, adultérât. Iterum
rint, et dixerinl omne malum adversum vos inen- audislis quia dictum est anliquis : Non perjurabis :
tientes, propler me : gaudeie, et exsultale, quoniam reddes aulem Dominojuramenta lua. Ego autem dico
merces veslra copiosa est in coelis.Sic enim perse- vobis, non jurare omnino, neque per coelum, quia
culi sunt propheias, qui fuerunt ante vos. [xxxi, 2.] thronus Dei est : neque per terrain, quia scabellum

a Alias, veniens habitavil, pressius Groeco, È),8WV J Hoecde milium bealiiudine pericope alteri, quoe
etc. Paulo quoque post, per Isaiam prophe- de lugenlium est, in Groecoexemplari posthabetur.
x«Twx>7crEV,
tam dicenlem, clc. Stà 'HomovTOÛKpopnzovïéyovzog. 0 Unus Reginoems., reus esl judicio, Mox ubi dici-
b Addit GroecusKÙTÛV, paire eorum. tur, omnis, qui irascitur fralri suo, additum est in
c Nomen Jésus hic loci neque noslri mss. babent, GroecoEîxfj,sine causa.
neque Groecusipse textus. f Alias offer : cum GroecoTzpbo-yeps.
 Si? S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 5-18
est pedum ejus : neque per Jerosolymom, quia civi- A Sic ergo vos orabitis : Paler nosler, qui es in cû;!i-:
las est magni régis : neque per caput luum juraveris, sanctificetur nomen tuum. ° Advcnial regnum luum.
quia non potes unum eapillum album facere, aut ni- Fiat volunlas tua, sicul in coelo, cl in lerra. Panem
grum. Sil aulem scrmo vcsler, est, est : non, non : nostruui supersubstantialem da nobis bodie. El di-
quod autem bis abundautius esl, a malo est. Audislis mille nobis débita nostra, sicut cl nos dimittimusdc-
quia diclum est : Oculum pro oculo, et denicm pro biloribus noslris. El ne nos indiic.is in tenlalionem.
dente. Ego aulem dico vobis, mm rcsisiere malo, Sed libéra nos a malo. Amen, [XLK,6.] Si enim di-
[xxxvm, 5.] sed si quis te perçussent in dexleram miserilis hominibus peccala eorum : dhniilet el vo-
maxillam luam, proebe illi claltcram : etei, qui vull bis paler vester coelesiis ' delicla vestra. Si aiiteui
lecum judicio contenderc, et lunicam luam lollcre, non dimiserilis hominibus, nec paler vcsler dimit-
dimille ci el pallium, [xxxix, 10.J et quicumque te lei vobis peccala veslra.
angariaveril mille passus, vade cum illo et alia duo. [XLV,10.] Cum aulem jejunnlis , nolite fieri sicul
Qui petit a le, da ei : el volenti muluari a te, ne bypocriloetristes. Exterminant enim faciès suas, ul
avertaris. Audislis quia diclum esl : Diliges proxi- appareant hominibus jejunanies. Amen dico vobis,
mum luum, ei'odio habebis inimicumluum. [XL,S.) quia receperunl mercedem suam. Tu aulem , cum
Ego aulem dico vobis : diligile inimicos vestros, bbe- B jejunas, unge caput tuum , et faciem luam lava, ne
nefacite bis, qui oderunt vos : et orate pro perse- videaris hominibus jejunans, sed pairi tuo, qui esl
quenlibus, et calumnianlibus vos : ulsiiis filii palris in abscondito ; el pater luus, qui videl in abscondito,
vestri, qui in coelis est : qui solem suum oriri facit reddet tibi. Nolite lliesaurizare vobis thesauros in
super bonos el malos : el pluit super justos el inju- terra : ubi oerugo, el linea demolitur: el ubi fuies
slos. |xu, 5.] Si enim diligilis eos qui vos diligunl, effodiunl, el furanlur. [XLVI, 5'.| Tbesaurizale aulem
quam mercedem habebitis? nonne el publicani hoc vobis ihesauros in coelo: ubi neque oerugo, neque
faciunt? El si salulaverilis fralres veslros lanlum, tinea demolitur, et ubi lures non effodiunl, nec fu-
quid amplius facilis? nonne et ethnici hoc faciunt? ranlur. Ubi enim est thésaurus luus, ibi est el cor
Esiote ergo vos perfecti, sicul cl pater vester coele- luum. [XLVII,5.] Lucerna corporis s lui est oculus
slis perfeelus est. luus. Si oculus tuus fuerit simplex : tolum corpus
[Cap. VI. XLII,10.] Attendue ne justiliam vesiram luum lucidum erit. Si aulem oculus luus fuerit ne-
iacialis coram hominibus, ut videamini ab eis : alio- quam : tolum corpus luum tenebrosum erit. Si
quin mercedemlnon habebitis apud patrem veslrum, ergo lumen, quod in te esl, tenebroesunt : ipsoele-
qui in coelisesl. Cum ergo facis eleemosynam, noli nebroe quanioeerunt? [XLVIII,5.| Nemo polest duo-
tuba cancre anle te, sicut hypocritoefaciunt in syna- C bus dominis servire : aut enim unum odio habebil,
gogis, et in vicis, ul honorificenlur ab hominibus. cl alterum diliget : aut unum suslinebit, et allerum
Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Te conlemnet. Non poteslis Deo servire el Mammonoe
autem faciente eleemosynam , nescial sinislra tua [XLIX,5.] Ideo dico vobis, ne solliciii silis animoe
quid faciat dexlera tua : ut sit eleemosyna tua in ° veslroe quid manducelis h, neque corpori vcslro
abscondito , et pater tuus , qui videl in abscondilo, quid induamiui. Nonne anima plus est quam esca :
reddet tibi. Et cum oralis, non eritis sicut hypo- et corpus plus quam vesiimenium? Respicite vola-
critoe, qui amant in synagogis el in angulis platea- lilia coeli, quoniam non serunt, neque metunl, ne-
rmn slanles orare, ut videanlur ab hominibus: que congregant in borrea : et paler vcsler coelesiis
amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Tu pascit illa. Nonne vos magis pluris estis illis ? Quis
autem cum oraveris, iutra in cubiculum tuum, et autem veslrum cogitans polest adjicere ad staturam
clauso oslio d, ora palrem luum in abscondilo : et suam cubilum unum ? Et de vestimenlo quid solliciii
paler tuus, qui videl in abscondilo, reddet tibi. estis ? Considerale lilia agri quomodo crescunl : non
[XLIII,8.] Oranlcs autem. nolite mullum loqui, sicut laboranl , neque nent. Dico autem vobis, quoniam
ethnici. Putant enim quod in mulliloquio suo exau- nec Salomon in omni gloria sua coopenus esl sicut
dianiur. Nolite ergo assimilari eis. Scit enim pater D unum ex isiis. Si aulem fenum agri, quod hodie est,
vcsler, quid opus sit vobis, antequam petatis eum. et cras in clibanum mitlilur, Deus sic vesiil : quanlo
0 Pari consensu 1res quos laudavimus mss., et odies c Duo Reginoemss. veniat : qui et in hujus Domi-
inimicumtuum. nicoe orationis fine, Amen proelermittunl. Groecus
b Plus habel Graccuslextus EÙ),oyEtTE TOÛ? -/.azapa- addit in plerisque cxemplaribus : ôzt coû îcrrtv 13
[ûvovgvpâg, benedicilemaledicentesvos : lum r.eàâ>; Patràtïa x«t ri SiWfuj, y.ai ÏJ S'6%a. ûg zoùg ctlûvag,
irotstTEzovgfito-oûvTaç, elc, benefacilehis, qui ode- ùp.nv-Quoniam luum el
regnum, polenlia et gloria in soe-
runt vos. cula, amen.
c Hic atque inferius continenler nosiri mss. abs- <Nonadditur hic in Groecodelicla veslra, sed mox
conso, pro absconditoproeferunt. repetitur peccalaeorum,zà itapartzâp-azaavzûv, post
d Addunliidcm mss. luo, quod et in Groecopro- verba, si autem non dimiserilishominibus.Tumnostri
nomen est. Paulo quoque superius, ubi dicilur,red- quoque mss. juxta Groecum, pronomen vobis, post
det tibi, ut et inox, alque iterum infra, ubi eadem verbum dimittet, ignorant.
recurrunt verba, continenler in Groecoaddilum esl, s Quod ter houversu repeiilur lui pronomen, ter-
èv TW'favepû, in palam, quod et in vetere auliquis- tiob" lanlum primo habclur.
sium Veroiiensi codice Evangeliorum continelur, Addilur in Groeco, et quid bibalis,'y.ai zi mnze.
Versione legitur.
§59 EVANGELIUMSECUNDUMMATTH^UM. SSO
magis vos, ° modicoefidei? Nolite ergo solliciii esse, ,\ quam novi vos : disccdiicn me qui operamini iniqui-
dicenics : Quid manducabimus , aut quid bibemus , lalem. [LXI, 5.] Omnis ergo, qui audil verba mea
aul quo opericnuir? hoec enim omnia génies inqui- hoec, et facit ea, assimilabilur viro sapienii, qui
runt. Scil enim paler vester, quia his omnibus indi- oedificavit domum suam supra pelram, et descendit
gelis. Quoerile ergo primum regnum Dei, et justi- pluvia, el venerunlilumina, et flaverunl venti, el ir-
tiam ejus : et h;ec omnia adjicieniur vobis. Nolite ruerunl in domum illam, et non cecidil : fundala
ergo solliciti esse in crastinum. Crastinus enim dies enim erat super pelram. Et omnis, qui audit verba
sollieiius erit sibi ipsi. Sufficitdiei maliiia sua. mea hoec, et non facit ea, similis erit viro stullo,
[Cap. VIL L, 2.] Nolite judicare , ut non judice- qui oedificavitdomum suam super arenam : et de-
mini. In quo enim judicio judicaverilis, judicabi- scendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunl
miui : et in qua mensura mensi fuerilis , remelielur venti, et irruerunt in domum illam, et cecidil, et
vobis. [LI, 5.J Quid aulem vides festucam in oculo fuit ruina illias magna, [LXII, 2.] El factum esl,
fratris lui : et irabem in oculo luo non vides ? Aut cum consummasset Jésus verba hoec, admirabaulur
quomodo dicis fralri luo : Sine ejiciam fcslucam de lurboe super doclrina ejus. Eral enim docens eos
oculo luo : et eece trabs est in oculo luo? Hypo- sicut potestatem habens, et non sicul Scriboeeorum,
crita, ejice primum irabem de oculo luo, et tune .B et Phnrisoei.
videbis ejicere fe=tucamde oculo fratris lui. [LU, 5.] [Cap. VIII. LXIII,2.J Cum autem descendisset de
Noliie dare sanctum canibus, neque mittatis mar- moule, scculoe sunt eum lurboe niulloe: et eece lc-
gariias veslras anle porcos : ne forle conculcent prosus veniens, adorabat eum dicens : Domine, si
eas pedibus suis, et conversidirumpant vos. [un, 5.] vis, potes me mundare. El extendens JeMis mauum,
Petite, et dabilur vobis : quoerite, et invenietis : leligit eum, dicens : Volo. Mundare. El confestim
pulsaie , et aperietur vobis. Omnis enim qui petit, mundata est lepra ejus. El ail illi Jésus : Vide, ne-
accipit : et qui quoerit, invenit : et pulsanti aperie- mini dixeris : sed vade. osiende le sacerdoti, cl
tur. Aut quis esl ex vobis homo, quem si petieril fi- offer munus, quod proecepilMoyses, iu lesiimonium
lius suus paucm, numquid lapidem porriget ei ? Aut illis. [LXIV,5.] Cum aulem introisset cCapliarnaum,
si pis':em petieril, numquid serpenlcm porrigel ei ? accessit ad eum Centurio, rogans eum, et dicens :
Si ergo vos, cum silis mali, nosiis bona data dare fi- Domine, puer meus jacet in domo paralyticus, et
lin vestris : quanlo magis pater vesier, qui in coelis maie torquelur. Et ait illi Jcsus : Ego veniam, et
esl, dabit bona petentibus se ! [LIV, 5.] Omnia ergo curabo eum [Al. veniens curabo]. Et respondens
quoecumquevultis, ul facianl vobis bomines, el vos Centurio, ait : Domine, non sum dignus, ut inires
facile illis. Hoecest enim lex, ei prophetoe. (LV,5\] G sub teclum meum : sed tanlum die verbo, et sana-
Inlrate per angusiam poriam : quia lata porta , el bilur puer meus. Nam el ego homo sum sub poles-
spaiiosa via est, quie ducil ad perdilionem, etmulii late d coustiiutus, habens sub me milites, et dico
sunt qui inlranl per eam. Quam angusla porta , el huic : Vade, el vadit : et alii, Veni, et venit : et
arda via esl, quoe ducil ad vilam : et pauci sunt, servo meo, Fae hoc, et facil. Audiens aulem Jésus
qui inveniunl eam ! [LVI, 10.] Atlendile a falsis pro- miratus est : et sequenlibus se dixit : Amen dico
phetis, qui veniunt ad vos in veslimenlis ovium, in- vobis, non inveni tantam fidem in Israël, [LXV,5.]
trinsecus aulem sunl lupi rapaces : a fruciibus eo- Dico aulem vobis, quod mulli ab oriente, et occi-
rum cognoscelis eos. [LVII,5.] Numquid colligunt de dente venient, elrecunibent cum Abraham, etlsaac,
spinis uvas, aul de iribulis ficus? [LVIII,S.] Sic om- et Jacob iu regno coelorum : filii autem regni eji-
nis arbor bona frnetus bonos facit : mala autem ar- cientur in tenebras exleriores : ibi erit fletus, et
bor malos fruclus facit. Non potest arbor bona malos siridor dentium. [LXVI,6.] Et dixit Jésus Cenlurio-
fruelus facere : neque arbor mala bonos fructus fa- ni : Vade el sicut credidisii, fiât tibi. El sanalus est
cere. Omnis arbor , quoe non facit frucium bonum, puer [Al. puer ejus] in illa hora. [LXVII,2.] Et cum
excidelur, et in ignem milietur. Igilur ex fruciibus venissel Jésus in domum Pétri, vidil socrum ejus
eorum cognoscelis eos. [LIX,5.] Non omnis, qui di- D jaceiilem.etfebricitantem: el leligit inanuni ejus, et
cit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum coelo- dimisil eam febris,- et surrexit, et ministrabai eis.
rum : sed qui facit voluntalem Palris mei, qui in coe- Yespere autem facto, oblulerunt ei mullos doemo-
lis est, b ipse intrabit in regnum coelorum. [LX,5.] nia habentes : el ejieiebat spiritus verbo : et omnes
Mulli dicent mihi in illa die : Domine, Domine, maie habentes curavit : ut adimplerelur quod dic-
nonne in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tum est per Isaiam propheiam, dicenlem : Ipse in-
luo doemonia ejecimus, el in nomine luo virlutes firmitaies nostras accepit : el oegrotationes e nos-
multas fecimus? El lune caufitebor illis : Quianum- tras portavit. Videns autem Jésus turbas mulias
a Mss. duo Reginoe,vas-minimoefidei. Paulo post quod quidem et in Groecis
plerisque libris exprimi-
in Groeco,ubi dicitur, Scit enim pater vester, additur tur : ifoùJioïiziSi TCÔ 'iiicroû: alii aÙTwlanlum.
coelesiis, b ovpàvtos. d Verbum consliiulus, duo Reginoemss. ignorant :
b Hoc aulem comma, ipse intrabit in regnum coelo- neque ipse proprie habel Groecuslexlus.
rum, tametsi necossario subinlelligalur, in Groeco e Alterum hoc quoque pronomen nostras iidem
tanieîi exemplari non esl. asseniienle texlu, réticent.
c Yelustior Reginoe ms. addit hic nomen Jésus, mss>, Groeco ipso
 S31 S. HIERONYMIDIVINA B1BLI0TIIECA. BRI
circum se, jussit ire trans frelum. [LXVIII,5.] Et [LXXII,2.] Et factum esl, discumbente eo in domo,
accedens unus Scriba, ait illi : Magisier, seqtiar te, eece mulli publicani et peccalores venienles, dis-
quocumque ieris. El dicit ei Jésus : Vulpes foveas cumbebanl eum Jesu, et discipulis ejus. Etvidenlcs
habent, et volucres coeli nidos ; filius autem liominis Pharisoei, dicebant discipulis ejus : Quare cum pu-
non habel ubi caput reclinet. Alius aulem de disci- blicanis et peccaloribus manducat Magisier vester?
pulis ejus ait illi : Domine, permitte me primum [LXXHI, 2.] At Jésus audiens,ait: Non est opus valen-
ire, et sepelire palrem meum. Jésus autem ail illi : iibusmedicus,sed malehabentibus. Euntes aulem di-
Sequere me, et dimitie mortuos sepelire mortuos scite quid est : Misericordiamvolo, elnon sacrificium.
suos. [LXIX,2.] El ascendente eo in naviculam, se- Non enim veni vocare juslos, sed peccalores. Tune
cuti sunl eum discipuli ejus : el eece motus magnus accesserunt ad eum discipuli Joannis, dicentes :
faclus est in mari, ila ul navicula operirelur flucii- Quare nos, et Pharisoei , jejunamus fréquenter :
bus, ipse vero dormiebal. El accesscrunl ad eum discipuli aulem lui non jejunanl? Et ait illis
11discipuli ejus, et suscilaverunt eum, dicenies : Jésus : Numquid possunt lilii sponsi lugere
Domine, salva nos, penmus. Et dicil eis Jésus : quamdiu cum illis est sponsus ? Yenient autem dies
Quid limidi estis, modicoefidei? Tune surgens, im- cum auferetur ab eis sponsus, et tune jejunabunt.
peravii venlis et mari, et facla esl tranquilliias ma- B Nemo aulem immillit commissuram panni rudis in
gna. Porro homines mirali sunl, dicenies : Qualis vestimenlum vêtus : lollit enim pleniludinem ejus a
est hic, quia venti [Al. et venti] et mare obediunt veslimento, et pejor scissura fil. Neque mitlunt vi-
ei ? Et cum venisset irans b frelum in regionem num novum in uires veteres, alioquin rumpuntur
Gerasenorum, oceurrerunt ei duo habentes doemo- uires, et vinum effunditur, et utres pereunt. Sed
nia, de monumenlis exeuntes, soevi uiniis, ila ut vinum novum in utres novos miltuni, et ambo con-
nemo posset transire per viam illam. Et eece cla- servantur. [LXXIV,2.] Hoec illo loquente ad eos,
maveruni, dicentes : Quid nobis, el tibi, Jesu fili eece princeps unus accessil, et adorabat eum, di-
Dei? Venisii hue ante tempus lorquere nos? Erat cens : c Domine, filia mea modo defuncia esl : sed
autem non longe ab illis grex mullorum poicorum veni, impone manum tuam super eam, et vivel. Et
pasceus. Doemonesaulem rogabant eum, dicenies : surgens Jésus, sequebatur eum, et discipuli ejus. Et
Siejicis nos bine, mille nos in gregem porcorum.Et eece mulier, quoe sanguinis fiuxum patiebatur duo-
ail illis : Ile. At illi exeunies abierunl in porcos, et decim annis, accessit relro, et leligit ûmbriam ves-
eece impetu abiittolus grex [Al. grex pecorum] per timenti ejus. Dicebaienim inira se : Si leiigero lan-
proecepsin mare; et morlui sunt in aquis. Paslores lum vestimenlum ejus, salva ero. At Jésus conver-
autem fugerunt : el venienles in civitatem, nuntia- r sus, et videns eam, dixil : Confide, filia, fides tua
verunl omnia, et de eis, qui doemonia habuerant. le salvam fecil. El salva facia esl mulier ex illa
Et eece tola civitas exiit obviam Jesu : et viso eo, hora. Et cum venisset Jésus iu domum principis, el
rogabant, ul Iransiret a finibus eorum. vidisseï libicines el lurbam tumultuantem, dicebat :
[Cap. IX. LXX,1.] Et ascendens in naviculam Recedite : non est enim morlua puella, sed dormit.
transfretavil, el venit in civitalem suam. El eece Et deridebanleum. Et cum éjecta esset lurba, in-
offerebantei paralylicum jacentem in leclo. Et vi- travit ; et tenuit manum ejus. Et surrexit puella.
dens Jésus fidem illorum, dixit paralytico : Conûde, El exiit fama hoecin universam lerram illam. [LXXV,
(ili, remitlunlur tibi peccata tua. Et eece quidam de 10.] El Iranseunte inde Jesu, secuti sunt eum duo
Scribis dixerunt inlra se : Hic blasphémai. Et cum coeci,clamâmes, et dicentes : Miserere nostri, fili
vidisset Jésus cogitationes eorum, dixit : Ut quid David. Cum aulem venisset domum, accesserunt ad
cogitatis mala in cordibus vestris? Quid est facilius, eum coeci.El dicit eis Jésus : Creditis quia hoc pos-
dicere : Dimittuntur tibi peccala tua ; an dicere : sum facered vobis? Dicunt ei : Utique, Domine.
Surge, et ambula? Ut aulem sciatis, quia filiuslio- Tunctetigil oculos eorum, dicens .Secundum fidem
minis habet polestatem in (erra dimitlendi peccala, vestram fiât vobis. El aperti sunt oculi eorum, et
lune ait paralytico : Surge, lolle Ieclum tuum, el comminalus esl illis Jésus, dicens : Videte ne quis
vade in domum luam. Et surrexit, et abiit in domum " sciât. Illi autem exeuntes, diffamaverunt eum in tola
suam. Videntes autem lurboe limuerunt, et glorifi- terra illa. Egressis aulem illis, eece oblulerunt ei
caveruntDeum, qui dédit polestatem talem homini- bominem mutum, doemoniumhabentem. Et ejeclo
bus. [LXXI,%.\ El, cum transirel inde Jésus, vidit doemonio,locutus estmulus, etmiratoe sunt turboe,
bominem sedenlem in telonio, Mattboeumnomine. dicenies : Numquam apparuit sic in Israël. Pharisoei
Et ait illi : Sequere me. Et surgens, seculus esl cum. aulem dicebant : In principe doemoniorumejicil doe-
* Iterum duo verba discipuli ejus, mss. Reginoe
papy.àv,longe pro non longe, abfuisse porcorum grex
tacent : quorum tamen alterum dumlaxat, sive ejus, ditilur : denique el loeutos doemones. Et iy.êàXlzig
Groeca aliquot melioris noioe exemplaria ignorant. r>p.âg,ènizpe^ovrip.h «izslBsîvsis Tsjvi.yiïrcj. Si ejicis
Paulo aulem aliter habet coniexlus, K«tTtpotTslBbvzesnos, permitte nobis abire in gregem, etc.
ot ^t«9>jTKt el accedentesdiscipuli susci- c Nomen Domine,pro quo Groecustexlus hic ha-
nysipavKVTÔV,
laverunt eum. Sed et quod proxime sequilur, Jésus bet, ôzt, quia, Reginoemss. prorsus ignorani.
nomen lacet. d Neque in Groeco
b Proprie in Groecofrelum non est, et Tzpyxswôiv, lustioribus libris additum exemplari, neque in Latinis ve-
est, vobis.
pro Gerasenorumregio appellatur. Paulo etiam post,
SS3 EVANGELIUMSECUNDUMMATTHiEUM. 654
mones. [LXXVI, 2.] Et circuibal Jésus omnes civila-1 Let eritis odio omnibus propter nomen meum : qui
tes et castella, docens in synagogis eorum, et proe- aulem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.
dicans evangeliumregni, et curans omnem lafiguo- [LXXXIX, 10.] Cum aulem persequentur vos in civitale
retu, et omnem infirmitaiem. [LXXVII,6.] Videns ista, fugite in aliam. Amen dico vobis, non consum-
autem lurbas, misertus est eis : quia erant vexati, mabitis civitates Israël, donec veniat Filius hominis.
et jacenles sicul oves non habentes pastorem. [xc , 3.] Non est discipulus super magistrum , nec
[LXXVIII, 5.] Tune dicil discipulis suis : Messis qui- servus super dominum suum. Sufficit discipulo, ut
dem mulla, opéraiii aulem pauci. Rogate ergo Do- sit sicul magisier ejus; et servo, sicut dominus ejus.
minum messis, ut a miltal operarios in messeni [xci, 10.] Si palremfamilias Beelzebub vocaverunt:
suam. quanto magis domeslicos ejus? Ne ergo timuerilis
[Cap. X. LXXIX, 2.] El convocatis duodecim disci- eos. [XCII,2.] Nihilenim esl operlum, quod non re-
pulis suis, dédit illis polestatem spirituum immundo- velabitur; et occultum, quod non scielur. [XCHI,5.]
rum, utejicerent eos, eleurarent omnemlanguorem, Quod dico vobis in tenebris , dicite in Iumine : et
et omnem infirmitaiem. [LXXX, 2.] Duodecimautem quod in aure audilis, proedicatesuper lecla. El nolite
Aposlolorum noraina sunl hoec. Primus, Simon, qui limereeos, qui occidunt corpus, animamautem non
dicilur Petrus, et Andréas frater ejus, Jacobus Ze- B possunt occidere : sed potius timete eum, qui polest
bedoei,et Joannes frater ejus, Philippus, et Bartho- el animam el corpus perdere in gehennam. Nonne
lonioeus, Thomas, et Mallhoeuspublicanus, Jacobus duo passeres asse veneuni: et unus ex illis non cadet
Alpboei,et Thaddoeus, Simon Chananoeus,et Judas super terrain sine paire vestro? Vestri aulem capilli
Iscarioles [Al. Schariotes ], qui et tradidit eum. capitis omnes numerati sunt. Nolite ergo limere :
[LXXXI, 10.J HOSduodecim misit Jésus, proecipiens mullis passcribus meliores eslis vos. Omnis ergo qui
eis, dicens : In viam gentium ne abierilis ; et in confilebitur me coram hominibus, conlilebor el ego
b civitates Samarilanorum ne intraveritis : sed po- eum coram Paire meo, qui in coelisest : [xctv, 2.]
tius ite ad oves, quoe perierunt, domus Israël. qui autem negaveril me coram hominibus , negabo
[LXXXII,2.] Euntes autem proedicate, dicenies: el ego eum coram Paire meo, qui in coelisest. [xcv,
Quia appropinquavit regnum coelorum. Inlirmos cu- 5.] Nolite arbilrari quia pacem venerim mitlere iu
rate, mortuos suscitate, leprosos mundale, dsemo- terrain : non veni pacem miltere, sed gladiuin. Veni
nes ejicite, gratis accepistis, gratis date. Nolite pos- enim separare bominem adversus patrem suum , et
sidere aurum, neque argenlum, neque pecuniam in filiamadversus matrem suam , et nurum adversus
zonis vestris : non peram in via, neque duas tuni- socrum suam : et inimici hominis , domeslici ejus.
cas, neque calceamenla, neque virgam : dignum C [xevi, 5.J Qui amat patrem , aut matrem plus quam
enim est operarius cibo suo. [LXXXHI, 2.] In quam- me , non est me dignus : et qui amat filium
cumque aulem civilatem aul castellum intraveritis, aut filiam super me, non est me dignus. Et qu'
interrogaie, quis in ea dignus sit : et ibi nianele non accipil crucem suam, et sequitur me, non
donec exeatis. [LXXXIV, 5.] Iutrantes autem in do- est me dignus. [XCVII,5.] Qui invenit animam
mum, salutale eam dicenies : Pax huic domui. Et si suam, perdel illam ; el qui perdiderit animam
quidem fuerit domus illa digna, veniet pax veslra suam proper me, inveniel eam. [xcvin, l.| Qu
super eam : si autem non fuerit digna, pax veslra recipit vos , me recipit : et qui me recipil , recipit
reverielur ad vos. eum, qui me misit. [ xcix, 10. ] Qui recipit prophe-
[LXXXV, 2.] Et quicumque non receperil vos , ne- tam in nomine propheloe, mercedem propheioeacci-
que audieril sermoues vestros : exeuntes foras de piet : et qui recipit justum in nomine jusii, merce-
domo , vel civitale , excutite pulverem de pedibus dem jusli accipiet. [ c , 6. J Et quicumque polum
vestris. Amen dico vobis : Tolerabilius erit terroe dederit uni ex miniuiis islis calicem aquoe frigidoe
Sodomorum, et Gomorrhoeorumin die judicii, quam lanluin in nomine discipuli : amen dico vobis , non
illi civilati. [LXXXVI, 5.] Eece ego millo vos sicut perdet mercedem suam.
oves in medio luporum. Eslole ergo prudentes sicul D [Cap. XI. ci, 10.] Et factum esl, cum consuin-
serpentes, et siniplices sicut columboe.[LXXXVII, l.J masset Jésus, proecipiensduodecim discipulis suis ,
Caveteaulem ab hominibus. Tradent enim vos in iransiit inde, ul docerel, et proedicarelin civilatibus
conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos : et ad eorum. [eu, 5.] Joannes autem cum audisset in vin-
proesideset ad reges ducemini propter me, in lesti- culis opéra Christi, miltens duos de discipulis suis,
raonium illis, et genlibus. [LXXXVIII, 2.] Cum aulem ail illi : Tu es, qui venturus es , an alium exspecia-
tradent vos, nolite cogilare quomodo , aut quid lo- mus? Et respondens Jésus ait illis: Euntes renunliaie
quamini : dabilur enim vobis in illa hora , quid lo- Joanni quoeaudistis el vidistis. Coecivident, claudi
quamini. Non enim vos eslis , qui loquimini , sed ambulani, leprosi mundantur, surdi auditini, morlui
Spiritus Palris vestri, qui loquitur in vobis. Tradel resurgunt, pauperes evangelizantur : et beatus est,
aulem frater fralrem in mortem, et paler filium : cl qui non fuerit scandalizalus in me. Illis aulem ab
insurgent filii in parentes , et morte eos afficient : euniibus , coepil Jésus dicere ad lurbas de Joanne :
a Duo Reginoemss., ut ejiciat,propius Groecover- b Miuori numéro civilatem, ul in Groecoesitcxtu,
bo, èxëtiàlr). unus quoque e noslris mss. proefert.
PATROL.XXIX. 18
 '
K5îi S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. §58
Quid exislis in desertum videre? arundinem vento A Non legislis quid feceril David,quando esuriil, cl qui
agiiatam. Sed quid exislis videre? bominem mol- cum eo erant ; quomodo inlravit in domum Dei, et
libus veslilum ? Eece qui mollibus vesliunlur , in panes propositions comedit, quos non licebat ei
domibus reguin sunl. Sed quid exislis videre ? Pro- edere, neque his, qui cum eo erant, nisi solis sa-
phetam ? Eliam dico vobis, et plus quam prophe- cerdolibus ? [cxv, 10.] Aut non legislis in lege, quia
tam. [cm, 2.] Hicest enim de quo scriptum est : Eece sabbalis saeerdotes in lemplo sabbalum violant, et
ego milto angelum meum ante faciem tuam , qui sine crimine sunt? Dicoaulem vobis , quia templo
proeparabitviam tuam anle le. [civ , 5.] Amen dico major est hic. Si autem scirelis , quid est : Miseri-
vobis, non surrexit inter nalos mulierum major cordiam volo , et non sacrificium : numquam con-
Joanne Baptista : qui aulem minor est in regno coe- demnassetis innocentes, [cxvi, 2.] Dominusenim
lorum, major esl illo. [cv, S.] A diebus autem Joan- est Filius hominisetiam sabbali. Et cum inde trans-
nis Baplisioe usque nunc, regnum coelorum vim isset, venit in synagogam eorum. Et eece homo
patitur, et violenli rapiunt illud. [evi, 10.] Omnes manum habens aridam , et inlerrogabant eum , di-
enim propheloeet lex, usque ad Joannem , prophe- centes : Si licet sabbalis curare? ut accusarent eum.
taverunl : et si vultis recipere, ipse est Elias , qui Ipse autem dixit illis : Quis erit ex vobis homo, qui
venturus esl. Qui habet aures audiendi, audiat. [cvn, 1' habeat ovem unam , el si cecideril hoecsabbatis in
5. | Cui autem similemoestimabogenerationemislam? foveam, nonne lenebil, et levabit eam ? Quanto
Similis est pueris sedenlibus in foro, qui clamantes magis melior est homo ove ! Itaque licet sabbatis
cooequalibusdicunl : Cecinimus vobis, et non sal- benefacere. Tune ait homini : Extende manum
lasiis : lamenlavimus, et non planxistis. Venit enim tuam : et exlendit, et resliluta est sanitati sicut
Joannes neque manducans, neque bibens, et dicunl: allera. [cxvn, 4.] Exeuntes autem Pharisoei, con-
Doemoniumhabet. Venil Filius hominis manducans silium faciebanladversus eum, quomodo perderent
el bibens, et dicunl : Eece homo vorax , et polator eum. [cxviii, 10.] Jésus aiHemsciens recessil inde :
vini, publicanorum et peccatorum amicus. Et justi- et secuti sunt eum multi, et curavit eos omnes: et
ficala est sapientia a filiis suis, [cvm, 5] Tunccoepit proecepiteis ne manifeslumeum facerent. Ul adim-
exprobrare civitalibus in quibus factoesunt plurimoe plerelur quod dictum esl per Isaiam prophetam, di-
virtules ejus, quia non egissent poenitentiam.Voelibi, cenlem : Eece puer meus, quem elegi, dileclusmeus,
Corozain [Al. Corazain], voelibi, Belhsaida : quia , in quo bene complacuit animoemeoe. Ponam spiri-
si in Tyro el Sidone facioeessent virtutes, quoefacloe tum meum super eum, et judicium genlibus nunlia-
sunt in vobis, olim in cilicio et cinere poeniienliam bit. Non contendet, neque clamabit, neque audiet
egissent. Verumlamen dico vobis : Tyro el Sidoni( ' aliquis in plateis vocem ejus : arundinem quassalam
remissius erit in die judicii, quam vobis. El lu, Ca- non confringel, ellignum fumigans non exslinguet,
pharnaum , numquid usque in coelumexaltaberis ? donec ejicial ad vicloriam judicium : el in nomine
usque in infernum descendes, [cix, 10.J Quia, si in ejus génies sperabunt. [exix, 5.] Tune oblatus est ci
Sodomis factoefuissent virtules,quoe factoesunt in te, doemoniumhabens, coecuset mulus, et curavit cum,
forie mansisseni usque in banc diem. Verumtamen ita ul loqueretur, et viderel. [cxx , 7.] El stupebant
dico vobis, quia terroeSodomorumremissius erit in omnes lurboe, et dicebant : Numquid hic esl filius
die judicii, quam libi.[ex, 5.J In illo lempore respon- David? [cxxi, 2.] Pharisoei autem audienles, dixe-
dens Jésus dixit : a Confiteor libi, Pater Dominecoeli runt : Hicnon ejicit doemonesnisi in Beelzebubprin-
et terroe, quia abscondistihoeca sapienlibus, et pru- cipe dsemoniorum. [cxxir, 2.] Jésus aulem sciens
denlibus, et revelasti ea parvulis. lia, Pater : quo- cogitationes eorum , dixit eis : Omne regnum divi-
niam sic fuitplacitum anle le. [exi, 3.] Omnia mihi sum contra se , desolabitur : et omnis civitas, vel
tradiia sunl a Paire meo. [ cxn , 3. j Et nemo novit domus divisa contra se, non stabil. Et si Satanas Sa-
filium , nisi Paler , neque Palrem quis novil, nisi tanam ejicit, adversus se divisas est : quomodoergo
Filius, et cui volueril Filius revelare. [ cxui, stabil regnum ejus? Et si ego in Beelzebub ejicio
10.] Veniie ad me omnes, qui laboratis, et onerati doemones,filii vestri in quo ejiciunt? Ideo ipsi indi-
estis, el ego reûciam vos. Tollite jugum meum cés vestri erunt. Si autem ego in spirilu Dei ejicio
super vos, et discite a me, quia mitis sum , et doemones, igilur pervenil in vos regnum Dei. Aut
humilis corde : et invenielis requiem animabus quomodo polest quisquam intrare in domum forlis,
vestris. Jugum enim meum suave est, et onus et vasa ejus diripere, nisi prius alligaveril fortem?
meum levé. et tune domum ill'ius diripiet. Qui non esl mecum,
[Cap. XII. exiv, 2.] In illo lempore abiit Jésus per contra me est : et qui non congregatmecum , spar-
sala sabbalo : discipuli aulem ejus" esurientes coe- git. [cxxiu, 2.] Ideo dico vobis : Omne peccatum
perunt vellere spicas, et manducare. Pharisoei au- et blasphemia remiltetur hominibus, spiriius aulem
lem videnies, dixerunt ei : Eece discipuli tui faciunt blasphemia non remiltetur. Et quicumque dixerit
quod non licel b facere sabbatis. Al ille dixit eis : verbum contra Filium hominis, remiltetur ei : qui
a In instanti confiteor,juxlaGroecum
ilou.oloyovu.at. b Addunt iidem mss., eis, quod et quoedamhabent
Reginoequoque habent mss. Groecaexemplaria.
B87 EVANGELIUMSEGBNDUMMàTTBAUH. SS8
aulem dixerit conlra Spiritum sanclum, non remit*,A Alia autem ceciderunt in terram bonam : etdabant
telur ei, neque in hoc soeculo, neque in futuro. frucium, aliud centesimum , aliud sexagesimum,
[cxxrv, 10,] Aut facite arborem bonam , et frucium aliud trigesimum. Qui habet aures audjendij audiat.
ejus bonum : aut facile arborem malam, et frucium Et accedentes discipuli dixerunt ei : Quàre in para-
ejus malum : siquidem ex fructu arbor agnoscitur. bolis loqueris eis? Qui respondens , ait illis : Quia
Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui, vobis datum est nossé mysteria regni coelorum; il-
cuin silis mali ? ex abundanlia enim cordis os lo- lis aulem non est datum. [cxxxn, 5.] Qui êitira ha-
quitur. [cxxv, 5.] Bonus homo de bono ihesauro pro- bet, dabitur ei, etabundâbit : qui autem non habei,
fert bona : et malus homo de malo Ihesauro profert el quod habet, auferetur ab eo. [cxxxm, !.] Ideo ih
mala. [cxxvi, 10.] Dico aulem vobis, quoniam parabolis loquor eis : quia vidéntés non vident, et
omne verbum oliosum, quod locuti fuerint hommes, aUdiehles non audiunt , neque intelligunt. Et adim-
reddent rationem de eo in die judicii. Ex verbis plelur in eis prophelia Isaioe dicentis : Auditù au-
enim luis justificaberis, et ex verbis luis CGndemna- dièlis, et non intelligelis : et videntes videbitis, et
beris. [cxxvii, S.] Tune responderunl ei quidam de non videbitis. InCrassalum est enim cor populi 1m-
Scribis et Pharisoeis, dicentes : Magisier, volumus a jus , et auribus graviter aiidierunl, et oculos suos
te signum videre. [cxxviu, S.] Qui respondens ait ïl- B claùsërum : nequando videant ôculis , et auribus
lis : Generatio mala et adultéra signum quoerit : el audiânt, el corde intelligant, etconverlantur, et sa-
signum non dabitur Ci, nisi signum Jonoe propheloe. nem eos. [cxxxiv, 5.] Vestri autem beati oculi, quia
Sicul enim fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus, et Vident, et aures veslroe, quia audiunt. Àmen quippe
tribus noctibus : sic erit Filius hominis in corde dicO vobis, qliiâ mulli propheloe et justi cupierunt
terroe tribus diebus, et tribus noctibus. Viri Ninivi- videre quoe videtis, et non videruhl ; et audire quoe
toe surgent in judicio cum generatione ista, et côn- auditis, et non audierunt. [cxxxv, 2.] Vos ergo au-
demnabunt eam : quia poenitenliamegerunt in proe- dile parabolam seminanlis. Omnis qui audit verbum
dieaiione Jonoe. El eece plus quam Jonas hic. Rë- regni, et non intelligit, venit malus, et rapit quod
gina Ausiri surgel in judicio cum generatione ista , seminatum est ih corde ejus : hic est qui secusviam
cl condemnabil eam : quia venil a finibus lerroe ail- seminatus est. Qui autem super petrosa seminatu»
dire sapienliam Salomonis, et eece plus quam Salo- esl, hic est, qui verbum audit, et conlinuo cum gau-
mon hic. [cxxix, 5.] Cum autem immundus spirilus dio accepil illud : non habet aulem îh se radicem ,
exierit ab homine, ambulat per loca arida, quoereus sed est temporalis. Facla aulem tribulationê et per-
requiem, et non invenit. Tune dicit : Revertar in secutione propter verbiim , conlinuo scandalizatur.
domum meam , unde exivi. El veniens invenit eam G Qui aulem seminatus est in spinis, hic est, qui ver-
vacanlem, seopis mundatam, et ornâtam. Tune va- bum audit, et sollicitudo soeculi istius, et fallacia
dit, el assurait septem alios spiritus secum nequio- divitiarum, suffocat verbum, et sine fructu efficitur,
res se, et inlrantes habitant ibi : et flunt fiovissima Qui vero in terram bonam seminatus est, hic est,
hominis illius pejofâ prioribus. Sic erit et gênera- qui audit verbum , et intelligit, et frucium affert, et
tioni huic pessimoe. [cxxx, 2.] Adhuc eo loquenlë facit aliud quidem centesimum, aliud autem sexage-
ad lurbas , eece mater ejus et fratres Slabant foris , simum, aliud vero trigesimum.[cxxxvi, 10.]aAliam
quoerentes loqui ei. Dixit aulem ei quidam : Eece parabolam proposuit illis, dicens : Simile factum est
mater lua, et fralres tui foris slant quoerentes le. At regnum coelorum homini, qui seminavit bonum se-
ipse respondens dicenti sibi, ait:Quoe est mater mea, men in agio suo. Cum autem dormirent homines ,
et qui sunl fralres mei? Et extendens manus in disci- venit inimicus ejus, el superseminavit zizania in
pulos suos , dixit ; Eece mater mea, et fratres mei. medio trilici, et abiit. Cum aiitem crevisset berba ,
Quicumque enim fecerit VoluntatemPatris mei, qui in et frucium fecisset, tune âpparuerunt et zizania.
coelisest : ipse meus frater, et soror, et mater est. Accedentes autem servi pairisfamilias, dixerunt ei :
[Cap. XIII. cxxxi, 2.] In illo die exiens Jésus dé Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo ?
domo , sedebat secus mare. Et congregatoe sunt ad D Unde ergo habet zizania? Et ait illis : Inimicus
eum turboe multoe, ita ut in [Al. tac. in] naviculam homo hoc fecit. Servi autem dixerunt ei : Vis, imus,
ascendens sederet, et omnis turba slabat in Iittore: et colligimus ëa? Et ait : Non : ne forte colligentes
et locutus est eis multa in parabolis dicens : Eece zizania , eradicelis simul cum eis et trilicum.
exiit qui seminat seminare. Et dum séminal, quoe- Sinite ulraque crescere usque ad messem, et
dam ceciderunt secus viam , et venerunt volucres in lempore messis dicam messoribus : Colligite
a coeli, et comederunt ea. Alia aulëm ceciderunt in
primum zizania, et alligale ea in fasciculos ad
petrosa , ubi non habebant terram multam : et con- comburendum : trilicum aulem congregate in hor-
tinuo exorla sunt, quia non habebant alliludinem reum meum.
terroe. Sole autem orto oestuaverunt : et quia non [cxxxvn, 2.] Aliam parabolam proposuit eis di-
habebant radicem, aruerunt. Alia autem ceciderunt cens : Simile est regnum coelorumgrano sinapis ,
in spinas : et creverunt spinoe, et suffocaverunt ea. quod accipiens homo seminavit in agro suo : quod

a Nomen coeli,quod et pleraque Groecaexemplaria tacent, a Reginoeduobus mss. abesl.

559 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTHECA. 560
minimum quidem est omnibus seminibus : cum au- . i fecit ibi virluies multas, propter incredulilalem
tem creverit, majus est omnibus oleribus, et fil ar- illorum.
hor, ila ut volucres coeli veniant, et habitent in ra- [Cap. XIV. CXLIII,2.]In illo tempore audivit He-
mis ejus. [cxxxvm, 5.'| Aliam parabolam locutus est rodes Tctrarcba famam Jesu : et ail pueris suis :
eis. Simile esl regnum coelorumfermenio, quod ac- Hic est Joannes Baptista : ipse surrexit a morluis,
cepium mulierabscondit in farinoesalis tribus, donee et ideo virtutes operantur in eo. [CXLIV, 2.] Herodes
Jërmentalum est tolum. [cxxxix, 6.] Hoecomnia lo- enim tenuit Joannem, el alligavit eum : et posuit in
culus est Jésus in parabolis ad lurbas : et sine pa- carcerem propter Herodiadem uxorem frairis sui.
rabolis non loquebatur eis ; ut implerciur quod di- Dicebat enim illi Joannes : Non licel libi habere
ctum erat per propbelam dicenlem : Aperiam in eam. Et volens illum occidere, limait populum :
parabolis os meum , eructabo abscondila a constilu- quiasicui Prophetam eumhabebant. [CXLV,6.] Die au-
tione mundi. [CXL,10.] Tune, dimissis lurbis, venit lem natalis Herodis saltavit filia Herodiadis in me-
in domum : et accesserunt ad eum discipuli ejus, dio , et placuit Herodi. Unde cum juramenlo polli-
dicentes : Edissere nobis parabolam zizaniorum cilus esl ei dare quodeumquepostulassel ab eo. At
agri. Qui respondens ail " illis : Qui seminat bonum illa proemoniiaa maire sua, Da mihi, inquit, hic in
semen, est Filius hominis. Ager aulem , est mundus. Bdisco caput Joannis Baptistoe. Et contrisiatus est
Bonum vero semen , hi sunl filii regni. Zizania au- rex : propter juramentum autem, et eos qui pariler
lem, filii suntnequam. Inimicus aulem, qui semina- recumbebanl, jussit dari. Misitque, et decollavit
vit ea, esl diabolus. Messis vero , consummatio soe- Joannem in carcere. El allatum est caput ejus in
culi est. Messorcs autem , angeli sunt. Sicul ergo , disco, et dalum est puelloe, et allulit malri suoe. Et
colligunlur zizania, et igni comburunlur : sic erit in accedentes discipuli ejus, tulerunt corpus ejus, et
consummaiionesoeculi.Minci Filius hominis angelos sepelierunt illud: el venienles nuuliaverunl Jesu.
suos, el colligenl de regno ejus omnia scandala , et [CXLVI,5.]Quod cum audisset Jésus, secessit inde in
eos qui faciunt iniquiiaiem : et minent eos in cami- navicula , in locum desertum seorsum : et cum au-
num ignis. Ibi eril fletus, el stridor denlium. Tune dissent turboe, seculoesunt eum pédestres de civita-
justi fulgebunt sicul sol in regno Palris eorum. Qui libus. Et exiens vidil turbam multam , et miserlus
habet aures audiendi , audiai. Simile est regnum est eis , et curavit languidos eorum. [CXLVII, 1.]
coelorum thesauro abscondito in agro : quem qui Vespere autem facto , accesserunt ad eum discipuli
invenit homo, abscondit, et proegaudio illius vadit, ejus, dicentes : Deserlus esl locus, et hora jam proe-
el vendit universa quoehabet, el émit agrum illum. teriit: dimitie lurbas, ut euntes in caslella , emant
lierum simile est regnum coelorum homiui negolia- ] sibi escas. Jésus autem dixit eis : Non habent ne-
tori, quoerenlibonas margaiitas. Inventa aulem una cesse ire : date illis vos manducare. Responderunt
pretiosa margarila , abiit, et vendit omnia quoeha- ei : Non habemus hic nisi quinque panes, et duos
buii.elemil eam.lierum simile est regnum coelorum pisces. Qui ait eis : Afferte mihi illos hue. Et cum
sagenoe missa: in mare, et ex omni génère piscium jussissel turbam discumbere super fenum, acceptis
congreganli. Quam, cumimpleta esset, educenles, quinque panibus, et duobus piscibus, aspiciens in
el secus littus sedenles , elegerunt bonos in vasa, coelumbenedixit, et fregit, et dedil discipulis pa-
malos autem foras miserunt. Sic erit in consumma- nes, discipuli aulem lurbis. El mandueaverunt om-
iione soeculi: exibunl angeli, et separabuni malos de nes, et saturai! sunt. Et tulerunt reliquias, duode-
medio juslorum , et initient eos in camiiium ignis : cim cophinos fragmentoruin plenos. Manducantium
ibi eril fletus, el siridor denlium. b Inlellexistis hoec aulem fuit numerus , quinque millia virorum, exce-
omnia? Dicunl ei : Eliam. Ail illis : Ideo omnis plis mulieribus, et parvulis. [CXLVIII, 6.] Et stalim
scriba doelus in regno coelorum, similis est homini c compulit Jésus discipulos ascendere in naviculam,
pairifamilias , qui profert de ihesauro suo nova et et proecedere eum irans frelum , donec dimilteret
vetera. El factum est, cum consummasset Jésus pa- lurbas.
rabolas islas, transiitiude. [CXLI , l.| Et veniens in D [CXLIX, 2.] El dimissa lurba, ascendit in moniem
patriam suam, docebat eos in synagogis eorum, ita solus orare. [CL,4.] Vespere aulem Taclo,solus eral
ul mirarenlur, el dicerenl:Unde huic sapienlia hoec, ibi. Navicula aulem in medio mari jactabatur flu-
el virluies? Nonne hic est labri (ilius? Nonne mater ciibus : erat enim conirarius venlus. Quarta aulem
ejus dicilur Maria; et fralres ejus Jacob, et Joseph vigilia noctis, venit ad eos ambulans super mare.
|A/. Joses] , ei Simon , et Judas? el sorores ejus, Et videntes eum [Al. add. discipuli] super mare
nonne omnes apud nos sunt ? Unde ergo huic ambulantem, lurbali sunt, dicentes : Quia phauia-
omnia ista? El scandalizabanlur in eo. [CXLII,1.] sma est. Et proe timoré clamaverunt. Siatimque Jé-
Jésus autem dixit eis : Non est Prophela sine sus loculus esl eis, dicens : Habeie fiduciam : ego
honore, nisi in pairia sua, et in domo sua. Et non sum, nolite timere. [eu, 10.] Respondens autem
a Hoc etiam pronom, illis proetermiltunl Reginoe c Duo Reginoemss., statim jussit discipulis, ipso
codices cum Groecismelioris notoe. Jésus nomine proeiermisso: et Groecodisseniieme
b ProeponuntGroecapleraque exemplaria Aiyu «û- lexiu.
Totf ô 'l»iffoûf, Dicit eis Jésus.
561 EVANGELIUMSECUNDUMMATTH^UM. s 562
Pelrus dixit : Domine, si tu es, jubé me ad te ve• A finibus illis egressa clamavit, dicens ei : Miserere
nire super aquas. At ipse ait : Veni. Et descenden s mei, Domine fili David : filia mea maie a doemonio
Petrus de navicula, ambulabat super aquam, ul ve vexatur. Qui non respondit ei verbum. El acceden-
niret ad Jesum. Videns vero ventum validum , ti tes discipuli ejus rogabant eum dicentes : Dimitle
muit : et cum ooepisselmergi, clamavit dicens : Do eam , quia clamai post nos. [CLVIII,5.] Ipse autem
mine, salvum me fac. Et conlinuo Jésus extenden s respondens ait: Non sum missus nisi ad oves, quoe
manum, apprehendil eum : et ail illi : Modicoefidei , perierunl, domus Israël, [CLIX , 6.] Al illa venil, et
quare dubitasli ? [cui, 6.] Et euro ascendissenl ili adoravit eum, dicens : Domine, adjuva me. Qui re-
naviculam, cessavit ventus. Qui autem in navicul:i spondens ait : Non est bonum sumere panem fllio-
erant, vénérant, el adoraverunt eum, dicentes : rum , et miltere canibus. At illa dixit: Etiam, Do-
Verc Filius Dei es. [CLIII,2.] Et cum translatassent , mine: nam et calelli edunt de mieis, quoecadunt
venerunt in terram Genesar. Et cum cognovissenl de mensa dominorum suoruui. Tune respondens
eum viri loci illius, miseront in universam re Jésus, ait illi : O mulier, magna esl fides lua : (iat
gionem illam, el obtulerunt ei omnes maie ha tibi sicut vis. Et sanata esl filia ejus ex illa bora.
bénies. Et rogabant eum, ut vel fimbriam vesti [CLX,6.] Et cum transisset inde Jésus, venit secus
menti ejus langèrent. Et quicumque leligerunt, salvi B mare Galiloeoe: el ascendens in moniem, sedebat
facii sunt. ibi. Et accesserunt ad eum lurboe multoe, habenles
[Cap. XV. cuv, 6.1 Tune accesserunt ad eum al• seenm mutos, et coecos, claudos, débiles, et alios
Jerosolymis Scriboe et Pharisoei, dicentes : Quan • multos : et projecerunt eos ad petles ejus, et curavit
discipuli tui Iransgrediuntur tradilionem seniorum • eos : ila ut turboe mirarenlur, videntes mutos lo-
non enim lavant manus suas, cum panem mandu quenles, claudos ambulantes, coecos videntes : et
cant. Ipse aulem respondens ait illis : Quare et voi» magnificabant Deum Israël. Jésus aulem, convocalis
transgredimini mandatum Dei propter tradllionen 1 discipulis suis , dixit : Misereor lurboe, quia triduo
veslram ? Nam Deus dixit : Honora palrein , el ma> jam persévérant mecum, et non babeniquod mandu-
trem, et : Qui maledixerit palri, vel matri, morte cent: et dimiitere eos jejunos nolo, ne deficiant in
moriatur. Vos autem dicilis : Quicumque dixeri via. Et dicunt ei discipuli : Unde ergo nobis in de-
patri, vel matri: Munus quodeumque est ex me, tib i serto panes tantos, ut saturemus turbam lantam ?
proderit: et non honorilicabit patrem suum, au ' El ail illis Jésus : Quoi habetis panes? At illi dixe-
matrem suam : el irriium fecislis mandatum De i runt : Septem , et paucos pisciculos. Et proecepit
propter tradilionem veslram. Hypocriloe, bene pro- lurboe, ul discumberent super lerram. Et accipiens
a
pbeiavii de vobis Isaias, dicens : Populus hic la-• ^ septem panes, et pisces, et graiias agens, fregit, et
biis me honorai: cor aulem eorum longe est a me. dédit discipulis suis , et discipuli dederunt populo.
Sine causa autem colunt me , docentes doeirinas, Et comederunt omnes, et saluraii sunl. Et quod
el mandata hominum. Et convocalis ad se lurbis, superfuit de fragmentis, tulerunt septem sportas
dixit eis : Audile, et intelligite. Non quod intrat ir plenas. Erant aulem qui manducaverunt, quatuor
os, coinquinat bominem : sed quod procedit ex ore. millia hominum , extra parvulos et mulieres. Et,
hoc coinquinat bominem. [CLV,10.] Tune accedenlesi dimissa turba , ascendit in naviculam : el venil in
discipuli ejus, dixerunt ei : Scis quia Pharisoei, au- fines Magedan.
dito verbo hoc , scandalizat! sunl ? At ille respon- [Cap. XVI. CLXI,4.] Et accesseruni ad eum Pha-
dens ait: Omnis planlalio, quam non planlavit Pa- risoei et Sadducoei tentantes : et rogaverunt eum,
ter meus coelesiis, eradicabilur. [CLVI,5.] Sinite ut signum de coelo ostenderet eis. [CLXII,5.] At ille
illos : coecisunt, el duces coecorum, coecusautem si respondens, ait illis : Facto vespere dicilis : Sere-
coeco ducatum proeslet, ambo in foveam cadunt. num eril, rubicundum est enim coelum. Et mane :
[CLvu, 6.J Respondens autem Peirusdixil ei : Edis- Hodie lempeslas, rutilât enim triste coelum. Fa-
sere nobis parabolam islam. Al ille dixit: Adhuc ciem ergo coeli dijudicare noslis : signa autem lem-
et vos sine intelleciu eslis? Non inlelligitis, quia " porum non potestis b scire? [CLXIII,6.] Generatio
omne quod in os intrat, in ventrem vadit, et in mala el adultéra signum quoeril : el signum non da-
secessum emittitur? Quoe autem proceduni de ore, bitur ei, nisi signum Jonoe propheloe. Et reliclis il-
de corde exeunt, et ea coinquinant hominem : de lis, abiit. Et cum venissent discipuli ejus trans fre-
corde enim exeunt cogilaiiones niaioe, homicidia, tum, oblili sunt panes accipere. [CLXIV,2.] Qui
adulteria , fornicationes, furta , falsa testimonia, dixit illis : Inluemini, el cavete a fermento Phari-
blaspbemioe. Hoecsunt, quoecoinquinant hominem. soeorum et Sadducoeorum. [CLXV,6.] Al illi cogi-
Non lotis aulem manibus manducare, non coinqui- tabant intra se dicenies : Quia panes non accepimus.
nat hominem. Et egressus inde Jésus, secessil in Sciens autem Jésus, dixit : Quid cogitatis intra vos,
partes Tyri et Sidonis. Et eece mulier Chananoeaa modicoefidei, quia panes non habetis? Nondum in-

_a Plus habet Groecus textus, 'E^îÇsi p.oi ô labg b Verbum scire cum plerisque Groecis Reginoe
CVZOÇTWCTTÔfiKTt,XKtTOtfJ£Et),ECU ftSTtfXK,elC.ApprO- etiam codices lacent.
pinquatmihi populus isie are, et labiis me'honorât, etc.
565 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 56}
lelligitis, neque recordamini quinque panum in ji. Domine, bonum est nos hie esse : si vis, faciamns
quinque millia hominum, el quoi cophinos sum- hic Iria (abernacula, libi unum, Moysi unum, et
psislis? neque septem panum in quatuor millia ho- Elioe unum. Adhuc eo loquenle, eece nubes lucida
minum, et quoi sporias sumpsistis? Quare non in- obumbravit eos. Et eece vox de nube, dicens : Hic
tclligilis, quia non de pane dixi vobis : Cavctea fer- est Filius meus dilectus, in quo mihi bene compla-
menlo Pbarisoeorum et Sadducoeorum? Tune inlel- cui : ipsum audite. Et audientes discipuli ceciderunt
lexerunt, quia non dixerit cavendum a fermenlo in faciem suam, et timucrunt valde. Et accessit Jé-
panum, sed a doelrina Phaiïsoeorum et Sadducoeo- sus, et tetigit eos : dixitque eis : Surgile, nolite li-
rum, [CLXVI, i.] Venit autem Jésus in parles Coesa- mere. Levantes autem oculos suos, neminem vide-
reoe Philippi : et inlcrrngabal discipulos suos, di- runt, nisi solum Jesum. Et descendenlibus illis de
cens : Quem dicunl homines esse Filium hominis ? monte, proecepit eis Jésus dicens : Nemini dixerilis
At illi dixerunt :AliiJoannem Baplistam, alii autem visionem, donec Filius hominis a morluis resurgat.
Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex Prophetis. [CLXXIII, 6.] Et inlerrogaverunt eum discipuli, di-
Dicit illis Jésus : Vos aulem quem me esse dicilis ? centes : Quid ergo Scriboe dicunl, quod Eliam opor-
Respondens Simon Pelrus dixit : Tu es Chrisius, teat primum venire? At ille respondens, ait eis :
Filius Dei vivi : [CLXVII,10.] Respondens aulem ;B Elias quidem venlurus est, et restiluet omnia. Dico
Jésus, dixit ei : Beatus es, Simon Bar-Jona : quia aulem vobis, quia Elias jam venit, et non cognove-
caro, et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, runt eum, sed fecerunt in eo quoecumquevoluerunt.
qui in coelisest. Et ego dico libi, quia lu es Petrus, Sic et filius hominis passurus esl ab eis. Tune inlel-
et super liane pelram oedificaboEcclesiam meam, et lexerunt discipuli, quia de Joanne Baptista dixisset
portoe inferi non pra:valebunt adversus eam. Et libi eis. [CLXXIV, 2.] Et cum venisset ad turbam, acces-
dabo claves regni coelorum. Et quodeumquo ligave- sit ad eum homo genibus provolulus ante eum, di-
ris super lerram, erit ligalum et in coelis : et quod- cens : Domine,miserere filio meo, quia Iunalicus est,
eumquo solveris super lerram, erit solulum et in et maie patilur : nam soepecadil in ignem, et ere-
coelis. [ci.xvin, 2.] Tune proecepitdiscipulis suis, ut bro in aquam. Et oblnli eum discipulis luis, et non
nemini dicerenl quia ipso esset Jésus Chrisius. potuerunt curare eum. Respondens aulem Jésus,
Exinde coepil Jésus oslendere discipulis suis, quia ait : O generatio incredula, el perversa, quousque
oporteiet eum ire Jerosolymam, et mulla pâli a se- ero vobiscum? usquequo patiar vos? Affertehue il-
nioribus, et scribis, et principibus sacerdotum, et lum ad me. Et increpavit illum Jésus, et exiit ab eo
occidi, et lerlia die resurgere. [CLXIX, 6.] Etassu- doemonium,et curatus est puer ex illa hora. [CLXXV,
mens eum Pelrus, coepit inçrepare illum dicens : C 5.] Tune accesserunt discipuli ad Jesum secrelo, et
Absit a te, Domine, non erit libi hoc. Qui conver- dixerunt : Quare nos non potuimus ejicere illum?
sus, dixit Peiro : Vade posl me, salana, scandalum Dixit illis a Jésus : Propter incredulilalem veslram.
es mihi : quia non sapis ea quoe Dei sunl, sed ea, Amen quippe dico vobis, si habueritis fidem, sicut
quoe hominum. [CLXX, 2.] Tune Jésus dixit discipu- granum sinapis, dicelis monii huic : Transi bine
lis suis : Si quis vult post me venire, abnegel sc- illuc, et transibil, et nihil impossibile erit vobis.
metipsum, et tollat crueem suam, et sequalur me. Hoc aulem genus non ejicilur nisi per oralionem,
Qui enim voluerit animam suam salvam facere. per- et jejunium. [CLXXVI, 2.J Conversantibus autem eis
det eam : qui autem perdiderit animam suam pro- in Galiloea,dixit illis Jésus : Filius hominis traden-
pter me, inveniet eam. Quid enim prodest homini, dus est in manus hominum : el occident eum, et
si mundum universum lucretur, animoe vero suoe tertia die resurget. El contristati sunl vehemenler.
detrimenium patialur ? Aut quam dabit homo com- [CLXXVII, 10.] Et cumvenissent Capharnaum, acces-
mutatiouem pro anima sua? [CLXXI, 10.] Filius enim serunt qui didrachma accipiebant, ad Petrum, el
hominis venlurus est in gloria Palris sui cum an- dixerunt ei : Magisier vester non solvit didrachma?
gelis suis : et tune reddet unicuique secundum Ait : Etiam. Et cum intrasset in domum, proevenit
opéra ejus. [CLXXII, 2.] Amen dico vobis, sunt qui- D eum Jésus, dicens : Quid libi videtur, Simon ? Re-
dam de hic stantibus, qui non gustabunt moriem , ges terroe a quibus accipiunt iributum vel censum?
donec videant Filium hominis venientem in regno a filiis suis, an ab alienis? Et ille dixit : Ab alienis.
suo. Dixit illi Jésus : Ergo liberi sunt filii. Ut autem non
[Cap. XVII.] Et post dies sex assumpsit Jésus Pe- scandalizemus eos, vade ad mare, et mitte hamum :
trum, et Jacobum, et Joannem fralrem ejus, etduxit et eum piscem, qui primus ascenderit, toile : et
illos in moniem excelsum seorsum : et transfigura- aperto ore ejus, invenies staterem : illum sumens,
is esl ante eos. Et resplenduit faciès ejus sicut sol : da eis pro me, et le.
veslimenta aulem ejus facla sunt alba sicut nix. Et [Cap. XVIII. CLXxvm,2.] In illa hora accesse-
ecee apparuerunt illis Moyses, et Elias cum eo lo- runt discipuli ad Jesum, dicentes : Quis, putas,
quenies. Respondens aulem Petrus, dixit ad Jesum : major est in regno coelorum? Et advocans Jésus

a Reginoe mss. hic nomen Jésus cum Groecis ali- hinc illuc, allerum hoecs adverbium proelerniiifnnf,
quol exemplaribus, et paulo post, ubidicilur, Transi
56b EVANGELIUMSECUNDUMMATTH^EUM. 566
pnrvulum, slatuit eum in medio eorum, et dixil : A cens : Patientiam habe in me, et omnia reddam
Amen dico vobis, nisi conversi fueritis, et efficia- tibi. Misertus autem dominus servi illius, dimisit
mini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelo- eum, et debitum dimisit ei. Egressus autem servus
rum. Quicumque ergo humiliaverit se sicut parvu- ille, invenit unum de conservis suis, qui debebat
lus iste, hic esl major in regno coelorum. Et quii ei centum denarios : et tenens suffocabat eum, di-
susceperit unum parvulum talem in nomine meo, cens : Redde quod debes. Et procidens conservus
me suscipif. [cxxix, 2.] Qui autem scandalizaveiït ejus, rogabat eum, dicens : Palienliam habe in me,
unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedil et omnia reddam tibi. Ille autem noluil : sed abiit,
ei, ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et; et misit eum in carcerem, donec redderel debitum.
demergatur in profundum maris. Voemundo a scan- Videnles autem conservi ejus, quoe fiebant, contri-
dàlis. Necesse est enim, ut veniant scandala : ve- stati sunt valde : et venerunt, et narraverunt do-
rumtamen voehomini illi, per quem scandalum ve- mino suo omnia, quoe facta fuerant. Tune voenvit
nit. [CLXXX, 6.] Si autem manus tua, ve! pes luus; illum dominus suus : et ait illi : Serve nequam,
scandalizat le, abscinde eum, et projiee abs te : omne debilum dimisi tibi, quoniam rogasli me ;
bonum tibi est ad vitam ingredi debilem, vel clau- nonne ergo oportuit, et te misereri conservi lui,
dum, quam duas manus, vel duos pedes habentem B sicut et ego lui misertus sum? Et iratus dominus
mitti in ignem oeternum. Et si oculus tuus scanda- ejus tradidit eum torloribus, quoadusque redderet
lizat te, erue eum, et projiee abs le : bonum tibi est universum debitum. Sic el Pater meus coelestis fa^
cum uno oculo in vitam inlrare, quam duos oculos ciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo
habentem mitli in gehennam ignis. [CLXXXI, 10.] de cordibus veslris.
Videle, ne contemnatis unum ex his pusillis : dico [Cap. XIX. CLXXXIX, 6.] Et factum est, cum con-
enim vobis quia angeli eorum in coelis semper vi- summasset Jésus sermones istos, migravil a Galiloea,
dent faciem patris mei, qui in coelis est. Venit enim et venil in fines Judoeoetrans Jordanem, et secuioe
Filius hominis salvare quod perierat. [CLXXXII, 5.] sunt eum lurboemulloe, et curavil eos ibi. El acces-
Quid vobis videtur? si fuerint alicui centum oves, serunt ad eum Pharisoei tentantes eum, et dicenies :
el erraverit una ex eis : nonne relinquit nonaginta Si licet homini dimiitere uxorem suam, quacumque
novem in montibus, et vadit quoerere eam, quoeer- ex causa? Qui respondens, ait eis: Non legistis,
ravit ? et si conligerit, ut inveniat eam : Amen dico quia qui fecit hominem ab inilio, masculum et femi-
vobis, quia gaudet super eam magis quam super nam fecit eos? et dixit : Propter hoc dimittet homo
nonaginta novem, quoenon erraverunt. Sic non esl patrem et matrem, et adhoerebituxori suoe, et erunt
volunias ante Palrem veslrum, qui in coelis est, ut C duo in carne una. Ilaque jam non sunt duo, sed una
pereal unus de pusillis istis. [CLXXXHI, S.] Si autem caro. Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet.
peccaveril in te fraler tuus, vade, et corripe eum Dicunt illi : Quid ergo Moyses mandavit dare libel-
inter le et ipsum solum. Si te audierit, lucratuseris lum repudii, et dimitlere? Ait illis : Quoniam Moy-
fralrem tuum. [CLXXXIV, 10.] Si autem te non audie- ses ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimit-.
rit, adhibe tecum adhuc unum, vel duos, ut in ore 1ère uxores vestras : ab initio aulem non fuit sic.
duorum, vel trium testium stet omne verbum. [exc, 2.] Dico aulem vobis, quia quicumque dimi-
Quod si non audierit eos, die ecclesioe.Si autem serit uxorem suam, nisi ob fornicationem, et aliam
eeelesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus, et duxerit, moechalur: et qui dimissam duxerit, moe-
eunuchus, etpublicanus. [CLXXXV, 7.] Amen dico vo- chatur. [cxci, 10.] Dicunt ei discipuli ejus : Si ita
bis, quoecumquealligaveritis super terram, erunt est causa hominis cum uxore, non expedit nubere.
ligata et in coelo : et quoecumque sotverilis super Qui dixit illis : Non omnes capiunt verbum istud,
terram, erunt soluta et in coelo. [CLXXXVI, 10.] Ite- sed quibus dalum esl. Sunl enim eunuchi, qui de
rum dico vobis, quia si duo ex vobis consenserint matris utero sic nati sunt : et sunt eunuchi, qui façti
super terram, de omni re quameumque petierint, sunt ab hominibus : et sunl eunuchi, qui seipsos ca-
fiel illis a Paire meo, qui in coelisest. Ubi enim sunt D siraverunt propter regnum coelorum. Qui potest
duo, vel très congregali in nomine meo, ibi sum in capere, capiat. [exen, 2.] Tune oblati sunt ei parvuli,
medio eorum. [CLXXXVH, 5.] Tune accedens Petrus ut manus eis impônerel, et oraret. Discipuli aulem
ad eum dixit : Domine, quoties peccabit in me fra- increpabanl eos. Jésus vero ait eis : Sinile parvulos,
ter meus, et dimitlam ei? usque septies? Dicit illi et nolite eos prohibere ad me venire : taliutn est enim
Jésus: Non dico tibi usque septies; sed usque se- regnum coelorum.Et cum imposuisset eis manus,
ptuagies septies. [CLXXXVIII, 10.] Ideo assimilalum abiit inde. [cxcin, 2.] Et eece unus accedens, ait
est regnum coelorum homini régi, qui voluil ratio- illi : Magisier bone, quid boni faciam, ut habeam
nem ponere cum servis suis. Et cum coepissel ralio- vitam oelernam? Qui dixit ei : Quid me inlerrogas
nem ponere, oblatus esl ei unus, qui debebat ei de- de bono? Unus est bonus Deus.Si aulem vis ad vitam
cem millia talenla. Cum aulem non haberet unde ingredi, serva mandata. Dicit illi. Quoe?Jésus autem
redderel, jussit eum dominus ejus venumdari, et dixil : Non homicidium faciès : Non adulterabis :
uxorem ejus, et filios, et omnia quoe habebal, et Non faciès furtum : Non falsum teslimonium dices :
reddi. Procidens aulem servus ille, orabat eum, di- Honora patrem tuum, et malrem tuam : et diliges
567 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 568
proximum tuum sicut teipsum. Dicit illi adolescens: A, ego bonus sum? Sic erunl novissimi primi, cl primi
Omnia hoeccustodivi a juvenlute mea, quid adhuc novissimi. Multienim sunt vocati, pauci vero electi.
mihi deest? [cxciv, 2.] Ait illi Jésus : Si vis perfe- [cci, 2.J El ascendens Jésus Jerosolymam, assum-
ctus esse, vade, vende quoehabes, et da pauperibus, psii duodecim discipulos secreto, et ail illis: Eece
et habebis ihesaurum in coelo: el veni, sequere me. aseendimus Jerosolymam, et filius hominis tradelur
[cxcv, 2.] Cum audisset aulem adolescens verbum, principibus sacerdolum, et scribis, et condemnabunt
abiit irislis : erat enim habens multas possessions. eum morte, et iradenteum gentibus ad illudendum,
Jésus autem dixit discipulis suis : Amen dico vobis, et fiagellandum,et crucifigendum,et lertia die resur-
quia dives difficileintrabit in regnum coelorum. Et get. [ceii, 6.] Tune accessit ad eum mater filiorum
iterum dico vobis : Facilius est camelum per fora- Zebedoeicum filiis suis, adorans et petens aliquid
men acus iransire, quam divitem inlrare iu regnum ab eo. Qui dixit ei : Quid vis? Ait illi : Die, ut se-
coelorum.Auditis aulem his, discipuli mirabantur deant hi duo filii mei, unus ad dexleram tuam, et
valde, dicenies : Quis ergo poteril salvusesse? Aspi- unus ad sinisiram, in regno luo. Respondens autem
ciens autem Jésus, dixit illis: Apud homines hoc Jésus, dixit : Nescitis quid petaiis. Polestis bibere
impossibileesl : apud Deumautem omnia possibilia calicem, quem ego bibiturus sum? Dicunt ei : Possu-
sunt. Tune respondens Petrus, dixit ei : Eece nos 13 mus. Ailillis : Calicemquidem meum bibetis: sedere
reliquimus omnia, et secuti sumus te : [exevi, 10.] aulem ad dexteram meam, vel sinisiram, non est
quid ergo erit nobis? Jésus autem dixit illis : Amen meum dare vobis, sed quibus paralum est a Paire
dico vobis, quod vos qui seculi eslis me, in regene- meo. [cciii, 2.] Et audientes decem, indignati sunt
ratione, cum sederil Filius hominis in sede majesia- de duobus fralribus. Jésus autem vocavit eos ad se,
tis suoe,[cxcvii, 5.] sedebilis et vos super sedes duo- et ail : Scilis quia principes genlium dominantur
decim, judicantes duodecim iribus Israël, [cxcvni, eorum : et qui majores sunt, potestalem exercent in
2.] Et omnis qui reliquerit [At. reliquiij domum, vel eos. Non ila erit inter vos : sed quicumque volue-
fratres, aut sorores, aut patrem, aut malrem, aut rii inter vos major fieri, sit vester minisler : el qui
uxorem, aut filios, autagros, propter nomenmeum, volueril inter vos primus esse, eril vester servus :
centuplum accipiet, et vitam oeternam possidebit. [cciv, 4.] Sicut filius hominis non venit minislrari,
[cxctx, 2.] Multi aulem erunt primi novissimi, et sed minislrare et dare animam suam, redemplionem
novissimi primi. pro mullis. [cev, 2.] Et egredientibus illis ab Jéri-
[Cap. XX. ce, 10.] Simile est regnum coelorum cho, secuia est eum turba mulla : el eece duo coeci
homini patrifamilias, qui exiit primo mane conducere sedenies secus viam, audierunt quia Jésus iransiret :
operarios in vineam suam. Conventione aulem facla G et clamaverunt, dicenies : Domine, miserere nosiri,
cum operariis exdenario diurno, misit eos in vineam fili David. Turba autem increpabat eos, ul lacèrent.
suam. Et egressus circa horam tertiam, vidil alios At illi magis clamabant, dicentes : Domine, miserere
sianies in foro otiosos, et dixil illis : Ile et vos in nosiri, fili David.Et stelit Jésus, et vocavit eos, et
vineam meam, ei quod justum fuerit dabo vobis. ait: Quid vultis, ul faciamvobis? Dicunt illi, Domine,
Illi aulem abierunt. Iierum aulem exiit circa sexlam ut aperianlur oculi nostri. Misertus aulem eorum
et nonam horam : et fecit similiter. Circa undecimam Jésus, leligit oculos eorum. Et confesiim videront,
vero exiit, et invenit alios stantes, et dicit illis : Quid et seculi sunt eum.
hic statis iota die oliosi? Dicunt ei : Quia nemo nos [Cap. XXI. cevi, 2.] Et cumappropinquassentJero-
conduxii. Dicit illis : lie et vos in vineam meam. lymis, et venissent Beihpliage ad montem Oliveti :
Cum sero autem factum esset, dicit dominus vineoe tune Jésus misil duos discipulos, dicens eis : Ite in
procuratori suo : Voca operarios, et redde illis mer- castellum, quod contra vos est, et stalim invenielis
cedem, incipiens a novissimis usque ad primos. Cum asinam alligalani, el pullum cum ea: solvite, el ad-
venisset ergo qui circa undecimam horam vénérant, ducite mihi: et si quis vobis aliquid dixerit, dicile
acceperunt singulos denarios. Venienles autem et quia Dominushis opus Uabei: el confesiim dimiltet
primi, arbitral! sunt quod plus essent accepturi : eos. [ccvii, 7.] Hoc aulem b totum factum est, ut
acceperunt aulem et ipsi singulos denarios. Et acci- adimplerelur quod dictum est per Prophelam dicen-
pientes murmurabant adversus pairemfamilias, di- lem : DicitefilioeSion : Eece rex luus venit libi man-
cenies : Hi novissimi una hora fecerunt, el pares suelus, sedens super asinam, el pullum filium sub-
illos nobis fecisti, qui porlavimus pondus diei, et jugalis. [ccviir, 2.] Euntes aulem discipuli fecerunt
oeslus. At ille respondens uni eorum, dixit : Amice, sicul proecepil illis Jésus. Et adduxerunt asinam, et
non facio tibi injuriam : nonne ex denario convenisli pullum : et imposuerunt super eos veslimenta sua,
mecum? Toile, quod tuum est, et vade:volo autem et et'eum desuper sedere fecerunt.Plurima autem turba
huic novissimodare sicut et libi. Aut non licet mihi straverunt veslimenta sua in via: alii autem coede-
quod volo, facere? an oculus tuus nequam est, quia bant ramos de arboribus, et sternebant in via. [ccix,

a Meam, pronomen hic, el paulo post, ubi eadem b Istud (otum, cum Groecismêlions noloemss.
reeurrit pericope, in duobus Reginoe mss. ut et in laudati Reginoecodices lacent.
Groecotexlu desideralur.
K69 EVANGELIUMSECUNDUMMATTHJEUM. 870
1.] Turboe autem, quoeproecedebant, el quoe seque A non credidisiis ei : publicani aulem , et merelrices
bantur, clamabanl, dicenies ; Hosanna lilio David crediderunt ei : vos aulem videnies; nec poeniienliam
benedictus, qui venit in nomine Domini: hosanna il habuislis poslea, ut crederelis ei. [ccxix, 2.] Aliam
allissimis. [ccx, 10.J Et cum intrasset Jerosolymam parabolam audile. Homo erat paterl'amilias , qui
commota est universa civilas, dicens : Quis est hic plantavit vineam, et sepem circumdedit ei, et fodit
Populi aulem dicebant: Hic est Jésus Propbela a Na in ea torcular, et oedificavitlurrim, et locavil eam
zareih Galiloeoe:[ccxi, l.]Et intravit Jésus in lem agricolis, et peregre profeclus esl. Cum aulem tem-
plum Dei, et ejiciebal omnes vendenies, et emenle pus l'ructuum appropinquasset, misit servos suos ad
in lemplo, et mensas numulariorum, et cathedra agricolas, ul acciperenl frucius ejus. Et agricoloe,
vendentium columbas everlit : et dicit eis : Scripiun apprehensis servis ejus, alium ceciderunt, alium oc-
est : Domus mea domus orationis a vocabitur : vo ciderunt, alium vero lapidaverunt. Iterum misit alios
aulem fecistis illam speluncam latronum. [ccxii, 10. servos plures prioribus, et fecerunt illis similiter.
Et accesserunt ad eum coeciet claudi in lemplo, e Novissiine autem misil ad eos filium suum, dicens:
sanavil eos. [ccxm, 5.] Videntes autem principe! Verebunlur filium meum. Agricoloe aulem videnies
sacerdotum, et scriboe mirabilia, quoe fecit, et pue filium, dixerunt intra se: Hic est hoeres, venite, oc-
ros clamantes in templo, et dicentes: Hosanna filk B cidamus eum , et habebimus hoeredilaiem ejus. Et
David : indignati sunt, et dixerunt ei : Audis quic apprehensum eum ejecerunt exira vineam, et occt-
isti dicunt ? Jésus autem dixil eis : Uiique , num- derunl.Cum ergo venerit dominus vineoe, quid faciet
quam legislis : Quia ex ore infanlium et lacleniititr agricolis illis? Aiunt illi : Malos maie perdel: et vi-
perfecisti laudem? [ccxiv, 6.] Et reliclis illis, abii neam suam locabit aliis agricolis, qui reddant ei
foras extra civilatem in Belhaniani : ibiquemausit frucium temporibus suis. Dicit illis Jésus : Numquam
Maneautem reverlens in civitalem, esuriit. Et videns legislis in Scriplun's : Lapidem quem reprobaverunt
lici arborem unam secus viam, venit ad eam : ei oedificantes,hic faetus est in caput anguli ? A Domi-
nihil invenit in ea nisi folia lantum, el ait illi : Num- no factum esl istud, et est mirabile in oculis nostris ?
quam ex te frucius nascaïur in sempiternum. El Ideo dico vobis, quia anferelur a vobis regnum Dei,
arefacta esl conlinuo ficulnea. Et videntes discipuli, et dabitur genti facienli Tructus ejus. El qui ceciderit
mirati sunt, dicenies: Quomodo conlinuo aruil! supra lapidem istum, confringeiur: super quem vero
[ccxv, 6.] Respondens autem Jésus, ait eis : Amer ceciderit, conteret eum. [ccsx, 1.] Et cum audis-
dico vobis, si habueritis fidem, et non hoesitaveriiis. sent principes sacerdolum et Pharisoei parabolas
non solum de ficulnea facielis, sed et si monli huic ejus, cognoverunl quod de ipsis diceret. Etquoeren-
dixeritis: Toile te, el jacta te in mare, fiel. [ccxvi, Ates eum tenere, limuerunt lurbas: quoniam sicut
i.] Et omnia quoecumque peiieriiis in oralione cre- Prophetam eum habebant.
dentes, accipietis. [ccxvii, 2.] El cum venisset in [Cap. XXII. ccxxi, 5.] Et respondens Jésus, dixit
templum , accesserunt ad eum docenlem, principes iterum in parabolis eis, dicens : Simile factum est
sacerdotum, et seniores populi, dicentes : In qua po- regnum coelorum homini régi, qui fecit nuptias filio
lesiaie hoeclacis ? Et quis libi dédit banc potestatem? suo. Et misit servos suos vocare invilatos ad nuptias,
Respondens Jésus dixit eis : Inierrogabo vos el ego et nolebant venire. Iterum misit alios servos, dicens:
unum sermonem : quem si dixeritis mihi, et ego vo- Dicite invilaiis : Eece prandium meum paravi, lauri
bis dicam in qua potestate hoec facio. Baptismum mei et altilia occisa sunt, et omnia parata : venile ad
Joannis unde eral? e coelo,an ex hominibus ? At illi nuptias. Illi aulem neglexcrunt: el abierunl, alius in
cogilabant inler se, dicentes : Sidixerimus, e coelo, villam suam, alius vero ad îiegolialionem suam : re-
dicet nobis, quare ergo non credidistis illi? Si autem liqui vero tenuerunt servos ejus, el conlumeliis af-
dixerimus, ex hominibus, timcmus turbam : omnes feclos occiderunt. Rex aulem cum audisset, iraïus
enim habebant Joannem sicut Prophelam. Et re- est: et missis exercilibus suis, perdidit bomicidas
spondenies Jesu, dixerunt: Nescimus. Ait illis et ip- illos, et civitalem illorum succendit. Tune ait servis
se : Nec ego dico vobis in qua poiestate hoecfacio. suis : Nuptioequidem paraloe sunt, sed qui invitaii
[ccxvni, 10.] Quidaulem vobis videlur? Homo quidam eranl, non fuerunt digni. Ite ergo ad exiles viarum,
habebatduos filios, ei accedens ad primum, dixit: et quoscumque inveneritis, vocale ad nuptias. Et
Fili, vade hodie, operare in vinea mea. Ille aulem egressi servi ejus in vias, congregaveruni omnes,
respondens, ait: Nolo. Postea autem, poenitenlia quos inveierunt, malos et bonos : et impletoe sunt
motus abiit. Accedensaulem ad alterum, dixit simi- nuptioediscumbenlium. [ccxxn, 10.] Intravit aulem
liter. Al ille respondens, ait : Eo, domine, et non rex , ut viderel discumbenies, el vidil ibi hominem
ivit. Quis ex duobus fecit voluntatem patris? Dicunt non vesiilum vesie nuptiali. Etait illi: Amice,
ei : Primus. Dicii illis Jésus : Amen dico vobis, quia quomodo hue intrasii non habens vestem nuptialem ?
publicani, et merelrices proecedent vos in regnum At ille obmutuit. Tune dixit rex ministris : Ligatis
Dei. Venit enim ad vos Joannes in via justitioe, et manibus, el pedibus ejus, b miilite eum in tenebras

" Pro vocabiturverbo, quod et Groecustextus habel, b Plus habetur in Groeco,âpaze aÙTÔv,
x«î SXSKXSTE,
Reginoemss, est proeferunt. elc. Tollile eum, et miltite, etc.
m S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHEGA. 572
exleriores : ibi erit fletus, cl slridor denlium. Multi i Lota mentetua. Hoc est maximum, el primum man-
enim sunl vocali, pauci vero elecli. [ccxxin, 2.] datum. Secundum autem simile est huic : Diliges
Tune abeunlcs Pharisoei,consilium inieriint, ut ca- proximum tuum, sicut leipsum. In his duobus man-
perent eum in sermone. Et mittunt ei discipulos datis universa Lex pendet, el Propheloe.[ccxxv, 2.]
suos cum Ilerodianis dicenies: Magisier, scimus Congregatisautem Pharisoeis,interrogavit eos Jésus,
quia verax es, et viam Dei in veritaie doces, et non dicens : Quid vobis videtur de Christo ? cujus filius
esl tibi cura de aliquo : non enim respicis personam est ? Dicunt ei : David. Ait illis : Quomodo ergo Da-
hominum : die ergo nobis quid tibi videtur, licet vid in spirilu vocat cum Dominumdicens : DixitDo-
censmii dare Coesari,an non? Cognila aulem Jésus minus Domino meo : Sede a dexiris neis, donec po-
ncquiiia eorum, ait: Quid me leutatis, hypocriioe? nam inimicos luos scabellum pedum tuorum ? Si
oslendite mihi numisma census. At illi oblulerunl ergo David vocat eum Dominum, quomodo filius
ci denarium. El ait illis Jésus ; Cujus est imago hoec, ejus est? [ccxxvi, 2.] Et nemo poteralei respnndere
et superscriplio ? Dicunt ei : Coesaris.Tune ail illis : verbum : neque ausus fuit quisquam ex illa die eum
Reddite ergo quoesunt Coesaris,Coesari,et quoesunl amplius inicrrogare.
Dei, Deo. Et audientes mirali sunl, el reliclo eo, [Cap. XXIII, ccxxvii, 10.] Tune Jésus locuti/s est
abierunt. In illo die accesserunt ad cum Sadducoei, B ad turbas, et ad discipulos suos, dicens : Super ea-
qui dicunl non esse resurrectionem : et interrogave- thedrain Moysi sederunt Scriboeet Pharisoei.Omnia
runt eum, dicentes : Magisier, Moysesdixit : Si quis ergo quoecumquedixerint vobis servale, et facite :
mortuus fuerit non habens filium, ut ducat fraler secundum opéra vero eorum nolite facere : dicunl
ejus uxorem illiin, et suscitet semen fralri suo. enim, et non faciunt. [ccxxvni, 5.] Alligant enim
Eranl aulem apud nos sepiem fralres, et primus, onera gravia, et importabilia, et imponunt in hume-
uxore ducia, defunclus est : el non habens semen, ros hominum : digito aulem suo nolunt ea movere.
rcliquit uxorem suam fralri suo. Simililer secundus, [ccxix, 2.] Omnia vero opéra sua faciunt, ut vi-
cl lertius, usque ad seplimum. Novissimeautem om- deanlur ab hominibus : dilatant enim phylacteria
nium et mulier defuncta est. In resurrectione ergo sua, et magnificant fimbrias. Amant autem primos
cujus erit de septem uxor? omnes enim habuerunt recubilus in coenis, primas caibedras in synagogis,
eanî. Respondens aulem Jésus, ait illis : Erratis, ne- et salulationes in foro, et vocari ab hominibus
scienles Scripturas, neque virlutem Dei. In resur- Rabbi. [ccxxx, 10.] Vosautem nolite vocari Rabbi.
rectione enim neque nubenl, neque nubentur: a sed Unus est enim Magisier vester, omnes aulem vos
erunt sicul angeli Dei in coelo.De resurrectione au- fralres eslis. Et patrem nolite voeare vobis super
lem mortuorum non legislis quod diclum est a Deo G lerram : unus est enim Paler vester, qui in coelisest.
dicenie vobis : Ego sum Deus Abraham, et Deus Nec vocemini magislii : quia Magisier vesier unus
Isaac, el Deus Jacob? Non esl Deus morluorum, sed esl Chrisius. [ccxxxi, 5.] Qui major est veslrum,
viveniium. El audientes lurboe mirabantur in doc- erit minister vesier. Qui autem se exaltaverit, hu-
trine ejus. |ccxxiv, 6.] Pharisoei aulem audientes miliabilur : et qui se humiliaverit, exaliabitur.
quod sileniium imposuisset Sadducoeis,convenerunt [ccxxxn, 5.) Voeautem vobis, Scriboe et Pharisoei
in unum : el interrogavit eum unus ex eis legis doc- hypocriioe : quia claudilis regnum coelorum anle
tor, lenlans cum : Magisier, quod est mandatum ma- liomines. Vosenim non intraiis, nec inlroeuntes si-
gnum in lege? Ail illi Jésus : Diliges DominumDeum nitis intrare. [ccxxxni, 10.] Voeb vobis, Scriboeet
luum ex loto corde tuo, et in iota anima lua, et in Pharisoei hypocriioe: quia circuilis mare et aridam,

a Pressius GroecoEto-i,in instanti sunt, duo ReginoeD risque notre codicibus mss., quales plurimos proe
mss. legunt. manibus habemus ab octingentis, aut eo amplius
b Reccntiorcsquidamcodiceseumedilishic addunl: annis exaratos, Regioescilicet bibliothecoe uno n.
Va' autemvobis,Scriba'et Pharisoeihypocritoe:quia co~ 3564, SanctiGermani a Pratis sex, his numeris dé-
meditisdomosviduarum,orationeslougas orantes:pro- signais 4, 6, 15, 18, 19, 32; Corbeiensi unonum. in bi-
uostra San-Germanensi asservalo
pler hocamplius accipielisjudicium. Verumhoecpere- bliolheca in monasle-
2;
grina esse alque ex capilulis cxxxvi Marc, et CCXLVIImonasierii S. Guillelmi Deserlo, uno;
Luc, hocest cxMare. c. xu, vers. 40, el Luc. cap. xx, rii Crassensis, altero. MART.
vers. 47, quibusdamaddilis, quibusdamvero mulalis — ProeponuntVulgaii libri solidum hunece versi-
ad implendamcohoereniiam,hue translata, suadent culum : Voeautem vobis, Scriboeet Pharisoei hypo-
primo ipsa silus varjulio in iis in quibus habclur criioe: quia comeditisdomosviduarum,orationeslon-
codicibus: quidam enim hoec proeponunthuic sen- gas orantes : propter hoc ampliusaccipielisjudicium.
teniia! de clavibus, in quibus est ms. monaslerii no- Qui quidem et in Groecoest arebetypo ad verbum :
siri, S. Taurini Ebroicensis, complcctensquatuor Ovaivp.lv,ypau.p.azeïg xat fcptaatot vnoxptzai, ôzi v.a-
Evangeîia Giascecum commentariis; alii subtexunt. zzo-B'uzizàs oixiagTWV ynpCn,y.aixpotpàosip.ay.pàTpo-
Deinde hoecin Eusebianis Ilieronymianisque Evan- CEO/oftEvof Stà TOÛTO J^yEcrfiê In
y.pipxf..
itspitjo-bzzpov
geliorum canonibus locum habere non possunt : nullô autem e noslris, alque aliis, quos au liunc
neque enim in canone decimo reponi quennt, cum locum consuluimus anliquis Lalinis libris invenilur.
non sint propria Maithoei, sed proediclisMarci ac Videsis porro haede interpolatione disserentes Cri-
Lucoe capilulis communia : illa aulem ad canonem ticos sacros, ipsumqueMariianoeumin Nolisin calce
ociavuni revocanlur, in quo nihil de Matthoeocon- libri. Paulo aulem post in vetustiori Reginoems. plus
tinciur. Terlio absunt hoecab anliquioribus melio- habetur, Voenobis, Scriboe,ducescoeci,etc.
573 EVANGELIUMSECUNDUMMATTHJ1UM. 574
ut faciatis unum proselytum : et cum fuerit faclus, A dixit illis : Videtis hoec omnia? Amen dico vobis,
facilis eum filium gehennoe duplo quam vos. Voe non relinquelur hic lapis super Iapjdem, qui non
vobis, duces coeci, qui dicilis : Quicumque jurave- destruatur. [CCXLJII, 2.] Sedenle aulem eo super
rit per lemplum, nihil est : qui autem juraveril in moniem Oliveti, accesserunt ad eum discipuli se*
auro lempli, débet. Stulti, et coeci!Quid enim majus creto, dicentes : Die nobis, quando hoec erunl? et
est, aurum, an lemplum, quod sanclificat aurum? quod signum adventus lui, el consummationis sa>
El quicumque juraverit in altari, nihil est : quicum- culi? Et respondens Jésus; dixit eis : Videte, ne quis
que autem juraverit in dono, quod est super illud, vos seducat- Mullienim venient in nomine meo, di-
débet. Coeci! Quidenim majus est, donum, an altare, centes ; Ego sum Christus : et multos seducent.
quod sanclificat donum? Qui ergo jurât in altari, Audiluri enim estis proelia,et opiniones proeliorum,
jurai in eo, el in omnibus, quoe super illud sunt. Videie, ne turbemini. Oporlet enim hoec fieri, sed
El quicumque juraverit in templo, jurât in illo, et nondum est finis. Consurget enim gens in genlem, et
in eo, qui habitai in ipso : el qui jurât in coelo, regnum in regnum, et erunt pesiilentioe, et famés,
jurai in throno Dei, et in eo, qui sedet super eum. el terroemotusper loca. Hoecautem omnia initia sunl
[ncxxxiv, 5.] Vasvobis, Scriboe et Pharisoei hypo- dolorum. [CCXLIV, 1.] Tune iradent vos in iribula-
critoe, qui decimaiis mentham, et anellium, et cj> B lionem, et occident vos : et eritis odio omnibus
minum, et reliquistis quoegraviora sunl Legis, judi- genlibus propter nomen meum. [CCXLV, 10.] Et tune
cium, et misericordiam, et fidem. Hoecoportuit fa- scandalizabunlur mulli, et invicem tradent, et odio
cere, et illa non omittere. [ccxxxv, 10.] Duces coeci, hahebuntinvicem. El multi pseudoprophetoesurgenl,
excolantes culicem , camelum autem glulientes. et seducent multos. Et quoniam abundavit iniquilas,
[ccxxxvi, 5.] Voevobis, Scriboeet Pharisoei hypo- refrigescet charitas mullorum. Qui autem perseve-
critoe,quia mundatis quod deforis est calicis et pa- raveril usque in finem, hic salvus erit. [CCXLVI, 6.] Et
ropsidis : inlus aulem pleni estis rapina et immun-? proedicabiturhoc Evangeliumregni in universo orbe,
dilia. Pharisoeecoece, murida prius, quod inlus est in lestimonium omnibus gentibus : el lune veniet
calicis et paropsidis, ut fiât id, quod deforis est, consummatio.[ccxLvn,6.]Cum ergo videritis abomi-
mundum. [ccxxxvii, 5.] Voevobis, Scriboeet Phari- nalionem desolalionis, quoedicta est a Daniele pro*
soeibypocritoe: quia similes eslis sepulcris dealba- pheta, stantem in loco sancio, qui legit, inlelligat ;
lis, quoeal'oris parent hominibus speciosa.intus vero [CCXLVIU, 2.] tune qui in Judoeasunl, fugianl ad
plena sunl ossibns mortuorum, et omni spurcilia. montes : et qui in teclo, non descendai tollere aliquid
Sic et vos aforis quidem parelis hominibus jusli : de domo sua : et qui in agro, non reverlalur tollere
intus autem pleni eslis hypocrisi et iniquitate, G tunieam suam. [eexux, 2.] Voeaulem proegnantibus
[ccxxxvm, 5.] Voevobis, Scriboeet Pharisoeibypo- et nutrientibus in illis diebus. [CCL,6.] Orale autem,
critoe,qui oedificatissepulcra prophetarum, el orna- ul non fiât fuga veslra in hyeme, vel sabbato.
lis monumenta jiislorum, et dicilis : Si fuissemus in [CCLI,2.] Erit enim tune tribulatio magna,qualis non
diebuspatrum noslrorum, nonessemus sociieorumin fuit ab initio mundi usque modo, neque fiet. [CCLII,
sanguineprophetarum.Itaque testimonio eslis vobis- 6.] Et nisi breviali fuissent dies illi, non fieret salva
metipsis, quia filiiestis eorum, qui Propheias occider omnis caro : sed propler electos breviabunlur dies.
runt. [ccixxix,10.] Et vos impiété mensuram patrum illi [CCLIII, 2.] Tune si quis vobis dixerit : Eece hic
veslrorum. Serpentes geniminaviperarum,quomodo est Christus, aut illic, nolite credere. [CCLIV, 6.]
fugietis a judicio gehennoe? [CCXL, S.] Ideo eece ego Surgent enim pseudochristi, el pseudoprophetoe: el
mitload vos Propbetas, et sapienles, et scribas, et dabunt signa magna, et prodigia, ila ul in errorem
ex illis occidetis, et crucifigelis, ei ex eis flagella^ inducantur (si fieri polest) etiam electi. Eece proe-
bilis in Synagogis vestris, et persequemini de civi- dixi vobis. [CCLV, S.] Si ergo dixerint vobis : Eece in
tale in civilatem : ul veniat super vos omnis san- deserto est, nolite exire : eece in penelralihus, no-
guis justus, qui effusus est super terram, a sanguine ble credere. [CCLVI,5.] Sicul enim fulgur exit ab
Abel jusli usque ad sanguinem Zacharioe,filii Bara- D oriente, et parel usque in occidenicm : ila erit et
chioe,quem occidistisinter lemplum et aliare. Amen adventus Filii hominis. [CCLVII, S.] Ubicumque fuerit
dico vobis, venient hoec omnia super generatio- corpus, illic congregabuntur et aquiloe.[CCLVHI, 2.]
nem islam, [CCXLI,5.] Jérusalem, Jérusalem, quoe Stalim autem post tribulalionem dierum illorum, sol
occidis Prophctas, et lapidas eos qui ad le missi obscurabitur, et luna non dabit lumen suum, et
sunt, quoties volui congregare filios tuos, quem- Stella:cadenl de coelo, et virtutes coelorumcommo-
admodum gallina congrega't pullos suos sub alas, vebuntur : et tune parebit signum Filii hominis in
et noluisti? Eece relinquelur vobis domus vestra coelo: [CCLIX,2.] et tune plangent omnes tribus
déserta. Dicoenim vobis, non me videbitis amodo, lerroe : et videbunt Filium hominis venientem in
donec dicalis : Benedictus , qui venit in nomine nubibus coeli cum virlule mulla, et majestate. Et
Domini. miltet angelos suos cum tuba, et voce magna : et
[Cap. XXIV, CCXLII, 2.] Et egressus Jésus de tem- congregabunt eleclos ejus a quatuor ventis, a sum-
plo ibat. Et accesserunt discipuli ejus, ut ostende- mis coelorum usque ad terminos eorum. Ab arbore
rent ei oedificationeslempli. Ipse autem respondens autem fici discite parabolam : cum jam ranlus ejus
575 S. HIERONYMIDIVISA BIBLIOTHECA. 576
lener fuerit, et folia nata, sciiis quia prope est. \ram. [CCLXIX, 2.] Sicut enim homo peregreprofi-
oeslas : ita et vos cum videritis hoecomnia, scitole ciscens, vocavit servos suos, et Iradidit illis bona
quia prope est in januis. Amen dico vobis, quia non sua : [CCLXX, 5.] Et uni dédit quinque talenta, alii
proeleribit generaiio hoec, donec omnia hoec fiant. autem duo, alii vero unum, unicuique secundumpro-
Coelumet terra iransibunt, verba aulem mea non priam virlulem, el profectus esl statim. Abiit autem
proeleribunt. [CCLX,6.] De die aulem illa el hora qui quinque talenta acceperai, et operatus est in eis,
nemo scit, neque angeli coelorum, nisi solus Pater, et lucralus est alia quinque. Similiter et qui duo ac-
[CCLXI, 5.] Sicul autem in diebus Noe, ila erit et ad- ceperat, lucralus esl alia duo. Qui aulem unum ac-
ventus Filii hominis. Sicut enim erant in diebusante ceperat, abiens fodit in terram, et abscondit pecu-
diluviumcomedenies etbibentes,nubentes,et nuptui niam domini sui. Post mulium vero lemporis venit
tradentes, usque ad eum diem, quo intravit Noe in dominus servorum illorum, et posuit ralionem cum
arcam, et non cognoveruni, donec venil diluvium, eis. Et accedens qui quinque talenta acceperat, ob-
et tulit omnes : ita erit et adventus Filii hominis. lulil alia quinque lalenla, dicens : Domine, quinque
[CCLXII, S.] Tune duo erunt in agro : unus assume- talenta tradidisti mihi, eece alia quinque superlucra-
tur, el unus relinquelur. Duoemolentes in mola : tus sum. Ait illi dominus ejus : Enge, serve bone et
una assumelur, et una relinquelur. a [CCLXIII, 6.] B fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super mulla
Vigilale erge, quia nescitis qua hora Dominusvesier le constiluam ; inira in gaudiumdominilui. Accessit
venturus sit. [CCLXIV, 2.] Illud autem scitote, quo- autem et qui duo talenta acceperat, et ait : Domine,
niam si sciret paterl'amiliasqua hora fur venlurus duo lalenla tradidisti mihi, eece alia duo lucralus
esset, vigilarelulique, et nonsineret perfodidomum sum. Ait illi dominus ejus : Euge, serve bone et fi-
suam. Ideo et vos estote parali : quia qua nescilis delis, quia super pauca fuisti fidelis, super mulla le
hora filius hominis venlurus est. [CCLXV, 5.] Quis, consliluam; intra in gaudium domini lui. Accedens
putas, est fidelis servus, el prudens, quem consliluit aulem et qui unum lalenlum acceperat, ail : Do-
dominus suiis super familiam suam, ut det illis ci- mine, scio quia homo duras es, métis ubi non semi-
bum in tempore ? [CCLXVI, 5.] Bealus ille servus, nasti, et congregas ubi non sparsisti : el limens abii,
quem cum venerii dominas ejus, invenerit sic fa- et abscondilalenlum luum in terra:eece habes quod
cientem. Amen dico vobis, quoniam super omnia luum esl. Respondensautem dominus ejus, dixit ei :
bona sua conslituel eum. [CCLXVII, 5.] Si autem Serve maie et piger, sciebas quia meto ubi non se-
dixerit malus servus ille in corde suo : Moram facit mino, et congrego ubi non sparsi : oportuit ergo le
dominus meus venire : el coeperit percutere conser- commiilere pecuniam meam numulariis, et veniens
vos suos, manducel autem et bibat cum ebriosis : *-'ego recepissem utique quod meum est cum usura.
veniet dominus servi illius, in die qua non speral, Tollite ilaque ab eo lalenlum, el date eiqui habetde-
et hora qua ignorai : et dividet eum, partemqne cem talenta.[CCLXXI, 2.]Omni enim habenli dabitur,
ejus ponet cum hypocrilis : illic eril fletus, et slri- et abundabit : ei aulem qui non habet, et quod vi-
dor denlium. detur habere, auferetur ab eo. [CCLXXII, 5] Et inuti-
[Cap.XXV, CCLXVIH,10.] Tune simile erit regnum lem servum ejicite in tenebras exteriores : illic erit
coelorumdecem virginibus, quoeaccipientes Iampa- fletus ei stridor denlium. [CCLXXIII, 10.] Cum autem
des suas, exierunl obviam sponso et sponsoe.Quin- venerit Filius hominisin majest.ile sua, etomnes an-
que aulem ex eis eranl fatuoe,el quinque prudenies. geli cum eo, lune sedebit super sedem majesiaiis
Sed quinque faluoe, acceptis lampadibus, non sum- suoe: et congregabuntur anle eum omnes gentes. et
pserunt oleum secum : prudentes vero acceperunt separabit eosab invicem, sicul pastor segregat oves
oleum in vasis suis cum lampadibus. Moram autem ab boedis:et sialuel oves quidem a dextris suis, boe-
facienie sponso, dormitaveruut omnes, el dormie- dos auiem a sinislris. Tune dieet rex bis qui a dex-
runi. Media aulem nocie clamor faclus esl : Eece tris ejus erunt : Venite, benediciiPairis mei, possi-
sponsus venil, exile obviam ei. Tune snrrexerunt dete paratum vobis regnum a constitulione mundi.
omnes virgines illoe, et ornaverunt lampades suas. Esurivi enim, el dedistis mihi manducare : sitivi, et
Fatuoe aulem sapienlibus dixerunt : Date nobis de dedistis mihi bibere:hospes eram, et collegistis me:
oleo vestro, quia lampades noslroe exstinguunlur. nudus,el cooperuistis me :infirmus, et visilaslisme:^
Responderunt prudenies, dicenies: Ne forie non suf- in carcereeram, et venislis ad me. Tune responde-
ficial nobis et vobis, ite potius ad vendenles, et hunt ei jusli, dicentes : Domine, quando le vidimus
emile vobis. Dum aulem irent emere,venit sponsus: csurientem,et pavimus te :sitientem, et dedimus libi
el quoeparaloeerant, inlraverunt cum eo ad nuptias, potum? Quando autem te vidimus ho?pilem, et col-
el clausa esl janua. Novissimevero veniunt et reli- legirnus te : aut nuduin, et cooperuimus le? Aut
quoevirgines, dicenies : Domine, Domine, aperi no- quando le vidimus infirmum, aut in carcere, et veni-
bis. At ille respondens ait : Amen dico vobis, nescio mus ad le? Et respondens rex, dieet illis : Amendico
vos. Vigilale ilaque, quia nescitis diem, neque lio- vobis, quamdiu fecistisuni ex bis fratribus meis mi-

" Addunt nonnulli vulgati libri, Duoin lecto, unus ali((iiotexemplaria :Suo ÈTT'.
ylivos v.w.g'v.gxapàiau.-
assumelur, elunus relinquelur : quoeet Groecehabent 6«VIT«I , x«i etr KtpUztxi.
577 EVANGELIUMSECUNDUMMATTH4EUM. 578
niiiiis, mihi fecistis. Tune dieet et his qui a sinislris A sicut scripium est de illo : voeaulem homini illi, per
erunt: Discedite a me, maledicti, in ignem oeternum, quem Filius hominis tradelur : [ccxxxxu, 6.] bonum
qui paratus est diabolo et angelis ejus. Esurivi enim, erat ei si natus non fuissethomo ille. [CCLXXXIII, 10.]
et non dedistis mihi manducare : sitivi, et non de- Respondens aulem Judas, qui tradidit eum, dixit :
distis mihi potum : hospes eram, et non collegistis Numquid ego sum, Rabbi? Ail illi : Tu dixisti.
me : nudus, et non cooperuistis me : infirmus, et in [CCLXXXIV, 1.] Coenanlibusautem eis, accepit Jésus
carcere, et non visitastis me. Tuuc respondebunt ei panem, et benedixit, ac fregit, deditque discipulis
et ipsi, dicentes : Domine, quando te vidimusesu- cuis, et ait : Accipite, et comedite : hoc est corpus
rienlem, aut sitieniem, aut hospilem, aut nudum, meum. [CCLXXXV, 2.] El accipiens calicem, graiias
aul infirmum, aul in carcere, et non ministravimus egit, et dédit illis, dicens : Bibite ex hoc omnes : hic
libi? Tune respondebit illis, dicens : Amen dico vo- est enim sanguis meus novi lestamenli, qui pro mul-
bis, quamdiu non fecistis uni de minoribus his, nec tis effundetiir in remissionem peccatorum. Dico au-
mihi fecistis.El ibunt hi in supplicium oeternum,ju- tem vobis: Non bibam amodo de hoc genimine vilis,
sli autem in vilain oeternam. usque in diem illum cum illudbibam vobiscumnovum
[Cap. XXVI. CCLXXIV, 1.] Et factum est, cum in regno Pairis mei. [CCLXXXVI, 6.] Ethymno dicto,
consummassel Jésus sermones hos omnes, dixit di- B exierunt iu moniem Oliveti. [CCLXXXVII, 4.] Tune
scipulis suis : Scilis quia post biduum Pascha fiel, dicit illis Jésus : Omnes vos scandalum paiiemini in
el filiushominis tradelur, ut crucifigatur. [CCLXXV, 6.] me in ista nocle. [CCLXXXVIII, 6.] Scriptum est enim :
Tune congregati sunt principes sacerdotumet senio- Perculiam pastorem, et dispergentur oves gregis.
res populi in atrium principis sacerdolum, qui dice- Postquam autem resurrexero, proecedamvos in Ga-
batur Caiphas : et consilium fecerunt, ut Jesum dolo liloeam. [CCLXXXIX, 1.] Respondens autem Pelrus,
tenerent, et occiderenl. Dicebant autem : Non in die ail illi : Etsi omnes scandalizati ftterint in le, ego
feslo, ne forte tumultus fierel in populo, [CCLXXVI,numquam scandalizabor. Ail illi Jésus : Amen dico
l.J Cum aulem Jésus esset in Belhania, in domo Si- libi, quia in bac nocte, anlequam gallus cantel, 1er
monis Ieprosi, accessitad eum mulier habens alaba- me negabis. [eexe, 6. j Ait illi Pelrus : Eliam si
slrum unguenli pretiosi, et cffudii super capul ipsius oportuerit me mori tecum, non te negabo. Simili-
recumbenlis. Videntesaulem discipuli [Ai. add. ejus], ter et omnes discipuli dixerunt. [ccxci, J.] Tune ve-
indignati sunt, dicentes : Ut quid perdiiio hoec? po- nil Jésus cum illis in villam, quoe dicitur Gethse-
tuitenim istud venumdari multo,et dari pauperibus. mani, [ccxcu, 6.] et dixit discipulis suis : Sedele hic,
Sciens aulem Jésus, ait illis: Quid molesii estis huic donec vadam illuc, et orem. Et assumplo Peiro, et
mulieri? opus enim bonum operata esl in me. Nam C duobus filiis Zebedoei, coeptt contristari, el moeslus
semper pauperes habetis vobiscum : me aulem non esse, [ccxcui, 4.] Tune ail illis : Trislis est anima
semper a habetis. [CCLXXVII, 4.] Mittens enim hoec mea usque ad mortem : sustinete hic, et vigilale
unguenlum hoc in corpus meum, ad sepeliendum me mecum : [ccxciv, 1.] El progressuspusillurn, procidit
fecit. Amendico vobis, ubicumqueproedicatumfuerit in faciem suam orans, et dicens : Paler mi, si pos-
hoc Evangelium in loto mundo, dicetur et quod hoec sibile esl, iranseat a me calix iste. [ccxcv.l.] Ve-
fecit in memoriam ejus. [CCLXXVIU, 2.] Tune abiit rumtamen non sicut egovolo, sed sicut tu. [ccxcvi,2.]
unus de duodecim qui dicebaïur Judas Iscarioles, ad El venit ad discipulos suos, et invenit eos dormien-
principes sacerdolum, et ail illis : Quid vullis mihi les, et dicit Pelro : Sic non potuistis una hora vigi-
dare, et ego vobis eum tradam? At illi consiituerunt lare mecum ? "Vigilale, et orale , ut non inlretis in
ei triginta argenteos. El exinde quoerebatopporluni- teniationem. [ccxcvii, 4.] Spiritus quidem prom-
lalem, ul eum traderet. Prima aulem die Azymorum, ptus est, caro aulem infirma. [ccxcvin,6.J Iierum se-
accesserunt discipuliad Jesum, dicentes : Ubi vis pa- cundo abiit, el oravit, dicens : Pater mi, si non po-
remus tibi comedere Pascha? At Jésus dixit : lie in lest hic calix transire nisi bibam illum, fiatvolunlas
civitalem, ad quemdam, et dicite ei : Magister dicit : tua. Et venil iterum, el invenit eos dormienles :
Tempus meum prope est, apud te facio Pascha cum D erant enim oculi eorum gravati. Et reliclis illis,
discipulis meis. Et fecerunt discipuli sicut constituit iterum abiit, el oravit tertio, eumdem sermonem di-
illis Jésus, el paraverunt Pascha. Vespere aulem cens. Tune venit ad discipulos suos, et dicil illis :
facto, discumbebat cum duodecim discipulis suis. Dormite jam, el requiescile : [ccxcix, 4.) eece
[CCLXXIX, 4.] Eiedentibus illis, dixit: Amen dico vo- appropinquavit hora , et Filius hominis tradelur in
bis, quia unus veslrum me traditurus est. [CCLXXX,manus peccatorum. Surgite, eamus : eece appropin-
1.] Et conlristati valde, coeperunt singuli dicere : quavit qui tme tradet. [ecc, 1.] Adhuc eo loquenie,
Numquidego sum, Domine? [CCLXXXI, 2.] Atipse re- eece Judas unus de duodecim venit, et cum eo turba
spondens, ait : Qui intingil mecum manum in paro- mulla, cum gladiis et fuslihus, missi a principibus
pside, hic me tradet. Filius quidem hominis vadit, sacerdotum, et senioribus populi. [ceci, 2.] Qui au-

7 a In fuluro habebitislegilur in Reginoemss. ac Six- iidem mss., qui dicitur Judas Scarioth, pro dicebaïur
tina edilione, quemadmodum et in uno alterove Judas Iscarioles.
Groeco exemplari ÉÇETS pro S^ETS. Paulo quoque post
570 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHEGA. 880
tcm Iradidil eum, dédit illis signum, dicens: Quem-.A tua manifeslum le facit. Tune Coepit delèsiari et
cumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum. Et jurare quia non novissel hominem. Et conlinuo
confesiim accedens ad Jesum, dixil : Ave, Rabbi. gallus cantavit. [cccxvi, 2.] El recordatus est
El osculalus est eum. Dixiiquc illi Jésus : Amice, Petrus verbi Jesu, quod dixerat : Prius quam gai*
ad quid venisti ? Tune accesserunt, et manus injece- lus cantet, ter me negabis. Et egressus foras flevit
runt in Jesum, el lenuerunl eum. [cccu, 1.] Et eece amare.
unus ex his qui erant cum Jesu, extendens manus, [Cap. XXVII. cccxvn, 2.] Manc autem facto,
exemii gladium suum, et percutiens servum princi- consilium inierunt omnes principes sacerdotum et
pissacerdolum, anipulavitauriculam ejus. [cccin,10.] seniores populi adversus Jesum, ul eum morli Ira-
Tune ail illi Jésus : Couverte gladium tuum in locum derenl. [cccxvm, 1.] Et vinclum adduxerunt cum,
suum. Omnes enim, qui acceperint gladium, gladio et iradiderunt Pontio Pilalo proesidi. [cccxix, 10.]
peribunl. An putas, quia non possum rogare Palrem Tune videns Judas, qui eum Iradidit, quod damna-
meum , el exhibebit mihi modo plusquatn duodecim tusesset.poe.iiientiaductus, relulittriginia argenleos
legiones angelorum ? Quomodo ergo implebunlur principibus sacerdotum, et senioribus, dicens : Pec-
Scripiuroe, quia sic oportel fieri ? [ccciv, 1.] lu illa cavi, tradens sanguinem justum. At illi dixerunt :
hora dixil Jésus turbis : Tamquam ad lalronem exi- B Quid ad nos? lu videris. Et projeetis argenteis in
slis cum gladiis et fustibus comprehendere me : lemplo, recessit : et abiens a se suspendit. Principes
quolidie apud vos sedebam docëns in lemplo, el non autem sacerdolum, acceptis argenteis, dixerunt :
me lenuistis ? [cccv, 6.] Hoc autem tolum facluni Non licel eos mittere in corbonam : quia prelium
esl, ut adiinplerenlur Scripiuroe Prophetarum. Tune sanguinis est. Consilio aulem inilo, emeruni ex illis
discipuli omnes, relicto eo, fugerunl. [ccevi, 1.] Al agrum figuli, in sepulluram peregrinorum. Propler
illi tenenles Jesum, duxeruul ad Caiphamprincipem hoc vocalus est ager ille, Haceldama, hoc est, ager
sacerdolum, ubi scriboe et seniores convenerant. sanguinis, usque iu hodierniim diem.Tuneimpletuni
[cccvii, 4.] Pelrus aulem sequebalUr eum a longe, esl quod diclum est per Jeremiam prophetam, dicen-
usque in atrium principis sacerdotum. Et ingressus lem : El acceperunl triginta argenteos prelium ap-
intro, sedebal cum minislris, ut viderel finem. preiiali, quem appretiaveruni a (iliis Israël : et de-
[cccvin, 2.] Principes aulem sacerdolum, et omne derunt eos in agrum figuli, sieut consliluit mihi Do-
concilium, quoerebanl falsum teêtimonium contra minus. [cccxx, 1.] Jésus autem stelit anle proesidem,
Jesum, ul eum morli iraderent : et non invenerunl, et interrogavit eumproeses, dicens: Tu es rex Judoeo-
cum multi falsi testes accessissent. [cccix, 6.] No- rum ? Dicit illi Jésus : Tu dicis. [cccxxi, 4.J Et cum
vissime aulem veiierunt duo falsi testes, el dixerunt : G accusarelur a principibus sacerdotum, et senioribus,
Hoecdixit : Possum dcslruere lemplum Dei, el posl nihil respondit. Tune dicit illi Pilalus : Non audis
iriduum reoedificare illud. Et surgens princeps sa- quanta adversum te dicunt lêstimonia? Et non re-
cerdolum, ait illi : Nihil respondes ad ea, quoe isli spondit ei ad ullum verbum, itaul mirarelur proeses
adversum le lestificanlur ? Jésus aulem tacebal. Et vehementer, [cccxxn, 2.] Per diem aulemsolèmnera
princeps sacerdolum ait illi : Adjuro le per Deum consueverat proesespopulodimiltere unum vinctum,
vivum, ut dicas nobis, si tu es Christus Filius Dei. quem voluissent. [cccxxin, 4.] Habebnt aulem tune
Dicit illi Jésus : Tu dixisli : [cccx, 1.] verumlamen vinclum insignem, qui dicebaïur Barabbas. Congre*
dico vobis, amodovidebitis Filium hominissedeuiem galis ergo illis, dixit Pilalus : Quem vultis dimittam
a dextris virtntis Dei, elvcnienlem innubibus coeli. vobis : Barabbam, an Jesum, qui dicitur Christus ?
[cccxi, 6.] Tune princeps sacerdolum scidit vesli- Sciebat enim quod per invidlam tradidissent eum.
menta sua, dicens : Blasphemavil, [ceexil, 2.] quid [cccxxiv, 10.] Sedente autem illo pro tribunali, misit
adhuc egemus leslibus? eece nuncaudistis blaspbe- ad eum uxor ejus, dicens : Nihil libi, et justo illi.
miam : quid vobisvidelUr?At illi respondentes dixe- Mullaenim passa sum hodie per visum propter eum.
runt : Reus esl mortis. [cccxm, l.j Tune exspuerunt [cccxxv, 10.] Principes aulem sacerdotum, el Senio-
in faciem ejus, etcolaphis eum ceciderunl, alii au- D res persuaserunt populis, ut pelèrent Barabbam, Je-
tem palmas in faciem ejus dederunt, dicentes : Pro- sum vero perderenl. Respondens aulem proeses, ait
pheiiza nobis, Christe, quis est qui le percussit? illis : Quem vullis vobis de duobus dimilti ? Al illi
|cccxiv, 1.] Pelrus vero sedebat foris in alrio : et dixerunt: Barabbam. [cccxxvi, 1,] Dicit illis Pila-
accessit ad eum una ancilla, dicens : et tu cum Jesu lus : Quid igilur faciam de Jesu, qui dicitur Chri-
Galiloeoeras. Al ille negavil coram omnibus, dicens: stus? Dicunt omnes : Crucifigalur. Ait illis proeses :
Ncscio quid dicis. [cccxv, 1.] Exeunle atilem illo Quid enim mali fecil ? At illi magis clamabant dicen-
januam, vidil eum alia ancilla, et ail bis, qui erant tes : Crucifigatur. [cccxxvii, 10.] Videns aulem Pi-
ibi : El hic erat cum Jesu Nazaroeno. Et iterum ne- latus quia nihil proficeret, sed magis tumultus fië-
gavil cum juramenlo : Quia non novi hominem. ret : accepta aqua, lavit manus coram populo, di-
Et post pusillum accesserunt qui slabant, cl dixe- cens : Innocens ego sum a sanguine jusli hujus : vos
runt Petro : Vèrc et lu ex illis es : nam el loquela videritis. El respondens universus populus, dixit :

a In Reginoems., laqueose suspendit : Groecelanlum esl èmriyi«.zo<

gSi EVANGELIUMSECUNDUMMATTHJEUM. S83
Sanguis ejus super nos, et super filios noslros. AL] j Et eece vélum lempli scissum esl in duas par-
[CCCXXVIH, 1.] Tune dimisit illis Barabbam : Jesum tes a summo usque deorsum, [cccxtv, 10.] el terra
autem flagellatum tradidit eis, ut crucifigerelur. mota est, et petroe scissoe sunt, el monumenia
[cccxxix, 4.] Tune milites proesidis suscipienles Je- aperla sunl, et niulta corpora sanctorum, qui dor-
sum in proetorium, congregaverunt ad eum univer- mieranl, surrexerunt. Et exeuntes de monùmentis
sam cohortem : et exuentes eum, chlamydem cocci- post resurrectionem ejus, venerunt in sanctam civi-
neam circumdederunl ei, et plectentes coronam de talem, et apparuerunt mullis. [CCCXLVI, 2.] Centu-
spinis, posuerunl super caput ejus, et arundinem in rio autem, et qui cum eo erant, custodienies Je-
dextera ejus. Et genu flexo anle eum, illudebant ei, sum , viso lerroe molu, et his, quoefiebant, timue-
dicenies : Ave, rex Judoeorum. [cccxxx, 6.] Et ex- runt valde, dicenies : Vere filius Dei erat iste.
spuentesineum, acceperunl arundinem, et percutie- [CCCXLVII, 6.] Erant autem ibi mulieres mulloea lon-
bant capul ejus. Et postquam illuserunl ei, exuerunt ge [Al. add. spectanles], quoesecutoe erant Jesum a
eum chlamyde, et induerunl eum vestimenlis ejus, et Galiloea, ministrantes ei, inter quas erat Maria Mag-
duxerunteum, ut crucifigerent. [cccxxxi, l.J Exeun- dalene, ei Maria Jacobi et Joseph mater, et ma-
tes autem invenerunt hominem Cyrenoeum, nomi- ter filiorum Zebedoei. [CCCXLVIII, 1.] Cum autem
ne Simonem : hune angariaverunt, ut lolleret cru- B j sero factum esset, venit quidam homo dives ab Ari-
cem ejus. [cccxxxn. 1.) Et venerunt in locum, qui malhoea, nomine Joseph, qui el ipse discipulus
dicitur Golgotlia,quod est Calvarioelocus. [cccxxxm, erat Jesu. Hic accessit ad Pilalum, et petiit cor-
4.] Et dederunl ei vinum bibere cum felle mixtum. pus Jesu. Tune Pilatus jussit reddi corpus, [cccxux,
Et cum guslasset, noluit bibere. [cccxxxiv, t.] Post- 1.] El accepte corpore, Joseph involvit illud in sin-
quam autem crucilixerunt eum, diviserunt vesti- done munda. Et posuit illud in monumento suo no-
menta ejus, sortem mittenles : a ut impleretur quod vo, quod exciderat in petra. El advolvit saxum ma-
dictum est per Prophetam, dicenlem : Diviserunt gnum ad oslium monumenli, et abiit. [CCCL, 6.]
sibi vestimenla mea, et super veslem meam miseront Eral autem ibi Maria Magdalene, et altéra Maria,
sortem. Et sedenles servabant eum. [cccxxxv, 1.} sedenles contra sepulcrum. [CCCLI, 10.] Altéra autem
Et imposuerunt super caput ejus causam ipsius die, quoe est post parasceven, convenerunt princi-
scriptam : Hic est Jésus rex Judoeorum. [cccxxxvi,l.] pes sacerdolum et Pharisoei ad Pilalum, dicentes:
Tune crucifixi sunt cum eo duo lalrones : unus a Domine, recordati sumus, quia seductor ille dixit
dextris, et unus a sinistris. [cccxxxvn. 6.] Proeter- adhuc vivens: Post 1res dies resurgam. Jubé ergo
euntes- aulem blasphemabant eum movenles ca- custodiri sepulcrum usque in diem lertium : ne forte
pita sua, et dicentes : Vah! qui deslruis templum, C < veniant discipuli ejus, el furentur eum, et dicant
b et in iriduo illud reoedificas: salva temelipsum : plebi : Surrexit a mortuis. Et erit novissimus error
si Filius Dei es, descende de cruce. [cccxxxvui, 2.} pejor priore. Ail illis Pilalus : Habetis custodiani,
Similiter et principes sacerdotum illudentes cum ile, custodile sicut scitis. Illi autem abeuntes mu-
scribis et senioribus dicebant : Alios salvos fecit, nierunt sepulcrum, signantes lapidem, cum custo-
seipsum non polest salvum facere : si rex Israël dibus.
est, descendat nunc de cruce, el credimus ei ; con- [Cap. XXVIII. CCCLII,2.] Vespere autem sabbali,
fiait in Deo; liberet nunc, si vult, eum : dixit enim : quoelucescil in prima sabbati, venit Maria Magdale-
Quia Filius Dei sum. [cccxxxix,2.] Idipsum autem et ne, et aliera Maria, videre sepulcrum. Et eece
lalrones, qui crucifixi erant cum eo, impropera- lerroe motus factus est magnus. Angélus enim Do-
bant ei. mini descendit de coelo: el accedens revolvît lapi-
[CCCXL, 2.] A sexla autem hora tenebroe factoe dem , et sedebat super eum: erat autem aspectuS
sunl super universam terram usque ad horam no- ejus sicut fulgur: et vestimentum ejus sicut nix.
nam. [CGCXLI, 6.] Et circa horam nonam clamavit [CCCLIH, 2,] Proe timoré autem ejus exlerrili sunt
Jésus voce magna, dicens: Eli, Eli, c lamma saba- custodes, et facti sunt velut mortui. Respondens
ctani? hoc est: Deus meus, Deus meus, ut quid de--D autem angélus dixit mulieribus : Nolile timere vos :
reliquisti me? Quidam autem illic sianies, et au- scio enim, quod Jesum, qui crucifixusest, quoerilis :
dientes dicebant : Eliam vocat iste. [cccxtn, 2.] Et non est hic : surrexit enim, sicut dixit. Venite, et
continuo currens unus. ex eis acceptam spongiam videle locum, ubi positus erat Dominus. Et cilo
implevit aceto, et imposuit arundini, et dabat ei euntes dicile discipulis ejus quia surrexit: et eccc
bibere. Coelerivero dicebant : Sine, videâmus an ve* proecedit vos in Galileam: ibi eum videbitis. Eece
niât Elias liberans eum. [cocxuit, 1.] Jésus aulemi proedixi vobis [CCCLIV, 2.] Et exierunt cilo de mo-
iterum damans voce magma,emisit]spiritum.[cccxLiv, , nuraenlo cum limore et gaudio magno, currentes

a Tola hoec
pericope, Vt impleretur quod diclum estt quab de re adîto Criticos sacros.
per Prophetam dicenlem: Diviserunt sibi vestimenla i Addunt Reginoemss. Dei nomen, quod tamen a
mea, et super veslemmeam miserunlsortem, in nullo> Groecoarchetypo, aliisque libris vulgatis abest.
e nostris mss. hic loci additur ; abest quoque ab> c In vetustiori Reginoecod.
paulo corroplios, Le-
aliis veteribus Latinis, GVoecisquealiquot libris, dé- ma Zaplam.
muni et a Complutensi eôilione aeversione Syriaca :
S85 S.' HIERONYMID1V1NABIBL10T11ECA. 584
nunliare discipulis ejus. [CCCLV, 10.j El eece Jésus A-At illi accepta pecunia, fecerunt sicul erant edocli.
occurritillis, dicens: Avele. Illoeautem accesseruiii, Et divulgatum est verbum istud apud Judoeos,usque
et lenuerunl pedes ejus, cl adoraverunt eum. in hodiernum diem. Undecim autem discipuli abie-
Tune ait illis Jésus: Nolile timere: ite, nunliate fra- runt in Galiloeam,in montera, ubi constiluerat illis
lribus meis, ut eant in Galiloeam, ibi nie videbunl. Jésus. Et videntes eum adoraverunt: quidam au-
Quoecum abiissent, eece quidam de cuslodibus ve- lem dubilaverunt. Et accedens Jésus loculus est
nerunt in civitalem, et nuntiaverunt principibus eis, dicens: Data est mihi omnis potestas in coelo,
sacerdotum omnia quoefacta fuerant. Et congregati et iu lerra. Euntes ergo docete omnes génies , ba-
cum senioribus, consilio accepte, pecuniam copio- ptizantes eos in nomine Pairis, et Filii, et Spi-
sam dederunl militibus, dicenies: Dicite quia disci- rilus sancti : décentes eos servare omnia quoecum-
puli ejus nocle venerunt, et furati sunt eum, no- que mandavi vobis. Et eece ego vobiscum sum
bis dormienlibus. Et si hoc auditum fuerit a proesi- omnibus diebus, usque ad consummalionem soeculi.
de, nos suadebimus ei, et securos vos faciemus.
Explicit EvangeliumsecundumMatlhoeum.

INCIP1T

EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM.

[Cap. I. i, 2.] Inilium a Evangelii Jesu Chrisli, B et faciam vos fieri piscalores hominum. Et proti-
filii Dei. Sicut scripium est in lsaia propheta : Ee- nus reliclis relibus, secuti sunt eum. [xi,6.] Et pro-
ce ego mitio angelum meum anle faciem luam, qui gressa inde pusillum, vidit Jacobum Zebedoei, et
proeparabii viam luam ante le. [n, 1.] Voxclaraan- Joannem fralrem ejus, el ipsos componentes retia
lis in déserte: Parate viam Domini, rectas facilese- innavi. El slatim vocavit illos. Et relicto pâtre suo
miias ejus. [m, 6.] Fuit Joannes in déserte bapli- Zabedoeoin navi cum mercenariis, secuti sunl eum.
zans, et proedicans baptismuni poeniteutioe, in re- ixn, 8.] Etingrediunlur Capbarnauni : et stalim sab-
missionem peccatorum. Et egrediebatur ad cum balis ingressus in synagogamdocebateos. [xm, 2.] Et
omnis Judoeoeregio, et Jerosolymiloe universi, el stupebantsuper docirina ejus : erat enim docens eos,
baptizabanlur ab illo in Jordanis flumine, confilen- quasi polestatem habens, et non sicut scriboe. |xiv,
les peccala sua. Et erat Joannes vesiitus pilis ca- 8.] Et eral in synagoga eorum homo in spirilu im-
meli, et zona pellicea circa lumbos ejus, et locu- mundo : cl exclamavit, dicens : Quid nobis, et libi,
slus el mol silvesire edebal. [iv, 1.] Et proedica- Jesu Nazaroene: venisli perdere nos? scio qui sis,
bat dicens: Venil forlior me posl me: cujus non saiiclus Dei. Et comminatus esl ei Jésus, dicens :
sum dignus procumbens solvere corrigiam calcea- Obmutesce, et exi de homine. El discerpens eum
mentorum ejus. Ego baptizavi vos aqua, ille vero J spiritus immiindus, et exclamans voce magna exiit
baptizabit vos Spirilu sancio. [v, 1.] El factumesl : ab eo. Et miraii sunl omnes, ita ut conqnirerent in-
in diebus illis venit Jésus a Nazareth Galiloeoe:et ter se dicentes : Quidnam est hoc?quoenam docirina
baptizatus est a Joanne in Jordane. El statim as- boecnova? quia in potestate etiam spiritibus immun-
cendensde aqua, vidit coelosaperlos, et Spiritum b dis imperat, et obediunt ei. Etprocessit rumor ejus
lamquam columbam descendenlem, et manenicm statim in omnem regionem Galiloeoe.[xv, 2.] El pro-
in ipso. Et vox facta esl de coelis: Tu es Filius meus linus egredientes de synagoga, venerunt in domum
dilectus, in le complacui. [vi, 2.] El stalim Spiiï- Simonis et Andreoe,cum Jacobo et Joanne. Decum-
lus expulit eum in desertum. El erat in déserte bebat aulem socrus Simonis febricitans : et slatim
quadraginla diebus el quadraginla noctibus: et lenta- dicunt ei de illa. Et accedens elevavit eam, appre-
baiuraSalana : [vu, 6.] eratque cum bestiis, el angeli hensa manu ejus : et conlinuo dimisit eam febris, et
ministrabanl illi. [vin, 4.] Postquam aulem iraditus ministrabat eis. Vespere aulem facto cum occidisset
esl Joannes,venilJésus in Galiloeam,[ix, 6.J proedicans sol, afferebant ad eum omnes maie habenles, el doe-
Evangeliumregni Dei, el dicens: Quoniamimpletum monia habenles : et erat omnis civitas congregala
est tempus, et appropinquavit regnum Dei : poeuhe- ad januam. Et curavit multos, qui vexabanlur variis
mini, el crédite Evangelio. Et proeteriens secus 1)languoribus, [xvi, 8.[ et doemoniamulla ejieiebat, et
mare Galiloeoe, vidil Simonein, et Andream fra- non sinebat ea loqui, quoniam sciebant eum. [xvu,
lrem ejus, mittenles relia in mare (erant enim pis- 8.] El diluculo valde surgens, egressus abiit in de-
calores), [x, 2.] et dixil eis Jésus : Venite post me, sertum locum, ibique orabat. Et prosecutus esl eum
a Proeponitunus e Reginoecodicibus,sancïi.Paulo quoe el in aliquotGroecismss. hic loci desiderantur.
autem post, ubi dicitur, proeparabitviamsuam ante te, b Alque hic addit unus Reginoems. cum Sixtina
pari omnes consensu verba «nie le proeiermittunt, edilionc Sanctum, id esl Spiritum sanelum.
585 EVANGELIUMSECUNDUMMARCUM. 586
Simon, et qui cum illo erant. Et cum invenissent A^ Joannis el pharisoei jejunanles : et veniunt, et di-
eum, dixerunt ei : Quia omnes quoerunt te. Et ail cunt illi : Quare discipuli Joannis et pharisoeorum
illis : Eamus in proximos vicos, et civitales, ut et jejunant, lui aulem discipuli non jejunani? Et ait
ibi proedicem : ad hoc enim veni. El erat proedicans illis Jésus: Numquid possunt filii nuptiarum, quam-
in synagogis eorum, el in omni Galiloea,el doemonia diu sponsus cum illis est, jejunare? Quanto lempore
ejiciens. [xvin, 2.] Et venit ad eum leprosus depre- habent secum sponsum, non possunt jejunare. Ve-
cans eum : et genu flexo, dixil ei : Si vis, potes me nient autem dies cum auferelur ab eis sponsus : ei
mundare. Jésus aulem miserlus ejus, exlendit ma- lune jejunabunt in illis diebus. Nemo assumentum
num suam, et langens eum, ait illi : Volo. Mundare. panni rudis assoit vestimenlo veleri : alioquin au-
El cum dixisset, statim discessil ab eo lepra, et mun- fert supplemenlum novum a veleri, et major scis-
dalus est. Et comminalus est ei, stalimque ejecit sura fit. Et nemo mitiit vinum novum in ulres vete-
illum : et dicit ei : Vide nemini dixeris : sed vade, res : alioquin dirumpet vinum utres, et vinum effun-
osiende te principi sacerdotum, et offer pro emun- detur, et ulres peribunt : sed vinum novum in utres
daiione tua, quoeproecepit Moyses in teslimonium novos mitti débet, [xxiv, 2.] Et factura est ilerum
illis. [xix, 10.] At ille egressus coepil proedicare, et cum c Dominus sabbalis ambularet per sala, et di-
diffamare sermonem, ita ut jam non posset manifeste B ] scipuli ejus coeperunt progredi, et vellere spicas.
introirein civitatem , sed foris in deserlis locis esset Pharisoeiautem dicebant ei : Eece, quid faciunt sab-
[Al. esse], el conveniebant acyeum undique. batis quod non licet? Et ail illis : Numquam legis-
[Cap. II. xx, 1.] Et iterum intravit Capbarnaum lis, quid fecerit David, quando necessitatem habuil,
postdies, et audiium est quod in domo esset, et con- et esuriit ipse, el qui eum eo eranl? quomodo introi-
venerunt multi, ila ut non caperet neque ad januam, vil in domum Dei sub Abiathar principe sacerdolum,
et loquebalur eis verbum. Et venerunt ad eum fe- et panes propositions manducavit, quos non licebat
rentes paralyticum, qui a qualuor porlabatur. El manducare, nisi sacerdolibus, et dédit eis qui cum
cum non possent offerre eum illi proeturba, nudave- eo eranl? [xxv, 2.] El dicebat eis : Sabbatum pro-
runt lectum ubi erat : et patefacientes submiserunt pter hominem factura csi, el non homo propler sab-
grabatum, in quo paralyticus jacebat. Cum aulem batum. Ilaque dominus est Filius hominis, eliam
vidisset Jésus fidem illorum, ail paralytico : Fili, di- sabbaii.
miltunlur libi peccala a tua. Eranl autem illic qui- [Cap. III.] Et inlroivit iterum in synagogam : et
dam de scribis sedenles, et cogitantes in cordibus eral ibi homo habens manum aridam. Et obser-
suis : Quid hic sic loquilur? blasphémât. [Al. loqui- vabanl eum, si sabbalis curarel, ut accusarent illum.
tur blasphemias?] Quis potest diinitlere peccata, nisi C Et ait homini habenii manum aridam : Surge in
solus Deus? Quo statim cognito Jésus spirilu suo médium. Et dicit eis : Licet sabbatis benefacere, an
quia sic cogilarenl intra se, dicit illis : Quid ista co- maie? animam salvam facere, an perdere? At illi
gilatis in cordibus vestris? Quid esl facilius dicere tacebant. El circumspiciens eos cum ira, contrislatus
paralytico : Dimittuntur tibi peccata; an dicere: super coecilatecordis eorum, dicit homini : Extende
Surge, toile grabatum luum, et ambula? Ut autem manum luam. Et extendit, el resiilula est manus
scialis quia Filius hominis habet potesiatem in terra illi. [xxvi, 4.] Exeuntes aulem pharisoei, slatim cum
dimitlendi peccala (ait paralytico), tibi dico : Surge, Herodianis consilium faciebant adversus cum, quo-
toile grabatum tuum, el vade in domum luam. Et modo eum perderenl. [xxvn, 1.] Jésus autem cum
statim surrexil ille : et sublato grabalo, abiit coram discipulis suis secessit ad maie : et mulla turba a
omnibus, ila ut mirarentur omnes, et honorificarent Galiloeaet Judoeasecuta est cum, el ab Jcrosolymis,
Deum, dicentes: Quia numquam sic vidimus [xxi, 2.] cl ab Idumoea, el trans Jordancm : el qui circa Ty-
Et egressus est rursus ad mare : omnisque turba ve- rum elSidoncm, mulliludo magna, audientes quoe
niebat ad eum, et docebat eos. El cum proelerirel, faciebat, venerunt ad eum. Et dixil discipulis suis,
vidit b Levi Alphoeisedenlem ad telonium , et ait ul navicula sibi deserviret propter turbam, ne com-
illi : Sequere me. Et surgens secutus est eum. D primèrent eum. Multos enim sanabat, ita ut irrue-
[xxn, 2.] El factum est, cum aceumberet in domo rent in eum, ni illum langèrent quotquot habebant
illius, multi publicani el peccatores simul discumbe- plagas. [xxvm, 8] Et spirilus immundi, cum illum
bant cum Jesu et discipulisejus : erant enim multi, videbant, procidebant ei : el clamabant dicenies :
qui et sequebaniur eum. Et scriboeet pharisoeividen- Tu es Filius Dei. Et vehemenler comminabalur eis,
tes quia manducaret cum publicanis el peccaioribu?, ne manifestarent illum. [xxix, 2] Et ascendens
dicebant discipulis ejus : Quare cum publicanis et in moniem vocavit ad se quos voluil ipse, et vene-
peccatoribus manducat, et bibit magister vester? runt ad eum. Et fecil, ut essent duodecim cum illo :
[xxm, 2.J Hoc audilo, Jésus ail illis : Non necesse el ut mitteret eos proedicare. El dedil illis polesta-
haberil sani medico, sed qui maie liabenl : non enim tem curandi infirmitales , et ejiciendi doemonia,
veni vocarejusios, sed peccatores. Et erant discipuli [xxx, 2.] Et imposuil Simoni nomen Petrus : et Ja-
a Tacent duo Reginoe mss. pronomen tua, quod " Réticent nosiri mss. nomen Dominus, pro
quo
tamen in Groecoresonat. Groecus habet KVTÔV.
b Mss. Levin propius GroecoAevïv.
PATROL.XXIX. 19
5S7 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 583
cobnm Zebcdoei,et Joannem fralrem Jacobi, et im- A verunt eum hi, qui cum eo eranl duodecim, parabo-
posuit eis nomina Boauerges, quod esl, Filii loni- lam [Al. parabolas]. Et dicebal eis : Vobis dalum
trui : et Andrcam, et Philippum, et Bartholomoeum, eslc nosse mysterium regni Dei : [xxxvn, 1.] illis
et Matihoeum, et Thomam, et Jacobum Alphoei, et autem, qui foris sunt, in parabolis omnia fiunt, ut
Thaddoeum, et Simonem Chananoeuni, et Judam Is- videntes videant, et non videant, et audientes au-
cariolem [Ai. Scariolli], quiet tradidit illum. [xxxi, diant, el non intelligant : nequando converlantur, et
10.] El veniunt ad domum : et convenit iterum tur- dimitlantur eis peccala. Et ait illis : Nescitis para-
ba, ita ut non possenl neque panem manducare. Et bolam liane? et quomodo omnes parabolas cogno-
cum audissent sui, exierunt lenere eum : dicebant scetis? [xxxvin, 2.] Qui séminal, verbum seminat.
enim : Quoniam in furorem versus est. [xxxn, 2.] Hi autem sunt, qui circa viam, ubi seminalur
Et scriboe, qui ab Jerosolymis descenderant, dice- verbum, et cum audierint, confesiim venit Satanas,
bant : Quoniam Beelzebub habet, el quia in principe et aufert verbum, quod seminatum est in cordibus
doemoniorum ejicit doemonia. [xxxm, 2.] El convo- eorum. Et hi sunl similiter, qui super pelrosa semi-
calis eis, in parabolis dicebal illis : Quomodo potest nanlur : qui cum audierint verbum, slatim cum gau-
Satanas Satanain ejicere? Et si regnum in se divida- dio accipiiinl illud : et non habent radicem in se, sed
lur, non potest regnum illud stare. El si.domus su- B temporales sunt : deinde orla tribulalione et perse-
per semelipsam dispertiatur, non polest [Al. poteril] culione propter verbum, confesiim scandalizaiitur.
domus illa stare. El si Satanas consurrexerit in se- Et alii sunt qui in spinis seminanlur : hi sunl qui
melipsum, dispertitus est, el non polerit stare, sed verbum audiunt, el oerumnoesoeculi, et deceplio di-
finem habet. Nemo polest vasa l'orlis ingrcssus in viliaruin, el circa reliqua concupiscenlioeintroeun-
domum diripere, nisi prius fortem alliget, et lune les suffocant verbum, et sine fructu efficilur. Et hi
domum ejus diripiel. [xxxiv, 2.] Amen dico vobis, sunt, qui super terram bonam seminati sunt, qui
quoniam omnia dimitienlur filiis hominum peccata audiunt verbum, et suscipiunt et Iruciificanl, unum
et blaspliemioe, quibus blasphcmaverint: qui autem iriginta, unum sexaginia, et unumcentum. [xxxix,2.]
blasphemaveril in Spiritum sanctum, non habebit Et dicebat illis : Numquid venit lucerna, ut sub mo-
[Al. habet] remissionem in oeiernum, sed reus erit dio ponalur, aut sub leclo? nonne ut super candela-
oelcrni delieli. Quoniam dicebant : Spiritum immun- brum ponatur? [XL,2.] Non esl enim aliquid abs-
dum habet. [xxxv, 2.] Et veniunt mater ejus et fra- condilum , quod non manifestelur : nec factem est
tres . et foris statues miseront ad cum vocantes occultum, sed ut in palam venial. Si quis habet au-
cum, et sedebat circa eum turba : el dicunt ei : Eece res audiendi, audiat. [XLI,2.] El dicebat illis : Videie
mater tua et fratres tui foris quoerunt le. Et respon- 1 quid audiaiis. In qua mensura mensi fueritis, reme-
dens eis, ait : Quoeest maier mea, et fralres mei? lielur vobis, et adjicietur vobis. [XLH,2.] Qui enim
Et circumspiciens eos, qui in circuilu ejus sedebant, habet dabitur illi : et qui non habet, eliam quod ha-
ail : Eece mater mea, el fratres mei. Qui enim lëce- bet, auferelur ab eo. [XLIII,10.] El dicebat : Sic est
rit voluntalem Dei, hic frater meus, et sorora mea, regnum Dei, quemadmodum si homo jaciat semen-
et mater est. tem in lerram, et dormiat, etexsurgat nocle et die,
[Cap. IV. xxxvi, 2.] Et iterum coepil docere ad et semen germinet, et increscat, dum nescit ille.
mare : et congregata est ad eum turba mulla, ila ut Ultro enim terra fruclificat, primum herbam, de-
navim ascendens sederet in mari, et omnislurba circa inde spicam, deinde plénum fruuientum in spica. Et
mare super terram erat : et docebat eos in parabo- cum d produxerit frucius, slatim mittitfalcem, quo-
lis multa, el dicebat illis in docirina sua : Audite : niam adest messis. [XLIV,2.] Et dicebat : Cui assi-
cece exiit seminans ad seminandum. Et dum sémi- milabimus regnum Dei? aut cui paraboloe compa-
nal, aliud cecidil circa viam, el venerunt volucres rabimus illud? Sicut grantim sinapis, quod cum
b coeli, el comederunt illud. Aliud vero cecidil super seminatum fuerit in lerra, minus est omnibus semi-
petrosa, ubi non habuil terram multam : et statim nibus, quoesunl in lerra : et cum seminatum fuerit,
cxorlum est, quoniam non habebat altitudincm ler- 0 ascendit, et fit majus omnibus oleribus, et facit ramos
roe : et quando exortus esl sol, exoestuavit : et eo magnos, ita ul possint subumbra ejus aves coeli ha-
quod non habebal radicem, exaruil. Et aliud ceci- bilare.[xLV, 6.] Et lalibus m.ultis parabolis loqueba-
dil in spinas : cl ascenderunt spinoe, et suffocave- tur eis verbum, prout poterant audirc : Sine para-
runt illud, et frucium non dédit. Et aliud cecidil in bola aulem non loquebatur eis : [XLYI,10.] seorsum
lerram bonam : el dabal frucium ascendentem, et autem discipulis suis disserebal omnia. [XLVII,2.]Et
crescenlem ; et afferebat unum Iriginta, unum sexa- ait illis in illa die, cum sero esset factum : Trans-
ginta, et unum centum. Et dicebal : Qui habet aures eamus contra. Et dimittentes turbam, assuniunteum
audiendi, audiat. El cum essel singularis, inlerroga- ila ul erat in navi, el alioenaves eranl cum illo. Et

a Pronomen mea, cum Groecis plerisque libris
unus Reginoems. tacet.
b Atque hic nomen coeli, in Reginoe mss. ul cl
Groecisplerisque exemplaribus desideratur.
c Reginoemss. scire, pro nosse.
d In Reginoemss. El cum se produxerit, elc. eum
Lovaniensi Editione alque aliis. Sixlina Editio plus
adhuc habet, Cum ex se produxerit, etc. Groecelan-
lum est, 'OT«VSe Tsu.pa.Sa.
fifit» EVANfiP.T.IllMRECriNDIIMMARfinM
facta esl procella magna venti, et fluctus mittebat in A
navim, ita ut impleretur navis. El erat ipse in puppi
super cervical dormiens : et excitant eum, et dicunt
illi : Magister, non ad le periinet, quia perimus? Et
exsurgens comminatus esl vento, el dixit mari :
Tace, obmutesce. Et cessavit ventus : et facla est
tranquilliias magna. Et ail illis : Quid limidi eslis?
necdum habetis fidem? Et timuerunl timoré magno,
cl dicebant ad alterutrum :Quis, pulas, est iste, quia
cl ventes et mare obediunt ei?
[Cap. V.] Et venerunt trans fretum maris in re-
gionem Gerasenorum. Et exeunti ei de navi, statim
occurrit de monumeutis homo in spirilu immundo,
qui domicilium habebal in monumeutis, el neque
calenis jam quisquam poterat eum ligare : quoniam
soepçcompedibus et calenis vinclus, dirupisset ca- B
tenas, eicompedes comminuisset, et nemo polerat
eum domare. El semper die ac nocle in monumen-
lis et in montibus erat, damans, et concidens se
lapidibus. Videns autem Jesum a longe, cucurrit et
adoravit eum : et damans voce magna dixit : Quid
mihi, et libi, Jesu, Fili Dei a allissimi ? adjuro le per
Deum, ne nie lorqueas. Dicebat enim illi : Exi, spi-
ritus immunde, ab boinine. Et interrogabat eum :
Quod libi nomen esl? Et dicit ei : Legio mihi nomen
esl, quia mulli sumus. Eldeprecabalureum mullum,
ne se expelleret extra regionem. Erat autem ibi
circa montera grex porcorum magnus, pascens. Et
deprecabanlur eum spiritus, dicentes : Mille nos in
porcos, ut in eos inlroeamus. Et concessit eis slatim
Jésus. Et exeuntes spiritus immundi introierunt in C
porcos : et magno impetu grex proecipilalus est in
mare ad duo millia, et suffocati sunt in mari. Qui
aulem pascebanl eos, fugerunt, et nuuliaverunt in
civilatem, et in agros. Et egressi sunt videre quid
esset factum [Al. faclij : et veniunt ad Jesum : et
vident illum, qui a doemonio vexabatur, sedenlem,
vcslilum, cl sanoe mentis, et timuerunl. El narrave-
runt illis, qui viderant, qualiler faclum esset ei, qui
doemoniumhabuerat, et de porcis. Et rogare coepe-
runl eum, utdiscederetde finibus eorum [XLVIII, 8.]
Cumque ascenderet navim, coepil illum deprecari,
qui a doemoniovexalus fuerat, ut essel cum illo ; et
non admisit eum, sed ait illi : Vade in domum luam
ad lues, et annuntia illis quanta libi Dominus fece-
ril, el misertus sit lui. Et abiit, et coepit proedicare D
in Decapoli, quanta sibi fecisset Jésus : et omnes
mirabanlur. [XLIX,2.] El cum transcendissel Jésus
in navi rursum trans frelum, convenit turba mulla
ad eum, et erat circa mare. Et venit quidam de ar-
chisynagogis nomine Jairus : et videns eum, proci-
dit ad pedes ejus, et deprecabatur eum mullum,
dicens : Quoniam lilia mea in extremis .est, veni,
impone manum super eam, ut salva sit, él vivat. Et
abiit cum illo, et sequebaïur eum turba multa, et
compriuiebant eum. Et mulier, quoe erat in proflu-
vio sanguinis annis duodecim, et fuerat mulla per-
a In nostris mss. Dei summi, pro Allissimi,
son
. pessa a compluribus medicis : el erogaveral omnia
sua, nec quidquam profecerat, sed magis deterius
habebal: cum audisset de Jesu, venit in turba ré-
tro, et teligit veslimenlum ejus : dicebat enim :
Quia, si vel vestimenlum ejus tetigero, salva ero. Et
confestim siccalus est fous sanguinis ejus : et sensit
corpore, quiasanata esset a plaga. Et stalim Jésus in
semetipso cognoscens virlulem, quoeexierat de illo,
conversus ad turbam, aiebal : Quis (etigit vestimenla
mea? Et dicebant ei discipuli sui: Vides turbam
complimentera te, et dicis : Quis me leligit ? Et
circumspiciebat videre eam quoehoc fecerat» Mulier
vero limens, et tremens, sciens quod factum esset
in se, venit, el procidit anle eum, et dixil ei omnem,
veritatem. Ille autem dixit ei : Filia, fides tua te sal-
vam fecit : vade iu pace, et este sana a plaga tua.
Adhuc eo loquente, veniunt ab archisynagogo, dicen-
tes : Quia filia tua mortua est; quid ultra vexas ina-
gistrum? Jésus aulem audito verbo, quod dicebaïur,
ait archisynagogo : Noli limere, lantummodo crede:
Et non admisil quemquam se sequi, nisi Petruni, cl
Jacobum, el Joannem fralrem Jacobi. Et veniunt in
domum archisynagogi, el videl luinultum, et fientes,
et ejulantes mullum. Et ingressus, ait illis : Quid
liirbamini, el ploralis? puella non est mortua, sed
dormit. Etirridebanl eum. Ipse vero, ejectis omni-
bus, assurait patrem et matrem puelloe, el qui secum
eranl, etingreditur ubi puella erat jacens. Et tenons
manum puelloe, ail illi : Talitlia cumi, quod est in-
terpretaium : Puella (tibi dico), surge. Et confesiim
surrexit puella, et ambulabal : erat autem annorum
duodecim : et obstupuerunt slupore magno. Et
proecepit illis vebemenler, ut nemo id sciret : et
dixit dari illi manducare.
[Cap. VI. L, 1.] Et egressus inde, abiit in palriam
suam : et sequebantiir eum discipuli sui : et facio
sabbato coepitin synagogadocere : elmulli audientes
admirabanlur in docirina ejus, dicentes : Unde huic
hoec omnia? eiquoeest sapientia,quoe data est illi, el
virtutes taies, ouoeper manus ejusefficiuntur? Nonne
hic est faber, filius Marioe, fraier Jacobi, et Joseph,
et Judoe, et Simonis? nonne el sorores ejus hic »u-
biscum sunt? El scandalizabanlur in illo. [LI, l.J
Et dicebat illis Jésus: Quia non est Propbcla sine
honore nisi in patria sua, et in domo sua, et in co-
gnalione sua. Et non polerat ibi virlulem tillam face-
re, nisi paucos infirmos impositis manibus curavit. El
mirabatur propter incrediililatem eorum, [LU,2.] et
circuibat castella in circuilu docens. [LUI,2.] Et vo-
cavit duodecim : et coepil eos mitlere binos, et dabat
illis potestaiem spirituum iminundorum. Et proecepit
eis ne quid tollerenl in via, nisi virgain lanlum, non
peram, non panem, neque in zona oes, sed calcealos
sandaliis, el ne induerentnr dnabus lunicis. [LIV,2.]
El dicebat eis : Quocumque iniroieritis in domum,
illic manele donec exeatis inde: [LV,2.] et quicum-
que non receperint vos, uec audierint vos, exeunles
591 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 592
inde, cxcutite pulverem de pedibus vestris in tesli- A. omnes secundum contubernia super viride fenum.
monium illis. [LVI,8.] El exeuntes proedicabant, ut El discubuerunt in partes, per cenlenos et quinqua-
poenitenliam agercnl: et doemoniamulta ejiciebanl, genos. Et acceplis quinque panibus, et duobus pisci-
ctungebantoleo multos oegros,elsanabant. [LVII,2.| bus, intuens in coelum, benedixit, et frégit panes,
Et audivit rex Herodes (manifestum enim faclum est el dédit discipulis suis : ut ponerent anle eos : et
nomen ejus) et dicebat: Quia Joannes Baptisla resur- duos pisces divisit omnibus. Et manducaverunt om-
rexit a mortuis: el propterea virluies opernntur in nes, et saturali sunt. Et sustulerunt reliquias frag-
illo. Alii autem dicebant : Quia Elias est. Alii vero mentorum duodecim cophinos plenos, el de pisci-
dicebant : Quia Propheta est, quasi unus ex Propbe- bus. Erant autem qui manducaverunt quinque mil-
lis. [LVIII,10.] Quo audilo Herodes ail: Quem ego lia virorum. [LXV, 6.] Et statim coegit discipulos
decollavi Joannem, hic a moriuis resurrexit.[Lix,2.J suos ascendere navim, ut proecederenteum irans fre-
IpseenimHerodesmisil, aclenuilJoannem, etvinxit lum ad Belhsaidam, dum ipse dimiiieret populum.
eum in carcere, propter Herodiadem uxorem Phi- [LXVI,2.] Et cum dimisisset eos, abiit in montem
lippi fratris sui, quia duxerat eam. Dicebatenim Jo- orare. [LXVH,4.] Etcum sero esset, erat navis in
annes Hcrodi : Non licet tibi habere uxorem fratris medio mari, et ipse soins in terra. Et videns eos la-
lui. Hcrodias aulem iusidiabatur illi : et volebat oc- Iï boranies in remigando (erat enim ventes conlrarius
cidere eum, nec polerat. Herodes enim meluebat eis), el circa quariam vigiiiam noctis venit ad eos
Joannem, sciens eum virum juslum et sanclum: et ambulans supra mare: et volebat proelerire eos. Al
custodiebat cum, el audilo eo multa faciebat, et li- illi ut viderunt ambulantem supra mare, pulaverunt
benter eum audiebat. [LX,6.] Et cum dies opporlu- phantasma esse, et exclamaverunl. Omnesenim vi-
nus accidisset, Herodes natalis sui coenamfecit prin- derunt eum, et conlurbali sunt. Et slatim loculus
cipibus, et tribunis, et primis Galiloeoe.Cumque in- est cum eis, et dixit eis : Confidite, ego sum, nolite
troisset filia ipsius Herodiadis, et saltasset, et pla- limere. [LXVIII,C.] Et ascendit ad illos in navim,
cuissel Herodi , simulque recumbentibus ; rex ait el cessavit ventes. Et plus magis inlra se slupebant:
puelloe: Pcle a me quod vis , et dabo tibi : et non enim inlellexerunt de panibus, erat enim cor
juravit illi : Quia quidquid petieris dabo libi, licet eorum obcoecalum.[LXIX, 2. J Et cura transfretassent,
dimidium regni mei. Quoecum exisset, dixit ma- venerunt in terrain Genesareth, et applicuerunl.
tri suoe: Quid pelam? At illa dixit: Capul Joannis Cumque egressi essent de navi, conlinuo cognove-
Baplisioe. Cumque iillroisset stalim cum feslinatione runt eum : et percurrentes universam regionem il-
ad regem, petivit dicens: Volo, ul prolinus des mihi lam, coeperuntin grabalis eos, qui se maie habebant,
in disco caput Joannis Baplistoe. Et contristatus esl G circumferre, ubi audiebant eum esse. Etquocum-
rex : propter jusjurandum, et propier simul discum- que inlroibat, in vicos vel in villas, aut civilates, in
bentes, noluit eam contristare : sed misso spicula- plateis ponebant infirmes, et deprecabantur eum,
lore, proecepitafferri caput ejus in disco. Et dccol- ul vel fimbriam vestimenti ejus tangerent : el quot-
lavit eum in carcere, cl ailulit caput ejus in disco : quot tangebanl eum, salvi fiebant.
et dédit illud puelloe,cl puella dédit matri suoe.Quo [Cap. VII. LXX,10.] Et conveniunl ad eum phari-
audito, discipuli ejus venerunt, el tulerunt corpus soei, et quidam de scribis venienles ab Jerosolymis.
ejus: etposuerunl illud in monumento. [LXI,8.] Et Et cum vidisset quosdam ex discipulis ejus , com-
convenienies Apostoli ad Jesum, renuntiaverunt ei munions manibus, id est non lotis, manducare panes,
omnia, quoeegerani, el dociierant. [LXII,10. ) Et ait vituperaverunt. rharisoei enim, et omnes Judoei,nisi
illis: Venite seorsum in deserlum locum, et requie- crebro laverint manus, non manducant, tenentes tra-
scite pusillum. Erant enim qui veniebant et redibant dilionem seniorum : et a foro nisi baptizentur, non
multi : el nec spalium manducandi habebant. [LXIII, comedunt: et alia mulla sunt, quoetradita sunl illis
6.] Et ascendentes in navim, abierunt in deserlum servare, baptismata calicum , elurceorum, ctoera-
locum seorsum. Et viderunt eos abeuntes, eteogno- mentorum, et lectorum : [LXXI,6.]»el interrogabant
verunt multi ; et pédestres de omnibus civitalibus Deum pharisoei, et scriboe: Quare discipuli tui non
concurrerunt illuc, et proevenerunt eos. Et exiens ambulant juxia iradilionem seniorum, sed commu-
vidit turbam muliamJésus: et misertus est supereos, nibus manibusmanducanl panem?At ille respondens,
qui erant sicul oves non habentes pastorem, et coe- dixil eis: Bene proplietavit Isaias de vobis hypneri-
pil illos docere mulla. [LXIV,1.] Et cum jam hora tis, sicul scriptum esl : Populus hic labiis me honorai,
mulla fierel : accesserunt discipuli ejus, dicentes: cor aulem eorum longe est a me. In vanum autem
Désertes esl locus hic, et jam hora proeteriit: dimilics me colunt, docentes doctrinas et proeceplahominum.
illos, ut eûmes in proximas villas et vicos, emanil Relinquentes enim mandatum Dei, tenelis Iradiiio-
sibi cibos, quos manducent. Et respondens, ait illis : nem hominum, bapiismata ureeorum, et calicum :
Date illis vos manducare. Et dixerunt ci: Euntes; et alia similia bis facitis mulla. Et dicebat illis : Bene
cmamus ducentis denariis panes , et dabimus illis; irritera facilis proeceptumDei, ut tradilionemves-
manducare. Et dicit eis : Quoi panes babclis ? ile , tram servetis. Moyses enim dixil : Honora paircm
ctvidete. Etcum cognovissent, dicunt: Quinque eil luum, el malrem luam. Et: Qui malcdixerit patri,
duos pisces. Et proecepit illis, ut accumbere facorcnl; vel matri, morte morialur. Vos aulem dicilis: Si
H93 EVANGELIUMSECUNDUMMARCUM. 594
dixerit homo patri aut matri : Corban (quod esl do- À^ suam, déficient in via : quidam enim ex eis de longe
num) quodcumqueex me, tibi profueril: et ultra non venerunt. El responderunt ei discipuli sui : Unde
dimittilis eum quidquam facere patri suo, aut matri, illos quis poieril hic saturarc panibus in soliludine ?
rescindenles verbum Dei per tradilionem veslram, Et interrogavit eos : Quoi panes habetis? Qui dixe-
quam tradidistis : et similia hujnsmodi multa facitis. runt : Septem. El proecepit lurboediscumberc super
Et advocans iterum lurbam, dicebal illis : Audile lerram. Et accipiens seplem panes, gratias agens
me omnes,et intelligite: Nihil esl extra hominem in- fregit, el dabai discipulis suis, ut apponcrenl, et ap-
troiens in eum, quod possit eumcoinquinare, sed quoe poseront lurboe. Et habebant pisciculos paucos : et
de homine procedunt, illa sunt quoe communicant ipsos benedixit, et jussit apponi. El manducaverunt,
hominem. Si quis habet aures audiendi, audiat. et saturati sunl, et susiulerunt quod superaveral de
[LXXIII,6.] Et cum introissent in domum a turba, fragmenlis, seplem sportas. Erant aulem qui man-
interrogabant eum discipuli ejus parabolam. Et ait ducaverant, quasi quatuor millia : et dimisit eos.
illis : Sic el vos imprudentes eslis? Non iulelligitis, Et statim ascendens navim cum discipulis suis, venit
quia omne extrinsecus introiens in bominem , non in partes Dalmanulha. [LXXVII, 4.] Et exierunl pha-
potest eum communicare : quia non intrat in cor risoei, et coeperunt conquirere cum co, quoerentes
ejus, sed in venlrem a vadit, et in secessum exit, ]B ab illo signum de coelo, tentantes eum. [LXXVIII, 6.]
purgans omnes escas? Dicebat autem, quoniam quoe Et ingemiscens spirilu, ait : Quid generatio ista si-
de homine exeunt, illa communicant hominem. Abin- gnum quoerit? Amen dico vobis, si dabitur genera-
tus enim de corde hominum maloecogitaiiones pro- tioni isii signum. El dimittens eos ascendil iterum
cedunt, adulteria , fornicationes, bomicidia, furta, navim, et abiit trans frelum. Et oblili sunl panes
avarilioe, nequitioe, dolus, impudicilioe, oculus ma- sumere : el nisi unum panem non habebant secum
lus, blasphemia, superbia, stullilia. Omniaboecinala in navi. [LXXIX, 2.] Et proecipiebateis, dicens : Yi-
abintus procedunt, el communicant hominem. Et dele, et cavete a fermente Pbarisoeorum,et fermente
inde surgens abiit in fines Tyri et Sidonis : et in- Herodis. [LXXX,6]. Et eogii;haut ad alieruirum, di-
gressus domum, neminem voluil scire, et non potuit centes : Quia panes non liabemus. Quo coguiio, ait
latere. Mulier enim statim ut audivit de eo, cujus illis Jésus : Quid cogitatis, quia panes non habetis ?
filia habebat spiritum immundum , intravit el proci- nonduni cognoscetis nec inlelligilis? àdhuc coecalum
dit ad pedes ejus. Erat enim mulier gentilis, Syro- habelis cor veslrum? oculos habenles non videlis?
pboenissagénère, [LXXIII, 6.] El rogabai eum, ut doe- el aures habenles non auditis ? Nec recordamini,
monium ejiceret de filia ejus. Qui dixit illi : Sine quando quinque panes fregi in quinque millia : quot
prius salurari filios: non est enim bonum sumere iG cophinos fragmenteront plenos sustulistis? Dicunt
panem filiorum, et mitlere canibus. At illa respon- ei : Duodecim. Quando el septem panes in quatuor
dit, et dixil illi : Utique, Domine, narn el catelli co- millia ; quot sporlas fragmentorum tulislis ? Et di-
medunt sub mensa de micis puerorum. Et ait illi : cunt ei : Seplem. El dicebat eis : Quomodo nonduni
Propter hune sermonem vade, exiit doemoniuma filia intelligilis ? [LXXXI,10.] Et veniunl Bethsaidam , et
tua. Et cum abiisset domum suam, invenit puellam adducunt ei coecura, et rogabant eum, ul illum tan-
jacentem supra lectum; et doemoniumexisse. [LXXIV, geret. Et apprehensa manu coeci, eduxit eum extra
10.] Et iterum exiens de finibus Tyri, venit per Si- vicum : et exspuens in oculos ejus, imposilis mani-
donem ad mare Galiloeoeinter medios fines Decapo- bus suis, interrogavit eum si quid videret. El aspi-
leos. El adducunt ei surdum et mulum, et b depre- ciens, ait : Video hommes velut arbores ambulantes.
cabanlureum, ut imponal illi manum. Et apprehen- Deinde iterum imposuit manus super oculos ejus :
dens eum de turba seorsum, misit digitos suos in et coepitvidere, et resiilutus esl ita, ut clare videret
auriculas ejus : et exspuens, tetigit linguam ejus. omnia. Et misit illum in domum suam, dicens : Va-
Et suspiciens in coelum, ingemuit, et ait illi : Eph- de in domum luam : et si in vicum iniroieris, nemini
pheia, quod est, adaperire. Et slatim apertoe sunt dixeris. [LXXXII, 1.] Et egressus est Jésus, el disci-
aures ejus, et solutum esl vinculum linguoeejus, et D puli ejus, in casiella CoesareoePhilippi : el in via in-
loquebalur recte. Et proecepit illis, ne cui dicerent. terrogabat discipulossuos, dicens eis : Quem me di-
[LXXV, 8.] Quanto autem eis proecipiebat, tante ma- cunl esse homines? Qui responderunt illi, dicentes :
gis plus proedicabant: el eo amplius admirabanlur, Joannem Baptistam, alii Eliam, alii vero quasi unum
dicenies : [LXXVI, 6.] Bene omnia fecil : et surdos fe- de Propheiis. Tune dicit illis : Vos vero quem me
cit audire, et mutos loqui. esse dicilis? Respondens Pelrus, ait ei : Tu es
[Cap. VIII.] In diebus illis iterum cum turba Chrisius. [LXXXIH, 2.] El comminatus esl eis, ne cui
multa essel, nec haberent, quod manducarent, con- dicerent de illo. Et coepildocere eos, quoniam opor-
vocalis discipulis, ait illis : Misereor super turbam : tet Filium hominis pati multa, etreprobari a seniori-
quia eece jam triduo sustinent me, nec habent quod bus, et a summis sacerdolibus, el scribis, et occidi,
manducent : et si dimisero eos jejunos in domum et posl très dies resurgere. Et palam verbum loque-
a Verbum vadit, videtur hic abundare. Certe neque b Unus Reginoems. in instanli deprecanlur : ul et
in iis est, quibus utimur, mss., neque in Groeco in Gr. 7r«fl«x«Xoûo-iv.
ipso texte.
595 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 596
batur. |LXXXIV,6.J El apprebcndens eumPelrus, coepil.' Ltio incredula, quamdiu apud vos ero? quamdiu vos
increpare eum. Qui conversus , et videns discipulos patiar? afferte illum ad me. El aitulcrunl cum. Et
suos, comminatus estPetro, dicens : Yadereiro me, cum vidisset cum, slatim spiritus conturbavil illum :
Salana, quoniam non sapis quoe Dei sunt, sed quoe el elisus in terram, voliitnbUur spumans. Et inierro-
sunt hominum [LXXXV, 2]. El convocata turba cum gavii pnlrem ejus : Quantum lemporis est, ex quo ci
discipulis suis, dixil eis : Si quis vull me sequi, de- hoc accidit? At ille ait : Ab infantia : cl fréquenter
neget semelipsum : et tollai crucem suam, etsequa- cumin ignem, et in aquasmisit, ut eum perderct.Sed
tur me. Qui enim voluerit animam suam salvam fa- si quid potes, adjuva nos misertus nosiri. Jésus au-
cere, perdet eam : qui autem perdiderit animam tem ait illi : Si potes credere, omnia possibilia sunt
suam propter me el Evangelium, salvam faciet eam. credenti. Et conlinuo exclamans paler pueri, cum
Quid enim proderit homini, si lucrelur mundum lo- iacrymis aiebat : Credo, Domine, adjuva increduli-
tum, et detrimentum animoe suoe facial? Aul quid taiem meam. El cum videret Jésus concurrentem
dabit homo commulationis pro anima sua? [LXXXVI, turbam, comminalus est spirilui immundo, dicens
2.] Qui enim me confusus fuerit, el verba mea, in illi ; Surde et mute spiritus, ego proecipiolibi, exi ab
generatione ista adultéra et peccairice : el filiusho- eo : el amplius ne inlroeas in eum. Et exclamans,
minis confundetur cum, cum venerit in gloria Pa- ;B ci mullum discerpens eum, exiit abeo, et laelus est
tris sui cum angelis sanciis. [LXXXVII, 2.] Et dicebat sicut mortuus, ila ut multi dicerent : Quia mortuus
illis : Amen dico vobis, quia sunl quidam de hic est* Jésus aulem lenens manum ejus, elevavil cum,
slantibus, qui non gustabunt morlem, donec videant et surrexit. [xcn, 10.] Et cum inlroissel in domum,
regnum Dei veniens in virtule. discipuli ejus secrète interrogabant eum : Quare nos
[Cap. IX.] El post dies" sex assumit Jésus Pc- non potuimus ejicere eum? Et dixil illis: Hoc genus
trum, et Jacobum, et Joannem : et ducit illos in in nulle potest exire, nisi in oralione, el jejunio. (
moniem excelsum seorsum solos, el transfigurâtes [xcm, 2.] Et inde profecti proetergrediebantur Gali-
est coram ipsis. El vestimenla ejus facla sunt splen- loeam: nec volebat qiiemquam scire. Docebal autem
dentia, et candida nimis velut nix, qualia fullo non discipulos suos, et dicebal illis : Quoniam Filius ho-
polest super lerram candida facere. El apparuit illis minis tradelur in manus hominum, el occident eum,
Elias cum Moyse : el erant loquenles cum Jesu. Et cl occisus terlia die resurget. Al illiignorabanl ver-
respondens Pelrus, ait Jesu : Rabbi, bonum est nos bum : et limebani interrogare eum. [xciv, 10.] Et
hic esse : el faciamus tria labernacula, tibi unum, et venerunt Capbarnaum. Qui cum dorai essent, inlerro-
Moysiunum, etElioe unum. Non enim sciebatquiddi- gabat eos : Quid iu via iraclabatis? [xcv, 2.] At illi
ceret : erant enim timoré exterriti. Et facla est nubes C lacebant, siquidem in via inler se disputaveranl, quis
obumbrans eos : cl venil vox de mibc, dicens : Hic eorum major esset. Et residens vocavit duodecim ;
esl Filius meus charissimus ; autlite illum. Et statim el ail illis.: Si quis vull primus esse, eril omnium no-
circumspicienles, neminem amplius viderunt, nisi Je- vissimus , el omnium minisler. Et accipiens pue-
sum lanium secum. El descendentibus illis de moule, rum, siatuit eum in medio eorum : quem cum coin-
proecepit illis ne cuiquam quoevidissent, narrarent : plexus esset, ait illis : Quisque unum ex hujusmodi
nisi cum Filius hominis a mortuis resurrexerii. pucris receperil in nomine meo, me recepit : [xevi,
[LXXXVIII, 10.] El verbum continueront apud se, con- 1.] Et quicumque me susceperit, non me suscipit,
quirentes ([iiid esset : Cum a mortuis resurrexerii. sed eum, qui misil me. [ xevu , 8.] Respondil illi
JLXxxix,0.]Etinterrogabant eum, dicenies, quid ergo Joannes, dicens : Magisier, vidimus quemdam , iu
dicuuta pharisoeiet scriboe;quia Eliam oporlct venire nomine tuo ejicienlem doemonia, qui non sequilur
primum? Qui respondens, ail illis : Elias, cum ve- nos, el prohibuimus eum. Jésus autem ait : Nolite
nerit primo, resiituel omnia : el quomodo scripium prohibere eum. Nemo est enim qui facial virtuicm
est in Filium hominis, ut multa patiatur, etconlem- in nomine meo, et possil cite maie loqui de me.
naiur. Sed dico vobis quia et Elias venit (et fece- Qui enim non est adversum vos , pro vobis est.
runt illi quoecumquevoluerunt), sicut scriptum est D [xcvui, 6.] Quisquis enim polum dederit vobiscali-
de co. [xc, 10.] El veniens ad discipulos suos, vidit cem aquoe in nomine meo, quia Christi eslis: Amen
turbam magnam circa eos, el scribas conquirenles dico vobis, non perdet mercedem suam. [xcix, 2.]
cum illis. Et conleslim omnis populus videns Jesum, Et quisquis scandalizaveril unum ex his pusillis
suipelaclus est, et expaveruni, el accurrenles salu- credentibus in me : bonumesl ei magis si circumda-
tabani eum. Et interrogavit eos : Quid inter vos con- reiur mola asinaria collo ejus, et in maremilteretur.
quiriiis? [xci, 2.] Et respondens unus de turba, dixit : [c, 6.] El si scandalizaveril te manus tua, abscinde
Magisier, atiuli filium meum ad le habentem spiri- illam : bonum esl tibi debilem introire in vilain ,
tum mulum : qui ubicumque eum appréhendent, quam duas manus habentem ire in gehennam , in
allidil illum, et spumat, et slridet deniibus, el are- ignem inexstinguibilem. [ci, 10.] Ubi verrais eo-
scit : et dixi discipulis luis, ut ejicerent illum, et rum non monter, et ignis non exstinguilur. El si
non potuerunt. Qui respondens eis, dixit: O genera- pes tuus le scandalizat, amputa illum : bonum est
0 In Gioeciscxcraplaribus hoec solis Scribis, non ot
ypap.p.azzïg,Quoniam dicunl Scriboe,quia, etc.
etiam l'harisoeis sciiientia impulatur : CÎTI liyown
597 EVANGELIUMSECUNDUMMARCUM. 598
tibi claudum introire in vilam oelernam, quam diios A Jésus rursus respondens ait illis : Filioli, quam dif-
pedes habentem milti in gehennani ignis inexstin- ficile est, confidentes in pecuniis, in regnum Dei in-
guibilis ; ubi vermis eorum non moritur, et ignis troire ! Facilius esl camelum per foramen acus trans-
non exslinguilur. Quod si oculus tuus scandalizat ire, quam divitem intrare in regnum Dei. Qui ma-
te, ejice eum : bonum est libi luscum introire in gis admirabantur, dicentes ad sejnetipsos : El quis
regnum Dei, quam duos oculos habentem mitli in potest salvus fieri? Et intuens illos Jésus, ait : Apud
gehennam ignis: ubi vermis eorum non moritur, et homines impossibile est, sed non apud Deum:omnia
ignis non exslinguilur. Omnis enim igné salietur, et enim possibilia sunt apud Deum. Et coepit ei Petrus
omnis victima a sale salietur., [ en , 2. ] Bonum est dicere : Eece nos dimisimus omnia, et seculi sumus
sal ; quod si sal insulsum fuerit, in quo illud con- te. [ex, 2.] Respondens Jésus, ait : Amen dico vo-
dielis? Habete in vobis sal, et pacem habele inter bis : Nemo est, qui reliquerit domum , aut fratres,
vos. j aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut filios , aut
[Cap.X. cm, 6.] Et inde exsurgens venit in fines agros, propter me, et propter Evangelium , qui non
Judoeoeultra Jordanem : et conveniunt ilerum tur- accipiat centies tantum nunc in lempore hoc, do-
boead eum ; et sicul consueverat, iterum docebat mos, et fralres, et sorores, et matres, et filios, et
illos. Et accedenies pharisoeiinterrogabant b : Si li- B agros, cum persecutionibus, et in soeculofuluro vi-
cet viro uxorem dimittere : tentantes eum. At ille tam oeternam. [exi, 2.] Multi autem erunt primi no-
respondens, dixit eis : Quid vobis proecepitMoyses? vissimi, et novissimi primi. [cxn, 2.] Eranl aulem
Qui dixerunt : Moysespermisit libellum repudii scri- in via ascendentes Jerosolymam : et proecedebat il-
bere el dimittere. Quibus respondens Jésus, ait : los Jésus, et slupebant : et sequenles limebant. El
Ad duritiam cordis vestri scripsit vobis proeceplum assumens ilerum duodecim, coepit illis dicere quoe
istud. Ab inilio aulem crealuroe, masculum et femi- essent ei éventera : Quia eece ascendimus Jeroso-
mam fecit eos Deus. Propter hoc reliriquet homo pa- lymam, el Filius hominis tradelur principibus sacer-
trem suum el matrem , et adhoerebit ad uxorem dotum, etscribis, et senioribus, et damnabunl eum
suam : el erunt duo in carne una. Ilaque jam non morte, el tradent eum genlibus : et illudent ei, et
sunl duo, sed una caro. Qnod ergo Deus conjunxit, conspuent eum, et flagellabunt eum , et interficient
homo non separet. [civ, 10.] Et in domo iterum dis- eum : et lertia die resurget. [cxm, 6.] Et accedunt
cipuli ejus de eodem interrogaverunt eum, [ cv, 2.] ad eum Jacobus et Joannes filii Zebedoei, dicenies :
Et ait illis : Quicumque dimiserit uxorem suam , et Magisier, volùmus, ut quodeuraque petierimus , fa-
aliam duxerit, adullerium commitlit super eam. Et cias nobis. At ille dixit eis : Quid vultis, ut faciam
'
si uxor dimiserit virum suum, et alii nupserit, moe- ^ vobis? Et dixerunt : Da nobis, ut unus ad dexteram
chaiur. [cvi, 2.] Et offerebant illi parvulos, ut tan- tuam, et alius ad sinisiram luam , sedeamus in glo-
gerei illos. Discipuli aulem comminabantur offeren- ria lua. Jésus autem ait eis ; Nescitis quid petalis :
libus. Quos cum videret Jésus, indigne tulit, et ait polestis bibere calicem, quem ego bibo : aut bapli-
illis ; Sinite parvulos venire ad me, et ne prohibue- smo, quo ego baptizor, baplizari? At illi dixerunt
ritis eos : lalium enim est regnum Dei. Amen dico ei : Possumus. Jésus autem ait eis : Calicem quidem,
vobis : Quisquis non receperit regnum Dei velut quem ego bibo, bibelis ; et baplismo, quo ego bapti-
parvulus, non intrabit in illud. F.t complexans eos, zor, baptizabimini : sedere aulem ad dexlram meam,
et imponens manus super illos, benedicebat eos. vel ad sinistram, non est meum dare vobis, sed qui-
[cvn, 2.] Et cum egressus essel in viam , procurrens bus paratum esl. [exiv, 2.] El audientes decem, coe-
quidam genu flexoanle eum, rogabat eum : Magisier perunt indignari de Jacobo et Joanne. Jésus autem
bone, quid faciam , ut vitam ajternam percipiam? vocans eos, ait illis : Scitis quia hi , qui videntu?
Jésus autem dixit ei '. Quid me dicis bonum ? Nemo principari gentibus , dominanlur eis : el principes
bonus, nisi unus Deus. Proecepla nosti : Ne adultè- eorum poteslatem habent ipsorum. Non ita est au-
res, Ne oçcidas, Ne fureris, Ne falsum testimonium " . tem in vobis, sed quicumque vôluerit fieri major,
dixerîs, Ne fraudem feceris, Honora patrem tuum et erit vester minisier : el quicumque vôluerit in vobis
matrem. At ille respondens, ail illi : Magister, hoec primus esse, eril omnium servus. [cxv, 4. ] Nam et
omnia observavi a juventuie mea. [cviu, 2.] Jésus filius hominis non venit, ut ministraretur ei, sed ut
autem intuilus eum, dilexit eum, et dixit ei : Unum ministraret, et daret animam suam redëmptiohem
libi deest : vade, quoecumque habes, vende, et da pro mullis. [cxvi, 2.] Et veniunt Jéricho, et profi-
paupcribus, et habebis thesaurum in coelo : et veni, ciscens eo de Jéricho , et discipuli ejus, et plurimà
sequere me. [cix, 2.] Qui contristatus in verbo, abiit multitudine, filius TimoeiBartimoeuscoecus, sedebat
moerens : eral enim habens mu!(as possessiones. Et juxta viam mendicans. Qui cum audisset quia Jésus
circumspiciens Jésus, ail discipulis suis : Quam dif- Nazaroenusest, coepit clamare, el dicere : Jesu, fili
ficile qui pecunias habent.in regnum Dei inlroibunl! David, miserere mei. Et comminabantur ei multi, ut
Discipuli aulem obstupescebant iu verbis ejus. At taceret. Atillemulto magis clamabat : Fili David,

"Non addilur in noslris mss. sale, quod tamen in b Hic vero duo Reginoemss. pronomen eum addunt
plerisque Groecisexemplaribus nomen est. quod et relinent Groecilibri.
599 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. (00
miserere mei. El stans Jésus proecepit illum vocari. / L [cxxv, 4.| Proplerea dico vobis, omnia quoecumque
El vocant coecumdicenies ei : Aninioequior este: orantes pelilis, crédite quia accipielis , el evenient
surge, vocat le. Qui projeeto veslimento suo exsi- vobis. [cxxvi, 6.J Et cum stabitis ad orandum , di-
liens, venit ad eum. Et respondens Jésus dixil illi : mittite si quid habetis adversus aliquem : ut et Pa-
Quid libi vis faciam? Coecusaulem dixil ei : Rabbo- ter vester qui in coelis est, dimitlat vobis peccala
ni, ul videam. Jésus autem ait illi : Vade, fides tua vestra. Quod si vos nondimiseritis : nec Pater vesier,
le salvum fecil. Et confesiim vidit, et sequebatur qui in coelis esl, dimiliet vobis peccata vestra.
eum in via. [cxxvii, 2.] Et veniunt rursus Jerosolymam. Et cum
[Cap. XI. cxvii, 2.] Et cum appropinquarent Je- ambularet in templo, accedunt ad eum summi sa-
rosolymoeet Belhanioead moniem Olivarum , mitlit eerdotes, et scriboe,et seniores : et dicunt ei : in qua
duos ex discipulis suis, et ait illis : lie in castel- poteslate hoec facis? et quis dédit libi banc polesta-
lum, quod contra vos est, et stalim introeuntes il- tem, ut ista facias? Jésus autem respondens, ait il-
luc, invenietis pullum ligatura , super quem nemo lis : Interrogabo vos et ego unum verbum, et re-
adhuc hominum sedit : solvile illum , et adducile. spondele mihi : et dicam vobis in qua poteslate hoec
Et si quis vobis dixerit : Quid facitis? dicite , quia faciam. Baptismus Joannis , de coelo erat, an ex ho-
Domino necessarius est : et conlinuo illum dimitlel ]B minibus? Respondete mihi. At illicogilabanl secum,
hue. [cxviu, 2.] Et abeunles invenerunt pullum li- dicenies : Si dixerimus, de coelo, dieet : Quare ergo
gatura ante januam foris in Divio: et solvunt eum. non credidislis ei? a Si dixerimus, ex hominibus, li-
Et quidam de illic staniibus dicebant illis : Quid fa- memus populum. Omnes enim habebant Joannem
citis solventes pullum? Qui dixerunt eis sicut proece- quia vere propheia essel. El respondeutes dicunt
peral illis Jésus, etdimiserunt eis. Et duxerunl pul- Jesu : Nescimus. Et respondens Jésus ait illis : Ne-
lum ad Jesum : et imponunl illi vestimenla sua , cl que ego dico vobis in qua poteslate hoecfaciam.
sedit super eum. Mulli autem veslimenta sua strave- [Cap. XII. cxxvin, 5.] El coepit illis in parabolis
runt in via : alii aulem frondes coedebantde arbori- loqui : Vineam pastinavil homo, el circumdedil se-
bus, et slemebani in via.[cxix, 1.] El quîproeibani, pem, et fodit lacum, et oedificavitlurrim , et locavit
et qui sequebanlur, clamabanl, dicentes : Hosanna : eam agricolis, el peregre profecius esl. El misit ad
Benedictus qui venit in nomine Domini.Benedicltim agricolas in lempore servum, ut ab agricolis acci-
quod venit regnum patris nosiri David : Hosanna in peret de l'rucluvineoe. Qui apprebensum eum ceci-
excelsis. [cxx, 6.] Et inlroivit Jerosolymam in lem- derunt, et dimiserunt vacuum. El ilerum misit ad
plum : et circnmspeclis omnibus, cum jam vespera illos alium servum : et illum in capite vulnerave-
esset hora, exiit in Belhaniam cum duodecim. Et iG runt, et contumeliis affecerunt. Et rursuui alium
alia die cum exirent a Bethania , esuriit. Cumque misit, et illum occiderunt : et plures alios : quos-
vidisset a longe ficum habentem folia , venit si quid dam coedenies, alios vero occidentes. Adhuc ergo
forte invenirct in ea. Et cum venisset ad eam, nihil unum habens filium charissimum : et illum misit ad
invenit proeter folia : non enim erat tempus fico- eos novissimum, dicens : quia reverebuutur filium
rum. Et respondens dixit ei : Jam non amplius in oe- meum. Coloni autem dixerunt ad invicem : Hic est
ternum ex le frucium quisquam manducet. Et au- hoeres : venile, occidamus eum : el nostra eril hoere-
diebani discipuli ejus.|cxxi,l.] El venit Jerosolymam, ditas. El apprehendenles eum, occiderunt : et eje-
Etcum introisset in templum , coepit ejicere ven- cerunt extra vineam. Quid ergo /aciet dominus vi-
denles, et émeutes in templo : et mensas numula- neoe? Veniet, et perdet colonos ; et dabit vineam
riorum et calhedras vendentium columbas evertit. aliis. Nec scriplurara hanc legislis : Lapidem quem
El non sinebat, ut quisquam Iransferret vas per lem- reprobaverunt oedilicanles, hic factus est in caput
plum: et docebat, dicens eis : Nonne scriptum est : anguli : A Domino factum est istud , el est mirabile
Quia domus mea, domus orationis vocabitur omni- in oculis noslris ? [cxxix , 1.] Et quoerebant eum
bus genlibus? Vosaulem fecistis eam speluncam la- tenere : et timueruut turbam. Cognoverunl enim
ironum. [cxxn , l.\ Quo audilo, principes sacerdo- D quoniam ad eos par.abolani banc dixerit. El reliclo
tum el scriboequoerebantquomodo cum perderent : eo, abierunl. [cxxx , 2.] Et miltent ad eum quos-
timebani enim eum, quoniam universa turba admi- dam ex Pharisoeis, et Herodiauis, ut eum caperent
rabaïur super docirina ejus. [ cxxiu , 10. J Et cum in verbo. Qui venientes dicunt ei : Magister, scimus
vespera facla esset, egrediebalurdecivilate. Etcum quia verax es, cl non curas quemquam : nec enim
mane transirent, viderunt ficumaridam factam a ra- vides in faciem hominum, sed in veriiale viam Dei
dicibus. |cxxiv, 6.] Et recordatus Pelrus, dixit ei : doces. Licet dari tribulum Coesari, an non dabimus?
Rabbi, eece ficus, cui maledixisli, aruit. Et respon- Qui sciens versutiain illorum, ait illis : Quid me
dens Jésus ait illis : Ilabete fidem Dei. Amen dico tenlatis ? afferle mihi denariuin, ut videam. At illi
vobis, quia quicumque dixerit huic monti : Tollere, altulerunt ei. Et ait illis : Cujus esl imago hoec, et
el mitlere in mare ; et non hoesilaverilin corde suo, inscriplio ? Dicunl ei : Ca;saris. Respondens aulem
sed crediderit quia quodeumque dixerit, fiât; fiel ei. Jésus, dixit illis : Reddile igitur quoesunt Coesaris,

" Unus Reginoems., dicemus; luni junclo vetustiori allero, timebant,pro timemus,juxla GroecumÈyofoOv-o.
601 EVANGELIUMSECUNDUMMARCUM. 602
Coesari : et qiioesunl Dei, Deo. El mirabantur super A sub obtentu prolixoeoralionis : hi accipienl prolixius
eo. Et venerunt ad cum Sadducoei,qui dicunl resur- judicium. Et sedens Jésus contra gazophylacium,
rectionem non esse : et inlerrogabanteum dicentes: aspiciebat quomodo turba jaclarel oesin gazophyla-
Magisier , Moyses nobis scripsit, ut si cujus frater cium : et mulli diviles jaclabant multa. Cum venis-
morluus fuerit, et dimiserit uxorem, et filios non set aulem vidua una pauper, misit duo minuta,
reliquerit, accipiet frater ejus uxorem ipsius , et re- quod est quadrans ; el convocans discipulos suos,
stiseiiet semen fratri suo. Seplem ergo fratres erant: ail illis : Amen dico vobis, quoniam vidua hoecpau-
et primus accepit uxorem, et morluus esl, non re- per plus omnibus misit, qui miseront in gazophyla-
licto semine. Et secundus accepit eam, et morluus cium. Omnes enim ex eo, quod abundabat illis, mi-
esl : et nec iste reliquit semen. Et lenius similiter. seront : hoecvero de pcnuria sua omnia quoeliabuil,
Et acceperunt eam similiter septem : el non relique- misil lotum victum suum.
runt semen. Novissimaomnium defuncta est et mu- [Cap. XIII. cxxxvii, 2.] Et eum egrederetur de
lier. In resurrectione ergo cum resurrexerinl, cujus templo, ail illi unus ex discipulis suis : Magisier,
de bis erit uxor? seplem enim habuerunt eam uxo- aspice quales lapides, et quales slructiiroe. Et re-
rem. Et respondens Jésus, ait illis : Nonne ideo er- spondens Jésus, ail illi : Vides bas omnes magnas
ratis, non scientes Scripturas, neque virlulem Dei? B oedifieaiiones? Non relinquetur lapis super lapidem,
Cum enim a mortuis resurrexerint, neque nubent, qui non destruatur. [cxxxvm , 2.] Et cum sederet
neque nubentur, sed sunt sicut angeli in coelis. De in monte Olivarum contra lemplum , inlerrogabant
mortuis aulem quod resurgant, non legistis in libro eum separalim Petrus, et Jacobus, el Joannes, et
Moysi, super rubum quomodo dixerit illi Deus, in- Andréas : Die nobis, quando ista fient? el quod sig-
quiens : Ego sum Deus Abraham, el Deus Isaac, et num erit, quando hoecomnia incipient consummari ?
Deus Jacob? Non est Deus mortuorum, sed vivornm. Et respondens Jésus coepit dicere illis : Videte ne
Vos ergo multum erratis. [cxxxi, G.'JEt accessit quis vos seducat : multi enim venient in nomine
unus de scribis , qui audieral illos conquirentes, et meo dicenies, quia ego sum : et multos seducent.
a videns quoniam bene illis responderit, interroga- Cum audieritis aulem bella , et opiniones bellorum,
vit eum quod esset primum omnium mandatera. Jé- ne timueritis : oporietenim hoecfieri : sed nonduni
sus aulem respondit ei : Quia primum omnium man- finis. Exsurgetenim gens contra genlem, et regnum
datum est: Audi, Israël, Dominus Deus b tuus, Deus super regnum, et erunt lerroe motus per loca, et fa-
unus est : et diliges Dominum Deum tuum ex toio més, lniiium doloruin hoec. |cxxxix,l.j Videte
corde tuo, etex tota anima tua, et ex tola mente tua, autem vosmeiipsos. Tradent enim vos in conciliis,
et ex iota virlute tua. Hoc est primum mandatum. '-' el in synagogis vapulabiiis, et ante proesides et re-
Secundum autem simile est illi : Diliges proximum ges slabitis prop'.erme, in teslimonium illis. [CXL,6.]
tuum tamquam teipsum. Majus horum aliud manda- El in omnes génies primum oporlet proe.dicariEvan-
tum non est. [cxxxn, 10.] Et ait illi scriba : Bene, gelium. [exu, 2.] Et cum duxerint vos iradenles,
Magisier, iu verilaie dixisti, quia unus est c Deus, et nolile proecogitarequid loquamini : sed quod datum
nonestaliusproetereum.Etutdiligaiurex loto corde, vobis fueril in illa hora, id loquimini. Non enim vos
et ex loto inielleclu, et ex tola anima, et ex tota forli- eslis loquentes, sed Spiritus sanelus. Tradet aulem
tudine : eidiligere proximumtaniquaniseipsum, majus frater fralrem in mortem, ci paler filium : et con-
est omnibus holocaulomatibus et sacrificiis. Jésus surgent filii in parentes, el morte aflicient eos. Et
aulem videns quod sapienter respondisset , dixit erilis odio omnibus propter nomen meum. Qui au-
illi : Non es longe a regno Dei. |cxxxni, 2.] Et lem suslinuerit in finem, hic salvus eril. [CXLH, 6.]
nemo jam audebat eum interrogare. [cxx iv, 2.] Et Cum aulem videritis abominationem desolationis,
respondens Jésus, dicebal, docens in lemplo : Quo- slantem ubi non debel : qui legil, intelligat: [CXI.III,
modo dicunt scriboe,Christum filium esseDavid? ipse 2.J lune qui in Judoea sunt, fugianl in moules : et
enim David dicit in Spirilu sanclo : Dixit Dominus qui super teelum, ne descendat in domum , nec in-
Domino meo, sedea dexiris meis, donec ponam ini- " iroeat, ut tollat quid de domo sua: et qui in agio
micus tuos scabellum pedum luorum. Ipse ergo David erit, non revertaïur rétro tollere vestimenlum suuni.
dicil eum Dominum, et unde est filius ejus? Et multa [CXLIV, 2.] Voe autem proegnaniibus et nuirienlibus
turba eum libenter audivit. [cxxxv, 2.] El dicebat in illis diebus. [CXLV,6.J Orale vero, ut hyeme non
eis in docirina sua : Cavete a scribis, qui volunl in fiant, [CXLVI, 2.] Erunt enim dies illi û trihulaliones
stolis ambulare, et salutari in foro, ei iu primis ca- taies, quales non fuerunl ab initio erealuroe, quam
Ihedris sedere in synagogis, et primos discubitus in condidii Deus, usque nunc, neque fienl.[cxLVii,6.] Et
coenis: [cxxxvi, 8.] qui dévorant domos viduarum nisi breviassel Dominus dies, non fuisset salva omnis

a In Martianoeiedilione erat plurium numéro, et in Groecis quibusdam exemplaribus lacet.

videntes , quod et Latinis aliis et Groecisomnibus
libris, el recto ipso sensui refragalur.
b In uno Reginoems. noster pro luus, quemadmo-
dum et Groeciplerique codices proeferunt -np.ûv.
0 Nostri mss. nomen Deus, hic ouiiltunt. quod et
d Duo Reginoemss. dies illi iribulalionis taies, etc.
Coelerumet proximeanteGroeca melioris notoeexem-
plaria aliter habent, ha pi yivnzai ôyvyiivp.ûv y_et-
p.mog, ul ne fiai fuga vestra hyeme.
603 S. ÏHERONYMlDÏVINABIBLIOTHECA. 004
caro : sed propter elecios, quos elegii, breviavit dies. ^i miseront ei pecuniam se daluros. El quoerebatquo-
[cxLViii, 2.] Et lune si quis , vobis dixerit : Eece modo illum opportune traderel. Et primo die Azy-
hic est Christus, cece illic , ne crediderilis. [CXLIX , morum quando Pascha immolabanl, dicunl ei disci-
6.] Exsurgcnl enim pseudoclirisii , et pseudopro- puli : Quo vis eamus, et paremus tibi, ut manduces
phetoe, et dabunt signa cl portenta ad seducendos , Pascha? Et millit duos ex discipulis suis, et dicit
si fieri polest, eliam electos. Vos ergo videte : eece eis : Ile in civilatem : et occurrel vobis homo lage-
proedixivobis omnia. [CL, 2.] Sed in illis diebus , nam aquoebajulans , sequimini eum : elquocumque
post iribulaiionem illam , n sol conlenebrabilur, et introierii, dicile domino domus, quia magisier di-
luna non dabil splendorem suum : et slelloe coeli cit : ubi est refeclio mea, ubi Pascha cum discipulis
erunt decidenies , el virluies , quoe in coelissunt, mois manducem? Et ipse vobis demonstrabit coena-
movebunlur. [CLI,2.] Et lune videbunt Filium homi- culum grande , slralum : el illic parate nobis. Et
nis vcnieniem in nubibus cum virtule multa, et abierunl discipuli ejus, cl venerunt in civitalem : el
gloria. Et lune millet angelos suos , et congregabit invenerunt sicut dixerai illis, et paraverunt Pascha.
electos suos a quatuor ventis, a summo terroe,usque [CLXI,4.] Vespere aulem facio, venit cum duodecim.
ad summum coeli. A lieu autem discite parabolam. Et discumbentibus eis, et manducantibus, ait Jcsus :
Cum jam ramus ejus tener fuerit, et nala fuerint fo- 1B Amen dico vobis, quia unus ex vobis tradet me, qui
lia, eognoscitis quia in proximosit oeslas: sic et vos, manducal mecum. |CXLII,1.] At illi coeperunt con-
cum viderilis hoec fieri, scitole quod in proximo sit tristari , cl dicere ei singulalim : Numquid ego ?
in ostiis. Amen dico vobis, quoniam non Iransibit [CLXIII,2.] Qui ait illis : Unus ex duodecim , qui in-
generalio hoec, donec omnia ista fiant. Coelumet lingit mecum manum in catino. El Filius quidem ho-
terra iransihunt, verba autem mea non (ransibunt. minis vadit, sicul scriptum est de co : voeaulem ho-
[CLII,C.J Dedie autem illo vel hora nemo scit, neque mini illi, per quem Filius hominis tradelur. [CLXIV,
angeli in coelo, neque Filius, nisi Paler. [CLIII,6.] 6.] Bonum eral ei, si non esset nalus homo ille.
Videte , vigilale, et orate : nescitis enim quando [CLXV, l.| Et manducantibus illis, accepil Jésus pa-
tempus sit. [CLIV,2.] Sicut homo , qui peregre pro- nem : el benedicens fregil, et dédit eis, cl ail : Su-
fectus reliquit domum suam , et dédit servis suis mile, hoc est corpus meum. [CLXVI ,.2.] El accepte
poleslalem cujusque operis, et janiiori proecepit, ut calice , gratias agens dédit eis ; et biberunt ex illo
vigilet. [ci.v,2.J Vigilale ergo ( nescitis enim quando omnes- El ail illis : Hic estsanguis meus novi lesta-
dominus domus venial : sero , an média nocle , an nienli, qui pro b multis effnndetur. Amendico vobis,
gall'i canin, an manc), ne cum venerit repente, inve- quia jam non bibam de hoc genimine vilis , usque
niat vos dormienies. Quod aulem vobis dico, om- G in diem illum, eum illud bibam novum in regno Dei.
nibus dico : Vigilale. [CLXVII, C.] Et hymno dicte,exierunt in montera Oli-
|C'ip. XIV,CLVI,1.] Eral aulem Pascha et Azyma varum. [CLXVIII, 4.] El ail eis Jésus : Omnes scan-
posl biduum, [CLVII,6.J et quoerebant summi saeer- dalizabimini in me nocte ista : [CLXIX, C] quia scri-
dotes , et scriboe, quomodo eum dolo tenerent, et ptum est : l'erculiam pastorcm, el dispergcnlur
occidcrcnl. Dicebantautem : Non in die festo , ne oves. Sed postquam resurrexero, proecedamvos in
forte tumultes (ieret in populo, [CLVIII,!.] Etcum Galiloeam.[CLXX, 1.] Petrus aulem ait illi : Et si om-
essel Bethanioein domo Simonis leprosi, et recum- nes scandalizati fuerinl in te, sed non ego. Et ait
berel : venit mulier babcnsalabastrum unguenli nardi illi Jésus : Amen dico libi, quia lu hodie in nocle
spicali pretiosi , el fracto alabaslro , effudit super bac, priusquam gallus vocem bis dederil, 1er me es
capul ejus. Eranl aulem quidam indigne ferentes in- negaturus. [CLXXI , 6.] Al ille amplius loquebalur :
tra semelipsos, el dicentes : Ul quid perditio ista El si oportuerit me simul commori tibi, non te nc-
unguenli facla est? Polerat enim unguentem istud gabo. Similiter autem et omnes dicebant. [CLXXII, 1.]
vcnumdari plus quam irecentis denariis, et dari Et veniunt in proedium, cui nomen Geihsemani.
paiiperilms. Elliemehani in eam. Jésus aulem dixit: [CLXXIII, 6.] El ait discipulis suis : sedete hic donec
Sinitc eam, quid illi molesii eslis ? Bonumopus ope- D orem. El assurait Petrum , el Jacobum , el Joannem
rata esl in me. Semper enim pauperes habetis vo- secum : et coepit pavere , et toedere. [CLXXIV, 4.] El
biscum ; et cum volueritis, poleslis illis benefaccre : ait illis: Tristiseslanima mea usque ad mortem: sus-
me autem non semper habetis. [CLIX, 4.] Quod hi- tinete hic, et vigilale. [CLXXV, l.J Et cum processis-
buit h:rc , fecit : proevcnit ungere corpus meum in set paululum,procidit super terram : etorabat, ut si
sepullurani. Amen dico vobis : Ubicumque proedi- fieri posset, iransiretab eo hora. Et dixit: Àbba, pa-
calum fuerit Evangelium islud in universo mundo , ter, omnia libi possibilia sunt, iransfer calicem hune
et quod fecit hoec, narrabilur in memoriam ejus. a me, [CLXXVI, 1.] sed non quod ego volo, sed quod
[CLX, 2.] El Judas Iscarioles [Al. Scariothes] unus lu. El venit, el invenit eos dormienies. [CLXXVII, 2.]
de duodecim , abiit ad summos saeerdotes , ut pro- Et ait Petro : Simon, dormis? non potuisli una hora
deret eum illis. Qui audientes gavisi sunt : el pro- vigilare? Vigilate , et orate, ul non inlretis in tenta-
a Pênes Marlianoeumviliose, sed conlenebrabilur, vobis, el pro, etc., quoeverba tametsi in Groeco
prob sol, etc. exemplari non sint, in Lalinis tamen libris passim
Additum in uno Reginoems. secundis curis pro occurrimt.
€05 EVANGELIUMSECUNDUMMARCUM. 006
lionem. [CLXXVIII, 4.] Spiritus quidem promptes esl, A velare faciem ejus, et colapbis ciirn cxdere , et di-
caro vero infirma, [CLXXIX , 6.] Et ilerum abiens cere ei : Prophetiza : el ministri alapis eum coede-
oravit, eumdeni sermonem dicens. Et reversus, de- bant. [excv, 1.] Et cum esset Petrus in atrio deor-
nuo invenit eos dormientes, erant enim oculi eorum sum, venit una ex ancillis summi sacerdolis : et cum
gravali, etignorabant quid responderent ei. Et venit viilissct Petrum calefacienlem se , aspiciens illuni,
tertio, était illis : Dormilejam,et requiescite. Suf- ail : Et tu cum Jesu Nazaroenoeras. Al ille negavit,
ficit : [CLXXX, 4.] venit hora : eece Filius hominis dicens : Neque scio , neque novi quid dicas. [exevi,
tradetur in manus peccalorum. Surgile, eamus.Ecec 1.] Et exiit foras ante atrium, et gallus caniavit.
qui me tradet, prope est. [CLXXXI, 1.] Et adhuc eo Rursus aulem cum vidissel illum ancilla , coepil di-
loquente, venit Judas Iscariotes [Al. Scariolh] unus cere circumslanlibus : Quia hic ex illis est. Al ille
de duodecim, et cum eo turba mulla, cum gkuliiset iterum negavit. Et post pusillum rursus qui asta-
lignis, a summis sacerdolibus el scribis , et seniori- bant, dicebant Petro : Vereex illis es : nam etGali-
bus. [CLXXXII, 2.] Dederat autem iraditor ejus signum loeuses. Ille autem coepil analhematizare.et juràre:
eis, dicens : Quemcumque osculalus fuero, ipse est, Quia nescio hominein istum quem dicilis. Et stalim
tenele eum , et dticite caule. Et cum venisset, sta- gallus iterum caniavit. [cxcvn, 2.] Et recordatus est
lim accedens ad eum, ait : Ave, Rabbi : el osculalus B Pelrus verbi, quod dixerat ei Jésus : Prius quam
esl eum. At illi manus injecerunt in eum, el tenue- gallus cantet bis, ter me negabis. Et coepit flere.
runlcum. [CLXXXIII, 1.] Unus autem quidam de cir- |Cap. XV.cxcvm, 2.] Et confesiim mane consilium
cumstantibus educens gladium , percussit servum facienles summi saeerdotes, cum senioribus, et
summi sacerdotis : et amputavit illi auriculam. scribis, et universo concilio, [cxcix, 1.] vincienles
[CLXXXIV, 1.] Et respondens Jésus, ail illis : Tam- Jesum, duxerunt, el iradiderunt Pilalo. [ce, 1. ]
quara ad latronem existis cum gladiis et lignis com- Et interrogavit eum Pilalus : Tu es rex Judoeorum?
prehendere me? quoiidie eram apud vos in templo At ille respondens, ait illi, Tu dicis. [cci, 4. ] Et
docens, et non me tenuisiis. [CLXXXV, 6.] Sed ut im- accusabant eum summi saeerdotes in multis. Pilalus
pleantur Scripturoe. Tune discipuli ejus relinquentes autem rursum interrogavit eum dicens : Non re-
eum , omnes fugerunt. [CLXXXVI , 10.] Adolescens spondes quidquam ? vide in quaulis te accusant !
aulem quidam sequebalur eum amiclus sindone su- Jésus autem amplius nihil respondii, ita ut mira-
per nudo : el tenuerunt eum. Al ille , rejecla sin- relur Pilalus. [ccu,2. ] Per diem autem festum
done , nudus profugit ab eis. [CLXXXVII, 1.] Et ad- solebat dimittere illis unum ex vinctis, quemcumque
duxerunt Jesum ad summum sacerdotem : et con- petiisseni. [ cem, 4. J Erat autem qui dicebatur Ba-
venerunl omnes saeerdotes, et scriboe, et seniores. C rabbas, qui cum sediliosis erat vinclus, qui in sedi-
[CLXXXVIH, 4.] Pelrus autem a longe seculus esl cum lione lëcerat homicidium. Et cum ascendisset turba,
usque inlro in atrium summi sacerdotis : et sedebat coepit rogare, sicut semper faciebat illis. Pilalus au-
cum ministris a ad ignem, et calefaciebat se. tem respondit eis , el dixit : Vullis dimiliam vobis
[CLXXXVIX, 2.J Summi saeerdotes et omne concilium regem Judoeorum? Sciebat enim quod per invidiam
quoerebant adversus Jesum lestimonium , ut eum tradidissent eum summi saeerdotes. [ cciv , 1. ]
morli iraderent, nec inveniebant. Multi enim tesii- Pontifices aulem concitaverunt turbam , ut magis
inonium falsum dicebant adversus eum : et conve- Barabbam dimitleret eis. [cev, i.] Pilalus autem
nientia teslimonia non erant. [exc , 6.] Et quidam ilerum respondens , ait illis : Quid ergo vullis
surgentes falsum lestimonium ferebant adversus faciam régi Judoeorum? At illi ilerum clamaverunt :
eum , dicenies . Quoniam nos audivimus eum , di- Crucifige eum. Pilalus vero dicebat illis : Quid enim
cenlem : Ego dissolvam templum hoc manu factum, rnali fecit ? At illi magis clamabant : Crucifige eum.
et per triduum aliud non manu faelum oedificabo. [cevi, 1.] Pilalus autem volens populo satisfacere
Et non erat conveniens leslimonium illorum. Et ex- dimisit illis Barabbam , et tradidil Jesum flagellis
surgens summus sacerdos in médium , interrogavit coesum, ul crucifigeretur. [ ccvn, 4. ] Milites autem
Jesum , dicens : Non respondes quidquam ad ea , D duxerunt eum in atrium proetorii, et convocant lo-
quoe libi objiciuntur ab his? Ille autem tacebat, et lam cohortem, et induunt eum purpura, el imponunt
nihil respondii. Rursum summus sacerdos interro- eiplectentes spineam coronam. Et coeperunt salu-
gabat eum,'et dixit ei : Tu es Christus Filius Deibe- tare eum : Ave, rex Judoeorum. [cevm, 6.] Et per-
nedicti? Jésus autem dixit illi : Ego sum : [cxci, 1.] culiebant caput ejus arumlinc : et conspuebant eum,
et videbitis Filium hominis sedentem a dexlris vir- et ponentes genua, adorabanl eum. El poslquam
tutis b Dei, et venientem cum nubibus coeli. [cxcn, illuserunl ei, exuerunt illum purpura , et induerunt
6.] Summus autem sacerdos scindens veslimenta eum veslimentis suis : et educunt illum , ut cruci-
sua, ail: [exem, 2.] quid adhuc desideramus testes? figerent cum. [ccvix, 1. ] Et angariaverunt proeter-
Audislis blaspbemiam : quid vobis videtur ? Qui euntem quempiam, SimonemCyrenoeum, venientem
omnes condemnaverunt eum esse reum moriis. de villa, patrem Alexnndri etRufi, ut tolleret crucem
[cxciv, 1.] Et coepernnt quidam conspuere eum, et ejus. [ccx, 4.] Et perducunt illum in Golgotha
a Vocnlas ad b Hic quoque Dei nomen, quod neque Groecus
ignem, neque Groecus textes, neque
nostri mss. agnoscunt. textes addit, ab iisdem inss. abest.
607 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 008
locum : quod est inlerprelatum Calvarioe locus. A rione , donavit corpus Joseph. [ ccxxvm, 1.1 Joseph
[ccxi, 4. j Etdabant ei bibere myrrhatum vinum : aulem mercalus sindonem, et deponens eum in-
et non accepit. [ccxn,l.] Et crucifigeutes eum, volvitsindone, et posuileum in monumenlo, quod
diviserunt veslimenta ejus, miitenles sortem super erat excisum de pelra, et advolvil lapidem ad
eis, quis quid lollerei. [ccxin, 10. ] Erat autem hora oslium monumenti. [ ccxxix, G. ] Maria autem
tertia : et crucifixerunt eum. [ ccxv, 1.] El erat Magdalene, et Maria Joseph [Al. Josue], aspiciebant
tilulus causoeejus inscriplus : Rex Judoeorum.[ccxv, ubi ponerelur.
1. ] Et cum eo crucifigunt duos latrones; unum a [ Cap. XVI. ccxxx, 8. ] Et cum iransisset sabba-
dexlris, el alium a sinisiris ejus. [ccxvi, 8. ] El tum, Maria Magdalene,et Maria Jacobi, et Salome
impleta est scriptura, quoe dicit : Et cum iniquis emerunt aromata, ut venienles ungerent Jesum.
repulalus est. [ccxvii, 6.] Et proetereuntesblasphe- [ccxxxi, 1. | Et valde marie una sabbatorum ,
mabant eum, movenles capila sua, et dicenies : Vab ! veniunt ad monumentum, orto jam sole. Et dicebant
" qui deslruis templum Dei, et in tribus diebus rcoe- ad invicem : quis revolvet nobis lapidem ab ostio
dificas: salvumfac temelipsum descendens de cruce. monumenti?El respicienles viderunt revolutum lapi-
[ ccxvui, 2. ] Similiter et summi saeerdotes illu- dem. Eratquippe magnus valde. Et introeuntes in
denles, ad allerutrum cum scribis dicebant : Alios \ i monumentumviderunt juvenem sedentem in dex-
salvos fecit, seipsum non polest salvum facere. lris, cooperlum siola candida, el obstupuerunt.
Christus rex Israël descendat nunc de cruce, ut [ccxxxu, 2. | Qui dicit illis : Nolite expavescere :
videamus, et ciedamus. [ccxix,2. ] El qui cum Jesum quierilis Nazaroenum, crucilixum : surrexit,
co crucifixi erant, conviciabanlur ci. [ccxx, 2.] non est hic, cccc locus ubi posuerunl eum. Sed ile,
El facla hora sexta, lenebioe l'acloesunt per toiam dicite discipulis ejus et Petro , quia proeceditvos in
lerram usque in horam nonam. | ccxxi, C. ] El hora Galiloeam: ibi eum videbitis, sicut dixit vobis.
nona exclamavil Jésus voce magna, dicens : Eloi, [ ccxxxni, 2. ] At illoe exeuntes, fugeruntde monu-
Eloi, lamma sabacthani? quod est inlerprelatum : mento : invaserat enim eas tremor et pavor : el ne-
Deus meus, Deus meus, utquid dereliquisli me? mini quidquam dixerunt : timebant enim. Surgens
J t quidam de circumslantibus audientes , dicebant : aulem mane, prima sabbati, apparuit primo M3rioe
Eece Eliam vocat. [ccxxn, 2.] Currens autem unus, Magdalene, de qua ejeceral septem doemonia.Illa
el iraplens spongiam acelo, circuniponensque ca- vadens nuntiavil bis, qui cum eo fuerant, lugenlibus
larno, polurn dabat ei, dicens : Sinile , videamussi et flentibus. Et illi audientes quia viveret, etvisus es-
venial Elias ad deponendura eum. [ccxxm, 1. ] sel ab ea, non credideruni. [ccxxxiv,8.] Posl hoecau-
Jésus aulem , emissa voce magna , exspiravit. C lem duobus ex hisambulantibus ostensus esl in alia
[ ccxxiv, 2. ] Et vélum templi scissum esl in duo , a effigieeuntibus in villam: et illi euntes nunliaverunt
summo [ Al. sursum | usque deorsum. [ccxxv, 2. ] coeleris:nec illis erediderunl.fccxxxv, 10.]Novissime
Videns aulem Centurio, qui ex adverso stabat, quia recumbentibusillis undecim apparuit: et exprobravit
sic damans exspirassel, ail : Vere hic homo Filius incredulilalemeorum et duriiiam cordis, quia iis, qui
Dei erat. [ccxxvi, 6. ] Eranl aulem el mulieres de videront eumresurrexisse, non crediderunl. Et dixit
longe aspicienles : inter quas erat Maria Magdalene, eis : Euntes in mtindum universum, proedicateEvan-
cl Maria Jacobi minoris el Joseph [Al. Josue] mater, gelium omni creaturoe. Qui credideril, et baptizalus
et Salome : el cum essel in Galiloea, sequebantur fuerit, salvus erit : qui vero non crediderit, con-
cum, et ministrabaniei, et alioe militai , quoe si- demnabitur. Signa autem eos qui crediderint, hoec
mul cum eo ascenderant Jerosolymam. | ccxxvn, 1. ] sequenlur . In nomine meo doemonia cjicient : lin-
El cum jam sero esset facluni (quia erat parasceve, guis loquenlur novis: serpentes tollent : et si morti-
quod esl ante sabbalum ), venit Joseph ab Arima- ferum quid biberint, non eis nocebil: super oegros
thoeanobilis decurio, qui et ipse erat exspectans manus imponent, et bene habebunt. Et Dominus
regnum Dei, et audacter inlroivit ad Pilalum , et quidem Jésus postquam locutus est eis, assum-
petiit corpus Jesu. Pilalus aulem mirubalur si jam D plus esl in coelum, et sedet a dexlris Dei. Illi autem
obiisset. Et accersito Ceniurione, inierrogavit eum profecti proedicaveruntubique, Dominocoopérante,
si jam morluus essel. Etcum cognovissel a Centu- et sermonem confirmante, sequentibus signis.
ExplicilEvangeliumsecundumMarcum.
a Unus Reginoems. qui deslruxit : aller, qui destruil : lum pari consensu, tribus diebus oedificat,etc.

1NCIPIÏ

EVANGELIUM SECUNDUM. LUC A M.

[Cap. I. i, 10.] u Quoniam quidem mulli conati sunt ordinare narralionem, quoe in nobis complétai
a Edili libri quamplures, cum mss. codicibusnon nunt versu 5, ad hoecverba : Fuit in diebusHerodis
paucis, hocce primum Lucae capitulum inl'ra appo- régis Judoeoesacerdos quidam, etc. Proefat'tunculam
GOO EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. 610
sunl, rerum : sicut Iradiderunt nobis, qui ab initio AI LDeum : el missus sum loqui ad te, et hoeclibi evan-
ipsi viderunt, et minislri fuerunt sermonis : visum gelizare.
g Et eece eris tacens, et non poleris loqui,
esl mihi, asseculo a omnia a principio diligenter, iusque in diem quo hoecfiant, pro eo quod non cre-
ex ordine libi scribere, opiime Théophile, ul cogno- didisii
i verbis meis, quoe implebuntur in lempore
scas eorum verborum, de quibus eruditus es, verila- suo. s Et erat plebsexspeciansZachariam:el miraban-
lem. Fuit in diebus Herodis, régis Judoeoe, saccr- lur l quod lardaret ipse in lemplo. Egressus autem
dos quidam nomine Zatharias, de vice Abia; et non i polerat loqui ad illos, el cognoverunt quod vi-
uxor illius de filiabus Aaron, et nomen ejus Eliza- sionem
i vidisset in templo. Et ip e erat innuens illis,
beth. Erant aulem jusli ambo anle Deum, inceden- et < permansit mulus. Et factum esl, ut impleti sunt
les in omnibus mandatis et justilicalionibus Domini dies i officiiejus, abiit in domum suam : post hos
sine querela, et non erat illis filius, eo quod esset autem
: dies concepit Elizabethuxor ejus, el occulla-
Elizabeth slcrilis, et ambo processissenl in diebus bal se mensibus quinque, dicens : Quia sic fecit
suis. Factum est autem, cum sacerdotio fungerelur mihi Dominus in diebus, quibus respexit auferre
b in ordine vicis suoeanle Deum, secundumconsuetu- opprobrium meum inler hommes, [n, 5.]d In mense
dinemsacerdotii, sorte exiit ut incensuin ponerel, in- autem sexto missus est angélus Gabriel a Deo in
gressus in templum Domini : et omnis mulliludo po- B B civilatem Galiloeoe,cui nomen Nazareth, ad virginem
puli erat orans foris hora incensi. Apparuit autem illi desponsatamviro cui nomen eral Joseph, de domo
angélus Domini,slans a dexlris allaris incensi. El Za- David, et nomen virginis Maria, [m, 10.] Et ingres-
cbarias turbatus est videns, etlïmor irruit super eum. sus angélus ad eam dixit : Ave,gratia plena : Domi-
Ait autem ad illum Angélus : Ne limeas, Zacbaria, nus tecum : Benedicta tu in mulieribus. Quoe cum
quoniam exaudita est deprecalio tua : et uxor tua audisset, turbata est in sermone ejus, et cogitabat
Elizabelb pariet tibi filium , et vocabis nomen ejus qualis esset ista salutatio. Et ait angélus ei : Ne li-
Joannem: et erit gaudium libi, et exsullatio, et meas, Maria; invenisti enim graliam apud Deum;
mulli in nalivitaie ejus gaudebunt : erit enim ma- cece concipies in utero, el paries filium, et vocabis
ghus coram Domino:el vinum et siceram non bibet, nomen ejus Jesum. Hicerit magnus, et filius Altis-
et Spirilu sancto replebilur adhuc ex ulero matris simi vocabitur, et dabit illi Dominus Deus sedem
suoe: et multosfiliorumIsraëlconvertelad Dominum David patris ejus : et regnabil in domo Jacob in
Deum ipsorum : el ipse proecedetanle illum in spi- oeiernum,el regni ejus non erit finis. Dixit aulem
rilu et virtule Elioe: ut convcrlat corda patrum in Mariaad angelum : Quomodofiel islud, quoniam vi-
filios, elc incredulosad prudentiamjustorum, parare rum non cognosco? Et respondens angélus dixit ei :
Domino plebem perfeelam. Et dixit Zacbarias[ad G Spiritus sanctus superveniet in le, et virtus Allissi-
angelum : Unde hoc sciam? ego enim sum seuex, et mi obumbrabit libi : ideoque et quod nascetur e ex
uxor mea processit in diebus suis. El respondens le sanctum, vocabitur Filius Dei. Et eece Elizabeth
angélus dixit ei : Ego sum Gabriel, qui aslo anle cognala lua, et ipsa concepit filium in seneciulc sua:

vero, quoe proecedit, nullo capitulo, nulli canoni sata Mater (jus Maria Joseph, anlequamconvenirent,
ascribunt. Sed quam parum recte, ex hoc intelligilur, inventaesl in ulerohabensde Spirilu sancto. Manife-
quod ex his innui videatur proediclamproefatiuncu- stera aulemesl nullam inter illa esse consensionein ;
lam non esse genuinum Lucoeevangelisioeopus, ne- cum hoec ad Christi, illa ad Joannis proecursoris
que a Deo inspiraïam. Quod nefas est dicte. Noshoec conceplionem perlineanl. Error hic est, seu polius
reslituimus ad fidem exemplarium bibliotbecoe no- oscilantia librariorum, qui cum cernèrent in apo-
slroeSan-Germanensisms. num. 4, 19, 24. flis quo- graphis, ut et iu manuscriplo San-Gernianensinum.
que annumerari facile posset aliud exemplar ejus- 18, quem in hac parle, ulpote emendaiissimum, et
dem bibliolhecoeoplimoenotoenum. 18 ; in quo una rationi maxime conseniaueum, mérite sequimur,
cum nota capiluli primi, quoe in consequentibusi coeterisqueomnibus anlcponimus; cum, inquam, in
nusquam apparct, excisnm est lotum hoc Lucoe : his apograpbis cernèrent, hoc secundum Lucoeca-
exordium usque ad proedictaverba versus 5, Fuit' „1"i pilulnm annoiatum ad ea verba versus 26, quoehic
in diebus Herodis, etc., exclusive. MART. in texte legunlur, scilicet : In mense autan sexto
a Pressais Groeconostri mss. assecutoa principio o missusest angélusGabriel, etc., ubi angeli Gabrielis
omnibusdiligenla': Groece"ESOÇS xàp.ol,
' i:apnxo\ovBn- menlio fit, ut et in illo alio loco versus 19, supra
yizi UVUBÎV àxpiêâg x. z. A. Coelerumvidesiss relato : imprudenier alterum proaltero sumpsere :
Ti-Ko-tv
dehocce Prooemio disputanlem MarlianoeuminNo- maxime cum in quibusdam codicibus, ul in ms. no-
lis. siro San-Germanensi num. 19, duoilla locain dua-
b Interserunt hic Zacharioe nomen duo Reginoe e bus ejusdem paginoecolumnis, perfecle quasi in una
mss. quod et Groecequoedamexemplaria retinent. linea sibi invicem e regione respondeant. Hoc non
c Iterum duo Reginoemss. incredibiles,pro incre- •- atlendentes editi omnes libri, nullo ex iis, quosproe
dulos, proeferunt. manibus habemus, suffragante codice manuscripto,
d Magna hic dissensioest inler codices cum ma- i- proesenscapitulum secundum in caput sequens dis-
nuscriptos tum édites. Manuscriplisiquidem benee irahunt, versu ,26, ad hoecverba : Factum est au-
multi, secundum capitulum supra apponunt, versu u lent, cum essent ibi, impleti sunt dies, ut pareret, et
19, ad hoecverba : El respondensangélus, dixil ei : peperitfiliumsuum primogenilum,et pannis eumin-
Ego sum Gabriel,qui asto ante Deum: et missussum n volvil: cum tamen his verbis Christi nativitas de-
loqui ad te, el hoectibi evangelizare.Quoeverba cumn scribatur, non ejus conceptio, ut in loco Matihoei
ad canonem quinlum referanlur, concordare debue- :- parallelo. MART.
raul cum his capituli tertii Évangelii Matihoei: e Voculasex te, quoeel raro in Groecisexemplari-
!- bus inveniuntur, Reginoemss. prorsus ignorant.
Chrisli autem generatio sic eral : Cum essel despon-
 011 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 612
et hic mensis sexlus est illi, quoe voealur slerilis : A ejus repletus est Spirilu sancto: et prophetavil di-
quia non erit impossibile apud Deum omne verbum. cens :
Dixit aulem Maria : Eece ancilla Domini, fiât mihi Bcnediclus DominusDeus Israël : quia visitavitet
secundum verbum luum. El discessit ab illa angé- fecit redemptionem plebis suoe.
lus. Exsurgcns aulem Maria in diebus illis abiit in Eterexil cornu salulis nobis, in domo David pueri
montana cum festinatione, in civitalem Juda : Et in- sui.
travit iu domum Zacbarioe, et salulavit Elizabeth. Sicut loculus est per os sanctorum, qui a soeculo
El factum est, ut audivii salutationem MarioeEliza- sunt, prophetarum ejus :
beth, cxsultavil infans in ulero ejus, el replcia est Salutem ex inimicis nostris, et de manu omnium qui
Spirilu sanclo Elizabeth : et exclamavit voce ma- oderunt nos :
gna, et dixit: Bénédicte lu inler mulieres, el bene- Ad faciendam misericordiam cum palribus nostris :
dicius frucius ventris tui. Et unde hoc mihi, ut ve- et memorari lesiamenti sui sancti.
nial mater Dominimei ad me ? Eece enim ut facta Jusjurandum, quod juravit ad Abraham patrem nos-
est voxsalutationis tuoein auribus meis, exsuliavit irnm, dalurum se nobis :
in gaudio inlans in ulero meo. Et beala quoe a cre- Ut sine liraore, de manu ininiieorum noslrorum li-
didisli, quoniam perficienlur ea, quoe dicta sunt libi B beraii, serviamus illi;
a Domino. Et ail Maria : In sanelilate et justilia coram ipso, omnibus diebus
Magnificatanima mea Dominum, et cxsultavil spiri- noslris.
tus meus iu Deo salutari meo. Et tu, puer, Prophète Allissimi vocaberis : proeibis
Quia respexil humililaicm ancilloesuoe: eece enim enim anle faciem Domini parare vias ejus :
ex hoc bealam me dicent omnes generationes. Ad dandain scienliam salulis plebiejus, in remissio-
Quia fecit mihi magna qui polens est, et sanctum nem peccatorum eorum :
nomen ejus. Ter viscera misèricordioeDei nosiri : in quibus visi-
Et miseiïcordiaejus b a progenie in progenies limen- tavil nos oriens ex alto :
libus cum. llluminarc bis, qui in lencbris, et inumbra morlis
Fecit poientiam in brachio suo : dispersit superbos sedent : ad dirigendos pedes nostros in viam
mente cordis sui. pacis.
Deposuil potentesde sedc.et exallavithumiles. Puer autem crescebat, el confortabatur spirilu : et
Esurientcsimplevitbonis :cldiviles dimisit inanes. erat in deserlis usque in diem osleusionis suoead
Suscepit Israël puerum suum, c recordalus miseri- Israël.
cordioesuoe. G [Cap. IL] Factum est autem in diebus illis, exiit
Sicut loculus' est ad patres nostros, Abraham, et cdictuni a CoesareAuguste,uldescribereluruniversus
semini ejus in soecula. orbis. Iloecdescriplio prima facta est e a proeside
Mansitaulern Mariacum illa quasi mensibus tribus : SyrioeCyrino : elibant omnes, ul profilerenlur sin-
cl reversa est in domum suam. Elizabethautem im- guli in suam civilatem. Ascendit aulem el Joseph a
pletum est tempus pariendi, cl peperit filium. Et Galiloeade civitale Nazareth, in Judoeamin civilatem
audierunl vicini et cognaii ejus, quia magnificavit David, quoevoealur Beth-Lebetn : co quod esset de
Dominusmisericordiam suam cum illa, et congralu- doino et familia David, ul profitereiur cum Maria
labanlur ci. Et factum est in die oclavo, venerunt desponsala sibi uxore pragnante. Factum esl autem,
circumeidere puerum, et vocabant cum nomine pa- cum esseni ibi, impleti sunl dies ul pareret. El pe-
iris sui Zachariam. Et respondens mater ejus, dixil: perit filium suum primogeuilum, et pannis cum in-
Ncquaquam, sed vocabilur Joannes. El dixerunt ad volvit, et reclinavit eum in pra:scpio ; quia non erat
illam : Quia nemo est in cognatione tua, qui voce- eis locus in diversorio. Et pastores erant in regione
tur hoc nomine. Innuebanl aulem pairi ejus, quem eadem vigilantes, et custodicnies vigilias noclis
vellet vocari eum. Et postulans pugillarem scripsit, super gregem suum. Et cece angélus Domini stelit
dicens : Joannes est nomen ejus. Et mirali sunt uni- D juxta illos, et claritas Dei circumfulsit illos, et timue-
versi. Apcrtiim est aulem illico os ejus, et lingua runl timoré magno. Et dixil illis angélus : Nolile
ejus, et loquebalur benedicens Deum. El faclum limere : eece enim evangelizo vobis gaudium ma-
est limor super omnes vicinos eorum : et super gnum, quod erit omni populo : quia nalus esl vobis
omnia montana Judoeoedivulgabantur omnia verba hodie Salvalor, qui est Chrisius Dominus, in civitale
hoec : el posuerunt omnes qui audierant in corde David. Et hoc vobis signum : Invenielis infantem
suo, dicentes :d Quis, putas, puer iste erit ? Elenim pannis involulum, et posilum in proesepio. Et subite
manus Dominierat cum illo. Et Zacbarias paler facla est cum angelo multiludo mililioe coelesiis,
n lidem mss. , beata quoecredidil, et cohoercnter, d Pari iterum consensu iidem mss. Quid, putas,
quoedicta sunt ei a Domino etc. atque hoc Groeco etc.e Groece,Tt v.pa, etc.
pressius, n izia-revcraca,ôzi sazc/.izzlzUicrigzoïg Xila.- Unus e noslris mss. alque aller Crassensis pênes
\np.ivoig avzô Tcapàfivpiov,etc. Marlianoeum: [acla esl proeside, etc. absque a parli-
'• Duo Reginoemss., in progenieset progenies. cula, sensu eliam concinniorc juxta Groecum,iyêvero
'-- e lidem ms. memorari misèricordioe,pressius ile- •nyep.Qvevovzos xni Svptw 8u/))jviou.
rum Gràeco,pwaHwi &iwe.
 613 EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. 614
laudantiiim Deum, cl dicenlium : Gloria in allissimisi A Puer autem crcsccbat el conforlabalur, plcnus sa-
Deo, et in lerra pax hominibus bonoe voluntatis. Et pientia : et gralia Dei erat in illo. Et ibanl parentes
factum esl, ut discesserunt ab eis angeli in coelum: ejus per omnes annos in Jérusalem, in die solcmni
pastores Ioquebanlur ad invicem: Transeamus usque: Paschoe. Et cum factus esset annorum duodecim,
Beth-Lehem, et videamus hoc verbum, quod factumi ascendentibus illis Jerosolymam secundum consue-
est, quod Dominus oslendit nobis. Et venerunt lësti- ludinem diei fesii, consummalisque diebus, cum re-
nanles : et invenerunt Mariam, et Joseph, et infan- dirent, remansit puer Jésus in Jérusalem, et non
lem positum in proescpio.Videntes aulem cognove- coguoverunt parentes ejus. Exislimanlesautem illum
runt de verbo, quod dictum erat illis de puero hoc. esse in comitalu, venerunt iler diei, et requirebant
Et omnes, qui audierunt, mirali sunl : el de his, eum inter cognâtes et notes. El non invenientes,
quoe dicta erant a pastoribus ad ipsos. Maria autem regressi sunt in Jérusalem, requirenles eum. Et
conservabat omnia verba hoec, conferens in cordei factum est, post triduum invenerunt illum in lemplo,
suo. Et reversi sunt pastores glorificanles et lau- sedentem in medio doclorum, audientem illos, et
dantes Deum, in omnibus quoeaudierant, et vide- inlerroganlem eos. [iv, 2. j Slupebant aulem omnes,
rant, sicut diclum est ad illos. Et postquam con- qui eum audiebant, super prudentia et responsis
summati sunt dies octo ut circumeideretur a puer : B ejus. Et videntes admirati sunl. [v, 10.] Et dixit
vocatum est nomen ejus Jésus, quod vocalum est mater ejus ad illum : Fili, quid fecisti nobis sic?
ab angeloprius quam in utero conciperetur. Et post- eece pater tuus el ego dolentes quoerebamuste. Et
quam impleti sunt dies purgationis ejus secundum ait ad illos : Quid est quod me quoerebatis? nescic-
legem Moysi, tulerunt illum in Jérusalem, ut siste- batis quia in bis, quoePatris mei sunt, oporlet me
rent eum Domino, sicut scriptum est in lege Domini: esse? Et ipsi non inlellexerunl verbum, quod loculus
Quia omne masculinum adaperiens vulvam sanctum est ad eos. Et descendit cum eis, et venit Nazareth :
Dominovocabitur. Et ut darent hostiam secundum et erat subdilus illis. Et mater ejus conservabat
quod dictum est in lege Domini, par lurturum, aut omnia verba hoec in corde suo. Et Jésus proficiebal
duos pullos columbarum. Et eece homo erat in Jé- sapienlia, et oelale,et gralia apud Deum et homines.
rusalem, cui nomen Simcon, et homo iste justes, et [Cap. III. vi, 3.] Anno aulem quinlodecimo imperii
timoratus, exspectans consolaiionem Israël, et Spi- Tiberii Coesaris, procurante Pontio Pilato Judoeam,
ritus sanclus erat in eo. Et responsum acceperat a tetrarcha autem GaliloeoeHerode, Philippo autem
Spiritu sancto, non visurum se mortem, nisi prius fratre ejus tetrarcha Iiuroeoe,et Trachonitidis regio-
videret Christum Domini.Et venit in spirilu in tem- nis, et Lysania Abilinoe tetrarcha, sub principibus
plum. Et cum inducerent puerum Jesum parentes Ç sacerdolum Anna et Caipha : factum est verbum
ejus, ut facerent secundumconsuetudinem legis pro Dominisuper Joannem, Zacharioefilium, in déserte,
eo : et ipse accepit eum in ulnas suas, et benedixit [vu, 1.] Et venit in omnem regionem Jordanis proe-
Deum, et dixit : dicans baplismum poenilenlioein remissionem pecca-
Nunc dimitlisservum tuum, Domine, secundumver- torum, sicut scripium est in libro sermonum Isaioe
bum tuum, in pace : propheloe: Vox clamantis in deserto : Parate viam
Quia viderunt oculi mei salutare tuum : Domini: reclas facile semitas ejus : omnis vallis
Quod parasti ante faciem omnium populorum; implebilur : et omnis nions, et collis humiliabitur :
Lumen ad revelalionem gentium, el gloriam plebis et erunt prava el directe, et aspera in vias planas :
tuoeIsraël. et videbit omnis caro salutare Dei. [vni, 5.] Dicebat
El erat pater ejus et mater mirantes super bis, quoe ergo ad lurbas quoe exibanl, ut baptizareniur ab
dicebantur de illo. Et benedixit illis Simeon, et dixit ipso : Genimina viperarum : quis oslendil vobis fu-
ad Mariammatrem ejus : Eece positus est hic in rui- gere a ventera ira? Facile ergo frucius dignos poeni-
nam, et in resurreelionem mullorum in Israël : et in lenlioe, et ne coeperitis dicere : Patrem habemus
signum, cui contradicetur : et luam ipsius animam Abraham. Dico enim vobis, quia potens est Deus de
pertransibit gladius, ut revelentur ex mullis cordibus D lapidibus istis suscitare filios Abrahoe. Jam enim
cogitaliones. Et erat Anna prophelissa, filia Phanuel, securis ad radicem arborum posila est. Omnis ergo
de tribu Aser : hoecprocesserat in diebus mullis, et arbor non faciens frucium bonum, excidelur, et in
vixerat cum viro suo annis seplem a virginilate sua. ignem milielur. [ix, 10.] Et interrogabant eum
Et hoecvidua usque ad annos octogintaquatuor : quoe turboe, dicentes : Quid ergo faciemus? Respondens
non discedebat de templo, jejuniis et obsecraiioni- autem dicebat illis : Qui habet duas lunicas, det non
bus servions nocte ac die. Et hoec, ipsa hora super- habenii : et qui habet escas, similiter faciat. Vene-
venlens, confitebatur Domino : et loquebalur de illo runt autem et publicani, ut baptizareniur, el dixe-
omnibus, qui exspeclabant redemplionein b Israël. runt ad illum : Magisier, quid faciemus? At ille dixit
Et ut perfecerunt omnia secundum legem Domini, ad eos : Nihil amplius, quam quod constitutum est
reversi sunl in Galiloeamin civitalem suam Nazareth. vobis, faciatis. Interrogabant autem eum et milites,
a Islud puer nomen, quod el in Groecis inelioris b Pro Israël, in noslris mss. Jérusalem legitur,
noloecodicibus desideratur, in uno Reginoems. pror- quamadmodum et Groecis plerisque libris 'upwaot'
sus non est, in altero secundis curis est additum.
615 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTIIÉCA. 616
dicentes : Quid faciemus et nos? El ait illis : Nemi- A. fiai. Et respondii ad illum Jésus : Scripium est :
nom conculialis, neque calumniam facialis : et con- Quia non in solo pane vivit homo, sed in omni
tenir estoie stipendiis vestris. Exislimante aulem verbo Dei. Et duxit illum diabolus a in moniem ex-
populo, el cogitanlibus omnibus in cordibus suis de celsum, et ostendil illi omnia régna orbis terroe in
Joanne, ne forte ipse esset Christus : respondii momento lemporis, et ait illi : Tibi dabo polestatem
Joannes, dicens omnibus, [x, 1.] Ego quidem aqua liane universam, et gloriam illorum : quia mihi Ira-
baplizo vos : veniet autem forlior nie, cujus non dita sunt ; et cui volo, do illa. Tu ergo si adoraveris
sum dignus solvere corrigiam caleeamentorum ejus : coram me, erunt lua omnia. El respondens Jésus,
ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni. [xi, 5.| dixit illi : Scriptum est : b Dominum tuum adorabis,
Cujus venlilabrum in manu ejus, et purgabil aream et illi soli servies. Et duxit illum in Jérusalem, et
suam, et congregabit Iriiicum in horrcum suum, statuil eum super pinnam templi, et dixit illi : Si Fi-
paleas autem comburct igni inexstinguibili. Multa lius Dei es, initie te bine deorsum. Scriptum esl
quidem et alia exbortans evangelizabat populo, enim quod angelis suis mandavil de te, ut conser-
[xu, 2.] Herodes autem tetrarcha, cum corriperelur vent te : cl quia in manibus tollent te, ne forte of-
ab illo de Herodiade uxore fratris sui, et de omnibus fendas ad lapidem pedem tuum. Et respondens Jésus,
roalis, quoe fecit Herodes, adjecil et hoc super! 3 ait illi : Dictum est : Non tenlabis DominumDeum
omnia, et inclusit Joannem in carcere. [xm, l.| tuum. Etconsummata omni tenlatione, diabolus re-
Factum est autem cum baptizarclur omnis populus, cessitab illo, usque ad tempus. [xvu, 1.] Et regres-
el Jesu baptizalo , cl oranle, apertum est coelum: sus est Jésus in virtule Spiritus in Galiloeam,cl fama
et descendit Spiritus sanclus corporali specie sicut exiit per universam regionem de illo. El ipse doce-
columba in ipsum : et vox de coelo facla est : Tu es bat in synagogis eorum, et magnificabaïur ab om-
Filius meus dileelus, in le eomplacui mihi. [xiv, 5.] nibus, [xvin, 10.] El venit Nazareth, ubi erat nulri-
Et ipse Jésus erat incipiens quasi annorum Iriginta, tus, cl intravit secundum consueliidinem suam die
ut putabalur, filius Joseph, qui fuit Heli, qui fuit sabbati in synagogam, et surrexit légère. Et tradilus
Mathat, qui fuit Levi, qui fuit Melchi, qui fuit Janne, esl illi liber Isaioe propheloe. Et ut revolvit librum,
qui fuit Joseph, qui fuit Mathatioe, qui fuit Amos, invenit locum ubi scriptum eral : Spiritus Domini
qui fuit Nahum, qui fuit Ilesli, qui fuit Nagge, qui super me : propter quod unxit me, evangelizare
fuit Mahatb, qui fuit Malhaihioe, qui fuit Semei, qui pauperibus misit me, c sanare conlrilos corde, proe-
fuit Joseph, qui fuit Juda, qui fuit Johanna, qurïuit dicare caplivis remissionem, et coecisvisum, dimit-
Resa, qui fuit Zorobabel, qui fuit Salalhiel, qui fuit tere confractos in remissionem, proedicare annum
Neri, qui fuit Melchi, qui fuit Addi, qui fuit Cosati, 'G Domini acceptera, et diem rétributions. Et cum pli—
qui fuit Elmadan, qui fuil lier, qui fuit Jesu, qui cuissel librum, reddidit ministro, et sedit. Et om-
fuit Eliezer, qui fuit Jorim, qui fuit Mathat, qui fuit nium in synagoga oculi erant inlendentes in eum :
Levi, qui fuil Simeon, qui fuit Juda, qui fuit Joseph, Coepitautem dicere ad illos : Quia hodie implela est
qui fuit .lona, qui fuit Eliakiin, qui fuil Melea, qui hoec scriptura in auribus vestris. [xix, 1.] Et omnes
fuit Menna, qui fuit Malhalha, qui fuit Nathan, qui testimonium illi dabant : et mirabanlur in verbis
fuil David, qui fuit Jesse, qui fuit Obed, qui fuil gratioe, quoe procedebant de ore ipsius, el dicebant:
Booz, qui fuit Salmon, qui fuit Naasson, qui fuit Nonne hic est filius Joseph ? [xx, 10.] Et ail illis :
Aminadab, qui fuit Aram, qui fuit Esron, qui fuit Uiique dicelis mihi hanc similitudinem : Medice,
Phares, qui fuit Judoe, qui fuit Jacob, qui fuit Isaac, eura te ipsum: quanta audivimus facla in Caphar-
qui fuit Abrahoe, qui fuit Thare, qui fuit Nachor, naum, fac et hic in patria tua. [xxi, 1.] Ait aulem :
qui fuit Sarug, qui fuit Ragau, qui fuit Pbaleg, qui Amen dico vobis, quia nemo prophète acceptes est
fuit Heber, qui fuit Sale, qui fuil Cainan, qui fuit in patria sua. In veritate dico vobis, multoeviduoe
Arphaxad, qui fuit Sem, qui fuit Noe, qui fuit erant in diebus Elioein Israël, quando clausum est
Lamecb, qui fuit Mathusale, qui fuil Henoch, qui fuit coelumannis tribus el mensibus sex, cum facla esset
Jared.qui fuit Malaleel[Ms. Maleel],qui fuit Cainam, D famés magna in omni terra: et ad nullam illarum
qui fuit Henos, qui fuil Selh, qui fuit Adam, qui missus est Elias, nisi in Sarepla Sidonioe, ad mulic-
fuit Dei. rem viduam. Et mulli Ieprosi eranl in Israël sub
[Cap. IV. xv, 2.] Jésus autem plenus Spiritu Elisoeoprophela : et nemo eorum mundatus esl nisi
sancto régressas esl a Jordane : et agebatur a Spi- Naaman [ilis. Neman] Syrus. Et repleli sunt omnes
rilu in desertum, diebus quadraginta, et lenlabaïur in synagoga ira, hoec audientes. El surrexerunt, et
a diabolo, [xvi, 5.] Et nihil manducavit in diebus ejecerunt illum extra civilatem: et duxerunt illum
illis: et consummatis illis , esuriit. Dixil autem illi usque ad supercilium montis, super quem civitas
diabolus : Si Filius Dei es, die lapidi huic ul panis illorum erat oedificata, ut proecipitarenl eum. Ipse
* Verba in moniem excelsum, quoeet in Groecis Sixlina Edilio, si procidens adoraveris me.
c Hic iterum verba, sanare conlrilos corde, quoea
quibusdam libris desideranlur , in neutro e Reginoe
mss. sunl. Groecisnonnullis codicibus relicenlur, absunt et ab
b Interserunl Reginoe mss. Deum, quod nomen cl ulroque Reginoems.; in allero aulem Vaticano se-
Groeca retinenl exemplaria. Paulo ante plus habet cundis eu ris sunt addila.
617 EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. 618
aulem transiens per médium illorum, ibai. [xxm, 8.]. A ail ad Simonem Jésus: Noli llmere : ex hoc jam
Et descendit in Capharnaum civitalem Galiloeoe, homines cris capiens. Et subductis ad lerram navi-
ibique docebat illos sabbalis. [xxiv, 2.] Et slupe- bus, reliclis omnibus secuti sunt eum. [xxxm, 2.]
banl in doctrina ejus quia in poteslate erat sermo Et factum est, cum essel in unam civitalem, et eece
ipsius. [xxv, 8.] Et in synagoga erat homo habens vir plenus lepra, et videns Jesum, et procidens in
doemoniumimmundum, et exclamavit voce magna, faciem, rogavit eum, dicens : Domine, si vis, pôles
dicens : Sine, quid nobis, et tibi, Jesu Nazaroene? me mundare. Et extendens manum, teligit eum,
venisti perdere nos ? scio te a quis sis, sanctus Dei. dicens : Volo. Mundare. Et confesiim lepra disces-
Et increpavit illum Jésus, dicens : Obmutesce. et sit ab illo. Et ipse proecepit illi, ut nemini diceret :
exi ab eo. Et cum projecisset illum doemoniumin sed, Vade, ostende te sacerdoti, el offer pro emun-
médium, exiit ab illo, nihilque illum nocuit. Et fac- datione lua, sicut proecepit Moyses, in teslimonium
tus est pavor in omnibus, et colloquebantur ad in- illis. [xxxiv, l.]Perambulabat aulem magis sermo
vicem, dicentes : Quod est hoc verbum, quia in de illo : et conveniebant turboe multoe, ut audirenl,
poteslate et virtule imperat immundis spirilibus, et et curarenturab infirmitatibus suis, [xxxv, 2.] Ipse
exeunt? Et divulgabatur lama de illo in omnem lo- aulem sedebal in deserlum, et orabat. [xxxvi, 2.]
cum regionis. [xxvi, 2.] Surgens aulem Jésus de B Et factumesl in una dierum ; et ipse sedebal docens.
synagoga, introiwt in domum Simonis. Soorus au- El erant Pharisoei sedenles, et legis doctores, qui
tem Simonis tenebatur magnis febribus : et rogave- vénérant ex omni castello Galiloeoe,et Judoeoe,et
runi illum pro ea. Et stans super illam, imperavit Jérusalem: et virlus Domini erat ad sanandum eos.
febri et dimisil illam. Et conlinuo surgens minislra- [xxxvii, 1.] El eece viri portantes in lecto homi-
bat illis. Cum autem sol occidisset, omnes qui ha- nem, qui erat paralylicus: et quoerebant eum in-
bebant infirmos variis languoribus, ducebant illos ferre, et ponere ante eum. Et non invenientes qua
ad eum. At ille singulis manus imponens, curabat parte illum inferrent proe turba, ascenderunt supra
eos. [xxvir, 8.] Exibant aulem doemoniaa multis, leclum, et per tegulas summiserunt eum cum lecto
clamantia et dicentia : Quia tu es Filius Dei : et in médium ante Jesum. Quorum fidem ut vidit,
increpans non sinebat ea loqui, quia sciebant ipsum dixit : homo, remittantur libi peccata lua. Et coe-
esse Cbristum. [xxvm, 8.] Facta aulem die, egres- perunt cogitare scriboe, et pharisoei, dicenies: Quis
sus ibat in deserlum locum, et turboerequirebant est hic qui loquitur blasphemias ? Quis polest di-
eum, et b non venerunt usque ad ipsum : et detine- mittere peccata, nisi solus Deus? Ul cognovit autem
bant illum ne discederet ab eis. Quibus ille ait : Jésus cogitationes eorum , respondens, dixil ad
Quia et aliis civitalibus oportet me evangelizare C jUos: Quid cogiiatis in cordibus vestris ? Quid est
regnum Dei : quia ideo missus sum. Et erat proedi- facilius dicere : dimittuntur tibi peccata ; an dicere :
cans in synagogis Galiloeoe. Surge, et ambula? Ut autenrsciatis, quia Filius ho-
[Cap. V. xxix, 10.] Factum est aulem, cum turboe minis habet polestatem in terra dimittendi peccala,
irruerenl in eum, ul audirent verbum Dei, el ipse (ait paralytico:) Tibi dico, surge, toile lectum
slabat secus stagnum Genesareth. Et vidil duas na- tuum, et vade in domum luam. Et confesiim con-
ves stantes secus stagnum: piscalores autem de- surgens coram illis, tulit lectum, in quo jacebat, et
scenderant, et lavabant relia. Ascendensautem in abiit in domum suam, maguificans Deum. Et stupor
navim, quoeeral Simonis, rogavit eum a lerra re- apprehendit omnes, et magnificabant Deum. Et re-
ducere pusillum. El sedens docebat de navicula lur- pletisunt timoré, dicenies : quia vidimus mirabilia
bas. [xxx, 9.] Ut cessavit aulem loqui, dixit ad Si- liodie : [xxxvm, 2.] Et post hoecexiit et vidil publi-
monem : Duc in alium, et laxate relia vestra in canum nomine Levi, sedentem ad lelonium, et ait
capturam. Et respondens Simon, dixit illi : Proece- illi : Sequere me. Et reliclis omnibus, surgens secu-
ptor, per totam noctem laboranles, nihil cepimus , tusesteum. [xxxix, 2.] El fecit ei convivium ma-
in verbo aulem luo laxaho rete. Et cum hoc fecis- gnum Levi in domo sua : el erat turba mulla publi-
sent, concluserunt piscium multitudinem copiosam, "canorum, et aliorum , qui cum illis erant discum-
rumpebatur autem rete eorum. Et annuerunt so- bentes. El murmurabanl pharisoeiet scriboeeorum,
ciis, qui erant in alia navi, ut venirent, et adjuva- dicentes ad discipulos ejus : Quare cum publicanis
rent eos. Et tenuerunl, et impleverunt ambas navi- et peccatoribus manducatis et bibilis ? [XL,2.] Et
culas, ita ut c pêne mergerentur. [xxxi, 10.] Quod respondens Jésus, dixit ad illos: Non egent qui
cum viderel Simon Pelrus, procidit ad geuua Jesu, sani sunt, medico, sed qui maie habent. Non veni
dicens: Exi a me, quia homo peccator sum, Do- vocare justes, sed peccatores ad poenilentiam.At illi
mine. Stupor enim circumdederat eum, et omnes dixerunt ad eum : Quare discipuli Joannis jejunant
qui cura illo erantj in captura piscium, quam ce- fréquenter, et obsecratioues faciunl, similiter et
perant: similiter aulem Jacobum et Joannem, filios pbarisoeorura: lui aulem edunt et bibunl? Quibus
Zebedoei, qui erant socii Simonis. [XXXII,2.] Et ipse ait : Numquid poieslis filios sponsi, dum cum
a Groecezig ET,Reginoems. qui sis. Groecaexemplaria.
b Absque negandi parlicula , el venerunt us-jueud c Adverbium pêne, quod neque in Groecismelioris
ipsum, habent Reginoe mss. juxta pleraque omnia noloelibris habetur, prorsus in Reginoems. non est.
PATROL. XXIX. 20
 619 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 620
illis est sponsus, facere jejunare ? Venient aulem A slrum est regnum Dei. [XLVH, 5.] Beati qui nunc
dies, cura ablatus fuerit ab illis sponsus, tune jejuna- esuritis : quia saturabimini. [XLVHI,5.] Beali qui
bunt in illis diebus. Dicebat autem et similitudinem nunc flelis : quia ridebilis. [XLIX,5.] Beati eriiis cum
ad illos: Quia nemo commissuram a novovesiimento vos oderinl homines, et cum separaverint vos, et
immiitit in veslimentum vêtus : alioquin cl novum exprobraverint, et ejecerint nomen veslrum tam-
rumpit, et veleri non convenit commissura a novo. quara malum , propter Filium hominis. Gaudete in
Etnemomiltit vinum novum in utres veleres: alioquin illa die, elexsultate; eece enim merces vestra mulla
rumpet vinum novum utres, et ipsum effundetur, et est in coelo: secundum hoecenim faciebant prophe-
ulres peribunt. Sed vinum novum in ulres novos rait- tis paires eorum. [L, 10.] Verumtamen voe vobis
tendumest, etulraqueconservantur. Et nemo bibens divilibus, quia habelis consolationem veslram. Voe
velus, slatim vultnovum, dicit enim :Velusmerlusest. vobis , qui salurati eslis : quia esurielis. Voevobis,
[Cap. VI. XLI.2.] Factum est autem in sabbalo qui ridelis mine : quia lugebilis et flebitis. [LI, 10.]
secundo primo , cum transiret per sala , vellebanl Voecum a benedixerint vobis homines : secundum
discipuli ejus spicas, et manducabant confricanles hoec enim faciebant pseudoprophetis paires eorum.
manibus. Quidam aulem pharisoeorumdicebant illis: [LU, 5.] Sed vobis dico, qui auditis : Diligilc ini-
Quid facilis quod non licel in sabbalis ? Et respon- B micos ve»lros, benefac'ue his qui oderunt vos. Bé-
dens Jésus ad eos , dixil : Nec hoc legislis quod nédicité nialedicenlibus vobis , el orale pro calum-
fecit David , cum esurisset ipse, et qui cum illo nianlibus vos. [LUI, 5.] Et qui te perculit in ma-
erant: quomodo inlravit in domum Dei, et panes xillam , proebe et alteram. Et ab eo. qui aufert libi
proposilionis sumpsit, et manducavit, et dedii his veslimentum, eliam lunicam noli prohibere. Omni
qui cum ipso erant, quos non licet manducare nisi aulem petemi le, tribue : et qui auferl quoetua sunt,
tantum sacerdolibus? [XLII,2.] Et dicebat illis : Quia ne repelas, [LIV,5.] Elproul vullis, utfaciant vobis
Dominus est Filius hominis etiam sabbati. Factura hommes, el vos facile illis similiter. Et si diligitis
est aulera et in alio sabbato , ut inlraret in synago- eos , qui vos diligunt, quoe vobis esl gralia? nam
gam , et doceret. Et erat ibi homo , et manus ejus et peccalores diligentes se diligunt. [LV,5.] Et si
dexlera erat arida. Observabant autem scriboe, et benefecerilis his, qui vobis benefaciunt, quoevobis
pharisoei, si in sabbalo curaret : et invenireni unde est gralia ? siquidem et peccalores hoc faciunt. Et
accusarent cum. Ipse vero seiebat cogitaliones eo- si mutuum dederilis bis, a quibus speralis recipero,
rum : et ait homini, qui habebat manum aridam : quoegratia est vobis ? nam et peccalores peccalori-
Surge, el sta in médium. Et surgeus stelit. Ail au- bus fenerantur, ut recipianl oequalia: Verumtamen
tem ad illos Jésus : Inlerrogo vos, si licet sabbalis G diligite inimicos veslros : benefacite, et mutuum
benefaccre , an maie; animam salvam facere, an date , nihil inde sperantes : et erit merces veslra
perdere? et circumspeclisomnibus, dixit homini: Ex- multa, et eriiis filii Allissimi, quia ipse benignus est
tende manum luam. El exlendii : et restilula esl super ingrates et malos. Eslole ergo miséricordes,
manus ejus. Ipsi aulem repleli sunt insipienlia ; e sicul et pater vester mkericors est. [LVI,2.] Nolite
colloquebanlur ad invicem, quidnam facerent Jesu. judicare, et non judicabimini : nolite condemnare,
[XLHI,2.] Facium est autem in illis diebus, exiit in et non condemnabimini. Dimiiiite , et dimittemini.
moniem orare , et erat pernocians in oratione Dei. Date , el dabilur vobis :.n;ensuram bonam , et con-
|xuv, 2.] El cum dies faclus essel, vocavit discipu- fertam, et coagitatam , el supeieffluenlem dabunl in
los suos : el elegil duodecim ex ipsis (quos el Apo- sinum veslrum. Eadem quippe mensura, qua niensi
stolos nominavit ) : Simonem , quem cognominavit fueritis , remetielur vobis. [LVII,5.] Dicebat aulem
Pelnim, et Andream fratrem ejus, Jacobum , et Jo- illis et similitudinem : Numquidpotest coecuscoecum
annem , Philippum , el Bartholomoeum, Mallhoeum, ducere? nonne ambo in foveam caduni? [LVIII,3.]
et Thomam, Jacobum Alphoei,et Simonem , qui vo- Non est discipulus super magistrum : perfectus au-
ealur Zelotes : et Judam Jacobi, et Judam Iscario- tem omnis erit, si sit sicut msgister ejus. [LIX,5.]
tem [Ms, Scariolh], qui fuit prodilor. [XLV,1.] Et D Quid aulem vides festucam in oculo fratris tui ; ira-
descendens cum illis , slelit in loco campeslri, et bem aulem , quoein oculo tuo est, non considéras ?
turba discipulorum ejus, el multiludo copiosaplebis Aut quomodo pôles dicere fralri tuo : Frater, sine
ab omni Judoea, el Jérusalem, et maritima, et Tyri, ejiciam festucam de oculo tuo , ipse in oculo luo
et Sidonis, qui vénérant, ut audirent eum, el sana- irabem non videns? Hypocrite , ejice primum ira-
rcnlur a l.inguoribus suis. El qui vexabantur a spi- bem de oculo luo : et tune perspicies ut educas fe-
rilibus immundis, curabanlur. Et omnis turba quoe- stucam de oculo fratris lui. [LX,5.] Non est enim
rebat eum tangere : quia virtus de illo exibat.el sa- arbor bona , quoefacit fructus malos : neque arbor
nabat omnes ; [XLVI,5.] Et ipse elevatis octilis in mala, faciens frucium bonum. Unaquoeque enim
discipulossuos, dicebat : Beati pauperes : quia ve- arbor de fructu suo cognoscilur. [LXI,5.] Neque,

_" V.ilicm, ac Reginoe mss. cum bene vobisdixe- Prophelis patres eorum , quod ex superioris 23 ver-
rinl omneshomines, quod quidem omnes , in Groeco siculi isoloco repetitum esl : nam et Pseudoproplie-
etiam origjuali lextu resonat juxta plerosquc codices, las rectissiine hic loci vocal textes, et secundis qtip-
7TKV«Ç ot Svfipwwot.Tum duo Reginoe hoec faciebant que curis in altero Reginoe ms. reposily.mita'est.:
621 EVANGELIUMSECUNDUMLCCAM. 622
enim de spînis colligunt ficus : neque de rubo vin- A Judoeamde eo, et in omnem circa regionem. [LXIX,
demiant uvam. [LXII,5.] Bonus homo de bono the- 5. ] Et nuntiaverunt Joanni discipuliejus de omnibus
sauro cordis sui profen bonum : el malus homo de lus. Et convocavit duos de discipulis suis Joannes,
malo thesauro profert malum. Ex abundanlia enim et misit ad Jesum, dicens : Tu es qui venlurus es,
cordis os loquitur. [LXIII,3.J Quid aulem vocatis me, an alium exspeclamus? Cum autem venissent ad
Domine, Domine: et non facilis quoedico ? [LXIV, eum viri, dixerunt : Joannes Baptista misit nos ad
5.] Omnis qui venit ad me, cl audii sermones meos, te, dicens : Tu es qui venturus es, an alium exspe-
et facit eos : ostendam vobis cui similis sit: similis clamus? (in ipsa aulem hora mulios curavit a lan-
esl homini oedificanlidomum, qui fodit in altum, el guoribus, et plagis, et spiritlbus malis; et coecis
posuit fundamentumsuper pelram ; inundalione au- mullis donavit visum.) El respondens, dixit illis :
tem facta, illisum est flumen domui illi, et non po- Euntesb renunliaie Joanni quoeaudislis, cl vidistis:
luit eam movere : fundala enim erat super pelram. Quia coecivident, claudi ambulant, leprosi mundan-
Qui aulem audit, el non facit, similis est homini tur, surdi audiunt, morlui resurgunt, pauperes evan-
oedificanli domum suam super terram sine funda- gelizanlur : et bealus est quicumque non fuerit scan-
menlo ; in quam illisus est fluvius, et continuo ceci- dalizatus in me. El cum discessissent nuntii Joan
dil : et facla esl ruina domus illius magna. B nis, coepit de Joanne dicere ad lurbas : Quid existis
[Cap.VII. LXV,3.]Cumautem implessetomniaverba in deserlum videre? arundinem vento e agilatam?
sua in aures plebis, inlraviiCapharnaum.Cenlurionis Sed quid existis videre? hominem mollibus vesti-
aulem cujusdam servus maie habens, erat morilurus : mentis induium? Eece qui in veste pretiosa sunt et
qui illieratpreliosus. Etcum audissetdeJesu, misit deliciis, in domibus regum sunt. Sed quid existis vi-
ad eum seniores Judoeorumroganseum, ut veniret, et dere? Prophelam? Utique dico vobis, et plusquam
salvarelservum ejus. Al illi cumvenissentad Jesum, prophelam : [LXX,2. ] hic est, de quo scriptum esl:
rogabant eum sollicite, dicenies ei : Quia dignus est, Eece mitto angelum meum anle faciem tuam, qui
ul hoc illi proestes. Diligit enim gentem noslram : et proeparabitviam luam ante le. [LXXI,5. ] Dico enim
synagogamipse oedificavitnobis. Jésus aulem ibal cum vobis : Major inler nalos mulierum prophète Joanne
illis. Et cum jam non longe esset a domo , misit ad Baptiste nemo est. Qui aulem minor est in regno.
eum Cenlurio amicos, dicens : Domine, noli vexari: Dei, major esl illo.
Non enim sum dignus, ut sub lectum meum inires. [LXXII,10.] Et omnis populusaudiens et publicaniju-
Propier quod et me ipsum non sum dignum arbitrâ- slificaverunt Deum, baptizati bapiismo Joannis. Pha-
tes, ul venirem ad le : sed die verbo, et sanabiiur risoei autem, et legis periti consilium Dei spreverunt
puer meus. Nam et ego homo sum subpotestale con- C in semetipsos, non baptizati ah eo. d Ait aulem Do-
stilutus, hab.ens sub me milites : et dico huic, Va- minus : [LXXIII,5.] Cui ergosimiles dicam homines
de, et vadit; el alii, Veni, et venit; et meo ser- generalionis hujus ? el cui similes sunt ? Similes sunt
vo, Fac hoc, et facit. Quo audito , Jésus mirâ- pueris sedenlibus in foro, et loquentibus ad invi-
tes est : et conversus sequentibus se lurbis, dixit : cem, et dicenlibus : Canlavimus vobis tibiis, el non
Amen a dico vobis, nec in Israël tantam fidem in-> saltaslis : lamentavimus, et non e ploraslis. Venit
veni. [LXVI,5.] Et reversi, qui missi fuerant, do- enim Joannes Baptista, neque. manducans panem,
mum, invenerunt servum, qui langueral, sanum. neque bibens vinum, et dicilis : Doemoniumhabet.
[LXVII, 10.] Et factum est : deinceps ibat in civila- Venit Filius hominis manducans, el bibens, et [dici-
tem, quoe vocatur Naim : el ibant cum eo discipuli lis : Eece homo devorator, et bibens vinum, amicus
ejus, et lurba copiosa. Cum autem appropinquaret publicanoruin, et peccatorum. Et justificata est sa-,
porloecivilalis, eece détendus efferebatur filius uni- pienlia ab omnibus filiis suis, [LXXIV,1,] Rogabat'
cus matris suoe : et hoec vidua erat : et turba civi- aulem illum quidam de Pharisoeis, ut manducaret
lalis mulla cum illa. Quam cum vidisset Dominus, cura illo. Et ingressus domum pharisoeidiscubuit.
misericordia motus super eam, dixit illi : Noli flere, Et eece mulier, quoe erat in civilate peccairix, ut
El accessit, et teligit loculum ( hi aulem, qui porta- D cognovit quod accubuisset in domo pharisoei, altulit
bant, steterunt). Etait, Adolescens, tibi dico, surge. alaba.strumunguenti : et stans relro secus pedes ejus,
El resedit qui erat mortuus, et coepit loqui. Et de- lacrymis coepit rigare pedes ejus, et capillis. capitis
dit illum mairi suoe. Accepit autem omnes linior : et sui lergebat, et osculabatur pedes ejus, et unguento
maguificabant Deum, dicentes : Quia prophète ma- ungebat. Videns autem pharisoeus, qui vocaverat
gnus surrexit in nobis : et quia Deus visilavit plebem eum, ait intra se dicens : Hic si esset prophète,
suam. [LXVIII,40.] Et exiit hic sermo in universam sciret utique, quoeet qualis est e mulier, quoe lan-
a Bis Amenrepetit unus Reginoems. quemadmo- nonnullis exemplaribus desideranlur, nosiri eliam
dum et in Groecisexemplaribusplerisque retinelur : mss. ignorante
in uno alterove semel dicitur. e Unus Vaticanus ms. et^non plauxistis: Groece,
b Nosiri mss. pari omnes consensu, renuntiate. XKÎOVX èxlavo-aze.
' Valicanus, et duo Reginoemss. arundinemvento î Hic cum Vaticano unus Reginoe ms. Rogavit,
moveri?In Groecoest, xà\ap.ovÛTTÔ àvêp.ovaa\tvbpz- pro rogabal : mox pari omnes consensu, accubuit,
vov. pro accubuisset.
d Verba, ait aulem s Idem ms. quoeel qualis mulier esset, etc.
Dominus, quoe et iu Groecis
6i5 S. HIERONYMIDIVINÂBIBLIOTHECA. 6W
git eum : quia peccatrix est. El respondens Jésus letoptimo audientes verbum retinent, et frucium af-
dixit ad illum : Simon, habeo libi aliquid dicere. At ferunlin palientia. [LXXIX,2.] Nemo autem lucer-
ille ait : Magister, die. Duo debilores erant cuidam nam accendens, operit eam vase, aut subtus lectum
feneralori : unus debebat denarios quingentos, et ponit : sed supra candelabrum ponit, ut inlranles vi-
alius quinquaginta. Non habentibus illis unde red- deant lumen, [LXXX,2.] Non est enim occullum,
derent, donavit utrisque. Quis ergo eum plus dili> quod non manifestetur : née absconditum, quod non
git? Respondens Simon dixit : ^Estimo quia is cui cognoscatur, et in palam veniat. [LXXI, 5.] Videte
illi:
plus donavit. At ille dixit ei : Recte judicasti. Et ergo quomodo audiatis. Qui enim habet, dabilur
conversus ad mulierem : dixit Simoni : Vides hanc el quicumque non habet, etiam quod pulatsehabere,
mulierem? lnlravi in domum tuam, aquam pedibus auferetur ab illo. [LXXXII,2.] Venerunt autem ad
meis non dedisti : hoecautem lacrymis rigavit pedes illum maler et fratres ejus, et non poierant adiré
meos, et capillis suis lersit. Osculum mihi non de- eum proe turba. El nuutiatum esl illi : Maler lua, et
disti : hoec autem ex quo intravit, non cessavii fratres lui stant foris, volentes le videre. Qui re-
osculari pedes meos. Oleo capul meum non unxisti: spondens, dixit ad eos : Maler mea, et fralres mei
hoec aulem unguenlo unxit pedes meos. Propter hi sunt, qui verbum Dei audiunt, et faciunt. [LXXXIII,
quod dico libi : a Remiituiuur ei peccata mulla, quo- B 2.] Facium est autem in una dierum : et ipse ascen-
niam dilexit mullum. Cui autem minus dimittitur, dit in naviculam, et discipuli ejus, et ail ad illos :
minus diligit. Dixit aulem ad illam : Remiltentui Transfretemus trans siagnum. Et ascenderunt. Et
tibi peccata. El coeperunt qui simul accumbebant, navigamibus illis, obdormivit, et descendit procella
dicere intra se : Quis est hic, qui etiam peccala di- venti in stagnum, et complebanlur, et periclitaban-
miliil? Dixit aulem ad mulierem : Fides tua te sal- lur. Accedentes aulem suscitaverunt eum, dicenies:
vam fecit : vade in pace. Proeceptor, périmas. At ille surgens, increpavil ven-
et tum, el lempesiatem aquoe, et cessavit : el facla est
[ Cap. VIII. LXXV,10.] Et factum est deinceps,
b Dixil autem illis : Ubi est fides veslra?
ipse iter faciebat per civitates et castella, proedi- tranquillitas.
cans et evangelizans regnum Dei : et duodecim cum Qui timentes, mirali sunt ad invicem, dicentes :
hic est, quia et ventîset mari imperat,
illo, et mulieres aliquoe, quoeerant curaloe a spiriti- Quis, putas,
bus malignis, et infirmitalibus : Maria, quoe voealur et obediunt ei? Et navigaverunt ad regionem Gera-
est contra Galiloeam.El cum egressus
Magdalene, de qua septem doemonia exierant, et senorum, quoe
Joanna uxor Cbusoe procuratoris Herodis, et Su- esset ad terrain, occurrit illi vir quidam, qui habebat
sanna, et alioe mulloe, quoeministrabantei de facul- doemoniumjam temporibus mullis, et veslimento non
taiibus suis, [LXXVI,2.] Cum autem turba pîurima u induebatur, neque in domo manebat, sed in monu-
convenirent, et de civilatibus properarenl ad eum, mentis. Is, ut vidit Jesum, procidit anie illum : et
dixit per similitudinem : Exiit qui séminal, seminare exclamans voce magna, dixit : Quid mihi et tibi esl,
semen suum : et dum séminal, aliud cecidit secus Jesu, Fili Dei allissimi ? obsecro le, ne me lorqueas.
viam, el conculcatum esl, et volucres coeli comede Proecipiebat enim spiritui immundo, ut exiret ab
runt illud. Et aliud cecidit super pelram : cl natum homine. Mullis enim temporibus arripiebat illum;
aruit, quia non habebat humorem. Et aliud cecidil et vinciebalur catenis et compedibus custoditus. Et
inter spinas, et simul exorioe spinoe suffocaveruni ruplis vinculis agebatur a doemonio in deseria. In-
illud. Et aliud cecidit in terram bonam : et orlum terrogavit autem illum Jésus, dicens : Quod libi
fecit frucium centuplum. Hoecdicens clamabat : Qui nomen est? Al ille dixit : Legio : quia intraverant
habet aures audiendi, audiat. Interrogabant aulem doemoniamulla in eum. El rogabant illum, ne im-
eum discipuli ejus, quoeesset hoecparabola. Quibus perarei illis, ut in abyssum irenl. Erat autem ibi
ipse dixit ; Vobis datum est nosse myslerium regni grex porcorum multorum pascenlium in monte : et
Dei, [LXXVII,1.] coeteris autem in parabolis : ut vi- rogabant eum, ut permitteret eis in illos ingredi. Et
dentes non videant, et audientes non inlelligant. permisit illis. Exierunt ergo doemoniaab homine, et
2.] Est autem hoec parabola : Semen esl " intraverant in porcos : et impetu abiit grex per proe-
[LXXVIII,
verbum Dei. Qui autem secus viam, hi sunt qui au ceps in siagnum, et suffocatus est. Quod ut vide-
diunt ; deinde venit diabolus, el tollit verbum dt runt factum qui pascebant, fugerunt, et nuntiave-
corde eorum, ne credentes salvi fiant. Nam qui suprt runt in civitalem, et in villas. Exierunt auiem
pelram, qui cum audierint, cum gaudio suscipiun videre quod facium est, et venerunt ad Jesum : et
verbum, et hi radiées non habent : qui ad tempus invenerunt hominem sedenfem, a quo doemoniaexie-
credunt et in tempore lentationis recedunt. Quod rant, vestitum, ac sana menle, ad pedes ejus, et
autem in spinas cecidit : hi sunt, qui audierunt, ei timuerunl. Nuntiaverunt aulem illis et quividerant,
a soUicitudinibus, et divitiis, et voluptalibus vitoe quomodo sanus factus esset a legione; et rogave-
euntes suffocantur, et non referont frucium. Quoc runt illum omnis multitudo regionis Gerasenorum,
aulem in bonam terram : hi sunl, qui in corde bont ul discederet ab ipsis : quia magno timoré teneban-
a In fuluro Remiitentur proefert unus Valicanus. Groecura, xazà KOIIVxal xiiu-w, Valicanus et Reginoe
atque aller Reginoems. quoque ms. proeferunt.
b Minori numéro per civitalem et castellum, juxtt
623 EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. 626
lur. [LXXXIV,8.] Ipse autem ascendens navim, re- A et hoesitabat, eo quod diceretur a quibusdam : Quia
versus esl. El rogabat illum vir, a quo doemonia Joannes surrexit a mortuis : a quibusdam vero :
exierant, ut cum eo esset. Dimisit aulem eum Jésus, Quia Elias apparuil : ab aliis autem : Quia propbeta
dicens : Redi in domum tuam, et narra qnania libi unus de anliquis surrexit. Et ait Herodes : Joannem
fecil Deus. Et abiit per universam civilatem, proedi- ego decollavi : Quis est aulem iste, de quo ego talia
cans quanta illi fecitJésus, [LXXXV, 2.] Factum est audio ? Et qua;rebat videre eum. [xci, 8.] Et reversi
aulem cum rediisset Jésus, excepit illum lurba. Aposloli, narraverunt illi quoecumque fecerunt :
Eranl enim omnes exspeelantes eum. Et eece venil [xcn, 3.j et assumplis illis secessit seorsum in locum
vir, cui nomen Jairus, et ipse princeps synagogoe deserlum, qui est Betbsaidoe.Quod cum cognovis-
erat : et cecidit ad pedes Jesu, rogans eum, ut in- sent lurboe, secutoe sunl illum : et excepit eos, et
traret in domum ejus, quia unica filia erat ei fere loquebatur illis de regno Dei, et eos, qui cura in-
annorum duodecim, el hoec moriebatur. Et conligit, digebant, sanabat. [xcm, 1.] Dies aulem coeperat
dum iret, a turbis comprimebatur. Et mulier quoe- declinare. Et accedentes duodecim dixerunt illi :
dam erat in fluxu sanguinis ab annis duodecim, quoe Dimitte lurbas, ut euntes in castella villasque quoe
in medicos erogaverat omnem subsianiiani suam, circa sunt, divertant, et inveniant escas : quia hic
nec ab ullo potuit curari : accessit rétro, et leligit B in loco déserte sumus. Ait autem ad illos : Vos daie
fimbriam vestimenti ejus, el confesiim sletit fluxus illis manducare. Al illi dixerunl : Non sunt nobis
sanguinis ejus. El ail Jésus: Quisest, qui me letigil? plus quam quinque panes, et duo pisces : nisi forte
Negantibus aulem omnibus dixit Petrus, et qui cum nos eamus, et emamus in omnem liane turbam
illo eranl : Proecepior, lurboete comprimuni, el af- escas. Erant autem fere viri quinque millia. Ait au-
fligunt, et dicis : Quis me teligit? Et dixit Jésus : tem ad discipulos suos : Facile illos discumbere per
Tetigit me aliquis: nam ego novi virtutem de me convivia quinquagenos. Et ita fecerunt. Et discum-
exiisse. Videns aulem mulier, quia non Iatuit, tre- bere fecerunt omnes.Acceptis autem quinque panibus,
mens venit, el procidit ante pedes ejus : et ob quam el duobus piscibus, respexil in coelum,et benedixit
causam tetigerit eum, indicavit coram omni populo : illis, et fregii, et distribuit discipulis suis, ul pone-
et qutniadmodum confesiim sanata sit. At ipse dixil rent ante lurbas. Et manducaverunt omnes, et sa-
ei : Filia, fides tua salvam le fecit : vade in pace. lurali sunt. Et sublalum est quod superfuil illis,
Adhucillo loquente, venit quidam ad principem syn- fragmentorum cophiniduodecim. [xciv, 1.] Et factum
agogoe, dicens ei : Quia mortua est filia tua, noli esl cum solus esselorans, erant cum illo et discipuli:
vexare illum. Jésus autem audilo hoc verbo, respon- et interrogavit illos dicens : Quem me dicunt esse
dii pairi puelloe : Noli timere, crede tantum, et G turboe? At illi responderunt, et dixerunl : alii Joan-
salva erit. Etcum venisset domum, non permisit nem Baptistam, alii aulem Eliam, alii vero quia unus
inlrare secum quemquam, nisi Peirum, et Jacobum, propbeta de prioribus surrexit. Dixit autem illis :
el Joannem, et patrem, et matrem puelloe. Flebant Vos autem quem me esse dicitis? Respondens Simon
autem omnes, et plangebant illam : at ille dixil: Pelrus dixit : Christum Dei. [xcv, 2.] At ille incre-
Nolite flere, non est morlua a puella, sed dormit. pans illos, proecepit, ne cui dicerent hoc, dicens :
Et deridebant eum, scientes quod morlua esset. Quia oporlet Filium hominis multa pati, et repro-
Ipse aulem tenens manum ejus clamavit, dicens : bari a senioribus, et principibus sacerdotum, et
Puella, surge. El reversas est spiritus ejus, et sur- scribis, et occidi, et tertia die resurgere. [xevi, 2.]
rexit conlinuo. Et jussit illi dari manducare. Et Dicebat autem ad omnes : Si quis vull post me ve-
slupuerunt parentes ejus, quibus proecepit, ne alicui nire, abneget semelipsum, et tollat crucem suam
dicerent quod facium erat. quotidie, el sequatur me. Qui enim vôluerit animam
[Cap. IX. LXXXVI, 2.] Convocatis autem duodecim suam salvam facere, perdet illam : nam qui perdi-
Apostolis, dédit illis virtutem et polesiaiem super derit animam suam propter me, salvam faciel illam.
omnia doemonia, et ut Ianguores curarent. Et misit Quid enim proficit homo si lucretur universum mun-
illos proedicare regnum Dei, et sanare infirmos. D dum, se autem ipsum perdat, el deirimenlum sui
[LXXXVII, 2.] Et ail ad illos : Nihil lulerilis in via, faciat? [xcvn, 2.] Nam qui me erubuerit, et meos
neque virgam, neque peram, neque panem, neque sermones, hune filius hominis erubescet, cum vene-
pecuniam, neque duas lunicas habeatis. Et in quam- rit in majeslate sua, et pairis, el sanclorum angelo-
cunique domum inlraverilis, ibi maneie, et inde ne rum. [XCVIII, 2.] Dico autem vobis, vere sunl aliqui
exeatis. [LXXXVJII, 2.] Et quicumque non receperint hic stantes, qui non gustabunt mortem, donec vi-
vos : exeunies de civitale illa, eliam pulverem pe- deant regnum Dei. Facium est autem post hoecverba
dum vestrorum exculite in lestimonium supra illos. fere dies oclo, etassumpsit Peirum, et Jacobum, et
[LXXXXIX, 8.] Egressifautem circuibanf per caslella, Joannem, et ascendit in moniem, ut orarel. Et facla
evangelizanles et curantes ubique. [xc, 2.] Audivit est, dum oraret, species vultus ejus altéra, et vesti-
aulem Herodes tetrarcha omnia quoe fiebant ab eo, lus ejus albus et refulgens. Et eece duo.viri loque-

a Non addilur puella in his, quibus utimur, mss., quod nomen et in Groecis perquam raris codicibus hic
loci occurrit. sr. .
C27 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. €28
bantur cum illo. Erant autem Moyseset Elias, visi A Filius hominis non venit animas perdere, sed sal-
in majestate, et dicebant excessum ejus, quem com- vare. Et abierunl in aliud castellum. [cv, 5.] Factum
pleiurus erat in Jérusalem. Petrus vero, et qui cum est autem : ambulanlibus illis iu via, dixit quidam
illo erant, gravaii erant somno. Et evigilantes vide- ad illum : Sequar te quoeumque ieris. Dixit illi Jé-
runt majestaiem ejus, et duos viros, qui slabant cum sus ; Vulpes foveas habent, et volucres coelinidos :
illo. Et factum est cum discederent ab illo, ait Pe- Filius autem hominis non habet ubi caput reclinel. Ait
lrus ad Jesum : Proeceptor, bonum est nos hic esse : autem ad alierum : Sequere me. Ille autem dixil :
et faciamus tria tabernacula, unum tibi, et unum Domine, permitte mihi primum ire, et sepelire pa-
Moysi, et unum Elioe, nesciens quid diceret. Hoec trem meum. Dixitque ei Jésus : Sine, ut mortui se-
autem illo loquenle, facla esl nubes, et obumbravit peliant mortuos suos : tu autem vade, et annuntia
eos : et timuerunt, intrantibus illis in nubem. Et regnum Dei. [cvi,10.] Et ait aller: Sequar te, Domine,
vox facla est de nube dicens : Hic esl Filius meus sed permilte mihi primum renuntiare his quoedomi
dilectus, ipsum audite. Et dum fieret vox, inventes sunt. Ait ad illum Jésus : nemo miltens manum suam
est Jésus solus. Et ipsi tacuerunt, et nemini dixe- ad aratrum, et respiciens rétro, aptes est regno Dei.
runt in illis diebus quidquam ex his, quoe viderant. [Cap. X. cvn, 10.] Post hoec autem designavit
[xcix, 2.] Factum esl aulem in sequenti die, descen- B Dominus et alios sepluaginta duos : et misit illos
denlibus illis de monte, occurrit illis turba multa. binos anle faciem suam, in omnem civitalem et lo-
Et eece vir de turba exclamavit, dicens : Magisier, cum, quo erat ipse venlurus. [cvm, 5.] Et dicebat
obsecro te, respice in filium meum, qnia unicus est illis : Messis quidem mulla : operarii autem pauci.
mihi : et eece spiritus apprehendit eum , et subito Rogate ergo Dominum messis, ut mittat operarios
clamât, el elidit, et dissipât eum cum spuma, in messem suam. [cix, 5.] Ite : eece ego milto vos
et vix discedit dilanians eum : et rogavi discipulos sicut agnos inler lupos. [ex, 2.) Nolite porlare sac-
luos, ul ejicerent illum, et non potuerunt. Respon- culum neque peram, neque calceamenta, etneminem
dens aulem Jésus, dixil : O generalio infidelis, et per viam salulaverilis. [exi, 5.] In quameumque do-
perversa, usquequo ero apud vos, et patiar vos? mum intraveritis, primum dicile : Pax huic domui:
Adduc hue filium luum. Et cum accederel, elisil et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super illum
illum doemonium,et dissipavit. El increpavit Jésus pax veslra ; sin aulem, ad vos reverlelur. [cxii, 5.]
spiritum immundum, et sanavil puerum, et reddidi! In eadem autem domo manete, edenles, et bibeules
illum patri ejus. [c, 8.] Stupebant autem omnes ir quoe apud illos sunt : dignus est enim operarius
magnitudine Dei : [ci, 2.] omnibusque miranlibui mercede sua. [cxm, 10.] Noliie transire de domo in
in omnibus quoe faciebat, dixit ad discipulos suos C domum. Et in quameumque civitalem intraveritis,
Ponitevos in cordibus vestris sermones islos : filius et susceperint vos, mandueate quoeapponuntur vo-
enim hominis futurum est, ut tradatur in manus ho- bis : et curale infirnios, qui in illa sunt, et dicile
minum. At illi ignorabant verbum istud, et eral ve illis : Appropinquavit in vos regnum Dei. [exiv, 2.]
lalum anle eos, ut non sentirent illud : el limeban In quameumque autem civilatem inlraveritis, et non
eum inlerrogare de hoc verbo. [eu,2.] Intravit auten susceperint vos, exeuntes in plalea ejus, dicile :
cogilatio in eos, quis eorum major esset. Al Jésus Etiam pulverem qui adhoesit nobis de civitale ves-
videns cogitationes cordis illorum, apprehendii tra, extergimus in vos : tamen hoc scitoie,quia
puerum, et statuit illum secus se, et ait illis : Qui appropinquavit regnum Dei. Dico vobis, quia Sodo-
cumque susceperit puerum istum in nomine meo, mt mis in die illa remissius erit,quam illi civitati. [cxv,
recipit : et quicumque mereceperit, recipit eum, qu 5.]Voelibi, Corozain; voejibi, Bethsaida : quia si
me misit. Nam qui minor est inter vos omnes, hii in Tyro el Sidone factoefuissent virluies, quoefactoe
major est. [cm, 8.] Respondens aulem Joannes sunt in vobis, olim in cilicio et cinere sedenles pee-
dixit : Proeceptor, vidimus quemdam in nomine tu< nilerent. Verumtamen Tyro et Sidoni remissiuserit
ejicientem doemonia,et prohibuimus eum : quia noi in judicio, quam vobis. El tu, Capharnaum, usque
sequilur nobiscum. Et ait ad illum Jésus: Noliti: D ad coelum exaltala, usque ad infernum demergeris.
prohibere ; qui enim non est adversum vos, pro vo [cxvi, 1.] Qui vos audit, me audit : el qui vos sper-
bis est. [civ, 10.] Facium est aulem dum compleren nit, me spernit. Qui autem mespernit, spernit eum,
ter dies assuraptionis ejus, et ipse faciem suam fir qui misit me. [cxvn, 10.] Reversi sunl aulem sep-
mavit, ut iret in Jérusalem. Et misit nunlios ant s luaginta duo cum gaudio, dicentes : Domine, etiam
conspectum suum : et euntes inlraverunt in civita doemonia subjiciuntur nobis in nomine luo. Et ait
tem Samarilanorum, ut pararent illi. Et non rece illis : VidebamSatanam sicut fulgur de coelocader<
permit eum, quia faciès ejus eraleunlis in Jérusalem tem. Eece dedi vobis polestatem calcandi supra scr
Cum vidisseut autem discipuli ejus Jacobus et Joan pentes, et scorpiones, et super omnem virtutem
nés, dixerunt ; Domine, vis, dicimus ut ignis descen inimici : et nihil vobis nocebit. Verumtamen in hoc
dat de coelo, et consumât illos a ? Et conversu s noliie gaudere quia spiritus vobis subjiciuntur :
Increpavit illos, dicens : Nescitis cujus spiritus eslis gaudele autem, quod nomina vestra scripta sunt in

a Grseca exemplaria. addunt, Quemaimodumet Elias fecit, £ç x«î '{J>w èrtoinui.

629 EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. 630
coelis.[csvm,5.] In ipsa hora exsultavit Spiritu san- A pulis ejus ad eum : Domine, doce nos orare, sicut
cto, et dixit : Confiteor libi, Pater, Domine coeliet docuit et Joannes discipulos suos. El ait illis . Cum
terroe, quod abscondisli hoec a sapientibus, el pru- oratis, dicite, Pater, sanclificetur nomen tuum. Ad-
deniibus, et revelasii ea parvuiis. Etiam, Pater : veniat regnum tuum a. Panem nostrum quolidianum
quoniam sic placuit ante te. [cxix, 3.J Omnia mihii da nobis hodie. Et dimitie nobis peccala nostra, si-
tradita sunt a Paire meo. Et nemo scil quis sit>, quidem el ipsi dimiitimus omni debenti nobis. El ne
Filius, nisi Pater; et quis sit Paler, nisi Filius, nos inducas in lenlalionem. [c.xxiv,10.] El ait ad il-
et cui vôluerit Filius revelare. [cxx, 5.] Et con- los : Quis vestrum habebit amicum, el ibil ad illum
versus ad discipulos suos dixil : Beati oculi, qui vi- média nocle, et dicat illi :Amice, commoda mihi
dent quoe vos videtis. Dico enim vobis, quod multi très panes, quoniam amicus meus venil de via ad
prophetoe et reges voluerunt videre quoevos videtis, me, et non habeo quod ponam ante illum. El ille
et non viderunt, el audire quoe audilis, el non au- deintus respondens dicat: Noli mihi molestes esse,
dieruut. [cxxi, 2.] Et eece quidam legisperilus sur- jam oslium clausum est, et pueri mei mecum sunt
rexit lentans illum, et dicens : Magisier, quid facien- in cubili, non possum surgere, el dare tibi. Et si
do vitam oelernam possidebo? At ille dixit ad eum : ille perseveraveril pulsans : dico vobis, el si non
In lege quid scripium est? quomodo legis? Ille re- fj dabit illi surgens eo quod amicus ejus sil, propter
spondens dixit: Diliges DominumDeumtuum ex totoi iinprobitatem tamen ejus surgel, et dabil illi quot-
corde luo, el ex tota anima tua, et ex omnibus viri- quot habet necessarios. [cxxv, 5.] Et ego dico vo-
bus tuis, et ex omni inenle tua : et proximum luum bis : Petite, el dabitur vobis : quoeriie, et invenie-
sicut leipsum. Dixitque illi : Recle respondisti : hoc lis : pulsale, et aperietur vobis. Omnis enim qui pe-
fac, et vives, [cxxn, 10.] Ille autem volens justiû- tit, accipit : et qui quoerit, invenit : et pulsanli
care seipsum, dixit ad Jesum : Et quis est meus aperietur. Quis autem ex vobis patrem pelit panèm,
proximus? Suscipiens autem Jésus, dixit : Homo numquid lapidem dabit illi? Aut piscem, numquid
quidam descendebat ab Jérusalem in Jéricho, et in- pro pisce serpentem dabit illi ? Aut si pelierit ovum:
cidit in latrones, qui eliam despoliaverunt eum : et numquid porrigel illi scorpionem? Si ergo vos cum
plagis imposilis, abierunt, semivivo reliclo. Accidit silis mali, nostis bona data dare filiis vestris : quantô
aulem, ut sacerdos quidam descenderet eadem via : magis Paler vester de coelo dabit spiritum bonum
et viso illo, proeterivit. Similiter et Levila, cum es- petenlibus se! [cxxvi, 5.]Eteratejiciens doemonium,
set secus locum, et videret euro, pertransiit : Sa- et illud erat mulum. Et eum ejecisset doemonium,
marilanus autem quidam iter faciens, venit secus loculus est mutes, et admiratoe sunt turboe. [cxxvu,
eum : et videns eum, misericordia molus est. Et G 2.] Quidam autem ex eis dixerunt : In Beelzebub
appropians alligavil vulnera ejus, infundens oleum, principe doemoniorum ejicil doemonia. [cxxvm, 5.]
et vinum : el imponens illum in jumentum suum, Et alii tentantes, signum de coelo quoerebant ab eo.
duxit in slabulum, et curam ejus egit. Etallera die [cxxix, 2.] Ipse autem, ut vidit cogitationes eorum,
protulil duos denarios, et dédit stabulario, et ait : dixit eis ; Omne regnum in seipsum division b de-
Curam illius habe, et quodeumque supererogaveris, solabiiur, et domus supra domum cadet. Si autem
ego cum rediero, reddam tibi. Quis horum trium vi- et Satanas in seipsum divisus est, quomodo siabit
detur tibi proximus fuisse illi, qui incidit in latro- regnum ejus? quia dicilis in Beelzebub me ejicere
nes? At ille dixit : qui fecit misericordiam in illum. doemonia.Si aulem ego in Beelzebub ejieio doemo-
El ait illi Jésus : Vade, el lu fac similiter. Factum nia : filii vestri in quo ejiciunt? Ideo ipsi judices
est autem, dum irent, et ipse intravit in quoddam veslri erunt. Porro si in digito Dei ejicio doemonia:
castellum : et mulier quoedamMarlha nomine, exce- profecto pervenitin vos regnum Dei. Cum fortis ar-
pit illum in domum suam : el huic erat soror nomine mâtes custodit atrium suum, in pace sunt ea quoe.
Maria, quoeeliam sedens secuspedes Domini,audiebat possidel. Si autem forlior eo superveniens vicerit
verbum jllius. Marlha aulem salagebal circa frequens eum, universa arma ejus auferet, in quibus
ministerium; quoesletit, et ait : Domine, non esl tibi D confidebat, et spolia ejus dislribuet. Qui non est
curoe, quod soror mea reliquit me solam niinislrare ? mecum, contra me est : et qui non colligit mecum,
die ergo illi, ut me adjuvet. El respondens dixit illi dispergit. [cxxx, 5.] CumimmunduS spiritus exierit
Dominus : Martha, Marlha, sollicita es, et lurbaris de homine, ambulat per loca inaquosa, quoerensre-
erga plurima. Porro unum est necessarium. Maria quiem, et non inveniens dicit : Reveriar in doriiunî
opiimam parlera elegit, quoe non auferelur ab ea. meam unde exivi : et cum venerit, invéhil eam scopis
[Cap. XI. cxxm, 5.] Et facium est : cum esset in raundatam, etc ornatam. Tune vadit, et assurait se-
quodam loco orans, ut cessavil, dixit unus ex disci- ptem alios spiritus secum nequiores se, et ingressi,

aAdditur et in plerisque Groeciscodicibus illa pe- h In instanti desolatur mss. nostri proelcrunl, in
ricope, fiât voluntaslua sicul in coeloet iu terra, ysvn- Groecoeliam est, kpripovzat.
TÔBi~kop.v.
0Ï3T&) aov, àg h ovpavâ,y.ul£7r£Z'ôgyrig-Mox c Duo ilerum mss., unus Valicanus, alque aller
et duo mss., unus Vatieanus, aller Régime, proeferunt Reginoe veiuslior, omiltunt isiud ornatam, quod est
da nobis quolidie, pro da nobis hodie : Groeceplerum- tamen in plerisque omnibus Groecis libris.
que esl TÔX«6'np-ipav.
631 S. HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHI5CA. £32
habitant ibi. Et fiant novissimahominis illius pejora A stolos, et ex illis occident et persequenlur. Utinqui-
prioribus. [ cxxxi, 10. ] Factum esl autem cum hoec ratur sanguis omnium prophetarum qui effususesta
diceret, extollens vocem quoedammulier de turba, consiilutione mundi a generaiioneisia : a sanguine
dixit illi : Bealus venter qui 4e portavit, el ubera Abel usque ad sanguinem Zacharioe, qui periit inter
quoe suxisti. At ille dixit : Quinimmo beati qui au- altareet oedem.Ita dico vobis, requirelurabhac ge-
diunt verbum Dei et custodiunt illud. [cxxxu, 5. ] neratione. [CXLH,5 ] Yoevobis legisperitis, quia tu-
Turbis aulem concurrenlibus, coepit dicere : Gene- lisiisclavem sciemioe,ipsi non inlroislis, el eos qui
ratio hoecgeneratio nequam esl : signum quoerit, et iniroibant prohibuisiis. [cxun, 10.] Cum autem hoec
signum non dabitur ei, nisi signum Jonoe propheloe. ad illos diceret, coeperunt Pharisoeiet legisperiii gra-
Nam sicut fuil Jonas signum Niuivitis : ita-erit et Fi- viter insistere, et os ejus opprimere de mullis, insi-
lius hominis generationi isii.Rogina Austri surgel in diantes ei, et quoerentesaliquid caperc de ore ejus,
judicio cum viris generationis hujus, et condemnabit ut accusarenl eum.
illos : quia venil a finibus terroe audire sapienliam [Cap. XII.] Multisautem lurbis circumslaulibus ita
Salomonis : et eece plus a(|uam Salomon hic. Viri ul se invicem conculcarenl, coepitdicere ad discipu-
Niniviioesurgent in judicio cum generatione bac, el los suos : [cxi.tv, 2.] Allendile a fermente Phari-
condemnabunt illam, quia poeniienliam egerunt ad B soeorum, quod est hypocrisis. [CSLV,5.] Nihil autem
proedicaiionemJonoe : et eece plus quam Jonas hic. opertum est quod non revelelur, neque abscondilum
[cxxxm, 1.] Nemo lucernam accendit, et in abscon- quod non scialur. Quoniam quoein tenebris dixislis
dito ponit, neque sub modio : sed supra candela- in lumine dicentur : el quod in aurem locuti estis in
brum, ut qui ingrediuntur lumen videanl. [cxxxiv, cubiculis, proedicabiturin leetis. Dico aulem vobis
5.] Lucerna corporis tui est oculus tuus. Si oculus amicis meis : Nelerreamini ab his qui occident cor-
tuus fuerit simplex,totum corpus luum lucidum eril: pus, et posl hoecnon habent amplius quod faciant,
gi autem nequam fuerit, etiam corpus luum tene- Ostendam aulem vobis quem timeatis : limete eum
brosum eril. Vide ergo ne lumen quod in le est, le- qui, postquam occiderit, habet polestatem mittere
nebroesint. Si ergo corpus luum lotum lucidum fue- in gehennam. Ita dico vobis, hune timeie. Nonne
rit, non habens aliquam parlera lenebrarum, eril quinque passeres veneunt dipondio, et unus ex illis
lucidum tolum, et sicut lucerna fulgoris illuminabil non est in oblivione coram Deo? Sed et capilli capi-
te. [cxxxv, 5.] Et cum loquereiur, rogavit illum qui- tis vestri omnes numerati sunl. Nolite ergo timere :
dam Pharisoeus ut pranderet apud se. Et ingressus mullis passeribus pluris estis b vos. Dico autem vo-
recubuit. Pharisoeusautem coepit intra se repulans bis : omnis quicumque confessus fuerit me coram
dicere, quare non baptizatus esset anle prandium. G hominibus, et Filius hominis conlitebitur illum coram
Et ait Dominus ad illum : Nunc vos, Pharisoei, quod angelis Dei : [CXLVI, 2.] qui autem negaveritme co-
deforis esl calicis el catini mundalis : quod autem ram hominibus, negabilur coram angelis Dei.[cxLvn,
intus est vestruin plénum est rapina et iniquitate. 2.] Ei omnis qui dicit verbum in Filium hominis, re-
Stulli, nonne qui lëcii quod deforis esl, etiam id quod mittetur illi : ei autem qui in Spirilum sanctum blas-
deinlus est fecil? Verumtamen, quod superest, date phemaverit, non remiltetur. [CXLVIII, 2.] Cum autem
eleemosynam : el eece omnia munda sunt vobis. inducenl vos in synagogas, et ad magistraïus et pole-
[cxxxvi, 5.] Sed voevobis Pharisoeis, quia decimatis states, noliie solliciii esse qualiler aut quid respon-
mentham, etrutam, el omne olus, et proeteritisju- deatis, aut quid dicatis : Spiritus enim sanclus do-
dicium et charilatem Dei : hoecaulem oporluit fa- cebit vos in ipsa hora quid oporteat vos dicere.
cere, et illa non omitlere. [cxxxxvn, 2.] Yoevobis [CXLIX, 10.] Ait autem ei quidam de turba : Magister,
Pharisoeis, quia diligilis primas calbedras in synago- die fralri meo ut dividat mecum hoereditatem.Al ille
gis, et salutaiiones in foro. [cxxxvm, 5.] Voevobis, dixil illi : Homo, quis me constituit judicem aut di-
quia estis ul monumenta quoe non apparent, et ho- visorem super vos? Dixitque ad illos : Videte, el ca-
mines ambulantes supra nesciunt. [cxxxix, 5.] Re- vete ab omniavaritia; quia non in abundantia cujus-
spondens aulem quidam ex legisperitis, ait illi : Ma- " quam vila ejus esl, ex his quoepossidel. Dixil aulem
gisier, hoec dicens etiam contumeliam nobis facis. similitudinem ad illos, dicens : Hominis cujusdam
Al ille ait : Et vobis legisperitis voe : quia oneralis divilis uberes fructus ager attulit; et cogilabat intra
homines oneribus quoeporlare non possunt, el ipsi se dicens : Quid faciam, quia non habeo quo congre-
uno digilo vesiro non langitis sarcinas. [CXL,5.] Yoe gem fructus meos? Et dixit : Hoc faciam : destruam
vobis, qui oedificaiismonumenla prophetarum : pa- horrea mea, et majora faciam ; et illuc congregabo
tres aulem vestri occiderunt illos. Profeclo lestifi- omnia quoenala sunl mihi, et bona mea, et dicam
camini quod consenlitis operibus patrum veslrorum, animoemeoe:Anima, habes multa bona posita in an-
quoniam ipsi quidem eos occiderunt, vos aulem oedi- nos plurimos : requiesce, comede, bibe, epulare.
ficatis eorum sepulcra. [CXLI,5.] Propterea, et sa- Dixit aulem illi Deus: Stulle,hac nocle animam luam
pientia Dei dixit : Miltam ad illos prophetas et apo- répètent a te ; quoeautem parasti, cujus erunt? Sic

a In iisdem codicibus plus Salomonehic. mss. nosiri omnes ignorant.

L Pronomen vos, quod et Groecustextes rclinet,
 633 EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. C34
est qui sibi thcsaurizat, el non est in Deum divcs,. A [CLIX,10.] Ille aulem servus qui cognovitvoluntaiem
[CL, 5.] Dixitque ad discipulos suos : Ideo dico vo- domini sui, et non proeparavii, et non fecit secundum
bis : Noliie solliciii esse animoevestroe quid mandu- voluntalem ejus, vapulabit mullis; qui aulem non
cetis, neque corpori quid induamini. Anima plus est; cognovit, el fecit digna plagis, vapulabit paucis.
quam esca, et corpus plus quam veslimentum. Con- Omni autem cui mullum datum est, mullum quoere-
siderale corvos, quia non semblant, neque melunt, lur ab eo; et cui commendaverunt multum, plus pe-
quibus non esl cellarium neque borreum, et Deusi lentabeo. [CLX,5.] Ignem veni mittere in terrain,
pascil illos. Quanto magis vos pluris eslis illis! Quis; et quid volo nisi ulâecendatur? Baptisrao autemjlia-
autem veslrum cogilandopotest adjicere ad stalurami beo bapiizari; et quomodo coarclor usque dum per-
suam cubiium unum? Si ergo neque quod minimum ficiatur? Putalis quia pacem veni dare in terram?
esl potestis, quid de coeterissolliciti eslis ? Conside- Non dico vobis, sed separalionem : erunt enim ex
rale lilia quomodo crescuni : non laborant, neque hoc quinque in domo una divisi, tresin duos, et duo
nent : dico autem vobis, nec Salomon in omni gloria in 1res dividentur : pater in filium, et filius in patrem
sua vesiiebalur sicul unum ex istis. Si autem fenum suum; mater in filiam, et filia in matrem ; socrus in
quod hodie est in agro, et cras in clibanum miuitur, nurum suam, et nurus in socrum suam. [CLXI,5.]
Deus sic vesiit : quanto magis vos, pusilloefidei! Et B Dicebat aulem et ad lurbas : Cum videritis nubem
vos nolite quoerere quid rnanducelis, aut quid biba- orienlem ab occasu, statim dicilis : Nimbus venit, et
lis; et nolite in sublime lolli : hoecenim omnia gcn- ila fit. El cum austrum flantem, dicilis quia oeslus
tesmundi quoerunl.Pater aulem vesier scit quoniam erit, et fit. Hypocriioe, faciem coeliet lerroe noslis
his indigetis. Verumtamen quoerile"primum regnum probare; hoc aulem tempus quomodo non probatis?
Dei cljusiiliam ejus, el hoecomnia adjicieniur vobis. Quid autem cl a vobis ipsis non judicatis quod ju-
[eu, 10.] Nolite timere, pusillus grex, quia compla- stum esl ? [CLXII,5.] Cum aulem vadis cum adver-
cuit patri vestro dare vobis regnum. [CLII,2.] Ven- sario tuo ad principem, in via da opéra m liberari ab
due quoepossidelis, et date eleemosynam. [CLIII,5.] illo, ne forte trahat te ad judicem, et judex (radatle
Facile vobis sacculos qui non velerascunt, thesau- exaclori.et exactor millat le in carcerem. Dico libi,
rum non deficienlem in coelis : quo fur non appro- non exies inde donec eliam novissimum minulum
piat, neque linea corrumpil. Ubi enim thésaurus ve- reddas.
ster est, ibi et cor vestrum eril. [CLIV,10.j Sint lumbi [Cap. XIII. CLXIII,10.] Aderant autem quidam
veslri proecincti, ellucernoe ardentes b in manibus ipso in lempore, nuniianlcs illi de Galiloeis,quorum
vestris, et vos similes hominibus cxspecianlibus do- sanguinem Pilalus miscuil cum sacrificiis eorum. Et
minum suum quando reverlalur a nuptiis.ul cum ve- G respondens dixit illis : Pulalis quod hiGaliloei proe
nerit el pulsaverit, confesiim aperiant ei. [CLV,5.] omnibus Galiloeispeccalores fuerint, quia talia passi
Beati servi illi quos, cumveneril dominus, invenerit sunt? Non, dico vobis : sed nisi poenitentiam habue-
vigilantes. Amen dico vobis quod proecingetse, el ritis, omnes similiter peribiiis. Sicul illi decem et
faciel illosdiscumbere, et transiens ministrabit illis. octo, supra quos cecidit terris in Siloe, et occidit
El si venerit in secunda vigilia, et si in tertia vigilia eos : putatis quia et ipsi debitores fuerint proeter
venerit.et ila invenerit, beali sunt servi illi. [CLVI,2.] omnes homines habitantes in Jérusalem? Non, dico
Hoc autem scitotc, quoniam si sciret palerfamilias vobis : sed si poenitentiam non egerilis, omnes simi-
qua hora fur veniret, vigilarel utique, et non sineret liter peribitis. [CLXIV, 10.] Dicebat aulem el liane si-
perfodi domum suam. El vos estote paraii, quia qua militudinem : Arborem (ici habebal quidam planla-
hora non pulalis, Filius hominis véniel, [CLVII,5.] tam in vinea sua, et venil qiioerensfructum in illa,
Ait autem ei Petrus : Domine, ad nos dicis banc pa- el non invenit. Dixit aulem ad cultorem vineoe: Eece
rabolam : an et ad omnes? Dixit aulem Dominus : anni 1ressunt ex quo vente quoerensfructum in ficul-
Quis,jpulas,est fidelis dispensalor, etprudens, quem nea bac, et non invenio : succide ergo illam : ulquid
consliluit dominus supra familiam suam, ut det illis eliam lerram occupai? Al ille respondens, dicit illi :
in lempore tritici mensuram? Beatus ille servus D Domine, dirailie illam et hoc anno usque dum fodiam
quem, cum venerit dominus c, invenerit ita lacien- circa illam, et miliam slercora : et si quidem fecerit
tem. Vere dico vobis, quoniam supra omnia quoe frucium : sin autem, in futurum succides eam. Erat
possidel consliluet illum. [CLVIII, 5.] Quod si dixerit autem docens in synagoga eorum sabbatis. Et eece
servus ille in corde suo : Moram facit dominus meus mulier, quoe habebat spiritum infirmitalis aunis de-
venire, el coeperit percutere d servos et ancillas, et cem et octo : et eral inclinata, nec omnino polerat
edere, et bibere, el inebriari : veniet dominus servi sursuni respicere. Quam cura videret Jésus, vocavit
illius in die qua non sperat, el hora qua nescit, et eam ad se, .et ait illi : Mulier, dimissa es ab infirmi-
dividet eum, partemque ejus cum infidelibus ponet. lale lua. Et imposuit illi manus, et confesiim ereela

Adverbium primum ad Groecitextes fidemduo e
nostris mss. ignorant; sed et mox verba el juslitiam
ejus, pari omnes consensu, Groecosuffragantearche-
respuunt.
typo,
b Verba in manibusvestris, neque Groecustextes
addil, neque hi quibus uiiniur Latini mss.
c Pronomen suus, et in Groecolextu, et in noslris
mss. hic additur.
d Eodem quidem sensu, propius tamen Groeco
verbo, naïSa;, pueros pro servosin nostris mss.legilur.
635 S. HIERONYMID1V1NABIBLIOTHECA. 636
est, et glorificabat Deuin. Respondens aulem archi- A Al illi lacuerunt. Ipse vero apprehensum sanavit
synagogus, ïndignans quia sabbato curasset Jésus, eum, ac dimisit. Et respondens ad illos dixit : Cu-
dicebal turboe: Sex dies sunt, in quibus oportel ope- jus veslrum asinus aut bos in puleum cadei, et non
raii : in bis ergo venile, el curamini : et non in die conlinuo extrahet illum die sabbati ? Et non poterant
sabbati. [CLXV,2.J Respondens autem ad illum Do- ad hoecrespondere illi. [CLXXVIH, 10.] Dicebal aulem
minus dixit : Hypocriioe, unusquisque vestrum sab- et ad invitâtes parabolam, inlcndcns quomodo pri-
balo non solvit bovem suum aul asinum a proesepio, mos aceuhilus eligerent, dicens ad illos : Cum invi-
el dncit adaquare? liane aulem filiam Abrahoe,quam tâtes fueris ad nuptias, non discumbasin primo loco,
alligavil Salanas, eece decem et octo annis, non ne forte honoraiior te sit invitâtes ab illo ; et veniens
oporluit suivi a vinculo isto die sabbaii? [CLXVI, 10.] is, qui te et illum vocavil, dicat libi : Dahuic locum :
Et cum hoecdiceret, erubescebani omnes adversarii el lune incipias cum rubore novissimumlocum te-
ejus : et omnis populus gaudebat in universis, quoe nere. Sed cum voealus fueris, vade, recumbe in no-
gloriose liebant ab eo. [CLXVII, 2.] Dicebat ergo,: Cui vissimo loco : ut, cum venerit qui leinvitavit, dicat
simile est regnum Dei, cl cui simile oeslimaboillud? tibi : Amice, ascende superius. Tune erit libi gloria
Simile esl grano sinapis, quod acceplum homo misit coram simul discumbentibus : [CLXXIX, 5.] quia om-
in horium suum, et crevil, et factum esl in arborera I 5nis qui se exaltât, humiliabitur : et qui se humiliât,
magnam : et volucres coeli requieveruni in ramis exaltabitur. [CLXXX, 10.] Dicebat autem et ei, qui se
ejus. [CLXVIII, 5.] Et ilerum dixil : Cui simile oesli- invitaveral : Cum facis prandium, aul coenam, noli
mabo regnum Dei? Simile est fermente, quod acce- vocare amicos tuos, neque fratres luos, neque co-
plum mulier abscondit in farinoe sata tria, donec gnâtes, neque viciuos, divites, ne forte te et ipsi rein-
fermeniarelur tolum. [CLXIX, 2.] El ibal per civitates vitenl; et fiât libi retributio. Sed cum faciès convi-
et castella, docens, cl iter faciens in Jérusalem. vium, voca pauperes, débiles, claudos, el coecos: et
[CLXX,5.| Ait aulem illi quidam : Domine, si pauci beatus eris, quia non babeni retribuere tibi : letri-
sunl, qui salvateur? Ipse autem dixit ad illos : Con- buetur enim tibi in resurrectione justorum. Hoec
lendite inlrarc per angustam porlam :quia mulli, dico cura audissel quidam de simul discumbenlibus, dixit
vobis, quoereutinlrare, et non poterunt. [CLXXI, 5.'] illi : Beatus, qui manducabit panem in regno Dei.
Cum aulem intraverit palerfamilias , et clauserit [CLXXXI, 5.] At ipse dixit ei : Homo quidam fecil coe-
osiiiim, incipielis foris stare, et pulsare ostium, di- nam magnam, et vocavit mullos. Et misil servum
cenies : Domine, aperi nobis, et respondens dieet vo- suum hora coenoedicere invilalis, ut venirenl, quia
bis : Nescio vos unde silis : lune incipietis dicere : jam parala sunl omnia. Et coeperunt simul omnes
Manducavimus coram te, et bibimns, el in plateis <G excusare. Primus dixit ei : Villam emi, et necesse
noslris docuisli. Et dieet vobis : Nescio vos unde habeo exire, et videre illam : rogo te, habe me cx-
silis : discedile a me, omnes operarii iniquitatis. Ibi cusaium. Et aller dixit : Juga boum emi quinque, el
erit fletus, et slridor denlium : [CLXXII, 5.] cum vi- eo probare illa ; rogo te, habe me excusalum. El
deritis Abraham, et Isaac, et Jacob, et omnes pro- alius dixit : Uxoremduxi, et ideo non possum venire.
pheias in regno Dei, vos aulem expelli foras. Et ve- Et reversus servus nuntiavit hoecdomino suo. Tune
nient ab oriente, et occidenie, et aquilone, et austro, iralus palerfamilias, dixil servo suo : Exi cite in pla-
el accumbenl in regno Dei. [CLXXIII, 2.j Et eece sunt leas et vicoscivilalis : et pauperes, ac débiles, et coe-
novissimi qui erunt primi, et sunt primi, qui erunt cos, el claudos introduc hue. Et ait servus : Domine,
novissimi. [CLXXIV, 10.] In ipsa die accesserunt qui- factum est ut imperasli, et adhuc locus esl. El ait
dam pharisoeorum,dicenies illi : Exi, et vade bine : dominus servo : Exi in vias, et sepes : et compelle
quia Herodes vult te occidere. Et ait illis : Ile, et inlrare, ut implealur domus mea. Dicoaulem vobis,
dicile vulpi illi : Eece ejicio doemoniaet sanilates quod nemo virorum illorum, qui vocati sunl, gusla-
peificio hodie el cras, et tertia die consummor. Ve- bil coenam meam. [CLXXXII, 5.] lbant autem turboe
rumtamen oporlet me hodie et cras et sequenti die multoecum eo : et conversus dixit ad illos : Si quis
ambulare : quia non capit Prophelam perire exlra D venit ad me, et non odit patrem suum, et matreiii,
Jérusalem, [CLXXV,5.] Jérusalem, Jérusalem, quoe et uxorem, el filios, el fralres, et sorores, adhuc au-
occidis propheias, et lapidas eos, qui miltuniur ad lem et animam suam, non potesl meus esse discipu-
te, quolies volui congregare filios tuos, quemadmo- lus. Et qui non bajulat crucem suam, et venit post
dum avis nidum suum sub pennis, et noluisti? Eece me, non potest meus esse discipulus. [CLXXXIII, 10.]
relinquelur vobis domus veslra descria. Dico aulem Quis enim ex vobis volens lurrim oedificare, non
vobis, quia non videbitis me, donec veniat cum di- prius sedens compulat sumplus, qui necessarii sunt,
celis : Benedietus, qui venit in nomine Domini. si habeat ad perficiendum; ne, posleaquam posuerit
k [Cap. XIV. CLXXVI, 10.] El factum esl cum intraret fundamenlum, et non potuerit perficere, omnes qui
Jésus in domum cujusdam principis pharisoeorum vident incipiant illudere ei, dicentes : Quia hic homo
sabbalo manducare panem, et ipsi observabant eum. coepitoedificare,et non potuit consommaie? Aul quis
Et eece homo quidam hydropicus eral ante illum. rex ilurus committere bellum adversus alium regein,
[CLXXVII, 2.] Et respondens Jésus dixit ad legisperi- non sedens prius cogitât, si possit cum decem milli-
tos, et pbarisoeos, dicens : Si licet sabbato curare ? bus occurrere ei, qui cum viginti millibusveuit ad
 C57 EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. 638
se ? alioquin adhuc illo longe agenle, legalionem A des ejus : et adducile vitulum saginalum, et occidile,
mitlens, rogat ea quoepacis sunl. [CLXXXIV, 5.] Sic et manducemus, el epulemur : quia hic filius meus
ergo omnis ex vobis, qui non renuntial omnibus que morluus erat, et revixit; perierat, et inventes est.
possidel, non potestmeusessediscipulus.[CLxxxv,2.] El coeperunt epulari. Erat aulem filius ejus senior
Bonum est sal. Si autem sala evanuerit, in quo con- in agro : el cum veniret el appropinquaret domui,
dielur? Neque in terram, neque in slerquilinium utile audivil symphoniam el chorum : et vocavit unum de
b
est, sed foras miitetur. Qui habet aures audiendi, au- servis, et interrogavit quid hoecessent. Isque dixit
diat. illi : Frater luus venil, et occidit paler luus vitulum
[Cap. XV. CLXXXVI,2.]Eranl aulem appropin- saginalum, quia salvum illum recepii. Indignâtes est
quantes ei publicani, et peccatores, ut audireni illum. aulem, et nolebat introire. Pater ergo illius egressus,
Et murmurabaut pharisoei, et scriboe, dicentes: coepit rogare illum. At ille respondens, dixit patri
Quia hic peccalores recipit, et manducat cura illis. suo : Eece toi annis servio tibi, et numquam man-
[CLXXXVII, 5.J Et ait ad illos parabolam islam dicens: datera tuum proeterivi, et numquam dedisii mihi
Quis ex vobis homo, qui habet centum oves : et si hoedum,ut cum amieis meis epularer : sed poslquam
perdiderit unam ex illis; nonne dimiltit nonaginta filins luus hic, qui devoravit substaniiam suam cum
novem in déserte, et vadit ad illam quoeperierat, B merelricibus, venit, occidisti illi vitulum saginalum.
donec inveniat eam? Et eum invenerit eam, imponit Al ipse dixit illi : Fili, lu semper mecum es, et om-
in humeros suos gaudens : et veniens domum convo- nia mea lua sunt : epulari autem et gaudere oporle-
catamicoset vicinos,dicensillis: Congralulamini mihi, bat, quia frater tuus hic mortuus erat et revixit :
quia inveni ovem meam, quoe perierat? Dico vobis, perierat, et inventes est.
quod ita gaudium eril in coelo super uno peccatore [Cap. XVI.] Dicebat autem et ad discipulos suos:
poenitentiam agente, quam super nonaginla novem Homo quidam erat dives, qui habebat villicum : et
justis, qui non indigent poenitenlia. [CLXXXVHI, 10.] hic diffamâtes est apud illum quasi dissipasset bona
Aut quoemulier habens drachmas decem, si perdiderit ipsius. Et vocavit illum et ait illi : Quid hoc audio
drachmam unam, nonne accenditlucernam, eteverrit de le ? redde rationem villicationis tuoe : jam enitri
[Ms. everlit] domum, etquoeril diligenter, donec inve- non poleris villicare. Ait aulem villicus intra se :
niat? Et cum invenerit, convocal arnicas et vicinas, Quid faciam, quia dominus meus aufert a me villica-
dicens: Congralulamini mihi, quia inveni drachmam, tionem? fodere non valeo, mendicare erubesco. Scio
quam perdideram? [CLXXXIX, 5,J Ita dico vobis, gau- quid faciam, ul cum amotus fuero a villicaiione, re-
dium erit coram angelis Dei super uno peccatore poe- copiant me in domos suas. Convocalis ilaque singulis
nilentiam agente. [cxc, 10.J Ail autem : Homo qui- G debiloribus domini sui, dicebat primo : Quantum
dam habuit duos filios ; et dixit adolescenlior ex illis debes domino meo? At ille dixit: Centum cados olëi.
patri : Paler, da mihi porlionem substantioe quoe me Dixitque illi : Accipe cautionem team : et sede cilo,
contingit. Et divisil illis substaniiam. Et non post scribe quinquaginta. Deinde alii dixit : Tu vero quan-
multos dies congregalis omnibus, adolescenlior filius tum debes? Qui ait : Cenlum coros tritici. Ail illi:
pcregre profeclus est in regionem longinquam, el ibi Accipe litleras tuas, et scribe octoginla. Et laudavit
dissipavit substaniiam suam vivendo luxuriose. Et dominus villicum iniquitalis, quia prudenter fecissel:
poslquam omnia consummasset, facta est famés va- quia filii hujus soeculiprudenliores filiis lucis in ge-
lida in regione illa, et ipse coepitegere. El abiit, el neratione sua sunt. Et ego vobis dico : facite vobis
adhoesit uni civium regionis illius. Et misit illum in amicos de mammona iniquitatis : ut, cum defece-
villam suam, ut pasceret porcos. Et cupiebat im- riiis, recipiant vos in oeterna labernacula. Qui fidelis
plere ventrem suum de siliquis, quas porci mandu- est in minimo, et in majori fidelis esl; et qui in mp-
cabant : et nemo illi dabat. In se autem reversus, dico iniqtius est, et in majori iniquus est. Si ergo in
dixit : Quanli mercenarii in domo patris mei abun- iniquo mammona fidèles non fuistis : quod verum est,
dant panibus, ego autem hic famé pereo ! Surgam, . quis credet vobis? Et si in alieno fidèles non fuistis :
et ibo ad palrem meum, et dicam ei : Pater, peccavi quod vestrum est, quis dabit vobis? [cxci, 5.] Nemo
in coelum, el coram te. Jam non sum dignus vocari servus potest duobus dominis servire:aul eiiini unum
filius tuus : fac me sicut unum de mercenariis luis. odiet, et alterum diliget ; aut uni adhoerebitet allerum
Et surgens venit ad patrem suum. Cum autem adhuc contemnet : non polestis Deo servire et mammonoe.
longe esset, vidil illum paler ipsius, et misericordia [cxcii, 10.] Audiebant autem omnia hoec pharisoei,
motus est, et occurrens cecidit super collum ejus, qui erant avari : et deridebant illum. Et ait illis :
et osculalus esl eum. Dixiique ei filius : Paler, pec- Vos eslis, qui justificalis vos coram hominibus: Deus
cavi in coelum et coram te, jam non sum dignus autem novit corda vestra : quia quod hominibus
vocari filins tuus. Dixit aulem pater ad servos suos : alium esl, aborainalio est ante Deum. [cxcni, 5.] Lex
Cito proferle stolam primam, et induite illum, et et Propheloe, usque ad Joannem : ex eo regnum Dei
date annulum in manum ejus, et calceamenta in pe- evangelizalur, et omnis in illud vim facit. [cxciv, 5.J

a In uno Vaticano atque altero Reginoe ms. ut et b In noslris mss. quoehoecessent.

in aliquot Groeciscodicibus, si autemsal ciuoque,elç.
m S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 640
Facilius est autem coelum et lerram proeierire, quam i Ldum iret in Jérusalem, Iransibat per mediam Sama-
de lege unum apicem cadere. [cxcv, 2.] Omnis, qui riam in [Al. et] Galiloeam. Et cum ingrederetur
dimiltit uxorem suam, et alieram ducit, moechatur: quoddam caslellum ; occurrerunt ei decem viri le-
el qui dimissam a viro ducit, moechatur. [cxcvi, 10.] prosi, qui steterunl a longe : et levaverunt vocem,
Homo quidam erat dives, qui induebalur purpura et dicentes : Jesu proeceptor, misereie' nosiri. Quos ut
bysso : et epulabalur quotidie splendide. El erat qui- vidit, dixit : Ite, ostendite vos sacerdotibus. Et fac-
dam mendicus, nomine Lazarus, qui jacebat ad ja- tum est, dum irent, mundali sunt. Unus autem ex
nuam ejus, ulceribus plenus, cupiens salurari de illis, ul vidit quia mundalns est, regressus est, cura
micis, quoecadebant de mensa divilis, a et nemo illi magna voce magnificans Deum, et cecidit in faciem
dabat: sed et canes veniebant, et lingebani ulcéra anle pedes ejus, gratias agens : et hic erat Samari-
ejus. Factum est autem, ut moreretur mendicus, et lanus. Respondens autem Jésus, dixit: Nonnedecem
poriarelur ab angelis in sinum Abrahoe.Morluus est mundali sunt ? et novem ubi sunl ? Non esl inventes
aulem et dives, et sepullus est in inferno. Elevans qui rediret, et daret gloriam Deo, nisi hic alienige-
autem oculos suos, cum esset in tormenlis, vidit na. Et ait illi : Surge, vade, quia fides tua te salvum
Abraham a longe, et Lazarum in sinu ejus : ci ipse fecit. [ccii, 5.] Interrogatus autem a Pharisoeis:
damans dixit : Paler Abraham, miserere mei, et 1i Quando venit regnum Dei ? respondens eis, dixit :
mille Lazarum, ul inlingat extremum digili sui in Non venil regnum Dei cum observalione : neque di-
aquam, ut refrigeret linguam meam, quia crucior in coul: Eece hic, aut eece illic. Eece enim regnum
hac flamma. El dixit illi Abraham: Fili, recordare Dei intra vos est. ]cciu, 10. j Et ait ad discipulos
quia recepisti bona in vila lua, et Lazarus similiter suos : Venient dies quando desidereiis videre unum
mala : nunc autem hic consolaïur, tu vero cruciaris; diem Filii hominis, et non videbitis. [cciv, 2.] Bi di-
et in his omnibus, inter nos et vos chaos magnum cent vobis : Eece hic, et eece illic. Nolite ire, neque
firmalum est : ut hi, qui volunt hinc transire ad vos, sectemini. [cev, 5.] Nam, sicut fulgur eoruscans de
non possint, neque inde hue transmeare. Et ait : sub coelo, in ea quoesub coelo sunt, fulget : ita erit
Rogo ergo te, pater, ut mittas eum in domum pairis Filius hominis in die sua. [cevi, 2.] Primum autem
mei. Habeo enim quinque fratres, ut testelur illis, oporlet illum mulla pati, el reprobari a generatione
ne et ipsi veniant in hune locum lormenloruin. El hac. [ccvn, 5.] Et sicul facium est in diebus Noe, ita
ait illi Abraham: Habent Moysen, et Propbetas : au- eril et in diebus Filii hominis. Edebant, el bibebant :
diant illos. At ille dixil : Non, paler Abraham : sed uxores ducebant, et dabantur ad nuplias, usque in
si quis ex mortuis ierit ad eos, poenilenliam agent. diem, qua intravit Noe in arcam : et venil diluvium,
Ait aulem illi : Si Moysenel Propheias non audiunt; J et perdidit omnes. [cevm, 10.] Similiter sicul factura
neque si quis ex moriuis resurrexerit, credenl. est in diebus Lot: Edebant et bibebant; emebant, et
[Cap. XVII. cxcvii, 2.] Et ait ad discipulos suos ; vendehanl : planlabant et oedificabant: qua die au-
Impossibile est, ut non veniant scandala : voe autem lem exiit Lot a Sodomis, pluit ignem et sulphur de
illi, per quem veniunt. Utilius esl illi, si lapis mola- coelo, et omnes perdidit: secundum hoecerit qua die
ris imponalur circa collum ejus, et projicialur in Filius hominis revelabitur. [ccix, 2.] In illa hora, qui
mare, quam ut scandalizet unum de pusillis islis. fuerit in lecto, et vasa ejus in domo, ne desceudat
[cxcviu, 5.1 Altendile vobis : Si peccaveril in te fra- tollere illa ; et qui in agro, similiter non redeat ré-
ter luus, increpa illum : et si poenitentiam egerii, tro, [ccx, 10.j Memores estote uxoris Lot. [ccxi, 5.]
dimitle illi. [cxcix, 5.] Et si septies in die pecca- Quicumque quoesierit animam suam salvam facere,
veril in te, et septies iu die conversus fuerit ad te, perdet illam : et quicumque perdiderit illam, vivifi-
dicens : Poenitetme, dirailie illi. [ce, 5.] Et dixerunt cabit eam. |ccxn, 5.] Dico vobis: In illa nocle eruni
Apostoli Domino : Adauge nobis fidem. Dixil aulem duo in leclo uno; unus assumetur, et aller relinque-
Dominus: Si habueritis fidem, sicut granum sinapis, lur : duoeerunt molenles in unum ; una assumelur,
b diceiis huic arbori moro : Eradicare, et trans- et altéra relinquelur : duo in agro ; unus assumelur,
planiare in mare : et obediet vobis. [cci, 10.] Quis et aller relinquelur. [ccxm, 5.] Respondentes dicunt
aulem veslrum habens servum araniem aut pascen- illi: Ubi, Domine? Qui dixit illis : Ubicumque fuerit
tem, qui regresso de agio dicat illi : Slatim iransi, corpus, illuc congregabuniur et aquiloe.
recumbe : et non dicat ei : Para quod coenem, el [Cap. XVIII. ccxiv, 10.] Dicebatautem et parabo-
proecingete, et ministra mihi donec manducemet bi- lam ad illos, quoniam oportel semper orare, et non
bam, et post hoec tu manducabis et bibes? Numquid deficere, dicens : Judex quidam erat in quadam ci-
graliam habet servo illi, quia fecitquoeei c impera- vitale, qui Deum non timebat, et hominem non re-
verat?Non puto. Sic el vos, cum feceritis omnia verebatur. Vidua aulem quoedamerat in civitale illa,
quoeproeceplasunt vobis, dicile : Servi inutiles su- et veniebat ad cum , dicens : Yindica me de adver-
mus : quod debuimus facere, fecimus. El facium est, sario meo. Et nolebat per mullum tempus. Post hoec
a Verba, et nemoilli dabat, quoe et in Groecoar- c Iterum iidem mss. quoesibi pro ei ; differentiam
chetypo desiderantur, in his, quos consuluimus, mss. banc peperit varia Groeci ipsius vocabuli scriptio,
libris non sunt. «vzf>,quoesi aspero, ut vocant, noletur spiritu, sibi;
b In noslris omnibus mss. diceretis, et Groeceesl, si lcni, ei jnierpretatur.
slsyizs.
641 EVANGELIUMSECUNDUMLuCAM. «42
aulem dixit intra se: Elsi Deum non timeo, nec ho- A À ipsi nihil horum intellexerunt, et erat verbum istud
minem revereor : tamen quia molesta est mihi hoec absconditum ab eis, et non inlelligebant quoedice-
vidua, vindicabo illam, ne in novissimo veniens sug- banlur. [ccxxiv, 2.J Factum est autem, cum appro-
gillet me. Ail autem Dominus: Audile quid judex ini- pinquaret Jéricho, coecusquidam sedebatsecus viam,
quitaiis dicit: Deusaulem non faciet vindiclam elec- mendicans. Et cum audiret turbam proetereunlem,
lorum suorum clamantium ad se die ac nocle, et pa- interrogabat quid hoc esset. Dixerunt autem ei, quod
tientiani habebit in illis? Dico vobis, quia cilo faciet Jésus Nazaroenustransiret. Et clamavit, dicens: Jesu,
vindictam illorum. Verumtamen Filius hominis ve- fili David, miserere mei. Et qui proeibant, increpa-
niens, putas, inveniet fidem in terra? Dixit autem et bant eum, ut taceret. Ipse vero multo magis clama-
ad quosdam, qui in se confidebant tamquam jusli, et bal : Fili David , miserere mei. Slans autem Jésus
aspernabanlur coeieros, parabolam islam : Duo ho- jussit illum adduci ad se. Et cum appropinquasset,
mines ascenderunt in templum, ul orarent : unus interrogavit illum , dicens : Quid tibi vis faciam?
pharisoeus, et aller publicanus. Pharisoeus slans, At ille dixil : Domine , ut videam. Et Jésus
hoecapud se orabat : Deus, gralias ago tibi, quia non dixil illi : Respice , fides lua le salvum fecit. Et
sum sicut coeterihominum : raptores, injusti, adul- confesiim vidil, el sequebalur illum magnificans
leri : velut etiam hic publicanus. Jejuno bis in sab- B ] Deum. El omnis plebs, ut vidit, dedil laudem
bato : décimas do omnium quoe possideo. Et publi- Deo.
canus a longe slans, nolebat nec oculos ad coelum [Cap. XIX. ccxxv, 10.] Et ingressus perambulabat
levare: sed perculiebat pectus suum, dicens : Deus, Jéricho. Et eece vir nomine Zachoeus:et hic princeps
propilius este mihi peccalori. Dico vobis, descendit erat publicanorum, et ipse dives : et quoerebatvidere
hic juslificatus in domum suam ab illo: [ccxv, 5.] Jesum, quis esset: et non poterat proe turba, quia
quia omnis qui se exaltai, humiliabilur : et qui se statura pusillus erat. Et proecurrens ascendil in ar-
humiliât, exaltabitur. [ccxvi, 2.] Afferebant autem borem sycomorum ut videret eum : quia inde erat
ad illum el infantes, ut eos tangeret. Quod eum vidè- transilurus. Et cum venisset ad locum , suspiciens
rent discipuli, increpabant illos. Jésus autem convo- Jésus vidit illum, el dixit ad eum : Zachoee,festinans
cans illos, dixit : Sinite pueros venire ad me, et no- descende : quia hodie in domo lua oportet memane-
lite vetare eos : talium est enim regnum Dei. [ccxvii, re. Et festinans descendit, et excepit illum gaudens.
2.] Amen dico vobis : Quicumque non acceperit re- Et cum vidèrent omnes, murmurabant, dicentes quod
gnum Dei sicut puer, non intrabit in illud. [ccxviit, ad hominem peccaiorem divertisset. Sians aulem
2.] El interrogavil eum quidam princeps, dicens : Zachoeus,dixit ad Dominum: Eece dimidiura bono-
Magister bone, quid faciens vitam oeternam posside- C rum meorum, Domine, do pauperibus : et si quid
bo? dixit aulem ei Jésus: Quid me dicis bonum? ne- aliquem defraudavi, reddo quadruplum. Ait Jésus
mo bonus nisi solus Deus. Mandata nosti : Non oc- ad eum : Quia hodie salus domui huic facla est : eo
cides : Non moechaberis : Non furtum faciès : Non quod et ipse filius sit Abraboe. [ccxxvi, 5.] Venit
falsum teslimonium dices : Honora patrem tuum et enim Filius hominis quoerere et salvum facere quod
matrem. Qui ait : Hoecomnia custodivi a juventute perierat. [ccxxvu, 10.] Hoecillis audientibus, adji-
mea. [ccxix , 2.] Quo audilo , Jésus ait ei: Adhuc ciens dixit parabolam, eo quod esset prope Jérusa-
unum libi deest : omnia quoecumquehabes, vende, lem : et quia existimarent quod confesiim regnum
et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo: et Dei manifestaretur. [ccxxvm, 2.] Dixit ergo : Homo
veni, sequere me. [ccxx, 2.] His ille auditis, contris- quidam nobilis abiit in regionem longinquam acci-
tatus esl: quia dives erat valde. Videns autem Jésus pere sibi regnum, et reverti. [ccxxix, 5.] Vccalis au-
illum tristein factum,dixit: Quam difficile, qui pecu- lem decem servis suis, dedil eis decem mnas, el ait
nias habent, in regnum Dei intrabunl ! Facilius est ad illos : Negotiamini dam venio. Cives aulem ejus
enim camelum per foramen acus transire, quam di- oderanleum: et miseront legalionem post illum, di-
vilem inlrare in regnum Dei. Et dixerunt qui audie- centes: Nolumushune regnare super nos. Et factum
bant : Et quis potest salvus fieri ? Ait illis : quoeim- D est, ut rediret accepte regno : et jussit vocari servos,
possibilia sunl apud homines, possibilia sunt apud quibus dédit pecuniam, ut sciret quantum quisque
Deum. Ait aulem Petrus : Eece nos dimisimus omnia, negoliatus esset. Venit autem primus dicens: Domi-
et seculi sumus te. [ccxxi, 2.] Qui dixit eis : Amen ne, mna tua decemmnas acquisivit. Et ail illi :Euge,
dico vobis, nemo esl, qui reliquil domum, aut pa- bone serve, quia in modico fuisli fidelis, eris poles-
rentes, aut fralres, aul uxorem, aut filios, propter tatem habens super decem civitates. Et aller venit,
regnum Dei, el non recipiat multo plura in hoc tem- dicens: Domine, mna tua fecit quinque mnas. Et
pore, et in soeculoventuro vilam oeternam. [ccxxii, huic ait: Et lu eslo super quinque civilates. Et aller
2.] Assumpsit autem Jésus duodecim, et ait illis : venit, dicens : Domine, eece mna tua, quam habui
Eece ascendimus Jerosolymam, et consummabuntur reposiiam in sudario : timui enim te, quia homo
omnia, quoescripta sunt per propheias de Filio homi- austerus es : tollis quod non posuisti, et métis quod
nis. Tradelur enim gentibus, etilludeiur, elflagella- non seminasti. Dicit ei: De ore tuo te judico, serve
bilur, et conspuetur : el poslquam flagellaverint, oc- nequam : sciebas quod ego homo austerus sum,
cident eum, et tertia die resurget. [ccxxm, 10.] Et tollens quod non posui, et metens quod non «emi-
653 S. HIERONYMIDIVINA B1BLIOTIIECA. 644
navi : el quare non dedisii pecuniam meam ad mon-. \. convenerunl principes sacerdotum, scriboecum se-
sain, ut ego veniens cum usuris utique exegissem nioribus, et aiunt dicentes ad illum : Die nobis, in
illam? Et astantibus dixit : Auferte ab illo mnam qua poteslate hoec facis? aut : Quis est, qui dédit
el date illi qui decem mnas habet. Et dixerunt libilianc polestatem? Respondens autem Jésus, dixit
ci : Domine , habet decem mnas. [ ccxxx , 2. ] ad illos : Intcrrogabo vos et ego unum verbum. Re-
Dico autem vobis, quia omni babenti dabitur, spondete mihi : Baptismus Joannis de coelo eral, an
a et abundabit : ab eo autem qui non habet, et ex hominibus? At illi cogilabant intra se, dicentes :
quod habet auferetur ab eo. [ccxxxi, 5.] Verum- Quia si dixerimus, De coelo , dieet : Quare ergo non
lamen inimicos meos illos qui noluerunt me regnare credidislis illi? Si autem dixerimus: Ex hominibus,
super se, adducite hue, et interficileanteme.[ccxxxn, plebs universa lapidabit nos : certi sunt enim, Joan-
2.] El his dictis, proecedebalascendens Jerosolymam. nem prophelam esse. Et responderunt, se nescire
Et facium est, cum appropinquasset ad Bethphage, unde esset. El Jésus ait illis : Neque ego dico vobis
et Betbaniam, ad montem qui voealur Oliveti, misit in qua poteslate hoecfacio. [CCXLI, 2.] Coepitaulem
duos discipulos suos, dicens : Ite in casiellum, quod dicere ad plebem parabolam banc : Homo planlavit
conlra est : in quod introeuntes , invenietis pullum vineam, et Iocavit eam colonis : el ipse peregre fuit
asinoe alligalum, cui nemo umquam hominum sedit : B mullis temporibus. Et in tempore misit ad cultores
solvite illum, et adducite. Et si quis vos interroga- servum, ut defruclu vineoe darent illi. Qui coesnm
verit : Quare solvilis? sic dicetis ei : Quia Dominus dimiserunt eum inanem. Et addidil alterum servum
operam ejus desiderat. [ccxxxm, 2.] Abierunt aulem mitlere. Illi aulem hune quoque coedcnles, et affi-
qui missi erant: et invenerunt, sicut dixil illis, slan- cientes conlumelia , dimiserunt inanem. El addidit
tem pullum. Solventibus autem illis pullum , dixe- lerlium mittere : qui el illum vulneranles ejecerunt.
runt domini ejus ad illos : Quid solvilis pullum? At Dixit aulem dominus vineoe: Quid faciam? miltam
illi dixerunl : Quia Dominus eum necessarium habet. filium meum dileclum; forsitan, cum hune viderint,
El duxerunt illum ad Jesum.Et jactantes veslimenta verebunlur. Quem cum vidissent coloni, cogilaverunt
sua supra pullum, imposuerunt Jesum. Eunie aulem intra se, dicentes : Hic esthoeres, occidamus illum,
illo, substernebant vestimenla sua in via. [ccxxxiv, ut noslra fiai boereditas. Et ejectum illum extra vi-
1.] Et cum appropinquareljamaddeseensummoniis neam , occiderunt. Quid ergo faciet illis dominus
Oliveti, coeperuni omnes turboe b discipulorum gau- vineoe?venict, el perdet colonos istos, el dabit vi-
dentes laudare Deum voce magna super omnibus , neam aliis. Quo audito, dixerunt illi : Absit. Ille
quas viderant, virtutibus, dicentes : Benediclus, qui 'J aulem aspiciens eos, ait : Quid est ergo hoc , quod
venil rex in nomine Domini, pax in coelo , et gloria scripium est : Lapidem quem reprobaverunl oedifi-
in excclsis. [ccxxxv, 5.J El quidam Pharisoeorum de canles, hic faclus est in caput anguli? Omnis qui
lurbis, dixerunt ad illum : Magisier , increpa disci- ceciderit super illum lapidem, conquassabilur: super
pulos tuos. Quibus ipse ait : dico vobis, quia si hi quem autem ceciderit, comminuet illum. [CCXLII, l.J
lacuerint, lapides clamabunt. [ccxxxvi, 10.] Et ut El quoerebantprincipes sacerdotum, et scriboe, mit-
appropinquavit, videns civilatem, flevit super illam, tere in illum manus in illa hora : el timuerunl po-
dicens : Quia si cognovisses et lu, et quidem in hac pulum : cognoverunt enim quod ad ipsos dixerit
die lua, quoead pacem libi, nunc autem abscondila similitudinem banc, [CCXLIK,2.] Et observantes
sunl ab oculis luis. Quia venient dies in te : et cir- miseront insidiatores, qui se justes simularent, ut
cumdabunt te inimici lui vallo, cl circumdabunl le : caperent eum in sermone, ut traderent illum princi-
el coangustabunt te undique : et ad lerram proster- païui et potestati proesidis. Et interrogaverunt eum,
nent te, et lilios tuos, qui in te sunt, [ccxxxvn, 1.] dicentes : Magisier, scimus quia recte dicis el doces :
et non relinquent in te lapidem super lapidem : eo et non accipis personam , sed viam Dei in veritate
quod non cognoveris tempus visiiationis tuoe. doces : licet nobis iributum dare Coesari, an non ?
[ccxxxviii, 1.] Et ingressus in templum , coepit eji- n Considerans autem dolum illorum, dixit ad eos : Quid
cere vendenlcs in illo, et emenles, dicens illis : me lenlatis? Ostendite mihi denarium. Cujus habet
Scriptum est : Quia domus mea domus oralionis imaginera, el inscriptionem? Respondentes dixerunt
est. Vos autem fecistis illam speluncam lalronum. ei : Coesaris. Et ait illis : Reddite ergo quoe sunt
[ccxxxix ,1.] Et erat docens quotidie in templo. Coesaris, Coesari;et quoesunt Dei, Deo. Et non po-
Principes aulem sacerdolum, et scribae, et principes tuerunt verbum ejus reprehendere coram plèbe : et
plebis quoerebant illum perdere : et non inveniebant mirali in responso ejus, lacuerunt. Accesserunt au-
quid facerent illi. Omnis enim populus luspensus tem quidam Sadducoeorum, qui negant esse resur-
erat, audiens illum. rectionem , et interrogaverunt eum , dicentes : Ma-
[Cap. XX. CCXL,2.] Et factum est in una dierum, gisier , Moyses scripsit nobis : Si frater alicujus
docenlç illo populum in templo , et evangelizante , mortuus fuerit habens uxorem, et hic sine liberis
n Non addunt Valicanus et Reginoe vetuslior ms. b Pro discipulorum nostri omnes mss. proeferunt
el abundabit, quoe verba in altero tantum Reginoe, descendentium, quemadmodum et in GroecoCanta-
et, secundis quidem curis suffecta sunt : in Groeco bricensi exemplari quod Bedoefuerat TWU X«T«J3«WÔV-
'
autem texte penitus desiderantur. TWV prO TWV f/.«6«TWV.
645 EVANGELIUMSECUNDUMLUCAM. C46
fuerif, ut accipiat eam frater ejus uxorem, et suscitel A erunt. [CCL,1.] Sed anle hoec omnia injicienl vobis
semen fralri suo. Seplem ergo fratres erant, et pri-• manus suas, el persequenlur, tradenies in synagogas
mus accepit uxorem , et mortuus est sine filiis. Ett et custodias, trahentes ad reges et proesides, pro-
sequens accepit illam, et ipse mortuus est sine filio. pter nomen meum : conlinget aulem vobis in tes-
Et lentes accepit illam. Similiter et omnes seplem, timonium. [ CCLI, 2. ] Ponite ergo in cordibus
et non reliquernnl semen, et mortui sunl. Novissimei vestris, non proemeditari quemadmodum respon-
omnium mortua est et mulier. In resurrectione ergo,, deatis. Ego enim dabo vobis os et sapienliam ,
cujus eorum erit uxor? siquidem seplem habuerunt, cui non polerunt resistere et eoniradicere omnes ad-
eam uxorem. Et ait illis Jésus : Filii hujus soeculi versarii veslri. Trademini aulem a parenlibus, et
nubunt, et tradunlur ad nuptias : illi vero qui digni fralribus, et cognalis, et amicis, et morte afficient ex
habebuntur soeculoillo, el resurreclione exmorluis, vobis : et eriiis odio omnibus propter nomen meum :
a neque nubent, neque ducent uxores :
neque enim el capillus de capite vestro non peribit. In patientia
ultra mori polerunt : oequales enim angelis sunt, et veslra possidebitis animas vestras. [CCLII,
10.] Cum
filii sunt Dei, cum'sinl filii resurreclionis. Quia vero autem viderilis circumdari ab exercilu Jérusalem,
rcsurgani mortui, et Moyses oslendit secus rubum , tune scitote quia appropinquavit desolalio ejus :
sicul dicit Dominum, DeumAbraham, et Deum Isaac, B [CCLIII,2.] tune qui in Judoea sunl, fugiant ad mon-
el Deum Jacob. Deusautem non est mortuorum, sed tes, et qui in medio ejus, discedant : et qui in regio-
vivorum : omnes enim vivunt ei. Respondentes au- nibus, non inlrent in eam. Quia dies ullionis hi
tem quidam scribarum, dixerunt ei : Magisier, bene sunt, ut impleantur omnia quoescripta sunt. [CCLIV,
dixisti. [CCXLIV, 2.] Et amplius non audebant eumquid- 2.] Voeaulem proegnantibus et nulrientibus in illis
quam interrogare. [ CCXLV, 2.] Dixit aulem ad illos : diebus. [CCLV,2.] Erit enim pressura magna super
Quomodo dicunt Christum, filium esse David el ipsë terram, et ira populo huic. [CCLVI, 10.] Et cadenl in
David dicit in libro Psalmotura : Dixit Dominus Do- ore gladii : et caplivi ducentur in omnes génies, et
mino meo, sede a dexlris meis, donec ponam inimicos Jérusalem calcabitur a genlibus : donec iuipleanlur
tuos, scabcllum pedurn luorum? David ergo Dominum lempora nationum. [CCLVII, 2.] El erunt signa in
illum vocal : et quomodo filius ejus est? [CCXLVI,2.] sole, et luna, et stellis, et in lerris pressura gentium
Audiente autem omni populo, dixit discipulis suis : proeconfusione sonilus maris, et fluetuum : areseen-
Altendile a scribis, qui volunl ambulare in stolis, et libus hominibus proe timoré, et exspectatione, quoe
amant salulationes in foro , et primas cathedras ini supervenienl universo orbi. Nam virluies coelorum
synagogis, et primos discubitus in conviviis: [CCXLVII movebuntur : [CCLVIII, 2.] et tune videbunt Filium
8.] qui dévorant domos viduarum , simulantes lon- C hominis venientem in nube cum poteslate magna,
gam oralionem. Hi accipienldamnationem majorem. et majestale. His autem fieri incipientibus, respicite,
[Cap. XXI.] Respiciens autem, vidit eos, qui mil- et levate capila vestra : quoniam appropinqual re-
lebant muncra sua in gazophylacium , diviles. Vidit demptio vestra. Et dixil illis simililudinem : Videte
autem et quamdam viduam pauperculam miltentem ficulneam, et omnes arbores : cum producunt jam ex
oera minuta duo. El dixit : Yere dico vobis , quia se fructum, scitis quoniam prope esl oestas. lia et
vidua hoec pauper, plus quam omnes misit. Nam vos cum viderilis hoec fieri, sciiote quoniam prope
omnes hi ex abundanti sibi miseront in munera Dei: est regnum Dei. Amen dico vobis, quia non proeler-
hoecautem ex eo quod deest illi, omnem viclum suum ibil generatio hoec, donec omnia fiant. Coelum et
quem habuit, misit. [CCXLVIII, 2.] Et quibusdam di- terra transibunt : verba autem mea non Iransibunt.
cenlibus de templo , quod bonis lapidibus et donis [CCLIX,10.] Altendile autem vobis, ne forte graven-
ornatum esset, dixil: Hoecquoevidetis, venient dies, tur corda veslra in crapula, el ebrielate, et curis
in quibus non relinquelur lapis super lapidem , qui hujus vitoe : et superveniat in vos repenlina dies
non destrualur. [CCXLIX,2.]Interrogaverunt autem illa : lamquam laqueus enim superveniet in omnes,
illum, dicentes : Proeceptor, quando hoecerunt, et " qui sedent super faciem omnis lerroe. Vigilate ita-
quod signum cura fieri incipient? Qui dixit : Videlei que, omni tempore orantes, ut digni habeamini fu-
ne seducamini : multi enim venient in nomine meoi gère ista omnia, quoefutura sunt, et siareanle filium
dicenies, quia ego sum : et lempus appropinquavit : hominis. Erat aulem diebus docens in templo : no-
noliie ergo ire post eos. Cum autem audierilis proelia, ctibus vero exiens, morabatur in monte, qui voca-
et seditioncs, nolite terreri : oportet primum hoeci tur Oliveti. Et omnis populus manicabat ad eum in
fieri, sed b nondum statim finis. Tune dicebal illis : templo audire eum.
Surgct gens contra genlem, et regnum adversus re- [Cap. XXII, CCLX,1.] Appropinquabal aulem dies
gnum. Et terroemolusmagni erunt per loca, et pesti- feslus Azymorum, qui dicitur Pascha : [CCLXI,1.]
lenlioe,et famés, lerroresque de coelo,el signa magnai et quoerebant principes sacerdolum, et scriboe, quo-

a
i In instant! juxta Groecumtextum ovxé yapOo-wi priore dumtaxat loco proefert in futuro neque nubent.
OÎJTSixyay.iÇ<mai: nosiri quoque omnes , quibusi b Iterum pressius Gr. ovx tvBivg unus Vaticanus
ulimur, mss. legunt, neque nubunt, neque ducuntl alque aller velustior Reginoe ms. non Stalimtentuni
uxores, uno excepte Reginoesub num. 14, qui etl habent,pro nondum, etc.
647 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTKECA. 648
modo a Jesum interftcerent : timebant vero plebem. iA conversus confirma fralres tuos. [CCLXXV, 1.] Qui
[CCLXII,9.] Intravit autem Salanas in Judam, qui dixit ei: Domine, tecum parâtes sumet in carceremet
cognominabaïur Iscarioles, unum de duodecim. inmortemire. Atilledixil ;Dico libi,Petre, non eanla-
[CCLXHI, 2.] Et abiit, el loculus est cum principibus bit hodie gallus, donecter abneges nosse me. [CCLXXVI,
sacerdotum, cl magistratibus, quemadmodum illum 40.] Et dixit eis : Quando misi vos sine sacculo, et
iraderet eis. Etgavisi sunt, el pacti sunt pecuniam pera, et calceamenlis, numquid aliquid defuit vobis?
illi dare. Et spopondil. Etquoerebatopportenitatem, At illi dixerunt ; Nihil. Dixit ergo eis : Sed nunc
ut iraderet illum sine lurbis. Venit autem dies Azy- qui habet sacculum, tollat; similiter et peram : et
morum, in qua necesse erat occidi pascha. El misit qui non habet, vendat lunicam suam, et emat gla-
Petrum et Joannem, dicens : Eunles parate nobis dium. [CCLXXVII, 8.] Dico enim vobis, quoniam adhuc
pascha, ut manducemus. At illi dixerunt : Ubi vis hoc quod scripium esl, oportet impleri in me : Et
paremus? El dixil ad eos : Eece iniroeuntibus vobis cum iniquis députâtes est. Etenim ea, quoe sunl de
in civilatem, occurret vobis homo quidam ampho- me, finem habent. [CCLXXVIII, 10.] Al illi dixerunt :
ram aquoeportans : sequimini eum in domum, in Domine, eece duo gladii hic. At ille dixil eis : Salis
quam inirat, et dicetis patrifamilias domus, dicit est. [CCLXXIX, 1.] Et egressus ibat secundum con-
libi Magister : Ubi est diversorium, ubi pascha cum B ] suetudinem in moniem Olivarum. Seculi sunt autem
discipulis meis manducem? Et ipse oslendel vobis illum et discipuli. [CCLXXX, 2.] Et cum pervenissel
coenaculum magnum siralum, et ibi parate. Euntes ad locum, dixil illis : Orale, ne intretis in tentalio-
autem, invenerunt sicut dixit illis, el paraverunt nem. [CCLXXXI, 1.] Et ipse avulsus est ab eis quan-
pascha. El cum facta esset hora, discubuit, et duo- tum jacius est lapidis : et posilis genibus orabat, di-
decim apostoli cum eo. [CCLXIV, 10.] Et ait illis : cens : Pater, si vis, transfer calicem istum a me :
Desiderio desideravi hoc pascha manducare vo- [CCLXXXII, 1.] Verumiarnen non mea voluntas, sed
biscum, antequam patiar. [CCLXV, 2,] Dico enim lua fiai, [CCLXXXIII, 40.] Apparuil autem illi angélus
vobis, quia ex hoc non manducabo illud, donec im- de coelo, confonans eum. Et factus in agonia, pro-
pleatur in regno Dei. Et accepte calice gralias egit, lixius orabat. Et factus est sudor ejus, sicut gultoe
el dixil : Accipite, et dividile inier vos. Dico enim sanguinis decurrenies in terram. [CCLXXXIV, 2.] Et
vobis, quod non bibam de generatione vilis, donec cum surrexisset ab oraiione, et venissel ad disci-
regnum Dei veniat. [CCLXVI, 1.] Et accepte pane pulos suos, invenit eos dormienies proe Iristitia. Et
gralias egit, et frégit, et dédit eis, dicens : Hoc est ail illis : Quid dormitis? surgile, orale, ne intretis in
corpus meum, quod pro vobis datur : hoc facile in tentationem. [CCLXXXV, 1.] Adhuc eo loquente, eece
meam commemorationem. [CCLXVII, ' turba : et qui vocabatur Judas unus de duodecim,
2.] Similiter et C
calicem, postquam coenavit, dicens : Hic est calix antecedebat eos : et appropinquavit Jesu, ut oscula-
novum lestamenium in sanguine meo, qui pro vobis retur eum. [CCLXXXVI, 2.] Jésus autem dixit illi :
fundelur. [CCLXVUI , 2.] Verumiarnen eece manus Juda, osculo Filium hominis tradis? [CCLXXXVH, 1.]
Iradentis me, mecum est in niensa. El quidem Filius Videntes aulem hi, qui circa ipsum erant, quod fu-
hominis, secundum quod defiuiteui est, vadit : ve- turum erat, dixerunt ei : Domine, si percutimus in
rumtamen voehomini illi, per quem tradelur. [CCLXIX, gladio? Et percussit unus ex illis servum principis
4.] Et ipsi coeperunt quoerere inler se, quis esset ex sacerdolum, et amputavit auriculam ejus dexteram.
eis, qui hoc facturas essel. [CCLXX, 2.] Facta est autem Respondens aulem Jésus, ait : Sinite usque hue.
et contenlio inter eos, quis eorum videretur esse [CCLXXXVHI, 10.] Et cum letigisset auriculam ejus,
major. Dixit autem eis : Reges gentium dominantur sanavit eum. [CCLXXXIX, 1.] Dixit aulem Jésus ad
eorum : et qui polestatem habent super eos, bene- eos, qui vénérant ad se principes sacerdotum, et
fici vocantur. Vos aulem non sic : sed qui major est magistratus templi, el seniores : Quasi ad latronem
in vobis, fiât sicut minor : et qui proecessor est, existis cum gladiis et fustibus? Cum quotidie vo-
sicul ministrator. [CCLXXI, 10.] Nam quis major est, biscum fuerim in templo, non extendislis manus in
qui recumbit, an qui ministrat? nonne qui recum- " me : sed hoec esl hora veslra, et polestas lene-
bit? Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui brarum. [eexe, 1.] Comprehendeiiles aulem eum,
ministrat. Vos autem eslis, qui permansistis mecum duxerunt ad domum principis sacerdolum :[ccxci, 1.]
in tentationibus meis. Et ego dispono vobis sicut Petrus vero sequebatur a longe. Accensoautem igné
disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis, etbi- in medio atrii, et eircumsedentibus illis, erat Petrus
balis super mensam meam in regno b meo [cc-xxii, in medio eorum. Quem cum vidisset ancilla quoedam
5.] et sedeatis super ihronos judicanles duodecim sedentem ad lumen, et eum fuisset inluita, dixil : Et
tribus Israël, [CCLXXIII, 10,] Ait aulem Dominus : hic cum illo erat? At ille negavit eum, dicens : Mu-
Simon, Simon, eece Salanas expelivit vos, ut cri- lier, non novi illum. [ccxcn, 1.] El post pusillum
braret sicut trilicum. Ego aulem rogavi pro te, ut alius videns eum, dixit : Et tu de illis es? Pelrus
non deficiat fides lua : [CCLXXIV, 9.] et te aliquando vero ait : O homo, non sum. Et intervallo facio
* Ad Groecumexemplar «ÙTOV, nosiri quoque mss. n'oies, Scarioth de more omnes legunt.
eum, pro Jesum proeferunt, quod pronomen in altero b Unus Valicanus pronomen meo, quod in reliquis
Reginoesecunda repositum est manu. Mox pro Isca- tamen est libris, altero hoc loco reticet.
649 EVANGELIUMSECUNDUMLl'CAM, 650
quasi horoe unius, alius quidam affirmabat, dicens : j\. et eece nihil dignum morte actum est ei. Emenda-
Vere et hic cum illo eral : nam et Galiloeusest. Et lum ergo illum dimittam. [cccix, 2.] Necesse autem
ait Pelrus : Homo, nescio quid dicis. Et conlinuo habebat dimittere eis per diem festum unum. [cccx,
adhuc illo loquenle caniavit gallus. [ccxcm, 2.] Et 1.] Exclamavit autem simul universa turba, dicens:
conversus Dominus respexil Petrum. Et recordalus Toile hune, el dimitte nobis Barabbam. Qui erat
est Pelrus verbi Domini, sicut dixerat : Quia prius propter sedilionem quamdam faciam inciviiate, et
quam gallus cantet, 1er me negabis : Et egressus homicidium, missus in carcerem. [cccxi, 1.] Ilerum
foras Pelrus Qevitamare. [ccxciv, l.j Et viri qui te- autem Pilatus locutus est ad eos, volens dimittere
nebant illum, illudebant ei, coedentes. Et velaverunt Jesum. At illi succlamabantdicentes: Crucifige,cru-
eum, et perculiebant faciem ejus : et inlerrogabant cifige eum. [cccxn, 9.] Ille autem tertio dixil ad il-
eum, dicentes : Propheliza, quis est, qui te percus- los: Quid enim mali fecit isie? nullam causam mor-
sit? Et alia multa blasphémantes dicebant in eum. tïs invenio in eo : corripiani ergo illum, et dimit-
[ccxcv, 2.] Et ut faclus est dies, convenerunt senio- tam. [cccxiu, 4.] At illi installant vocibus magnis
res plebis, et principes sacerdotum, el scriboe, et poslulanies.'Tut crucifigeretur : et invalescebant vo-
duxerunt illum in concilium suum, dicenies : Si tu es ces eorum. [cccxiv, 1.] Et Pilalus adjudicavit fieri
Chrisius, die nobis. [ccxcvi, 10.] El ait illis : Si B pelitionem eorum. Dimisit autem illis eum, qui prop-
vobis dixero, non credetis mihi : si autem et inter- ter homicidium et sedilionem missus fuerat in car-
rogavero, non respondebitis mihi neque diraittelis. cerem, quem petebant : Jesum vero iradidit volun-
[ccxcvii, 4.] Ex hoc autem erit filius hominis se- tali eorum.-[cccxv, 1.] Etcum ducerent eura,[ap-
dens a dexiris virlutis Dei. [ccxcvm, 10.] Dixerunt préhenderont Simonem quemdam Cyrenensem, ve-
autem omnes : Tu ergo es Filius Dei? Qui ait : Vos nientem de villa: etimposuerunt illi crucem por-
dicilis, quia ego sum. [ccxcix, 2."] At illi dixerunt : tare post Jesum. [cccxvi, 10.] Sequebatur autem il
Quid adhuc desideramus leslimoniùm? ipsi enim lum multa lurba populi, et mulierum : quoe plan-
audivimus de ore ejus. gebant, el lamentabantur eum. Conversus aulem
[Cap. XXIII. ecc, 1.] Et surgens omnis multitudo ad illas Jésus, dixit: FilioeJérusalem, nolilé (1ère
eorum, duxerunt illum ad Pilalum. [ceci, 10.] Coe- super me, sed super vos ipsas flele, et super filios
perunt autem illum accusare, dicentes : Hune inve- vestros. Quoniam eece venient dies, in quibus di-
nimus subvertenlem genlem nostram , et prohiben- cent : Beatoestériles, et ventres qui nongenueruni,
tem tribula dare Coesari, et dicentem se Christum el ubera quoenon lactaverunt. Tune incipient dice-
regem esse, [CCCII,1.] Pilalus aulem interrogavit re monlibus : Cadile super nos : et collibus: Opc-
eum, dicens: Tu es rex Judoeorum? At ille respon- G rite nos. Quia si in viridi ligno hoecfaciunt, in arido
dens ait : Tu dicis. [ceem, 9.] Ait autem Pilatus ad quid fiet? [cccxvn, 1.] Ducebaniur autem et alii
principes sacerdotum et lurbas: Nihil inveniocau- duo nequam cum eo, ut inlerficerentur. [cccxvm, i.]
séein hoc homine. [ccciv, 10.] At illi invalescebant, Et postquam venerunt in locum , qui voealur Calva-
dicentes : Commovet populum, docens per univer- . rioe, ibi crucifixerunteum; [cccxix,l.] et lalrones,
sam Judoeam,incipiens a Galiloeausque hue. Pilatus unum a dexlris, et alterum a sinistris. [cccxx,
autem audiens Galiloeam, interrogavit si homo Ga- 10.] Jésus autem dicebat; Paler, dimitle illis: non
liloeusesset. Et ut cognovit quod de Herodis pole- enim sciunt quid faciunt. [cccxxi, 4.] Dividentes
state esset, remisit eum ad Herodem, qui et ipse vero veslimenta ejus, miserunt sortes. Et stabat
Jerosolymis eral illis diebus. Herodes autem viso populus spectans, [cccxxn, 2.] et deridebanl eum
Jesu, gavisus est valde. Erat enim cupiens ex mul- principes cum eis, dicenies: Alios salvos fecit ; se
to lempore videre eum : eo quod audierat multa de salvum faciat,si hiceslChrislusDei electus. [cccxxm]
eo, et sperabat signum aliquod videre ab eo fieri. 2.] Illudebant aulem ei et milites accedentes, et
Inierrogabat autem eum mullis sermonibus. At ipse acetum offerentes ei, et dicenies : Si tu es rex Ju-
nihil illi respondebat. [cccv, 2.] Stabant a aulem doeorum, salvum te fac. [cccxxiv, 1.] Eral aulem
D
principes sacerdotum et scriboe conslanter accu- et superscriptio scripta super eum iitteris Groecis,
santés eum. [ccevi, 10.] Sprevit autem illum Hero- et Lalinis, et Ilebraicis : Hic est rex Judoeorum.
des cum exercitu suo : et illusit indulum veste al- [cccxxv, 2.] Unus autem de bis, qui pendebant, la-
ba, et remisit ad Pilalum. Et facti sunt amici He- ironibus, blasphemabat eum dicens: Si tu es Chri-
rodes et Pilatus in ipsa die: nam antea inimici stus, salvum fac lemelipsum , et nos. [cccxxvl,10.]
erant ad invicem. [cccvn, 9.] Pilalus autem convo- Respondens aulem aller increpabat eum, dicens:
calis principibus sacerdolum,, et magistratibus, Neque lu times Deum, quod in eadem damnatione
et plèbe, dixit ad illos : Obtulistis mihi hune ho- es. Et nos quidem juste, nam digna faclïs recipi-
minem quasi avertentem populum, et eece ego co- mus: hic vero nihil mali gessit. Et dicebat ad Je-
ram vobis inlerrogans, nullam causam inveni in ho- sum : Domine, mémento mei, cum veneris in re-
mine isto ex his, in quibus eum accusalis. [cccvm, gnum tuum. Et dixit illi Jésus: Amen dico tibi:
10.] Sed neque Herodes; nam remisi vos ad illum, Hodie mecum eris in paradiso. [cccxxvii, 2.] Eral
'a In Vaticano ms., Stabant eliam.
PATROL. XXIX. 21
 651 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHEÇA. 652
aulem fere hora sexla, et teuebroe factoe sunt in A illis : oculi autem illorum tenebantur ne eum agno-
universam lerram usque in horam nonam. Et ob- scerent. Et ait ad illos: Qui sunt hi serrqooes, quos
scuratus est sol: [cccxxvm, 2.] et vélum lempli conferlis ad invicem ambulantes, et estis tristes?
scissum est médium, [cccxxix, 1.] El damans voce El respondens unus, cui nomen Cleophas, dixil ei:
magna Jésus ait: Paler, in manus tuas commendo Tu solus peregrinus es in Jérusalem, et non co-
spiriium meum. Et hoecdicens, exspiravit. [cccxxx, gnovisii quoe facla sunt in illa his diebus? Quibus
2.] Videns autem Centurio quod facium fuerat, glo- ille dixil: Quoe? Et dixerunt: De Jesu Nazaroeno;
rificavit Deum, dicens : Vere hic homo justes erat. qui fuit vir propheta , polens in opère et sermone,
[cccxxxi, 10.] Et omnis lurba eorum, qui simul coram Deo et omni populo; et jiuQmodq eum tra-
aderant ad speciaculum istud , et videbant quoefie- diderunl summi saeerdotes et principes nosiri in
bant, percutienles peclora sua reverlebantur. Sta- damnaiionem mortis, et crucifixerunt eum. Nos
bant autem omnes noii ejus a longe, et mulieres autem sperabamus quia ipse esset redempturus
quoe secuioe eum erant a Galiloea, hoecvidentes. Israël : el nunc super hoec omnia, terlia dies a est
[cccxxxn, 1.] Et eece vir nomine Joseph, qui erat hodie quo hoecfacla sunt. Sed et mulieres quoedam
decurio, vir bonus et justes ; hic non consenserat ex noslris terruerunt nos, quoeanle lucem fuerunt
consilio et actibus eorum, ab Arimalhoeacivilate B ad monumentum , et non invente corpore ejus, ve-
Judoeoe, qui exspeelabat et ipse regnum Dei. Hic nerunt, dicenies se etiam visionem Angelorum vi-
accessit ad Pilalum, etpeliit corpus Jesu : [cccxxxm, disse, qui dicunt eum vivere. El abierunl quidam
1.] el deposilum involvit sindone, et posuit eum ex noslris ad monumentum : et ila invenerunt sic-
in monumenlo exciso, in quo nondum quisquam po- ut mulieres dixerunt, ipsum vero b non invenerunt.
silus fueral. [cccxxxiv, 10.j Et dies eral parasceves, Et ipse dixit ad eos: O slulli, et lanli corde ad
etsabbatum illucescebat. Subseeutoe autem mulie- credendum, in omnibus quoeloculi sunt Propheloe!
res, quoecum co vénérant de Galiloea, viderunt mor Nonne hoec oporluit pati Cbristum, et ila inlrare
numenlum , et quemadmodum positum erat corpus in gloriam suam? Et incipiens a Moyse, et omni-
ejus. [cccxxxv, 8.J Et reverlenles paraverunt aro- bus Prophctis, interpretabatur illis in omnibus scri-
mate , et unguenta : et sabbato quidem siluerunt pluris, quoede ipso erant. Et appropinquaverunl ca-
secundum mandatera. stello quo ibant : et ipse se finxit longius ire. Et coe-
[Cap. XXIV. cccxxxvi, 4]. Una aulem sabbati valde geruntillum, dicentes: Manenobiscum, quoniam adve-
diluculo venerunt ad monumentum, portantes, quoe sperascit, el inclinala est jam dies. Et intravit cum
paraverant, aromala; et invenerunt lapidem re- illis. El factum esl, dum recumberet cura eis, acce-
volulum a monumenlo. El ingressoe non invenerunt( S pit panem, et benedixit, ac fregit, el porrigebat illis.
corpus DominiJesu. Et factum est, dum mente con- Et aperti sunt oculi eorum, et eognoverani eum : et
slernatoe essent de isto, eece duo viri sleterunt se- ipseevanuitex oculis eorum. Et dixerunt ad invicem:
cus illas in veste fulgenti. [cccxxxvn, 2.] Cum li- Nonne cor nostrura ardens eral in nobis, dum lo-
mèrent aulem, et declinarent vullum in terram, queretur in via, et aperiret nobis scripluras? Et
dixerunt ad illas: Quid quoeritisviventem cum mor- surgenles eadem hora regressi sunl in Jérusalem:
tuis? non esl hic, sed surrexit: recordamini qualiler et inveneruni congregatos undecim, et eos qui cum
loculus esl vobis, cum adhuc in Galiloeaessel, di- illis erant, dicenies : Quod surrexit Dominus vere,
cens: Quia oporlet filium hominis iradi in manus et apparuit Simoni. Et ipsi narrabant qnoe^gesta
hominum peccatorum, et crucifigi, et die ter- erant in via : et quomodo cognoverunt eum in frac-
lia resurgere. Et recordatoe sunt verbovum ejus. lione panis. [CCCXLI, 9.] Dum autem hoec loquuntur,
[cccxxxvni, 2.J Et regressoe[a monumenlo nuntia- stetit Jésus in medio eorum, et dicit eis : Pax vobis :
verunl hoecomnia illis undecim , et coeleris omni- ego sum, nolite timere. Conturbati vero, et conter-
bus, [cccxxxix, 10.] Eral autem Maria Magdalene, rili, existimabant se spiritum videre. El dixit eis :
et Johanna, el Maria Jacobi, et coeteroequoecum Quid turbati estis, et cogitaliones ascendunt in
eis eranl, quoe dicebant ad Apostolos hoec. Et J''corda vestra? Videte manus meas, el pedes, quia
visa sunt ante illos, sicut deliramenlum, verba ista : ego ipse sum : palpale, et videte, quia spiritus car-
et non crediderunt illis. Petrus aulem surgens nem et ossa non habet, sicut me videtis habere. Et
cucurrit ad monumentum: el procumbens vidit lin- cum hoc dixisset, osiendil eis manus, et pedes.
teamina sola posita, el abiit secum mirans quod fa- [cccxui, 9.] Adhuc autem illis non credenlibus , et
ctum fuerat. [CCCXL, 8.] Et eece duo ex illis ibant miranlibus proe gaudio, dixil : Habetis hic aliquid,
ipsa die in castellum, quod eral iu spalio sladiorum quod manducetur ? Al illi oblulerunt ci parlem pi-
sexaginta ab Jérusalem, nomine Emmaus. Et ipsi scis assi, et favum mellis. Et cum manducasset co-
loquebantur ad invicem de his omnibus quoeaccide- ram eis, sumens reliquias dedil eis. [CCCXLIII, 3.] Et
rani. Et facium esl, dum fabulareniur, et secum dixit ad eos : Hoecsunt verba, quoe locutus sum ad
quoererent, et ipse Jésus appropinquans ibat cum vos, cum adhuc essem vobiscum, quoniam necesse

« Verbum est in uno Vaticano ms. desideratur. sISovvel sïâojisvhabent non viderunt, pro non invene-
b Nosiri mss. rectius ad Groecum archetypum ovx runl.
655 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 654
est impleri omnia, quoescripta sunt in lege Moysi,.\ mitlo promissum Palris mei in vos : vos autem se-
et prophetis, et Psalmis de me. Tune aperuil illis dete in civitate, quoadusque induaraini virtule ex
sensum, ut inlelligerent Scripluras. Et dixit eis : alto. Eduxit aulem eos foras in Belhaniara, et eleva-
Quoniam sic scriptum est, et sic oportebat Chri- lis manibus suis benedixit eis. Et factum est, dura
slum pâli, et resurgere a mortuis lerlia die : et proe- benediceret illis, recessit ab eis, et ferebalur in
dicare in nomine ejus poenitentiam et remissionem coelum.Et ipsi adorantes, regressi sunt in Jérusa-
peccatorum in omnes génies, incipientibus ab Jero- lem cum gaudio magno : et erant semper in templo,
solyma, Vos autem testes estis horum. Et ego laudanies el benedicentes Deum.Amen.
Explicil EvangeliumsecundumLucam.

INCIPIT

EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM.

[Cap. 1.1, 3.] In principio erat Verbum, el Verbum ]8 erant ex pharisoeis. Et interrogaverunt eum, et dixe-
erat apud Deum, et Deus eral Verbum. Hoc erat in runt ei: Quid ergo baplizas, si tu non es Christus,
principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt : neque Elias, neque prophète? [xii, 1.] Respondit
et sine ipso factum est nihil, quod factum est : in eis Joannes, dicens : Ego baptizo in aqua : médius
ipso vila erat, et vila eral] lux hominum : et lux in aulem veslrum stelit, quem vos « nescilis. Ipse esl,
tenebris lucel, et tenebroe eam non comprehende- qui post meventurus est, qui ante mefactus est : cu-
runt. [n, 3.] Fuil homo missus a Deo, cui nomen jus ego non surndignus, ut solvara ejus corrigiam cal-
eral Joannes. Hic venit in lestimonium, ut lestimo- ceamenii. [xm, 10.] Hoec in Bethania facla sunl
nium perhiberet de lumiiie, ut omnes crederent per trans Jordanem, ubi erat Joannes baptizans. Altéra
illum. Non erat ille lux, sed ut lestimonium perhi- die vidit Joannes Jesum venientem ad se, et ail :
beret de lumine.[m, 3.] Erat lux vera, quoeilluminât Eece agnus Dei, eece qui tollit peccatum mundi.
omnem hominem venientem in hune mundum. In [xiv, 1.] Hic est de quo dixi : Post me venit vir, qui
mundoerat,etmundusperipsumfaclusest, etmundus anle me factus est; quia prior me erat. Et ego ne-
eumnon cognovit. [iv, 10.]Iiipropria venit, el sui eum sciebam eum; sed ut manifestetur in Israël, propter-
non receperunt. Quotquol aulem receperunt eum, ea veni ego in aqua baplieans. [xv, 1.] Et testimo-
dedil eis polestatem filios Dei fieri, bis, qui credunt iC nium perhibuit Joannes, dicens : Quia vidi Spiritum
in nomine ejus : qui non ex sanguinibus, neque ex descendentem quasi colurabam de coelo, et mansit
voluntate carnis, neque ex voluntale viri, sed ex super eum. Et ego nesciebam eum ; sed qui misit me
Deo nati sunl. [v, 3.] Et Verbum caro factum est, baptizare in aqua, ille mihi dixit : Super quem vi-
ethabitayit in nobis : et vidimus gloriam ejus, glo- deris Spiritum descendentem , el manentem super
riam quasiUnigeniti a Paire, plénum gratioeet veri- eum, hic est, qui baptizat in Spirilu sancto. Et ego
taiis. [vi, 1.] Joannes testimonium perhibetde ipso, vidi : et testimonium perhibui quia hic est Filius Dei.
et clamât dicens : Hic erat, quem dixi : Qui post [xvi, 10.] Altéra die iterum stabat Joannes, et ex
me venturus est, ante me factus est; quia prior me discipulis ejus duo. Et respiciens Jesum ambulan-
erat. [vu, 10.J Et de plenitudjne ejus nos omnes lem, dicit : Eece agnus Dei. Et audierunt eum duo
accepimus, et gratiam pro gralia. Quia lex per discipuli loquentem , et secuti sunt Jesum. Conver-
Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Chri- sus autem Jésus, et videns eos sequenles se, dicit
stum facta est. [vin, 3.] Deum nemo vidit umquam ; eis : Quidquoerilis? Qui dixerunt ei : Rabbi (quod
unigenitusFilius, qui esl in siuu Palris, ipse enarra- dicitur inlerprelatum Magister), ubi habitas? Dicit
vit. [ix, 10.] Et hoc est testimonium Joannis, eis : Venite, et videte. Venerunt, et videront-ubi
quando miseront Judoei ab Jerosolymis saeerdotes Dmanerel, el apud eum manserunt die illo: hora au-
el levitas ad eum, ut inierrogarenl eum : Tu quis tem eral quasi décima. Erat autem Andréas frater
es ? Et confessus esl, et non negavit : et confessus Simonis Pétri unus ex duobus, qui audierant a
est : Quia non sum ego Christus. Et interrogaverunt Joanne, el seculi fuerant eum. [xvii, 1.] Invenit
eum : Quid ergo ? Elias es tu ? Et dixit : Non sum. hic primum fralrem suum Simonem, et dicit ei : ln-
Propbeta es lu? Et respondit : Non. Dixerunt ergo venimusMessiam.(Quodest inlerprelatum, Christus.)
ei : Quis es, ut responsum demus his, qui miseront El adduxit eum ad Jesum. Inluitus autem eum Jésus,
nos? quid dicis de te ipso? [x, 1.] Ait : Ego vox cla- dixit : Tu es Simon filiusJona : tu vocaberisCephas.
mantis in deserto: Dirigite viam Domini, sicut dixit (Quod interpretalur Petrus.) [xvnr, 10.] In crasli-
Isaias propbeta. [xi, 10.] El qui missi fuerant, num b voluit exire in Galiloeam,et invenit Philip-

a Très mss., quem vos non scith. b Unus Valicanus, m crastinum autem voluit, elc.
655 S. HIERONYMIDtVINA BIBLIOTHECA. 656
pum. Et dicit ei Jésus : Sequere me. Erat autem ,K.diebus excilabis illud? Ille aulem dicebat de lemplo
Philippus a Belhsaida, civitale Andreoeel Pétri. In- corporis sui. Cum ergo resurrexisset a morluis, re-
venit Philippus Nathanael, et dicit ei : Quem scripsit cordali sunl discipuli ejus, quia hoc dicebat, et cre-
Moyses in Lege, et prophetoe, invenimus Jesum fi- diderunt scripiuroe, et sermoni quem dixit Jésus.
lium Joseph a Nazareth. Et dixit ei Nathanael : A Cum aulem essel Jerosolymis in pascha in die festo,
Nazareth potest aliquid boni esse? Dicit ei Philippus: multi crediderunt in nomine ejus, videntes signa
Veni, et vide. Vidit Jésus Nalhanael venientem ad ejus quoe faciebat. Ipse aulem Jésus non credebat
se, el dicit de eo : Eece vere Israeliia, in quo dotes semetipsum eis, eo quod ipse nosset omnes, et quia
non est. Dicit ei Nathanael : Unde me nosti? Re- opus ei non erat, ut quis lestimonium perhiberet de
spondii Jésus, et dixit ei.Priusquam le Philippus vo- homine : ipse enim seiebat quid esset in homine.
caret, cura esses sub ficu, vidi te. Respondit ei Na- [Cap. III.] Erat aulem homo ex pharisoeis, Ni-
thanael, et ait : Rabbi, lu es Filius Dei, lu es rex codemus nomine, princeps Judoeorum.Hic venit ad
Israël. Respondit Jésus, el dixil ei : Quia dixi tibi : Jesum nocte, et dixit ei : Rabbi, scimus quia a Deo
Vidi le sub ficu, credis : majus his videbis. Et dicit venisti magister : nemo enim polest hoec signa fa-
ei : Amen, amen dico vobis, videbitis coelumaper- cere, quoetu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Respon-
tum, et Angclos Dei ascendenles, et deseendentes B dit Jésus, et dixit ei : Amen, amen dico tibi, nisi
supra Filium hominis. quis a renalus fuerit denuo, non polest videre re-
[Cap. II.] El die lertia nuptioe factoesunt in Cana gnum Dei. Dicit ad eum Nicodemns: Quomodo po-
Galiloeoe: et erat Maler Jesu ibi. Vocalus est aulem lest homo nasci, cum sit seuex ? numquid potest in
et Jésus, el discipuli ejus, ad nuptias. Et déficiente venlrem matris suoe iterato introire, et renasci?
vino, dicit mater Jesu ad eum : Vinum non habent : Respondit Jésus : Amen, amen dico tibi, nisi quis
Et dicit ei Jésus: Quid mihi, et libi est, mulier? renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest
nondum venit hora mea. Dicit mater ejus niî- introire in regnum Dei. Quod naïuni est ex carne,
nistris : Quodcumque dixerit vobis, facile. Erant caro est : et quod nalum est ex spiritu, spiritus est.
autem ibi lapideoe hydrioe sex posiloesecundum pu- Non raireris quia dixi tibi : oportet vos nasci denuo.
rificatioiiem Judoeorum, capienies singuloemelrelas Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus audis, sed
binas vel lernas. Dicit eis Jésus : Impiété hydrias b nescis unde veniat, aut quo vadat : sic est omnis,
aqua. El impleverunt eas usque ad summum. Et qui nalus est ex spiritu. Respondit Nicodemus, et
dicit eis Jésus: Haurile nunc, cl ferte archilriclino. dixit ei : Quomodo possunt hoec fieri ? Respondit
El tulerunt. Ul auiem gustavit architriclinus aquam Jésus, et dixit ei : Tu es magister in Israël, et hoec
vinum factam, et non sciebal unde esset; minislri C ignoras? Amen, amen dico tibi, quia quod scimus,
autem sciebant, qui hauserant aquam : vocal spon- Ioquimur, et quod vidimus lestamur, et testimonium
sum architriclinus, et dicit ei : Omnis homo primum nostrum non accipitis. Si terrena dixi vobis, et non
bonum vinum ponit : et cum inebriaii fuerinl, tune credilis : quomodo, si dixero vobis coelestia, crede-
id, quod delerius est : tu autem servasli bonum vi- tis ? Et nemo ascendit in coelum, nisi qui descen-
num usque adhuc. Hoc fecit inilium signorum Jésus dit de coelo, Filius hominis, qui est in coelo.Et sicut
in Cana Galiloeoe: et manifeslavit glorjam suam, et Moyses exaltavit serpentera in deserto : ita exallari
crcdiderunt in eum discipuli ejus. [xix, 7.] Post hoc oportet Filium hominis ; Ut omnis, qui crédit in ip-
descendit Capliarnaum ipse, et mater ejus, et fralres sum , non pereat, sed habeat viiam oeternam.Sic
ejus, et discipuli ejus : et ibi manserunt non mullis enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unige-
diebus. [xx, 4.] Et prope erat Pascha Judoeorum,et nitum daret : ul omnis, qui crédit in eum, non
ascendit Jésus Jerosolymam : [xxi, 1,] et invenit in pereat, sed habeat vitam oeternam. Non enim misit
templo vendentes boves, et oves, ei columbas, et Deus Filium suum in mundum, ul judicel mundum,
numularios sedentes. Et cum fecisset quasi flagellum sed ut salvetur mundus per ipsum. Qui crédit in
de funiculis, omnes ejecit de 1 templo, oves quoque, eum, non judicatur : qui autem non crédit, jam ju-
et boves, et numulariorum effudit oes, et mensas D dicatus est : quia non crédit in nomine unigenili Filii
subvertit. Et his, qui columbas vendebant, dixit : Dei. Hoc est autem judicium : quia lux venit in
Auferte isla bine, et nolite facere domum Patris mundum, et dilexerunl homines magis tenebras,
mei, domum negoliationis. [xxii, 10.] Recordali sunt quam lucem : eranl enim eorum mala opéra. Omnis
vero discipuli ejus quia scripium esl : Zelus domus enim qui c maie agit, odit lucem et non venit ad
tuoecomedit me. [xxm, 4.J Responderunt ergo Ju- lucem, ut non arguanlur opéra ejus : qui autem facit
doei, et dixerunt ei : Quod signum ostendis nobis verilatem , venit ad lucem, ut manifestenlur opéra
quia hoecfacis ? [xxiv, 10.] Respondit Jésus, el dixit ejus, quia in Deo sunt facta. Post hoec venit Jésus,
eis: Solvile lemplum hoc, et in tribus diebus exci- et discipuli ejus, in terram Judoeam: el illic demo-
labo illud. Dixerunt ergo Judoei: Quadraginla et sex rabatur cum eis, el baptizabat. [xxv, 3.] Eral aulem
annis oedificatum est templum hoc, et tu in tribus et Joannes baptizans in Aennon, juxta Salim : quia
a Nosiri mss. nalus pro renalus, pressius Groeco b lidem mss., et non scis unde veniat, el quo vadat.
textui y!vv«6ïj.Sic mox iidem libri introire el nasci' c Ad Groecumexemplar ô yavka izpào-o-av,nôstri
pro renasci. etiam mss., qui mala agit, pro maie, etc.
657 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 658
aquoe multoeerant illic, et a veniebanl, et bapliza- A ut non sitiam , neque veniam hue haurire. Dicit ei
bantur. [xxvi, 4.] Nondumenim missus fueral Joan- Jésus : Vade, voca virum luum, et veni bue. Re-
nes in carcerem. [xxvn, 10.] Facta est autem quoe- spondit mulier, et dixit : Non habeo virum. Dicit ei
slio ex discipulis Joannis cum Judoeisde purificatione. Jésus : Bene dixisli : quia non habeo virum : quin-
El venerunt ad Joannem, et dixerunt ei : Rabbi, qui que enim viros habuisii ; et nunc quem habes , non
erat tecum trans Jordanem, cui lu lestimoninm per- est mus vir : hoc vere dixisli. Dicit ei mulier : Do-
hibuisli, eece hic baplizat, et omnes veniunt ad mine , video quia propbeta es tu. Patres nostri in
eum. Respondii Joannes, et dixit: Non polesi homo monte hoc adoraverunt, el vos dicitis, quia Jeroso-
accipere quidquam, nisi fuerit ei datum de coelo. lymis esl locus, ubi adorare oportet. Dicit ei Jésus :
[xxvm, 1.] Ipsi vos mihi testimonium perhibetis, Mulier, crede mihi quia b venit hora, quando neque
quod dixerim : Non sum ego Christus : sed quia in monte hoc , neque in Jerosolymis adorabilis Pa-
missus sum ante illum. [xxix, 40.] Qui habetspon- trem. Vos adoratis quod nescitis : nos adoramus
sam, sponsus est : amicus aulem sponsi, qui slat, quod scimus , quia salus ex Judoeis esl. Sed venit
et audit eum, gaudio gaudet propter vocem sponsi. hora, et nunc est, quando veri adoralorcs adora-
Hoc ergo gaudium meum impletuni est. Illum opor- bunt Patrem in spiritu et verilale. Nain et Pater
tet crescere, me autem minui. Qui desursum venit, ;B taies quoerit, qui adorent eum. Spiritus est Deus :
super omnes est. Qui est de terra , de lerra est, et et eos, qui adorant eum, in spiritu et verilale oportet
de terra loquitur. Qui de coelo venil, super omnes adorare. Dicit ei mulier : Scio quia Messias venit
est. Et quod vidit, et audivit, hoc lestalur, et testi- (qui dicitur Christus). Cum ergo venerit ille , nobis
monium ejus nemo accipil. Qui accepit ejus lesti- annunliabit omnia. Dicit ei Jésus : Ego sum , qui
monium, signavit quia Deus verax est. Quem enim loquor tecum. Et conlinuo venerunt discipuli ejus :
misit Deus, verba Dei loquitur : non enim ad men- et mirabantur quia cum muliere Ioquebatur, Nemo
suram dat Deus spiritum. [xxx, S^^Paler^diligit Fi- tamen dixit : Quid quoeris, aut quid loqueris cum ea?
lium: et omnia dédit in manu ejus. [xxxi, 10.] Qui Reliquit ergo hydriam suam mulier, et abiit in civi-
crédit in Filium, habet vitam oeternam : qui autem latem , et dicit illis hominibus : Venite , el videte
incredulus est Filio, non videbit vilam, sed ira Dei hominem , qui dixit mihi omnia quoecumquefeci :
manet super eum. numquid ipse est Chrisius ? Exierunt ergo de civi-
[Cap. IV.] Ut ergo cognovit Jésus, quia au- late , el veniebant ad eum. Interea rogabant eum
dierunt pharisoei quod Jésus plures discipulos discipuli, dicenies : Rabbi, manduca. Ille autem di-
facit, et baplizat, quam Joannes ( quamquam cit eis : Ego cibum habeo manducare, quem vos ne-
Jésus non baptizaret, sed discipuli ejus), [XXXII,7.J iJ scilis. Dicebant ergo discipuli ad invicem : Numquid
reliquit Judoeam , et abiit ilerum in Galiloeam. aliquis attulit ei manducare? Dicit eis Jésus : Meus
[xxxm, 10.] Oportebat aulem eum iransire per cibus est, ut faciam voluntaiem ejus, qui misit me,
Samariam. Venit ergo in civitalem Samarioe, quoe ut perficiam opus ejus. Nonne vos dicilis, quod
dicitur Sichar, juxta proedium, quod dédit Jacob adhuc quatuor menses sunt [Al. sint], el messis ve-
Joseph filio suo. Erat autem ibi fons Jacob. Jésus nil? Eece dico vobis : Levale oculos veslros , et vi-
ergo fatigalus ex ilinere , sedebat sic supra fontem. . dete regiones , quia alboe sunt jam ad messem. Et
Hora erat quasi sexta. Venit mulier de Samaria qui melii, mercedem accipit, et congregat frucium
haurire aquam. Dicit ei Jésus : Da mihi bibere. (Di- in vitam oeternam : ut, el qui seminat, simul gau-
scipuli enim ejus abieranl in civitalem , ul cibos deat, el qui metit. In hoc enim est verbum verum :
emerenl. ) Dicit ergo ei mulier illa Samaritana : quia alius est qui séminal, et alius est qui metit.
Quomodo tu Judoeuscum sis, bibere a me poscis , Ego misi vos meiere quod vos non laborastis : alii
quoe sum mulier Samarilana? non enim coulunlur laboraverunt, et vos in labores eorum introistis. Ex
JudoeiSamaritanis. Respondit Jésus, el dixil ei : Si civitale aulem illa multi crediderunl in eum Samari-
scires donum Dei, et quis est, quidicil libi : Damihi lanorum, propter verbum mulieris testimonium per-
bibere : lu forsilan petisses ab eo, et dedisset libi D hibentis : Quia dixit mihi omnia quoecumque feci.
aquam vivam. Dicit ei mulier : Domine , neque in Cum venissent ergo ad illum Samaritani, rogaverunt
quo haurias habes , el puteus alius est : unde ergo eum , ut ibi maneret. Et mansil ibi duos dies. Et
habes aquam vivam? Numquid lu major es pâtre no- multo plures crediderunt in eum propter sermonem
stro Jacob, qui dédit nobis puteum , et ipse ex eo ejus. Et mulieri dicebant : Quia jam non propter
bibit, et filii ejus, et pecora ejus? Respondit Jésus, luam loquelam crediraus : ipsi enim audivimus, et
et dixit ei : Omnis qui bibit ex aqua hac, sitiet ite- scimus, quia hic est vere Salvalor mundi. [xxxiv, 7.]
rum : qui autem biberit ex aqua, quam ego dabo ei, Post duos autem dies exiit inde : el abiit in Gali-
non sitielin oeternum : sed aqua, quam ego dabo ei, loeam.[xxxv, 1.] Ipse enim Jésus testimonium per-
fiet in eo fons aquoesalientis in vitam oeternam. Di- hibuii, quia prophète in sua patria honorem non ha-
cit ad eum mulier : Domine, da mihi hanlpaquam, bet. [xxxvi, 10.] Cum ergo venissent in Galiloeam,

a Duo mss,,ef «doeniefcanl,quoeproeposilio in uno b In nostris mss., quia véniel. Groecus auiem ipse
Reginoesecundis curis expungitur. textes habet in instanti k'px^rau
6S9 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 6G0
exceperunl eum Galiloei, cum omnia vidissent quae A spondil ilaque Jésus, et dixit eis : Amen, ameu dico
fecerat Jerosolymis in die festo : et ipsi enim véné- vobis : non polest Filius a se facere quidquam, nisi
rant ad diem festum. Venit ergo ilerum in Cana Ga- quod viderit Patrem facientem : quoecumque enim
liloeoe, ubi fecit aquam vinum. [xxxvu, 4.] Et erat ille fecerit, hoecet Filius similiter facit. Paler enim
quidam regulus, cujus filius infirinabalur Caphar- diligit Filium, et omnia demonstral ei, quoeipse fa-
uaum. Hic cum audissel quia Jésus adveniret a Ju- cit : et majora bis demonstrabit ei opéra, ut vos
doeain Galiloeam, abiit ad eum , et rogabat eum ut mireraini. Sicul enim Paîer suscitai mortuos, cl vi-
descenderet, et sanaret filium ejus : incipiebai enim vificat : sic el Filius, quos vult, vivilicat. Neque enim
mori. Dixit ergo Jésus ad eum : Nisi signa et prodi- Paièr judicat quemquam ; sed omne judicium dédit
gia viderilis, non credilis. Dicit ad eum regulus : Filio, ut omnes honorificent Filium , sicul honorifi-
Domine, descende prius quam moriaiur filius meus. canl Patrem : [XL,1.] qui non honorificat Filium,
Dicit ei Jésus : Vade, filius luus vivit. Credidit homo non honorificat Patrem, qui misit illum. [xu, 10'.]
sermoni, quem dixit ei Jésus, el ibat. Jam autem eo Amen, amen dico vobis, quia qui verbum meum
desccndente , servi occurreruut ei, et nuntiaverunt audit, et crédit ei qui misit me, habet vitam oeter-
dicenies, quia filius ejus viveret. Interrogabat ergo nam, el in judicium non venit, sed transiit a morte
horam ab eis , in qua melius habuerit. Et dixerunt B in vitam. Amen , amen dico vobis, quia venit hora ,
ei : Quia heri horaseplima reliquit eum febris. Co- ei nunc esl, quando mortui audient vocem Filii Dei:
gnovit ergo pater, quia illa hora eral, in qua dixit et qui audierint, vivent. Sicut enim Pater habet vi-
ei Jésus : Filius luus vivit : et credidit ipse, et do- tam in semetipso : sic dédit et Filio habere vitam
mus ejus tota. Hoc iterum secundum signum fecit in semetipso, et polestatem dédit ei judicium facere,
Jésus, cum venisset a Judoeain Galiloeam. quia filius hominis est. Nolitemirari hoc, quia venit
[Cap. V. xxxviii, 1.] Post hoec erat dies fôslus hora, in qua omnes qui in monumeutis sunt, audient
Judoeorum, et ascendit Jésus Jerosolymam. Esl au- vocem Filii Dei: et procèdent qui bona fecerunt, in
tem Jerosolymis Probatica pisciha , quoe cognomi- resurrectionem vitoe; qui vero mala egerunt, in re-
natur Hebraice Belhsaida, quinque porticus habens. surreciioncm judicii. Non possum ego a me ipso la-
In bis jacebai mulliiudo magna languenlium , coeco- cère quidquam. Sicut audio , judico : et judicium
rum , claudorum , aridomm , exspectanlium aquoe meum justum est : [XLII,l.j quia non quoerovolnn-
motum. Angélus aulem Domini descendebat secun- lalem meam , sed voluntalem ejus , qui misit me.
dum tempus in piscînam : et movebatur aqua. Et [XLHI,10.] Si ego lestimonium perhibeo de me ipso,
qui prior descendisse! in piscinam post motionem testimonium meum non esl verum. Alius esl qui te-
aquoe, sanus fiebat a quacumque delinebauir infir- G siimonium perhibet de me : et scio quia verum est
inilate. Eral aulem quidam homo ibi, triginla eloclo testimonium , quod perhibet de me. Vos misisiis ad
annos habens in inlirmitate sua. Hune cum vidisset Joannem : et teslinionium perhibuil verilali. Ego
Jésus jaceniera , el cognovis=ei quia jam mullum autem non ab homine testimonium accipio : sed hoec
tempus haberet, dicit ei : Vis sanus fieri? Respondit dico ut vos salvi silis. Ille erat lucerna ardens , el
ei languidus : Domine, hominem non habeo, m cura lucens. Vos aulem voluislis ad horam exsultare in
turbata fuerit aqua, mittat me in piscinam : dum ve- luce ejus. Ego autem habeo lestimonium majus
nio enim ego, alius anie me descendit. Dicil ei Jé- Joanne. Opéra enim , quoe dédit mihi Pater ut perfi-
sus : Surge, telle grabatum luum, et ambula. Et sta- ciam ea, ipsatopera quoe ego facio, lestimonium
lim sanus facius esl homo ille : el suslulit grabatum perhibent de me, quia Paler misit me : et qui misit
suum, et ambulabat. Epal aulem sabbaium in die me Pater, ipse teslinionium perhibuil de me ; | XLIV,
illo. Dicebant ergo Judoei illi qui saïutus fuerat : 4.] neque vocem ejus umquara audistis, neque spe-
Sabbaium est, non licet tibi tollere grabalum luum. ciem ejus vidislis. [xtv, 10.] Et verbum ejus non
|xxxix, 10.] Respondit eis : Qui me sanum fecit, habetis in vobis manens : quia quem misit ille, huic
ille mihi dixit : Toile grabatum luum, et ambula. vos non credilis. Scruiamini Scripturas , quia vos
Interrogaverunt ergo eum : Quis est ille homo , qui D putaiis in ipsis vitam oeternam habere : et illoesunt,
dixit libi : Toile grabatum luum, et ambula ? Is au- quoe lestimonium perhibent dô me : et lion vullis
tem , qui sanus fuerat effectus, nesciebat quis esset. venire ad me, ut vilam habealis. Claritatem ab ho-
Jésus enim declinavit a turba constituta in loco. minibus non accipio. Sed cognovi vos, quia dile-
Posiea invenit eum Jésus in lemplo,et dixit illi; Ee- ctionem Dei non habetis in vobis. Ego veni in no-
ce sanus factus es:jam noli peccare, nedeterius libi mine Patris mei, el non accipitis me : si alius ve-
aliquid conlingat. Abiit ille homo, et nuntiavil Ju- neril in nomine suo, illum accipielis. Quomodo vos
doeis : quia Jésus esset, qui fecit eum sanum. Pro- potèstis credere , qui gloriam ab invicem accipitis :
jiterea persequebantur JudoeiJesum, quia hoecfacie- et gloriam, quoea solo Deo est, non quoeritis? Noliie
bat in sabbalo. Jésus autem respondit eis : Pater putare quia ego accuSaturus sim vos apud Patrem :
meus usque modo operatur, et ego operor. Pro- est qui accusai [Al. accuset] vos Moyses, in quo vos
pterea ergo magis quoerebant eum Judoeiinterficere: speratis. Si enim crederelis Moysi, crederetis forsi-
<juia non solum solvebat sabbaium , sed et Païrem tan el mihi: de me enim ille scripsit.Si autem illius
suum dicebat Deum, oequaiem se faciens Deo. fte- litleris non credilis, qao'modoverbis meis credëlis 1?
6ci EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 662
[Cap. VI. XLviil.J Post hoecabiil Jésus trans ma- A eum : <Quidfaciemus ut operemur opéra Dei? Re-
re Galiloeoe,quod est Tiberiadis : et sequebatur eumi spondit Jésus, et dixit eis : Hoc est opus Dei, ut
multiludo magna, quia videbant signa, quoefaciebàlt credatis in eum quem misit ille. [LUI,4.] Dixerunt
super his qui iiifirmabanter. [XLVII,3.] Subiit ergo) ergo ei : Quod ergo tu facis signum, ut videamus, et
in montera Jésus : el ibi sedebat cum discipulis suis. credamus tibi ? quid operaris ? [LIV,10.j Patres
[XLVIII,1.] Erat autem proximum Pascha, diës festttss nostri manducaverunt manna in deserto, sicut scri-
Judoeorum. [XLIX,1.] Cum sublevasset ergo oculos3 plum est : Panem de coelo dédit eis manducare.
Jésus, et'Vidissel quia multitudo maxima venil adI Dixit ërgo eis Jésus : Amen, amen dico vobis : Non
cum, dixit ad Philippum : Unde ëmemus panes, ult Moyses dédit vobis panem de coelo; sed Pater meus
manducent hi ? Hoc autem dicebal tentans eum : dat vobis panem de coeloverum. Panis enim Dei est,
ipse enim sciebat quid esset facturas. Respondit eii qui de coelo descendit : el dal vitam mundo. Dixe-
Philippus : Ducentorum denariorum panes non suf- runt ergo ad eum : Domine, seiriper da nobis panerti
ficïunt eis, ut unusquisque modicum quid aCcipiat. hune, [LV,1.] Dixit aulem eis Jésus: Ego sum panis
Dicil ei unus ex discipulis ejus, Andréas frater Si- vitoe : qui venit ad me, non esuriet : et qui crédit
monis Pétri : Est puer unus hic, qui habel quinque in me, non sitiet umquam. Sed dixi vobis, quia et
panes bordeacëbs, et duos pisces : sed hoec quid B vidistis me, et non credilis. [LVI,10.] Omne, quod
sunt inter tantes ? Dixit ergo Jésus : Facile hominesi dal mihi Pater, ad me veniet : et eum, qui venit ad
discumbere. Erat autem fenum mullum in loco. Dis- më, non ejiciam foras: [LVII,1.] quia desceridi de
cubuerunt ergo viri numéro quasi quinque millia. coelo, non ut faciam volunlatem meam, sed voluntà-
Accepit ergo Jésus panes : et cum gratias egisset,, tem ejus, qui misit më. [LVIII,10.] Hoeeest âuteni
distribuit discumbenlibus : similiter et éx piscibusi voluntas ejus, qui misil me, Patris : ut omne, quod
quantum volebant. Ut aulem impleti sunt, dixit dis- dedil mihi, non perdam ex eo, sed resuscitem illum
cipulis suis : Colligilë quoesuperaverunt fragmenta, in novissimo die. Hoecest âulem voluntas Palris
ne pereant. Collegerunt ergo, et impleverunt duo- mei, qui misit me, ut omnis, qui videt Filium, et
decim cophinos fragmentorum, ex quinque panibus; crédit in eum, habeat vitam oeternam, et ego résus-
hordeaceis, quoesuperfueruntbisqui manducaverunt. citabo eum in novissimo die. [ux,l.] Murmurabâht
[L, 10.] Illi ergo homines cum vidissent quod Jésus ergo Judoei de ilitt, quia dixisset : Ego sum panis
fecerat signum, dicebant : Quia hic est vere Pro- a vivus, qui de coelodescendi ; et dicebant : Nonnë
phète, qui venturus est in mundum. Jésus ërgo cum hic esl Jésus filiusJoseph, cujus nos novitaus patrem,
cognovîsset, quia venteri essent, ut râpèrent eum, et matrem ? Quomodo ergo dicil hic : Quia de coelo
et facerent eum regem, fugil iterum in montera ipse C b descendi? [LX,10.] Respondit ergo Jésus, et dïcit
solus. [u, 4.] Ut autem sero facium est, dëscende- eis : Nolite murmurare in invicem : nemo potest ve-
runt discipuli ejus ad mare. Et cum ascendissent na- nire ad me, nisi Pater, qtli misit me, traxeril eum ;
vim, venerunt trans mare ih Capbarnaum : et tehe- et ego resuscitabo eum in novissimo die. Est scrip-
broejam factoeerant et non venerat ad eos Jésus. tum in prophetis : Et erunt omnes docibilés Dei.
Mare autem, vento magno fiante, exsurgëbat. Cute Omhis, qui addivit a Paire, et didicit, venit ad me.
remigassent ergo quasi stadia viginti quinque aut [LXI,3.] Non quia Patrem vidil quisquam, nisi is,
Iriginta, vident Jesum ambulantem supra mare, et qui est a Deo, hic vidit Patrem. [LXII,10. ] Amen,
proximum navi fieri, et timuerunt. Ille aulem dicit amen dico Vobis : Qui crédit in me, habet vitam
eis : Egbsum, noliie timerë. Voluerunt ergo accipe- oeternam. [Lxiii, 1.] Ego sum panis viioe.[Lxiv, 10.j
re eum in navim : el statim navis fuit ad terram, iii Patres vestri manducaverunt manna in déserte, et
quam ibànt. [LU,10.] Altéra die, turba quoe slabat mortui sunt. Hic est panis de coelo descendens : ut
irans mare, vidit quia navicula alia non erat ibi nisi si quis ex ipso manducaverit, non moriattir.
una, et quia non introisset cum discipulis suis Jésus [LXV,1.] Ego sum panis vivus, qui de coelodescen-
in navim, sed soli discipuli ejus abiissent : alioeve- . di. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet icioeter-
ro supervenerunt naves aTiberiadë, juxta locum ubi V num : et panis, quem ego 'dabo, caro mea est pro
maiiducaverant panem, gralias agenle Domino. Cum mundi vila, [LXVI,10.] Litîgabant ergo Judoeiad in-
ergo vidisset lurba quia Jésus non esset ibi, nequë vicem, dicentes : Quomodo polest hic nobis caméra
discipuli ejus, ascenderunt in naviculas, et venerunt suam dare ad manducâhdum? Dixit ergo eis Jésus :
Caphafnatim quoerentes Jesum. Et cum irivenissent Amen, amen dico vobis : nisi mandùcaveritis car-
eum trahs mare, dixerunt ei : Rabbi, quando hue hem Filii hominis, et bibëritis ejus sanguinem, non
venisti ? Respondit eis Jésus, el dixit : Amen, amen habebitis vitam in vobis. Qui mandtoeât meam car-
dico vobis : quoeritis me, non quia vidislis signa, nem, et bibit mëum sanguinem, habet vilàm oeter-
sed quia manducastis ex panibus, el saturât! estis. nam , et ego resuscitabo eum in novissimo die.
Operamini non cibum qui périt, sed qui permanet [LXVII, 1.] Caro ënim mea, vére est cibus : et sangnis
in vitam oeternam, quem Filius hominis dabit vobis. meus, vere est polus. [LXVIH,10.] Qui manducat
lïunc enim Pater signavit Deus. Dixerunl ergo ad meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me ma-
a Non addânt nosiri mss. iiivus,
quod epitbetum - J>In uno VaticahOdescendit, pro descendi.
neque in Groecotextu hic loci inveniiur.
C63 S. niERONYMID1V1NABIBLIOTHECA. 664
nei, el ego in illo. Sicul misit me vivens Pater, el Ai Jésus in templum, et docebat. El mirabantur Judoei,
ego vivo propter Patrem : et qui raanducat me, et dicentes: Quomodo hic lilteras scit, cum nondidice-
ipse vivet propter me. Hic est panis, qui de coelo ril? Respondit eis Jésus, et dixit: Mea docirina non
descendit. Non sicut manducaverunt patres veslri est mea, sed ejus qui misit me. Si quis vôluerit vo-
manna, et mortui sunt. Qui nianducat hune panem, lunlatem ejus facere , cognoscet de docirina, ulrum
vivet iu oeternum. Hoecdixit in synagoga docens, in ex Deo sit, an ego a meipso loquar. Qui a semetipso
Capharnauni. Mulli ergo audientes ex discipulis ejus, loquitur, gloriam propriara quoerit; qui autem quoe-
dixerunt : Durus esl hic sermo, et quis polest eum rit gloriam ejus, qui misit eum, hic verax est, etin-
audire? Sciens aulem Jésus apud semetipsum, quia jusiiiia in illo non est. Nonne Moysesdédit vobis le-
inurmurarenl de hoc discipuli ejus, dixit eis : Hoc gem : el nemo ex vobis facit legem? Quid me quoe-
vos scandalizat? [LXIX,i.] Si ergo viderilis Filium ritis interficere? Respondit turba, et dixit : Doemo-
hominis ascendeniem ubi eral prius? [LXX,4.J Spiri- nium habes, quis te quoerit interficere? Respondit
tus " est, qui vivificat : caro non prodesl quidquam. Jésus, et dixit eis : Unum opus feci, et omnes mira-
[LXXI,10.] Verba quoe ego loculus sum vobis, spiri- mini. Propierea Moysesdédit vobis circumeisionern
tus el vita sunl. Sed sunt quidam ex vobis, qui non (non quia ex Moyseest, sed ex patribus), et in sabbalo
creduui. [LXXII,4.]Sciebat enim ab initio Jésus qui 1B circumcidilis hominem. Si circumeisionern accipit
esseni non credenies, el quis traditurus esset eum. homo in sabbalo , ul non solvatur lex Moysi, mihi
[LXXIII,10.] El dicebat : Propterea dixi vobis, quia indignamini quia totem bominem sanum feci in sab-
nemo polest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Pa- balo? Nolite judicare secundum faciem , sed justum
ire meo. Ex hoc multi discipulorum ejus abierunt judicium judieate. Dicebani ergo quidam ex Jeroso-
rétro : et jam non cum illo ambulabant. Dixit ergo lymis : Nonne hic est, quem quoerunl interficere ?
Jésus ad duodecim : Numquid et vos vullis abire? b Et eece palam loquitur : et nihil ei dicunt. Numquid
[LXXIV,l.J Respondit ergo ei Simon Petrus : Domi- vere cognoverunt principes quia hic est Christus ?
ne, ad quem ibimus? verba vitoeoeternoehabes. Et Sed hune scimus unde sit: Chrisius autem cum ve-
nos credidimus, et cognovimus, quia tu es Chrisius nerit, nemo scit unde sit. [LXXVI, 3.J Clamabat ergo
Fil us Dei. [LXXV, 10.] Respondii eis Jésus : Nonne Jésus in templo docens, et dicens : Et me scitis , et
ego vos duodecim elegi ; et ex vobis unus diabolus unde sim scitis : et a me ipso non veni, sed est ve-
esl ? Dicebat aulem Judam Simonis Jscariotem rus, qui misit me, quem vos nescitis. Ego seio eum :
[Al. Scariolhem et Scarioibis] : hic enim eral Iradi- quia ab ipso sum, et ipse me misit. [LXXVÏI, l.]Quoe-
lurus cum, cum essel unus ex duodecim. rebant ergo eum apprehendere : et nemo misil in il-
[Cap. VIL] Post hoecautem ambulabat Jésus in lum manus, quia nondum venerat hora ejus. [LXXVIII,
Galiloeam; non enim volebat in Judoeamambulare, 10.] De turba autem multi crediderunt in eum , et
quia quoerebant eum Judoei interficere. Erat aulem dicebant: Christus cum venerit, numquid plura signa
in proximo dies feslus Jtuloeorum,Scenopegia. Dixe- faciel quam quoe hic facil ? Audieruni pharisoeitur-
runl autem ad eum fratres ejus : Transi hinc, et bam murmuranlem de illo hoec; [LXXIX, 1.] el mise-
vade in Judoeam, ut et discipuli lui videant opéra ront principes el pharisoei ministros, ut appréhen-
tua, quoe facis. Nemo quippe in occulte quid dèrent eum. [LXXX,10.] Dixit ergo eis Jésus : Adhuc
facit, et quoerit ipse in palam esse : si hoec facis, modicum tempus vobiscum sum : et vado ad eum
manifesta leipsum mundo. Neque enim fratres qui me misit. [i.xxxi, 10.] c Quoerelisme, el non in-
ejus credebant in eum. Dicit ergo eis, Jésus: Tem- venielis : et ubi ego sum, vos non poteslis venire.
pus meum nondum advenit : tempus autem veslrum Dixerunt ergo Judoei ad semetipsos : Quo hic iturus
semper est paralum. Non potest mundns odisse esl, quia non invenienius eum? numquid in disper-
vos : me autem odit [Mari, audit] : quia ego lestimo- sioncm gentium iturus est, el doclurus génies? Quis
nium perhiheo de illo, quod opéra ejus mala sunt. est hic sermo, quem dixit: Quoerelisme, el non in-
Vos ascendile ad diem festum hune, ego aulem non ~ venielis : et ubi sum ego, vos non potestis venire.
ascendo ad diem festum : quia meum tempus non- In novissimo aulem die magno festiviiatis, stabal
dum implelum est.'TIoeccum dixisset, ipse mansit in Jésus, et clamabat, dicens : Si quis silit, venial ad
Galiloea. Ut aulem ascenderunt fralres ejus, lune et me, et bibat. Qui crédit in me, sicut dicil Scriplura,
ipse ascendit ad diem festum non manifesle, sed quasi flumina de venire ejus fluent aquoevivoe.Hoc autem
in occulte. Judoei ergo quoerebant eum in die fesio, dixit de Spiritu, quem accepturi erant credentes in
et dicebant: Ubi est ille? Et murmur multum erat in eum : nondum enim erat Spiritus datus, quia Jésus
turba de eo. Quidam enim dicebant: Quia bonus est, nondum erat glorifieatus. [LXXXII, 7.] Ex illa ergo
Alii autem dicebant : Non, sed seducit turbas. Nemo turba cum audissent hos sermones ejus, dicebani:
tamen palam loquebatur de illo, propter metum Ju- Hic est vere Prophela. Alii dicebant: llic esl Chri-
doeorum. Jam autem die festo mediante, ascendit stus. [LXXXIH, 7.] Quidam aulem dicebant: Numquid
* Pro est verbo duo e nostris mss. obelum -: , mi-
pro ex Jerosolymis,in Groecoest, lx TWV *IE/)O<7O).VUIT«
nus lamen recte, interserunt. ex Jerosolymilis.
b Particulara Et, duo e noslris mss. ignorant ; ler- c Minus recte in instanti habent quidam mss. tum
tius Valicanus secundis curis expungit. Paulo ante, hic, cum paulo post, Quoeritis,pro Quoerelis.
665 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 66G
a Galiloeavenil Christus? NonneScriplura dicit: Quia A scitis, neque Pairem meum : si me sciretis, forsilan
ex semine David , et de Beth-Lebem, casiello , ubi et Patrem meum sciretis. [LXXXVIII, •!. Hoecverba
erat David, venit Chrisius? [LXXXIV, 10.] Dissensio locutus esl Jésus in gazophylacio, docens in templo:
ilaque facta est in turba propter eum. [LXXXV,1.] el nemo apprehendil eum, quia necdtini veneral hora
Quidam aulem ex ipsis volebant npprehendere eum : ejus. [LXXXIX, 10]. Dixil ergo iterum eis Jésus : Ego
sed nemo misil super eum manus. [LXXXVI, 10.] Vene- vado; et c quoerelis me, et in peccato veslro morie-
runt ergo minislri ad pontifices, et pharisoeos. Et mini. Quo ego vado, vos non potestis venire. Dice-
dixerunt eis illi: Qunre non adduxislis illum? Re- bant ergo Judoei: Numquid interficiet semetipsum,
sponderunt ministri : Numquam sic locutus est ho- quia dixit; Quo ego vado, vos non poleslis venire?
mo , sicut hic horao. Responderunt ergo eis phari- Et dicebat eis ; Vosde deorsum eslis, ego de supernis
soei: Numquid et vos seducti estis ? Numquid ex sum. Vos de mundo hoc estis, ego non sum de hoc
principibus aliquis credidil in eum , aut ex pha- mundo. Dixi ergo vobis, quia moriemini in peccatis
risoeis? sed turba hoec, quoenon novit legem, ma- vestris : si enim non credideritis quia ego sum, mo-
ledicli sunt. Dixit Nicoderaus ad eos, ille qui ve- riemini in peccato vestro. Dicebani ergo ei: Tu quis
nil ad eum nocle, qui unus erat ex ipsis: Num- es? Dixit eis Jésus : Principiiim, qui [Jlls. quia] et
quid lex nostra judicat hominem, nisi prius audierit B loquor vobis. Multahabeo de vobis loqui, et judicare ;
ab ipso, et cognoverit quid facial ? Responderunl, sed qui me misil, verax est: et ego quoeaudivi ab eo,
el dixerunt ei : Numquid el lu Galiloeuses? Scru- hoecloquor in mundo. Et non cognoveruiit quia Pa-
larea Scripluras, et vide quia a GaliloeaProphète non trem ejus dicebat Déum. Dixit ergo eis Jésus: Cum
surgit.'Et reversi sunt unusquisque in domum suam. exaltaveritis Filium hominis, lune cognoscelis quia
[Cap. VIII.] Jésus autem perrexit in montera Oli- ego sum, et a meipso facio nihil, sed sicul docuit me
veti: et diluculo ilerum venit in templum, et omnis Paler, .hoecloquor : et qui me misil, mecum est, et
populus venit ad eum, et sedens docebat eos : Addu- non reliquit me solum : quia ego, quoeplacila sunt ei,
cunt autem scriboeet pharisoei mulierem' in adulle- facio semper. Hoecillo loquenie, multi crediderunt
rio deprehensam: et statueront eam in medio, et in eum. Dicebat ergo Jésus ad eos, qui crediderunt
dixerunt ei : Magister, hoecmulier modo deprebensa ei Judoeos: Si vos manserilis in sermonemeo, vere
est in adullerio. In lege aulem Moyses mandavit no- discipuli mei eriiis : et cognoscetis veritatem, et Ve-
bis hujusmoili lapidare. Tu ergo quid dicis ? Hocau- ritas liberabit vos. Responderunt ei : Semen Abrahoe
tem dicebant tentantes eum , ut possent accusare sumus, et nemini servivimus umquam : quomodo tu
eum. Jésus autem inclinans se deorsutn, digito scri- dicis, Liberi eriiis? Respondii eis Jésus : Amen,
bebat in terra. Cura ergo perseverarenl interroganles G amen dico vobis : quia omnis qui facilpeccatum, ser-
eum, erexil se, et dixil eis : Qui sine peccato est ves- vus est peccati. Servus aulem non mauet in domo in
lrum, primus in illam lapidem mittat. Et ilerum se oeternum : filius autem manet in oeternum. Si ergo
inclinans, seribebal in lerra. Audientes aulem unus vos filius liberaveril, vere liberi eritis. Scio quia
post unum exibant, incipienies a senioribus: et re- filii Abrahoe eslis : sed qnoeritis me interficere,
mansit solus b Jésus, et mulier in medio stans. Eri- quia sermo meus non capil in Vobis. Ego quod vidi
gens autem se Jésus, dixit ei : Mulier, ubi sunt, qui apud Patrem meum, loquor: el vos quoevidislis apud
te accusabanl ? nemo le condemnavit ? Quoedixit : patrem veslrum, facitis. Responderunt, et dixerunt ei:
Nemo, Domine. Dixit autem Jésus : Nec ego te con- Pater nosier Abraham esl. Dicil eis Jésus : Si filii
demnabo. Vade, et jam amplius noli peccarc. Ilerum Abrahoe estis, opéra Abrahoe facile. Nunc aulem
ergo loculus esl eis Jesu-, dicens: Ego sum lux mun- quoeritis me interficere, hominem qui veriiatem vo-
di: qui sequiiur me, non ambulal in tenebris, sed bis loculus sum, quam audivi a Deo : hoc Abraham
habebit lumen vitoe. Dixerunt ergo ei pharisoei : Tu non fecil. Vos facilis opéra palris vestri. Dixeiunt
de le ipso lestimonium perbibes: testimonium tuum itaque ei :Nos ex foriiicalione non sumus nali:unum
non est verum. Respondit Jésus, et dixit eis: El si patrem habemus Deum. Dixit ergo eis Jésus ; Si
ego lesiimonium perbibeo de meipso, verum est le- D Deus pater vester e-sei, diligeretis inique me. Ego
siimonium meum: quia scio unde veni, et quo vado; enim ex Deo processi, el veni : neque enim a me
vos autem nescitis unde venio, aut quo vado. Vos ipso veni, sed ille me misit. Quare loquelam meam
secundum carnem judicalis ; ego non judico quem- non cognoscilis? quia non potesiis audire sermonem
quam : el si judico ego, judicium meum verum est, meum. Vos ex paire diabolo eslis : et desideria pa-
quia solus non sum : sed ego, et qui misit me, Pater. trie vestri vnliis facere. Ille homicida eral ab initie,
Et in lege vestra scripium esl, quia duorum homi- et in verilate non stelit : quia non est veritas in eo,
num testimonium verum est. Ego sum, qui testimo- Cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia
nium perbibeo de me ipso : et testimonium perhibet mendax est et pater ejus. Ego autem si verilalein
de me, qui misit me Paler. Dicebant ergo ei : Ubi est dico, non credilis mihi. Quis ex vobis arguet me de
Paler luus ? Respondit Jésus : [LXXXVH, 3.] Neque me peccato ? Si veritatem dico vobis, quare non eredi-
a Non addunt Scripluras mss. nosiri, neque Groe- Groeca
quoedamvetustiora exemplaria.
cus ipse textes : èpevvyo-ov, xai ÏSe, scrutare, et vide. c Duo mss. quoeritisin insianti, quemadmodum et
b Atque hic nomen Jésus lacent mss. nostri, et superius noialum
est, legunt.
667 S. HIERONYMID1VINABÏBLIOTHEGA. 668
lis mihi ? Qui ex Deo est, verba Dei audit. Propter- J!LAlii aulem dicebant : Quomodo potest homo pecca-
ea vos non auditis, quia ex Deo non eslis. Respon- lor hoec signa facere ? Et schisma erat inler eos*
dertml ergo Judoei, et dixerunl ei : Nonne bene di- Dicunt ergo coecoiterum : Tu quid dicis de illo, qui
cimus nos, quia Samarilanus es tu, et doemonium aperuit oculos luos? Ille autem dixit : quia prophète
habes? Respondit Jésus: Ego doemoniumnon habeo: est. Non crediderunt ergo Judoeide illo, quia coecus
sed honorifico Patrem meum, et vos inhonoraslis fuisset, et vidissel, donec vocaverunt parentes ejus
me : ego aulem non quoerogloriam meam : est qui qui viderat : et interrogaverunt eos, dicenies : Hic
quoerai, et judicet. Amen, amen dico vobis : si quis est filius vesier, quem vos dicilis quia coecusnatus
sermonem meum servaverit, mortem non videbit in est? Quomodo ergo nunc videl? Responderunt eis
oeternum. Dixerunl ergo Judoei: Nunc cognovimus parentes ejus, et dixerunt : Scimus quia hic esl filius
quia doemoniumhabes : Abraham mortuus esl, et nosler, et quia coecus natus est : quomodo aulem
Propheloe : et tu dicis : Si quis sermonem meum nunc videat, nescimus : aut quis ejus aperuit ocu-
servaverit, non gustabit mortem in oeternum. Num- los, nos nescimus : ipsum interrogate : oetatem ha-
quid tu major es paire nostro Abraham, qui morluus bet, ipse de se loquatur. Hoecdixerunt parentes ejus,
esl? el propheloe morlui sunt. Quem te ipsum facis? quoniam lîrnebanl Judoeos : jam enim conspirave-
Respondit Jésus : Si ego glorifiée me ipsum, gloria ]} rant Judoei, ut si quis eum confiteretur esse Chri-
mea nihil est : est Paler meus, qui glorificat me , stum, extra synagogam fieret. Propterea parentes
quem vos dicilis, quia Deus a vesier est, et non co- ejus dixerunl : Quia oetatemhabet, ipsum interrogate.
gnovistis eum : ego autem novi eum. Et si dixero Vocaverunt ergo rursum hominem, qui fueral coecus,
quia non scio eum, ero similis vobis, mendax. Sed el dixerunt ei : Da gloriam Deo. Nos scimus quia hic
scio cura, et sermonem ejus servo. Abraham paler homo peccator est. Dixit ergo eis ille : Si peccalor
vesier cxsultavil, ut viderel diem meum : vidil, et est, nescio : unum scio, quia coecus cum éssem,
gavisus esl. Dixerunt ergo Judoeiad eum : Quinqua- modo video. Dixerunt ergo illi : Quid fecit libi ? quo-
giula annos nonduni habes, et Abraham vidisti? Di- modo aperuit tibi oculos? Respondit eis : Dixi vobis
xil eis Jésus :Amen, amen dico vobis, anlequamAbra- jam, et audislis : quid ilerum vullis audire? num-
ham fieret, egosum. Tulerunt ergo lapides, ul jacerent quid et vos vullis discipuli ejus fieri ? Maledixerunt
in eum: Jésus aulem abscondit se, et exivitde templo. ergo ei, et dixerunl : Tu discipulus illius sis : nos
[Cap. IX.] Et proeleriens Jésus vidit hominem coe- autem Moysidiscipuli sumus. Nosscimus quia Moysi
cum a nativitate: et interrogaverunt eum discipuli loculus est Deus : hune aulem nescimus unde sit.
ejus : Rabbi, quis peccavil, hic, aut parentes ejus, Respondit ille homo, et dixil eis : In hoc enim mira-
ut coecusnasceretur? Respondit Jésus : Neque hic C bile est-, quia vos nescitis unde sit, el aperuit meos
peccavil, neque parenicsejus : sed ut manifestentur oculos. Scimus autem quia peccatores Deus non au-
opéra Dei in illo. Me oportet operari opéra ejus, qui dit : sed si quis Dei cultor esl, et voluntaiem ejus
misit me, donec dies est : venit nox, quando nemo facit, hune exaudit. A soeculo non est auditum ,
polest operari. Qnamdiu sum in mundo, lux sum quia quis aperuit oculos coeci nati. Nisi essel hic a
muiidi. Hoeccum dixisset, exspuitin terram, el fecit Deo, non polerat facere quidquam. Responderunt, et
Iultimex sputo, el linivit lutum super oculos ejus, dixerunt ei : In peccalis nâtus es lotus, et te doces
el dixit ei : Vade, lava in natatoria Siloe (quod in- nos? Etejeceruni eum foras. Audivit Jésus quia eje-
terpretalur MissusJ).Abiit ergo, et Iavil, et venit vi- cerunl eum foras, el cum invenisset eum, dixit ei :
dens. Itaque vicini, et qui viderant eum prius quia Tu credis in Filium Dei? Respondit ille, et dixit :
mendicus erat, dicebani : Nonne hic est, qui sede- Quis est, Domine, ul credam in eum? El dixit ei Jé-
bat, et mendicabal? Alii dicebant, quia hic est. Alii sus : Et vidisii eum, et qui loquitur tecum, ipse est.
aulem : Nequaquam, sed similis est ei. Ille vero di- At ille ail : Credo, Domine. Et procidens adofavit
cebat : Quia ego sum. Dicebani ergo ei : Quomodo eum. El dixit Jésus : In judicium ego in hune mun-
aperii sunt libi oculi? Respondit : Ille homo, qui di- dum veni : ut qui non vident videant; et qui vident,
citur Jésus, lutum fecit : et unxit oculos meos, et D coecifiant. El audierunt quidam ex pharisoeis, qui
dixit mihi : Vade ad natatoria Siloe, el lava. Et cum ipso erant, et dixerunt ei : Numquid et nos coeci
abii, lavi, et b video. El dixerunt ei : Ubi est ille ? sumus? Dixil eis Jésus : Si coeci esselis, non habe-
Ait : Nescio. Adducunt eum ad pbarisoeos,qui coecus reiis peccatum ;nunc vero dicilis : Quia videmus. Pce-
fuerat. Eral aulem sabbaium, quando lutum fecit calum veslrum manet.
Jésus, el aperuit oculos ejus. Iterum ergo inlerro- [Cap. X.] Amen, amen dico vobis, qui non intrat
gabant cum pharisoei quomodo vidissel. Ille aulem per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille
dixit eis : Lulum mihi posuit super oculos, el lavi, fur esl, et lalro. Qui autem intrat per ostium, pastor
et video. Dicebant ergo ex pharisoeisquidam : Non est ovium. Huic osliarius aperil, eloves vocemc au-
est hic homo a Deo, quia sabbaium non cuslodit. diunt, et proprias oves vocal nominalim, et educit

El" In duobus e nostris mss., t/nia Deus noster est, etC. : VffâfiEVOf, OÛV
Èt7T0V
àvÉQEll/K. KVTW.
juxta Groecaquoedamexemplaria, éVt6EÔ;»/XWV!O-TI. « Addunt e;'u.ipronomen mss. nosiri cum Groeco
b Nosiri mss. propius ad Groecumarchelypum, exemplari çowif CWTOO.
(at'i, et vidi, Dixerunl ei, elc. Alii, Dixerunl ergo ei,
 C69 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 670
eas. Et cum proprias oves emiseril, ante eas vai- A le, sed de blasphemia : et quia lu homo cum sis,
dit : et oves illum sequuntur, quia sciunt vocein facis leipsum Deum. Respondii eis Jésus : Nonne
ejus, Alienum aulem non sequuntur. Sed fugiunt a b scripium est in lege vestra : quia Ego dixi, dii estis?
eo : quia non noverunt vocem alienorum. Hoc pro'" Si illos dixit deos, ad quos sermo Dei factus est, et
verbium dixit eis Jésus. Illi autem non cognoverunll non potest solvi Scriplura : quem Pater sanctificavit,
quid loqueretur eis. Dixit ergo eis ilerum Jésus ; et misit in mundum, vos dicilis : Quia blasphémas :
Amen, amen dico vobis, quia ego sum oslium ovium quia dixi : Filius Dei sum? Si non facio opéra Pa-
Omnes quotquot venerunt, fures sunt, et lalrones > tris mei, noliie credere mihi. Si aulem facio, et si
n el non audierunt eos oves. Ego sum oslium. Pe r mihi non vullis
credere, operibus crédite, ut cogno-
me si quis introieril, salvabilur : et ingredielur, e1 scalis, et credalis quia Pater in me est, et ego in
egredietur, et pascua inveniet. Fur non venit, nis1 Pâtre. [xcni,4.]Quoerebant ergo eum apprehendere :
ut fureter, et mactel, et perdat. Ego veni, ut vitan1 et exivit de manibus eorum. Et abiit iterum trans
habeanl, et abundantius habeant. Ego sum pasto:r Jordanem, in eum locum, ubi erat Joannes c bapti-
bonus. Bonus pastor animam suam dal pro ovibm5 zans : el mansit illic. [xciv, 40.] Et mulli
primum
suis. Mercenarius autem, et qui non est paslor, cujiii' venerunt ad eum, et dicebant : Quia Joannes
quidem
non sunl oves proprioe, videl lupum venientem, e "
signum fecit nullum. Omnia aulem quoecumquedi-
dimiilit oves, et fugit : et lupus rapit, et dispergii xit Joannes de hoc, vera erant. Et multi crediderunt
oves ; mercenarius aulem fugit, quia mercenariu.'' in eum.
est, et non perlinet ad eum de ovibus. Ego sum pa-
slor bonus : et cognosco meas, et cognoscunt me [Cap. XL] Erat autem quidam languens Lazarus a
meoe. [ xc, 3.] Sicut novil me Paler, el ego cognoscc( Bethania, de caslello Marioe,et Marthoesororis ejus.
Patrem: [xci, 4.] et aniinam meam pono pro ovibus. (Maria autem erat, quoe unxit Dominum unguenlo,
meis, [XCH,40. jet alias oves habeo, quoe non sunlt et exlersit pedes ejus capillis suis : cujus frater La-
ex hoc ovili : et illas oportet me adducere, et vocem, zarus infirmabatur.) Miserunt ergo sorores ejus ad
meam audient, et fiet unum ovile, et unus pastor. eum dicentes : Domine, eece quem amas, infirma-
Propterea me diligit Paler, quia ego pono animam tur. Audiens aulem Jésus dixit eis : Infirmilas hoec
meam, ut ilerum sumara eam. Nemo tollit eam a me: non est ad mortem, sed pro gloria Dei, ut glorifi-
sed ego pono eam a me ipso, et polestatem habeo po- ceiur Filius Dei per eam. Diligebat autem Jésus
nendi eam : el potesiatera habeo iterum sumendi eam. Marlham, et sororem ejus Mariam, et Lazarum. Ut
Hoc mandatum accepi a Paire meo. Dissensio ite- ergo audivit quia infirmabatur, tune quidem mansit
rum facta est inter Judoeos propier sermones hos. G in eodem loco duobus diebus. Deinde post hoecdixil
Dicebant autem mulli ex ipsis : Doemonium habet, discipulis suis : Eamus in Judoeam ilerum. Dicunt
el insanit : quid eum audilis ? Alii dicebant : Hoec ei discipuli : Rabbi, nunc quoerebant te Judoei lapi-
verba non sunt doemoniumhabentis : numquid doe- dare, el iterum vadis illuc? Respondit Jésus : Nonne
monium potest coecorumoculos aperire ? Facta sunt duodecim sunl horoe diei? Si quis ambulaverit in
aulem Encoeniain Jerosolymis : et hyems erat. Et die, non offendit, quia lucem hujus mundi videl : si
ambulabat Jésus in templo, in porlicu Salomonis. aulem ambulaverit in nocle, offendit, quia lux non
Circumdederunt ergo eum Judoei, et dicebant ei : est in eo. Hoec ait, et post hoecdixit eis : Lazarus
Quousque animam nostram tollis ? si lu es Christus, amicus noster dormit : sed vado ut a somno d exci-
die nobis palam. Respondit eis Jésus : Loquor vobis, tera eum. Dixerunt ergo discipuli ejus : Domine, si
et non creditis : opéra, quoe ego facio in nomine Pa- dormit, salvus erit. Dixerat autem Jésus de morte
tris mei, hoeclestimonium perhibent de me : sed vos ejus : illi autem puiaverunl quia de dormilione
non credilis b, quia non eslis ex ovibus meis. Oves somni diceret. Tune ergo Jésus dixit eis manifeste :
meoevocem meam audiunt : et ego cognosco eas, et Lazarus morluus est, et gaudeo propier vos, ut cre-
sequuntur me : et ego vitam oelernam do eis : et dalis : quoniam non eram ibi. Sed eamus ad cum.
non peribunt in oeternum, et non rapiet eas quis- D Dixit ergo Thomas, qui dicitur Didynius, ad condis-
quam de manu mea. Pater meus quod dédit mihi, cipulos : Eamus el nos, ul moriamur cum eo. Venit
majus omnibus esl : et nemo potest rapere de manu itaque Jésus, et invenit eum qualuor dies jam in
Patris mei. Ego et Pater unum sumus. Sustulerunt monumenlo habentem. (Erat autem Bethania juxta
ergo lapides Judoei, ut lapidarent eum. Respondit Jerosolymam quasi stadiis quindecim.) Mulli aulem
eis Jésus : Mulla bona opéra ostendi vobis ex Pâtre ex Judoeis veneranl ad Martham et Mariam, ut con-
meo, propter quod eorum opus me lapidalis? Re- solarentur eas de fratre suo. Martha ergo, ut audivit
sponderunt ei Judoei: De bono opère non lapidamus quia Jésus venit, occurrit illi : Maria autem domi se-

a IlerumGroecopressius «XVovx
nostris mss., sed non audierunt. wtooo-«v,legiturin
' fidem, in quibus constanter est baplizans,juxta Groe-
h Additur in uno atque altero e nostris mss. cum textum ô (3cCTTtÇwv, ita et nos restituimus, cum
mïhi, antea penesMarlianoeum esset baptizatus.
quod pronomen neque in Groecoest texte, neque in d Duo mss. nostri exsuscitem.-lertius absolule SMS-
vetusiissimo Latino Reginoems. citem, expuncta ex proepositionesecundis curis.
'' Ad codicuin
nostrorum, aliorumque edilorum
671 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 672
débat. Dixit ergo Marlha ad Jesum : Domine, si fuis- A. cit? Si dimittimus eum sic, omnescredent in eum:et
ses hic, frater meus non fuisset mortuus : sed et venient Romani, et tollent nostrum loeum, et genlem.
nunc scio, quia quoecumque poposceris a Deo, dabit Unusautein ex ipsis Caiphas nomine, cum esset pon-
libi Deus. Dicit illi Jésus : Resurget frater tuus. Di- til'exanni illius, dixit eis :Vos nescitis quidquam, nec
cil ei Marlha : Scio quia resurgel in resurrectione cogitais quia expedit d vobis, ul unus moriatur homo
in novissimo die. Dixit ei Jésus : Ego sum resurre- pro populo, elnon tola gens pereat. Rocaulem a se-
ctio, et vila : qui crédit in me, eliam si mortuus metipso non dixil : sed cum essel ponlifex anni illius,
fuerit, vivet : el omnis, qui vivil, et crédit in me, proplielavii, quod Jésus morilurus erat pro génie,
non morieturin oeternum. Credis hoc? Ait illi : Uti- et non lanlum pro génie, sed ut filios Dei, qui erant
que, Domine, ego credidi,quia tu es Christus Filius dispersi, congregarel in unum. [xcv, 4.J Ab illo er-
Dei vivi, qui in hune mundum venisli. Et cum hoec go die cogitaverunt, ut interficerenl eum. Jésus ergo,
dixisset, abiit, el vocavit Mariam sororem suam si- jam non palam ambulabat apud Judoeos, sed abiit
lentio, dicens : Magister adest, cl vocal le. Illa ut in regionem juxla deserlum , in civilatem quoedici-
audivit surgit cite, et venit ad eum ; nondum enim tur Epbrem, el ibi niorabalur cum discipulis suis,
venerat Jésus in castellum , sed eral adhuc in illo [xevi, 1.] Proximum autem erat Pascha Judoeorum:
loco, ubi occurrerat ei Marlha. Judoei ergo, qui B B [xcvn, 10.] el ascenderunt multi Jerosolymam de
erant cum ea in domo, et consolabanlur eam, cum regione ante Pascha, ut sanctificarenl seipsos. Quoe-
vidissent Mariam quia cite surrexit et exiit, secuti rebant ergo Jesum : et colloquebanlur ad invicem,
sunt eam dicentes : Quia vadit ad monumentum, ut in lemplo stantes : Quid pulalis, quia non venit ad
ploret ibi. Maria ergo, cum venisset ubi erat Jésus, diera festum?Dederant autem ponlifices et pharisoei
videns eum, cecidit ad pedes ejus, et dicit ei : Do- mandatum, ut si quis cognoverit ubi sit, indicet, ut
mine, si fuisses hic, non esset mortuus frater meus, appréhendant eum.
.lesus ergo, ut vidit eam ploranlem, et Judoeos [Cap. XII.] Jésus ergo ante sex dies Paschoe venit
qui venerani cum ea, plorantes, infremuit [il/s. fre- Bethania m, ubi Lazarus fuerat mortuus, quem sus-
muil] spirilu, et turbavil seipsum, et dixit : Ubi po- citavit Jésus, [xcvui, l.J e Fecerunt autem ei coenam
suistis; eum ? Dicunt ei : Domine, veni, ei vide. Et ibi : et Marlha ministrabat, Lazarus vero unus erat
lacrymatus esl Jésus. Dixerunt ergo Judoei : Eece ex discumbenlibus cum eo. Maria ergo accepit li-
quomodo araabat eum. Quidam aulem ex ipsis dixe- brara unguenli nardi pislici preliosi, et unxit pedes
runt : Non poterat hic, qui aperuit oculos coecia na- Jesu, et extersit pedes ejus capillis suis : et domus
ti, facere ut hic non moreretur? Jésus ergo rursum implela esl ex odore unguenti. Dixil ergo unus ex
fremens in semetipso, venit ad monumentum. Erat G C discipulis ejus, Judas Iscarioles [Afs.Scariolhis],qui
autem spelunca : et lapis superposituserat ei. Ait erat eum tradiiurus: Quare hoc unguentum non ve-
Jésus : Tolliie lapidem. Dicil ei Marlha, soror ejus niit irecentis denariis, et datum est egenis? Dixit
qui morluus fuerat : Domine, jam felei, quatridua- aniem hoc, non quia de egenis perlinebat ad eum,
nus est enim. Dicit ei Jésus : Nonne dixi tibi, quo- sed quia fur erat, el loculos habens, ea quoe milte-
niam si credideris, videbis gloriam Dei? Tulerunt bantur, f portabat. Dixit ergo Jésus : Sinite illam,
ergo lapidem : Jésus aulem elevalis sursum oculis, ul in diem sepulturoe meoe servet illud. Pauperes
dixit : Paler, gralias ago tibi quoniam audisti me. enim semper habetis vobiscum, me autem non sem-
Ego h sciebam quia semper me audis, sed propier per habetis. [xcix, 10.] Cognovit ergo turba mulla ex
populum qui circumsiat, dixi : ut credant quia tu Judoeis quia illic est : et venerunt, non propier Je-
me rnisisti. Hoeccum dixisset, voce magna clamavit: sum lantum, sed ut Lazarum vidèrent, quem susci-
Lazare, veni foras. Et statim prodiit qui fueral mor- tavit a morluis. Cogitaverunt aulem principes sa-
tuus, ligatus pedes, et manus institis.et faciès illius cerdotum, ut et Lazarum interficerent : quia multi
sudarioerat ligala. Dixit eis Jésus : Solviie eum , et propter illum abibant ex Judoeis,-et credebant in
siniieabire. Multi ergo ex Judoeis, qui vénérant ad Jesum. [c, 1.1 In crasiinum autem, turba mulia,
Mariam et Marlham, et viderant quoe fecit c Jésus, " quoevouerai ad diem festum , cum audissent quia
crediderunt in eum. Quidam autem ex ipsis abierunl venit Jésus Jerosolymam, acceperunt ramospalma-
ad pharisoeos, et dixerunt eis quoe fecil Jésus. Col- rum, et processerunt obviam ei , et damabani :
legerunt ergo ponlifices et pharisoei concilium, et di- Hosanna, benediclus, qui venit in nomine Domini,
cebant : Quidfacimus, quia hic homo multa signa fa- rex Israël, [ci, 7.] El invenit Jésus asellum, el se-

n Illud nali, neque in noslris habelur mss. canonem 1 revoeandum est, in quo cum Mallli.
neque
in plerisque melioris notoeexemplaribus Groecis. Marc, CLVIII,Luc. LXXIV,consentit : sed
b Adverbium autem plerique omnes cum Latinii CCLXXVI,
etiam ad canonem 4, in quo cum Malth. CCLXXVII,
tum Groecimss. addunl. Marc, CLIX,congruit. Nos hoec annotasse conienii,
c Nomen Jésus a noslris, nonnullisque Groecismss. quoe in manuscriplis habenlur, plena fide expressi-
abesi. raus. MART.
d Nobis, quod et pleraque Groeci lextus habentt f Duo e noslris mss. cum proepositione habent
excmplaria, nosiri quoque pari consensu proefe- exportabat. Tuin juxta Groecum archelypum minori
runt mss. numéro, Sine, pro Sinile.
•Capitulum istud Joannis xfivw, non solum adJ
673 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 674
dit super eum, sicut scripium est : Noli limere, filia.A tantur, et sanem eos. [ex, 10.] Hoecdixit Isaias,
Sion : eece rex tuus venit sedens super pullum asi- quando vidit gloriam ejus, et locutus est de eo. Ve-
noe. [en , 10.] Hoecnon cognoverunl discipuli ejus rumtamen el ex principibus mulli crediderunt in
primum : sed quando glorificatus est Jésus, tune re- eum : sed propter pharisoeos non confilebantur, ut
cordali sunt, quia hoecerant scripte de eo, et hoec e synagoga non ejicerentur. Dilexerunt enim gloriam
fecerunt ei. Testimonium ergo perhibebat turba, quoe hominum magis quam gloriam Dei. [ext, 1.] Jésus
erat cum eo , quando Lazarum vocavit de raonu- autem clamavit, et dixit : Qui crédit in me, non
mento , et susciiavit eum a mortuis. Propterea et crédit in me, sed in eum, qui misit me. Et qui vi-
obviam venit ei turba : quia audierunt eum fecisse det me, videl eum qui misit me. [exil, 10.] Ego lux
hoc signum. Pharisoei ergo dixerunl ad semelipsos : in mundum veni : ut omnis qui crédit in me, in te-
Videtis quia nihil proficimus ? eccc mundus lotus posl nebris non maneat. Et si quis audierit verba mea, et
eum abiit. Eranl aulem quidam geniiles, ex bis qui non cuslodierit, ego non judico eum. Non enim ve-
ascenderant, ut adorarent in die festo. Hi ergo ac- ni, uljudicem mundum , sed utsalvificem mundum.
cesserunt ad Pbilippum, qui erat a Betbsaida Gali- Quispernit me, et non accipit verba mea, habet qui
loeoe,et rogabanl eum, dicentes : Domine, volumus judicel eum. Sermo, quem locutus sum, ille judica-
Jesum videre, Venit Philippus, et dicit Andréa'.: B bit eum in novissimo die. Quia ego ex me ipso non
Andréas rursum et Philippus dixerunt Jesu. [cm, 4.] sum loculus , sed qui misil me Paler, ipse mihi
Jésus autem respondit eis, dicens : Venil hora, ul mandatera dedil quid dicam, el quid loquar. Et scio
aclarificetur filius hominis. [civ , 10.] Amen, amen quia mandatum ejus vila oeterna est. Quoe ergo ego
dico vobis, nisi granum fruraenii cadens in terram, loquor, sicut dixit mihi Paler, sic loquor.
mortuum fuerit, ipsum solum manel. Si aulem mor- [Cap. X11I.J Anle b diem festum Paschoe, sciens
tuum fuerit, mullum fructum affert. [cv, 5.] Qui Jésus quia venit hora ejus, ut transeat ex hoc mundo
amat animam suam, perdet eam : et qui odil ani- ad Patrem : cum dilexisset suos, qui erant in mun-
mam suam in hoc mundo, in vitam oeternamcuslo- do, in finem dilexit eos. [cxni,9.J Etcoena facta,
dii eam. [evi, 10.] Si quis mihi minislrat, mesequa- cum diabolus jam misisset in cor, ut traderet eum
tur : et ubi sum ego, illic et minister meus eril. Si Judas Simonis c Iscariotoe: [exiv , 3.] sciens quia
quis mihi ministraverit , honorificabit eum Paler omnia dedil ei Paler in manus, et quia aDeoexivit,
meus, [CVII, 4.] Nunc anima mea turbala est. El et ad Deum vadit : [cxv , 10.] surgit a coena, et po-
quid dicam? Pater, salvifica me ex bac hora. [cvm, nit vestimenla sua : et cum accepisset linleum, proe-
10.] Sed propterea veni in horam banc : Paler, cla- cinxit se. Deinde d miltit aquam in pelvim, et coepit
rifica nomen tuum. Venit ergo vox de coelo: Et cla- lavare pedes discipulorum, el exlergere linleo, quo
rificavi, et ilerum clarificabo. Turba ergo quoe sia- erat proecincius. Venit ergo ad Simonem Peirum.
bat, et audierat, dicebat tonilruum esse factum, Alii Et dicit ei Pelrus : Domine, tu mihi lavas pedes ?
dicebant : Angélus ei loculus est. Respondit Jésus, Respondit Jésus, et dixit ei : Quod ego facio, te ne-
et dixil: Non propter me hoecvox venit, sed pro- scis modo, scies autem postea. Dicit ei Pelrus : Non
pier vos. Nunc judicium est mundi : nunc princeps lavabis mihi pedes in oeternum. Respondit ei Jésus :
hujus mundi ejicietur foras. El ego si exaltâtes fue- Si non lavero le, non habebis parlem mecum. Dicit
ro a terra, omnia traham ad meipsum. (Hoc autem ei Simon Pelrus : Domine, non tantum pedes meos,
dicebat, significans qua morte esset moriturus.) sed et manus, el caput. Dicit ei Jésus : Qui lotus est,
Respondit ei lurba : Nos audivimus ex lege, quia non indiget ut pedes lavet, sed est mundus lo-
Christus manet in oeternum: et quomodo tu dicis : tus. Et vos mundi eslis, sed non omnes. Sciebat
Oportel exaltari filium hominis ? Quis est iste filius enim quisnam essel qui Iraderet eum : propterea di-
hominis ? Dixit ergo eis Jésus : Adhuc modicumlu- xil : Non estis mundi omnes. Poslquam ergo lavit
men in vobis est. Ambiilale dum lucem babelis, ut pedes eorum, et accepit vestimenla sua : cum recu-
non vos tenebroe comprehendant : et qui ambulat la buisset iterum, dixit eis : Scitis quid fecerim vobis ?
in tenebris, nescit quo vadat. Dum lucem babelis, [cxvi, 3.] Vos vocatis me Magister, et Domine : et
crédite in lucem, ut filïï lucis sitis. Hoecloculus est bene dicilis : sum etenim. [cxvu, 10.] Si ergo ego
Jésus : et abiit, et abscondit se ab eis. Cum aulem lavi pedes vestros, Dominus, et Magister : et vos de-
tanta signa fecisset coram eis, non credebant in eum : betis aller allerius lavare pedes. Exemplum enim
ut sermo Isaioe prophetoe impleretur , quem dixit : dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ità et
Domine, quis credidit audilui nosiro ? el brachium vos faciaiis. [cxvui, 3.] Amen , amen dico vobis :
Dominicui revelatum esl ? [cix, 1.] Propterea non Non est servus major domino suo : neque apostolus
poierant credere, quia iterum dixilIsaias : Excoe- major est eo, qui misit illum. Si hoecscitis, beati
cavit oculos eorum, et induravil cor eorum : ut non eriiis si feceritis ea. [exix , 10.] Non de omnibus
videant oculis, et non inlelligant corde, et conver- vobis dico : ego scio quos elegerim : sed ut adim-

; ba In uno Vaticano, ut glorificetur, pro clarificetur, quibusdam exemplaribus nesciunt, pari autem con-
Addunt inss. nosiri adverbium autem, quod et sensu de more legunt Scariothis.
in Groecoresonat lextu, Si. d lidem mss. misit, pro mitlit legunt.
c Duo e nostris mss. nomen Simonis, cum Groecis
C75 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. tflB
pleatur Scriptura : Qui manducat mecura panem, A cognosceliseum, et vidislis eum. Dicit ei Philippus:
levabit contra nie calcaneum suum. Amodo dico vo- Domine, ostende nobis Patrem, etsufficit nobis.Dicit
bis, priusquam fiât : ut cum facium fuerit, credatis eiJésus :Tanlo lempore vobiscumsum, el noncognovi-
quia ego sum [cxx, 1.] Amen, amen dico vobis : Qui siis me?Philippe,quibvidelme,videt el Patrem.Quo-
accipit si quem misero, me accipit : qui autem me modo tu dicis : Osiende nobis Patrem? Non credilis,
accipit, accipit eum qui me misit. [cxxi, 1.] Cum quia ego in Pâtre, el Pater in me est? Verba, quoeego
hoecdixisset Jésus, lurbatus est spirilu : el protes- loquor vobis, a me ipso non loquor. Pater aulem in
tâtes est, et dixit : Amen, amen dico vobis, quia me manens, ipse facit opéra. Non credilis, quia ego
unus ex vobis tradet me. [cxxu, 4.] Aspiciebanl er- in Pâtre, el Pater in me est? Alioquin propier opéra
go ad invicem discipuli, hoesitaulesde quo diceret. ipsa crédite. Amen, amen dico vobis, qui crédit in
[cxxin, 10.] Erat ergo recumbens unus ex discipulis me, opéra quoe ego facio, el ipse faciet, el majora
ejus in sinu Jesu, quem diligebat Jésus. Innuit ergo horum faciet : quia ego ad Patrem vado. [cxxvin, 4.]
huic Simon Pelrus : et dixit ei : Quis est, de quo Et quodeumque petieritis Patrem in nomine meo,
dicil ? Itaque cum recubuisset ille supra peclus Jesu, hoc faciam : ut glorificelur Paler in Filio. Si quid pe-
dicil ei : Domine, quis esl ?a Respondii Jésus : Ille tieritis me in nomine meo , hoc faciam. Si diligilis
est, cui ego inlinclum panem porrexero. [cxxiv , 9.] B me, mandata mea servate. Et ego rogabo Patrem,
El cum intinxissel panem, dedil JudoeSimonis Isca- el alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum
rioloe. [il/«. Scariothis.JEl post buccellam, inlroivit in oeternum, Spiritum verilatis, quem mundus non
in eum Salanas. [cxxv , 10.] Et dixil ei Jésus : Quod polest accipere, quia non videt eum, nec scit eum.
facis, fac citius. Hoc autem nemo scivit discumben- Vos autem c cognoscelis eum ; quia apud vos mane-
lium ad quid dixerit ei. Quidam enim putabant, quia bit, et in vobis eril. Non iclinquam vos orphanos :
loculos habebal Judas, quod dixisset ei Jésus : Eme veniam ad vos. Adhuc modicum: et mundus me jam
ea, quoeopus sunl nobis ad diem feslum : aut ege- non videt. Vos autem videtis me : quia ego vivo, et
nis, ut aliquid darel. Cum ergo accepisset ille buc- vos vivetis. In illo die vos cognoscelis, quia ego sum
cellam, exivit conlinuo. Eral autem nox. Cum ergo in Pâtre meo, et vos in me, et ego in vobis. Qui
exissel, dixil Jésus . Nunc clarificalus esl Filius ho- habet mandate mea, el serval ea , ille est quidiligit
minis : el Deus clarificalus esl in eo. Si Deus clari- me. [cxxix, 1.] Qui aulem diligit me, diligetur a Pa-
ficalus esl in eo, el Deus clarificabit [Ms. clarilica- ire meo: et ego diligam eum, ei manifesiabo ei me-
vii| cum in semetipso : el continuo clarificabit eum. ipsum. |cxxx, 10.J Dicit ei Judas, non ille Iscarioles
Filioli, adhuc inodicum vobiscum sum. Quoerelis [Ms. Scariolhisj: Domine, quid facium est, quia ma-
[Ms. Quoeritis] me : et sicut dixi Judoeis: Quo ego G nifestaturus es nobis teipsum, et non mundo? Re-
vado, vos non polcstis venire : et vobis dico modo. spondit Jésus, el dixit ei: Si quis diligit me, sermo-
Mandatum novum do vobis : Ut diligaiis invicem, nem meum servabil, et Pater meus diliget eum, et
sicut dilexi vos, ut el vos diligaiis invicem. In hoc ad eum veniemus,ei mansionem apud eum faciemus:
cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilec- qui non diligit me, serraones meos nonservat. [cxxxi,
tioneni habueritis ad invicem. [cxxvi, 4.] Dicit ei 1.] Et sermonem quera audislis, non esl meus, sed
Simon Pelrus ; Domine, quo vadis ? Respondit Jé- ejus, qui misit nie, Palris. Hoec loculus sum vobis,
sus : Quo ego vado, non pôles me modo scqui : se- apud vos manens. [cxxxu, 10.j Paraclilus aulem
qucris autem poslea. Dicit ei Petrus : Quare non Spiritus sanctus, quem minet Pater in nomine meo,
possum le sequi modo ? animam meam pro le po- ille vos docebit omnia, el suggeret vobis omnia,
nani. Respondit ei Jésus : Animam luam pro me quoecumquedixero vobis. Paeem relinquo vobis, pa-
pones ? Amen, amen dico libi :Non caniabil gallus, cem meam do vobis : non quomodo mundus dat, ego
donec 1erme ncges. do vobis.Non lurbelurcor veslrum, neque formidel.
[Cap. XIV. cxxvn, 10.] Non lurbetur cor veslrum. Audislis quia ego dixi vobis : Vado, et venio ad vos.
Crcditis in Deum, et in me crédite. In domo Palris Si diligerelis me, gaudereiis utique, quia vado ad Pa-
mei mansiones multoesunl. Si quo minus, dixissem D trem : quia Pater major me esl. El nunc dixi vobis
vobis : Quia vado parare vobis locum. El si abiero, priusquam fiai : ut cura factura fuerit, credalis. Jam
et proeparaverovobis locum : ilerum vente, et acci- non mulla loquar vobiscum. Venit enim princeps
piam vosad me ipsum, ut ubisum ego, et vos silis. Et mundi hujus, el in me non habet quidquam. Sed
quo ego vado, scitis, et viam scitis. DiciteiThomas: ul cognoscat mundus quia diligo Pairem , et sic •
Domine, nescimus quo vadis : et quomodo possuraus ul raandaium dédit mihi Pater, sic facio. Surgile,
viam scire?DicileiJésus : Ego sum via, et verilas, et vi- eamus hinc.
la. Nemovenil ad Patrem, nisi per me. Si eognovissetis [Cap. XV.] Ego sum vilis vera : et Pater meus
me, et Patrem meum uiique eognovissetis, et amodo agricola est. Omnem palmilem in me non ferenlem
a In nostris mss., Cui respondiiJésus. Addunt ve- vidit me, vidit et Patrem, etc. Tum eidem textei pres-
ro plerique omnes (une particulam, ubidicilur, lune sius, non créais, pro non credilis.
inlroivit in eum, etc. Paulo posl iidem mss., quia di- c In insianti cum Groecotexlu nostri quoque ha-
cil ei Jetus, pro quod dixisset ei, etc. bent mss., non cognoscitis.
b Propius forlasse Groecohabent nostri
mss., qui
677 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 673
fructum , tollet cum : et omnem qui fert fruc- A dalizemini. Absque synagogis faciealvos: [CXLYI, 1.]
tum, purgabit eum, ut fructum plus afferat. Jam sed venithora, ut omnis qui inlerficitvos,arbilretur
vos mundi estis propier sermonem, quem loculus obsequium se proestare Deo. Et hoec facient vobis,
sum vobis. Manete in me, et ego in vobis. Sic- quia non noverunt Palrem, neque me. Sed hoec lo-
ul palmes non potest ferre fructum a semetipso, culus sum vobis : ut cum venerit hora eorum, remi-
nisi manserit in vile : sic nec vos , nisi in me maii- niscamini quia ego dixi vobis. [CLXVII, 10.] Hoecau-
seriiis. Ego sum vilis, vos palmites : qui nianei in tem vobis ab initio non dixi, quia vobiscumeram:
me, et ego in eo, hic ferl fructum mullum; quia sine Et nunc vado ad eum, qui misit me; et nemo ex vo-
me nihil potestis facere. Si quis in me non manserit, bis interrogat me :Quo vadis? Sed quia hoeclocutus
mitielur foras sicut palmes, eta arescet, et colligent sum vobis, trislitia implevit cor veslrum. Sed ego
eum, et in ignem minent, el ardet. [cxxxm, 4.] Si veritatem dico vobis; expedit vobisut ego vadam: si
manseritis in me, et verba mea in vobis manserint : enim non abiero, Paracliius non veniet ad vos: si
quodcumque volueritis petetis, et fiet vobis. [cxxxiv, autem abiero, miltam eum ad vos. Et cum venerit
10.] In hoc clarificatus est Pater meus, ut fructum ille, arguet mundum de peccato, et de justitia, el de
plurimum afferatis,et efficiaminimei discipuli. Sicut judicio. De peccato b quidem, quia non crediderunt
dilexit me Paler, et ego dilexi vos. Manete in dile- B in me : de justitia vero, quia ad Palrem vado, et jam
ctione mea. Si proeceplamea servaverilis, manebitis non videbitis me : de judicio aulem, quia princeps
iu dilectione mea, sicut et ego Patris mei proecepta hujus mundi jam judicatus est. Adhuc multa habeo
servavi, et maneo in ejus dilectione. Hoeclocutus vobis dicere : sed non potestis portare modo. Cum
sum vobis, ut gaudium meum in 4vobis sit, et gau- autem venerit ille Spiritus verilatis, docebit vos
dium veslrum impleatur. Hoc proeceplummeum^ut omnem veritalem. Non euini loquetur a semelipso :
diligaiis invicem, sicut dilexi vos. [cxxxv,4.] Majo- sed quoecumqueaudiet, loquelur, et quoe ventera
rent hac dilectionem nemo habet, ut animam suam sunt, annuntiabit vobis. Ille me clarificabit: quia de
ponat quis pro amicis suis, [cxxxvi, 10.] Vosamici meo accipiet, et annuntiabit vobis. [CXLVIII, 5.] Om-
mei estis, si feceritis quoeego proecipiovobis. Jam nia quoecumque habet Pater, mea sunt. [CXLIX, 10.]
non dicam vos servos : quia servus nescit quid facial Propterea dixi: quia de meo accipiel, et annuntiabit
dominus ejus. Vos aulem dixi amicos, quia omnia vobis. Modicum,el jam non videbitis nie: et ilerum
quoecumqueaudivi a Paire meo, nota feci vobis. Non modicum, et videbitis me : quia vado ad Patrem.
vos me elegistis: sed ego elegi vos, el posui vos ut Dixerunt ergo ex discipulis ejus ad invicem : Quid
ealis, et fructum afferatis; el fructus vester maneal: esl hoc, quod dicil nobis: Modicum, et non vide-
[cxxxvii,4.] ut quodcumquepetieritis Patrem in no- C bilis me : et iterum modicum, et videbitis mej,
mine meo, det vobis. [cxxxvui, 10.] Hoecmando vo- et, Quia vado ad Palrem? Dicebant ergo: Quid est
bis, ul diligaiis invicem. Si mundus vos odit, scitote hoc, quod dicit, Modicum? nescimus quid loquitur.
quia me priorem vobis odio habuit. Si de mundo Cognovitautem Jésus,quia volebantiguminlerrogare,
fuisselis, mundus quod suum erat, diligeret: quia el dixit eis : De hoc quoeritis inler vos, quia dixi, Mo-
vero de mundonon estis, sed ego elegi vos de mundo, dicum,'et non videbitis me : et iterum modicum , et
propterea odit vos mundus. [cxxxix, 3.] Mementote videbitis me. Amen, amen dico vobis : quia plorabi-
sermonis mei, quem ego dixi vobis : Non est servusi lis, et flebitisvos; mundus autem gaudebit, vos autem
major domino suo. [CXL,40.] Si me perseculi sunt, contristabiniini, sed trislitia veslra verlelur in gau-
et vos persequenlur : si sermonemmeum servaverunt, dium. Mulier cum parit, Irislitiam habel, quia venit
et veslrum servabunt. [CXLI,1. J Sed hoec omnia hora ejus : cura autem pepererit puerum, jam non
facient vobis propter nomen meum : [CXLII,3.] quia[ meminit pressuroepropter gaudium , quia nalus est
nesciunteum, qui misil me. [ CXLIH, 10.] Si non ve- homo in mundum. Et vos igilur nunc quidem tris-
nissem, et loculus fuissem eis, peccalum non habe- litiani babelis; ilerum autem videbo vos, et gaudebit
rent : nunc autem excusalionem non habent de pec- cor veslrum : et gaudium veslrum nemo tollet a vo-
cato suo. [CXLIV, l.J Qui me odit : et Patrem meum D bis. El in illo die me non rogabilis quidquam. [CL,
odit. [CXLV, 10.] Si opéra non fecissem in eis, quoe 4.] Amen, amen dico vobis: si quid petieritis Patrem
nemo alius fecil, peccalum non haberent : nunc au- in nomine meo, dabit vobis. Usque modo non pe-
lem et viderunt, et oderunt et me, el Patrem meum. tistis quidquam in nomine meo: Petite, el accipielis,
Sed ut adimplealur sermo, qui in lege eorum scriptus; ut gaudium veslrum sil plénum, [CLI,10.] Hoecin
esl : Quia odio habuerunt me gratis. Cum aulem ve- proverbiis loculus sum vobis. Venil hora, cum jam
nerit Paracliius, quem ego mittam vobis a Paire, non in proverbiis loquar vobis, sed palam de Paire
spiritum verilatis, qui a Paire procedit, ille testimo- annuntiabo vobis, In [Mss. tac. In] illo die in homine
nium perhibebit de me: et vos teslimonium perhibe- meo petetis ; et non dico vobis quia ego rogabo Pa-
bitis, quia ab initio mecum estis. trem de vobis : ipse enim Paler amat vos, quia vos
[Cap. XVI.] Hoecloculus sum vobis, ul nonscan- me amastis [Ms. amatis], et credidistis quia ego a
a Propius GroecoÈïupwei), duo eliam e nostris mss. Slanti habent propius Groeco texlui, non credunt,
aruit legunt. izuTztvovavi)
; mox cohoerenternon videtispro non vi-
b lidem mss. proeterraissavocula quidem, in in- debitis.
 679 S. HIERONYMI DIVINABIBLIOTIIECA. 680
Deoexivi. Exivi a Paire, et veni in mundum: ilerum A lexisli. Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi sum
relinquo mundum , el vado ad Palrem. Dicunt ei ego, elilli sint mecum : ul videant claritalem meam,
discipuli ejus : Eece nunc palam loqueris, et prover- quam dedisti mihi : quia dilexisli me ante constitu-
bium nulluin dicis. Nunc scimus quia scis omnia, tionem mundi. [CLIV,5. j Paler juste, munduste
et'non opus esl tibi, ut quis te intcrrogeljin hoc cre- non cognovit: ego autem te cognovi : [CLV.IO.]
dimus quia a Deoexisti. [CLII,4] Respondii eis Jé- et hi cognoverunt, quia lu me misisti. El nolum
sus : Modocredilis ? Eece venit hora , ci jam venit, feci eis nomen luum , et notum faciam : ut dilectio,
ul dispergamini unusquisque in propria, el me solum qua dilexisli me, in ipsis sit, et ego in ipsis.
relinquatis : et non sum solus,quia Patermecum cl. [ Cap. XVIII. CLVI , 1. ] Hoeccum dixisset Jésus ,
[CLIII,10.] Hoecloculus sum vobis, ut in me pacem egressus esl cum discipulis suis irans torreniem
habeatis. In mundo pressurera habebiiis: sed conli- Cedron , ubi erat hortus, in quem inlroivit ipse , et
dite, ego vici mundum. discipuli ejus. [ CLVII,10. ] Sciebat autem et Judas,
[Cap. XVII.] Hoeclocutus est Jésus : el sublevalis qui tradebal eum, locum: quia fréquenter Jésus con-
oculis in coelum, dixil : Paler, venit hora, clarifica venerat illuc cum discipulis suis. [CLVIH,1.| Judas
Filium luum , ul Filius tuus clarifiée! te : Sicut ergo cum accepissel cohorlem, et a pontificibuset
dedisti ei polestatem omnis carnis, ul omne, B pharisoeis ministros, venit illuc cum lanlernis, et
quod dedisti ei, det eis vitam oeternam. Hoec est facibus, et armis. [CLIX, 10. J Jésus itaque sciens
autem vita oeterna : ul cognoscani te, solum omnia , quoeventera erani super eum, processil, et
Deumverum, et quem misisii, Jesum Chrislum. Ego dixit eis : Quem quoeritis?Responderuntei : Jesum
le clarificavi super terram; opus cnnsummavi,quod Nazaroenum. Dicit eis Jésus : Ego sum. Siabat au-
dedisti mihi ut faciam; et nunc clarifica me te, lem el Judas, qui tradebat eum, cum ipsis. Ut ergo
Paler, apud lemeiipsum, clariiate, quam habtii dixit eis : Ego sum : abierurit retrorsum, et cecide-
priusquam mundus esset, apud le. Manifeslavino- runt in terram. Iterum ergo interrogavit eos : Quem
men luum hominibus , quos dedisti mihi de mundo : quoeritis? Illi autem dixerunt : Jesum Nazaroenum.
tui erant, et mihi eos dedisti, el sermonem tuum ResponditJésus : Dixi vobis , quia ego sum : si ergo
servaverunt. Nunc cognoverunl, quia omnia quoe me quoerilis, sinile hosabirc. Ul impleretur sermo,
dedisti mihi, abs le sunl : quia verba, quoe dedisti quem dixit : Quia quos dedisti mihi , non perdidi
mihi, dedi eis: et ipsi acceperunt, el cognoverunt ex eis quemquam. [CLX,1.] Simon ergo Petrus
vere quia a te exivi, et crediderunt quia lu me mi- habens gladium eduxit cum : et percussit poniificis
sisti. Egopro eis rogo : non pro mundo rogo, sed servum : et abscidil auriculam ejus dexleram. Eral
pro bis, quos dedisii mihi : quia lui sunl: et mea G amern nomenservo Malchus. [ CLXI,40. ] Dixit ergo
omnia tua sunt, et lua mea sunt : et clarificalus Jésus Petro : Mille gladium a luum in vaginam.
sum in eis. Et jam non sum in mundo, et hi in Calicem, quem dédit mihi Paler, non bibam illum?
mundo sunt, et ego ad le veoio. Pater sancte, [ CLXII , l. |Cohorsergo, et tribunus, et minislri
serva eos in nomine luo, quos dedisti mihi : ut sint Judoeorumcomprehenderunt Jesum , et ligaverunt
unum, sicut et nos. Cum essem cum eis, ego ser- cura : [CLXIII,10. ] Et adduxerunt eum ad Annani
vabam eos in nomine tuo. Quos dedisti mihi, cuslo- primum; eral enim socer Caiphoe, qui erat ponlifex
divi : et nemo ex eis periit, nisi filius perdiiionis, anni illius. Erat aulem Caiphas , qui consiliumde-
ut Scriptura implealur. Nuncautem ad le venio : et derat Judoeis : Quia expedit, unum hominem mori
hoecloquor in mundo, ut habeant gaudium meum pro populo. [ CLXIV, 4. ] Sequebalur aulem Jesum
impletum in semelipsis. Ego dedi eis sermonem Simon Petrus, et aliusdiscipulus. [CLXV,10.] Disci-
luum, el mundus eos odio habuit, quia non sunt de pulus autem ille erat notus pontifici, et inlroivit
mundo, sicut et ego non sum de mundo. Non rogo , cum Jesu in atrium pontificis. [CLXVI,1.] Pelrus
ul lollas eos de mundo,sed ul serves eos a malo. De autem siabat ad oslium foris. [CLXVII,1.] Exivit
mundo non sunl, sicul el ego non sum de mundo. ergo discipulusalius, qui erat notus pontifici, et
Sanctificaeosin veritate. Sermoluus veritas est. Sic- D I dixil osliarioe, el introduxit Petrum. | GLXVIII, 1. |
ut tu me misisti in mundum, et ego misi eosin mun- Dicil ergo Petro ancilla osliaria : Numquidet tu ex
dum. Et pro eis ego sanclificomeipsum : ut sint el discipulis es hominis islius? Dicil ille : Non sum.
ipsi sanctificali in verilale. Non pro eis [Mss. his] [CLXIX,10. j Stabant autem servi el minislri ad pru-
autem rogo tentera, sed et pro eis, qui créditer! sunt nas , quia frigus eral, et calefaciebant se : erat au-
per verbum eorum in me: utomnes unum sint, sicul tem cum eis et Petrus slans , et calefaciens se.
lu, Pater, in me, et ego in le, ut et ipsi in nobis unum Pontifex ergo interrogavit Jesum de discipulis suis ,
sint : ut credal mundus, quia tu me misisti. Et ego el de doctrina ejus. [CLXX,l.] Respondit ei Jésus :
claritalem quamdedisti mihi, dedi eis: ut sint unum, Ego palam locutus sum mundo : ego semper docui
sicut et nos unum sumus. Ego in eis, et te in me : in synagoga, el in lemplo, quo omnes Judoei con-
ulsintconsummati in unum : et cognoscat mundus veniunt; et in occulte locutussum nihil. [CLXXI, 10. |
quia lu me misisti, et dilexisli eos, sicul el me di- Quid me interrogas ? inlerroga eos, qui audierunt
a Pronomenluum, quod et codices quidam Groecilacent, in nostris mss. non habetur.
681 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 682
quid locutus sim ipsis : eece hi sciunl quoe dixerim A eum, el dicebant : Ave, rex Judoeorum: et dabant
ego. [CLXXII,1. ] Hoecautem cum dixisset, unus ei alapas. [ CLXXXVI , 9. J Exivit ergo ilerum Pilalus
assistens minislrorum dédit alapam Jesu, dicens: foras, el dicit eis: Eece adducoeuin foras, ul cogno-
Sic respondes pontifici? [CLXXIII,10.] Respondit scatisquia nullam invenio in eo causam. ([CLXXXVII,
ei Jésus: Si maie locutus sum, testimonium perhibe 4.] Exivit ergo Jésus portans coronam spineam , et
de malo: si aulem bene, quid me coedis? [CLXXIV, purpureum veslimentum.) Et dicit eis : Eece homo.
1. ] Et misil eum Annas ligalum ad Caipham ponli- [ CLXxxvui,1. ] Cum ergo vidissent eum ponlifices,
ficem. [ CLXXV, 1.] Erat aulem Simon Pelrus slans el minislri, clamabant dicenies : Crucifige, cruci-
el calefaciens se. Dixerunl ergo ei : Numquid el lu fige c eum. [ CLXXXIX, 10. ] Dicil eis Pilalus : Acci-
ex discipulis ejus es? Negavit ille, et dixit: non pite eum vos, et cruciligite : [exc, 9. ] ego enim
sum. Dicit a ei unus ex servis ponlilicis , cognâtes non invenio in eo causam. [ cxci, 10. ] Responde-
ejus, cujus abscidit Petrus auriculam : Nonne ego te runt ei Judoei: Nos legem habemus, el secundum
vidi in horlo cum illo? Iterum ergo negavit Pelrus : legem debel mori, quia Filium Dei se fecil. [ cxcn ,
et slatim gallus cantavit. [CLXXVI.I.] Adducunt 4. ] Cum ergo audisset Pilatus hune sermonem ,
ergo Jesum a Caipha in proetorium. Eral autem magis timuit. El ingressus esl proetoriumiterum : el
mane : [CLXXVII, 10. ] et ipsi non introierunt in B dixit ad Jesum : Unde es lu ? Jésus aulem responsum
proetorium, ul non conlaminarentur, sed ut man- non dédit ei. [exem, 40.] Dicit ergo ei Pilatus : Mihi
ducarent Pascha. Exivit ergo Pilalus ad eos foras , non loqueris? nescis quia potesiatem habeo crucili-
et dixit : Quam accusalionem afferlis adversus ho- gere te, et potesiatem habeo dimittere le? Respon-
minem hune? Responderunt, et dixerunt ei : Si non dit Jésus : Non haberes polestatem adversum me
esset hic malefaclor, non tibi tradidissemus eum. ullam, nisi tibi datum essel desuper. Propterea qui
Dixil ergo eis Pilatus : Accipile euin vos, et secun- me tradidil libi, majus peccatum habet. El exinu'e
dum legem veslram judicale eum. Dixerunt ergo ei quoerebalPilatus dimittere eum. Judoeiaulem clama-
Judoei: Nobis non licel interficere quemquam. Ut bant dicentes : Si huncdimitli<, non es amicus Coesa-
sermo Jesu impleretur, quem dixit, significans qua ris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicil
morte essel morilurus. [CLXXVIII, 1. ] Introivit ergo Coesari.Pilalus autem cum audisset hos sermones,
iterum in proetorium Pilalus, et vocavit Jesum , et adduxil foras Jesum : el sedit pro iribunali, in loco
dixit ei : Tu es rex Judoeorum? Respondit Jésus : qui dicitur L"uhostrotos[JIIss.Litbostrotus], Hebraice
a temetipso hoc dicis, an alii dixerunt libi de me ? autem Gabbalha. Erat aulem parasceve Paschoe,
[ CLXXIX, 10. j Respondit Pilatus : Numquid ego Ju- hora quasi sexta, et dicit Judoeis: Eece rex vesier.
doeussum ? Gens tua , et ponlifices tradiderunt te G [cxciv, 1.] Illi aulem clamabant : Toile, telle, crjujOg,
mihi : quid fecisli? Respondit Jésus : Regnum meum fige eum. [excv, 10.] Dicit eis Pilalus : RegetnTves-
non est de hoc mundo; si ex hoc mundo esset regnum trum crucifigam? Responderunt ponlificésv: Non
meum, minislri mei utique decertarent, ut non habemus regem, nisi Coesarem. [cxeviljt.] Tune
traderer Judoeis: nunc autem regnum meum non ergo iradidit eis illum, ut crucifigeretur. [esfêyii,1.]
esthinc. [CLXXX,4. ] Dixil itaque ei Pilatus : Ergo Susceperunl aulem Jesum, el eduxerunt. T^I^aju-
rex es lu ? Respondit Jésus : Tu dicis quia rex sum lans sibi crucem, exivit in eum, qui dicitur Canrw&êf--
ego. [CLXXXI, 10.] b Ego in hoc natus sum, et ad hoc locum, Hebraice autem Golgoiha : ubi crucifixerunt
veni in mundum, ut lestimonium perhibeam veri- eum, [cxcvin, 1.] et cum eo alios duos, hinc et hinc,
lati : omnis qui esl ex veritate, audit vocem meam. médium aulem Jesum. [cxcix, l.]Scripsil autem et
Dicit ei Pilalus: Quid est verilas? [CLXXXII,9. ] tilulum Pilalus: et posuit super crucem. Eral autem
Etcum hoc dixisset, iterum exivit ad Judoeos, et scripium : Jésus Nazaroenus, rex Judoeorum. [ce,
dicit eis : Ego nullam invenio in eo causam. 10.] Hune ergo tilulum mulli Judoeorum legerunt :
[CLXXXIII, 4.] Est aulem consueludo vobis, ut unum quia prope civilatem erat locus ubi crucifixus est
dimillam vobis in Pascha : vultis ergo dimittam Jésus. Et eral scripium Hebraice, Groece,et Laline.
vobis regem Judoeorum? [ CLXXXIV, 1. ] Clamaveruut D Dicebant ergo Pilato pontilices Judoeorum: Noli
ergo rursum omnes, dicenies : Non huuc, sed scribere, rex Judoeorum: sed quia ipse dixil : Rex sum
Barabbam. Erat autem Barabbas latro. Judoeorum.Respondit Pilatus : Quod scripsi, scripsi.
[ Cap. XIX. CLXXXV , 4. ] Tune ergo apprehendit [GCI,l.J Milites ergo cum crucifixisseni eum, acce-
Pilatus Jesum, et flagellavit. Et milites plectentes perunt veslimenta ejus (et fecerunt quatuor partes,
coronamde spinis, imposuerunt capili ejus : el veste unicuique milili parlera ) et tunicam. Erat aulem
purpurea circumdederuut eum. Et veniebant ad lunica inconsulilis, desuper contexte per lotum.

a Tacenl nostri mss. pronomen ei, quod neque in
Groecoresonat lexlu.
b Ita exemplaria omnia capitulum islhoc Joannis
CLXXX ad canonem quartum revocant, conjunguut-
que cum capilulis Matthoeicccxxi, Marci ccxxi , ac
ejusdem Joannis cxcn, quibuscum tamen nihil
fere commune habet. Référendum forel ad canonem
PAXROL. XXIX.
primum , copulandumque cum Mailhoei capilulo
cccxx, Marci ce, Lucoe ceen, ilemque ejusdem
Joannis CLXXVIII, cura quibus per omnia consentit.
Sed contra fidem omnium codicum nihil nobis per-
mittimus. MART.
c Cura Groecisplerisque exemplaribus eum prono-
men nosiri quoque mss. nesciuni.
22
68S S. HIERONYMIDIVINABIBLÏOTHECA. 684
Dixerunt ergo ad invicem : Non scindainus eain, sed iK Petrus sequens eum, el inlroivit in monumentum ;
sorliamur de illa cujus s'il. Ut scripiura impleretur, el vidit linteamina posita, el sudarium, quod fuerat
dicens : Parliti sunt vestimenla mea sibi: et in super capul ejus, non cura linleaminibus posilum,
vestcm meam miserunt sortem. Et milites quidem sed separatim involutum in unum locum. Tune ergo
hoecfecerunt [ccn, 10.] Stabant autem juxla crucem inlroivit et ille discipulus, qui venerat primus ad
Jesu, maler ejus, el soror malris ejus Maria Cleo- monumentum : et vidit, et credidit : nondum enim
phoe, el Maria Magdalene. Cura vidissel ergo Jésus sciebani Scripluram, quia oporlebat eum a mortuis
matrem , et discipulum slantem, quem diligebat, resurgere. Abierunt ergo iterum discipuli ad semet-
dicit matri suoe : Mulier, eece filius tuus. Deinde ipsos. [ccxi, 1.] Maria aulem slabat ad monumen-
dicit discipulo : Eece maler tua. Et ex illa hora liim foris, plorans. Cum ergo fieret, inclinavit se, el
accepil eam discipulus in sua. [ccui, 4.] Postea prospexit in monumentum : el vidit duos angelos in
sciensJesus quia omnia consummala sunl,utconsum- albis, sedenles, unum ad caput, et unum ad pedes,
marelur scripiura, dixit : Sitio. Vas ergo erat posi- ubi posilum fuerat corpus Jesu. [eexu, 10.] Dicunt ei
luin aceto plénum. Illi autem spongiam plenam ace- illi : Mulier, quid ploras ? Dicit eis : Quia tulerunt
lo , hyssopo circumponentes, obtulerunt ori ejus. Dominum meum, et nescio ubi posueru uieum. Hoec
[cr.iv, l.| Cum ergo acçcpisset Jésus acelum, dixit : :B cum dixisset, conversa est reirorsum, el vidil Jesum
Consummalum est. Et inclinalo capitc tradidit spiri- slantem : et non sciebat quia Jésus est. Dicit ei
tum. [cev, 10. | Judoei ergo (quoniam paraséeve eral), Jésus : Mulier, quid ploras? quem quoeris? Illa exisii-
ul non l'émanèrent in cruce corpora sabbalo (eral mans quia hortulanus essel, dicit ei : Domine, si tu
enim magnus dies ille sabbati), rogaverunt Pilalum, sustulisli eum, dicilo mihi ubi posuisii eum : et ego
ut frangerentur eorum crura, et lollerentur. Vene- eum tollam. Dicit ei Jésus : Maria. Conversa illa,
runt ergo milites : et primi quidem fregeruni crura, dicit ei : Rabboni (quod dicitur Magister). Dicit ei
clalierius qui crucifixus est cura co. Ad Jesum Jésus : Noli me langere, nondum enim ascendi ad
aulem cum venissent, ul viderunt eum jam morluum, Palrem meum : vade autem ad fratres meos, et die
non fregeruni ejus crura : sed unus militum lancea eis : Ascendo ad Palrem meum, et Patrem veslrum:
latus ejus aperuit, et conlinuo exivit sanguis et DcUtn meum, et Deum veslrum. Venil Maria Magda-
aqua«J£t qui vidit, lestimonium perhibuit, et ve- lene annuntians discipulis : Quia vidi Dominum, et
rum est testimonium ejus. Et ille scit quia vera hoecdixit n.ihi. [ccxm, 9.] Cum ergo sero esset die
dicil: ut el vos creilalis. Facta surit enim hoec, ut illo, una sabbatorum, el fores essent clausoe, ubi
scripiura impleretur : Os non coniminuelis ex eo. erant discipuli congregati propter meiuni Judxo-
El iterum alia scripiura dicit : Vidcbunt in quem 'L rum, venit Jésus, et sietil in medio, et dixil eis:
transfixerunt. [cevi, l.]Post hoecautem rogavit Pila- Pax vobis. Et cum hoc dixisset, ostendit eis manus,
lum Joseph ab Ariniaihoea (eo quod esset discipu- et latus. [ccxiv, 10.j Gavisi sunt ergo discipuli viso
lus Jesu, occultes aulem propter nielum Judoeorum) Domino. Dixit ergo eis ilerum : Pax vobis. Sicut mi-
ut tolleiei corpus Jesu. Et permisit Pilatus. Venil sit me Paler, et ego mitlo vos. Hoec cum dixisset,
ergo, et lulit corpus Jesu. [ccvii, 10.] Venit aulem insufflavit, et dixit eis : Accipite Spiritum sanctum:
et Nicodemus, qui venerat ad Jesum nocle primum, [ccxv, 7.j quorum remiseritis peccata, remittuntur
ferens mixluram myrrhoe et aloes, quasi libras cen- eis: et quorum relinueritis, relcnta surit, [ccxvi, 10.]
tum. Iccvm, l.J Acceperunt ergo corpus Jesu, el Thomas autem unus ex duodecim, qui dicitur Didy-
ligaveruni illud linleis cum aromalibus, sicul mos mus, non erat cum eis quando venit Jésus. Dixe-
est Judoeissepelire. Eral aulem in loco, ubi cruci- runt ergo ei alii discipuli : Vidimus Dominum. Ille
fixus est, bortus : et in horlo monumentum novum, autem dixit eis : Nisi videro in manibus ejus a fixu-
in quo nondum quisquam positus erat. Ibi ergo pro- ram clavorum, et miilani digitum meum in lo-
pter parasceven Judoeorum, quia juxta erat monu- cum davorum, et mitiam manum meam in latus
menlum, posuerunl Jesum. ejus, non credam. [ccxvn, 9.] Et post dies octo, ile-
[Cap. XX. ccix, l.| Una autem sabbati, Maria " rum erant discipuli ejus inlus ; el Thomas cum eis.
Magdalene venit mane, eum adhuc lenebroeessent, Venit Jésus jaauis clausis, el stclil in medio, et
ad monumentum : et vidil lapidem sublatum a mo- dixit : Pax vobis. Deinde dicit Thomoe: Infor digi-
numenlo. [ccx, lO.jCuciirriiergo, et venit ad Simo- tum luum hue, et vide manus meas, etaffer manum
nem Peirum, el ad alium discipulum, quem amabat tuam, et mille in latus meum : el noli esse incredu-
Jésus, et dicil illis : Tulerunt Dominum de monu- lus, sed fidelis. [ccxvm, 10.] Respondii Thomas, et
menlo, et nescimus ubi posuerunl eum. Exiit ergo dixit ei : Dominus meus, et Deus mens. Dixit ei
Pelrus, etille alius discipulus, et venerunt ad monu- Jésus : Quia vidisti me, Thoma, credidisli : beali
mentum. Currebant aulem duo simul, et ille alius qui non viderunt, et crediderunt. Mulla quidem et
discipulus proecucurrit cilius Petro, et venit primus alia signa fecit Jésus in conspectu discipulorum suo-
ad monumentum. Et cum se inclinasseï, vidit posila rum, quoe non sunl
scripta in libro hoc. Hoecautem
linteamina, non tamen inlroivit. Venit ergo Simon scripta sunt, ut credatis, quia Jésus est Christus

a Foriasse reclius juxta

Groecum, TÔV
TWOV,nostri eliam mss. legunt figurant, pro ftxuram.
683 EVANGELIUMSECUNDUMJOANNEM. 683
Filius Dei: et utcredenles, vitam babeaiisin nomine. A tertio manifestâtes est Jésus discipulis suis, cum re-
ejus. surrexisset a mortuis. Cum ergo praiulissent, dicit
[Cap. XXI. ccxix, 9.J Poslea manifestavit se ile- Simoni Pelro Jésus : Simon Joannis, diligis me plus
*
rum Jésus discipulis ad mare Tiberiadis. Manifes- his? Dicit ei : Eliam, Domine, tu scis quia amo te.
tavit aulem sic. Erant simul Simon Petrus, et Tho- [ccxxvn, 9.] Dicit ei : Pasce agnos meos. [ccxxvni,
mas, qui dicitur Didymus, el Nalhanael, qui erat a 10.] Dicit ei ilerum : Simon Joannis, diligis me? Ait
Cana Galiloeoe, et filii Zebedoei,et alii ex discipulis illi : Etiam Domine, lu scis quia amo le. [ccxxix,
ejus duo. Dicil eis Simon Petrus : Vado piscari. Di- 9.] Dicit ei : Pasce agnos meos. [ccxxx, 10.] Dicit ei
cunt ei : Venimus et nos tecum. Et exierunt, el tertio : Simon Joannis, amas me 1 Conlrislatus est
ascenderunl in navim : et illa nocle nihil prendide- Petrus, quia dixil ei terlio, Amas me? el dixil ei :
runt. Mane aulem facto stetit Jésus in liitore : non Domine, tu omnia c nosti : tu scis quia arao te.
lamen cognoverunt discipuli quia Jésus est. Dixit [ccxxxi, 9.] Dixit ei : Pasce oves meas. [ccxxxii,
ergo eis Jésus : Pueri, numquid pulmentarium habe- 10.] Amen, amen dico libi : cum esses junior, cin-
tis ? Responderunt ei : Non. Dicil eis: Mittite in gebas te, el ambulabas ubi volebas : cum aulem se-
dexterara navigii rete, et invenietis. Miserunt ergo : nueris, exiendes manus tuas, el alius le cinget, et
et jam non valebani illud trahere proe mulliludine B ducet quo lu non vis. Hoc autem dixit, significans
piscium. [ccxx, 10.] Dixit ergo discipulus ille; quem qua morte clarificaturus esset Deum. El cura hoc
diligebat Jésus,b Pelro : Dominusest. Simon Pelrus dixisset, dicil ei : Sequere me. Conversus Pelrus
cum audisset quia Dominus est, tunica succinxit vidit illum discipulum, quem diligebat Jésus, se-
se ( erat enim nudus ) et misit se in mare. Alii quentera, qui et recubuit in coenasuper pectus ejus,
autem discipuli navigio venerunt (non enim lon- et dixit : Domine, quis esl qui iradet le? Hune ergo
ge erant a terra, sed quasi cubitis ducenlis ) cum vidissel Pelrus, dixil Jesu : Domine, hic aulem
indicntes rete piscium. [ccxxi, 9.] Ut ergo quid ? Dicit ei Jésus :d Sic eum volo manere donec
descenderunt in lerram, viderunt prunas posilas, et veniam, quid ad te? tu me sequere. Exiit ergo
piscem superposilum, et panem. Dicit eis Jésus : sermo isle inter fratres, quia discipulus ille non mo-
Afferlede piscibus, quos prendidistis nunc. [ccxxii, ritur. Et non dixit ei Jésus : Non moritur; sed : Sic
9.] Ascendit Simon Petrus, et iraxit rete in ler- eum volo manere donec veniam, quid ad le? Hicest
ram, plénum magnis piscibus cenluni quinquaginta discipulus ille, qui testimonium perhibet de bis, el
iribus. Et cura tanti essent, non esl scissum rete. scripsit hoec: et scimus, quia verum esl lestimonium
[ccxxm, 9.] Dicit eis Jésus : Venile, prandete. ejus : sunt aulem el alia multa, quoefecit Jésus :
[ccxxiv, 10.] Et nemo audebat discumbenlium in- quoe si scribantur per singula, nec ipsum arbi-
lerrogare eum : Tu quis es? scientes, quia Dominus G tror mundum capere posse eos, qui scribendisunt,
est. [ccxxv, 9.] Et venil Jésus, et accepit panem, et libros.
dat eis, et piscem similiter. [ccxxvi, 10.] Hoc jam
a Duo e nostris mss. non addunl
discipulis : quoe- alia manus reposuit quod eraendatum eral. Alius
dam vero Groeca exemplaria eliam Jésus nomen autem codex ms. num. 15, cum primo loco legisset :
proetereunt. Sic eum volo manere, etc., poslea lamen posuit, sed
b Nomen Pelro, quod in Groecislamen plerisque si sic eum volo manere, donec veniam, quid ad te ?
omnibus libris habetur, ab uno alterove e nostris Coetericonsianter legunt sic. MART.
mss. abest. — Codex Reginoesub num. 14, qui et S. Wenceslai
c Primo eliam loco duoe nostris mss.
proeferunt,tu fuisse olim dicitur, proboe is quidem anliquitaiis et
omnia sois, pro nosti. noloe, si legil ulroque in loco, pro sic, juxta Groe-
d Antiquissimus error scriptorum, cum lextum Èàv.Quoniam vero iralaliliam hac su-
qui pro si par-
licula conditionali, posuerunt »ic , contra fidem per re quoestiouem retexere, non esl e re nostra,
Groecicontextes, ubi èàv legilur; quod Syrus quoquei auclores sumus, ut adeas Crilicos sacros, et Hiero-
et Arabs sequuntur. In ms. nostro codice num. 19 nymum noslruni lib. i contra Jovinianum, et quoe
emendaïus fuil locus uierque, ubi sicpositumesi;sed [ nobis notala sunl ad eum locum.
Explicit EvangeliumsecundumJoannem.
687 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 688
*ji.uau.B.j -, . -- . —.: _—...— ,. mmi _ ... , ,—: _ _, ,_.,=

S. EUSEBII HIERONYMI,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,

DIYINyE BIBLIOTHEC^E

PARS ÏERTIA,
COMPLECTENS
NOVUMTESTAMENTUM.

ORDO APOSTOLICUS,
In quo sunt : Actus Apostolorum, Epistoloe Pauli, Epistoloe Cunonicoe, Àpocalypsis.

INCIPIT

LIBER ACTUUM APOSTOLORUM,

Juxta Exemplar Valicanumsumma fide éditas.

\Cap. L] Primum quidem sermonem feci de omni- A erant persévérantes unanimiterin orationecum mu-
bus, o Théophile, quoe coepil Jésus facere, el 'do- lieribus, et Maria matre Jesu, et fralribus ejus. In
cere, usque in diem, qua proecipiens apostolis per diebus illis exsurgens Pelrus in medio fralrum dixil
Spirilum sanclum, quos elegit, assumptus est : qui- (erat aulem lurba hominum simul, fere centum vi-
bus el proebuilseipsum vivum posl passiouem suam ginti) : Viri fralres, oportet impleri Scripluram
in mullis arguments, per dies quadraginla apparens quam proedixit Spiritus sanctus per os David de
eis, el loquens de regno Dei. Et convescens, proecepit Juda, qui fuil dux eorum qui comprebenderunl Je-
eis ab Jerosolymis ne discederenl, sed exspecla- sum : qui connumeraïus erat in nobis, el sortitus
renl promissioneni Palris, quara audislis (inquil) est sortem miiiisterii hujus. El hic quidem possedil
per os meum : quia Joannes quidem baplizavit aqua, agrum de mercede iniquilatis, et suspensus crepuil
vos autem baplizabimini Spiritu sancto non post médius : el diffusa sunl omnia viscera ejus. El no-
multos hos dies. Igiturqui convenerant, interroga- tera factura est omnibus habitanlibus Jérusalem, ila
bant eum, dicenies : Domine, si in lempore hoc re- ut appellaretur ager ille, lingua eorum, Haceldama,
stitues regnum Israël? Dixit autem eis : Non est hoc est, ager sanguinis. Scripium est enim in libro
veslrum nosse lempora vel momenla, quoePaler po- Psalmorum : Fiat commoralio eorum deserla, et
suit in sua poteslate : sed accipielis virlulem super- B non sit qui inhabilet in ea : el episcopalum ejus ac-
venientis Spiritus sancti in vos, et eriiis mihi testes cipial aller. Oporlei ergo ex his viris, qui nobiscum
in Jérusalem, et in omni Judoea, et Samaria, et sunl congregati in omni lempore, quo intravit, et
usque ad ultimum lerroe. Et cura hoecdixisset, vi- exivit inter nos Dominus Jésus, incipieiis a bapti-
dentibus illis, élevâtes est : et nubes suscepit eum smale Joannis usque in diem qua assumptus est a
ab oculis eorum. Cumque intuereulur in coelum nobis, lestera resurreciionis ejus nobiscum fieri
euntem illum, eece duo viri asiiierunt juxia illos in unum ex istis. Et statuerunt duos, Joseph, quivo-
vesiibus albis, qui et dixerunt : Viri Galiloei,quid cabaïur Barsabas, qui cognominatus est Justes, et
statis aspicienies iu coelum? hic Jésus, qui assura- Matihiani. Et orantes dixerunt : Tu, Domine, qui
plus est a vobis in coelum, sic veniet, queinadmo- corda nosti omnium, ostende, quem elegeris ex his
dum vidisiis eum euntem in coelum. Tune reversi duobus unum, accipere locum ministerii hujus, et
sunt Jerosolymam a monte, qui voealur Oliveti, qui apostolates, de quo proevarieatus esl Judas, ul
est juxta Jérusalem, sabbali habens iler. El cum abirel in locum suum. Et dederunt sortes eis, et ce-
introissent in coenaculum, ascenderunt ubi niane- cidit sors super Mallhiani, et annumeralus est cum
banl Pelrus et Joannes, Jacobus el Andréas, Philip- undecim Apostolis.
pus el Thomas, Bartholomoeusel Mallhoeus,Jacobus G [ Cap. II. ] Et cum complerentur dies Pcn-
Alphoei,el Simon Zelotes, et Judas Jacobi. Hi omnes tecoslcs, eranl omnes panier in eodem loco :
6S9 LIRKR ACTUUMAPOSTOLORUM. 690
el factus est repente de .coelo sonus, tamquam A . jurando jurassel illi Deusde fructu lumbi ejus sedere
advenienlis spiritus vehementis, et replevit to- super sedem ejus : providens loculus esl de resurre-
tam domum, ubi erant sedentes. Et apparuerunt ctione Christi, quia neque derelictus est in inferno,
illis dispertitoe linguoe lamquam ignis, sedilque su- neque caro ejus vidit corruptionem. Hune Jesum re-
pra singulos eorum : el repleli sunl omnes Spirilu suscitavit Deus, cujus omnes nos lestes sumus. Dex-
sancto, et coeperunt loqui variis linguis, prout Spi- tera igitur Dei exallatus, et promissione Spiritus san-
ritus sanctus dabat eloqui illis. Erant aulem in Jérusa- cli accepta a Pâtre, effudit hune, quem vos videtis,
lem habitantes Judoei, viri religiosi ex omni nalione el audilis. Non enim David ascendil in coelum : di-
quoe sub coeloest. Facta aulem hac voce, convenit xil aulem ipse : Dixil Dominus Dominomeo : Sede a
mullitudo, et mente confusa est, quoniam audiebat dexlris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum
unusquisque lingua sua illos loquentes. Slupebant pedum luorum. Cerlissime sciât ergo omnis domus
autem omnes, et mirabautur, dicentes : Nonne eece Israël, quia et Dominum eum, et Christum fecit
omnes isti, qui loquuntur, Galiloeisunt, et quomodo Deus, hune Jesum, quem vos crucifixistis. Ilis au-
nos audivimus unusquisque linguam nostram, in qua lem audilis, compuncti sunl corde, et dixerunt ad
nati sumus? Parthi, et Medi, et i4£lamitoe,et qui ha- Peirum, et ad reliquos aposiolos : Quid faciemus,
bitant Mesopolamiam, Judoeam, et Cappadociam, B viri fralres? Petrus vero ad illos : Poenitentiam (in-
Ponlum, et Asiam, Phrygiam, el Pamphyliam, yEgy- quii) agite, el baptizelur unusquisque veslrum in no-
ptum, et partes Libyoe,quoe esl circa Cyrenen, et mine Jesu Christi, in remissionem peccatorum ve-
advenoeRomani, Judoeiquoque, et Proselyti, Crêtes, strorum : et accipietis donum Spiritus sancti. Vobis
et Arabes : audivimus eos loquentes noslris linguis enim est repromissio, et filiis vesiris, et omnibus qui
magnalia Dei. Slupebant autem omnes, et miraban- longe sunl, quoscumque advocaveril Dominus Deus
tur ad invicem dicenies : Quidnam vull hoc esse? nosler. Aliis eliam verbis plurimis lestificaïus est, et
Aliiautem irridenles dicebani : quia musto pleni sunl exhorlabatur eos, dicens : Salvaraini a generatione
isti. Slans autem Petrus cum undecim, levavit vocem ista prava. Qui ergo receperunt sermonem ejus, ba-
suam, et locutus est eis : Viri Judoei, el qui babiiatis ptizati sunt : et apposiioe sunt in die illa animoecir-
Jérusalem universi, hoc vobis notum sit, e! auribus ciier tria millia. Eranl aulem persévérantes in do-
percipite verba mea. Non enim, sicut vosoeslimatis, cirina aposiolorum, et comrnunicatione fractionis
hi ebrii sunl, cum sit hora tertia : sed hoc esl, quod panis, et orationibus. Fiebal aulem omni aninioeti-
dictum est per prophetam Joël : El eril in novis-omis inor : multa quoque prodigia et signa per apnstolos
diebus (dicit Dominus),effundamde Spirilu meo su- in Jérusalem fiebant, et melus erat magnus in uni-
per omnem carnem : et prophetabunt filii veslri, el C versis. Omnes etiam qui credebant, erant pariter, et
filiaeveslroe : et juvenes veslri visiones videbunl, habebant omnia communia. Possessiones etsubsian-
et seniores veslri somnia somniabunt. El quidem su- tias vendebant, et dividebant illa omnibus, prout
pra servos meos, et super ancillas meas, in diebus cuique opus erat. Quoiidie quoque perdurantes una-
illis effundam de Spirilu meo, et prophelabunl : et nimiter in lemplo, el frangenies circa domos panem,
dabo prodigia in coelo sursum, el signa in terra deor- sumebant cibum cum exsultalione, et simplicitate
sum, sanguinem, et ignem, et vaporem fumi. Sol cordis, collaudanles Deum, el habentes gratiam ad
convertelur in tenebras, et luna in sanguinem, ante- omnem plebem. Dominusautem augebat qui salvi liè-
quam veniat dies Domini magnus et manifestes. Et rent quotidie in idipsnm.
erit : omnis quicumque invocaveril nomen Domini, [Cap. III.] Petrus autem et Joannes ascendebant
salvuserit. Viri Israelitoe, audite verba hoec : Jesum in templum, ad horam oraiionis nonam. Et quidam
Nazaroenum,virum approbatum a Deo in vobis, vir- vir, qui erat claudus ex utero matris suoe,bajulaba-
tulibus, et prodigiis, el signis, quoefecit Deus per tur : quem ponebant quoiidie ad porlam templi, quoe
illum in medio veslri, sicul et vos scitis : hune defi- dicitur Speciosa, ul peleret eleemosynam ab inlro-
ni'O consilio et proescienliaDei Iraditum, per manus euntibus in lemplum. Is cum vidissel Peirum et
iniquorum affigentes inleremistis : quem Deussusci- O Joannem incipienles introire in lemplum, rogabat,
tavit, solutis doloribus inferni, juxta quod impossi- ut eleemosynam acciperet. Inmens autem in eum
bile erat teneri illum ab eo. Davidenim dicit in eum : Pelrus cum Joanne, dixit : Respice in nos. Al ille in-
Providebam Dominum in conspeclu meo semper : lendebat in eos, sperans se aliquid acceplurum ab
quoniam a dexlris est mihi ne commovear. Propier eis. Petrus aulem dixit : Argentum et aurum non est
hoc loetalumesl cor meum, et exsultavil lingua mea, mihi : quod aulem habeo, hoc tibi do : In nomine
insuper et caro mea requiescet in spe : Quoniam non Jesu Christi Nazaroenisurge, et ambula. El appre-
derelinques animammeam in inferno, nec dabis San- hensa manu ejus dextera, allevavit eum, et proiinus
ctum tuum videre corruptionera. Notes mihi feeisii consolidaioe sunt bases ejus et plantoe. Et exsiliens
vias vitoe : et replebis me jucunditate cum fade tua. stelit, et ambulabai : et inlravit cum illis in lemplum
Viri fratres, lieeat audenter dicere ad vos de patiiar- ambulans, et exsiliens, et laudans Deum. Et vidit
cha David, quoniam détendus est, et sepultus : et omnis populus eum ambulantem,et laudaniemDeum.
sepulcrum ejus est apud nos usque in hodiernum Cognoscebanl aulem illum, quod ipse erat, qui ad
diem. Prophète igilur cum esset, et sciretquia jure- eleemosynam sedebal ad Speciosam porlam templi s
C9I S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. P92
et impleti sunl sluporc et exstasi, in eo quod conlige- A isle adslat coram vobis fanus. Hic est lapis, qui rc-
rat illi. Cum tcnerci aulem Peirum, et Joannem, probalus est a vobis oedificantibus, qui factus est
cucurrit omnis populus ad eos, ad porlicum quoeap- in caput anguli : el non esl in alio aliquo salus. Nec
pellaïur Salomonis, siupentes. Videns autem Pelrus, enim aliud nomen est sub coelo datum hominibus,
respondit ad populum : Viri Israelitoe, quid miramini in quo oporteat nos salvos fieri. Videntes autem
in hoc, aul nos quid inluemini, quasi nosira virtule Pelri conslanliam et Joannis, comperto quod homi-
aut poteslate fecerimns hune ambulare? DeusAbra- nes essent sine litteris, el idiotoe,admirabanlur, et
ham, elDeus Isaac, ci Deus Jacob, Deus patrum no- cognoscebant eos quoniam cum Jesu fuerant : homi-
slrorum, glorilicavil Filium suum Jesum, quem vos nem quoque videntes slantem cum eis, qui curâtes
quidem tradidislis, et negasiis anle faciem Pilâtî, ju- fuerat, nihil poterant conlradicere. Jusserunt aulem
dicante illo dirailti. Vos aulem sanctum et justum eos foras exira concilium secedere; eteonferebant ad
negasiis, et pelistis virum homicidam donari vobis : invicem, dicentes : Quid faciemushominibus istis ?
auctorcm vero viloeinterfccislis, quem Deussuscita- quoniam quidem notum signum factura esl per eos,
vit a mortuis , cujus nos lestes sumus. Et in lide no- omnibus habilanlibus Jérusalem : manifestera esl,
minis ejus, hune, quem vos vidistis, et noslis, con- cl non possumus negare. Sed ne amplius divulgclur
firraavit nomen ejus : cl (ides, quoeper eum est, de- ]13in populum, comminemur eis, ne ultra loquantur in
dit integram sanitalera istam in conspeclu omnium nomine hoc ulli hominum. Et vocantes eos, dentin-
veslrum. Et nunc, fratres, scio quia per ignorantiam tiaverunt, ne omnino loquerentur, neque docerent
fecistis, sicul et principes veslri. Deusaulem, quoe in nomine Jesu. Petrus vero et Joannes respomlcn-
proeuunliavit per os omnium prophetarum, pâli Chri- les, dixerunt ad eos: Si justum esl i» conspeclu
stum suum, sic implevii. Poenilemini igilur et con- Dei, vos potius audire quam Deum, judicale : non
veriiniini, ut dcleanliir peccala veslra : ut cum vene- enim possumus quoevidimus, et audivimus, non lo-
rinl lempora refrigerii a conspectu Domini, et misent qui. At illi coinminanles dimiserunt eos: non inve-
cum,qui proedicatusest vobis, Jesum Clirislum, quem nienles quomodo punirent eos, propier populum,
oportet quidem -coelum su'eipere usque in tempora quia omnes clarificabant id quod factum fuerat in
resiituiionis omnium, qua-loculus esl Deus per os eo, quod accident. Annorum enim erat amplius
snnciorum siiomm a soeculo prophetarum. Moyses quadraginla homo, in quo facium fuerat signum is-
quidcai dixit : Quoniam Prophelam suscilabit vobis lud saniiaiis. Dimissi aulem venerunt ad suos , et
Dominus Deus vesier de (ratribus vestris, tamqnarn annuntiaverunt eis, quanla ad eos principes sacer-
mdpMim audi<-iisjuxta omnia quoecumque loculus dolum el seniores dixissent. Qui cum audissent,
iuerit vobis. Eril aulem : omnis anima quoenon au- G unanimiter levaverunt vocemad Deum, el dixerunl :
dierit Prophelam illum, exterminabitur de plèbe. El Domine, lu es qui fecisli coelum,et terrain, mare ,
omnes propheioe a Samuel, et deinceps, qui loculi cl omnia quoein eis sunl : qui Spiritu sancto per os
sunl, annunliavcruntdios islos. Vose-lis filii prophe- palris nosiri David, pueri lui, dixisli : Quare fre-
tarum, el icsamenii, i|uod disposuil Deusad paires muerunt génies, el populi mediiati sunl inania? A-
nostros, dicens ad Abraham : Et in semine luo liene- stiterunt reges terroe, et principes convenerunt in
diccnlur omnes l'amilïoeterroe. Vobis primum Deus unum, adversus Hominum, et adversus Clirislum
snsciians Filium suum, misil eum benedicentem vo ejus ? convenerunt enim vere in civitale ista adver-
bis : ul convcrlat se unusquisque a nequitia sua. sus sancluni puerum luum Jesum, quem unxisii,
[Cap. IV.] Loquentibus aulem illis ad populum, Herodes, elPonlius Pilatus, cum gentibus, etpopulis
supervenerunt saeerdotes, et magisiratus templi, el Israël, facere quoe manus tua, el consilium luum
Sadduroei, dolentes quod docerent populum : et an- decreverunl fieri. El nunc, Domine, respice in mi-
nunliarent in Jesu resurrectionem ex mortuis : et in- nas eorum, et da servis luis cum omni fiducia loqui
jeceruul in eos manus, et posuerunl eos in cuslodiam verbum tuum, in co quod manum team extendas ad
în crasiinum : erat enim jam vespera. Multi aulem sanilates, et signa et prodigia fieri per nomen sancli
eorum, qui audierant verbum, crediderunt : et factus v Filii lui Jésus. Et cum orassent, motus est locus,
est numerus virorum quinque millia. Factura est in in quo erant congregati : el repleli sunt omnes Spi-
crasiinum, ul congregareniur principes eorum, et se- rilu sancto, et loquebanlur verbum Dei cum fiducia.
niores, et scriboein Jérusalem ; el Aimas princeps Mulliludinis autem credenlium eral cor unum, et
sacerdolum, ctCaiphas, el Joannes, el Alexander, cl anima una : nec quisquam eorum, quoepossidebat,
quotquot eraul de génère sacerdolali. Etsialuenles aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia
eos in medio, interrogabant : In qua virtule, aut in communia. Et virlute magna reddebant apostoli tes-
quo nomine fecistis hoc vos? Tune repletus Spiritu timonium resurrectionis Jesu Christi Domininosiri :
sancto Petrus, dixit ad eos : Principes populi, el se- et gralia magna erat in omnibus illis. Neque enim
niores, audile : Si nos hodie dijudicamur in benefacto quisquam egens erat inter illos. Quolquot enim pos-
hominis iulirmi, in quo iste salvus factus est, nolum sessores agrorum aut domorum erant, vendentes
sit omnibus vobis, el omni plebi Israël: quia in no- afferebant pretia eorum quoevendebani, et ponebant
mine Homininosiri Jesu Christi Nazaroeni,quemvos anle pedes apostolorum. Dividebatur autem singulis
crucilhisiis : quem Deussuscilavil a mortuis, in hoc prout cuique opus erat. Joseph autem, qui cogno-
 693 LIBER ACTUUMAPOSTOLORUM. C94
raiiiatus esl Barnabas ab apostolis (quod est inter-- A eece viri quos posuistis in carcerem, sunl in lemplo
preiatum Filius consolationis) Lévites, Cyprins gé- slantes, et docentes populum. Tune abiit magistralus
nère, cum baberel agrum, vendidil eum , et altulilt cum ministris, et adduxil illossine vi : limebant enim
prelium, el posuit anle pedes aposlolorum. populum, ne lapidarentur ; et cum adduxissent illos,
[Cap. V.] Vir autem quidam nomine Ananias,, statueront in concilio : et interrogavit eos princeps
cum Sapliira uxore sua, vendidil agrum et fraudavilt sacerdotum, dicens: Proecipîendoproecepimusvobis,
de pretio agri, conscia uxore sua : et affermispar- ne doceretis in nomine isto : et eece repleslis Jerusa-
lera quamdam , ad pedes aposlolorum posuit. Dixilt lem docirina veslra, et vullis inducere super nos
auiem Pelrus : Anania , cur lenlavit Satanas corr sanguinem hominis islius. Respondens aulem Pe-
luum, mentiri te Spirilui sancto, et fraudare de pre- trus, el apostoli, dixerunt: Obedire oporlel Deo
lio agri? Nonne manens libi manebat, et venumda- magis quam hominibus.Deus palrum noslrorum sus-
lum in lua eral potestate? Quare posuisti in cordee ciiavit Jesum, quem vos interemislis, suspendenles
tuo hanc rem? non es mentîtes hominibus, sed Deo. in ligno. Ilunc principeni et salvatorem Deus exal-
Audiens autem Ananias hoecverba cecidit el exspi- lavil dextera sua, ad dandam poenitentiam Israeli,
ravil. Et faclus est timor magnus super omnes quii et remissionem peccatorum. Et nos sumus testes
audierunt. Surgentes autem juvenes amoveruntt B horum verborum , et Spiritus sanctus , quem dédit
eum , el efferentes sepelierunt. Factum est aulemi Deus omnibus obedientibus sibi. Hoeccum audis-
quasi horaruni triura spatium, et uxor ipsius, ne- senl, dissecabanlur, et cogitabant interficere illos.
sciens quod factura fuerat, inlroivit. Dixit autem eii Surgens autem quidam in concilio pharisoeus, 110-
Petrus: Die mihi, mulier, si lanli agrum vendidisli?? mine Gamaliel, legis doctor honorabilis universoe
Al illa dixil : Eliam tanti. Pelrus autem ad eam : plebi, jussit foras ad brève homines fieri. Dixitque
Quid utique convenil vobis teniare Spiritum Domi- ad illos : Viri Israeliioe, altendile vobis super homi-
ni? Eece pedes eorum, qui sepelierunt virum luum, nibus istis quid aciuri silis. Ante hos enim dies ex-
ad oslium ; el efferent te. Confesiim cecidit anles slilit Theodas, dicens, se esse aliquem, cui consensit
pedes ejus, et exspiravit. Inlranles autem juvenes, numerus virorum circiter quadringeniorum : qui
invenerunt illam mortuam, et exiulerunt, et sepe- occisus esl : et omnes qui credebant ei, dissipait
lierunt ad virum suum. Et factus est timor magnusj sunt, et redacti ad nihilum. Post hune exslilit Judas
in universa ecclesia, et in omnes qui audierunt hoec. Galiloeusin diebus professionis, et avertit populum
Per manus autem aposlolorum fiebani signa et pro- post se, et ipseperiit: el omnes, quotquoi consen-
digia mulla in plèbe. Et eranl unanimiter omnes ini seront ei, dispersi sunl. El nunc ilaque dico vobis,
porlicu Salomonis. Coeterorumaulem nemo audebatt G discedite ab hominibus islis, et sinite illos: quoniam
se conjungere illis : sed magnificabat eos populus. si esl ex hominibus consilium hoc, aut opus, dissol-
Magis aulem augebatur credenlium in Domino mul- velur: si vero ex Deo est, non poteriiis dissolvere
titude virorum, ac mulicrum, ila ut in plaleas eji-. illud, ne furie el Deo repugnare inveniamini. Con-
cerent infirmos, et ponerent in leclulis ac grabatis , senserunt autem illi. Etconvocanles aposlolos, coesis
ut, venienle Petro, sallem umbra illius obumbraret; denuntiaverunt ne omnino loquereniur in nomine
quemquam illorum, et liberarenlur ab infirmitatibusi Jesu, el dimiserunt eos. Et illi quidem ibantgauden-
suis. Concurrebataulem etmultiludo vicinarum civi- les a conspeclu concilii, quoniam digni habili sunt
latem Jérusalem, afférentes oegros,et vexâtes a spi- pro nomineJesu contumeliain pati. Omni aulem die
ritibus immundis: qui curabantur omnes. Exsurgens non cessabant, in templo el circa domos docentes ,
autem princeps sacerdotum, el omnes qui cum illo et evangelizantesClirislum Jesum.
erant (quoeest boeresisSadducoeorum),repleti sunt [Cap. VI.] In diebus autem'illis, erescenle numéro
zelo: et injecerunt manus in apostolos, et posue- discipulorum, factum esl murraur Groecorumadver-
runl eos in custodia publica. Angélus autem Domini sus Hebroeos, eo quod despicerentur in ministerio
per noclem aperiens januas carceris, et educens quolidiano viduoeeorum. Convocantesaulem duo-
eos, dixit : Ile, et stanies loquimini in lemplo plebi " decim multitudinem discipulorum, dixerunl : Non
omnia verba viloehujus. Qui cum audissenl, inlra- est oequumnos derclinquere verbum Dei, et minis-
veruntdiluculo in templum, et docebant. Adveniens irare mensis. Considerale ergo, fralres, viros ex
aulem princeps sacerdotum, et qui cum eo erant, vobis boni teslimonii seplem, plenos Spirilu sanclo,
convenerunt concilium, el omnes seniores filiorum et sapienlia, quos consliluamus super hoc opus. Nos
Israël : et miserunl ad carcerem, ut adducerenlur. vero oralioni, el ministerio verbi instantes erimus.
Cum autem venissent minislri, el aperto carcere, Et placuit sermo coram omni multiiudine. Et elege-
non invenisseni illos, reversi nuntiaveiunt, dicen- runt Stephauum, virum plénum fide et Spirilu san-
tes : Carcerem quidem invenimus clausiinicum omni clo, el Philippum, etProchorum, el Nicanorem, et
diligenlia, et custodes sianles anle januas : aperien- Timonein, et Parmenam, et Nicolaumadvenam An-
les aulem neminem inlus invenimus. Ul aulem au- liochenum. Hosstatueront anlecoiispetliim aposlo-
dierunt hos sermones magisiratus lempli, et prin- lorum : et orantes imposuerunt eis manus. El veiv
cipes sacerdolum, ambigebant de illis quidnam fie- bum Domini crescebat, et muliiplicabalur numerus
rci. Adveniens aulem quidam nunliavit eis : Quia discipulorum in Jérusalem valde: mulla etiam turba
695 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 69G
sacerdolum obediebat fidei. Slephanus aulem plenus , ^ usque surrexit alius rex in Egypte, qui non sciehat
gralia et forlitudine, faciebal prodigia et signa ma- Joseph. Hic circumveniens genus nostrum, alllixit
gna in populo. Surrexerunt aulem quidam de syna- paires noslros, ut exponerent infantes suos ne vivifi-
goga, quoeappellalur Liberlinorum, eiCyrenensium, carenlur. Eodem lempore nalus esl Moyses, el fuit
et Alexandrinorum, et eorum qui erant a Cilicia, et grains Deo, qui nutritus est tribus raensibus, in
Asia, disputâmes cum Siephano: et non polerant domo palris sui. Exposilo aulem illo, suslulit eum
resistere sapientioe,et Spii ilui, qui loquebaiur. Tune (ilia Pharaonis, et nutrivit eum sibi in filium. Et
summiserunt viros, qui dicerent se audivisse eum eruditus est Moyses omni sapieniia jEgyptiorum, et
dicenlem verba blasphemioein Moysen, et in Deum. erat polens in verbis, et in operibus suis. Cum au-
Commoverunt itaque plebem , el seniores, et scri- tem impleretur ei quadraginla annorum tempus,
bas : et concurrentes rapuerunl eum, el adduxerunt ascendit in cor ejus, ut visilaret fralres suos filios
in concilium , et statueront falsos testes, qui dice- Israël. Et cura vidissel quemdam injuriani patien-
rent : Homo iste non cessai loqui verba adversus tera, vindicavit illum : et fecit ullionem ei qui in-
lacum sanctum, et legem. Audivimus enim eum juria m sustinebat, percusso ^îgyptio. Exislimabat
dicenlem : Quoniam Jésus Nazaroenus hic destruel aulem intelligere fratres, quoniam Deus per manum
locum islum , et muiabil tradiliones, quas tradidil 8 ipsius darel salutem illis : at illi non inlellexerunt.
nobis Moyses. El intuentes eum omnes, qui sede- Sequenti vero die apparuit illis litigantibus : et re-
bant in concilio, viderunt faciem ejus lamquam fa- conciliabat eos in pace dicens : Viri, fralres estis, ut
ciem angeli. quid nocelis alterutrum? Qui autem injuriant facie-
[Cap. VIL] Dixit aulem princeps sacerdotum : Si bal proximo, repulil eum, dicens : Quis le consli-
hoecita se habent? Qui ail : Viri fralres, et paires, luit principem el judicem super nos? numquid in-
atidite : Deus glorioe apparuit patri nosiro Abrahoe leificere me lu vis, quemadmodum inierfecisti heri
cum essel in Mesopoiamia,prius quam moraretur in ^Egyptium? Fugit autem Moyses in verbo isto : el
Cbaran, el dixil ad illum : Exi de lerra lua, et de factus esl advena in lerra Madian, ubi generavit fi-
cognatione tua, ei veni in terram, quam monstra- lios duos. Et explelis annis quadraginla, apparuit
vero tibi. Tune exiit de lerra Chaldoeorum,et habi- illi in deserto monlis Sina angélus in igné flammée
tavit in Cbaran. El inde, poslquam morluus est pa- rubi. Moysesaulem videns, admirâtes est visum. Et
ter ejus, traiistulil illum in lerram istam, in qua accedenle illo, ul consideraret, facla esl ad eum vox
nunc vos habitatis. Et non dédit illi hoereditatem in Domini, dicens : Ego sum Deus patrum luorum,
ea, nec passum pedis, sed promisit dare illi eam in Deus Abraham, Deus Isaac, el Deus Jacob. Treme-
possessionem, et semini ejus posl ipsum, cum non L factus aulem Moyses,non audebat considerare. Dixit
haberet filium. Loculus est autem ei Deus : Quia aulem illi Dominus : Solve calceamenlnm pedum
erit semen ejus accola in lerra aliéna, et serviluti luorum : locus enim in quo slas, terra sancla e^t.
eos subjicient, et maie traciabunt eos annis quadrin- Videns vidi afflictionem populi mei, qui est in
gentis : et genlem cui servierinl, judicabo ego, dixit .^Egypte,et gemilum eorum audivi, cl descendi li-
Dominus : et post hoecexibunt, et servienl mihi in berare eos. El nunc veni, el mitiam te in ^Egyplum.
loco isto. Et dédit illi teslamenium circumeisionis: Hune Moysen, quem negavernnt, dicentes : Quis te
et sic genuil Isaac, et circumeidit eum die oclavo : consliluit principem et judicem? hune Deus princi-
et Isaac, Jacob : et Jacob, duodecim Palriarchas. El pem et redemptorem misit, cum manu angeli, qui
Patriarchoe oemulanies, Joseph vendiderunt in Ai- apparuit illi in rubo. Hic eduxit illos, faciens pro-
gyptum, et eral Deus cum eo : et eripuit eum ex digia et signa in terra iEgypti, el in Rubro mari, el
omnibus iribulationibus ejus : et dédit ei graliam el in descrlo annis quadraginla. Hic est Moyses,
sapienliam in conspeclu Pharaonis régis ./Egypli,el qui dixit filiis Israël : Prophelam suscilabit vobis
consliluit eum proeposilum super ^îgyptum, et su- Deus de fralribus vestris : tamquam me, ipsum au-
per omnem domum suam. Venitaulem lames in uni- dieiis. Hic est, qui fuil in Ecclesiain soliludinc eum
versam jEgyptum et Chanaan, et tribulalio magna : angelo, qui loquebaiur ei in moule Sina, et cum pa-
et non inveniebant cibos patres nosiri. Curaaudisset iribus nostris : qui accepit verba vitoedare nobis.
aulem Jacob esse frumenlum in Egypte , misit pa- Cui nolueruul obedire paires nosiri : sed repulerunt,
tres nostros primum : et in secundo cognilus est et aversi sunt in cordibus suis in ^Egyplum,dicentes
Joseph a fralribus suis, et manifestatum esl Pharaoni ad Aaron : Fie nobis deos, qui proecedant nos :
genus ejus. Mitiens autem Joseph acceroivil Jacob Moyses enim hic, qui eduxit nos de lerra jEgypii,
patrem suum , et omnem cognalionem suam in ani- nescimus quid facium sitei. Et vitulum fecerunt in
mabus sepluaginta quinque. Et descendit Jacob in diebus illis, et obtulerunl hostiam simulacro, et loe-
iEgyptum, et defunctus esl ipse, et paires nostri. tabantur in operibus manuum sunrum. Convertit au-
Et irauslaii sunl in Sichem, el posili sunl in sépul- tem Deus, et tradidil eos servire railitioecoeli, sicut
cre, quod émit Abraham prelio argenii a filiisHemor scripium esl in libro prophetarum : Numquid vic-
filiiSichem. Cum aulem appropinquaret tempus pro- timas et bostias oblulislis mihi annis quadraiù ila iu
raissionis, quam confessuserat Deus Abrahoe, crevit deserio, domus Israël? Et suscepislis labcruacu'um
populus, et mulliplicalus est in Egypte, et quoad- Moloch, et sidus Dei vestri Rempham, figuras, quas
697 LIBER ACTUUMAPOSTOLORUM. 698
eos. ('.uni
fecistis, adorare eas. Et transfera m vos trans Baby A multo tempore tnagiis suis demeniasset
lonem. Tabernaculuin tesiimonii fuit cum palribus vero créditassent Philippo evangelizanti de re^no
noslris in déserte, sicut disposuit illis Deus, loquens Dei, in nomine Jesu Chriai baplizabanlur viri ac
ad Moysen, ut face'rel illud secundum formait) quan; mulieres. Tune Simon el ipse credidit : et cum ba-
viderat. Quod et induxerunt, suseipientes paires ptizalus esset, adboercbat Philippo. Videns eliam
nosiri cum Jesu in possessionem geniium, quas signa el. virtutes maximas fieri, smpens admiraba-
expnlit Deus a facie patrum noslrorum, usque ir tur. Cum aulem audissenl Aposloli, <|iiierant Jero-
diebus David, qui invenit graliam anle Deum, el solymis, quod recepissel Samaria verbum Dei, mise-
peliit, ul inveniret labernaculum Deo Jacob. Salo- ront ad eos Peirum el Joannem. Qui cum venissent,
mon autem oedificavitilli domum. Sed non excelsus oraverunl pro ipsis, ut acciperenl Spiritum san-
in manufaclis habitai, sicut Prophela dicil : Coelum ctum : Nondum enim in quemqnam illorum venerat,
mihi sedes est : terra autem scabellum pedum meo- sed baptizati tanlum erant in nomine Domini Jesu.
rum. Quam domum oedificabiiis mihi, dicil Domi- Tune imponebant manus super illos, el accipiebanl
nus, aut quis locus requiciionis meoe esl? Nonne Spiritum sanctum. Cum vidissel aulem Simon, quia
manus mea fecit hoecomnia ? Dura cervice, et incir- per imposilionem manus Aposlolorum daretur Spi-
cumcisis cordibus et auribus, vos semper Spiritu: " rites sanctus, oblulil eis pecuniam, dicens : Date et
sancto resislilis, sicut patres vestri, ila et vos. Quem mihi banc polestatem, ut cuiemnque imposuero ma-
prophetarum non sunt persccuti paires vestri? El nus, aceipiat Spiritum sanctum. Petrus aulem dixit
occiderunt eos, qui proenuntiabanl de adventu Jusli, ad eum : Pecunia tua tecum sit in perdilionem : quo-
cujus vos nunc proditores el homicides fuistis : qui niam donum Dei existimasti pecunia possideri. Non
accepistis legem in dispositione Angelorum, et non est tibi pars, neque sors in sermone isto. Cor enim
custodisiis. Audientes autem hoec,dissecabanlur cor- luum non est rectum coram Deo. Poeniteniiam ilaque
dibus suis, et stridebant dentibus in eum. Cum âge ab hac nequitia tua : et roga Deum, si forte re-
aulem esset plenus Spirilu sancto, intentions in raillalur libi hoeccogilatio cordis lui. In felle enim
coelum, vidit gloriam Dei, el Jesum slantem a dex- amaritudinis, et obligatione iniquitatis video le esse.
lris Dei. Et ait : Eece video roelos apertos, et Filium Respondens aulem Simon, dixil : Precamini vos pro
hominis slantem a dexlris Dei. Exclamantes autem me ad Dominum, ut nihil veniat super me horum
voce magna continueront aures suas, el impetum quoedixistis. Et illi quidem testificali et loculi ver-
fecerunt unanimiler in eum. Et ejicienles eum extra bum Domini, redibant Jerosolymam, et mullis rc-
civilatem, lapidabani : ei lestes deposuerunt vesti- _ gionibus Samarilanorum evangelizabani. Angélus au-
menla sua, secus pedes adolescenlis , qui vocabatur tem Domini loeuius est ad Philippum, dicens : Surge
Saulus. El lapiilabant Slephanum invocantem, et di- et vade conira meridianmn, ad viam quoe descendit
centem : Domine Jesu, suscipe spiritum meum. Po- ab Jérusalem in G:izam: hoecesl déserte. Et surgens
sitis aulem genibus, clamavit voce magna , dicens : abiit. Et eece vir iElhiops, cumiebus, potens Can-
Domine, ne statuas illis hoc peccalum. Et cum hoc dacis reginoe yEihiopum, qui erat super omnes gazas
dixisset, obdormivit in Domino. Saulus autem erat ejus, venerat adorare iu Jérusalem : et revertebalnr
conseniiens neci ejus. sedens super curruni suum, legensque Isaiam pro-
[Cap. VIII.] Facta esl aulem in illa die perse- phetam. Dixil aulem Spiritus Philippo : Accède, et
cutio magna in Ecclesia, quoe erat Jerosolymis, et atijunge le ad currum isium. Accurrens aulem Phi-
omnes dispersi sunt per regiones Judoeoeet Sama- lippus, audivit eum legen em Isaiam prophelam, et
rioe, proeler Aposlolos. Curaverunl autem Stepha- dixil : Putasne, inieiligis quoejegis? Qui ail:Et quo-
num viri limoraii, et fecerunt planclum magnum modo possum, si non aliquis oslenderit mihi? Roga-
super eum. Saulus aulem devastabal Ecclesiam, vilque Philippum, ut ascendcrri, et seileret seemn.
per domos intraus, et irahens viros ac mulieres, Locus aulem Scripiura 1, quam bgcbai, erat hic :
tradebat in custodiam. Igilur qui dispersi eranl, v Tamquam ovis ad occisionem duems c>l : el sicul
perlransibant, evangelizanles verbum Dei. Philip- agnus coram (ondcntc se, sine voce, sic non aperuit
pus autem descendens in civilaiem Samarioe, proe- os suum. In humililale judicium ejus sublatum est.
dicabat illis Clirislum. Iniendebant autem turboe Generaiinnem ejus quis enarrabil, quoniam lollelur
his quoe a Philippo -dicebantnr, unanimiler au- de lerra vita ejus? Respondeis aulem Eunuchus
dientes , et videntes signa quoe faciebat. Multi Philippo, dixil : Ohsecro le, de quo prophela dicil
enim eorum, qui habebant spiritus immundos, cla- hoc? de se, an de alio aliquo? Aperiens autem Phi-
mantes voce magna exibant. Multi autem paralytici lippus os suum, et incipiens a Scripiura iste, evan-
et claudi curati sunt. Factum est ergo gaudium ma- gelizavit illi Jesum. Et dura ireul per viam, venerunt
gnum in illa civitate. Vir autem quidam nomine Si- ad quamdam aquam : et ail Eunuchus : Ecee aqua,
mon, qui ante fuerat in civilate magus, seducens quid prohibe! mebaplizari? Dixit autem Philippus ;
gentem Samarioe, dicens se esse aliquem magnum : Si credis ex loto corde, lirel. El respondens ail :
cui auscultabant omnes a minimo usque ad maxi- Credo, Filium Dei esse Jesum Clirislum. El jussit
mum, dicenies : Hic est virtus Dei, quoe voealur slare currum : et descenderunl nterque in aquam ,
magna. Atlendebant aulem eum , propter quod Philippus, et Eunuchus, et baplizavil eum; Cum au-
G99 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 700
loin ascendissent de aqua, Spiritus Domini rapuit A die ac nocle, ul eum inlerficerent. Accipienles au-
Philippum, el amplius non vidit eum Eunuchus. lbat tem eum discipuli nocte, per nmrum dimiserunt
auiem per viam suam gaudens. Philippus aulem in- eum, submitlenies in sporta. Cura autem venisset in
ventes est in Azote, el perlransiens evangelizabat Jérusalem, tenlabat se jungere discipulis, el omnes
civilatibus cunclis, donec venirel Coesaroeam. limebanteum, non credenies quod esset discipulus.
|C«p. IX j Saulus autem adhuc spirans minarum , Rarnabas aulem apprehensum illum duxit ad Apo-
el coedisin discipulos Domini, accessit ad prindpem slolos : el narravit illis quomodo in via vidissel Do-
sacerdotum, el peliit ab eo epistolas in Damascumad minum , el quia loculus esl ei, et quomodo in Da-
synagogas : ul si quos invenisset hujus vioeviros, ac masco (iducialiter egerit in nomine Jesu. Et erat
mulieres, vinctos pcrducerel in Jérusalem. Et cum cum illis intrans et exiens in Jérusalem, et fiduciali-
iter faceret, conligit, ut appropinquaret Damasco : ler agens in nomine Domini. Loquebaiur quoque
cl subite circumfulsii eum lux de coelo.El cadens in genlibus, et disputabat cum Groecis: illi autem quoe-
lerram audivit vocem dicenlem sibi : Saule, Saule, rebant occidere eum. Quod cum cognovissent fra-
quid me persequetis? Qui dixit : Quis es , Domine? lres, deduxerunt eum Coesaream, et dimiserunt Tar-
Et ille : Ego sum Jésus, quem te persequeris. Du- sum. Ecclesia quidem per lolam Judoeam, et Gali-
runi esl libi conlra siimulum calcilrare. Et tremens B loeam,et Santariam, habebat pacem, el oedificabalur
ac stupens dixit : Domine, quid me vis facere? Et amlmlans in timoré Domini, et consolatione sancli
Dominusad eum : Surge, et ingredere civitalem, et Spiritus replebatur. Factum est aulem, ut Petrus
ibi dicetur tibi quid le oporlcai facere. Viri autem dum pertransiret universos, deveniret ad sanclos,
illi, qui comiiabanlur cum eo, siabant stupefacti, qui habitabant Lyddoe. Invenit autem ibi hominem
audientes quidem vocem, neminem autem videntes, quemdam, nomine JEneam, ab annis octo jacentem
Surrexit autein Saulus de lerra, aperiisque oculis in grabalo, qui erat paralyticus. El ait illi Petrus :
nihil vitlebat. Ad manus autem illum trahenles, in- jEnea, sanat le Dominus Jésus Chrisius : surge, et
Iroduxerunl Damascum. El eral ibi tribus diebus sterne tibi. El conlinuo surrexit. Et videront eum
non videns, et non manducavit, neque bibit. Eral omnes, qui babilabant Lyddoeet Saronoe : qui con-
autem quidam discipulus Damasci, nomine Ananias: versi sunl ad Dominum. In Joppe autem fuit quoedam
et dixil ad illum in visu Dominus, Anania. At ille discipuli, nomine Tabitha, quoe inlerpretala dicitur
ail : Eece ego, Domine. Et Dominus ad eum : Surge, Dorcas. Hoecerat plena operibus bonis, et eleemc-
et vade in vicum, qui voealur rectus : et quoere in synis, quas faciebat. Factum est autem in diebus
domo Judoe Saulum nomine Tarsensem : eece enim illis, ut infirmai» moreretur, Quam cum lavissent,
oral. (Et vidit virum Ananiam nomine, inlroeunlem, C posuerunl eam in coenaculo.Cum autein prope esset
el imponenlem sibi manus ut visum recipial.) Re- Lydda ad Joppen, discipuli audientes quia Petrus
spondil aulem Ananias : Domine, audivi a mullis de esset iu ea, miseront duos viros ad eum, roganles :
viro hoc, quanta mala fecerit sanctis luis in Jérusa- Ne pigriteris venire usque ad nos. Exsurgens aulem
lem : el hic habet potesiatem a principibus sacerdo- Pelrus venit cum illis. Et cura advenisset, duxerunt
tum alligantli omnes, qui iuvocanl nomen luum. illum in coenaculum: et circumsteterunt illum omnes
Dixil autem ad eum Dominus : Vade, quoniam vas viduoe fientes, et ostendentes ei lunicas et vestes,
cleclionis est mihi isle, ut portel nomen meum co- quas faciebat illis Dorcas. Ejeclis aulem omnibus
ram genlibus, et regibus, et filiisIsraël. Ego enim foras, Pelrus ponens genua oravit : et conversus ad
oslcndam illi, quanta oporleal eum pro nomine meo corpus, dixit : Tabitha, surge. At illa aperuit oculos
pati. El abiit Ananias, el inlroivit in domum : et im- suos : et viso Petro, resedii. Dans auiern illi manum,
ponens ei manus, dixit : Saule frater, Dominus misil erexit eam. Et cum vocassel sanctos, et viduas, as-
me Jésus, qui apparuit tibi in via qua veniebas, ut signavil eam vivam. Notum aulem factum esl per
vidtas, et implearis Spirilu sancto. Et confesiim ce- universam Joppen : cl crediderunt multi in Domino.
ciderunl ab oculis ejus tamquam squamoe,et visum Facium est aulem, ul dies multos moraretur in
recepit : el surgens baplizalus est. Et cum accepis- O Joppe, apud Simonem quemdam coriarium.
sel cibum, confortâtes est. Fuit autem cum discipu- [Cap. X.] Vir aulem quidam eral in Coesareano-
lis, qui erant Damasci, per dies aliquot. Et conlinuo mine Cornélius, Cenlurio eohorlis, quoedicitur Ita-
in synagogis proedicabat Jesum, quoniam hic est lica , religiosus , ac limens Deum cum omni domo
Filius Dei. Slupebant autem omnes qui audiebanl, et sua , faciens eleemosynas mullas plebi, et depre-
dicebant : Nonne hic esl, qui expugmibal in Jérusa- cans Deum semper : is vidit in visu manifeste, quasi
lem eos, qui invocabant nomen istud : et hue ad hoc hora diei nona , Angelum Dei inlroeunlem ad se,
venil, ul vinctos illos dnceret ad principes sacerdo- el dicenlem sibi : Corneli. At ille intuens eum , ti-
lum? Saulus aulem multo magis convalescebat, et moré correptus , dixit : Quid esl, Domine? Dixit
confundcbai Judoeos,qui babilabant Damasci, affir- aulem illi : Orationes tuoeet eleemosynoetuoeascen-
mans, quoniam hic esl Christus. Cum autem imple- derunt in memoriam in conspeclu Dei. Et nunc
renlur dies multi, consilium fecerunt in unum Ju- mitte viros iu Joppen , et accersi Simonem quem-
doei, ut eum inlerficerent. Notoe autem factoe sunt dam, qui cognominalur Petrus : hichospitatur apud
Saulo insidioeeorum. Cuslodiebanl autem el portas Simonem quemdam coriarium, cujus est domus
701 LIBER ACTUUMAPOSTOLORUM. 702
juxta mare : hic dicel libi quid le oporleal facere , A Domino. Aperiens autem Petrus os suum, dixil : In
Et cum discessisset angélus, qui loquebaiur illi, verilale comperi, quia non esl personarum accepter
vocavit duos domeslicos suos , et militera meluen- Deus : sed in omni génie , qui timel eum , et opera-
tem Dominum, ex his qui illi parebant. Quibus cura tur jiisiitiam, acceptes est illi. Verbum misit Deus
narrasset omnia , misit illos in Joppen. Postera au- filiis Israël, annuntians pacem per Jesum Clirislum
tem die iler illis facientibus, et appropinquantibus (hic est omnium Dominus). Vos scilis quod factum
civilati, ascendit Pelrus in superiora , ut orarel est verbum per universam Judoeam: incipiens enim
circa horam sextam. Et cura esuriret, voluit gustare. a Galiloea,post baplismum quod proedicavitJoannes,
Paranlibus autem illis, cecidit super cum mentis Jesum a Nazareth : quomodo unxil eum Spiritu san-
excessus : et vidit coelumapcrlum, et descendens cto, et virtule , qui pertransiit benefaciendo ei sa-
vas quoddam, velut linleum magnum, quatuor iniliis nando omnes oppressos a diabolo, quoniam Deus
submitti de coelo in terram, in quo erant omnia erat cum illo. Et nos lestes sumus omnium, quoe
quadrupedia , et serpentes terroe , el volatiJia coeli. fecit in regione Judoeorum, el Jérusalem, quem oc-
Et facla esl vox ad eum : Surge, Petre, occide, el ciderunt suspendentes in ligno. Hune Deus susciia-
manduca. Ait autem Petrus : Absit, Domine, quia vit terlia die , et dédit eum manifestent fieri, non
numquam manducavi omne commune et immun- B omni populo, sed testibus proeordinatisa Deo : no-
dum. Et vox ilerum secundo ad eum : Quod Deus bis, qui manducavimus et bibimus cum illo, post-
purificavit, tu commune ne dixeris. Hoc aulem fa- quam re-mrrexil a mortuis. Et proecepit nobis proe-
cium est per ter : et stalim receplum est vas in dicare populo, et teslificari, quia ipse est, qui con-
coelum. Et dum intra se hoesitarel Pelrus, qnidnam slituius est a Deo judex vivorum et mortuorura.
esset visio, quam vidissel : eece viri, qui missi erant Huic omnes propheloelestimonium perhibent, re-
a Corndio , inquirentes domum Simonis , asiilerunt missionem peccatorum accipere per nomen ejus
adjanuam. Et cura vocassent, interrogabant, si Si- omnes qui credunt in eum. Adhuc loquenle Petro
mon, qui cognominatur Petrus, illic haberet hospi- verba hoec, cecidil Spiritus sanclus super omnes qui
tium. Petro autem cogitante de visionc, dixit Spi- audiebant verbum. Et obstupuerunt ex circumei-
ritus ei : Eece viri très quoeruul te. Surge ilaque, sione fidèles, qui vénérant cum Pelro : quia et in
descende, et vade cum eis nihil dubilans : quia ego nationes gratia Spirilus sancti effusa esl. Audiebant
misi illos. Descendens aulem Petrus ad viros, di- enim illos loquentes linguis, etmagnificanlesDeum.
xit : Eece ego sum quem quoeriiis; quoecausa est, Tune respondit Pelrus : Numquid aquam quis pro-
propier quam venislis? Qui dixerunl: Cornélius hibere potest, ut non baptizenlur hi, qui Spiritum
Centurio , vir justes , et timens Deum , el testimo- ^ sanctum acceperunt sicut et nos ? Et jussit eos ba-
nium habens ab universa gente Judoeorum, respon- ptizari in nomine Domini Jesu Christi. Tune roga-
sum accepit ab angelo sancto, accersire te in domum verunt eum, ut maneret apud eos aliquot diebus.
suam, et audire verba abs le. Introducens ergo eos, [Cap. XL] Audierunt aulem Apostoli, et fralres,
recepil bospilio. Sequenti autem die surgens profe- qui eranl in Judoea, quoniam et génies receperunt
ctus est cum illis : et quidam ex fralribus ab Joppe verbum Dei. Cum aulem ascendisset Pelrus Jero-
comitali sunt eum. Altéra aulem die inlroivit Coe- solymam, disceplabant adversus illum, qui erant ex
saream. Cornélius vero exspeclabat illos, convo- circumeisione , dicenies : Quare introisli ad viros
calis cognalis suis, et necessariis amicis. Et facium proeputium habentes, et manducasii cum illis ? In-
esl cum inlroisset Petrus, obvius venil ei Cornélius, cipiens aulem Petrus exponebat illis ordinem, di-
et procidens ad pedes ejus adoravit. Petrus vero cens : Ego eram in civitale Joppe orans, et vidi in
elevavil eum, dicens : Surge, et ego ipse homo sum. excessu mentis visionem , descendens vas quoddam
Et loquens cum illo intravit, el invenit multos qui velut linleum magnum quatuor iniliis summitti de
convencrant : dixitque ad illos : Vosscitis quomodo coelo,el venit usque ad me. lu quod inluens consi-
abominalum sit viro Judoeo, conjuugi aul accedere derabam , et vidi quadrupedia terroe, etbestias, el
ad alienigenam : sed mihi ostendit Deus , neminem ^ reptilia , et volalilia coeli. Audivi autem et vocem
communem aut immundum dicere hominem. Pro- dicenlem mihi : Surge, Petre, occide, et manduca.
pter quod sine dubitatione veni accersitus. Inter- Dixiautein : Nequaquam, Domine. Quia commune
rogo ergo, quam ob causam accersislis me ? Et Cor- aul immundum numquam inlroivit in os meum.
nélius ail : A nudiusquarta die usque ad liane ho- Respondit autem vox secundo de coelo: QuoeDeus
ram , orans eram hora nona in domo mea , et eece mundavil, lu ne commune dixeris. Hoc autem fa-
vir stelit ante me in veste candida, el ail : Corneli, ctum est per ter : el recepla sunt omnia rursum in
exaudila est oratio tua, et eleemosynoeluoecomine- coelum. El eece viri très confesiim astiterunl in
moraloe sunt in conspeclu Dei. Mille ergo in Jop- domo, in qua eram , missi a Coesarea ad me. Dixit
pen, et accersi Simonem, quicognominalur Pelrus: aulem Spiritus mihi, ut irem cum illis, nihil hoesi-
hic hospiialur in domo Simonis coriarii juxta mare. tans. Venerunt autem mecum et sex fratres isti, et
Confesiim ergo misi ad le : el lu benefecisti venien- ingressi sumus in domum viri. Narravit autem no-
do. Nunc ergo omnes nos in conspeclu tuo adsu- bis, quomodo vidissel Angelum in domo sua, slan-
mus, audire omnia quoecumquetibi proeceptasunt a tem et dicenlem sibi : Mille iu Joppen , el accersi
703 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 701
Simonem , qui cognominalur Pelrus, qui loquetur I^ mentuni luum, et sequere me. Et exiens sequebalur
tibi verba , in quibus salvus eris lu , et universa do- eum, et nesciebat quia verum est, quod fiebat per
mus tua. Cum autem coepissemloqui, cecidit Spi- angelum :exislimabat aulem se visum videre.Trans-
ritus sanctus super eos , sicut et in nos in initio. eunlcs autem primant et seenndam custodiam , ve-
Recordatus sum aulem verbi Domini, sicut dice- nerunt ad porlam Ferream, quoeducit ad civilatem:
bat: Joannes quidem baptizavil aqua, vos aulem quoe uliro aperia est eis. El exeuntes processerunt
haptizabimini Spirilu sancto. Si ergo eamtleni gra- vieuni unum:ei conlinuo discessit angélus ab eo.
liam dédit illis Deus, sicul el m-bisqui credidimus El Pelrus ad se reversus, dixil : Nunc scio vere,
in Dominum Jesum Clirislum: ego quis eram , qui quia misit Dominus angelum suum, et eripuit me de
possem prohiberc Deum? His audilis, lacuerunt : manu Herodis, cl île omni exspectalione plebis Ju-
et glnrificaverunl Deum, dicentes : Ergo et genlibus doeorum. Considcransque venit ad domum Marioe
poenitentiam dédit Deus ad vitam. Et illi quidem, matris Joannis, qui cognominatus est Mardis, ubi
qui dispersi fueranl a iribulaiione, quoefacla fuerat eranl mulli congregaii, dorantes. Puisante autem eo
sub Stephano, perambulaverunt usque ad Phoenicen, ostium januoe, processit puella ad audiendum, no-
el Cyprum, et Antiochiani, nemini loquenies ver- mine Rhodc.Et ut cognovit vocem Pelri, proegaudio
bum, nisi sulisJudoeis.Erantaulem quidam ex eisviri B noi! aperuit januani, sed intro currens nunliavit
Cyprii, et Cyrenoei,qui cum inlroissent Antiochiani, stare Petrum anle januam. Al illi dixerunt ad eam :
loquebantur cl ad Groecos, annuntiantes Dominum Insauis. Illa autem affirmabal sic se habere. Illi au-
Jesum. El erat manus Dominicum eis : mullusque lem dicebant : Angélus ejus e>l. Pelrus aulem per-
numéros credenlium conversus esl ad Dominum. severabat pulsans. Cum autem aperu's-ent, videront
l'ervenil aulem sermo ad aures Ecclesioe,quoeerat eum, et obsiupuerunl. Annuens aulem eis manu, ut
Jerosolymis, super islis : et miscruui Barnabam lacèrent, narravit quomodo Dominusetluxissel eum
usque ad Auliocliiam. Qui cura pervenissel, el vi- de carcere, dixilque : Nunliate Jacobn el fralribus
disset graliam Dei , gavisus esl : el hortabatur om- hoec.El egressus abiit in alium locum. Facta autem
nes in proposito cordis permanere in Domino: quia die, erat non parva lurhalio inler milites, quidnam
erat vir bonus, cl plenus Spiritu sancto, el fide. Et factum essel de Petro. Herodes autem cum requi-
apposita est multa turba Domino. Profectus est au- sissetenm, et non invenisset, inquisilinne facla de
tem Barnabas Tarsum , ut quarerel Sauliim; quem cusiodibus, jussit eos duci : descendensquea Judoea
cum invenisset, perduxit Aniiochiam. Et annum in Coesaream,ibi commoralus est. Erat aulem iraïus
tolum conversaii sunl ibi in Ecelesia : et dorueruni Tvriis et Sidoniis. At illi unanimes venernn! ad
turbam muliam , ita ut cognominarcnlur primum *- eum, et persuaso Blastn, qui erat super ctihiculum
Aniiocbioediscipuli, Chrisliani. In his autem diebus régis, poslulabanl pacem, eo quod alereniurregiones
snpervenerunt ab Jerosolymisprophétie Aniiochiam: eorum ab illo. Siatuto aulem die, Herodes Yesliins
et surgens unus ex eis nomine Agabus, siguificabal veste regia, sedit pro tribunali, el concionabatur ad
per spiritum faniem magnam fuiuram in univers» eos. Populus aulem acclamabai : Dei voces, et non
orbe terrarum , quoefacta esl sub Claudio. Discipuli hominis. Confesiim autem percussit eum angélus
aulem , prout quis habebat, proposuerunt singuli in Domini, eo quod non deilisselhonorera Deo: et con-
ministerium miltere, liabitaniihus in Judoeafralri- sumplusa verniibus, exspiravil Verbumautem Do-
bus : quod et fecerunt, milleuies ad seniores per mini crescebai, et multiplicahaiur. Barnabas autem
manus Barnaboeet Sauli. el Saulus reversi sunl ab Jerosolymis explelo mini-
[Cap. XII.[ Eodem aulem lempore misit Herodesi slerio , assumpto Joanne, qui cognominatus est
rex manus, ut affligerel quosdam de Erclesia. Occi- Marcus.
dil aulem Jacobum fra'rem Joannis gladio. Videns; \C.ap.XIII.] Erant aulem in ecelesia, quoe eral
anleni quia placeret .ludoeis,nppnsuii ut l'pprelien- Aniiocbioe,propheloe,el doctores, in quibus Barna-
derel el Peirum. Erant aulem (lies Azymorum. bas, et Simon, qui vocabatur Niger, el Lucius Cyie-
Quem cum apprehendisscl, misit in carcerem, Ira- " nensis, ei Manahen, qui erat Herodis leirarchoecol-
dens quatuor quaternionibus miliium oustodientliim, , laclancus, el Saulus. Minislrantibusautem illis Do-
volons post Pascha producere eum populo. Et Pelrus; mino, cl jejunauiihus, dixil illis Spiritus sanctus:
quidem servabalnr in carcere. Otaiio autem fichait Segregatc mihi Saulum et Barnabam, in opus ad
sine inlermissione ab ecelesia ad Deumpro eo. Cumt quod assumpsi eos. Tune jejunantes, el orantes,
aulem producturus eum essel Herodes, in ipsa nocuî imponentesque eis manus, dimiserunt illos. El ipsi
eral Pelrus dormiens inler dm s milites, vincims qu'idemmissi a Spirilu sancto abierunl Seleuciam ;
calenis duahus : et custodes anle oslium cusîotlio et imle navigavcruni Cyprum. El cura venissent
liant carcerem. Et eece angélus Domini asiitit : et Salaminam,praulicahanlverbum iu synagogisJu loeo-
lumen refulsil iu habitaculo : perciissoque laleria iiiin. Habebant autem et Joannem in mini-terio. Et
Pelri, excita\it cum, tlicens : Surge velociler. Et cum perambiilassenl universam insulam usque Pa-
ceciderunt eaienoe de manibus ejus. Dixit aulenii phum, inveueruiil qiiemd.im virum magum pseudo-
angélus ad eum : Proecingere, et calcea le raligas prophelam, Jndoeum, cui nomen erat Bai-Je-u, (|ni
tuas. El fecit sic. Et dixil illi : Circumda libi vesli- eral cum proconsule Sergio Paulo viro prudents.
70S LIBER ACTUUMAPOSTOLORUM. 700
Hic, accersitis Barnaba el Saulo, desiderabal audire A^.ego hodie genui le. Quod aulem suscitavit eum a
verbum Dei. Resislebat aulem illis Elymas magus mortuis, ampliusjam non reversurum in corruptio-
(sic enim inlerpretatur nomen ejus), quoerens aver- nem, ita dixit : Quia dabo vobis sancla David fidelia.
lere proconsulem a fide. Saulus aulem, qui et Paulus, ldeoque et alias dicit : Non dabis sanctum tuum vi-
repletus Spirilu sanclo, intuens in eum, dixit : O dere corrupiioneni. David enim in sua generatione
pleneomni dolo, et omni fallacia, fili diaboli, inimice cum administrasse! voluntaii Dei, dormivit, et appo-
omnis jusiilioe, non desinis subverlere vias Domini silus est ad patres suos, et vidit corruptionem. Notum
reclas. Et nunc eece manus Domini super le, el eris igilur sit vobis, viri fralres, quia per hune vobis re-
coecus, non videns solem usque ad tempus. Et con- missio peccatorum annuntiatur, et ab omnibus, qui-
fesiim cecidil in eum caligo, et tenebroe, et circuiens bus non potuislis in lege Moysi jusiificari, in hoc
quoerebalqui ei manum darei. Tune proconsul cum omnis, qui crédit, justificalur. Videle ergo, ne super-
vidisset factum, credidit admirans super doctrina veniat vobis quod diclum est in prophelis : Videle
Domini. El cum a Papho navigasscnl Paulus et qui contemplores, et admiramini, el disperdimini : quia
cum eo eranl, venerunt Pergeu Parapbylioe.Joannes opus operor ego in diebus vestris, opus quod non
autem discedens ab eis, reversus est Jerosolymam. credelis, si quis enarraveril vobis. Exeuntibus autem
Illi vero pertranseuntes Pergeu, venerunt Antiochiani B ] illis, rogabant, ut sequenti sabbato loquerenlur sibi
Pisidioe: et ingressi synagogam die sabbatorum, se- verba hoec. Cumque dimissa essel synagoga, secuti
derunt. Post lectionem aulem legis, cl prophetarum, sunt multi Judoeorum, et colentium advenarum,
miseront principes synagogoead eos, dicenies : Viri Paulum et Barnabam, qui loquentes suadebanl eis,
fratres, si quis est in vobis sermo exborlalionis ad ut permanerent in gralia Dei. Sequenti vero sabbalo
plebem, dicile. Surgens autem Paulus, el manu pêne universa civitas convenit audire verbum Dei.
silentium indicens, ait : Viri lsraelitoe, et qui liineiis Videntes aulem lurbas Judoei, repleli sunt zelo, et
Deum, audile : Deus plebis Israël elegit paires no- contradicebanl his, quoea Paulo dicebantur, blasphé-
stros, et plebem exaltavit cum essent i::coloein lerra mantes. Tuncconslanter Pauluset Barnabasdixerunt:
^Egypti, et in brachio excelso eduxit eos ex ea, el Vobis oportebat primum loqui verbum Dei ; sed
per quadraginla annorum tempus mores eorum susti- quoniam repellitis illud, et indignos vos judicatis
nuit in deserto. Et deslruens génies seplem in oelernoevitoe, eece convertimur ad gentes. Sic enim
terra Chanaan, sorte dislribuit eis lerram eorum, proecepitnobis Dominus: Posui le in lucem gentium,
quasi post quadringenlos et quinquaginta annos : ut sis in salutem usque ad exlremum terroe. Audien-
et post hoec dedil judices usque ad Samuel pro- tes autem génies gavisoesunt, et glorificabant ver-
phetam. Et exinde poslulaverunt regem : et detlit 1C hum Domini: et crediderunt quolquol erant proeor-
illis Deus Saul filium Cis, virum de tribu Benjamin, dinalï ad vitam oeternam. Disseminabalur autem
annis quadraginla. El amoto illo, suscilavit illis verbum Domini per universam regionem. Judoei
David regem : cui leslimonium perhibens, dixit : autem concilaverunt mulieres religiosas, et honestas,
Inveni David filium Jesse, virum secundum cor et prinios civilalis, et excilaverunt perseculionein
meum, qui faciet omnes voluniates meas. Hujus in Paulum et Barnabam : et ejecerunt eos de fini-
Deus ex semitie secundum promissioneni eduxit bus suis. At illi, excusso pulvere pedum in eos, ve-
Israël salvatorem Jesum, proedicanle Joanne , ante nerunt Iconiuin. Discipuli quoque replebantur gau-
faciem adventus ejus , baptismum poeniteniioeomni dio, et Spirilu sanclo.
populo Israël. Cum inipleret aulem Joannes cursum [Cap. XIV.] Facium est aulem Iconii, ut simul
suum, dicebat : Quem me arbilramini esse, non sum iulroirent in synagogamJudoeorum, et loqueren-
ego, sed eece venil post me, cujus non sum dignus lur, ita ut crederet Judoeorum el Groecorumco-
calceamenta pedum solvere. Viri fralres, filii generis piosa niultiludo. Qui vero increduli fuerant Judoei,
Abraham, el qui in vobis liment Deum: vobis ver- suscitaverunt, et ad iracundiani concilaverunt ani-
bum salulis hujus missum est. Qui enim babilabant mas gentium adversus fratres. Multo igitur tempo-
Jérusalem, et principes ejus, hune ignorantes, et D re demorati sunt, fiducialiter agentes in Domino,
voces prophetarum, quoeper omne sabbaium legun- testimonium perhibenle verbo gratioesuoe, dante si-
tur, judieanles impleverunl : el nullam causam mor- gna et prodigia fieri per manus eorum. Divisa est
tis invenienles in eo, petierunt a Pilalo, ut inlerfi- autem mulliiudo civitalis : et quidam quidem erant
cerent eum. Cumque consummassent omnia, quoede cum Judoeis, quidam vero cum Apostolis. Cum au-
eo scripta erant, déponentes eum de ligno, posue- lem factus esset impelus Genlilium et Judoeorum
runt eum in monumento. Deus vero susciiavil eumi cum principibus suis, ut conlumeliis aflicerent, et
a mortuis tertia die ; qui visus est per dies multos> lapidarenl eos, intelligentes confugerunl ad civitates
his, qui simul ascenderanl cum eo de Galiloeain Jé-- Lycaonioe, Lystram , et Derben , et universam in
rusalem; qui usque nunc sunt lestes ejus ad plebem. circuitu regionem, et ibi evangelizantes erant. Et
El nos vobis annunliamus eam, quoead patres no- quidam vir Lystris infirmus pedibus sedebat, clau-
stros promissio facïa est : quoniam hanc Deus adim- dus ex ulero matris suoe, qui numquam ambulave-
plevit filiis noslris, resuscilans Jesum , sicut el in1 rat. Hic audivil Paulum loquentem. Qui intuitus
Psaluio secundo scripium est : Filius meus es lu,, eum, et videns quia fidem haberet, ut salvus fie-
707 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 708
ret, dixil magna voce : Surge super pedes luos reclus.. A que servare legem Moysi. Conveneruntque apostoli
Et cxsilivit, et ambulabal. Turboe aulem cum vi- et seniores videre de verbo hoc. Cum aulem ma-
disseni quod feceral Paulus, levaverunt vocem suam, gna conquisilio fieret, surgens Pelrus dixit ad eos:
Lycaonice dicentes : Dii similes facli hominibus, Viri fralres, vos scilis quoniam ab anliquis diebus
desceiidcrunt ad nos. Et vocabant Barnabam Jovcm, Deus in nobis elegit, per os meum audire génies
Paulum vero Mercurium : quoniam ipse erat dux verbum Evangelii, et credere. Et qui novil corda
verbi. Sacerdos quoque Jovis, qui erat anle civita- Deus, testimonium perhibuil, dans illis Spiritum
lem , l'iurus et coronas anle januas afferens, cum sanclura, sicut et nobis, el nihil discrevil inter
populis volebat sacrifieare. Quod ubi audierunl apo- nos et illos, fide purificans corda eorum. Nunc
stoli, Barnabas et Paulus, conscissis tunicis suis et go quid lenlalis Deum, imponere jugum super
cxsilierunt in turbas , clamantes, el dicentes; Viri, cervices discipulorum, quod neque patres nosiri,
quid hoec facilis? et nos mortales suraus, similes neque nos portare poluimus? Sed per gratiam Do-
vobis, homines, annuntianles vobis ab his vanis con- mini Jesu Christi credimus salvari, quemadraodum
verti ad Deum vivuin, qui fecil coelum, et lerram, el illi. Tacuit autem omnis multiludo: et au-
el mare el omnia quoe in eis sunt : quoe in proetcr- diebant Barnabam el Paulum, narrantes quanta
itis generalionibus dimisit omnes génies ingredi B Deus fecisset signa el prodigia in genlibus per eos.
vias suas. Et quidem non sine lestimonio semel- Et poslquam lacuerunt, respondit Jacobus, dicens:
ipsum reliquit, beuefaciensde coelo, dans pluvias et Viri fratres, audiie me. Simon narravit quemadrao-
lempora fruclifera, implens cibo et loelilia corda dum primum Deus visilavit sumere ex genlibus po-
noslra. Et hoecdicenies, vix sedaverunt lurbas, ne pulum nomini suo. El huic concordant verba pro-
sibi inimolarent. Supervcnerunl aulem quidam ab pheiaruni, sicut scriptum est : Post hoecreverlar,
Aiiliochia et Iconio Judoei: el persuasis lurbis la- el reoedilicabo labernaculum David, quod decidit:
pidanlcsque Paulum, iraxerunl extra civitalem, exi- et dirula ejus reoedificabo,et erigam illud: ut re-
stiraanles eum mortuum esse. Circumdanlibus au- quirant coeleri hominum Dominum, et omnes gén-
tem eum discipulis, surgens intravit civilatem, et ies, super quas invocalum est nomen meum , dicit
postera die profectus est cum Barnaba in Derben. Dominusfaciens haie. Noium a soeculoest Domino
Cumque evangelizassent civitati illi, et docuissent opus suum. Propter quod ego judico, non inquie-
multos, reversi sunt Lystram, etlconium, el An- lari eos qui ex genlibus convcrlenlur ad Deum , sed
tiochiani, confirmantes animas discipulorum, exbor- scribere ad eos, ut abstincanl se a contaminalioni-
lanlesquc, ul perniancrcnl in fide : et quoniam per bus simulacroruni, et fornicalione, a et suffoca-
multas tribulationes oporiet nos inlrare in regnum C lis, et sanguine. Moysesenim a temporibus anli-
Dei. Et cum consiiluisseni illis per singulas ecclesias quis habet in singulis civitatibus qui proedicent in
presbyleros, el orasscnl cura jejunationibus, com- synagogis, ubi per omne sabbatum legilur. Tune
mendaverunt eos Domino, in quem crediderunt. placuit apostolis, et senioribus cum orani ecelesia,
Transeuntesque Pisidiam , venerunl in Pamphyliam, digère viros ex eis, et mittere Antiochiam cum
et loquentes verbum Domini in Perge, descende- Paulo et Barnaba, Judam, qui cognominabalur Bar-
rnnt in Ailaliam: et inde navigaverunt Antiochiam, sabas, et Silam, viros primos in fratribus, scriben-
unde eranl tradili gratioeDei , in opus quod compte- tes per manus eorum.
verunt. Cura aulem venissent, el congregassent APOSTOU , et seniores fralres, his, qui sunt An-
ecclesiam, relulerunt quanla fecisset Deuscum illis, tiochioe, et Syrioe, el Cilicioe, fratribus ex genli-
et quia aperuissent genlibus oslium fidei. Morali bus, salutem. Quoniam audivimus, quia quidam ex
sunl aulem tempus non modicum cum discipulis. nobis exeuntes, turbaverunt vos verbis, evertenies
[Cap. XV.] El quidam descendentes de Judoea,do- animas vestras, quibus non mandavimus: placuit
cebani fralres: Quia nisi circumeidamini secuntlum nobis eollectis in unum, digère viros, et miltere
morem Moysi, non potestis salvari. Facla ergo sedi- ad vos, cura charissimis noslris Barnaba et Paulo,
lione non minima Paulo et Barnaboeadversus illos, D hominibus, qui iradiderunt animas suas pro nomine
staluerunt ut ascenderenl Paulus et Barnabas, et Domini nostri Jesu Christi. Misimusergo Judam et
quidam alii ex aliis, ad apostoloset Presbyteros in Silam, qui et ipsi vobis verbis réfèrent eadem.
Jérusalem, super hac quoestione. Illi ergo deducti Visum est enim Spirilui sancto, et nobis, nihil ul-
ab ecelesia , perlransibanl Phoenicen el Sama- tra imponere vobis oneris quam hoecnecessaria : ut
riam, narrantes conversionem gentium: et facie- abstineatis vos ab immolalis simulacrorum, et san-
bant gaudium magnum omnibus fratribus. Cum au- guine, et suffocato, et fornicatione ; a quibus cu-
tem venissent Jerosolymam, suscepti sunt ab ecele- siodientes vos, bene agetis. Valete. Illi ergo idi-
sia, et ab apostolis, et senioribus, annuntianles missi, descenderuni Antiochiam : et congregata
quanla Deus fecisset cum illis. Surrexemnt aulem mullitudine, Iradiderunt epistolam. Quam cum le-
quidam de hoeresi pharisoeorum,qui crediderunt, di- gissent, gavisi sunt super consolatione. Judas aulem
centes : Quia oportet circumeidi eos, proecipcrequo- et Silas, et ipsi cum essent prophetoe, verbo plu-
» IHud(A suffocalis teslatur noster Hieronymus quot tantiim exemplaribus Latinis; sunt autem et
Comment, in Epist, ad Galatas cap. v, vers. 2, in ali- Groecaquoedamoptimoenoloequoeilludnesciunl.
703 (LIBER ACTUUMAPOSTÔLORUM. 7i0
rimo consolati sunt fralres, et confirmaverunt. 1li nobis ad orationem, puellam quamdam habenlcin
Facio aulem ibi aliquanto terapore, dimissi sunt spiritum Pythonem obviare nobis, quoequoeslumma-
cum pace a fralribus, ad eos qui miserant illos. Vi- gnum proestabat dominis suis divinando. Hoecsubse-
sum esl autem Siloe ibi remanere : Judas aulem so- cuta Paulum, el nos, clamabat dicens : Isti homines
lus abiit Jérusalem. Paulus aulem et Barnabas de- servi Dei excelsi sunt, qui aniiunliant vobis viam
morabantur Antiochioe, docentes, et evangelizan- salulis. Hoc autem faciebat mullis diebus. Doleus au-
les cura aliis pluribus verbum Domini. Posl aliqnot lem Paulus, et conversus, spiritui dixit : Proecipio
aulem dies, dixit ad Barnabam Paulus : Revertentes tibi in nomine Jesu Christi exire ab ea. Et exiit ea-
visitemus fratres per universas civitates, in quibus dem hora. Videntes autem domini ejus, quia exivit
proedicavimusverbum Domini, quomodo se habeant. spes quoestuseorum, apprehendenies Paulum et Si-
Barnabas autem volebat secum assumere el Joan- lam perduxerunt in forum ad principes, et offeren-
nem, qui cognominabatur Marcus. Paulus autem teseos magistralibus dixerunt : Hi homines contur-
rogabat eum (ut qui discessisset ab eis de Pamphy- bant civilatem noslram, cum sint Judoei : el annun-
Iia, et non issel cum eis in opus) non debere re- tiant morem, quem non licet nobis suscipere, neque
cipi. Facla esl autem dissensio, ila ut discederent facere, cura simus Romani. Et cucurril plebs adver-
ab invicem, et Barnabas quidem assumpto MarcoIi sus eos : et magistralus, scissis lunicis eorum, jus-
navigaret Cyprum. Paulus vero eleclo Sila profe- seruni eos virgis coedi.Et cum multas plagas eis im-
ctus est, Iradilus graiioe Dei a fratribus. Perambu- posassent, miseront eos in carcerem, proecipienlcs
labat autem Syriam, et Ciliciam, confirmans eccle- custodi, ut diligenter custodiret eos. Qui cum laie
sias; proecipiens cuslodire proecepta Apostolorum, proeceplumaccepisset, misil eos in interiorem car-
et seniorum. cerem, et pedes eorum slrinxit ligno. Media aulem
[Cap. XVI.] Pervenit autem Derben, et Lyslram. Et nocte, Paulus et Silas orantes, laudabanl Deum : el
eece discipulus quidam erat ibi nomine Timotheus, audiebant eos, qui in custodia eranl. Subito vero
filius mulieris a Judoeoefidelis, pâtre gentili. Huic lerroemotusfaclus est magnus, ila ut moverenlur fun-
teslimonium bonum reddebant, qui in Lyslris erant damenta carceris. Et siaiim aperta sunt omnia ostia :
et Iconio fralres. Hune voluit Paulus secum pro- et universorum vincula soluia sunt. Expergefaclus
ficisci : et assumens circumeidit eum, propier Ju- autem custos carceris, et videns januas apertas car-
doeosqui eranl in illis locis. Sciebant enim omnes ceris, evaginato gladio volebat se interficere, oesti-
quod pater ejus erat gentilis. Cum aulem pertrans- mans fugisse vinctos. Clamavit autem Paulus voce
irent civilatem, tradebant eis custodire dogmala, magna, dicens : Nihil tibi mali feceris : universi
quoe erant décréta ab Apostolis et senioribus, qui 'J enim hic sumus. Pelitoque Iiimine, introgressus esl:
erant Jerosolymis. Et ecclesioequidem conlirmaban- et tremefactus procidit Paulo et Siloe ad pedes : et
tur fide, et abundabant numéro quoiidie. Transeun-. produceus eos foras, ait : Domini, quid me oporlel
tes aulem Phrygiam , el Galatioe regionem , vetati facere, ut salvus fiam ? At illi dixerunt : Crede in Do-
sunl a Spiritu sanclo loqui verbum Dei in Asia. minum Jesum : el salvus eris lu, et domus tuà. El
Cum venissent autem in Mysiam, tentabant ire in loculi sunt ei verbum Domini, cum omnibus qui
Bilhyniam : et non permisit eos spiritus Jesu. Cum eranl in domo ejus. Et tollens eos in illa hora no-
aulem pertransissent Mysiam, descenderunt Troa- ctis, lavit plagas eorum : el baptizattis est ipse, et
dem : el visio per noctem Paulo ostensa est : Vir omnis domus ejus continue. Cumque perduxisset eos
Macedo quidam erat slans, et deprecans eum, et di- in domum suam, apposuit eis mensam, et loetalus
cens : Transiens in Macedoniam, adjuva nos. Ut au- est cum omni domo sua credens Deo. Et cum dies
lem visum vidit, stalim quoesivimusproficisci in Ma- factus essel, miserunt magistratus liclores, dicen-
cedoniam, cerli faeti quod vocasset nos Deus evan- tes : Dimitte homines illos. Nunliavit autem custos
gelizare eis. Navigantesautem a Troade, recto cursu carceris verba hoec Paulo : Quia miserunt magislra-
venimus Samolhraciam, el sequenti die Neapolim ; tus, ut dimittamini : nunc igilur exeuntes, ite in pa-
et inde Philippos, quoe est prima partis MacedonioeD ce. Paulus autem dixit eis : Coesosnos publiée, in-
civilas, colonia. Eramus autem in hac urbe diebus demnatos, hommes [Romanos miserunl in carcerem,
aliquot, conferentes. Die autem sabbalorum egressi et nunc occulte nos ejiciunt? Non ita : sed veniant,
sumus foras porlam juxta flumen, ubi videbatur ora- ei ipsi nos ejiciant. Nunliaverunt aulem magistrali-
tio esse : et sedentes loquebamur mulieribus, quoe bus liclores verba hoec. Timueruntque, audilo quod
conveneraut. El quoedammulier nomine Lydia, pur- Romani essent : et venienles deprecati sunt eos, et
puraria civilalis Thyatirenorum, colens Deum, au- educenles rogabant, ut egrederentur de urbe. Exeun-
divit : cujus Dominus aperuit cor intendere his, quoe tes autem de carcere, introierunt ad Lydiam : et vi-
dicebanlur a Paulo. Cum autem baplizata essel, et sis fratribus, consolati sunt eos, et profecti sunt.
domus ejus, deprecala est dicens : Si judicastis me [Cap. XVII.] Cum autem perambulassent Amphi-
fidelem Domino esse, introite in domum meam, et polim, et Apolloniam, venerunt Thessalonicam, ubi
manete. Et coegit nos. Factum est autem euntibus erat synagoga Judoeorum. Secundum consueludinem
n Variant quemadmodum in Groeco
xhpa;, pro libri viduoe,pro Judoeoe,et Hieronymus quidem ipse
'iouSate?, ila et in Lalina Interpretatione veteres in Epist. ad Augustinum lectiouem eau) proetulit,
Vil S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 71à
aulem Paulus inlroivit ad eos, ot per sabbata tria Ai inhabilare super universam faciem terroe, deûuiens
disserebal eis de Scripluris, adaperiens el iusinuans staluta tempora, et lerminos habitalionis eorum,
quia Clirislum oportuit pati, el rcs-urgcroa mortuis : quoerere Deum, si forte attrectent eum, aut inve-
cl quia hicest Jésus Chrisius, quem ego annuntio vo- niant, quamvis non longe sitab unoquoque noslrum.
bis. Et quidam ex eis crediderunt, et adjundi sunt In ipso enim vivimus, et movemur, el sumus : sicut
Paulo elSiloe, et deeolenlibusgentilibusque multitu- el quidam vestrorum poeiarum dixerunt : Ipsius
do magna, el mulieres nobiles non paucoe.Zelanles eniin et genus sumus. Genus ergo cum simus Dei,
aulem Judoei,assuinenlesque de vulgo viros quosdani non debemus oeslimare, auro aut argenlo, aut lapidi,
malos, et turba facta, concilaverunt civitalem : el as- sculpturoearlis et cogilalionis hominis, divinuni esse
sislentes domui Jasonis quoerebant eos producere in simile. Et tempora quidem hujus iguoraulioedespi-
populum. Et cum non invenisseut eos, trahebanl cieus Deus, nunc annuntial hominibus, ul omnes
Jasonem et quosdam fralres ad principes civilalis, ubique poenitentiam agant, eo quod sialuit diem in
clamantes : Quoniam hi, qui urbemconcitant, el hue quo judicalurus esl orbem in oequitate, in viro, in
venerunt, quos suscepil Jason, el hi omnes conira quo statuit, fidem pradiens omnibus, suscitans eum a
décréta Coesaris faciunt, regem alium dicenies esse mortuis. Cum audissenl autem resurreclionem mor-
Jesum. Concilaverunt aulem plebem, el principes ci- ]B luorum, quidam quidem irridebant, quidam vero
vil.Uisaudientes hoec.Et accepte saiisfaciione a Ja- dixerunl : Audiemus le de hoc iterum. Sic Paulus
sone, et a coeteris, dimiserunt eos. Fralres vero con- exivit de medio eorum. Quidam vero viri adhoerentes
fesiim per noclem diniiserunl Paulum el Silam in ei, crediderunt : in quibus el Dionysius Areopagila,
Beroeam. Qui cum venissent, in synagogam Judoeo- el mulier nomine Damaris, el alii cum eis.
rum inlroierunt. Hi aulem erant nobiliores eorum, \Cap. XVIII.] Posl hoecegressus ab Athenis venit
qui sunl Thessalonicoe, qui susceperuui verbum cum Corinthum, el inveniens quemdam Judoeum nomine
omni avidilate, quoiidie scrutantes Scripluras, si Aquilam, Ponlicum génère, qui nuper venerat ab Ita-
hoecila se habereul. El mulli quidem crediderunt ex Iia, et Priscillam uxorem ejus (eo quod proecepisset
eis, et mulierum gentilium honestarum, el viri non Claudius discedere omnes Judoeosa Roma), accessil
pauci. Cura aulem cognovissent in Tliessalouica Ju- ad eos. El quia ejusdem erat arlis, manebat apud
doei, quia et Beroeoeproedicalumesl a Paulo verbum eos, et operabalur (erant autem scenofactorioe ar-
Dei, venerunt el illuc commoventes el turbanies lis). Et disputabat in synagoga per omne sabbaium,
mulliludinem. Stalimque lune Paulum dimiserunt inierponens nomen Domini Jesu, suadebatque Ju-
fralres, ul iret u-^quead mare : Silas autem et Timo- doeis, et Groecis. Cum venissent autem de Macedo-
theus remanserunt ibi. Qui aulem deducebanl Pau- 1C nia Silas el Timotheus, instabat verbo Pau-
lum, perduxerunl eum usque Athenas, el accepte lus, testilicans Judoeis esse Clirislum Jesum. Con-
mandate ab eo ad Silam el Timolhemn, ut quam ce- tradicenlibus aulem eis, et blasphemanlibus, excu-
Ieriler venirentad illum, profecti sunl. Paulus aulem liens vestimenla sua , dixit ad eos : Sanguis vester
cum Athenis eos exspeclaret, incitabaïur spiritus super capul veslrum : mundus ego, ex hoc ad génies
ejus in ipso, videns idololairioedediiam civitalem. vadam. El migrans inde , intravit in domum cujus-
Disputabat igilur in synagoga cum Judoeis, elcolen- tl.im, nomine Titi jusli, coieutis Deum, cujus domus
libus, el inforo, per omnes dies, ad eosquiaderant. erat conjuncta synagogoe.Crispus aulem archisyna-
Quidam autem Epicurei et Stoici philosophi disse- gogus credidil Dominocum omni domo sua : et multi
rebanl cum eo, et quidam dicebant : Quid vull se- Corinthiorum audientes credebanl, et bapiizaban-
miniverbius hic dicere ? Alii vero : Novorum doemo- tur. Dixil aulem Dominus nocle per visionem Paulo:
niorum videtur annuntialor esse : quia Jesum, et re- Nli limere, sed loquere, et ne taceas : propter quod
surreclionem aunuiitiabai eis. El apprehensuni eum ego sum tecum : et nemo apponelur libi, ut noceat
ad Areopagum duxerunt, dicentes : Possumus scire te : quoniam populus esl mihi multus in hac civi-
quoeest hoec nova quoe a le dicitur, docirina? nova tale. Sedil aulem ibi annum et sex menses , docens
enim quoedam infers auribus noslris. Volumus ergo " apud eos verbum Dei. Gallioue aulem proconsule
scire quidnam velint hoec esse. (Aihenienses autem Achaioe,insurrexerunl uno animo Judoeiin Paulum,
omnes, et advenoehospiles, ad nihil aliud vacabant, et adduxerunt eum ad tribunal, dicenies : Quia con-
nisi aut dicere, aul audire aliquid novi.) Slans autem tra legem hic persuadet hominibus colère Deum. In-
Paulus in medio Areopagi, ait : Viri Aihenienses, cipiente aulem Paulo aperire os, dixit Galiio ad Ju
per omnia quasi superstitiosiores vos video. Proeler- doeos: Si quidem esset iniquum aliquid, aul facinus
iens enim, et videns simulacra vestra, inveni et pessimum,o viri Judoei, recle vos susiinerein. Si
aram, in qua scripium erat : Ignoto Deo. Quod ergo vero quoestiones sunl de verbo, et nominibus, et
ignorantes colitis, hoc ego annuntio vobis. Deus, qui lege veslra, vos ipsi viderilis. Judex ego horum nolo
tecil mundum, et omnia quoein eo sunt, hic coeliet esse. El minavit eos a tribunali. Apprehendcntes au-
terroe cum sit Dominus, non in manufaciis templis tem omnes Sosthenem principem synagogoe, percti-
habitai, nec manibus humanis coliter indigens ali- liebant eum anle tribunal : el nihil eorum Gallium
quo, cum ipse det omnibus viiam, et inspirationein, curoeeral. Paulus vero cum adhuc susiinuissel dies
el omnia : fccilque ex uno omne getius hominum multos, fralribus valefaciens, uavigavil in Syriam,
715 LIBER ACTUUMAPOSTOLORUM. 714
(cl cura eo Priscilla , et Aquila) qui sibi tolonderat li Jesu, dicentes: Adjuro vos per Jesum, quem Paulus
in Cenchris caput : habebat enim votiim. Devenit- proedicat. Erant aulem quidam JudoeiScevoe princi-
queEphesum, cl illos ibi reliquit. Ipse vero ingres- pis sacerdotum seplem filii, qui hoc faciebanl. Re-
sus synagogam, disputabat cum Judoeis. Roganlibus spondens aulem spiritus nequam, dixit eis : Jesum
aulem eis, ul ampliori lempore mancret, non con- novi, el Paulum scio : vos aulem qui eslis? Et insi-
sensit, sed valefacicns, et dicens : Iterum reverlar liens in eos homo, in quo erat doemoniumpessimura,
ad vos, Deo volenie, profectus est ab Epheso. Et et dominâtes amborum, invaluit contra eos, ila ut
descendens Coesaream, ascendit, et salutavit Eccle- nudi, et vulnerati effugerent de domo illa. Hoc au-
siam, el descendit Anliocbiam. El facto ibi aliquaulo tem notera facium est omnibus Judoeis, alque genti-
lempore profectus est, perambulans ex ordine Gala- libus, qui habitahaiil Ephesi : et cecidit timor super
licara regionem, et Phrygiam, confirmans omnes omnes illos, et magnilicabalur nomen DominiJesu.
discipulos. Judoeusautein quidam, Apollo nomine, Multique credenlium veniebani, confilentes, el an-
Alexandrinus génère, vir eloquens , devenil Ephe- nuntianles actus suos. a Mulli aulem ex eis, qui
sum, polens in Scripturis. Hic erat cdoctus viam fueranl curiosa sectati, contulerunt libros, et com-
Domini : et fervens spiritu loquebaiur, et docebat busserunt coram omnibus : et compulatis pretiis il-
diligenter ea quoesunl Jesu, sciens tanlum baptisma ;B lorum, invenerunt pecuniain denariorum quinqua-
Joannis. Hic ergo coepit fiducialiter agere in syna- ginla millium. lia fortiter crescebal verbum Dei, cl
goga. Quem cum audisset Priscilla et Aquila, as- confirmabatur. His aulera explelis , proposuit Paulus
sumpserunt cum , et diligentius exposuerunt ci in Spirilu, transita Macedonia et Achaia, ire Jero-
viam Domini.Cum autem vellet ire Achaiam, exhor- solymam, dicens : Quoniam poslquam fuero ibi,
tali fralres, scripserunt discipulis, ut susciperent oportet me et Romain videre. Miltens aulem inMacc-
eum. Qui cum venisset, conlulit mullum his , qui doniatn duos ex ministrantibiis sibi, Timolbeum, cl
crediderant. Vehemenler enim Judoeos revincebat Erastum, ipse reniansit ad tempus in Asia. Facla
publiée, osteudens per Scripluras, esse Clirislum est aulem illo lempore turbatio non mininia de via
Jesum. Domini. Demetrius enim quidam nomine, argenla-
[Cap. XIX.] Factum est aulem , cum Apollo esset rius, faciens oedesargenleas Dianoe, proeslabat arti-
Corinthi, ut Paulus, peragratis superioribus partibus, ficibus non modicum quoesium: quos convocans , et
veniret Ephesum , et inveniret quosdam discipulos ; eos qui hujusmodi eranl opifices, dixit : Viri, scilis
dixitque ad eos : Si Spiritum sanctum accepistis cre- quia de hoc artificio esl nobis acquisilio : et videtis,
dentes? At illi dixerunl ad cum : Sed neque, si Spi- et auditis, quia non solum Ephesi, sed pêne totius
ritus sanctus est, audivimus. Ille vero ait : In quo 'G Asioe, Paulus hic suadens avertit multam turbam,
ergo baptizati estis? Qui dixerunl : In Joannis bap- dicens : quoniam non sunt dii, qui manibus fitint.
tismale. Dixil aulem Paulus : Joannes baplizavit Non solum aulem hoec periclitabitur nobis pars in
baptismo poenilentioepopulum , dicens : In eum, qui redargutionem venire, sed b et magnoe Dianoelem-
venturus esset post ipsum, ut crederent, hoc est, plum in nihilum repulabitur, sed et destrui incipiet
in Jesum. His audilis, baptizati sunt in nomine Do- majestas ejus, quam tota Asia, et orbis colit. His au-
mini Jesu. Et cum imposuisset illis manus Paulus, ditis , repleli sunt ira, el exclamavertinl dicenies :
venit Spiritus sanctus super eos, et loquebanlur lin- Magna Diana Ephesiorum. Et impleia esl civitas
guis, et prophetabant. Eranl aulem omnes viri fere confusioiïe, et impetum fecerunt uno animo in ihea-
duodecim. Introgressus aulem synagogam, cum fidu- trum, raplo Gaio et Aristarco Macedonibus, comiti-
cia loquebaiur per 1res mènses, dispulans et suadens bus Pauli. Paulo aulem volenie inlrare in populum,
de regno Dei. Cura autem quidam indurarentur, el non periniserunt discipuli. Quidam autem et de Asioe
non crederent, maledicenles viam Domini coram principibus , qui eranl amici ejus , miserunt ad eum
multitudine, discedens ab eis, segregavit discipulos, rogantes , ne se darct in theatrum : alii autem aliud
quotidie dispulans in schola tyran ni cujusdam. Hoc clamabant. Eral cuira ecelesia confusa : et plures
autem facium est per biennium , ila ut omnes, " nesciebant qua ex causa convenissent. De turba au-
qui babilabant in Asia, audirent verbum Domini, tem delraxerunt Alexandrum, propellenlibus eum
Judoei atque gentiles. Virlutesque non quaslibet fa- Judoeis. Alexander aulem, manu silemio poslulato,
ciebat Deus per manum Pauli: ita ul etiam super volebat reddere rationem populo. Quem ut cogno-
languidos deferrentur a corpore ejus sudaria, et se- verunt Judoeuni esse, vox facla una est omnium,
micinclia, et recedebant ab eis languores, et spiritus quasi per boras duas clamantiuin : Mngna Diana
nequam egrediebantur. Tentaverunt autem quidam Ephesiorum. Et cum sedassel scriba lurbas, dixit :
et de circuraeuniibus Judaus exorcistis, invocare su- Viri Ephesii, quis enim est hominum, qui nesciat
per eos, qui habebant spiritus malos, nomen Domini Ephesiorum civitatem cullricem esse magnoeDianoe,
a verbumDominicrescebal,et conforlabatur,etc.
Propius ad GroecumS. Inlerpres in Proef.Com- polenter b Iterum Groeco pressius legit ibidem S. Inter-
ment, in Epist. ad Ephes. legit : Plurimi quoque eo-
rum, qui curiosa gesserant, comportanteslibros, cont- pres, Et magnoeDeoetemplumDianoein nihilum repu-
busserunl coram omnibus, el compulaveranl prelium labitur, destruelurquoquemagniludoejus,quam cuncla
eorum , et inveneruntargenli quinquaginla millia. Sic Asia, el universusorbis colit, etc.
PATROL. XXIX. 23
?1S S. HIERONYMIDIVINAB1BL10THECA 716
Jovisque prolis ? Cura ergo liis coulradiei non possit, Al et simul essent, dixil eis : Vos scilis a prima die,
oportet vos sedatos esse, et nihil lemere agere. qua itigressus sum in Asiam, qualiter vobiscum per
Adduxistis enim homines istos, neque sacrilegos, omne tempus fuerim, servions Domino cum omni
neque blasphémantes Deam veslram. Quod si Deme- humiliiaie, el lacrymis, el lenlationibus, quoemihi
trius, el qui cum eo sunt artifices , habent adversum acciderunt ex insidiis Judoeorum : quomodo nihil
aliquem causam, conventus forenses agunlur, et subtraxerim « ulilium , quominus annuutiirem vo-
proconsules sunt, accusent invicem. Si quid aulem bis, et docercm vos publiée, cl per domos, leslili-
allerius rci quoeritis : in légitima ecelesia poterit ab- cans Judoeis alque genlilibus in Deum poeniienliam,
solvi. Nam et periclilamur argui seditionis ho- el fidem in Dominum nosirum Jesum Clirislum. El
diernoe: cum nullus obnoxius sil (de quo possimus nunc eece alligalus ego spirilu, vado iu Jérusalem;
redderc ralionem) concursus istius. Et cum hoec quoein ea ventera sint mihi, ignorans : nisi quod
dixisset dimisit ccclesiam. Spiritus sanctus per omnes civitates mihi protesla-
|C«p.XX.| Poslquam aulem cessavit tumultes, vo- lur, dicens : quoniam vincula el tribulalioncs Jero-
calis Paulus discipulis, et exhortâtes eos , valedixit, solymis me maneni. Sed nihil horum vereor : nec
el profectus esl, ul iret in Macedoniam.Cura autem facio animam meam pretiosiorem quam me, dum-
perambulassct paries illas, et exhortâtes eos fuisset B JJ modo consummem cursum meum, et minislcriuiit
niultu sermone, venit ad Groeciam: ubi cum fecisset verbi, quod accepi a DominoJesu, lestificariEvan-
inenscs 1res, facloesunt illi insidioe a Judoeisnaviga- gelium graiioe Dei. Et nunc cece ego scio, quia am-
luro iu Syriam ; habuitque consilium, ut reveriere- plius non videbitis faciem meam vos omnes, per
tur per Macedoniam. Comitalus esl aulem eum So- quos iransivi proedicansregnum Dei. b Quapropier
paler Pyrrhi Beroeensis, Tbessaloniccnsiuni vero conteslor vos hodierna die, quia mundus stun a san-
Arislarcbus , el Secundus, et Gaius Derboeus,et Ti- guine omnium. Non enim subterfugi , quominus
motheus : Asiani vero Tychicus et Trophimus. Hi annuntiarem omne consilium Dei vobis. Altendile
cum proecessissenl, sustinuerunt nos Troade : nos vobis, et universo gregi, in quo vos Spirilus sauclus
vero navigavitiius post dies Azymorum a Philippis, posuit episcopos, regere Ecclesiam Dei, quam acqui-
et vcuimus ad eos Troadem in diebus quinque, ubi sivit sanguine suo. Ego scio quoniam inlrabuntpost
dcmoraii sumus diebus seplem. Una aulem sabbati discessionem meam lupi rapaces in vos, non parcen-
cum convcnisseiuus ad frangcnduni panem, Paulus les gregi. Et ex vobis ipsis exsurgent viri loquentes
disputabat cura eis, profeclurus in crasiinum , pro- perversa, ul. abducant discipulos posl se. c Propier
iraxilque sermonem usque in niediam noctem. quod vigilale, memoria relinenles, quoniam per
Erant aulem lampades copiosoe in coenaculo, ubi C | iriennium nocte el die non cessavi, cum lacrymis
cramus congregati. Sedens autem quidam adoles- monens unumqueinquevestrum. Et nunc commeudo
cens nomine Eutychus super fencsiram, cum mer- vos Deo, et verbo gratioe ipsius qui polens esl oedili-
gerelur soinno gravi, disputante diu Paulo, ductus> care, el dare hoereditatem in sanciificaiis omnibus.
sorano cecidit de tertio coenaculodeorsura, el subla- Argenlum el aurum, aut veslem nulliiis concupivi,
lus est morluus. Ad quem cum desccndisset Paulus,, sicul ipsi scitis; quoniam ad ea, quoe mihi opus
incubuit super eum: elcomplexus dixil: Noliie tur- erant, el his qui mecum sunl, minislraverunl manus
bari, anima enim ipsius in ipso esl. Ascendens au- isloe. Omnia ostendi vobis, quoniam sic laboranles,
lem, frangensque panem, et gustans, salisquui oportet suscipere infirmos, ac meminissc verbi Do-
allocutus usque in lucem , sic profectus csi. mini Jesu, quoniam ipse dixil : Beatius est magis
Adduxerunt autem puerum viventcm, cl con- dare, quam accipere. El. cum hoecdixisset, positis
solati sunt non minime. Nos autem ascentleutess genibus suis oravit cum omnibus illis. Magnusautem
navem , navigavimus in Asson , inde suscepturii fletus factus est omnium : et procumbentes super
Paulura : sic enim disposueral ipse per terram ilerr collum Pauli osculabantur eum, dolentes maxime in
facturas. Cura autem convenissel nos in Asson, as-- verbo, quud dixcrai, quoniam amplius faciem ejus
sumpioco, venimus Milylenen. Et inde navigames, ;, D non essent visuri. El deducebant eum ad navem.
sequenti die venimus contra Chium, et alia applicui-i- [Cap. XXL] Cum aulem facium esset, ut naviga-
mus Samum, el scquenli die venimus Milctum. Pro- i- remus abslracti ab eis, recto cursu venimusCouin,
posuerat enim Paulus transnavigarc Ephesum, ne ic et sequenii die Rhoduin, el inde Pataram. El cum
qua mora illi fieret in Asia. Feslinabaienim, si pos-
s- invenissemus navem Iransfretantem in Phoenicem,
sibilcsibi esset, ut diem Pentccosles faceret Jeroso-
i- ascendenies navigavimus. Cura apparuissemus au-
lymis. A Mileto autem niitiens Ephesum, vocavit it tem Cypro, relinquenles eam ad sinistram, naviga-
majores natu ecclesioe.Qui cum venissent ad eumi,, viraus in Syriam, et venimus Tyrum : ibi cuira na-
a Aliter S. ipse Paler in modo laudala Proefatione:
i: nium. Non enim subtraxi quominus annuntiarem vo-
ni/ii( sulitraxei'iut eorum, quoe vobis proderant, quin
in bis omnemvoluntatemDei, etc.
annuntiarem, cl docerentpubliéeet domestice,ex Ye- 2- c Atque hoecidem : Quapropier vigilalerecordan-
lere, ut videtur, Lalina Edilione. les, quia triennio nocle ac die non cessavi cum lacry-
b Idem alque eodem loco : Propter quod conteslor si- mis monere, etc. Tum, verbo graiioeejus quipolensesl
vos in die hac, quia mundussum ego a sanguine ont- i- oedificare,et dare vobishoereditatem.
•HT LIBER ACTUUMAPOSTuLORUM. ?1S
vis cxposilura eral onus. Invenlis aulem discipulis, A hic esl homo, qui adversus populum, et legem, et
mansimus ibi diebus septem : qui Paulo dicebant locum hune, omnes unique docens, insuper et gen-
per Spiritum ne ascenderei Jerosolymam. Et expie- liles induxit in templum, et violavit sanctum lo-
lis diebus profecii ihamus, deducenlibus nos omni- cum isium. Viderant enim Truphimum Epliesium
bus cum uxoribus cl filiis usque foras civitalem, et in civitale cum ipso, quem oeUimnverunlquoniam
posilis genibus in lillore, oravimus. El cum valefe- in lemplum inlroduxisset Paulus. Conimotaque esl
cisseiuus invicem, ascendimus navem : illi autem civitas tota, el facla esl concursio populi. Et appre-
redicrunt in sua. Nos vero navigatione expleta, a heiidentes Paulurn , trahebant eum extra templum :
Tyro descendimus Ptolemaidam : el saluialis fralri- et slatim clausoesunl januoe.Quoerentibusaulem eum
bus, mansimus die una apud illos. Alia autem die occidere, uuntialum esl Iribuno cohortis : Quia tota
profecii, venimus Coesaream. Et intrantes domum confundilur Jeru-alem. Qui stalim assumplis milili-
Pbilippi evangelistoe, qui eral unus de seplem , bus el centurionibus, decurrit ad illos. Qui cum vi-
mansimus ad cum. Huic autem eranl quatuor filioe dissent iribunura et milites, cessaverunt percutere
virgines prophelantes. Et cum moraremur per dies Paulum. Tune accédons Iribunus apprehendil eum,
aliquot, supervenitquidam a Judoea prophela, no- et jussit eum alligari calenis duabus : et interroga-
mine Agabus. Is cum venissel ad nos, tulit zonam B bat quis esset, et quid fecisset. Alii aulem aliud clama-
Pauli : etalligans sibi pedes el manus, dixil : Hoec bant in turba. Et cum non possel certum cognoscere
dicit Spiritus sanctus : Virum , cujus est zona hoec, proetumulte, jussit duci cum in castra. El cum ve-
sic alUgabunl in Jérusalem Judoei, el tradeni in ma- nissel ad gratins, conligit ut portarelur a militibus
nus gentium. Quod cum audissemus, rogabamusnos, propier vira populi. Sequebalur enim multiludo po-
el qui loci illius erant, ne ascenderct Jerosolymam: puli, damans : Toileeum. Et cumcoepisset induci in
Tune respondii Paulus, et dixit : Quid facitis fientes, casira Paulus,dicil iribuno: Si licet mihi loqui aliquid
el affligentes cor meum? Ego enim non solum alli- ad ie? Qui dixit : Groecenosti? Nonne lu es /Egyp-
gari, sed et mori in Jérusalem paralus sum, propter liiis.qiii anlehosdieslumultum conciiasli.et eduxisli
nomen Domini Jesu. El cura ei snadere non posse- in deserlum quatuor millia virorum sicariorum ? El
nius, quievimus, dictnles : Domini voluntas fiai. dixit ail eum Paulus : Ego homo sum quidem Ju-
Post dies aulem islos proeparati , ascendebamus in doeusa Tarso Cilicioe,non ignotoecivilalis municeps.
Jérusalem. Venerunl aulem et ex discipulis a Coesa- Rogo aulem le, permitte mihi loqui ad populum.
rea nobiscum, adducenles secum apud quemhospi- Et cum ille permisisset, Paulus stans in gratiibus,
larciuur, Mnasonein quemdam Cyprium, antiquum, annuit manu ad plebem : el magno sileulio facio,
discipulum. Et c;im venissemns Jerosolymam, liben-. G alloculus est lingua Hebroea, dicens :
ler exceperunt nos fralres. Sequenti aulem die intro- [Cap. XXIL] Viri fralres et patres, audile quam
ibat Paulus nobiscum ad Jacobum, omnesque colleciii ad vos nunc reddo ralionem. Cum audissent au-
sunl seniores. Quos cum salntasseï, narrabat persin- tem quia Hebroea lingua loqueretur ad illos,
gula, quoeDeus fecisset in gentibus per ministeriumi magis proesliteruut silenlium. Et dicil : Ego sum
ipsius. Al illi cura audissent, magnificabant Deum,, vir Judoeus , natus in Tarso Cilicioe, nutrilus au-
dixerunique ei : Vides, fraler, quot millia sunt ini tem in ista civitale, secus pedes Gamaliel eru-
Judoeis, qui crediderunt, et omnes oemulaloressuntt dites juxla verilalem palernoe legis , oemulaior
legis. Audierunt autem de le, quia discessionem do- legis , sicut et vos omnes estis hodie : qui liane
ceas' a Moyseeorum, qui per gentes sunl, Judoeorum: viam persécutes sum usque ad morlem, alligans et
dicensnon debere eos circumeiderefiliossuos, neque. iradens in custodias viros ac mulieres, sicut prin-
secundum consiieludinem ingredi. Quid ergo esl?1 ceps sacerdotum mihi testimonium reddit, el omnes
ulique oporlei convenire mulliludinem : audient majores natu, a quibus et epislolas accipiens, ad fra-
enim le supervenisse. Hoc ergo fac quod libi dici- tres Damascum pergebam, ut adducerem inde vinc-
mus : Sunt nob's viri quatuor, votum habentes super tos in Jérusalem, ul punirenlur. Factum est autem,
se. His assuniplis, sanctifica tecum illis: et impende>" eunle me, el appropinquanle Damasco média die,
in illis, ut radant capita : et scient omnes quia quoe ! subite de coelocircumfulsit me lux copiosa : et de-
de te audierunt, falsa sunt, sed ambulas et ipse cu- cidens in lerram, audivi vocemdicenlem mihi : Sait-
stodiens legem. De his aulem , qui credideruntt le, Saule, quid me persequeris? Ego aulem respon-
ex genlibus , nos scripsimus, judicantes, ut absii- di : Quis es, Domine? Dixilque ad me : Ego sum
neant se ab idolis, immolato, et sanguine, ett Jésus Nazaroenus,quem te persequeris. El qui me-
suffocato , et fornicalione. Tune Paulus, as- cum eranl, lumen quidem viderunt, vocem autem
suniplis viris, postera die purificatus cum illis intra- non audierunt ejus, qui loquebaiur mecum. El dixi :
vit in templum, annuntians expletionem dierutn pu- Quid faciam, Domine? Dominus autem dixit ad me :
rilicationis, donec offerretur pro unoquoque eorumi Surgens vade Damascum: et ibi tibi dicelur de om-
oblatio. Dum aulem septem dies consummarcnlur,, nibus, quoele oporleat facere. Et cum non viderem
hi qui de Asia erant Judoei, cum vidissent eum ini proe clarilale luminis illius, ad manum deduclus a
templo, concilaverunt omnem populum, et injeco- comitibus, veni Damascum. Ananias aulem quidam,
runl ei manus, clamantes : Viri Israclilse, adjuvate : vir secundum legem (eslimonium habens ab omni-
719 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTHECA. 720
bus cobabilantibus Judoeis, veniens ad me, el astans A mulliludo. Sadducoeienim dicunt, non esse resurre-
dixit mihi : Saule frater, rcspice. El ego eadem clioncm, neque Angelum,neque Spiritum : Pharisa-i
hora respexi in eum. At ille dixil : Deus patrum aulem utraqueconfilenlur. Facium esl autem chunor
noslrorum proeordinavit le , ut coguosceres vo- magnus. Et surgentes quidam Pharisoeorum,pugna-
luntalcm ejus , et videres justum, et audircs vo- banl dicenies : Nihilmali invenimus in homine iste :
cem ex ore ejus, quia cris lesiis illius ad omnes ho- quid si Spiritus locutusest ei, aut Angélus? Et cum
mines, eorum quoe vidisli et audisti. El nunc quid magna dissensio facla esset, limens iribunus ne di-
moraris? Exsurge, el baptizare, et ablue peccala scerpereiur Paulus ab ipsis, jussil milites descende-
lua, invocato nomine ipsius. Facium est autein rc- re, et rapere eum de medio eorum, ac deducere
vertenti mihi in Jérusalem, et oranii in templo, fieri eum in castra. Sequenti aulem nocte assislens ci
me in stnpore mentis, et videre illum dicenlem Dominus, ait : Consians este LSicut enim leslifica-
mihi : Feslina, et exi velociler ex Jérusalem : quo- lus es de me in Jérusalem, sic te oporiel et Romoe
niam non récipient testimonium luum de nie. El lesiificari. Facla autem die collegerunt se quidam ex
ego dixi : Domine, ipsi sciunt quia ego eram conclu- Judoeis, el devoverunt se dicentes, neque manduca-
dens in carcerem, el coedens per synagogas eos qui turos, neque bibiluros, donec occiderent Paulum.
credebant in le : et cum funderetur sanguis Siepha- B Erant autem plus quam quadraginla viri, qui hanc
ni lesiis lui, ego aslabain, et consentiebam, et cus- conjuraiionem fecerant. Qui accesserunt ad princi-
todiebam vestimenla interficienlium illum. Et dixit pes sacerdolum, el seniores, el dixerunt : Devotione
ad me : Vade, quoniam ego in nationes longe mit- devovimus nos nihil gustaturos, donec occidamns
tani le. Audiebantaulem eum usque ad hoc verbum, Paulum. Nunc ergo vos noium facile Iribuno cum
el levaverunt vocem suam dicentes : Toile de terra concilio, ut producal illum ad vos, tamquam aliquid
hujusmodi : non enim fas est cura vivere. Yocil'eran- cerlius cogniluri de eo. Nos vero priusquam appro-
tibus aulem eis, et projicientibus vestimenla sua, et piet, parati sumus interficere illum. Quodcum audis-
pulvcrcni jactanlibus in aerem, jussit iribunus indu- set filiussororis Pauli insidias, venil, et intravit iu
ci eum in castra, et flagellis coedi, et torqueri eum, castra, nuntiavitque Paulo. Vocansautem Paulus ad
ut seiret propter quam causam sic aedamarent ei. se unum ex Cenlurionibus, ail : Adolescen'temhune
El cum aslrinxissenl eum loris : dicit aslanti sibi perdue ad tribunum, habet enim aliquid indicare
Cenlurioni Paulus : Si hominem Romanum cl in- illi. Et ille quidem assumenseum duxilad tribunum,
demnatum licet vobis flagellare? Quo audilo, Centu- et ail : Vinctus Paulus rogavit me hune adolescen-
rio accessit ad tribunum, el nuntiavil ei, dicens: lem perducere ad le, habentem aliquid loqui libi.
Quid aclurus es? hic enim homo, civis Romanus est. " Apprehendens aulem Iribunus manum illius, seces-
Accedens autem Iribunus dixit illi : Die mihi si lu sil cum eo seorsum, el interrogavit illum : Quid esl,
Romanus es? At ille dixit : Eliam. El respondii iri- quod habes indicare mihi? Ille aulem dixit : Judoeis
bunus : Ego mulla summa civililalctn hanc conse- conveuil rogare te, ut crastina die producas Pau-
culus sum. Et Paulus ail : Ego autem et nalus sum. lum in concilium, quasi aliquid cerlius inquisilnri
Prolinus ergo discesseront ab illo, qui cum lorturi sint de illo : lu vero ne credideris illis; insidianlur
erant. Tribunus quoque timuil poslquam rescivil, enim ei ex eis viri amplius quam quadraginla, qui se
quia civis Romanus esset, et quia alligassel cum. devoverunt non manducare, neque bibere, donec in-
Postera aulem die volens scire diligentius, ex qua terliciant cum : et nunc paraii sunt, exspectanles
causa accusarelur a Judoeis, solvit eum, el jussit sa- promissum tuum. Tribunus igilur dimisit adolesccn-
eerdotes convenire, el omne concilium, el producens tem, proecipiens,ne cui loqueretur, quoniam hoec
Paulum, slatuit inler illos. nota sibi fecisset. Et vocatis duobus Cenlurionibus,
[Cap. XXIIL] Inlendens aulem in concilium Pau- dixil illis : Parate milites ducenlos, ut eanl usque
lus ait : Viri fralres, ego omni conscienlia bona Coesaream,et équités sepluaginta, et lancearios du-
conversâtes sum anle Deum usque in hodiernum cenlos, a tertia hora noctis : el jumenta proeparate,
diem. Princeps aulem sacerdolum Ananias proece-" ul imponenlesPaulum, salvum perducerent ad Feli-
pit aslantibiis sibi perculere os ejus. Tune Paulusi cem proesidom.(Timuitcnim ut forte râpèrent eum
dixil ad cum : Perculiet le Deus, paries dealbate. Ell. Judoei, et occiderent, et ipse poslea calumninmsus-
tu sedens judicas me secundum legem, et contra le lineret, tamquam accepturus pecuniam,) scribens
gem jubés me perculi? Et qui astabant dixerunt : epistolam coniinenlem hoec:
Summum sacerdotem Dei maledicis? Dixit aulemi CLALDtusLypsiasoptimoproesidi, Felici, salutem.
Paulus : Nesciebam, fratres, quia princeps esl sa- Virum hune comprehensum a Judoeis, et iucipien-
cerdolum. Scripium esl enim : Principem populi lu i tem interfici ab eis, superveniens cum exercitu cri-
non maledices. Sciens autem Paulus, quia una parsi pui, cognilo quia Romanus est. Volensque scire
esset Sadducoeorum,et altéra Pharisoeorum,excla- causam, quam objiciebant illi, deduxi eum in con-
niavit in concilio : Viri fralres, ego Pharisoeussum, cilium eorum. Quem inveni accusari de quoesiioni-
filius Pharisoeorum, de spe et resurrectione inorteo- hus legis ipsorum, nihil vero dignum morte aut vin-
rum ego judicor. Et cum hoecdixisset facta esl dis- culis habentem criminis. Et cum mihi perlalum es-
sensio inler Pharisoeos et Sadducicos, el solula est. sel de insidiis, quas paraverani illi, misicum ad le,
721 LIBER ACTUUMAPOSTOLORUM. 72-2
denuntians etaccnsatorihus, ul dicant apud te. Valc. k ministrare ei. Posl aliquol aulem (lies veniens Fé-
Milites ergo, secundum proeceplumsibi, assumentes lix cum Drusilla uxore sua, quoeeral Judoea, voca-
Paulum, duxerunt per noctem in Anlipatridem. Et vit Paulum, el audivit ab eo fidem, quoeesl in Cliri-
postera die diraissis equitibus, ut cum eo irent, re- slum Jesum. Disputante, autem illo de justitia, et
versi sunt ad caslra. Qui cum venissent Coesaream, castitate, et de judicio fuluro, tremefaclus Félix re-
et iradidissent epistolam proesidi, statueront anle spondit : Quod nunc atiinei, vade : lempore autem
illum et Paulum. Cum legisset autem, el inlerro- opporluno accersam te. Simul et sperans, quod pe-
gassetdequa provinciaesset : et cognoscensquiade cunia ei darelur a Paulo; propier quod et fréquen-
Cilicia. Audiam le, inquil, cum accusaiores lui vcne- ter accersens eum, loquebaiur cum eo. Biennio au-
rinl. Jussiique in proetorio Herodis custodiri eum. tem explelo, accepit successorem Félix Porlium
[Cap.XXIV.]Post quinque aulem dies descendit Festum. Volens autem gratiam proestare Judoeis
princeps sacerdolum Ananias, cum senioribus qui- Félix, reliquit Paulum vinclum.
busdam , et Terlullo quodam oratore, qui adic- [Cap. XXV.] Fesius ergo cum venissel in provin-
runt proesidem adversus Paulum. Et citaio Paulo ciam, post iriduum ascendit Jerosolymam a Ca;sa-
coepit accusare Tertullus, dicens : Cum in multa rea. Adierunlque eum principes sacerdotum, et
pace agamus per te, et multa corrigantur per tuam B primi Judoeorum,adversus Paulimi: et rogabant eum,
providentiam : semper et ubique suseipimur, optime postulantes gratiam advenus eum, utjuberel per-
Félix, cum omni graliarum aciicne. Ne diulius au- duci eum in Jérusalem , insidias lendentes , ut in-
lem te prolraham, oro, breviter audias nos pro lua lerficerent eum in via. Fesius autem respondit ,
clementia. Invenimus hune hominem pestiferum servari Paulum inCoesarea : se autem maluriuspro-
el concitanlem seditioncs omnibus Judoeis in uni- feciurum. Qui ergo iu vobis, ait, potentes sunt, de-
verso orbe, et auclorem seditionis secloeNazaroeno- scendenles simul, si quod est in viro crimen, accu-
ruin : qui eliam templum violare conaïus est, quem sent eum. Demoralus autem inter eos dies non am-
et apprehensuni voluimus secundum legem nostram plius quam oclo, aut decem, descendit Coesarcam,et
jndicare. Superveniens autem Iribunus Lysias, cum allera die sedit pro tribunali, et jussit Paulum ad-
vi magna eripuit eum de manibus noslris, jubens duci. Qui cum perductus esset, cireumsielerunt
accusatores ejus ad le venire : a quo poteris ipse eum, qui ab Jerosolyma descenderani Judoei,multas
judicans, de omnibus istis cognoscere, de quibus et graves causas objicientes, quas non poterant pro-
nos accusamus eum. Adjeccrunt autem et Judoei, bare, Paulo raiionein reddente : Quoniam neque in
dicenies hoecila se habere. Respondit aulem Pau- legem Judoeorum, neque in lemplum, neque in Coe-
lus (annuenle sibi proesidedicere) : Ex mullis annis G sarem quidquam peccavi. Fesius autem volens gra-
le esse judicem genli huic sciens, bono animo pro liam proeslare Judoeis, respondens Paulo, dixit : Vis
me satisfaciam. Potes enim cognoscere, quia non Jerosolymamascendere, et ibi de his judicari apud
plus sunt mihi dies, quam duodecim, ex quo ascendi me? Dixit autem Paulus : Ad tribunal Coesarisslo,
adorare in Jérusalem : et neque in lemplo invene- ibi me oportet judicari : Judoeisnon nocui, sicul tu
runt me cum aliquo dispulanlem, aut concursum melius nosti. Si enim nocui, aut dignum morte ali-
facieniem lurboe, neque in synagogis, neque in civi- quid feci, non recuso mori ; si vero nihil esl eorum,
tale : neque probare possunt libi, de quibus nunc quoehi accusant me, nemo potest me illis donare.
me accusant. Confiteor autem hoc libi, quod secun- Coesaremappello. Tune Fesius cum concilio loculus,
dum sectam, quam dicunl hoeresim, sic deservio respondit: Coesarem appellasli? ad Coesarem ibis.
Patri el Deo meo, credens omnibus, quoe in Lege et Etcum dies aliquot transacli essent, Agrippa rex
Prophetis scripta sunt : spem habens in Deum, et Bernice descenderunt Coesaream ad salulaudum
quam et hi ipsi exspeciant, resurreclionem futuram Festum. Et cum dies plures ibi demorarenlur, Fe-
juslorum, et iniquorum. In hoc et ipse studeo sine stus régi indicavit de Paulo, dicens :-Vir quidam est
offendiculoconscientiam habere ad Deum, et ad ho- derelictus a Felice vinclus, de quo cum essem Jcro-
mines semper. Post annos aulem plures, eleemosy- " solymis, adierunt me principes sacerdolum, et se-
nas facturas in genlem meam, veni, et oblationes, niores Judoeorum, postulantes adversus illum dam-
et vola. In quibus invenerunt me purificatum in naiionem. Ad quos respondi : Quia non esl Romanis
lemplo, non cum turba neque cum tumultu. Quidam consueludo damnare aliquem hominem , priusquam
aulem ex Asia Judoei,quos oportebat apud le proe- is qui accusatnr, proesenies habeat accusatores, lo-
sio esse, et accusare si quid habereni adversum me : cuinque defendendi accipiat ad abluenda crimina.
aul hi ipsi dicant si quid invenerunt in me iniquila- Cum ergo hue convenissent sine ulla dilalione, se-
lis, cum stem in concilio, nisi de una hac, solummodo quenti die sedens pro tribunali, jussi adduci virum.
voce, qua clamavi inter eos stans : Quoniam de re- De quo, cum stelissent accusaiores, nullam causam
surrectione mortuorum ego judicor hodie a vobis. deferebani, de quibus ego suspicabar malum. Quoe-
Distulit aulem illos Félix, cerlissime sciens de via sliones vero quasdam de sua supersiitione babebanl
bac, dicens : Cum iribunus Lysias descenderit, au- adversum eum , el de quodam Jesudefuncto, quem
diam vos. Jussiique Cenlurioni cuslodire eum, el aflirmabal Paulus vivere. Hoesilans autem ego de
habere requiem, nec quemquam de suis prohibere htijiismodi quoestionë, dicebam si vellet ire JrrosK-
723 S. HIERONYMIDlVlNA iiiBLlOTHECA. 724
lymam , cl ibi judicari de istis. Paulo autem appel- .A rum , ut converlantur a tenebris ad lucem , cl de
lanle , ul servaretur ad Augusti cognitionem , jussi potestale Satanoe ad Deum , ul accipiant remissio-
servari eum, donec mittam eum ad Coesarem. nem peccatorum, et sortem inler sanctos, per fidem,
Agrippa aulem dixit ad Festum : Volebam et ipse quoeest in me. Unde , rex Agrippa , non fui incre-
hominem audire. Cras, inquit, audies eum. Altéra dulus coelesti visioni : sed his, qui sunt Damascipri-
autem die, cuni venisset Agrippa, et Bernice , cum mum , et Jerosolymis , et in omnem regionem Ju-
mulla ambitione , et introissenl in auditorium cum doeoe,et genlibus annuntiabam, ut poenitentiamage-
Uïbunis, et viris principalibus civitatis, jubenle Fe- rent, et converterenlur ad Deum , digna poenitentioe
sto, adduclusest Paulus. Et dicit Fesius : Agrippa opéra facienies. Hac ex causa me Judoei, cum essem
rex, et omnes, qui simul adestis nobiscum viri, vi- in lemplo, coniprehensum tenlabant interficere.
detis hune, de quo omnis mulliludo Judoeorum inler- Auxilio aulem adjulus Dei, usque in hodiernum
pellavit me Jerosolymis, petentes el acclamantes non diem sto, teslificans miuori alque majori, nihil ex-
oportere eum vivere amplius. Ego vero comperi tra dicens quam ea , quoeprophetoe locuti sunl fu-
nihil dignum morte euni admisisse. Ipso aulem hoc lura esse, et Moyses : si passibilis Christus, si pri-
appellanie ad Auguslum , judicavi mitiere. De quo mus ex resurrectione mortuorum, lumen annunlia-
quid r.erlum scribam domino, non habeo. Propter B lurus est populo , et gentibus. Hoecloquenle eo , et
quod produxi eum 'ad vos , et maxime ad le, rex rationem reddente , Fesius magna voce dixit : In-
Agrippa, ul inlerrogatione facla, habeam quid scri- sanis, Paule, multoele lilteroe ad insaniam conver-
bam. Sine raiione enim mihi videtur mittere vin- tuni. Et Paulus : Non insanio (inquit), opliine Fesle,
ctum , et causas ejus non significare. sed verilatis et sobrietatis verba loquor. Scit enim
[Cap. XXVL] Agrippa vero ad Paulum ait : Per- de bis rex , ad quem el consterner loquor : lalere
mitlitur libi loqui pro temelipso. Tune Paulus, ex- enim eum nihil horum arbilror. Neque enim in an-
tenta manu , coepit rationem reddere. De omnibus, gulo quidquam horum gesium esl. Credis, rex
quibus accusor a Judoeis , rex Agrippa , oeslimome Agrippa, Prophelis? Scio quia credis. Agrippa autem
beatum , apud te cum sira defensurus me hodie, ad Paulum : In modico suades me Cbristianum fieri.
maxime te scienie omnia, et quoeapud Judoeossunt Et Paulus : Opto apud Deum , el in modico , et in
consuetudines, et quoesliones, propter quod obsecro magno , non lantum te , sed eliam omnes qui au-
patienter me audias. Et quidem vitam meam a ju- diunt, hodie fieri laies , qualis et ego suni, exceplis
veniule , quoe ab initio fuil in gente mea in Jerosu- vinculis his. Et exsurrexit rex , el proeses, et Ber-
iymis, noverunt omnes Judoei : proescienles me ab nice , et qui assidebant eis. Et cum seeessissent,
inilio (si veliut lestimonium perhibere) quoniam se- G loquebantur ad invicem, dicenies : Quia nihil morie,
cundum certissimam sectam noslroe religionis vixi aut vinculis dignum quid fecit homo iste. Agrippa
Pharisoeus. Et nunc in spe , quoe ad patres nostros autem Feslo dixil : Dimilli poterat homo hic , si
reproraissionis facta est a Deo, sio judicio subjectus : non appellasset Coesarem.
in quam duodecim tribus nostroe , nocte ac die tle- [Cap. XXVII.] Ut aulem judicalum est navigare
servienies , sperant deveuire. De qua spe accusor a eum in ltaliam, et tradi Paulum cum reliquis custo-
Judoeis,rex. Quid incredibile judicalur apud vos, si diis centurioni nomine Julio cohorlis Augustoe,
Deus mortuos suscilai? El ego quidem exisiima^e- ascendentes navem Adriinielinam, incipienles navi-
ram me adversus nomen Jesu Nazaroenidebere multa gare circa Asioeloca, sustulimus, persévérante no-
contraria agere. Quod et feci Jerosolymis, et multos biscum Aristarcho Macedone Thes.-alonicensi. Se-
sanctorum ego in carceribus inclusi, a principibus quenti autem diedeveniuiusSidonem. Humane aulem
sacerdotum potestale accepta : ei cura occiderentur, tractaus Julius Paulum, permisil ad amicos ire, et
deiuli senlentiam. El per omnes synagogas fréquen- curam sui agere. Et indecum susiulissemus, subna-
ter puniens eos, compellebara blaspbemare : el am- vigavimus Cyprum , propterea quod essenl venti
conlrarii. Et pelagus Cilicioe et Pamphylioe navi-
plius insaiiiens in eos, persequebar usque in exle-
ras civitates. lu quibus dum irem Damascum cum D gantes, venimus Lystram, quoe est Lycioe : et ibi
inveniens centurio navem Alexandrinain naviganiem
potestale et permissu principum sacerdolum , die
média in via, vidi, rex , de coelo supra splendorem in ltaliam, iransposuii nos in eam. Et cum mullis
solis circumfulsisse me lumen, et eos qui mecum si- diebus tarde navigaremus, et vix devenissemus con-
mul eranl. Omnesque nos cum decidissemus in ter- lra Gnidum : proiiibenlc nos vente, adnavigavimus
Salmonem : et vix juxla navigantes,
rain, audivi vocem loquenlem mihi Hebraica lingua : Cretoe, juxla
venimus in locum quemdam, qui vocatur Remportes,
Saule, Saule, quid me persequeris ? durum est libi
conlra stimulum calcitrare. Ego autem dixi : Quis cui juxla erat civitas Thalassa. Multo autem lem-
es , Domine ? Dominus autem dixil : Ego sum Jésus pore peracto, el cum jam non esset luia navigatio,
quem tu persequeris. Sed exsurge, et sia super pe- eo quod et jejunium jam proeleriisseï, consolabaïur
des tuos : ad hoc enim apparui tibi, ul constituam eos Paulus, dicens eis: Viri, video quoniam cum
te ministrum et testera eorum que vidisti, et eorum injuria el multo damno, non solum oneris et navis,
quibus apparebo libi, eripiens te de populo, el gen- sed eliam animarum nosirarum, incipit esse navn
tibus, iu quas nunc ego initio te, aperire oculos eo- galio. Ceniurio autem gubernatorielnauclero magis
725 LIBER ACTUUMAPOSTOLORUM. 726
credebat, quam his quoea Paulodicebantur. Etcum A cefe navem. Et cum anchoras suslulissent, commil-
aptes portes non esset ad hieraandum , plurirai sta- lebani se mari, simul laxantes juncturas guberna-
tueront consiliumnavigare inde, si quomodo posseul culorum : et levato artemone secundum auroe flalum
devenientes Phoenicem, hieniare, porlum Cretoere- tendebant ad litius. Et cum incidissemus in locum
spicientem ad Africum, el ad Corum. Aspirante dithalassum, impegeruni navera : et prora quidem
aulem ausiro, oestimauiespropositura se lenere, cum fixa manebat immobilis, puppis vero solvebatur a vi
suslulissent de Asson, legcbant Crelam. Non post maris. Militera autem consilium fuil, ut cuslodias
mullum aulem misit se conlra ipsam ventes Typho- occiderenl : ne quis cum enalasset, effugeret. Cen-
nicus, qui voealur Euroaquilo. Cumque arrepta turio aulem volens servare Paulum, prohibuit fieri :
essel navis, etnotiposset conari in veutum, data jussiique eos, qui possent nalare, emittere se primos,
nave flalibus, ferebamur. In insulamautem quamdam el evaderë, et ad lerram exire : et coeteros alios in
decurrenies, quoe vocatur Cauda, potuimus vix ob- tabulis ferebant : quosdam super ea, quoede navi
liuere scapham. Qua sublata, adjutoriis ulebamur, eranl. Et sic factura est, ul oinnesanimoeévadèrent
accingentes navem, timenles ne in Syriam incide- 3d lerram.
reni, summisso vase sic ferebanlur. Valida aulem ' [Cap. XXVIII.] Et cum evasissemus, tune cogno-
nobis lempeslaie jactatis, sequenti die jactum fece- B vimus quia Melila insula voeabalur. Barbari vero
runl : el ténia die suis manibus armamenta navis proestabanl non modicam humanitalem nobis. Ac-
projecerunt. Neque autem sole, neque sideribus ap- censa enim pyra reficiebant nos omnes, propier im-
pareniibus per plures dies, et leinpeslate non exigua hrem, qui imminebat, et Irigns. Cum congregasset
imminente, jam ablata eral spes omnis salulis no- autem Paulussarmentorum aliquantam multitudinem,
siroe. Et cum mulla jejuualio fuissel, lune slans et imposuissetsuper iguem; vipera a calore cum
Paulus in medio eorum, dixit : Oporlebal quidem, o processisset, invasit manum ejus. Ut vero viderunt
viri, audilo me, non lollere a Creia, lucrique facere Barbari pendentem besiiara de manu ejus, ad invi-
injuriam liane et jacturam. Et mine suadeo vobis cem dicebant : Utique homicida est homo hic, qui
buno animo esse. Amissio enim nullius aniraoeerit cum evaserit de mari, ultio non sinil eum vivere.
ex vobis, proelertiuamnavis. Astilil enim mihi bac Et ille quidem excutiens bestiam in ignem, nihil
nocte angélus Dei, cujus sum ego, el cui deservio, mali passus esl. At illi existimabani eum in lumorcm
dicens : Ne limeas, Paule, Coesarile oportet assi- convertendum, el subite casurum, el mori. Diu au-
stere : et eece donavit libi Deusomnes qui navigant lem illis exspectaiitibus, et videntibus nihil mali in
lecuni. Propier quod bono animo esiole, viri : credo eo fieri, convertenies se, dicebant eum esse Deum.
enim Deo, quia sic eril, quemadmodum dictum est G In locis aulem illis erant proedia principis insuloe,
mihi. In insulam autein quamdam oportet nos de- nomine Publii, qui nos suscipiens, triduo bénigne
venire. Sed posteaquam quarla décima nox superve- exhibuit. Contigil aulem palrem Publii febribus et
nit, uaviganlibus nobis in Adria circa mediam no- dysenteria vexatum jacere. Ad quem Paulus intra-
ctem, suspicabantur nauloe apparere sibi aliquam vit : et cura orassel, et imposuisset ei manus, sal-
regionem. Quiet suraniiltenles bolidem, invenerunt vavil eum. Quo facto, omnes, qui in insula habebant
passus viginti : el pusillum inde separati, invene- inlirmilaies, accedebant, el curabantur : qui etiam
runt passus quindecim. Timenles autem ne in aspera mullis houoribus nos honoraverunt, et navigantibus
loca incideremus, de puppi millentes anchoras qua- imposuerunl quoe necessaria eranl. Post menses
tunr, opiabant diem fieri. Nautis vero quoerenlibus autem très, navigavinius in navi Alexandrina, quoe
litgere de navi, cum misissent scapham iu mare, sub in insula biemaveral, cui eral insigne Caslorum. Et
obtentu quasi iiiciperent a prora anchoras exlen- cura venissemus Syracusara, mansimus ibi iriduo.
dere, dixil Paulus Ceniurioni et militibus : Nisi hi Inde circumlegenles deveuiraus Rhegium : et post
in navi manserint, vos salvi fieri non potestis. Tune unum diem liante ausiro, secunda die venimus Pu-
abscidcrunl milites funesscaphoe, elpassi sunl eam leolos : ubi inventis fratribus rogati sumus manere
excidere. Etcum lux inciperet fieri, rogabatPaulus D apud eos dies seplem : et sic venimus Romani. Et
oinnes sumere cibum, dicens : Quarla décima die ho- inde cum audissent fralres, occurrerunt nobis usque
die exspectantes jejuni permanetis, nihil accipien- ad Appii forum, ac 1resTabernas. Quos cum vidisset
tes. Propter quod rogo vos accipere cibum pro Paulus, gralias agens Deo, accepit fiduciam. Cum
sainte veslra : quia nullius veslrum capillus de ca- autem venissemus Romam, permissum esl Paulo
p'ne peribil. Et cum hoec dixisset, suinens panem, manere sibimet cura custodienle se milite. Post ter-
gralias egit Deoin conspeclu omnium : et cum fre- lium autem diem convocuvit primos Judoeorum.
gisset, coepilmanducare. Animoequioresaulem l'acli Cumque convenis^ent, dicebat eis : Ego, viri fralres,
omnes, elipsi sumpserunt cibum. Eramus verouni- nihil adversus plebem faciens, aul morem pater-
versoeanimoein navi ducentoe sepluaginta sex. El num, vinctus ab Jerosolymis tradilus sum in manus
saiiati cibo alleviabanl navem, jaciantes iriticum in Romaoorum : qui cura inlerrogationein de nie ha-
mare. Cum aulem dies factus esset, lerram non buissent, voluerunt me dimittere, co quod nulla es-
agnoscebant : siniini vero queintlani considerabant sel causa morlis in nie. Contradicentibus aulem Ju-
habeiileui litius, in quem cogiiabani, si possenl, eji- doeis, coàcius sum appellare Coesarem, non quasi
7-27 S. HIERONYMIDIVINVBIBLIOTIILCA. 728
genlem meam habens aliquid accusare. Propier iv Isaiam prophetam ad patres nostros, dicens: Vade
banc igilur causam rogavi vos videre, el alloqui. ad populumislum, et die ad eos : Aure audielis, et
Propier spem enim Israël, calena hac circumdatus non iniclligeiis : et videntes videbitis, et non per-
sum. At illi dixerunt ad eum : Nos neque lttlcras spicietis. Incrassalum est enim cor populi hujus, et
accepimus de te a Judoea, neque adveniens aliquis auribus graviter audierunt, el oculos suos compres-
fratrum, numiavit, aut loculus esl quid de le ma- seront, ne forte videant oculis, et auribus audiani,
lum. Rogamusaulem a le audire quoe sentis : nam el corde inlelliganl el convertairtur, et sanem eos.
de secla hac nolum est nobis, quia ubique ei con- Nolum ergo sit vobis, quoniam genlibus missum est
Iradicitur. Cum conslituissentaulem illi diem, vene- hoc salutare Dei, et ipsi audient. Et cum hoecdixis-
runt ad eum in hospitium plurimi, quibus exponebal set, exierunt ab eo Judoei, multani habenles inler se
leslificans regnum Dei, suadensque eis de Jesu ex quoeslioneni.Mansitaulem biennio loto in suo con-
lege Moysiet Prophetis, a mane usque ad vesperam. ducto : el suscipiebat omnes, qui ingrediebanlur ad
El quidam credebant bis, quoe dicebanltir : quidam eum, proedicansregnum Dei, et docens quoesunl de
vero non credebant. Cumque invicem non essenl DominoJesu Chrisio, cum omni fiducia, sine probi-
conseniienles, discedebanl, dicente Paulo unum bitione.
verbum : Quia bene Spiritus sanclus locutus est per B
Explicil liber Actuttm Aposlolorum.

B. PAULI APÛSTOLï
INCIPIT

EPISTOLA AD ROM ANOS.

[Cap. L] Paulus, servus Jesu Christi, vocatus vobis , qui Romoe estis, evangelizare. Non enim
Aposlolus , segregalus in Evangelium Dei, quod erubesco Evangelium. Virlus enim Dei esl in salu-
anle promiseral per propheias suos in Scripluris tem omni credenti, Judoeoprimum et Groeco.Ju-
sanctis de Filio suo , qui factus est ci ex semine sliiia enim Dei in eo revelalur ex fide in fidem:
David secundum carnem , qui proedestinalus esl _ sicut scripium esl : Justes autem ex fide vivit. Re-
Filius Dei in vinutc secundum spiritum sanctifies- velalur enim ira Dei de coelo,super omnem impieia-
tionis ex resurreciione mortuorum Jesu Christi teniet injustiliam hominumeorum qui veritatemDei
Domini nostri : per quem accepimus graiiam , et in injusiitia detinenl: quia quod nolum esl Dei, nia -
Aposlolatum, ad obediendum fidei in omnibus gen- nifestum est in illis. Deus enim illis manifeslavit.
libus pro nomine ejus, in quibus estis el vos vocati Invisibiliaenim ipsius, a creatura mundi , per ea
Jesu Christi : omnibus qui sunt Romoe,dileclis Dei, quoefacta sunl, inlellectu, conspiciunlur: sempiterna
vocatis sanclis. Gralia vobis et pax a Deo Pâtre quoque ejus virius, et divinitas : ita ut sint inexcu-
nostro, el Domino Jesu Chrisio. Primum quidem sabiles. Quia cum cognovissent Deum, non sicut
gralias ago Deo meo per Jesum Christum pro omni- Deum glorificaverunt, aut gralias egerunl : sed eva-
bus vobis ; quia fides veslra annunlialur in universo nuerunl in cogitationibus suis, et obscuratum esl
mundo. Testis enim mihi esl Deus , cui servio in insipiens cor eorum : dicentes enim se esse sapien-
spiritu meo in EvangelioFilii ejus, quod sine inler- tes, stulti facli sunt. Et mulaverunt gloriam incor-
missione memoriam vestri facio semper iu oralio- ruplibilis Dei, in similitudinemimaginis corruptibilis
nibus meis: obsecrans.si quomodotandem aliquando hominis, et volucrum, et quadrupedum, et serpen-
prosperum iter babeam in volunlateDei veniendiad p. tium. Propier quod tradidit illos Deus in desideria
vos. Desidero enim videre vos, ut aliquid imperliar cordis eorum, in immundiliam : ut coniumeliisaffi-
vobis gratioespiritualis ad confirinandosvos : id est, cianl corpora sua in semetipsis:qui commutaverunt
simul consolari in vobis , per eam quoeinvicem est, verilalem Dei in meudacium: el coluerunt, el ser-
fidem vestram alque meam. Nolo autem vos igno- vieruut creaturoepolius quam Creatori , qui est be-
rarc, fratres ; quia soepeproposui venire ad vos (et nedictus in soecula.Amen. Propterea tradidil illos
probibilus sum usque adhuc), ut aliquem frucium Deus in passiones ignominioe: nam feminoeeorum
habeam et in vobis, sicut el in coeteris genlibus. immuiaverunt naluralem usuin, in eum usum qui est
Groecis ac Barbaris , sapientibus et insipieniibus contra naluram. Similiter aulem et masculi, relicto
débiter sum : ila ( quod in me ) promplum est el nalurali usu feminoe,exarserunt in desideriis suis in
a Exegimus hasce Pauli, aliorumque Aposlolorum Valic. Bibliolheca asservatur sub num. 57, el quem
Epistolas juxia exemplar Vaticanum a Marlianoeo omnium antiquissimum invenimus, ac bonoeproe
éditas, ad fidem ms. cod, Pnlaiini, qui in eadem coelerisnotoeac frugis.
 '
m EPISTOLA B. PAULI ArOSTOLI Al) ROMANOS. 7Ô0
invicem, masculi in masculos lurpiiudinem opéran- A veritalis in lege. Qui ergo alium doces, leipsum non
tes, et mercedem, quam oporluit, erroris sui in se- doces : qui proedicas non i'uranduni, furaris : qui
metipsis recipientes. El sicul non probaverunt Deum dicis non moediandura, incecharis : qui aborainaris
habere in noliiia : tradidit illos Deus in reprobum idola , sacrilegiiim facis ; qui in lege gloriaris , per
sensum, utfaciantea, quoenon conveniunt, replètes proevaricalioneinlegis Deuminhonoras ( nomen enim
omni iniquiiate, malilia, fornicalione, avarilia, ne- Dei per vos hlasphematur inler génies, sieut scriptum
quitia, plenos invidia, homicidio, contenlionc, dolo, est). Circumcisio quidem prodesl, si legem b obser-
malignitale, susurrones, delractores, Deo odibiles, ves : si aulem proevaricator legis sis, circumcisio tua
conlumeliosos, superbos, elalos , invenlores malo- prapulium facla est. Si igilur proepu'viumjustiiias
rum, pareniibus non obedientes, insipienies, incom- legis cuslodial : nonne proepuliumillius in circumei-
posilos, sine affeciione, absque foedere, sine miseri- sionern repuiabitur? el judicabit c idquod ex naiura
cordia. Qui cum justitiam Dei cognovissent, non esl proepulium,legem consummans, le qui perlitteram
intellexerunt quoniam qui talia agunt, digni sunt et circumeisionern proevaricator legis es ? Non enim
morte : el non solum qui ea faciunt, sed etiam qui qui in manifeste, Judoeusest : neque quoein manife-
consenlitinl facienlibus. ste, in carne, esl circumcisio : sed qui in abscondito,
[Cap. IL] Propter quod inexcusabilis es , o homo R Judoeus est: et circumcisio cordis in spirilu, non lit—
omnis , qui judicas. In quo enim judicas alierum , lera : cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est.
leipsum condemnas : eadem enim agis quoejudicas. [Cap. III.] Quid ergo amplius Judoeoest? aut quoe
Scimus enim quoniam judicium Dei est secundum militas circumeisionis? Mullum per omnem modum.
veritalem in eos qui talia agunt. Existimas aulem Primum quidem quia crédita sunt illis eloquia Dei.
hoc, o homo, qui judicas eos qui talia agunt, et facis Quid enim si quidam illorum non crediderunt? Num-
ea, quia tu effugies judicium Dei? An-divitias bo- quid incrediililas illorum fidem Dei evacuabil? Absit.
nitatis ejus, et patienter, etlonganimilalis conlemnis? Est aulem [Ms. enim] Deus verax : omnis aulem
ignoras [ Ms. ignorans J quoniam benignilas Dei ad homo mendax, sicul scripium est : Ul jusiificeris in
poenitentiam te adducil? Secundum autein duriliam sermonibus luis, et vincas cum judicaris. Si aulem
tuam et impoenitcns cor, thesaurizas tibi iram in die iniquitas noslra justitiam Dei commendat, quid di-
iroeet revelalionis justi judicii Dei, qui reddet uni- cemus ? Numquid iniquus est Deus , qui inferl
cuique secundum opéra ejus : iis quidem, qui secun- iram ? ( secundum bominem dico ) Absil. Alio-
dum paiienliambonioperis, gloriam, et honorera, et quin quomodo judicabit Deus hune mundum ? Si
incorruplionem quoerunt, vitam oeternam: iis autem, enim verilas Dei in meo mendacio abundavit in
qui sunt ex conteniione , ei qui non acquiescuut ve- C gloriam ipsius : quid adhuc et ego lamquam pec-
rilati, credunt aulem iniquilati, ira el iudignalio. calor judicor? et non (sicul blasphemamiir, et
Tribulatio et angustia in omnem animam hominis d sicut aiunt quidam nos dicere ) faciamus mala ut
operanlis malum , Judoei primum, el Groeci: gloria veniant bona : quorum damnaiio juste est. Quid
aulem, el honor, et pax omni operanti bonum , Ju- ergo? proecellimus eos? Nequaquam. Causali enlra
dico primum, el Groeco: non enim esl acceplio per- sumus, Jtitloenset Groecosomnes sub peccato esse,
sonariim apud Deum. Quicumque enim sine lege sicut scripium est : Quia non est justes quisquam,
peccaverunl, sine lege peribunl : el quicumque in non estintelligens, non est requirens Deum. Omnes
lege peccaveiunt, per legemjudicabuntur. Non enim deelinavenint, simul inutiles facli sunt, non est qui
auditores legis jusli sunt apud Deum , sed factores facial bonum, non esl usque ad unum. Sepulcrum
legis justificabuutur. Cum enim génies , quoelegem païens est guilur eorum, linguis suis dolose agebanl;
non habent, naturaliter ea, quoe legis sunt, faciunt, venenum aspidum sub labiis eorum, quorum os ma-
ejusmodi legem non habentes, ipsi sibi sunl lex : qui lediclione et amariludine plénum est; veloces pedes
osiendunt opus legis scriptum in cordibus suis , te- eorum ad elfundendum sanguinem ; conlritio et in-
slinionium reddente illis conseienlia ipsorum, et felicilas in viis eorum, et viam pacis non cognove-
a inter se invicem cogitationibus accusanlibus , aut ',) runl; non est limor Dei anle oculos eorum. Scimus
eliam defendentibus , in die, cura judicabit Deus aulem quoniam quoecumquelex loquitur, iis quoe in
occulia hominum, secundum Evangelium meum, per lege sunt loquitur : ut omne os obslruatur, et sub-
Jesum Clirislum. Si autem tu Judoeuscognominaris, dilus fiai omnis mundus Deo : quia ex operibus legis
el requiescis in lege , ei gloriaris in Deo, et nosti non juslificabilur omnis caro coram illo. Per legem
vol.unlatemejus, et probas meliora, insiructus per enim cognilio peccali. Nunc aulem sine lege jusliiia
legem, confidis leipsum esse ducem coecorum,lumen Dei manifestala est, testificata a lege et propbelis.
eorum qui in tenebris sunl, eruditorem insipientium, Justitia autein Dei per (idem Jesu Christi, in omnes,
magislrum infantium, habentem formant scientioeet el super oinnes qui credunl in eum ; non enim est
a In Palatin, ms. contentiose magis ad Groecum c Rectius saliem ad Groecum textum xptvii -h
textum , inter se invicem cogitationumaccusanlium, fvasag àxpoëvo-ria, in Palatino ms. vocula id reli-
aul etiam defendenlium,in die, etc. cetur.
b Idem ms., casiodias, pro observes: in Groecisali- d Repetit negandi parliculam Palatin, ms., et non
quoi libris fvlwcrriç pro xpào-w; legilur. sicut aiunt, cic. j
751 S. HIERONYMIDIVINABlBLiOTHECA. 732
distinctio. Oinnesenim peccaverunt, el egent gloria .V sed et ei qui ex fide est Abrahoe, qui paler est om-
Dei. Justilicaii gratis per gratiam ipsius, per rcdem- nium nostrum. ( Sicut scripium est : Quia palrem
plionein quoe est in Chrisio Jesu, quem proposuit raultarum gentium posui le) ante Deum, cui f credi-
Deus propitiaiioneni per (idem in sanguine ipsius, dil, qui vivifient morluos, et vocat ea quoenon sunl,
ad ostensiouem juslitioe sua;, propier remissionem laniquam ea quoe sunl. Qui contra spem in spem
proeceilenliumdelictorum in suslentalione Dei, ad credidit, ul fieret paler inullarum gentium , seciiu-
oslcnsionem jusiilioeejus iu hoc lempore; ul sit ipse dum quod dictum est ei : Sic erit semen luum. Et
jnslus, et justifierais cum qui esl ex litle Jesua Chri- non infirmâtes est fide, nec considcravil corpus
sti. Ubi est ergo glnriatio lua? Exclusa esl. Per quam suum emorliium , cum jam fere centum essel anno-
legem? Facloriim ? Non; sed per legem fidei. Arbi- rum , el emorluam vulvam Saroe. In reproniissione
Iramur enim juslilicari hominem per lidem sine ope- etiam Dei non hoesiiavildiffidentia , sed confortatus
ribus legis. An Judoeorum Deuslantum? nonne et esl fide , dans gloriam Deo : plenissimc sciens quia
gentium? Imnio. El gentium. Quoniam quidem unus quoecumquepromUil s, polens est etfaceie. Ideo et
est Deus b qui juxiilirai'circuincisionem ex fide, et reputatum est illi ad justitiam. Non est aulem scri-
piaqiutium per fidem. Lcg-'iu ergo desiruimiis per ptum tanluin propter ipsum, quia repuialum esl illi
lidem? Absil; sed legem slaïuiraus. B ad justitiam : sed et propier nos, quibus repulabilur
\Cap. IV.| Quid ergo dicemus invenisse Abraham credenlibus in eum, qui suscitavil Jesum b Clirislum
patrem nostrum secundum carnem? Si enim Abra- Dominumnostrum a mortuis , qui lradilus esl pro-
ham ex operibus justificaïus est, habet gloriam,.setl pter delicla nostra , et resurrexit propier justifica-
non apud Deum.Quid enim dicit Scripiura? Credidit tionem noslram.
Abraham Deo, et repuialum est illi ad justitiam. Ei [Cap. V.] Jusiificali ergo ex litle, pacem habeamus
aulem qui operatur, merces non impulalur secundum ad Deum per Dominum nostrum .Jesum Cbristum :
graiiam, sed secundum debitum; ei vero qui non per quem cl habemus accessuin, ' per fidemin gra-
operatur, credriili autem in eum qui juslificat ira- tiam islam, in qua slamus, et gloriamur in spe glo-
pinin, repuiamr fuies ejus ad jusiiliani c secundum rioefilioriun Dei. Nonsolum autem, sed et gloriamur
proposition graiioe Dei. Sicul el David dicit bealitu- in tribulationibus : scienies quod tribulatio palieu-
dinein hominis, cui Deus accepto ferl justitiam sine liain operatur : patienlia autem probaiionem , pro-
operibus : Beali quorum reraissoesunt iniquitales, el baiio vero spem , spes aulem non confundit : quia
quorum lecla sunt peccala. Beatus vir cui nonimpu- chariias Dei diffusa esl in cordibus nostris per Spi-
lavit Dominus peccalum. Bealimdo ergo hoecin cir- rilura sanctum , qui dates esl nobis. Uiquid enim
('iimcisiouud lantum inanet, an etiam in proepulio? G Christus , cum adhuc infirmi essemus, secundum
Dicimus enim quia repuiata esl Abrahoe fides ad ju- tempus pro impiis mortuus est? Vix enim pro juste
stitiam. Quomodo ergo repuiata esl ? in circumei- quis moritur : nam pro bono forsitan c.uis autleat
s-ione, c an iu proepulio? Non in circumeisione, sed mori. Commendai autem cltaritalem suam Deus in
in -pra;putiu.El signum accepit circumcisionis,signa- nobis : quoniam cum adhuc peccalores ChSemus,
culum jusiitia: fidei, quoeest iu proepuiiu; ut sil pater i secundum tempus, Christus pro nobis mortuus esl :
omnium ciedentium per proepulium, ut reputelur et multo igilur magisnunc jusiificali in sanguine ipsius,
illis ad juMiiiam; et sil paler circumeisionis non iis salvi eriiuus ab ira per ipsum. Si enim cum inimici
lantum qui sunt ex circumeiaione, sed et iis qui se- essemus , réconciliai! sumus Deo per mortem Filii
clanlur vesligia fidei quoe est in proepuliopalris no- ejus : multo magis reconciliali, salvi erimus invita
stri Abrahoe.Non enim per legem promis>ioAbrahoe ipsius. Non solum autem : sed ei gloriamur in Deo
aut semini ejus, ni hoeresesset mundi, sed per justi- per Dominum nostrum Jesum Clirislum, per quem
tiam fidei. Si enim qui ex lege, bxrcdes sunl: exina- nunc reconciliaiionem accepimus. Propterea sicut
nila eol fides, aboliia esl promissio. Lex enim iram per unum hominem peccalum iu hune mundum in-
operatur. Ubi enim non esl lex , nec proevaricatio. travit , et per peccalum mors , et ila in omnes bo-
Ideo ex fide , ul secundum gratiam Urina sil pro- D mines mors pertransivit, in quo omnes peccaverunt.
missio omni semini, non ei qui ex lege est solum , Usque ad legem enim peccalum erat in mundu :

" Non addit Christi Palalinus ms., quod nomen
Grarus quoque textes hic relicel.
b Idem ras., qui jnsiificavil, solemni proeuuntiatio-
ni-i vitio pro juslijicabil, juxla GroeciiniSixv.iûo-zi.
c Vetb.t secundumproposilumgraine Dei, in Pala-
lino ms. oninino non sunl. Ea Groecieliam plerique
libri ignorant, ac puto, e Velesii leelionibus tanluin
prod'.erunl.
d Alque hic duo verba lantum manel, Palalinus
ms. neseit, juxla Groecumtextum in plerisque mê-
lions nota; mss. codicibus.
'' IMua hic Palalinus ms. habet, ht circumeisione
cum esset, un etiam in proepulio.Groec. iv mpizopri
OVZl i zv KXpoêvGzLu..
f in Palatine ras.', cui credidisli, pro cui credidit.
Et paulo post pluribus, sic eril sementuum sicut slcl-
loecoeli, qua: neque iu Groeco texte juxta melioris
noloeexempiaria résonant.
6 Addii Palalinus ms. nomen Deus, quod minime
tamen in Groecoarchétype hic loci habelur.
h 11îc vero cum Groecoexemplari nomen Christutn
Palaiin. ms. lacet.
» Pressius Gloecoephrasi Palaiin. ms., accessuin
fide in gruliam.
j Verba secundum tempus, quai neque in Groeco
textu habenlur, Palalinus ms. onihiiio ignorai.
 755 EPISTOLA II. PAULI APOSTOLIAD ROMANDS. 734
peccalum autein non inipuiabatur a , cura lex non A servi eslis ejus, cui obeditis, sive peccaii ad moriem,
esset, Sed regnavit mors ab Adam usque ad Moysen sive obediiionis ad jusiiliam? Gralias autem Deo,
eliam in eos, qui non peccaverunt in similitudinem quod fuistis servi peccaii, obedislis autem ex corde
proevaricalionisAdoe,qui esl forma fuluri. Sed non iu eam formant doctrinoe, in quam tradili estis. Li-
sicut delictum , ita et donum. Si enim unius delicio beraii autem a peccato, servi facîi eslis justilioe. Hu-
mulli mortui sunt : mulio magis gratia Dei et do- inanuni dico, propier inûrmilatem carnis vestroe:
num in gralia unius hominis Jesu Christi iu plures sicul enim exhibuistis membra vestra servire im-
abundavit. Et non sicut per unirai b peccalum, ita munditioe, et iniquitali ad iniquiiatetn; ita nunc
el donum. Namjudiciumquidem ex uno iu condem- exbibete membra vestra servire justilioe in sanclifi-
nationein ; gralia aulem ex multis deliclis in juslifi- cationem. Cum enim servi esselis peccati, liberi
caiionem. Si enim unius delicio mors regnavit per fuistis justilioe. Quem ergo frucium habuistis lune
unum : multo magis abundantiam graiioe, et doua- din illis, in quibus nunc erubescitis? Nain finis illo-
tionis et justilioeaccipienles, in vila regnabunt per rum mors est. Nunc vero liberati a peccalo, servi
unum Jesum Christum. Igilur sicut per unius deli- autem facii Deo, habetis fructum veslrum in sancti-
cluni in omnes homines in condemnalionem : sic et ficationem, finein vero vitam oeternam. Stipendia
per unius jusiiliam in omnes homimts in juslilica- B enim peccaii, mors. Gratia autem Dei, vila a:terna,
tionem vitoe. Sicut enim per iuobedieniiam unius in Christo Jesu Domino nostro.
hominis, peccalores constituli sunt mulli : ila el per [Cap. VIL] An ignoratis, fralres (scientibus enim
unius obeditioneni , jusii constituenlur mulli. Lex legem loquor) quia lex in homine doininatur, quanlo
autein subinlravit, ut abundaret delictum. Ubi au- lempore vivit? Nam quoesub viro est mulier, vivente
lem abundavit delictum, superabundavit gralia. Ut viro, alligata est legi : si aulem morluus fuerit vir
sicut regnavit peccalum in mortem : ita el gratia ejus, solula esta lege viri. Igilur, vivente viro, vo-
reguet per justitiam in vilain oeiernam , per Jesum cabitur adultéra, si fuerit cum alio viro : si aulem
Christum Dominumnostrum. morluus fueril vir ejus, liberata est a lege viri, ut
[Cap. VI.J Quid ergo dicemus? pennanebimus in non sit adultéra, si fuerit cum alio viro. Ilaque, fra-
peccato, ut gralia abundet? Absii. Qui enim morlui tres mei, et vosmoilificatieslis legi per corpus Chri-
sumus peccato, quomodo adhuc vivemus in illo? An sti : ut silis alterius, qui ex mortuis resurrexii, ut °
iguoralis quia quicumque baptizati sumus iu Chrisio fructilicemus Deo. Cura enim essemusin carne, pas-
Jesu, in morte ipsius baptizati sumus ? Consepulti siones peccatorum, quoeper legem eranl, operaban-
enim sumus cum illo per baplisinuin in mortem : ut lur in raeinhris noslris, ul fructificurent morti. Nunc
quomodo Christus surrexil a mortuis per gloriam G auleni solutisumus a lege inoriis, inquadetinebamur,
Palris , ita et nos in novitate vitoeambulemus. Si ita ut serviamus in novitate spiritus, el non in veiu-
enim eomplautati facli sumus similitudiui moilis slate litteroe.Quid ergo dicemus? lex peccalum esl?
ejus : simul et resurrectionis erimus. Hoc scienles , Absit. Sed peccalumnon cognovi,nisi per legem : nain
qui.i vêtus homo noster simul crucifixus est, ut concupisceniiamnesciebani.nisi lex diceret:Noncon-
desiruaiur corpus peccaii, et ultra non serviamus cupisces. Occasioneautein accepta, peccalumper man-
peccato. Qui enim mortuus est, jusiificatus est a datum operalum estiu me omnem concupisceniiam.
peccato. Si autem morlui sumus cum Chrisio , cre- Sine lege enim peccalum mortuum erat. Ego aulem
diraus quia simul etiam vivemuscum Chrisio : scien- vivebainsine legealiquando. Sedcum venisset manda-
les quod Christus resurgens ex mortuis jam non tera, peccalum revixit. Ego aulem mortuus sum : et
moritur, mors illi ultra non dominabilur. Quodenim inventera est mihi mandatum quod erat ad vilain, hoc
mortuus est peccato, mortuus est semel : quod autem essead mortem. Nam peccalum occasioneaccepta per
vivit, vivit Deo.lia el vos exislimate, vos morluosqui- mandatera, seduxii me, et per illud occidit. Ilaque
dem esse peccato, viveulesautem Deo, iu ChristoJesu lex quidem sam la, el mandatum sanctum, et justum,
c Dominonosiro. Non ergo regnet peccalumin veslro et bonum. Quod ergo bonum est, mihi factum est
morlali corpore, ulobediatis concupiscentesejus. Sed Dmors? Absit. Sed peccalum, ut appareat peccatum,
neque exhibealis membravestra arma iniquitalispec- per bonum operalum esl mihi mortem : ut fiai supra
cato : sed exbibetevos Deo, tamquamex mortuis viveu- modum peccans peccalum per mandatum. Scimus
les: et membra vestra arma justilioeDeo. Peccalum enim quia lex spiritualis est: ego autem carnalis
enim vobis non dominabilur: non enim sub lege eslis, sum, venumdaïus sub peccalo. Quod enim operor,
sed sub gralia. Quid ergo? peccahimus, quoniam non inlelligo. Non enim quod volo f bonum, hoc
non sumussub lege, sed sub gralia? Absit. Nescitis ago : sed quododi nialum, illud facio. Si autein quod
quoniam cui exhibeiis vos servos ad obediendum, note, illud facio : consentio legi, quoniam bona est.
a in instanti Palatinus ms., non iinpulalur, cumlex Dominonosiro, Palatinus ms. nescil.
quoque
non es!, cui leciioni Groecusquoque textes suffra- d Sed neque hoecduo verba, in Mis, in eodem Pa-
gaiur. latino ms. habenlur : quod et propius est Gra'coe
b Denuo pressius Groecoexemplari, per unum
pec- liueroe.
canlem, pro peccalum.Groec, Sî ivbgàp.apz'ôo-avzoç. c In Palniino ms., ut fruclificaremus,ad Groecum
Mox, Nam judicium ex uno , proeleruiissoquidem. excmplar, ha y.apnofopvitr(ji>u.zv.
c Quoeet uonnulli GroeoicodicesproelereuiHverba f Abadiute in Palattiio Ins., nonauod volo, hoc ago,
755 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTHECA. 756
Nunc aulem jam non ego operor illud, sed quod ha- ALExislimo enim, quod non sunt cnndignoepassiones
bitat iu me peccalum. Scio enim quia non habitat hujus leraporis ad fuluram gloriam, quoerevelabiter
in me, hoc est in carne mea, bonum. Nam velle, in nobis. Nam exspeclalio creaturoe revelationem
adjacet mihi : perficere aulem bonum, non invenio. filiorumDei exspeclat. Vanilali enim creatura sub-
Non enim quod volo bonum, hoc facio: sed quod jecia esl non volens, sed propter eum qui subjecit
nolo malum, hoc ago. Si aulem quod nolo, illud fa- b eam in spe : quia et ipsa crealura liberabitnr a
cio: jam [Ms. lac. jam] non ego operor illud, sed servilute corruptions, in liberlatem glorioefiliorum
quod habitat in me peccalum. Invenio igilur legem Dei. Scimus enim quod omnis creatura ingemiscit
volenti mihi facere bonum, quoniam mihi malum el parturil usque adhuc. Non solum aulem illa, sed
adjacet : condelecior enim legi Dei secundum inte- et nos ipsi primitias spirilus habenles; et ipsi inlra
riorera hominem: videoautem aliarn legemin mem- nos gemimus, adoptionem filiorumDei exspectanles,
bris meis, repugnantem legi mentis meoe, et capti- redemptionemcorporis nostri. Spe enim salvi facli
vantem me in lege peccaii, quoeesl in membrismeis. sumus. Spes aulem quoevidetur, non est spes: nain
Infelix ego homo, quis me liberabitde corpore mortis quod videl quis, quid [Ms. qui] sperat? Si aulem
hujus? Gralia Dei per Jesum Clirislum Dominum quod non videmus, speramus : per patienliam exspe-
nostrum. Igilur ego ipse mente servio legi Dei; carne ]B ctamus. Similiter aulem et Spirilus adjuval infirmi-
autem legi peccaii. tatem nostram : nain quid oremus, sicul oportet,
\Cap. VIII.] Nihil ergo nunc damnationis est iis, nescimus: sed ipseSpiritus postulat pro nobis gemi-
qui sunl in Chrisio Jesu, qui non secundum carnem tibus inenarrahibbus. Qui autem scrutalur corda,
ambulant. Lex enim spiritus vitoein Christo Jesu scit quid desideret spirilus : quia secundum Deum
liberavit me a lege peccaii et mortis. Nain quod im- postulat pro sanctis. Scimus autem quoniam diligen-
possible erat legi, in quo infirmabatur per carnem: tibus Deum omnia cooperanlur in bonum, iis, qui
Deus filium suum mittens in simililudinem carnis secundiim proposilum vocali sunt sancii. Nain quos
peccaii, el de peccato damnavil peccalum in carne, proescivit,et proedesiinavitconformes fieri imaginis
ni juslificatio legisimpleretur in nobis, qui non se- Filii sui, ut sil ipse primogenilus in mullis fralri-
cundum carnem ambulamus,sed secundumspirilum. bus. Quos aulem proedestinavil, hos et vocavit: et
Qui enim secundum carnem sunt, quoe carnis sunt, quos vocavil, hos et justificavit : quos aulem jus-
sapiunt. Qui vero secundum spiritum sunt, quoe tificavit, illos et glorificavit. Quid ergo dicemus
sunt spiritus sentirait. Nam prudcntia carnis, mors ad hoec? si Deus pro nobis , quis contra nos ?
est : prudentia aulem spiritus, vila cl pax. Quoniam Qui etiam proprio Filio suo non pepercit, sed pro
sapientia carnis inimica esl Deo : legi enim Dei non (S nobis omnibus tradidil illum: quomodo non eliam
est subjecta : nec enim potest. Qui autem in carne cum illo omnia nobis c donavit ? Quis accusabil ad-
sunt, Deo placere non possum. Vos aulem in carne versus electos Dei? Deus qui jusiilical: quis esl qui
non eslis, sed in spiritu : si lamen Spiritus Dei habi- condemncl? Chrisius Jésus, qui morluus est, immo
tat in vobis. Si quis aulem Spiritum Christi non ha- qui et resurrexit, qui est ad dcxleram Dei, qui eliam
bet, hic non est ejus. Si aulem Chrisius in vobisest : interpellât pro nobis. Quis ergô nos separabit a cha-
corpus quidem morluum est propter peccalum, spi- rilate Chrisii? iribulalio? an angustia? an famés? an
ritus vero " vivit propier justificationem. Quod si nuditas?aii periculuni? an persecutio? an gladius?
Spiritus ejus, qui suscitavitJesum a moriuis, habitat (sicul scriptum esl : Quia propter le mortificamttr
in vobis: qui suscitavit Jesum Clirislum a moriuis, tola die : oestimalisumus sicut oves occisionis). Sed
vivificabit[Ms.vivilicavit]et raorlalia corpora veslra, in bis omnibus superamus, propier eum qui dilexil
propier inhabitanlem Spiritum ejus in vobis. Ergo, nos. Certes sum enim, quia neque mors, neque vila,
fralres, debitores sumus non carni, ul secundum neque angeli, neque principaïus, d neque virluies,
carnem vivamus.Si enim secundumcarnem vixeritis, neque instanlia, neque futura, neque forliludo, ne-
moriemini : si aulem spiritu facta carnis moriilicave- que altitude, neque profundum, neque crealura alia
riiis, vivelis. Quicumque enim Spiritu Dei agunlur, D poterilnos separare a charitale Dei, quoeesl in Chri-
ii [Ms, lac. ii] sunt filii Dei. Non enim accepislis sto Jesu Dominonosiro.
spirilum servilutis iterum in liriiore, sed accepislis [Cap. IX.] Veriliitemdico in Chrisio,non mentior,
spirilum adoptionis filiorum, in quoclamamus -.Abba teslinionium mihi perhibente conscienlia mea in
(Paler). Ipse enim Spiritus lestimonium reddit spi- Spiritu sancto : quoniam trislitia mihi magna est, el
ritui nostro, :quod sumus filii Dei. Si aulem filii, et conlinuus dolor cordi meo. Optabam enim ego ipse
hoeredes: hoeredes quidem Dei, cohoeredes aulem anaihcma esse a Christo pro fralribus meis, qui sunt
Christi : si lamen eompaiimur, ut et conglorificemur. coguali mei secundum carnem, qui sunt Israélite;,
sed quod odi, vocibns bonumet malum priori bocce b Hic pronomen eam tacel Palaiin. ms., el pan!»
loco penitus ignoralis, quoeneque in Groecotexlti ha- posl nomen Dei, ubi dicitur, adoptionemfiliorumDei
benlur, sed ex Velesii leclionibusadseiioein Groecis exspectanles,nirumque Groecoaietiesy, o pressius.
libris fueranl, vel ex subnexo huic isocolo post qua- c Rectius juxla Gra-cumPalat. ms. in tuluro legit,
tuor versus in Lalinis. donabil.
n In Palalino ms. pro vivit, esl d Ut a plerisque Groecismss., ov-z Svvày.ug,ila et
vila, quemadmo-
dum el in Groecolexiu, K^n- iu Palalino ms. verba . et virluies desideraultiri
7:7 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD ROMANOS. 758
offen-
quorum adoplio esl filiorum, et gloria, el tcstamen- A scripium esl : Eece pono in Sion lapidem
itim, ellegislalio, et obsequium, el promissa : quo- sionis, et petram scandali: etomnis qui crédit in eum,
rum patres, el ex quibus esl Christus secundum non confundelur.
carnem, qui est super omnia Deus benediclus in soe- [Cap. X.J Fralres, volunlas quidem cordis mei,
cula. Amen. N<n autem quod exciderit verbum Dei. etobsecratio ad Deum, fit pro illis in salutem. Te-
Non enim omnes qui ex Israël " sunt, ii sunl Israé- stimonium enim perbibeo illis, quod oemublionem
lite; : neque qui semen sunt Abrahoe, omnes filii : Dei habent, sed non secundum scienliam. Ignorantes
sed in Isaac vocabitur tibi semen : id est, non filii enim justitiam Dei, et suam quoerentes sialuerc ,
carnis, hi filii Dei ; sed qui filii sunt promissionis, justilioe Dei non sunt suhjecli. Finis enim legis,
oeslimantur in semine. Promissionis enim verbum Chrisius, ad justitiam omni credenti. Moyses enim
hoc est : Secundum hoc tempus veniam, et eril Sa- scripsît, quoniam jusiiliam , quoeex lege est, qui
roefilius.Non solum autein illa : sed el Rebecca ex fecerit homo, vivel in ea. Quoeautem ex fide est ju-
uno concubitu habens, Isaac palris nosiri. Cura stitia, sicdicit : Ne dixeris in corde tuo : quis ascen-
enim nonduni nati fuissent, aut aliquid boni egis- del in coelum? id est, Christum deducere. Aut quis
sent, aut mali (ut secundum eleclioneni proposilum descende! in ahyssnm ? hoc est, Clirislum a moriuis
Dei maneret), non ex operibus, sed ex vocanie di- ] } revocare. Sed quid dicil Scripiura ? Prope est ver-
clum est ei : Quia major serviet minori, sicut scri- bum in ore luo, et in corde luo : hoc est verbum
pium esl : Jacob dilexi, Esau autem odio liabui. fidei, quod proedicamus. Quia si confitearis in ore
Quid ergo dicemus? numquidiniquiias apud Deum? luo Dominum Jesum, et in corde tuo credideris,
Absit. Moysi enim dicit : Misercbor cujus [Ms. cui] quod Deus illum suscitavit a moriuis, salvus eris.
misereor : et misericordiam proesiabo cujus [Ms. Corde enim creditur ad jusiiliam : ore aulem con-
cui] miserebor. Igilur non volcntis, neque curren- fessiofit ad salutem. Dicit enim Scripiura: Omnis,
lis, sed miserentis esl Dei. Dicit enim Scripiura qui crédit in illum, non confundelur. Non enim esl
Pbaraoni : Quia in hoc ipsum excitavi te , ul osten- distinclio Judoeiet Groeci: nam idem Dominus om-
dam in te virlulem meam : et [Ms. tac. et] ut an- nium , dives in omnes qui invocant illum. Omnis
nunticlur nomen meum in universa terra. Ergo cu- enim quicumque invocaverit nomen Domini , salvus
jus vult miserelur, el quem vult indurat. Dicis ilaque erit. Quomodoergo invocabunt, in quem non credi-
mihi : Quid adhuc quoerilur? voluntati enim ejus derunt? Aut quomodo credent ei, quem non audie-
quis re>istil? O homo, tu quis es, qui respondeas runt? Quomodo aulem audient sine proedicante?
Deo? Numquid dicit figmenlum ei, qui se finxit : Quomodo vero proedicabunt, nisi miilanlur? sicut
Quid me fecisii sic? An non habet potesiatem figu- i scripium esl: Quara speciosi pedes cvangelizanlium
lus luti, ex eadem massa facere aliud quidem vas in pacem, evangelizanlium bona ! Sed non omnes obe-
honorera, aliud vero in contumeliani ? Quod si Deus diunt Evangelio. Isaias enim dicit : Domine , quis
volens ostendere iram, et notam facere polenliam credidit auditui nosiro ? Ego fides ex audilu , au-
suam, suslinuil in multa paiienlia, vasa iroe, apla in dites autem per verbumChristi. Sed dico : Numquid
intentera, ut oslenderetdivilias glorioe suoein vasa non audierunt ? Et quidem in omnem lerram exivit
misèricordioe, quoeproeparavit in gloriam. Quos et sonus eornm, et in fines orbis lerroe verba eorum.
vocavit nos non solum ex Judoeis, sed etiam ex gen- Sed dico : Numquid Israël non cognovit ? Primus
libus in Osée dicit : Vocabonon plebem meam, ple- Moysesdicit : Ergo ad oemulalionem vos adducam
bem meam : et non dileclam, dileclam : et non mise- in non genlem : genlem insipientem , in iram vos
ricordiam consecutam, misericordiam consecuiam. mitlam. Isaias aulem audet, et dicit : Inventes sum
Et erit : In loco, ubi diclum est eis : Non plebs mea a non quoerentibusme : palam apparui iis, qui me
vos : ibi vocabuntur filii Dei vivi. Isaias aulem cla- non interrogabant. Ad Israël autem dicit : Tota die
mai pro Israël : Si fuerit numerus filiorum Israël expandi manus mcas ad populum non credentem ,
tamquam areua maris, reliquioesalvoefient. Verbum etb contradicentem.
enim consummans, et abbrevians in oequilale : quia [) | Cap. XI. ] Dico ergo : Numquid Deus repulil po-
verbum brevblutn faciet Dominussuper lerram : et pulum suum ? Absit. Nam et ego Israelita sum ex
sicut proedixitIsaias : Nisi Dominus Sabaoth reli- semine Abraham, de tribu Benjamin. Non repulit
quisscl nobis semen, sicut Sodoma facti essemus, Deus plebem suam, quam proescivil.An nescitis in
et sicut Gomorrha similes teissemus. Quid ergo di- Eliaquid dicil Scriptura: quemadmoduminterpellât
cemus? Quod génies, quoe non seclabanlur ju- Deum adversum Israël? Domine, propheias tuos
stitiam appréhenderont justitiam : justitiam au- occiderunt, allaria tua suffoderunt : el ego reliclus
tem, quoe ex fide est. Israël vero seclando le- sum solus, et quoerunt animam meam. Sed quid
gem justitioe , in legem justilioe non pervenit. dicil illi divinum responsum ? Reliqui mihi seplem
Quare? Quia non ex fide, sed quasi ex operibus: millia virorum, qui non curvaverunt genua ante
offenderunt enim in lapidem offensionis, sicut Baal. Sic ergo et in hoc lempore, reliquioesecundum
a Taeet idem ms. hic verbum sunt : mox neque bSubjungil Palatin, ms., mihi, quod quidem pro-
quia legit, pro neque qui, ad Groecum exemplar, nomen in paucis quoque e Groecis codicibus inve-
Où§'ôzt. nire est.
 fô'J S. HIERONYMID1VINABIBLÏOTHECA. m
clrclioncm gralia! salvoefacioesunl. Si aulem gn.lia, A et seiemioeDei : quam incompreliensibiliasunt judi-
jam non ex operibus : alioquin gralia jain non est cia ejus, et invesligabiles vioe ejus ! Quis enim
gratia. Quid ergo ? quod quoerebal Israël, hoc non cognovit sensum Domini? Aul quis consiliarius ejus
est conseculus : electio aulem consecula est : ca'teri fuil? Aut quis prior dédit illi, et rciiibuclur ci?
vero excoecalisunt : sicut scriptum est : Dédit illis Quoniam ex ipso, et per ipsum , et in ipso sunl om-
Deus spiritum compunciionis : oculos , ut non vi- nia : ipsi gloria in soecula[Ms. soeculum|. Amen.
deant, el aures, ut non audiani, usque in hodiernum [Cap. XII.] Obsecro ilaque vos, fralres, per mise-
diem. Et David diril ; Fialmensa eorum inlaqueum ricordiam Dei, ut exliibeaiis corpora vestra hostiam
el in captionem , et in scandalum , et in relribu- vivcnlem, sanclara, Deo placenlem, ralionabile ob-
lionem illis. Obscurenluroculi eorum, ne videant : sequium veslrum. El nolite conformari huicsoeculo,
et dorsum eorum semper incurva. Dico ergo: Num- sed reformamini in novitate sensus vestri : ut probe-
quid sic offendcrunl ut caderenl? Absit. Sed illorum lis quoesil voluntas Dei bona, et beneplacens, et per-
delicio sains est genlibus, ut illos aîmulentur. Quod fecla. Dico enim per gratiam quoe data esl mihi,
si delictum illorum divilioesunt mundi, et diminutio omnibus qui sunl inler vos : Non plus sapere quam
eorum divilioe gentium : quanto magis pleniludo oportet sapere , sed sapere ad sobrieialem, el uni-
eorum? Vobisenim dico genlibus : Quamdiu quidem B cuiqne sicut Deus divisit menstiram fidei. Sicut enim
ego sum gentium apostolus, minisleriiini meum ho- in uno corpore multa membra habemus, omnia au-
norilicabo, si quomodo ad oemulanduni provocem lem membra non eumdeni aclum babenl : ila mulli
carnem nieani, et salves faciam aliqnos ex illis. Si unum corpus sumus in Chrisio, singuli autem aller
enim amissio eorum, reconciliaiio esl mundi : quoe allerius membra. Habenles aulem donaliones secun-
assumplio, nisi vita ex moriuis? Quod si delibatio dum gratiam, quoedaa est nobis, différentes ; sive
sancla est, et massa : et si radix sancla , el raini. propheliam secundum ralionem fidei, sive minisie-
Quod si aliqui ex ramis fracti sunl, tu aulem cum rium in ministrando, sive qui docet in docirina, qui
oleasler esses, iuserlus es in illis, el socius radicis, exhortalur "in exliorlaiido,qui tribuilin siinplicilaie,
et pingnedinis olivoefaelus es , noli gloriari adversus qui proeesl in solliciiudine , qui miseretur in hilari-
ramos. Quod si gloriaris : non lu radicem portas , late. Dilectio sine simulatione. Otlienles malum, ad-
sed radix le. Dices ergo : Fracti sunt rarai, nt ego boerenles bouo : Charitate.fratemilalis invicem dili-
inserar. Bene : propter incrcdulitalem fracli sunt. gentes: Honore invicem proevenienles: Solliciiudine
Tu aulem fide sias : noli alium sapere, sed lime, non pigri : Spiritu ferventes : Dominoservienles :
Si enim Deus naiuralibus ramis non pepercit : ne Spegaudenies: lu iribulalione patientes :Orationi in-
forte nec libi parcat. Vide ergo boniialem, el seve- G stanles : Nécessitalibus sancioriini communicantes:
ritalem Dei : iu eos quidem , qui ceciderunt, severi- Ilospitalitalera seclantes. Benedicile persequeniibus
laleni : iu le aulem boniialem Dei, si permanseris vos: benedicile, et noliie maledicere. Gaudere cura
in boniiaie, alioquin et te excideris. Sed el illi, si gaudentibus, flere cura flenlibus : Idipsum invicem
non pcrmaiiscriut in increduliiaic, inserentur : po- sentienies : Non alla sapienles, sed bumilibus con-
lens est enim Deus ilerum inserere illos. Nam si tu sentientes. Nolite esse prudentes apud vosmelipsos:
ex nalurali excisus es oleaslro, ci contra naiuram Nulli malum pro malo reddenles: providentes bona
iuserlus es in bonam olivani : quanto magisii, qui non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus
secundum naiuram inserenlur suoeolivoe?Noloenim hominibus. Si fieri potesl, quod ex vobis esl, cum
vos ignorare, fratres, myslerium hoc (ul non silis omnibus hominibus pacem habentes : Non vosmel-
vobis ipsis sapienles ), quia coeciias ex parte con- ipsos defendenles, charissimi, sed date locum iroe.
ligit in Israël, donec pleniludo gentium intrarel, el Scriptum esl enim : Mihi vindicta ; ego retribuam,
sic omnis Israël salvus fieret, sicut scriptum est : dicil Dominus. Sed si esurierit inimicus luus, ciba
Véniel ex Sion, qui eripiat, et avertal inipieialcni a illum : si sitit, polum da illi. Hoc enim faciens, car-
Jacob. El hoc illis a me testamentum : cum abstu- bones ignis congères super caput ejus. Noli vinci a
leropeccala eorum. Secundum Evangelium quidem, D malo, sed vince in bono malum.
inimici propier vos : secundum electionem aulem, [Cap. XIII.] Omnis b anima poteslatibus subliinio-
charissimi propier paires. Sine poenitentia enim ribus subdila sil : Non est enim potestas nisi a Deo;
sunl doua et vocatio Dei. Sicul enim aliquando et quoeaulem sunt, a Deo ordiuaioesunt. Ilaque qui re-
vos non cretlidislis Deo , nunc autem misericordiam sislil poteslati, Dei ordinationi resislil. Qui aulem
coiisecuti eslis propter increduliiatem illorum : ila résistent, ipsi sibi damnationem acquirunt : nam
el isti nunc non crediderunt in vestram misericor- principes non sunt tiinori boni operis, sed mali. Vis
diam, ut el ipsi misericordiam consequantur. Con- autem non timere polestatem ? Bonum fac ; cl ha-
clusii enim Deus omnia iu incredulilate : ul om- bebis laudem ex illa: Dei enim minisier est tibi in
nium niiscreaiur. O alliludo diviliarum sapieulioe bonum. Si autem malum feceris, lime; non enim sine
« Pressius ad Groecum exemplar, h zy -napa- uiatg u7repe/où(r«içvizozàtrazo-Be , in Palalino ms.
ximzi, Palaiin. ms,, in exhorlalione, pro iii exhor- legitur, Omnibus polestatibus sublimioribus subditi
tando. estote.
b Juxla aliquol Groecos libros , ïlâo-cu; ÈÇou-
7*1 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLl AD ROMANOS, 712
causa gladium parlât. Dei enim minuter esl : viudcx A \ Noli ciho tuo illum perdere, pro quo Chrisius mor-
in iram ei, qui malum agit. Ideo necessitate subdili luus esl. Non ergo blasphemetur bonum nostrum.
csto:e, non solum propier iram, sed eliam propter Non est enim regnum Dei, esca et potus : sed justi-
conscienliam. Ideo enim et tributa proestatis: minis- tia, et pax , et gaudium in Spiritu sancto : qui enim
lri enim Dei sunl, in hoc ipsum servientes. Reddile in hoc servit Chrisio, placet Deo, et probalus est
ergo omnibus débita ; cui iribulum, tributuni : cui hominibus. Itaque quoepacis sunl, seclemur : et quoe
vectigal, vecligal : cui timorem, limorem : cui hono- oedificalionis sunt, in invicem cuslodiamus. Noli
rera, honorem. Nemini quidquam debealis, nisi ut propter escain destruere opus Dei. Omnia quidem
invicem diligaiis ; qui enim diligit proximum, legem sunt munda : sed malum est homini, qui per offen-
implevii. Nam: Non adulterabis: Non occides: Non diculum manducat. Bonum esl non manducare car-
furaberis: Non falsum testimonium dices : Non con- nem, et non bibere vinum, neque in quo frater tuus
cupisces: et si quod est aliud mandatum, in hoc ver- b offendilur, aul scandalizalur, aul infirmalur. Tu
bo inslauratur : Diligesproximum tuum sicut te ipsum. fidem habes? pênes lemelipsum habe coraui Deo:
Dileclio proximi malum non operatur. Plenitudo er- Beatus, qui non judicat seraelipsum in co quod pro-
go legis est dileclio. Et hoc scienies tempus : quia bat. Qui aulem discernit, si manducaverit, damnaïus
hora est jam nos de somno surgere. Nuncenim pro- g£ est; quia non ex fide. Omne aulem quod non est ex
pior est nostra salus , quam cum credidimus. Nox fide, peccatum est.
proecessit, dies aulem appropinquavit. Abjiciamus [Cap. XV.] Dehemusaulem nos (irraiores inibecil-
ergo opéra tenebrarum, elindnamurarma lucis. Sic- iilaies [Ms. irabecillilaiein] infirmorum suslinere, et
ut in die honeste anibulemus ; non in comessatio- nou nobis placere. Unusquisque veslrum proximo
nibus et ebrielatibus, non in cubilibus et impudici- suo placeat c in bonum , ad oedificaiionem. Elenim
liis, non in contentione et oemulalione, sed a indui- Christus non sibi placuit, sed sicut scriptum esi:
mini DominumJesum Christum, et carnis curam ne Improperia improperantium libi ceciderunl super
feceritis in desideriis. me. Quoecumqueenim scripta sunt, ad noslram doc-
[Cap. XIV.] Infirmum autem in fide assumile, non trinam scripta sunl : ut per patientiam, el consola-
in disceptationibus cogitaiionum. Alius enim crédit tionem Scripturarum, spem h.ibeainus. Deus aulem
se manducare omnia: qui aulem infirmus est, olus paiientioe et solalii, dei vobis idipsum sapere in al-
[Ms. holera] raanducet. Is qui manducat, non mandu- terutrum secundum Je->umChristum : ut unanimes,
cantem non spernat: et qui non manducat, mandu- uno ore honorificelis Deum, ei patrem Domini nos-
cantem non judicel : Deus enim illum assumpsil. Tu tri Jesu Christi. Propier quod suscipite invicem,
quis es , qui judicas alienum servum ? Dominosuo ri ( sicut el Chrisius suscepit d vos in honorem Dei.
siat, aut cadit : stabit autem : polens esl enim Deus Dico enim Christum Jesum ministrum fuisse cir-
staluere illum. Nam alius judicat diem inler diem : cumeisionis propter veritaleni Dei, ad confirman-
aliiis autem judicat omnem diem : unusquisque in das proniissiones patrum : Gentes autem super
suo sensu abundel. Qui sapit diem, Domino sapit. El misericordia houorare Deum, sicut scripiura est :
qui manducat, Dominomanducat: gralias enim agit Propterea confilebor tibi in genlibus, Domine, et no-
Deo. Et qui non manducat, Domino non manducat, mini luo cantabo. Et ilerum dicit : Loelamiui, gén-
et gralias agit Deo. Nemo enim nostrum sibi vivit, ies, cura plèbe ejus. Et ilerum : Laudale, omnes gen-
el nemo sibi moritur. Sive enim vivimus, Domino tes , Dominum : et magnificate eum, omnes populi.
vivimus : sive morimur, Dominomorimur. Sive ergo El rursus Isaias ait : Erit radix Jesse, et qui exsur-
vivimus, sive morimur, Domini sumus. In hoc enim get regere gentes, in eum génies sperabunl. Deus
Christus morluus est, et resurrexit : ut et morluo- aulem spei repleai vos omni gaudio et pacc in cre-
rum et vivorum dominelur. Tu autem quid judicas dendo :ut abundetis in spe et virtule Spirilus sancti.
fralrem tuum? aul te quare spernis fralrem luum? Certes sum aulem, fralres mei, et ego ipse de vobis,
Omnes enim siabimus anle tribunal Christi [Ms. Dei|. quoniam et ipsi pleni eslis dilectione, repleli omni
Scripium est enim : Vivo ego, dicil Dominus, quo- pj ; sciemia, ila ut possilis alterulrum monere. Audacius
niam mihi flecletur omne genu : et omnis lingua autem scripsi vobis, fralres, ex parte, tamquam in
confitebitur Deo. Itaque unusquisque nostrum pro memoriam vos reducens : propier gratiam, quoedala
se rationem reddet Deo. Non ergo amplius invicem est mihi a Deo, ut sim minisier Christi Jesu in gen-
judicemus : sed hoc judicate magis, ne ponatis of- libus, sanctificans Evangelium Dei, ut fiai oblaiio
fendiculum fratri, vel scandalum. Scio, el confido in gentium accepta, el sanctificata in Spiritu sanclo.
Domino Jesu, quia nihil commune [Ms. add. esl] per Habeo igilur gloriam in Christo Jesu ad Deum. Non
ipsum, nisi ci qui exisiimat quid commune esse, illi enim audeo aliquid loqui eorum, quoeper me non ef-
commune est. Si enim propier cibum frater luus ficii Christus in obedientiam genlium, verbo el faclis:
conlristatur: jam non secundumcharitalem ambulas. iu virtule signorum et prodigiorum, in virtete Spi-
a Palatin, ms., sed induite Dominum, etc. Groece, (edificaiionem, Groeco tamen ipso texte coniradi-
«W,'IvSvvaaBztLvpiov. cente.
b Idem ms., offendis; Gr. ttpoaxb^zzi. d Cum Groecisplerisque libris
e Aliter in Palalino ms. , placeat in bonami nus ms- proefert. nos, pro vos Palali-
745 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 7H
ritus sancli :ita ut ab Jérusalem per circuilura usque A boravii in vobis. Saluiale Andronicum el Jmiiam
ad Illyricum repleveriin EvangeliumChristi. Sic au- [ Mss. Julium ], cognatos cl concaplivos meos : qui
lem proedicaviEvangeliuma hoc, non ubi nominalus sunt nobiles in Apostolis, qui el anle me lueruiii in
est Chrisius, ne super alienum fundamenlum oedifi- Christo. Salulate Amplialum dileciissinium mihi in
carein : sed sicul scriptum est : Quibus non est an- Domino. Salulate Urbanum atljulorem nostrum in
nuniiatuin de eo, videbunl : et qui non audierunt, Christo c Jesu, el Stachyn dileclum meum. Saluiale
intelligent. Propter quod el impediebar plurimum Appellen probum in Chrisio. Salutate eos, qui sunt
venire ad vos b el prohibitus sum usque adhuc. Nunc exArisioboli domo. Salulate Hcrodionem cognatum
vero ulterius locum non habens in bis regionibus, meum. Salulate eos, qui sunl ex Narcissi f domo,
cupidilalem aulem habens veniendi ad vos ex mullis qui sunt in Domino.Saluiale Tryphoenamet Trypho-
jam proecedenlibus annis : cum in Hispaniam pro- sara, quoe laboranl in Domino. Salulate Persidem
ficisci coepcro,spero quod proelcriensvideam vos, el clarissimain, quoemultum laboravil in Domino. Sa-
a vobis deducar illuc, si vobis primum ex parle frui- luiale Rufum eleclum in Domino,et matrem ejus, et
ttis fuero. Nunc igilur proliciscar in Jérusalem mini- meam. Salulate Asyncritum, Phlegonlem, Hermani,
slrare sanclis. Probaverimi enim Maccdonia, et A- Pairobam, llermen, et qui cum eis sunt, fralres. Sa-
chaia, collationem aliquani facere in pauperes san- B luiate Philologum et Juliam ; Nereura et sororcm
ctoruin, qui sunl iu Jérusalem. Placuil enim ci-, et ejus, et Olympiadcm, el omnes, qui cum eis sunl,
debilores sunt eorum. Nam si spiriluulium eorum sanelos. Saluiale invicem in osculo sanclo. Salutaul
participes facli sunl gentilcs : debent et in carnali- vos omnes EcclesioeChristi. Rogo autem vos, fratres,
bus minislrare illis. Hoc igilur cura consuminavero, ul observelis eos, qui dissensiones et offendicula,
et assignavero eis fructum hune: per vos proliciscar proeier docttiitam quam vos didicistis, faciuni, et de-
in Hispaniam. Scio autem quoniam veniens ad vos, clinate e ab aliis. Hujuscemodienim Christo Domino
in abundanlia benediclionis < Evangelii Chrisii ve- nostro non serviunl, sed suo ventri, et per dulces
niam. Obsecro ergo vos, fratres, per Dominumno- sermones, et benedictioncs, seducuut corda innocen-
strum Jesum Clirislum, el per cbarilaiem sancli Spi- tiuni. Veslra enim obedienlia in omnem locum di-
rilus, d ut adjuvetis nie in orationibus vestris pro vulgata est. Gaudeo igilur in vobis. Sed volovos sa-
me ad Deum, ut libérer ab infidelibus qui sunt in pienles esse in bono, et simplices in malo. Deus
Judoea, et obsequii mei oblalio accepta fiai in Jéru- aulem pacis conterai Salanam sub pedibus veslris
salem sanclis, ut veniam ad vos in gaudio per vo- velociler. Gralia Domini nostri Jesu Christi vobis-
luntaiem Dei, et réfrigérer vobiscum. Deus aulem cum. Salutal vos Timotheus adjutor meus, et Lucius,
pacis sit cum omnibus vobis. Amen. G et Jason, et Sosipater, coguaii mei. Salulo vos ego
[Cap. XVI. | Commendoautem vobisPhoebensoro- Terlius, qui scripsi epistolam, in Domino. Salutat
rcni nostram, quoeest in ministerio Ecclesioe, quoe vos Caius hospes meus, et universa Ecelesia. Salutat
est in Ceucliris : ul eam suscipiatis in Domino vos Erastusarcarius civilalis, et Quartus, frater. Gra-
digne sanclis : et assislalis ei in quoeumque negolio tta Domininostri Jesu Christi cum omnibus vobis.
vestri indiguerit; etenim ipsa quoque astitit mullis, Amen. Ei aulem, qui polens esl vos confirmare juxla
et mihi ipsi. Saluiale Priscam et Aquilani adjutores Evangelium meum, el proedicationem Jesu Christi,
meos in Christo Jesu (qui pro anima mea suas cer- secundum revelalionem mysterii temporibus oeiernis,
vices supposuerunt : quibus non solus ego gratias laciti ( quod non palefactum esl per Scripluras Pro-
ago, sed et cuncloeEcclesioe gentium ); et domesti- phetarum secundum proeceplumoelerni Dei, ad obe-
cam Ecclesiam [Mss. domestica Ecelesia] eorum. ditionemfidei ), in cunclis geniibus cognili, soli [Ms.
Saluiale Epoenelumdileclum mihi, qui esl primitivus cognito solo] sapienti Deo per Jesum Christum ; cui
Asioein Christo. Salulate Mariam , quoemultum la- honor el gloria in soeculasoeculorum. Amen.

Explicit Epistola B. Pauli apostoliad Romanos.

a Neque in Groeco pronomen hoc resonat, neque D e Nomen Jesu, hic loci cum Groecislibris Palali-
in Palalino ms. nus quoque ms. taect.
b Ex Valesii leclionibus, xai i-MiïvB-nv p.zypivvv, f Non addit Palatinus ms. domo, juxta Groecum
prodiit Latine, cl prohibitus sum usqueadhuc, quoe textum, quod lamen nomen subintelligitur. Moxplus
lamen verba in Palatino ms. omniiio non habenlur. in eodem ms. habelur, quoemullum laboranl, quod
c Desideratur in Palalino ms. Evangelii, quod no- lamen adverbium secundis ibi additum esl curis, el
men e Groecisquoque nonnullis mss. abest. Groecus textes nescit. Denique Persidam pro
d Pro his verbis, ul adjuvelis me in orationibusve- Persidemipselegitur, ut et paulo posl Herman, pro ller-
stris pro me, etc., in Palalino ms. legitur, ul sollici- men.
tudinemimperliamini mihiin orationibuspro me, etc.; s Reclius ab Mis, pro ab aliis, cum in Groeco,lum
quod est quidem propius ad Groecumlextum, ovva- in Palalino ms. legitur. Paulo post reticelur nosiro,
yosvitraaBal p.01iv zaïg irpocrzvy^aïg
vnip ipov ïïpbgzbv ubi dicitur, Jesu Chrisio Dominonostro.
©£ÔV X.T. \.
Itë EPISTOLA B. PAULI APOSTOU AD CORINTHIOSI. Wi

B. PAULI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA AD CORINTHIOS
PRIMA.

[Cap. L] Paulus, vocatus apostolus Jesu Christi, A bus autem stultitiam , ipsis aulem vocalis Juda;is ,
per volunlatem Dei, et Sosthenes frater, Ecclesioe alque Groecis, Christum Dei virtutem, et Dei sapien-
Dei, quoeest Corinthi, sanctificatis in Christo Jesu , tiam : quia quod stultum est Dei, sapientius est ho-
vocatis sanctis, cum omnibus, qui invocant nomen minibus : el quod infirmuin esl Dei, forlius est ho-
Domini nostri Jesu Christi, in omni loco ipsorum, minibus. Videte enim vocationem veslram, fralres,
et nostro. Gratia vobis et pax a Deo Pâtre nostro, et quia non mulli sapienles secundum carnem , non
Domino Jesu Christo. Gralias ago Deo meo semper mulli potenies, non mulli nobiles ; sed quoe slulta
pro vobis in gralia Dei, quoedate est vobisin Chrisio sunt mundi, elegit Deus, ut confundat sapienles , ei
Jesu : quod in omnibus divites facti estis in illo, in infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia : et
omni verbo, el in omni scieniia : sicut testimonium ignobilia mundi, et contemplibilia elegit Deus, et ea
Christi confirmatum est in vobis : ita ut nihil vobis quoenon sunt, ul ea quoe sunt, destrueret : ut non
desit in ulla gratia, exspeclantibus revelationem glorietur omnis caro in conspeclu ejus. Ex ipso au-
Domini nosiri Jesu Chrisii. Fidelis Deus : per quem tem vos estis in Christo Jesu , qui factus est nobis
vocaii eslis in societalem Filii ejus Jesu Christi Do- sapientia a Deo, et justitia, et sanctificatio, el redem-
mini nosiri. Obsecro autem vos, fralres, per nomen piio : ut quemadmodum scripium est : Qui gloria-
Domini nostri Jesu Christi : ut idipsum dicatis om- B tur, in Domino glorielur.
nes, et non sint in vobis schismala : sitis autem [Cap. IL] Et ego, cum venissem ad vos, fratres,
perfecti in eodem sensu, et in eadem a sententia. veni non in sublimitate sermonis, aut sapienlioe,an-
Significaium esl enim mihi de vobis, fratres mei, nunlians vobis lestiinonium Christi. Non enimjudi-
ab iis qui sunt Cliloes, quia contenliones sunt cavi me scire aliquid inter vos, nisi Jesum Christum,
inter vos. Hoc autem dico, quod unusquisque ve- et hune crucifixum. Et ego in infirmilale, et timoré,
strum dicit : Ego quidem sum Pauli : ego aulem ci tremore multo fui apud vos : et sermo meus, et
Apollo : ego vero Cephoe: ego autem Chrisii.Divisus proedicatiomea, non in persuasibilibus bumanoe sa-
est Chrisius? Numquid Paulus crucifixus est pro vo- pienlioeverbis, sed in oslensione spiritus et virtutisb :
bis? aut in nomine Pauli baptizati eslis? Gralias ago ut fides vestra non sit in sapientia hominum , sed in
Deo, quod neininem vestrum baptizavi nisi Crispum virtule Dei. Sapienliam aulem loquimur inter per.
et Caium : ne quis dicat quod in nomine meo bapti- feclos : sapienliam vero non hujus soeculi, neque
zati eslis [Ms. sitis]. Baptizavi aulem et Stephanoe principum hujus soeculi,qui destruunlur : sed loqui-
domum : coelerum nescio si quem alium baptizave- mur Dei sapientiam in myslerio, quoeabscondita est,
rim. Non enim misit me Chrisius baptizare, sed quam proedestinavit Deus anle soecula in gloriam
evangelizare : non in sapientia verbi, ut non eva- ^ nostram, quam nemo principum hujus soeculicogno-
cuetur crux Christi. Verbum enim crucis, pereunli- vit : si enim cognovissent, nunquam Dominum glo-
bus quidem stuliilia esl : iis autem, qui salvi fiunt, ria; crucifixissent. Sed sicut scriptum est : c Quod
id est nobis, Dei virtus est. Scriptum est enim : Per- oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor ho-
dam sapientiam sapienlium, et prudenliam pruden- minis ascendit, quoe proeparavit Deus iis qui dili-
tium reprobabo. Ubi sapiens? ubi scriba ? ubi con- gunt illum : nobis autem revelavil Deus per spiritum
quisitor hujus soeculi?Nonne stullam fecit Deus sa- suum : Spirilus enim omnia scrulaïur, etiam profun-
pienliam hujus mundi? Nam quia in Dei sapientia da Dei. Quis enim hominum scit quoesunt hominis,
non cognovit mundus per sapientiam Deum : placuitS nisi spirilus hominis, qui in ipso esl ? ila et quoeDei
Deo per stultitiam proedicationis salvos facere cre- sunt, nemo cognovit, nisi Spiritus Dei. Nos autem
dentes : Quoniamet Judoei signa petuut, et Groeci i non spiritum hujus mundi accepimus , sed Spiritum
sapientiam quoerunt : nos autem proedicamus Chri- qui ex Deo est, ul sciamus quoe a Deo donala sunt
stum crucifixum : Judoeisquidem scandalum , genti- nobis : quoeet loquimur non in doctis humanoe sa-
a Quemadmodum in Groecoquidam mss. yvâo-zi, , c Duobus hisce versiculis ex Isaia cap. LXIVlauda-
pro yvùuy pra'ferunt, ila et Palatin, ms. hic scien- tis in Palalino ms. obeli proefixi sunt. Antiqiiarius
iia habei pro sententia. Paululum quoque mox variât,, cur id fecerit, facile inielliges ex ipso Hieronyrao in
quod contenlionessint inter vos, eic. Commentariis ad illum lsaioelocum , in quem , si
b Secundis curis, neque tamen id recte, addilurr lanii sunt, videsis et quoenos noiavimus.
in Palalino ms. hic Dei.
PATROL. XXIX. 24
M7 S. HIERONYMIDlVINA BIBLIOTHECA. Ï43
pienlîoeverbis, sed in doclrina Spiritus, spirîtunlî- J , am ab humano die : sed neque meipsum jiidïco.
bus spirilualia comparantes. Animalis antem bomo Nihil enim mihi conscius su m : sed non in hoc jusli-
non percipil ea quaesunl Spiriitis Dei : stullitia enim licatus sum : qui aulem judical me, Dominus est.
c.->iilli, et non potest inlelligere : quia spirilualiler Iiaque nolite an le tempus judicare , quoadusque ve-
examiuaiur. Spiiiuialis aulem judical omnia: et ipse a inai Dominus : qui et illuminabil abscondita lene-
ncmiiiejudicalur. Quisenim cognovilsensum Domini, brarum, et inanifeslabil consilia cordium, et lune
quiinslriiaicnm? Nosauienisensum Chrisli dabenius. lauseril unicuique aDeo. H*c autem, fratres, irans-
\Cap. III. | Et ego, fratres, non notai vobis loqui quasi (iguravi in me et Apollo, propier vos , ut in nobis
spiritualibus, sed quasi carnalibus. Tamquam parvulis discalis, ne supra quam scriplum est, unus adversus
in Chrisio, lac vobis poiuin dedi, non escam : nondum alierum inflelur pro alio. Quis enim le discernii?
enim poicralis : sed née nunc quidem potestis : ad- Quid autem habes, quod non accepisti? Si aulem ac-
liuc enim cirnales estis. Cumenim sit inter vos ze- ccpisii, quid gloriaris quasi non acceperis? Jam sa-
lus, etconlenlio, nonne carnales estis, et secundum lurali estis, jamdivilcs facii estis: sine nobis regna-
iioniinem ambuliiis? Cum enim quis dical : Ego qui- lis : ei uiinam regnelis [Ms. regnarelis], ut et nos
dem suin l'auli : alius autem : Ego Apollo : nonne vobiscum regnemus. Tuto enim quod Deusnos apo-
liominescsits? Quid igitur est Apollo ? quid vero 1>5tolos novissimos oslendit, tamquam morti deslina-
P.nulus? Miuisiii ejus, cui credidistis , et uuicuique tus : quia speelaculum facli sumus mundo , et ange-
sicut Dominus dédit. Ego plantavi , Apollo rigavit : lis, el hominibus. Nos slulli propier Chrisluin, vos
sed Deus incremeutum dédit. Ilaquc neque qui plan- autem prudentes in Christo : nos infirmi, vos autem
tai, est aliquid, neque qui rigat ; sed, qui incremeu- fortes : vos nobiles, nos aulem ignobiles. Usque in
tum dat, Deus. Qui autem plantât, et qui rigai,uuum banc lioram et esurimus, etsilimus, el nudi sumus,
sunt. Unusquisque autem propriam mercedem acci- etcolaphis wdimur, et iustabiles sumus, et labora-
piet secundum suum laborem. Dei enim sumus aclju- mus opérantes nianibusnoslris : rnalediciinur, el be-
lores, Dei agricultura estis, Dei oedificatiocsiis. Se- nedicimus : persecutionem palitnur, et suslinemus :
cundum gratiam Dei, quuedata esl milii , ut sapiens blasphemamur, et obsecramus : tamquam purga-
architectus fundamcnlum posui:alius autem supene- iiicnla hujus nuindi facii sumus, omnium peripsema
dilîcal. Unusquisque autem videat quomodo super*- usque adhuc. Non ui çonfundani vos, hsce scribo,
diliccl. Fundamcnlum enim aliud nemo poiesl pone- sed ut filios mens charissimos moneo. Nam »i d :ccm
re, pncier id quod posilum est, quud est Christus niillia poedagogorumhabealis in Chrislo , sed non
Jésus. Si quis autem superadilicat super fundamen- niultos paires. Nam in Christo Jesu per Evangelium
tum lioc, auruni, argentum, lapides preliosos, ligna, *' ego vos genui. Rogo ergo [Ms. enim] vos, imilalorcs
fenum, stipulant, uniuscujusque opus manifestuni mei estoie, a sicut et ego Clirisii. Ideo niisi ad vos
erit : Dies enim Domini declarabil, quia in igné re- Timotheum, qui est (iliusmeus charissimus, el fidelis
velabiiur : et uniuscujusque opus quale sit, ignis in Domino, qui vos conimonefaciet vins rneas , qua?
probabit. Si cujus opus manscrit quod supersedifica- sunt in Chrislo Jesu, sicut ubique in omni Ecclesia
vit, mercedem accipiel : Si cujus opus arserit, de- doceo. Tamquam non veniurus sim ad vos, sic in-
trimentum palielur : ipse autem salvus erit : sic la- flaii sunt quidam. Veniam auien.i ad vos cilo, si Do-
nien quasi per ignem. Nescilis quia lemplum Dei minus voluerit : et cognoscam non sermonem eorum
estis, elSpiriius Dei babitat in vobis? Si quis autem qui inflaii sunl, sed virtutem. Non enim in sermone
lemplum Dei violaverit, disperdel illum Deus. Tem- esl regnum Dei, sed in virtule. Quid vultis ? invirga
plum enim Dei sanclum est, quod estis vos. Ncmo veniam ad vos, an in charitale, et spirilu mansuelu-
se \Ms. vos] seducat : si quis videlur inier vos sa- dinis ?
piens esse in hoc saiculo, slulins liai, ut sit sapiens. [Cap. V.] Omnino auditur inter vos fomicalio, el
Supientia enim hujus mundi,stultilia est apudDeum. lalis fomicatio, qualis nec inter génies, ita ut uxorcm
Scriplum est enim : Comprebendam sapienies in palris sui aliquis kibeal. Et vos inflaii estis : et non
asiulia eurum. Et ilerum ; Dominus noviteogilationes " magis luctum habuislis, ut tollatur de medio vestrum
sapientium, quoni.un vanoosunt. Nemo iiaque glo- qui hoc opus fecit. Ego quidem absens corpore, pra>-
rieiurin hominibus. Omnia enim vesira sunl, sive sens aulem spirilu, jam judicavi, ut prasens, eum qui
Paulus, sive Apollo, siveCephas, siveniundus, sive sic operatus esl : in nomine Domininosiri Jesu Chri-
vita, sive mors, sive praseulia, sive fulura : omnia sli, congregalis vobiset meo spirilu, cum virlute Do-
enim vestra sunt : vos aulem Chrisli : Christus au- mini nosiri Jesu, tradere hujusmodi Satanaein inte-
lem Dei. rilum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini no-
[Cap. IV.] Sic nos exislimel bomo , ut ministres siri Jesu Chrisli. Non est boua gloriatio vesira. Ne-
Chrisli, et dispensaiores mysieriorum Dei. Hic jam scilis quia modicum fernieiilum lotam massam cor-
quaoritur inter dispensaiores, ut fidelis quis invenia- rumpit? Expurgale velus iermenium, ut silis nova
tur. Mihiaulem pro mininio est, ut a vobis judicer, conspersio, sicut esiis azynii. Eienim Pascha no-

« Tacet Palatin, ms. verba, sicut et eijo Chrisli, quai ne.iuc in Grascotextu , nantis exceptis codici-
' r
bus, habenlur.
 m EPISTOLÀ B. PAÏLI APO&TOLIAD COB1NTHIÔSI. ?Sô
strum immolalus est Christus. Itaque epulemnr, non A estis vestri ? Empli enim estis pretio magno. Glori-
in fermento veteri, neque in fermenlo maîit se, et ficale ei poriale Deum in corpore veslro.
nequiiioe : sed in azytnis sinceriialis et veritatis. [Cap. VII.| De quibus autem scripsistis mihi : Bo-
Seiipsi vobis in epistola : Ne commisceamini forni- num est bomini mulierem non langere : propier for-
cariis. Non utique l'ornicar.is hujus nmndi, autava- nicaiionem autem unusquisquesuam uxorem habeat,
ris, aut rapacibus, aul idolis servientibus : alioquin et unaquoequesuum virum liabeai. Uxori virdebilum
debueralis de hoc mundo exiisse. Nunc aulem scripsi reddat : sirniliter autem et uxor viro. Mulier soi cor-
vcbis non a comniisceri ; si is qui frater nominatur, poris poleslatem non habet, sed vir. Similiier autem
es: fornicaior, aut avarus, aul idolis servions, aut et vir sui corporis potestatem non babet, sed mulier,
inaledieus, aut ebriosus, aut rapax; cum ejusmodi Nolite fraudare invicem : nisi forle ex consensu ad
née cibum sumere. Quid enim mihi de iis, qui foris tempus, ut vacetis orationi ; el iterum revenimini ia
sunt, judicare? Nonne de iis, qui inlus sunt, vosju- idipsum, ne lenlet vos Satanas propter inconlinenliam
dicatis? nam eus, qui foris sunt, Deus judicabïï. Au- veslram. Hoc autem dico secundum indulgenliam,
ferte malum ex vobis ipsis. non secundum imperium. Volo enim omnes vos esse
[Cap. VI.] Audet aliquis veslrum habens negntium sicut meipsuin : sed unusquisque proprium donum
adversusalterum, judicariapud iniquos, et non apud B habet ex Deo : alius quidem sic, alius vero sic. Dico
sanctos? An nescitis quoniam sancii de hoc roundo autem non nuptis, et viduis : Bonum eslilli si sic per-
judieabuul? et si in vobis judicabilur mondas, in- maneant [Ms. permaflserintj, sicut et ego. Quod si
digni estis qui de minimisjudicetis? Nescitis quoniam non se continent, nubani. Melius est enim nubere,
angelos judicabimus? quanto magis ssecularia! Sa> quam uiï. lis aulem, qui malrimonio juncti sunl,
cularia igitur judicia si babueritis : contemptibiles praecipio non ego, sed Dominus, uxorem a viro non
qui sunt in Ecctesia, illos constituée ad judicandum. discedere : quod si discesserit, manere innuplam,
Ad verecundiam veslram dico. Sic non est inter vos aut viro sao reconciliari. Et vir uxorem non dimit-
sapiens quisquam, qui possit judicare înler fratrem tat. Namcoeteris ego dico, non Dominus. Si quis fra-
sunm? Sed fraler cum fralre judLïo coniendit : et ler uxorem habet infidelem, et haec consentit habi-
hnc apud inndeles ? Jam quidem omnino delictum est lare cum illo, non dimittat illam. Et si qua mulier
in vol.'is, quod judicia habetis inler vos. Quare non fidelis habet virum infidelem, et hic consentit habi-
magis injuriam accipilis? quare non magis fraudem lare cum illa, non dimittat virum : sanetificaïus est
palimini? Sed vos injuriam ficiiis, et fraudalis : et enim vir inlidelis b per mulierem fidelem, et san-
hoc fralribus. An nescitis quia iniqui regnum Dei ctificata est mulier infidelis per virum fidelem : alio-
non possidebunt? Nolite errare : Neque fornicarii, " quin filii vestri immundi essent, nunc autem sancii
neque idolis serviettes, neque adnlteri, neque mol- sunt. Quod si infidelis discedît, discedat : non enim
les, neque masculorum concubitores, neque fures, servituti subjeclus est fraler aut soror in hujusmodi ;
neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque in pace autem vocavit nos Deus. Unde enim scis,
rapaces, regnum Dei possidebunt. Et haccquidam mulier, si virum salvum faciès? aut unde scis, vir,
fuistis : sed abliiti esiis, sed sanctiflcati estis, sed si mulierem salvam faciès? nisi unicuique, sicul di-
jusiificati estis, in nomine Domini nostri Jesu Chri- visit Dominus, unumquemque sicul vocavit Deus, ila
sli, el in Spirilu Dei nostri. Omnia mihi licent, sed ambulet, et sicul in omnibus ecclesiis doceo. Circum
non omnia expediunt. Omnia mihi licenl, sed ego cisus aliquis voealus est? non adducat pracpulium. In
sub nullius redigar poteslale. Esca ventri, et venter proepuiioaliquis voealus est? non circumeidatur. Cir-
escis : Deus autem el hune et lias [Ms. hanc] de- cumeisio nihil est, et proeputium nihil est : sed ol-
slruet : corpus autem non fbrnicatîoni, sed Domino : servalio mandalorum Dei. Unusquisque in qua voca-
et Dominus corpori. Deus vero et Dominum susciia- lione voealus esl, in ea permaneai. Servus voc;Uus
vit : et nos suscitabil per virtutem suam. Nescitis es? non sit libi curoe : sed si potes fieri liber, magis
quoniam corpora vestra membra sunt Christi? Tol- " ulere. Qui enim in Dominovoealus est servus, liber-
lens ergo membra Christi, faciam membra mereiri- lus est Domini : similiier qui liber voealus esl, servus
cis? Absit. An nescitis quoniam qui adhoeret mere- est Christi. Prelio empli estis, nolite fieri servi ho-
trici, unnm corpus effîcilur? Erunl enim (inquit) duo minum. Unusi|uisque in quo vocatus est, fratres, in
in carne una. Qui autem adhseret Domino, unus spi- hoc permaneai apud Deum. De virginibus autem pra>
ritus est. Fugile fornicationem. Omne peccalum, ceptum Domini non habeo : consilium autem do, tam-
quodeumquefecerit homo, extra corpus est : qui au- quam misericordiam conseculus a Domino, ut sim
tem fornicatur, in corpus suum peccat. An nescitisi fidelis. Exislimo ergo hoc bonum esse propter in-
quoniam membra vesira, lemplum sunt Spiritus san- stantem nécessitaient, quoniam bonum esl homini sic
cti, qui in vobis est, quem habetis a Deo, et noni ess<i. Alligalus es uxori ? noli quoerere solulionem.

" Aliter mulio in Palalino mss., non commiscea- Hieronymo ipso laudalur.
mini, si qui fraler nominatur inter vos fornicaior, elc. fcPressius Groecaî liuer* Palatiïius ms. habet, in
quoequidem lectio velus videri anie Ilieronymianami muliere fideli, èv T>Jyvv«.txl,etc.
enicndaiionem potest : sed el alieubi in cpislolis ab
751 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. ÏS2
Solutus es ab uxore? noli quoerere uxorem. Si aulem A , infirmis. Si enim quis viderit eum, qui habet scien-
acceperis uxorem : non peccasti. Et si nupserii virgo, tiam, in idolio recumhentem : nonne conscientia ejus,
non peccavit. Tribulationem lamen carnis habebunl cum sit infirma, h oedificaturad manducandum ido-
hujusmodi. Ego autem vobis parco. Hoc itaque dico, lothyla? El peribit infirmus in tua seientia, frater,
fratres ; Tempus brève est; reliquuin est, ut et qui propter quem Christus morluus est? Sic autem pec-
habent uxores, tamquam non habenles sint : et qui cantes in fratres, et percutientes conscienliam eorum
fient, tamquam non fientes : el qui gaudent, tamquam infirmam, in Chrislum peccatis. Quapropter si esca
non gaudeutes : et qui ctnunt, tamquam non possi- scandalizat fratrem meum : non manducabocarnem
denles : el qui uiuntur hoc miindo, tamquam non in oelernum, ne fratrem meum scandalizem.
ulantur : proeteritenim figura hujus mundi. Yolo au- [Cap.IX.] Nonsum liber?Nonsum aposlolus? Non-
tem vos sine sollicitudine esse. Qui sine uxore esl, ne Chrislum Jesum Dominum nosirum vidi? Nonne
sollicilus est quoeDomini sunt, quomodoplaceat Deo. opus meum vos eslis in Domino5 Et si aliis nonsum
Qui autem cum uxore esl, sollicilus est quoe sunt aposlolus, sed lamen vobis surn : nam signaculum
mundi, quomodo placeat uxori : el divisus esl. Et apostolatus mei vos estis in Domino. Mea defensio
mulier innupta, et virgo, cogitât quoeDomini sunt; apud eos, qui me interrogant, hoecesl. Numquid non
ut sit sancta corpore, et spiritu. Quoeautem nupla esl, B habemus polestalem manducaudi et bibendi? Num-
cogilat qtiaesunt mundi, quomodo placeat viro. Porro quid non habemus polestalem mulierem « sororem
hoc ad utililalem vestram dico : non ut Iaqueum vo- circumducendi, sicut et coeteri apostoli, et fratres Do-
bis injiciam, sed ad id, quod honestum est, et quod mini , et Cephas? aut ego soins, et Barnabas, non
faculiatem proebeai sine impedimento Dominumob- habemus polestalem hoc operandi? Quis militât suis
secrandi [Ms. obsecrare]. Si quis autem turpem se stipendiisumquam? Quis planiatvineam, et de fructu
vider; existimat super virgine sua, quod sit super- ejus non edit ? Quis pascil gregem, et de lacté gre-
adulla, et iia oporlel fieri : quod vult facial : non pec- gis non manducat? Numquid secundum hominemhoec
cat, si nubat. Nam qui siatuit in corde suo (irmus, dico? An et lex hoecnon dicit? Scriplum est enim in
non habens necessilatem, polestalem aulem habens legi Moysi: Non alligabis os bovi triluranti. Num-
suoe volunlatis, el hoc judicavil in corde suo, ser- quid de bobus cura esl Deo ? An propter nos d uii-
vare virginem suam, bene facit. Igitur et qui matri- que hoc dicit? Nam propter nos scripla sunt. Quo-
monio jungit virginem suam, bene facii; et qui non niam débet in spe, qui arat, arare: et qui triturai,
jungit, melius facii. Mulier alligata esl » legi quauio in spe fruclus percipiendi. Si nos vobis spiritualia
tempore vir ejus vivit : quod si dormierit vir ejus, seminavimus, magnum esl si nos carnalia vesira me-
liberata esl : cui vult nubal : tanlum in Domino. Bea- ^ tamus? Si alii potestalis veslroe participes sunt, quare
tior autem erit si sic permanserit, secundum meum non polius nos? sed non usi sumus hac potestate :
consilium : puto aulem quod et ego Spiritum Dei sed omnia suslinemus, ne quod offendiculum demus
babeam. Evangelio Chrisli. Nescilis quoniam qui in sacrario
[Cap. VIII.] De iis aulem, quoeidolis sacrificanlur, operantur, quoede sacrario sunt, edunt: et qui allari
scimus quia omnes scienliam habemus. Seientia in- deserviunl, cum altari participant ? lia et Dominus
Uat, charitas vero oediticat.Si quis aulem se exisii- ordinavit iis, qui Evangelium annuntianl, de Evan-
mat sciie aliquid, nondum cognovit quemadmodum gelio vivere. Ego autem nullo horuni usus sum. Non
oporteat eum scire. Si quis aulem diligit Deum, hic aulem scripsi hoec,utila fiant in me: bonumest enim
cognilus est ab eo. De escis aulem, quoeidolis immo- mihi magis mori, quant ut gloriam meam quis eva-
lantur, scimus quia nihil est idolum in mundo, et cuet. Nam si evangelizavero, non est mihi gloria:
quod nullus est Deus, nisi unus. Nam etsi sunt qui nécessitas enim mihi incumbit : vaeenim mihi est, si
dicantur dii, sive in ccelo, sive in terra (siquidem non evangelizavero. Si enim volens hoc ago, merce-
sunl dii roulli, et domini multi) ; nobis tamen unus dem habeo : si autem invilus, dispensaiio mihi crédita
Deus, Pater, ex quo omnia, el nos in illum : et unus est. Quoeesl ergo merces mea? Ul Evangelium prsc-
Dominus Jésus Chrislus, per quem omnia, et nos per dicans, sinesumplu ponam Evangelium, ut non abu-
ipsum. Sed non in omnibus est seientia. Quidam au- tar potestate mea in Evangelio. N»m cum liber essem
tem cum conscientia usque nunc idoli, quasi idolo- ex omnibus, omnium me servum feci, ut plures lu-
thytum manducant ; et conscientia ipsorum cum sit crifacerem. El factus sum Judoeistamquam Judoeus,
infirma, polluitur. Esca autem nos non commendat ul Judseos Iucrarer. lis qui sub lege sunt, quasi sub
Deo. Neque enim si manducaverimus, abundavimus : lege essem (cum ipse non essem sub lege), ut eos,
neque si non manducaverimus, deficiemus. Videle qui sub lege erant, lucrifacerem. lis qui sine lege
autem ne forte hoeclicenlia vesira offendiculum fiât erant, tauquam sine lege essem (cum sine lege Dei
a Non addit Palatinus ms. legi, quod nomen neque b Juxta Gr. olxo$o[j.n6ri<?z™i,
Iegitet Palat. ms. in
alii ms. Lalini libri, Corbeienses, et Sangermanen- futuro, oedificabilur.
ses, atque alii mngno numéro, quos docii viri con- c Taeet Palat. ms. sororem, quod nomen in Groeco
suluerunt, hic loci habent : sed neque in Gtoecispie- tamen textu resonat.
risque codicibus invenire esl, ut videri possit ex su- d In Palat. ms., an propter nos hoecdicil? ulique;
periore ad Romanos episiola cap. vu, vers. 2, hue nam, etc.
adsciturn.
 755 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD CORINTHIOS1. 754
non essem: sed in lege essem Christi), utlucriface- A quod allerius. Omne, quod in macello voenit, man-
rem eos, qui sine lege erant. Factus sum infirmis ducate, nihil inlerrogantes propier conscientiam.
infîrmus , ut infirmos lucrifacerem. Omnibus omnia Dominiesl terra, et pleniiudo ejus. Si quis vocat vos
factus snm, ut omnes facerem salvos. Omnia autem infidelium, et vultis ire : omne, quod vobis apponi-
facio propter Evangelium : ut particeps ejus efficiar. tur, manducale, nihil inlerrogantes propter conscien-
Nescitis quod ii qui in stadio currunt, omnes quidem tiam. Si quis aulem dixeiit : Hoc immolalum [Ms.
currunt, sed unus accipit bravium ? Sic currite, ul immolatiiium] est idolis, nolite manducare, propter
comprehendatis. Omnis autem qui in agone conten- illum qui indicavil, et propter conscieniiam : con-
ait, ab omnibus se abstinel : et illi quidem, ut cor- scientiam autem dico non tuam, sed allerius. Ut quid
rupiibilem coronam accipiant ; nos autem incorrup- enim liberlas mea judicatur ab aliéna conscientia?
lam. Ego igiiur sic curro, non quasi in incertum ; Si ego cum gratia participo, quid blasphemor pro eo
sic ptigno, non quasi aerem verberans : sed casiigo quod gratias ago ? Sive ergo'manducalis, sive bibilis,
corpus meum, et in servituiem redigo: ne forie cum sive aliud quid facilis : omnia in gloriam Dei facile.
aliis proedicaverim, ipse reprobus efficiar. Sine offensione esiote Judoeis, et gentibus, et Eccle-
[Cap.TL.]Noloenim vos ignorare, fraires, quoniam sioeDei. Sicul et ego per omnia omnibus placeo, non
paires nosiri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare B quoerensquodmihi utile est, sed quod multis, ut salvï
transierunt ; et omnesin Moysebaplizati sunt, in nube, fiant.
et in mari : et omneseamdem escam spiritalem man- [Cap. XI.] Imitalores mei estote , sicut et ego
ducaverunt, et omnes eumdem polum spiritalem bi- Christi. Laudo aulem vos, fratres, quod per omnia
berunt (bibebai.t aulem de spiritali, conséquente eos mei memores estis : el sicut tradidi vobis, proecepta
petra : petra autem erai Christus) ; sed non in plu- mea lenelis. Volo aulem vos scire , quod omnis viri
ribus eorum beneplacitum est Deo: nam prostrali caput Christus est: caput autem mulieris, vir : capu
sunl in deserto. Hoecautem in figura facta sunt no- vero Chrisli, Deus. Omnis vir orans aut prophetans
stri [ils. nobis], ut non simus concupiscentes malo- velato capite, deturpat caput suum. Omnis autem
rum, sicut et illi concupierunt. Neque idololatroeeffi- mulier orans aut prophetans non velato capite, detur-
ciamini, sicut quidam ex ipsis: qnemadmodum scrip- pat caput suum : unum enim est ac si decalvetur.
lum est: Sedit populus manducare et bibere, et sur- Nam si non velatur mulier, toudeatur. Si vero tnrpe
rexerunt ludere. Neque fornicemur, sicut quidam ex èstmulieri tonderi, aut decalvari, velet caput suum :
ipsis fornicati sunt, et ceciderunl una die viginli tria quoniam imago et gloria viri est. Non enim vir ex
millia. Neque tentemusChristum: sicut quidam eorum muliere est, sed mulier ex viro. Etenim non est
tenlaverunt, et a serpentibus perierunt. Neque mur- G creatus vir propter mulierem, sed mulier propter
muraveritis, sicut quidam eorum murmuraverunt, et virum. Ideo débet mulier poleslatem habere supra
perierunt ab exterminalore. Hoec autem omnia in caput propter angelos. Yerumiamen neque vir sine
figura conlingebant illis : scripia sunt aulem ad cor- muliere , neque mulier sine viro, in Domino. Nam
reptionem nostram, in quos fines soeculorum deve- sicut mulier de viro, iia et vir per mulierem : omnia
nerunt. Ilaque qui se existimat stare, videal ne cadat. aulem ex Deo. Vos ipsi judicate : decet mulierem non
Tentalio vos non appréhendât nisi humana : fidelis velalatn orare Deum? Nec ipsa natura docet vos, quod
aulem Deus est, qui non patietur vos tentari supra vir quidem si comam nulriat, ignominia est illi : mu-
id, quod potestis , sed faciet etiam cum lentatione lier vero si coniam nulriat, gloria est illi: quoniam
proventum, ut possilis sustinere. Propter quod, cha- capilli pro velamine ei dati sunt. Si quis au-
rissimi mihi, fugiteab idolorum culiura. Ut pruden- tem videtur contentiosus esse : nos talem consue-
libus loquor, vos ipsi judicate quod dico. Calix be- tudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. Hoc
nedictionis, cni benedicimus, nonne communicatio aulem proecipio: non laudans, quod non in me-
sanguinis Christi est? et panis, quem frangimus, lius, sed in deterins conveniiis. Primum quidem con-
nonne a participatio corporis Domini est ? Quoniam venientibus vobis in Ecclesiam, audio scissuras esse
unus panis, unum corpus multi sumus, omnes qui de D inter vos [Ms. lac. inter vos], et ex parte credo.
uno pane parlicipamus. Videte Israël secundum car- Nam oportet et hoeresesesse, ut el qui probali sunl,
nem: nonne qui edunt hostias, participes sunt alta- manifesti fiant in vobis. Convenicnlibus ergo vobis
Tis? Quid ergo ? dico quod idolis immolatum sit ali- in unum, jam non est Dominicaincoenam manduca-
quid? aul quod idolum sil aliquid ? Sed quoeimmo- re. Unusquisque enim suam coenam proesumit ad
lanigentes, daemoniis immolant, et non Deo. Nolo manducandum. Et alius quidem esuril, alius aulem
autem vos soeios fieri doemoniorom: non polestis ebrius est. Numquid domos non habetis ad mandu-
calicem Domini bibere, et calicem doemoniorum: candum et bibendum ? aut Ecclesiam Dei conlemni-
non potestis mensoeDominiparticipes esse, et mensse tis, et confunditis eos, qui non habenl ? Quid dicam
doemoniorum. An oemulanlur Dominum? Numquid vobis ? Laudo vos ? in hoc non laudo. Ego enim ac-
fortiores illo sumus? Omnia mihi licent, sed non cepi a Domino quod et tradidi vobis, quoniam Do-
omnia oedificant. Nemo quod suum est, quoerat, sed minus Jésus in qua nocte tradebalur, accepit pa-

aCurceloei codices addunt in Groecomi TOÙwrwpiou,quod et in Latino Palatin, ms. retinet, etde uno calice.
755 S. HIERONYMID1V1NABIBLTOTHECA. ~ÎG
nem, et graiias agens fregit, el dixit : Accipile, et A nui : Opéra tua non indigeo ; aut iterum caput p«-
manducate : hoc est corpus meum, quod pro vobis dibus : Non estis mihi necessarii. Sed multo magis
tradetur : hoc facile in meam commemoralionem. quoevidentur membra corporis infirmiora esse, ne-
Similiter et calicem, posiquam coenavit, dicens : cessariora sunl: et quoepulamus ignobiliora mem-
Ilic calix novumlestamentura est in meo sanguine : bra esse corporis, his honorem abundaniiorem cir-
hoc facite quoliescumque bibetis in meamcomme- cumdamus : et quoe inbonesla sunt nostra, abun-
moralionem. Quotiescumqueenim manducabilispa- daniiorem honestatem habent. Honesta autem nos-
nem hune, et calicem bibetis, morlem Dominian- tra nullius egenl : sed Deus temperavit corpus ei,
nuntiabilis, donec veniat. Ilaquequicumque mandu- cui deerat, abundaniiorem tribuendo honorem : ut
caverit panem hune, vel biberit calicem Dominiin- non sit schisma in corpore, sed idipsum pro invicem
digne, rcus erit corporis et sanguinis Domini. Pro- sollicita sinl membra. Et si quid paliiur unum mem-
bet aulem seipsum homo : et sic de pane illo edat, brum, compatiuntur omnia membra : sive gloriatur
et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit in- unum membrum , congaudenl omnia membra. Vos
digne, judicium sibi manducat et bibit, non judicans autem estis corpus Chrisli, et membra de membre.
coriius Domini. Ideo inier vos mulii infirmi et im- VAquosdamquidem posuit Deus inEccIesia, primttm
becilles, et dormiunt mnlii. Quod si nosmetipsos di- I ' aposlolos, secundo prophelas, tertio doclores, deinde
judicaremus, non utique judicaremur. Dum judica- virluies : exinde graiias curationum , opilulalio-
mur aulem a Domino corripimur, ut non cum hoc nes, gubernaliones , gênera linguarum , b inlerpre-
mundo damnemur. llaque, fraires mei, cum conve- lationes sermonum. Numquidomnes aposloli? num-
nais ad manducandum, invicem exspectate. Si quis quid omnes propheloe? numquid omnes doclores?
esuril, domi manducet : ut non in judicium conve- numquid omnes virluies? numquid omnes gratiam
nialis. Coeteraautem, cum venero, disponam. habenl curaiionum? numquid omnes linguis Ioquun-
[Cap. XII.J De spiritualibus aulem, nolo vosigno- lur ? numquid omnes interpretantur ? /Emulamini
rare, fralres. Scilis quoniam cum génies esselis, ad autem charismala [ Ms.dona ] meliora. Et adhue
simulacra mula prout ducebamini euntes. Ideo no- excellcniiorem viam demonstro. [ Ms. demons-
lum vobis facio, quod nemo in Spirilu Dei loquens, trabo].
dicit anathema Jesu. Et nemo potest dicere, Domi- [Cap. XIII.] Si linguis hominum loquar, et ange-
nus Jésus, nisi in Spirilu sanclo. Divisiones vero lorum, charilalem autem non haheam, faelus sum
graliarum sunt, idem aulem Spiritus : Et divisiones velutoes sonans, aut cymbalum tinniens. El si ha-
niinislralionum sunt, idem aulem Dominus: El divi- buero propheiiam, et noverim mysteria omnia, et
siones operationum sunt, idem vero Deus, qui ope- ' -4omnem scieniiam : el si hahuero omnem fidem, ita
ralur omniain omnibus. Unicuique aulem datur ina- ul montes transferam, charilalem aulem non ha-
nifesiaiio Spiritus ad utililaiem. Alii quidem per huero, nihil sum. El si disfribueroin cibos pauperum
Spiritual datur sermo sapientioe: alii autem sermo omnes facultates meas, el si tradidero corpus meum
scientioesecundum eumdem Spiritum : alteri fides iia ut ardeam [Jlfs. ardeat], charilalem aulem non
in eodem Spirilu : alii gralia sanitalum in uno Spi- hahuero, nihil mihi prodest. Charitas paiiens est,
rilu : alii operatio virtutum, alii prophelia, alii dis- benigna est: Charitas non oemulatur, non agil per-
creiio spiriluum, alii gênera linguarum, alii inter- peram, non iuflatur, non est ambiliosa, non qnoeril
pretatio sermonum.Hsocautem omnia operatur unus quoesua sunt, nonirritalur, non cogitai malum, non
alque idem Spirilus.dividenssingulis prout vult. Sicut gaudet super iniquitaie, congaudet autem veritali :
enim corpus unumest, el membrahabet multa, omnia omnia suffert, omniacrédit, omnia sperat, omniasus-
aulem membra corporis cum sint multa, unum lamen tinet. Charitas numquam excidil,sive prophelioeeva-
corpussunt : ilaetChrislus. Etenim in uno Spirilu om- cuabuntur, sive linguoecessabunt, sive seientia de-
nes nos in unumcorpus baptizati sumus, sive Judaei, slruelur. Ex parte enimcognoscimus, et ex parie pro-
sive gentiles, sive servi, sive liberi ; et omnes " in uno phetamus. Cum aulem veneril quod perfecium esl,
Spirilu poiati sumus. Nam et corpus non est unum " evacuabitur quod ex parte est. Cum essem parvulus,
membrum, sed multa. Si dixerit pes : Quoniam non loquebar ul parvulus,sapiebamut parvulus, cogitabam
sum mauus, non sum de corpore : num ideo non est ul parvulus. Quando autem factus sum vir, evacuavi
de corpore ? Et si dixerit auris : Quoniam non sum quoeerant parvuli. Videmus nunc per spéculum in
oculus, non sum de corpore: num ideo non est de oenigmate: lune autem facie ad faciem.Nunc cognosco
corpore? Si lotum corpus oculus : ubi auditus? Si ex parte :tuncaulemcognoscam siculet cognitus sum.
totum audilus : ubi odoratus ? Nunc aulem posuii Nunc autem manent, fides, spes, charilas, tria hoec:
Deus membra, unumquodqueeorum in corpore sicut major autem horum estcharitas.
voluii. Quod si essent omnia unum membrum, ubi [Cap.XIV.] Sectamini charitalem, oemulaminispi-
corpus? Nunc aulem multa quidem membra, unum . ritalia : magis autem ut prophetetis. Qui enim loqni-
aulem corpus. Non potest autem oculus dicere ma- tur lingua, non hominibus loquitur, sed Deo: nemo
a Active propius Groecotextui Palatinus ms. ha- b Nescit Palatinus ms. verba, interprelalknes ser-
Iiel. unum spiritum potarimits, Ole, h 7rveû(j.asjro- monitm,qua? ei rari e Gneeis mss. Ii.ibent.
 757 EPISTOLA B. PATJLI ÂPOSÏOLl AD GORINTÏÎIOSI. 758
enim audit. Spirilu autem loquuur mysleria. Nam A judicent.Quod si alii revelalum fuerit sedehli, prior
qui prophetat, hominibus loquilurad oedificationcm, laceal. Poiestis enim omnes per singulos propheia-
et exhorialionem, et consolationem. Qui loquilur re: ut omnes discant, el omnes exhortentur : et spi-
lingua, semetipsuui oedificat: qui aulem prophetat* ritus prophetarum prophelis subjecti sunt. Non enim
Ecclesiam a Dei oedifical.Yolo autem omnes vos lo- est dissensionis Deus, sed pacis: sicut et in omnibus
qui linguis, magis aulem prophetare. Nam major Ecclesiis sanctorum doceo. Mulieres in Ecclesiis ta-
est qui prophetat, quam qui loquitur linguis : nisii ceant, non enim permittitur eis loqui, sed subdilas
forle [Ms. add. ut] interprelelur, ul Ecclesia oedifi- esse, sicul et lex dicit. Si quid autem voluut disce-
cationein accipiat. Nunc aulem, fratres, si veneroi re, domi viros suos interrogent. Turpe est enim mu-
ad vos linguis loquens, quid vobis piodero, nisi vo- lieri loqui in Ecclesia. An a vobis verbum Dei p!0-
bis loquar aul in revelaiione, aut in seientia, aut ini cessil? aut in vos solos pervenit ? Si quis videlur
prophetia, aut in doclrina? Tamen quoesine animai propheia esse, aul spiritualis, cognoscat quoescribo
sunl vocem danlia, sive tibia, sive cilbara, nisi dis* vobis, quia Domini sunt mandata. Si quis aillent
tinclionem sonituum dederinl, quomodo scielur id[ ignorât, ignorabitur. Ilaque, fratres, oemulamhii
quod canitur, aut quod citharizalur ? Eienim si in- prophelare : el loqui linguis nolite prohibere. Omnia
certain vocem det luba, quis parabit se ad belluin?1B autem honeste, et secundum ordinem fiant,
lia et vos per linguam nisi manifestum sermonemi [Cap. XV.] Notum auteili vobis facio, frairès,
dederilis : quomodo scielur id quod dicitur ? eritisi Evangelium, quod praedieavivobis , quod el accepi-
enim in aéra loquentes. Tam multa, ut pula, gênerai stis, in quo et statis, per quod eisalvamini : qua ra-
linguarum sunl in hoc mundo : el nihil sine voce! lione pradicaverim vobis, si tenetis, nisi frustra
esl. Si ergo nesciero virtutem vocis, ero ei, cui lo- credidisti. Tradidi enim vobis in prirnis, quod et
quor, barbants : et qui loquitur, mihi barbarus. Sic: accepi : quoniam Christus mortuus est pro peccatis
et vos, quoniam oemulatoresestis spirituum, ad oedi- noslris secundum Scripturas, et quia sepullus est, et
ficaiionem Ecclesioequoerile, ut abundetis. Et ideo, quia resurrexit terlia die secundum Scripturas : el
qui loquitur lingua, oret ut interprelelur. Nam si quia visus estCephoe, el posl hoc undecim : Deinde
orcm lingua, spiritus meus orat, mens aulem mea visus est plus quam quingenlis fratribus simul : ex
sine fruclu est, Quidergo esl? Orabo spirilu, orabo et quibus mulii manenl usque adhuc , quidam au-
meule : psallam spirilu, psallam et mente. Coeterum! lem dormierunt :-Deinde visus est Jacobo, deinde
si benedixeris spirilu : qui supplet loeum idioloe, aposlolis omnibus : Novissime autem omnium làm-
quomodo dicet, Amen, super luam benedictionem ?> quam aborlivo, visus est et mihi. Ego eitim sum
quoniam quid dicas, nescit. Nam lu quidem bene! 0 minintus apostolorum , qui non sum dignUs vo-
gratias agis, sed aller non oedificatur. Graiias agoi cari aposlolus , quoniam persecutus sum Ecclesiam
Deo meo, quod omnium vestrum lingua Ioquor. SedI Dei. Gralia aulem Dei sum id quod sum, et gralia
in Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui»ut: ejus in me vacua non fuit, sed abundanlius illls
et alios instruam : quam decem millia verborum ini omnibus laboravi : non ego aulem , sed gralia Del
lingua. Fratres, nolite pueri efûci sensibus, sed ma-. mecum : Sive enim ego , sive illi : sic proedicamus
lilia parvuli eslote: sensibus aulem perfecti eslote. [il/s. proedicavimus], et sic credidistis. Si autem
In lege scriplum est : Quoniam in aliis linguis et la- Christus proedicalurquod resurrexit a morluis, quo-
biis aliis loquar populo huic : el nec sic exaudienl modo quidam dicunt in vobis, quoniam resurreclio
me, dicit Dominus. It.ique linguoe in signum sunt; mortuorum non est ? Si autem resurreclio mortuo-
non fidelibus, sed inûdelibus : prophelioe aulem non rum non est, neque Christus resurrexit. Si aulem
infidelibus, sed fidelibus. Si ergo conveniat universa Christus non resurrexit, inanis est ergo proedicatio
Ecclesiain unum, et omnes linguis loquantur, inlrent nostra, inanis est et fides vesira : invenimur autem
autern idioloe,aul infidèles: nonne dicenl quod insa- el falsi testes Dei : quoniam testimonium diximus
nilis? Si aulem omnes prophelent, intret aulem quis adversus Deum, quod susciiavit Chrislum : quem
**
infidelis, vel idiota, convincitur ab omnibus, dijudi- non susciiavit, b si mortui non resurgtint. Nam si
caïur ab omnibus : occulta cordis ejus manifesta morlui non resurgunt, neque Christus resurrexit.
fiunl, et ita cadens in faciem adorabit Deum, pronun- Quod si Christus non resurrexit, vana esl fides ve-
tians quod vere Deus in vobis sit. Quid ergo est, stra , adhuc enim eslis in peccatis vestris. Ergo et
fratres? cum convenitis , unusqnisque vestrum psal- qui dorinicrunt in Chrisio, perierunt. Si in bac vila
mum habet, doctrinam habet, apocalypsim habet, tanlum in Chrisio sperantes sumus < misersbiliores
linguam habet, inlerpretalioneni habet: omnia adI sumus omnibus hominibus. Nunc aulem Christus
oedificationemfiant. Sive lingua quis loquilur, secun- resurrexit a morluis printilioe dormientium : quo-
dum duos, aut ut inullum très, et per partes, etl niarn quidem per homincm mors , el per hominem
unus interprelelur. Si aulem non fuerit interpres, resurreclio moriuorum. Et sicut in Adam omnes
taceat in Ecclesia, sibi autem loquatur, et Deo. moriuntur, ita el in Christo omnes vivificabtiniur.
Prophetoe autem duo, aut très dicant, et coeteri di- Unusquisque aulem in suo ordine, primilioe Chri-
a Nomen Dei, quod el in GroecoreliCet b lslhoec periocha, si morlui non resurgunt, neque
(extu, ini
Palatino ms. non est. in Palat. neque in Groec. plerisque lib. babeiur.
759 S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 760
stus : deinde ii qui sunt Christi, qui in adventu ejus A>novissimatuba : canet enim tuba, et mortui résur-
crediderunt. Deinde finis : cum tradiderit regnum gent incorrupti : et nos immutabimur. Oporlet enim
Deo et Patri, cum evacuaverit omnem principalum corruplibile hoc induere incorruptionem: et mortale
et polestalem , et virtulem ». Oportel autem illum hoc induere immortalitatem. Cum aulem mortale
regnare , donec ponat omnes inimicos sub pedibus hoc induerit immorlalilalem , tune fiet sermo, qui
ejus. Novissima autem inimica destruetur mors : scriplus est : Absorpta est mors in Victoria. Ubi
Omnia enim subjecit sub pedibus ejus. Cum autem est, mors, Victoriatua? ubi est,mors,stimulus mus?
dicat : Omnia subjecta sunt ei : sine dubio proeter Stimulus autem mortis peccalum est : virtus vero
eum , qui subjecit ei omnia. Cum aulem subjecta peccati lex. Deo autem graiias, qui dédit nobis vi-
fuerint illi omnia : lune ci ipse Filius subjectus erit ctoriam per Dominum nostrum Jesum Christum.
ei, qui subjecit sibi omnia , ut sit Deus omnia in Itaque, fraires mei dilecti, stabiles eslote, el immo-
omnibus. Alioquin quid faciunt qui baplizantur biles : abundanies in opère Domini semper, scien-
pro mortuis, si omnino morlui non resurgunt? tes quod labor vesier non est inanis in Domino.
ut quid el baplizantur pro illis ? ut quid et nos pe- [Cap. XVI.] De collectisautem , quoefiunt in san-
riclitamur omni hora ? Quotidie morior per ve- ctos, sicul ordinavi Ecclesiis Galalioe, ila et vos fa-
siram gloriam, fratres , quam habeo in Christo I$ cite. Per unam sabbati unusquisque vestrum apud
Jesu Domino nostro. Si (secundum hominem) ad se seponat, reeondens quod ei bene placuerit : ut
beslias pugnavi Ephesi, quid mihi prodest, si mortui non , cum venero , tune collecte fiant. Cumaulem
non resurgunt? manducemus,et bibamus, cras enim proesensfuero : quos probaveritis per epislolas, hos
moriemur. Nolite seduci. Coriumpunt mores bonos mittam perlerre graliam vestram in Jérusalem.
colloquia mala. Evigilate, justi, et nolite peccare : Quod si dignum fuerit, ut et ego eam, mecum ibunt.
ignorantiam enim Dei quidam habent, ad reveren- Veniam autem ad vos , cum Macedoniampertratis
liam vobis Ioquor. Sed dicet aliquis : Quomodore- iero : nam Macedoniam pertransibo. Apud vos au-
surgunt morlui? qualive corpore veulent? Insipiens, tem forsitan manebo , vel etiam hyemabo , ut vos
tu quod seminas non vivificatur, nisi piïus moria- me deducatis quoeumque iero. Nolo enim vos modo
lur. Et quod seminas , non corpus , quod futurum in transilu videre, spero enim me aliquaniulum
est, seminas , sed nudum granum , utputa trilici, temporis manere apud vos, si Dominus permise-
aul alicujus coeterorum. Deus autem dat illi corpus rit. Permanebo autem Ephesi usque ad Penteco-
sicut vult : et unicuique seminum proprium corpus. sten. Ostium enim mihi apertum est magnum, et
Non omnis caro eadem caro : sed alia quidem ho- evidens , el adversarii mnlti. Si autem veneril Ti-
minum , alia b vero pecorum , alia volucrum , alia C molheus , videte ut sine limore sit apud vos : opus
autem piscium. El corpora coeleslia,eteorpora lerre- enim Domini operalur, sicut et ego. Ne quis ergo
siria : sed alia quidem coelestiumgloria , alia autem illum spernat : deducile autem illum in pace, ut ve-
lerrestrium. Alia clariias solis, alia clariias lunoe, nial ad me : exspecto enim illum cum fratribus. De
et alia clariias stellarum. Stella enim a Stelladiffert Apollo autem fratre vobis nolum facio , quoniam
in claritale : sic el resurrectio mortuorum. Semi- mullum rogavi eum , ul veniret ad vos cum fratri-
natur in corruptione , surget in incorruptione. Se- bus : et ulique non fuit voluntas ul nunc veniret :
minatur in ignobilitate, snrgel in gloria. Seminaïur veniet autem, cum eic vacuumfuerit. Vigilate, state
in infirmitate, surget in vinute. Seminatur corpus in fide, viriliier agite, et conlbrtam'mi, Omniave-
animale, surget corpus spiritale. Si est corpus ani- stra in cbaritale liant. Obsecro autem vos, fratres,
male, est et spiritale, sicut scriplum est : Faclus est noslis domum Siephanoe, el Forlunaii, et Achaici:
primus homo Adam in animam vivenlem , novissi- quoniam sunt primilioe Achaioe, et in ministerium
mus Adam in spiritum vivifieantem. Sed non prius sanctorum ordinaverunt seipsos : ul et vos subditi
quod spiritale est, sed quod animale : deinde quod silis ejusmodi, el omni cooperanti, etlaboranti d.
spiritale. Primus homo de terra, terrenus : sectmdus Gaudeo autem in proesenliaSiephanoe, el Fortunali,
homo de coelo, coeleslis.Qualisterrenus, taies et ter- ^ et Achaici : quoniam id , quod vobis deerat, ipsi
reni: el qualiscoeleslis,taies et coelesies.Igitur, sic- suppleverunt ; refecerunt enim et meum spiritum,
ut portavimus imaginemterreni, portemusel imagi- et vestrum. Cognosciteergo qui hujusmodi sunt. Sa-
nem coelestis.Hocautem dico , fratres : quia caro et lutant vos EcclesioeAsioe. Salulanl vos in Domino
sanguis regnum Dei possidere non possunt : neque multum, Aquila etPriscilla, cum domestica sua Ec-
corruptio incorruptelam possidebit. Ecce mysterium clesia : apud quos et hospiior. Salnlant vos omnes
vobis dico: Omnes quidem resurgemus, sed non fratres. Salutale invicem in osculo sancto. Salu-
omnes immutabimur. In momento, in ictu oculi, in tatio, mea manu Pauli. Si quis non amai Dominum

a Quodaddit hic Palatinus ms., el dominationem, bo, evY.aipri<Ty,in Palatino ms. legilur, cum ei op-
non habetur in Groecoarchelypo. porlunum fuerit.
b In Palatino ms., alia pecorum, alia caro volu- d Additur in Palalino ms. in vobis,quoequidem in
crum, etc., sed et Groecushic texlus variât. Groecotexlu duo verba non sunt.
c Concinnius multo, atque id pressius Groecover-
761 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD CORINTHIOSII. 762
nostrum Je?um Chrislum , sit anaibema, Maran A Charitas mea cum omnibus vobis in Christo Jesu.
Atha. Gralia Domini nosiri Jesu Christi vobiscum". Amen.
Explicil Epislola B. Pauli aposloli ad CorinthiosI.
» Alque hic amen addil Palatinus ms. : quod vcrbum reticet Groecustextus.

B. PAULS APOSTOLI
1NCIPIT

EPISTOLA AD CORINTHIOS

SECUNDA.

[Cap. I.] Paulus apostolus Jesu Chrisli per vo- B vestra sumus, sicut et vos nosira , in die Domini
lnntatem Dei, et Timotheus frater, EcclesioeDei, nostri Jesu Christi. Et bac confidentia volui prius
quoe est Corinlhi, cum omnibus sanclis, qui sunt in venire ad vos, ulsecundam gratiam haberetis: et
universa Achaia. Gratia vobis et pax a Deo Pâtre per vos transire in Macedoniam, et ilerum a Ma-
noslro, et DominoJesu Christo. Benedictus Deus cedonia venire ad vos, et a vobis deduci in Judseam.
et Pater Domini nosiri Jesu Christi, Pater miseri- Cum ergo h»c voluissem , numquid levilale usus
cordiarum , et Deus totius consolationis, qui con- sum? Aut quoecogilo, secundum carnem cogiio, ut
solatur nos in omni tribulatione nosira; ut possi- sit apud me. Est et Non? Fidelis autem Deus, quia
mus el ipsi consolari eos, qui in omni pressura sermo noster, qui fuit [Ms. fit] apud vos, non est
sunt, per exhorlaiionem, qua exhnrtamur et ipsi in illo, Est et Non c. Dei enim Filius Jésus Chri-
a Deo. Quoniam sicut ahundant passiones Christi in ' stus, qui in vobis per nos proedicatusest, per me,
nobis [Ms. vobis]: ita et per Christum abundat et Silvanum, el Tiinoiheum , non fuit Est et Non,
consolatio nosira. Sive aulem tribulamur pro ve- sed Est in illo fuit. Quotquol enim promissio-
sira exhortatione et salule, a sive consolamur pro nes Dei sunt in illo Esl: ideo et per ipsum Amen
vesira consolatione, sive cxhortamur pro vesira ex- Deo ad gloriam nostram. Qui autem confirmât nos
hortatione et sainte, quoeoperatur toleranliam ea- C vobiscum in Chrisio [Ms. Christus Dominus], et
rumdem passionum, quas et nos patimur : ut spes qui unxit nos Deus: qui et signavit nos, el dédit
nosira firma sit pro vobis : scienies quod sicut socii pignns Spiritus [Ms. Spiritum] in eordibus nostris.
passionum estis, sic eritis et consolaiionis. Non Ego aulem teslem Deum invocoanimam meam quod
enim volumus ignorarevos, fratres, de tribulatione parcens vobis, non veni ullra Corinihum : non quia
nostra, quoefacta est in Asia, quoniam supra mo- dominamur fidei vesiroe, sed adjutores sumus gau-
dum gravati sumus supra virtulem, ita ut toederet dii vestri : nam fide slalis.
nos eliam vivere. Sed ipsi in nobismelipsis re- [Cap. IL] Statui autem hoc ipsum apud me, ne
sponsum mortis habuimus, ut non simus fidentes in ilenim in tristitia venircm ad vos. Si enim ego
nobis, sed in Deo, qui suscitât morluos: qui de lan- coniristo vos: cl quis est, qui me loetificel, nisi
t:«fpericulis nos eripuit, et eruit : in quem spera- qui contrisiatur ex me? El hoc ipsum scripsi vobis,
mus quoniam et adhuc eripiet, adjuvantibus et ut non cum venero, trisiitiam super trisliliam ha-
vobis in oratione pro nobis: ut ex b muliorum per- beam, de quibus oponuerat me gaudere: confislens
snnis, ejus quoein nobis esl donationis, per multos in omnibus vohis, quia meum gaudinm, omniumve-
graliae agantur pro nobis. Nam gloria nosira hoec strum est. Nam ex multa tribulatione et angnstia
est, leslimnnium conscieniioenoslroe, quod in sim- D cordis scripsi vobis per mnltas lacrymas: non ul
plicitate cordis et sinreritate Dei, el non in sa- conlrislemini: sed ut scialis, quam charilalem ha-
pientia carnali, sed in gralia Dei, conversaii sumus benm abundanthis in vobis. Si quis autem contrista-
in hoemundo; abundaniius autem ad vos. Non vii, non me conlristavii: sed ex parle, ut non onerem
enim alia scribimus vobis [Ms. tac. vobis], quam omnes vos. Suflicit illi, qui ejusmndi est, objurgatio
quoelegistis, et cognovistis[Ms. cognoscitis]. Spe- hoec, quoe fit a pluribus: ita ut econtrario magis do-
ro autem quod usque in finem cognoscelis, sicut et netis, et consolemini, ne forte ahundantiori tristi-
cognovistis nos ex parte, quod [Ms. add. nos] gloria tia absorbealur qui ejusmodi est. Propter quod ob-
"Solida isthoecperiocha,sfti« consolamurpro vesira quidem litieroepressius, h 7roW,&iv Kpoatîmuv,legilur,
consolatione, etc., juxla Groecumarcheiypum Pala- et multarum facierum.
c Sludiosus nonnemo ex veteii foriasse Latina in-
tinus ms. omnino ignorât. Moxeidem pressius tex-
lui,b quoeoperatur in loleranlia, h vnopovri. terprelatione hic addidit, sed est in illo, Esl. lia et
Pro ex muliorumpersonisin Palatino ms., Groecoe paulo post, no» fuit in illo Est et Non, sed, etc.
763 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 7f4
sccro vos, ul confirmelis in illum charilalem. Ideo A revelata facie gloriam Domini spéculantes, in eam-
enim, et scripsi, ul cognoscam experimentum ve- dem imagiuem transformamur a claritate in clarita-
strum, an in omnibus obedienles silis. Cui aulem tem, tamquam a DominiSpiritu.
aliquid donaslis, et ego : nam et ego quod dona- [Cap. IV.] Ideo habentes *'adminisirationeni juxla
vi, si quid donavi, propter vos in persona Christi, quod misericordiam consecuti sumus , non defici-
ut non circumveniamur a Salana : non enim ignora- mus, sed abdicamus occulia dedecoris, non ambu-
mus a cogilaliones ejus. Cum venissem autem Troa- lantes in astulia, neque adultérantes verbtim Dei,
dem propter Evangelium Chrisli, el oslium mihi sed in manifesialione verilalis commendnniesnos-
aperlum esset in Domino, non habui requiem spirilui meiipsos ad omnem conscienliam hominum coram
meo, eo quod non invenerim Titum fratrem meum , Deo. Quod si eliam opeilum est Evangelium nos-
sed valefaciens eis, profeclus sum in Macedo- trum , in iis, qui pereunl, esl opertum : iu qui-
niam. Deoautem graiias, qui semper triomphal nos bus Deus hujus soeculi excoecavil mentes infi-
in Christo Jesu, et odorem noiilioesuoemanifestai delitim, ut non fulgeat « illis illuminatio Evaugelii
per nos in omni Ioco: quia Chrisli bonus odor su- glorioe Chrisli , qui est imago Dei. Non enim nos-
mus Deo: in iis qui salvi fiunt, et in iis qui per- meiipsos proedicamus, sed Jesum Christum Domi-
eunt : aliis quidem odor mortis in morlem; aliis au- I) num nostrum : nos aulem servos vestros per Jesum ,
tem odor vila; in vilain. El ad hoecquis tain idoncus? quoniam Deus qui dixil de tenebris, lucem splen-
Non enim sumus sicut plurimi adultérantes ver- descerc, ipse illuxit in cordibus nostris, ad illumi-
bum Dei, sed ex sinceriiale, sed sicul ex Deo, co- nalionem scienlioe claritalis Dei, in facie Chrislj
ram Deo, in Chrisio loquimur. Jesu. Habemusaulem thesaurum islum in vasis fic^
[Cap. 111.] Incipimus ilerum nosmeiipsos com- lilibus : ut sublimitas sil virluli; Dei, et non ex
mendarc? aut numquid egemus (sicut quidam) coni- nobis. In omnibus tribulationem patimur, sed non
mendatiliis episiolis ad vos, aul ex vobis? Epistola angusiiamur : aporiamur, sed non destituimur: per-
nosira vos estis, scripta in cordibus nostris, quoe secutionem patimur, sed non derelinquimur: deji-
scilur et legitur ab omnibus hominibus: manife- cimur, sed non perimus : semper mortificaiionem
stait quod epistola eslis Christi, ministraia a nobis Jesu in corpore noslro circumferenies , ul et vila
et scripia non airamento, sed spirilu Dei vivi; non Jesu manifestetur iu corporibus nostris. Semper
in tabulis lapideis, sed in labulis cordis carnalibus. enim nos qui vivimus, in morlem iradimur propier
Fiduciam aulem talem habemus, per Christum ad Jesum : ul et vila Jesu manifestetur in carne uoi-lra
"Deum : non quod sufficienlessimus cogitare aliquid moriali. Ergo mors in nobis operatur, vila aulem in
a nobis, quasi ex nobis: sed sufficienlia nosira ex •^ vobis. Habentes autem eumdem spiritum fidei, sicul
Deo esl: qui et idoneos nos fecit ministros novi scriplum esl : Credidi propier quod loculus sum , et
teslainenli ; non litlera, sed Spiritu: litteraenim oc- nos credimus, propter quod et loquimur: scienlcs
cidil, Spiritus aulem vivifical. Quod si ministratio quoniamqui susciiavit Jesum, el nos cum Jesu sus-
niorlis lilleris deformata in lapidibus , fuit in gloria, ciiabil, et constituet vobiscum, Omniaenim propier
ila ut non possent intenderefilii Israël m faciem Moy- vos : ut gralia abundans , per multos in graliarum
si, propier gloriam vultus ejus, quoe evacuatur: actione , abundet in gloriam Dei. Propter quod non
quomodo non magis ministratio Spiritus erit in glo- delieimus ; sed licet is, qui foris esl, nosler homo
ria ? Nam si ministratio damnalionis gloria esl: corrumpit : tamen is, qui intus est, renovalurde die
mullo magis abtindal [Ms. abundavit] ministerium in diem. Id enim, quod in prsesenti esl momenla-
juslilioe in gloria. Nam nec glorificatumest, quod neuin el levé iribulationis noslroe, supra modum in
claruit in bac parle, propter exccllentem gloriam. sublimitale oeternumglorioepondus operalur in no-
Si enim quod evacuatur, per gloriam esl: mullo ma- bis. Non contemplantibus nobis quoevidenlur, sed
gis quod m.inet, in gloria est. Habentes igitur lalem quoenon videnlur. Quoeenim videntur, temporalia
spem , mulia fiducia ulimur : el non sicut Moyses sunl : quoeaulem non videntur, oeternasunl.
ponebat velanien super faciem suam, ut non inlen- D [Cap. V.] Scimus enim, quoniam si terreslris do-
derenl filii Israël in faciem ejus, quod evacuatur, mus nosira hujus habilaiionis dissolvalur, quod
sed obtusi sunt sensus eorum. Usque in hodieroum oedificationcmex Deo habemus, domum non manu-
enim diem idipsum velamen in lectione veleris lesia- faclam, oeternamin coelis.Nam el in hoc ingemisci-
menti manel non revelalum (quoniam in Chrisio mus, habilalionem nostram, quoede [Ms. in] coelo
evacuatur), sed usque in hodiernum diem, cum le- esl, superindui cupientes. Si tamen vestiti, non nudi
gilur Moyses,velamen positum esl super cor eorum. inveniamur. Nam et qui sumus in hoc tabernaculo ,
Cum aulem conversus fuerit ad Dominum, aulere- ingemiscimusgravaii : eo quod nolumus exï-poliari,
tur velamen. Dominusaulem Spiritus est: ubi au- sed supervestiri ; ul ahsorbealur quod moriale est,
lem Spiritus Domini, ibi libertas. Nos vero omnes, a vila. Qui autem efficil nos in hoc ipsum , Deus,
a Palatinus ms., non enim ignoramus astulias cogi- Palat. ms.
laliones ejus: in Groecoautem lanlum est, T« WA- c Hic vero illis pronomen, quod in plerisque
f/.C.TK. Groecislibris habetur, Palat. ms. reticet.
b Addit prouomen liane juxla Groecum texium
705 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD CORINTH10SII. 7G6
qui dédit nobis pignus spiritus. Audentês igilur sem- A autem locupletanles : tamquam nihil habenlcs , et
per, scienles quoniam dum sumus in corpore, pere- omnia possidentes. Os nostrum palet ad vos, 0C0-
grinamur a Domino (per fidem enim amhiilamus, rinthii, cor nostrum dilalalum est. Non angusiiamini
et non perspeciem): audemus autem, et bonam in nobis, angustiamini autem in visceribus vesiris :
voluntatem habemus magis peregrinari a corpore, eamdem aulem habenles remunerationem, tamquam
et proesenles esse ad Dominum. Et ideo contendi- filiis dieo, dilatamini et vos. Nolite jugnm duccre
mus, sive absentes, sive présentes , placere illi. cum infldelEbùs.Quoeénim participatio juslilioe cum
Omnes enim nos manil'esiari oporlet ante tribunal iniquilate? Aul quoe societas luci ad lenebras? Q'ioe
Christi, ul référât unusquisque propria corporis, autem conventio Christi ad Belial ? Aut quoepars
prout gessit, sive bonum, sive malum. Scienles ergo fideli cum infideli ? Qui autem consensus temple Dei
limorem Domini, hominibus suademu;, Deo aulem cum idolis? Vos enim estis lemplum Del vivi, sient
manifesli sumus. Spero aulem et in conscientiis dicil Deus : Quoniam inhabitabo in illis, et inambu-
vesiris manifesios nos esse. Non iterum commen- labointer eos, et eroillorum Deus, et ipsierunt mihi
damus nos vobis, sed occasionem damus vobis glo- populus. Propier quod exile de medio eorum, et se-
riandi pro nobis: ul habeatis ad eos, qui in facie paramini,dicit Dominus,et immundumneteligeritis :
glorianiur, et non in corde. Sive enim meule exce- B et ego recipiam vos : et ero vobis in patrem, et vos
dimus, Deo; sive sobrii sumus, vobis. Charitas eriiis mihiin filiosetfilias, dicit Dominusomnipotens.
enim Christi urgel nos: oestimanles hoc, quoniam [Cap. Ml.] lias ergo habentes promissiones, cha-
si unus pro omnibus morluns esl, ergo omnes mor- rissimi, mundemus nos ab omni inquinamento Gar-
tui sunl: et pro omnibus mortuus est a Christus : nis et spiritus, perficientes sanctificationem in ti-
ut, et qui vivunt, jam non sibi vivant, sed ei, qui moré Dei. Capite nos. Neminem loesimus, neminem
pro ipsis mortuus est, et resurrexit. Iiaque nos ex corrupimus , neminem circumvenimus. Non ad
hoc neminem novimus secundum carnem. Et si co- condemnalionem veslram dico. Proediximus enim
gnovimus secundum carnem Christum: sed nunc quod in cordibus nostris estis, ad commorien-
jam non novimus. Si qua ergo in Chrisio nova crea- dum , et ad convivendum. Mulla mihi fiducia
tura, vêlera transierunt: ecce facla sunlb omnia est apud vos, multa mihi gloriatio pro vobis,
nova. Omnia aulem ex Deo , qui nos reconciliavit repletus sum consolatione , superabundo gaudio in
sibi per Christum : el dedil nobis minisleriiim re- omni tribulatione nosira. Nam et cum venissemus in
conciliationis. Quoniam quidem Deus eralin Chrisio Macedoniam, nullam requiem babuit caro nosira,
mundum reconcilians sibi, non reputans illis delicta sed omnem Iribulationem passi sumus: foris pugnoe;
ipsorum, et posuit in nobis verbum reconcilialionis. G intus timorés. Sed qui consolalur humiles, eonsola-
Pro Christo ergo legatione fungimur, lanquam Deo lus esl nos Deus in adventu Tni. Non solum autem
exhortante per nos. Obsecramus pro Christo, re- in adventu ejus, sed eliamc in consolatione, qua con-
coneiliamini Deo. Eum, qui non noverat peccalum, solatus est in vobis, relerens nobis vestrum flelum,
pro nobis peccalum fecil, ul nos efficeremur juslitia veslram oemulaiionem pro me, ita ut magis gaude-
Dei iu ipso. rem. Quoniam etsi contristavi vos in epistola , non
[Cap. VI.] Adjuvantes aulem exhortamur, ne in me peenhet : etsi poeniieret, videns quod epistola
vacuum graliam Dei recipiatis. Ait enim : Tempore illa (etsi ad horam) vos conlristavit ; nunc gaudeo :
accepto exaudivi te, et in die salmis adjuvi le. Eccé non quia contristati eslis, sed quia contristati estis
nunc lempus accepiabile, ecce nunc dies salutis. ad poenitenliam. Contristati enim eslis secundum
Nemini danles ullam offensiouem, ul non vitupe- Deum, ul in nuilo detrimentum patiamini ex nobis.
relur minisierium nostrum : sed in omnibus exhi- Quoeenim secundum Deum irislilia est, poenitenliam
beamus nosmetipsos sicul Dei ministros, in multa in salulcm slabilem operatur : soeculiautem trisiitia
patientia, in uibulaiionibus, in necessiiatibus, in morlem operalur. Ecce enim hoc ipsum, secundum
angustiis, in plagis, in carceribus, in seditionibus, Deum contrisiari vos, quantam in vobis operatur
in laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in casliiale, in sollicitudinem : sed defensionem, sed indignalionem,
seientia, in longanimitate, in suavitate, in Spiritu sed limorem, sed desiderium, sed oemulaiionem,sed
sancto, in charitate nonficta, in verbo verilatis, in vindiciam. In omnibus exhibuistis vos incontami-
virlute Dei, per arma juslitioe a dexlris et a si- natos esse negotio. Igitur, etsi scripsi vobis , non
nistris ; per gloriam, et ignobililalem ; per infa- propier eum qui fecit injuriam, nec propier eum
miam, et bonam famam: ut seduciores, et veraces ; qui passus est : sed ad manifestandam sollicitudinem
sicut qui ignoti et cogniti : quasi morienles, et ecce noslram, tt quam habemus pro vobis coram Deo:
vivimus; ut castigati, et non morlificati : quasi tri- ideo consolaii sumus. In consolatione autem nosira,
stes, semper autem gaudentes: sicut egentes, multos abundantius magis gavisi sumus super gaudio Titi,
a Nomen Christus,quod et a Groeco
archeiypo abest' lalione qua, etc.
in Palat. ms. non addilur. <*Juxta Groecumexemplar Palatinus ms., sollici-
b Atque hic vocem
omnia, quoe tamen in Groeco tudinemnostram , quam pro vobishabemus ad «os co-
plerumque habetur, Palat. ms. ignorât. ram DeO, T17V <77TOv5>àv
V7,«SvT)JV Û^WV
V7TÉ/3 V(*«?
7T/>OÏ
c Idem Palat. ms., in solatio quo, etc., pro. censé- «VWTUOV TOÛ©eoû.
767 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. r 768
quia refeclus est spiritus ejus ab omnibus vobis. Et Ai autem multo sollicitiorem, confidentia mulla in vos,
si quid apud illum de vobis gloriatus sum, non sum sive pro Tiio, qui est socius meus , et in vos [Ms.
confusus : sed sicut omnia vobis in veritale loculi vobis] adjutor , sive fraires nosiri , Apostoli Eccle-
sumus, ita et glorialio nostra, quoefuit ad Titum, siarum , gloria Christi. Osiensionem ergo, quoeest
veritas facta est, el viscera ejus abundantius in vobis charitalis vestroe,et nostroeglorioepro vobis, in illos
sunt : reminiscenlis omnium vestrum obedientiam, ostendiie in faciem Ecclesiarum.
quomodo cum timoré et tremore excepistis illum. [Cap. IX.| Nam de ministerio, quod fit in sanclos,
Gaudeo quod in omnibus confidoin vobis. ex abundanti esl mihi scribere vobis. Scio enim
[Cap. VIII.] Notam autem facimus vobis, fratres, promptum animum vesirum : pro quo de vobis glo-
gratiam Dei , quoedata est in Ecclesiis Macedonioe: rior apud Macedones.Quoniam et Achaia parata est
quod in multo experiniento iribulalionis, abundanlia ab anno proelerilo, et vestra oeinulalio provocavit
gatidii ipsorum a fuit : et allissima paupertas eorum plurimos. Misi aulem fratres: ut, ne quod gloriamur
abundavit in divilias simplicilalis eorum : quia se- de vobis, evacuetur in bac parte, ut (quemadmodum
cundum virlutem [Ms. add. Dei] teslimonium illis dixi) parati sitis : ne cum venerint Macedonesme-
reddo , et supra virtulem volunlarii fuerunt, cum cum, et invenerint vos imparatos, erubescamus nos
multa exhortaiione obsecrantes nos gratiam, et corn- I} (ut non dicamus vos) in hacsubslanlia. Necessarium
municalionem ministerii, quod fil in sanclos. Et non ergo exislimavi rogare fratres, ut proeveniantad vos,
sicut speravimus , sed semetipsos dederunt primum et proeparent repromissam benediclionem hanc pa-
Domino, deinde nobis per voluntatem Dei ; iia ut ratam esse, sic quasi benediclionem , non tamquam
rogaremus Titum , ut quemadmodumcoepit, ita et avaritiam. Hoc aulem dico : Qui [ Ms. Quia ] parce
perficiat in vobis eliam gratiam islam. Sed sicul in seminat, parce el melet : el qui seminat in benedi-
omnibus abundalis fide, el sermone, el seientia, et clionibus, de benediclionibusel metet. Unusquisque
omni sollicitudine, insuper el charilale vestra in nos, prout destinavil c in corde suo, non ex tristitia, aut
ut et in bac gratia abundelis. Non quasi imperans ex necessilale : hilarem enim datorem diligit Deus.
dico : sed per aliorum sollicitudinem, eliam vestroe Potens est autem Deus omnem gratiam abundare
charitalis ingenium bonum comprobans. Scilis enim facere in vobis : ut in omnibus semper omnem suf-
gratiam Domini nosiri Jésus Christi, quoniam pro- ficieniiam habentes, abundelis in omne opus bonum,
pter vos egenus factus est, cum esset dives, ut illius sicul scriplum esl : Dispersit, dédit pauperibus : ju-
inopia vos diviies essetis. Et consilium in hoc do : stifia ejus manet in d soeculumsoeeuli. Qui autem
hoc enim vobis utile esl, qui non solum facere, sed administrât semen seniinanli : el panem ad mandu-
el vclle ccepisiis ab anno priore • nunc vero et facto *J candum proestabit, el mulliplicabit semen vestrum :
perlicite : ut quemadmodum promptus est animus et augebit incrementa frugum juslilioe vestroe : utjin
volunlalis, ita sit cl perficiendi ex eo quod habetis. omnibus locnpletati abundelis in omnem simplici-
Si enim volunlas prompia esl ; secundum id quod taiem,quoeopcrainr per nosgratiarum aclioneniDeo.
habet, accepta est, non secundum id, quod non ha- Quoniamminisleriumhujus officii, non solum supplet
bet. Non enim ut aliis sit remissio , vobis autem ea quoedesunt sanctis, sed eliam abundat per mullas
Iribulalio , sed ex oequalitate. In proesenti tempore graliartim aciiones in Domino, probalionem mini-
vestra abundantia illorum inopiam suppléai : ut et sterii hujus, glorificantes Deum in obedienlia enn-
illorum abundantia vestroeinopioesit supplemenlum, fessionis .vestroe, in Evangelium Chrisli, el sim-
ul fiât oequalilas, sicut scriplum esl : Qui multiim , plicitaie communicalicnisin illos, et in omnes, et in
non abundavil : et qui modicnm , non minoravit. ipsorum obsecratione pro vobis, desideranlinm vos
Graiias aulem Deo, qui dédit [Ms. add. nohis] eam- propier eminentem graliamDei in vobis.Graiias Deo
dem sollicitudinem pro vobis in corde Tiii, quoniam super inenarrabili dono ejus.
exhorlationem quidem suscepil : sed cum sollicilior [Cap. X.] Ipse autem ego Panlus obsecro vos per
esset, sua volunlale profectus esl ad vos. Misimus mansuetudincm el modesiiamChrisli ; qui in facie
etiameum illo frairem, cujus laus est in Evangelio " quidem humilis sum inter vos, absens autem confido
per omnes Ecclesias : non solum autem , sed ordi- in vobis. Rogo autem vos, neproesens audeam, per
natus est ad Ecclesias cornes peregrinationis nostroe, eam confideniiamqua existimor audere in quosdam,
in banc gratiam, quoeministratur a nobis ad Domini qui arbitranlur nos tamquam secundum carnem am-
gloriam , et destinalam voluntatem noslram : devi- bulemus. In carne enim ambulantes, non secundum
tantes hoc, ne quis nos viluperel in bac plcnitudine, carnem militamus. Nam arma militioenoslroe non
quoe miuistraïur a nobis b. Providemus enim bona carnalia sunl , sed potenlia Deo ad destruclionem
non solum coram Deo , sed eliam coram hominibus. munilionum, consilia desiruenles, et omnem aliilu-
Misimusautem cum illis et l'ralrem nostrum , quem dinem extollentem se adversus sciemiam Dei , et in
probavimus in multis soepe sollicitum esse : nunc caplivitaiem redigentes omnem inlelleclum in obse-
a Tacet in Palatino ms. fuit, ut et in Groecolexln. TtpoatpzÏTairi) zapStK,ubi lamen suo non additur.
b Addit Palatinus ms. hic verba in Gloriam Dei , ll Absolule' in oelernum, pro in soeculumsoecv.li
quorum nec vola, nec,vesligiumin Groecolexiu. proeferl Palatinus ms., et Gra-cequidem tantinn e.->t,
c Ms. Palatinus , destinavilcordi, propius Groeco
769 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD C0R1NTHIOSII. 770
quium Chrisli, et in promplu habentes ulcisci omnem i i ejusmodi pseudoapostoli, sicut operarii subdoli,
inobedientiam, cum impleta fuerit vestra obedienlia. transfigurantes se in aposlolos Chrisli. Et non mi-
Quoe secundum faciem sunt, videte. Si quis confidit rum : ipse enim Satanas transfigurât se in angelum
sibi Christi se esse, hoc cogitet ilerum apud se: quia lucis. Nonesl ergo magnum, si ministri ejus iransli-
sicut ipse Christi esl, ita et nos. Nam, el si amplius gurentur velut ministri juslilioe : quorum finis erit
aliquid glorialus fuero de potestate nosira , quam secundum opéra ipsorum. Iterum dico (ne quis me
dédit nobis [Ms. tac. nobis] Dominus in oedificalio- pulet insipienlem esse, alioquin velut insipienlem
nem, et non in destructionem veslram : non erube- accipiteme, ul et ego modicum quid glorier), quod
scam. Ut autem non exislimel tamquam terrere vos loquor, non loquor secundum Deum, sed quasi in
per epistolas : quoniam quidem episloloe, inquiunt, insipienlia, in bac substantia glorioe.Quoniam mulii
graves sunt el fories : proesenlia autem corporis glorianlur secundum carnem : et ego gloriabor. Li-
infirma, el sermo contempiibilis : hoc cogitet qui benter enim suffertis insipientes : cum sitis ipsi sa-
ejusmodi est, quia quales sumus verbo per epistolas pienles. Sustinetis enim si quis vos in servitulem
absentes, taies et proesenlesin facto. Non enim au- redigit, si quis dévorai, si quis accipit, si quis ex-
demus inserere, autcomparare nos quibusdam , qui tollitur, si quis in faciemvos coedit. Secundum igno-
seipsos commendanl : sed ipsi in nobis nosmetipsos J8 bilitatem dico, quasi nos infirmi fuerimus in bac par-
metientes, et comparantes nosmetipsos nobis. Nos le. In quo quis audet (in insipienlia dico) audeo et
autem non in immensum gloriabimur, sed secundum ego : Hebroeisunt, et ego : Israeliloesunt, et ego :
metisuram reguloe, qua mensus est nobis Deus, men- Semen Abrahoesunt, et ego : Ministri Christi sunt,
suram pertingendi usque ad vos. Non enim quasi non b ( ut minus sapiens dico) plus ego : in laboribus
pertingentes ad vos, superextendimus nos : usque pluiimis, in carceribus abundantius, in plagis supra
ad vos enim pervcnimus in Evangelio Chrisli. Non modum, in mortibus fréquenter. A Jadoeis quinquies,
in immensum gloriantes in alienis laboribus.: spem quadragenas, una minus, accepi. Ter virgis coesus
autem habentes crescentis fidei vestroe, in vobis sum, semel lapidatus sum, 1er naul'ragium feci : no-
magnificari secundum regulam nostram in abundan- cte et die in profundo maris fui, in itineribus soepe,
liam, etiaminilla, quoeultra vos sunt, evangelizare, periculis fluminum, periculis lalronum, periculis ex
non in aliéna régula in iis quoeproeparata sunt, glo- génère, periculis ex gentibus, periculis in civitate,
riari. Qui autem gloriatur, in Dominoglorietur. Non periculis in soliludine, periculis in mari, periculis
enim qui seipsum commendat, ille probatus esl: sed in falsis fratribus : in labore et aîrumna, in vigiliis
quem Deuscommendat. mollis, in famé et siti, in jejuniis multis, in frigore,
[Cap. XI.] Utinam sustinereiis modicum quid in- G et nuditate : proeler illa quoe extrinsecus sunt, in-
sipienlia?meoe, sed el supportate me : iEmuIor enim stantia mea quotidiana, sollicitudo omnium Eccle-
vos Dei semulalione. Despondi enim vos uni viro siarum. Quis infirmatur, et ego non infirmor? quis
virginem castam exhibere Christo. Timeo autem , scandalizatur, et ego non uror? Si gloriari oportel;
ne sicut serpens Evam seduxil astulia sua, ita cor - quoeinfirmitatis meoesunt, gloriabor. Deus et pater
rumpanlur sensus vestri, et excidant a simplicitate, Domini nosiri Jesu Christi, qui est benedictus in
quoe est in Christo. Nam si is qui venit, alium soecula,scit quod non menlior. Damasci proepositus
Christum proedicat , quem non proedicavimus; genlis Areloe régis, custodiebat civitatem Damasce-
aut alium spiritum accipiiis, quem non accepistis ; norum, ul me comprebenderel : et per feneslram in
aut aliud Evangelium , quod non recepistis : recte sporta dimissus sum per murum, et sic effngi ma-
pateremini. Existiino enim nihil me minus fe- nusejus.
cisse a magnis apostolis. Nam etsi imperilus sermo- [Cap. XII.] Si gloriari oportet (non expedit qui-
ne, sed non seientia; in omnibus autem manifestali dem : ) veniam autem ad visiones et revelationes
sumus vobis.Aut numquid peccalum feci, me ipsum Domini. Scio hominem in Chrisio anle annos qua-
humilians, ut vos exaltemini ? quoniam gratis Evan- luordecim (sive in corpore nescio, sive extra cor-
gelium Dei evangelizavi vobis? Alias ecclesias ex- " pus nescio, Deus scitjraplum hujusmodi usque ad
spoliavi, accipiens slipendium ad minislerium ves- lerlium coelum. Et scio hujusmodi hominem (sive
trum. Et cum essem apud vos, et egerem; nulli in corpore, sive exira corpus, nescio, Deus scit)
onerosus fui ; nam quod mihi deeral, suppleverunt quoniam raplus est in paradisum : el audivit arcana
fratres, qui venerunt a Macedonia : et in omnibus verba, quoe non licet homini loqui. Pro hujusmodi
sine onere me vobis servavi, et servabo. Est verilas gloriabor : pro me autem nihil gloriabor nisi in in-
Chrisli in me, quoniam hoec glorialio non infringe- firmitatibus meis. Nam, et si voluero gloriari, non
tur in me in regionibus Achaioe.Quare? Quia non ero insipiens : verilatemenim dicam : parco autem,
diligo? Deus scil. Quod autem facio, el faciam : ut ne quis me existimel supra id quod videt in me, aut
ampulem occasionemeorum, qui volunt occasionem, aliquid audit ex me. Et ne magnitudo revelalionum
ut in quo gloiiantur, inveniantur sicut et nos. Nam extollat me, datus est mihi stimulus carnis meoe

a Cum Groeco lextu lacet in Palatino ms. adver- b Addit Palatinus ms. isocolonci ego,quod iu Groe-
biuin sicut. co quidem textu non habetur.
7?i S. IIIERONYMIDIVINÂBIBLIOTHECA. «ï
angélus Satan», a qui me colaphizel. Propter qu.'d \V humiliei me Deus apud vos; etlugeam mnlios ex iis
ter Dominum rog;\vi, ut discederet a me : et dixit qui ante peccaveruni, el non egerunl poenitenliam
mihi ; Sufficit tibi gralia mea : nam virlus in infir- super immunditia, et fornicalione, et impudicitia,
miiaie pcrficilur. Libenter igilur gloriabor in infir- quam gesserunt.
mitalibus meis, ut inhabitet in me virlus Chrisli. [Cap. Xlll.| Ecce terlio hoc venio ad vos : In ore
Propier quod placeo mihi in infirmitatibus b meis, duorum, vel trium tesiium stabit omne verbum.
incontumeliis, in necessitatibus, in persecutionibus, Proedixi \Ms. add. enim], et proedico, ut proesens
in angustiis pro Christo. Cum enim infirmor, tune [Ms. add. vobis], cl nunc absens, iis qui anie pec-
potens sum. Factus sum iusipiens, vos me coegislis. caveruni, et coeleris omnibus, quoniam si venero
Ego enim a vobis debui commendari : nihil enim ilerum, non parcam. An expcrirnenlum quoeritis
minus fui ab iis, qui sunt supra modum apostoli : ejus, qui in me loquitur Christus, qui in vobis non
tametsi nihil sum : signa tamen c aposlolatus mei infirmatur, sed potens est in vobis? Nam etsi cruci-
facta sunt super vos, in omni patienlia, in signis, et fixus est es infirmitate : sed vivit ex virtule Dei.
prodigiis, cl virlulibus. Quid esl enim, quod minus Nam et nos inlirmi sumus in illo : sed vivemus cum
babuislis proe coeleris Ecclesiis, nisi quod ego ipse eo ex virtule Dei in vobis. Vosmelipsos lentate si
non gravavi vos? Donate mihi banc injuriam. Ecce, g eslis in fide, ipsi vos probale. An non cognoscilis
tertio hoc paratus sum venire ad vos : et non eio vosmelipsos, quia Christus Jésus in vobis est? nisi
gravis vobis. Non enim quoeroquoevestra sunt, sed forle reprobi eslis. Spero autem, quod cognoscelis,
vos. Nec enim debeiu filii parent bus lliesaurizare, quia nos non sumus reprobi. Oramus aulem Deum,
sed parentes filiis. Ego autem libeniissime impen- ul nihil mali faciatis, non ut nos probali apparea-
dam, et superimpendar ipse pro animabus vesiris : mus, sed ut vos quod bonum esl, faciatis : nos au-
licet plus vos diligens, minus diligar. Sed esto : ego lem ut reprobi simus. Non enim possumus aliquid
vos non gravavi : sed cum essem aslulus, dolo vos adversus verilatem, sed pro ventale. Gaudemus
cepi. Numquid per aliquem eorum, quos misiadvos, enim, quoniam [Ms. quando] nos infirmi sumus, vos
circumveni vos? Rogavi Titum, et misi cum illo aulem polentes eslis. Hoc et oramus vestram eon-
frairem. NumquidTitus vos circumvenit? nonne eo- summaiionem. Ideo hoecabsens scribo, ul non proe-
dem spirilu amhulavimus ? nonne iisdem vestigiis ? sens durius agam, secundum polestalem, quam
d Olim pulatis quod excusemus nos apud vos? Co- Dominus dédit mihi in oedifieationem,el non in de-
ram Deo in Christo loquimur: omnia aulem, charis- struclionem. De coelero, fratres, gaudete, perfecti
simi, propier axlifieaiionem veslram. Timeo enim, estoie, exhortamini, idem sapite, pacem habete, et
ne forte cum venero, non ([uales volo, inveniam C Deus pacis el dileclionis erit vobiscum. Salulale in-
vos : el ego inveniar a vobis, qualem non vultis : ne vicem in osculo sanclo. Salutant vos omnes sancii.
forte contenliones, oemulaiioues,aniiuositales, dis- Gralia Domini nostri Jesu Chrisli, et charitas Dei, et
sensbnes, delracliones, susurralioncs, inflaiiones, communicalio sancti Spiritus sit cum omnibus vo-
sediiinnes sint inter vos : ne. ilerum cum venero. lue Amr»n
Lxplicit Epistola B. Pauli apostoli ad CorinthiosII.
a Propius Groecoepariiculoe ha in Palatino ms. ul, Apostoli facta sunt in Palalino ms. legitur, ut ibi, Ta
prob qui, legitur. ftèv TOÛù.novzà'i.ov•/.v.-ceipfKaO-ti.
Atque hic pronomen meis in Palalino ms. juxta d c'ofteta
lit iu Groeco est n«).tv, in Palaiiuo ms. est
Groecumtextum omittitur. lterum.
c lterum Groeco pressius arebetypo, signa tamen

B. PAULI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA AD GALA TAS.

[Cap. t.] Pauius aposlolus non ab hominibus, ne- I)
que per hominem, sed per Jesum Christum, et Deum
Palrem, qui susciiavit eum a morluis ; et qui mecum
sunl omnes fratres, Ecclesiis Galatioe.Gralia vobis
el pax a Deo Pâtre, et Dominonoslro Jesu Chrisio,
qui dédit semetipsum pro peccatis nostris, ut eripe-
rel nos de proesenlisoeculo nequam, secundum vo-
luntatem Dei et Patris nostri.cui est gloria in sseeula
soeculorum: Amen. Miror quod sic tam ciio transfe-
rimini, ab eo qui vos vocavit in gratiam Christi, in
aliud Evangelium : quod non est aliud, nisi sunt
aliqui, qui vos conturbant, et volunt convertere
Evangelium Christi. Sed licet nos, aut angélus de
coelo evangelizet vobis proelerquam quod evangeli-
zavimus vobis, anathema sit. Sicut proedixinius, et
nunc iterum dico : Si quis vobis evangelizaverit:
7?g EPISTOLA R. PAUL! APOSTOLI AD GÀLATAS. m
proeler id quod acccpislis, analhcma sit. Modo enim A ut piupcrum memores essemus : quod ctiam solli-
hominibus suadeo, an Deo? a Auquoero hominibus cilus fui hoc ipsum facere. Cum aulem venisset
placeve? Si adhuc hominibus placerem, Christi Cephas Anliochiam, in faciem ei reslili, quia repre-
servus non essem. Nolum enim vobis facio, fratres, hensibilis erat. Prius enim quam venirenl quidam a
Evangelium, quod evangelizalum esta me, quia non Jacobo, cum genlibus edebat : cum aulem venisset,
esl secundum hominem : neque enim ego ah homine subtrahebat el segregabat se, timens eos qui ex cir-
accepi iilud, neque didici, sed per revelationem Jesu cumcisione erant. El simulalioni ejus consenserunt
Chrisli. Audistis enim conversationem aliquando in coeleri Judoei, iia ut et Barnabas ducerelur ab eis in
Judaismo quoniam supra modum persequebar Eccle- illam simulaiiouem. Sed cum vidissem quod non
siam Dei, et expugnabam illam, el proficiebam in recle ambularent ad verilaiem Evangelii, dixi Cepbaj
Judaismo supra mulios cooelaneos meos in génère coram omnibus : Si lu, cum Judoeus sis, genliliter
meo, abuiidaniius oemulalor existens paternarum vivis, et non judaice : quomodo gentes cogis judai*
mearum traditionum. Cum autem placuit ei, qui me zare? Nos natura Judoei, et non ex genlibus pecca-
segregavit ex utero malris meoe, et vocavit per gra- tores. Scienles autem quod non justificatur homo ex
tiam suam, ut revelaret Filiiim suum in me, ut operibus legis, nisi per fidem Jesu Chrisli : et nos in
evangelizarem illum in genlibus : continuo non B Chrisio Jesu credimus, uljuslificemur ex fide Chrisli,
acquievi carni etsanguini. Neque veni Jerosolymam et non ex operibus legis : propter quod ex operibus
ad anlecessores meos aposlolos : sed abii in Arabiam: legis non juslificahilur omnis caro, Quod si quoeren-
et iterum reversus sum Damascum : deinde post les justificari in Chrisio invenii sumus et ipsi pecca-
annos très veni Jerosolymam videre Petrum, et lores, numquid Christus peccati minisleresl? Absit.
mansi apud eum diebus quindecim. Alium autem Si enim quoedesiruxi, ilerum hoecoedifico: proeva-
aposlolorum vidi neminem, nisi Jacobum fratrem ricalorem me constiluo. Ego enim per legem legi
Domini. Quoeaulem scribo vobis : ecce coram Deo, morluus sum, ut Deo vivam : Christo confixus sum
quia non menlior. Deinde veni in paries Syrioe et cruci. Vivo aulem, jam non ego : vivit vero in me
Cilicioe.Eram autem iguotus facie Ecclesiis Judoeoe, Christus. Quod aulem nunc vivo in carne : in fide
quoeerant in Christo : tantum autem audilum habe- vivo Filii, Dei, qui dilexit me, el iradiditsemelipsum
bant : Quoniam qui persequebatur nos aliquando, pro me. Non abjicio gratiam Dei. Si enim per legem
nunc evangelizat fidem, quam aliquando expugna- jusliiia, ergo gratis Christus morluus est.
bat : et in me clarificabanl Deum. [Cap. III.J 0 insensaii Galatoe,quis vos fascinavit
[Cap. IL] Deinde post annos quatuordecim, iterum non obedire veritaii, ante quorum oculos Jésus Chri-
ascendi Jerosolymam cum Barnaba, assumpio el C stus proescriptus est, in vobis crucifixus? Hoc solum
Tito. Ascendi autem secundum revelationem ; et a vobis volo discere : Ex operibus legis Spiritum
contuli cum illis Evangelium , quod proedico in accepistis, an ex auditu lidei? Sic siulli eslis, ut cum
genlibus, seorsum autem iis, qui videbantur aliquid spirilu coeperilis.nunc carne consummemini? Tanla
esse : ne forte in vacuum currerem, aut cucurrissem. passi estis sine causa? si tamen sine causa. Qui ergo
Sed neque Titus, qui mecum erat, cum esset genti- tribuit vobis Spirilum, el operatur virtutes in vobis :
lis, compulsus esl circumcidi. Sed propter subintro- ex operibus legis, an ex auditu lidei ? Sicut scriplum
ductos falsos fratres, qui subinlroierunt explorare est : Abraham credidit Deo, et reputalum est illi ad
libertaiem noslram, q.iam habemus in Christo Jesu, juslitiam. Cognoscite [Ms. cognoscilis] ergo, quia
ut nos in servilulem rédigèrent. Quibus neque ad qui ex fide sunl, ii sunt filii Abrahoe.Providens au-
horam cessimus subjeciione, ut veritas Evangelii tem Scripiura, quia ex fide justificat génies Deus,
permaneai apud vos : ab iis aulem, qui videbantur proenunliavit Abrahoe : Quia henedicentur in te
esse aliquid (quales aliquando fuerint, nihil mea omnes génies. Igitur qui ex fide sunt, henedicentur
iruerest : Deus personam hominis non accipit) : mihi cum fideli Abraham. Quicumque enim ex operibus
enim qui videbantur esse aliquid, nihil contulerunt. legis sunt, sub malediclo sunl. Scriplum est enim :
Sed econlra cum vidissenl quod credilum est mihi D Maledictus omnis, qui non permanserit in omnibus,
Evangelium proeputii, sicul et Petro circumcisionis quoescripta sunt in libro Legis, ut faciat ea. Quoniam
(qui enim operatus esl Pelro in apostolatum circum- autem in lege nemo jusiificalur apud Deum, mani-
cisionis, operalus esl el mihi inter gentes) : et cum festum est : quia jusius ex fide vivit. Lex aulem non
cognovissent gratiam, qua>data est mihi, b Jacobus, est ex fide, sed : Qui feceril ea, vivel in illis. Chri-
el Cephas, et Joannes, qui videbantur eolumnoeesse, stus nos redemit de maledicto legis, factus pro no-
dextras dederunt mihi et Barnaboe, socielalis : ul bis malediclum : quia scriplum est : Maledictus
nos in génies, ipsi aulem in circumcisionem : lanlum omnis qui pendet in ligno, ut gentibus benedictio

a Palalinus ms. Aul, et Groece quidem est H.
b Habet alio ordine cum Groecisaliquot libris Pala-
tinus quoque ms. quoedata est mihi, Pelrus, el Jaco-
bus, el Joannes, qui, etc. Sed et infra quolics Cephoe
nomen occurrit, habet idem ms. cum Groeco textu
Petrum : quod est notatu dignissimum ob tralalitiam
illam quoestionem de Petro reprehenso a Paulo,
quem Cepham, non Petrum apostolum , posi Chry-
sostomum, aliosque Veleres nonnullos, recenliores
critici fuisse autumant. Demum infra pro credimus
cum iisdem Groecislibris habet Palatinus ms. credi-
dimus.
775 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 776
Abrahoe fieret iu Christo Jesu, ul pollicitaiionem ;i carne mea non sprevislis, neque respuistis : sed sic-
Spirilus accipiainus per fidem. Fratres (secundum ut angelum Dei excepistis me , sicul Christum Je-
hominem dico), lamen boininis confirmaluni lesia- sum. Ubi est ergo bealiludo vestra?'teslimonium
mentum nemo spernit, aut superordinat. Abrahoe enim perhibeo vobis , quia, si fieri posset [Ms. po-
dicloesunt promissiones, et semini ejus. Non dicit : luisseij, oculos vestros eruissetis, ei dedisselis mihi.
Et seminibus, quasi in mullis : sed quasi in uno : Ergo [Ms. add. ego] inimicus vobis factus sum , ve-
Et semini tuo, qui est Cbrislus. Hoc aulem dico, rum dicens vobis? jEmuIantur vos non bene : sed
testamentum confirmatum a Deo: quoepost quadrin- excludere vos volunt, ut illos oemulemini. Bonum
gentos et triginta annos facia est lex, non irriium aulem oemulaminiin bono semper : et non laniuin
facit ad evacuandam promissionem. Nam si ex lege cum proesenssum apud vos. Filioli mei, quos ite-
hoereditas, jam non ex promissione [Ms. repromis- rum parturio , donec formeiur Christus in vobis.
sione]. Abrahoe autem per repromissioncm donavit Vellem aulem esse apud vos modo, et mutare vocem
Deus. Quid igilur lex? Propier transgressiones posila meam : quoniam confundor in vobis. Dicite mihi qui
est, donec venirel semen, cui promiserat, ordinala sub lege vullis esse, legem non legistis? Scriplum
per angelos in manu mediaioris. Mediator autem est enim, quoniam Abraham duos filios habuil :
unius non est : Deus aulem unus esl. Lex ergo ad- B unum deancilla, et unum de libéra. Sed qui de an-
versus promissa Dei? Absil. Si enim data esset lex, cilla, secundum carnem natus est : qui autem de li-
quoeposset [Ms. possitj vivificare, vere ex lege esset béra, per repromissionem : quoe sunl per allegoriam
justifia. Sed conclusilScriplura omnia sub peccalo, dicta. Hoecenim sunl duo lestamenia. Unum qui-
ut promissio ex fideJesu Christi daretur credenlibus. dem a in monte Sina, in servitutem generans : quoe
Prius autem quam venirel (ides, sub lege custodic- esl Agar : Sina enim mons esl in Arabia, quia con-
bamur conclusi, in eam fideni quoe revelauda erat. junctus est ei, quoe nunc est Jérusalem , et servit
Ilaque lex poedagogus nosler fuit in Chrisio, ni ex cum filiis suis. Iila autem , quoe sursum est Jérusa-
fide justificemur. Al ubi venit fides, jam non sumus lem , libéra est; quoeesl mater nostra. Scriptum est
sub poedagogo.Omnes enim filii Dei estis per fidem, enim : Loelare, sterilis, qua? non paris : erumpe , et
quoe est in Christo Jesu. Quicumque enim in Christo clama , quoe non pariuris : quia niulti filii desertoe,
baplizali estis, Christum induistis. Non esl Judoeus, magis quam ejus quoehabet virum. Nos autem, fra-
neque Groecus: non est servus, neque liber : non tres, secundum Isaac promissionis filii sumus. Sed
est maseulus, neque femina. Omnes enim vos unum quomodo lune is, qui secundum carnem natus fue-
estis in Christo Jesu. Si aulem vos Chrisli : ergo rat, persequebatur eum , qui secundum spiritum :
semen Abrahoe estis, secundum promissionem hoe- " ita et nunc. Sed quid dicit Scriplura? Ejice ancil-
redes. lam , et filium ejus : non enim hoeres erit filiusan-
[Cap. IV.] Dico aulem : Quanto lempore hoercs cilla? cum filio liberoe. Ilaque , fratres , non sumus
parvulus est, nihil differt a servo, cum sit dominus ancilloefilii, sed liberoe: qua libertate Chrislus nos
omnium : sed sub tutoribus et acioribus est, usque liberavit.
ad proefinitumlempus a paire : ita el nos cum esse- |Cap. V.jSlaie, et nolite iterum jugo serviiutis
mus parvuli, sub elemenlis mundi eramus servien- conlineri. Ecce ego Paulus dico vobis : quoniam si
tes. At ubi venit plcnitudo leinporis, misit Deus Fi- circumeidamini , Christus vobis nihil proderii. Te-
lium suum, faclum ex muliere, factum sub lege , ut slificor aulem rursus omni Iiomiui circumeidenti se,
eos, qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem quoniam debitor est universoe legis faciendoe. Eva-
filiorum reciperemus. Quoniam aulem eslis filii cuati eslis a Chrisio, qui in lege justificatnini : a
[Ms. add.jDei], misil Deus Spiritum Filii sui incorda gralia excidistis. Nosenim spirilu ex fide , spem ju-
vestra [Ms. nostra], clamanlem : Abba , Pater. Ila- stitioe exspectamus. Nam in Christo Jesu, neque cir-
que jam non est servus, sed filins. Quod si filins : cumeisio aliquid valet, neque proepuiium : sed fides,
et hoeres per Deum. Sed tune quidem ignorantes quoe per charilalem operatur. Currebatis bene :
Deum, iis qui natura non sunl d.i, serviebalis. Nunc quis vos impedivil verilati non obedire? b Persuasio
aulem cum cognoverilis [Ms. cognovistis] Deum , hoecnon est ex eo, qui vocal vos. Modicumfermen-
immo cognili silis a Deo , quomodo convertimini tum lolam massam corrumpit. Ego confido in vobis
iterum ad infirma et egena elementa , quibus denuo in Domino , quod nihil aliud sapietis : qui aulem
servire vullis? Dies observalis, el menses, et teni- coniurbat vos , poriabit judicium , quicumque esl
pora , et annos. Timeo vos, ne forie sine causa la- ille. Ego autem , fratres, si circumeisionem adhuc
boraverim in vobis. Eslole sicut ego , quia el ego [Ms. lac. adhuc] proedico: quid adhuc persecutio-
sicut vos : fratres, obsecro vos. Nihil me loesisiis. neui patior ? Ergo evacualum est scandalum crucis.
Scilis aulem quia per infirmilatem carnis evangeli- Ulinam el abscindantur qui vos coniurbant. Vos
zavi vobis jampridem : et tenlaiionem vestrara in enim in liberlatem vocali estis , fratres : lanlum ne

a Propius Groeco texlui, «7rô b Subdit hoec Palat. ms. verba , nemini consense-
lpouç Siv«, in Pala-
tino ms. legitur, a monte Sina. Mox , Sina autem riiis, quoe quidem neque in Groecotexlu habeniur
nions est in Arabia, qui conjunctus, etc. hic loci.
777 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD EPHESIOS. 778
libertatem in occasionem detis carnis, sed per cha-, \ aliquid esse , cum nihil sit, ipse se seducit. Opus
rilatem a Spiritus servite invicem. Omnis enim lex autem suum probetunusquisque, et sic in semetipso
in uno sermone implelur : Diliges proximum tuum lanlum gloriam habebit, et non in allero. Unusquis-
sicut le ipsum. Quod si invicem mordelis , et come- que enim onus suum portabit. Communicet autem ,
dilis : videte, ne ab invicem consumamini. Dico au- is qui catechizalur verbo, ei qui se calechizal in om-
tem : Spiritu ambulale, etdesideria carnis non per- nibus bonis. Nolite errare : Deus non irridetur.
ficietis. Caro enim concupiscit adversus spiritum : Quoeenim seminaverit homo , hoec et melet. Quo-
spiritus autem adversus carnem : hoecenim sibi in- niam qui seminat in carne sua , de carne et melet
vicem adversantur : ut non quoecumquevullis , illa corruptionem : qui aulem seminat in spiritu, de spi-
faciatis. Quod si spiritu ducimini, non estis sub lege. ritu melet vitam oeternam. Bonum autem facientes,
Manifestasunt autem opéra carnis : quoe sunt forni- non deficiamus : tempore enim suo metemus non
calio , immunditia , impudicitia, luxuria, idolorum déficientes. Ergo dum tempus habemus , operemur
servilus, veneficia, inimicilioe, conlentiones, oemu- bonum ad omnes, maxime autem ad domeslicos li-
lationes, iroe, rixoe, dissensipnes, secloe b , invidioe, dei. Videte qualibus litteris scripsi vobis mea manu.
homicidia, ebrielates, comessaliones, el lus similia : Quicumque enim volunt placere in carne, hi [Ms.
quoeproedicovobis, sicul proedixi, quoniam qui talia B tac. hi] cogunt vos circumcidi : tantum ul crucis
agunt, regnum Dei non consequenlur. Fruclus au- Christi persecutionem non palianlur. Neque enim
tem Spiritus est charitas, gaudium, pax, paiienlia , qui circumcidunlur, legem custodiunt, sed volunt
benignilas, bonitas, longanimitas, c mansueludo, fi- vos circumcidi, ut in carne vestra glorienlur. Mihi
des, modestia, continenlia, castitas. Adversus hujus- autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nosiri
modi non est lex. Qui autem sunt Christi, carnem Jesu Chrisli, per quem mihi mundus crucifixus est,
suam crucifixerunt cum viliis et concupiscenliis. Si et ego mundo. In Christo enim Jesu, neque circum-
spiritu vivimus , spirilu et ambulemus. Non efficia- cisio aliquid valet, neque proeputium, sed nova crea-
mur inanis glorioecupidi, invicem provocantes, in- luta. El quicumque banc regulam secuti fuerint, pax
vicem invrdentes. super illos, et misericordia, el super Israël Dei. De
[Cap. VI.] Fratres, et si proeoccupatusfueril homo coeleronemo mihi molesius sit : ego enim sligmata
in aiiquo delicto, vos, qui spiritualesestis, hujusmodi Domini Jesu [Ms. lac. Jesu] in corpore meo porto.
instruite in spirilu lenitalis : considerans te ipsum, Gralia Domini nosiri Jesu Chrisli cum spirilu vc-
ne et tu tenleris. Aller allerius onera porlale, et sic stro, fratres. Amen.
adimplebilis legem Chrisli. Nam si quis exisiimat se
Explicit Epistola B. Pauli apostoli ad Galatas.
a Nomen Spiritus, quod et a Groecis plerisque li- afferl, secloe, hoereses.
ç c Hic nomen mansueludo, paulo aulem post casti-
bris abest, in Pal. ms. desideratur.
b Ejusdem vocis «Ipitruç,quoeunice in Groecolexiu tas, Palatinus ms. cum Groecisaliquot libris reticet.
habetur, duplicem imerpreiationem Palatinus ms.

B. PAULI APOSTOLI
INC1PIT

EPISTOLA AD EPHESIOS.

[Cap. I.] Paulus apostolus Jesu Christi per volun-
latem Dei, omnibus sanctis, qui sunt Ephesi, el fide-
libus in Christo Jesu. Gralia vobis , el pax a Deo
Paire nosiro, et Domino Jesu Christo. Benedictus
Deus et Paier Domini nosiri Jesu Chrisli, qui bene-
dixit nos in omni benedictioue spirituali in coelesli-
bus in Christo, sicut elegit nos in ipso ante mundi
constitutionem, ut essemus sancti el immaculaii in
conspeclu ejus in charitale. Qui proedeslinavit nos
in adoptionem filiorum per Jesum Christum in ip-
sum, secundum propositum voluntalis suoe, in lau-
dem glorioegratioesuoe,in qua gratificavit nos in di-
a Verba et nos, quoe neque in Groecohabentur archelypo, Palatinus ms. tacet.
PATROL. XXIX.
leclo Filio suo. In quo habemus redemptionem per
sanguinem ejus, remissionem peccatorum, secun-
dum divitias gralioeejus, quoesuperabundavit in no-
bis in omni sapientia et prudenlia : ut noium faceret
nobis sacramentum volunialis suoe, secundum bene-
placitum ejus, quod proposuit in eo, in dispensa-
tione plenitudinis lemporum, insiaurare omnia in
Christo, quoe in coelis, et quoein terra sunt, in ipso.
In quo eliam a et nos forte vocali sumus, proedesli-
nati secundum propositum ejus, qui operalur omnia
secundum consilium voluntalis suoe: ut simus in
laudem glorioe ejus nos [Ms. tac. nos], qui ante spe-
25
 ÏÏO S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. çefi
ravimus in Christo : in quo et vos, cum audisse- A Chrisio Jesu vos, qui aliquando eratis longe, facti
tis verbum veritaiis (Evangelium salulis vestroe], in estis prope in sanguine Christi. Ipse enini esi pax
quo et credenies signait eslis Spiritu promissionis nosira, qui fecit ulraque unum, et médium parie-
sanclo, qui est pignus hoereditalis noslroe, in re- tem macerioesolvens.inimiciiias in carne sua : legem
demplionem acquisitionis, in laudem glorioe ipsius. mandatorum decrelis evacuans, ut duos condal in
Propterea et ego audiens fidem vestram, quoeest in semetipso in unum novnm hominem, facieiispacem,
Domino Jesu, et dilectionem iu omnes sanctos, non et [Ms. ul] reeonciliei ambos in uno corpore Deo
cesso graiias agens pro vobis, memoriam vestri fa- per crucem, interficiens inimicitias in semelipso. Et
ciens in oralionibus meis : ut Deus, Domini nostri veniens evangelizavil pacem vobis, qui longe fuistis,
Jesu Chrisli pater glorioe, det vobis spiritum sa- et pacem iis, qui prope. Quoniam per ipsum habe-
pientioe, et revelationis, in agnitione ejus, illumina- mus accessum ambo in uno Spirilu ad Pairem. Ergo
tos oculos cordis veslri, ul scialis quoesit spes vo- jam non eslis hospites, el advenoe: sed eslis cives
cationis ejus [Ms. tac. ejus], et quoe divitioeglorioe sanctorum, et domestici Dei : superoedificali super
hoereditalis ejus in sanciis, el quoesit supereminens fundamentum apostolorum, el prophetarum, ipso
niagniiudo virtulis ejus in nos, qui credimus [Ms. summo anguiari lapide Christo Jesu : in quo omnis
credidimus] secundum operationem poieniioevirtutis B oedificaiioconsiructa crescil in templum sanctum in
ejus, quam operalus esl in Chrisio, suscitans illum Domino: in quo et vos cooedificaminiin habitaculum
a mortuis, et conslituens ad dexlerani suam in coele- Dei in Spiritu [Ms. add. sanclo].
slibus, supra omnem principalum, et potestatem, et [Cap. III.] Hujus rei gratia, ego Paulus vinclus
virlutem, et dominaiionem, et omne nomen, quod Christi Jesu, pro vobis gentibus, si tamen audisiis
nominatur non solum in hoc soeculo, sed eliam in dispensationem gratioe Dei, quoedata est mihi in vo-
futuro. Et omnia subjecit sub pedibus ejus, ei ipsum bis : quoniam secundum revelationem notuin mihi
dédit caput >supra" omnem Ecclesiam, qua; esl cor- factum esl sacramenlum, sicut supra scripsi in
pus ipsius, et pleniludo ejus, qui omnia in omnibus brevi : prout potestis legentes intelligere prudenliam
adimpletur. meam in mysierio Chrisli : quod aliis generalioni-
[Cap. IL] Et vos, cum essetis mortui delictis et bus non est agnilum filiis hominum, siculi nunc re-
peccatis vestris, in quibus aliquando ambulasiis se- velaluni est sanctis apostolis ejus et propbelis in
cundum soeculnmmundi hujus, secundum principem Spiritu: Gentes esse cohoeredes,etconciirpora!es, el
poiestalis aeris hujus, spiritus qui nunc operatur iu comparticipes promissionis ejus in Chrisio Jesu per
b filios, diffidentioe : in quibus et nos omnes ali- Evangelium : cujus factus sum niinislcr, secundum
quando conversati sumus in desideriis carnis no- G donum gratioe Dei, quoedata est mihi secundum ope-
slroe, facientes voluntatem carnis et ° cogitaiionum, rationem virtutis ejus. Mihi omnium sanctorum mi-
et eramus natura filii iroe, sicut et coeteri : Deus au- nimo data est gratia hoec : In genlibus evangelizare
lem, qui dives est in misericordia, propter nimiam d investigabiles divilias Christi, el illuminare omnes,
charilalem suam, qua dilexit nos, et cum essemus quoesit dispensalio sacramenli abscondili a soeculis
morlui peccatis, convivificavit nos in Chrisio (cujus in Deo, qui omnia creavit, ut innolescat principali-
gratia eslis salvali) et conresusciiavit, et consedere bus et polestatibus in coeleslibusper Ecclesiam, mul-
fecit in coelestibusin Christo Jesu : ut osieuderei in tiformis sapientia Dei, secundum proefinitionem soe-
soeculis supervcnienlibus abundantes divilias gratioe culorum, quam fecit in Christo Jesu Dominonostro :
suoein bonitate super nos in Chrisio Jesu. Gratia in quo habemus fiduciam, et accessum in confidentia
enim eslis salvali per fidem, et hoc non ex vobis, per fidem ejus. Propier quod peto, ne deficiatis in
Dei enim donum est, non ex operibus, ut ne quis tribulationibus meis pro vobis : quoeest gloria ve-
glorielur. Ipsius enim sumus factura, creati in Christo stra. Hujus rei gratia flecto genua mea ad Pairem
Jesu in operibus bonis, quoeproeparavit Deus, ut in Domini nosiri Jesu Chrisli, ex quo omnis palernitas
illis ambulemus. Propter quod memores estole, quod in coelis et in terra nominalur. ut det vobis secun-
aliquando vos gentes in carne, qui dicimini [Ms. di- D dum divitias glorioe suoe, virtule corroborari per
cebamini] proeputium, ab ea quoe dicilur circumeisio Spiritum ejus in interiorem hominem, Christum ha-
in carne, manufacla : quia eralis illo in tempore bitare per fidem in cordibus vesiris, in chàriiate ra-
sine Christo, alienati a conservaiione Israël, et ho- dicati et fundati, ul possilis comprehendere cum
spites testamenlorum, promissionis spem non haben- omnibus sanctis, quoe sit latiludo, et longiludo, et
tes, et sine Deo in hoc mundo. Nunc autem in sublimilas, et profundum : sciré eliam supereminen-
a Palatinus ms., super omnia Eeclesioe: quam qui- legit.
dem lectionem coeterisproeferimuscum melioris no- c Ipse autem Hieronymus mavu't légère menlium:
te mss. et veteribus Bibliis Corbeiensibus, juxtaGroe- illamque Latinorum codicum lectionem videlur im-
cum, -tmèp7T«VT« TAly.rlvviu.. Accedit ipse sibi fide- probare. Confer ejus Commenlarios in hune locum.
jussor S. inierpres'tlieronynius in Commentariis in d Palatinus ms., ininvestigabiles,quam lectionem
hune locum, ubi lectionem islam bis terve repolit» unice veram esse critici recentiores conlenduni; oeque
atque ad lilteram exponit. aulem bene videtur liabere impressa, quandoquidem
b Atque hic Groecopropius, in filiis, Palatinus ms. ex vestigoverbo derivalur.
7ftl EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD EPHESIOS. 789
tem scientioe charilalem Chrisli, ut impleamini in A - unusquisque cum proximo suo : quoniam sumus in-
omnem pleniludinem Dei. Ei autem qui polens est vicem membra. Irascimini, et nolite peccare : sol
omnia facere superabundanter quam pelimus, aut non occidat super iracundiam vestram. Nolitelocum
intelligimus, secundum virlutem, quoe operatur in dare diabolo : qui furabalur, jam non furetur : ma-
nobis : ipsi gloria in Ecclesia, et in Christo Jesu, in gis autem laboret, operando manibus suis quod bo-
omnes generationes soeculisoeculorum. Amen. num est, ut babeat unde tribuat nécessitaient pa-
[Cap. IV.] Obsecro ilaque vos ego vinctus in Do- lienti. Omnis sermo malus ex ore vestro non procé-
mino, ut digne ambulelis vocatione, qua vocali eslis, dât : sed si quis bonus, ad oedificalionem fidei , ut
cum omni humililale, et mansueludine, cum patien- det gratiam audientibus. Et nolite contristare Spiri-
tia, supportantes invicem in charilate, solliciti ser- tum sanctum Dei : in quo signati estis in diem re-
val-eunilalem Spiritus in vinculo pacis. Unum cor- dempiionis. Omnis amariludo, et ira, etindignatio,
pus , et unus spiritus, sicut vocati eslis in una et clamor, et blasphemia lollatur a vobis, cum omni
spe vocalionis vestroe. Unus Dominus, una fides, malilia. Eslote autem invicem benigni, miséricor-
unum baptisma. Unus Deus el Paler omnium, qui des, donontes invicem, sicut et Deus in Chrisio do-
est super omnes, et per omnia, et in omnibus navit b vobis.
nobis. Unicuique autem nostrum data est gratia "- [Cap. V.] Esloie ergo imilatores Deisicut filii cha-
secundum mensuram donationis Christi. Propter rissimi : el ambulaie in dilectione, sicut et Christus
quod dicit : Ascendens in alium captivam duxit dilexit nos, et iradidit semelipsum pro nobis oblatio-
caplivilatem : dédit dona hominibus. Quod au- nem et hostiam Deo in odorem suavitaiis. Fornica-
tem ascendit, quid est, nisi quia et descendit pri- lio aulem , et omnis immunditia, aul avaritia, nec
iiiuni in inferiores partes terroe? Qui descendit, ipse nominelur in vobis, sicut decet sanctos; aut turpi-
est et qui ascendit super omnes coelos, ut impleret tudo, aul slulliloquium, aut scurrililas, quoe ad rem
omnia. Et ipse dédit quosdam quidem apostolos, non pertinet ; sed magis graliarum actio. Hoc enim
quosdam aulem prophelas, alios vero evangelistas, scitole, intelligentes quod omnis fornicator, aut
alios aulem pastores, et doclores, ad consummatio- immundus, aut avarus, quod esl idolorum ser-
nem sanctorum in opus ministerii, in oedificalionem vitus , non habet hoeredilatem in regno Christi et
corporis Christi : donec occurramus omnes in unita- Dei. Nemo vos seducat inanibus verbis : propter
tem fidei, el agnitionis Filii Dei, in virum perfectum, hoec enim venit ira Dei in filios diffidenlioe.Nolite
in mensuram oelatis plenitudinis Christi. Ut jam non ergo effici participes eorum. Eratis enim ali-
simus parvuli flucluantes , et circumferamur omni quando tenebroe, nunc autem lux in Domino. Ut filii
vento doctrinoein nequilia hominum , in astulia ad " lucis ambulate : fructus enim lucis est in omni boni-
circumvenlionem erroris. Veritatem autem facien- tale, et justitia, et veritaie : probantes quid sit bene-
tes in charitate, crescamus in illo per omnia , qui placitum Deo : et nolite communicare operibus in-
est caput Chrislus: ex quo totum corpus compactum fructuosis tenebrarum, magis autem redarguite. Quoe
el connexum per omnem juncturam subminislratio- enim in occulto fiunt ab ipsis, turpe est et dicere.
nis, secundum operationem in mensuram uniuscu- Omnia autem, quoearguuniur, a lumine manifestan-
jusque membri, augmentum corporis facit [Ifs. fa- tur: omne enim, quod manifeslatur, lumen est. Pro-
ciens] in oedificalionemsui in charilale. Hoc igitur pter quod dicit: Surge, qui dormis, etexsurge a mor-
dico,' et testificor in Domino, ut jam non ambuletis, tnis, et illuminabitc te Christus. Videte itaque, fra-
sicut et gentes ambulant in vanitale sensus sui, le- tres, quomodo caute ambulelis : non quasi insipien-
nebris obscuratum habentes inlellectum , alienati a tes, sed ut sapienles : redimenles tempus , quoniam
vitaDei, per ignorantiam quoe esl in illis, propier dies mali sunl. Propterea nolite fieri imprudentes,
coecilatemcordis ipsorum, qui desperantes, semel- sed intelligentes quoesit voluntas Dei. Et nolite in-
ipsos tradiderunt impudicitioe, a in operationem im- ebriari vino, in quo est luxuria : sed impleminiSpi-
munditioeomnis, in avaritiam. Vos autem non ita rilu d sanclo, loquentts vobismetipsis in psalmis, et
didicistis Christum. Si lamen illum audistis, et in liymnis, eleanlicisspiritualibus, cantantes et psal-
ipso edocli estis, sicut est verilas in Jesu. Deponere lentesin cordibus vestris Domino, graiias agenies
vos secundum pristinam conversationem veterem semper pro omnibus, in nomine Domini nosiri Jesu
hominem, qui corrumpilur secundum desideria er- Chrisli, Deo et Patri. Subjecli invicem in timoré
roris. Renovamini autem spiritu mentis vestroe , et Christi. Mulieres viris suis subdiloesint, sicul Domi-
induite novum hominem, qui secundum Deum crea- no : quoniam vir caput est mulieris , sicul Christus
tus esl in justitia, etsanctilate veritatis. Propter caput esl Ecclesioe.Ipse, salvaior corporis e ejus.
quod déponentes mendacium , loquimini veritatem Sed sicut Ecclesia subjecta est Chrisio , ila et raui

a Idem ms., impudicitioeomnis in avaritia, verbis,
IMoperationemimmundilioe,proelermissis,oscitanlia,
ut videtur, antiquarii : nam el in Groeco lexlu réso-
nant.
b Cum Groecisaliquol libris in Palatino ms. no-
bis, pro vobis legitur.
c Salis contentiose ad GroecumPalatinus ms., il-
luminabit tibi Chrislus, èmyotùacia-oii Xpiarô;.
d Epilhetum sanclo, quod et in Groecis plerisque
libris reticetur, in Palalino ms. non additur.
e Ejus pronomen neque in Groecis mêlions notoe
libris, neque in Palatino ms. habetur.
785 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 784
lieres viris suis in omnibus. Viri , diligite uxores A minas : scienles quia el illorum, et vester Dominus
veslras, sicutel Chrislusdilexit Ecclesiam, etseipsuui est in coelis : et personarum acceplio non esl apud
tradidit pro ea, ut illam sanctificaret, mundans la- eum. Decoetero, fratres, coufortaniiiii in Domino,
vacro aquoein verbo a vite, ul exhiberel ipse sibi cl in poienlia virtutis ejus. Induite vos [ Ms. Indui-
gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam, aut niini] armaluram Dei, ut possitis stare adversus insi-
rugam, aut aliquid hujusmodi, sed ut sil sancla et dias diaboli. Quoniam non est nobis collucialio ad-
iuunaculata. lia et viri debenl diligere uxores suas, versus carnem et sanguinem , sed adversus princi-
ut corpora sua. Qui suam uxorem diligit, seipsum pes, et poiesiales, adversus mundi redores tenebra-
diligit. Nemo enim umquam carnem suam odio ha- rum harum, contra spiritualia nequilioe, in ccelesti-
buit : sed nutrit, el fovci eam, sicul el Christus Ec- btts. Propterea accipitearmaturam Dei, ut possitis
clesiam : quia membra sumus corporis ejus, de carne resistere in die malo, el in omnibus perfecti stare.
ejus et de ossibus ejus. Propier hoc relinquet homo Staie ergosuccincti lumbos veslros in verilate, et in-
palrem et malrem suain , et adhoerebit uxori suoe: duti loricam juslilioe, elcalceali pedes in proepaïa-
elerunt duo iu'carne una. Sacramentum hoemagnum lione Evangelii pacis : in omnibus sumenles scutum
est, ego aulem dico in Chrisio et in Ecclesia. Ve- fidei, in quo possilis omnia lela nequissimi ignea
rumtamen el vos singuli, unnsquisque uxoremsuam B exstinguere : ei galeam salulis assumile; et gladium
sicutseipsum diligat: uxorautcmbtinieatvirumsuum. spiritus (quod est verbum Dei), per omnem oraiio-
[Cap. VI.] Filii, obedite parenlibus vesiris in Do- nem el obsecralionem oranlesomni tempore in spi-
mino : hoc enim justum est. Honora palrem luum rilu : et in ipso vigilantes in omni insiantia, el obsc-
et malrem luam, quod est mandatum primum in pro- craiione pro omnibus sanctis: et pro me, ut delur
missione : ut bene sit libi, el sis longoevus super mihi sermo in aperlione oris mei cumfiducia, noiuni
terrain. El ° vos, patres, nolite ad iracundiam pro- facere mysterium Evangelii : pro quo legaiionefun-
vocare filiosvestros : sed educaie illos in disciplina gor in calena, ita ut in ipso audeam , prout oporlel
et correpiione Domini. Servi, obedite dominis car- me, loqui. Ut autem el vos scialis quoe circa nie
nalibus cum timoré, et tremore, in simplicilaie cor- sunt, quid agam : omnia vobis nota faciet Tychicus,
dis veslri, sicut Chrisio : non ad oeuhun servientes, charissimus frater, el fidelis minisier in Domino :
quasi hominibus placenies, sed ul servi Christi, fa- quem misi ad vos in hoc ipsum, ut cognoscatis quoe
cienies volunlaiem Dei ex animo, cum bona volun- circa nos sunl, el consplelur corda vestra. Pax fra-
lale servientes, sicut Domino , et non hominibus : tribus, et charilas cum fide, a Deo Paire, et Domino
scientes quoniam unusquisque, quodeumque fecerit [Ms. add. nostro] Jesu Chrisio. Gralia cum omni-
bonum, hoc recipiet a Domino, sive servus, sive li- C bus, qui diligunl Dominumnostrum Jesum Christum
ber. Et vos, domini, eadem facile illis , remitientes in iiicorruptione. Amen.
Explicit Epistola B. Pauli aposloti ad Ephesios.
n Alque hic nomen viloe Palatinus ms. pariter lalinus quoque ms.
atque Groecuslexius nesciunl. « Tacet iterum cum Groecotexlu pronomen DOS
hic
b Addil ut particulam cum Groeco archelypo Pa- Ioci Palalinus ms.

B. PAULI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA AD PHILIPPENSES.

[Cap. I.J Paulus et Timotheus, servi Jesu Christi, TJ quod habeam vos in corde, et in vinculis meis, et in
omnibus sanctis in Chrisio Jesu, qui sunt Philippis, defensinne, et confirmatione Evangelii, sociosgaudii
cum episcopis, et diaconibus. Gratia vobis el pax a mei omnes vos esse. Testis enim mihi esl Deus,
Deo Paire nostro, et Domino Jesu Chrisio. Graiias quomodo cupiam omnes vos in visceribus Jesu
ago Deo meo in omni memoria vestri, semper in Chrisli. Et hoc oro, ut charilas vesira magis ac ma-
cunctis oraiionibus meis pro omnibus vobis, cum gis abundet in [Ms. add. omni] seientia, et in omni
gaudio deprecationem faciens super communicaiione sensu : ut probelis poliora, ut sitis sinceri, et sine
vestra in Evangelio "Christi a prima die usque nunc. offensa in diem Chrisli, repleti fructu juslilioe per
Confidens hoc ipsum, quia qui coepit in vobis opus Jesum Christum, in gloriam et laudem Dei. Scire
bonum, perficiet usque in diem Christi Jesu. Sicut aulem vos volo, fratres, quia quoe circa nie sunt,
est mihi juslum hoc sentire pro omnibus vobis : eo magis ad profeclum venerunl Evangelii : ita ut vin-
ft Nomen Christi, ut a Groeco
exemplari, ita et Palalino ms. abest.
78S EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD PHILIPPENSES. 786
cula mea manifesla fièrent in Christo in omni proe- A quia Dominus Jésus Chrislus in gloria est Dei Pa-
lorio, et in coeleris omnibus ; et plures e fratribusi tris. Itaque, charissiuii mei (sicul semper obedislis),
in Domino confidentes [Ms. add. in] vinculis meis, non ul in proesentia mei -tantum, sed mullo magis
abundantius auderenl sine timoré verbum Dei loqui. nunc in absentia mea, cum meiu et tremore veslram
Quidamquidem et propter invidiam et conlentionem, salulem operamini. Deus est enim, qui operatur in
quidam autem et propter bonam voluntatem Chri- vobis, el velle, et perficcre, pro bona voluntate.
stum proedicant. Quidam ex charilate, scienles quo- Omniaautem facile sine murmuraliunibus, ethoesi-
niam in defensionem Evangelii positus sum. Qui- tationibus : ut silis sine querela, et simplices filii
dam autem ex conlenlione Christum annuntiant non Dei, sine reprehensione, in medio nationis pravoe et
sincère, existimantes pressuram se suscilare vincu- perversoe : inter quos lucetis sicut luminaria in
lis meis. Quid enim ? Dum omni modo, sive per oc- mundo, verbum vite continentes ad gloriam meam
casionem, sive per veritatem, Chrislus annuniielnr; in die Chrisli, quia non in vacuum cucurri, neque
et in hocgaudeo, sed el gaudebo. Scio enim quia in in vacuum laboravi. Sed el si immolor supra sacri-
hoc mihi provenil ad salulem, per vestram oratio- ficiuin et obsequium fidei vestroe, gaudeo, et con-
nem, et subministrationem Spiritus Jesu Chrisli. gratulor omnibus vobis. Idipsum aulem el vos gau-
Secundum exspectalionem et spem meam, quia in B dete, et congratulamini mihi. Spero autem in
nullo confundar : sed in omni fiducia sicut semper, Domino Jesu, Timolheum me cilo miltere ad vos :
et nunc magnificabitur Christus in corpore meo, ut et ego bono animo sim, cognitis quoecirca vos
sive per vitam, sive per mortem. Mihi enim vivere sunt. Neminem enim habeo tain unanimem, qui sin-
Christus est, el mori lucrum. Quod si vivere in car- cera affectione pro vobis sollicilus sil. Omnes enim
ne, hic mihi fruclus operis est, et quid eligam quoe sua sunt, quoerunt, non quoesunt Jesu Christi.
ignoro. Coarctor autem e duobus : desiderium ha- Experimentum autem ejus cognoscile, quia sicut
bens dissolvi, et esse cum Chrisio, multo magis me- patri filius, mecum servivil in Evangelio. Hune igi-
lius : permahere aulem in carne necessarium pro- tur spero me miltere b ad vos, inox ut videro quoe
pter vos. Et hoc confidens scio, quia manebo, el per- circa me sunt. Confidoaulem in Domino, quoniam
manebo omnibus vobis, ad profectum vestrum, el et ipse veniam ad vos cito. Necessarium aulem exi-
gaudium fidei, ut gratulalio vesira abundeliu Christo slimavi Epaphroditum fratrem, et cooperalorem, et
Jesu in me, per meum adventum iterum ad vos. commilitoneni meum, veslrum autem apostolum, et
Tanlum digue [Ms. add. in] Evangelio Christi con- ministrum necessilalis meoe, miltere ad vos : quo-
versamini : ut sive cum venero, et videro vos, sive niam quidem omnes vos desiderabal : et moesius
absens audiam de vobis, quia statis in uno spiritu G eral, propterea quod audieralis illum infirmatum.
unanimes, collaborantes fidei Evangelii : in nullo Nam et infirmatus est usque ad mortem : sed Deus
lerreamini ab adversariis : quoeillis est causa perdi- misertus est ejus ; non solum aulem ejus, verum
lionis, vobis aulem salulis : ei hoc a Deo, quia vobis eliam et mei, ne tristitiam super trislitiam habe-
donalum est pro Christo, non solum ul in eum cre- rem. Fesiinanliusergo inisi illum, ut visoeo, iterum
datis, sed ut eliam pro illo patiamini : idem certa- gaudeatis, et ego sine tristitia sim. Excipite itaque
men habentes, quale et vidislis in me, et nunc audi- illum cum omni gaudio in Domino, et ejusmodi cum
siis de me. honore hahetote.Quoniam propier opus Chrisli usque
[Cap. IL] Si qua ergo consolatio in Christo, si ad mortemaccessit, tradens animam suam, ut imple-
quod solaiium charitalis, si qua societas spiritus, si ret id, quod ex vobis deerai, erga Deum obsequium.
qua viscéra amiserationis : impiété gaudium meum, [Cap. 1IL] Decoetero, fratres mei, gaudeie in Do
ut idem sapiaiis,eamdem charitatem habentes, una- mino. Eadem vobis scribere, mihi quidem non pi-
nimes, idipsum senlienles, nihil per contenlionem, grum, vobis autem necessarium. Videte canes, videte
neque per inanem gloriam : sed in humiliiate su- malos operarios, videte concisionem. Nos enim su-
periores sibi invicem arbitrantes : non quoe sua mus circumeisio, qui spirilu servimus Deo, el glo-
sunt singuli considérantes, sed ea quoe aliorum. " riamur in Chrisio Jesu, et non in carne fiduciam
Hoc enim sémite in vobis, quod et in Chrisio Jesu : habentes : quamquam ego habeam confidentiam et
qui cum in forma Dei esset, non rapiuam arbilratus in carne. Si quis alius videtur confidere in carne,
est esse se oequalemDeo : sed semetipsum exinani- ego magis, circumeisus octavo die , ex génère
vit formam servi accipiens, in similitndinem hotni- Israël, de tribu Benjamin, Hebroeus ex Hebroeis,
num factus, et habitu inventus ut homo. Humiliavit secundum legemPharisoeus, secundum oemulaiionem
semetipsum factus obediensusque ad morlem,mortem persequens Ecclesiam Dei, secundum justitiam,quoe
autem crucis. Propter quod et Deus exaltavii illum, et in lege est, conversattis sine querela. Sed quoe mihi
donavit illi nomen, quod est super omne nomen : ut fuerunt lucra, hoec arbilratus sum propier Christum
in nomine Jesu omne genu flectatur coelesiium, ler- detrimenta. Verumiamen exislimo omnia delrimen-
resirium et infemorum ; et omnis lingua confiïeaiur, tum esse, propter emineniem scientiam Jesu Christi

a Juxta Groecumtexlum : xui b Voculas ad vos, cum Groecis plerisqne libris

olxnpp.oi, Palatinus
quoque ms. proefert, el miseraliones. Palatinus quoque ms. lacet.
7K7 S. HIÈRONYMIDIV1NABIBLIOTIIÉCA. 7KR
Domini mei : propter quem omnia detrimenlum feci, Ai gaudeie. Modestia vesira nota sit omnibus homini-
etarbitror ul stercora, ut Chrislum lucrifaciam, et bus : Dominus prope est. Nihil sollicili sitis : sed in
jnveniar in illo, non habens meam juslitiam, quoe omni oratione, et obsecralione , cum graliarum
ex lege est, sed illam, quoeex fide esl Chrisli Jesu ; actione , petitiortes vestroe innolescant apud Deum.
quoe ex Deo est justitia in fide, ad cognoscendum El pax Dei, quoe exsuperat omnem sensum , custo-
illum, et virlulem rcsurrectionis ejus, et societatem diat corda vesira et intelligenlias vesiras in Chrisio
passionum illius : eonfiguratus inorti ejus, si quo Jesu. De coetero, fratres, quoecumque sont vera,
modo occurram ad resurrectionem, quoe est ex mor- quoecumquepudica, quoecumquejusta, quoecumque
luis. Non quod jam acceperim, aul jam perfeelus sancla, quoecumqueamabilia, quoecumque bonoefa-
sim : sequoraulem, sia quomodo comprehendam in moe, si qua virlus, si qua laus disciplinoe, hoeccogi-
quoel comprehensus sum a Christo Jesu. Fratres, -taie. Quoeet didicistis, et accepistis, etaudistis, et
ego me non arbitrorcomprehendisse. Unum autem, vidislis in me, hoecagite : et Deus pacis erit vobis-
quoequidem rétro sunt obliviscens, ad ea vero quoe cuin. Gavisus sum aulem in Domino vehemenler,
sunt priora extendens me ipsum, ad deslinalum quoniam tandem aliquando refloruistis pro mesen-
persequor, ad braviuui supernoe vocationis Dei in lire , sicut et sentïebatis : occupati autem eralis.
Christo Jesu. Quicumque ergo perfecti sumus, hoc IB Non quasi propter penuriam dico : ego enim didici,
sentiamus : et si quid aliter sapitis, et hoc vobis in quibus sum , suiïiciens esse. Scio et humiliari,
Deus revelabit. Verumtamen ad quod perveniinus, scio et abundare (ubique el in omnibus institutus
ut idem sapiamus,et in eadem permaneamus régula. sum), et saliari, el esurire , et abundare, et penu-
Imitalores mei eslote, fratres, et observate eos qui riam pati. Omnia possum in eo , qui me conforial.
ita ambulant, sicul habetis formain nostram. Mulii Verumtamen bene fecistis, communicantes tribula-
enim ambulant, quos soepe dicebain vobis (nunc lioni meoe. Scitis aulem et vos, Philippenses, quod
aulem et flens dico) inimicos crucis Chrisli : quo- in principio Evangelii, quando profectus sum a Ma-
rum finis interilus : quorum Deus venter est : et cedonia, nulla mihi Ecclesia communicavilin ratione
gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt. dati et accepli, nisi vos soli : quia et Thessalonicam
Nosira autem conversatio in coelisest : unde eliam semel el bis in usum b mihi misistis. Non quia quoero
Salvaiorem exspectamus Dominum nostrum Jesum datum, sed requiro fructum abundantem in ratione
Christum, qui reformabit corpus humililalis noslroe, vestra. llabeo autem omnia, et abundo : repletus
configuralum corpori clariiaiis suoe, secundum ope- sum, acceplis ab Epaphrodito quoemisislis, odorem
rationem, qua eliam possit subjicere sibi omnia. suavitatis, hostiam acceptam, placenlem Deo. Deus
[Cap. IV.J Ilaque, fratres mei charissimi et desi- C autem meus impleal omne desiderium vestrum , se-
deratissimi, gaudium meum et corona mia: sic cundum divitias suas, in gloria in Chrisio Jesu. Deo
state in Domino, charissimi. Evodiam rogo, et Syn- aulem el Patri noslro gloria in soecula soeculoruni.
lichen deprecor, idipsum sapere in Domino. Eliam Amen. Salutaie omnem sanctum in Chrisio Jesu.
rogo et te, germane conipar, adjuva illas, quoeme- Salutaut vos, quimecum sunt, fratres. Salulant vos
cum laboraverunt in Evangelio cum Clemenie, et omnes sancti, maxime autem qui de Coesarisdonio
coeleris adjuloribus meis , quorum nomina sunt in sunt. Gratia Domininostri Jesu Chrisli cum spiritu
libro vite. Gaudeie in Domino semper: iterum dico, veslro. Amen.
Explicit Epistola B. Pauli apostoli ad Philippenses.
a In Palatino ms., si comprehendam,
quemadmo- D Unus pro cunclis, Auguslinus, lib. H de Peccatorum
dum in Groecoexemplari, d xvl XKTU1«,§V, voce illa, merilis et remissione, cap. 13 : Sequor aulem, si
quomodo,proetermissa, quoe neque in plerisque aliis comprehendam.
Latinis niss., neque inBibliisCorbeiensibus Vulgatoe b Typothelarum , ut videlur, errore legitur in
ediiionis reperitur. Quin etiam veteres latini Paires Martianoeiedilione, qui misistis, pro mihi, etc.
eam ignorant, quos de nomine laudare non vacat.

B. PAULI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA AD GOLOSSENSES.

[Cap.L] Paulus aposlolus Jesu Chrisli, per vo- Jesu. Gralia vobis et pax a Deo Paire nostro, a et
luntatem Dei, et Timolheus fraler : eis , qui sunt Domino Jesu Christo. Gratias agimus Deo , et Patri
Colossis, sanctis , et fidelibus fralribus iu Christo Domininostri Jesu Christi, semperpro vobis orantes :
a Verba, et Domino Jesu Chrisio , quoeet Groeca
pleraque exemplaria réticent, Palatinus ms. Iiîc n'èseft.
789 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD CQLOSSENSES. 790
andienlcs fidemvestram in Chrisio Jesu, et dileclio- A Jesu. In quo et laboro , ceriando secundum opera-
nem, quam habetis in sanclos omnes, propter spem, tionem ejus, quam operatur in me, in virtute.
quoe reposila est vobis in coelis: quam audistis in [Cap. II.] Volo enim vos scire qualem sollicitudi-
verbo veritatisEvangelii: quod pervenit ad vos, sic- nem habeam pro vobis, et pro iis, qui suntLaodicioe,
ut et in universo mundo est, et fruclifical, etcre- et quicumque non viderunt faciem meam in carne :
scit, sicut in vobis, ex ea die , qua audistis, et co- uiconsolenlur corda ipsorum, insirucli in charilale,
gnovistis graliamDei in veritale, sicut didicislis ab et in omnes divitias plenitudinis inlellectus, in ag-
Epaphra charissimo conservo nostro , qui est fidelis nilionem myslerii Dei Patris el Chrisli Jesu : in quo
pro vobis minisler Chrisli Jesu , qui etiam manife- sum omnes thesauri sapientioe et scientioe abscon-
slavit nobis dilectiouem veslram in spiritu. Ideo et dili. Hoc aulem dico, ut nemo vos decipiat in subli-
nos ex qua die audivimus, non cessamus pro vobis milate sermonum. Nam etsi corpore absens sum,
orantes, et postulantes, ut impleamini agnitione vo- sed spirilu vobiscum sum : gaudens, et videns ordi-
luntalis ejus , in omni sapienlia et intelleelu spiri- nem vestrum, et firmamentum ejus, quoe in Christo
tuali : ut ambulelis digne, Deo per omnia placentes: est, fidei vestroe. Sicut ergo accepistis Jesum Chri-
in omni opère bono fructificantes, et crescenles in stum Dominum [Ms. add. nostrum], in ipso ambu-
seientia Dei : in omni virtute conforlati secundum B laie, radicali, et superoedificati in ipso, et confir-
potentiam clarilatis ejus, in omni polentia et longa- maii fide, sicut et didicistis, abundanles in illo in
nimilate cum gaudio , et gratias agentes Deo Patri, gratiarum actione. Videte, ne quis vos decipiat per
qui dignos nos fecit in partem sortis sanctorum in philosophiam, et inanem fallaciam, secundum tra-
lumine, qui eripuit nos de potestate lenebrarum, et ditionem hominum , secundum elementa mundi, et
transiulit in regnum filii dilectionis suoe; in quo ha- non secundum Christum : quia in ipso inhabilat
bemus redemptionem a per sanguinem ejus, remis- omnis plénitude divinilatis corporaliter : et estis in
sionem peccatorum : qui est imago Dei invisibilis, illo repleti, qui est caput omnis principatus et pole-
primogenilus omnis crealuroe : quoniam in ipso slatis : in quo el circumeisi estis circumeisione non
condita sunt universa in coeliset in terra , visibilia, manu facta in exspoliatione corporis carnis, sed in
et invisibilia , sive llironi, sive dominationes, sive circumeisione Chrisli : consepulliei in.bapiismo, in
principatus , sive poteslates : omnia per ipsum et in quo et resurrexistis per fidem operationis Dei, qui
ipso creala sunl : el ipse est anle omnes, et omnia susciiavit illum a morluis. Et vos, cum mortui esse-
in ipso constant. Et ipse est caput corporis Eccle- tis in delictis, el proepulio carnis vestroe, convivifi-
sioe, qui est principium , primogenilus ex morluis ; cavit cum illo, donans vobis omnia delicla, delens
ut sit in omnibus ipse primalurn tenens. Quia in C quod adversus nos erat chirographum decreti, quod
ipso complacuit, omnem plenitudinem inhabilare : erat conirarium nobis, el ipsum iulit de medio, affi-
et per eum reconciliare omnia in ipsum, pacificans gens illud cruci, el exspolians principatus, et pote-
per sanguinem crucis ejus , sive quoein terris, sive states, iradaxit confidenter, palam triumphaus illos
quoein coelissunt. Et vos cum essetis aliquando alie- in semelipso. Nemo ergo vos judicet in cibo, aut in
nati, et inimici sensu in operibus malis : nunc au- potu, aut in parle diei fesli, aut neomenke, aut
tem reconciliavit iu corpore carnis ejus per mor- sabbatorum : quoe sunt umbra futurorum : corpus
tem, exhibere vos sanctos, et immaculatos, et irré- autem Chrisii. Nemovos seducat, volens in humili-
préhensibles coram ipso : si tamen permanetis in late, et reiigione angelorum, quoenonyiditambulans,
fide fundali, et stabiles : et immobiles a spe Evan- frustra inflaïus sensu carnis suoe,et non tenens ca-
ex quo totum corpus, per nexus et qonjunolio-
gelii , quod audistis , quod proedicatum esl in uni- put,
versa creatura, quoesub coeloest, cujus factus sum nés subminislralum et conslructum, crescit in
Deï. Si ergo mortui estis cum Chrisio ab
ego Paulus miuister. Qui nunc gaudeo in passioni- augmentum
bus pro vobis, et adimpleo ea quoedesunt passionum elemenlis hujus mundi : quid adhuc tamquam viven-
Christi, in carne mea , pro corpore ejus, quod est tes in mundo decernitis? Ne letigeritis, neque gusta-
Ecclesia: cujus faclus sum ego minisler secundum D veritis, neque contrectaveritis: quoe sunt omnia in
dispensationem Dei, quoe data est mihi in vos, ut inieritum ipso usu, secundum proecepla et doctrinas
impleam verbum Dei : mysterium quod abscondi- hominum : quoesunt rationem quidem habentia sa-
lum fuit a soeculis, et generationibus, nunc autem pientioe in superstilione, et humiliiale, et non b ad
manifestatum est sanctis ejus, quibus voluit Deus parcendum corpori, non in honore aliquo ad saturi-
nolas facere divilias glorioesacramenti hujus in gen- talem carnis.
tibus, quod est Chrislus, in vobis spes glorioe, quem [Cap. III.] Igitur, si consurrexistis cum Chrisio,
nos annunliamus, corripienles omnem hominem, et quoesursum suntquoerite, ubi Chrislus eslindextera
docenies omnem hominem in omni sapienlia, ut ex- Dei sedens : quoesursum sunt sapite, non quoesuper
hibeamus omnem hominem perfectum in Christo terram. Morlui enim estis, etvjia vestra est abscou-

a Palatinus idem ms. , habemus redemptionem, et in Groecismelioris note codicibus reperire est.
remissionem peccatorum , intermediis verbis, per b Ms., el ad non parctndvm.>Gr., xai àfiiSèuç.
sanguinemejus , proetermissis, quoe quidem neque
701 S. HIERONYMTDIVINAB1BLIOTHECA. 792
dila cum Chrisio in Deo. Cum Chrislus appartient, \ quod a Domino accipietis relribulionem hoereditalis.
vita vestra, lune el vos apparebilis cum ipso iu glo- DominoChristo servite. Qui enim injuriam facit,re-
ria. Morlificale ergo membra vesira, quoesunt super cipiet id quod inique gessit, el non est personarum
lerram; fornicalionem , iniinundiiiam , libidinem, accepiio apud Deum.
concupiscenliam malam, el avariliam, quoe esl si- Domini, quod justum est et oequum, servis proe-
mulacrorum servitus : propier quoe venit ira Dei slate : scienles quod et vos Dominum habetis in
super filios incredulilalis : in quibus et vos ambula- coelo. Oralioni inslale, vigilantes in ea in gratiarum
slis aliquando, cum viveretis in illis. Nunc autem actione : orantes simul el pro nobis, ut Deus aperiat
deponite et vos omnia, iram , indignationein, mali- nobis ostium sermonis ad Ioquendum mysierium
tiain, blasphemiam, turpem sermonem de ore ve- Chrisli (propter quod eliam vinclus sum), utmanife-
stro. Nolite mentiri invicem, exspolianies vos vele- stem illud ita ut oportet me loqui. In sapientia am-
rem hominem cum aclibus suis [Ms. ejus], et in» bulaie ad eos qui foris sunt, tempus redimenles.
duentes novum , eum qui renovalur in agnitionem , Sermo vester semper in gratia sale sit conditus, ut
secundum imaginem ejus qui creavil illum. Ubi non sciaiis quomodo oporleat vos unicuique respondere.
esl gentilis, et Judoeus, circumcisio , el proeputium, Quoecirca me sunt, omnia vobis nota facict Tychi-
Barbarus, el Scytha, servus, et liber : sed omnia, et B eus, charissimus fraler, et fidelis minisler , el cou-
in omnibus Chrislus. Induite vos ergo sicut elecli servus in Domino : quem misi ad vos ad hoc ipsum,
Dei, sancii, el dilecti, viscera misericordioe, beni- ut cognoscat quoe circa vos sunt, et consolelur corda
gnilatem, humilitatem, modestiam, patienliam : sup- vestra, cum Onesimo charissimo, et fideli fratre, qui
portâmes invicem , et donanies vobismetipsis, si ex vobis esl. Omnia , quoe hic agunlur, nota facient
quis adversus aliquem habet querelam : sicut et Do- vobis. Salutat vos Aristarchus concaptivus meus , et
minus donavit vobis, ita el vos. Super omnia autem Marcus consobrinus Barnaboe, de quo accepistis
hoec, charitatem habete, quod est vinculum perfe- mandata : si venerit ad vos, excipite illum : et Jésus,
clionis : et pax Chrisli exsuliet in cordibus vestris, qui dicilur Justus : qui sunl ex circumeisione , hi
in qua et vocati estis in uno corpore : et grati estole. soli sunl adjutores mei in regno Dei, qui mihi luerunt
Verbum Chrisli habitel in vobis abundanier, in omni solatio. Salutat vos Epaphras, qui ex vobis est, ser-
sapientia, docentes, el commonenles vosmetipsos, vus Christi Jesu, semper sollicilus pro vobis in ora-
psalmis, hymnis, et canticis spiritualibus, in gratia lionibus, ut slelis perfecli, et pleni in omni volun-
cantantes in cordibus vestris Deo. Omne quodcum- lale Dei. Testinionium enim illi perhibeo, quodhabei
que facitis in verbo aul in opère, omnia in nomine mullum laborem pro vobis et pro iis qui sunl Lao-
Domini Jesu Chrisli, graiias agentes Deoet Patri per -*dicioe, el qui Hierapoli. Salutat vos Lucas medicus
ipsum. Mulieres, subditoeeslote viris, sicut oportet, charissimus, et Demas. Salutale fratres, qui sunt
in Domino. Viri, diligite uxores vesiras, et nolite Laodicioe, et Nympham , el quoein domo ejus est,
amari esse ad illas. Filii, obedite parcnlibus per Ecclesiam. Et cum lecta fuerit apud vos epistola
omnia : hoc enim placitum est in Domino. Patres, hoec, facite ut elin Laodicensium Ecclesia legatur :
nolite ad indignalionem provocare filios veslros, ut et eam, quoe Laodicensium esl, vos legatis. Et dicite
non pusillo animo fiant. Servi, obedite per omnia do- Archippo : Vide ministerium, quod accepisii in Do-
miniscarnalibus, non ad oculum servientes, quasi mino, ut illud impleas. Salulatio mea manu Pauli.
hominibus placenies, sed in simplicitate cordis, ti- Memores eslote vinculorum meorum. Gralia vo-
menles Deum. Quodcumque facitis, ex animo opera- biscum. Amen.
mini, sicut Domino, cl non hominibus : scienles
Explicit Epistola B. Pauli apostoli ad Colossenses.

B. PAULI APOSTOLI
INGIPIT

EPISTOLA AD THESSALONICENSES

PRIMA.

'
\Cap. L] Paulus, et Silvanus, et Timolheus, Ec- Det sustinentioe spei Domini nostri Jesu Christi, ante
clesioeThessalonicensium, in Deo Pâtre, et Domino Deum et patrem nostrum : scientes, fratres dilecti a
Jesu Chrisio. Gralia vobis, et pax. Gratias agimus Deo, eleclionem veslram : quia Evangelium nostrum
Deo semper pro omnibus vobis, memoriam veslri non liiil ad vos in sermone lantum, sed et in virtule,
facientes in orationibus nosiris sine iiilermissione, et in Spirilu sanclo, el in pleniludine mulla, sicut
memores opens fidei vestroe,el laboris, et charitatis, scitis quales fuerimus in vobis propter vos. Et. vos
 705 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD THESSALONICENSES I. 794
imiiatnres nosiri facii eslis, cl Domini, exeipicnles; A iiîarrivoliiîmnsvenire ad vos : ego quidem Panlus,
verbum in tribulatione multa, cum gaudio Spiritus3 et semel, et ilerum, sed impedivii nos Satanas. Quoe
sancti : ita ut facii silis forma omnibus credenlibus5 esl enim nostra spes, aul gaudium, aul corona glo-
in Macedoiiia,et in Achaia. A vobis enim diffama- rioe?Nonne vos ante DominumnostrumJesum Chri-
tus esl sermo Domini, non solum in Macedonia,et ini stum eslis in adventu ejus? vos enim estis gloria
Achaia, sed et in omni loco fides vesira, quoe eslt nostra et gaudium.
ad Deum, profecta est, ita ul non sit nobis necesse3 [Cap. III.J Propter quod non suslinenles amplius,
quidquam loqui.Ipsi enim de nobis [Ms. vobis] an- placuit nobis remanere Alhenis, solis : et misimus
nuntiant qualem introilum habuerimus ad vos : elt Timolheum fratrem nostrum, et miuislruin Dei in
quomodoconversiestis ad Deuma simtilacris, servirea Evangelio Chrisli, ad confirmaudos vos, el ex4n>r-
Deovivo, et vero, et exspectare Filium ejus de coelis s tandos pro fide vestra : ut nemo movealur in tribu-
(quem susciiavit ex morluis) Jesum, qui eripuill lationihus islis : ipsi enim scilis quod in hoc positi
nosab ira ventura. sumus. Nam et cum apud vos essemus, proediceba-
[Cap. IL] Nam ipsi scilis, fralres, introilum nos- mus vobis passuros nos tribulaliones, sicut et factum
trum ad vos, quia non inanis fuit : sed ante passi a,, est, et scitis. Propterea el ego amplius non susli-
el contumeliisaffecti (sicul scitis) in Philippis, fidu-- B nens, misi ad cognoscendamfidemveslram : ne forte
ciam habnimus in Deo nosiro, loqui ad vos Evange- leniaverit vos is, qui tentai, et inanis fiai labor
lium Dei in multa sollicitudine. Exhorlatio enimno- noster. Nunc aulem veniente Timolheo ad nos a
stra non de errore, neque de immunditia, neque ini vobis, el annunliante nobis fidemel charitaiem ves-
dolo, sed sicut probati sumus a Deo, ul crederelurr tram, el quia memoriam nosiri habetis bonam sem-
nobis Evangelium : ita loquimur, non quasi homini- per, desiderantes nos videre, sicut et nos quoque
bus placentes, sed Deo, qui probat corda nosira. vos : ideo consolati sumus,fratres, in vobis, in omni
Neque enim aliquando fuimus in sermone adulaiio- necessitate et tribulatione nostra, per fidem veslram,
nis, sicut scitis : neque in occasione avaritioe, Deuss quoniam nunc vivimus, si vos stalis in Domino.
teslis est, nec quoerentesab hominibusgloriam, ne- Quam enim gralinrum actionem possumus Deo re-
que a vobis, neque ab aliis. Cum possemus vobis3 tribuere pro vobis, in omni gaudio, quo gaudemus
oneri esse ul Chrisli apostoli : sed facti sumus par- propter vos ante Deum nostrum, nocte ac die abun-
vuli in medio vestrum, lamquam si nutrix foveatt danlius orantes, ul videamus faciem veslram, et
filios suos. lia desiderantes vos cupide, volebamus s compleamus ea quoe désuni fidei vestroe?Ipse au-
tradere vobisnon solum EvangeliumDei, sed etiami lem Deuset Paler noster, et Dominusnoster Jésus
animas noslras : quoniam charissimi nobis facti es-- G Chrislus, dirigai viam nosiram ad vos. Vos autem
tis. Memoresenim eslis, fratres, laboris nosiri, ett Dominus multiplicet, et abundare facial charilalem
faligaiionis : nocle ac die opérantes, ne quem ves- b veslram in invicem, el in omnes, quemadmodum
trum gravaremus,proedicavimus[Ms. enim] in vobisi et nos in vobis : ad cohfirmanda corda vesira sine
Evangelium Dei. Vos testes eslis, et Deus, quami querela in sanciiiate, aine Deumet Palrem nostrum,
sancie, et juste, el sine querela, vobis, qui credidis- in adventu Domininosiri Jesu Christi cum omnibus
tis, fuimus: sicut scitis, qualiter unumquemqueves- sanctis ejus. Amen.
Irum(sicut paler filiossuos) deprecanles vos et con- [Cap. IV.] De coelero ergo, fratres, rogamus vos
solantes, testificati sumus, ut ambiilarelis digne etobsecramus iu Domino Jesu, ul quemadmodum
Deo, qui vocavit vos in suum regnum et gloriam. accepislis a nobis, quomodooporleat vos ambulare,
Ideo et nos gratias agimus Deo sine inlermissione : et placere Deo,sic el ambulelis, ul abundelis magis.
quoniamcum accepisselis a nobis verbum auditus Scitis enim qua: proeceptadederim vobis per Domi-
Dei, accepislis'illud, non ut verbum hominum, sed num Jesum. Hoecest enim voluntas Dei, sanclifiea-
(sicut est vere) verbum Dei, qui operatur in vobis, tio vesira : ul absliueatis vos a fornicaiione, ut sciât
qui credidislis. Vos enim imitaiores facti.estis, fra- unusquisquevestrum vas suuin possidere in sanclifi-
tres, Ecclesiarum Dei, quoe sunt in Judoeain Chri- D catione et honore; non in passione desiderii, sicut
sio Jesu ; quia eadem passi estis et vos a conlribuli- et génies, quoeignorant Deum : et ne quis supergre-
bus vestris, sicut et ipsi a Judoeis: qui et Dominum dialur, neque circumveniatin negolio frairem suum :
oeciderunt Jesum, et prophetas, el nos persecuti quoniam vindex est Dominusde his omnibus, sicut
sunl, et Deo non placent [Ms. placueruni], et omni- proediximus vobis, et lesiificali sumus. Non enim
bus hominibus adversantur; prohibenles nos genli- vocavit nos Deus in immunditiam, sed in sanciifica-
bus loqui, ut salvoefiant, ut impleant peccata sua tionem. Itaque qui hoecspernil, non hominemsper-
semper : pervenit enim .ira Dei super illosusque in nit, sed Deum : qui eliam dédit Spiritum suum sau-
finem.Nos autem, fratres, desolaii a vobisad tempus ctum in nobis. De charitale aulem fralernilalis non
boroe,aspectu, non corde, abundanlius feslinavimus necesse habemus seribere vobis ; ipsi enim vos a
faciemveslram videre cum multo desiderio : quo- Deo didicislis, ul diligalis invicem. Elenim illud fa-

a Secundis curis additur in Palatino b Pronomen vestram,quoAela Groecotextu

ms.,.multa, abest,
quoe vox tamen a Groeco ipso textu abest. in Palatino ms. relicetur.
795 S. HÎERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 796
cilis in omnes fraires in universa Macedonia.Roga- A dormiunt : et qui ebrii sunt, nocle ebrii sunl. Nos
mus aulem vos, fralres, ut abundelis magis, et ope- aulem, qui diei sumus, sobrii simus, induii loricam
ram detis, ut quieli silis, et ut vesirum negolium fidei, et charitalis, el galeam spem salutis : quoniam
agatis, el opercinini manibus vesiris, sicul proece- non posuit nos Deus in iram, sed in acquisitionem
pimus vobis, el ut honeste ambulelis ad eos qui loris salutis per Dominumnostrum Jesum Christum , qui
sunt : et nullius aliquid desideretis. Nolumusaulem morluus esl pro nobis: ut sive vigilemus, sive dor-
vos ignorare, fralres, de dormientibus, ut non con- miamus, simul cum illo vivamus. Propter quod con-
trislemini, sicul et coeleri qui spem non habent. Si solamini invicem, et oedilicatealierutrum , sicut et
enim credimus quod Jésus morluus est, et resur- facitis. Rogamus aulem vos, fralres, ut noveritis eos,
rexit : ita et Deus eos qui dormieruni per Jesum, qui laborant inler vos, et proesunt vobisin Domino,
adducel cum eo. Hoc enim vobis dicimus in verbo et monent vos, ul habeatis illos abttndanlius in cha-
Domini, quia nos, qui vivimus, qui residui sumus ritate propter opus illorum : pacem habelecum eis.
in advenlum Domini, non proeveniemus eos, qui Rogamus autem vos, fratres, corripile inquietos, con-
dormieruni. Quoniam ipse Dominusin jussu, et in solamini pusillanimes, suscipite infirmos , patientes
voce Archangeli, el in luba Dei descende! de coelo ; eslote ad omnes. Videte, ne quis malum pro malo
et mortui qui in Chrisio sunt, résurgent primi. Dein- B alicui reddat : sed semper quod bonum est, secta-
de nos, qui vivimus, qui relinquimur, simul rapie- mini in invicem, et in omnes. Semper gaudete. Sine
mur cum illis in nubibus obviam " Christo in aéra, inlermissione orale. In omnibus graiias agile : hoec
et sic semper cum Domino erimus. Itaque consola- esl enim voluntas Dei in Christo Jesu, in omnibus
mini invicem in verbis isiis. vobis. Spiritum nolite exslinguere. Prophelias nolite
[Cap. V.] De lemporibus autem, et momenlis, fra- spernere. Omnia aulem probate : quod bonum est
lres, non indigelis, ut scribamus vobis. Ipsi enim lenete. Ab omni specie mala abslinele vos. Ipse au-
diligcnter scitis, quia dies Domini, sicut fur in nocte, tem Deus pacis sanctificel vos per omnia : ut inleger
ita véniel : cum enim dixerinl pax, et securilas, lune spiritus vester, et anima, et corpus sine querela in
repenlinus cis superveniet intérims, sicut dolor in adventu Domininostri Jesu Chrisli servetur. Fidelis
utero babenli [Jlfs. uabentis], et non effugient. Vos est, qui vocavit vos : qui etiam faciet. Fratres, orale
autem, fratres, non estis in tenebris, ut vos dies illa pro nobis. Salutale fratres omnes in osculo sancto.
tamquam fur comprehendat : omnes enim vos filii Adjuro vos per Dominum, ul legatur epistola hoec
lucis eslis, el filii diei: non sumus noctis, neque te- omnibus sanctis fralribus. Gralia Domininostri Jesu
nebrarum. Igilur non dormiamus, sicul et coeleri, sed Christi b vobiscum. Amen.
vigilemns, et sobrii simus. Qui enim dormiunt, nocle G
ExplicilEpistola B. Pauli apostoliad ThessalonicensesI.
" Pro Chrisio, Palatinus ms. habet Domino,pro- b Idem Palatinus ms., cum omnibusvobis,pro vo-
pius Groeco,Kvpiav. biscum.

B. PAULI APOSTOLI
INGIPIT

EPISTOLA AD THESSALONICENSES
SECUNDA.

[Cap. L] Paultis, et Silvanus, et Timolbeus, Ec- D buere tribulationem iis qui vos tribulanl : et vobis
clesioeThessalonicensium, in Deo Pâtre nostro, et qui tribulamini, requiem nobiscum in revelationc
DominoJesu Christo. Gratia vobis, et pax a Deono- Domini Jesu de coelocum Angelis virtutis ejus, in
stro, et DominoJesu Chrisio. Graiias agere dehemus Uammaignis dantis vindictam iis [Ms. de his] qui
semper Deo pro vobis , fralres, ita ut dignum est, non noverunl Deum, et qui non obediunt Evangelio
quoniam supercrescit fides vesira , et abundat chari- Domininostri Jesu b Chrisli. Qui poenas dabunt in
tas uniuscujusque vestrum in invicem: ita ut et nos interitu oeiernas a facie Domini, et a gloria virtutis
ipsi in vobis gloriemur in Ecclesiis Dei, pro patieniia ejus : cum venerit glorificari in sanctis suis, et ad-
vesira, et fide ;a el inomnibuspersecutionibusvestris, mirabilis fieri in omnibus, qui crediderunl ; quia cre-
et iribulationibns, quas susiinetis in exemplumjusti dilum est teslimonium noslrum super vos in die illo.
judiciiDei, ut dignihabeamini in regno Dei, pro quo In quo eliam oramus semper pro vobis, ut digue:ur
et palimini. Si tamen jusium esl apud Deum, relri- vos vocalione sua Deusc noster, et impleat omnem
a Voculam et, quoequidem abundare videlur, cum Palatinus ms. hic omittunt.
Groecuslexlus, luni Palatinus ms. ignorant. c Iterum lacet Palatinus ms. cum Groecisaliquot
b Nomen Chrisli, quoedamexemplaria Groeca et libris pronomen noster.
797 EPISTOLA B. PAUL) APOSTOLIAD TIMOTIIEUMI. 798
voluntatem bonitalis, el opus fidei in virtute, ut cla- A ter nosier, qui dilexit nos, et dédit consolaiionem
rificetur nomen Domininostri Jesu Chrisli in vobis, oeternam, et spem bonam in gratia, exhortetur corda
et vos in illo , secundum gratiam Dei nostri, et Do- vestra, el confirmet in omni opère et sermone bono.
mini Jesu Chrisli. [Cap. III.] De coelero,fratres, orale pro nobis, ut
[Cap. IL] Rogamus autem vos, fralres, per ad- sermo Dei currat, ei clarificetur, sicut et apud vos :
ventum Domininostri Jesu Christi, et nostroecon- et ut liberemur ab importunis, et malis hominibus:
d
gregaiionisin ipsum : ut non cito moveaminia vestro non enim omnium est fides. Fidelis autem Deus
sensu, neque terreamini, neque per spiritum, neque est, qui conïirmabit vos, et custodiet a malo. Con-
per sermonem , neque per epislolam lamquam per fidimusautem de vobis in Domino, quoniamquoeproe-
nos missam, quasi instet dies Domini. Ne quis vos cipimus, et facitis, et facielis. Dominus autem diri-
seducat ullo modo : quoniam nisi veneril discessio gat corda vesira in charilate Dei, et patienlia Chri-
primum, et revelatus fuerit homo peccati, filius per- sti. Denuntiamusautem vobis, fratres, in nomiue Do-
ditionis, qui adversalur, et extollitur supra omne, mini nostri Jesu Christi, ut subtrahatis vos ab omni
quod dicilur Deus, aut quod colitur, ita ut in templo fratre ambulante inordinale, et non secundum iradi-
Dei sedeat, ostendens se lamquam sit Deus.Non re- lionem, quam acceperunl a nobis. Ipsi enim scilis
tinetis, quod cum adhuc a essem apud vos, hoecdi- B quemadmodum oporleat imilari nos : quoniam non
cebam vobis? Et nunc quid detineat scilis, ut reve- inquieii fuimus inter vos; neque gratis panem man-
lelur in suo tempore. Nam niysterium jam operatur ducavimusab aliquo, sed in labore, et in faligatione,
iniquilalis : lantum ut qui tenet nunc, teneat donec nocle et die opérantes , ne quem vestrum gravare-
de medio fiât. Et nunc revelabitur ille iuiquus, quem mus. Non quasi non habuerimus potestatem , sed ut
DominusJésus interficiet spirilu oris sui, et deslruet nosmelipsos formam daremus vobis ad imitandnm
illustratione advenlus sui eum, cujus est adventusse- nos. Nam et cum essemus apud vos, hoc denuntia-
cundum operationem Satanoe, in omni virtule, et bamus vobis: quoniam si quis non vull operari, nec
signis, etprodigiismendacibus,el in omni seductione inandiicet. Audivimus enim inter vos quosdam am-
iniquilalis iis, qui pereunt : eo quod charilalem ve- I ulare inquiète, nihil opérantes, sed curiose agentes.
ritatis non reccperunt, ut salvi lièrent. b Ideo millet Ils aulem, qui ejusmodi sunt, denuntiamus, et obsc-
illis Deus operationem erroris, ul credant mendacio, cramus in DominoJesu Chrisio, ut cum silentio opé-
ul judicenlur omnes, qui non crediderunt verilati, rantes, suum panem manduceiit. Vos aulem, fralres,
sed consenserunt iniquilati. Nosaulem debeinus gra- nolite deficere benefacientes. Quod si quis non obe-
iias agere Deo semper pro vobis, fratres dilecti a dit verbo nostro per epistolam , hune nolate , et ne
Deo, quod elegerit » vos Deus primitias in salulem, C commisceamini cum illo, ut confundatur. Et nolite
in sanctificalionespiritus, et in fide verilatis : in qua quasi inimicum existimare, sed compile ut fratrem.
et vocavit vos per Evangelium nostrum, in acquisi- Ipse aulem Dominuspacis det vobis pacem sempiter-
tionem glorioe Domini nostri Jesu Chrisli. Itaque, nam in omni loco. Dominussit cum omnibus vobis.
fratres, staie, el lenele traditiones, quas didicislis, Salutalio mea manu Pauli; quod esl signum in omni
sive per sermonem, sive per epislolam nostram. Ipse epistola. Ita scribo. Gratia Domini nostri Jesu Chri-
autem Dominusnoster Jésus Christus, et Deuset Pa- sti cum omnibus vobis. Amen.
Explicit EpistolaB. Pauli apostoli ad Thessalonicenses II.
a Plurium numerum Palatinus ms., cum adhuc es- pro vos, cum Groecisaliquot libris Palatinus ms. legit.
semusapud vos, hoecdicebamusvobis, etc. d Reposilum in Palatino ms. secundis curis, Do-
b Ms., Et ideo; Groeceilem: KcàStÀrovro. minus est, pro Deus. lia et GroeceKûpto?.
S c Hic, atque allero ab hoc versu, nos pronomen,

B. PAULI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA AD TIMOTHEUM

PRIMA.

[ Cap. I. ] Paulus apostolus Jesu Christi secun-
dum imperium DeiSalvatoris nosiri, et Christi Jesu
spei nostroe: Timolheo dilecto filio in fide. Gratia,
misericordia, et pax a Deo Pâtre, et Chrisio Jesu
Domino nostro. Sicut rogavi te, ut remanercs
Ephesi cum irem in Macedoniam, ut denuntiarcs qui-
busdam ne aliter docerent, neque intenderent fabu-
lis, et genealogiis inierminalis : quoe quoestiones
proestant magis, quam oedificationemDei, quoe est
in fide. Finis autem proecepti est charilas de corde
799 S. HIER0NYM1DIVINABIBLIOTHECA. $00
puro, et conscientia bona, et fidenon ficia. A quibus. A mittentes pieiaiem per opéra bona. Mulier in silen-
quidam aberrantes, conversi sunt in vaniloquiuin, lio discat cum omni subjectione. Docere autem mu-
volenies esse legis doclores, non intelligentes neque lieri non permitto, neque dominari in virum; sed
quoe loquuntur, neque de quibus affirmant. Scimus esse in silenlio. Adam enim primus formatus est,
aulem quia bona est lex, si quis ea légitime uiatur : deinde Heva : el Adam non est seduclus, mulier au-
sciens hoc quia lex jusio non est posita, sed injuslis, lem seducta in proevaricalionefuit. Salvabitur aulem
el non subditis, impiis, et peccatoribus, sceleratis, per liliorum generationem, si permanserit in fide,
el contaminalis, parricidis, et mairicidis, homicidis, et dilectione, et sanctificatione c cum sobrietale.
fornicariis, masculorum concubitoribus, plagiariis, [Cap. III.] Fidelis sermo : Si quis episcopalum
mendacibus, et perjuris, et si quid aliud sanoe do- desiderat, bonum opus desiderat. Oportet ergo epi-
clrinoeadversatur, quoesecundum Evangelium glo- scopum irreprehensibilem esse, uniusuxoris virum,
rioe beati Dei, quod creditum est mihi. Graiias ago sobrium, prudentem, ornalum,pudicum, hospitalem,
ei, qui me confortavit, Chrisio Jesu Dominonostro, doctorem, non vinolenluin, non percussorem, sed
quia [Ms. qui] fidelem me exisliniavit, ponens in modestum ; non liligiosum, non cupidum, sed suoe
minislerio : qui prius blasphemus fui, et persecutor, domui bene proeposilum, filios habentem subditos
el contumeliosus : sed misericordiam a Dei consecu- B cum omni casiilate. Si quis aulem domui suoe
lus sum, quia ignorans feci in incredulitaie. Super- proeesse nescit, quomodo Ecclesioe Dei diligentiam
abundavil aulem gralia Domini nostri, cum fide, et d habebit ? Non neophytum, ne in superbiam elaïus,
dilectione, quoeesl in Christo Jesu. Fidelis sermo, in judicium incidat diaboli. Oporlet aulem illum et
et omni accepiione dignus : quod Christus Jésus ve- lestimonium habere bonum ab iis qui foris sunt, ut
nit in hune mundum peccalores salvos facere, quo- non in opprobrium incidat, et in laqueum diaboli.
rum primus ego sum. Sed ideo misericordiamcon- Diaconossimiliter pudicos, non bilingues, non multo
seculus sum : ut in me primo ostenderet Chrislus vino deditos, non turpe lucrum seclanles. Habentes
Jésus [ Ms. lac. Jésus] omnem patienliam, ad infor- mysleriuni fideiin conscientia pura. Et hi aulem prn-
mationem eorum, qui crediluri sunl illi, in viiam benlur primum:etsic ministrent, nullnnicrimen ha-
oeieruam. Régi aulem soeculnrumimmortali, invisi- bentes. Mulieressimiliter pudicas, non delrahentes,
bili, soli Deo, honor et gloria in soeculasoeculorum. sobrias, fidèlesin omnibus. Diaconisinl unius uxoris
Amen. Hoc proecepliimcommendolibi, filiTimothee, viri, qui filiis suis bene proesint,elsuis domibus. Qui
secundum proecedenlesin te prophelias, ut milites enim bene ministraverint, gradum bonum sibi acqui-
in illis bonam mililiam. Habens fidem, cl bonam rent, et multam fiduciamin fide, quoeest in Chrisio
conscienliam, quam quidam repellenies, circa (idem G Jesu. Hoeclibi scribo, sperans me ad le venire cito.
naufragaverunt : ex quibus esl Hymenoeus, et Ale- Si aulem lai davero, ut scias quomodo oporleat le iu
xander, quos tradidi Salanoe, ul discant non blas- domo Dei conversari, quoeest Ecclesia Dei vivi, co-
phemare. lumna et firmamentum veritatis. El manifeste ma-
[Cap. II. ] Obsecro igilur piimum omnium fieri gnum esl pielalis sacramenlum, quod manifeslatum
obsecraiiones, orationes, poslulaiiones, gratiarum est in carne, justificalum est in spirilu, apparuitan-
aciiones pro omnibus hominibus : pro regibus, et gelis, proedicalumesl gentibus, crcdilum est in mun-
omnibus, qui in sublimitale sunt, ut quielam et tran- do, assumptum est in gloria.
quillam vilam agamus, in omni pietate, et casiilate. [Cap. IV.] Spiritus autem manifeste dicit, quia in
Hoc enim bonum est, et acceptum coram Salvalore novissimistemporibus discedenl quidam a fide, atten-
nostro Deo. Qui omnes domines vult salvos fieri, et dentes spiritibus erroris, et doctrinis doemoniurum,
ad agnitionem veritatis venire. Unus enim Deus, unus in hypocrisi loquentium mendacium, el caulerialam
el mediator Dei el hominum homo Chrislus Jésus : babeniium suam conscienliam, prohibenlium nubere,
qui dédit redemptionem semetipsum pro omnibus, abslinere a cibis, quos Deuscreavit ad percipiendum
b lestimonium temporibus suis : in quo positus sum cum gratiarum aciione fidelibus, et iis qui cognove-
^
ego proedicator et aposlolus (veritatem dico, non runi veritatem. Quia omnis creatura Dei bona est,
mentior), doctor gentium in fide, el verilate. Volo et nihil rejiciendam quod cum gratiarum aciione
ergo viros orare in omni loco, levantes puras manus percipilur : sanctificalur enim per verbum Dei et
sine ira et disceptatione. Similiter et mulieres in ha- oraiionem. Hoec proponens fratribus, bonus eris
bitu orna(o,cum verecundia, et sobrietaie ornantes minisler Chrisli Jesu, enulritus verbis fidei et bonoe
se, et non in tortis crinibus, aul auro, aut margariiis, doctrinoe, quam assecutus es. Inepias autem el ani-
vel veste preliosa : sed quod decet mulieres, pro- les fabulas devila : exerce aulem leipsum ad piela-

a Nomen Dei hic loci in Palalino ms. ut el Gra:co nam , vel cum castitate, ut alibi. Quin immo Iib. m
texlu relicetur. contra Jovinianum recitato hoc versiculo : Si per-
b In Palat. ms., cujus lestimonium,etc., quemad- manserinlin sanctificationecum casiilate, non
modum et in Groecisaliquot libris, ou TÔp.v.p-:vpio-j. enim; subdit, ut maie habetur in La'inis codicibus,
Mox ubi dicitur, veritatem dico, additur in Chrisio, sobrielusest legenda,sed castitas, id est ampodùvn.
quoe voces in Groecoetiam sunt textu. d Reposilunisecunda manu in Palalino ms., ad/ii-
c Alias Si ipse inlerpres pro sobrietaleconstan- bebis.
te!' habet vel cum pudicilia, ut in Epistola ad Salvi-
801 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD TIMOTHEUMI. 802
lem. Nam corporalis exercitatio, ad modicum utilis jA castum custodi. Noli adhuc aquam bibere, sed mo-
est : pietas autem ad omnia utilis est, promissionem dico vino utere, propter slomaehum tuurn et fré-
habens vite, quoenunc est, et futuroe. Fidelis sermo, quentes tuas infirmiiales. Quorumdam hominum
et omni acceplione dignus. In hoc enim laboramus et peccata manifesta sunt, proecedentia ad judicium :
maledicimur, quia speramus in Deum vivum, qui quosdam autem et subsequuntur. Similiier et facta
est Salvator omnium hominum, maxime fidelium. bona manifesta sunl : el quoe aliter se habenl, abs-
Proecipe hoec, et doce. Nemo adolescenliam luam condi non possunt.
contemnat : sed exeinplum esto fidelium in verbo, in [Cap. VI.] Quicumque sunt sub jugo servi, domi-
conversaiione, in cbaritate, in fide, in castitaie. nos suos omni honore dignos arbitrentur, ne nomen
Dum venio, aitende leclioni, exhoriationi, et do- Domini et doctrina blasphemetur. Qui autem fidèles
ctrinoe. Noli negligere graliam, quoein le esl, quoe habent dominos,non coniemnant, quia fratres sunl:
data est tibi per prophetiam cum impositione ma- sed magis serviant, qnia fidèles sunt, et dilecti, qui
nuum presbylerii. Hoec medilare, in his esto : ut beneficii participes sunt. Hoecdoce, et exhorlare. Si
profectus tuus manifeslus sit omnibus. Aitende libi, quis aliter docet, et non acquiescit sanis sermonibus
et doctrinoe: insta in illis. Hoc enim faciens, et te Domini nostri Jésus Christi, et ei, quoe secundum
ipsum salvum faciès, et eos qui te audiunt. ]B pietatem est, doctrinoe, superbus est, nihil sciens,
[Cap. V.] Seniorem ne increpaveris, sed obsecra, sed languens circa quoesliones,etpugnas verborum :
ut palrem ; juvenes, ul fralres ; anus, utmalres ; ju- ex quibus oriuntur invidioe,contentiones, blasphe-
venculas, ut sorores in omni casiilate : viduas hono- mioe, suspiciones maloe, confliclaiiones hominum
ra, quoevere viduoesunt. Si qua autem vidua filios, mente corruptorum, et qui veritate privali sunt,
aut nepotes habei : discal primum domum suam exislimanlium quoesium esse pietatem. Est autem
regere,"et mutuam vicem reddere parenlibus : hoc quoeslusmagnus, pietas cum sufûcientia. Nihil enim
enim acceplum est coram Deo. Quoe aulem vere intulimus in hune mundum : haud dubium quod nec
vidua est, a et desolata, speret in.Deum, et insiet auferre quid possumus. Habentes autem alimenta,
obsecrationibus el orationibus nocte ac die. Nam et quibus tegamur, bis contenli sumus. Nam qui vo-
quoein deliciis est, vivens morlua est. Et hoc proe- lunt divites fieri, incidunt in tenlaiionem, el in la-
cipe, ut irreprehensibiles sint. Si quis aulem suorum, queura diaboli, et desideria multa inulilia, et nociva,
et maxime domeslicorum curam non habet, fidem quoemergunt homines in interitum et perditionem.
negavii, et est infideli deterior. Vidua eligatur non Radix enim omnium malorum esl cupiditas : quam
minus sexaginla annorum, quoe fuerit unius viri quidam appetentes, erraverunt a fide, et inseruerunt
uxor, in operibus bonis testimonium habens, si C sedoloribus multis. Tu aulem, homo Dei, hoecfuge :
filios educavit, si hospitio recepit, si sanctorum pe- sectare vero justitiam, pietatem, fidem, charitatem,
des lavit, si tribulalionem paiienlibus subministra- patientiam, mansueludinem. Certa bonum certamen
vit, si omne opus bonum subsecuta est. Adolescen- fidei, appréhende vilam oelernam, in qua voealus es,
liores autem viduas devita. Cum enim luxuriatoe et confessus bonam confessionem coram multis tes-
fuerint in Christo, nubere volunt : habentes damna- libus. Proecipiotibi coram Deo, qui vivifîcat omnia,
tionem, quia primam fidem irritam fecerunl. Simul et Christo Jesu, qui lestimonium reddidit sub Pon-
aulem et otiosoediscunl circuire domos : non solum tio Pilalo, bonam confessionem : ut serves manda-
otiosoe,sed et verbosoe, et curiosoe, loquentes quoe tum sine macula, irreprehensibile usque in adven-
non oportet. Volo ergo juniores nubere, filios pro- tum Domininostri Jesu Christi : quem suis tempori-
creare, maires familias esse, nullam occasionem bus ostendet bealus et solus potens, Rex regum, et
dare adversario maledicli gralia. Jam enim quoedam Dominus dominanlium : qui solus habet immorlali-
conversoesunt relro Satanam. Si qui fidelis habet tatem, et lucem inhabilat inaccessibilem : quem nul-
viduas, subministret illis, et non gravelur Ecclesia, lus hominum vidit, c sed nec videre potest: cui
ut iis, quoe vere viduoe sunt, sufficiat. Qui bene proe- bonor, el imperium sempiternum. Amen. Divitibus
sunt presbyleri, duplici honore digni habeantur: D hujus soeculi proecipe non sublime sapere, neque
maxime qui laborant in verbo et doctrina. Dicit sperarein incerto diviliarum, sed in Deo vivo (qui
enim Scriplura : Non b alligabis os bovi trituranti. proestat nobis omnia abunde ad fruendum ) bene
El : Dignus est operarius mercede sua. Adversus agere, divites fieri in bonis operibus, facile tribuere,
presbyterum accusalionem noli recipere, nisi sub communicare.thesaiirizare sibifundamenium bonum
duobus aut tribus teslibus. Peccantes coram omni- in futurum, ut appréhendant veram vilam. OTimo-
bus argue : ut et coeteri limorem habeant. Testor ihee, depositum cusiodi, devitans profanas vocum
coram Deo el Chrisio Jesu, el electis angelis, ut novilates, et oppositiones falsi nominis scientioe,
hoec custodias sine proejudicio,nihil faciens, in alté- quam quidam promitientes circa fidem exciderunt.
rant partem declinando.Manus cito nemini imposue- Gralia lecum. Amen.
ris, neque communicaveris peccatis alienis. Teipsum
ExplicilEpistola B. Pauli Apostoli ad TimolheumI.
a Palatin, ms., et desolula, vitio, ut
videtur, anti- variant etiain Groecaexemplaria, fifiûims et xniiwut.
quarii : tum in et
instauti, sperat... instat. c Voculamsed, Palatinus ms. et Groecus textus
b Proefert idem ms., Non infrenabis, pro alligabis: réticent.
 805 S, HIERONYMlD1VINABIBLIOTHECA. 80à

B. PAULI APOSTOLI
INGIPIT

EPISTOLA AD TIMOTHEUM

SECUNDA.

[Cnp.I.]PauIus aposlolus Jesu Christi per volun- A qui idonei erunt et alios docere. Labora sicut bonus
tatem Dei, secundum promissionem vite, quoeest in miles Chrisli Jesu. Nemo militans Deo, implicat se
Christo Jesu : Timolheo charissimo filio, gratia, negotiis soecularibus : ul ei placeat, cui se probavit.
misericordia, pax a Deo Pâtre, et Chrisio Jesu Do- Nam et qui certat in agone, non coronalur nisi légi-
mino nostro. Gratias ago Deo, cui servio a progeni- time certaverit. Laboranlem agricolam oportet pri-
loribus in conscientia pura, quod |Jlfs. quam] sine mum de frnelibus percipere. Intellige quoe dico :
intermissione babeam lui memoriam in orationibus dabil enim tibi Dominus in omnibus intellectum. Me-
meis, nocte ac die desiderans te videre, memor la- mor esto Dominum Jesum Christum resurrexisse a
crymarum tuartim, ut gaudio implear, recordatio- morluis ex semine David, secundum Evangelium
nem accipiens ejus fidei, quoeesl in le non ficia, quoe meum, in quo laboro usque ad vincula, quasi maie
et habilavit primum in avia tua Loide, et maire tua operans; sed verbum Dei non est alligatum. Ideo
Eunice, certus sum aulem quod et in le. Propter omnia susiineo propter electos, ut et ipsi salutem
quam causant admoneo le, ul resusciles gratiam Dei, consequantur, quoeest in Christo Jesu, cum gloria
quoeest in le per impositionem manuum mearuni. coelesti. Fidelis sermo : Nam si commortui sumus,
Non enim dédit nobis Deus spiritum limoris, sed vir- et convivemus : si b sustinebimus, et conregnabi-
tutis, el dilectionis, et sobrielatis. Noli itaque eru- jj mus ; si negaverimus, et ille negabit nos : si non
bescere lestimonium Domini nostri, neque me vin- credimus, ille fidelis permanet, negare seipsurn non
cluni ejus: sed collabora Evangelio secundum virtu- potest. Hoec commone, leslilicans coram Domino.
tem Dei: qui nos liberavil, et vocavit vocatione Noli contendere verbis : ad nihil enim utile est, nisi
a sua sancla, non secundum opéra nosira, sed secun- ad subversionem audientium. Sollicite cura leipsum
dum propositum suum, el graliam, quoe data est no- probabilem exhibere Deo, operarium inconfusibilem,
bis in Chrisio Jesu ante tempora soecularia. Mani- recte iractanlcm verbum veritatis. Profana autem et
festata est autem nunc per illuminationem Salvato- vaniloquia [Ms. inaniloquiaj devila : multum enim
rjs nosiri Jesu Chrisli, qui deslruxil quidem mortem, proficiunt ad impietatem : et sermo eorum ut cancer
illuminavit aulem vilain et iucorruplionem per serpit : ex quibus est Hymenoeus,et Philelus, qui a
Evangelium ; in quo posilus sum ego proedicator, et verilate exciderunt, dice.ntes resurrectionem esse
c subverlerunt quorumdam fidem.
aposlolus, et magister gentium. Ob quam causam jam faciam, et
eliam hoecpatior, sed non confundor. Scio enim cui Sed firmuni fundamenlum Dei stat, habens signacu-
credidi, el cerius sum quia poiens est depositum lum hoc : cognovit Dominus qui sunt ejus; et disce-
meum servare in illum diem. Formam habe sano- dat ab iniquitate omnis, qui nominal nomen Domini.
rum verborum, quoea me audisli in fide et in dile- ] In magna autem domo non solum sunl vasa aurea,
ctione in Chrisio Jesu. Bonum depositum cuslodi et argentea, sed et lignea, et fictilia : et quoedam
per Spiritum sanctum, qui habitai in nobis. Scis quidem in honorem, quoedamautem in contumeliam.
hoc, quod aversi sunt a me omnes qui in Asia sunt, Si quis ergo emundaverit se ab islis, erit vas in ho-
ex quibus est Phigellus, et Hermogenes. Det mise- norem sanctificatum, et utile Domino, ad omne opus
ricordiam Dominus Onesiphori domui : quia soepe bonum paratum. Juvenilia autem desideria fuge; se-
me refrigeravit, et catenam meam non erubuit : sed ctare vero juslitiam, fidem, charitatem, et pacem
cum Romam venisset, sollicite mequoesivit, et inve- cum iis qui invocanl Dominum de corde puro. Stul-
nit. Det illi Dominus invenire misericordiam a Do- las aulem, et sine disciplina quoesiiones devita :
mino [Ms. Deo] in illa die. El quania Ephesi mini- sciens quia générant lites. Servum aulem Domini
stravit mihi, lu melius nosti. non oportet liligare : sed mansuetum esse ad omnes,
[Cap. IL] Tu ergo, fili mi, conforlare in gratia, docibilem, paiienlem, cum modeslia corripientem
quoe est in Chrisio Jesu : et quoe audisii a me per eos qui resislunt veritati : ne quando Deus det illis
multos testes, hoeccommenda fidelibus hominibus, poenitenliam ad cognoscendam veritatem, resipiscant

a Pronomen sua, tacet juxta Groecum lexlum Pa- c Iterum in instanti idem ms., et subverlunt, cum
latinus ms. Groecov.ci ôauTpéKovtri. Moxaulem slelit, pro stat : et
b lnihsiaiiil Palatinus ms., si sttstinen»Ms,el
Groece, paulo post, omnis qui invocal!, pro nominal, minus
S( Û7T0/JlJVb(*El). recte ad Groecum.
80!i EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD TITUM. SM
a diaboli laqueis, a quo captivi [Ms. capti] tenenlur ,,!xipsius, et regnum ejus : proedica verbum, insla op-
ad ipsius voluntatem. portune, importune : argue, obsecra, increpa in
[Cap. III.] Hoc autem scito, quod in novissimis omni patienlia, et doctrina. Erit enim tempus, cum
diebus inslabunt tempora periculosa : erunt bouli- sanam doclrinam non sustinebunt, sed ad sua desi-
nes seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphe- deria coacervabunt sibi magislros, prurientes auri-
mi,parenlibus non obedientes, ingrati, scelesli, sine bus. Et a verilaie quidem audilum averlent, ad fa-
affeclione, sine pace, criminatores, inconlinentes, bulas autem converlentur. Tu vero vigila, in omni-
immites, sine benignitale, prodiiores, protervi, lu- bus Iabora, opus fac evangelistoe, ministerium luum
midi, et voluplalum amatores magis quam Dei : ha- impie. Sobrius esto. Ego enim jam delibor, et tem-
bentes speciem quidem pielatis, virtutem aulem ejus pus resolutionis meoeinslat. Bonum certamen certa-
abnegaules. Et hos devila : ex bis enim sunt, qui vi, cursum consummavi, fidem servavi. In reliquo
pénétrant domos, et captivas ducunt mulicrculas one- reposita est mihi corona juslilioe, quam reddet mihi
ralas peccatis, quoeducunlur variis desideriis : sem- Dominus in illa die justus judex : non solum autem
per discernes, et nunquam ad scienliam veritatis mihi, sed et iis, qui dilignnl advenlum ejus. Feslina
pervenientes. Quemadmodumaulem Jaunes et Mam- ad me venire cilo. Demas enim me reliquit, diligens
bres restiierunt Moysi : ita et hi resistunt veritaii, B hoc soeculum,cl abiil Thessalonicam : Crescens in
homines corrupli mente, reprobi circa fidem ; sed Galaliam, Titus in Dalmatiam. Lucas esl mecum so-
ullra non proficienl : insipienlia enim eorum mani- lus. Marcum assume, el adduc tecum : est enim mi-
festa erit omnibus, sicut et illorum fuit. Tu aulem hi ulilis in ministerium. Tychicum autem misi Ephe-
assecutus es meam doctrinam, inslilulionem, propo- sum. Penulam, quam reliqui Troade apud Carpum,
silunij fidem, longanimilaiem, dileclionem, patien- veniens affer tecum, el libros, maxime aulem mem-
liain, perseculiones, passiones : qualia mihi facta branas. Alexander oerariua multa mala mihi osten-
sunt Antiochioe,Iconii, el Lysiris : quales persecu- dit : reddet illi Dominussecundum opéra ejus, quem
liones sustinui, et ex omnibus eripuit me Dominus. et tu devita : valde enim restitil verbis nostris. In
Et omnes qui pie volunt vivere in Christo Jesu, per- prima mea defensione nemo mihi affuit, sed omnes
secutionem patientur. Mali autem homines, et sedu- me dereliquerunt : non illis impulelur. Dominus au-
clores, proficienl in pejus, errantes, et in errorem tem mihi astitit, etcoiifortavit me, ut per me proedi-
miltentes. Tu vero permanein iis, quoedidicisti, et catio impleatur, et audiant omnes gentes : et libera-
crédita sunt tibi : sciens a quo didiceris. Et quia ab lussum de ore leonis. Liberavil me Dominus ab
infanlia sacras Hueras nosti, quoe le possunt instrue- omni opère malo : et salvum faciel in regnum suum
re ad salulem, per fidem, quoe esl in Chrisio Jesu. C coeleste, cui gloria in soecula soeculorum. Amen.
Omnis Scriptura divinitus inspirala, utilis est ad do- Saluta Priscam, et Aquilam, et Onesiphori domum.
cendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad eru- Erasius rcmansil Corinthi. Trophimum aulem reli-
diendum in justitia .• ut perfeclus sil homo Dei, ad qui infirmum Mileli. Feslina anle hyemem venire.
omne opus bonum inslrucius. Salutant le Eubulus, el Pudens, el Linus, et Claudia,
[Cap. IV.] Teslificor coram Deo, et Jesu Christo, et fratres omnes. Dominus Jésus Chrislus cum spi-
qui judicaturus est vivos, et mortuos, per advenlum rilu tuo. Gralia vobiscum. Amen.
Explicit Epistola B. Pauli apostoli ad Timolheum11.

B. PAULI APOSTOLI

INCIPIT

EPISTOLA AD TITUM.

[Cap. L] Paulus servus Dei, apostolus autem Jesu D
Christi secundum fidemelectorum Dei, et agnitionem
veritatis, quoesecundum pietaiem est. In spem vite
oeternoe,quam promisitqui non mentitur, Deusanle
tempora soecnlaria: manifesiavii aulem lemporibus
suis verbum suum in proedicaiione, quoe crédita est
mihi secundum proeceptum Salvatoris nosiri Dei :
Tito dilecto filio secundum communem fidem, gratia
et pax a Deo Paire, et Christo Jesu Salvatore nostro.
B Cum negandi parlicula legil Palatinus ms.juxta Groecumlextum, non in acciisotione,p.-ih
Hujus rei gratia reliqûi le Cretoe, ul ea quoedesunt,
corrigas, et constituas per ci vitales presbyteros,
sicut el ego disposui libi. Si quis sine crimine est,
unius uxoris vir, filios habens fidèles, a in àccusa-
tione luxurioe, aul non subdilos. Oportet enim epi-
scopum sine crimine esse, sicut Dei dispensatorem :
non superbum, non iracundum, non vinolentum, non
percussorem, non lurpislucri cupidum: sed hospila-
lem, benignum, sobrium, justum, sanctum, conli-
x«T»yo/3î«.
807 S. H1ERONYMID1VINAB1BLIOTHECA. 808
nenlem, amplei.tententeum, qui secundumdoclrinam A \. lum glorioe magni Dei, el Salvatoris nostri Jesu
est, fidelem sermonem : ut potens sit exhortari in Chrisli : qui dédit semetipsum pro nobis, ut nos re-
doctrina sana, et eos qui contradicuni, arguere. Sunt dimerel ab omni iniquiiaie, el mundaret sibi populum
enim mulii a eliam inobedientes, vaniloqui, et seduc- accepiabilem, seclalorem bonorum operum. Iloeclo-
lores, maxime qui de circumeisione sunt: quosopor- quere, et exhortare, et argue cum omni imperio. Ne-
tet redargui : qui universas domos subvertunl, do- mo te contemnat.
centes quoe non oportet, turpis lucri gralia. Dixit [Cap.III.] Admone illos principibus el polestatibus
quidam ex illis, proprius ipsorum propheta : Creteu- subditos esse, dicto obedire, ad omne opus bonum
ses, semper mendaces, maloe beslioe, ventres pigri. paraios esse : neminem blasphemare, non liligiosos
Tcslimonium hoeverum est. Quam ob causam incrépa esse, sed modestos, omnem ostendentes mansuetu-
illos dure, ut sani sinl in fide, non iniendentes Ju- diuem ad omnes homines. Eramus enim aliquando
daicis fabulis, el mandaiis hominum, aversanlium se et nos insipienies, increduli, errantes, servientes
a veritate. Omniamundainundis : coinquinaiis aulem desideriis el voluplatibus variis, in malilia et iuvidia
et inlidelibus nihil esl nuindum, sed inquinaioesunl agentes, odibiles, odientes invicem. Cum aulem be-
eorum et mens et conscientia. Confiienlur se nosse nignitas el buuianitas apparuil Salvatoris nostri Dei,
Deum, faclis aulem negant : cum siut abominaii, el B non ex operibus juslilioe, quoe fecimus nos, sed se-
incredibiles, et ad omne opus bonum reprobi. cundum suam misericordiam salvos nos fecil, per
[Cap. II.] Tu aulem loquere quoe décent sauain lavacrum regenerationis et renovaiionis Spiritus
doclrinam. Senes, ul sobrii sint, pudici, [irudenles, sancii, quem effudil in nos abunde per Jesum Chri-
sani in fide, in dilectione, in palienlia. Anus simili- stum Salvaiorein nostrum : ul justittcaii gratia ipsius,
ter in habilu sanclo, non criminalrices, non multo boeredes simus secundum spem b vioeoelernoe.Fide-
vino servientes, beiie docentes : ul prudenliain do- lis sermo esl : et de his volo te confirmare, ul curent
ceant adolesceniulas, ut virossuos ament, filios suos bunis operibus proeessequi credunt Deo. Hoecsunt
diligant, prudentes, castas, sobrias, doinus curam bona et ulilia hominibus. Slultas autem quoestiones,
habenies, benignas, subdilas viris suis, ul non bla- et genealogias, et contentiones, el pugnas legis de-
sphemelur verbum Dei. Juvenes similiier horlare ut vita, sunt enim inutiles, el vanoe.Hoereticumhomi-
sobrii sinl. In omnibus leipsum proebeexemplum bo- nem, posl unam el secundam correplionem devita :
norumoperum, in doctrina, in integritate, el ingra- sciens quia subversus esl, qui ejusmodi esl, el de-
viiaie, verbum sanum, irreprehensibile : ut is, qui linquit, cum sit proprio judicio condemnatus. Cum
ex adverso est, vereatur, nihil habens malum dicere miseroad le Arlemam, aulTychicum, festina ad me
de nobis. Servos dominis suis subditos esse, in om- G venire Nicopolim : ibi enim stalui hyemare. Zenam
nibus placentes, non contradicenles, non fraudantes, legisperitum et Apollo sollicite proemilte, ut nihil
sed in omnibus fidem bonam osiendentes : ut doclri- illis desii. Discant autem et nosiri bonis operibus
nam Salvatoris nostri Dei ornent in omnibus. Appa- proeessead usus necessarios, ut non sint infrucluosi.
ruit enim gratia Dei Salvatoris nostri omnibus homi- Salulani le qui mecum sunt omnes : saluta eos, qui
nibus , erudiens nos, ul abneganies impietatem , et nos amant in fide. Gratia Dei cum omnibus vobis.
soecularia desideria, sobrie, el juste, et pie vivamus Amen.
in hoc soeculo,exspectanies beatam spem et adven-
Explicil Epistola B. Pauli apostoli ad Titum.
a Voculameliam, quoein aliquot Groecislibris de- b Juxla GroecumÇMÂÇ, legendum videlur viloe,pro
sideratur,Palatinus quoque ms. nescil. vioe: mss. autem non suffraganlur.

B. PAULI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA AD PHILEMONEM.

[Cap. I.] Paulus vinelus Chrisli Jesu, et Timolheus D Graiias ago Deo meo, semper memoriam tui faciens
fraler, Philemoni dileclo, et adjulori nostro, et Ap- in oralionibus meis, audienscharilatem luam, et fidem,
pioesorori "charissimoe,et Archippo commilitoni nos- quam habes in Domino Jesu, et in omnes sanclos :
iro, el Ecclesioe,quoe in domo tua esl. Gralia vobis ut communicalio fidei tuoe evidens fiât in agnitione
et pax a Deo Pâtre nostro, et DominoJesu Christo. omnis b operis boni, quod est in vobis in Chrisio
a Non addit illud charissimoePalaiinus ms. cum bis, etc., proetermisso operis, quod nomen, neque in
Groecisaliquot libris. Groecoesl textu.
b Idem ms., m agnitioneomnis boni, quoeest in vo-
80i» - EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD HEBRjîiOS. 810
Jesu. Gaudium enim magnum habui,etconsolationem A ut servum, sed pro servo charissimum fratrem, ma-
in charitaie lua : quia viscera sanctorum requievcrunt xime mihi ; quanto aulem magis libi, el in carne,
per le,fraler. Propterquodmultamfiduciamhabensin et in Domino ! si ergo habes me socium, suscipe
Chrisio Jesu iinperandi libi quod ad rem pertinet : prop- illum sicut me: Si autem aliquid nocuil libi, aul de-
ter charitatemmagisobsecro,Cum sis îalis, utPaulus bel ; hoc mihi imputa. Ego Paulus scripsi mea ma-
senex, nunc aulem et vinctus Jesu Chrisli, obsecro te nu: ego reddam , ut non dicam libi, quod el le-
pro meo filio, quem genui in vinculis, Onesimo, qui ipsum mihi debes ; ita [Jlfs. ilaque], frater. Ego te
tibi aliquando inutilis fuit, nunc autem et mihi et tibi fruar in Domino. Refice viscera mea in b Domino.
ulilis, quem remisi a libi. Tu aulem illum, ut mea Confidens in obedieulia tua scripsi tibi : sciens quo-
viscera, suscipe : quem ego volueram tnecum deii- niam et super id, quod dico, faciès. Simul aulem
nere, ut pro le mihi ministraret in vinculis Evange- et para mihi hospitium: nain spero per oraliones
lii: sine consilio autem luo nihil volui facere, uii vestras donari me vobis. Salulat le Epaphras con-
[Ms. ut] ne velul ex necessitale bonum tuum esset, caplivus meus in Chrisio Jesu, Marcus, Arisiarchus,
sed voluiitarium. Fors ilan enim idea discessit ad Demas, Lucas, adjutores mei. Gralia Domini no-
horamate, ut oeternumillum reciperes: jam non stri Jesu Christi cum spiritu vestro. Amen.
Explicit Epistola B, Pauli Apostoliad Philemonem.

Atque hic pronomen tibi, Palat. ms. lacet, quod g dientioetuoe scripsit, etc., conlentiosius ad Groecam
neque in Groecoest archelypo. lilleram.
b Idem ms., viscera mea in Chrisio. Confidensobe-

B. PAULI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA AD HEBRiEOS.

[Cap. L] Mullifariam, multisque modis olim Deus
loquens patribus in prophetis, novissime [Ms. no-
vissimis], diebtts istis locutus est nobis in Filio,
quem constituit hoeredem universorum, per quem
fecit et soecula. Qui cum sit splendor glorioe, el
figura substanlioe ejus, porlansque omnia verbo vir-
tutis suoe, purgationem peccatorum faciens, a sedit ^
addexteram majestalis in excelsis: lanto melioran-
gelis effeclus, quanlo differenlius proe illis nomen
hoereditavit. Cui enim dixit aliquando angelorum :
Filius meus es tu, ego hodie genui te? Et rursum :
Ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi in filium?
Et cum iterum iniroducit primogenilum in orbem
terroe, dicit : Et adorent eum omnes Angeli Dei. El
ad angelos quidem dicit: Qui facii angelos suos spi-
ritus, et ministros suos flammam ignis. Ad Filium
aulem : Thronus luus, Deus, in soeculum soeculi,
virga oequilalis, virga regni lui. Dilcxisti jusliliam,
et odisii iniquitaiem : propterea unxil te Deus, Deus
tuus, oleo exsultationis proe parlicipibus luis. Et:
Tu in principio, Domine, terram lundasli : et opé-
ra manuum tuarum sunt coeli. Ipsi peribuni, tu au- ^
tem permanebis, et omnes ut vestimentum velera-
scent: et velut amictum b mulabis eos, et niula-
buntur: tu aulem idem ipse es, et anni lui non
déficient. Ad quem autem angelorum dixit aliquan-
do : Sede a dexiris meis, quoadusque ponam inimi-
eos luos scabellum pedum tuorum? Nonne omnes
sunt administratorii spiritus in ministerium missi
propter eos, qui hoereditatem capient salutis?
[Cap. IL] Propterea abundantius oportet obser-
vare nos ea quoe audivimus, ne forte pereffluamus.
Si enim qui per angelos dictus est sermo, factus est
firmus, et omnis proevaricalio et inobedientia ac-
cepitjustam mercedis retribulionem : quomodo nos
eiïugiemus, si tanlam neglexerimus salutem ? quoe
cum initium accepisset enarrari per Dominum, ab
eis, qui audierunl, in nos [Ms. nobis] confirmata est,
contestante Deo signis et porienlis, el variis vir-
lulibus, et Spiritus sancii disiribulionibus secun-
dum suam voluntatem. Non enim angelis subjecit
Deus orbem terroe futurum de quo loquimur. Testa-
tus esl aulem in quodam loco c quis, dicens: Quid
est homo, quod menior es ejus, aut filius homiuis,
quoniam visitas eum? Minuistieum paulo minus ab
angelis: gloria et honore coronasli eum: et con-
slituisti eum super opéra manuum tuarum. Omnia
subjecisti sub pedibus ejus. In eo enim quod omnia
ei subjecit, nihil dimisit non subjectum ei. Nunc
aulem needum videmus omnia subjecta ei. Eum au-
lem, qui modicoquam angeli minorants est, videmus
Jesum , propter passionem morlis, gloria el honore
coronatum : ut gratia Dei, pro omnibus guslaret mor-
lem. Decebat enim eum, propier quem omnia, et

a Viliose scriptum in Martianoei editione duobus càÏK%eiç.

verbis, sed et, pro sedit, aut sedtt. « Idem ms., quidam dicens ; Gr. tlç Xsywv.
b In Palat. ms., involves, el Groece sX^eij, pro
PATROL. XXIX. 20
811 S. HIERONYMIDIVINAB1BLÏOTHECA. 812
per quem omnia, qui mtiltos filiosin gloriam adduxe- A fuerunt ? Et videmus ,•quia non poluerunt inlroire
rat, auctorem salutis eorum perpassionem consum- c propier incredulitatem.
mare. Qui enim sanctificat, elqui sanclificantur, [Cap. IV.] Tiineamus ergo, né forte, relicla pol-
ex uno omnes. Propter quam causam non confundi- liciiatione introeundi in requiem ejus; existimelur
lur fratres eos vocare, dicens :a Nuntiabonomen tuum aliquis ex vobis déesse. Elenim et nobis nunliatum
fralribus meis : in medio Ecclesioe lâudâbb le. El esl, quemadmodum et illis : sed non profuit illis ser-
iterum : Ego ero fidens in eum; El iterum : Ecce mo audiluSj non admixtus [Jlfs. admixtio] fidei ex iis
egOjet pueri mei. quos dédit inihi Deiis; Quia èrgo qui audierunt. Ingrediemur enim in requiem, qui
pueri communicaverunt tarni et sanguîni, et ipse credidimus : quemadmodum dixit : Sicul juravi in
similiier parlicipavil eisdem : ut per mortem destrtie- ira mea, si introibunt in requiem meam : et quidem
rel eum, qui habebai mortis imperium; id est, diabo- operibus ab insiiluliohë mundi perfeclis. Dixit enim
lum : et liberarel eos, qui timoré mortis per totam vi- in quodam locb de die septima sic : Et requievit
lam obnoxiierant serviluli. Nusquamenim angelosap- Deus die septima ab omnibus operibus suis; Et in
préhenda sed semen Abrahoeapprehendit. Unde de- isto rursum : Si introibunt in requiem nieàm. Quo-
buit per omnia fratribus similarij ut misericors lieret, niam ergo superest introire quosdam in illairij et ii,
et fidelis pontifex ad Deum , ut repropitiaret delieta B quibus prioribus anriuntialum est non introierunt
populi. In eo enim, in quo passus est ipse et lenla- propter incredulitatem : iterum terminât diem quem-
tus, potens est et eis, qui tentantùr; âtixiliarii dam, Hodie, in David dicendo, post tahlùm temporis,
[Cap. III.] Unde, fralres sancti, vocationi'scoeiëstis sicut supra dictum est': Hodie si vocem ejus audie-
participes, considerate apostolum et ponlificcmcon- ritis, noliie obdurare corda vestra. Nam si eis Jésus
fessionisnostroeJësum : qui fidelisest ei, qui fecit il- requiem proeslitisset, numquam de alia loqueretur,
lum , sicut el Moysesin omni domo ejus. Amplioris posthar-, die. Itaque relinquitur sabbatismus populo
enim glorioeiste proeMoysëdignus est hàbiiùs, quàn- Dei. titii 'chiriî ingressùs est in requiem ejus, eliam
lo ampliorem honorem habet domub, quifabricavil il- ipse requievit ab operibus suis, sicut a suis Deus.
lam. Omnis namque donnis fabriealur ab aliquo ; qui Feslinemus ergo ingredi in illam requiem ; ul ne in
autem omnia creavit, Deus est. Et Moysesquidem idipsum quis iïicidat incrediililatis exèmplum. Vivus
fidelis erat in tola domo ejus tamquam famnlus, In esl enim sèrmo Dei-,et<efficax-,et penelrabilior omni
testimonium eorum, quoedicenda eranl: Christus ve- gladio ancipiti : et pertingens usque ad divisioncm
ro lamquam filius in domo sua: quoedomus sumus animoeac spiritus , compagum quoque àc medulla-
nos, sifiduciam, el gloriam spei usque ad finem, rum, el discretor cogitationumet intentionum cordis.
lirmam relineamus. Quapropler sicul dicil Spiritus G Et non esl ulla creatura invisibilis in conspectu ejus:
sanctus : Hodiesi vocem ejus audieritis, nolite obdu- omnia aulem nuda el apena sunt oculis ejus, ad
rarecorda vestra, sicul in exacerbatione secundum quem nobis sermo. Habentes ergo pouiificem ma-
diem tenlationis in descrlo, ubi tentaverunt me pa- gnum, qui penetravil coelos, Jesum Filium Dei : te-
tres vestri ; probaverunt , et viderunl opéra mea neamus confessionem. Non enim habemus ponlifi-
quadraginta annis. Propter quod infensus fui gene- cem, qui non possit compati infirmitalibus nostris ;
rationi huic, el dixi : Semper errant corde. Ipsi au - tenta'.um autem per omnia pro similitudine absque
tem non cognoverunt vias meas, b sicul juravi in ira peccalo. Adeamus ergo cum fiducia ad ibrontim gra-
mea : Si introibunt in requiem meam.Videte, fratres, lioe: ut misericordiam conseqnamur, et gratiam in-
ne forle sit in aliquo vestrum cor malum increduliia- veniamus in auxilio opportune
lis, discedendi a Deovivo : sed adhortamini vosmel- [Cap.V.] Omnis namquepontifex ex hominibus as-
ipsos per singulos dies, donec hodie cognominatur, sumptuspro hominibus consliluitur in iis, quoe sunt
ut non obdureuir quis ex vobis fallacia peccali. Par- ad Deum, ut offerat doua, et saôrificia,pro peccatis :
ticipes enim Christi effecli sumus: si tamen inilium qui condolerepossit iis, quid ignorantj et errant : quo-
subslanlioe ejus usque ad finem firmum relineamus. niam et ipsecircumdatus estinfirmilate : et propterea
Dum dicitur: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite D débet, quemadmodum pro populo-,ita etiam ei pro
obdurare corda vesira, quemadmodum in illa exacer- semetipsoofferre pro peccatis. Necquisquamsumilsibi
batione. Quidam enim audientes exacerbaverunt, honorem, sed qui voealur a Deo,-lamquamAaron. Sic
sed non universi, qui profecti sunt ex ^Egyploper el Christus non semetipsum clarificavit, ut.pontifex
Moysen. Quibus autem infensusest quadraginta an- fieret : sed qui loculus est ad eum : Filius mens es lu*
nis? Nonne illis, qui peccaverunl, quorum cadavera ego hodie genui le. Quemadmodum et in «lio loco
proslrala sunl in deserto? Quibus aulem juravit non dicil : Tu es sacerdos in oeiernumsecundum ordinem
inlroire ïn requiem ipsius, nisi iilis, qui increduli Melchisedech. Qui in diebus carnis suoe,iprecessup-

a Aliter idem ms., Narrabo, qui et paulo post pro-
nomen mei, ubi dicitur pueri mei, cum Groecoexem-
pter! reticet.
b Juxla Groecosaliquot libros, quibus in Palal. ms
legitur pro «iettf.
c Addit Palatinus ms. ex inferiori contextu, in
requiem ipsius : quoe lamen verba neque in Groeco
exemp'lari habehtur.
d In Palalino ms., qui ignorantes étant, 'etc.
815 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLIAD JJEBRiEOS. 8U
plicalionesque ad eum, qui possit illum salvura fa- A j main, el incedenlem usque ad interiora voluminis :
cere a morte, cum clamore valido et lacrymis olïe- ubi proecursor pro nobis introivit Jésus, secundum
rens, exaudilus esl pro sua reverenlia. Et quidem ordinem Melchisedech pontifex factus in oeternum.
cum esset Filius Dei, didicit ex iis, quoepassus est, [Cap. VIL] Hic enim Melchisedech, rex Salem,
obedienliam : et consummatus, factus est omnibus sacerdos Dei summi, qui obviavit Abrahoe regresso
oblemperanlibus sibi, causa salmis oeternoe,appella- a coederegum, et benedixit ei ; cui et décimas om-
tus a Deo ponlifex juxta ordinem Melchisedech. De nium divisit Abraham : primum quidem qui inter-
quo nobis grandis sermo, et ininterprelabilis ad di- pretalur rex juslilioe : deinde aulem et rex Salem,
cendum : quoniam imbecilles facii estis ad audien- quod est, rex pacis, sine paire, sine maire, sine gé-
dum. Etenim cum deberelis magistri esse propter néalogie, neque inilium dierum, neque finem vite
tempus, rursum indigctis ut vos doceamini, quoesint [Ms. tac. vite] habens, assimilatus aulem Filio Dei,
elemenla exordii sermonum Dei: et facti eslis quibus manet sacerdos in perpeluum. Intuemini aulem quan-
lacté opus sit, non solido cibo. Omnis enim, qui Ja- lus sit hic, cui et décimas dedil de proecipuis Abra-
dis est particeps, expers est sermonis [Ms. add. el] ham patriarcha. Et quidem de filiis Levi sacerdotium
justitioe : parvulus enim est. Perfeclorum aulem est accipientes , mandalum habent décimas sumere a
solidus cibus, eorum, qui pro consuetudine exercita-1g populo secundum legem, id est, a frairibus suis :
tos habent sensus ad discretionem boni ac mali. quamquam et ipsi exierunt de lumbis Abrahoe. Cujus
[Cap. VI.] Quapropler inlermiltentes inchoaliouis autem generalio non annumeratur in eis, décimas
Christi sermonem, ad perfectiora [Ms. perfectionem] sumpsil ab Abraham, et hune, qui habebat repromis-
feramur, non rursum jacientes fundamentum poeniten- siones, benedixit. Sine ulla autem cOntradictione,
tioeab operibus morluis, a et fide ad Deum, baptisma- quod minus est, a raeliore benedicitur. Et hic qui-
tum doctrinoeimpositionisquoque manuum, ac resur- dem, décimas morientes homines accipiunt : ibi au-
reclionis morluorum, el judicii oeterni. Et hoc facie- tem contestalur, quia vivit. El ( ul ita dielum sit)
mus, si quidem permiserit Deus. Impossibileest enim, per Abraham, et Levi, qui décimas accepil, decima-
eos qui semel sunt illuminati, gustaverunt eiiam do- tus est : adhuc enim in lumbis patris erat, quando
num coeleste, el parlicipes facti sunl Spiritus sancii, obviavil ei Melchisedech. Si ergo consummatio per
gustaverunt nihilominusbonumDei verbum, virtutes- sacerdotium Leviticum erat ( populus enim sub ipso
que soeculiventuri, el prolapsi sunt, rursus renovari legem accepit),quid adhuc necessarium fuit, secun-
ad poenitenliam,rursum crucifigentessibimelipsis Fi- dum ordinem Melchisedech alium surgere sacerdo-
lium Dei, et ostenlui habentes. Terra enim soepeve- tem, et non secundum ordinem Aaron diei? Trans-
nientem super se bibens imbrem, et generans [Ms. C ( lato enim sacerdotio, necesse esl, ut el legis trans-
germinans] herbam opportunamillis, a quibus colilur; lata fiât. In quo enim hoec dicunlur, de alia tribu
accipit benediclionem a Deo. Proferens aulem spinas est, de qua nullus altari proesto fuit. Manifestum
ac iribulos, reproba est, et malediclo proxima : cujus est enim quod ex Juda ortus sit Dominus noster : in
consummatio in combuslionem. Confidimusaulem de qua tribu nihil de sacerdotibus Moyses loculus est*
vobis, dilectissimi, meliora, etviciniorasaluti: tamelsi El amplius adhuc manifestum-est, si secundum si-
ila loquimur. Non enim injuslus Deus, ul obliviscatur militudinem Melchisedech exsurgat alius sacerdos,
operis vestri, el dileciionis, quam ostendislis in no- qui non secundum legem mandali carnalis factus
mine ipsius, qui ministrastis sanctis, et minislratis. est, sed secundum virtutem vite insolùbilis. Conte-
Cupimus aulem unumquemque vestrum eamdem stalur enim : Quoniam lu es sacerdos in oeternum,
oslenlare sollicitudinem ad expletionem spei usque secundumordinem Melchisedech.Reprobatio quidem
in finem : ut non segnes efficiamini, verum imilato- fit proecedentismandati, propter infirmitatem ejus,
res eorum, qui fide et patientia hoeredilabunt promis- et inutilitalem : nihil enim ad perfectam adduxit
siones. Abrahoe namque promitlens Deus, quoniam lex, inlroductio vero melioris spei, per quam proxi-
neminem habuit, per quem juraret, majorem, jura- mamus ad Deum. Et quantum est non sine "jureju-
vit per semetipsum, dicens : Nisi benedicens benedi-•D rando (alii quidem sine jurejurandosacerdoles facii
cam te, et multiplicans mulliplicabo le. Et sic longa- sunt ; hic autem cum jurejurando, per eum, qui dixit
nimiierferens, adeptus est repromissionem. Homines ad illum : Juravit Dominus, et non pceniiébil eum :
enim per majorem sui jurant : et omnis controversioe lu es sacerdos in oeternum) intantum melioris testa-
eorum finis, ad confirmationem, est juramentum. In ment! sponsor faclus est Jésus. Et alii quidem plures
quo abundaniius volens Deus ostenderepollicitationis facti sunt sacérdoles , ideirco quod morte prohibe-
hoeredibusimmobilitaiemconsiliisui, interposuit jus- rentur permanere : hic aulem eo quod maneat in
jurandum : ut per duas res immobiles, quibus impos- oeternum, sempiternum habet sacerdotium. Unde et
sibile est mentiri Deum, fortissimum solatium habea- salvare in perpeluum potesl aeeedenies per semet-
mus, qui confugimusad teuendam proposilam spem : ipsum ad Deum : semper vivens ad interpellan-
b
quam sicut anchoram habemus animoetulam ac fir- dum pro nobis. Talis enim decebat ut nobis esset
a Idem ms., sed fidei, propius Groecoxat mo-Tsuj.
b Proeferl pro eis, cum Groecovnèp «ÙTWV, Palatinus"quoque ms.
8IN S. H1ER0NYMID1V1NABIBLIOT1IECA. 816
poniifex, sanctus, innocens, impollutus, segregatus A sacerdotes, sacrificiorum officia consummantes : in
a peccatoribus, et excelsior coelis factus : qui non secundo aulem semel in anno solus poniifex , non
liabet necessitatem quotidie, quemadmodum sacer- sine sanguine , quem offert pro sua et populiigno-
doles, prius pro suis deliclis hoslias offerrc, deinde rautia : hoc signilicaule Spirilu sanclo, nondum
pro populi: hoc enim fecil semel, seipsum [Ms. se] propalatam esse sanctorum viam , adhuc priore ta-
offerendo. Lex enim homines cnnstiluil sacerdotes bernaculo habente stalum , quoeparabola est lem-
infirmilalem habentes : sermo autem jurisjurandi, poris inslantis : juxta quam munera, et hostioeoffe-
qui post legem est, Filium in oeternumperfëclum. runtur, quoenon possunt juxta conscientiam perfe-
[Cap. VIII.] Capilulum autem super ea quoe di- ctum facere servienlem, solummodo in cibis, el in
cunlur : Talein habemus poniidcem, qui consedit in poiibus , et variis baptismalibus, et justiiiis carnis
dextera sedis magniiudinis in coelis [Ms. cxcelsis], usque ad lempus eorreclionis imposilis- Christus
.sanctorum minisler, el tabernaculi veri, quod fixit aulem assisiens pontifex futurorum bonorum, per
Dominus, et non homo. Omnis enim pontifex ad amplius et perfectius tabernaculum non manu fa-
offerendum munera , et hoslias constituilur : unde ctura , id est, non hujus creationis ; neque per san-
necesse est el hune Imbere aliquid , quod offerat : si guinem hircoruni aut vitulorum , sed per proprium
ergo essel super terrain , nec esset sacerdos : cum " sanguinem, inlroivit semel in Sancla , oeternare-
essent qui offerreni secundum legem munera, qui dempiione inventa. Si enim sanguis hircoruni et
exemplari el mnbroe deserviunt coelestium. Sicut laurorum, et cinis vituloeaspersus, inquinatos san-
îesponsum esl Moysi, cum consummaret tabernacu- ctifical ad emundaiionem carnis : quanto magis
lum : Vide (inquit) omnia facilo secundum exem- sanguis Chrisli, qui per Spiritum sanctum semet-
plar, quod libi osteusum est in monte. Nunc aulem ipsum obtulit immaculalum Deo , emundabit con-
nielius sortiius est ministerium, quanto et melioris scientiam nostram ab operibus morluis, ad servien-
leslainenti medialor esl, quod in melioribus repro- dum Deo vivenii ! Et ideo novi testamenti medialor
niissionibus sanciluin esl. Nam si illud prius culpa est, ut morte inlercedente, in redemptionem earum
vacasset ; non ulique secundi locus inquireretur. Vi- [Ms. earumdem] proevaricalionum, quoeerant sub
tuperans enim eos dicil : Ecce dies venienl, dicit priori leslamenlo , repromissionem accipiant, qui
Dominus : et coiisunnnabo super domum Israël, el vocati sunt a;lernoehoereditatis.Ubi enim testamen-
super doinum Juda, testamentum novum : non se- tum est, mors necesse est intercédât testatoris. Te-
cundum teslamentum , quod feci patribus eorum, stamentum enim in morluis coiiGrmatumest : alio-
in die qua apprehendi manum eorum, ut educerem , quin nondum valet, dum vivit qui leslatus est. Unde
illos de terra ^Egypti: quoniam ipsi non a perman- J nec primum quidem sine sanguine dedicalum esl.
serinl in lestanicnlo meo, et ego neglexi eos, dicil Leclo enim omni mandato legis a Moyse universo
Dominus. Quia hoc est testamentum, quod dispo- populo, accipiens sanguinemvilulorum et hircoruni,
nam domui Israël post dies illos, dicit Dominus : cum aqua, el lana coccinea, et hyssopo, ipsum quo-
Dando leges meas in nienlem eorum, et in corde eo- que librum , et omnem populum aspersit, dicens :
rum superscribam eas : et ero eis in Deum, et ipsi Hic sanguis testamenti, quod mandavitad vos Deus.
erunl mihi in pnpulum ; et non docebit unusquisque Eliam tabernaculum et omnia vasa ministerii san-
proximum suum , el unusquisque fratrem suum, di- guine similiter aspersit. Et omnia pêne in sanguine
cens : Cognosce Dominum: quoniam omnes scient secundum legem mundanlur : et sine sanguinis ef-
me a minore usque ad majorem eorum : quia pro- fusione non fit remissio. Necesse est ergo exem-
pitius ero iniquitalibus eorum , el peccatorum eo- piaria quidem coelestium bis mundari : ipsa aulem
rum jam non memorabor. Dicendo autem novum, coelestia melioribus hostiis quam istis. Non enim in
veleravil prius. Quod autem autiqualur, et sene- mauufacla Sancta [Ms. manufactis sanctis] Jésus
scil, prope inleritum est. introivit, exemplaria verorum.: sed in ipsum coe-
[Cap. IX. ] Habuit quidem el prius juslificationes lum, ut appareal nunc vultui Dei pro nobis. Neque
culturoe, el Sancluin soeculare. Tabernaculum enim ul soepeofferat semetipsum , quemadmodum ponti-
faclum est primum , in quo erant candelabra , et fex inlrat in Sancla per singulos annos in sanguine
inensa, et proposilio panum, quoe[Ms.quod] dicitur alieno : alioquin oportebal eum fréquenter pâli ab
Sancta. Post velanientum aulem secundum taber- origine mundi : nunc aulem semel in consumma-
naculum , quod dicitur Sancta sanctorum : aureum lione soeculorum, ad destitutionem peccati, per bo-
habens lliuribulum , et arcam teslamenli circumte- stiam suam apparuil. Et quemadmodum slalulum
clam ex omni parle auro, in qua urna aurea habens est hominibus semel mori, post hoc autem judi-
manna, et virga Aaron , quoefronduerat, el labuloe cium : sic et Christus semel oblatus est ad multo-
teslamenli, superque eam erant cherubim glorioe rum exhaurienda peccala; secundo sine peccato ap-
obumbràntia propitialorium : de quibus non est parebit exspeciânlibns se, in salulem.
modo dicendum per singula. His vero ita composi- [Cap. X.] Umbram enim habens lex futurorum
lis, in priori quidem tabernaculo semper iniroibant bonorum, non ipsam imaginent rerum, per singulos
a Ineodem ms., non permanseruni, cum Groeco
oùxèvi/«cvKv.
 817 EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD HEBRiEOS. 818
annos eisdem ipsis hostiis, quas offerunt indesinen- A buam. Et iterum : Quia judicabit Dominus populiim
ter, numquam potest'accedentes perfeelos facere : suum. Horrendum esl incidere in manus Dii vi-
alioquin cessassent offerri : ideo quod nullam habe- venlis. Rememoramini antein pristinos dies, in qui-
rent ultra conscicntiam peccaii, cultores semel[ bus illuminati, magnum cerlamen suslinuisiis passio-
mundaii : sed in ipsis commemoralio peccatorumi num , el inaliero quidem , opprobriis et tribulatio-
per singulos annos fit. Impossibile enim est [Ms. nibus speelaculum facii : in aliero autem , socii la-
erat] sanguine taurorum et hircorum auferri pec- liter conversantium efïecti. Nam et vinctis compassi
cata. Ideo ingrediens mundurn dicil: Ilostiam, el: estis , et rapinam bonorum veslrortim cum gaudio
oblationem noluisti : corpus aulem apiasii mihi : suscepistis , cognoscentes vos babere meliorem et
holocaulomala a pro peccato non libi placuerunt. manentem subslantiam. Noliie ilaque amittere con-
Tune dixi : Ecce venio : in capite libri scriptum estt fidenliam vestram , quoe magnam habet reinunera-
de me :-Ul faciam [Afs. facerem], Deus, voluntatem lionem. Patientia enim vobis necessaria est ; ut vo-
tuam. Superius dicens : Quia hoslias, et oblaliones, luntatem Dei facienles , reporletis promissionem.
et holocaulomala pro peccalo noluisti, nec placita Adhuc enim modicum aliquaniulum, qui veniurus
sunt tibi, quoe secundum legem offeruntur, tune est, véniel, et non tardabit. Justus aulem meus ex
dixi : Ecce venio , ut faciam , Deus , voluntatem B fide vivil : quod si sublraxeril se , non placebit ani-
tuam : aufert primum , ut sequens statuât." In qua moemeoe. Nos autem nos sumus sublraciionis filii in
voluntale sanctificati sumus per oblationem corporis perditionem, sed fidei in acquisitionem animoe.
Jesu Chrisli semel [Ms. in semel]. Et omnis quidem [Cap. XL] Est autem fides sperandarum substan-
sacerdos proeslo est quotidie ministrans, et easdem lia rerum, argumenium non apparenlium. In bac
soepe offerens hoslias , quoe numquam possunt au- enim testimonium conseculi sunl senes. Fide in-
ferre peccaia : hic autem unam pro peccatis offe- telligimus aptata esse soeculaverbo Dei, ut ex invi-
rens hostiam, in sempiternum sedet in dextera Dei, sibilibus visibilia fièrent. Fide plurimam hostiam
de coetero exspeclans donec ponaniur inimici ejus Abel, quam Gain, obtulit Deo, per quam testimo-
scabellum pedum ejus. Una enim oblalione, con- nium consecutus est esse justus, lestimonium per-
summavil in sempilernum sanctificalos. Contesta- hibenle muneribus ejus Deo ; et per illam defunctus
lur aulem nos el Spiritus sanctus. Postquam enim adhuc loquitur. Fide Henoch iranslatus est, ne vide-
dixit : Hoc autem tesiamenlum, quod lesiabor ad retmortem, etnoninveniebaïur, quia transtulit illum
illos post dies illos , dicit Dominus: Dando leges Deus: ante translationem enim lestimonium habuit
meas in cordibus eorum, el in mentibus eorum su- placuisse Deo. Sine fide aulem impossibile est pla-
perscribam eas: et peccatorum , et iniquilatum eo- G cere Deo. Credere enim oportet accedentem ad
rum jam non recordahor amplius. Ubi aulem horum Deum, quia est, et inquirenlibus se remnnerator
remissio, jam non est oblatio pro peccato. Haben- sit. FideNoe, responso acceplo de iis quoe adhuc
les itaque, fratres, fiduciam in introilu sanctorum non videbantur , metuens aptavit arcam in salutem
in sanguine Christi, quam initiavit nobis viani no- domus suoe, per quam damnavil mundum : et jus-
vam , et viveniem per velamen ,. id est, carnem lilioe, quoeper fidem esl, hoeresest insliiuius. Fide
suam , et sacerdotem magnum super domum Dei : qui vocalur Abraham, obedivil in locum exire,
accedamus cum vero corde in plenitudine fidei, quem accepturus eral in hoeredilaiem : et exiii, ne-
aspersi corda a conscientia mala, et abluii corpus sciens quo iret. Fide demoratus esl in lerra repro-
aqua munda , leneamus spei nostroe confessionem missionis , lanquam in aliéna , 'in casulis habitando,
indeclinabilem (fidelis enim est qui repromisii), et cum Isaac et Jacob cohoeredibus repromissiouis
consideremus invicem in provocationem charilatis, ejusdem. Exspectabat enim fnndamenta habeniom
et bonorum operum : non deserenles 'collecliouem civilaiem : cujus artilëx el condilor Deus. Fide et
nosiram, sicut consucludinis est quibusdam : sed ipsa Sara slerilis virlutem in conceptionem seminis
consolantes, el lanto magis qnanio viderilis appro- accepit, eliam prseter tempus oeialis: quoniam fidè-
le
pinquaniem diem. Yolunlarie enim peccantibus no- lem credidit esse eum , qui repromiserat. Propier
bis post acceptam notiliam veritatis, jam non relin- quod et abuiio orii sunt (et hoc emorluo) lamquam
quitur pro peccatis hosiia : terribilis autem quoedam sidéra coeli in multiludinem, et sicul arena, quoe est
exspectatio judicii, el ignis oemulalio, quoe consum- ad oram maris, innumerabilis. Juxla fidem defunctî
ptura est adversarios. Irritam quis faciens legem sunl omnes isii, non acceplis repromissionibus, sed
Moysi, sine ulla miseratione duobus vel tribus le- a longe eas aspicientes, et salutanles, et confitenles
slibus morilur : quanto magis pulalis détériora me- quia peregrini et hospites sunl super lerrani. Qui
reri supplicia, qui Filium Dei conculcaverit, et san- enim hoec dicunt, significant se patriam inquirere.
guinem testamenti pollutum duxerit, in quo sancti- Etsi quidem ipsius meminisseni de quaexierunt,
Jîcaïus est, et spiritui gratioe contumeliam feceril ! habebanl utique tempus revertendi : nunc autem
Scimus enim qui dixil : Mihi vindicta, el ego retri- meliorem appetunt, id est, coelestem. Ideo non con-

» Verius conjunctionem el Palalinus ms. addit: nem denuo idem cum Groecoserval.
Groece,xuà nepi «^«JSTWÇ;
quam et paulo post lectio-
819 S. IHERONYMIDIYINA BIBLIOTHECA, 820
fundilur Deus vocari Deus eorum : paravit enim illis ji catum répugnantes ; et obliti estis consolationis,
civitatem. Fide oblulit Abraham Isaac, cum lentare- quoevobis tamquam filiis loquitur, dicens : Fili mi,
tur, et unigenilum offerebat, qui susceperal repro- noli negligere disciplinam Domini : neque fatigeris,
missiones ; ad quem dictum est : Quia in Isaac vo- dum ab eo argueris. Quem enim diligit Dominus ,
cabilur tibi semen : arbilrans quia et a morluis sus- castigat : flagellai autem omnem filium , quem re-
ciiare potens esl Deus : unde eum et in parabolam cipit [Ms. recepit]. In disciplina perseveraie. Tam-
accepit- Fide et de futuris bene.lixii I<aac, Jacob, quam filiis vobis offert se Deus: quis enim filius ,
et Esau. Fide Jacob, moriens, singulos filiorum Jo- quem non corripit paler ? Quod si extra disciplinam
seph benedixit: et adoravit fasiigium virgoeejus. eslis, cujus participes facii sunl omnes : ergo adul-
Fide Joseph, moriens, de profëciione filiorum Israël teri, et non filii estis. Deinde patres quidem carnis
memoralus est, et de ossibus suis mandavit. Fide noslroe , eruditores habuimus. et reverebamur eos :
Moyses, natus, occuliatus esl ruensibus tribus a pa- non mullo magis obtemperabimus Patri spirituum ,
reniibus suis ; eo quod vidissent eleganlem infantem, et vivemus ? Et illi quidem in tempore paucorum
elnon limuerunt régis edictum. Fide Moysesgrandis dierum , secundum voluntaiem suam erudiebant
faclus negavit se esse filium (ilioePharaonis, magis nos : hic autem ad id , quod utile esl in recipiendo
eligens alfligi cum populo Dei, quam lemporalis pec- B sanctificationem ejus. Omnis autem disciplina , in
cali habere jucundiiatem, majores divitias oeslimans proesenti quidem videtur non esse gaudii, sed moe-
lliesauro ^Lgyptiorum, improperium Chrisli : aspi- roris : postea autem fructum pacatissimum [Ms. po-
ciebat enim in remunerationem. Fide reliquit JËgy- lissimum] exercilatis per eam reddit juslilioe.
plum, non verilus animosilatem régis : invisibilem Propier quod, remissas inanus , et soluta genua
enim lamquam videns siisiinuit. Fidecelebravit Pas- erigite, et gressus rectos facile pedibus vesiris, ut
cha , el sanguinis effusionem : ne qui vastabat pri- non claudicans quis erret, magis aulem sanelur.
miliva, tangerel eos. Fide transierunt mare Rtibrum Pacem sequimini cum omnibus, et sanctimouiam,
lamquam per aridam terrain, quod experli jEgyplii, sine qua nemo videbit Deum: contemplantes, ne
devorati sunt. Fide mûri Jéricho corruerunt, cir- quis desit gratioe Dei : ne qua radix amariludinis
cuitu dierum sepiem.Fidc Rahab meretrix non periit sursum gerniinans impediai, et per illam inquinen-
cum incredulis, excipiens exploratores cum pace. lur multi. Ne quis fornicaior, aut prol'anus, ut Esau:
El quid adhuc dicam ? Deliciet enim me icmpus qui propter unam escam vendidit primiiiva sua.
enarraniem de Gedoon , Barac , Samson , Jephle , Scitote enim quoniam et postea cupiens hoereditare
David, Samuel, et prophelis : qui per fidem vicerunt benedictionem , reprobatus est : non enim invenit
régna, operati sunt jusliliam, adepti sunl repromis- ^ poenilenlioelocum, quamquam cum lacrymis inqui-
siones, obturaverunl ora leonum, exstinxeru ît im- sissel eam. Non enim accessistisadtractabilem mon-
pclum ignis, effugerunt acieni gladii, convaluerunt tem, el accensibilem ignem, et lurbinem, et caligi-
de infirniitaie, fortes facii sunl in bello, castra ver- nem, et procellam , et tuboesonum , et vocem ver-
terunl exlerorum : acceperunt mulieres de resurrec- borum rquam qui audieruut, excusaverunt se, ne
lione morluos suos. Alii autem disienli sunt, non eis fierel verbum. Non enim portabaut quod diceba-
suscipientes redemptionem , ut meliorem invenirent lur : Et si beslia teligerit montem , lapidabiiur. Et
resurreelionem. Aliivero ludibria el verbera experli, ita lerribile erat quod videbatur. Moyses dixit : Ex-
ïnsuper et vincula et carceres, lapidali sunt, secti territus sum, et tremebundus. Sed accessisiisad Sion
sunl, tenlati sunt, in occisione gladii morlui sunl : montem, et civitatem Dei viventis, Jérusalem coeles-
circuierunl in melotis, in pellibus caprinis, egentes, lem, el multorum millium angelorum frequentiam, et
angustiaii, afflicti : quibus dignus non erat mundus : Ecclesiam primitivorum, qui conscripli sunl in coelis,
in soliludinibus erranles, in montibus, et speluncis, et judicem omnium Deum, et spiritus justorum per-
cl in cavernis lerroe. El hi omnes leslimonio fidei fectorum , et testamenti novi mediatorem Jesum, et
probaii, non acceperunt repromissionem , Deo pro sanguinis aspersionem melius loquentem quam Abel.
nobis melius aliquid providente , ut non sine nobis w Videte, ne recusetisloquenlem. Si enim illi noneffu-
consummarentur. gerunt, récusantes eum, qui super terramloquebalur:
[Cap. XII.] Ideoque el nos tnnlam habentes im- mullo magis nos, qui de coelis loquentem nobis
posilam nubem leslium, déponentes omne pondus, avertimus. Cujus vox movit lerram tune; nunc au-
et ciicumstans nos peccatum, per palienliam curra- lem repromiitit, dicens : Adhuc semel ; el ego mo-
mus ad propositum nobis certamen : aspicientes in vebo non solum terram, sed et coelum. Quod aulem,
auctorcm fidei, et consuminatorem Jesum, qui pro- Adhuc semel, dicil : déclarât mobilium iranslatio-
posilo sibi [Ms. ibi] gaudio sustinuit crucem, con- nem lainquain factoruin , ut maneant ea quoesunt
fusione contempla, atque in dexlera sedis Dei sedet. immobilia. Itaque regnum immobile suscipientes,
Recogilate enim eum, qui lalem sustinuit a pecca- habemus gratiam : per quam serviamus placentes
toribus adversum semetipsum contradiclionem : ut Deo, cum melu et revereniia. Etenim Deus noster
ne faligemini, animis vesiris déficientes. Nondum ignis consumens est.
enim usque ad sanguinem restilislis , adversus pec- [Cap. XI1L] Charitas fraterni.talis maneata in vp.r
« Voculas in vobis, juxta Groecumlexlum Palatinus ms. ignorât.
821 PROLOGUSSEPTEM EP1STOLAUUMCàNONiCARUM. 82-2
bis. Et b.ospi^ajjiatemnolite oblivisci, per hanc enim .A civitatem, sed fuluram inquirimus. Per ipsum ergo
laluerunt [Ms. placuerunt] quidam, angelis bospilio offeramus hostiam laudis semper Deo, id est, fru-
receptis. Mementote vinctorum, lamquam simul vin- clum labiorum confitentium nomini ejus. Beneficen-
cli ; et laboranlium, tamquam et ipsi in corpore mo- tioe autem, et communionis nolite oblivisci : talibus
ralités. Hoporabjle connubium in omnibus,et thorus enim hostiis promerelur Deus. Obedite proepositis
immaculaïus. Fornicalores enim , et adulteros judi- vesiris, et subjacete eis. Ipsi enim pervigilant, quasi
cabil Deus. Sint mores sine avaritia , contenli proe- rationem pro animabus vestris reddiluri, ut eum
senlibus : ipse enim dixit : Non te deseram, neque gaudio hoc faciant, et non gemenies : hoc ejijm non
derelinquam. Ita ut confidenter dicamus : Dominus expedil vobis. Orale pro nobis : confidimus enim
mihi adjutor ; non limebo quid faciat mihi homo. quia bonam conscientiam habemus in omnibus bene
Mementote proepositorumvestrorum, qui vobis lo- volontés conyersari. Amplius aulem deprecor vos
cuii sunt yerbum Dei : quorum intuentes exilum hoc facere, quo celerius reslituar vobis. Deus autem
conversationis, imitamini fidem. Jésus Chrislus heri, pacis, qui eduxit de morluis pastorem magnum
et hodie : ipse ei in soecula. Doclrinis varjis et pe- ovium , in sanguine lesiamenii oeterni, Dominum
regrinis nolite abduci. Optimum esl enim gratia sla- nostrum Jesum Christum , aptet vos in omni bouo ,
bilire cor, non escis : quoenon profuerunt ambulan- }j ut facialis ejus voluntatem : faciens in vobis quod
tibus in eis. Habemus altare, de quo edere non ha- placeat coram se per Jesum Christum : cui est gloria
bent polestalem, qui tabernaculo deserviunt. Quo- in soeculasoeculorum. Amen. Rogo aulem vos, fra-
rum enim animalium inferlur sanguis pio peccato lres, ut sufferatis verbum solatii. Etenim perpaucis
in Sancta per ponlificem, horum corpora cremanlur [Ms. proepaucis] scripsi vobis. Çognoscite fratrem
extra castra. Propter quod et Jésus, ut sanctificarel noslrum Timolheum dimissum ; cum quo {si cele-
per suum sanguinem pnpulum, extra portam passus rius venerii) videbo vos. Saluiale omnes proepositos
est. Exeamus igilur ad eumextra castra, improperium vesiros, et omnes sanclos. Salulaiit vos de Iialia
ejus portâmes. Non enim habemus hic manenlem a fralres. Gralia cum omnibus vobis. Amen.
Explicit Epistola B. Pauli apostoli ad Hebroeos.
a Nomen fratres, quod el in Groeco Jexlu lacet, Palat. quoque ms. ignorât.

a
PROLOGUS SEPTEM EPISTOLARTJM CANONICARUM.

Non idem ordo est apud Groecos, qui intègre sa-1 Z ptem , quoe Canonicoe nnncupaniur, qui in Latinis
piunt, et (idem reclam seciautur, Epistolarum se- codicibus invenilur : ut, quia [Man. qM.odquia] Pe-
a Hieronymi hune prologum non esse, sed hominis coeleris,quoi vidimus.anliquior, ex BiblioHiecaolim
cum sequioris multo oetatis, lum subsellii pêne in- Nonantulana, nunc S. Crucis in Jerusaleni de Urbè :
fiuii, certis adeo arguments recentiores critici atque alter Veronensis in Bibliotheca Fratrum Observan-
ipse' eliam Mailianoeus evincuni, ul si deinonslrai e lium S. Bernardini, qui liber cum novum Tesiamen-
idipsum veJimus,actum agerevideamur; clamât enim tum universum conipleciatur, Apocalypsiin lamen
vero lotus oraiionis conlexlus , e Ilieronymianis la- non habet. Tertius apud nos est, quem ex musoeo
ciniis hinc inde maie consarcinatus : stylus ipse in- quopiam Mediolanensi accepimus. Sed et soepe alios
complus , ubi de suo quoedam Auctor subnectit : ejusmodi maguo numéro in Italioe bibliothecFsoffen-
fluxoesenienlioe, et posteriora soecula redolentes, ut dere est, ac proeserlim Floreniioe in S, Marcj, "et
esl prima illa de ordine Episiolarum apud Groecos, Laurenliana, ul vicissim alios, lametsi rariores , qui
qui intègre sapinnt, et fidem reclam secianlur : nova audaciore mendacio proescribunt Hieron. nomen.
eliam vocabula, ut cum Canonicas nuncupari ail bas Dicemus suo loco infra de aliis, qui eum Episiol. é.
versiculum de coeleslibus testimoniis, cujus
Epistolas, quas Catholicas coniinuo Hieronymus Joanuis afferendi gratia, proefaiio isthoec adornala est, vel
dixil : aliaque ejusmodi, qnoe longum estpersequi,
el quoe habes in calce libri a Beiiedictino Ediiore re- omiitunt, vel uonniliil a vulgata lectione diversum
fuiata : sed el pridem a Richardo Siinonio Grilic. récitant. Hoecintérim sufficientamoliendoel'oedissimoe
Novi Teslamenii tom. I, c. 18, et in ltinerario P. omnium calumnioe, qua Faustus Socinus, nefarioesuo
Marlene part, n, pag. 79. Erit proinde , cui magis de nominesectoe caput, Hieron. peliil, quasi veruni
foriasse placuissel, peniius hinc rejici, atque inler "_ hujusce prologi Auctorem : Qui Cum,inquit, naclus
supposita scriptum istud amandari. Veruin cum et forte fuissel exemplaraliquod, aut eliam plur'a exem-
inss. passim illud habeanl quos inler et nosiri inox plaria, in quibus particula illa (iripljc'is scilicet lesti-
laudandi , el vetustiores pleroeque omnes Bibliorum inonii', Pairis, Verbi, et Spiritus sancii in coelo le-
ediiiones;ui Norimbergensis anni U75, Veuela an. slantium) adjecta fuerat, adversusfidemaliorum exem-
1498, Basileensisau. Io06, Parisiens, an. 15b5, dua; plarium tam Latinorum quam Groecorumlectionem
Lugdunenses an. 1520el 1589, Anlucrp. 1617, etc., parlicuhe illius, tuniquatngermanamdefendere,ac pro-
saiius visuin est, alio, ul hic vides, charactere , ad moverecoepit,conquerenspubliée, cum culpa et fraude
alieni fetuin Auctoris signilicandum , describi. Jam hoerelicorumabrasam a vulgatis codicibusfuisse. S.
quod nostros cudices spectat.nuilus e tribus mêlions enim Paler minime omnium hoec scripsit : nenue
noioe , quos in consiliuni adhibuinius , Hieronymi suo oevo particula illa ex Latinis aut Groecisexem-
nomen proelërt in inscripliune. Est auiem primus plaribus exciderat : neque demum monsirum illud
825 S. HIERONYMIDIVINE BIBLIOTHECA. 8*4
irus primus est in numéro aposiolorum , primoesinl A cvangelistas dudum ad verilalis lineam correximus :
eliam ejus Episloloein ordine coelerarum. Sed sicut iia lias proprio ordini, Deo nos juvanie, reddidimus.

hominis eruperal ex inferno specu , qui obviam soe- in librum Ezroe;quodque magis mirere, abest in
pissime scriharnm oscitantiam , in sacri lexlus ca- tribus exemplaribus Canonis Hebraicoeveritatis proe-
lumniam traheret. Videatur Martianoeus. faiio Hieronymi in Psalierium ex Hehroeocouver-
« Censoriam nnperi scriptoris virgulnmjam sen- sum. Perridiculum vero foret propier lalem libra-
sit hic prologus septem Episiolarum Canonicnrumiu rinrum veterum incuriam, Hieronymo abjudicare
quem eliam noslras exspeclare se animadversiones proedictasproefatiunculas,qnoecum ejus inscripiione
îudicavil idem auclor, cum ne manuscriplo proeser- in toi aliis mss. cod. Ifguntur srriptoe. Nihil ilaque
lim Evangeliorum Cantabrigiensi dispiiiaiioneni in- urgel argumentum supposilionis prologi, quam ex
stiluil. Ah eo igilur sic provocaii timemus, ne qui ejus abseniia in nonnullis codicibus aniiquis pro-
dixil quidquid voluil, audiat a nobis quod nequa- bare coniendit nuperus auclor.
quamvelit. Nonenim possumus aliquid adversus ve- «Notâtsecundonomen Hieronyminecallerius scri-
ritatem, sed pro veritate. Cui semel si nobiscum ptoris fuisse posilum ad frontem prologi in aliquot
suidueril, qua-cumqueeum incuriose, nec plcna fide mss. aniiquioribus : indeque colligit rationi consen-
scripsisse demonstrabimus, simpliciier ipse confi- taneum esse, ut credamus eam proefatiuncubimauc-
leri, et emendare lenebilur. Et quia verilalis pura lorem Hieron. non habuisse. Sed pace viri hujus
lux lectori affulgere miniine posseï, nisi prius men- studiosi dixerim, parum exercitalos eos esse in lec-
daciorum ac errorum tenebroe removerenlur, insii- lione veterum codicum, qui tam levibus conjecluris
luti nosiri eril ea primum observare quoe iu nupera suam asiruunt opinionem. Quia mauifeslissimeconi-
Historia Critica novi Testamenti dissona rerum vc- .R probatur niillum nomen apponi sa>piusin tilulo Hic-
rilati reperiantur. lis vero discussis atque dissertis , '" ronymianarum proefationuin,quandoa librariisdor-
auomodo seseres habeant inveleribus iibris, summa milantibus reperiunturdescriploe. Hujus generis sunl
fide ac pari diligentia proponemus. mss. cod. Bibliorum sequentes : Codex monaslerii
« Quod ergo primum observât de isia proefatione, nosiri Montis Majoris apud Arelatem; codex emin.
primo vol. HisiorioesuoeCrilicoenoviTestamenti ca- card. de Bonzi, qui exstai iu ejus bibliolheca Nar-
piie decimo oclavo, non salis accuratuni esl, nec ad bonensi: Canon Uehraicoeverilalis , Carcassonensis
verum accedil. Nam cum asserat proesentemprolo- Kcclesioe:codex denique monaslerii nosiri B. Marioe
gum inveniri in exemplaribus Latinis anle sexcentos Deauratoeapud Tolosates. In bis omnibus exempla-
tanlum annos descriplis : in aliis autem anliquiori- ribus omissum est quodeumque nomen aucioris in
bus mss. non ita constanler reperiri : aul fidesin eo proelationuminscripiione; aique ihi hoc modo legi-
vacilla, aut diligentioenonnihit desideratur. Quippe lur : Incipit Proefatiode libro Josue; Incipit Prolo-
quod cerlum sit rariores esse vetusiissimos Biblio- gus in libris Regnm; Incipit Proefatioin Job ; Prolo-
rum codices, in quibus abest prologus, quam illi i|iii gus in Libris Esdroe; et ita de coeleris.Necsolum illi,
eumdem habent ascriptum. Ac ne quis bis dictis sed et codic. Regii, Colbertini, ac San. Germanen-
scriplorem criticum pmielare nie pulel, libros citabo ses nomen Hieronymiomiilunt passim. Retins 1564
assertionis meoelocupletissimos testes. Duo exstanl sic Danielis prologum inscribit : Incipit Prologus in
in bibliolheca Regia saciorum Bibliorum vetustis- Danielepropheia.Colberlinus anliquissimiisnum.61:
simi codices mss., duo pariler ejusdem oeiaiiseï di- Incipit ProefatioJesu Nave , et Jndicum. El iu li-
gniiatis in bibliolheca Colberlina. Hegiï his nunicris brum Jeremioe: Incipit Prologus Jeremioe.prophetoe.
5561et 5504 noiaii visunlur : Colbertini vero num. 1 iC San-Germanensis noster n. 15 iuilio Paralipomenon
et 158, Omnia islhoecexemplaria anle tempora Ca- ita legit : Incipit Liber Dabre-Jamim... Incipit Pro-
roli Calvi, vel eodem tempore exscripta dignoscun- logus. Si Sepluaginta, etc. Et ne diuliusin iisrecen-
tur, nullo refragante : e quatuor tamen islis mss. sendis immoremur, codex Bibliorum San-Germa-
proesianlissimis, ac oplimoe nota-, très insigninres nensis n. 164 descriptas relinet proefationesS. Hie-
habent prologum memoralum anle sepiem Epistolas ronymi absque ulln épigraphe, seu inscriptione. Vi-
Canonicas descriptum. Unde evidens argumentum deai nunecrilicus noster, quanium (liaientejus conje-
exsurgit contra opinionem nuperi crilici ; maxime si cturoeab ipsa rerum experienlia, usuque quolidianoe
huic auclorilati accédât eadem probatio e manu- lectionis ; id est, ab ipsa explorata rerum veritate.
scriptis iterum quatuor biblioihecoenostroeSan Ger- Tertio loeo veritaii consonum est quod ait, pro-
manensis, ubi supersunl nobis lum propria, lum logum huuc non inveniri in manuscriplo Regio co-
Corbeiensis monaslerii exemplaria venerandoeanti- dice num. 5564; sed l'alsus esl omnino, cum ait
quitaiis, anle octingentos annos in memhranis exa- duos esse ejusdem oetaiis codices manuscripios in
rata. Ut in Regiis et Colberlinis codicibus , ita et in Bibliolhecanosira sancii Germaui a Pialis, in qui-
nostris evenit : nam nullus inler eos est proeter no- bus non legitur prologus sepiem episiolarum cauo-
latum numéro 15, qui non habeat prologumad sep- nicarum. In omnibus namque manuscriptis ejusdem
tem Epistolas Aposiolicas. Quos qui consulere vo- biblioihecoenostroecodicibus a nobis diligenier exa-
luerit, numeris islis designaios habeat, 2, i et 23. minais, si unum excipias notalum num. 15, inve-
Ex octo igilur mss. codicibus amiquioribus, sex sunt nitur ille prologus perfectus et integer, omuibusque
qui constanler relinent proefalionem, passim lliero- un suis numeris absoluius.
nymo ascripiam : in receutioribus autem nec sem- « Errorem illum quarlus excipit, si lamen unus,
per, nec ubique descripta legitur : abest enim in cl non multiplex inveuitiir, ubi niiilur osiendere
Colberlinis codicibus num. 6155, et C180. Cerle, si auclorem collectionis Bihliorum , qui primus omnes
bene memini, frequenlius etiain in iis desideratur, libros VulgaioeLatinoe,idest, veieris ac noviTesia-
quam in jam laudalis vetustioribus. Hune namque mcnii, uno volumine coinplexusesl, edidisse prolo-
prologum cum in multis codicibus ante quadringen- gum po.oiiumin Ironie Epistol. Canonicarum. Cer-
tos annos exscriptis, in Occitaniadudum, et in Aqui- tum i:st, inquil, proefaiiiinculainin exemplari Caroli
tania posilus requirerem, ab iis abesse mihi non Calvi aflixain inilio Acluum Aposiolorum,non fuisse
raro videbalur, ut mea memoria est. Quod quidem iu huuc finem scripiam ab Hieron., sed e.ssedesum-
etsi non esset, nihil confërt abseniia prologi in ali- piam ex ejusdem prologo majori, quem Galeaium
quot vetustioribuslibris ad probationem ejus falsita- vocamus; liisque verhis concepta legitur : Acius
tis. Quia nonnulloe proefatinnes genuinoe Hieronymi Aposiolorumnudam quidem resonare hisloriamviden-
absunl similiter in quibusdam velustissiniis mss., tur, el nascenlisEcclesia:hisloriamlexere: sed si no-
verbi gralia in ms. Regio num. 3564, abest proefatio verimus,etc. Incogilantia hoec illi excidisse mani-.
82?i PROLOGUSSEPTEM EPISTOLARUMCANONICARUM. 826
Est enim prima eariini nna Jacobi, Pétri duoe,Joan- \ sont, iia quoque ab interprelibus fideliter in Lati-
nis 1res , el Judoe una. Quoesi , ut ab eis digestoe num verierenlureloquium, nec ambiguilaiem legcn-

festum est : nam quis nescial in prologo lleron. Ga- tur .'vel, quoede sepiem Calholicis esl. Conlra vero
leato altumesse silenliumde libris NoviTesiamenti? arlifex supposiiiiii prologi non aliter quam Canoni-
Quam allucinationem nec suis c»nfoederaiis crilicus cas appellat : Non idem ordo est, inquit Episiolarum
auclor condonasset, si qnemquam eorum in stylo sepiem,quoeCanônicoenuucupantut, etc. Ex bac au-
decrelorio, pro epist. Hieronymi ad Paulinum, pro- lem appellaiione non levis esl conjectura auclorem
logum Galealum recitare deprehenderei. Hujus er- pridogi scripsissepostoetaiemCassiodori,qui easdem
roris occasione vcuil in mentem ridicula perconta- sepiem Epist. vocat Canonicaslib. de Inslilutione
lio, qua aliquando vir coeteroqui dodus quoerebat a Divinarum Lillerarum c. 8 : Octnvuscodex, ait ille,
nobis, quomodo in Canone Hehr. veritatis posilum CanonicasEpistolas cominet aposiolorum. El ilerum :
esset lestimonium prioris Epist. B. Joannis , ubi Sed cum de reliquis Canonicis Epistolismagna nos co-
sermo esl de Paire et Filio ei Spirilu sanclo. Pudtiit gitalio fatigaret, subito nobis codex Didymi Groeco
utique nos erndiluni hominem adeo rudem repertum stylo conscriplusin expositioneniseptem Canonicarum
in studio divinarum Scriplurarum , ut caput quin- Episiolarum, Dominolargiente, concessusest. Hocdi-
tum Epist. I Joannis apostoli requirerel in Penla- verso usu vocandi Epist. sepiem aposiolorum, facile
leucho Mosis, aul in ordine Propheiarum, vel Ila- auctorem ab Hieron. diversum, ac oetale inferiorem
giographorum. Sed ad propositum redcamus. Proe- deprehendimus in prologo illis aifixo. Calholicas ap-
fatio posita ad froniem Aciuum Aposiolorum in ms. pellat Hieron. cum Athanasio in epist. lesliva, et cum
HegioCaroli Calvi excerp'a est ex epistola S. Hie- auctore Synopseos eidem ascripia : Canonicasaulem
ron. ad Paulinum, ubi post summarium , ac mysli- g eas nomi'nat cum Cassiodorn falsus Ille Ilierony-
cam expositioneni veteris Testamenti, langit et no- mus scriptor snspecti prologi. Tamen synodus Lao-
vum breuter Testamentum , cursim indicans quid dicena easdem Epist. Canonicas appellavit, cum du
unusquisque liber conlineat. De bac Epist. sumpias vinarum Scriplurarum indiceni ac Caialogumpropo-
novimusillas partes, quoeleguntnr in mss. cod. de- suit. At hoc nomine, m sciam, nullibi recensenlur
scriploein moduiu proefationisad frontem singulorum ab Hieronymo, qui Calholicas semper Episi. nomi-
voluminum tam veteris , quam novi Tesiamenii. nare consuevit. Ilincque non obscure probamus ,
Unde nequaquam caruit aliqua proefaiiuncula Hiero- alium esse ac pi me ab Hieron. diversum scriptorem
nyniiana auctor collectionis VulgaloeLutinoe, ut no- illum prologi coniroversi, quisquis landem ille fue-
vani ipse cudere Cogeretur juxta scnientiam nuperi ril, sive Victor Viiensis, sive anonymus aliquis , qui
critici : nam in eadem epi>t. ad Paulinum pulchre prior uno corpore omnes libros VulgaloeLaliuoestu-
de Epiviolissepiem Canonicis hoec habel Hieron. : duit colligare.
Jacobus, Pelrus. Joannes, el Judas, scp'em Epistolas i Supposilionem ejusdem prologi iterum explora-
ediderunltam mysticas, quam succinctas, el brèvespa- lam hahere possumus, eo quod hujus anclor glorie-
riter el tongas, brèvesin verbis, longas in sentenliis; mr quasi magn.im rem, ac uiiliiatem non mediocrem
ul rarus sit, qui nonin canon leclionecoecutiat.In ms. Eccb'sioeDei prccurarii , ordini proprio restiluens
Colberlino n. 158 posila leguntur veiba isthoecin septem Epistolas Canonicas : diealque seriem ipsa-
fronte sepiem Episiolarum, Ucel imprudens nescio rum diversam esse apud GroecosOrthodoxes , et in
quis cinendalor ea expungere tenlaverii. Eodem Latinis exemplaribus. Hoc namque pnsterins fal>um
quoque loco seripla sunl iu aliis tribus mss. ejusdem esl oinnino ex Canone 59 vel 60 syuodi Laodiccnoe,
bibliothecoeColbenina-, quorum boesunl notoenu- C ubi hoc ordine leguiilur posiioeEpisloloesepiem: Ja-
mericoe,2707. 5214 et 04*9 Potuit igilur qui primus cobi una, Pétri duoe,Joannis très, Judoeuna. Eamdem
VulgataeLatiiioelibros compegit, hac uii Proefaiiun- seriem Episiolarum observai Aihanasius Epist. fe-
cula anle septem Epist. Canonicas; sicut nonnulla stiva, et auctor Synopseos Scriplurarum apud Alha-
posuil iu fronte Aciuum, et Apocalypseos,dcsumpia nasium. Gregorius quoque Nazianzenus carminé de
ab Hieronynio ad Paulinum scribenie. Ruil proinde genninisScripiuris, Joannes D.>ina>cenus1.ivde fide
moles arguinenioruin critici nostri, quia loia pen- Catholica c. -18,ac Nieephorus P. C. ad finem Curo-
deteconjecturis, quibus aberrare eum satis superque nologioe; e quo Anasiasius Biblioihecaiius sic Laii-
demonsiraviiuus. Nos aliain viam ingressi, supposi- ne reddidii : CalholicoeEpisloloe : Jacobi una, Pelri
lionem prologi, de quo mine agilur, manifestum fa- duoe,Joannis très, Judoe una : simul sepiem, versus
cere conabimur aliquot validioribus argumentis. vero i. ccc. Unde ergo habuil falsus ille Hieronymus
c Primum petitur ahs nomiue Episloîaruin Cano- mm euindem esse ordinem apud Groecos,qui intègre
nicarum, quod Hieron. ignolum erai, ut probare in tapiunl,el fidemreclamseclantur, Episiolarumseptem,
promptu est ex ejusdem verbis , quoe non uno loco quoeCanônicoe.nuucupantur, qui in Latinis codicibus
leguntur in Cataiogo Scriptoruiu Ecclesiasiicorum. imeiiitur; duasque Pétri Epistolas priores esse apud
In Petro itaque, sive capiie primo hujus operis iu eos in ordine coelerarum?Quis magis apud Gra'cos
hune modum scriliit : Simon Petrus.... scripsit duas lidein reclam seclatus esl, quam Aihanasius, Grego-
Epistolas, quoeCalholicoenominantur : quorum secun- rius Theologiis, ei Joannes Daniascenus? Pênes eos
do a plerisque ejus esse negalur , propier slyti cum tamen idem est ordo Episiolarum sepiem Catholica-
priore dissonantiam.In Jacob eadem inculcat, dicens : jj riini, seu Canonicarum, qui iu Latinis codicibusiure-
Jarobus, qui appellatur fraler Domini.... Jerosolymo- nilur. Quid vero lantie unlitalis inesse polesi in illa
rum cpiscopusordinalus, unnmlanlum scripsit Epislo- série Episiolarum, in qua Jacobi Epist. prima poni-
lam, quoede sepiemCalholicisesl, quoeel ipsa ab ali- tur, ut hune ordinem a se reslilulum anclor prologi
quoquodam sub nomine ejus édita asserilur : licet oequiparelpuriiati acinlegritati Evangelistanuii? Sed
paulatim, temporeprocedenle,obtinueritauctorilalem. sicut, inquit, Evangelhtas dudum ad verilalis lineam
In Juda denique de sepiem Ëpisi. idem anneciens , correximus, ita lias proprio ordini, Deo nos jurante ,
lolum capitulum ita contexuil : Judas , fraler Jaco- reddidimus. Nihil facii .«auacdneirinoe, neque recioe
bi, parvamquidem,quoede sepiemCalholicisest, Epi- fidei, si primo loco, vel uliimo ponalur Epist. Ja-
slolam reliquil. El quia de libro Enoch, qui apocryphus cobi : inndo CanônicoeScripiuroeaueiorjtaiein eidem
est, in ea assumillestimonium, a plerisque rejicitur. ascrihamus cum Ecclesia Calhol. Sinl priores Pelri;
Tamenauctoritatemvelustalejam et usu meruil, et in- sim uliimoeJoannis ; sii média Jac.dn ; ei aliera Ju-
ler sanctas Scripturas computalur. Vides ergo, leclor, doe : nihil inde lucraiilur qui lidem rectani seclan-
nomen CanonicarumEpisiolarum nusquaiii ab Hie- tur; nihil illis eliam dépérit, quibus plus inest reve-
ron. fuisse usurpaium : sed cum de ipsis aliquid reniioeerga verbum Dei, quam cuiiosiiatis in pecu-
scriberet, dixisse semper, quoeCalholicoev.uneupan- liaris leciionis ordine relinendo. Hune eliam Epislo-
827 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 828
tibus facerent, nec sermonum sesc varielas impu- A loco ubi de unilaie Trinitatis in prima Joannis Epi-
gnarel [Al. varietatcs impugnarenl] : illo proecipue stola posilum legimus. In qua eliam ab infidelibus
lanim Canonicarumordinem, quem lanti fecit falsus legitur, hic quoquedisposilisunt. Al iniiio falsi pro-
Ilièronymus, a vero Hieronymo in sua edilione ne- logi aliter iidem sensus exprimuniur : Non idem
gleelum fuisse novimus, si Casstodoro fides habea- ordo esl apud Groecos,qui intègre sapiunt, et fidem
tur. Nam studiosissimusvir Casslodorusvarias Scri- reclam seclanlur, Episiolarum sepiem,quoeCanônicoe
pluroe divinoecum reccnsucril divisiones, numquam nuncupanlur, qui in Latinis codicibusinvenilur.Quod,
in illis memiiiitordinis Epistolarum, quem proprhtm quia Peints primusestin numéroaposiolorum, primoe
vocal scripior prologi suspecii. Quinimmoalium di- sint ctiam ejus Epistoloein ordine coelerarum.Conû-
versum affert capile duodecimo de Insiitulione divi- denter dicam nihil esse in loto illo verborum ambi-
narum Lilterarum , cujus capitis inscriplio isia est : lu, quod phrasim ac stylum sapiat Hieronymi.El ubi
Dh'isio Scripturoedhinoe secundum llieronymum. lu iuvenias apud llieronymum infimoeLaiinitatis illud
bac igilur divisionc ilieronymiana , seu Caialogo li- quodquia? Abhorret prorsus tanta barbaries ab elo-
brorum Scripturoesacra:, post receusiios Evange- quentia Ilieronymiana : abhorret el ipse lanlis ser-
lislas, sic Icgiunis apud Cassiodoruin: Post hos se- monum viliis, quoein contexlu illius prologi soepius
quuntur Epistoloeaposiolorum: Pétri duoe,Pauli qua- occurrunt. Unde falsus ac supposililius jure haben-
luordecim,Joannis ires, Jacobi una, Judoeuna, Aciuum dus est, quamvis Eustochii virginis ibi nomen au-
aposiolorumLucoeliber unus, el ApocalypsisJoannis dialur. Soient enim lergiversaiores, inquit falsus
liber unus. Quam librorum seriem si veram esse , Ambrosius in Epist. ad Thessalonicenses, sub no-
ac Hieronymo propriam crcdiderimus, necCassio- mineclari alicujus viri Epislolam fingere: ut aucio-
doro dis>erenti denegetur fides ; imposiorcni prolo- rilas nominis possit commendare quod per seipsum
gi scripiorem pronunliare l'aserit. His adde canoneni i ' recipi non potesl. Ita sub nomine Hieronymi multa
Scriplurarum apud August. lib. n de DoctrinaChri- inveniunlur confieta successu lemporum, quoe tanto
stiana, c. 8, ubi lalis i-xslal ordo EpistolarumCano- viro prorsus indigna sunt, nec oetaii ejus possinl
nicarum : ifts quadraginta quatuor libris Testamenti convenire. In duobus mss. codicibus monaslerii
Veteris tcrmiimlurauciorilas : Novi aulem quatuor li- nostriS. Andreoesecus Avenionem , hoc modo in-
bris Evangelii.... qualuordecimEpislolisPauli Aposto- scriplum legi sermonem quemdam de Assumptione
li.... Pétri duabus, tribus Joannis, una Judoe, et una B. Marie Virginis ; Incipit sermo beali Hieronymi
Jacobi, ActibusAposiolorumlibro uno, el Apocalypsis presbyteriad Paulain el Eustochium, et ad virgines
Joannis libro uno. Augustinuin autem quis nesciat subea degentes, de AssumpiioneSanctoeMarioe.Nihil
cdilionem Hieronymiauam in novo Testamento se- ergojuvatin falso opère nomen Hieronymi , nihil
cuium fuisse, eanique coeleris omnibus proelulisse aposlrophoe ad Paulam el Eustochium conlerunt
versionibus Latinis? Qui fil ergo, ut ordinem Episto- aucioritatis; cum multis aliis argumentis fraus scri-
larum Canonicarum minimecuraret editionis iliero- ptionis confictoeac supposiiitioedemonstratur.
nymiana; perpeluus laudalor: susquedeque illud ha- c Coelerumhune prologum supposititium nomine
beret, quod , Deo juvante, reslituisset calholicus Hieronymi inscribunt plures mss. codices eliam
interpres? Plus igilur momenii in hac Epistolarum anliqui. Corbeie.nsis codex num. 23 in bibliolheca
série resiiittia posuit prologi conditor,quam Augusti- Sau-Gernianensi nosira, minio lilulum isium de-
nus ac Ilièronymus locis citatis posuisse reperian- scriptum reiinet : Incipit Prologus sancti Hieronymi
lur. Et eam ob rem alius ab Hieronymodicendusest, presbyteri. Eodem modo legit codex Bibliorum Per-
quisquis tandem fuit qui propriam scriptionem glo-1^ antiquus, qui nunc exstat in Colberlina Bibliolheca
rio.^i nominis auctoriiaie defendere ac fulcire quoe- sub num. 158 : nonien tamen Hieronymi seeunda
sivit. Scimus quidem llieronymum iu epistola ad manu videtur in eo adjectum. In mss. duobus S. An-
Paulinum, eodem ordine, quo nunc habentur Episto- dréa?secus Avenionem, bis verbis proescribiiur : In-
loe iu Bibliis Laiiuorum, disseruisse de Jacobo, Pe- cipit PrologusbealiHieronymipresbyteriin vu Episto-
tro, Joanne, et Juda aposiolis. Sed aliud est seriem las Canonicas.Nonnulli alii velustiores acreceniio-
persequi vulgarem , usuque receptam', aut cène res similiier. Coeleriautem absque nomine alicujus
apud diverses diversam : aliud maximumoperoepre- auct,oris -.Incipit PrologusseptemEpistolarum Cano-
lium se facluruni sperare iu resiiiutione ordinis, nicarum. Hactenus de prologo, ac de ejus inscri-
propriipuiali, Episudanim Canonicarum.Nondesunt piione.
hodie mss. codices Laiini, in quibus descriptoe le- s Nunc ire pergamus ad Testimonium Joannis,
guiuur hujusmodi-Epistoloe juxta seriem Groecoruni, cujus ocpai-ioneyiiobisconscriptus videtur prologus
qui Pelri Epislolis primum locum tribuunt. Nam Çol- supposilus Hieronymo. Sed laciniosoedispulationis
bertinoebibliolhecoecodex Bibliorumms. sub numé- fasiidia fugientes, el in arcium verba compingenles ,
ro 245 hune ordinem observai inter CanonicasEpi- monemus lectoicm , versiculum 7 cap. v Epistoloe
stolas, Pelri n, Jacobi i, Joannis m, Judoei. In eo 1 Beali Joannis desiderari in multis veluslissimis
lamen libro legimus lestimonium Epistoloe primoe exemplaribus mss. et in pluribusejusdem oetaiissur-
B. Joannis, ubi Paler, Verbum, et Spiritus sanctus pleri ad ma.rgineslibrorum : in recentioiibus vero
unum esse diçunlur. Ex bis planuin esl, nisi fallat semper adosse, non tamen eodem ordiue; quia in
nos opinio, ordinalorem , seu resiitulorem ordinis iis srcpissimeversiculus octavus, id est, ea quoe le-
sepiem Episiolarum Canonicarum, eumdemquepro- " guiilur v. 8 in Vulgala Lalina , pioecedit versiculum
logi auctorem , Hieronymo oeiate inferiorem esse. septimuni juxta consequeniem lexlus sacri disposi-
I < Jam si ex siylo judicium habeauius de auclore liouem : Quoniam1res sunl, qui lestimonium danl in
proefationis,fraus il'ico apparet in verbis ejus. Non teira : Spiritus, et aqua, el sanguis; et hi 1resunum
enim Ilieronymianum stylum , et formam cloquii sunl. Et très sunt qui lestimoniumdanl in coelo: Pa-
expriinere poiuit, sed inter ipsas proesligias, el al- ter, Verbum,el Spiritus sanctus : ei hi 1res unum
teritin persouam, qua se fraudulenter induit, longe sunl. Et eodem tenore Trinitatis incomprehensibilis
ab Hieronymo diversum se osiendit. Simile habet lestimoniumsupplent plures mss. codices antiquio-
argumemum proefaiioHieronymi in duodeeimmino- res, in quibus prima librariormn manu omissum
res proplietas, cum prologo supposi'iiio ejusdem in fuisse diximus. Res quidem ita se habet in mss. om-
sfeplemEpistolas Canonicas; dissimilesautem phra- nibus codicibus, lum veluslis , lum recemioribus ;
ses, ac periodi in utroque inveniunlur iiioequales. sed si inemineritnushujusmodi proetermissiouespro-
Iniiio proefationisgenuiuoeiia scribit Hieronymus : clivi lapsu, ei casu involunlario irrepere apud anti-
Non idem ordoest duodeeim prophelaruniapud He- quos notarios, uullum movebit tanta codicum vete-
broeos,qui et apud nos. Unfo secundumid, quod ib; rum discordia. Nihil enim facilius factu est, quam
829 PROLOGUSSEPTEM EPISTOLARUMCANONICARUM. 830
irauslaloribus multum erratum esse a fidei veritate A aquoe,sanguinis, et spiritus, in sua editione ponen-
coniperimus : » trium lanlum vocabula, hoc esl , les; el Patris , Verbique , ac Spiriius lestimonium

omiilere verba, quoesecundo eadem ae consequen- inveniebatur. Fidem econtra probant interprelis
ler leguntur. Neque librorum genus aliquod repe- defeelus translaiionis non absimiles exemplari pri-
ries, ubi non inoleverint similia omissionum vitia. migenio. Neque vero de verilale Hebraica, vel Gra>-
Docel Hieronymus lib. vi Comment, in Jeremioeca- ca , noniiulla leslimonia mutât, qui lidus est inler-
put xxx multa fuisse proetermissa in LXX Inlerpre- pres. Ilaque sive omissum dixeris versiculum unum
libus, quia secundo dicebaniur. Insignis est ille lo- ab Hierqnymo , sive non proelermissnmin Epistola
cus, qui rem noslram plane conficial, ideo inte- Joannis : nihil inde lucraberis proeler incuriam , aut
grum cum suo conlexiu sacro proponere juvabit. errorem veterum scrïplorum, qui in pluribus exem-
Jeremioe igilur capile xxx , vers. 14 el -13, sic le- plarihus duos versiculos in unum cogunt.
gimus scriplum : Omnesamatoreslui oblitisunl lui, <Id si non erat, quare sanclissiinus martyr Cy-
teque non quoercnt: plaga enim inimici percussi te priauus scripsit lib. de Unitate Ecçlesioe, De Paire,
casligutionecrudeli: propier multitudinem 'iniquilalis et Filio , el Spirilu sanclo scriplum esl, el hi 1res
luoedura facta sunl peccala lua. Quid clamas super unum sunt? Ubi hoec scripla sunt, nisi in versiculo
contrilione lua ? insanabilis est dolor luus : propter septimo capitis quinti Epistoloeprioris S. Joannis?
muliitudineininiquilalis luoe, el propier dura peccala Quare citalur testimonium illud a Viclore Yitensi,
tua feci hoectibi. Quod Commeutariis suis Hierony- Fulgentio, aliisque antiquioribus scriploribus? Num
mus illustrans , apposite hoec inter multa observa- conficlum ab illis : aul ad suos sensqs aptaluin
vil : Quodque sequilur, inquit, Quid clamas super fuisse dixeris absque temerilalis noia? Non sic
contrilione tua ? insanabilis est dolor tuus propter g proecessores nosiri , quibus curoe fuit e Palribtis
multitudinem iniquilalis luoe, in LXX non habetur: multa colligere ad confirmalionemejus lestimonii,
videlicet quia àecundo dicitur, propier multitudinem quod in Joannis Epistola legebant. Teslis est ms.
iniquilalis luoe, et dura peccalalua ; el qui scribebaut Corbeiensis codex perantiquus el optimoenota;, qui
a principioadditum pulaverunt. Quatuor ilaque proe- Acius Aposiolorum, sepienique Canonicas Episioias
termissa sunt commata in Exemplaribus Groecis cum Joannis Apocalypsi, uno volumine complecti-
LXX luterpreluni ; quia eadem verba secundo di- tur; notatijs autem est in Bibliolheca nostra San-
cta sunt,'et replicata apud Jcremiam prophelam. Germanensi numéro 23. In hujus ultima pagina et
Sed commodiorem adhuc locum , sive exemplum folio extrario, hoec attexuit leslimonia exscriplor
efficacius ad probationem omissionis noslroenacli voluminis ; ut comprobata esset fides Scripturoe, de
sumus in libro Josue, cap. xxi, vers. 50, secundum qua improeseniiarum serinonem instiluimus. lia igi-
versuum Vulgaiam divisionem et enumeialionem. lur in eo seriptum reperi :
Nam lernoerepet'uianes eorum verborum, Civitales i Quoniamtrès sunt qui lestimoniumdicuntin terra,
quatuor cum suburbanisejus, quoe leguniur v. 55, Spiritus , aqua , el sanguis. El hi 1resunum sunl in
50 et 37, erroris ansam proebucre scriploribus , qui ChristoJesu. Et 1res sunt qui lestimoniumdicunt in
médium, id esl, 56 versiculum pioelermiseïuni de- coelo: Pater, Verbum, el Spiriius sanctus. Et hi 1res
cepti similitudine, vel eadem sermonis clausula, unumsunt.
quoenon solum incuriosorum, sed diligenlium non- i Item. Hi sunl qui testificanlurin coelo, Paler, et
numquam obtulus confondit in describendo libros. Filius, el Spiritus sanctus : et hi 1resunum sunt.
Hinc apud Hebroeos plures habebaniur mss. codi- i Aihanasius. Très sunl qui lestimoniumdicunt in
ces antiquiores, ubi verba versiculi 50 deerani pror- G coelo: Paler, el Verbum, et Spiriius : et in Christo
sus, uti absout in veracioribus Latinis exemplaribus Jesu unum sunt.
versionis Hieronyinianoe,quam hoc Josue loco con- « Fulgenlius. Très sunt qui teslimoniumperhibenlin
suli voluinus colunma 275 el seqq. isiius editionis coelo: Pqler, Verbum,et Spiritus: et 1resunum sunt.
noslroe. Quod igilur apud Hebroeoset apud Groecos « Ingénuefateinur simpliceinhujus exscriploris fi-
librorum exscriptorcs non raro evenit ; cur apud dem ac diligentiam magis nobis plâcuisse, quam lo-
Lalinos similes omissiones prudens lector inficiabi- tus ille verborum apparatus nuperi crilici, quo sacri
tur ? Proclivis esl omnino lapsus in Epistola I Beali conlextus auctorilatein in Epist. I B. Joannis ele-
joannis, capite quinio , v. 7 el 8, propter eadem vare gesiit. Nec sine aliquo animorum moerore vi-
verba, quoesecundo dicuntur, nempe , très sunl qui dere possumus auciorem commuriioiiis'Catholicoe
lestimoniumdanl; el iterum , et hi très unum sunl. omnibus nervis conieudenlem, ut probet verba hoec
Qui enim a principio scribebanl Groecanovi Testa- Epist. 1 Joan. c. v, vers. 7 : Quoniam très sunt qui
menti exemplaria, poslquamposueranl in membra- lestimoniumdanl in coelo: Pater, Verbum, el Spiri-
nis , ôVi Tpeïç stcrivoî fta/mipoûvr-sj,id est, quia 1res tus sanctus : et hi très unum siint, adcliia lemerilalc
sunt, qui lestimoniumdanl ; ad exemplar, quod proe librariorum veterum ; nec ab auciore hagiographb
oculis habebanl, récurrentes, facile priera cum po- fuisse conscripia. Proh dolor! siccine additamenla
slremis suciare potuerunt, reliais omnibus inter- librariorum, pro lexlu sacro nobis obiruderet Ec-
mcdiis : et ita errore librariorum in plurimis libris clesia Dei, columna et lirmamentnm verilalis; in
duo versiculi in unicum coaluerunl. Clinique sequi iis maxime Scripturoesacroe scntenliis', unde pendet
debuissent, in coelo:Paler, Verbum,et Spiriius san- D lides sanctissimoeTrinitatis? Sed Ecçlesioe, inquit,
ctus : ei hi 1resunumsunl : consequenter ad jam di- aucloritas hodie nobis ingerit lestimonium illud , ut
cta verba , on zpBtgsiah, etc. , posueruul ista alte- autheiitieam Scripturam. Quasi vero aliqua Ecçlesioe
rius versiculi : èv zn jn' TÔDVEV[««, z«i TÔvdwp,xxi Chrisli auciorilas corruptelas , inierpolatiories, et
TÔaio.ee.'x«t ot tpùg eiç TOh elatv, id est, in terra : coeleralibrariorum additamenta , in verbum Dei el
Spiritus, et aqua , el sanguis : el hi 1res unumsunt. in Canouicam Scripiuram possil converlere. Nihil
Hujusmodi exemplaribus imperl'eclis usi sunl apud dicilur oblusius ; nihil divinarum Scrïptiiiaruin
Lalinos qui Groeca Episloloe Joannis convoitentes, fidei magis exitiale. Unde saniora apprecamur coii-
iutegruni versiculum oniitluiit, ubi Paler, Verbum, silia homini litterato, qui obsequiumputabat se proe-
et Spiriius sanctus, unum esse dicuntur. Nec quid- stitisse Deo in sua HisloriaCriiica Scripturoesacroe:
quam officil emendationi Hieronyinianoe inuiilaii eisi plurima in ejus lucubralionibus reperianlur,
exemplaris defeelus ; eliamsiconcedamus ipsam non quoe veterum Pairuui iraditiones, ac Sciipturariim' -! "
liabuisse versiculum 7 cap. v Episloloe 1 S. Juan- convenant auclorilalem. i
nis: sicut nec nocet, quod in vera S. Doclorisedi- a Ms. S. Crucis , trium modorerum vocabula; alii,
tione libri Josue, de quo supra dicebamus , abfuerit trium tantummodovocabula.Tuin, »i j'psa sua editione
eadem pericope, quoe in exemplaribus liillelis non ponenlibus, et mox omit'tenlibus.
851 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 832
omittentes : in quo maxime et fides Caiholica robo- A lem inquiris , meam quodam modo seneclutem invi-
ralur, et Patris et Filii ac Spiritus sancii una divini- dorum dentibus corrodendam exponis ; qui me fal-
latis substantia comprobalur. In coelerisvero Epi- sarium corruptoremque sauclariiui pronuntiant Scri-
slolis , quantum a nostra aliorum distel edilio, le- pturarum. Sed ego in lali opère nec oemulorum
cloris prudentioe derelinquo. Sed lu , virgo Chrisli meorum invidenliam pertimesco : nec sancloeScri-
Eustochium , dum a me impeusius Scripturoeverila- pturoeveritatem poscentibus denegabo.

B. JACOBI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA CATHOLICA.

[Cap. L] JacobusDei el Domini nostri Jesu Christi ]8 fuerit. Qui autem perspexerit in legemperfectam li-
servus, duodeeim tribubus, quoesunt in dispersione, berlaiis, et permanseril in ea, non audilor obliviosus
salulem. Omne gaudium existimate, fralres mei, factus, sed faclor operis : hic beatus in facto suo
cum in tentationes varias incideritis : scienles quod erit. Si quis autem pulat se religiosum esse, non re-
probatio fideivesiroe patientiam operatur. Patientia frenans linguam suam, sed seducens cor suum, hu-
autem opus perfeclum habet : ut silis perfecli et in- jus vana est religio. Rcligio munda et immaculala
legri, in nullo deficienies. Si quis autem vestrum apud Deum el Palrem, hoecest : Visilare pupilles et
indiget sapienlia, poslulet a Deo, qui dat omnibus al- viduas in tribulalione eorum, et immaculatum se
fluenter, el non improperai, el dabilur ei. Postulet cusiodire ab hoc soecnlo.
autem in fide nihil hoesitans: qui enim bxsilat, si- [Cap,IL] Fralres mei, nolite in personarum ac-
milis esl fluciui maris, qui a venio movetur, et cir- ceplinne habere fidem Domini nostri Jesu Chrisli
cumfertur. Non ergo oestimet homo ille quod acci- glorioe. Elenim si introierit in conventum vestrum
piai aliquid a Domino.Vir duplex animo, inconsians vir aureum annulum habens in veste candida, intro-
esl in omnibus viis suis. Glorielur autem frater liu- ierit aulem et pauper in sordido habilu, el intendatis
milis in exalialionc sua; dives aulem in humilitale in eum qui indulus est veste proeclara, et dixeritis
sua , quoniam sicul fins feni iransibit. Exortus est Ij ei : Tu sede hic bene : pauperi autem dicatis : Tu sta
enim sol cum ardore, et arefecit fenum, et flos ejus illic, aut sede sub scabello pednm meorum : nonne
decidit, et décor vultus ejus deperiii : iia ei dives in judicatis apud vosmelipsos, el facti estis judiees co-
iiineribus suis marcescel. Beatus vir, qui suffert len- gitationum iniquarnm? Audite, fralres mei dilectis-
lalionem : quoniam cum probalus fuerit, accipiel simi, nonne Deuselegit pauperes in hoemundo,divites
coronam vitoe,quam repromisil Deus diligenlibus in fide et hoeredesregni, quod repromisit Deus dili-
se. Nemo, cum lenlaïur, dicat, quoniam a Deo len- genlibus se? Vos aulem exhonoraslis pauperem.
talur : Deusenim intentalor malorum est : ipse au- Nonne divites per polenliam opprimunt vos, et ipsi
tem neminem tentât. Unusquisque vero leniatur a trahuni vos ad judicia? Nonne ipsi blasphémant bo-
concupiscentia sua abstraclus, et illeclus. Deinde num nomen, quod invocatuin est super vos? Si la-
coucupisceniiacum conceperit, parit peccalum : pec- men legem perficitis regalem secundum Scripturas :
calum vero cum consummalumfuerit, gênerai mor- Diligesproximnm tuum sicut leipsum : bene facilis :
tem. Nolite itaque errare, fratres mei dilectissimi. si aulem personas accipilis, peccalum operamiui,
Omne datuni optimum, et omne donum perfeclum, redarguli a lege quasi transgressores.Quicumque au-
desursum est, descendens a Paire luminum, apud lem tolam legem servaverit, offendat aulem in uno,
quem non esl iransmutaiio, nec vicissiludinisobum- D factus est omniumreus. Qui enimdixit, Non moeclia-
bralio. Volunlarie enim genuil nos verbo verilalis, beris, dixit et, Non occides. Quod si non moechabe-
ut simus inilium aliquod crealuroe ejus. Scilis, fra- ris, occides aulem, factus es transgressor legis. Sic
tres dilectissimi.Sit autem omnis homo velox ad au- loquimini, et sic facile, sicut per legem liberiatis in-
diendum ; lardus aulem ad loquendum, el tardus ad cipientes judicari. Judicium enim sine misericordia
iram. Ira enim viri, juslitiam Dei non operalur. illi, qui non fecit misericordiam, supsrexallai autem
Propter quod abjicientes omnem immunditiam et misericordia judicium. Quid proderit, fratres mei,
abundantiain malilioe,in mansueiudine suscipile in- si fidem quis dical se habere, opéra autem non ha-
silum verbum, quod poiest salvare animas veslras. beat? Numquidpolerit fides salvare eum ? Si auiem
Eslote aulem faciores verbi, et non auditores tan- fraler et sm-or nudi sinl, et indigeanl viclu quoli-
lum, falleutes vosmetipsos. Quia si quis audilor est diano, dical aulem aliquis ex vobis illis : lie in pice,
verbi, et non factor, hic comparabitur viro considé- calefacimini, et saluramini : lion dederilis autem
rants vultum nativilalis suoe in speculo : considéra- eis, quoenecessaria sunt corpori, quid proderit ? Sic
vil enim se, el abiit, et sialim ohlitus est qualis et fides, si non habeat opéra",morliia est in semel-
a** R. .UCOltl APOSTOLIEPISTOLA CATHOLICA. 831
ipsa. Sed dicet quis : Tu fidem habes, et ego opéra A i hinc? ex concupiscentiis vestris, quoe militant in
babeo. Ostende mihi fidem tuam sine operibus : et membris vestris ? Concupiscitis , et non habetis :
ego ostendam libi ex operibus fidem meam. Tu cre- occidilis, el zelalis, et non potestis adipisci : liliga-
dis quoniam unus esl Deus : bene facis : el doemones lis, el belligeratis, et non habetis, propter quod
credunt, et conlremiscunt. Vis autem scire, o homo non postulatis. Pelilis, el non accipilis , eo quod
inanis, quoniam fides sine operibus mortua est? maie pelatis : ut in concupiscentiis vestris insuma-
Abraham paler noster , nonne ex operibus justifica- lis. Adulteri, nescitis, quia amicilia hujus mundi
tus est, offerens Isaac filium suum super aliare ? inimica est Dei ?Quicumque ergo voluerilamicus esse
Vides quoniam fides cooperabatur operibus illius : soeculihujus, inimicus Dei consliluitur. An pulatis
el ex operibus fides consummala est? Et suppleia quia inaniter Scriptura dical : Ad invidiam concu-
esl Scripiura, dicens : Credidii Abraham Deo, et rc- piscit spiriius, qui habitat in vobis? Majorem autem
puialum est illi ad justitiam, et ainicus Dei appella- dat graliam. Propter quod dicit : Deus superbis re-
tus est. Videtis quoniam ex operibus justificaïur sistit, humilibus aulem dat graliam. Subdili ergo
. homo , et non ex fide tanlum ? Similiier el Rahab eslote Deo : resislile autem diabolo, et fugiel a vobis.
merelrix, nonne ex operibus juslificala est, susci- Appropinquate Deo, et appropinquabit vobis. Einun-
piens nuntios, èl alia via ejiciens? Sicul enim corpus g1 date niaiius, peccalores : et purilicale corda , dupli-
sine spiritu mortuum esl, ita el fides sine operibus ces animo. Miseri eslote, et lugeie, et plorale : risus
mortua esl. vester in luctum converiaïur, ei gaudium in meero-
[Cap. III.J Nolite plures magistri fieri, fratres mei, rem. Humiliamini in conspeciu Domini, et exaltabit
scienles quoniam majus judicium suraitis. lu multis vos.Nolite detrahere alieruirum, fratres.Qui dctrahil
enim offendimusomnes. Si quis in verbo non ofien- frairi, aut qui judical fratrem suum, detrahit legi,
dil, hic perfectus esl vir. Potest eliam freno circum- et judicat legem. Si autem judicas legem , non es
ducere totum corpus. Si autem equis frena in ora facior legis, sed judex. Unus est legislalor et judex,
mitlimus ad consentiendum nobis, et omne corpus qui polest perdere, et liberare. Tu aulem quis es,
illorum circurnferimus. Ecce et naves, cum magnoe qui judicas proximum ? Ecce nunc qui dicitis : Ho-
sinl, et a venlis validis minenlur, circumferunlur a die, aul craslino ibimus in illam civitatem, et facie-
modico gubernaculo, ubi impetus dirigenlis voluerit. mus ibi quidem annum, et mercabimur, el lucrum
lia et lingua modicum quidem membrum esl, et ma- faciemus : qui ignoraiis quid erit in craslino. Quoe
gna exaltât. Ecce quantus ignis quam magnam sil- est enim vila vesira ? vapor est ad modicum parens,
vam incendit ! Et lingua ignis est, universitas ini- et deinceps exterminabilur. Pro eo ut dicalis : Si
quilalis. Lingua conslituilur in membris nostris, C ( Dominus voluerit ; et : Si vixerimus, faciemus hoc,
quoemaculât loium corpus, et inflammat rotam na- aut illud. Nunc aulem exsulialis in snperbiis vestris.
tivitatis noslroe, inilammata a gehenna. Omnis enim Omnis exsuliatio lalis, maligna est. Scienli igitur
natura bestiarum, el volucrum, et serpenlium, et bonum facere, et non facienli, peccalum,est illi.
coeterorum domanlur, el domita sunt a natura hu- [Cap. V.] Agite nunc, divites, ploratè ululantes
mana : linguam aulem nullus hominum domare po- in miseriis vesiris, quoe advenient vobi^. Divhioe
test : inquielum malum, plena veneno morlifero. In vestroe putrefacloe sunt : et vestimenia vestra a ti-
ipsa benedicimusDeum el Palrem : el in ipsa male- neis contesta sunt. Aurum et argentum vestrum oeru-
dicimus homines, qui ad simililudinem Dei facti ginavit : et oerugoeorum in lestimonium vobis erit,
sunt. Ex ipso ore procedit benedictio, et maledictio. el manducabil carnes vestras sicul ignis. Thesau-
Non oportet, fralres mei, hoec ila fieri. Numquid rizaslis vobis irani in novissimis diebus. Ecce mer-
fonsde eodem foramine émanât dulcem, et amaram ces operariorum, qui messuerunt regiones vestras.
aquam ? Numquid polest, fralres mei, ficus uvas fa- quoefraudaia est a vobis, clamât : et clamor eorum
cere, aut vilis ficus? Sic neque salsa dulcem polest in aures Domini Sabaolh introivit. Epulali eslis su-
facere aquam. Quis sapiens, et disciplinaïus inler per terram, el in iuxuriis enulristis corda vestra, in
vos ? Ostendat ex bona conversatione operationem. D die occisionis. Addixislis, el occidislis juslum, et
suam in mansueludine sapientioe. Quod si zelum non restilit vobis. Patientes igilur esloie, fralres,
aniarum habetis, et contentiones sinl iu cordibus; usque ad advenlum Domini. Ecce agricola exspeciat
vesiris : nolite gloriari, et mendaces esse adversusi preliosum fruclum terroe, patienter ferensdonec ac-
veritatem. Non est enim isla sapienlia desursum de- cipiat temporaneum, et seroiinum. Patientes igilur
scendes; sed terrena, animalis, diabolica. Ubii esloie et vos, et confirmale corda vestra, quoniam
enim zelus et contenlio, ibi inconstantia , et omnej advenlus Dominiappropinquavit.Nolite ingemiscere,
opus pravum. Quoe aulem desursum est sapienlia,, fratres, in alterulrum, ut non judicemini. Ecce ju-
primum quidem pudica est, deinde pacifica, mo- dex ante januam assistil. Exemplumaccipite, fralres,
desia, suadibilis, bonis consenliens, plena miseri- exitus mali, laboris, et paiientioe, prophetas, qui lo-
cordia, el fruclibus bonis, non judicans, sine simu- cuti sunt iu nomine Domini: Ecce beatificamus eos,
latione. Fructus aulem juslilioe, in pace seminaturr qui suslinuerunt. SufferenliamJob audistis, et finem
facienlibus pacem. Domini vidistis, quoniam misericors Dominus est,
[Cap. IV.] Unde bella et lites in vobis ? NonneÎ et miserator. Ante omnia aulem, fratres mei, nolit*
855 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA- $38
jurare, neque per coelum, neque per terrain, neque ,A mini : multum enim valet deprecatio jusli assidua.
aliud quodcomque juramenlum. Sit aulem sermo Elias homo erat similis nobis passibilis : et oralione
vester : Est, est : Non, non : ul non sub judicio dé- oravit, ul non plueret super lerram, et non pluit
cidais. Tristatur aliquis vestrum ? oret. Mquo ani- annos très, et menses sex. Rursum oravit, et coelum
mo est? psallat. Infirmatur quis in vobis? inducal dédit pluviam, et terra dedil fruclum suum. Fralres
presbyleros Ecçlesioe, et orent super eum, ungen- mei, si quis ex vobis erraverit a veritale, el conver-
les eum oleo in nomine Domini : cl oraiio fidei sal- lerit quis eum, scire débet, quoniam qui converti
vabit infirmum, et alleviabit eum Dominus : et si in feccriipeccatoremabcrrore vioe suoe, salvabit ani-
peccaiis sit, remilteniur ei. Confileminiergo alter- mam ejus a morte, et operiet multitudinem pecca-
utrum peccata vesira, et orale pro invicem, ulsalve- torum.
Explicit Epistola Calholica B. Jacobi apostoli.

B. PETRI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA. PRIMA.

[Cap. I.] Petrus apostolus Jesu Christi, eleclis ad- B dum uniuscujusque opus, in timoré incolaltis vestri
venis dispersionis Ponti, Galalioe.Cappadocioe,Asioe, lempore conversamini. Scienles quod non corrupti-
et Buhynioe, secundum proescieniiamDei Patris, in bilibus auro vel argenio redempii eslis de vana vestra
sanctificationem Spiriius, in obedienliam, et asper- conversaiione paternoe Iradilionis : sed prelioso
siouein sanguinis Jesu Christi : Gralia vobis et pax sanguine quasi agni immaculati Chrisli, et in-
mulliplicelur. Benediclus Deus et Paler Domini no- contaminati : proecognitiquidem anle mundi consli-
stri Jesu Chrisli, qui secundum misericordiam suam lutionem, manifestati aulem novissimis lemporihus
magnam regeneravit nos in spem vivam, per resur- propier vos, qui per ipsum fidèles eslis in Deo,qui
rectionem Jesu Christi ex morluis, in hoeredilateni susciiavit eum a morluis, ei dédit ei gloriam, ut fides
incorruplibilein, el incoiilaminatam, et immarcesci- vesira, el spes esset in Deo. Animas vestras casiifi-
bileni, conservalam in coelis in vobis, qui in virtule cantes inobedienliachariialis,in fralernilalis amore,
Dei cuslodimini per fidem in salulem, paralam re- simplici ex corde invicem diligite attenlius : renati
velari in lempore novissimo. In quo exsultahitis : non ex semine corruptibili, sed incorruptibili per
modicum nunc si oportet conlristari in variis lenta- verbum Dei vivi, et permanenlis in oeternum. Quia
lionibus : ut probalio vestroe fidei mullo pretiosior omnis caro utfenum: et omnis gloria ejus tamquam
auro (quod per ignem probatur) invenialur in lau- C flos feni : exaruil fenum , et llos ejus dccidit. Ver-
dem, et gloriam, et honorem, in revelatione Jesu bum autem Domini manet in oeternum. Hoc est au-
Christi ; quem cum non videritis, diligitis, in quem tem verbum, quod evangclizalum est in vos.
nunc quoque non videnles Creditis: credenles aulem [Cap. II.] Déponentes igilur omnem maliliam, et
exsullabilis loelilia inenarrabili, el glorificata. Re- omnem dolum,etsimuIationes, etinvidias, et omnes
portantes finem fidei vestroe,salutem animarum. De deiracliones, sicut modo geniti infantes, rationabile,
qua salule exquisierunt, atque scrulati sunl pro- sine dolo lac concnpiscile: ut in eo crescatis in sa-
pheloe, qui de fulura in vobis gralia prophelaverunt: lulem: si lamen gustastis, quoniam dulcisesl Domi-
scrulanles in quod, vel quale lempus significaret in nus. Ad quem accedentes lapidem vivum, ab homi-
eis Spiritus Christi : proenunlians eas, quoein Chri- nibus quidem reprobatum, a Deo autem eleclum, et
sto sunt, passiones, et posteriores glorias : quibus honorificalum : et ipsi tamquam lapides vivi super-
revelatum esl, quia non sibimelipsis, vobis aulem oedificamini, domus spirilualis, sacerdotium san-
minislrabant ea, quoe nunc nunliata sunt vobis per clum, offerre spirituales hostias, acceplabiles Deo
eos, qui evangelizaverunt vobis, Spirilu sanctomisso per Jesum Christum. Propier quod continel Scri-
de coelo, in quem desideranl angeli prospicere. Pro- ptura : Ecce pono in Sion lapidem summum an-
pier quod succincli lumbos menlis vestroe, sobrii D gularem , electum , preliosum : et qui crediderit
peii'ecte sperale in eam, quoe offertur vobis, gra- in eum, non confundetur. Vobis igilur honor cre-
liam, in revelalionem Jesu Chrisli;: quasi filii deniibus : non credenlibus autem , lapis quem
obedienlioe, non configurai prioribus ignoraniioe reprobaverunt oedificantes, hic faclus est in caput
veslroe desideriis : sed secundum eum, qui voca- anguli, et lapis offensionis, et pelra scandali, lus
vit vos, Sanclura ; et ipsi in omni conversaiione qui offendunt verbo , nec credunt in quo et positi
sancii silis : quoniam scriplum esl : Sancii eritis , sunt. Vos autem genus eleclum, regale sacerdotium,
quoniam ego Sanctus sum. Et si palrem invocatis gens sancla, populus acquisitionis : ut virtutes an-
euDi) qui sine acceptioue personarum judicat secun- nuntietis ejus, qui de lenebris vos vocavit in aduii-
837 B. PETRI APOSTOLI EPISTOLAI. 858
rabile lumen suum. Qui aliquando non populus, A facial bonum : inquirat pacem, el sequalur eam :
nunc aulem populus Dei, qui non conseculi miseri- Quia oculi Domini super juslos, etaures ejus in pro-
cordiam, nunc aulem misericordiam conseculi. Cha- cès eorum : Vultus autem Domini super facienles
rissimi, obsecro vos tamquam advenas et peregrinos mala. El quis esl qui vobis noceat, si boni oemulato-
abslinere vos a carualibus desideriis, quoe militant res fueritis? Sed et si quid palimini propter justi-
adversus animam, conversationem veslram inler tiam, beali. Timorem autem eorum ne limueritis, et
gentes habentes bonam : ul in eo, quod detrcctant non conturbemini. Dominumautem Christum san-
de vobis tamquam de malefactoribus, ex bonis ope- ctificaie in cordibus vesiris, parati semper ad satis-
ribus vos considérantes, glorificent Deum in die vi- faciionem omni poscenti vos rationem de ea, quoein
silationis. Subjecti igilur eslote omni humanoe crea- vobis est, spe. Sed cum modestia, et limore con-
luroe propter Deum : sive régi, quasi proecellenti: scientiam habentes bonam : ut in eo, quod detra-
sive ducibus, tamquam ab eo missis ad vindiclam hunt vobis, confundantur, qui calumniantur veslram
malefactorum, laudem vero bonorum : quia sic est bonam in Chrisio conversationem. Melius est enim
voluntas Dei, ul bene facienles obmulescere faciatis benefacientes (si voluntas Dei velit) pâli, quam ma-
imprudentium hominum ignorantiam quasi velamen lefacientes. Quia el Christus semel pro peccatis no-
habentes malilioe liberlatem, sed sicut servi Dei. I ; stris morluus est, justus pro injustis, ut nos offerrct
Omnes honoraie; fraiernilatem diligite; Deum ti- Deo, mortificalus quidem carne, vivificatus autem
mete ; regem honorificate. Servi, subditi estote in spirilu. In quo et bis, qui in carcere erant, spirili-
omni limore dominis, non tantum bonis, et modes- bus veniens proedicavit : qui increduli fuerant ali-
lis, sed etiam dyscolis. Hoecest enim gratia, si prop- quando, quando exspectabaut Dei paiienliam in die-
ter Dei conscientiam suslinet quis tristitias , patiens bus Noe, cum fabricarelur arca : in qua pauci, id
injuste. Quoe enim est gloria, si peccantes, el cola- est octo animoe salvoe factoesunt per aquam. Quod
phizali suffertis? Sed sibene facientes patienler sus- et vos nunc similis formoesalvos facit bapiisma : non
tinetis, hoecesl gratia apud Deum. In hoc enim vo- carnis depositio sordium, sed conscientioebonoein-
cati estis : quia et Christus passus est pro nobis, terrogalio in Deum per resurrectioneni Jesu Chrisli,
vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia qui esl in dexlera Dei, deglutiens morlem, ut vitoe
ejus. Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus oeternoehoeredesefficereniur : profectus in coelum,
in ore ejus : qui cum maledicerelur, non maledice- subjectis sibi angelis, et poiestatibus, el virtutibus.
bat :.cum pateretur, non comminabatur *.tradebat [Cap. IV.] Christo igilur passo in carne, et vos
aulem judicanti se injuste : qui peccala nosira ipse eadem cogilalione armamini, quia qui passus est in
pertulit in corpore suo super lignura : ut peccatis <' carne, desiit a peccatis : ul jam non desideriis ho-
morlui, juslilioevivamus : cujus livore sanaii estis. minum, sed voluntate Dei, quod reliquum est in
Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi eslis carne, virât lemporis. Sufficit enim proeterilum tem-
nunc ad pastorem et episcopum animarum vestra- pus ad voluntatem genlium consummandam, his qui
rum. ambtilaverunt in luxuriis, desideriis, vinolentiis, co-
[Cap. III.] Similiter et mulieres subditoesint viris messationibus, potaiionibus, el illicilis idolorum cul-
suis : ut et si qui non credunt verbo, per mulierum tibus. In quo admiranlur non concurrentibus vobis
conversationem sine verbo lucrifiant, considérâmes in eamdem luxurioe confusionem , blasphémantes.
in timoré caslam conversationem veslram. Quorum Qui reddcnt rationem ei, qui paratus est judicare
non sit exlrinsecus capillalura , aut circumdalio vivos et morluos. Propter hoc enim et mortuis evan-
auri, indumenti vestimentorum cultus ; sed qui abs- gelizatum est : ut judicentur quidem secundum
condilus est cordis homo , in incorruplibilitaie omnes in carne, vivant autem secundum Deum in
quieli, et modesii spiriius, qui est in conspectu Dei spirilu. Omniumaulem finis appropinquavit. Estole
locuples. Sic enim aliquando 'et sanctoe mulieres, ilaque prudentes, et vigilate in oraiionibus. Anle
opérantes in Deo, -ornabant se, subjecioe propriis omnia autem, mutuam in vobismelipsis charilatem
viris. Sicut Sara obediebal Abrahoe, dominum eum " continuam habentes : quia charitas operit multitudi-
vocans : cujus estis filioebenefacientes, et non per- nem peccatorum. Hospitales invicemsine murmura-
timcnles ullam per-lurbalionem. Viri similiter coha- tione. Unusquisque, sicut accepil graliam, in al-
bitantes secundum scienliam, quasi infirmiori va- terutrum illam administrantes , sicut boni dispensa-
sculo muliebri impartienies honorem, tamquam et tores multiformis gratioeDei. Si quis loquitur, quasi
cohoeredibusgratioevitoe : ut non impedianlur ora- sermones Dei : si quis ministrat, tamquam ex vir-
liones vestroe.In fine aulem, omnes unanimes, com- tule, quam administrai Deus : ut in omnibus hono-
paiienles, fralernïiatis amatores, miséricordes, mo- rificetur 'Deus per Jesum Christum : cui est gloria,
desti, humiles : non reddentes malum pro malo, nec et imperium in soeculasoeculorum : Amen. Charis-
maledictum pro nialediclo, sed econlrario benedi- simi, nolile peregrinari in fervore, qui ad lenlalio-
centes : quia in hoc vocali eslis, ut benediclionem nem vobis fit, quasi novi aliquid vobis conlingai :
hoereditate possideatis. Qui enim vult vitam diligere, sed communicantes Christi passionibus gaudeie, ut
et dies videre bonos,'coërceat linguam suam a malo, et in revelatione glorioeejus gaudealis exsultanlcs.Si
gt labia ejus he4equnntttr dolum.Declinet a malo, et exprobramini in nomine Chrisli, teaii eïitis : quo
85"J S. HIERONYMID1V1NAB1BL10THECA. 840
îiiam quod est honoris, glorioe, et virtutis Dei, el qui A adolescentes, subditi esloie senioribus. Omnes autem
esl ejus Spiritus, super vos requiescit. Nemo aulem invicem humilitaiem insinuate, quia Deus superbis
vestrum paliatur, ul homicida, aul fur, aul maledi- resislit, huniilibus aulem dat graliam. Humiliamini
eus, aut alienorum appetitor. Si autem ul Christa- igitur sub potenli manu Dei, ut vos exaltel in lein-
nus, non erubescal : glorificet autem Deum in isio pore visitalionis : omnem sollicitudinem veslram
nomine. Quoniam tempus est, ut incipiat judicium a projicienles in eum , quoniam ipsi cura est de vo-
domo Dei. Si aulem primum a nobis, quis finis bis. Sobrii esloie, el vigilate : quia adversarius v«-
eorum, qui non credunt Dei Evangelio? Et si justus sler diabolus lamquam leo rugiens circuit, quoerens
vix salvabitur, impius el peccalor ubi parebuni ? quem devorel : cui resistile fortes in fide : scienles
Ilaque el hi, qui paiiuntur secundum voluniaiem eamdem passionem ei, quoe iu mundo est, vestroe
Dei, lideli Creatori commendeni animas suas in be- fraternitaii fieri. Deus autem omnis gratioe, qui vo-
nefactis. cavit nos in oeternam suam gloriam in Chrisio Jesu,
[Cap. V.] Seniores ergo, qui in vobis sunt, ob- modicum passos ipse perficiet, confirmabit, solida-
secro, consenior et tesiis Chrisli passionum : qui el biique. Ipsi gloria, et imperium in soecula soeculo-
ejus, quoe in fuluro revelanda est, glorioe cotnmuni- rum. Amen. Per Silvanuin fidelem fratrem vobis , ut
cator : pascile qui in vobis est, gregem Dei, provi- g arbitror, breviter scripsi : obsecrans et conteslans,
dentés non coacte, sed spontanée secundum Deum : hanc esse veram gratiam Dei, in qua slatis. Salutat
neque lurpis lucri gralia, sed volunlarie : neque ut vos Ecclesia, quoeest in Babylone coelecta, el Mar-
dominanles in cleris, sed forma facti gregis ex eus filius meus. Salutale invicem in osculo sanclo.
animo. Et cum apparuerit princeps paslorum, perci- Gratia vobis omnibus, qui estis in Christo Jesu.
nietis immarcescihilem elorioe'coronam. Similiter, Amen.
Explicit Epistola B. Pelri apostoli 1.

B. PETRI APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA, SEGUNDA.

|Cnp. L] Simon Petrus, servus el aposlolus Jesu (J ( arbilror quamdiu sum in hoc tabernaculo, sus'eitare
Chrisli, iis qui cooequalem nnbiscum sortili sunt vos in commonilionem : cerlus quod velox est depo-
"fidem in justilia Dei nosiri, et Salvatoris Jesu Chri- silio tabernaculi mei, secundum quod et Dominus
sli. Gratia vobis et pax adimpleaiur in cognitione noster Jésus Christus significavil mihi. Dabo autem
Dei, et Chrisli Jesu Domini nosiri : quomodo omnia operam et fréquenter habere vos post obitum meum,
nobis divinoevirtutis suoe, quoead vilam, et pietatem ul horum memoriam faciaiis. Non enim docias fabu-
donata sunt, per cogniiionem ejus, qui vocavit nos las secuti, noiam fecimus vobis Domini nosiri Jesu
propria gloria el virlute, per quem maxima et pre- Chrisli virtulem et proeseniiam ; sed speculatores
liosa nobis promissa donavit : ut per hoecefficiamini facti illius magnitudinis. Accipiens enim a DeoPaire
divinoe consorles naluroe ; fugientes ejus, quoe in honorem et gloriam, voce delapsa ad eum hujusce-
mundo est, concupiscentioecorruplionem. Vos autem modi a magnificagloria : Hic esl Filius meus dileclus,
curam omnem subinferenies, ministrate in fidevestra in quo mihi complacui, ipsum audiie. Et hanc vocem
virtulem, in virtute autem scientiam, in seientia nos audivimus de coelo allalam, cum essemus cum
autemabsiinentiam, in absiinenlia aulem paiientiam, ipso in monte sanclo. El habemus firmïorem pro-
hi paliemia autem pietatem, in pietate autem amorem pheticum sermonem : cui benefacitis aliendentes,
fraternilatis, in amore aulem fraterni talis charilalem. D
; quasi lucernoe lucenli in caliginoso loco, donec dies
Hoecenim si vobiscum adsint, etsuperent, non vacuos, elucescat, et lucifer oriatur in cordibus vesiris : hoc
nec sine fiuctu vos constituent in Domini nosiri Jesu primum intelligentes, quod omnis proplielia Scripiuroe
Christi cognitione. Cui enim non proeslosunt hoec,coe- propria inierprelalione non fit. Non enim volnntate
cusest, et manu tenians,obIivionem accipiens purga- humana allata est aliquando prophetia : sed Spirilu
tionis veterum suorum deliciorum. Quapropter, fra- sancto inspirati, locuti sunt sancii Dei homines.
tres, magis satagile, ul per bona opéra certam veslram [Cap. IL] Fuerunt vero et pseudopropbeloein po-
vocalionemet electionemfaciatis: hoecenim facienles, pulo; sicut el in vobis erunt magistri mendaces, qui
non peccabiiis aliquando. Sic enim abundanter mini- iiitroducentes sectas perditionis, et eum, qui émit
strabitur vobis introilus in oeternum regnum Domini eos, Dominum negant, superducenles sibi celereni
nosiri, et Salvatoris Jesu Chrisli. Propier quod inci- perditionem. Et mulii sequenlur eorum luxurias, per
piam vos semper commonere dehis,etquidem scienles quos via veritatis blasphemabitur : el in avarilia ficlis
et conûnuatos vos in proesentiveritate. Juslum autem verbis de vobis negotiabuntur : quibus judicium jam
841 B. JOANNISAPOSTOLIEPISTOLAPRIMA. 842
olim non cessât; et perditio eorum non dormilat. Si 1{ enim eis illud veri proverbii : Canis reversus ad suum
enim Deus angelis peccaniihusnon pepercit, sed ru- vomitum : et : Sus lola in voluiabro luti.
dentibus inferni delracios in lariarum tradidit cru- [Cap. III.] Hanc ecce vobis, charissimi, secundam
ciandos, in judicium reservari. Et originali mundo scribo epislolam, in quibus veslram excito in com-
non pepercit,'sed octavum Noe justrtioe proeconem monilione sinceram mentem : ut memores silis eo-
custodivit, diluviummundo impiorum inducens. Et rum, quoeproedixi, verborum a sanctis pjjpphelis,et
civilales Sodomorumet Gomorrhoeorumin cinerem apostolorum veslrorum, proeceptorumDominiet Sal-,
redigens, eversionedamnavil: exemplum eorum, qui vaioris. Hoc primum scientes, quod venient in no-
impie acturi sunt, ponens : et justum Lot oppressum vissimis diebus in decepiione illusores, juxta pro-
a nefandorum injuria, ac luxtiriosa conversaiione prias conenpiscentias ambulantes, dicentes : Ubi esl
eripuil : aspeclu enim, et auditu justus erat : habilaus promissio, aut advenius ejus? ex quo enim patres
apud eos, qui de die in diem aniniam justam iniquis dormieruni, omniasic persévérant ab iniiiocreaturoe.
operibus cruciabant. Novit Dominus pios de tenla- Lalei enim eos hoc volentes, quod coelierant prius,
lione eripere : iniquos vero in diem judicii reservare et lerra, de aqua et per aquam consistens Dei verbo :
cruciandos : magis autem eos, qui posl carnem in per quoeille tunemundus aqua inundatus periit. Coeli
concupiscenlia immundilioe ambulant, dominatio- B autem qui nunc sunt, et terra, eodem verbo reposili
nemqueconlemnunt, audaces, sibi placeules, secias sunl, igni reservali in diem judicii, et perditionis
non metiiuiiiintroducere blasphemanles : ubi angeli impiorum hominum. Unum vero hoc non laleat vos,
foniludine et virtule cum sint majores, non portant charissimi, quia unus dies apud Dominum sicut
adversum se exsecrabilejudicium. Hi vero velui irra- mille anni, et milleanni sicul dies unus. Non lardai
lionabilia pecora, naturaliterin capiionem et in per- Dominus promissionem suam sicut quidam existi-
niciem in his quoe ignorant blasphémâmes, in cor- manl : sed patienter agit propier vos, nolens aliquos
ruptione sua peribunt, percipientes mercedem in- perire, sed omnesad poenitenliam reverti. Adveniet
justilioe,voluplatcmexistimanles diei delicias : coin- autem dies Domini, ul fur : in quo coeli magno im-
quinationes, et maculoedeliciisaffluentes,in conviviis pelu iransienl, elementa vero calore solventur, terra
suis luxuriantes vobiscum, oculos habentes plenos aulem, et quoe in ipsa sunt opéra, exurenlur. Cum
adulterii, el incessabilisdélieti. Pellicientes animas igilur hoecomnia dissolvenda sinl, quales oportet
inslabiles, cor exercitalum avaritia habentes, male- vos esse in sanctis conversalionibus et pietatibus,
diclionis filii ; derelinquentes reclam viam, errave- exspectanles, et properantes in adventumdiei Domini,
runt, seculi viam Balaam ex Bosor, qui mercedem per quem coeliardentes solventur, el elementa ignis
iniquilalis amavil : correptionem vero babuit suoeC ardore labesceni! Novosvero coelos, et novam ter-
vesanioe, subjugale mutuni animal, hominis voce rain secundum promissa ipsius exspeelamus, in qui-
loquens, prohibuit prophetoe insipienliam. Hi sunt bus justitia habitat. Propter quod, charissimi, hoec
fontes sine aqua, et nebuloeturbinibus exagilatoe, exspectanles, satagite immaculaiielinviolali ei inve-
quibus caligo tenebrarum reservatur. Superba enim niri in pace. El Domininostri longanimilatem, salu-
vanitatis loqueutes, pelliciunt in desideriis carnis lem arbilremini : sicut et charissimus fraler nosler
'
luxurioeeos, qui paululum effugiunt, qui in errore Paulus secundum daiam sibi paiienliam scripsit vo-
conversantur : libertaiem illis promitientes, cum bis, sicul el in omnibus epislolis, loquens in eis de
ipsi servi sint corrupiionis : a quo enim quis supera- his : in quibus sunt quoedamdifficilia intellectu, quoe
tus est, hujus et servus est. Si enim refugientescoin- indocti et instabiles dépravant, sicut el coeleras
quinaiiones mundi in cognitione Domini nosiri, et Scripturas, ad suam ipsorum perdilionem. Vos igi-
Salvatoris Jesu Christi, his rursus implicati supe- lur, fratres, pr.escienles custodite : ne insipienlium
rantur : facta sunl eis posteriora détériora prioribus. errore traducli excidatis a propria firmiiale. Crescile
Meliusenim erat illis non cognoscere viam juslilioe, vero in gralia, et in cognitione Domini nosiri, et
quam post agnitionem, retrorsum converti ab eo, n Salvatoris Je;u Chrisli. Ipsi gloria, et nunc, et in
quod illis traditum est, sanclo mandalo. Contigit diem oelernilatis. Amen.
Explicil Epistola B. Pelri apostoli II.

B. JOANNIS APOSTOLI

INCIPIT,

EPISTOLA PRIMA.

[Cap.L] Quodfuit ab initio, quod audivimus, quod stala est, et vidimus, et lestamur, el annuntiamus
vidimus oculis nosiris, quod perspeximus, et manus vobis vilam oeternam, quoeerat apud Palrem, el ap-
noslroe contrectaverunt de verbo vitoe , et manife- paruit nobis : quod vidimus, et audivimus, anuun-
PATBOL.XXIX 27
815 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECÂ. 844
liamus vobis, ul el vos socielalem habealis nobis-, \ sint, quoniam non sunl omnes ex nobis : sed vos
cum, cl socielas nostra sit cum Paire, et cum Filio unctionem habetis a Sanclo,- el nosiis omnia. Non
ejus Jesu Christo. Et hoec scribimus vobis, ut gau- scrip-i vobis quasi ignorantibus veritatem, sed quasi
dealis, et gaudium vestrum sit plénum. El hoecesl scienlibus eàm : et quoniam omne mendacium ex
annuntialio, quam audivimus ab eo, et annunliamus veritate non esl. Quis esl mendax, nisi is qui negai,
vobis : Qupniam Deus lux est, et tenebroe in eo non quoniam Jésus est Chrislus? Hic est Anlichrislus, qui
sunt ulloe. Si dixerimus quoniam societalem habe- negat Palrem, et Filium. Omnis qui negat Filium,
mus cum co,el in lenebris ambulamus, menlimur, et nec Patrem habet : qui confitetur Filium, et Palrem
verilalem non facimus. Si aulem in luce ambulamus, habet. Vos quod audistis ab initio, in vobis perma-
sicul ei ipse esl in luce; societalem habemus ad in- neat. Si in vobis permanseiit quod audistis ab iniiio,
vicem, et sanguis Jesu Chrisli, Filii ejus, emundat et vos in Filio et Paire manebilis. El hoecesl repro-
nos ab omni peccaio. Si dixerimus quoniam pecca- missio, quam ipse pollicilus est nobis, vitam oeier-
lum non habemus; ipsi nos seducimus, el verilas in nam. Hoecscrip.-i vobis de bis, qui seducunt vos. El
nobis non esl. Si confileamur peccala nostra ; fidelis vos unctionem quam accepislis ab eo, maneat in vo
est, et justus, ut remitlal nobis peceata nostra, et bis. Et non necessebabelis, ut aliquis doceat vos ; sed
cmundel nos ab omni iniquilate. Si dixerimus quo- B sicul unclio ejus docel vos de omnibus, el verum est
niam non peccavimus; mendacem facimus eum, et cl non est mendacium. El sicut docuit vos, manet
verbum ejus non est in nobis. in eo. El nunc, filioli, manete in eo, ul cum appa-
[Cap. II.] Filioli mei, hoec scribo vobis, ul non ruerit, habeamus fiduciam, et non confundamur ab
peccetis. Sed el si quis peccaverit, advocatum habe- eo in adventu [Al. advenlum]ejus. Si scilis quoniam
mus apud Patrem, Jesum Christum justum : et ipse justus esl, scilole quoniam et omnis qui facit jusli-
esl propiliatio pro peccatis nostris; non pro nostris liam, ex ipso natus est.
aulem lanlum, sed eliam pro lotius mundi.Et in hoc [Cap. III.] Videle qualem charilalem dédit nobis
scimus quoniam cognovimus eum, si mandata ejus Paler, ut filii Dû nominemur el simus. Propier hoc
observemus. Qui dicil se nosse eum, et mandata ejus mundus non novit nos : quia non novil eum. Charis-
non cuslodil, mendax est, el in hoc verilas non est. simi, nunc filii Dei sumus : et nondum apparuit quid
Qui autem serval verbum ejus, vere in hoc charitas crimus. Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei
Dei perfecia esl : et in hoc scimus, quoniam in ipso erimus : quoniam videbimus eum sicuti esl. Et omnis
sumus. Qui dicil se in ipso manere, débet, sicut ille qui habet banc spem in eo, sanclifical se, sicut el ille
ambulavit, et ipse ambulare. Charissimi, non man- sanclus esl. Omnis qui facit peccalum, et iniquilalem
da tuin novum scribo vobis, sed mandalum velus, (J facii : el peccalum est iniquilas. El scitis quia ille
quod habuistis ab iniiio. Mandalumvelus, est verbum apparuit, ut peccala nosira îolleret : et peccalum in
quod audistis. Ilerum mandalum novumscribe vobis, eo non est. Omnis qui in eo inanet, non peccal : et
quod verum est eLiu ipso, et in vobis : quia lenebroe omnis qui peccat, non vidit eum, nec cognovii eum.
lransierunl, el verum lumen jam lucet.Qui dicit se in Filioli, nemo vos seducat. Qui facii jusliliam, justus
luce esse, et fratrem suum odit, in lenebris est usque est : sicut et ille juslus est. Qui facit peccalum, ex
adhuc. Qui diligit fratrem suum , in Iumine inanet, diabolo est : quoniam ab initio diabnlus peccat. In
et scandalum in eo non est. Qui autem odit fralrem hoc apparuit Filius Dei, ut dissolvai opéra diaboli.
suum, in lenebris esl, et in tenebris ambulai, et ne- Omnis qui naïus esl ex Deo, peccalum non facit :
scit quo eat : quia lenebroeobcoecaveruntoculos ejus. quoniam semen ipsius in eo manet, et non potest
Scribo vobis, filioli, quoniam remillunlur vobis pec- peccare, quoniam ex Deonatus est. In hoc manifesti
cala propter nomen ejus. Scribo vobis, patres, quo- sunt filii Dei et filii diaboli. Omnis qui non esl juslus,
niam cognovistis eum, qui ab initio est. Scribo vobis, non est ex Deo, et qui non diligit fratrem suum ;
adolescentes, quoniam vicistis malignum. Scriba vo- quoniam hoec esl annuntialio, quam audislis ab ini-
bis, infantes, quoniam cognovistis palrem. Scribo tio, ut diligalis allerulrum. Non sicut Cain, qui ex
"
vobis, juvenes, quoniam fortes estis, el verbum Dei maligno erat, et occidit fratrem suum. El propier
manet in vobis, et vicislis malignum. Nolite diligere quid occidii eum?Quoniam opéra ejus maligna erant:
mundum, neque ea quoe in mundo sunt. Si quis di- fralris autem ejus, jusla. Nolite mirari, fratres, si
ligit munduin, non esl charitas Palris in eo : quo- odit vos mundus. Nos scimus quoniam translali su-
niam omne quod est in mundo, concupiscenlia car- mus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres.
nis est, et concupiscenlia oculorum, et superbia Qui non diligii, manet in morte : omnis qui odit fra-
vitoe : quoenon est ex Paire, sed ex mundo est. Et trem suum, homicida esl. Et scilis quoniam omnis
mundus transit, et concupiscenlia ejus. Qui aulem homicida non habet vitam xternam in semetipso
facit voluntatem Dei, manel in oeternum.Filioli, no- maiienlem. In hoc cognovimus charilalem Dei, quo-
vissima hora est : et sicut audistis quia Anlichrislus niam ille animam suam pro nobis posuit, cl nos de-
venit, et nunc Anlichristi mulii facti sunt : unde sci- bemus pro fralribus animas ponere. Qui habuerit
mus, quia novissima hora est. Ex nobis prodierunt, substantiatn hujus mundi, et viderit fralrem suum
sed non erant ex nobis. Nam, si fuissent ex nobis, nccessitalem habere, et clauserit viscera sua ab eo,;
permansissent [utique nobiscum : sed ut manifesli quomodo charitas Dei manet in eo? Filioli mei, non
giS B. JOANNIS APOSTOLIEPISTOLA PRIMA. 846
diligamus verbo, neque lingua, sed opère et veritate. A A diligere. Deum nemo vidit umquam. Si diligamus
In hoc cognoscimus quoniam ex verilate sumus : et invicem , Deus in nobis manet, et charitas ejus in
in conspeclu ejus suadebimus corda nosira. Quoniam nobis perfeela est. In hoc cognoscimus, quoniam in
si reprehenderit nos cor noslrum : major est Deus eo manemus, et ipse in nobis : quoniam de spiritu
corde noslro, et novit omnia. Charissimi, si cor no- suo dédit nobis. Et nos vidimus , el leslificamur ,
strum' non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad quoniamPater misit Filium suum Salvatorem mundi.
Deum : et quidquid pelierimus, accipiemus ab eo. Quisquis confessus fuerit quoniam Jésus est Filius
Quoniam mandata ejus custodimus, et ea, quoe sunt Dei, Deus in eo manet, el ipse in Deo. Et nos cegno-
placila coram eo, facimus. Et hoc est mandatum vimus, et credidimus charilali, quam habet Deus in
ejus : Ut credamus in nomine Filii ejus Jesu Christi : nobis. Deus charilas est : et qui manet in charitate,
ei diligamus alterutrum, sicut dédit mandatum nobis. in Deo manet, el Deus in eo. In hoc perfecta est
Et qui serval mandata ejus, in illo manet, et ipse in charitas Dei nobiscum : ut fiduciam habeamus in die
eo : el in hoc scimus quoniam manet in nobis de Spi- judicii : quia sicul ille est., et nos sumus in hoc
ritu, quem dédit nobis. mundo. Timor non est in charitale : sed perfecta
[Cap. IV.] Charissimi, nolite omni spiritui credere, charitas foras mittit limorem : quoniam timor poe-
sed probaie spiriius, si ex Deo sint : quoniam multi B ] nam habet. Qui aulem limel, non est perfeclus in
pseudoprophetoeexierunt in mundum. In hoccogno- charitale. Nos ergo diligamus Deum, quoniam Deus
scitur Spiritus Dei : omnis spiritus qui confilelur Je- prior dilexit nos. Si quis dixeritquoniam diligoDeum,
sum Christum in carne venisse, ex Deoest : et omnis et fralrem Suum oderit, mendax esl. Qui enim non
spiritus, qui solvit Jesum, ex Deo non est; et hic est diligit fratrem suum quem videt ; Deum , quem non
Anticurislus, de quo audistis quoniam venit, el nunc videi, quomodo polesl diligere? Et hoc mandatum
jam in mundo est. Vos ex Deo eslis, filioli, et vicistis habemus a Deo : ut qui diligit Deum, diligat et fra-
eum, quoniam major est qui in vobis est, quam qui in trem suum.
mundo. Ipsi de mundo sunt : ideo de mundo Ioquun- [Cap. V.] Omnis qui credil, quoniam Jésus est
tur, el mundus eos audit. Nos ex Deo sumus.Qui novit Chrislus, ex Deo natus est. Et omnis qui diligit eum
Deum, audit nos; qui non est ex Deo, non audit nos: qui genuit, diligit et eum qui natus est ex eo. In hoc
in hoc cognoscimusSpiritum verilalis, et spiritum er- cognoscimusquoniam diligltnus natos Dei, cum Deum
roris. Charissimi,diligamus nos invicem:quia chari- diligamus, et mandata ejus faciamus. Hoec est enim
tas ex Deo est. Et omnis qui diligit, ex Deo natus est, charilas Dei, ut mandata ejus ctistodiamus ; et man-
el cognoscit Deum. Qui non diligit,non novit Deum: data ejus gravia non sunt. Quoniam omne quod
quoniam Deuscharilas est. In hoc apparuit charilas natum est ex Deo, vincit mundum : et hoec esl vl-
Dei iit nobis, quoniam Filium suum unigenitum misit '" ctoria, quoe vincit mundum, fides nosira. Quis est
Deus in mundum , ul vivamus per eum. In hoc est qui vincit mundum, nisi qui crédit quoniam Jésus
charilas : non quasi nos dilexerimus Detim , sed est Filius Dei? hic est qui venit per aquam et san-
quoniam ipse prior dilexit nos, el misil Filium suum guinem, Jésus Christus : non in aqua solum, sed
propiliationem pro peccatis nostris. Charissimi, si in aqua et sanguine. Et spiriius est, qui testificatûr,
sic Detis dilexit nos : et nos debemus alterutrum quoniam Christus est verilas. Quoniam très sunt aé

a îta ad lilterâm 1res quoque nosiri mss. dudum
laudati habent. Âddendum de aliis, quod ferme
unum est ad hune locum, quod non sil dictum prius.
InunoVeronensis canonicorum bibliolhecoe, niajus-
culis, ut vocant, litteris maximam partem exarato,
et, quod eslalterumproboe velustatis indicium , nulla
capitum aut versuum partitione distincto, non coe-
lestia, quoe taniopere urgentur, sed lerrena tes-
timonia , sive prius illud isocolon , très sunl qui les-
timonium dant in terra, etc., desideranlur. Puto
autem hinc novo argumenlo planissime demonstrari,
nonnisi librariorum festinationi, ac iam soepeobvio
errori, ubi eadem recurrunt verba , tribuendum
eorum quoque codicum defectuin, in quibus coeleslias
sive Patris, Verbi ac Spiriius sancii, sunt proeier-
missa. Nam cum illum amanuensis culpoe nemo ho-
minum non iribuet : cur non et alterum pari pacto
aliis in libris iribuat, nulla patilur ralio. lmmo
vero, ut in isto codice error ipse describenlis, alle-
rius isocoli recursum evidenlissime indicat : ita in
aliis Groecisoequeac Latinis, manifeste ex co liquet
peccalum esse capite, ubi eadem omninoest ralio;
neque enim poluit umquam, nisi obsimilium ac
pêne eorumdem verborum repetitionem , vitium in-
curri. Porro aliter alii ob eam causam peccant. Ini
uno Florenlinoe bibliolheC.S, Marci, qui num. 55i
proenotatur, totus deest versiculus seplimus, sexiuss
aulem ita desinfl : et Spiritus esl, qui testificatûr,
quia Christusesl verilas : in margine autem alia manu
septimus el oclavus inverso ordine ita supplentur,
Quia très sunt qui teslimoniumdant in terra, etc. lit
alio Laurenliano pluleo vi, num. 10, ad eum locum
sic pridem legebatur : Quoniam 1res sunt, qui lesti-
monium danl in terra, spiriius, aqua, el sanguis, et
très unum sunt. Sicul 1ressunl qui teslimoniumdant
in coelo,Pater, Verbum, et Spiritus sanctus; et très
unum sunt. Quoeposierior manus emendavit, voeu-
lis in terra, in priori isocolo expunctis, lum reposi-
tis perliibent de ctëlo, pro danl, etc. At vero de Hie-
ronymiano exemplari miror, quod quis sibi potnit
persuadere, eam parliculam lestimoniorum de coelo
testantium defuisse. Cum enim ila sibi utraque re-
spondeat, tamque arcte juncioe sint amboe inferiori
contèxtui, ut séries, ubi alterutra desideretur, manca
omnino sit atque hiulea, minime poluil S. Pater, si
jam tum in suo , aut aliis in libris error inoleverat,
non animadvertisse. Coeterum nota sunt pro ejus
versiculi germanilate leslimonia Patrum Africano-
rum, Tertulliani, Cypriani, Eugenii, Fulgentii, Vi-
gilii, Yictoris, e qualuor centiim Episcoporum in
fidei professione, quam Wandalorum régi oblnle-
mnt. Major omni exceptione est Cassiodorus in
Complexionibus, utpotequi exRomana,non Africana
Ecclesia fuerit, ac porro sedulus, supra quam diei
8*7 S- HIERONYMIDIV1NABIBLIOTHECA. 848
qui teslimonium dant in coelo : Pater, Verbum, et A ad eum : Quia quodeumque petierimus secundum
Spiritus sanctus : et hi 1res unum sunt. El 1res sunt, voluntatem ejus, audit nos. Et scimus, quia audit
qui teslimonium dant in lerra : Spiriius, el aqua, et nos quidquid petierimus : scimus quoniam habemus
Sanguis : et hi très unum sunt. Si teslimonium homi- pelitiones, quas poslulamus ab eo. Qui scit fratrem
num accipimùs, teslimonium Dei majus est : quoniam suum peccare peccatum non ad morlem, petat, et
hoc est lestimonium Dei, quod majus esl, quoniam dabilur ei vila peccanli non ad mortem. Est pecca-
testifiealus est de Filio [Al. add. suo]. Qui crédit in lum ad morlem : non pro illo dico, ut roget quis.
Filium Dei, habet teslimonium Dei in se. Qui non Omnis iniquitas, peccalum est : et est peccalum ad
crédit Filio, mendacem facit eum : quia non crédit mortem. Scimus quia omnis qui natus est ex Deo,
in lestimonium, quod testifiealus esl Deus de Filio non peccat ; sed generalio Dei conservai eum, et
suo. Et hoc est teslimonium, quoniam vilam oeicr- malignus non langit eum. Scimus quoniam ex Deo
nam dédit nobis Deus. Et hoecvila in Filio ejus esl. sumus : et mundus tolus in maligno posilus est. Et
Qui habet Filium, habet vitam ; qui non habet Fi- scimus quoniam Filius Dei venit, et dédit nobis sen-
lium, vilam non habet. Hoecscribo vobis : ut scialis sum, ul cognoscamus verum Deum, et simus in
quoniam vilam habetis oeiernam, qui credilis in no- vero Filio eius. Hic est verus Deus, et vila oeierna.
mine Filii Dei. Et hoec est fiducia, quam habemus B Filioli, custodite vos a simulacris. Amen.
Exnlicil enislola B. Joannis avosloli I.

possit, sacrorum codicum inquisilor, cl. libri ejus timonium conferret, in Notis ad eum locum reli-
edilor mardi. ScipioMaffeius,nihil quod ad illud les- quum fecit.

B. JOANNIS APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA SECUNDA,

Senior Electoedominoe, et natis ejus, quos ego di- ductores exierunt in mundum, qui non confitentur
ligoin verilate, el non ego solus, sed et omnes, qui Jesum Christum venisse in carnem : hic est sedu-
cognoverunt veritatem, propier verilaiem quoe per- clor et Antichristus. Videte vosmelipsos, ne perdatis
manet in nobis, el nobiscum eril in oeternum. Sit _, quoe operati eslis : sed uf mercedem plenam acci-
vobiscum gralia, misericordia , pax a Deo Pâtre , a piatis. Omnis qui recedit, el non permanet in do-
Christo Jesu Filio Palris, in verilate et charitale. ctrina Christi, Deum non habet : qui permanet in
Gavisus sum valde, quoniam inveni de filiis luis am- doclrina, hic et Patrem et Filium habet. Si quis ve-
bulantes iu verilate, sicut mandalum accepimus a nit ad vos, et hanc doclrinam non affert, nolite reci-
Pâtre. Et nunc rogo te, domina, non tamquam man- pere eum in domuni, nec Ave ei dixerilis. Qui enim
datum novum scribens libi, sed quod habuimus ab dicit illi Ave, communicat operibus ejus malignis.
initio, ut diligamus alterutrum; el hoecest charilas, Plura habens vobis scribere, nolui per charlam et
ut ambulemus secundum mandata ejus. Hoc esl atramenlum : spero enim me fulurum apud vos, et
emimmandatum, ut quemadmodum audistis [Al. au- os ad os loqui : ut gaudium veslruin plénum sil. Sa-
disti] ab iniiio, in eo ambulelis : quoniam muliise- lulant le filii sororis luoeElccloe.
Explicil Epistola B. Joannis apostoli 11.

B. JOANNIS APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA TERTIA.

Senior Gaio charissimo, quem egodiligo in verila- D nium perhibentibus veritati luoe, sicut lu in veritate
te. Charissime, de omnibus oraiionem facio prospère ambulas. Majorem horum non habeo graliam, quam
te ingredi, et valere sicul prospère agit anima tua. ut audiam filios meos in vcritale ambulare. Charis-
Gavisus sum valde venientibus fratribus, et teslimo- sime, fideliter facis quidquid operaris in fralres, et
R40 B. JUDJE APOSTOLI EPISTOLA CATHOLICA. 850
hoc in peregrinos, qui lestimonium reddidei uni cha-Ài ires, el eos, qui suscipiunt, prohibel, et de Ecclesia
riiati tuoe in conspectu Ecçlesioe: quos, benefaciens, ejicit. Chatïssime, noli imilari malum, sed quod bo-
deduces digne Deo. Pro nomine enim ejus profecli num est. Qui benefacit, ex Deo est : qui malefacit,
sunt, nihil accipienles a genlibus. Nos ergo debemus non vidit Deum. Demelrio teslimonium redditur ab
suscipere hujusmodi, ut cooperatores simus veri- omnibus, et ab ipsa veritate, sed et nos teslimonium
taiis. Scripsissem forsitan Ecçlesioe: sed is, qui perhibemus : etnosii quoniam teslimonium nosirum
amai primalum gerere in eis, Diolrephes, non reci- verum est.MuItahabui libi scribere:sednoluiperatra-
pit nos. Propier hoc si venero, commonebo ejus mentum et calamum scriberc libi. Spero autem pro-
opéra, quoe facit verbis malignis garriens in nos : el tinus le videre, el os ad os loquemur. Pax tibi. Salu-
quasi non ei ista sufficiant ; neque ipse suscipit fra- tant te amici. Saluta amicos nominatim.
Explicit Epistola B. Joannis apostoli 111.

B. JUIME APOSTOLI
INCIPIT

EPISTOLA CATHOLICA.

Judas Jesu Chrisli servus, fraler autem Jacobi, his B bis mortuoe, eradicaloe,fluclus feri maris, despuman
qui sunt in Deo Paire dilectis, et Christo Jesu con- les suas confusiones, sidéra erranlia : quibus procclla
versatis, et vocaiis. Misericordia vobis, et pax , et lenebrarum servala est in oeternum. Prophetavit
charitas adimpleatur. Charissimi, omnem solliciludi- aulem et de his septimus ab Adam Enoch, dicens :
nem faciens scribendi vobis de communi vestra salu- Ecce venit Dominus iu sanctis millibus suis. Facere
le, necesse habui scribere vobis : deprecans super- judicium contra omnes, et arguere omnes impios de
cerlari semel iradiioe sanctis fidei. Subiniroierunt omnibus operibus impietalis eorum, quibus impie
enim quidam homines ( qui olim proescripti sunt in egerunl, el de omnibus duris, quoe loculi sunt contra
hoc judicium) impii, Dei nosiri graliam iransferenles Deum peccaiores impii. Hi sunt murmuralores que-
in luxuriam , et solum Dominatorem et Dominum rulosi, secundum desideria sua ambulantes, et os
nostrum Jesum Christum negantes. Commonere au- eorum loquitur superba, mirâmes personas quoestus
tem vos volo, scientes semel omnia, quoniam Jésus causa. Vos aulem, charissimi, memores esloie verbo-
populum de terra JEgypû salvans, secundo eos, qui rum, quoe proedicla sunt ab apostolis Domini nosiri
non crediderunt, perdidil'• angelos vero, qui non Jesu Chrisli, qui dicebaut vobis, quoniam in novis-
servaverunt suum principalum, sed dereliquerunl simo tempore venient illusores , secundum desideria
suum domicilium, in judicium magni diei, vinculis C sua ambulantes in impietalibus. Hi sunt, qui segre-
oelernis sub caligine reservavit. Sicut Sodoma, et gant semelipsos, animales, spiritum non habentes.
Gomorrha, et finitimoe civitates simili modo exfor- Vos autem, charissimi, superoedificanlesvosmelipsos
nicatoe,el abeuntes post carnem alleram, factoesunt sanciissimoevestroe fidei, in spirilu sanclo oranles,
exemplum, ignis oeterni pocnam sustinenles. Simili- vosmelipsos in dilectione Dei servantes, exspectanles
ter et hi carnem quidem maculant, dominaiionem misericordiam Domini nostri Jesu Christi in vitam
autem spernunl, majestatem aulem blasphémant. oelernam. El hos quidem arguite judicalos : illos
Cum Michael archangelus cum diabolo dispulans al- vero salvale, de igné rapicnies. Aliis autem misère-
tercarelur de Moysi corpore, non estausus judicium mini in limore : odientes et eam, quoecamalis es:,
inferre blasphemioe:sed dixit: Imperet libi Dominus. maculatam lunicam. Ei aulem, qui potens est vos
Hi aulem , quoecumque quidem ignorant, blasphé- conservare sine peccato, et constiluere ante con-
mant: quoecumqueautem naturaliler, tamquam muta spectum glorioe suoe immaculalos in exsultaiione in
animalia, norunt, in his cornimpuniur. Voeillis, quia adventu Domini nostri Jesu Chrisli. Soli Deo Salva-
in via Cain abierunt, et errore Balaam mercede ef- tori nostro, per Jesum Christum Dominum nostrum,
fusi sunt, et in contradicliône Core perierunl. Hi sunt gloria et magnificenlia , imperium et potestas anle
in epulis suis maculoe,convivantes sine limore, se- " oinne soeculum,el nunc, et in omnia soeculasoeculo-
metipsos pascentes, nubes sine aqua , quoea ventis ruin. Amen.
circumferunlur, .arbores auiumnales, infructuosoe,
{ExplicitEpistola CatholicaB. Judoeapostoli.
851 S. HIERONYMID1VINAB1BLIOTHECA, S52

B. JOANNIS APOSTOLI
INCIPIT

APOCALYPSIS.

a
[Cap. I. ] Apocalypsis Jesu Christi, quam dédit A. cula soeculorum, et habeo claves mortis, et inferni.
illi Deus palam facere servis suis, quoeoportet fieri Scribe ergo quoe vidisli, et quoesunt, et quoeoporlet
cito : et significavit, miltens per angelum suum servo fieri post hoec.Sacramenlum septem stellarum, quas
suo Joanni. Qui teslimonium perhibuit verbo Dei, et vidisli in dexiera mea, et septem candelabra aurea :
teslimonium Jesu Christi, quoecumquevidil. Bealus, septem slelloe : angeli sunt sepiem Ecclesiarum : et
qui legit et [ Ms. et qui ] audit verba prophelioe[Ms. candelabra septem, septem Ecçlesioesunt.
libri ] hujus : et servat ea, quoe in ea scripla sunt : [Cap. IL] Angelo Ephesi Ecçlesioe scribe : Hoec
lempus enim prope est. Joannes sepiem Ecclesiis ; dicit, qui lenet sepiem siellas in dextera sua, qui
quoesunt in Asia. Gralia vobis et pax ab eo, qui est, ambulat in medio septem candelabrorum aureorum :
et qui erat, et qui venturus est ; et a septem spiri- Scio opéra tua, et laborem, et palieniiam tuam, et
tibus, qui in conspectu throni ejus sunt ; et a Jesu quia non pôles suslinere malos : et tenlasti eos, qui
Christo, qui est teslis fidelis, primogenilus mortuo- se dicunt apostolos esse, et non sunt : et invenisii
rum, et princeps regum terroe ; qui dilexit nos, et eos mendaces : et palieniiam habes, et sustinuisii
lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo, et fecit propter nomen meum, et non defecisii. Sed habeo
nos regnum et sacerdotes Deo et Patri suo : ipsi glo- [Ms. add. aliquid] adversum te, quod charilalem
ria, et imperium in soeculasoeculorum.Amen. Ecce ]3 tuam primam reliquisii. Memoresto itaque unde ex-
venit cum nubibus, elvidebit eum omnis oculus, et cideris : et âge poenilentiam, el prima opéra fac. Sin
qui eum pupugerunt. Et plangent se super eum om- autem, venio tibi, et movebo candelabrum tuum de
nes tribus terroe : Etiam ; Amen. Ego sum A et a, loco suo, nisi poenilentiam egeris. Sed hoc habes c,
principium et finis, dicit Dominus Deus, qui est, et quia odisti facta Nicolaitarum, quoe et ego odi. Qui
qui erat, et qui venturus est, omnipotens. Ego Joan- habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis.
nes fraler vester, et particeps in tribulatione, et re- Yincenti dabo edere de ligno vitoe, quod est in Pa-
gno, etpatientia in Christo Jesu, fuib in insula, quoe radisoDei mei. Et angelo SmyrnoeEcçlesioescribe:
appellalur Patmos, propter verbum Dei, el lestimo- Hoecdicit primus, et novissimus, qui fuit mortuus,
nium Jesu[Ms. add. Christi]. Fui in spiritu inDotni- et vivit : Scio tribulationein tuam [Ms. tac, luam]
nica die, ei audivi post me vocem magnam lamquam el paupertatem tuam, sed dives es : et blasphemaris
luboe, dicentis : Quod vides, scribe in libro: et mine ab his, qui se dicunt Judoeosesse et non sunt, sed
sepiem Ecclesiis, quoe sunt in Asia, Epheso, et sunl synagoga Salanoe.Nihil horum timeas quoepas-
Smyrnoe, etPergamo, et Thyaliroe, etSardis, etPhi- surus es. Ecce missurus est diabolus aliquos [ Ms.
ladelphioe, et Laodicioe. Et conversus sum, ut vide- lac. aliquos]ex vobis in carcerem, ut lenlemini : et
rem vocem, quoeloquebatur mccum. Et conversus G habebilis tribulationem diebus decem. Esto fidelis
vidi sepiem candelabra aurea : et in medio sepiem usque ad mortem, et dabo tibi coronam viloe. Qui
caudelabrorum aureorum similem Filio nominis, ve- habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis :
stitum podere, et proeCinctumad mamillas zona au- Qui vicerit, non loedelur a morte secunda. Et angelo
rea : caput aulem ejus et capilli erant candidi lam- Pergami Ecçlesioescribe : Hoecdicit qui habet rom-
quam laua alba, et lamquam nix, el oculi ejus lam- phoeamutraque parte acutam : Scio ubi habitas, ubi
quam flamma ignis, ei pedes ejus similes aurichalco, sedes est Salanoe: et lenes nomen meum, et non ne»
sicut in camino ardenti, et vox illius tamquam vox gasii fidem meam. Et in diebus illis Aniipas teslis
aquarum mullarum : et habebat in dexiera sua stel- meus fidelis, qui occisus est apud vos ubi Salanas
las sepiem : et de ore ejus gladius utraque pane acu- habitat. Sed habeo adversus le pauca : quia habes
lus exibat : et faciès ejus sicut sol lucet in virtute illic lenentes doclrinam Balaam, qui docebat Balac
sua. Et cum vidissem eum, cecidi ad pedes ejus tam- mitlere scandalum coram filiis Israël, edere d, et
quam mortuus. Et posuit dexteram suam super me, fornicari : ita habes et lu lenentes doclrinam Nico-
dicens : Noli limere : ego sum primus, et novissimus, laitarum. Similiier poenitentiam âge; si quo minus
et vivus, el fui mortuus; et ecce sum vivens in soe- [Ms. add. poenilentiam egeris], veniam tibi cito, et

a Nomen Jesu Chrisli, noster, quem domi habe-
mus, ms. lacet.
•> Idem ms., fui in spiritu in insula, Groecotamen
lextti non annuenle.j
11Plus habet nos'.er ms., Sed hoc habes bonum,
Groecominime suffragante texlu.
d Hic vero juxta Gr., yâyo.vdSalôQvrot.;ms. quo-
que noster verbo edere subdit, de sacrifiais idolo-
rum, etc.
855 B. JOANNIS APOSTOLIAPOCALYPSIS. 851
pugnabo cum illis in gladiq oris mei- Qui habet au- A ventura est in orbem universum tentare habitantes
rem, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis : Vincenli in terra. Ecce veniocito : tene quod habes, ut nemo
dabo manna abscondilum, et dabo illi calculum can- accipiat coronam luam. Qui vicerit, faciam illum
didum : et in calculo nomen novum scriplum, quod columnam in templo Dei mei, et foras non egredie-
nemo scit, nisi qui accipil. El angelo Thyatiroe Ec- tur amplius : et scribam super eum nomen Dei mei,
çlesioescribe : Hoecdicil Filius Dei, qui habet oculos et nomen civitatis Dei mei [Ms. tac. Dei mei] novoe
tamquam flammam ignis, el pedes ejus siniiles auri- Jérusalem, quoedescendit de coeloa Deo meo, el no-
chalco:Novi opéra tua, el fidem, et charilalem tuant; men meum novum. Qui habet aurem, andiat quid
et ministerium, et palieniiam tuam, et opéra lua Spiriius dicat Ecclesiis. El angelo LaodicioeEcçle-
novissima plura priorihus. Sed habeo adversus le sioescribe : Hoecdicit : Amen, teslis fidelis, et verus,
pauca : quia permiltis mulierem Jezabel, quoe se qui est principium creaturoe Dei. Scio opéra tua ,
dicit propheten, docere, et seducere servos meos, quia neque frigidus es, neque calidus : ulinam frigi-
fornicari, et manducare de idoloihylis. Et dedi illi dus esses, aut calidus : sed quia tepidus es, et nec
tempus ul poenilentiamageret : et non vult poenitere frigidus, nec calidus, incipiam te evomere ex ore
a foruicatione sua. Ecce miItam eam in lectum : et meo. Quia dicis : Quod dives sum, et locuplelalus,
qui moechanlurcum ea in tribulalione maxinia erunt, B et nullius egeo : et nescis quia tu es miser, et mise-
nisi poenitenliam ab operibus suis egerint. Et filios rabilis, et pauper, et coecus, et nudus, Stiadeq libi
ejus inteificiam in morte, el scient omnes Ecçlesioe, emere a me aurum ignitum probalum, ut locuples
quia ego sum scrulans renés el corda : et dabo uni- fias, et veslimenlis albis induaris, et non appareat
cuique vestrum secundum opéra «ua. Vobis aulem confusiq nuditatis tuoe,el collyrioinunge bculos tuos,
dico, el coelerisqui Thyaliroeeslis : Quicumque non ut videas. Ego quos amo, arguo, et castigo. Mmu-
habent doclrinam hanc, et qui non cognoverunl al- lare ergo, et poenitenliam âge. Ecce slo ad ostium,
litudines Salanoe,quemadmodumdicunt, non miilam et pulso : si quis audierit vocem meam, el aperuerit
super vos aliud pondus : tamen id, quod habetis, le-- mihi januam, inlrabo ad illum, et coenabocum illo,
nele donec veniam. Et qui viceril, el cusiodierit us- et ipse mecum. Qui vicerit, dabo ei sedere mecumin
que in finem opéra mea, dabo illi poleslatem super throno meo : sicut et ego vici, et sedi cum Paire meo
gentes, et reget eas in virga ferrea, el lamquam vas in ihrono ejus. Qui habet aurem, audiat quid Spiri»
figuliconfringenlur, sicut et ego accepi aPalre meo : lus dicat Ecclesiis.
el dabo illi stellam inalulinam. Qui habet aurem, [Cap. IV.] Post hoecvidi : et ecce ostium aperium.
audiat quid Spiriius dicat Ecclesiis. in coelo; et vox prima, quam audivi, tamquam tuboe
[Cap. III.] Et-angeloEcçlesioeSardis scribe : HoeciG loquenlis mecum, dicens : Ascende hue, et ostendam
dicil qui habet sepiem Spiriius Dei, et sepiem slel- 8 tibi quoeoportel fieri post hoec.Et slalim fui in spi-
ias : Scio opéra tua, quia nomen habes quod vivas, ritu : el ecce sedes posita erat in coelo, et supra se-
et mortuus es. Esto vigilans, et confirma coetera, dem sedens. Et qui sedebat, similis erat aspeclui la-
quoe morilura erant. Non enim invenio opéra tua pidis jaspidis et sardinis : et iris erat in cirçuitu se-
plena coram Deo meo. In mente ergo habe qualiter dîs, similis visioni smaragdinoe.Et in cirçuitu sedis
acceperis, el audieris, et serva, et poenitenliam âge. sedilia viginti quatuor : et super thronps viginti qua-
Si ergo non vigilaveris, veniam ad le tamquam fur, tuor seniores sedenles, circumamicti vestimentis al-
el nescies qua hora veniam ad te. Sed habes pauca bis, et in capilibus eorum coronoeaureoe.Et de Ihrq-
noinina in Sardis, qui non inquinaverunt vestimenta noprocedebanl fulgura, et voces, et tonitrua : et
sua : et ambulabunl mecumin albis, quia digni sunt. septem lampades ardentes anle Ihronum , qui sunt
Qui vicerit, sic veslietur veslimenlis albis, et non septem spiritus Dei. El in conspectu sedis lamquam
delebo nomen ejus de libro vitoe,et confilebor no- mare vitreum simile crystallo : et in medio sedis, et
men ejus coram Paire meo, et coram angelis ejus. in cirçuitu sedis, quatuor animalia plena oculis ante
Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Eccle- et rétro. Et animal primum simile leoni, et secun-
siis. Et angelo PhiladelphioeEcçlesioe scribe : HoecD '. dum animal similevitulo , et lertium animal habens
dicil Sanctus et Verus, qui habet clavem David: qui faciem quasi hominis, et-quartum animal simile
aperil, et nemo claudit : claudit, et nemo aperit : aquiloevolanli. El qualuor animalia, singula eor
Scio opéra tua. Ecce dedi coram te ostium aperium, rum habebanlalas senasetin cirçuitu, et intusplena
quod nemo polest claudere : quia modicam [JIIs. sunt oculis : et requiem non habebant die ac nocle,
modicum]habes virtulem, et servasti verbum meum, diceniia : Sanclus, Sanctus, Sanctus, DominusDeus
et non negasli nomen meum. Ecce dabo [ Ms. tibi] omnipolens, qui erat, et qui esl, et qui venturus est.
de synagogaSalanoe, qui dicunt se Judoeosesse, et Et cum darent illa animalia gloriam, et honorem, et
non sunt, sed meiitiuntur. Ecce faciam illos ut ve- benediclionemsedenti super ihronum, vivenli in soe-
niam, el adorent ante pedes tuos : et scient quia cula soeculorum; procidebant viginti quatuor senio-
ego dilexi le. Quoniam servasti verbum patienlioe res anlesedeniem in throno , el adorabanl viventem
meoe, et ego servabo le ab hora lenlationis, quoe in soeculasoeculorum,elmiitebantcoronas suas anle
* Noster ms. ostendam,quoeoportet cito
fieri, elc.
853 S. HIERONYMIDIYINAB1BL10THECA. 836
thronum, dicentes : Dignus es, DomineDeus nosler, A Et cum aperuisset sigillum tertium , audivi lerlium
accipere gloriam, et honorem, el virtulem : quia lu animal, dicens : Veni, ei vide. Et ecce equus niger;
creasti omnia, et propier voluntatem tuam erant, et et qui sedebat super illum, habebat staleram in ma-
creala sunt. nu sua. Et audivi tamquam vocem in medio quatuor
|Cap.V.] Et vidi in dexiera sedentis supra Ihro- animalium dicentium ; Bilibris tritici denario , et
num, librum scriplum intus el foris signatum sigil- très bilibres hordei denario, etvinum, etoleum ne
lis septem. Et vidi [Ms. audivi] Angelum fortem , loeseris. Et cum aperuisset sigillum quartum, audivi
proedicantemvoce magna : Quis est dignus aperire vocem quarti animalis dicentis : Veni, et vide. Et
librum, et solveresignacula ejus? Et nemo poterat, ecce equus pallidus ; et qui sedebat super eum, no-
neque in coelo, neque in lerra, neque subtusterram, men illi Mors, et Infernus sequebatur eum; et data
aperire librum, a neque respicere illum. Et ègo fle- est illi potestas super qualuor partes terroe, inlerfi-
bani multum, quoniamnemo dignus invenlusest ape- cere gladio, famé, et morte, et bestiis terroe.Et cum
rire librum, nec videre eum. Et unus de senioribus aperuisset sigillum quintum, vidi sublus altare ani-
dixilmihi: Ne fleveris : ecce vicitleo de tribu Juda, mas interfeciorum propter verbum Dei, el propter
radix David, aperire librum, el solvere septem sig- lestimonium, quod habebant, et clamabantvoce
nacula ejus. El vidi : et ecce in medio throni et qua- B• magna, dicentes: Usquequo, Domine (sanctus, et
tuor animalium,et in medio seniorum, Agnum slan- verus), non judicas, et non vindicas sanguinem no-
tem lamquam occisum, habentem cornua sepiem, et strum de iis, qui habitant in terra? Et datoesunt il-
oculus septem : qui sunt sepiem spiritus Dei, missi lis singuloestoloealboe; et dictum esl illis , ul re-
in omnem terrain. Et venit, el accepit de dexiera se- quiescerent adhuc tempus modicum, a donec com-
dentis in throno librum. Et cum aperuisseï librum , pleantur conservi eorum, et fratres eorum, qui inler-
quatuor animalia, el vigintiquatuor seniores cecide- ficiendi sunt sicut et illi. Et vidi cum aperuisset si-
runt coram Agno, habentes singuli cilharas, et phia- gillum sexium : et ecce terroemotus magnus factus
las aureas plenas odoramentorum , quoesunt oralio- est, et sol factusest niger lamquam saccuscilicinus:
nes sanctorum : et caniabant canticum novum , di- et luna lola facia est sicut sanguis : et stelloede coelo
centes : Dignuses, Domine, accipere librum, et ape- ceciderunt super terram, sicul ficus emitlit grosso3
rire signaculaejus : quoniam occisus es, et redemisii suos, cum a venio magno movetur. Et coelumreces-
nos Deo in sanguine luo ex omni tribu, et lingua, et sil sicut liber involulus : el omnis mons, et insuloe
populo, et natione : et fecisli nos Deo nostro reg- de locis suis motoesunt. Et reges terroe, et princi-
num, et sacerdotes : et regnabimus super lerram. pes, et tribuni, el diviles, et fortes, et omnis servus,
Et vidi, et audivi vocem angelorum mullorumin cir- *3 et liber, absconderuni se iu speluncis, et in pétris
cuitu throni et animalium, el seniorum : el erat monlium ; et dicunt [Ms. dicenl] montibus , el pé-
numerus eorum [Ms. tac. eorum] millia millium, di- tris : Cadite super nos, et abscondile nos a facie se-
centium voce magna : Dignusest Agnus, qui occisus dentis super thronum, et ab ira Agni : quoniam ve-
est, accipere virtulem, etdivinitatem,et sapienliam, nit dies magnus iroe ipsorum : et quis poterit stare?
et forlitudinem, el honorem, et gloriam, et benedi- [Cap. VIL] Post hoecvidi qualuor angelos siantes
clionem. El omnem crealuram quoein coelo est, et super quatuor angulos lerroe, tenenles quatuor ven-
super terram, el sub lerra, et quoesunt in mari, et tos terroe [Ms. tac. terroe], ne fiaient super terram ,
quoein eo : omnesaudivi dicentes : Sedenti in thro- neque super mare, neque in ullam arborem. Et vidi
no, et Agno, benedictio, et honor, et gloria ; cl po- alterum angelum ascendentem ab ortu solis, haben-
teslas in soeculasoeculorum.El qualuor animaliadi- tem signum Dei vivi ; et clamavil voce magna qua-
cebant : Amen. El viginti quatuor seniores cecide- luor angelis, quibus datuni est nocere terroe, el ma-
runt in faciès suas : et adoraveruntb vivenlemin soe- ri, dicens : Nolite nocere lerroe, el mari, neque ar-
cula soeculorum. boribus, quoadusquesignemus servos Dei nosiri in
[Cap. VI.] Et vidi quod aperuisset Agnus unumde frontibuseorum. Et audivi nnmerum signalorum,
septem sigdlis, et audivi unum de quatuor animali- " centum quadraginta qualuor millia signali , ex omni
bus, dicens [Ms. add. mihi], tamquam vocem loni- tribu filiorum Israël. Ex tribu Juda duodeeimmillia
trui : Veni, el vide.c Et vidi : et ecce equus albus, signali. Ex tribu Buben duodeeim millia signati.
et qui sedebat super illum habebat arcum , el data Ex iribu Gad duodeeim millia signali. Ex tribu Aser
est ei corona, et exivit vincens, ul viuceret. Et cum duodeeim millia signali. Ex Iribu Nephthali duode-
aperuisset sigillumsecundum, audivi secundumani- eim millia signali. Ex Iribu Manasse duodeeim
mal, dicens : Veni, et vide. El exivit alius equus ru- millia signati. Ex tribu Simeon duodeeim millia si-
fus : et qui sedebat super illum, daium est ei, ut su- gnali. Ex iribu Levi duodeeimmillia signati. Ex tribu
meret pacem de terra, et ut invicem se interficiant Issachar duodeeim millia signali. Ex tribu Zabulon
[il/s. interficerent] : el dalus est ei gladius magnus. duodeeim millia signati. Ex iribu Joseph duodeeim
4 Inlerserit idem ms., et solveresignaculaejus. libros, ms. noster ignorât.
h Verba vivenlemin soeculasoeculorumut in Groecis d Noster ms., doneccompléalurnumerus conseno-
aliquoi libris, iia et in ms. noslro desiderantur. rum et fratrum eorum,qui inlerficiendisunl, elc.
c Alque hoeciterum Et vidi, juxta Groecosaliquot
8S7 B. JOANNISAPOSTOLI APOCALYPSIS. 858
millia signali. Ex tribu Benjamin duodeeim millia.A eorum, et diei non luceret pars lertia, et noctis si-
signali. Posi hoecvidi turbam magnam, quam dinu- miliier. Et vidi, et audivi vocem unius aquiloevolan-
nierare nemo polerat, ex omnibus genlibus, et tri- lis per médium coeli, dicenlis voce magna : Vas, voe,
bubus, et populis, et linguis; siantes anle ihronum, voehabitanlibus in lerra, de coeleris vocibus trium
et in conspectu Agni, amicti stolis albis, et palmoein angelorum, qui erant tuba canituri.
manibus eorum; et clamabanl voce magna dicen- [Cap. IX.] El quinlus angélus luba cecinit : et
tes : Salus Deo nostro, qui sedet super ihronum, el vidi stellam de coelo cecidisse in terram, et data est
Agno. Et.omnes angeli stabant in cirçuitu throni , ei clavis putei abyssi. Et aperuit puieum abyssi : et
et seniorum, el quatuor animalium; et ceciderunt ascendit fumus putei, sicut fumus fornaeis rnagnoe:
in conspeclu throni in faciès suas, et adoraverunt et obscuratus est sol et aer de fumo putei : et de
Deum, dicentes : Amen. Benedictio , et clariias , et fumo putei exierunt locustoein terram , et dala est
sapienlia, et gratiarum aclio, honor, el virlus , et illis potesias, sicut habent potesiatem scorpiones
forliltido Deo nosiro, in soeculasoeculorum. Amen. Jerroe : et proecepium est illis, ne loederent fenum
Et respondit unus de senioribus, el dixit mihi : Hi, lerroe, neque omne viride, neque omnem arborem :
qui amicti sunt slolis albis, qui sunt? et unde vene- nisi l-inlum homines, qui non habent signum Dei in
runt? Et dixi illi : Domine mi, lu scis, el dixit mihi : B fronlibus suis : et daium esl illis, ne occiderenl eos;
Hi sunt, qui venerunt de tribulatione magna, et la- sed ut cruciarent mensibus quinque : et crucialus
verunt stclas suas, et dealbaverunt eas in sanguine eorum ul crucialus scorpii cum percutit hominem.
Agni. El ideo sunt ante thronum Dei, el serviunt ei Et in diebus illis quoerent homines mortem, et non
die ac nocte in templo ejus : et qui sedet in throno, invenienleam : et desiderabunt mori, et fugiet mors
habilabit super illos. Non esurient, neque silient ab eis. Et simililudines locustarum, similes equis
amplius, nec cadet super illos sol, neque ullus oestus: paralis in pradium : el super capita earum tam-
quoniam Agnus, qui in medio ihroni esl, regel illos, quam coronoe similes auro : et faciès earum tam-
et deducet eos ad viloefontes aquarum, et absterget quam faciès hominum. Et habebant capillos sicut
Deus omnem lacrymam ab oculis eorum. capillos mulierum; et dentés earum, sicut dentés
[Cap. VIII.] Et cum aperuisset sigillum seplimum, leonum erant : et habebant loricas sicut loricas
faclum esl silenimm in coelo, quasi média hora. Et ferreas, et vox alarum earum sicut vox cur-
vrdi sepiem angelos stantes in conspeclu Dei : et ruum equorum mullorum currenlium in hélium : el
datoesunt illis sepiem tuboe. Et alius angélus venit, habebant caudas similes scorpionum, el aculei erant
el slelit anle altare habens thuribulum aureum aj: in candis earum : et potestas earum nocere homini •
el dala sunt illi incensa multa, ul daret de orationi- G bus mensibus quinque : et habebant super se regem
bus sanctorum omnium super altare aureum, quod angelum abyssi, cui nomen llebraice Abaddon [Ms.
est ante thronum Dei. El ascendit fumus incensorum Abdon], Groeceautem Apollyon, Latine habens no-
de oralumibus sanctorum de manu angeli coram Deo. men Exlerminans. Voe unum abiii, et ecce veniunt
Et accepit angélus ihuribulum, et implevit illud de adhuc duo voe posl hoec. Et sextus angélus luba ce-
igné altaris, et misit in terram, el facta sunt toni- cinit : el audivi vocem unam ex qualuor cornibus
trua, el voces et fulgura, et lerroemolus magnus. Et altaris aurei, quod est ante oculos Dei, dicenlem
sepiem angeli, qui habebant sepiem tubas, proepara- sexto angelo, qui habebat lubam : Solve qualuor an-
verunt se, ut tuba canerent. Et primus angélus tuba gelos, qui alligaii sunt in fluminç magnn Euphrale.
cecinit, el facta esl grando, el ignis, mixta in san- Et soluli sunl quatuor angeli, qui paraii erant in
guine, el missum est in terram : et lerlia pars lerroe horam, et diem, el mensem, el annum, ut occide-
combusta est, ei lertia pars arborum concremaiaest, renl lertiam partem hominum. El numerus equesiris
et omne fenum viride combusliim est. El secundus exercilus vicies millies dena millia. Et audivi mime-
angélus tuba cecinit : et lamquam nions magnus igné rum eorum. Et ita vidi equos in visione : et qui se-
ardens missus esl in mare : et facla est ténia pars debant super eos, habebanl loricas igneas, el hya-
maris sanguis, et morlua est lerlia pars creaturoe cinlhinas, ei sulphureas, et capila equorum erant
eorum, quoe habebant animas in mari, el lerlia pars tamquam capita leonum : et de ore eorum procedit
navium interiit. Et tertius angélus tuba cecinit : et ignis, et fumus,elsulphur.Et ab his tribus plagis occisa
cecidit de coeloStella magna ardens tamquam facula, esl lertia pars hominum, de igné, et de fumo, ei sul-
et cecidil in lertiam partem fluminum, et in fontes phure, quoeprocedebantdeoreipsorum.Poieslas enim
aquarum: et nomen stelloedicitur Absinthium : et equorum in ore eorum est, 1"el in caudis eorum. Nam
facta est lertia pars aquarum in absinthium : et' caudoeeorum similes serpenlibus, habentes capita :
innlti hominum mortui sunt de aquis, quia amaroe. jet in his nocent. El coelerihomines, qui non sunl oc-
facloesunl. Elquarlus angélus luba cecinit, el per- cisi in his plagis, neque poenilentiam egerunt de
cussa est lertia pars solis, el lertia pars lunoe, et operibus manuum suarum, ut non adorarent doemo-
tertia pars stellarum : ita ut obscurarelur lerlia pars nia,et simulacra aurea, argentea, et oerea, et lapi-

a Addit idem ms., in manu sua. ezin caudis eorum.

b Tacet noster ms. juxta Groecum textum verba,
859 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 860
dea, et lignea, quoe neque videre possunt, neque jVvidebuni de tribubus, et populis, el linguis, et gen-
audire, neque ambulare : el non egerunt poeniten- libus corpora eorum per très dies el dimidium; et
liam ab homicidiis suis, neque a veneficiis suis, ne- corpora eorum non sinenl poni in monumentis. Et
que a fornicalione sua, neque a furlis suis. inhabilantes terram gaudebunt super illos, et jucun-
[Cap. X.] Et vidi alium angelum fortem descen- dabunlur; et munera initient invicem, quoniam hi
deniem de coeloamiclum nube, et iris in capite ejus, duo propheloe cruciaverunt eos qui habitabant super
et faciès ejus erat ul sol, el pedes ejus lamquam terram. Et posl dies 1res et dimidium, spiritus vitoe
columnoe ignis : et habebat in manu sua libellum a Deo intravit in eos : et steterunt super pedes suos,
apertum : el posuit pedem suum dexlrum super el limor magnus cecidit super eos qui viderunt eos.
mare, sinistrum aulem super terrain : el clamavit Elaudierunt vocem magnam de coelodicentem eis ;
voce magna, quemadmodum cum leo rugit. Et cum Ascendite bue. El ascenderunl in coelum in nube, et
clamassct, locula sunt sepiem tonitrua voces suas. viderunt illos inimici eorum. Et in illa hora factus
El cum locula fuissent sepiem tonitrua voces suas, esl lerroemotus magnus, et décima pars tivitatis ce-
ego scripturus eram : el audivi vocem de coelodi- cidit; et occisa sunl in terroemotu nomina hominum
centem mihi : Signa quoe locula sunt sepiem toni- septem millia; et reliqui in limorem sunt niissi, et
trua, et noli ea scribere. El angélus, quem vidi )B dederuni gloriam Deocoeli. Voesecundum abiit : et
siantem super mare, el super terram, levavit ma- ecce voetcriium veniet cito. El seplimus angélus tuba
num suam ad coelum : el juravit per vivenlem in cecinit; et factoesunl voces magnoe in coelodicen-
soecula soeculorum, qui creavit coelum, et ea quoe tes : Factumest regnum hujus mundi, Domini nostri
in eo sunt; et terrain, et ea quoe in ea sunt; et et Chrisli ejus, et regnabit in soecula soeculorum.
mare, et ea quoe in eo sunt : Quia tempus non erit Amen. El viginli quatuor seniores qui in conspeclu
amplius : a sed in diebus vocis seplimi angeli, cum Dei [Ms. Domini] sedent in sedibus suis, ceciderunt
coeperit tuba canere, consuniinabilur mysteriuin Dei, in faciès suas, et adoraverunt Deum, dicentes : Gra-
sicut evangelizavit per servos suos prophetas. El iias agimus tibi, Domine Deus omnipolens, qui es,
audivi vocem de coelo iterum loquentem mecum, et el qui eras, et qui venturus es : quia accepisii vir-*
dicentem : Vade, et accipe librum apertum de manu tutem tuam magnam, et regnasti. Et iraioesunt gén-
angeli slantis super mare, et super terram. Et abii ies, el advenil ira tua, el tempus morluorum judicari,
ad angelum, dicens ei, ul daret mihi librum, el dixit el reddere mercedem servis luis prophelis, et san-
mihi : Accipe librum, et dévora illum : el faciet ctis, el timentibus ncmen tuum pusillis el magnis,
amaricare venlrem tuum, sed in ore luo eril dulce et exterminandi eos qui corruperunl [ Jlfs. corrum-
lamquam meL Et accepi librum de manu angeli, el IC punl]terram. Etapertumest templumDei in coelo, et
devoravi illum : el erat in ore meo tamquam mei visa est arca testamenti ejusb in lemplo ejus, et facta
dnlcc, et cum devorassem eum, amaricatus est ven- sunt fulgura,el voces, et terroemolus,et grando magna.
ter meus ; el dixit mihi: Oportet te ileruui prophe- [Cap. XII.] Et siguuin magnum apparuit in coelo :
laregeniibus, eipopulis, et linguis, et regibus muliis. Mulier amicta sole, et luna sub pedibus ejus, et in
[Cap. XL] Et datus est mihi calamus similis virgoe, capite ejus corona siellarum duodeeim; et in ulero
etdiclum est mihi : Surge, el melire lemplum Dei, habens, clamabat parturiens, et cruciabatur ut pa-
el altare, et adorantes [Ms. habitantes] in eo. Atrium riai. Et visum est aliud signum in coelo : et ecce
aulem, quod esl foris lemplum, cjice foras, el ne draco m.ignus rufus, habens capita septem eleornua
metiaris illud : quoniam dalum est genlibus, et ci- decem, et iu capiiihus ejus diadamala septem; et
vitatem sanctam calcabunt mensibus quadraginta cauda ejus trahebat lertiam partem siellarum coeli,
duobus : el dabo duobus testibus meis, et prophe- el misit eas in terram:et draco stelit ante mulierem
labunl diebus mille ducenlis sexagiula, amicii sac- quoeerat paritura, ut cum peperisset, filium ejus de-
cis. Hi sunl duoeolivoe, el duo candelabra in con- voraret. El peperit filium masculum, qui rectums
speclu Domini lerroe slantes. El si quis voluerit eos erat omnes génies in virga ferrea; etraptus esl filius
nocere, ignis exiet de ore eorum, et devorabil ini- D ejus ad Deumet ad thronum ejus ; et mulier fugit iu
micoseorum : et si quis voluerit eos loedere, sic soliiudinem, ubi habebat locum paratum a Deo, ut
oportel eum occidi. Hi habeni polestalem claudendi ibi pascant eam diebus mille dticentis sexaginla. Et
coelum, ne pluat diebus prophétise ipsorum : factum esl proelium magnum in coelo : Michael et
cl polestalem habent super aquas converlcndi angeli ejus proeliabantur cum dracone, et draco pu-
cas in sanguinem , et percutere terram muni gnabat, et angeli ejus; et non valuerunt [Jlis. proeva-
plaga quoliescumque voluerini. Et cum finierint lueruni], neque locus invenliisea eorum amplius in
lestimonium suum, bestia quoe ascendit de ahysso coelo. Et projectus est draco ille magnus, serpens
faciet adversum eos bellum, el vincet illos, el occi- antiquus, qui voealur diabolus, et Salanas, qui se-
del eos. Et corpora eorum jacebunt in plateis civita- ducit universum orbem ; el projeclus est in terram,
lis magnoe,quoe voealur spiritualiter Sodoma, et ^E- et angeli ejus cum illo missi sunt. Et audivi vocem
gyptus, ubi et Dominus eorum crucifixus est. Et magnam in coelodicentem : Nunc facta estsalus, et
a Pro sed in diebus vocis, etc., habet noster ms. et fc Vocesin temploejus noster ms. lacet.
vidi in fine vocis, elc.
 Set B. JOANNISAPOSTOLI APOCALYPSIS. 882
virlus, et regnum Dei nostri,et poleslas Chrisli ejus: A dicens habilantibus in terra ul faciam imaginent be-
quia projectus est accusator fratrum nostrorum, qui siioe quoehabet plagam gladii, et vixit. Et datum est
accusabat illos ante conspectum Dei nosiri die ac no illi ut daret spirilum imagini besiioe, et ut loqualur
cte. Et ipsi vicerunt eum propter sanguinem Agni, imago bestioe; et faciat ut quicumque non adorave-
et propter verbum teslimonii sui ; et non dilexeruni; rint imaginera besiioe occidanlur. Et faciet omnes
animas suas usque ad morlem. Propterea loetamini, pusillos, et magnos, et diviles, et pauperes, et libe-
coeli,et qui habitatis in eis. Voeterroeel mari, quis ros, et servos, habere characterem in dexiera manu
descendit diabolus ad vos, habens iram magnam, sua, aut in fronlibus suis. Et ne quis possit emere
sciens quod modicum tempus habet. Et postquam aut vendere, nisi qui habet characterem, aut nomen
vidit draco quod projectus esseï in terrain, persecu- besiioe, aut numerum nominis ejus. Hic sapienlia
tus est mulierem quoepeperitmasculum.el daloesunl est.Qui habet intellectumcompuletnumerum bestioe.
mulieri aloe duoe aquiloemagnoe,ul volaret in deser- Numerus enim hominls est, et numerus ejus sexcenti
tum in locum suum ; ubi alitur per tempus et tem- sexaginta sex.
pora, et dimidium lemporis, a facie serpenlis. El [Cap. XIV.] Et vidi : et ecce Agnus stabat supra
misit serpens ex ore suo post mulierem aquam tam- montem Sion, et cum eocenlum quadraginta quatuor
quam flumen, ut eam facerel trahi a flumine. Et ad- B millia, habentes nomen ejus, et nomen Panis ejus
juvit lerra mulierem, et aperuit terra os suum, et scriplum in fronlibus suis. Et audivi vocem de coelo
absorbuit flumen quod misit draco de ore suo : et tamquam vocem aquarum mullarum, et tamquam
iralus est draco in mulierem, et abiit facere proelium vocem lonilrui magni ; el vocem quam audivi, sicut
cum reliquis de semine ejus qui cuslodiuut mandata citharoedorumcitharizantium in cilharis suis.Etcan-
Deiet habent lestimonium Jesu Christi. Et sletit su- tabant quasi canlicum novum, ante sedem el anle
pra arenam maris. qualuor animalia et seniores; et nemo poteral di-
[Cap. XIII.] Et vidi de mari besliam ascendentem, cere canlicum, nisi illa cenlum quadraginta qualuor
habentem capita sepiem et cornua decem, et super millia qui empli sunl de lerra. Hi sunt qui cum mu-
cornua ejus decem diademata, el super capita ejus lieribus non sunl coinquinaii : virgines enim sunt.
nomina blasphemioe.El beslia quam vidi similis erat Hi sequunlur Agnum quoeumque ierit. Hi empli sunt
pardo, el pedes ejus sicul pedes ursi, et os ejus sicut ex hominibus primitioe Deo el Agno. Et in ore eo-
os leonis. Et dédit illi draco virtulem suam et pole- rum non est invenlum mendacium, sine macula
stalem magnam. El vidiunum decapitibus suis quasi enim sunl ante thronum Dei. Et vidi alterum ange-
occisum in morlem; ctplaga mortis ejus curaiaest. lum volantem per médium coeli, habentem Evange-
Et admirataestuniversa terra post besliam; el ado- C lium oeternum, ut evangelizaret sedenlibus super
raverunt draconem qui dédit polestalem besiioe,et terram, et super omnem gentem, et tribum, et lin-
adoraverunt besliam, dicenies : Quis similis bestioe? guam, el populum, dicens magna voce : Timele Do-
et quis polerit pugnare cum ea? Et dalum est ci os minum, et date illi honorem, quia venil hora judicii
loquens magna et blasphemias; et dala est ei po- ejus; et adorate eum qui fecit coelum, et terram,
leslas facere menses quadraginta duos. Et aperuil b mare, et fontes aquarum. Et alius angélus secutus
os suum in blasphemias ad Deum, blasphemare no- est, dicens : Cecidit, cecidil Babylon illa magna quoe
men ejus, et tabernaculum ejus, et eos qui in coelo a vino iroe fornicaiionis suoepolavit omnes gentes.
habitant. Et est datum illi héliumfacere cum sanctis Et tertins angélus secutus esl illos, dicens voce ma-
et vincere eos; et data est illi potestas in omnemtri- gna : Si quis adoraverit besliam et imaginem ejus,
bum, et populum, et linguam, et gentem : et adora- et acceperit characterem in fronte sua aut in manu
verunt eam omnesqui inhabilabant lerram, quorum sua, et hic bibet de vino iroe Dei, quod mistum est
non sunl scripia nomina in libro VitoeAgni, qui oc- mero in calice iroe ipsius, el cruciabilur igné et sul-
cisus est ab origine mundi. Si quis habet aurem, au- phure in conspeclu angelorumsanclorumet ante con-
dial. Qui in captivitalemduxerit, in caplivitalem va- spectum Agni; et fumus tormenlorum eorum ascen-
det;quiin gladio occiderit, oportet eumgladiooecidi. D det in soeculasoeculorum,nec habent requiem die ac
Hic est palienlia et fides sanctorum. El vidi aliam nocle qui adoraverunt besliam et imaginem ejus, el si
besliam ascendenlem de terra, et habebat [ilfs. ha- quis acceperitcharacterem nominis ejus. Hicpalienlia
bentem] cornua duo similia Agni, et loquebalur sicut sanctorum esl qui cuslodiuut mandata Dei et fidem
draco; et polestalem prioris bestioe omnem facie- Jesu.Et audivi vocemde coelodicentem mihi : Scribe :
bat in conspeclu ejus ; et fecit terram et habitan- Beati mortui qui in Dominomoriuntur. Amodo jam
tes in ea adorare besliam primam, cujus curata est dicit Spiritus ut reijuiescant a laboribus suis ; opéra
plaga mortis". Et fecit signa magna, ul eliam ignem enim illorum sequunlur illos. Et vidi et ecce niibem
facerel de coelo descendere in terram in conspectu candidam, et super nubem sedcnlem similem Filio
hominum. El seduxil habitantes in terra, propter si- hominis, habentem in capite suo coronam aureain,
gna quoedata sunt illi facere in conspeclu besiioe, et in manu sua falcem aculam. Et alius angélus exi-
a Addit nosler ms. elvixit, quod est ex inferiori dum et in Groecisaliquot libris est st«îT:àvza?àu.vzotç,
comexlu hue adscilum. noster quoque ms. habet, et omniaquoein eis sunt.
b Pro verbis mare et fontesaquarum, quemàdmo-
865 S. HIERONYMIDIVINAB1BL10THECA. 864
vit de templo, damans voce magna ad sedentem su- AVb ab altari dicentem : Etiam, Domine Deus omnipo-
per nubem : Millefalcem tuam et meie, quia venit lens, vera et justa judicia tua. Et quartus angélus
hora ut meialur, quoniam aruit messis lerroe. Et effudit phialam suam in solem, et datum est illioestu
misit qui sedebat super nubem falcemsuam in ter- affligere homines, et igni : et oestuaverunt homines
ram, et demessa esl terra. El alius angélus exivit de oestumagno, et blasphemaverunt nomen Dei haben-
templo quod est in coelo, habens et ipse falcem acu- tis polestalem super bas plagas, neque egerunt poe-
tam. Et alius angélus exivit de altari, qui habebat nilentiam, c ul darent illi gloriam. El quinlus angé-
poteslatem supra ignem ; el clamavit voce magna ad lus effudil phialam suam super sedem besiioe : et
eum qui habebat falcem acutam, dicens : Millefalcem facttim est regnum ejus lenebrosum, et commandu-
tuam aculam, et vindemia botros vineoeterroe, quo- caverunl [Ms. comederunt] linguas suas proedolore:
niam maturoesunt uvoeejus. Et misit angélus falcem et blasphemaverunt Deum coeli, proe doloribus et
suam acutam in terram, et vindemiavit vineam ter- vulneribus d suis, et non egerunt poenilentiam ex
roe, et misit in lacum iroeDei magnum ; et calcatus operibus suis. Et sextus angélus effudit phialam
est lacus extra civitatem, et exivit sanguis de lacu suam in flumen illud magnumEuphratem : et sicca-
usque ad frenos equorum per sladia mille sexcenla. vil aquam ejus, ul proepararetur via regibus ab or-
[Cap. XV.] Et vidi aliud signum in coelo magnum 1B tu solis. Et vidi de ore draconis, et de ore bestioe,
et mirabile, angelosseptem, habentes plagas sepiem et de ore psetidoprophetoe" spiriius très immundos
novissimas. Quoniam in illis consummata est ira Dei. in modum ranarum. Sunt enim spiriius doemonio-
Et vidi lamquam mare vilreum mislum igné, et eos, rum facienles signa, et procedunt ad reges totius
qui vicerunt besliam, et imaginem ejus, et nume- lerroe congregare illos in proeliumad diem magnum
rum nominis ejus, stanles super mare vilreum, ha- omnipotenlis Dei. Ecce venio sicul fur. Beatus qui
bentes citharas Dei : el cantaiiles canlicum Moysi vigilai, el cusiodit veslimenla sua, ne nudusambu-
servi Dei, et canticum Agni, dicentes : Magna et lel, et videant turpiludinem ejus. Et congregabit
mirabilia sunt opéra lua, Domine Deusomnipotens : illos in locum, qui voealur Hebraice Armagedon
justoe et veroesunt vioeluoe,rex soeculorum.Quis non [Ms. Hermagedon]. Et seplimus angélus effudit phia-
timebit te, Domine, et magniûcabit nomen tuum? lam suam in aerem, et exivit vox magna de lemplo
quia solus pins es : quoniam omnes gentes venient, a Ihrono, dicens : Faclum est. Et facta sunt fulgura,
et adorabunt in conspeclu luo, quoniam [Ms. add. et voces et loniirua, et terroeniotus factus est ma-
oinnia]judicia tua manifesta sunl. Et post hoecvidi, gnus, qualis numquam fuit, ex quo homines fuerunt
et ecce aperium est lemplum taberuaculi teslinionii super lerr.im , lalis terroemolus, sic magnus. El fa-
in coelo: et exierunt septem angeli habentes septem 'C cta est civilas magna in très parles : etciviiatesgen-
plagas de templo, vestili lino [ils. lapide] mundo lium ceciderunl. El Babylon magna venit in niemo-
et candido, et proecinciicirca peclora zonis aureis. riam aine Deum, dare illi calicem vini indignationis
El unum de qualuor animalibus dedil sepiem ange- iroe ejus. Et omnis insula fugit, et montes non sunt
lis septem phialas aureas, plenas iracundioeDeivi- invenli. Et grando magna sicut lalentum descendit
ventis in soeculasoeculorum.Et impletuni est lem- de coeloin homines : elblasphemaverunt'Deum ho-
plum fumo a majeslale Dei, el de virlute ejus : et mines propier plagam grandinis : quoniam magna
nemo poieral inlroire in lemplum, donec consum- facla est vehemenier.
marenlur septem plagoesepiem angelorum. [Cap. XVII.] Et venit unus de sepiem angelis,qui
[Cap. XVI.] Et audii'i vocem magnam de lemplo, habebant septem phialas, etlocuius est mecum, di-
dicentem septem angelis : lte, el effundite septem cens : Veni, ostendam libi damnalionem merelricis
phialas iroeDeiin terram. Et abiit primus, et effu- magnoe,quoesedet super aquas multa.;,cum qua for-
dit phialam suam in terram, et faclum est vulnus nicali sunl reges terroe, el inebriaii sunt qui inhabi-
soevumet pessimum in homines, qui habebant cha- tant lerram de vino prostilutionis ejus. El abslulit
racterem bestioe; et in eos, qui adoraverunt imagi- me in spirilu in deserium. Et vidi mulierem seden-
nem ejus. Etsecuudus angélus effudil phialam suam D lem super besliam coccineam, plenam nominibus
in mare, el factus est sanguis lamquam mortui : el blasphemioe,habentem capita septem, et cornua de-
omnis anima vivens morlua esl in mari. El lertius cem. El mulier erat circumdala purpura, eteoccino,
cffndit phialam suam super flumina, et super fouies et inaurala auro, et lapide pretioso, el margarilis,
aquarum, el factus esl sanguis. El audivi angelum habens poculuin aureum in manu sua, plénum abo-
aquarum dicentem : Juslus es, a Domine, qui es, et minaiione, el immundilia fomic.ationis ejus. Et in
qui eras sanctus, qui hoecjudicasli : quia sanguinem fronte ejus nomen scriplum, Mysterium : Babylon
sanctorum et propheiarum effuderunt, et sanguinemi magna, maierfornicalionum, et abominaiionum ler-
eis dedisli bibere :digni enim sunt. El audivi alierumi roe. Et vidi mulierem ebriam de sanguine sancio-
a Ut in Groecisnonnullis, ita et in Latino apud nos nia, ut darent illi gloriam.
nis. Domine, desideratur. APronomen suis, hic et subsequenti proxiuie loco
fcIterum verba ab altari, cum Groecis aliquot li- idem ms. lacel.
bris noster quoque ms. ignorât. e Additexissenoster ms., quod et in Groecisaliqni-
« Plus habet noster ms., ut non adorarent doemo- bus, «Çi)Mv,habetur.
£G5 B. JOANNISAPOSTOLIAPOCALYPSIS. 866
rum, et de sanguine martyrum Jesu. Et miratus \ et Inclus, et famés, el igné comburetur: quia fortis
sum, cum vidissem illam, admiralione magna. Et est Deus, qui judicabit illam. Et flebunt, et plangent
dixit mihi angélus : Quare miraris? Ego dicam libi se super illam reges terroe,qui cum illa fornicaii sunt,
sacramentum mulieris, et besiioe quoeportât eam, et in deliciis vixerunt, cum vidèrent fumum incendii
quoehabet capila sepiem, et cornua decem. Bestia, ejus: longe slanies propter limorem lormeutorum
quam vidisli, fuit, et non est, el ascensura est de ejus, dicentes: Voe,voe, civitas illa magna Babylon,
abysso, et in interilum ibit : et niirabuntur inhabi- civitas illa fortis: quoniam una hora venit judicium
tantes terram (quorum non sunt scripla nomina in tuum. Et negotiatores. terroe flebunt, et lugebunt
libro Viloea consiilulione mundi), videntes bcstiam, super illam: quoniam merces eorum nemo émet am-
quoe erat, et non est. Et hic esl sensus, qui habel plius, merces auri, et argenli, et lapidis pretiosi, et
sapienliam. Septem capita, septem montes sunt, su- margariioe,èl byssi, et purpuroe, et serici, et cocci
per quosmulier sedet, et reges sepiem sunt.Quinque [Jlfs. coccinij (et Omne lignum tbyinum, et omnia
ceciderunt, unus est, et alius nondum venit : et vasa eboris, et omnia vasa de lapide preiioso, et oera-
cum venerit, oportet illum brève tempus manere. mento, et ferro, et marmore, ei cinnamomum), c et
Et bestia, quoe erat, et non est, el ipsa oclava esl : odorameniorum, et unguenli, et tliuris, et vini, et
et de septem est, et in interitum vadit. El decem 8 olei, et similoe,et irilici, et jumenlorum, et ovium,
[Ms. tac. Et decem] cornua, quoevidisli, decem re- et equorum, et rhedarum, et mancipiorum, et ani-
ges sunt : qui regnum nondum acceperunt, sed po- marum hominum. Et poma desiderii animoeluoedis-
teslalem lamquam reges una hora accipient post cesserunt a te , et omnia pinguia et proeclaraperie-
besliam. Hi unum consilium habent, et virtulem et runt a te, et amplius illa jam non invenient. Merca-
polestalem suam besiioetradent. Hi cum Agnopu- lores horum, qui divites facti sunt, ab ea longe sta-
gnabunt, et Agnus vincet illos : quoniam Dominus bunt propter timorem tormenlorum ejus, fientes, ac
a dominorum est, el Rex regum, et qui cum illo lugentes, et dicentes : Voe,voe,civitas illa magna, quoe
sunt, vocati, clecli, et fidèles. Et dixit mihi : Aquoe, amicta erat bysso, et purpura, et cocco, et deaurala
quas vidisli ubi meretrix sedet, populi sunt, et gén- erat auro, et lapide preiioso, et margaritis : quoniam
ies, et lingua?. Et decem cornua, quoe vidisli in una hora destitutoesunt tantoe diviiioe.Et omnis gu-
bestia, hi odient fornicariam, et desolalam facient bernator, et omnis qui in lacum navigat, etnautoe,
illam, et nudam, et carnes ejus manducabunt, et ipr et qui in mari operaniur, longe steterunt, et clama-
sain igni concremabunt. Deus enim dédit in corda verunt videntes locum incendii ejus, dicentes : Quoe
eorum, ut faciani quod placilum est illi : ut dent re- - similis civiiati huic magnoe? Et miserunt pulverem
gnum suum bestioe,donec consummentur verba Dei. 2 super capita sua, et clamaverunt fientes et lugentes,
Et mulier, quam vidisli, est civitas magna, quoeha- dicentes,:Voe, voe, civitas illa magna, in qua divites
bet regnum super reges lerroe. facti sunt omnes, qui habebant naves in mari, de pre-
[Cap. XVHL] Et post hoec vidi alium angelum tiis ejus : quoniam una hora desolala esl. Exsulta su-
descendentem de coelo, habentem polestalem ma- per eam, coelum, et sancii apostoli, et prophetoe:
gnam : et lerra illuminala est a gloria ejus. Et ex- quoniam judicavit Deus judicium vestrum de illa. Et
clamavit t>in fortiludine, dicens : Cecidit, cecidit suslulil unus angélus forlis lapidem quasi molarem
Babylon magna : et facta esl habitalio doemoniorutn, magnum, et misit'in mare, dicens: Hoc impelu mit-
et custodia omnis spiriius immundi, et cuslodia omnis (etur Babylon civitas illa magna, et ultra jam non
volucris immundoeelodibilis : quia de vino iroe[Jlfs. invenielur. Et vox citharoedorum, et musicorum, et
de ira] fornicationis ejus biberunl omnes gentes : el tibia canenlium, el luba non audiclur in te amplius :
reges lerroe cum illa fornicati sunt : et mercalores et omnis arlifex omnis arlis non invenielur in le am-
terr* de virtule deliciarum ejus divites facti sunt. plius : el vox moloe non audielur in te amplius : et
Et audivi aliam vocem de coelo , diceniem: Exile de lux lucernoenon lucebit in le amplius : el vox sponsi
illa, populus meus : ut ne participes sitis delictorum et sponsoenon audietur adhuc in te : quia mercato-
ejus, et de plagis ejus non accipiatis. Quoniam per- D res lui erant principes lerroe, quia in veneficiisluis
venerunt peccala ejus usque ad coelum, et recorda- erraverunt omnes génies. Et in ea sanguis prophe-
tus est Dominus iniquiialum ejus. Reddiie illi sicul tarum et sanctorum inventus est; et omnium qui in-
et ipsareddidit vobis : et duplicate duplicia secundum leifecti sunt in terra.
opéra ejus : in poculo, quo miscuit, miscete illi du- [Càp. XIX. J Post hoecaudivi quasi vocem tubarum
plum. Quantumglorificavit se, et in deliciis fuit; tan- multarum in coelodicenlium: Alléluia : Salus, d et
tum daie illi lormenlum et luctum : quia in corde suo gloria, et virlus Deo nostro esl : quia vera et justa
dicit: Sedeo regina: et vidua non sum : et luctum judicia sunl ejus , qui judicavit de meretrice magna,
non videbo. Ideo in una die venient plagoeejus, mors, quoecorrupit terram in prostitutione sua, et vindica-

a Pro dominorumest, in nostro ms. uno est verbo torum, etc., ut et in Groecisaliquot libris x«î «^M-
dominatur. JXOV,xiti, etc.
b Vocesin fortiludine, cumnoslroms. Groecieliam d Voces, et gloria, ignorât noster ms. cum Gra>
nonnulli lacent. cis plerisque aliis.
c Plus habet noster ms., et amomum,et odoramen-
B69 S. HIERONYMIDIVÎNA BIBLIOTHECA. 868
vit sanguinem servorum suorum demanibus ejns. Et Laniiquiim, qui est diabolus et Satanas, etligavit eum
iterum dixcrunt : Alléluia. Et fumus ejus ascendit per annos mille : et misit eum in abyssum, et clra-
in soeculasoeculorum. Et cecidertint seniores viginti sit el signavit super illum, ul non seducat amplius
qualuor, el qualuor animalia , cl adoraverunt Deum génies, donec consummentur mille anni: el post
sedeniem super Ihronum,dicenles : Amen, Alléluia. hoec oportet illum solvi modico lempore. Et vidi se-
El vox de llirono exivit, dicens : Laudem dicite Deo des, et sederunt super eas, el judicium dalum est
nostro, omnes servi ejus: et qui timelis eum, pusilli illis : et animas decollaiorum propier leslimonium
et ni;igni. El audivi quasi vocem a turboe magnoe, et Jesu, et propier verbum Dei, et qui non adoraverunt
sicul vocem aquarum muliarum, el sicul vocem loni- besliam, neque imaginem ejus, nec acceperunt cha-
truorum magnorum, dicentium : Alléluia : quoniam racierem ejus in fronlibus, aut in manibus suis, el
regnavil Dominus Deus noster omnipotens. Gaudea- vixerunt, et regnaverunt cum Chrisio mille annis.
mus, el exsultemus, et demus gloriam ei : quia vene- Coeteri morluorum non vixerunt, donec consumnien-
ruut nupiioeAgni : et uxor ejus proeparavit se. Et ttir mille anni. Hoecesl resurrectio prima. Beatus,
datum est illi, ut cooperial se byssino splendenti et et sanelus, qui habet parlera in resurrectione prima :
candido. Byssinum enim, jus'ificationes sunt sancto- in bis secunda mors non habet poieslatem : sed erunl
rum. El dixit mihi : Scribe : Beali, qui ad coenam î sacerdotes Deiet Chrisli, el regnabunt cum illo mille
nuptiarum Agni vocati sunl. El dicil mihi : Hoec annis. Et cum consummati fuerint mille anni, sol-
verba Dei vera sunt. El cecidi anle pedes ejus, ut vetur Salanas de carcere suo, et exibit, et seducel
adorarem eum. Et dicit mihi : Vide, ne feceris : coil- gentes, quoesunl super qualuor angulos terroe, G»g,
servus tuus sum , el fralrum luorum habemium le- et Magog, et congregabit eos in proelium, quorum
slinionium Jesu. Deum adora. Teslimonium enim Je- numerus est sicut arena maris. Et ascenderunt su-
su , est spiriius prophetioe. Et vidi coelum aperium, per laiitudinem [Ms. alliludincm], lerroe, cl circuie-
et ecce equus albus, et qui sedebat super eum, voca- runi castra sanciorum, et civitatem dilectam. Et de-
balur Fidelis, el Verax : el cum juslilia judical, et scendit ignis a Deo de coelo , et devoravit eos : et
pugnat. Oculi aulem ejus sicul flamriia ignis, et in Diabolus, qui seducebat eos, missus est in slagnum
capite ejus diademala multa , habens nomen scrip- ignis et sulphuris , ubi et bestia et pseudoprophela
lum, quod nemo novit nisi ipse. El vesiitus erai ve- b cruciabuntur die ac nocte in soecula soeculorum.
ste aspersa sanguine: et vocatur nomen ejus, Ver- El vidi thronum magnum candidura, et sedentem su-
bum Dei. lit excrcitits qui sunt in coelo, sequebanlur per eum, a cujus conspeclu fugit terra et coelum, el
cum in equis albis, vesliti byssino albo et mundo. locus non esl invenlus eis [Ms. ab eis]. Et vidi mor-
Et de ore ejus procedit gladius ex utraque parte acu- J luos.magnos et pusillos, slantes in conspeclu throni,
tus : ut in ipso percutiat génies : el ipse regel eas et libri aperii sunt : el alius liber aperlus esl qui est
in virga ferrea : el ipse calcat lorcular Vini furoris Viloe, et judicati sunt mortui ex lus, quoe scripia
iroeDei oinnipolentis. El habet in vestimenlO, et in erant in libris , secundum opéra ipsorum. El dédit
femore suo scriplum : Rex regum, et Dominusdomi- mare mortuos, qui in eo eranl ; et mors et infernus
nantium. Et vidi unum angelum stanlem in sole, et dederunl niorluos suos, qui in ipsis erant : et judï-
clamavit voce magna, dicens omnibus avibus, quoe calum est de singnlis secundum opéra ipsorum. Et
volabant per médium coeli : Venite, el congregamini infernus et mors missi sunl in stagnum ignis. Hoec
ad coenammagnam Dei ; ul manduceiis carnes regum, est mors secunda c. Et qui non invenlus est in li-
et carnes tribunorum, el carnes foi tium. El carnes bro Vitoe scriplus, inissus est in slagnum ignis.
equorum , el sedentiuin in ipsis, et carnes omnium [Cap. XXL] Et vidi coelum novum, et terram no-
lïberoium, et servorum, et pusillorum,et magnorum. vam. Primum enim coelum, et prima terra abiit, et
El vidi bestiam, et reges lerroe, et exercilus eorum mare jam non est. Etego Joannes vidi sanctamcivita-
congregatos, ad faciendum proelium cum illo, qui tem Jérusalem novam descendentem de coeloa Deo,
sedebat in equo, el cum exercitu ejus. Et apprehensa paraiam, sicut sponsam ornalam viro suo. Et audivi
esl beslia, et cum ea pseudoprophela : qui fecit signa 0 vocem magnam de throno dicentem : Ecce taberna-
coram ipso, quibus seduxit eos, qui acceperunt cha- culum Dei cum hominibus, et habilabit cum eis. El
racterem besiioe, et qui adoraverunt imaginem ejus. ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit
Vivi niissi sunl hi duo in stagnum ignis ardenlis sul- eorum Deus : et absterget Deus omnem lacrymam
phure. El coeleri occisi sunt in gladio sedentis super ab oculis eorum : et mors ultra non erit, neque Inc-
equum, qui procedilde ore ipsius: et omnes aves lus T neque clamor, neque dolor erit ultra, quia
saluraloe sunl camibus eorum. prima abierunt. Et dixit qui sedebat in llirono : Ecce
d
[Cap. XX.] Et vidi angelum descendentem de nova facio omnia. Et dixit mihi : Scribe, quia hoec
coelo, habeniem Clavemabyssi, el calenam magnam verba fidelissima sunt, el vera. Et dixit mihi : Fac-
in manu sua. Et apprehendit draconem , serpentem tum est. Ego sum A et Q : initium, el finis. Ego si-
n Idem ms. luboeproefert, pro turboe, consentien- beiensi Bibliolheca ms. libri et paniculam,legunlque
tibus Groecis quibusdam exemplaribus, in quibus alioc ferme sensu, et cruciabuntur die ac nocle, etc.
esl, aaXnvyyoç pro oy\ox>. Repetit idem ms. hic veTba, stagnumignis, fa-
b Juxta Groecumtextum, xcà{Saa-Kvio-Ôfls-ov'rat,
proe- ciled ex libri albo in textum inlrusa.
ponunl verbo cruciabantur noslcr aliique ex Cor» Addit noster ms. hic nomen angélus.
ses B. JOANNIS APOSTOLI APOCALYPSIS. 870
tienti dabo de fonte aquoe viloe gratis. Qui vicerit, èA gloriam suam el honorem in illam. Et porloe ejus
possidebit hoec.et ero illi Deus, et illeeril mihi filius. non claudentur per diem : nox enim non erit illic.
Timidis autem, et incredulis, et exsecratis, et bomi» Et afférent gloriam [ Mss. add. suam ] et honorem
cidis, et fornicaloribus, et veneficis, et idololalris, et gentium in illam. Non intrabit b in eam aliquod
omnibus mendacibus, pars illorum erit in stagno ar- coinquinalum , aut abominationem faciens, et men-
denli igné et sulphure : quod est mors secunda. Et dacium, nisi qui scripti sunl in libro Vitoe[Jlfs. add.
venit unus de septem angelis habentibus phialas ple- el] Agni.
nas septem plagis novissimis, etlocutus esl mecum, [Cap. XXII.] Et ostendit mihi fluvium aquoevitoe,
dicens : Veni, et ostendam libi sponsam, uxorem splendidum lamquam crystallum, procedentem de
Agni. El suslulit me in 'spiritu in montem magnum sede Deiel Agni. In medio plateoeejus, et ex Ulraque
et altum [ Jlfs. tac. et alium ], et ostendit mihi civi- parle fluminis lignum viloe, afferens fruclus duode-
tatem sanctam Jérusalem descendentem de coelo a eim, per menses singulos reddens fructum suum, et
Deo, habentem clariiaiem Dei : et lumen ejus simile foiia ligni ad sanilatem gentium. Et omne maledictum
lapidi pretioso tamquam lapidi jaspidis, sicut crys- non erit amplius : c sed sedes Dei et Agni in illa
tallum. Et habebat murum magnum et altum, ha- erunt, el servi ejus servient illi. Et videbunl faciem
bentem portas duodeeim : et in porlis angelos duo- B I ejus : et nomen ejus d in frontibus eorum. El nox
decim, el nomina inscripta, quoesunt nomina duode- ultra non erit : et non egebunt de lumine lucernoe,
eim tribuum filiorum Israël. Ab oriente portoetrès, neque lumine solis , quoniam Dominus Deus illumi-
et ab Aquiloneportoetrès, et ab Auslro portoetrès, et nabit illos, et regnabunt in soeculasoeculorum. Et
ab Occasu portoe très. Et murus civitatis habens dixit mihi : Hoecverba fidelissima sunt, et vera. Et
fundamenta duodeeim, et in ipsisa duodeeim nomina Dominus Deus spirituum prophelarum misit angelum
duodeeim aposiolorum Agni. Et qui loquebatur me- suum ostèndere servis suis quoeoporiet fieri cilo. Et
cum, habebai mensuram arundineam auream, ut me- ecce venio velociter. Bealus, qui e custodil verba
lirelur civilatem, et portas ejus, et murum. Et civitas prophétise libri hujus. Et ego Joannes, qui audivi ,
in quadro posila est, el longitudo ejus tanta est et vidi hoec.Et postquam audissem, et vidissem, ce-
quanta etlaiitudo : et mensus est civitatem de arun- cidi ht adorarem ante pedes angeli, qui mihi hoec os-
dine aurea per stadia duodeeim millia : ci longitudo, tendebat : et dixit [il/s. dicil] mihi : Vide ne feceris;
et altitudo, et laiitudo ejus, oequaliasunt. El mensus conservus enim [Ms. lac. enim] tuus sum, et fratrum
est murum ejus cenlum quadraginta qualuor cubiio- tuorum prophelarum, et eorum, qui servant verba f
rum, mensura nominis, quoeest angeli. Et erat struc- prophelioe libri hujus : Deum adora. Et dicit mihi :
tura mûri ejus ex lapide jaspide : ipsa vero civitas, (G Ne signaveris Verba prophelioe libri hujus : tempus
aurum mundum simile vitro mundo. Et fundamenta enim prope esl. Qui nocet, noceal adhuc ; et qui in
mûri civitatis, omni lapide pretioso ornala. Funda- sordibus est, sordescat adhuc; et s qui juslus est, jus-
mentum primum, jaspis; secundum,* sapphirus : tificetur adhuc; et sanctus, sanclificelur adhuc. Ecce
lertium, chalcedonius : quarlum, smaragdus : quin» venio cilo, et merces mea mecum est, reddere unicui-
lum, sardonyx : sextum, sardius : seplimum, chry- que secundum opéra sua. h Ego sum Aet a, primus,
solithus : octavum, beryllus : nonum, lopazius : el novissimus, principium el finis. Beali, qui lavant
decimum, chrysoprasus : undecimum, hyacinlhus : slolas suas * in sanguine Agni, ut sit poleslas eorum
duodecinium, ametliysius. Et duodeeim portoe, duo- in ligno vitoe; et per portas intrenlin civitatem. Fo-
deeim margaritoesunt, per singulas : et singuloeporloe ris canes, et venefici, el impudici, et homicidoe, et-
erant ex singulis margaritis : et platea civitatis au- idolis servientes , i et omnis qui amal, et facit
rum mundum,,lait quam vitrum perlucidum. Et lem- mendacium. Ego Jésus misi Angelum meum, lestifi-
plum non vidi in ea. Dominusenim Deus omnipolensi cari vobis hoecin Ecclesiis. Ego sum radix et genus
lemplum illius esl, et Agnus. Et civitas non eget sole, David, Stella splendida et matutina. Et spiriius [il/s.
neque luna, ui luceant in ea. Nam claritas Dei illu- sponsus] et sponsa dicunt : Veni. Et qui audit, dicat,
minavit eam, et lucerna ejus est Agnus. Etambula- Veni. Et qui sitit, venial; et qui vult, accipiat aquam
bunt génies in lumine ejus : et reges terroe afférent vitoe gratis. Contestor k enim omni audiénti verba

8 Neque Groecuslexlus, neque noster ms. TÔduo- numéro, el juslus justitiam faciet adhuc. S. Cyprianus
deeimhic repeluiit. bis hune locum ita récitât : Justus justiora facial
b Ms., Non inlrabit in eam immundum, aut aliquidl adhuc.
coinquinalum, et faciens abominationem,elc. k Inlegrum liuncce
' Latini alii codices magno numéro, et pro sed, ut', versiculum, Ego sum A.et a,
et
primus novissimus,principium et finis, qui tamen
in Groecoxv.l, habent. Moxpro erunl, legendnm vir in Groeco est, nosier ms. ignorât.
deatur minori numéro erit, quemadmodum in Groeco. 1 Verba quoque isla, in
d Plus habet noster ms., nomen ejus sanguine Agni, nosier ms.
scriplum in( cum plerisque aliis antiquis omittil; sed neque in Gra:-
frontibus, elc. Groecotamen textu non annuente. co illa sunl. Moxpropius ad Groecumveteres nonnulli
e Noster ms., qui cuslodiet. codices Lalini habent el porlis, pro et per portas :
* Tollit illud prophelioenoster cum plerisque aliisi nosier ul per portas.
Latinis mss. quemadmodum et Groecus ipse texlusî J Addit nosier ms. de suo et fornicàlores.
facit. * Pro enim , nosier cum
s Idem ms., et juslus justificetut adhuc; alii magno) plerisque aliis Latinis li»
bris habet ego.
 871 S. HIERONYMID1VINABIBLIOTHECA. 872
prophelioe libri hujus : Si quis apposuerit ad hoec, A quoescripta sunl in libro isto. Dicit qui lestimonium
apponet [Ms. apponal] Deus super illum plagas scrip- perhibet islorum : Eliam venio cilo. Amen. Veni,
tas in libio islo. Et si quis diminuent de verbis libri Domine Jesu. Gralia Dominib nostri Jesu Chrisli cum
prophétise hujus, auferet [Ms. anferat] Deus partem omnibus vobis. Amen.
, ejus dea libro Viloe, et de Civiiaie sancla, et de his,
Explicit 'liber ApocalypsisB. Joannis Apostoli.
<=LEGE CUMPACE BIBLIOTilECAMHIERONYMIPRESBYTERIBETHLEEM.

a Velusiiores Latini libri de ligno habent, pro de lilus

superest, injuria temporum. Légat igitur cum
libro, juxia Groecumà-rôTOÛ ÇU),OU. quique stndiosus sancii Eusebii Hieronymi Di-
h Voces nosiri, et Chrisli, lum poslremoe duoevo- pace
vinatn Biblioihecam, quoe ut omnibus suis parlibus
bis. Amen, oinitlunt tum Lalini, tum Groeci aliquot constaret, Chronologicas atque Geographicas tabu-
libri. las pro coroniile. Chronologiam autem
c Hoc modo legil in fine Epistoloe ad Hebroeos dicoadjecimiis
aniehac inedifam , tempore Caroli Magni ab
codex ms. Bibliorum sacrorum S. Germani a Pratis, anonyme adornatam, exscriptam vero in ms. codice
noialus numéro IS ; non enim juxta morem coete- Corbeiensi num. 2, ad finem sacrorum Bibliorum.
rorum mss. codicum terminât novum Testamentum Porro Geographicis hic ntimur N. Sansou labulis,
Apocalypseos libro, sed Epistola ad Hebroeos: post quia propriam (si vila cornes fuerit) ex Hieronymi
quam Epislolam in eodem codice antiquissimo et operibus geographiam cxhibebimus, cum ad librum
optimse noise sequilur liber Pastoris, qui nobis mu- B de Loris ïlebraicis venlum erit.

APPÉNDIX
AD

DIV. BIBLIOTHECAM S. HIERONYMI.

ABBREVIATIO CHRONICyE.

,£TAS PRIMA. C bens annos xxx genuil Nar-hor.Nachor habens annos

Adam cum esset centum xxx annorum genuit Abiaham. xxix genuit Thara. Thara habens annos LXXgenuit
Seth. Seth aulem habens annos cv genuit Enos, Hic finilur numerus secnndoeoetalis annos
vivente Adam , et habenie annos ccxxxv. Enos habens ccxn. Et fiunt simul anni duarum oelalum
quippe habens annos xc genuit Cainan , vivente MDCCCCXLVIH.
Adam , et habente annos cccxxv. Cainan vero ha- JETAS TERTIA.
bens annos LXXgenuit Malaleel, vivente Adam et
habente annos cccxcv. Malaleel habens annos LXIV Abraham cum esset centum annorum genuit Isaac.
genuit Jareih, vivente Adam, et habente annos Isaac autem habens annos LXgenuil Jacob. Jacob
CCCLX.Jareih autem habens annos CLXH genuit habens annos xc genuit Joseph, qui vixil annos ex.
Enoch, vivente Adam, et habente annos DCXXII. Fuerunlque ab eo usque ad egressionem filiorum
Enoch vero habens annos LXVgenuil Maihusalem , Israël t>usque ad Josue anni XL.A Josue ergo usque
vivente Adam et habenie annos DCLXXXVU. Et Maihu- ad Olhonielem, sunl anni xxvi. El ab Oihoniele
salem habens annos CLXXXVII genuit Lainech, vivente usque ad Aoth, anni XL.Ab Aoth vero usque ad
Adam , el habente annos DCCCLXXIV. Lantech enim Debbora, fiunl anni LXXX.A Debbora aulem usque
habens annos CLXXXII genun Noe. Noe habens annos ad Gedeonem, fiunl anni XL.Et a Gedeone usque ad
Dgenuit Sem. Sein aulem habens annos c diluvium Abimelech, anni XL. Ab Abimelech enim usque
faclum est. El hic perficitur numerus annorum mil- Thola, fiunt anni m. A Thola quippe usque ad Jair,
lesimus sexceniesimus quinquagesimus sexius. anni sunt xxm. A Jair vero usque ad Jephte, sunt
JETAS SECUNDA. n"vi.anniDe
xxn. Et de Jephte usque ad Abessan, fiunt anni
Abessa auiem usque ab Achialonem, sunt
Anno secundo post diluvium, Semannorun centum anni vu. Ab Achialone usque ad Labdonem, fiunt
0 duorum genuit Arfaxat. Arraxat vero habens an- anni x. A Labdone vero usque ab Samsonem, fiunt
nos xxxv genuit Sale. Sale aulem habens annos xxx annivm. Et a Samsone usque Heli, anni xx. Ab
genuit Heber. Heber aulem habens annos xxxiv ge- Heli enim usque ad Samuelem, sunl anni XL.El a
nuit Falech. Falech habens annos xxx genuit Reu. Samuele usque ad Saulem, sunt anni xu. A Saule
Reuhabensannosxxxngenu.it Seruch. Seruch ha- ergo usque ad David sunt anni xx. Hic perficitur

a Hocnonconcordatcumtextu sacro.
| 1»
Lege, Fuerunlqueab eo usquead egressionemfilio-
rum Israël anniCXLV. El ab egressionefiliorumIsraël us-
que ad Josue, elc. Ut liquet ex collectasummaannorum
lertioe hujus oetalis, et triumsimul oelalum.Quamvisa-
manuensisquidamhoc errore deceptus , suum adjecerit,
hanc in margiue relinquens notam: AbAdamusquead
Mosenanni necevmpro UCCCCLUI.
 875 ÀBKEYIATIOCHRONICJE. SH
numerus lerlîoe oelatisannorum DCCCCXLU. Et fiunt A ix. A Tito usque ad Domitianum, anni duo. Et a
simul anni trium oetatumMMDCCCXC Domiiiano usque ad Nervam , anni xvi. A Nerva
J;TAS QUARTA. usque ad Trajanum , fit annus unus. A Trajano qui-
dem us [ne ad Adrianum, anni xiv [ Pro sis |. Ali
A David usque ad Salomonem , fiunt anni XL. Adriano usque ad Anloninum, fiunt anni xxt. Et ah
A Salomone autem usque ad Roboam , computanlur Antonino usque ad item Anloninum, anni xxm.
anni XL. Et a Roboam usque ad Abiam, sunt anni Ab Antonino autem usque ad Commodum , fiunl
xvii. Ab Abia usque ad Asa, fiunt anni ni. Elab Asa anni xix. A Commodo enim usque ad Helvium Per-
usque ad Josaphat, anni XLI.A Josaphat aulem us- tinacem , anni xm. Et de tlelvio usque ad Sevcrum ,
que ad Jnram , sunt anni xxv. De Joram ad Aza- fit annus unus. A Severo usque ad Anloninum Cara-
riam, fiuntanni vin. Et ab Azaria usque ad Athaliam, callam , sunt anni xvm. Ab Antonino Caracalla
fil annus unus. Ab Alhalia enim usque ad Joam , usque ad Macrinuni, anni vu A Macrino vero usque
sunl anni vi. A Joa vero usque ad Amaziam , sunl ad Aureliiim fit annus unus. El de Aurelio usque
anni XL.Et ab Amazia usque ad Oziam, sont anni ad Alexandrum, anni i\. Ab Alexandro usque ad
xxix. Ab Ozia aulem usque ad Joatliam , fiunt Maximinum, fiunl anni xm. A Maximum quoque us-
anni LU.De Joaiham usque ad Achaz, sunt anni xvi. que ad Gordianum, anni m. A Gordiano ad Philip-
Et ab Achaz usque ad Ezechiam , sunt anni xvi. Ab pum anni vi. El a Philippo usque ad Dccium , anni
Ezechia ergo usque ad Manassen , sunt anni x\i\. vu. A Decio usque ad Gallum et Volusianum, annus
A Manasse vero usque ad Ainon , sunt anni i.v. Ab unus. AGallo ad Valerianum anni duo. A Valeiiano
Amon usque ad Josiam , sunt anni duo. Et de Josia usque ad Claudium, anni xv. A Claudio enim usque
usque ad Joachim, sont anni xxxi. A Joacliim usque B ad Aurelianum , anni duo. Ab Aureliano usque ad
ad Sedechiam , sunt anni xi. De Sedechia usque ad Tacitum, anni v. À Tacito usque ad Probum, anni
Nabugorosor anni xi. Hic finilur numerus quarloe duo. A Probo ad Carum , anni v. Et a Caro usque
oelatiscontineus annos CCCCLXIU. Et anni quatuor ad Diocletianum , anni duo. A Diocleliano vero us-
oetalumfiunl simul HMMCCCLXIII. que ad Conslantiniim, anni fiunl xx. De Constanlino
iETAS QU1NTA. usque ad Conslaiilinm, anni xxx. A Conslanlio
usque ad Julianum anni xxiv. Et a Juliano usque ad
Sunt anni quinte oetalis usque ad Cyrum xxx. Jovianum, anni duo. A Joviano ergo usque ad
A Cyrn usque ad Cambisem , sunt anni xxx. A Cam- Valentinianum lit annus unus. De Valenliiiiano us
bise usque ad Darium anni îx. A Dario usque ad que ad Valenlem, anni xi. Et de Valenle usque ad
Xerxen anni xxxvi. A Xerxe usque ad Arlaxer.veu, Thendosiuni, anni iv. A Theodosio vero usque ad
sunt anni xxi. Et de Artaxerxe usque ad Darium , Archadinm, anni xvu. Ab Archadio usque ad Ho-
sunt anni XL.A Dario usque ad item Arlaxerxen, noriuui, anni xm. Ah Honorio usque ad Theodo-
anni six. AbArtaxerxe aulem usque ilem Arlaxerxen, siuin, anni xv. A Theodosio usque ad Marlianum
fiunt XL.Et ab Artaxerxe usque Arsen, anni xxvi. anni xxvi. El a Martiano us(|iie ad Loonem , anni
Ab Arse vero usque ad Darium fiunt anni iv. A Dario vi. A Leone vero usque ad item Loonem, anni xxvn.
aulem usque ad Alexandrum, sunl anni vi. Ab Alex- Item a Leone usque ad Zenonem lit annus unus. Et
andro enim usque ad Ptholemoeuni, sunt anni v. de Zcnoue usque ad Anastasium, fiunt anni xvi. Ab
Et de Ptholemoeo usque ad Philadelphum , fiunt Anasiasio vero usque ad Jusiinum, sunt anni xvu,
anni XL.A Pjiiladelpho usque ad Evergetem, anni iG Et a Juslino usque ad Jusiinianum , anni ix. Item a
xxxvm. Ab Evergete autem usque ad l'hilaphatorem, Justiniano usque ad Jusiinum sont anni xxxix.
fiunt anni xxvi. A Philaphatore enim usque ad Ilem a Juslino usque ad Tiheriuni, anni xm. A Ti-
Epiphanem, sunl anni xvu. Et de Epiphane usque berio usque ad Mauricium, fiunt anni iv. A Mauricio
ad Philomeiorem, anni xxiv. A Philometore quidem usque ad Focam sunt anni xx. A Foca usque ad He-
usque item ad Evergetem, anni xxxv. Elab Ever- raclium, anni vin. Ab Ileraclio usque ad b. . .
gete usque ad Snierem, sunt anni xxix. A Solere
usque ad Alexandrum, anni xvu. Ab Alexandro
vero usque ad Piholemoeum , fiunt anni x. A Ptho-
lemoeo usque ad Dionysium, anni vin. A Dionysio
vero usque ad Cleopairam, sunl anni xxx. Et a fiunt anni xxvn. A Constanlino usque ad Jusiinia-
Cleopatra usque ad Julium Coesarem, anni duo. num, anni xvn. A Justiniano usque ad Pippinum
A Julio usque ad Octavianum Augusliini.sunt anni v. seninrem fiunt anni duo. A Pippino seniore usque
Et ab Octaviano Augusto usque ad Christum, fiunl ad Carolom , anni xxvn. A Carolo usque ad Pippi-
anni XLH.Hic linitur quintà oetas annos habens num et Carlomanum, anni xxvn. El a Pippino et
PLXXX [ L-ejjeDLXxxix]. Et fiunt simul anni quinque Carlomano usque dum Pippinus rex constituais est,
oetatumMMMDCCCCLII. fiunt anni x. A Pippino vero usque ad Carlum et
J1TAS SEXTA. Carlomanum, anni xvu. El a Carlo et Carlomano us-
que ad Carlum, fiunt anni iv. Et inde Doinnus Karo-
A nativilale Domininosiri Jesu Chrisli usque ad lus solus regnum suscepit , el Deo protegenle ,
Tiberium, numeranlur anni a xxiv. A Tiberio vero D « gubernat usque in proesenlemannum
féliciter, qui
usque ad passionem Christi, sunt anni xv [ Lege est annus regni ejus XLH,imperii aulem ix. Sunt
XVIII, fa: Beda ]. Et a Christi passione usqtie ad aulem totius summoeab origine mundi anni usque
Gaium, sunt anni v. A Gain usque ad Claudium, in proesenlem annum MMMMncoLxi c. A Hludowico
anni iv. Et a Claudio usque ad Neroncm, fiunl anni Iinperaiore usque ad Hlotharium anni xxvn. A
xiv. A Nerone vero usque ad Yespasianum , sunt Ihario imperatore usque ad Hlotharium filium Hlo-
anni xiv. Et de Yespasiano usque ad Titum, anni anni xvm. ejus ,

a Legendum * Is est annusChristi809.Cetera quoesequunlur ad-

xiv, ut ex Bedacolligereesl, ex quofere
tota sumplavideturhaec Chronologia. jecta videntur.
b Hoecvetustaie deletalegi minimepotuerunl.

PATROL. XXIX. 28
875 APPENDIX AD DIViNAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. «?«

ADMONITIO
IN SUBSEQUENTEMCOLLECTIONEMVARIANTIUMLECTIONUM.

Variantes subséquentesLeclionescollegit in unum corpus clarissimus vir, summusin re archeologica, Blan-

chinus. Desideriovalde habentes in hac nova rccensione BibliolhecoeDivinoeopus quam maxime ioouplelari,
non dubilavimusin oppendicemhue afferre doamienlum cujus opporlunilas patel ex tilulo: Divina Bibliolheca,
seu Variantes Lecliones Veteris Testamenti juxla Hebraicam veriialem translati, et Novi Groecoefidei
redditi a S. Eusebio Hieronymo Slridonensi presbytero, nunc primum in lucem emissae, ex anliquissimo
codice manuscriplo Toleianoe Ecçlesioe, tîoihicis liileris scripto, et ad edilionem Bibliorum Sacrorum
F. Joannis Henlenii Necliliniensis, anno Domini 1S69 , Lugduni excussorum apud Gulielmuin Rovillium-,
sub Scuto Veneto, diligentissinie exaclo, alque cum eadem editione summa fide collato, a doctissimo
viro magislro Chrisiophoro Palomares, cujus collaiionis exemplar autographum exslat in bibliolheca Va-
licana, n. SO.Documenlisuccinclesic expositaratione, mbmillil judiciosus Collectorproefalionemab ipso Ghris-
loplmro exemplari suo proepositam, -nonalia admonitionejure putans clariore opus esse. Sic igilur se lutbet
laudata proefatio:
t En, candide lector , ex bibliolheca Toleianoe Ecçlesioe Vulgaloeeditionis manuscriplum perveiustum
exemplar, litteris Gothicis exaralum ; quoe licet a Latinis elemenlis fluxerint, adeo tamen a Lalina cle-
gantia dégénéraverunl, ut primo inluenii potins Ilebroeas aut peregrinas qnasdam notas référant, quam
Lalinas; ac propterea diflicillimoeleclu sint. Augent banc difûculutem quarumdam liiierarnm inter se
maxima simililud), compendia dictioniim, connexio verborum, rara periodorum dislinclio, nulla ferme or-
tographioenec punciorum ratio ; quo fit ul passim lector cogauir Imrere, et de vera lectione dubitaroi
Universam islam dilficultatem, assiduitatelectionis, el sedulacura suneravi : alque lia intégra fidelecliones
istins exemplaris in margine hujus excussi transcripsi, denuo cum illo conluli et correxis ne forte aliquoe
falsoesubreperent ; nonnullas eliam, quoe nimium ab excussis discrepabant, vel depravala videri polerant,
iterum et tertio revisi, ut inlegrum et sincerum eumdcm Gothicum codicem libi exhibèrent. Pliiriinasitem
lecliones a barbaro scriptore, et Latinoe linguoeprorsus ignaro vilialas, quemadmodum scriptas reperi,
exscripsi : quia soepius ex eis conjici facile polest, quoeolim -fuerit pura et germana leclio ; islius lamen
rei nullum judicium feci, quia cum hoc munussusceperhn mandate illustrissimi D.D.mei GasparisaQuiroga
cardinalis et archiepiscopi Toleiani, lantum mihi ab eo injunctum fuit, ut lecliones Gothicas , quoeab
excussis differunt,exciperem, illarum examen et lectionemYelinquenscongregationi a domino nosiro Xisio
Quinto factoepro recognoscenda et exornanda Vulgata editione, cui proeesl doclissimus parilcr acris in»
genii, et maluri judicii vir, illustrissimus dominus cardinalis Caraf.i. Enim vero, quamtumvis inlelicem
etbarbarum exceptèrent hic noster codex sit naelus, sua tamen vctuslate mullas lecliones maximi mo-
menti, quoevalde utiles, et usui fuluroesunt, eis quibus sacrorum Bibliorum recognitio demandai! est,
conservavit, quoe temporis injuria in aliis codicibus iùlerciderant. Qua porro oeiate scriplum sit,-certe
sciri nequit; illud solum constat, sexcentesimo ab hoc anno Joannem quemdam Cordubensem episcopum
ad alia exemplaria istum codicem lamquam vcluslum castigasse, alque veluli e re preliosissima donum
ex eo fecisse EcçlesioeHispalensi, ut idem Joannes in fine hujus exemplaris scripsit caraclorihus €othicis
niajoribus, his verbis : In nomine Domini Salvatoris nostri Jesu Christi. Auclor possessorquehujus libri, in
quo velusnovumqueomnesacrum Testamentumconlinelur, Servandusdiva)memorioefuit : cumenim vern natus
erudilusquein beala Spalensi sede, postea cathedram liastigitanoe mentit lenere: a quo inclito viro eoncestut
esl hic codex Joanni sodali intimoquesuo. Qui eliam postquam in hanc eximiorem sedem Spatensis nulri-
tus , el a palruo suo beaioememorioeStephano sapientissimo luculentissimoque Spaiensis episcepo erudi*-
tus, uc sacerdolii ordine dedicalus, ad Carlhaginem sedem missus esl episcopus; el ilem inde irunslatus -,
Corduboemagnoequeregioeque proesul eleclus, ex qua sede egregie incolomis corpore et mente, <kcrevit.
hune codicem compte perfeclum, Domino Deo offerre in supra fata Spaiensis sede pênes memorimn
Sancloesemperque Virginis Marioedecimo kalendas Januarias oera millesimavigesima sexla, vum îati <li-
lione , ut nullus clericorum audeat hune codicem.... aul mutare a , ac e supra .fata sede. Et si quis, quod
absil, feceril, sit a Deo , el angelis suis, sanctisqueomnibuscondemnatus. Hoecille. Scimus aulem ab hoc
Joanne istum codicem ex aliis esse correclum , quia dicit, se hune librum miliere compte perfeclum :
unde a libro Geneseos usque ad Apocalypsim in eo visunlur nonnulla verba erasa , quoedammulata, alia
pleraque litteris Gothicis receniioribus inter lineas vel in margine addiia; ea aulem , quoeiia niulaniur vel
adduniur, non ejus generis sunl, de quibus suspicari possit, esse glossas ab aliquo sludioso ascriptas
( nulloeenim hujusmodi insunt) ; sed ipsamet Ioca indicant esse correctionem ex aliis libris faciam, quod
singulis in ïoeis, islis verbis, additur vel adduniur, significavi, vel longiori oraiione admonui. Quod si
quoein margine scripla inveni non recentius emendala, sed ex colore atramenli, et characteris forma , ea
esse novi, quoeper oscilaniiam idem scripior proelermisil, et sarsit; hoec, inquam , non aniniadverti nec,
mulavi, sed tamquam cerlam et germanam lectionem inlacta reliqui. Coeterum, ut breviiaii et anguslioe
marginis consulerem, quibusdam notis sum usus, quarum significatio hoecest : Ea quoenon habet Go-
—
thicus codex, sed in exeusso redundant, linea per médium secui ; si una lantum liitera adimenda fuit.,,
transversa virgula / confodi; si ista, quoehis lineis auferuntur, quod fréquenter accidit, a Joanïiè proe-
dicto in margine vel inter lineas ex aliis exemplaribus suppleta sunt.cruce -j-*nper prima diclione et in
margine posita, illis verbis, additur vel adduniur, significavi.Quoeautem excussus codex non habet, sed
ei ex manuscriplo sunl inserenda, hoc pyramidali tetragono caudato Hndicavi, ut lectio, quoe in
margine hoc signo affecta est, eo in loco, ubi idem signum in conlexlu est fixum, inseratur, et cum excussa
lectione copuletur; Varias lecliones asterisco X notavi, subter excussas deducta linea, ut loco eorum
verborum, quoe asterisco et linea signala sunt, ea legantur , quoeetiam asterisco in margine sunl notata ;
Quando verba lantum transport debent, ut ea, quoeposteriorem locum lenent, prius legantur, sub poste-
 êT? VARIANTESLECTIONES.— ADMOJSITIO. BU
rioribus lineam produxi binis his " linearum frustis supra diclionem prioreni fixis, eisdem frtistis inler eas
dictiones collocalis, ubi hoecposieriora verba proelegendasunt; Demum , ne mulla minuscula visum effu-
gereni, hoosignuni, §, lineis excussis proefixi, nihil aliud indicans quam in ea linea quidpinm esse vel
ablalum vel immutaium. Ilac igitur raiione lotus codex (a) sunima el sincera fide, ul res lanla postulat, a
me esl iranscriplus, proeler libros Baruch, et Psalinorum ; nam ut liluli librorum lerlii el quaili Regum
in hoc exemplari pioefanlur, cum hoec edilio sit ex translatimie divi Hieronymi, qui in proefationein Jere-
miam faleiur, se Baruch prxtermisisse , ideo in his Bibliis desideratur: et propier eanuieni cansam,
psaluii hujus exemplaris non cnnsentiunt cum excussorum versione, sed sunl ex-translaiionc divi iiiero-
iiîmï, quoecircumfertur inter ejus opéra, ac propterea non fuit operoe prelium varias Psalinorum lecliones
exprimere. Accipe igitur, humanissime lecior, eo animo, quo tibi offertur, hoc veiuslum Vulgaloeedilionis
exemplar; cl si ex ingenti hoc nostro labore veî unum verbum primoe suoepurilaii reslilueris, lantam
ciiram , et opérant in re bac impendisse graiissimum mihi erit. Toleli decimo quinlo kaleudas Novembris
anui millesimi quingentesimi octuagesimi octavi. t
Cum vero proefalionemhanc confecisset, opusqueinlegrmn vix csseltypis mandalurus editor Palomares,
ci curoevenit de novo proefari hoecad lectorem:
«Ultiwiam manum jam imposueram, cum inci-di in duo loca divi Hieronymi ex epislolis ad Luciuium
Ba:iicum, et ad Tlieodor.ini ejus uxorem; ex -quibu*constat, adhuc vivente divo Hieronymo, ejus opéra ,
quoe ad illum usque diem dictaverat (eral enim oelate decrepita) pervenisse ad Hispaniam Boeticam, in
qua scriplum videlur hoc exemplar, ut conjeclare licet ex verbis su'prascriplis Joannis Hispalensis, Cor-
duboeepiscopi ( Hispalisenim ot Corduba in Boeticasitoesnirt et quia in codent cxcmplari, ul in proefatione
monni, hoecedilio dicitur esse secundum iranslationem divi Hieronymi, credere par est, istum codicem
fuisse transcripium ex libris dicii Lucinii, vel ex eis, qui ab illis descripli in Boelicaferebantw ; ac pro-
pterea rem gratam melcciori facturuin exislimavi, si verba divi Hieronymi Aie subjicerem. Opuecula mea
( inquit, epist. 28, ad Lucinium Boeticiitn) quoenon sui merito, sed lua bonilale desiderttre te dkis, ad
describendumhominibus tuis dedi; ac fréquentermonui, ut conferrenl diligenlius , el emendar&ii. (Et infra
circa finem episloloe:) Ego insignia pauperiatis, et quotidianoesynrbola poenilentioetibi et somri luoemisi,
quatuor liliciola apla proposilo et usibus vesiris, et codicem, hoc est VisionesEsaioe, quas nuper historien
explanaiionedisserui. Et in epistola 29, ad Theodoram uxorem Lucinii Boeliei, prosequens laudes Lucinii,
ail : Omneniaubstantiumsuam dispersil et dédit pauperibus, ul justitia ejus manerel in oeternum: nec patrioe
suoelargitate contentu*, misil Hieroso/ymarum, el AlexandrhueEcçlesioelantum auri, quanto mullorumpossit
inopia subwnki ; quodcum multi mireulur, et proedicent, ego in illo magis laudabo fervorem el sludium Scri-
plurarum, quo ille desiderio opuscula nostra flagitavil; et missis sex nolariis, quia in hac provinciaLatini
sermonis, sciiplorumque penuria e*l, describi sibi fecit quoecumqueab adolescentia usque in proesenstempus
diclaiimus. t

(a) Ul habeatlectorplaneintelligeutiamsignorumquoeA tuic ).

adhibuerat magisler Palomares iu exemplari sua manu Cap.vu Genesis, num.17, excussus,quadragintadie^
annolaio,,ea Blanchhiusleclorisainanlissimussic exemplis bus super terram (ante super terram ponitur -tetragonus
élucidât. caudatus). In marginehabetur , el quadragintanoclibm
Praxis nolarmnseu signorum,quibuscodexGoihicus (cumeademnota). Meaannotaliohabet : Hoecverba scri-
esl descrip'lusin hocexcusso. bunturinter lineaslitterisrecenlioribus.Siguificat,quod
Capitei Genesis, numéro24, codex excussushabel, contextusGothicicodicisconsentitcum lectione exçussi,
lerroesecundumspecies:in marginehabeturjuxta; utrum- et quod interlineasvel in margineillaverba adictoJoanne
cmesubtersignatumlinea.Significalur,codicemGothicum sunt addita,ut legalur,quadragintadiebusel quadraginta
i» lioclocoTiariareab excusso,et légère, lerroe)uxlaspe- noclibussuperterram.
cies. Paralip. I, cap. ix, num.41, excussus,Porro filiiMi-
In numéro26excussusbabet, universoelerroe; Tj que cha, Philhon(Philhonpraenotaturtelragono).In margine
virgulasecatur. SigniOcat,illudque nonhaberi in Gothico habetur: Filii addilur. Signilical,quod Gothicuscodex
codice, sed légère) «iituerso;lerroe. legit ul excussus; sed quod in margineaddituniest «b
Numéro27 excussus,el creavitDeushominemad ima- illo Joanne,vel ab altero,filii : ut legalur, Porro filiiMî-
ginem(imaginent,et linea etiamsecalur) et simililùdinem: cha, filii Philhon.Similiterad Roman,xiv excussus, scio
et in marginehabetur, Adduniur.Siguificat,quod illa el confido(etconfidonotaturitem letragono).in margine
verba , ad imaginem, nonsuntin conlexluGothici, sed habetur: enimaddilur.Ilem siguificat,quodieciio contex-
quodlitterisGothicissuut additarecenliusaJoanne-Cordu- tes codicisGolhici consentitcumexcussilectione,sed quod
bensi episcopo,de quosupra innosiraProefatione ; alque ila in margineadditur,enim,ut legatur, scioenimel confido..
codexGothicuslegit, el creavitDeushominemad simililù- Secundaad Cliorinlh. " cap. v, num.12, excussus, non
dinem,elc. iterum„ commendumusnosvobis-Illalinearumtrustasigni-
Cap.u Genesis, num. 19, excussus,omne enim quod Dcant,hoecverbaesse transporta in codiceGolhico,alque
vocavitAdam; in marginehabetur, nomen,signalumpy- B ita legendum,nonilerumnoscommendamus vobis.
Tamidaliletragonocandato. Siguificat,quodGothicusle- <*»Hoec, aliquidesse mutalum
notaindex est, sigmficans,
git, omneenimnomenquodvocavitAdam. in illaJinea, cui praefigilur.
Cap.vu Genesis,num.2, excussus:toilesseptenael (et, Animadvei'tendum,omneslecliones,quoesunlinler li-
virgulatrausversaferilur)septena.Virgulasignificat,quod neasvel in margine codicisGothici,esse scriplaslitteris
illudel uon habetur in Gothico,quiaïegil, toiles septena Golliicis;cas niliilominussoepein annotationibusnomino
septena: semper enim virgulaotrausversoe,vel Iineoesé- recenliores,nonquodnonsint vetuslissimse,sed quianon
cantes lilteramaul lilleras, dictionesvel lineas, signifi- sunt scriploea notario, qui scripsituniversumJiuncoodi-
cant,illa, quoeita confodiuntur,nonhaberi inCodiceGo- eem.sed a proedicioJoanne, vel ab alio.
879 APPENDIX AD DIVINAMDIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 880

CODICUM DIVINE BIBLIOTHËC^

VARIANTES LECTIONES.

PARS PRIMA,
LECTIONESVARIANTESVETERISTESTAMENTI.
COMPLECTENS

LIBRI GENESIS.
CAPUT I. A eontm Adam elEva, in die, elc.—3. et genuil filium
22. ad imaginem : el genuit ad imaginem.—4. genuitque
EDITIOBA.SH.EEN. ANN.1569. Jo. ENTENII.—Vers. el genuil filios. —11. Faclique sunt omnes:
Crcscite. ( Desideratur primum folium in Gothico filios: Facti sunl omnes.—Ibid. quinque anni : quinque an-
exemplari TOLETANJE ECCLESI/E, el ideo verba hujus norum.—13. Malaleel: Maallehel.—22. Henoch cum
capitis usque ad hune locum in eo non habenlur.) — Deo: Henoch cum Domino.—24. Amhulavilque cum
24. (Ex impress.) secundum species : [Ex Codice) Deoet non lulit eum Deus : —Ambu-
— i>0. universoeque lerroe : univer- apparuil; quia
juxta species. cum Domino, el apparuit (Habetur non inler
soe terroe. — 27. ad imaginem et siinililudinem : lavitque litteris recentioribus);quia lulit eum Dominus.
et similitudinem. (Verba vero ad imaginem non ha- lilteras
benlur in conlexluGothici; sed litteris Gothicis sunt —28. Lamech : (Habetur in marginelit'.erisrecentiori-
addita a Joanne Cordubcnsi, de quo in proefatione.)— bus.) CAPUT VI.
31. cuncia quoe feceral : cunctaquoefecit.
Vers. 1. et filias procréassent : el filios procréas-
CAPUT II. sent. — 2. filias hominum ; filias eorum. — 5. erunl-
Vers. 2. Seplimo : {Lecliovelusita eliam habebat; que dies illius : eruntque dies vitoeillius. — 4. isli
sed modo litteris Gothicis veluslis, lamen recentioribus sunt potenles : isli potentes.— 7. ab homine usque
quam conlexlus, superscribitur sexto.) — 3. diei sep- ad animanlia, areptili usque ad volucres coeli : ab
limo : Deus diei septimo. —4. istoe sunt generalio- homineusquead animanlia, reptile usque ad volucrem
nes : istoegeneraliones.— 15. in paradisum volupla- coeli.—9. Iloe sunt generaliones : Hoe generaliones.
lis : in paradiso volupialis. — 18. faciamus ejus n — 13. disperdam eos cum terra : (Addilur eos litte-
adjulorium simile sibi : faciamus ei adjulorem simi- ris recentioribus.)— 10. consumniabis summitalem
lem sui. —19. omne enim, quod vocavit: omneenim ejus : consumabissummitalem.—17.ut inferficiam :
nomen, quod vocavit.— 24. Quamobrem relinquel et inlerficiam.— Ibid. — subter Coelum et universa :
homo palrem suum, et malrem, el adhoerebit, elc. : subter Coelumuniversa. 21. el comporlabis apud
Quamobrem derelinquel homo patrem , el malrem te; el erunt tam tibi, quam illis in escam : et porta-
suam, et adhoerebit,elc. bis apud le; el erunt lam libi, quam illis in cibum.
CAPUT III. CAPUT VIL
Vers. 2. toiles sepiena, et sepiena ; toiles septena
Vers. 2. Cur proeccpitvobis Deus, ul non come- de animantibus vero immundis duo,
derelis ex omni ligno paradisi? : Cur proecepilDomi- septena.—Ibid.
nus Deus vobisut non comederelhex ligno paradisi ? et duo, masculum, elc. : de animantibusvero immun-
—11. Cuidixit Dominus : Cuidixit Deus. — Ibid. de dis duo, et duo, masculum,
•
elc.—3. de volatilibus coeli
quo proecepcramtibi : quoetibi proeceperam.(Litteris septena septena devolatilibuscoelisepienaseptena.
— 8. et de volucribus et ex omni : et de volucribus
recentioribusrelalivum quoe in quod mutalur.) — 15. ex omni.—9. Dominus Noe : proeceperat
et dixil Dominus Deus: et dixit Dominus.—17.Come- DeusNoe.— pioeceperat 10. inundaverunt super terram : inun-
desexea : Comedeseam.—19.Panetuo : (Cod.Pane.) davexunl terram. — 15. et uxor illius : uxor illius.
— 20. El vocavit Adam nomen uxoris suoe, Heva:
El vocavilAdamuxori suoe,liera. —23. Emisil eum —17. quadraginta diebus super terrain : quadraginta
diebus et quadraginta noctibus super terrant. (Verba
Dominus Deus de paradiso : et emisil eum Dominus noclibus scribunturlitteris recentioribus.)
de paradiso. Q quadraginta
—18. vehemenler enim inundaverunt: véhémenter
CAPUT IV. inundaverunt.—20. super moules ; super omnesmon-
"Vers. 1. uxorem suam Hevam;qtioe,elc. : uxorem (es.—24. obtinuerunlque aquoeterram : oblinuerunt-
suam; quoe, elc. — Ibid. per Deum : per Dominum. que aquoeterras.
—-4. Abelquoque oblulii de primogenitis: Abel quo- CAPUTVIII.
que de primogenitis.'—7. peccalum tuum aderit: Vers. 1. cunctorumque animanlium : cunclorum
peccalumaderit.—9. nunquid — custos : nun custos. —
14. Ecce ejicis : Ecce ejicisli. Ibid. et ero vagus : animanlium.—5. reversoequesunt aquoe: reversoeque
et ego vagus. — Ibid. profugus in terra : profugus aquoe.—Ibid. centum quiuquagiuia dies, requievil-
terrain.— 15. occideril que arca : centumquadraginta dies, requievit arca. —
super qui Cain, septupliim,
elc. : qui occideril Cain, in septuplant, etc. — Ibid. 7. elinanum non reverlebainr : et reveriebalur.—9.extendit-
Dominus in Cain Dominus Cain. que suam: exlendilquemanum. — lS.exsic-
posuilque :posuitque esset : exskasset. — 15. Deus: Dominus.— 17.
—17. et peperit Henoch : cl peperil filium nomine cata
Henoch.—18. Irad genuil Mauiael, et Mauiael: Irad cuncia animanlia : cunclaque animanlia. —Ibid. et
universis reptilibus ; et in universisreptilibus. — 19.
genuil Manuiuhel, et Manuiahel.—21. e l nomen fratris sunl de arca : egressa sunl. — 21. cogilatio
ejus Jubal : el nomenfratris ejus Jobal. — 25. posuit ogressa humani cordis : cogilatio hominis cordis. — Ibid.
mihi Deus: posuit mihi Dominus. omuem animant vivenlem : omnemanimanlem.
CAPUT V. CAPUT IX.
î Vers. 1. nomeneorum Adam, in die, elc. : nomenD Vers. 1. replele; implele. —2. super terram: in
 881 VARIANTESLECTIONES.—LIBER GENESIS. • 882
terram. —5. de manu viri, el de manu fratris : dei A ram. — Ibid. si lu dexieram : si lu ad dexteram.
manu viri et fratris.—-7.impiété eam : replète illam. — 10. Dominus Sodomam : Deus Sodomam. — 12.
— 10. cunctisque : cunclis.— 12. Hoc est signum : Lot vero moralus : Lot moratus. •—14. Leva oculos
hoc signum.—15.carnem végétât : carné végétât.— tuos in directum, et vide : leva oculos tuos el vide.
16. quodpaclum est inter Deum el omnem animam, — Ibid. ad aquilonem el meridiem, ad orienlem et
eic. : quodfaclumest inter Deum, el inler omnemani- occidentem : ad aquilonemet ad meridiem, ad orien-
mnm, elc.—19. Treslsli filii sunt Noe : 1resisli sunt lem el ad occidentem.— 15. usque in sempiternum:
filii Noe.—Ibid.omne genus hominum : omnegenus. in sempiternum.— 16. numerare pulverem lerroe :.,
—21. nudatus in tabernaculo : nudaltisjacuit in la- mtmerare pulverem.—17. surgeergo, et perambula:
berriaculo.—23.verenda : (lia eliam modolegitur lit- surge el perambula. — Ibid. et in latiludine : et /«-
teris recentioribus, erasa veteri leclione, quoe eliam a tiludine.
liitera v incipiebat.)—Ibid.aversoeerani: versoeerant. CAPUTXIV.
—26. Sem : (lia etiam modo legitur lilleris recentio- Vers. 1. Amraphel : Amraphal. —[Ibid. Chodor-"
ribus, cum Cam lectioantiqua haberet.) — 28. Silque lahomor : Chodor rex Lacomer. — 4. Chodorlaho-
Chanaan : Sit Chanaan. mor : Codor Lagomer. — 5. Chodorlahomor : Cho-
CAPUTX. dor Lagomer. — Ibid. in Astaroth et Carnaim : in
Vers. 1. Hoesunt generaliones : IIoe generaliones. AstarotliCarnaim.—7.veneruul usque ad
—
foniem Mi-
—2. et Madai, et Javan : el Madai, Javan.—5. Asce- sphal ; veneruul ad foniem Mesphat. 9. Chodor-
nez et Riphalh : Aschanezet Nipheih.—5. unusquis- B et lahomor : Chodor lagomor.— 10. el rex Gomorrhoe:
secundum suam et familias suas in na- Gomorrhoe.— 13. Et ecce unus : ecceunus. — 15.
que linguam
lionibus suis : ( Hoec verba scribuntur in margine elc. percussilque eos, et, etc. : percussilqueeos nocle, et,
litteris recentioribusproelersuam et suas , quoeneque inor — Ibid. Phoenicen : Obat. —17. Chodoriaho-
in marginescribuntur.)—7. filii autem Chus ; Saba, Dei Altissimi : Chodor lagomor. — 18. erat enim Sacerdos
Hevila : filii Chus;Saba, el Avila. — 15. Ludim et : ( Hoec verba lantum scribuntur in
Anamim : (In marginesunt scripla litteris recentiori- marginelitteris velustis, el aiio atramenlo.)
bus.)—14. Laabim et Nephthuim et Phelrusim et CAPUTXV.
Chasluim : Labaim Nephthuim, el Phelrusim et Cas-
laim.—Ibid. et Caphtorim : Caphtorim.—lC.etGer- Vers. 5. et ecce : ecce. — 9. et respondens : re-
gesoeum,et Hevoeum,el Aracoeum,Sinoeum,et Ara- spondens. — 10. divisil ea per médium : divisil per
dium, Samaroeum,elHamaihoeum;e per hos: Ger- médium. — 17. et lampas : lampas.'— 20. el Cene-
seum,Hevoeum,et Aracoeum,Asanneum,et Aradium, zoeos,Cedmonoeos,et Ilethoeos: et Cenezoeos,elEce-
Samarilem,et Hamalhoeum;el post hoec.—19. usque thmoneosHeihoeos.
ad Gazan : usque Gazan.—Ibid. usque Lasa. Ilisunt
filii : usqueLésa. Hi filii.—21.nati sunt, paire, etc.: CAPUT XVI.
natisunt, de pâtre, etc. — Ibid. Japheth majore, filii Vers. 1. genuerat sibi liberos : genuerat liberos.
Sem; iElam et Assur: e.
Japheth prior filii Sem; — 4. qui ingressus est ad eam : ( Adduniur litteris
—
JFAamAssur. 25. Hus et Hul, et Gelher, el Mes: velustis.) — 7. in via Sur in deserto : in via Sur.
Cuset Hul, et Gothor, et Mosoch.—27.et Adoran, et — 10. mulliplicans, inquit, multiplicabo semen:
l)zal,ei Decla, et Hebal : el Aduran, el Uzal, Decla, l" multiplicansmultiplicabo,inquit, semen.— 15,,Isma-
et Heula.—31. isti sunl filii; isli filii. hel : Smaelem. — 16. Agar Ismahelem : Agar
CAPUTXI. Smaelem.
CAPUTXVII.
Vers. .2. et habitaverunt : al habilaverunl.— 6.
unum esllabium: unum.labium.—10.Hoesunt gene- Vers. 1. Dominus : Deus. — 3. Deus : Dominus.
raliones : Hoegeneraliones.—Ibid.Sem erat centum — 6. vehemenlissime : vehemenler.— Ibid. ponam
annorum : Sem erat cenlumquadraginta (vel decem) te : {Additur le.) — 7. seminis lui : semini luo.
annorum (quia non polest certo dignosci, ulrum sil — 10. paclum meum, quod : pactum, quod. — 16.
quadraginta, vel decem,quia nota horum numerorum, et reges —
populorum orientur ex eo : et reges populo-
quoeGothissimillima est, vetustate est ferme abrasa, in rum. 17. risit in corde suo, dicens : r»s»7,dicens
sed potiusvideturscriplumfuisse,quadraginta).—19. corde suo. — 18. Ismahel: Smael. —20. Isniabel :
vixilquePhaleg :vixil Phaleg.—21. ducenlis septem Smael. — 25.-,Ismahel : Smael. — 24. Abraham
annis: trecentisseptemannis.—25. centum decem et nonaginta et novem : nenaginla novem.— 25. Isma-
novem annis : cenlum decemannis.—27. Hoe sunt hel filiussnus : Smael filius ejus. — 26. Ismahel :
aulem generationes : Hoesunl generaliones.— Ibid. Smael.
Abram, Nachor : Abram, et Nachor.—51. el Sarai CAPUT XVIII.
nurum suam, uxorem Abram filii sui : ( Hoecverba tabernaculi sui : tabernaculi. — 4. laven-
adduniur in margine litl. Goth. velusl. allerius ta- lurVers.2. vestri : lavate pedes vestros. — Ibid. sub
men scriploris; atqui Abram nequein margine legi- iI) arbore. pedes
Ponamque buccellam : sub arbore hac. Po-
tur.) nam buccellam. — 5. et conforielur : confortale.
CAPUT XII. — 11. Erant autem ambo : erant enimambo. — Ibid.
Vers. 2. faciamque le in genlem magnam, el be- desierant :— desieral(Ita modo legitur, deleta antiqua
nedicam libi, et magnificabo nomen muni : faciam- lectione.) 1G. oculos contra, etc. : oculos suos
que le in gentemmagnam et magnificabosementuum. contra, elc. — 19. ut adducai—: el adducat. — 20.
—6. et usque : usque.—7.oedificavilibi altare : oedi- Gomorrhoeorum: Gomorrhoe. 21. compleverint :
ficavitaltare.—-8.orienlem Belhel : orientemin Be- compleverunt. — 22. converteruntque se : converte-
thel.—Ibid. ab oriente Hai : ab oriente Achi.— Ibid. runl se. — 25. judicium hoc : judicium. — 27. re-
et invocavit nomen : et invocavit ibi nomen.— 12. spondensque Abraham : respondensAbraham. —29.
dicluri sunt, uxor illius esl : dicluri sunl, quoduxor quadraginta ibi invenli : quadraginta invenli. — 50.
ipsius est.—16. el famuloe: el familioe. — 18. quid- non faciam : nonfacio. — 52. obsecro, inquil : obse-
nam esl hoc quod fecisli: quidnameslquod fecisti.— cro igilur. — Ibid. et dixit : dixit. — 35. abiitque :
Ibid. indicasli mihi, quod : indicasli, quod. abiit.
CAPUTXIX.
CAPUTXIII. Vers. I. vidisset surrexit : vidisset, surréxit.
Vers. 3. et Hai : et Achi. — 7. unde facla esl, — 2. prolicisceminieos, : proficiscimini.— 5. el coxil :
unde et facia est. — 9. ego dexteram ; ego ad dexie- coxit. — 4. quamirent : quam inirent. — 10. inlro-
883 APPEND1XAD D1VINAMB1BL10THECAMS. IslERONYMI. 884
duxerunt : inlromiserunt. — 12. filios : filiunu—14. iV CAPUTXXVII.
filias ejus : filias suas. — Ibid. Surgile et egredi-
mini : Surgile, egredimini. — 15. duas filias : duas Vers. 7. de venatione tua : venationeintuam. —8.
; sal- consilis meis : sermonibus meis. — 9. escas : escum.
filias tuas. — 17. locuti sunt ad eum, dicentes — me sibi : putet, sibi. — 13. et pergens:
va, elc. : loculus est ad eum; talva, elc, — 18. dixil- el 12. pulet,
que : dixit quoque. — 26. respiciénsque uxor : respi- perge. — 17. deditque pulmenium : dédit pulmen-
ciens uxor. — 29. recordalus est Abrahoe; et libera- ium. — 20. rursumque Isaac: rursum Isaac. — Ibid.
Vit, elc. — recordalus Abrahoe; el liberavit, etc. ut occurreret : ut cilo occurrerel. — 21. accède ad
— 30. filioeejus cum eo : filioeejus. — 35. dederunt nie : accède hue. — Ibid. utrum lu sis : uirum sis.
: —- : — 25. affer mihi, inquit : o/fer, inquit, mihi. — Ibid,
itaque— dederuntque. 3i. Ut salvemus et salve-
mus. 55. dederuntque eliam et illa nocte patri — eliam vinum : etiam et vinum. — 27. illi ait : ait.
suo bibere vinum : dederunt elilla nociepatri vinum. 28. frumenti et vini : frumenti el olei. (Itavidetur
— Ibid. vel quando : nec quando. habuisseleclio velus; modo vero, frumenti, vini, et
(dei, superscribilur.) — 29. sit ille maledictus : sit
CAPUT XX. maledictus. — Ibid. benedixerit tibi : lia etiam in
Codice ; sed in eo additur libi.) — 54. ïrrugiit : ru-
:
Vers. 3. nocte noclis. — 7. uxorem, et orabit — 56. in altéra vice; primogenita mea ante,
pro te, quia propbeta est : giit.
uxorem, quia propheta elc. : en alia vice ; primogenitamea en anle, elc. —
est, et orabit pro te. — 12. alias aulem et vere : alias Ibid. et mihi benediclionem : el benediclionem.—
aulemvere. — Ibid. et duxi eam in uxorem : el ac- 40. vives in
— gladio : vivesgladio. — 41. venient dies
cepi eamuxorem. 16. memcnio le deprehensam : B ] luctus : venianl luctus dies. — Ibid. et occidam : ut
te
mementoque deprehensam. — 18. concluscrat enim occidam. — 45 et 46. filio in uno die ? dixitque Re-
:
Dominus concluseratDeus. becca : filio una die? dixil quoque Rebecca.
CAPUT XXL CAPUT XXVIII.
Vers. 9. cum Isaac filio suo: cum filio suo. — 10. Vers, l.benedixit eum : benedixit. — 5. pervenit:
ejice ancillam hanc : ejice ancillam. — Ibid. filius venit. — 7. parenlibus suis : (parenlibus. addilur in
ancilloe: filio ancilloe. — 16. contra : e contra. margine litteris recentioribus.) — 9. Ismahelem :
— 20. est juvenis : est vir. •—23. per Deum : \per Smahelem. —Ibid. Ismahel : Smahel. -r-Ibid. Na-
Dominum. —25._vi : {Additur\i.) —26. respondit- baioth : Nabeoih. — 12. et acumen : el cacumen.
que : respondil.— 35. exercitus ejus : militioeejus. — 14. semen tuum : germen tuum. — Ibid. Occi-
CAPUT XXII. dentem et Seplemtrionem : OccidentemSeptemtrio-
nem. — Ibid. et in semine: et semini. —17. non est
Vers. 5. Deus : Dominus. — 5. ego aulem el hic : non hic. — Ibid. el porta coeli : el portoecoeli.
puer : ego— et puer. — 8. dixit autem Abraham.: dixit — 18. ergo Jacob mane : ergo mane. — 20. in via,
Abraham. 9. alligasset : conligasset. — v. 10. fi- per quam ego ambulo, et dederil mihi panem : in
lium suum : filium. — 12. Dominum : Deum. —15. l'iam, per quam ambulo, el dederil mihi panes.
levavit Abraham : levavitqueAbraham. — Ibid. hoe-
rentein cornibus : hoerenlemearnibussuis. — 15. vo- CAPUTXXIX.
cavit autem angélus Domini: vocavitaulemDominus. (-i J Vers. 2. 1res quoque grèges : iresque grèges.— ô.
— 18. Benedicentur in semine luo : (Ab hoc loco, morisque erat : moris quippe erat. — 13. occurrit
nempea voce luo, usque ad vers. 11 cap. xxv deside- obviain ei : cucurrit obviant. — 14. posiquam im-
ratur in Bibliis Gothicis, quia ablalum est integntm pleli : posiquam complet!. — 15. gratis servies :
folium.) gratis servias. — 16. ininor vero appellabatur : mi-
CAPUT XXV. nor appellabatur. — 25. ad socerum suum : ad soce-
mm. — 29 et 30. Iradiderat ; tandemque polius :
Vers. II. Puleum nomine vivemis : puleumviven- dederat; tandem polius. — 33. audivil me Dominus
tis. — 12. Ismahel : Smahel. — 15. lsmahelis Na- haberi contemptui : audivit Dominus haberi me con-
baioth : Smahelis Nabeoih. — Ibid. Mabsam : Mab- temptui. — 54. Concepitque tertio, et genuit alium
sar. — 14. Massa; Massan. 16. et Jetur et Naphis : filium, dixitque : concepit tertio, el genuit alium,
Jelur el Naves, vel Naaes. (Similia valde sunt Gothis dixiique.— 35. et pererit :et peperil. — Ibid. et ob
•Ael u, atque in hoc lococerto sciri nequil, ut sitlegen- hoc : ob hoc.
dum.) — 10. lsmahelis ;_et hoec : Smahelis; el hoec, CAPUT XXX.
— 17, lsmahelis : Smahelis.— 21. deprecatusque Vers. 1. invidit Sorori suoe: invidet Sorori.— 10.
:
est Isaac Dominum deprecatusque est Dominum. edenie filium : edente — 13. quippe me :
— 23. dividentur : dividunlur. — 24. in utero ejus : filio.
— Ibid. appellavit eum Aser : appellavit no-
quippe.
in utero. — 25. vocatumque est nomen : vocavilque men ejus Aser. — 16. redeunlique ad vesperam Jacob
nomen. — 29. coxit autem Jacob pulmentura : coxit de agro, egressa est in occursum ejus Lia, el ait ; ad
autem pulmenium. — 35. juravil ei Esau : juravit me, inquit : redeunlique ad vesperamJacob, egressa
Esau. 1"n est in occursumLia ; el ad me, inquit. — Ibid. dormi»
CAPUT XXVI. vitque cum ea : dormivit cum ea. — 17. exaudivit
— Deus : exaudivit Dominus. — 19. Lia concipiens :
Vers.6. mansit itaque : mansit autem. 8. et ibi- Lia concepit. — 20. doiavil me : dilavit me. — 22.
dem : Ibid. — 9. et accersito eo : et accersito. Recordalus quoque Dominus : Recordalus est Domi-
— Ibid. inentitus es eam sororem : menlitus es soro- nus. — 25. meam ; inpatriam. — 20. lu
rem. — 12. sevil aulem Isaac : videtur inpalriam
habuisse vero nosti : tu nosii. — 27. ail illi Laban : el ait
(lia
lecliovelus; nunc vero, ea ablata, recentioribuslitte- Laban. —30. aniequam venirem ad te: antequam
ris sominavil Isaac scribilur.) — Ibid. in ipso anno : venirem.— Ibid. tibi Deus: libi Dominus. — 51. at
in illo anno. — 14. habuitque possessiones : habuit ille ait: at ille. — ibid. nihil volo : nihil
prorsus
quoqueposscssionem.— Ibid. ob hoc : ob hoec.— i7. volo. (lia videtur habuisse velus leclio; quia post vo-
discedens : descendens.— 19. foderunlque in tor- cem nihil, semierasumest, el coeterusunl ablata, el
p
rente, et repererunt aquam : foderunt in torrenle, et alrameniorecentiori superscriplum v in diclione volo.)
repererunl ibi aquam.—2t. Foderunt aulem el alium : — 55. respondebitque : responditqué. — 53 et 34.
foderunlquealium. — 25. invocalo mnnine : invocalo argues, dixitque Lalwn : arguent. Dixil Laban. —
ibi nomine. — 20. locum cum veuisseni : locum ve- 55. hircos, et arides :,hircos, arieies. —Ibid. cu.ic-
nissent. — 29. auctum beuedictioue : ac cum bene- liiui aulem : ac cuncium. — Ibid. tradidit : et trudi-
diclwne. — 54. uxores duas : uxores dit. — 56. genei'um, qui pascebat : generumsuum,
885 VARIANTES LECTIONES.—LIBER GENESIS, 88fi
qui pascebal.— 37. elex platanis : et pklaninas. — A Ibid. 15. de populo, qui, elc. : de populo meo, qui, elc.—-
Ibid. spoliata fuerant, cander apparuit : scoriata vise luoe.Non est : vioeluoe. dixitqueJacob, non
fuerint, candore paravit. — Ibid. int(-gra fuerant : esl. (Hoecverba, dixitque Jacob, in margine habcnluï;
intégra erant. —59. colore respersa : coloredispersa. sed videntur scripla eademmanu, qua contenus.)
— 40. virgas in canalibus : w'rgas.— Ibid. et nigra
CAPUT XXXIV.
quoeque, Laban : quoequeel nigra, Laban. — 42.
erat : erant. Vers. 2. âdamavit eam, el rapuit : adamavil, et ra±
CAPUT XXXI. puit. — 8. adhoesitanima : adhoesil animoe.—9. tra-
: — ditoenobis : contraditoenobis. — 42. augete doiem,
7ers..l. quoe fuerunt Patris quoefuit patris.
-~ 3. maxime dicente : maximequediceule. — 6. lo- et munera postulate ; el libenter, etc.—; augete do*
munera postulate; libenter, etc. 15. el cir-
tis viribus servierim : lotis viribusmeissenierim. — lent, cumeidatur in vobis omnis : ut circumciéatur in vo-
8. grèges alba : grèges alboe.—11. Angélus Dei : bis omne. — 17. si aulem : sin autem. —.20. locnti
Angélus Domini. — 12. universos masculos : omnes
— Rachel : sunl ad populum : locuti sunt populo. — 22. unum
masculos. 14. responderunlque respon- est, quo : unum esl, quod. — 24. assensique sunt :
derunt Rachel. — 16. tibi Deus, fac : tibi, fac. — assenstsunt. — 29. eorum et uxores : et uxores eo-
18. omnem substantiam suam : omnemsubstanliam. rum. — 30. fecislis me Chananoeis:
— 20. socero suo, quod : socero, quod, etc. —21. fecislis Chana-
— 23. eum noeis.
:
pergeret pergerent. comprehendit in CAPUT XXXV.
Monte : comprehendit in monte. — 25. cunique ille
conseculus fuisse! eum: cumille conseculuseum, — " Vers. 1. Deo : Domno, — 2. mutale veslimcnla
26. quasi captivas : (Ita etiam habet leclio velus; lit- vestra : initiale vestimenta.— 4. in auribus eorum :
teris verorecentioribusquasi captivas ducens legitur. ) inauribus earum. (lia videtur habere; sed non plane
— 27. et cilharis : et cithara. — 28 et 29. et nunc legitur.) —Ibid. eas subter terebinthum : eas sub te-
quidem. Valet, elc. : et nunc valet quidem. — Item rebin. — 5. reeedentes : cedentes.— 7. nomen loci
29. pairis lui : patris vestri. — Ibid. contra Jacob : illius, dormis Dei : nomen loci, domus Dei. —8. se-
cum Jacob. —20. Esto ad luos : et si tu ad tuos. — pulta est ad radiées : sepulla a:!radiées. Ibid. nomen
32. invcneris, aufer : inveneris, el aufer. — 35, ac- loci illius, quercus, etc. : Nomen loci, quercus, etc.
ciditmihi : accedilmihi. — 56. limensque : lumens- — 16. egressus autem inde : egressus inde. — 18.
que. — Ibid. peccalum meum sic : — peccalum sic. — appellavit eum Ben-iamin : appellavit Ben-iamin. —
59. furtim perierat : furti perierat. 40. fugiebat- 19. sepulla est in via : sepulla in via. —Ibid. hoee
—
que soinnus : fugiebalsomnus. 41. sicque per vi- esl Beihlchem : hoeeesl quoe ducit Euphratam. (Ita
ginti : sic per viginti.— Ibid. pro gregibus —
luis : pro habet contexlus; in margine vere-litteris recentioribus
gregibus.— 42. nisi Deus : el nisi Deus. Ibid. et Beihlehem scribitur; ul tegatur. hoec est quoedueit
limor : el timoris. —Ibid. forsiian modo nudum : Bethlehem.) —25. Levi, et Judas : Levi, Judas. —•
forsitun nudum, — 43. respondit ei et Laban : filioe — 26. hi sunt lilii : ki filii.
meoe, et filii : respondit Laban : filioe filii. — 47.
lumulum : lumulus. — 49. intueaiur el judicet Do- CAPUT XXXVI.
minus : intueaiur Dominus, et judicet, — 53. inlravit Fers. 4 et 5. Rahuel; Oolibama genuit : Raguel;
Jacob : inlravit Jacob. — 55, çst in
ergo reverausque C Oolibamaedidil. — 9. Hoeaulem sunt : hoesunt. —
locum : reversusin locum, 10. nomina filiorum ejus : nomina filiorum. — Ibid.
CAPUT XXXII. Rahuel quoque filius : Raguel filius. —11. Sepho, et-
Gaiham, et Cenez. Erat autem, elc, : Sephu, et Ga-
Vers. 1, Jacob autem ablit in ilinere, quod coopé- tham, et Cenez,el Core. Erat autem, etc. —12. Ada :
rât : Jacob quoque abiit in ilinere, quq.coepeiat.— 3, Ade. — 13. Rahuel, Nahaih et Zara, Samma : Ha*
el nunlios : nuntios. — Ibid. in regionem Edom : guel, Nahath el Zara Semma. — 14. Anoe:. Ana.-—
regionis. Edomi. — 6. reversique sunt, nuntii : re- 15. Sepho : Sephu. — 16 et 17. Ada; hi quoque fik
versique nuntii. — Ibid. in occursum tuum : in oe» lii Rahuel :Ade; hi quoque filii Raguel. — Ibid.
cursumiibi. — lO.miserationibus luis, eiverilaleiua, Samma : Semma. — 17. hi autem duces Rahuel :
quam, elc. : miserationibus,— et veritatem, quam, etc. hi duces Raguel, — 18 et 19. Anoeuxoris Esau. Isli
Ibid. regredior : egredior. 11. de manu fralris sunt filii Ésau, et hi duces eorum : Ana uxori»
mei Esau : de manu fratris. mei, de manu Esau. •—13. Esau, et hi duces eorum. —-20. isli sunt filii : isli
dormisse! : obdormissel.(lia modo legitur litteris ve- filii. — 21. et Ana, ei Dison, et Aser, et Disan : et
lustis Gothicis, abrasa priori lectione.) — Ibid. sepa- Avam, Deson, et Eser, et D.esan.— 22. Hori, et He-
ravit de his : separavii.—14. et arietes : arieles. -=* main :Horri, el Themam.—23. Alvan et Manahatet
15. cum pullis suis : eum filiis suis. —17. habueris Ebal el Sepho: Aluhan, et Manehet el Ebal, Sephi.
fratrem meum Esau : habuerisEsau fralrem meum.— — 24. Aia et Ana : et Ahaia, el. Aman. — Ibid. asi-
Ibid. eujus sunt ista : cujus isto.»—18. Domino sua : nas Sebeon : osinos Sabahon. — 25 : Dison : Desan.
Dominomeo. — 20. videbo illum, forsiian : videbo, p. — 26. Dison : Desan. — Ibid. Eseban : Esban. —
forsiian. — 22. mature surrexissel : mane surrexis- u 27. Zavan : Zefan, — 28. Disan : Desan. — 30. dux
set. — 28. JAt ille : (Adduniur verba at ille.) — 30. Dison, dux Eser, dux Disan : dux Deson, dux Eter,
vocavitque Jacob : vocavitJacob. — 32. comedunt : dux Desan. — 52. Bêla : Baie. — 33. Bêla : Baie. —
comedent. 55. Avith : Aahit. — 38. Balanan : Balaanan. —•
CAPUT XXXIII. 39. Adar : Adad. ~- Ibid. Phau : Phou. — Ibid.
Meelabel filia Malred : Methezabelfilia Matrahid. —
Vers. i. collum ejus, et : collum, et. —7. acces- 40. nomina ducum Esau : nomina Esau. — Ibid.
sit quoque : accessilque,— Ibid. cum pueris suis : Alua, dux Jelheth : Aluhan, dux Jethetheth. —45.
cum liberis suis. — 8. dixitque Esau : ait Esau.— Mapsar, dux Magdiel : Mabzar, dux Maldiel.— Ibid,
Ibid. quas obviam habni: quas obviashabui.—Ibid: ipse est Esau : ipse est palet Esau. -
domino meo : domino: (Addilur meo). — 9. Al ille
ait ; habeo plurima : Et ille ; habeo, ait, plurima. — CAPUT XXXVII.
10. dixiique Jacob : dixit Jacob.— 13. dixitque Ja- Vers. 2. generationes ejus : (Hue usque in Exem-*
—
cob; nosti : dixit Jacob; nosli. 14. sicut videro, plari Gothico proelendilurcaput proecedens.)—- Ibid,
parvnlos meos posse ; (Ita olim videtur scriplum patrem crimine : patrem suum crimine. — 5. stipep
fuisse in exemplari Gothico; modo, illa ablala,, ita omnes (ilios, eo quod, etc. : super omnesfilios sum,
habetur, sic ut videre possim parvulos meos, alque eo quod, etc. — 4-. a paire plus cunctis. (Addilur
incertum es/, utrum tegendum sit sicul vel sic ut. ) — plus.)— 5. fratribus suis, quoe : fratribus, quoe,etc.
«87 APPENDIXAD D1V1NAMBIBLOTHECAMS. HIERONYMI. 888
— 8. Hoec ergo causa : Hoeccausa. — 13. pascunl À. 41. Dixitque : dicens quoque. — 42. luliique annu-
oves : pascenioves. — 14. ait ei : ai(. —Ibid. pro- lum : tulit annulum. — Ibid. dédit eum in manu :
spéra sint erga : prospéra sunt erga. — Ibid. quid dédit in manu. —43. feciique eum ascendere : (e-
agalur : quid agitur. — 15. imerrngavit quid quoe- ciique ascendere. — 44. rex ^Egypii ad Joseph : rex
reret : inlerrogavileum, quid quoeris?— 17. audivi ad Joseph. — 45. Asenelh filiam Phutipharis sacer-
aulem : audivienim.— 18. accederet : accéderai.— dolis : AsennelhPhuliphare filiam sacerdolis.— Ibid.
20. prosint soinnia sua : prosunt somniasua. —21. egressus est ilaque : egressusitaque-.— 46. triginla
audiens aulem hoc : audienshoc. — 25. ad fralres aulem annorum : triginla annorum. — Ibid. cl cir-
suos : ad fratres. —24. in cislernani veierem quoe, cuivil : circuivil.— 40. fuii abundantia : fuil multi-
etc. : incisternam quoe,elc.—25. Ismaheliias : Sma- ludo.—50. natique sunl Joseph : naii sunt aulem
helitas.— 27. Ismahclitis : Smnheliiis. — 28. Madia- Joseph. — 54. panis erat : faines eral. — 55. quid-
nitis : Smahelilis. —Ibid. vendiderunt eum Ismalie- quid ipse vobis ; quidquidvobis.
litis : vendideruntSmahelilis. —30. ad fralres suos
ait : ad fralres ait. — 51. quem occidcrant : quem CAPUT XLH.
coxerant, cl ederanl. — 52. qui ferrent ad palrem, el Vers. 6. Joseph eral princeps in Terra ^Egypti ;
dicereni ; qui ferrel ad palrem, el dicerei. — 54. lu- Joseph princeps JEgypli. — 9. ait ad eos : ait, — 11.
geus (jliumsuum : lugensfilium. — 36.. Madianitoe: pacilici veninius : pacifiée venimus. — 15. Al illi di-
Madiunoei.— Ibid. in /Egypto Phutiphari : in/Egy- xeruni : et illi. —16. falsa sint: falsa sunl. — 17.
pto, emilque eum Phuliphar. — Ibid. milituni : mili- tradidit ergo illos : iradiditillos. —18. facile, quoe:
tioe. ,> facile, quod. — 21. sunl ad invicem : sunt invicem.
l
CAPUT XXXVIII. — Ibid. dum deprecaretur : cum deprecarelur.—25.
Vers. 2. Sua : Sue. — 4. rursumque : rursum. — loquerelur ad eos : loquebatur ad eos.— 25. lollens-
Ibid. vocavit Onan : nominavitOnan. — 7. fuit quo- que Simeon ; tollens Simeon.—1 bid. jussit niini-
— siris : jussitque ministris. — 26. in asinis suis : »i
:
que lier fuit Her. 10. eo quod rem : quod rem. fismis.— 28. in sacco : in sacculo. — 30.
— 11. sicul fralres : sicutel fralres.—-11. Sua uxor : tores esse explora-
Sue uxor. — Ibid. Odollamites : Adollamila.— 17. cum provincioe exploraloresprovincioe.—32.
:
noslro est : cum paire nostro versatur.
rursumque : rursum. — 18. quem manu : quem in — J4.paire i'tum : ut islum. — 35. Sacrorum : Saccu-
manu. — 20. Odollantiten : Adollamiien.—21. in- torum. et — 36. et Beniamin : Beniamin.— 37. trado
lerrogavil homines : inlerrogavil hominem.—22. re- illum in manu : trade in manu. — Ibid. tibi resli-
versus esl ad Juda m, et dixit : revenus adJudam, : restituant. — 38. et ipse solus : ipse solus.
dixit. — 25. non potest : non poteril. — 24. dixitque luam — Ibid. adversitatis : adversi.
Judas : dixit Judas.— 25. cum duceretur : cumedu-
ceretur. — 28. in qua : in quo. — 50. fraler ejus : CAPUTXLHI.
fraler. Vers. 2. emite nobis pauxillum : emi(e pauxillum.
CAPUT XXXIX. - — 3. altestatione jurisjurandi : teslificaiionejurandi.
Vers. 1. princeps exercilus sui : princeps exercitus. — 4. si ergo vis: si enim vis. — 6. Dixit eis : Dixil
— Ibid. Ismahelilaruni : Smahetitarum. — 5. esse : enim eis. — 12. pecuniam quoque duplicem : pecu-
(Addilur esse.) — 7. injecit : jecii. — Ibid. oculos f niamque duplicem. — 14. Deus autem meus onini-
suos iu Joseph : oculos in Joseph. — 10. el ille : at (H potens : Deus autem omnipotens. Ibid. lenct in —
ille. <—11. accidit aulem quadam die ut intrarel Jo- vinculis, et, elc. : lenel, et, etc. — 15. lulerunl au-
seph in domum : accidit aulem ut quadam die intrarel dias lem : lulerunt ergo. — 18. et nos : nos. —20. au-
Joseph in Domum.— 14. vocavil ad se homines : nos : audias. — 21. saccos : sacculos. —22.
vocavithomines. — 18. reliquit pallium quod lene- quoenobis necessaria : quoenecessaria.— 23. in sac-
bam, et fugit : reliquit pallium, et fugit. — 21. mi- cis : in sacculis. — 25. ingrederelur : egrederelur.
serius est illius, ci dédit ei : miserius illius, dédit — 26. domum suam : domum.— Ibid. in manibiis
ei. suis ; î'n manibus.— 27. inlerrogavil eos ; inlerro-
CAPUT XL. gavil. — 28. servus tuus, paler nosier, adhuc vivit :
servustuus adhuc.
Vers. 1. his ilaque gestis : his ita geslis. — 4. et CAPUT XLIV.
illi in cusiodia : el illi qui in cuslodia. (qui additur.)
— 6. vidisset eos tristes : vidissettristes. — 8 el 9. Vers. 1. pecuniam : pecunias. — 4. urbem exie-
quid videritis. Narravit prior : quod vidistis. Narra- rant : urbe exierant. — Ibid. donius ait ; domussv.oe.
vit prius. — Ibid. somniumsuum : somnium.— 10. •—Ibid. inquit, el persequere : inquit , persequere.
in gemmas : gemmas.—15. ministerii lui : magisierii — 10. qui dixil eis : nui dixil. — 11. aperueruiil sin-
tui. — 14. ul educal : el educat. — 21. porrigeret ei guli : apcruerunl singula. — 17. vos aulem abile :
poculum : porrigeret régi poculum. vos abile. — 18. accedens anieni propius : accédais
propius. — 26. descendent : descende!. — 50. de-
CAPUT XLI. pendeat: pendent.—52.servus tuus sim: servusluus.
n
Vers. 5. et pascebanlur : pascebanlur.— 7. evi- "—54. palrem meum, absente, elc. : palrem, absen-
gilans Pharao post quietem : evigilansposl quietem. te, elc.
— 8. ad omnes conjectores : ad conjectures.— 11. CAPUT XLV.
proesagium —
: proesagum. 15. in cruce : inpatibulo.
— 14. educium de carcere : educlusde carcere. — Vers. 1. proecepit, ul egrederentur : proecepit,
15. vidi soinnia : vidi somnium. — Ibid. quoeaudivi, eqrederentur. — 3. :non polerant : nec poteranl. —
le sapientissime conjicere : el quia audivi, le pru- Ibid. nimio terrore nimio limore. — 4. Joseph fra-
dentissime conjicere. — 17. narravit ergo Pharao, ler vesler, quem, elc. : Joseph, quem, elc. — 0. est
enim, quod : est, quod. — Ibid. polerit : polerint.
quod, elc. : narravit ergo illi, quod, elc. — 22. vidi
somnium : vidi somnium aliud. (aliud additur.) — — 17. fratribus suis dicens: fratribus —
suis.—21.
24. devoraverunt : devorabani.— 25. quoe faclu- ieierunique filii: — fecerunt filii. 22. singulis quo-
rus : quod faclurus. — 29. Ecce sepiem : el sepiem. que : singulisque. 20. Joseph filius tuus vivit ; el
— 50. quos sequenlur : quos sequentes.—Ibid. est ipse domïnalur in omni , elc. : Joseph vieil; el ipse
enim lames : est faines. — 51. perdilura est ino- dominalur omni, elc. — Ibid. quo audilo , Jacob,
quasi, etc. : quo audilo quasi, etc. — 27. illi e con-
:
pioe perdilura —
inopioe. 32. sermo Dei : sermo Do- tra : illi contra.
mini. — 34. per cuncias : per singulas. — 36. Et
CAPUTXLVI.
proeparelur : et parelur. — Ibid. oppressura est :
pressura est. —39. et consimilem : et similem.— Vers. 2. ecce adsum : adsum. — 4. manus suas:
889 VARIANTES LECTIONES. — LIBER EXODUS. 890
manumsvam. — 5. surrcxit autem Jacob : surrexit Ji fralrum suorum : nomina fratrum tuorum. — 9. quos
Jacob.—7. nepoles, filioe: nepotes, et filioe.—8. ipse donavit mihi Deus in hoc loco : quos dédit mihi Do-
cum liberis : ipsi cum liberis. — 10. Jamuel : Je- minus in loco isto. — 10. caligabanl : caligaverant.—
muel. — Ibid. Sohar : Sqer. — 11. et Cahath : C«- Ibid. deosculatus et cireumple.vus ens ; osculatus est
halh. — 12. Onan : Aaiian. — Ibid. et Onan in ler- el circumplcxus.— 11. ad filium suum : ad filium.
ra , etc. : el Aanan in lerra, etc. — 15. Thola]: To- — 15. in sinisira sua , ad dexteram : ad sinislram
lath. — Ibid. Simeron ; Semron. — 15. filia sua : suam, id esl ad dexteram Israël. — 14. minoris: ju-
filia. — 16. Sephon el A?gi et Esebon et Suni et nior». — 15. Jacob filiis Joseph : Joseph filo mo.
Heri et Arodi et Areli : Sephion et Aqgi Esebon et —-17. manum super, elc. : manuum super, etc.—
Soni Aheri el Arohedi et Ariheli. —17." Jainna : Je- 19. ininor erit illo : junior :«o/or illo erit. (lia habet
mna. — Ibid. filii Beria : filii quoqueBeria. — Ibid. exempt. Goih., proeterquamcjïhd inler dictionesjunior
Melchiel: Amelcltiel.— 21. Bechoret Asbel et Géra, et major duoelitteroesunt eraslùS, quoelegi nequeunt.)
et Naainan et Echi et Ros et Mophim : Bochor, et — 20. benedicetur Israël : benedicelur.
Esbel Géra, et Neeman et Echi et Ros Mophim. — CAPUT XLIX.
2}. Jafiel : Jesehel. — Ibid. Jeser : Jesar. — 26.
cunctoeque: cunctoe.— Ibid. in JEgyptum : JEgy- Vers. 1. congregamini , et annunliem, quoe Ven-
ptum. — Ibid. egressoe sunt : egressoe.— Ibid. filio- tura sunt vobis in diebus novissimis : (Adduniur in
rum ejus: filiorum. —-27. sunt ei in terra : sunt in margine litteris velustis.) — 4. cubile ; cubiculum.
terra. — Ibid. omnes animai : omnisanima. —Ibid. — 6. non veniat : non eveniat. — 8. laudabunt: con-
ingressoe sunt in jEgyplum : ingressa est JEgyptum. . , laudabunt. — 10. de femore : de femoribus. — 11.
— 31. At ille : et ille. — Ibid. ad fratres suos : ad lavabil in vino". lavabilvino. — Ibid. et in sanguine:
fralres. —54. usque in proesens : usque proesens.— el sanguine. — 12. pulchriores sunt oculi : pulchrio-
Ibid. omnes pastores : pasiores. res oculi.— Ibid. dentés ejus lacté : denreslacle. —
13. el in siatione: eteslatione.—14. inter lerminos:
CAPUT XLVH. in terminos. — 15. opiima ; optimum.— 19. ante
Vers. 2. conslituit : slaluit. '—11. lerroe loco: eum : ante Dominum. — 25. et jurgali sunt : etjur-
Terroesolo. — 12. patris sui : patris ejus. —15. em- galoesunt. — 26. Nazaroei ; Nazorei. — 28. benedi-
ptoribus pretium—: emptores pretio. — Ibid. niori- xitque singulis: benedixilqueeis.—31. cum Rebecca
mur : moriemur. 18. vcnerunl quoque : venerunl- conjuge sua : cum Rebeccaconjuge.
que. — 19. moriemur : morimvr. — 24. reliquas
CAPUT L.
permitlo : reliqua proemillo.— Ibid. et in cihum : in
cibis. — 29. morlis suoe: mortis. — Ibid. manum Vers. 9. liabuil quoque : habuitque. — Ibid. et
tuam : manum. — 50. majoi uni meorum : majorum. equiles : équités. — 11. vocalum est : appellaverunt.
— 13. Epbron : Ebron. — 17. servo Dei patri luo :
CAPUT XLVIII. servis Dei patris tui. — 18. proni adorantes : proni
— 4. fa- m lerram adorantes. — 24. asporlate ossa : asportale
_ Vers. 1. duobus filiis : duobus filiis suis.
ciam te in lurbis : faciam in turmas. — 6, nomine vobiscumossa. — 25. morluus est : mortuusque esl.

LIBER EXODUS.
CAPUT I. I] bureretur. (Addilur rubus.) — 8. educam de terra :
educerem de terra- — Ibid. quoe fluil : qua finit. —
Vers. 1. In ^Egyplum : /Egyptum. — 5. et Benta- 9. afflictionem eorum, qua , elc. : afflictionemeorum,
min : Beniamin.— 5. eranl igilur omnes animoeeo- quum , vel quam, etc.-—H. dixitque Moyses ad
rum, qui egressi sunt de femore Jacob, seplnagin- Deum : dixil Moyses ad Dominum.— 12. ego ero :
ta : ( Omnia hoec verba non habenlur in conlexlu (Additur ego.) — Ibid. cum reduxeris: cum eduxe-
exemplaris Gothici; sed litteris recentioribusin mar- ris. — 13. ad Deum : ad Dominum. — 14 dixil Do-
gine hoecscribuntur, eranl aulem animoeeorum , qui minus: dixil Deus. — 17. et Pherezoei : Pherezoei.
egressi sunl de femore Jacob, septuaginta quinque.) — 18. ibimus viam : ibimus via. — Ibid. in solilu-
•—6. cognalione sua : cognationeilla. — 10. inimi- dinem : soUludinem. — 20. extcndamque : ex-
cis : yirtus inimicis (Additur virlus.) — per
11. Rames- tendant enim. — Ibid. In'c diniiltet vos : hoecdimit-
ses ; Ramesse.— 13. illudeutes eis: illudentes eis, lel eos.
elinvidenles eis. (Adduniur verba et invidenles eis.)
— 14. vilam eorum. (Addilur eorum.) — 16. obsle- CAPUT IV.
tricabiiis : obstetricaverilis. — 22. proecepit ergo : Vers. 2. quid est quod : quid est hoc, quod. — 5.
proecepitautem. Dixitque Dominus ; projicilo : ni7; projice. •—8. si-
CAPUT IL gni : (Addilur.)— 10. et ex uuo : ex quo. — 15. po-
Vers. 1. et accepit : accepil. — 5. exposuil : po- ne verba iu : ponant verba. — Ibid. et ego ero in ore
, cl ore , etc. — : ego ero in ore luo, et ore, elc.
suit. — 8. malrem suam : malrem ejus. — 9. locula tuo — : 18. soccrum : —
filia : locula est filia. (est addilur.) — 11. 16, et ipse ipse. cognatum.
egressus " Ibid. cui ait Jethro: cui Jelhro.— 20. lulit ergo
esl ad fratres : egressus ad fratres. —Ibid. viditque
afflictionem : vidit afflictionem.— 14. et judicem : Moyses uxorem suam : lulit Moyses uxorem. —™3.
aul judicem. — Ibid. limuit Moy.-es: limait ergo filium meum , ut, elc. : filium meum primogcnilum,
— 16. erant aulem Sacerdoti : eranl Sacer- ut, elc. — 26. Sponsus sanguinum lu milii es ; ob,
Moyses.
doiii. — Ibid. ad hauricndam aquam : ad haurien- etc. : Sponsus sanguinum, ob , etc. — 28. pro qui-
— 29. seniores filiorum Israël : senio-
das aquas. — 17. ejecerunt eos: ejecerunteas. —19. tus : quibus.
aquam nobiscum : aquam nobis. — 22. peperit ei fi- res Israël.
lium : peperitfilium. — Ibid. patris mei : paler meus CArUT V.
erit. — 25. ad Deum: ad Dominum. — 24. recorda- Vers. 1. ingressi sunt : ingressus est. — 5. dixe-
tus est loederis , quod pepigil: recordalus foederis, dixerunl. — 7. coliigaui stipulas: colli-
Is- runtque :
quod pepigerat. —25. et respexil Dominus (ilios gant stipulant. — 8. quam prius : quos prius. — 11.
raël, et liberavil eos : et
respexil filios Israël, cogno- invenire — 19. in ma-
vit eos. poteritis : intiem're potueritis.
CAPUT III. lum : in malo. — 21. odorem nostrum : sudoremno-
slrum. — 22. reversusque esl Moyses : reversusque
—
Vers. 1. soceri sui: cognatisui. —2. de medio Moyses.—Ibid. el ait : ai7. 25. ex eo enim, quo :
rubi : de medio igni, — 3. comburalur rubus : com- ex co enim die, quod. (Addilur die.)
891 APPENDIX AD D1V1NAMBIBLIOTIIECAMS. HIERONYMI. 892
CAPUT VI. /\ icrram : super eam. — Ibid. residua fuerit : residua
Vers. 1. dixiiquc Dominus : dixit Dominus.— 6. fuit. — 15. igilur herba :— igitur omnisherba. — Ibid.,
Dominus educam : Dùminus, educam. in arboribus : arboribus. Ibid. nihil quoque : ni-
Ego ego qui
— 8. et induxerim vos in terrain : el induxero in hilque. — Ibid. .<Egyplo : /Egypli. — 16. festinus .
—
terrain. — 12. respondilque : respondit. — Ibid. au- feslinans. esl 18. egressusque —
esl Moyses de, etc. :
diet Pharao : audiet me Pharao. — 15. Loculusque egressusque de, elc. 21. super terrain : super
est : loculus esl. — 14. Israelis : Israeli. — 15. Ja- omnemterram. 22. extenditque : exlendil. -—24. oves.
muel : Icmuel. — Ibid. Sohar, et Saul : Sohar cl 111 lanium : ovesautem. —20. in cullum Domini Dei î
Aser et Saul. — 16. el Caath : Caalh. — 17. Lobni: cave cullu Dei. — 28. ad Moysen: ad eum. — Ibid. et
Lobeni. — 18. Aniram, el Isaar, el Hebron : Am- : cave.
bram, et lsaar, et Hefron. — Ibid. anni quoque : CAPUT XL
annique. — 20. Accepit autem Amram uxorem : ac- Vers. 2. vasa argenlea, et aurea : vasa aurea, et ar-
— 5. populo suo : populo.
cepit aulem uxoremAmbrant.—Ibid. et Moysen : el genlea.— (Addilur inter li-
Moysencl Mariant, (In margine hoecduo verba ad- neas.) 5. a primogenilo : a primogenita. — 10.
duniur, .sororem eorum, ul legalur, et Mariantsoro- omnia signa el oslenia : omnia oslenia.
rem eorum.) — 21. Nepheg : Naplieg. — 25. Itha-
înar : lalhumar. —24. Aser : Asir. — 25. de filia- CAPUT XII.
bus : de filiis, — 27. isie est Moyses : isle Moyses. Vers. 4. possuiit ad esum: possinl ad esum. — 7.
— 29. quoeloquor : 7110;ego loquor. de sanguine ejus, ac ponent : de sanguine, ac ponant.
— 10. residuum : residui. — 14. eam solemnem :
CAPUT VIL jj
cain sanctam. — 15. in die : el in die. —Ibid. erit
Vers. 1. ecce constilui : ecce ego conslitui. — fermenlum : erit fermenlatitm.— Ibid. comederit
Ibid. et Aaron : Aarou. —2. el ille : ille. — 4. su- feinientum : comederitfernientalum.— 17. in eadem
per /Egyplum : in Algyplum. — 5. quia ego : quod enim ipsa : in eademipsa. — Ibid. generaliones ve-
ego. — Ibid. qui exlende : quod exletide. (lia habet slras : generationibus vestris. — 21. et immolate :
lecliovêtus ; sedrecenlius superscribilur cum.) — 11. immolate. — 22. lingile in sanguine : lingite san-
fecerunl etiani ipsi : fecerunlipsi. — Ibid. ^Egypiia- guine. — Ibid. ex eo superliminare : ex eo quod est
cas : jEg yplias.— Ibid. similiter : similia. — 12. in liminare.— 23, transcendel ostium domus : Iran-
virgas suas : virgas. — 15. conversa est ; versa esl. scendetostium. — 27. super domos : per domos. —-
— 19. manum tuam : manum. — Ibid. et siteruor: Ibid. liberans : salvans.— 29. primogeniium cap^
et sit. (Addilur cruor. ) livoe: primogeniiumancilloe.— 50. non jacerel : «an
jacebai. — 51. vocatisque, Pharao, Moyse, et, etc. :
CAPUT VIII. vocalisque Moyse, el,, elc. — Ibid. et egredimini :
Vers. 5. manum tuam super fluvios: manum super egredimini. — Ibid. vos et filii : et vos el filii. —55.
fluvium.— 7. aulem : quoque. —8. dixil eis : dixit. proeceperatDominus Moysi : proeceperatMoyses.—
— 9. ad Pharaonem : Pharaoni. — Ibid. et a servis Ibid. veslemque plurimam : tesiesque plurimas. —
luis, el a populo luo : (Désuni in codiceadversa ver- 56. populo coram : (Ita conjiciturhabuisse leclio an-
ba.) — 10. sicut Dominus Deus nosier : (Ita conjici- tiqua ; modovero, abrasis aliquibus lilleris, superscri
tur habuisse exemplar Gothicum; sed modo, erasis ' bilur, populo suo Israël coram.) — 37. absque par-
aliquibus lilleris, superscribitur, sicut homo Dominus v vnlis et Hiulieribus : absque parvulis. — 59. enim
Deus noster.) r—11. el lantum : lantum. — 15. proe- poieral : enim poleranl. — Ibid. quicquam oceurre-
çeperat Dominus : proeceperateis Dominus. — 17. ral : quiddam occurreranl. — 42. Nox ista est obser-
omnis pulvis : omnisque pulvis, —•18. feceniniqiie ; vabilis Domini, quando eduxi eos de lerra ^Egypli.
fecerunl. — Ibid. ciniphes tam, etc.—: einiphes in (lloecverbaadduniur in codice: Nox ista est observa-
plaga tam, etc. (Adduniur in plaga.) 19. ad Pha- bilis Domini, quando eduxi ; coeleradésuni.) — Ibid.
ra>>uem,digilus Deiest hic; indiiratimiquc est, etc. : debentomnes filii: debent filii.— 50. feceruntque :
Pharaoni, hic digilus Dei est : induratumest, elc. (Ad- fecerunl. — 51. et eadem : et in eadem.
dilur hic.) — 22. quoniam ego Dominus: quoniam
Dominus. — 25. ponamqiie : ponam. — 24. et ser- CAPUT XIII.
vorum : el servos. — 25. vocavilque : vocavit.— Vers. 2. de jumentis : in jumentis. — 5. célébra-»
Ibid. ile, cl s icrilicale : ile, sacrificaie. — Ibid. in bilis : relebrabis. — 9. semper sit in ore : semper
lerra bac : in lerra. — 26. aboniinaliones enim : in ore (Addilursil).—14. Dominusde Terra ^Egypli:
abominaliones. —27. viam; via. — Ibid. proecepit Dominus de JEgypto. — 15. nam cum indnralus
nobis : proeceperit nobis. — 29. orabo : rogabo. — essel Pharao, et, etc. : nam cum indurassetPharaa
Ibid. a servis suis : a servis. — 31. a servis suis : a cor suum, et, elc. — 16. anle oculos : inter oculos.
servis. — Ibid. ne una : nec una. — 32. bac vice : — Ibid. in manu forli eduxit nos : manu forli
hac quidem vice. eduxeril nos. — 17. non eos duxit : non eos pér-
CAPUT IX. duxit.
Vers. 2. renuis, et rétines eos ; renues, el rétines D CAPUT XIV.
eum. — 9. et jumenlis : et in jumentis. — Ibid. ul- Vers. 2. Sephon ; Sebon. — G. populum suum:
céra : vulnera. — 10. ulcéra vesicarum : militerave- populum. — 7. et quicquid ; quicquid. —9. erant
sicarum. — 11. ulcéra, quoe : vulnera, quoe.— 13. in Phi-hahirotli contra Beel-Sephon : eral in Phi-
Dixitque : Dixil quoque. — 14. quod non sit similis haroth contra Beel Sebhon. — 12. melius erat ;
mei in omni lerra : qui non sit similis mei. — 15. melius est. — 15. loquere filiis : die filiis. — Ibid.
cxlendens manum : Exlendam manum meam. — 21. manum luain : manum. — 16. in medio mari ;
sermonem Domini: verbumDomini. — 22. et super in medio maris. — 17. et in curribus : in curri-
jumenia : cl jumenta. — 25. cunciamquc In-rbam : bus. — 19.
— proecedebat casira : proecedebateos
cunclam herbam. tl. el ego : ego autem. (Addilur castra. — 20. ita ul ; ut. — 21. el verlit : everlit.
antem.) — 28. ut desinant : ul desinat. —51. esset — 22. a dexlra eorum, et leva ; ad dextram eorum,
virens : erat virens. — 55. ex urbe : et ex urbe. — et levain. — 23. et omnis : omnis. — 26. manum
Ibid. nec ultra : et nec ultra. — 34. cessassent : ces- luam : manum. — Ibid. ul revertanlur ; et rever-
sasses lanlur.
CAPUT X. CAPUT XV.
Vers. 3. et dixerunt ei : et dixerunt ad eum. — t. Vers. 6. esl in fortiludine : est mihi in fortilu-
sin aulem : si autem. — 10. cl respondit Pharao : el dine. — 8. in medio mari : in medio maris. — 9.
respondit Pharao. (Additur Pharao.) — 12. super et comprehendam ; comprehendam. — 11. similis
 893 c' VARIANTESLECTWNf.S.—LIBER EXODUS. 834
lui : similis libi. — Ibid. faciens : et "faciens. — A mini Dei—lui. — Ibid. opus. in. 30 lu, elc» : opus
— Ibid. benedixit Domi-
15. principes : duces. — 16. douce perlranseai tu, etc. 11. in die : die.
tuus, Domine : habeitturin codice.)— nus ; benedixit Deus. — 12. et malrem tuam : et
populus (IVon —
19, eques Pharao : equus Pharaonis. — Ibid. iij malrem. rem.17.—non concupisces,domum : non con-
medio ; per medio.— 20. in manu sua ; in manu. cupiscas 19. non loquatur : el non loquatur,
— 21. proecinebal, dicens : proecinebant, dicentes. — 21. ad caliginem : i?i caligine. — 22. proelerca
— Ibid. ascensorem ejus dejecit ; ascensorempro- Dominus: proewea Deus. — 22. loculus sim : locu-
— 26. Ego enim lus sum. — 25. non facietis Deos :. non facielis
jccit. — 25. in Mara : in Marath.
sum DominusDeus; Ego enim Dominus. —27. in mecum Deos. — 25. cultrum super : eullrum tuum
Elira filii Israël, ubi, etc. ; iu Elim, ubi, elc. super.
CAPUT XXI.
CAPUT XVI. — 6. et erit ei ser-
— eduxi- Vers. 1. propones: proepones.
Vers.5. panem : panes. Ibid. indnxistis : vus; et erit servus. — 7. exire: (Additur exire.) —
siis. — 4. pluani vobis panes de Coelo : pluam— robis
— enim. 8. 8. tradita fuerat, diniillet: tradita fuerit, dimittat.—
de Coelo. 7. audivi enim : auduii ibid. non habebit: non habeat. — 9. sin aulem filio
—
murniurati eslis : murmurastis. 9. Dixil quoque : suo desponderil eam, juxta morem filiarum faciet
dixitque.— Ibid. congregalioni
—
filiorumIsraël : con- illi : si aulem
filio spoponderit eam, juxla morem fi-
grégation Israël. 13. cooperuit castra : opérait liarum facial illi. — 13. in quem: quo. — 14. per
—
castra- Ibid. per circuiliitn super : circuitum. —
— le. Maohu'nio : (lia habetur inter lineas eodem altari induslriam : de industria. — Ibid. et per insidias ab
aulem : in die vero.—Ibid. g meo evelles eum: et per insidias (refugeril ad
atramenlo.) —22. in die altare meum,) ab allario meo avetles, etc. (Conclusa
veneruni autem omnes : venertmlomnes.—23. quoe verbaadduntur in codice.)— 15. aut malrem: et ma-
coquenda— sunt ; quoecoquenda est. — 25. Domini : — 1G. qui maledixerit patri suo vel mairi,
est lrem.
Domino. 26. est Domini, ideirco : Domino, morte moriaiur : (Hoecverba translata sunt ul infra.)
—
ideirco. — Ibid. invenielur: invenilnr. 27. venil- — 17. morte moriaiur. Si: morte moriaiur. Qui
que septima ; venit septima. — 28. custodire man- maledixeritpatri suo et mairi, morte moriaiur. -—19.
data : servare mandata.—29. tribuit vnhis : tribuerit — 20. vel ancillam : et an-
—
vobis. Ibid. el nullus ; nnllus. —51. perçussent: percussit.
appellavit- cillam. — Ibid. in manibus: in manu. — 23. mors
—
que domus Israël : appellavitqucpopulus. 56. est ejus: mors ei. — 28. si bos cornu perçussent virum,
ephi : esl oephi. aut, etc. si bos cornipelieritvirum, ac, etc. — ibid.
CAPUT XVII. obruelur: obruatur. — ibid. Dominus quoque: do-
Vers. 1. caslramentati sunl : caslramentaest. — minas </«o.— 29. cornupeta: cornipela, — ibid. aut
3. liberos noslros : parvulos noslros.—4. paululum, mulierem :, aut mulierem in utero habentem, et exive-
et lapidabit : pauxillum,et lapidabunt.—5. el ail Do- rit infans needum formalus, damno mulctabilur;
minus : ail Dominus.— 6. seniorilms Israël : senibus quodeumquevir mulieris pelierit, dabil cum dignitate :
Israël.—7. esl ne D miinus: est ne Deus.—10.loculus si autem formalus fuerit vel matants, dabil animant
erat : loculusei ftteral.—14. sub coelo: de sub coelo.— pro anima. ( Hoecomnia adduntur in margine litteris
16. solii : so'.ius.—lbid. el hélium Domini : et bellum veluslissimis.)— 50. quicquid: quantum.— 51. et
Dei. „» filiam: aut filiam.— 55. disperlienl: divident.—
CAPUT XV1I1. 56. si autem : sin autem.
Vers. 1. fecerat Deus : feceral Dominus. —Ibid. CAPUT XXII.
et quod eduxisset : eo quod — deduxisset. — 8. Dominus
Pharaoni : DeusPharaoni. Ibid. universitmque : Vers. 3. ipse venuiidabimr : venundabilur.— 5.
universum. — Ibid. et quod : quo. — 11. quia ma- restiluel; restituai.—6. inveneril spicas: inveneril
succenderit: incendii.—8. si latet fur:
gnus : quod magnus. — 12. hoslias Domino: hoslias spinas.—Ibid.—
Deo. — Ibid. seniores Israël : senes. — Ibid. coram si latet. vero Ibid. manum in rem : manum in rem.
Deo: coram Domino. — 13. sedit Moyses: sedi7 (Additur in.) — 9. perveniet: pervenial. — 10.
aulem Moyses.— 16. cumque : cum. —19- ut refe- ad cuslodiam : ad custodiendum.— 16, habebil eam
ras : ut révèles. — 20. quod facere deheant : quod uxorem : habebituxorem. — 20. proelerquam: proe-
et limcnles Deum : ter. •—21. enim et : elenim. — 25. ego audiam : ego
facere.—21. sapienles — paten- — ï6. reddes ei : reddeei.—28. non ma-
tes el limenlesDominum. Ibid. constitue ; consti- exaudiam. —
tuite. — Ibid. et decanos : decanos. — 24. quoeilfi ledices: non maledicas. 29. reddere: offerre.
suggesscral ; quoeille suggesseral. — 27. cognatum CAPUT XXIII,
suum : cognatum. Vers. !. junges : jungas. — 3. judicio : negocio.—
CAPUT XIX. 5. lejacere: te jacentem. —6. judicium pauperis:
Vers.7. convocalis majoribus nalu populi : voca- judicio pauperis. — 11. quicquid reliquumvquicquid
tis majoris nain filiorumIsraël. — 10. sanctificaillos: reliqui. — 12. et refrigerelur : ut rcfrigerëtur.— 15.
sauclifica illum. — 11. in die enim ; dieaulem.. — j septem diebus : septem-diexum.— Ibid. in conspeclu
12. ei dices ad eos, caveie ; et dices, cavete.—13. meo: ante conspeelummeum. — 16. el solemnilatem
langent : tanget. — Ibid.— opprimetur ; obruelur. — messis: solemnilatemmensis. — Ibid. seminaveris:
14. lavissent : lavassent. 15. el ne appropinque- serKeris. — Ibid. fruges tuas: frnges. — 17. Do-
tis : ne appropinquetis.— 16. jamque advenerat ; jam mino Deo luo: Domino Deo.— 18. viclimoe luoe:
advenerat. — 18. fumabat : fumabat tolus. — Ibid. viclimoemeoe.— Ibid. soleniniiatis luoe: solemnilatis
Dominus Dons super : Dominussuper. —19. Moyses meoe.— 19. défères: defer. —21. peccaveris: pec-
loquebstur : Moysesquidemloquebatur. (Additur qui- caverilis. — 22. loquor, inimicus ero inimicis luis,
dem.) — Ibid. el Deus : et Dominus. — 20. descen- et affligam: (Ita eliam Icgebalurin conlexluExempla-
dilquc: descendit.— 21. ne forte velit : neforteve- ris Gothici; modo vero, erasis aliquibusverbis prioris
lint. — 22. qui accedunt : qui ascendant. — 24. lectionis, in conlexlu, el in margine hoc modolegitur:
inlerficiat illos ; inlerficieleos. Loquor ad te, el custodieris testamentum meum;
CAPUT XX. eris mihi populusexuperansab omni gente; mea est
enim omnis lerra, vos aulem erilis mihi regnum
Vers. 1. locutusqueest : loculus quoque est. —4. coiiservalum , et gens sancla: hoecergo verba dices
el quoein terra : nequequoein terra. — 5. genera- filiis Israël. Si autem audieritis vocem meam ; et
tioncm eorum : —
generationemhis. 7. Domini lui : fecerilis omnia quoedico vobis, inimicus ero inimi-
DominiDei tui. 10. septimo autem die Sabathum cis luis, el affligam, elc. Hoecigitur adduntur lilleris
DominiDei tui est : septimoautem die Sabbalhi Do- recentioribus.) — 25. inlroducet le: inlroducel. —
895 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTIÏECAMS. HIERONYMI. 896
26. in lerra tua: terra tua. — 27. ingredieris: intro- fi CAPUT XXX.
—
ieris. 31. tradam in manibus: Iradam manibus.—
— Vers.3. coronam : coronulam.— 8. collocabiteas :
53. non habitent: non hâbitet. Ibid. (e faciant: ti collocaleas. — 9. nec libabilis libamina : née liba li-
faciat. — Ibid. certe erit : certo erit. babilis.— 15. nomen : (lia habebutleclio velus; mo-
CAPUT XXIV. do superscribilur Dominum.) — Ibid. dimidium: di-
Vers. 2, solusqiie: solus quoque.— 4. ad radiées: midimnum.— 14. a viginti : viginti. — 18. inter la-
ad rudicem.— 5. vilulos duodeeim : (Hoecverbaabra- bernaculum : in tabernaculum.—19. in ea : in eo.—
sasnnt.) — 9. de senioribus Israël : e senioribus.— 25. quinquaginla siclos : quinquaginla. — 24. olei :
10. Deum Israël, el sub, elc. : DominumIsraël; sub, olcum.— Ibid. — mensuram : mensura. — 28. perti-
elc. — 11. manum suam: manum. — 15. inoulem net : pertinent. 32. non facietis : non faciatis. —
Dei : montemDomini. — 18. diebus, et quadraginta 35. ihyniiama. (Addilur.) — 56. tabernaculo testi-
nociibus: dies, el quadraginta nocles. monii : teslimoniotabernaculi.
CAPUT XXV. CAPUT XXXI.
Vers. 2. accipietis: recipietis.—5. debelis: debca- Vers. 4. quicquid fabrefieri polest ex auro, et ar-
lis. — 5. rubricalas, pellesque ianthinas : rttbicalas, genlo, et oere: fabre quicquidfieri potest ex auro, ar-
pelles iacinthinas. — 6. et thiiniamata : et in thimia- gento, oere. — 8. et altaria—: et altare. — 14. sabba-
ma. — 10. duos et semis : duos semis.— 16id. simi- thum meum : sabbalhum. 17. fecit Dominus: fe-
liter ac semissem: similiier. — 15. faciès quoque: cit Deus.
faciesque.——17. et cubitum ac semissem : semissem]B CAPUT XXXII.
et cubitum. 22. propitiatorium ac de medio: pro- Vers. 1. dixil, surge : ait, surge. — 2. et filiarnm
pitiatorium scilicel ac medio. — 25. habentem duos veslrarum : el filiarum. — 3. feeiique : fecit. -—9.
cubitos longiludiiiis, et in latiludine: habentesduos ait Dominusad Moysen: ait ad Moysen.— 11. Do-
cubilos longilttdine, et latiludine.—28. ipsos quoque: minum Deumsuum : Dominumsuum. — 14. ne fa-
ipsosque. — Ibid. de lignis : de ligno. — 29. aceta- cerel malmn : ne faceret. — 15. in manu sua : in
ImU : acitabulam.— 35. et lilia : el lilium. — Ibid. manu. — 16. ei fartas opère Domini : fadas opère
sphoeruloequesimul el lilia : spheroequeet lilium. — Dei. — 25. ignomiuiiimsordis : ignominiam cordis.
35. sphoeruloe: spherula. — 58. fiant auro: fiant —-26. congregatique sunl ad eum : congregalique
de auro. ad eum. — 28. feceruntque : fecerunl. — Ibid. tri-
CAPUT XXVI. ginla Iria millia : (n'a millia. — 29. el in fralre : et
Vers. 1. ila faciès: ita fiel. — 10. cum allero: fralre. — 50. locutus el Moysesad , etc. : loculus
cum alio. — 14. ianlhinis: iacinthinis. — 17. lient: esl ad , elc.—— 51. peccalum maximum: peccalum
32. facis : — 54. loculus :
fiant. —29. ipsas quoque: ipsasque.— Ibid. iu eis: magnum. fades. quo
eis.— Ibid. anreas : (Addilur litteris vetuslis.) 35. in de quo loculus. — 55. fecerat Aaron : fecit Aaron.
parle : in latere. — 56. opère plnmario : opère plu- CAPUT XXXIII.
marii. Vers. 1. ad Moysendicens, vade, ascende : ad
CAPUT XXVII.
Moysen, vade, et ascende.— 4. audiensque: audiens.
Vers.4t.qualuor annnli : quatuoranguli.—6. oeneis: _ — 8. lergum Moysi: postergumMoysi.— 12. mis-
oereis.— similiier el in laiere : similiter in laiera. *-*surus es: missurussis.—15.faciem tuam: viam tuam.
— Ibid. ejusdem numeri : wiidem numeri. — 15. co- — 15. : proecedes.— 16. ab omnibus:
proecedas
lumnoe: columnas.— 16. in inlroilu: inlroitu.— in omnibus.— 19. vocabo: vocabor. — 21. inquit,
Ibid. opère plumai io : opère plumarii. — 21. oppan- esl locus apud me, el slabis : inauif, locus apud me,
sum est (eslimonio: appensumest teslimonii.— Ibid. stabis.
coram filiis : a filiis. CAPUT XXXIV.
CAPUT XXVIII. Vers. 7. qui aufers: qui auferes. — Ibid. qui red-
Vers. 1. Eleazar : el Eleazar. — 2. Aaron fralri dis iniquilalem palrum: qui reddes iniquilutempa-
luo : fralri luo. — 4. facienl : faciant. — 5. coccum- trum : (Addilur palrum.) — Ibid. progeniem : gene-
que : el coccumque.— Ibid. et—byssum : el byssum rationem. —•9. el auferas : ut auferas. —•10. popu-
reiortam. (Addilur retortam.) S. purpura, coc- lus iste : populus. — 11. mandavi lihi : mundo libi.
—
coque : purpura el cocco. 19. ligurius : ligidius.— — 16. accipies: accipias. — ibid. et filios : filios.—
2G. rationalis, in oris : rationalis, et in oris. — 28. 18. septem diebus : sepiem dierum. — Ibid. proecepi
amiulis suis. (Adduntur.) — 29. ingredieiur : ingre- libi : proecepi.— 19. masculini: masculi.— 27. cum
ditur. — 30. ingredieiur coram : ingredilur coram. Israël : cum filiis Israël.— 28. fuit ergo : fecil erga.
34. inalum punicum : malum. — 58. obtulerunt el — 51. loculus esl ad eos : locutus ad eos.
sanclificaverunl : oblulerini et sanciificaverinl.—Ibid.
sit ei : sil eis. — 42. ad femora : ad femina. CAPUT XXXV.
n Vers. 5. et prono : el prompio. — 6. el purpu-
CAPUT XXIX. " ram : — 8. et ul conlicialur : el conficia-
purpuram.
Vers. 2. cruslulain : scrutula. — Ibid. çonspersa tur. — 10. veniai : véniel. — 15. proposilionis pani-
sit: touspersa sint, — 4. cum filiis suis : cum filiis. bus : proposilio panis. — 15. el oleum ; oleum. —
— 5. veslimenlis : (Ita modolegiiur, erasa veteri le- 16. bases ejus : basim ejus. — 21. obtulerunt: obiu-
ctione.)— 9. sacerdotes mihi : sacerdotesmei. — 10. lit. — Ibid. ad cullum : in culium. — Ibid. erat:
applicabis : — manus applicabis. — 12. de sanguine : cri/. — 25. habebat hyaciiiihuin et purpuram : ha-
sanguinem. 17. ipsum aulem arietem : ipsum arie- buil hyacinthum,purpuram. — 24. argenti oerisque:
tem. — 18. in incenstim : incensum. — Ibid. oblalio argenti, el auri, et oeris.— 25. neveranl: (lia habe-
esl Domino: oblationes Domini. — Ibid. viclimoe bat antiqua leclio; modo superscribilur noverani.) —
Domini: viclimoe Dei. — 20. exiremum auriculoe 29. per manum ; per manus. — Ibid. cuncii filii :
dexlroe: exiremumdexleroeauriculoe. — 21. consc- candis filiis. — 51. sapienlia el intelligemia, et
cralisque ipsis : consecralisque el ipsis. — 25. tor- seientia, el omni, elc. ; snpienlioe,el scientioe,omni,
lamque panis:—tortam panis. — 24. super manus: elc. — 54. Achisamech: Macisamech.
super manum. 28. filiorum ejus : filii ejus. — 51. CAPUT XXXVI.
consecralionis : consecraiionum.— 40. mensuram.
(Additur.) — 42. sacrificium esl Domino: sacrificium —Vers, i. proecepitDominus; proicep.7Dominusfieri.
Domino. — Ibid. generaliones vestras : generaiioni- 8. opus tabernaculi, corlinas, etc.: opus taberna-
bus vesiris. culi DominiDei Israël, corlinas, elc, (Adduniur, Do-
897 VARIANTES LECTIONES.- LIBER LEV1T1CUS. $98
mini Dei Israël.) — 19, janlhiuis: hyqcinlhinis. —l \ Ibid. columnoeque: columnoe.—16.retorla: lorta.—
21. semis cubitum : semicubitum.— 22. jungeretur : 17.. cum cunctis coelaturis : cum coelaturis.—22.
jungerentur. — 29. quoeet juiicioe : quoejunctoe.— quoe: quas. — 24. oblatum esl : oblatum.— 30. ad
lbia. compaginem : compagem.— 50. argenleas se- usum: ad usus.
decirn : argenleassimul sedecim. — 55. Quoque ve- CAPUT XXXIX.
ctem ; Quoqueel veclem. — 54. induci possent : in- Vers. 3. possent : possint. — 7. superhumeralis :
—
duci possint. 35. el purpura : et purpura. (Sed ad- humeralis.—13. et
dilur et.) — 56. columnas de lignis seliin: columnas nulas: caienulas.—19. beryllus: beryllus. —15. et catc-
ne laxa: ne laxè.—Ibid. proe-
selim. — 38. oeneas: oeneas,quas operuit auro. cepit : proeceperat.—20. lunicam: el tunicam.—23.
CAPUT XXX.VII. purissimo: mundissimo.—24. lintinnabulum aulem:
lintinnabulum.—55. cum vasis suis: cum vasis.—56.
—
Vers. 1. semis cubitos : semicubitos. 6. semis : lucernas: lucernam. — 57. el ihymiama : ihymiatna.
semise.—9.et illud: elilluc.—lG.elcyalhos: cyathos. — 59. tentoria: teniorium.— 40. atrii, funiculosque,
— Ibid. libamina :'liba. (Ita habet leclio relus ; modo elc: atrii, et columnascum basibussuis, funiculosque.
libamina scribilur.)—20. simul et lilia : et lilia.—22. —43. compléta: explela.
sphoeruloe:spheroe.— 25. ubi ea quoe : ubi quoe.— '
Ibid. mundissimo: purissimo.—27. in eo : in eos.— CAPUT XL.
29. thymiamala: ihymiama. Vers. 5. labernaculi testimoiiii : tabernaculi.—14.
CAPUT XXXVIII. proeceperat : proeceperatei.—15. prima die: in prima
R die.—25. jusserat DominiMoysi: jusserat Dominus.—
Vers. 2. procedebant : proecedebant.— 5. rctiacuii: 26. labernaculi leslimouii: labernaculi.— 27. in eo:
—
relinaculi.—7. ex labulatis: ex tabulis. 9. fecil et super eum.—50. proeceperat Dominus Moysi : proece-
atrium: et atrium.— 12.ad occidentem: occidentem. perat Dominus.—31. in inlroilu: introitu.—Ibid.om-
— Jbid. columnarum, el loia operis coelatura, elc: nia perfecla sunt: cunciacomplétasunt atque perfecta.
columnarumcoelatura, elc.—14. tenebant- tenebat.— —56. quippe: quoque.—Ibid. videnlibus cunctis po-
15. inler utraque : utraque.— Ibid. fecil : facit. — pulis : videnlibus populis.
LIBER LEVITICUS.
Hebraice, Vaicra, id est, et Vocavit.
CAPUT I. pro peccalo similam. — Ibid. imponet : imponat.—
Vers. 2. Dices: die. — Ibid. ovibns : de ovibus.— 12. iradetque —
eam : tradelque ea. — Ibid., ex ea :
7. strue : instrue. —10. sive de capris holocauslum ; ex loio. 11. locutusque est : loculus est. — 16.
agnum anniculuni et absque , etc. : sive capris holo- qnintam partem ponet tradel. supra , Iradens : el quintam
— 19. in Domino : in
causlum; masculumanniculuniabsque, elc. (masculum partem ponens supra ,
vero additur.)—11. Aquilonem: ad Aquilonem.—14. Dominum.
de avibus holocausli, elc: holocauslumde avibus, etc. CAPUT VI.
•—15. offerel : offerat.— Ibid. faciet ; faciès. — 16. Vers. 1. locutusque est: locutus est. — 8. locutus-
.
prope: propter.—17. supposilo: composilo. Q que est: loculus est.—9. —
in eodem: ex eodem.—10.
CAPUT IL tolleique: lollensqne. Ibid. vorans: vorax. — H.
efferet: e/ferat.—15. odoris : allaris.—20. ejus : (Non
Vers.2. ponet: ponent.—4.consperso: conspersos. est in cod.) — 24. locutus est aulem : locutus
•—5.conspersoe: conspersa.—6. divides eam : divides loquere Aaron : loquere ad Aaron. (Abrasa aliaesl.—
eas. Ibid. super eam oleum : super oleum.—7. simi- qua lectione, ad superscribilur.)—Ibid. ista : ita. anti-
la: similoe.— 8. quam offerens: quas offerens.— 12. lilleris recentioribusmulaïur in ista.)—29. de carni- (Sed
imponentur : ponelur. —14. si autem : sin aulem.-*- bus : carnibus.
Ibid. torrebis igni: torres eas iyni.-—Ibid.in morem : CAPUT VIL
in modum.—15. super ea oleum : super oleum.
Vers. 2. inimolabilur : immolatur. — 10. oequa:
CAPUT III. oeque.—13.cum hoslia: cum hoslioe.—Ibid.immola-
Vers. 1. inimaciilala: iinmaculatum. (Vel immacu- tur: immolelur.—15. cujus carnes; cujus carnem.—
lalam : non cerlo discernilurutrum sit u vel a.) —-2. Ibid. nec remanebil ex eis quicquam usque mane.
inimolabilur : immolatur. — Ibid. labernaculi testi- Si volo, vel spontequispiam obtuleriihosiiam, eadem
monii : labernaculi.—5. adolebuiilque ea super altare similiter cdeliir die ; sed etsi quid, elc. (Adduniur
in, etc.: adolcbuntqueeasacerdotesin, etc.—8.manum in margine, erasis e conlexlu tribus aul quatuor verbis^
suam, manum.—15. per allaris, elc: super altaris, et ubi in excussis legitur. Si voto, vel sponte , legitur
elc.—17. adipem: adipes. in proefala margine. Si vero sponte.) —19. ex ea :
ea.—28. locutusque est : loculus est.—29. Israël, di-
CAPUT IV. cens, qui, etc.: Israël, qui, etc.— 55. in die: die.—
JJ
Vers. 7. de eodem : eodem.—10.offerlur : aufertur. 56. et quoe: quoe.—57.et pacificorum: pacificorum.—
—12. ligiiorum struein : lignorum in slruem. —14. 38. quam : quas.
peccalo suo: peccato.—15. manus: manus suas.— CAPUT VIII.
20. erit eis Dominus : erit Dominus.— 23. el postea
intellexerit peccalum suum : ( Adduntur. ) — 26. tabernaculi: Vers, fecilque Moyses: fecil Moyses.—Ibid. fores
fieri solet : erit. — Ibid. pro eo sacerdos , et pro cum : induens. fores.—G. lavisset:libassel.—7.inducns
— 9. Cidari quoque lexit : Cilharis
peccalo ejus : pro eo, el pro peccatis ejus.—50. de
lexuit. — 10. linivit: levit. —11. labi.umque:
sanguine in, etc.: de sanguine hoslioein, etc. — 51. quoque
auferens: auferent.—55. pacificis cremabit super al- labrum quoque.—15.balteis: balleo.—lbid. jusserat :
tare incensum, etc.: pacificis el cremabit super altare dixerat. —14. posuisset : posuissent.— 16. adipem
in incensum, elc. vero : adipem quoque. — 17. el carnibus : carnibus.
— 21. Domino : Domini. — Ibid. proeceperat ei :
CAPUT V.
proeceperatei Deus.—23. sanguine ejus, tetigit, etc.:
Vers. 6. de gregibus:de ovibus.—Ibid. pro ea:pro i sanguine, et tetigit, etc.— 31. consecrationis : propo-
eo.—7. sin aulem : si autem—8. pennulas : pinnulas. siiionis. — Ibid. Dominus, dicens : Dominus Deus ,
10. in holocauslum : holocauslum.—11.columbarum,, dicens. — 32. reliqdum : reliqui. —33. quoque:
offeret pro peccato suo similoe,elc: columboe,offerati autem. — Ibid. usque ad diem , quo complttbitur;
 Utfy ÀPPEND1XAD DIVÎNAHBiRUOTtïECAMS. HIERONYMI. SOS
usque quo compleatur. — 54. impioesenliaruni : et A —57. mundum quid vel immundum sit: tmmdimisit,
improesenliarum. el immundum.
CAPUT IX. CAPUT XV.
Vers.2. immaculalmn; immacitlatos.—3.annicu Vers. 2. dicile: dicelis.—5. lectum : tcctuluni.
cm : anniculos.—Ibid.in holocauslum : holocauslum — 7. qui teligerit carnem ejus, lavavil vestiu enta
—7. Et dixil : dixil el. — Ibid. pro eis : pro eo—10 sua : el ipse lotus aqua, immundus erit usque ail
adipemque : adipemquoque.—13.ipsam eliam: ipsar.i vesperum. 8. Si salivam ejuscemodi homo jecerii
quoque.—22. ad populum: contra populum.—fta. ili super cum qui mundus est, lavabil vesiimenia sua ;
tabernaculum: tabernaculum.—24.el ecce egressus : el lotus aqua, immundus erit usque ad vesperum:
et egressus. (Ab hoc loco in margine adduntur; el vesteni suam
CAPUT X. legitur.) — 10 vesiimenia sua : «estentsuam. — II.
Vers. 4. fralres vestros :'fralres veslros. (Addilur omnis quem : omne quod. — Ibid. el lotus : et ipse
—
lotus. — 15. relinel: suslinal. 21. el in quo dor-
vcslro-.)—7. ingrediinini:efliv;dïeiw'ni.—8.dixitque
dixit quoque.— 9. et quando intrabilis in labernacu '; mieiïl vel sederit diebus separaiionis suoe, poliuc-
lur. 22. Qui teligerit lectum ej«s, l.ivabit vesiimenia
lum leslimonii : quando inlralis tabernaculum Do
mini.— 12. Moyses: Dominus.— Ibid. ad Eleazar [ sua ; et ipse lotus aqua , immundus erit usque ad
Eleazar.— 14. filii lui: filii, —15. clevaverunl: elc'_ — vesperum : (Adduniur.) — 25. et ipse lolus : el lotus.
vaverint. 28. sanguis : sanguinis. — 29. columbarum : co-
CAPUT XL lumboe. — 51. immunditias : immunditiam.— 52.
n ista est: ita est. — Ibid. fiuxum seminis : fluxum
Vers. i. locutusque -.locutus.— 2. Israël; Hse< sanguinis vel seminis. (Adduniur sanguinis vel.)
Sunt, etc.: Israël; Cuslodiie omnia, quoescripsi, u-
sim Deus vcsler. Hoecsunt, elc.—4. et inler ; sed in- CAPUT XVI.
ter.—5. dividil, immundiis: dividet, immundus.—S, Vers. 2. ul non moriaiur : ne moriaiur. — 4. cun-
dividil: dividet.—ll.cxecrandunique : elexecrandum ctis: (Addilur.) — 8. miliensque : mittens. — H. im-
13. et niilvum: milvnm.—18.et cyguiim: cignum — molabii : immolabilque.—16. taberuacuio : laberna-
21.ambulabat quidem super: anibulabal super.— culi.— 23. Sanctuaiium : in Sunciuarium. —27.
20. sed non : sed non. (Addilur non. )—Ibid. quic- in Sanclnariiim ut : ut in Sancluario. — 52. initiatoe
quid : quisquis.— 27. cl qui : qui. — 28. cadavera : sunt: initiatoe.— 55. et expiabil saucluarium, et la-
cadaver.— Ibid. omnia hoec: omnia.—29.hsec quo- bernaculnm leslimonii, elc. : expiabil tabernaculum,
que: hoc quoque.—5.1.sunt : sunlvobis.—32. quic- el sunciuarium testimonii, elc. — 54. ut orelis : et
qnam demorlicinis eorum: de morliciniseorum quic- orelis.
quant.—55. iu quod : in quo.—54. fuerit super eum, CAPUT XVII.
:
super eum fuderil.— 57. polluel eam polluetur. —
38. si : sin.—41. abominabile erit: abomina'bilecrii Vers. 2. dicens : et dkts. — 4. quasi si : quasi,
vobis.— 44. quia ego: quoniam et ego. — 45. ego (quasi habebat leclio velus: modosuperscribilurquia:
enim sum: ego sum. — Ibid. ul essem: ut-sim. — au vero in veteri lectioneesset si scriplum, incerlum
Ibid. eiitis, quia ego: esloie, quia el ego. —4G. mo- esl.)
— 5. ideo : el ideo. — 9. inleribit : peribil.
— 10. de domo : de populo. — Ibid. et di-qierdam :
veiur : movenlur.
CAPUT XII. r**m disperdam. — 11. pro ut animoepiaculo : pro anima
piaculum.— 12. Omnis: Omnis.— 15. apud vos:
Vais. 1. Locutusque : loculus.— 4. iriginta tribus inter vos. — Ibid. atque aucupio : aucupio. — 15.
diebus : triginla diebus.—Ibid. in Sancluirium : San- vesiimenia sua : vestes suas. — 16. vel corpus : nec
cttiarium.— 5. pepererit : peperit.— Ibid. sexaginla corpus.
sex : sexagintaac scx.—6. sive pro filia: sive filia.— CAPUT XVIII.
7.orabil: rogabit.—Ibid. aul fauninaiiKac foeminum.
— 8. columbarum : columboe. Vers. 4. proeceplamea: proecepla.— <5.accedel:
accédai. — 16. lurpiuido fratris-: uxor fratris.— 17.
CAPUT XIII. ignomitiiani : turpiludinem. —19. accèdes : accédas.
— Ibid. foeditaitem: turpiludinem. — 21. nonieii
Vers. 1. locutusque : locutus.— 2. ente cl : (Ad- Dei : nomenDominiDei. — 22. comuiiscearis : com-
duntur.)—5. et ad arbiirium : el arbitrio.—4.coloris : misceberis.— 50. et ne : ne.
corporis.—11, iniinundilioe: immundilia.—14.caro: CAPUT XIX.
carne.—15. aspergitur : aspergatur.—18. Caro autem
el, etc. : Caro el, etc.— 19. apparuerit: fuerit.—24. Vers. 3. patrem suum cl malrem suam limo.at:
caro autem et, etc.: caro et, etc.—-25.cute esl humi- tnatreiu et palrem suum limeat. — 5. hostiam : iuVt/-
lior : cute humilior.—26. plaga: (Additur.)—29. vel mam. — 8. portabilque : portabil. — 9. cumque
barba: vel in barbu.—50. fuerit: (Addilur.)—51. vi- messueris : cum messuerilis. — Ibid. superficieni
derit locum: viderit et locum.— 34. vestibus suis : lerroe: superficiemearum. — 11. decipiet : decipiat.
veslibus.—36. quia aperie : quia a parte.—57. pro- — 12. nomen Dei: nomenDomini Dei. — 15. faciès:
nuntiet: tumïiel.— 58. sive mulier: el mulier.—44. D facias. — 14. offendiculum, sed timebis Dominum
separalus est : separatus.—55. crevisse: concrevisse. Deum: offendicula;sed timebisDeum. — 15. non
—54. proecipiet: proecipienl.— 57. si ukra: si in ul- consyderes personam pauperis : non consyderesfa-
tra.— Ibid. lepra volatilis : lepra esl volatilis.— 58. ciempolentis.—18. non qiuwas : noinjuoeres.—Ibid.
lavabil aqua ea : lavabil ea. diliges -.dilige. — 19. jumentum— luum: jumenta lua.
— Ibid. agrum tuum : agrum. 22. pro peccato :
CAPUT XIV. pro deticto. — Ibid. et repropiliabitur ei : et propi-
tiabilur ei. (Sed additur ei. ) — 25. germinant : gé-
Vers. 5. lepram : {Additur.)-—4-. vermiculumque : nérant. — Ibid. ex eis : ex ea. — 24. quarto amena
vermiculum.—r).in vase: el in vase.—7. hyssopo : et anno: anno. — Ibid. laudabilis Domino: lau-
-et
'/ij/ssopo.—7.-uljure: jure.—9.ïadcl: radat.—'15. quarto
dabili Domino.—20. non -comedetiscum, etc. : non
-inloco -sairCto:-propeccalo.—*6. coram: conlra.— comedeliscarnem
22. dirospolios coramboe: daos columboe.-*24.-ieva- — 28. non incidelis cum, elc. —27. radelisr: radaiis,
carnes vestras : neincidelis car-
4>ïu Irbabit.—-28.manus: ?nari«um.-^-54.terram': in nem veslram. — Ibid. aut sligmala : et sligmata.
terram.—SS.nunliansnrimïiât.—56. efferant: efferat. — 32. consurge : surge. — Ibid. Dominum Deum :
—ibid. iin'tralyiiqaepostea, lit : intrabit post eam, et. Deum. — Tbid.
—58. 'clairoel"îîlaffi; claudit eo*.—42. lapidesque : ego sum Dominus; ego Dominus.
tapHles ifitoque.—tâ. dfrstruem: âèstriranl.—18.'liia CAPUT XX.
fuerit: liia est.—49.in purilicatione:in purificaiioncm. Vers. 3. sanclum meum : sanclum meum. ( Addi-
Oui VARIANTESLECTIONES. - LIBER NUMERI. 902
tur meum.) — 4. qui dedil: qui dederil. —5. ut for- A . do. — 18. qui perçussent animal, reddet: qui perçus-
nicarelur: ut fornicarenlur. — 6. et ariolos : et ad sent, et occiderit animal, reddat. — 20. inflixeril :
ariolos. — 7. ego sum Dominus : ego Dominus. — infixerat. — 21. punielur: morielur. —22. judicium
12. si quis dormierit cum nuru sua, uterque moria- sit: judicium fuerit.
iur; quia scelus operati sunt, sanguis eorum sit su- CAPUT XXV.
eos:
per — (Adduniur.) — 15. morle moriaiur : moria-
tur. 17. populi sui : populi. —20. avunculi sui : Vers. 5. puiabis : polabis. — 5. gignel : gignil. —
avunculi. —24. in hoereditaiem: hoereditalem.— 25. 9. buccina : buccinam. — 10. rediet ad fainiliam:
ergo et vos : ergo vos. — Ibid. et avem mundam ab redeal— ad familiam. — 11. atque melelis: nequeme-
immunda : (Adduntur.) — Ibid. iu pécore et avibus : tetis. 12. oblala: ablala. — 17. quia ego : ego. —
in pécore, el in avibus. 18. et judicia custodiie: cuslodite. — Ibid. absque
ullo. (Additur ullo.) — 19. fruclus suos : fructus. —
CAPUT XXI. 23. vendelur: venit. — 28. ut reddat: unde reddat.
Vers. 1. in morlibus: in morte. —5. nec radent: — Ibid. redibit: redit. — 31. si ante : sin anle. —
non radent. — 10. vesiimenia: vesiimeniasua. — 13. 34. suburbana aulem eorum non veneant: suburba-
ducct : ducat. — 14. viduam autem : vîduam. —17. na aulem non vendct. — 38. et essem : ut ess.em.—
non offerel: non offerat. — 21. non accedet : non ac- 41. possessionempalrum: possessionemsuam vel par
cédât. — 24. el ad filios : et filios. irum. — 42. veneant conditione servorum : venirnt
condilioneserviti. — 47. si invaluerit : si invatuerint.
CAPUT XXII. — 48. fratribus suis: fratribus. — 49. consangui-
Vers. 5. ego sum Dominus: ego Dominus. — 8. in " liens: consanguinei.— 51. et proelium: proelium. —
eis; ego sum Dominus: ab eis; ego Dominus. — 10. 55. sunt servi filii : sunt filii.
vescentur ex eis': vescelureis.— 15. habeat: habet.
—14. coniedit: comederai. — 17. locutusque esl : CAPUTXXVI.
loculus est. — 18. el filios : el ad filios. —Ibid. apud
vos : inter vos. — 19. ex capris : capris. — 21. paci- Dominus: Vers. 1. tilulos : lilulo. — Ibid. ego enim sum
ego Dominus. — 2. Suictuarium meum :
ficorum: pacificam.— Ibid. offerens, tam, etc. : of- — 4. plnvias : pluviam. — 6. bes-
obtulerit elc. — Ibid. offeret: a Sanctuario meo.
ferens, quicquid tam, lias : bestias a vobis. — 13. jEgyplionmi : jEgypli.
en7. {Sed recenliusmutalur in ofïeret.) — 24. olïeie- —
lis Domino : offerelis.— 25. voluerit : voluerinl. — 16. animas veslras : animas vestras. (Additur ves-
— 17. his qui, elc. : inimicis qui, etc. — 22.
28. illa : (lia habet leclio vêtus; modo ille superscri- tras.)consument vos : consumantet vos. — Ibid. deserioe-
bilur.)
CAPUT XXIII. que fianl : desertoequefient. — 25. si nec : si non. —
Ibid. sed et ambulaveritis : sed ambulaverilis. — 25.
Vers. 1. locutusque: loculus.— 8. celebrior: cele- et trademini in manibus hoslium, posiquam eonfre-
berrimus. — Ibid. facielis : fiel. — 10. spicarum : gero baculum panis vestri : (Adduntur.) — 28. et
segetem.— Jtid.et sanctificabit : sanciificabit.— 12. ego : ego. — 29. comedatis carnes : comedatis car-
eodem die: eo die. — 18. in holocauslum: in holo- nem, — 33. civitates vestroediruioe: okitales diruloe.
causla. — 19. -duosque: duos quoque.— 20. eleva- — 36. quasi gladium : quasi anle
verit: libaveril. — 21 erit in, etc. : erit vobis in, elc. j, anle.) — Ibid. persequente: sequénte. gladium. (Additur
— —39. in ini-
(Addilur vobis.) 22. peregrinis dimiftetis : pere- ^ —
dimillelis. — quilaiibus : iniquitatibus. 40. ambulaverunt : am-
grinis carpenda '(Additur -carpenda.)
— bulaverinl. — 44. allamcn etiam : et tamen. — 45.
Ibid. ego sum Dominus ego : Dominus. 24. me- Dominusinler se : Deusinter se. — Ibid. per ma-
moriale: memorabile.—20. locutusque: locutus. — num : in manu.
28. omne opus servile: omne opus. — 51. habitaiio-
— CAPUT XXVII.
nibus: habilaculis. 57. holocausla: el holocausla.
— 58. tribuetis: tribuilis. Vers. 8. valebit : valueril. — 17. quanto valere
CAPUT XXIV. potesl, lanto, elc. : quaniumvalere potest, lantum, etc.
— 20. sin autem : si autem. 25. et dabit : dabil. —
Vers. 2.-ulafferant: ul offeranl. —Sfeederis: foe- 27. oestimatfonemsuam : oestimationemtuam.— Ibid.
deris Domini.—4. caudelabrum mundissimimi: can- fuerit ante : a le fuerit. — 28. -consecralur : fuerit
delabrum testimoniimundissimum. —•S. eruntquc : consecralum. — Ibid. non véniel : non vendelur. —
erunt. — 10. Israélite: I>raelita. — 11. nomen Do- 32. bovis et «vis : boveset oves. — 55. et pro quo
mini: nomen Dei. —16. mullitudo populi : mullilu- mulalum esl : (Desunt in cod.)

LIBER NUMERI,
Hebraice, Vaiedabber, id est, el Locutus est.
CAPUT. I. . D in margine, et videnlur scripla eadem manu, qua con-
Vers.10. Ammind: Ammiod.—12. Ammt-Saddai : culi lextus.) — 55. fiai : fiel. — Ibid. custodiis .laberna-
: custodiis singulorum tabernaculi.
Ammiseddai.— 13. Phegiel filius Ochraii : Phagiel
filius Acharan.— 14. de Cad, Elisaph : de Gad, Eli- CAPUT IL
saphalh. — 20.—De Ruben : de filiis Ruben. (Addun- Vers. S. fuil: fuerit. — 8. omnisque : omnis. —
tur , de filiis.) 24. cognalionum suaruni recensiti 9. aiinumeratisunt, fuertml centum.: annumerali sunt
sunt per, elc. : cognalionumsuarum per, etc. — Ibid. centum. — 14. Eliasaph : Elisaphalh. — 15. pugna-
qui ad bella procédèrent—: qui potuiss-entud bëllum toruni ejus, qui, elc. : pnqnatorumqui, elc. —17.
procedere, recensitisunt. 28. ad bella : ad bellum. ita el depunetur : erigituritaoeldeponitur.
— 37. triginla quinque m'àM'aivigin'taquinquemillia. erigetur
— 18. Ammiud : Ammiod. — 21. cunclusque exer-
(Veru confossumviginla.) — 58. viecsimoanno: vi- cilus : cunclus exercilm. — 25. Ammisaddai : Am-
ginti annis. —43. quadrigenli : frecen'f».(Veru con- miseddai. — 27. Ocliran : Ocharan. — 35. proece-
fossum.)—45. omnis numerus filiorum : omnesfilii. perat : proecepit. -
— 46. millia viroTum quingenii, etc. : millia quin-
CAPUT III.
genti, elc. —49. neque pones : neque pbnas. —'50.
et cuncia : cuncta. —M. érigent : érigent, el ipsis in Vers. -5. repletoe : repletoesunt. — 4. sunl *euiHl
giro castra conslituenlibus, reliqui secundum divisio- Nadal) : sunt Nadah— Levitas : LeiHiis.{Vemi.con*
nem el Iribuum lentoria collocabunt. (Hoec habenlur fossum.)— 11. locutusque esl : locutus est. —14.
903 APPEND1XAD D1VINAMB1BLIOT1IECAM S. HIERONYMI. 904
loculus|tie esl : loculus est. — 18. Filii Gerson : \1 duntur, coram Dowino.) — 11. in conspeclu Do-
filii aulemGerson.— 19. Ozicl: Eziel. — S&.casira- mini : coram Domino.—17. sunl enim omnia : sunt
metahunlur : castramelabilur. — 40. el habebis : omnia.— 23. locutusque : loculus. — 26. sibi fue-
habebis.—41. ego sum Dominus : ego Dominus.— rint : sibi fuerunt. —Ibid. ipsa : ipsi.
51. proeceperatsibi : proeceperatci.
CAPUT IX.
CAPUT IV. Vers.5. ad vesperum in monte Sinai : in tempore
Vers.5. quodpendet : quando déponent. — 6. suo. — 7. ut non valeamus : ut valeamus. — Ibid.
velamenianthinarum : velaminehyacinlhinarum. — tempore suo : lemporeillo. 11. in mense : mense—
ibid. hyacinthinum,et, etc. : liyaciuthinumpcllium, 12. relinquent : relinquant.— 14. suas : ejus. —16.
et, elc. — 7. hyacinlhino : in hyacinlhino. — 8. quasi species : species.— 18. labernaculum ; lento-
ianthinarum : iacintinum.— 9. operient : operiant. ria. — 20. tentoria : tabernacula.—21. nubes :
— 10. ianthinarum : hyacinlhinarum.—'11. ianthi- dies. (Lecliorecentiornubes habet). — 22. si vero
narum: hyacinlhinarum.—12.ianlhinarum: hyacin- biduo : si biduo.— Ibid. aul uno mense : aut mense.
lhinarum.—14. ianihinaruni: hyacinlhinarum.—15. — Ibid. movebaiu: movebantur.
Sanciuarium : tabernaculum.— Ibid. ul portent in-
voluta : et non tangent vasa Sanctuarii, ne morian- CAPUT X.
tur. ista sunl onera filiorum Caalh : (Adduntur; el Vers. 1. Locutusque : locutus. — 4. înuliitudinis
tanganl scribilur.)— 16. incensum ci sacrificium, Israël : muliiiudinisfiliorumIsraël. —5. si aulem
quod semper, etc. : mceiismn,el semper,etc. — 17. .' prolixior : sin aulem prolixius. — 8. hoc sempiier-
Moysenet Aaron, dicens : Moysendicens. — 21. lo- B num : hoc— légitimantsempiternum.—15.per manum :
cutusque est : loculusest. — 25. ianthinum: hyacin- in manu. lt>. Sedeur : Sedur —19. Surisaddai :
thinum. — 27. scient singuli cui deboaul : sciant Suriseddai.—20. Eliasaph : Elisaphath.— 22. Am-
singuli cuidebent. — 29. receuschis: recensebilis.— miud : Ammiod. — 24. Beuiaminerat dux : Benia-
56. et invenli : invenli. — 57. inirant : inlrat. — min dux. — 25. Novissimi: norissime.— Ibid. Ahi-
46. fecil : fecerunl.— 48. quingenlioctoginta : sex- ezer filius Ammi-Saddai: Abiezerfilius Ammiseddai.
centitriginla. — 20. Phegiel filiusOchran :
— Phagiel filius Acaran.
CAPUT V. 27. princeps fuit Ahira: princepsAhira.—Ibid.
Vers. 5. locutusque esl : loculusest. — 8. eril sa- Ena : Enam. — 29. Raguel Madianiloe: Baguelis
— Ibid. Dominusdalurus est : Dominus
cerdolis, cxemplo : erunt Sacerdotis, excempio.— Madianili. donaturusest. — 52. Dominus: Dominus
Ibid. hoslia : hoslioe.— 10. a singulis : a singulis, Deusnoster
nosier. — 53. : via. — Ibid. arcaque : arca.—
excepto ariele, qui offurtur pro expiatione, ul sit 34. incederentviam : incederet.— 56. aiebat : agebat.
placahilis hoslia. (Adduniur litterisvelustisverbahoec
— 15. offerel: offerat. — ibid. imponel :
postrema.)
— CAPUT XL
ponet. 16. siatuel coram : staluet eamcoram. —
Vers. i. audissel Dominus,iralus. elc. : vidisset,
20. cum altero viro : cumal tero. — 21. lumens : iraïus, etc. — 2. ad Dominum: Dominum.— 0. re-
(«mescens.— 25. scribetque : scribel. — 25. impo- : respicit. —Ibid. oculi nosiri : ( Désuni.
netque iilud super : imponetquesuper. — 27. com- spiciunt —12, Porta eos : eam.— 15. :
)
— porta afliciar
pulre.cel : computrescit. 29. declinaverit a viro : r — 16. senibus: senioribus.— Ibid. sint : affligar.
declinaveritmuliera viro. sunl. —
17. sustentent tecum onus : sustententonus : (Addi-
CAPUT VI. lur tecum.) — Ibid. el non : ut non. — 21. ad Do-
Vers. 2. fecerint : fecerit. — 3. a vino : vino. — minum : (Deestin cod.) —26. Eldad : Elidad. — 27.
4. ad acinum : aciuum.— 22. locutusque : locutus. Eldad : Elidad—50. —
el majores : et omnismajores:
— 23. diceliseis : dicetis. — 27. invocabunlque:I — (Ita scribilur.) 5"2: multitudinem : (Deeslin cod.)
invocabuitl. 54. desideraverat: desideraveratcarnes.
CAPUT VII. CAPUT XII.
Vers. 1. et omnia vasa : et vasa.— 10. dedicatio- Vers. 1. uxorem ejus : uxorem. — 2. iralus est :
nem : dedicalione.— 14. aureis : aureum.—15.bo- iralus est valde.— 4. ad A;iron: Aaron.—8.et non :
vem de armenlo, et, etc. : bovem,et, elc. —17. hoec . non. — 15. Deus : Domine Deus. — 15. revocala
est: hoecsunt. — 22. hircumque : hircum. — 25. est : revocarelur.
boves duos, arieles quinque : (Non habenturincod.)I CAPUTXIII.
— 29. hircosquinque,agnosanniculosquinque: (Non' Vers. i. Profectusqueest Populus de, etc. : Pro-
—
habenturin cod.) 50. Sedeur : Sedur. — 35. hir- feclus est de, elc. —2. ad Moysen: (Adduntur.)— 5.
—
cos quinque : (Adduntur.) 42. Eliasaph , : Elisa- Sammua: Semmua.—8. Igàl : Jejal.— 11. Ged
phalh.—ll. in hoslias : in hoslia.—ibid. Eliasaph: diei : Gaddiel. — 15. Vapsi : Napsi. — 21. terroe :
Elisaphalh. — 48. Ammiud: Ammiod.— 55. pacifi- terroeillius. — 25. Achimam: Achiahiman.— 24. cl
corum : pacificas.— Ibid. Ammiud : Ammiod. — ficis : et de ficis. — 52. qui forlior :
55. simila conspersa oleo in sacrificium.56. morla- D quia fortior.
riolum aureum appendensdecemsiclosplénum, elc. : CAPUT XIV.
(Adduntur.)—65. hircos quinque: (Addutitur.)—60. [ Vers. 10. cunclis videnlibusfiliis : cunctisfiliis.—
Ahi-ezer filiusAmmi-Saddai: Aciezerfi'.iusAmmised- \ 11. delrahel : delrahh. — Ibid. credet : crcauni,—
dai. — 67..phialamargenteam habentemsepluaginla ( 19. populi lui : populi.— 22. per decem : decem.—
siclos (Adduniur.) — 71. Ahi-ezer filiiAmmi-Sad- 22. eorum ; nec qui-piam ex illis, quidetraxil mihi :
dai : Aciezerfilii Ammiseddai.— 72. Ochran : Aca- eorum; filiisautem ipsorumdabo illam, qui sunl me-
ran. — 77. Ochran : Acaran.— 83. arietes : el arie- cum hic, qui non noveruntbonumnec malum; id est
tes. — 84. dediealionem: dedicalione.— 85. siclos3 omnibus.,quijuniores sunt, el non tentaverunlme,da-
Iiaberel una : siclosuna. — 88. in hoslias : hoslioe. bo terrain; nec quisquam ex illis , qui delraxerunl
~-Ibid. dediealionem : dedicalione. mihi. (Ita modoin margine legitur, erasis aliquibus
verbisex coiitexluveterisIectionis,quoevideturhabuis-
CAPUT VIII. se sicutin excusisexemplaribus.) — 31. aulem : quo-
que. — 53. patrum : (Additur.) —42. non enimest
Vers. 2. candelabrum in australi parle erigalur. Dominus
Hoc igilur proecipe,ut lucernoecontra boream e re- denles. —: nonesl//eus. — 43. concidens : conci-
gione respiciant ad mensam panumpropositions : Ibid. Horma : Horna.
(Desuntin codice.)— Ibid. quam : quas. — 7. fue-; CAPUT XV.
rint, lollenlj fuerint coram Domino, tollent, ( Ad- Vers. 1. Locutus est : .locutusqueesl.— 5. el vi-
905 VARIANTES LECTIONES.— LIBER NUMERORUM. 906
— A lius scribilur in marg. ad Balaani. ut leclio intégra
climam : aut victimam.— 8. impleas : impleat.
11. faciès : facielis.—13. indigcnoe: indigena.—21. sit. Dixitque Balac ad Balaani.)
Primitiva : primitias. — 25. peccaverunt : proevari- CAPUT XXIII.
cati sunl. — 26. per ignoranliam : ignoranliam. — Vers. hic : — 4. locutusque :
34. deberent : debeanl. —57. dixit quoque : dixit- 1. septem septem.
locutusque est. — 8. quem Dominus : quem Deus.—
que. 10. jiistorum : isiorum. — 14. supra vilulis alque
CAPUT XVI.
— : — arielibus : desuper vitulo alque arielc. — 16. et luce
Vers. 1. Isaar : Cessar. 2. Consilii Concilii : el loqueris. — 26. et ille ait ; nonne dixi,
— loqueris
3. cumque : cum. 5. locutusque : locttlusqui:que. etc. : et ille , nonne ait, dixi. — ibid. imperarel :
— 11. contra Dominum? quis, etc. : coram Domino — 29. arieies : arieles per singulas aras.
imperasset.
quid, etc. — 20. locutusque Dominus : locutusque Adduntur verba
( per singulas aras.)
est Dominus.—'21. El Dallian : Dalhan. — 27.uxo-
ribus : uxoribus eorum. —29. ci coeteii : coeleri.— CAPUTXXIV.
•
31. eorum ejus. — 32. subsiaiitia eorum : subslan-
— Vers. 2. in lentoriis : in tenloriis suis. — Ibid.
:
lia.— 54, gyrum : circuitum. 37. Sacerdoli Sa- Dei : Domini. — 4. D-i, qui : Domini, qui. — Ibid.
cerdotis. — 38. ul cernant : ut cernai. cadit : cadet. — 8. Deus. Dominas. — 9. el ipse :
ipse. — 10. vocavi : adduxi, — 16. Dei, qui : Do-
CAI'UT XVII. mini, qui. —Ibid. Omnipotentis videt : Omnipotens
Vers. 5. contra vos murmurant : contra murmu- _ »idit. — 18. et erit : erii. —22. Cin : Cain. — 2i.
rant. " triremibus : trieribus.
CAPUT XVIII. CAPUT XXV.
Vers. 5. Sancluarii : tabernaculi.—8. locutusque : Vers. 1. setim : salhim. — 4. averialur : aufera-
—
locutus. 9. atque : ac pro. — Ibid. cedit : cecidit. lur. •—5. ad judices : ad principes et judices. — 9.
—11. filiis luis : filiis.— 13. erumpil : erumpet. — hominum : hominis. —H. lilii Aaron : (Adduntur.)
16. siclis : sicli. — 19. salis est : salutis erit. ( lia — 14. Zambri : Jambri.
etiam legitur in H Parai, xm, 5. Pactum pacis. habe-
tur Ezechiel. xxxiv, 55.)— Ibid. sempiternum : sem- CAPUT XXVI.
piternum erit. — 26. — Cumque : Cum. -—27. ut repu- Vers. 1. Eleazarum : ad Eleazarum. — 9. Abiron
telur : el reputetur. 28. accipitis : accipielis. — principes populi, qui, etc. : Abiron, qui, etc. — 12.
29. cuncia : (Deestin cod.)—52. oblationes : oblatio- et Jaiuiii : Jamin. — 16. lier : Heri. — 17. Arod :
nem. Arodi. — 18. quaium : quorum. —20. Selaitarum :
CAPUT XIX. Selanilarum. — 22. sepiuaginla sex millia : seplua-
Vers. 1. Locutusque : locutus.—2. religio : regio : ginta millia. —25. Tiiolailariim : Tholanitarum. —
—3. Iradelis : tradet. — 5. traditis : 24. Seiuraniiarum : Semraitarum. — 20. familia :
(Veru nolalur.) Addilur. ) — Ibid. lalel : Jaelel. — Ibid. Ialeliia-
Iradetis. — 10. portaverat : portaveril. — Ibid. ha- (runi
bebunt : habebunlque.—15.expiationis : aspersionis. — 51.: Jaeleliturum. —50. Ilelecitarum : Helelarum.
Sechem : Sichem.—Ibid. SèchemiUni m :
— 17. tollenlque : lollent.—18.ex eo : et eo.
Sichemitarum. — 52. Semidaitarum : Semidatarum.
C — 55. Bêcher : Bâcher Ibid. Becherilarum : Ba-
. CAPUT XX. cherilarum. — 57. qiiaruin numerus fuit triginla duo
Vers. I. sepulla : sepulta est. —2. convenerunl : millia : quorum numerus triginla duo millia. — 38.
coierunt.— 5. in locum : in montem. — 6. clamave-
dixerunt : Domine Bêla, a quo familia Belaitarum : Baie, a quo familia
runtquead Dominum, alque Deus, Baleitarum. — 40. lilii Bêla , Hered , el Noeman. De
audi clamorcm hujus populi, etaperi eis ihesaurum llered, familia Hereditarum : de Noeman , familia
tuum foniem aquoevivoe, ut satiali esset munnura- Noenianilariim : el Noeman, a quo familia Noemani-
tio eorum : (Adduntur.)—10.congregata : congregata larum. — 41. numerus fuil quadraginta quinque
omni. — Ibid. dixitque : dixil.— Ibid. num. : num- niiiiia sexcenti : numerus quadraginta quinque millia
quid. — 11, ul populus : ul el populus. — 14. hoec sexcenli. —42. Suhani, a quo familia Suhamitaruni.
mandat frater tuus Israël : (Adduniur.)— 18. trans- hoe sunt cognatioues, elc. : Supham, a quo
ibis : transibitis. familia
Suphumitarum. hoe cognatioues, etc.—45. Suliainitoe,
CAPUT XXI. quorum numerus erat sexaginla quatuor millia qua-
Vers. 7. oravitque : oravit. —8. oeneum : (Deest.) dringenti : Stiphainitoe,quorum numerus est sexaginla
— 9. posuil eum : posuit.—Ibid. cum percussi aspi- tria millia quadringenti. — 44. lemuaitaruin : Jem-
cerent : percussiaspicienles:—18. profectique sunt : nitarum. — Ibid. a quo familia lessuitamm ; Brie, a
(Désuni in cod.) —19. iu Nahaliel : Nahaliel. — quo familia Biieilaium : a quo Jessuilarum; Beri, a
22. el viueas : et in vineas. — 26. Sehon régis : ré- quo Beriiarum.—43. filii Brie; Heber, a quo familia
gis Sehon. — Ibid. fuerat : erat.—27. in proverbio : lleheiitaruin : ( Désuni in cod.)—46. nomen autem :
* proverbio. — 50. jugum ipsorum : jugum enim eo- nomen.— Ibid. Sara : Saratlt.—47. hoecogualiones :
j)
rum. — Ibid. pervenerunt in Nophe , et usque Me- hoesunl cogualiones.—48. lesiel , a quo familia Je-
daba : perveneruntusquein Ophe, et usque Mudeba.— sielilaruin : Jeseel, a quo familia Jeseelilarum.—Ibid.
52. Jazer : Jezer. —35. Edrai : Edraim. Guni, a—quo familia Gunilarum : Guni , a quo Guni-
larum. 49. Sellem , a quo familia Sellemitarum :
CAPUT XXII. Sallem, a quo familia Sallenilarum.—51. estsumma :
Vers. 4. ipse autem erat: ipse erat. — 7. perrexe- esl lex sunima. ( Additur lex. ) —57. esl numerus :
— 58. Lobni : Lobeni.—Ibid. Core : Cori.
runtque : perrexeruni. — Ibid. cumque : qui cum. numerus.
—8. hic nncie : hic hacnocle.— Ibid. mihi dixerit : — 62. qui non sunt : quia non sunt. — Ibid. posses-
responderil mihi.—Ibid. nianenlihus aulem : manen- sio est : possessio.— 64. in deserto : in monte.
tibus.— 11. maledicei : mulediceis.—12. Deus : Do- CAPUT XXVII.
minus.— 14. ad Balac : Balac. — 15. mullo : (Deest
in cod.) — 17. Dabo lilii : dare. — 19. el scire : ut Vert. 1. Noa : Ona. — 4. habet : habuil. — 7. iu
scire.—21. a.-ina sua : asina. —22. Deus : Dominus. hoereditalem : hoereditale.——10. dabiiis : dubis. —
— 25, veiberaret : verberasset.— 29. commeruisli : 14. me voluistis : voluislis, 17. vel : el. — 18.
conteruisti.—30. al ille ail : al ille,—51. adoraviique Dei: (Additur.)—22. lulisset Josue : titlissel Moyses
eum : adoraviique.— 52 asinam itiani : asinam. — Josue : (Additur Moyses.)
35. vide ne aliud quam : cave ne aliud quod. — 57. CAPUT XXVIII.
ad Balaani : Balac. (lia habetleclio velus;sed recen- Ver*.5. parlent hin : partem. —8. ohlaiionem ;
PATKOL. XXIX. 29
£107 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. Bug
(l).esl.) — Ibid. Domino : Domini. —15. iucensi : A \ gcniis : eorum. — 12. Eleazarum ; ad Eleazarum.—
incensum.— 17. sMomnilas : solemuilas acimorum.
— 24. fomilem : fomitatcm.—23. facietis : faciatis. 25. dixit quoque : dixitque.— 29. dalds eam : dubh.
— 50. quinquagesimum
— 27. et agnos : agnos. —28. arietes duos : arie- asini : et quinquagesimum.—59.
sexaginla unus : asiuoe LSI. — 45. de média
las duas. vero parle ; de média parte vero. — Ibid. triginla se-
CAPUT XXIX. piem. iriginta oeto.—15. quingentis : (Deesl in cod.)
Vers. 2. et agnos : agnos.—4. unam decimam per,
etc. : unam et decimamdecimoeper, elc. (Addilur CAPUT XXXII.
decimoe.)—11.pro délit lu : (Désuni in cod.)—Ibid. Vers. 1. terras ; regiones. — 5. Dibon ; Bidon. —
in cxpialiouein : pro cxpiatione.—Ibid. etsacrilicio : Ibid. Hesebon, etElcale ; ei llescbon, Elcale.—Ibid.
in sacrificio.— Ibid. eorum : singulontm. — 12. ve- Sabam : Saba. — 4. terra : terrain. — Ibid. regionis
nerabilis, omne, etc. : venerabilis, ei affligetis ani- huherrimoeest: regiones liuberrimoesunl.—8. Cades-
mas vesiras, ouine, elc. (Adduntur rolunda verba.) — barne ; Cadesberne. — 9. lustrata : lustrait sunl. —
15. vitulos de armcnlo trcdecim, arietes duos, agnos 14. Et ecce : ecce. — 15. Quod : qui. — 18. usque
anniculos iminaculalos qualuordecim : el in lib.i- dum : usque quo. —23. si aulem: sin aulem.—Ibid.
meniis eorum similoe oleo conspersoe 1res décimas in Deum : in Domino. —-30. armati : (Deesl in cod.)
per vitulos singulos qui sunt simul vitnli ircdecim ; — 51. loculus e.-l : loculus.—-32. irans Jordanem :
elduasdecimas aiieli uuo, id est simul arieiibusduo- anle Jordanem. — 54. Dibon : Bidon. — 55. et Jcg-
bus ; et decimam decimoe:<gnissingulis qui sunt si- baa : Jecbaa. — 58. Nabo : Nebo. —Ibid. Sabam;i:
mul agni quatuordecim : vitulum de armenlo unum , r.Sebam.%.JJ Jair. 42. 41. iiavo'h-Jair : Aa/to-'AJair id esl villas
ly
arielem unum , agnos anniculos iminaculalos sepiem, -Nolie: Nohe.
et in sacrifiais eorumsimiloeoleo conspersoetrès déci- CAPUT XXXlIf.
mas per vitulos singulos : duas décimas per arielem :
decimam decimoeper agnos singulos; qui sint simul Vers. 5. IVimesse ; Ramasse. — 10. egressi, fixe-
septem agni : el Itircuin pro peccaloabsque his quoe — ruul, etc. : egressi veneruul in Depheca; fivrunl, elc.
offerripro delicto soient, in expinlionemel bol caustum 12. in D phea ; iu Depheca. —15. de Duphc-i :
— 14. egressique : egressi. —Ibid. in Ila-
sempiternumin sacrificio et libaminibuseorum. Quinlu Depheca.
décima vero die mensis seplimi , quoevobiserit sancla phidhn : lluphidim. —18. in Relhma : in Regma.—
atque venerabilis,omne opus servile non facielis; sed — 19. de Reihma ; de Regma. 22. egressique : egressi.
celebrabitissolemnitalemDominosepiemdiebus, offe- 31. iu B'-uc-iaacan : in Baneiecan. — 52. Profe-
retisqne holocauslum in odoremsuavissimum Domino, cli'iuedu B.'.iic-i.-Mca»
— '.egressiquede Baneiecan —35.
vitulosde armenlo tredectm. (Alia, quoe, uli supra, in unde.: inde. Ibid. Jelhebaihn . Hieiabatha. —54.
impressosequunlur, et ansulis conclusimus, in codice Jelhebathi : Hieiabatha. — 56. Cades : in Cades. —
non habenlur.) — 17. in die altero ollereus vitulos 38. Aaron —
sacerdos : Aaron. — 42. Phuiiou : Phi-
de armenlo duodeeim : (Désuni in cod.)—Ibid. qua- non. K. Phuiioii : Phinon.—45. Dihon-gad :
luordecim. Sacrificiaque , etc. : quatuordecim. El iu Bidonqad : — 46. Helinon : Halmon. — i". Hchiiou :
libanicntiseorum similoeoleo conspersoetrès décimas îlalmon. —48. transierunt : veneruul.— o2. lerroe ;
per vitulos singulos, qui sunt simul vituli iredecim, et regionis. (Regionis modo legitur, erasa veteri lectione,
duas arieli uno, id est simul arielibus duobus, et deci- ' qua lerra: videturscriplum fuisse; rclalivumvero iliius
mam decimoeagnis singulis : qui sunl simul agni qua- C addilur.)— 54. paucioribus : paucis.
luordecim : el hircum pro peccato , absqueholocausto
sempiterno, el sacrificio el libamina ejus : in die altero CAPUT XXXIV.
offeres vitulos de armenlo duodeeim, arietes duos , Vers. 1. dicens : (Deestin cod.) — 5. a soliludinc:
agnos anniculosiminaculalosqualuordecim. Sacrificia, a deserto. — 4. iu Senna : Senna. — 7. plug.r.n :
elc. — 18. celebrabitis : celebrubis.—19.Sacriticio- partem.—Ibid. incipiant pervenienies ; accipient.
que et libamine ejus : Sacrificioquc ejus et libamine. — 8. venieni : renies.— 9. ad Zephrona : Zephrona.
— 21. celebrabitis : celebrabis.— 22. Sacrificioque — 11. Rehlatha : Rebla. — Ibid. Cenereih : Chene-
•l libamine ejus. v. 23. Die quarto offeretis : SocW- relh. — 12. ad Jordanem : Jordanem. — !5. acce-
ficiaqueejus et libamina singulorum. Die quarto offe- perunt parlem suam : accipient partes suas. — 20.
res. .—24. Sacrificiaque et, elc. ; Sacrificiaque ejus Ammiud : Ammiod. — 21. Eiidad filius Chaselon :
et, elc. —26. offeretis : offeres.— 27. celebrabitis : Eliad filius Chaslon.—25. Ephod : Ebod. — 25.
celebrabis.—29. offeretis : offeres. —50. celebra- Pharnach : Pharenach. —26. Ozan : Azan. —27.
bitis : celebrabis.— 52. offeretis : offeres.— 55. ce- Ahiud : Aidod. — 28. Phedael : Phadael. — 29.
lebrabitis ; celebrabis. — 57. celebrabilis : celebra- proeceperat : (Ita prius legebatur; modoproecepit su-
bis. — 58. ejus : (Deest.)— 59. et in husiiis : in• perscribitur.)
hostiis. CAPUT XXXV.
CAPUT XXX.
Vers. 1. hoecquoque : hoecque.—Ibid.ad Moysen:
Vers. i. omnia quoeei : cuncia quoesibi. — 4 et ini n ad Moyien: (Additur ad.) — 4. spatio : per circuilum
oelale : oelale.— 5. pollicila esl : ptacita est.— 8.. " spalia. — 5. erunt : (Deest in cod.) — ô. et cxre-
reddeique : reddet. 9. ohstrinxerat : obsirinxeril.— piis : exceptis. — 11. in proesidia : proesidia.—12.
14. jiirainenlo : volo. —Ibid. sive facial : ul facial. illius : illi. — 19. inlerficietur : perculiet. —20; je-
— 15. in allcram diem : in altérant. ceril : injecerit. — 24. quoeslio ventilaia : quoeslio
fuerit venlilata. — 54. me : ne.
CAPUT XXXI.
Vers. 1, loculusque est : locutusque. —4. ex Is- CAPUT XXXVI.
raël : Israël. — 5. de singulis : de cunctis. — G.Phi- Vers. G. hoeclex : hoecesl lex. — 10. ul fueral :
nees : Phinee. — Ibid. vasaque : vasa quoque.— 8. ut sibi (itérai.

LIBER DEUTEROWOMII.
CAPUT I. sonarum. : peregrinarum.—19. soliludinem : (Deeslin
cod.) — ibid. nobis : tio&is.•—Ibid. venissemus in :
Vers. 1. Laban : Lalan. —2. barne : berne. —4. venissetisusque in. — 20. noster dattirus est nobis :
—
Asiaroih : Aserolh. 8. Abraham : Abrahoe.— 9! tester dalurus est vobis. —^21. vide terram, quam
dixitque : dixit quoque. — 10. plurimi ; plurimoe.— Dominustuus dat libi : w"de(eterram, quam Dominus
13. et quinquagenarios : quinquageuarios. —17. per- Deusvester dabit libi. — Ibid. Deus noster palribus,
BOS VARIANTES LECTIONES.— LIBER ftEUTERONOMU. 016
elc. ; Deus patribus, elc.—ibid. quicquain :quemquam. A , CAPUT VIII.
— 22. omnes : (Deeslin cod.) — 27. iraderet nos in Vers, 3. quod : quem. — Ibid. vivai : vivet. — 8.
manu : iraderet in manu. — 28. et ad coelum: ad coe- el oliveia : (Adduntur in cod.) — 9. ulla : nulla. —
lum. — 50. vesler : noster. — 55. per ignem ; per Ibid perfriiciis : perfruaris. — 11. ne
diem. — 40. in soliltidiuem : per soliludinem.— 44. viscaris : ne obliviscaris.— 13- boum : (Deesl quando obli-
— in cod.)
qui : et qui. Ibid. sulcnt : volens. •— 19. oblitus Domini : oblilus fueris Domini.— Ibid.
CAPUT II. seculus fueris deos, etc. : secutus deos, etc.
Vers. 6. aquam ; et aquam. — 7. novit ; qui novit. CAPUT IX.
— 8. habiiabant : habitant. — 10. populus : el popu- Vers. 2. Enacim : Exim. — 5. terras earum : ter-
lus. — 14. quo : quod. — 19. et accédons : ut accé- ram earum. — Ibid. Isaac ; et Isaac — (i. jn litias
das. — Ibid. de (erra : terrain. — Ammonitoevocant tuas : jusiiliam tuam. 9. tabulas lapideas pacii : ta-
Zomzommim : Amanitoevocant Zozoitn. — 21. popu- bulas lapideas tabulas pacli. — Ibid. Deus : Dominus.
lus magnus : populus magnus et mullus. —22. Hor- — 10. ciiinioeiites : et continentes. — H. lapideas
rhoeos : Amorrhoeos.— 52. Jasa ; Jesa. — 33. filiis tabulas : (Désuni in cod.) — 12. quem eduxisti : quos
auis : filiis. — 54. inierfeclis ; interfectisque. eduxisti. — 14. de sub coelo: sub coelo.—27. durjr
CAPUT III. tiam ; in durilia. —Ibid. impietalem : impietales.—
29. fortiludine lua ; fortiludine tua. — Ibid.
Vers. 5. Deus nosier : Deus vesler. — 4. omnem : brachio luo exlentomagna : brachio exlenio.
omnemque. — 9. Sarion : Sacrion. — 10. ad Selcha : B
Seleha. — Ibid. in Bas;ui ; et Basan. •—12. lem- CAPUT X.
pore : in lempore. — 13. cunciaque : cuncia. — 14. Vers. 4. quoe loculus : quod loculus.— 7. in Gad-
Jair : Jacir. — Ibid. regionem : terrain.— Ibid. Jair ; gad : Gadgad. — Ibid. Jetebalha : Thabalha. — 9.
Jacir. — Ibid. Jair : Jacir. — 15. Machir : el Ma- promisil ei Dominus Deus tuus : promisil Dominus
chir. — 16. dedi de lerra : dedi terrain. — Ibid. non tuus. — 10. noluit ; voluil.—15. proecipiolibi :
médium : non el médium.— Ibid. confinium: jininm. cipio libi. (Erasum est libi, cum proe-
— 18. in tempore : lempore, — Ibid. Deus vesler : 17. el prius legeretur.) —
Deus nosier. — 19. alque : vel. —-28. dividet eis : potens : potens.
dividet ei. CAPUT XL
CAPUT IV. Vers. 6. substanlia eorum : substantif. — 8. et
Vers. 1. vcstrerum : noslrorum. — 2. mandata Do- possitis : ut possitis. — 14. dabit : dabo. — Ibid. p.t
mini Dei -,mandata Dei. —5. Dominus Deus meus : vinum : vinum. — 17. Dominus daturus : Dominus
Dominus Deus. — Ibid. facietis in lerra ea : facietis Deus daturus,— —
28. obedieriiis mandatis : audieritis
ea in terra. — G.cl intelligens gens magna : et in- mandata. Ibid. ostendo : ostendi. — 29. vero :
lelligensmagna.—7. sicul—Deus : sicut DominusDeus, (Deesl in cod.) — 51. ut habeatis ; et habealis.
— 10. audiant : audiat. Ibid. discant : discat. —
Ibid. vivunl in lerra, doceanique ; vivit iu terra doceal- CAPUT XII.
que. — 11. ad radiées ; ad radicem. — Ibid. et nu- Vers. 3- delocis illis : de locisillius. — 8. facimus:
bes : nubes. — 15. ni faceretis : ut docerelis. — 21..,p faciemus. — 9. usque in proesens : JHproesens.— il
iratusque esl : iralus esl. —22, moriar : morior. — elegerit : elegil. — Ibid. et hoslias : hoslias. — 1|.
Ibid. iransibo : Iransivi. —28. nec audiunl, nec co- Lévites qui in urbibus vestris commnrauiur : Levitoe,
medunl, nec odoranlur : non audiunl, non comedunt, qui in vesiris finibus commoranlur. — 15. si autem :
non odoranlur. — 50. aulem : (Deest in cod.) — 51. sin aulem. — Ibid. esus : esu. — 18. cl filia lua, et
quia Deus : quia Dominus. — 32. a summo coelo : a servus, — etc. : el filia, servus, etc. —Ibid. Lévites :
summocoeli.— 55. Dei : Domini.— Ibid, vidisli ; vi- Levita. 19. Levitem in omni, elc. : Levitam omni.
xisti. — 34. lollerel : tollat. — Ibid. pro vobis : vo- — 21. placeai ; place!.—25. debes animam comedere
bis. — 55. unum : cum. — 38. earum : eorum.—59. cum carnibus. 24. sed super terram fondes quasi :
ipse est : ipse sit. — 42. nec sibi fuerit : nec fuerit. — (lloecverbanon hubenlurin veterilectionecontexius;
Ibid. et ad harum : ul ad harum.—44. coram filiis : sed adduniur in margine lilleris recentioribus, eraso
contra filios. — 48. et Hernion : Hermon. quoniam verbo, quod habebalur loco illius verbi, de-
bes.) — i9. disperdideril : disperserit. — Ibid. egre-
CAPUT V. deris : ingrederis. — 50. et ego colam : ego colam. —
Vers. 6. de domo : el de domo. — 9. et non : ne- 51. aboniinationes : aversiones.— Ibid.'el libas : el
que.—14. el bos : bos. —15. ul observai es : ut ob- filias suas. — 52. minuas : minues.
serves.— 21. non concupisces : nec concupisces.—
22. veslram : noslram. — 24. yocem enim ejus : vo- CAPUT XIII.
cem ejus. — 27. lu magis : lu autem. — 28. audivi : Vers. .3. corde : corde veslro. — 4. ipsi servielis ;
audi. — 50. ergo : (Deesl in cod.) ipsi soli servielis : (Additur soii.) — 9. el post : posi.
j) -!—13. ayerierunt ; everterunt. — Ibid. urbis suoe:
CAPUT VI. urbis luoe.—rIbid. ignoratis : ignorasti. — il5. habj-
Vers. 3. quoe proecepit libi Dominus : Hoecautem lalores urbis : habitatores urbis. (Sed addilur orbin.)
sunt proeceplaet juslilioeel judicia, quoeproecepitMoy- — 18. ciis.lodiens; custodies.
ses filiis Israël in eremo, cum exissenl de terra Mgy-
— o. dilige : diliges. — 9. et CAPUT XIV.
pli. (Adduniur in cod.)
ostiis : et in osliis. — 12. de domo : ei de domo. — Vers. 5. et capream, bubalum, elc. : capream, et
14. ibilis ; ibis. — 18. juravil Dominus patribus ; ju- bubalum, etc. — Ibid. pygargum, orygem', camelo-
ravit patribus. — 19. Incuius esl : loculusest libi. — pardaluni : pipargon, orygem, cumelopardum.— 9.
25. super qua : pro qua. — 24. ul beue : et bene. — ex omnibus : ex ea. — 13. ixon : ixion. —-18. upu-
25. nostri : (Additur in cod.) para quoque : upupamque. — 19. pennulas : pinnas.
— Ibid. el non ; nec. — 21. aulem ; (Deest in cod.)
CAPUT VIL — 25. omni lempore : in omni tempore. — 27. esl :
Vers. 1. etChanaiioeum : Chananoeum.—Ibid. ma- sunt.
joris : majores sunt. — 2. Deus tuus : Deus. — 3. CAPUT XV.
illius accipies ; ejus accipias. — 10. disperdat : dis- Vers. 3. habebis ; habes.— 4. Dominus Deus tuus :
perdet. — 2i. Tradetque : Tradel. — Ibid. disper- Dominus. — 6. l'enerabis gentibus multis, el ipse a
des : disperdet. — iS. assumes ; assumas. — 20. abo- nullo accipies inuiuum : (Adduniur in cod.)— 10. ne-
niiuationi : «boininuliones. cessitalibus : iniquitalibus. — 11. vcrsalur : nrsan»
 911 APPENDIX AD DIV1NAMB1BLI0THECAMS. HIERONYMI. 912
tur. — 12. in septimo : septimo. — 14. torculari : de A CAPUT XXII.
lorculari. — 15. et liheraveril : et inde liberaverit. — Vers. 5. de asino : et de asino. — 12. operiris :
—
Ibid. ego nunc proecipio : ego proecipio. 17. usque operieris. — 19. dimiltere eam omnibus diebus vital
in oeternum: in oeternum.— 19. quicquid est scxus : suoe : dimiltereomni lempore. — 20. inventa (Deest
quicquid sexus. in cod.) —21. in domo patris : in domo patris sui.
CAPUT XVI. — 25. repercrit vir puellani : reperilur puella. —
Vers. 1. verni primum : vernum prinii.—Ibid. Deo 26. animant ejus: animant suam. — 27. sola : quia
tuo : (Deesl in cod.) — 2. de bobus : bobus. — 4. iui- sola. — 29. humiliavit illam ; non, etc. : humilia-
molatum est ; iinmolalur. — 6. nomen ejus : Domi- vit eum uxorem non, elc. (Additur uxorem.)
nus Deus tuus. (His verbis semierasis, superscribilur. CAPUT XXIII.
nomen ejus.) — 7. maneque : mane quoque.— 11. et
ancilla tua : et ancilla. — 14. in fcsliviiate : in festi- Vers. 2. in Ecclesiam : Ecclesiam. — Ibid. ad
vitale tua. — Ibid. et filia ma : el filia. — 15. libi : decimam : in decimam. — 5. generaiioncm: (Addi-
(Deest in cod.) — Ibid. frugibus : — fruciibus. — 16. tur.) — Ibid. in oeternum : usque in oeternum.— 8.
masculinum tuum : (Deesl tuum.) Ibid. ei in so- in Ecclesiam Domini : in lerlia gêneralione ecclesiam
lemnilate : et solemnilaie.— Ibid. et in solemuitate : Dei. — 9. Quando egressus : quando ingressus. —
et soleinnilate.— 18. per singulas : super singulas.— 10. pollutus sit: fuerit pollutus. — 12. castra;
19. nec in alteram : ne in altérant. — 22. nec faciès (Additicr).—15.
— quo revelalus es: quod revelalum
tibi alque constitues : nec furies nemusnec constituas. esl. —14. enim : (Deest in cod ) — Ibid. el sinl : ul
(lia modo legitur lilleris ri-ccntioribus; cum prius lege- g sint.
tui. —
18. in domo Domini Dei lui : in domum Dei
Ibid. voverinl : rotieris. — 20. ingrediei is :
relur. nec faciès libi atque cmisiiiuas.)
ingrederis. — 21. repuiabilur : repuiabit. — 25. sc-
CAPUT XYli. gelem : in segetem.
Vers. t. Domino Deo luo : Domini Dei tui. — 2. CAPUT XXIV.
inlra unam puriarum : infra unam urbium. — Ibid. Vers. 4. poleril : poterat. — 8. plagam -.inplagam.
Dominus Deus : DominusDeus tuus. — Ibid. ma- — 15. Domino Deo : DominoDeoluo. —15. contra
lum : mala. — 7. mitietur : minet. — 9. illo tem- le ad Dominum : contra Dominum. — 19. ei pupii-
pore : Jn illo tempore. — 11. sequerisque : sequeris. liiui : pupillum. — 20. collegeris : colligens. — 21.
— Ibid. neque : vel. — 12. Deo luo : Deo luo. (Hoc advenue, pupilli, ac viduoe: od viduam, cl
pupilli,
loco in conlexlu inseninlnr verba plurima capitis xix advenoe.
et xx, videlicelnumerum 16 capitis xix usquead nu- CAPUT XXV.
—
merum 6 capitis xx inclusive.) 15. intumescal :
— — Vers. 1. jiistum esse : justum. — Ibid. justitioe
inlumebii. li. lorrain ; in terram. 19. quoe in : juslitiam palam. — 7. conjogem : conju-
: laie. paluiam
lege quoe gium.— 8. facienl : facial.— 9. senioribus : mulieri-
CAPUT XVIII. bus : (lia legilur in veteri lectionecontexlus; recen-
—
Vers. 2. accipient : accipiant. 5. «ivemimmo- lius vero in senioribus mulaiur.) — Ibid. el tollel
laverint : ovemdum immolaverint.— 5. enim (De- calceamenlum de pede : et lollal ctdceameiitumde
est in cod.)— Ibid. Domini, ip.-eci filii : Domini Dei pedibus. — Ibid. sic liel : sic fit. — 11. duo : (Deesl
tui ipse et filius. — 6. clegeril : e.legil.— 9. dabil : G in cod.) — Ibid. niiserilque : miserit. — 15. el ve-
donaverit.— 11. nec incanialnr, neque qui pytho- rus : (Désuni in cod.) — 16. abominalur enim Domi-
nés consulat , nec divinos : aul incunlalor nepy'.ho- nus tuus eum qui, etc. : abominalur eum Dominus
nes consulat, ne divinus. — 12. omnia enim : omnia qui, elc. —. 18. residehant : résideront. — Ibid.
ergo.—14. iu autem a Domino Deo luo aliter iusti- Deum: Dominum. — 19. cunclas: (Additur in
tulus es : (Adduniur in cod.) — 10. concio : (Addi- cod.) — Ibid. nutiones in lerra : ualiones multas in
tur in cod.) — 19. loquilur: toquetur. —20. proe- terra.
cepi : proecipio,—22. evcneiil: venait. CAPUT XXVI.
CAPUT XIX. Vers. 2. frugibus luis : frugibus. —7. angusliam :
— 10. primilias friigum terroe, quam Do-
Vers. 3. slcrnens : sternes. —6. perculial : per- ungustias.
minus dedii : terroe frugum quam Dominus
çussent.— 8. Deustuus : (Désuni in cod.) — 12. nio- Deus dédit. — primilias Ibid. cl adorato : adorato. — 11. epu-
rietur : moriaiur. — 15. non : nec. —Ibid. ul bene : iâberis : el epulab,ris. — 12. Levitoe: Levitis. — 15.
et bene. — 15. fuerit : fuerit deprehensus. el pupillo : pupillo. — 16. ut cuslodias : el custodias.
CAPUT XX. — 17. ul custodias coeremonias: et custodias coeremo-
Vers. 1. cquiialus : equilalum. — Ibid. habeas : nias. — 19. el nomen : el in nomen.
habes. — 5. inimicos veslros : inimicos noslros. — CAPUT XXVII.
6. domum suam : terram suam. — 7. domum suam :
terrant suam. — 8. sicul ipse : sicut el ipse. — 9. Vers. 2. levigubis : legabis. — 3. ul inlroeas ter-
fecerint : dederinl. — 10,si quando : quando. —12. D ram : et inlroeas in terram. —4. levigabis eos calce :
noluerit et coeperit : noluerinl, el coeperint.—13.per- tevigabiscalce. — 5. non tetigit : non teligerit. — 10.
culies omne quod in ea geueris niasculini est : per- audies : audiens. — Ibid faciès : faciens. — 15. et
culies in ea omne generis masculini. — 14. civitate : Aser, et Zabulon : Astr, Zabuton. — 10. malrem :
civilatibus. — 17. et Jebusoeuin: Jebusoeum.— 19. malrem sunm. — 19. pervertit : pervertet.
succides : succidas.— 20. instrne : exslrue. CAPUT XXVIII.
CAPUT XXI. Vers. 1. si autem : sin aulem. — 4. arment"rtim
Vers. 5. coeleris : (deest in cod.) — 5. quos cle- luoriim, et cauloe oviuiii tuarum : armentorum, el
gerit DominusDeus tuus ul — niinistrcnici: (Adduniur cauloeovium. — 6. ingrediens : et ingrediens. — 9.
in cod , el elegil scribilur.) G. venient : (Deesl in suscilahil : suscilabilque. — 12. lerroe luoe : terroe.
cod.)— — 9. proecepit Dominus : proecepit tibi Domi- Ibid. beiiedicelque cunclis : benedicetle in cunctis.
nus. 12. eam : (Deesl in cod.) — Ibid. inam : — 15. lamen : (Deeslin cod.) 10. maledictus in agro:
(Addilur in cod.) — 14. dimilles : dhnille. — Ibid. et maledictus in agro. — H). lu faciès : faciès. —21.
poleris pecunia : poteris eam pecunia. — 15. genue- ingrederis : ingredieris. -- 22. perculial : perculiet.
ritque ex eis: genuerinlque ex eo. — 17. cmicla : — Ibid. ardoivet : (Désuni in cod.) — 23. egredia-
(Deesl in —cod.)—18. audierit : audiet. — 19. ducent: ris : ingrediaiis. — 27. egeruntur : digeruntur. —
educent. 20 luxurioe : luxuriis. — 23. a Deo est 29. palparc : palpari. — Ibid. coenis : (Additur in
qui : est a Deoomnisqui. cod.) — 50. dormiat : donniet. — 55. perculial ;
 913 . VARIANTES LECTIONKS.— LIBER JOSUE. 914
perculiet. 40. defluent, et deperibunl : defluunt, et \ jus : sermonesejus. — 14. ul proeeipiam ei ; Abie-
peribunt. 47. Domino Deo luo : Deo luo. — 48. runl ergo Moyses, el Josue, et steteruni in laberna-
omni : omnium.— 50, seni, nec, elc. : seni hono- culo leslimonii : ( Désuni in cod.) — 15. Dominus
—
rem, nec, elc.— 55. filiorum tuoruin : filiorum. — in columiia : Dominusibi in columna. 10. —
ingredi-
Ibid. qus : quia. — 55. ne dei eis de, etc. : nec dei ttir, ul hahitet : ingredieiur, et habitabil. 17. in-
—
de, elc. — 57 secundiiiariim : secundarum. — 58. venient -eum : invenientqueeum. Ibid. ut—dicat : ut
Dominum Deum luum : Dominum tuum. — 61. do- dieant. 23. Dominus : (Deest in cod.) 29. per
uée te conierat : donec conlerat. — 62. pauci : (Ad- opéra : in opéra. — 50. loculus esl ergo : locutus
ditur in cod.) — Ibid. qui prius : quia prius. — 65. ergo.
ante : ( Deestin cod.) — 65. libi : (Deest in cod.) CAPUT XXXII.
CAPUT XXIX. Vers. 5. magnificentiam Deo : magniludinemDo-
mino Deo. —5. et non filii : non filii. — 6, reddis:
Vers. 2. Israël : Israelem. —4. Dominus : (Deest reddes. —Ibid. possedit te : possedil. — 7. mémen-
in cod.)— Ibid. possunUpossbiî. — 6. ipse est: ego to : mementote.8. juxta numerum filiorum Israël :
sum. — 7. occurrenies : occurrens. — 10. omnis : secundumnumerum angelorumDei filiorum Israël. —
onnisque. — 11. advenoequi tecum morantur : ad- 9 Domini populus ejus Jacob : Domini Jacob populus
vena qui tecum moratur.— 15. in populum : po- ejus. — 11. assumpsit eum : ussumpsit eos. — 15.
pulum. —Ibid. — locutus est tibi : loculus esl Dominus constiiuit eum super : consiituit super. — 14. bibe-
Deusluus libi. 16- quomodo : ul. — 17. abomi- ret : biberent. — 15. dereliquil Deum : derelinquit
nationes : et abominaliones.— 20. deleat Dominus a DominumDeum. — Ibid. saluiari suo : salvatore suo.
nomen: delealnomen. — 22. plagas : plagam. — 23. —17. diis : dii. —27. Dominus: Deus. —52. boiri
in furore suo : fur ore suo.— 28. in furore, et in, amarissimi : botrus amariludinis. — 55. eis : (Deest
etc. : furore et in, etc. — 29. universa legis : uni- in cod.)— 56. eiclausi : clausi. — 57.dicet: dieent.
versa verba legis. — 59. videte : videtevidete. — Ibid. sim solus : sum
CAPUT XXX. solus. — Ibid. non sit alius : non est alius. — Ibid.
Vers 1. sermones : (Deest in cod.) — 2. et rever- et ego vivere : et vivere. — 40. niamini meam.
sus reversas. — Ibid. imperiis : imperio. — 5. re- (lla:c non habenlur in conlexlu; in margine vero hoec
ducelle Dominus Deus tuus de caplivilate tua : re- adduniur, manum meam, et jurabo per dexteram
ducet Dominus Deus tuus caplivilatemtuam. 4. si ad meam.) —45. erit lerroe : erit Deusterroe.—46. vo-
cardines : si cardines. — 5. iutrodiicet : reducet.— bis ; tibi. — Ibid. implere ; impie : (Addilur.) — 48.
5. faciei, quam fuerinl : faciet Dominus quam fue- in eadem die : eadem die. — 49, trausiluum : transi-
runt. •—6. ut possis : el possis. — ',. convertet su- lum: — 51. deserli : deserto.
per, elc. : convertet Dominus super, etc. — Ibid. CAPUT XXXIII.
persequunlur : persequentur. —9. in fruclu : fructu.
— Ibid. enim : (Deest iu cod.) —11. libi : (Deest in Vers. 2. Sinai ; Sina. — 8. et doclrina tua viro
cod.) — 12. nec in coelositum : ( Adduntur iu cod.) sanclo : el doclrina tua Levi viro sanclo. — 9.—mairi
•—Ibid. ut audiamus : et audiamns. — /6id. opère : suoe : mairi. —-11. oderuut eum : oderunl. 12.
—
(Additur.) — 13. qui e nobis : quis e nobis. — 15. confidenler—in eo : confidenter. Ibid. requiescet :
proposuerim : propostterit. — 16. et diligas : ut dili- requiescit. 16. de frugibus; et de frugibus. — Ibid.
gas. — Ibid. ingredieris : ingrederis. — 18. ingre- i(] et de pleniludine : et pleniludine. — 18. in exitu
dieris : ingrederis. — 19. invoco : voco.— Ibid. vo- tuo : in labernaculo luo. — Ibid. in labernaculis
bis : (Deesl in cod.) tuis : in exitis tuis.— 21. judicium suum ; judicium.
CAPUTXXXI. — 25. de Nephihali ; et Nephihali. —24. in oleo ;
Vers. 1. itaque : ergo. — 2. et Dominus : Domi- (Adduntur in cod.) —26. non est Deus alius : non
nus. — 5. ergo : enim. — 4. facietque Dominus : eslalius. 29. beatus es tu : beatus lu.
facialqueDeus. — Ibid. delebitqne : delevitque.— 6. CAPUT XXXIV.
adennspeelum : a conspeclu. — Ibid. dimiltel, nec,
etc. : dimitiet le, nec, etc. — 12. sermones legis hu- Vers. 7. centum et viginti : centumviginti.

LIBER JOSUE.
Argumentum in librum Josue quod incipit Jésus CAPUT III.
filius Nave, eic, non habetur in codice Golhico.
Hieronymi Proefatioin Josue quoeincipit Tandem, Vers. 7. tecum sim : tecumsum. — 10. disperdet :
etc., habetur in cod. disperdat.—14. de labernaculis suis : de labernaculis.
— 15. sui tempore : sui quam tempore. — ibid. ini-
PROEFATIOHIERONYMI. plevcrat : impleret. — 16. ei ad instar : et instar.
IMPRESS. linea 12. inimici : COD.amici. — Lin. 27.
statuam contra : statuam illa contra. D CAPUT IV.
— Lin. 28. vel legentis : (Deesl in cod.) —Ibid. Vers. 5. fixerilis hac nocte : fixeriiis nocte. — 5.
laborando : labore. — Lin. 50. oblala : ablata. — inde : (Deest in cod.) — 9. Domini: (Deesl in cod.) —
Lin. 54. negligunl ; non leguni. — Lin. 46. lilleris : 11. omnes : homines. — 12. fralres suos : ante. —
de litteris. 13. per plana : super plana.—19. die mensis primi :
CAPUT I. mense,prima dis mensis. —22. transivit : descendit.
Vers.1. Ut loqueretur : loquerelur.— 5. ita ero te- — 25. nosiro aqnas ejus in conspeclu nostro : vestro
cum : ero et tecum. (Additur el.) Ibid. le : (Deesl in aquas ejus in conspecluveslro.
cod.) — 16. proecepisli: proeciph. — 18. moriaiur: CAPUT V.
morte moriaiur. — Ibid. lu : (Additur.)
Vers. 1. magni maris loca : maris loca. (Ita vide-
CAPUT H. tur habuisse leclio velus ; modo superscriptum esl ,
Vers. 1. in abscondito : abscondito.— 6. autem : magno mari loco.) — Ibid. limentium : (lia habebat
i>ei'o.— 10. feccritis; fecerit. — Ibid. quos : quod. leclio velus; modo, ea semierasa, linienlU legitur.) —
— 11. ipse est Deusin coelo: ipseeslin coelo.—15. 5. fecit quoque : [ecitqueJosue. — 6. annos itineris :
illorum : meorum. — 17. a jurameiito : in juramen- annos in itineris. — 12. proesenlis terroe : proesenlis
to. — 21. ita fiai : i7n fiel. — 22. qui fuerant ; qui anni terroe.— 15. evaginatum : et evaginalum.—14.
missi fuerant. et adorans : adorons. — Ibid. servirai suum, suive
 f IS APPENDIX AD DIV1NAMl!î d.lOTlll'XAU ?. III i.O.YYMI. 9!6
elc. : servum muni, et dixit princeps mililioeDomini / CAPUT Xll.
ad Josue: solve, etc. Vers. 1. ad Solis ortnm : a Solis ortu. — 5. Belh-
CAPUT VI. Simoth ; Cl ab auslrali parte, quoesubjacet Asedolli,
Vers. 4. tollent : tollant. — /6id. esl in jubileo, et usque Phasga : Belhsemolh el ab auslrali parle, quoe
: es in et — 6. tollant : subjacenl Asedolli, Phasga. — 4. Salecha : Salaeha.
proecedent jubileo proecedant. — — 8. et in solitudine, acin meridie : et solitudine, ac
tollent. 7. proecedentes : et proecedentes. 8. buc- meridie. — 10. Rex Jérusalem unus, rex Hebron
— —
cinis : buccinas. 10. autem : (Deesl in cod.) 15. unus, rex Jerimoth unus : (Désuni in cod.) — H.
jubileo : jubileis. — 19. aut argent] : et argenii. — rex Lachis unus : rea; Lachis, quoe est ex laiere Be-
Ibid. luis : ejus. 22. el omnia : omniaque.—24. in- lliel, «mis. (Adduntur in C. rolunda ;erba).$— 14.
venta sunl in ea : in ea eranl. Ilered : Erih, — 15. Adullam : Adotlum. — 19. rex
Madon unus, rex Assor unus, rex Semeron unus ;
CAPUT VII.
(Desunt in cod.) — 22. Cèdes : Codes. — Ibid. Ja-
Vers. 1. Zabdi : Zebdi. — 2. Beth-avcn : Bethaun. chanam : Jachanem.
— 5. triginla sex : triginla et sex. — Ibid. usque ad CAPUT XIII.
Sabarim : usque Sabarim. — Ibid. et ad inslar : el
— Vers. 5. et Azotios : Azoditos. — 5. Baalgad :
instar. 15. coram hostibus tuis : contra hosles — 12. Edrai : Edraim. — 16. earum : eo-
— el
tuos. 14. cognatio : cognatio. — 17. Zare ; Za- Baalged.
rum. — Ibid. Medaba: Medeba. — Ibid. Baalmeon,
rai. — Ibid. domos : viros. — Ibid. Zabdi : Zebdi. (vers.
— 18. Zabdi : Zebdi. — 19. et ail Josue : et ait. — -3 18.) el Jassa, etCedimolh; etMephaath, et Ca-
20. respondiique Achan Josue : respondit Josue Cariathaim.Baalmaon,
riallraim : Jessa, et Cedmoth, el Mepheth,
—20. phogor : pheyor. —ibid. Beth-
Admit. —25. luleruutad, elc. : tulerunt èa ad, etc. icsimoih : Bethisimath.—21.et omnes : omnes.—Ibid.
— 24. tollens ilaque : tollensque.— Ibid. filios quo- et
Reccin, el Sur : el Regem Sur. — Ibid. habiiato-
et
que et filias—ejus, boves, etc. ; filiosqueejus, filias, res : et habitatores. — 25. Jaser : Jazer. — 26, Be-
boves, etc. 26. hodie : in proesenlemdiem. loiiiin : Balanim. — 27. Biilh-arain ; Bellteram. —
30. Jair : Air. — 31. et Àsiharoth : Aslarath.
CAPUT VIII.
Vers. 1. dixit autem ; dixil quoque. —5. ascende- CAPUT XIV.
• mus : accedemus. — Ibid. fecimus : (Ita habebatlec- Vers. 5. proeceperat : proecepit. — 9. calcavil :
lio vêtus; modo, ea abrasa superscribilur fecerunl.) calcaverit. —- 12. poluero : potero. — Ibid. promi-
— 7. persequentibus : se<7«en(if?Ms. — 8. el sic : sic. sil : promiserat. — 43. tradidil ei Hebron : tradidit
—14. direxilque : direxii. — 18. dixit : dixitque. — Hebron. — Ibid. possessionem : promissionem.—
19. elevasset : levasset.—29. proecepitqueJosue, et, 15. inler : in terra.
elc. : proecepitque,et, etc. CAPUT XV.
CAPUT IX. Vers. 2. meridiem ; in meridiem. — 3. Addar, et
circuiens Carcaa : Dura et circuiensCariathan. — 5.
Vers. 1. versabanlur in monianis, et campeslri- ad Aquilonem ; Aquilonem.—5..loidanis ; Jordanem.
bus, in maritiinis ac littore ; morabanlur in monta- — 6. in Beih : a Beth. — Ibid. Beth-arab.i : Be-
. nis el in campestiibus, in maritiinis ac lilioribus. — — 7. eteriinl : et erit. — 8. ad occideiileni :
et el Q lhaba.
Ibid. Chan.moeus,Pherezoeus; Chananoeus, Phe- ad accidentaient. — 9. Carialh-iarim : in Carialh-ia-
rezoeus.— 4. callide : el callide. — 5. consuta erant: rim. — 10. Thamna : Thamnas. — 14. Sesai : Sisai.
—
consuerant. •—Ibid. ad viaiicum ; ob vialicum. 6. — Ibid. Tholmai : Thomai. — 17. Cenez : Cenezer.
Galgaloe: in Galgala. — 7. possimus : possumus. — — 18. suasa esl a viro suo : suasil ei vir ejus. — 20.
8. ait; quitiam estis vos? aul, etc. ; quinam, ait, es- tribus ; (Deest in cod.) — 22. et Adada, et Cèdes :
tis? aut, elc. — 10. (lui l'ueiiiiit: (Désuni in cod.) — Adcda, et Cades. — 25. Jelhnau : Anan. — 25. Aser :
A. eis, et dicite : ac dicile eis, — 15. ul : quod. — et Asor. — 26. Sania : Same. — 27. Hasseinon et
20. pejeraverimus : perjuraverimus eis. — 26. de Betphcleih : Hasmon Bsiplieleili. — 28. Hasersual
manu : de manibus. et Bersabee et Baziothia, (vers. 29) et Baala, el Im
CAPUT X. et Esem, (vers. 50) et Ellholad et Cesil et Hnrina;
Vers. 5. Jerimoth ad Japhia : Jeremoih, ad Japhie. (tiers. 51) et Siceleg et Medemena el Sensenna, (vers.
— 5. Jerimoth : Jeremoih. — 6. convenerunt enim : 32) Lebaoth et Selim et Aen et Remon. omnes civi-
convenerunt.— 10. eos . (Deesl in cod.) 11. ad Aze- lales viginlinovem et villoe earum. (vers. 55) la
ca : Azeca. — 12. Aialon : Ailon. — 17. urbis Ma- campestribus vero, Estaol et Sarea et Âsi'na, (vers.
ceda : Maceda. — 19. nec: ne. —23. fecerunique ; 34) et Zanoc : Hasersuab, el Bersabeeet Botiotbinia,
fecerunl. — Ibid. adduxerunt : eduxerunt. — Ibid. Baala et Us, Esmeel, Tholatlt, et Exiil, Charma, Si-
Jerimoth : Jerenwtli. —24. adducii : educli. — Ibid. celech, et Medemana, et Senna, Lebaolh, et Selim, et
omnes viros Israël : omnes Israël. — 29. iransivit Enremnon. omneschitates triginla novem ei villoeea-
aulem : irausivitque. — 51. cum omni Israël : (Dé- _. " rum. In campestribusvero, Esl Aul el Saraa el Asenn,
—
suni in cod.) 53. Horam : Iram. — Ibid. cum omni el Azanue. — 55. Jerimoth : Jeremoth. — Ibid.
—
populo : cum populo.— 35. in eadem : eadem. — Adullam : Adollam. — 50. et Adithaini : AiUthaim.
Ibid. Lachis : Lachi. 56. ascendil quoque : ascen- —- Ibid. Gedera et Gedorolhaini : Gadcra et Gttde-
ditque. — 58. Dabir : Dabira. — 4u. cl îneridiaiiain : rothaim. — 57. Uadasta el Madal-gad, (rers. 58) De-
(Désuni in cod.) — 41. Gessen : Gosson. — 42. ujii- lean et Masepha ; Aseda, el Magdolga, Daleam et
versosque, universos. Mespha. — 39. — Baschath : Basechath. — 40. Cheh-
l)ou : Thebbon. Ibid. Leheman : Lehemus. —41.
CAPUT.XL Gideroth .-Gaderoih. — Ibid. et Bcilidagou ei N;ia-
Vers. 1. Jobad ; Joab. — 2. Generoth : Ceneroth. nia : Beihdagonet Néema. — 43. Nesih, (vers. 44)
— Ibid. regionibiis : in regionibus. — 5. Chananoeuin et Ceilael Achzih : Nesibi, Ceilu, Eagcip. — 45. vil-
quoque : Choenanoeumque. — Ibid. Hevoeum quoque lulis : villis. — 40. Azotum : AzrtîMm.— 47. cum
qui, etc. : Hevoeumqui. elc. — Ibid. Maspha ; Mas- vicis ; cum viculis. — Ibid. cum vicis : cum viculis.
phe. — 4. lurmis : turbis. — 8. Itaque : ita. — 9. fe- — Ibid. et mare : mare. — 48. Samir : Sanir. —
citque : fecil. — Ibid. igni : (Deest in cod.) — II. Ibid. Socoih : Sochol.— 49. Danna et : Eihnan. —
peiemil : permissif. — 15. nec unum : ne unum. —• 50. Istenio et Anim, («ers. 51) Gosen et Olon, et
16. Gessen ; Gossen. — 19. enim : (Deest in cod.) — Gilo : Esthemon el Anim, Go en el Elon. Egilon. —
21. et Anab : Enab. — 22. Azonio in quibus solum : 52. Esaan : Asaan. — 55. el Jaiium : Janum. — 54.
Azolu in quibus solis. Alhmaiha : Amaiha. — Ibid. hoecest : id est. -~ 55.
917 VARIANTESLE'.TIONES. — LIBER JOSUE. 918
Charmel el Ziph, et Jolha : Chermelet Ziph et Jolhe. .\ mes. — 42. Selebin : Salabin. — 43. Acron : Acca-
—56. Zanoe : Zanoa. — 57. Accam Gabaa : Accaroa ron. —44. Elthece, Gebbethon el Balaaih, (vers. 45)
et Gebal.— 5b. llalhul : Elal. — 59. Eliecon : Elte- eiJudel Baneet Barac et Geth-remmon,(i'ers. 46) et
nec. — 61. Sachacha : Scharcha. —62. el Nelisan: Meaiarconet Arecon : Ellhecon, el Igabalon, et Ba-
Nebsan. — Ibid. Salis : Solis. alath, Jud et Banebarac, et Gethremmon; alque Jera-
con el Erecon. — 47. percusseruni eam in ore : per-
CAPUT XVI. cusserunlin ore. — 48. iribus : (Deesl in cod.)
Vers. 2. Archiatharolh : Ociiharoith. — 5. et fac- CAPUT XX.
tus esl lermiiiiis filiorum Ephraim : ( Adduniur in Vers. 5. nescius : nesciens.— 0. fugerat : fugieril.
cod. ) — : et
0. hlachinelhaili Macltathim Thunath. — 7. Cèdes : Cades.— Ibid.
Nephlali, el Sichen in
Ibid. Tiianalhselo : Thamnaselo. — 7. tNaaraiiia : in cod.) — 8. et Bamolh in Galaad:
Moaralha. — Ibid. in'Jéricho ; Jéricho. — Ibid. ad moule'.(Adduntur
Ramolli Galaad.—Ibid. et Gaulon : Gaulon.
Jordanem : Jordanem. — 8. pertransit : pertransit-
CAPUT XXI.
que. Vers. 1. et Josue : el ad Josue. — 2. terroe : terra.
CAPUT XVII. — 4. egressaque esl sors : egressaquesors. — 10. fa-
Vers. 1. ipse enim est : ipse est. — 2. Esriel : As- milias Caalh
riel.— Ibid. isti lilii ; isli sunt filii. — 5. et ilegla ; elc.— 12. dederal Levitici, etc. : familias suas Levitici,
: dederant. — 15. Lnbnam : Leb-
Hegla. — Ibid. '1hersa : Thesa. — 6. ejus : (Deest na. —14. Estemo;
in codice, el habetur. Manasse.) —7. Macliniaihalh ; (vers. 15) et llolon el Dabir, (rers.
et Ain, et Jer.i, et Bethsanies : Eslemon, et He-
Maetholh. — 9. ejus. (Deesl in cod.) — 11. vieilli B 16) Ion el Dabir, el Ain , el Jelhan, el Beihsemes.— 17.
ejus : viculis ejus. — Ibid. habitatores quoque: si- — 18. Almon : Etmon. —21. cum
Gahae : Gabe.
mililerquehabitatores.—Ibid. simililerque : (Deesl in subiirbanis suis : (Désuni in cod.)—22. Cihsaim :
cod. ) — Ibid. Tenac cum viculis ; Tenac cumvillis. Cebsaim.— 25. Ellheco et Gabalhon : Elelhecem et
— 12. lerra ipsa . terra isla. — 15. convaluerunl :
Jebbelhon.— 27. civilates : civilatem.—Ibid. Bo-
invaluerunt. sian : Beesthara. — 28. Diberelh; (tiers. 29) el Jara-
CAPUT xvm. inoth : Daberath Jeremoth. —50. Masal : Masam. —
Vers. 9. perrexerunt, el lustrantes cain ; perrexe- 51. Heleaih : Eleaquolh.—52. civitates conl'ugii,
runt eam, et lustrantes terrain. — 11. filiorum : (De- Cèdes in Galiloea,et llammoth-dor : civitatem confu-
est in cod.) — 14. ad meridiem : a meridie. — Ibid. gii, Cades in Galiloea, et Hainmalh-dor. —51. Jec-
ad occidentem : et occidentem.—16. in Geliennom : nam : Jecenam.—55. Naalol : Naalon. — 56. Gad
Gehennom.— 18. Aben ; ad Aban. — 19. ad ausira- civitales : quoque Gad civilatem.—37. tribu Ruben
lem plagam : ab auslrali plaga. — 20. el familias ultra Jordanem conlra Jéricho civitates refugii, Bo-
suas : familias singulas. — 22. Sainaraim : Sema- sor in solitudine, Misor et Jaser et Jelhson et Me-
raim. — 25. el Avini : Arim. — Ibid. Ophera : phaalh, civitates, elc. : tribu quoque Ruben civitatem
Opltra. — 24. villa hemona et Ophni el Gabee : villa confugii, Bosor in solitudine, Gethsonel Misor et 0-
hamona et Apluù et Gebee.—20. el Capliara : Ca- cho civilates, elc. —41. Deus : (Deest in cod.)-—45.
phera. —27. Jarephel et Tharela, — et Sela, Eleph ; fuit : fecit.
Jerephel et Tharala, el Sela, Aleph. Ibid. filiorum ; CAPUT XXII.
(Deest in cod.) -i 2. dixitque : dixit.—5. imperium : proece-
CAPUT XIX. "" Vers.— 5. famulus : servus.—Ibid. omnibus : ( Deest
pta.
Vers. 1. per cogualiones : juxla familias el cogua- in cod. ) — 7. occidenlalem plagam : occidentalemejus
liones. — 2. Molada : Moladan. — 5. et Haser-sual, plagam. — 8. auro, a re : auro, el oere.—17. vobis
Bala et Asem : el Hasersua, Bêla el Asom. — 5. el permaneai: nobispermaneai.— iy. terram possessio-
llaser jsusa : if aser sua. — 6. Beih-lebaolh : Belh- ns vestroe, transite ad, etc. : (Adduniur in cod.) —
labaoih. — 7. Remiuon et Alhar; Remnon el Elhar. 21. dimidia tribus: dimidloetribus. —22. Deus Domi-
— 8. Béer Ramath ; et Ramolli. — 9. posséderont nus : Dominus Deus forlissimus Dominus Deus.—
in medio : possederunt juxta cognatioues eorum in Ibid. cuslodiat nos, sed puniat nos in, elc. : cuslo-
medio. — 11. Medalaa ; Marala.— Ibid. Jeconain : dial, sed puniat in, elc. —25. et filii Gad : el Gad.—
Jecenam. — 12. Sared : Sarid. — Ibid. finem Che- Ibid. in Domino : in Domino Deo Israël.—27. et ho-
selelh : finesChaseleih.— Ibid. Dabereih : Deberalh. locausla : holocausla.— Ibid. non est vobis : non esl
— 15. usque : (Deesl in cod.) — Ibid. Geih-hepher vobis. (Additur vobis.) — 50. legationis : legationum.
et Tacasin : Geih-liapher Feleta el Casin.—Ibid. Am- — 52. reiulil eis ; relùlerunt eis. — 54. et ûlii Gad :
iliar : Amphar. — 14. Ilanathon : Henalhon. — el Gad.
Ibid. Jepluahel : Sephthael. — 15. elCareth elNaa- CAPUT XXIII.
lol el Semeron ei Jedala : el Cartha, et Naalon Vers. 5. auferel : auferat. —9. Deus : (Deest in
el Semron el Jadela.— 10. tribus : (Deest in cod.) cod. ) — î3. non eas : nos eas. — 14. vobis esse pol-
— 18. Casaloih : Caselolh. — 19. Hapharaim et liciius : vobis pollicilus. —Ibid. proeierieiit : proeter-
Seon : Hapliruitn Seon- — 20. Rabboth : Rabbilh. iet
— Ibid. Abes : Aemes. 21. En - hadda : En- CAPUT XXIV.
nadda. — 22. Sehesima : Sasima. — 25. viculi : ' Vers. 11. et Helhoeus et Gergesoeus. ( Adduntur
viculis. — 24. ceciditque sors, cecidit sors. — m cod. ) — 22. ad populum ; ad populum ait. (addi-
Ibid. filiorum : ( Deest in cod. ) — 25. Halcalh tur ail.)—24. el obcdienles erimus proecepiis : obe-
et Chali et Beten, et Axaph, (vers. 20) el El- dienles proecepiis.—26. scripsit quoque : scripsitque.
melech el Amaad et Messal : Eleachoth el Odali et — Ibid. Domini ; Dei.—29. cenlum el decem : cen-
Betenet Acsaph,Etammelecltel Emmuath elMesphal. tum decem. —52. quem emerai : quam enterai.— 53.
— 27. Belhemec et Ne'ùel : Bethlenicc et Ael. — in monte Ephraim : in monte Ephraim. el in illo die
28. Abran . Achran. — Ibid. Hainon el Cana : Ab- accipienlesLeviioearcam testamenti Domini, circum-
don el Canna. — 51. urbe.-que : urbes. Ï.2. sors : tulerunt eam omnes fines filiorum Israël, et Phinees
pars. —— 55. Heh'ph. : Haleph. — Ibid. Adanii : A- sacerdotium administravit, pro Eleazaro paire suo,
da:nme. 34. llucuca . Hucoca. — Ibid. Azer : A- quousqueeliam ipse moreretur : et sepuliusest in Ga-
ser.—35.elCenereih : Cenereih.—56.Edema el Ani- baalh in terrain suam. filii autem Israël abeunles sin-
ma Asor, (vers. 57) el Cede^ cl Elirai, En hasor, guli quique in iociun suum, et in suam civilatem. fa-
(vers. ,"8) el Jeron cl Magdalel, liorem et Balh-a- clum est interjeclo tempore, ul calèrent Aslanlem ,
uaih el lieth-sames : Adamu el Aram, Asorcl Cades, el Aseroth Deosgentium, quoeeranl in cirçuitu eorum:
e: Iledrai, Nasor, et Jeron, et Magdalel, Horam el propier quod tradidit illos Dominusin manus Eglon
Bethatta el Bclh-semes.— 41. liir-scnies : Athir-se- Régis Moab, qui dominants est illis annis xvm.
919 APPE>iDlX AD DIVINAMIlIBLDTilKÎÎ.VMS. HIERONYMI. 990
LIBER JUDICUM.
CAPUT 1. A quam : omnem autem reliquam. — 12. eraut : (Ad-
Vers. 2. Ecce : el ecce.—ibid. manus ejus : manu dilur in cod.)—13. proximo suo; el in huuc mo-
ejus. —6- peisecuti : scciiti.— 7. Deus :— Dominus.— (luni referehal — quod viderai, vidi somnium : (Ad-
9. iu campestribus : et in cumpestribus. 10. Sesai, duntur in cod.) Ibid. pervenisset : venisset.— 14.
et Aimam : Sistti et Ahiniem.— 15. ; tenez : Cenezer. enim : (Deesl in cod.) —15. Israël :(Additur in cod.)
—Ibid. Axam ; ( Deestin cod. ) — 10. Cinoei: Cenoei. — 10. lagenasque : lagenas quoque.—18. Domino et
•—Ibid.Arad : Marath. —27. Tainacli cum viculis Gedeoni: (lin habebat leclio velus; modo superseribi-
suis el : ( Hoecnon habentur in coutexlu ; in margine, lur, gladiu-i Domini, el Gedeonis. )—20. lampades:
ul pleraque alia, adduniur lilleris recentioribus, el Ca- tampiv.lus. —23. usine ad Belh-seca : usque Beih-
nach in principio legilw.) — %). habilabat : habilnvit. se'.a.— lbid. Tiihhalh : Tebba.—
—
lbid. viri : filii.—
— 51. Ahalab. et Achazih, e; lleiba el Apliec, etc.: 24. clamavil : acceleravil. 25. iiiterfecit : inlerfe-
—
Abab, etAchazib, et Aphec, etc.—53. quoque: (Deesl cerunt. Ibid. Torculari: Torcularibns.
in.cod.) — 35. Salcbim : Salabim. CAPUT VIII.
CAPUT IL Vers. 1. nos : (Additur in cod.)— Ibid. jurgantes
fort'ter, et prope vim inferenies : (Adduntur.) — 2.
—
Vers. 1. Galgalis : Gatgal. 6. lilii Israël : (Ad- melior : melius. — 3. vestras : nostras. — 5. Sal-
duntur in cod.)—'.).inoutis : in monlis. — 15. diniit- mana reges : Snlinaua el reges. ( Addilur reges.
tenles eum, ei servienies liaal, et ASUHMIII : (Ad- — 6. principes : ( lia habebat leclio velus ; modo ),
duntur in cod., et Balac legitur.) — 14. irauisqiie Do- BI ea abrasa , viri legitur. )— 7. et cum reversus fuero,
minus : juratus esl Dominus. — 17. aiidientes : Victorin pace : ( Désuni in cod. ) — 8. cui : (Deesl.)
odienles.—21. iu Israël : super Israël. —22. expe- — 10. Bellaloruin : pugnalorum. — 11. Nobe : No-
riar : experiniur. —25. omnes nalioncs lias : lias na- bee. — 19. : ait. — 25. vobis : ( Deest in
lioites. respoinlii
cod. ) — vi4. Ismiielitoe: l'-.inuelitoe.— 28. per qua-
CAPUT III. draginta; quadraginta. — 51. genuit ei lilium : ge-
Vers. 2. et poslea discedereut : ul poslea discerent. nuil filium. — 52. sepallus est in sepulcro : sepullits
— 5. hahilahat:Aa/>r7u6an/. — 8. in manus : in manu. in sepulcro. — 35. sunt in Baalim : cum Baalim. —
— 9. videlic.el : (Deest in cod.) —Ibid. Ceuez : Ce- 54. de manibus iiiimicorum sunruui omnium : de
nezer. — 18. socios : coeteros.—19. circa eum : cum manu omnium iiiimicorum suorum.
eo.—21. femore suo : femore.—(suo deest.) —
ibid. venirem : rentre. — 29. poluit : poterit. CAPUT IX.
Vers. 1. domus patris malrisque sine : donius ma-
CAPUT IV. tris suoe.—2. quod : quia. — 't. phano Baal-bcrith :
Vers. 2. in manus : in manu.—4. prophelis : pftaua Baalbrihl. — Ibid. sibi : ( Deest.) — 5. in
prophétisa. —6. Barac : Brarac. — Ibid. Cèdes : Ca- Ephra : Ephra. — Ibid. Joaiham : Jonalhas. — 6.
des.— 7. adducani : ducam — 8. mecum : (Deesl in stab.d : stat. —7. Joaiham : Jonaiham. — Ibid. iia
cod. )— 9. Cèdes : Cades. — 11. Cèdes : Cades.—14. ut audiat: ita audiat.— 11. coeiera : ( Deesliu
manus tuas : manu lua. — 10. exerciluni : exercitus.in cod. ) — 12. locutaqiii; sunt ligna ad vitem : locula
— Ibid. cadercl : aidèrent. — 17. erat autem : eral quoquesunt ligna el ad vitem. — 15. eis : ( Deest in
enim. — Ibid. Jabin regem : Jabin el regem. — 21. et cod.) — Ibid. ligna : ( Deesl. ) — Ibid. promoveri :
iiialleum : mulleum.— 24. crescebanl : trescebal. eommoveri.— 15. si autem : sin aulem. — 19. loeta-
mini : loelemini.—20. Mello ; egrediaturque : ilieWo,
CAPUT V. eo quod l'rater vesler sit; egrediaturque: ( Adduntur
Vers. 1. in die dicenies : in die canlicum novum in cod. verba rolundi charact. ) — 21. ob inetum :
dicentes.—6. Sangar : Sengar. —8.- apparuerunl : metu.— 25. Dominus ; Deus. — 24. adjuveranl : ad-
upparneril. —10. super: (Addilur.)—12.surge, surge jurav.rat.— 25. proestnlabanlur : proeslolunlur.—27.
et loqueie : surge el loquere. — 10. diviso contra se calcanles : conculcanles. — 28. Zebul : Zabul. —
—
ruben, magnaninioiuin repcna est coiitentio : ( Dé- Ibid. Emor : Senior. 55. porloe : (Additur in cod.)
suni in cod.) — 17. Galaad : ( lia habebatleclio velus; — Ibid. autem : itaque. —56. decipieris : deciperis.
modo Gad superseribilur.) — 18. alas suas : animas — 59. speclanie : spéculante. — 41. socios expulil :
suas. — Ibid. Merome: Rame.— 19. llageddo : Ma- socios ejus expulil. ^~ 42. ergo : autem. — 44. per-
geddon.—21. Cadumini : Caiemim. — 25. sanclis- sequcliiuitur : seqnebantur. — 40. Borilh : Brith.
simorum : foriissimorum.—2i. el benediciiiur: bene- — 47. qiioqne : vero. —49. qui circumlantes prae-
dicalttr.—20. vulneri : vulneris. —50. dividil : di- sidium : quos circnmdantes proesidio.— Ibid. lurris .
videt.— 5i. quievilque : quievil. urbis. —51. et clausa : clausa. — 52. ostio igiiein :
osliolurris ignem. ( Addilur lurris. )
CAPUT VI.
Vers. 1. leccrtinl autem : feceruntqttc.—8. eduxi CAPUT X.
vos de domo : eduxi de domo. —12. angélus Domini: Vers. 1. Thola filius Phua : Thoa filius Phoa. —
( Désuni in cod. )—15. ei : ( Deesl. ) — Ibid. nii : Ibid. Saniir : Saiitr.—— 2. est : ( Deeslin cod.) —
(Deest. )Ibid. omnia ?: omnia mula? — Ibid. deie- Ibid. Samir : Sanir.
—
3. per : (Deest in cod.)— 4.
liquit nos Dominus, etc.: dereliquit nos. etc. — Ibid. Jair : Air. Ibid. Jair : Air. — 3. Jair : Air. — 7.
in manus : in manu. — 21. panes : (Deesl in cod.)— Dominus : (Deest in cod.)—8. in terra : lerra —10.
24. cumque adhuc : cum adhuc.—20. succidelis : Dominum: ( Deesl in cod.) — 13. ultra : ( Deest in
succideris. —27. proeceperat ei Dominus: proeceperat cod.) — 15. Dixei'uut'iue : dixerunt. — 16. quoe di-
Dominus.— 50. hue : (Deesl in cod.) — Ibid. quia : centes : qui hoec'dicenles.—Ibid. Deo : (Deesl in cod.)
qui. —51. ut pugnetis : cl puguaiis. —52. fodil a — 17. castrametali : congregali. — 18. ex nobis : a
ram : sufodit altare. — 54. se : (Deest.) —35. iniii- nobis.
tios : nuntium.— Ibid. Azer : Aser.— 36. facis : fa- CAPUT XI.
ciès. — 58. implevit : complevii. Vers. 1. fuit itaque in tempore illo : fuit eo lem-
CAPUT Vil. pore.—Ibid. Galaadiles : Galaatides.—2. Galaad uxo-
rem : Galaad el uxorem. — Ibid. nains es : natus.—
Vers. 2. in manu : in manus. — 3. reversi : re- 5. Tob : Hob. — 5. auxilium soi : autilium sibi. —
versa. — 4. duc eos : educ eos. — 7. cl Iradam in Ibid. Tob : Hob.— 8. nunc :
manu lua Madian : (Adduniur.) — 8. omnem reli- in Galaad : in lerra Galaad. — (Deest in cod.)— Ibid.
10. faciemus: fada-
 921 VARIANTESLECTIONES.—LIBER JUDICUM. 9-22
mus. —13. Arnon : Emon. — 10. coiiscenderunl : A CAPUT XVII.
ascenderunl.—17. dimitlc me ul, eic. dimilte ut, elc.
•—Ibid. terram : per terram.— Ibid. quoque ad Re- turVers. 1. fuilque : fuit. — 4. igilur eos mairi : igi-
: et ad — 18. li ans Arnon : con- mairi. — Ibid. dedii eos : (Addilur eos.) — 5.
gem quoque Regem. filioium sum mu manum :
tra Emon. — 20. in Jasa : in Jersa. — 21. et per- idola, impleviique unicus
cussit : qui percttssii. — 22. Jehoc : Jaboc. — 24. idolwn, impleviiqueunus filiorumsumum, manu.—9.
ea qua* possedil : eam qui possident.— 27. et inler venisset — : venis?.—10. D xilque Michas; (Desunt
filios: et filios.— 52. tradidil Dominus: tradidil eos in cod.) Ibid. mane apud : muue, inquit, apud.—
Dominus.— 54. reverlenle : revericnti. — Ibid. oc- 11. acquiovit : acqnievilque.
currit ei iinigenila lilia su i : occurril unigenita filia. CAPUT XVIII.
— 35. vestimenia, et ail : lieu me filia mi, decepisii
nie, et ipsa decepta es : vesiimeniasua, ail. (Coelera Vers. 2. Sara cl Esthaol : Saraa el Eslhaal. — 4.
verbanon habenlur in contextn; sed in margine litte- et me mercede : el mercede.—5. aulem : que. —6.
ris recentioribushac série, lieu lilia, decepisli me et respicil viam veslram, el iter, quo pergitis : respi-
ipsa decepta es.) — 5S. flebat : fleoit. cial viam veslram, et iter per quod pergetis. — 7. ei
CAPUT XII. penitus : eis penitus. — 8. Esthaol : Estimai. — 10.
inlrahinius ad securos : intrabimus ad possidendum
Vers. 1. incendemusdomum : incendemusle el do- eam ad securos. (Adduntur. ad possidendam eam.)—
mum.—5. in manus nieas : in manu mea.—G. Schib- 11. igilur : (Deeslin cod.)—Ibid. Esthaol : Eslhaal.—
boleth : Sebboteth.— Ibid. Sibboleih : Tebboleth.— „ 12. Jud.e, qui locus ex eo tempore Castrorum Dan
Ibid. lempore : die. —7. judicavit inique : jitdieavil- nomen accepit, et est post lergum Cariath-itarim;
que.— 11. Ahialon : Ahilon.— 15. Elel : Miel.—15. (Adduniur in cod.) — 17. fueianl : sunl. —Ibid. et
Pharathon : Pharaathon. epliod : ephod.—Ibid. scxceiitis: cumsexceniis. (Cum
additur.)— 19. iu domo : (Hesunl in cod.) — Ibid.
CAPUT XIII. an in una : an una. — 22. Iiahitabant in adibus :
—
Vers. 2. Manue: Manoe. 5. enim : awem. —6. erant in domo. -—27. el quoe supra : el quoesupra.
mariiiim suum : maritum.— 7. nec siceram : et sice- (Additur qu'au.)— Ibid. in Lais : Lais.
ram. — Ibid. matris suoe: matris. — 8. Manue Do-
minum : Manoe ad Dominum.— 9. deprecanlem CAPUT XIX.
—
Munie : precantem Manoe. Ibid. Dei : Domini. —
12. Manue : Manoe. — 15. Domini ad Manue : jDei Vers. 4. et amplcxatus : ampîexalus. — 7. velle;
ad Manoe.—15. Manue : Manoe.—Ibid. faciamus : (Deest in cod ) — 8. Mane autem facto, paralial :
faciam.— 16. si atitein : sin autem. — Ibid. Manue: Jliane facto, paravii. — Ibid. Obsecro : oro te. —9.
Manoe,—Ibid. Domini: Dei. — 19. Manue : Manoe. declivior sii, et propinquat :—proclieiorsit, et propin-
— 20. Manue : JUatioe.—21. Manue: Manoe.—22. quel. — 11. juxta : contra. 15. voluil : volebal.—
Dominum ; Deum. — 25. Esthaol : Estimai. 16. ei ecce apparuil homo : ecce apparuit eis homo.
— 18. in Belli-lchem : de Betli-lehein.— 21. eum :
CAPUT XIV. eos.—Ibid. in convivium: in convivio.—25.fralres:
Vers. 2. matri suoe: mairi.— 5. cui dixerunt: cui fratres mei.—28. erat : esset.—29. parles ac frusia:
dixil. — Ibid. populo luo : populomeo. •— Ibid. de P parles divisitac frusia. (Additur divisil.)
Philislhiim : de filiabus Philisllitim.—Ibid. accipe;
CAPUT XX,
quia placuit : accipeuxoremquoeplacuit.—4. co enim :
hoc enim.—5. ei rngiens : rugiens.—6. decerperel : Vers. 1. congregaii : conghbati.—Ibid. Bersabee:
concerperel.— 7. oculis : in oculis.— 8. aliquot : ali- Bersebee. — 5. scelns : (Addilur in cod.)— 10. ei :
quos.— 15. vocastis nos ad nuplias : vocasliad nup- ( Deestin cod.)— 16. quoque : (Deesl in cod.)— 18.
lias.—16. polucro? : poiero?.— 17. unie eum : apud Dominum : e«m.— 21. egressioue li ii : egressique
eum. — 18. vilula mea : vilulammeam.— 19. Asca- inde filii. — 22. liliis : filii. —25. ad eos : ad eum.
lonetii : ad Asculoncm. — 24. filios: (Deest in cod.)— 27. intenogavcrunl :
CAPUT XV. (Ita habebatleclio velus; modo, ea abrasa, in terra
Vers. 1. aliquantiiliim : aliquanlum. —Ibid. insta- jaciieriinl superscribitur.) — 51. ferehatur : ferebal.
renl : adstarent. — 7. peiain : expetum. — 9. ubi : — Ibid. et altéra : altéra.— 55 in illo die : illo die.
— in cod.)— 58. ul posiquam :
( Oeesl in cod.) — 11. impotent : imperanl. — sic; ul 57. eam : (Addilur addilur ul.)— Ibid. ul asceodcnie
(Deesl in cod.) — 12. quiluis Samson, juiale, ait, ei in posiquam.(Sed
altum fumo, capiam urbem denionstraroni :
spondele mihi. quod : Respondit,jurule mihi quod.
— 13. tuleriinl eum : tuleruni. — 14. ita vincula : (Adduniur suprascrip:a verba in cod. ; et ascendente
ita et vincula. — 15. nrripiens : et arripiens. legitur.)— 3'i. perscquehaniur : sequebaniur. — 43.
atque prosirati : alque ita prostrali. (Additur ila.)
CAPUT XVI.
CAPUT XXI.
Vers. 5. humeris suis : humeris. — 5. habeai : D
habet. — Ibid. mille et cenlum : mille cenlum. — 7. Vers. 2. et magno : et cum magno.—5. se : (Deesl
nerviceis : nervicis.-—9. apud se : (Désuni in cod.) in cod.)— 6. fralre suo Benjamin : fratres suos filios
— Ibid. spiitamine : staminé. —Ibid. esl cognitiim: Benjamin.— 7. enim : (Addilur in cod.)— Ibid. nos :
cognomi.— 10. indica mihi quo : indica quo. — 13. ( Deestin cod.) — 8. Et ecce : ecce. — Ibid. Jahes :
cui respondit Samson: (Désuni in cod.) — Ibid, ple- J«6i's.—9. eo quoque : eoque.— 10. Jahes : Jabis.
xueris : lexunis.— Ibid. et clavuin his ciicnni liga- — 11. omne generis masculini : omnesmasculos.—
tum terne lixeris : (Adduntur in cod.) — 15. amas ; Ibid. aulem : (Deestin cod.) — 12. Jahes : Jabis.—
unies. —16. ei : (Addilur in cod.) — 18. vidensque 15. eis : (Deesl in cod.) — Ibid. cas : eos. — 14. ve-
illa : «ideiis illa. — 19. ahigere : abicere. ( Forte nertinlque : veneruul. — Ibid. iu illo lempore : in
abjicere.) —20. consurgens : surgens.— 23. Samson Silo lempore. — Ibid. Jahes : Jabis. — 15. poeniten-
in manus uostras. ( Vers. 24.) Quod eliam populus tiam : poeniludinem.— 18. enim : (Deest in cod.) —
videns, laudahat Deum suum, eademqne dicebat, Ibid. jiirainenlo cl maledictioiieqna, elc. juralioneet
tradidil Deus noster : (Adduntur;et populum legitur.) maledicto quod, etc. — 19. Septenlrioneui urbis
•—26. et recliner : ul recliner.—27. spécialités: Belhel ad nrientaleni plagam : Septentrianalem pla-
spectabant.— 28. prislinam Deus: pristinam Domine gam. — Ibid. Lehona : Lebna. — 20. et latilale :
Deus.— 30. inierfecit : occidit.—31. vivens : vivus. lalete.—21. rapile ex eis : rapite eas.—22. ac fratres :
— 52. Esthaol : Eslhaal. aut fratres.
925 APPENDIX AI) DIVINAMBIRLIOTHECAMS. HIERONYMI. 9'4
LIBER RUÏH.
CAPUT I. ^ pnusadoranseum, conjectura est.) —J6id. et nosse:
Vers.2. El duo filii, aller Mahalonet aller Che- ul nosse. — 11. roliqueris : dereliqUiris.— lo. apud :
lion Ephraloei : e duebus filiis, aller vocabatur, Ma- anle.
halon; et aller Cltelion, Eitphratoei.—4. Mnuhiil- CAPUT III.
das : (Additur in cod.)— 6. et surrexil : surrexit. — Vers. 3. polumque : polumve.—4. operilur : ope-
7. nuru : nuru sua. — Ibid. reverlendi posiia : posi- rietur. — 7. esset : fuisse'..—9. ait illi : ait, — Ibid.
toe reverienti-—8. matris vestroe: punis vestri. — iliaque : illa. — 10. juvenes pauperes : juvenes sive
15. promit : pressil. — 15. rursum : (Addilur in pauperes. — 41. enim : autem. — 15. ille : (Deest in
cod.) — Ibid. reversa est : reversa. — •— 16. enim: cod.)—14.usque ad nociis,etc: usquehoitis,elc.—16.
(Deeslin cod.) —Ibid. et tibi: ubi. 17. elle; narraviiqiio ci : narravitque. — Ibid. fccis-.et: dixit.
(lia videlur habuisseleclio velus; modo superscribilur — 17. Et ait; ecce sex niodios hordei dédit mihi :
a te.) — 19. sunl simul, et veneruul : simul vene- (Adduntur in cod.) — Ibid. socrum : domum. — (lia
ruul. (Secundis curis codex habet, ul Edilio.) — 20. habet iectio velus ; srd socrum superscribilurlilleris
vocale me Mara; vocaleme Mara. (Additurvero me.) recentioribus.
CAPUT IV.
CAPUT II. Vers. 3. vendel : vendit. — 7. ul si quando : si
Vers. 1, viro: vir. — Ibid. opuni : faculialum. quando. — Ibid. cessionis : concessionis.— 8. pro-
— Ibid, démentis iu me : clementissimi. — 5. no- pinquo suo Booz : propinquo Booz. — Ibid. tuum :
mine : (Deest iu cod.) — 5. dixiiquu Booz juveni (Deest in cod.) — 9. populo, telles, etc. : populo,
qui iiicssorilius prirent l : (Adduntur in cod) — 8. B ail, lestes, etc. - 11. sit : (Additur iu cod. — Ibid.
jtingerc : junge le. — 10. super terrain : (Adduiitnr Eplirata : Euphrata.— 15. illi: (Addilur in cod.)
litteris recentioribus , eraso quodatn verbo; legique — 16. fungebatur : fungebantur.

LIBER PRIMUS SAMUELFS

Quem nos primum Reeum dicimus.
HIERONYMIIN LIBROS REGUMPROEFATIO. CAPUT IV.
( Habetur in cod.) Vers. 1. illius: illis.—2. Philislhnis : a Phili-
sthoeis.— 3. ut salvel ; el saivei. — 0. e-t ha>c: est
IMPIIES-!.lin. 14. cl nomen : COD.nomen.—Lin. hoec.— (Addilur vero esl.) — 7. dicentes (Deest iu
17. el ccntesiinus dncimus octavus: ( Désuniin cod.) cod ) — 9. sicul cl illi servierunt nobis : sicul illi
—-Lin. 4t. facta ejus narraiilur : facta narraniur.— servierunlvobis. — 12. in die illa : (Non habenlur in
Lin. 4S. quem nos Regum ; quem nos Regnorum.— cod.)—13. Dei : Domini.—17. Respondens: ftespou-
Lin. 47. quarto Regum : quarto Regnorum.— Col. dil.—Ibid. ille: (Deest in cod.)—Ibid. Dei : Domini.
2. Lin. 3. Misle : Misalolh.—Ibid. Quartus : (Deest —19. subiti : subito.—20.ejus : (Desideraturin cod.)
in cod.)—Lin. 4. Ecclesiasten : el Ecclesiaslen.— —22.ait : et ait.
Ibid. Coheleth : Accohelelh.—i6id. Quinlus, Canti- CAPUT V.
cmn , eic. : el Canlicum, e(e.-—Lin.52. in lemplo C Vers. 2.
Dei : i:t labcrnaculoDei —Lin. 59. ea quoeviliora : in Tiilennilqiie: tulerunt.—5.aille: (Addilur
cod.)—Ibid. eum: in
(Deesl cod.) — 6. et percus-
eadem quoe viliora. sii in sccreiiori pane naiiiim Azolnm, ei fines eju<:
CAPUT I. (Non habenlurin cod.) — Ibid. in Ch'iiale. (vers. 1.)
Vers. 1. Tliohu : Thuhu.—l. et imnmlavit : ul Videntes, elc: El percussil in secreliori parle natiiim
inimoliirel—3. Irislis quia Aunum: trisli qui Annum. Azolnmet finesejus. Videntes,elc.—S. Gelhn-i: Elhei.
( lia habet conlextus; sed litteris recentioribus. quia. —Ibid. cii'iiimduxeruni arcam Dei 1 r. el : (Adduniur
superscribilur.)—6. exprobnirel <|uol ; exprobraret in cod.)—9. Domini per: Dei super.
eam eo quod. — 7. ad lemplum : lemplum. — 9.
domus Domini : templi Domini.—H. autem : ergo. CAPUT VI.
—15. niiiiis : (Deest in cod.)—Ibid. vinumque : W- Vers 5. recédai: recedel.—4.ei : (Deesl in cod.)—
num.— 17. et Deus: et Dominus Deus. (Additur 5. terrain : terram veslram.—6. aggravalis : gravatis.
vero el.) 21. ejus (Addilur.) — ï2. ul appareat : et —7. unum : (Additur in cod.)—S.tollelisqiie : lollelis.
appariai. — 25. el lacuvil lilium siiuin : (Adduniur — 9. fniiiim: confinium.— Ibid. Belhsames, ipse:
in cod.) — 25. viluliiiii : Ita eliamhabebat conlextus; Belhsemesipsa.—12. Redisantes: Belhsemes.—15.el
modo vero vitulos superscribilur.) — 26. Anna : élevantes oculos suos: élevantesoculos. —Ibid. cum
(Deest in cod.) —2ci. oravit : adoravit. vidi-.seiit; (vers. 14.) El plausirum venit in aguiin,
elc. : cumeamvidissent et plausirum. Venilin agrum,
CAPUT IL etc.—Ibid. coiiciderunt: concidentes.—15.Viri Beth-
—
Vers. 1. Deo : Domino. 5. repleii : saturali. — saniiiie : viri autem Bethsamitoe-— 18. erat usque in
j.
6. iuferos: infernum. — 9. suorum : (Deesl in cod.) die : eral in die.—19. eo quod Dominus: quod Domi-
— 11. in Uamatha: llamalha. — 14. venieiiliiim: nus.— 2i. reducite: duciie.
(Non habetur in conlexlu ; in margine aulem velihnli CAPUT Vil.
addilur.) — 19. inimolaiel : immolarent. — Ibid.
solemiiein : solemnem, el volum suum. — 20. ei : Vers. 1. reduxcrunl : duxerunl.— Ibid. Domini.
lai lum est, ex qua die mansit arca :
(Deesl iu cod.) — 25. plaçai i ei potest : placari po- (vers. 2.) Et
lest. — 29. olferaiiiur; (Addilur in cod.) — 30. ho (Adduntur in cod.)— Ibid. omnis domus Israël post
noi ific.iveiil. : glorificaeerit.—52. vulebis oeimilnm: Dominum.(rers. 5.) Ait autem Samuel ad universam :
videbisChristumoeniulum.— Ibid. in universis : uni- (Hoecin marginehabenlurlin. récent.,: erasis e contenu
versis. — 33. vcnciil : renen'iii. — 55. faciet : fa- quibusdamlitteris.)—Ibid.: Dominum Dominum Deum
cial. vestrum.—Ibid. Baalim (Non habetur in cod.)— 5.
CAPUT III. Dominum: ad Dominum. —.10. Philisihiim inicre
proelium: Philisibeosinirecoeperunlproelium.(Addilur
Vers. 2. ergo : auleai. — 5. el abiit : abiit. — 9. coeperunl.)—11. viii: filii.—12. loci: (Deestin cod.)
vocavii : vocaret.— 15. filios : filiossuos. —.15.us- —13. ul venireni: venire.—14.Isracli : (Non habetur
que mane : usque in mane. — 17. eclaveris me : ce- in cod.) Ibid. liberavilque : Uberavit.—16. Galgala:
laveris a me. Galgal.—il. enim : (Deeslin cod.\
 025 VARIANTESLEGTIONRS.— LIBER 1 REGUM. 92G
CAPUT VIII. A Soba : Saba. —49. et nomina : nomina.—50. Achi-
Vers. 1. super: (Deesl in cod.)—'i. Bersabee noam : Ahinoem,— 51. fuit : fuerul.
IM'se&ee.—6. ad Dominum: Dominum.—9»jus re CAPUT XV.
:
gis qui regnaturus jussa régisqui regnatunts.—11 '
: jussa régis qui imperalu cute Vers. 2. Dominus: DominusDeus.—3. ei per-
jus régis qui imperaturus — : percute. — Ibid. parcas ei : parcas eis. —
rus. — 16. eliam : autem. 17. :
quoque (iVon ha
belnrin cod ) Ibid. ex rébus ipsius : ex ipsis —Ibid. et parvtilum
CAPUTIX. alque : cl a parvulo usque.—4. Juda : de Juda. —
6. recedile : et recedite.—-7. veuias ad Sur : venit
Vers. 1. Bechorath : Becietli.—5. inlerramSuph > Assur. — 18. piignahis : pugna. — 25. Dominus:
dixit, etc. : in terram Suph, et non invenisseni,dixit> (Deestin cod.) — 27. quoeel scissa : quoescissa. —
elc. — Ibid. pucrum : ptieramsuum.-—7. cisieniis ; 55. concidit eom Samuel coram, etc.: concidilSa-
salurciis. — 9. Deum: Dominum.— Ibid. et eatniis ; muel Agag coram, elc.
eamus. — 13. comedent : comedanl. — 16. lerra CAPUT XVI.
(Deest in cod.) — Ibid. populum meum de Inanij
Philisihiiioriim : (Adduniur litteris multumvelustis.) Vers. 1. providi enim in filiis ejus mihi regem :
— 19.comedatis : comedas.—20. ne sollicilus : net: providi enim mihi in filiis suis regem. — 4. pacifi-
sollicilus.— 26. cumque : cum enim. cusne est ingressus : pacifiais ingressus. — 7. ego :
(Non habetur in Cod.)— Ibid. aulem : enim. — 10.
CAPUT X. itaque ; aulem. — Ibid. Non elegit Dominusex istis.
Vers. 1. suum : ejus.—Ibid. in cirçuitu ejus sunl : R (vers. 11.) Dixitque Samuel ad Isai : (Adduntur in
in cirçuitu sunt. —Ibid. Deus: Dominus.— 3. Dei : cod. ) — Ibid. veniat : veneril. — 16. Dominus no-
Domini. — 8. quid : quoe.— 11. videntes: viderunt, ster, et : Dominusnoster rex, el. —i6id. quoereni :
— 12. respondiique alius : respondensquealler. — ut quoerant.— 17. ergo : (Deeslin codice.)—20. ila-
Ibid. ejus : (ha recenlius scriptum est, abrasa priori que : (Non habetur in cod.) — Ibid. Saul : Sauli.
lectione.)— 19. autem : (Non—habetur in cod.) — 22. niisiiqiie ; misit ergo. —23. Domini malus arri-
Ibid. Deum : DominumDeum. 23. cucurrerunl : piebat : Dei malus arripiebat (Additur malus.) —
conctirremnt.— 24. non sit similis illi : non esl si- Ibid. enim : (Non esl in cod.)
milis eis. CAPUT XVII.
CAPUT XL
Vers.4. hoec: (Deestin cod.) — 5. veniebat : ve- Vers.t. Saul: (Davidlegebalur; sed modoabrasum
niebat mane. — 6. Domini : Dei. — 9. in Jubés : est, atque recentiori alramento scribitur Saul.) Ibid.
filii : viri. — Ibid. ad pugnandum : (Adduniur in
Jabes. — 12. num regnabil? : non regnabit.
cod.) — 5. el Israël slabai—supra montera ex altéra
CAPUT XII. parle : (Désuni in cod) Ibid. vallisque : vallis,
Vers.2. incanui : canni. — 5. teslis est Dominus: quoe.—6. oereus: (lia habetleclio velus; modo su-
— 15. el nomina : hoecnomina.
(estis Dominus.— (i. adesl : (iVoiihabetur in cod.) perscribilurferreus.)
—
—11; Badan : Be.lun. — 14. eriiis el vo<, el rex — Ibid. terlius quoque Sauinia : lerliusque Semma.
13. a Saul : a Saule. — 35. est : (Non habetur in
qui, elc : eriiis vos, el rex veslerqui, elc. — 13. .ser- „ cod.) — 34. el tollebal : lollebantque. — 55. perse-
mones ejus : os Domini:— 24. et ex loto ; ex lûlo.
quebar : sequebar.— 5(i. quoniam quis est isic Phi-
CAPUT XIII. listhoeusincircumcisus? (Désuni in cod.) —57. eri-
Vers. 1. erat : ( Deesl in cod. ) — 2. duo millia ; puit : eruil. — 59.—non usum : née usum. — 40. pro—-
(ATonhabenlur in cod.) — 7. in terrain : terram. — cessit : projecil. 42. Erat autem : eral enim.
Ibid, Galgala : Galgal. — 14. et proecepitci Domi- 50. perciissuiuquePhilisihoeiiminterfecit : (Adduntur
nus ule>set dux super populum suum : (Adduniur lilleris velustis.) —
—51. eduxit eum de vagina : edu-
in cod ) — 15. ascendit : descendit. — 17. proelian- xit de vagina. 52.—pcrsecuti sunt Philisihoeos: —
per-
•
duin proedandum.— Ibid. Ephra : Ephrala. — seculi Philisthoeos. 52. :
portas portant. Ibid.
18. Sabaa : Saba. — 22, Saule et Jonaiha : Saul el de Philisthiim in via Sarailn : Philisthiim in via Sa-
—
cum Jonatha. — 23. transcenderet : transcendèrent. rim. 55. adolescent? adolescensAbner?.
CAPUT XIV. CAPUTXVIII.
Vers.l. in quadam : quadam.—Ibid. Jonathas :Jo- Vers. 4. et nrcum : nrcum.—5.se : (Deeslin cod.)
nathan: (lia constanlertegil codex Gothicus, ubi ex- — G. ei in sistris : el sistris. — 8. autem : (Deeslin
cussus, Jonailtas.)— 3. Achias : Achia.— Ibid. Jo- cod.)—10.Saul : in Saul.—Ibid. manu : in manu.—
chabod: Juhabod.— Ibid. quo : quod.—5. ad meri- 15. iuirabal : stabat.—16. autem : (iVonhabetur in
diem : a meridie.—6. Jonaihas : (Addilur in cod. ) cod.) —17. dixitque -.dixit autem.— Ibid. aulem:
—Ibid. mollis : muliitudine. -10. manibus uosiris: (A'oiihabetur in cod.)—20. dilexit aulem David Ali-
manus nostras. — 11. slalioni Ph'ilisthinoriim;dixe- chol filiam S.uiialteram : Dilexit aulem Micholfilia
runt : slûlie Philislhinorumdixil.—12. osieudemus: D Saul aliera David.—21. dixitque : dixil ergo.—Ibid.
oslendimus.—15. eum. Itaque, elc: eum, et cunt ad David : (ATouhabetur in cod.)—25. ut fiât nllio
vidissent faciem Jonalhoe. Ilaque, etc. —14. qua : de inimicis régis. Porro Saul cogilabit tradere Da-
quam.— 15. el per agros : per agios. — Ibid. sunl vid in manus PhilUlhinnium : (Adduntur in cod.) —
casira : esl lerra. —21. qui erant : el qui eranl. — 27. abiit cum viris : abiit in Accaroncum viris. —
Ibid. cum Saul ; (Addilurcum.) — 22. quoque: enim. Ibid. ex :(Deesl in cod.) — ibid. gêner ejus : gêner
— 23. ad Beth-aven-.Beih-aven.—24.viri Israël so- régis.—28. quod : quia. — 29. factusque est : factus
ciali sunt sibi : vir Israël sociatussibi esl. — 27. fa- est —30. a principio autem egressionis : a principio
vum : favo.— 28. vir : ( iVonhabetur in cod.)—51. ingressionis.
Aialon: Ahilon.—35.autem : ( Deeslin cod.) —50. CAPUTXIX.
Pliilisihoeos: Pliilisthiin.—Ibid. Deum-.Dominum.— Vers. 5. ad meum : ad patrem meumbona.
57. eos: eum.—Ibid. in die illa : (Ita habet con- —9. manu suapatrem : in manu sua.—-11.misit cigo : mi-
lexlus; recens leclio in margine ita, Dominusin die sit autem. — Ibid. suos in domum, elc. : suos nocte
—
illa.)—40- aliera : ima. 41. Deus 1-rae! da judi- in domum, etc.—12. ileposuii : et deposuil.—lo.ope-
cium : Deus da indicium.— Ibid. hoec iniquilas est ruit eam : ea.—18 nunliavii : renunliavil —•
in populo tuo : ita esl in populo luohoeciniqttitas.— 19. aulem : operuil
((Von eslin cod.)—Ibid. Ramalha : Ra-
42. et inter Jonathan : et Jonathan. — 43. el indica- ma.—20. etiam : aulem. — 21. misil et alios : misit
vit ei : et indicavit.— il. El Saul : At Saul. — Ibid. alios.—22. inlerrogavil : iuterrogabat.—Ibid.Rama-
927 APPENDIX AD D1V1NAM BIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 928
tha : Rama.—23. Ramatha, el factus : Rama et fa- A CAPUTXXIV.
ctus.—Ibid. ingrediens, el prophetabat : (Adduntur Vers. 4. caulas ovium : caulas quoqueovium.—3.
in cod.) — ifctd.Ramatha : Rama.—24. ipse ; (Non libi : (Deest in cod.) — 7. vivit Dominus, quia nisi
habetur in cod.) Dominus perçussent eum, aul dies ejus venerit ut
CAPUT XX. moriaiur aut descendonsin proeliumperieril, propi-
Vers. 1. Ramaiha : Rama.—2. celavit me : celavît lius mihi sit Dominus, ut non millam maiiuin meam
a me.—5.dicel : dicil.—(i. si : etsi.—8. tecum: (De- iu Christum Dmuini : (Non habenlur in cod.) —9.
est in cod.)—9.a me : a te.—11. veni el egrediauiur David po>t, elc : et Davidpost, etc.—Ibid. Saul, di-
foras in agrum : veniegrediamurin agrum.— 15. Jo- cens, elc : David, dicens,etc.—10. loquentium Da-
nathoe, et luce addat : In Jonathan, et hoecaugeal. vid : loquentiumet dicentium David : (Adduntur ver-
—14. si vero : si autem.—15. in sempilernum,quan- ba rot. charact.) H. cogitavit: cogilavi.—12.sum-
do, elc : in sempilernum,aul sinon fecero, guatulo, —15. mitalem ; oram.-—14.sicul et in, elc. : sir«( in, elc.
elc.—16. el requisivit Dominus de manu inimico- persequeris : sequeris.-—Ibid.persequeris : se-
rum David : (Desideranlur in cod.) — Ibid. enim : queris.—Ibid. persequeris : sequeris.
(Deest in cod.]—19. quando : quo—22. nihil est CAPUT XXV.
inali : nihil niali.—Ibid. in pace : (A'OHhabenlur in Vers. 1. aulem ; (Non habetur in cod.)—Ibid. m\i-
—
cod.)—23. aulem : (Deest in cod.) Ibid. sumus : versus; (Additur in cod.)—Ibid. sepelierunt eum in,
fuimus —27. vacuus in a
-.(Addilur cod.)—35. pâtre elc. : sepelieruntin, elc.—5. illius erat Nahal : illius
suo : patri suo.— 58. iterum : (Non habetur in cod.) Nabal.—0. meis : (lia habebat conlextus; modotuis
—15. David; (Desideraturiucod.) " superscribilur.)—7. in deserto : in deserlooves.(Ad-
CAPUT XXI. dilur osa-.)—8. vcnimiis: venimusad le. (Adduniur
ad ic.)—tO. et quis est : aut quis est.—12. dixerat :
Vers. 1. Et dixit ei : El surrexit obviamcl dixit ci. dixerat Nabal.—15. pueris : «iris.--14. suis : (Non
•—2.mi>suses a me : einissuses. — Ibid. el illum : habeturin fuimus : sumus.-—17.recogila :
et in illum.—5. ergo : autem—i. Sacerdos ad :(De- cod.)—15.
sunl in cod.)—Ibid. David : (lia habebat conlextus; in cogita.—18. et quinque arides coctos : (Adduntur
modo vero, eo abraso, Sacerdos scribilur.) — Ibid. a lum cod.)—20.et illa : Illa.—2t. el reddidit mihi ma-
mulicribus? Et, etc. : a mulieribus manducent. El, corruit.—25. pro bono : (Adduntur in cod.)—25. procidil :
ne : non.— Ibid. : iuiquissi-
etc.—7. quidam : (Deesl m cod.) — Ibid. pasioriim mum.—-26.mine crijo domine miiniquuin : (Adduniur, et mi
:
Saul pastorumSaul;hic pascebatmutas Saul : (Ad- rex legitur.)—29. anima rolabilnr : animoerolabun-
duntur verba hic pascebat...)—8. gladium? quia : tur.—51.ancilloeluoe. El ait, elc : ancilloeluoeel tu
gladium? da mihi quia, elc. (Sed adduntur verbada benefaciesei. Et ait, etc.—34.Nabal : de Nabal, (Ad-
mihi.)—11. dixerunlquc servi : dixerunlqneei servi. ditur vero de.)—45. Achi-noam : Achinoem.—44.
—Ibid. ad eum : (Non leguntur in cod.)—12.David: David Pli,illi : Davidalio viro Phalali.
(Deest in ccd.)—15. coram eis : coram Acliis.-—14.
El ail . el cecidit ad oslia civitatis, el ait. (Adduntur, CAPUT XXVI.
cecidit...)—15. hiccine ingiedielur domum nieam'î Vers. 1. hacbila : acltiloe.—Ibid.solitudinis : so-
diminue illum hinc, el ne ingrediutur domummeam. liludinisinvia.—5. hacbila : achiloe.—i-.i11tic : (Non
CAPUT XXII. C habetur in cod.)—3.et Saulein : Sautent.—i).exten-
del : extendil. — 11. igilur : autem.— 12. David:
Vers. 1. inde : (Deesl in cod.) — 2. tere alieuo : a (Non habetur in cod.)—Ibid. evigilarel : vigilaret.—
rege aliéna.—5. piofecms est David e! venit -.profec- 16. fecislis : fecisti.—Ibid. ubi sit scyphns : ubi seg-
tus David venit.—Ibid. han-th : Darelh.—T.andilc yhus. — 17. numquid vox hoectua lili mi : num vox
nie nunc : audile nunc.—Ibul. agros et vineas : hoectua est fili mi.—Ibid. et ait David: et David. —
agros aul viiuas.—8. virera ineani doleal : viceindo- 2!. enim: (Non legitur in cod.)—Ibid. in oculis luis
leal.—Ibid. insidiauii'in mihi usque hodie: inimicum hodie : in oculis tuis .-hodie, elc. (Duo illa puncla
iinidiunlemmihi usquehodie; (Addunturin cod. verba; proemiltuiilurhodie.)—Ibid. enim : (Non habetur.)—
insidiaiileni mihi.) — 9. Respondens aulem Doeg : 22. régis : (Deest in cod.)—25. hodie : (Desideratur
Respondit Decg.—Ibid.sacerdoleni-.(Addilurin cod.) in cod.)—Ibid. exlcndere : levare.
•—11.llex : Saut rex. — Ibid. sncerdoictn: (Deesl ir,'
cod.)—Ibid. Achilob : Achilobsacerdotem.—)5. Do- CAPUT xxvn.
minum : Deum.—17. cl non: non.— 18. ad D >eg : Vers. 1. una : in una.—Ibid. ul desperel : el de-
ad DoegIdumoeum.(Addilur Iduniamni.)—-/«id.Sa- sperel.—5. el domus : vir el domus.—Ibid. duoe:
cerdote.-.: SacerdoiesDomini.—19.percussit : perçus- (Addilurin cod.)—Ibid. Achi-noam : Achinoem.— S.
serunt.— Ibid. et parvulos: parvulcs.—Ibid.Iiovi-ni- Gnrzi : Cedri.—10. resp uidcbal : respoudebalque.
que : boeem. — 21. Sacerdotes : (Ita modolegitur, CAPUT XXVIII.
erasa veterilectione.)
Vers. 1. proep.irarenlur : pttrarenlur.—Ibid.egre-
CAPUT XXIII. D dieris : ingredieris.—3.Ramatha: Rama.—8.el abib:
Vers. I. Ceilam : Ceila.—2. perculics : perculias abiit.—Ibid. el ait illi : el ail —13. vidisli? Et ait,
— Ibid. et Ceilam salvahis : et salvabisCeila. — 5 etc. : vidisliindica mihi? Et ail, elc. [Addunturverba
Ceilam -.Ceila—4. rursum ergo : rursumque.—Ibid roi. charact.) —M.sa : (Deesl in cod.)—11. tuum :
Ceilam : Ceila.—5. ergo : (Deesl in cod.)—Ibid.CeV (Non legitur in cod.)—21.mea : (lua modosuperscri•
lain : Ceila.—6. Ceilam : Cei/a.— 7. aulem : (Noii bilur, cum antiqua leclio mea videalurhabuisse.)—22.
habetur in cod.)—Ibid. Ceilam: Ceila.—Ibid.et se et ponain : ut ponant.—Ibid. ul comedens : el come-
roe sunt : el seroe.—10.Ceilam: Ceila.—15.sexcenii dens.—25. coegerniil aulem eum servi : coegerunt
Cl: sexcenti viri, et.—Ibid. salvatus esset : salvalu,s aulem servi.
est.—Ibid. exire -.rexire.—19. Hachi!» : aeile.—20 CAPUT XXIX.
desideravil : desiderat.—22. ergo : (Deesl in cod.) Vers. 1. : autem.-—Ibid. universa : (Deestin
--Ibid. ubi s'il pes ejus, vel, elc. : ubi sit pes ejus cod.) —5. ergo numquid : num.—-i. proelium, ne, elc. :
velociter,vel, elc.—Ibid. eum ibi, rocogilal, etc. —
eum ibi, ubi dixislis, recogilal. etc.—25.certain : in proelium, el non sll c-nsiliarius noster. ne, etc. (A-l-
duittur verbaet non...)—Ibid. enim : (Addilur.)—S.
—
certain. —24. in Z'phant'e : Ziphaute. Ibid. Jesi
mon : Jesimalh.—-2Q.Il ibal Saul ad : Slubal San! quid enim leci : quid enim midi feci.
el serviejus ad.—Ibid. el viri ejus erant in lalcre: t,', CAPUTXXX.
servi ejus in latere. Vers.5. duoe: (Addilur in cod.)—Ibid. Achinoam:
929 VARIANTES LECTIONES.— LIBER II REGUM. 950
Ac/n'/ioem.—8.perseqtiar lalrunculos : perscquar an À \ CAPUT XXXI.
non lalrunculos.—Ibid. an non? : (Non habenlur in
cod.)—15. qui ait : qui ail ei.—14. plagam : partem. Vers. 1. Inlerfecti : vulnerali. —2. el in filios : el
—15. ego : (Deest in cod.) —19. qnisquam : qu'tc- filios.—Ibid. Melchisua : Melchisue.— 4. lerrore :
quam.—20. tulil universos : lulit David universos.— limore.—Ibid. gladium suum : gladium.—-7.filii: viri.
21. jusserat : jussit.—22. iniquns de viris, qui ic- —12. veneriintque : et venerunt. — Ibid. Galaad :
ranl cum David: iniquus, qui eral cum David —Ibid. (Non habeturin cod.)—Ibid. igni : (Deest in cod.)
sufficiat : sufficit.—25. in manus nnsir.is, (vers. -J.h) (Hic in Exemplari Gothicohoee habenlur : ) lnci-
nec audiel vos quisquam : in manu nosira, nec uudial piunt capitula Lihri sccundi, secundum quosdam;
vos quicquam.—28.Eslhamo : Eslhama.—29. Jera- nam secundum hanc S. Hieronymi editionem, qiiae
mcel : Jerameli.—50.Harama : Rama.—51. Davidet ex lîebroeo translata est, primus et secundus Sa-
viri : David ipse et viri. muelis unus iu Canone habetur.

LIBER SECUNDUS SAMUELIS

lliinm n ne oo/iiinnum Tî£trriim riimmn a
CAPUT I. templum. — 10. exerciiuum : (Deest in cod.) — 13.
ergo : aulem. — Ibid. David : (Deest in cod.) — 1.4.
Vers. 4. Fugit populus ex, etc. : fuit populus —a, el Nathan : Nathan.— 13. Jchahar : Ahiaar.—Ibid.
elc. — 5. ci. (Deesl in cod.) — G. El ail : ait. et Nepheg : Nepheg. — 16. et Elioda et Eliphalet :
12. eo quod : otiod.—13. lu : (Non habetur in cod.)— Elida
15. suis : (Desideratur in cod.) —17. aulem ; itaque. elEliphelct.—17.ergo : vero.—Ibid. David in
— 18. in libro : in lege. — Ibid. et ait : Considéra regem : David regem. — 20. ergo : autem. — 21.
B sibi : ibi. — 23. contra eos : obviant eis. — 24. ut
Israël pro his qui mortui sunt super excelsatua wil- perculial : et
nerati. (In conlextu hoecverba non habenlur ; eorum percuiiet. — 25. Gabaa : Gabee.
vero loco in margine ita scribilur: El dixit : Flele CAPUT VI.
Israël de inlerfectis suis ac vulneratis.) — 20. iu Vers. 2. David : (Non habetur in cod.)— Ibid. Do-
compitis :in conspeclu.—2i.vcniani : veulent.—25. mini : Dei. — 3. lulerunique eam de domo Abina-
esl : es.— 26. suum : (Deest in cod.) dab, qui erat in Gabaa; Oza autem el Ahio, filii
CAPUT II. Abinadab, minabant plausirum novum : (Adduntur
in cod.) — 6. Nachor : Naction. — Ibid. Dei : J9o-
Vers. i. ad eum : (Non habetur in cod.) —2. Achi- mini. —Ibid. declinaverunt eam : declinaverunt ad
noam : Achinoem.—6. et ego : ego.—10. coepisset : eam.—7.
iratusque esl : iralus esl.— 9. in die illa :
coepil. — 11. imperans : imperasse. — 12. pueri :
(Adduniur in cod.) —13. perculiebal in organis ar-
(l'uer modo scribilur, erasa lectione priori.) — 13.
convciiissenl : renissent. — Ibid. in una parle : ex migaiis, et, elc. : (Non habenlur in cod.) — 15. do-
una parte. — 15. ergo : enim. — 19. neque : sire.— mus. (Deest in cod.) —16. in civilatem : civilatem.—
— 17. iniposueruiit :
21. urgeret : ul urgerct. — 22. et noli : noli. — 23. Ibid. saltanlem : psallentem.
illum : (Non habetur in cod.) posuerunt.—20. reversusque est : revenus est.— 21.
in Israël : Israël. — 22. meis : luis. — 25. in diem :
CAPUT III. ad diem.
Vers. 1. longa : grandis.—2. ejus : (Deest in cod ) CAPUT VIL
— Ibid. Achi-noam : Achinoem.— 5. Cheleab : Che G Vers. 6. illa : (Deestin cod.) — Ibid. ambulabam :
laab Ibid. Tholmai : Tholomai.—4. filiu<Abital : ambulavi.— 7. oedificaslis: oedificasti.—9. ubienm-
Abialal. — 5. Egla : Agla. — 7. Raspha, filia Aia : que:m quibus.— H. proedicit : proedicet.—Ibid. fa-
Respha filia Achia. — 8. hodie, qui, etc. : hodie ipse ciat libi" Dominus —
: faciet tibi. —15. a facie mea :
mihi feci hoec,qui, etc. — Ibid. super domum : cum a facie lua. 16. faciem tuam : faciem meam. —
domo.— 11. poiuit : poteral.— 12. Abner : (Non'.ha- 17. ad David : David. — 18. et qua; : aut quoe.—
beturin cod.)—l4.Michol, quam, elc. : Micholfiliam 19. Domine Deus, nisi, etc. : fomine Deus, quia di-
Saul, quam, elc.— 10. Bahurim : ad Bahurim.—Ibid. lexisti me, nisi, elc.—22. neque est : neque enimest.
et revertcie : reverlere. — 18. ad David : David. —• 23. ivil Deus : ibil Dominus. — Ibid. et Deum ejus.
25. erant : fuerant. — Ibid. nuntiatum esl ilaque (vers. 21.) Firmasii enim libi : cujus es Deus, et fir-
Joab : nunliatumqueest adJoab.— 25. ad le : (Desi- masii libi. — Ibid. Domine Deus faclus : Domine fa-
deranlur in cod.) — 27. adduxit : abduxil. — 28. ctus. — 26. ul magnilicetur : et magnificelur'.—27.
Deum . Dominum.—29. susiiuens : patiens.— Ibid. le oratione bac : oraiionem hanc. — 29. benedic-
et tenens : tenens. — 32. David : (Non habetur in lione : et benediclione.
cod.) — 5a. unctus rex : unctus sum rex. CAPUT VIII.
CAPUT IV. Vers. 3. Adar-ezer : Adezer. — Ibid. Ephraten :
Vers. I. Isboseih : (Desideratur in cod.)— 4. loi- Euphraten. — 5.—de Syria : Syria. — Ibid. Adar-
lens ilaque : lollensque. — 6. ingressi sunl autem ezer : Adedezer. 6- servavitque Dominus ; senta-
— 7. arma aurea, qu:e, elc. : arma
domum laienterassumeules spicas tritici, et, etc. : vit Dominus.
et assumentesspicas tritici, lutenler ingressi sunl do- D aurea, el torques, quoe, elc. — Ibid. Adar-ezer:
— S. Adar-èzer : Adadezer. — Ibid. et
mum, el, etc. — 7. nocle : die. — 10. occidi eum Adadezer.
in Siceleg : occidi in Siceleg. — Ibid. mercedem mare oeneumel columnas et altare : ( Non habenlur
dare : mercedemme dare. — 11. nunc cum homines : in cod. ) — 9 Adar-ezer : Adadezer. — 10. Adar-
nunc homines.— Ibid. non : (nunc superscriptunt ezer : Adadezer. — Ibid. Adar-ezer : Adadezer.
— Ibid. vasa aurea , et vasa argenlea : Dasa
esl, abraso non de veteri lectione.)—12. pueris suis : el vasa — argen-
pueris. tea_, aurea. 12. Adar-ezer : Adadezer.
— 13. decem et :
ocio duodeeim. — Ibid. viginti
CAPUT V.
tria millia : viginti millia. — 16. Ahilud : Ahiud.
Vers. 2. sed el heri : sed heri.—5. venerunt quo- — 17. Achimelec : Abimelech.
que et seniores Israël ; veneruntquesenes de Israël. CAPUT IX.
— Ibid. David in regem : David regem. — 5. super
Judain : (Désuni in cod.) — 6. est David : est ad Da- Vers. 3. numquid superest : num superesl. — 7. et
vid.— 8. David : (Desideratur in cod.)—Ibid. abslu- lu comedes : et comedes.— 11. ad regem : ( Desunt
Jisset -t(Non habelur in cod.) — Ibid. in lemplum : in cod.)— Ibid. faciet: facial. — Ibid. mensam
 PSI APPEND1XAD DIV1NAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 932
nieani : meiisamtuam. — 12. serviebat : serviebant. A cod.) —21. mi rex, sive, etc. : mi rex, ibo, sive,
— 13. quia : qui. elc. — 22. Gethoeus, et omnes ; Geihoemel rex, cl
CAPUT X. . omnes.— 25. omnesque flebanl : omnesque viri fic-
Vers. 5. David , mande, etc.: David, dicens, hant. — 21. Dei, et, elc — : Dei a Be'ltlem, et, etc.
manele, elc. — Ibid. crescat barba vesira : crescant (inAdduntur —
a Belhlem. ) Ibid. foederis : ( Deest
barboevestroe.— 8 ergo : aulem. — Ibid. el Rohob : cod. ) 25, reporta arcam D<*i: reporiate arcain
— 26. mihi : ( Non habetur iu cod. ) — 29.
(Deesl in cod. ) — i2. Dei nosiri : Domini nosiri. Domini.
— 14. Jérusalem: in Jérusalem.— 16. Adar-ezer : ergo : ( Deest in cod. ) —50. scandeus ; ascendens.
Adadezer. — Ibid. Adar-ezer : Adadezer.— 17. — Ibid. ascendeliat : asccndebanl.— 3\. et Achiio-
Helam : Elema. — 19. autem : ( Deeslin cod. ) — phel : Achitophel. — Ibid. quoesoDomine consiliuni
Ibid. Adar-ezer : Adadezer. — Ibid. esse : ( Non Achitophel : quoeso consilium Achitophel Domine.
— 52. ei : ( Addilur in cod. )— 34. Absalom : Ab-
habeturin cod. )
CAPUT XL saloni. — 56. enim : aulem. — f6îd. quodeuinque :
Vers. 1. autem : ergo , ut. — 2. deambularei : quod. CAPUT XVI.
ambularet. — 5. Heihoei: Chethoei.— 6. Helhoeuni:
Cethoeum.— 7. el venit Urias ad David: (Adduniur vis.Vers. I. alligaturis : ligaluris. — 2. pueris : ser-
— 3. domus : Dominus. — 4. Oro : adoro ;
in cod.) 8. et egressus : egressus.— 9. descendit
ad ; ascenditin. — 10. de via venisti : de tiia ion- rim. ( Forte legendum, al oro. ) —5. Bahurim : ad Bahu-
— Ibid. inde : (Deesl in cod.) — Ibid. pmee-
ginqua venisti.— 11. animoeluoe non, etc. ; animoe
luoequod non, elc.— 12. in die : die.— 15. dor- n debalqiie : procedebat.— 0. et a sinislro : el sinistre.
— 7. loquebaïur : lalebatur. ( Vitiosa leclioest ; forte
mivil iu straiti : donnivit similiter in slralu. — 15.
belli : proelii.— 16. ubi scie'sal : quo sciebal.— 17. blatcbatiir pro bhuerabat, quod Gothicis familiare
Heihoeiis: Ccthoeus.— 21. llelhoeus : Celhoeus.— est, ut infra cap. xix, num. 9, cerlabalur pro
24. Heihoeus: Celhoeus.25. belli : proelii. certabat. ) —8. Dominus regnum : Dominus un'wer-
s;<mregnum. — Ibid. premun! : nunc prémuni. —
CAPUT XII. 10. est : ( Non habetur in cod. ) — Ibid. • l'ecerit ? ;
Vers. 1. dixit ci, Duo, elc. : dixit ei, responde fecerii Dominusf— H. servis suis: serais régis.
mihi judicium, Duo, etc.—3. quoe : ( Deeslin cod.) — Ibid. hic : ( Deeslin cod. ) — 11. die : ( Desidera-
— 4. quidam ; ( Non habetur in cod. ) —-6. reddel ; tur in cod. ) — 14. venit ilaque res : venilque rex,
reddat. — Ibid. ïcceril : fecerai. —7. vir. Ibcc, elc. : — 15. ejus : Israël. — 17. ivisti : venisti. — 18.
vir, qui fecisti hanc rem. Hoec. elc.— 9. lleihoeuin : responditque : respondit. — Ibid. ad Absalom : Ab-
Cethoeum.— Ibid. in uxorem tibi : uxorem. — 10. salom.— Ibid. elegii ; elegeril.
llelhsci : Cethoei.— 12. autem ; vero. — 15. in do- CAPUT XVII.
mum : domum. Ibid. percutsit quoque : percussil-
Vers. 2. Omnis populus : (Désuni in cod.) — 5.
que. — 22. —vivat : vivel. — 24. ingressusque : in-
reverli : reverlenli. —5. Cliusai : llusai. (lia semper
gressusest. 51. quoque; autem — Ibid. in Jé- constanler
rusalem : Jérusalem. legil exemplarGothicum.)— 7. esl : (Desi-
deratur in cod.) — 10. omnis : (Deesl in cod.) — 15.
CAPUT XIII. civiiali illi ('unes: civitatemillam (unibus.-—14. utile,
Vers. 1. lilii David Soiorem specioMssimam: G ut induccrcl, elc. : utile, ul viderelur consiliumRu-
filio David esset Soror speciosissima.— Ibid. adama- sai bonumcoram Absalon, ul inducerel, etc. — 15.
ret : adamarctque.— 2. iu eam ; cain. — 5. aulem : Sadoc et Abiathar : ad Sadoc et ad Abialhur. — 10.
enim. — 5. languorem : oegritudinem.— Ibid. ut cilo : (Addilur in cod.) — 17. refcrreni : [errent. —
det : et det. — 12. in Isiael. noli, eic. : in Israël, 20. eis : (Deesl in cod.) —25. consilium suum : (Ad-
—
noli, [rater mi, noli, etc. 20. ei : ( Deeslin cod.) ditur suum.) — Ibid. surrexilqiie : (Désuni in cod.)
— Ibid. numquid : num.— 25. ad Absalom : Absa- — ibid. domo sua : in domo sua. — 24. Israël cum
lom.— 27. itaque. : aulem. — Ibid. fecer.itqnc Ab- eo : Israël qui eranl cum.eo. — 25. fuil: erat. — 27.
saloni conviviuni , quasi convivium régis : (Addun- Castra, Subi : Castra, Mudiiin, Sobi. — 28. polen-
tur in cod. ) — 29. omnes : ( Deeslin cod. ) — 52. lam, et l'abain, ellcnlem, et irixum : pulmenium, el
Seniinaa : Sammaa. 56. apparuerunt, et Filii : ap- fabam el leiilum frixum oleo.
paruerunl Filii. — Ibid. vocem suam : voces suas.
— 57. Ammiud: Ammiur.— 59. Ainnoii: Amnonis. CAPUTXVIII.
Vers. 1. eos : eum. — 2. lertiam partem sub manu
CAPUT XIV. Joab : lertiam sub manuJoab. —Ibid. lertiam par-
—
Vers. 5. loqueris : loquaris. Ibid. verba : ser- lera sub manu Ethai : lertiam sub manu Elhai. — 5.
mones. — 9. sil : ( Deeslin cod.) — 14. aquoe: aqua. sive : si. — 5. principibus pro , elc. : principibus Is-
— 16. de hoercditateDomini : (Nonsunt in cod.) raël pro, elc. — 8. luit autem ibi proelium : fuit ibi
— Ibid. simul. Dicat, etc. : simul de hoereditaleDei. proeliumaulem. —9. insederat : insedebal.— 14. lu-
Dicat, elc. — 7, sicut : quasi. — Ibid. Domini: Dei. .) lii ergo 1res : tulil ergo Joab très. — 18. suo , cl,
— 18. ei : ( Deest in cod. ) — 22. sermonem rex elc. : suo, monimenlumnominis mei, et, etc. — 26.
servi, etc. ; sermonemservi. — 27. eleganiis formas: aller : (Additur in cod.) — 28. homines: omnes.
elegantiforma. — 29. ad eum : ( Non habenlur in CAPUT XIX.
cod. ) — 50. succeiidcrunt ergo servi Absalom
segetera igni : ( Desideranlur in cod. ) — Ibid. suc- Vers. 5. ingressus ergo : ingressusest ergo. — Ibid.
cenderuni servi : succenderuntpueri. —51. in domo dixit : et dixit. — 6. el de servis luis : (Désuni in
ejus : in domumsuam. — 52; el diceres -Autdiceres. cod.)— 9. cerlabat: cerlabalur. —11. Abiathar:
— 55. ilaque; ( Deest in cod.)— Ibid. omnia: ad Abiathar. — Ibid. in domo ejus : ut reducerent
(Desideratur in cod. ) — Ibid. et inlravit : inlravit. eum in domum ejus. — Ibid. Juda : (iVonhabetur in
cod.) — 15. es? (Addilur in cod.) — 15. usque in
CAPUT XV. Galgala : (Deestusque.) — 17. servi cum eo : ser-
Vers. 7. quadraginta : quatuor. — 12. cumque vi erant cum eo. — 19. egressus: ingressus.—20.
immolaret victimas, facta, etc. : cum immolaret et ideirco : sed ideirco. — 22. inihi : (Deest in cod.)
victimas, et facta, etc.— 14. impleai : impeltat. — 26. El respondens : qui respondens.— Ibid. dixis-
— 15. exsequeraur : exsequimur.—16. reliquit : de- que : dixi. — Ibid. et ascendens ; ascendens.— 27.
reliquit. — 18. pugnalores validi : pugnalores cl es : (Non habetur in cod.) — 29. ei : (Deesl in cod.)
vaiidi.— Ibid. pcdiies : ( Additur in cod.)— 20. — 34. dies : (Desideraturin cod.) 55. possum : (Ad-
compelleris. impelleris. — Ibid. quia : ( Deest in dilur in cod. — Ibid. sit : fil. — 56. procédant faoni-
055 VARIANTESLECTIONES.- LIBER III REGUM. 951
lus (nus ab Jordane tecum ; non, etc. : proeteditmfa- A — Domine:(Désuniiu cod.)—32.quis est Deus: quis Deus.
mu/us tuus ad Jordanem tecum; nec, elc.— 57. Cha- Ibid. Deum nosirum? : Dominumnostrum?— 54!
in-aam: Chaînait.58. Dixit itaque : Dixitque.— Ibid. slamens : slaluit. — 37. déficient: deficiant.—SS.ron-
Chamaam : Chamaa. —40. Galgalam, etChamaam: vertar : convertalur. — 59. consumameos : (Non ha-
— 40. accinxisii : acc'mgit.— Ibid.
Galgala, el Chamaa. — 43. regem, magisque, etc. : benlur in cod.)
regem el primogenitusego sum, magisque, elc. incurvasti : incurvabis.— Ibid. subius me : sub me.
— 44. cusiodiesmein, etc.: custodiesin, etc. — Ibid'.
CAPUT XX. serviet : servient. — 45. filii alieni résistent mihi,
Vers. 1. quoque ut ibi esset : ut ibi esset quoque. auditu anris obedient mihi: (lia habebat lecliovêtus';
— Ibid. Seba : Si6a. — Ibid. in David : iu domoDa- modo,eaerai,a, ita superscribilur: auditu auris obau-
vid. —-Ibid. revertere : l'ade. — 2. Seba : Siba. — dient mihi, filii alieni résistent mihi.)
Ibid. Jérusalem : in Jérusalem. — 3. in custodiam : CAPUT XXIII.
cuslodiain. — 6. Seba : Siba. — 7. quoque : (Deesl
in cod.) —14. usque : (JVonhabetur in cod.) — Ibid. Vers. 3. hmniuum : omnium. — 5. volunlas : vo
Belh-maacha. —in Belhmecha.— 15. Beth-inaacha: lumptas. (lia scriplum inveiii.) — 8. fortium David-
Belhinecha.— 17. Et ille respondit, Ego : qui re- David sedens : fortium David sedens. — Ibid. iuier-
spondit ; ego sum.— Ibid. Sermones : Sermonem.— fecil : interficii. — 9. Ahohites: Aholii.— 15. aquam
18. illa, sermo, elc. ; i//a dixil, roganlesroganl c/ui de lacu : (Désuni in cod.) — Ibid. 0 : (Deestin cod.)
sunt in Abela, el in Dan dicentes, Sermo, etc. — Ibid. — — 20. in diebus : diebus. — 21. interfccii :
percussii.
proficiebaul. (vers. 19.) Nonne ego sum quoe,elc. : 25 llarodi, Elica de Harodi, (vers. 26) Heles de
perlranseant. Non ego sum qui, —
etc. Ibid. malrem BPhalli, Hira filius Accès: Arari, Elica de Harodi,
inlsrael : malremIsraël. — 21. suam : (Deesl in cod.) Helas de Phelelhi, Hiras filius Succès. —28. Ahohi-
— Ibid. recedeinus : recedimus. —25. ergo : aulem. tes Maharai Nelophaihites, (vers. 29) lleled filius
— Ibid. omnem: (Non habetur in cod.) — 24. Ahi- Baana, el ipse Nelophaihites : At-hioihesMaharai Pha-
Iud : Ahiud. lltites.—29.deGabaath -.delebeth:(Itascripiumiiueni.)
CAPUT XXI. — 50. Pharathoniies: Phraihonites. —32. Eliaha de
Salaboni : Elialba de Salboni. — Ibid. Jonathan :
Vers. 1. sanguinum : el sanguinem.— 2. erant de Jonatha et Ara. — 55. Sarar, Arariles : Saar, Aro-
filiis Israël : sunt de Israël. — Ibid. el voluit Saul rites. —34. Aai-bai: Saasbai. — 38. Jeihrites, Ga-
percutere : ne périmèrentillos, et voluit Saul ul per- reh et ipse Jethriles : Bicthriles , Jereb et ipse Bic-
culeret. — 5. Quid faciam vobis ? el quod erit veslri llui tes.
piaciilum.uibenedicalis hoerediiati Domini; ( Vers. —
4) CAPUT XXIV.
in
îlixerunique ei Gabaonitoe: (Adduniur cod.) — 6.
ut : et. — 8. Aia : Achia. — Ibid. Michol: Merob. Vers. 2. rex : David. — Ibid. Ber-sabee : Berse-
9. in monte : (Désuni in cod. ) — 10. Aia : Achia. — bee. — 4. principum excrciius : principumejus exer-
11. leceratilespha, lilia Aia : fecil Respha, filia Achia. cilus: (Additur vero ejus.) — Ibid. principes miliiuin :
— 15. colligentes : colligens.— 14. ei Jonaihoe : et princeps miliiuin. — 5. Gad : Gaalh. — 0. Iladsi :
ossaJonaihoe.—16. Jesbi-benob : Jesbidenob.— 18. Hodsi. — 10. transféras: iranseas. — 11. viden-
Saph : Seph. — Ibid. de génère gigantum : (Addun- lem David : videntem. — 13. veniet: veniat. 14.
— :
tur in cod.) 20. vir fuil excelsus vir excelsus. — Coarctor : arclor undique. — Ibid. hominum : homi-
—
Ibid. de origine : dégénère. 21. Et blasphemavil. Q nis. — 15. usque ad Bersa-hee: usque Bersabee.—
blasphemavit. 16. suam : (Deest in cod.) — Ibid. afflictionem • af-
CAPUT XXII. flictionem eorum. — Ibid. sufficii: sufficit, sufficil.
— Ibid. iiun« conline manum luam :
Vers. 5. Deusfortis: Deusmeusfortis. Ibid. libera- proeleradverbiumnunc, quod necin (Adduniur,
bis : liberabit.—6. inferni : inferi. — 7. véniel : veniat. margine habetur.) — 18. Autem: (Additur conlexlu, nec in
— 8. concussa : commola.— Ibid. eis : (Deesl in cod.) 20. iransire : i-enire.—21. et in cod.) —
— 9. de ore : de nare. — Ibid. succensi : incensi.— 25. propuiaius: egressus : egressus.—
10. et inclinavit : inclinavil.—12. lalibuluin : latibu- repropilialus.
(lia habetur in cod. Gothico lilleris nvijoribus,sicul
lum suum. — 15. fulgore : fulgure.—14. dabil: dédit. el m fronte hujus libri, et
— 15. fulgur et consunipsii : fulgura consumpsit. — secundum sequcnlis:)Explicit liber qui
secundus
1G. Domini, ab, etc. : Dominiet ab, etc. —18. cl ab lem sanciiSeptuaginta habetur; in bac au-
Hieronymi editione, quoeex Hebroeoesl
bis : ab his. — 19. affliclionis meoe: afflicliouis et primus et secundus Samuelis, unus in canone com-
tribulalionismeoe.—20. complacui : plaçai. — 29. tu pulalur.
LIBER TERTIUS REGUM.
Liber Regum tertius secundum Hebroeosprimus CAPUT H.
Malachim. (lia impress.) : Incipit Regum liber ter-
tius secundumLXX , secundumvero S. Hieronymum El Vers. 2. Ego ingredior : Ecceego inqrediar —%
observa ut custodias mandata Domini: El observa
secundus.(lia habetur in cod.Golh. lillerismajoribus.) — 6. ergo juxta :
custodias[Domini. ergo ei juxta. —
—
D /.Galaadilis: Galaadilidis. 9. ul scias : et scies —
CAPUT I. H. triginla tribus: triginla tribus annis. —U Pacifi-
Vers. 1. Dies: annos. — 5. Sunaniitidem: Sunami- cu-ne esl ingressus: Pacificusneingressus.
— —15 nra;
lem. — 6. valde secundus : valde et secundus. — 8. posuerai: proposueral. 17. Sunaniitidem : Suna-
mitent. — 19 : mairi régis : matris régis. — 22 rex •
cerethi et pheleli : Eihei. — 9. Zolielel : Zohel. —
10. quosque : quoque. — 15. vade et ingredere : (Deest in cod.)—Ibid. Sunaniitidem : Sunamit'em—
vade ingredere. — Ibid. Nonne tu: non lu.— 17. 24. collocavit me super : cotlocavilsuper: «:>6et
— quidem vir morlis es : es quidemvir mortis- —~50 et
* luoe,Salomon, etc. : tuoe, dicens, Salomon, etc. venit : venit. — Ibid. loculus est Joab : locutus sum
22. rege, Nathan : rege, ecce Nathan. —23. cumque —
inlroisset in, etc.: cum inlroissel el stelissel anle, Joab. o2. viros jusios melioresque se : twos me-
elc. — Ibid. eum : (Deest in cod.) — 51. David in — tiores quam se. — Ibid. David : (Non habetur in cod )
oelernum: David rex in oeternum.—54. super Israël: 54. Ascendit ilaque : ascenditque. — 57. autem -
super Israël et Judam.—57. facial: fiât.—59. suinp- enim.— 59. nunliatumque est : nnntialumest.— 42
siiqoe: sumpsit. — 42. nuiiiiaus : annunlians. —45. fueris : l'eris.—45.ergo: (Deest in cod.)—iQ. aggres-
&B
enim : (Deesl in cod.) — 47. Deus : Dominus.— 48. sus : egressus.
insuper et hoec: insuper hoec.—49. ergo : (Non ha- CAPUT III.
betur in cod.) — 52. morietijr : morte moriefur. Vers. 5. autem : itaque. — 7. parvulus : parvins.—
 935 APPEND1XAD DIV1NAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 930
— 9. populum luum hune: populum hune. —H. Do- .Aquoe: quoecumque.— 2G. Domine: (Deesl.)—29.
minus : Deus. — 12. similis lui : tibi similis. — 15. super : et super. — Ibid. oral in loco isto ad te ser-
Jérusalem : in Jérusalem. —20. inleinpestoe noclis: vus tuus : oral te in loco isio servus tuus. — 34. redu-
intempesta nocle. — 26. — libi sit : (Dees( sit.) — 27. ces : reduc. — 36. exaudi eos : exaudies. — Ibid.
—
Respondit: respondens. Ibid. et ail: (Deesl el.) — terrain niant, quam : terram quam. 37. aut serugo
Ibid. enim : autem: aul locusta, vel ritbigo : aut oerugo,locusla, rubigo.
CAPUT IV. — Ibid. inimicus ejus : el inimicusejus. —39. exau-
Vers. 5. Sisa : Sesa.— G. Ahisnr : Athasar.—Ibid. dies : audins. — 45. exaudies : exaudias. — f6id.
Adoniram : Odoniram. — 9. Salebim, et in Ili-thsa invocaverit te alienigena : invocaverintle alienigenoe.
— 45. oraiiones eorum, el prêtes : orationemeorumet
mes, et in l'.lon, el in Bi-lh-hanati, (vers. 10) lîeih- — Ibid. inimi-
hesed : Salebrim, et in Bclhsames, Eloeni, et Belhu- precem. —46. peccaverint -.peccaverii.
nam Beneselh.— 11. habebat uxorem : habuit uxo- corum longe: iuimicorumsuorumlonge. —48 fuerint:
— — — sunt. — 49. oraiiones : orationem.— Ibid. preces eo-
rem. 12. Bana : l'ena. Thaiiach : Thenach. : preces.—52. exaudias : exaudies.— 59. facial;
Ibid. Maggeddo: Maleddo.— Ibid. niehiila e n gione rum — G5. niaclnvitque: mactavilquoque.—Ibid. el
Jecinaan : mahtila e regione leeman. — 14. Abinadab: fiai. —
Ahianaas. — Ibid. Manaim: Maiam. — 15. Base- ovium: ovium. 64. holocaustuni : holocausla.
math : Balhmath. — 19. Amorrhoei: Amorrhoeorum. CAPUT IX.
Ibid. super : insuper. — 24. a Thaphsa : Tbt.phsa.
— Ibid. usque ad Gazam : usque Gazam. — 50. et : nonVers. 3. domum hanc quant : domum quam. — 5.
— — Ibid. aul'ereiur vir de génère luo de solio Israël : non
(Deesl in cod.) — 51. Ezrahiie: Ezralite. " auferetur libi vir de solio Israël. — 6. coeremonias
:
Chalcol Chalcal. 52. quoque : aulem. meas : coeremonias.— 7. projiciam a conspeclu meo ;
CAPUT V. (Adduntur in cod.) — 9. coluerunt eos: coluerunt.
— 12 dederal : dedil. — 14. Salomoneui : (Deesl in
Vers. 2. Salomon ; et Salomon. — 4. cl: (Deest cod.) — 24. Salomon : ( Non habetur in cod.) — 25.
in cod.) — 0. servi lui: (Desideranlur in cod.) — Domino : Domino Deo suo. — Ibid. el adolebai thy-
Ibid. peiicris : proeceperis.— Ibid. quomodo : quia. niiania coram Domino: (Desunt in cod.) — 20. Ai-
— 7. Deus: (Desidera'.ur in cod.) — 9. déponent : laih : Ailam. —28. detulerunt ad regem Salomoueni:
deponant. — 10. et ligna ahiegna : ( Désuniiu cod.) (lia eliam erasa veteri lectione.)
— 12. dédit quoque : deditque. — superscribilur,
15. operarios :
opéras. — 15. fuerunlque: fuerunl itaque. — 18. CAPUT X.
porro Giblii pneparaverunt ligna et lapides ad ;cdi- Vers. 1. Saba : Sabaa. —2. cum corailaiii : comi-
licandam domum : (Adduniur, et Biblii legitur.) taïu. — Ibid. regem : (Deesl in cod.) — 3. propo-
sât : proposuerat.—Ibid. regem : ren>.—5. ordines :
CAPUT VI. ordinem. — 7. el opéra : (Desideranlur in cod.) — 9.
Vers. 1. aulem: (Deest in cod.) Ibid. Domino: complacuisli : placuisti. — 10. Saba : Sabaa. — 12.
Domini. —2. el viginii cubitus in latiludine : (iVon l'ulcra domus : pulchram domum.—15. Saba : Sabaa.
habenlur in conlexlu; in margine autem ila legitur, — 15. alferebanl : offerebant. — Ibid. vendentes :
latiludine xx.) — 6. el médium tahulatiuu sex eubi- videntes.— 10. purissimo : puro. — 17. irecenloeque
loriiin laiiiudinis : ( A'o»sunt in cod.) — 9. don um: Q minoe : treecnioeminoe.—Ibid.saltus : silvoe.—26.in
—
(Addilur in cod.) — 10. quinque euhitis aliimdinis, Jérusalem : (Adduntur—
in cod.) 28. educebantur :
el opcriiil domum: (Adduniur ) — 15. cedrinis: udducebunlur. Ibid. Negoiiaiores enim régis euie-
(Deesl in cod.)—• 18. lor.ialuras : lornulurus suas. banl de Coa : (Adduniur in cod.)
— Ibid. juncturas suas : juncturas. — 20. purissimo, CAPUT XI.
sed : purissimo, et affix.il laminasclavtsaureis. ( Verba I. adamavil : amabat. — 5. Deam : Deum.
et affixit... adduntur.) — 24. utiius : ( Deeslin cod.) — Vii's.
— 25. in mensura : mensura. — 51. se ipsum : se in Ibid. idoluni : Deumfiliorum. —6. David : (Deesl
invicem. — 39. suis: (Deest in cod.) cod.) — 19. Pharaonc valde, etc. : Pharaone rege
lEgypii. — 2-2.ohsecro te ut, etc. obsecrout, elc. —
(In hoc loco, scilicel pag. 102, habentiirdelinealio- 25. Adar-ezer: Adedizer. — 26. Ëphraihoeus : Eu-
nes Templiex utraque parle.)
phrathoeus. — Ibid. servus Salomonis : (Désuni in
CAPUT VII. cod.) — Ibid. Serua, mulier vidua : Saraa mulier
vidua SeruvoeSalomonis. — 27. el hoecesl causa : et
—
Vers. 6. columnas : columnas fecil. 8. sedeba- hoeccausa.— 30. coopérais: opertus.—55. Astarthen
tur : sedetur.— 9. a fundamciiio : a fundameniis. — Deam: Astaroth Deum. — 58. mandata mea et, eic :
10. de lapidihus : lapidibus. — 15. columnani unam : mandata el, elc.—59. semen : domum. — 40. Sesac :
columnarum. — 16. fusilia ex oere : fusili oere.— 18. Sar. — 41. dierum : (Deest in ccd.) — 42. omnem :
singulorum : (Addilurin cod.) — 21. Jachin : Jachin (Non habetur.)
firmilas. (Leclio conlextusesl ; inler lineas verolitteris CAPUT XII.
recentioribusadditur, id esl, ul leclio intégra sit, Ja- D Vers. 2. vero : in — 6. huic : (A'on
chin id est firmilas.) — Ibid. Booz: Booz id esl a ro- (Deesl cod.)
habetur in cod.) — 7. ci : [Non est in cod.) — 9. di-
bore. 25. super : desuper : — 20. el tria millia ;
—
ad eos : dixit ad eos. — 11. cecidit vos : ceci-
tria millia. — 27. oeneas: oereas. — 29. iu xiique
junciuris : dit super vos. — Ibid. coedain vos : coedam.— 15.
inter juncturas. — Ibid. et subter : Et super. — 50. ei :
(Addilur in cod.) —14. ego autem coedam. ego
respectantes : respicientes.— 52. sibi : ( Deeslin ccd.) coedam. — 16. vade : reverlere. — 20. conslituerunt
— 35. rotunditas : runditas. — 38. decem bases po eum super omnem Israël : constiluerunt regem
suit. (vers. 39.) El coiisiituil : (Addunturin cod.)l— superregem Israël. — 21. et bellalorum : bellalorum. —
51. in thesauris : ihesauris. Ibid. domum : regem, — Ibid. filio : filii. — 22. au-
( In hoc loco, videlicelpag. 104, habenlur delinui- lem : vero. — 27. Cor. (Ita habuisse velerem lectio-
tiones Domus Saltus Libani ; el alioe,etc.) nem conjectura est; modo, ea erasa, convertetur po-
CAPUT VIII. pulus isle legitur.) — 28. in Jérusalem : Jérusalem.
— 52. fuetal : erat. — 33. quem fixerai : quoefixerat.
Vers. 1. congregati sunl : congregavii.— 2. Betha-
nim : Eihanim. — 11. enim : ergo. — 15. solium : CAPUT XIII,
Ihronum. — 15. Salomon : (Deesl in cod.) — 16. po- Vers. 5. Domini : Dei. — 6. oravitque : oravit. —
pulum meum Israël de jEgyplo : populumde Aigijplo. 11. illa : in illa. — 13. Dixitque : Dixil. — 17. Non
— 19. mihi ( Non habetur in cod.) —25. super ler- comedes panera, et non bibes aquam ibi, nec : Non
ram : sub terra. — 24. cuslodisti : custodis. — Ibid. comedas panem el non bibas aquam, nec. — 18. ut
957 VARIANTESLECTIONES.—LIBER IV REGUM. 953
comedat : et comedat.—29. inlulit in civilalem pro- J i (Addilur— Baal.) — 4. super : subter. — II. transit :
phetoesenis : intulil illud in civitatemprophètessenex. transiet. Ibid. pelras ante , elc. : petras in spiritu
—50. heu, mi fraler : heu, fraler. ante, etc. — 15.- in viam : in domum.— Ibid. illuc :
(Deesl in cod.)—16. Abel-meula : Abel-maula.—18.
CAPUT XIV. virorum : universorum.—Ibid.quorum genua : genua
Vers. 5. enim : (Deesl in cod.) — 5. qui : quia. — quoe.—Ibid. anle Baal : Baal. — Ibid. osculans ma-
8. esset : est.-—10. ecce : (Deest in cod.) — Ibid. de num : osculansmanu.—19. Elias : (Deest in cod.)—
Jéroboam : de domoJéroboam.—13. inferetur : in- Ibid. jugis bovum : (Non habenlur.)— 20. oro , pa-
gredieiur. — 20. dorniivit cum, elc. : dormiviiJéro- trem : oro te patrem.
boam cum. etc. —21. decem : el decem.— Ibid. an-
nos : annis — Ibid. regnavit : (Addilur in cod.) — CAPUT XX.
—
Ibid. Aiiim.niilis : Ammonites. 24. feceruntque :
fecerunl.—28. in domum : domum.-—29.et omnia : Vers. 1. triginla duos : triginla et duos.— 5. ail :
et omnium.— Ibid. sermonum : verborum.— 31. el ait. — 7. insidielur nobis, misit enim : insidiatur
Abiam : Abia. nobis, misit ergo.—9. in iniiio: initio.—10. sequilur:
CAPUT XV. sequunlur.—11. ait : et ait.—12. Ben-adad : (Deest
in —15. ait ei : ai/. —18. At ille ait, sive :
Vers. 1. Abiam : Abia. — 4. ut suscitaret filium Atcod.)siveait. — 20. veuiebat : venerat.—27. ca-
ille,
ejus post eum, et slatuerct Jérusalem : (Addunturin straiiue nielali sunt : castramelali sunl. —29. diri-
cod.)—7. Abiam, et omnia : Abia, et omnia.—Ibid. : dirigebant,— Ibid. ex adverso hi, atque
Abiam, et inler : Abia, et inter. — 10. et uno anno : gebantque
B illi acies : hi, atque illi acies ex adverso, — 50. iu
uno anno.—ii. Domino : DominoDeosuo.—17. vel civilatem : civilatem.— 51. itaoue :
: in Tabremon : Trabemon. (Deest in cod.)
ingredi (Désuni cod.)—18. — — 52. funiculos : funes.— 53. Ben-adad : Ben-adad
—23. omnium : (Deest'in cod.) 32. Baasa regem, vivit. Additur vivit.) — Ibid. ad nie : ( Désuni in
etc.: Baasa filium Achia regem , etc. ( — Ibid. reddani : red-
—
cod.) 54. lulit : abslulil.
CAPUT XVI. dam libi. ( Addilur libi. ) — 57. invenieiis : conve-
aut : ut.—Ibid. appendes : appendens.
Vers. 1. Baasa : Baasam. — 7. Baasa : Baasam. niens.—59. —41. eum : ( Deesl in cod. ) — 43. in Samariaui :
—11. ex ea : ex eo. — 12. ad Baasa : (Desideratur
in cod.)—15. Baasa : Baasoe.—17.Ascendit : Ascen- Samariam.
dens.—Ibid. et obsidehant : obsidebanl.— 22. proe- CAPUT XXI.
valuit aulem : proevalttitque. — 24. et vocavit : voca-
: — in Baal : Vers 1. lempore illo : (Desunt in cod.) — 6. tibi
vitque.—25. fueruni erant. 52. lemplo : tibi commodius placel : (Addilur comnio-
in templo Baali.—54. Hie.l : Ahiel. placet —
oius.) 8. el optimales : et ad optimales. — (Addi-
CAPUT XVII. lur ad.)— 9. primus : primates. — 15. Deum et re-
Vers. 6. ei : ( Deeslin cod.) — 9. Sarephla : Se- gem : Deo et régi. — 18. descendit : descende!.
— 20. iiiimicum tibi? : inimice mei? — 25. de Jcza-
:
replha.—10. Sarephla Sereplham —12. en colligo :
et colligo. —14. in : hcec: bel : (Addilur de.) — 26. factus est : effeclus est.
qua qua.—17. post post — 27. anibulavil : ambulabut. — 28. et laclus est
verbahoec—19. Elias : (Deest in cod.)—Ibid. por-uit sermo : factus est aulemsermo.
suner, elc. : posittt eum super , etc. ( Addilur vero n
eum.)—21. obsecro : oro.—22. Et exaudivit:
exaudivit. CAPUT XXII.
CAPUTXVIII. Vers5. el équités mei, équités lui : équités mei,
Vers. 4. el quinquagenos : (ATonhabenlurin cod.) et équitéslui. — 8. possumus : possimus.— 9. ergo :
— 10. quia : ( Deeslin cod.) — 11. nunc lu dicis : itaque. — 11. Chanaana : Chanaan. — 12. régis : ré-
nunc dicis.—12. et ingressus : ingressus.—Ibid. in- gis inimicosejus. — 13. ergo sermo : ergo et sermo.
veniens le : inveniel le , et. — 16. vr-nitque : venit —14. Dominus, hoc, etc. (JVoiihabetur Dominus.)
ergo.—23. sibi : (Deesl in cod.)—Ibid. ignem autem: — 15. inanus régis : manu régis. —-24. Chanaana ;
ignemque.—24.proposilio : propositio, quam locutus Chanaan. — 23. in cubiculiim: cubicutum. — 50.
esl Elias.—20. respimderet : respondcreieis. (Addilur Dixil nantie : Dixic/ue. — 54. Vir aulem : Unus au-
eis.)—50. Deus Abraham, et Isaac : Deus Abraham, lem. — Ibid. in incerlum : incertain.— 57. Samaria :
—
Deus et Isaac—57. exaudi me, Domine : exaudi, Do- Samarioe. 59. aulem : vero. — Ibid. sermonum:
mine. — 58. Domini : a Deode coelo.— 44. currum verborum.— 40. Ochozias: Oozias.— 45. erat : esl.
tuum : (Désuni in cod.) —49. poleranl : potuerant. — 50. Ochozias: Oozias.
— 51. Josaphat : (Deest in cod.) — Ibid. cum eis :
CAPUT XIX. (Désuni in cod.) — 52. Ochozias : Oozias. — 54.
Vers. 1. proplielas gladio : prophelas Baal gladio. servivit quoque : serviviique.

LIBER QUARTUS REGUM.

IMPUESS. Quarlns Regumliber; secundumHebroeosD CAPUTIL
MalachimSecundus : COD.Incipiunt capitula libri îv Vers. 2. descendisse! : descendissent.— 4. in Jé-
secuiuliimLXX: secundumvero Hebroeos,et hanc edi- richo : Jéricho. —6. Dixitautem ei Elias : dixil au-
lionembealiHieronymi,Secundi.IncipitsecundumhW lem Elias ad Eliseum. — Ibid. usque ad Jordanem :
liber quarlus; secundum vero, secundum(sic) lliero- usque Jordanem. — 10. libi : (Deesl in cod.) — 14.
nymum,et Hebraicamveritatem,Secundus. percussit aquas ; et non sunt divisoe : (Adduntur ; et
CAPUTI. pro et non , legitur qui» non.) — 16. possunt : pos-
— sint. — 25. iu lielh-el : Betli-eï.— 24. cum respexis-
Vers 2. Ochozias : Oozias. Ibid. mea : (Deest set : cum post se respexissel.
in cod.) — 3. el ascende : ascende.— 4. Dominus:
DominusDeus. — 5. Ochoziam: Ooziam. — 6. mit- CAPUTIII.
lis : misisli. — 7. ille : (Deest in cod.) — 9. sub : Vers 1. Judoe: Juda. — 4. centum millia agno-
cum. — 10. sum : sum ego. — 11. Rursumque : rur- rum : centumagnorum —7. contra num ad proelium:
sum. —15. Qui cura : Quumque.— 17. aulem ; ergo. conlra Moabin proelium.— Ibid. et equi mei : equi
— 18. Oclmzioe: Oozioe. mei. — 9. igilur ; (Non habetur.) — 10. Dominus :
l'ATROL.XXIX. 30
939 APPENDIX AD DIV1NAMBIBL10THECAMS. HIERONYMI. 940
(Additur in cod.) — 11. Dominum : Deum. — Ibid. A — 20, aulem : (Non estin cod.) — 25. Badacer : Ba-
aquam—: aquas. — 12. rex Juda :— (Non habenlur in daler. — 26. reddam tibi in agro isto, dicit Domi-
cod.) 15. in manus : in manu. 14. Dixitque ad nus : (Adduntur in cod.)—Ibid. et projice : projice.
eum : Dixil autem. — 15. nunc autem ; nunc ergo. — 27. et percusserunt eum : (Non habenlurin cod.)
— 16. facile alveum: facile in alveum. — 17. bibetis — Ibid. Jeblaam : Jebbaam. — 29. Anno: in anno.
vos : bibetis aquas vos.—20. gladios: gladium.—27. — 30. — venilque Jehu in Jezrahel : verni Jehu—Jcz-
reversi sunt : regressi sunt. rahel. 51. per portam : (Adduntur in cod.) 55.
CAPUTIV. unguloeconculcaverunt : unguloequi conculcaverunl.
— 54. inlrogressus : inoiessus.
Vers 4. ostium liinin : ostium. — 5. illi offerebanl CAPUT X-
vasa, et illa infundebal—: (Adduniur in cod.) — 7.
aulem ; (Deest in cod.) 8. facla esl : faclum esl. Vers. 2. firmas : munilas. — 5. nobis : (Addilur
— 10. ergo ei : (Additur ei.) — Ibid. leclulum : in cod.) — Ibid. quoecumquelibi placent : quodeum-
lectum. —-12. ad Giezi puerum suum, voca Sunanii- que libi place!. — 8. uunlius,— et : nunlius ad eum, el.
tidem islam. Qui cum vocassel eam, et illa sielisset — Ibid. ad duos : in duos. 9. quis : qui, — 15.
coram eo, dixil: (Add«»'!ir in margine, erasis e con- régis Juda : in via régis Juda. — Ibid. Qui responde-
lexlu duobus tribusve verbis.) — 15. anle ostium : ad runt : At illi responderwit. — 15. ad eum : ad eum
ostium. — 16. iu bac : el in hue. — 19. doleo, caput Jehu. (Additur Jehu,)— 16. in curru suo : currw suo.
meum doleo. At, etc. : el caput meum, Al, elc. — — 20. Et dixil, Sajiciificate diem solemncm Baal :
Ibid. duc eum : el duc eum. — 20. duxisset : ad- ® R (Non habenlur in conlexlu; sed in — margine, ila, Dixil,
duxisset. — 25. ob causant vadis ad eum? hodie: Sanctificatc solemuitftieni Baal,) 21, qui non ve-
ob causant vadis hodie? — 51. ante ; (Deest in cod.) niret. Et ingressi sunt teiuplum Baal : (Adduniur iu
— 56. Sunamitideni : Sunainitem. — 38. pone ol- cod.) — 24,'hominibus: omnibus, r—25. autem:
lam grandem ; pone ollam, ollam grandem. — 41. ergo. — 27. Deslruxeruiit quoque : destruxeruntque.
cumque tulissent misit : El misit. — 45. opponain : — 35. Aroer : Arohel.— Ibid. quoe: (Addilur in cod.)
— 55. Joachaz : Joaz.
ponam.
CAPUT V. CAPUT XL
Vers. 15. Paler et si ; Pater si. — Ibid. nunc;
— 15. reversusque ad ; reversusque a Vers.2. Josaba : Josnpha,— Ibid. abscondit eum
(Deest in cod.) — facie : abscondit a facie. — 4. Joiada : Joiadas, — 6.
est ad. — Ibid. alius : (Non — habetur in cod.) 22.
misit ad te. 25. duo Terija pars : Tertio, aulem pars, — Ibid, excubias ;
misit me ad le : ligavitque
talenla argenli in, elc; tigavil duo laleiila e.xcuhitum,-—6. excubias; excubiium.—7. circa re-
in, etc. gem
— 24. viros : pueros. — 27. usque ; (Deest in cod.) — : circuni :reqem. — Ibid. 15, aulem ; (Deest in cod,)
15. Joiada Joiadas. sepla : consepta.— 17.
CAPUT VI. Joiada : Joiadas. — 18. populus : (Deest in cod.)
Vers. 1. aulem : ergo. —2. ul oedificemns: et oedi- CAPUT XII.
— caderèt : cadere. — 10.
ficemus. 5. ilaque: ergo. 5. enim : (Deesl in cod.) — i6id. immolabat,
-—14. venisset: venissent. 15. lieu, heu, heu, do- et Vers.
—
adolebat in excelsis incensum : sacrificabat in ex-
mine : heu, lieu domino. — 18. ad Dominum : Domi- celsis, et adolebat incensum.— 4. in lemplum : lem-
num. — 19 Dixit aulem : Dixitque.—21. Et ille ait : Q — 5. dumus, si quid, etc. domus Domini, si
Al ille ait. — 22. neque enim ccpisti eos gladio et plum. — 9. Joiada : Joiadas.
: in — quid, etc. (Addilur Domini.)
25. —15. et omne : omne, —21. Josachar : Jozachar.
arcu tuo, ul percutias (Adduniur cod.)
factaque est lames magna in Samaria : (Adduniur in
cod.) — 26. quoedam: (Deesl in cod.) CAPUT XIII.
CAPUT VIL Vers. 1. Joachaz : loaaz (El infra ita semper.)—2.
et non : non. — 5. eos : (Non habetur in cod.) —
Vers. 2. in coelo in : coeloaperiri. (Addilur. ape- Ibid. Hazael : Hazaelis. — Ibid. Hazael : Hazaelis.
— G. audire : uudiri. — 7. asinos in caslris : — • ( Non habetur in cod. ) — 6. sed : (Nec
riri.) — 5. régis
asinos et mulos in caslris. 8. rursum : et rursum. esl in in cod.) — 12. et for»
•—9. nunliare : indicare. •—-17.portoe: (Deeslin cod.) cod.) •—11. sed : (Deest
— 18. erunt, el, elc : erunt in porta Samarioe,el. — liludo : cod sed el foriitudo. — Ibid. dierum ; (iVo» ha-
— 20. ergo : aulem. — Ibid. aulem :
Ibid. in porta Samarioe: (Désuni in cod. ; in vero ad- betur in —21.)
— 19. in coelo, numquid, etc. : in coelo ape- quoque. quod cura teligisset ossa Elisei, re-
ditur.) vixit : Quodambulavil et leligit ossa Elisei, et revixit.
riri, numquid, elc. — 25. et Isaac el Jacob ; et iioluit disperdere, elc. :
CAPUT VIII.
Isaac, et noluit Dominus disperdere , etc. — 25. Ha-
Vers,l.ubicunque; quocumque.—o, et pro agris: zael : Hazaelis. — Ibid. Israël : Israeli.
el agris. — 5. narrarel ; nurrassel. — Ibid. dixitque
Giezi : dixitque ei Giezi. — Ibid. hic est Filius : hic CAPUTXIV.
Filius. — 6. Dedilquc ei rex : Dédit rex. — 8. ad D Vers. -1. in anno secundo: anno secundo.— 2.
llazael : Ilazaeli. — 12. dixit : respondit . — ;4. re- Joadan : Joiadem. — 4. incensum : (Deest in cod.)
cipies : rccipieî. —10. el Josaphat régis Juda : (iVon — 5. suos : (Non habetur in cod.) — Ibid. regem :
habenlur in cod.)— 18. in conspeclu Domini: coram (Nec esl in cod.) — 6. libro ; (Deest in cod.) — Ibid.
Domino. —-21. venilque : venit. — Ibid. et omnes ; legis : lege. — Ibid. in peccato : pro peccalo. — 7.
et omnis.— 24, 25, 20. Ochozias : Aasias. — 27. cl Jeclehel : Jasiecedel. —9. quoeest in Libano : (Ad-
fecit quod nialnm est coram Domino, sicut domus duntur.) — 10. conientus eslo gloria, et sede in
Achati : (Adduntur in cod.) —29. in Ramolli: ir, domo lua ; quare provocas malum, ut cadas lu et Ju-
Rama. — Ibid. Ochozias : Aazias. —Ibid. ibi : (Ad- das tecum? ; (Adduntur; et gloria?,luoe, et Juda, legi-
ditur in cod.) tur.)— 15. Joas, quoe : Joas universa quoe; (Addi-
CAPUTIX. tur universa.) — 16. dormivilque : dormivit. —20.
Vers. 4. puer : (Additur in cod.) — 5. mihi ad te asportaveruiit in, etc. : asporlaveri/mteum in, etc.
o princeps ; mihiesl ad te, princeps. — 6. el ait ; ei (Additur eum.) — 25. Juda : Judoe.— 25. Amathi ;
dixit. — 7. et ulciscar ; et ul ulciscar. — 11. homi- Mathi. —— 26. enim '•(Deeslin cod.) —Ibid. carcere :
nem, cl : hominem iusanum, et. — 15. egrediatur : carceris. 27. de : (A'on habetur in cod.) — 28. in
ingrediatur. — 16. Ochozias ; Aazias (el ilainfra sem- Israël : et Israël.
per.) — 17. ego : (Deest in cod.) — 18. pacata n« CAPUT XV.
sunl ; pacata sunt, — 19. nunquid pax : num pax, Vers. 1. Juda ; Judoe.— 5. aulem : (Deeitin cod.)
j)4l VABIANTES LECTIONES.— LIBER IV REGUM- 842
—11. verborum : sermonum.—12. isle : ipse. —14. ^ habetur in cod.) — 5. et vidi : «idi. — 6. Et addani :
in Saniariam : Samariam, — 16. enim : (Non Italie^ ei ecceaddam. ( Addilur vece) —9. ascendal : de-
tur in cod.)—18. fecilque : fecit. — 20. singulos: scendu!. — 11. Invocavit : Innnit. (Sed—hac lectione
— %i. fili Nahat, veteri ubi'ttsa,Invocavit superscribilur.) 14. ad me:
singulos annos. (Additur annos.) iu cod.) — 15. qua?cumquesunl : quoe
qui peccare fecit Israël : (Desideranlur in cod.) — (Desideranlur
25. autem : (Addilur.) — Ibid. Rouielioe: Romolioe. sunl. — IS. iollciiiur : tollent, — 21. Dormivilque:
— Ibid. Arie : Arihet. — 27. Rouielioe: Romolioe. donpivii.
(El infra semper.) —20. Aion : loan. — Ibid. Ma- CAPUT XXI.
c.haa : Maacha. — Ibid. el universa»! : universnm. Vers, 3i aras. ; (Addilur in cod.) 1, pomen meum
— 30. aulem : (Deest in cod, — Ibid, Osée filius Ela in, elc, : pomen,n\epni ibi in, etc. —:8, opère : per.
contra : Osehelaconlra. — 14. in manus : in maint. :— 15, muluni corain :
XVI. nialum magnum corant (Additur magnum.) 17, ejus :
CAPUT in cod) — 19. duobps quoque : duobusque.—
(Deest
Vers. 1. Juda : Judoe. — 4- ioimnlahat quoque : Ibid. Mcssalemetli : Messellamellt.—21. servivilque.
immolabatque. —5. nbsiderenl: obsiderel. — 0. Ai- servivil quoque. — 20, sepelierunlque : dormivilque
lara . illam, — 8. ihesauris : ihesauro, — 11. Sacer- cum patribus suis; sepelicritnlque.
dos : (Deest incod.) — 14. templi, et de, etc. (em-
pli, de, elc. -—16. praiceperal rex-=: proeceperat ei CAPUT XXII.
rex. — 19. sermonum : verborum. 20. David : Vers. 1. IrigiliJa uno : triginla el uno. — Ibid.
(Deest in cod.) B Hadaia de Besecalh : Fadaia de B.eseçelh,— 4. ut
CAPUT XV». conlleiur : et cgnflelur, — Ibid, tciqpli : (Non habe-
Vers. 5. obsedil eam : et obsedil eam. (Adduntur tur in cad.) — 5. domus : in domo. — lbjd. lenipli :
in cod.) — 7. enim : aulem. — t?'.filiorum Israël, el, templi JDgntini: (Additur Domini) — 6: Domini.
elc. : filiorum Israël quia similiter feceranl, el intra- (Deesl in cod.) — 10, iiarravit quoque : narrqvilqve.
verunl filii Israël, el, etc. — 9. offenderunt : irrilave- -r- 13. Poipini : Dei, —- \'i- Asnia : Asa. — Ibid.
runt. 11, ibi : (Deest in cod.) —15. et in Juda : et prqp'lieljdem : prophelem, — Ibid. Araas ; Araa.
Juda. — Ibid' in manu : per manus. r^r-16. sibi :
{Non habetur in cod.) — 17. ut irritarenl : el irrita? CAPUT XXIII.
verunl. — 18. eos : (Nec esl in cod.) —20. Ir.ididit Vers. 2, iiniversjque : un'wersi, -- 4. eorum :
eos in,elc. : tradidil in, etc. — 21. regem: (Deest in (Deest in cod.) lOThnpbcth -.Thqpheih, --- il. Judoe:
cod-) -< fbid. Domino, et : Domino Deo, el. — 22. Juda. — 1>, Idolo : Jdola. — 16. iiiisilqne : misit
fecenii ; et non, etc.: fecci-at; non, elc. -r- 24. Auah: quqgiie. -r- 20. est Jérusalem : est in Jérusalem. —
Alutha, — 26. eliinmisii in eos Dominus Icônes; et 22. a diebus : in diebus. — 24, d aboniinalipnes :
ecce, inlerttciiini eos, eo quod ignorent rilum Dei abominaiionesque.— Ibid. et Jérusalem : el in Jéru-
lerroe : (Adduniur ; et ignorant legitur.) r-i 29. fece- salem. — 28. sermonum : verba- — 29. Nechao: A'e-
ranl: oedificaverant.— Ibid. iiabitabal : habilabant. cliac, — 30. peiquleruiit : poriaverunt. — Ibid. Joa-
— 30. Cutlioei: Culhoeni.— 51. Aitamelcch : Anar chaz : Joaz. —51. Joachaz : Joui. -.—55,
malecli, — 55. cobilis eos, et non •. eoltitis, et «e.— vix-it,(Forte vieil.)-rr-i/iid-Nechaoin Reblata vii.ixjl.que:
: Neehac
38. percussit : pepigil. — 41. paires : parentes. „^ in Rebla. -— Ibid- lalenlis argenii el talen.lo: lalenla
CAPUTXVIII, /irgeuti. el talentq. — 54. Ncchao : Neehac. — Ibid.
Joachaz : ioaz, — 55. juxta : secundum.
—
Vers. % Abi ; Abia, 3. quod erat bonum oiwd :
rectum erat, — 4. seueum : oereum.— Ibid. nomen CAPUTXXIV,
ejiis Nohestan : emn Naastan. — 7. Rebellavit : Re-
bellabat,.— 8. mum'iain : muraiam- — 9. in Sama- y ers. 2. l.itruneulos Çhahloeorum : (Desideranlur
riam : Sqmariam. — H- colloeavitque : eollocavit. in cpdt) t- Ibid. filiorum : filios ejus. — 5. hoc ver-
— 15. régis ; (Deesl in cod.) — 14. in Lachis : La- bum : hoc per verbum. — 8, Nohesta : Neslha. —
chis. — 17, Jérusalem >inJérusalem. -—18. Sobna: 12. ipse et mater ejuset servi ejus, et principes ejus,
Sobnas. - 20. audeas : adeas. — 22. dixeritis : et euuuchi ejus ; et suscepit eum rex Babylonis :
dixeris. — 24. miniinis ? : minimissimis?. -^ 27. di- (Adduntur in cod.) — 13. templo : domo. — 14. in-
cens : (Deest iu coi.)— 28. fit estclaniavit: et clama- ilusoiein : clugorem,— 16. inejusores : clusores. —
vil.—51. Nolile audire Ezcchiam. lloeceuini dicit Ibid. el bellaiores : bellatores. — 17- Mathaniain :
rex Assyiïorum : (Adduniur in cod.) —-52. vini : Muilian,
(iVoa Itubetur in cod.) — Ibid. terram olivurum ; CAPUT XXV,
{Desideranturin cod.) Vers. 4. Sedecias : (Deesl in cad.) — 13. et bases:
CAPUT XIX. el in bases. — Ibid. omne : omnium. — 16. unum :
Vers. 4. audiat : audiet, — Ibid. atidivit ; audie- oereum.— 17. reliaculum : relicutnm. —18, Sara-
rat. — 7. gladio : gladium. — 10, Juda : Judoe. rr- iam ; Saraim. —21. iuicrfccit eos in, etc. : inlerfe-
18. ex ligno : ligno. — 19. Dominus Deus solus : D «7 in, elc. — 22. Ahjcam : Acium. — 25. Sfiraia fi-
Dominussolus. — 21. spi evi| le, et elc. : sprevit, el lius Thaneliiinieih : Sqreia filius Theiiaumec. — 23.
etc. — 22. iiiam : (Deesl in cod.) —25. et eleçtas qui et morluus : qui morluus. —26. consurgensque:
abietes : eleclas abieles. — Ibid. et saltum : sallupi. consurgens autem. — Ibid. principes: princeps.—
-—25. cotnpugnaniinm : pugnanlium. —26. velut : %1.in anno : anno. .rr 28. El loculus : Locutus.
quasi. — 27. egressum tuum, et introilum tuum ; Explicit Malaçhin, id esl Ueguni, secundum Sep-
egressum, et introilum. — 29. quoerepereris : quod luaginta Liber IV ; secundum banc vero beali Hiero-
repereris. —55. in caslris :castra. --Ibid. ocioginta nymi, Secundus ; quia in jlebroeo canone Primus et
quinque millia : ocioginta millia. — 37. Nesroch : Secundus unum sunl. Similiter Terlius et Quarttis
Neterach. — Ibid. Asar-haddon : Eseraddon. idem sunt.
(Hic ita habetur in exemplpriGothico litteris mqjo-
CAPUT XX. ribus. Cl sequilur Isaias pi ophela in eodem exemplari
Vers. 1. tu : (Deesl in cod.) — 5, quoeso: (Non Gothico.)
943 APPENDIX AD DIVINAMBIBLJOTHECAMS. HIERONYMI. 944

LIBER PARALIPOMENON PRIMUS.

Hebraice, Dibre Haiamim.
B. HIERONYMIPROEFATIO. A in cod.) — Ibid. Maserei : Masrei. — Ibid. Eslhao-
liloe : Eslholitoe.
In cxemplari Gothico post librum Danielis habetur CAPUTIII.
hoec proefatio ante librum Paralipomenon. IMPKESS. Vers. 1. Achinoam : Achinoem. — 2. Tbolmai :
lin. 7. nostro silenlio : COD.(Adduniur in cod.) — Tholmei. — 5.
Lin. 57. hoecquoe: hoecdiceretur quoe.—Ibid. inler- sexlum Jelharam. Abilal, sexluin Jethraham : Abituim,
— 4. ei : (Addilur in cod.) — 5.
pretibus (Non : ett in cod.)
Ad Domtiionem el Rogatianum iu librum Parali- SinimaaelSobab, el Nathan; SamniaSobub, Nathan.
— 7. Eliphalet : Eliphal. — Ibid. Nepheg : Napheg.
B.
pomenon proefatio Hieronymi (Non : habetur in — 8. nec non Elisama el Eliada, el Eliphelei : nec
cod.) non el Elisuma Eliade. el Eliphalet.— 9. habuerunl-
CAPUTI.
que. : habuerunt. — 11. Ochoziam: Ooz:am.— 18.
—
Vers. 5. Malbusale: Mathitsalam. 4.Noe, Sera: Phadaia, Senueser : Phadaias, et Ennaser. — 20.
Noe filii Noe, Sem. (Sed adduniur verba Filii Noe.) Rasabam quoque : Hasabamque.— 21. Jeseioe:Esaioe.
— 5. el Magog, cl Madai: Magog, Madai. — 8. et — Ibid. Sedienias : Secema. — 22. filius Sechenioe
Phur : Phul. — 9. Sabathaca : S:ibatcha. — il. La- Scnieia ; cujus filii Hattus et Jegaal et Bari.i : Filius
abiuielNephiuim, Phelrusim : Lab m. el Nepiliurim, Secemioe,Sentaia ; cujus filius Hattus el Jegal, et Ba-
Phelrosim. 12. Caphtorim : Caphlurim.— 15. pri- raia. — Ibid. el Sesa : Sesa. — Ibid. sex numéro :
—
mogeniium suum; Hethoeumquoque (rers. 14) et Jc- sex in numéro. — 24. Eliasub : Elisub.
busoeuin el, etc. : primogeniium; et liethoeum,Jebu-
soeum quoque et, etc. — 13. Sinoeum: Asinceu.n. — CAPUT IV.
—
17. ./Elam : Laham. Ibid. Aram. llus : Arani, filii B
— Vers. 1. Sobal. (vers. 2) Raja : Sabal. Reaia. —
Aram. Dus.— Ibid. Gcthur : Gotlior. 18. autem Ibid. Sobal genuit Jahalh : Jabal genuit Jeth. —
genuil Sale : aulem genuit Cainam, Gainant genuil el Laad: Ahimaiet Jeth. — 5. Asalel-
Sala. (Adduntur ge»uit Cainam, Cainam.) — 28. Ibid. Ahumai : — 5. llalaa : Aala. — 6. Aha-
:
Ismahel Smael. (Semper legilurin exemplari Gothico phuni Asalephuni.
sihari : —Ibid. Naara : Naaroe. — 7. Halaa;
sine l ; sicutcl Sracl, et non Israël.) — 30. et Masma; Seretli,etEsthani.
Masma. — 51. Jaciuir :Jalur. — «'.2.et Sue : Sue. Elhaan. —Sahar et Etiman : Aaloe; Serelh, Isaar, et
— Ibid. Lnomim : Loommim.— 53. Ephcr : Aplter. Aral. 8. Saboba : Sobaba. — J6id. Aiiarehel :
— 55. el Core : Corc. — 5G.Scphi, Gathan. Ceuez, —9 Fuit : Jubés fuit : (Addilur Jahes.) — 12.
Tehinna : Thena. — 14. Mahonalhi : (Non habetur in
: de
Tainna, Amalec Seplia, Golhan, Cenez, Thiimar cod.) — Ibid. Opbra.Saraia : Orpha. Saraias. — 15.
concubina genuit Amalech. —57. Nahath : Nasth.-— Naham. lilii quoque Ela, Cenez, (vers.
Ibid. Samnia : Semma. — 58. Loran : Joian. — one Jaleleel : Nahem 16) Filii quo-
Ibid. Dis in: Disan. Filii Sobal, Ilalian, el Ebul. —59. Jaiel. Filii Jaleleel. —filius Ela, Cenez quoquefilius
17. Epher :Tliepher.—Ibid,
Iloi'i. Ilorri — Ibid. Ilomain: Hautain.—Ibid. 'ihani- : Tliamanhi. —18. IculhicI palrem Zinoe:
na : Thumma. — -10.Alian, el Minahath, et Ebal, Sammai Thicuthielpan cmZano. — Ibid. Bethiie: Ethelltioe.—
Sephi, cl Onain : el et
Albnn, Meneliit, Ebul, et Se- Ibid. : — 20. Rinua : Renna. —Ibid.
Meied Maret.
plii, et llonam. Filii Sebcon; Ahaia —
et Anam.— JeM : Zesi.—Ibid. elBenzobelh:
(Adduniur in cod.)
luid. Dison : Disan, el Oolibama. 41. Dison ; — 21. Judoe: Juda. — 22. Luhein: Laleem. (liaha-
Ilanuam, et Eseban : Disan;Hamdam, et Esban.—42. bel leclio
Zavan;Ze(()aii.— Ibid. Dison: Disan.—44. de Bosra : p"-"—25. sunl velus; sed recenlius superscribilurBelleem.)
de maire Bosra. — 47. et Adad : Adad. — 49. Ba- figuli : sunt viri figuli. —Ibid. et in
: sepibus : e! proesepibus. — 24. Naniuel : Mamucl.
lanan : Baalnan.— 50. Pbati Phou. —Ibid. Mee- — 25. filius ejus Masma : (Adduntur in cod.) — 20.
— —
lahcl : Meezabel. Ibid. Mezaab : Emizaab. 52. ejus : (Additur in
Phinum : Phinom. cod.) — Ibid. Semei filius ejus :
(Adduntur iu cod.) — 27. aulem : (Deest in cod.) —
CAPUTIL 29. Bala : Ballaa. —50. Horma: Oman. — 51. Belh-
Vers. 2. et Aser : Aser. — 5. Onan : Aunan. — marchaboth : Belh-Marcliaiboilt. — Ibid. Hasar :
ifcid. Chanaiiilidis : Cliananitide, cui nomenerat Sa- Hasa. — Ibid. Saarim:Saraim. —52. Elani et Aen,
ba. (Adduntur verba cui nomen....) — Ibid. Juda ; Renimon : Mclhaimet Aen, et Remmon.— 54. Mo-
Judoe. — 4. Juda : Judoe. — 6. Zamri : Zabdi. — sobab : Masobab.— Ibid. Jemlech : Iemelech.— 55.
Ibid. Darda : Dardan. —7. Filii Charmi ; Achar, Saraioe: Saraiael. — 50. Asaia : (lia habebal leclio
qui, etc.:— filius Zabdi Carmi; filius Carmi, Achan[ velus ;: modomutatur in Asael.) — Ibid. Ismiel— etBa-
qui, etc. 9. Jeratneel : Jeremahel.— Ibid.Calubi: naia Simielei Beneia. —59. Gador : Dagor. 41.
(lia conjieiiur habuisse leclio — velus; sed modo, ea( habiiaveruiilquc : habilaverunl. — 42. Phaltiain :
abrasa, Caleph superscribilur.) 10. autem : (Deestt Phalaihiam.— Ibid. filios Jesi : filium Iesioe.
in cod.) — 13. Sininiaa : Semmaa. — 17. Aniasa :
Amasan. — 23. Aram oppida : Aram et oppida. —'. CAPUT V.
24. Hesron : (Addilur in cod.) — iWd. Ashur : As- Vers. 2. qui erat : cum cssel. — Ibid. Joseph :
sur. — —
27. primogenili : primogenilus. Ibid. Ja- (Additur in cod.) — 3. Esron : et roa. — 4. Samia
inin : et Jamin. — 29. veto : (Deesl in cod. — Ibid., » filius ejus, Gog : Samaia filius Gog. (Addilur vero
ei : (iVonhabetur in cod.) — 50. autem : (Areeest ini ejus.) — Ibid. filius ejus. Micha, elc. : filiusMicha,
cod.) — 51. Oholai : O/io/i. — 32. Jada : Jadai. — etc. — 6. Thelgaih-phabiasar : Theglalh-phalnasar.
35. fueiunt : (iVon habetur in cod.) — 35. Elhei : — 7. ejus : (Deest in cod.) Ibid. per familias suas :
Elhlhet. — 30. Elhei autem : El Eththel. — 39. (Adduniurin cod.) — 9. possidebant : possidebat.—
Helles el Helles : Hellas, cl Délias. — 41. autem : 11. e regione eorum : (lia videtur habuisseleclio ve-
(Deest in cod.) — 42. Mesa : Jliosa. — 43. Taphua : tus; sed modo, ea abrasa, et cognatio eorum legitur.)
Taphu. — 44. Sammai : Semmei. — 45. Sammai,, -—Ibid. Sélcha : Sécha. — 12. Sapham : Sepham.—
Maon; el Maon paler, elc. : Semmei, Maon paler,, Ibid. Janai : Junaai. — 15. Jorai : Jori. — 14. Jara:
elc. — 40. Epha : Ephra. — Ibid. Mosa : Musa. — Jaro. — 15. princeps : principes. — 17. Juda et in
47. aulem : (Deesl in cod.) — Ibid. Epha : Aplta. — diebus Jéroboam : Judoe, el in diebusJerobooe.—19.
51. llariph : Gader llarib. — 52. Sobal : Sotmb. — Naphis; Naphei. — 21. et asinos : asinvs.— Ibid.
53. Jelhreci : Eihrei. — Ibid. et Semalhei : (Désuni! et animas : animas. — 22. ad iransmigrationem : ad
945 VARIANTESLECTIONES.— LIBER I PARALIPOMENON. 946
transmigrationem Babilonis. (Additur Babilonis.) — A 24. jElam et Anaihotliia :— Aliilam, et Analhia. (lia
25. Deus : Dominus. — 26. Thel gath - phalnasar : habel velus leclio ; recenlius vero, Aliilam et Anania,
Theglaih-phalnasar. —Ibid. Lahela : Aloe.— Ibid. et Ailani el Ananaioihia, —inter lineas scribilur. ) —
el in Habor : el Habor. 20. Otliolia : Chotholia. 27. Jeroham : Eoran.
CAPUT VI. — 29. Abigabaon, et nomen, etc. : Abi, Gabaon ,
el Jaihel nomen, etc.— Ibid. Maacha: Mâcha.—
Vers. 1. el Merari : Merari. — 2. etOziel : Oziel. 30. Cis, et Baal, ei Nadab : Chis, et Baal, et Ner.
— 8. el Sadoch : Sadoch. — 12. el Sadoch : Sa- — 51.
etMacelloth : Zacer et Machellolh.
doch. — 17. Lohni : Lobeni. — 20. Lobni : Leboni. — 32.Zacher, et Macelloth genuit Samaa : Machellolh
— 21. Joah : Zoha. — Ibid. Zara ; Zuari. —25.
— quoquegenuil Samut. — 53. Mclchi-sua, el Abi-
Abiasaph : Abisaphac. 26. Sophai : Sophei. —27. nadab et Esbaal : Melchisue, et Esbaal, et Abina-
Eliab filius ejus, Jeroham filius ejus, Elcana filius dab. — 35. Tliaraa el Ahaz : et Achaz. —
Thahra,
ejus : Eliab filius ejus, Elcana filius ejus, Jeroham 56. et Ahaz genuit Joada ; eljoada genuit Alamalli :
filius ejus. —28.Vasseni, et, etc. : Vasseni,Joel, et, et Achaz genuil Almolh. — 37. Banaa cujus filius
etc. — 29. Lobni: Lobeni. — 50. Ilaggia filius ejus, fuit Rapha, de quo ortus est Elasa: Baana
cujus filius
Asaja : Haggi filius ejus, Saiu. — 54. Jeroham : fuit Raphaim, de quo ortus esl Sela.—58. Ezricam :
Eroham. —59. fraler : fratris. — 40. Basajoe; Ba- Azricam. — Ibid. Ohdia, el Hanam : Abadia, Ha-
sioe.— 41. Alhanai : Alhanioe.— 42. filii Zamma : nam. — 39. Jehus : Hus. —40. lilii : fue-
in — 44. fralres : — 49. fuerunlque
(Adduntur cod.) fratris. runt filii.
proeceperat: proecepit.— Ibid. Dei ; Domini. —50. CAPUT IX.
aulem : (Deeslin cod.) Ibid. Abisue : Abiesu. — 58.
Esihemo : Eslhmo. — Ibid. et llelon : Helon. — Vers. 2. Israël : el Israël. — 5. Juda el de, elc:
Ibid. suburbanis suis. (vers. E9) Asan quoque et Juda de, elc. —4. filius Ammiud, filii Amri,—filii
Belh-semes : suburbanis. lisan quoqueel Melh-semes. Omrai -.'filiiAmmiud, —
filius Semeri, filii Ornai.
—
6.
— 61. de cognatione sua : cognalionibussuis. — 62. Jehuel : Jahuel. 8. Jeroham : Hiroam. Ibid.
: Mochri.-—Ibid.filius Saphaiioe: Saphatoe.—
Nephihali el de, elc. : Nephihali el de, elc. (Addilur Mochori
vero et.) — 63. sorte : sortent. — 65. ex tribu filio- Ibid. Jebanioe : Jabanioe.— 10. Jedaia : Jedeba.—12.
rum Juda, el : (Adduntur in cod.) — Ibid. suis : Adaias : Adias. — Ibid. Phassur , filii Mclciiioe; et
(Non habelur in cod.) — 68. Lecmaara : Jemaam. — Maasa : Phasor filii Melchioe,et Masaia. —Ibid. Mo-
Ibid. Beth-horon : Bethhron. — 69. renimon : rem- sollamith : Mosollamoth. — Ibid. Emer : Emeri.—
non. — 70. Balaani : Baalam. — 75. Anem : Anuem. 15. Dei Domini. — 15. Galal : Gaalal. — Ibid. filii
— 74. suis : (Non habetur in cod.) — 75. Asach : Zeeliri : filius Zechri. — 16. qui : ( Additurin cod. )
Athac. — 76. Cariaihaim : Cariathiarim. — 78. ad- — 17. Accub : Sabuc. — —
19. Abiasaph : Aliasaph.—
verso : transverso. — 79. Mephaath : Misaal. — 80. 20. Eleazari : Eleazar. 21. Mosollamia : Mosol-
de : (IVon habetur in cod.) — 81. et Hesebon : lam. — Ibid. tabernaculi ; ( Additur in cod. ) — 22.
Zfespon. consiilucrunl : constituerai.-—-24.el ad aquilonem :
CAPUT VU. ad aquilonem.— 5î. Maihathias : Matthias. (Addilur
— in cod.) — 55. moborantur, ut, etc.: moboranlur
Vers. 1. Simeron : Amaron. 5. Izrahia : Ezra- ita ut, elc. — 55. Jehiel : Jael. — 56. et
hia. — Ibid. Jesia : Jasia. — 4. Cumque : Et cum. „ Baal : Isbaat.— 57. Gedor : Godor.— 58. Samaan Cis, et
— Ibid forlissimi, triginla : fortissimi ad pugnan- ^ :
— 59. Melchisua : Melchisue. — 40. Jona-
dum triginla. (Adduntur, ad piignaiidum.) — 5. fra- Semaan.
lres quoque : fralresque. — Ibid. robustissimi ad, et than, Menb-baal ; etiueribbaal : Jonathoe,Meribaal;
—
Meribaal. 41. Micha , Philon : Micha filii Phi-
etc. : robustissimi alque ad, etc. 6. Bêla et Bcchor : lhon. ( Addilur lilii. — Ibid. Thuraa : Thuhara. —
—
Baie et Bocha. 7. Bêla : Buloe. — )
8. Bechor : Bo- 42. Alamaih, et Azmoih, et Zamri. Zamri autem
chor. —Ibid. Almath : Calinathan.— ibid. Bcchor: elc. : Almath , el Azimolh, et Zaman, et Za-
Bochor. —10. filii autem Balan : (Desideranlur in genuit, man genuit, etc. — 45. vero genuit Banaa : autem
cod. ) — Ibid. Aod, el Chanaana, el Zethan : Tahot, genuil Baana. —Ibid. Elasa : lésa. — Ibid. Asel :
el Chanana, etJolan. —Ibid. Ahisahar : elAhisahar. Esel.— 44. Asel sex filios: Esel sex
— 12. Hasim : Asmi. — 15. Jeser : Asar. — Ibid. sunl filii Asel : hi filios.— Ibid. hi
Bala : Balaa. — 15, uxorem liliis suis Happhim et filii Esel.
Saphan : uxores filii suis Ophim el Sephaim. — 16. CAPUT X.
Sares : Saras.—18. Regina : (lia modo legitur, Vers. 1. viri : filii.-—2. Melchisua : Melchisue. —
erasa veterilectione.) Ibid. Virum : (lia legebat leclio 3. Elaggravatum est proelium contra Saul: ( Addun-
velus; modo lilium.) — 19. Semida ; Alun : Setneida; lur in cod. — i6,:d. eum sagiitarii : eum viri sagit-
Anin. — 20. Suthala Bared : Sulhal, Abaret. — tarii.— 8. Philisthiim : ( Deesl in cod.)— 9. capul :
Ibid. Thahath : Thath. —Ibid. Zabad : Zadab. — caput ejus. — 12. cadavera cadaver. — 15. etiam :
23. ingressusque : Ingressus. — Ibid. Beria : Beriia. (Additur in cod.)
—25. ejus : (Deeslin cod.) — 26. Amiud, qui genuil: CAPUT XL
Ainiud genuil. — 28. orientera Noran, ac.: orienta- D
ient Noran. ad. — Ibid. Gazer et filioeejus, Sichem: Vers. 3. ergo : autem.-—6. omnis : ( Additur in
Gazen, et filioeejus Sechem. — Ibid. ad Asa cum fi- cod.)— 9. proficiebaïque ; proficiebat.— 12.Aho-
liales ; Aza el filias. —29. Thanath : Thamnalh.— hites : Acciles. — 15. Phes-domim : Aphes-domim.
5o. Jcmna : Oinnct.Ibid. Jessui : Issui. — 51. Bar- — 14. Hi—sieterunt : hic sleiil. —Ibid.—defenderunt :
saith : Barzailh. — 53. Chamaal, el Asolh : Cha- défendit. 15. 1res : (Deeslin cod.) Ibid. —
caslra-
maab, elAsocli.—54.Boaga, et Haba : Goazn, etJaba. nietati : congregati.— 21. et inter : inler. 22. viri
— 56. Harnapher : Arrapheth. — 58. Jelher : Ither. robustissimi : vir robustissimus. ( Ita modo legitur;
cum prius sicut in excussofuissel scriplum. ) — Ibid.
CAPUT VIII. Cabseel : Cabsael.— 25. lenebat manu : tenebal in
Vers. 1. Asbel : Asbal. — Ibid. Ahara lertium. manu. — ï5. perveneral : pervenil. — 26. viri ;
v. 2. Nohaa : Ora lertium, Nahaa. — 5. Addar : ( Non habetur in cod. )— Ibid. Elchanam : Elea-
Addor. — 4. Naaman, et Ahoe : Nentan, Ahoe. — nau. —27.Samniolh : Semmoth. —28. Ira : iras.
7. Naaman : Nooman. — 8. Saharaiin : Saarim. — — 29. liai, Ahohiies : Hilai Alwlhites.—50. Maha-
9. Hodes : Ede. — Ibid. Molehon. v. 10. Jehus : rai Nelophaihites : Mirai Natophalhites. — iii'd.
Molchon, Ihebus. — 12. Samad ; Samaad. —15. Helcd filius Baana Neiophalhiies : ( Non habenlur
Baria : Bara. — Ibid. Aialon : Akilon. — 16. John : in cod.)— 51. Ribai : Rebai. — 3a. Ilurai : Huri.
Joalm.— 17. Zabadia : Gabadia.— 18. Johab : Joab. — Ibid. Abiel Arbalhiles : Abial Arabalhiles.— 34.
— 19. Jacini . Jachim.— 21. Baraia . Baraiaith.— Assera : Assom.— Ibid. Sage ; Sega. — 56. Hepher
947 APPENDIX AD DIVINAMBIRLIOTHECAMS. HIERONYMI. 918
Meclieralhites, Abia Pheloniies. ( Vers. 57: ) Hesfo .\ Iech : Ac'imelwh:— Ibid. Susa : Cusa.— 17. qno-
Carmélites, Na&raililius Azbaii (Vers.58.) Joël fraler quo . vero.
Nathan , Mil)ihar lilius Agami : Aphel Mcchorarites-, CAPUT XIX.
Aia Pheloniies , Asra Carmélites, NoOrifilms Azibi-, Vers. 1. ejus: (Addilur in cod.)— 2. perve-
—
loel frxder Nathan , Mabar. 39. Naharai: New ai. nissent : t'enissenf. — 5. consolarenliir : consolentur.
— 40, Ira Jeihra-us, Gafeb Jelhncus i Iras Ge- — Ibid. venerint : venerunt. — 4. David : ( Non ha-
ihroeus, Gnrebh lethéus. — A\, Helheus : Ce.'/itrusi beturin cod. ) — 6. Sobà : Sàbà, — 7. citrrinii , el
( lin modo legitur, cum leclio venu haberêl. fle- regém : currutn et equum et rêgeni. ( Adduntur eî
llioeus. )— 42i Sizi : Seza.-bô. et Josaphat :èlSa- equuiïi. ) — ï».poriàm civilàtis : ( Ha hûbei leclio
pliat. — 41-. Oz>a Asiaiolhites : {Adduntur ; et velus; recentioi- vero civilalem ). — Ibid. ejus;
Ozias legitur. )—Ibitl. Sammn el Jfchiel : Semma ( Deestin cod. ) — 15. viriliter : fiducialîter. — 17.
ei ZaliiiL —Ibid-. Anilines; Ororites. — 40. Jeri- annunliatitm : nuntiutum,
bai el Josaia filii Elnaem , et Jetlnna : Jeribc i et
Josoia fil.i Elnem , et Jelliintd\ — Ibid. Mnsdbia : CAPUT XX.
Mosabia. Vers. 4. ililliim est beîiulii : initnm bêltiiiii.
CAPUT XIL — Ibid. S ibochai ltlisathiies , Sàphai de getierfe
Vers. 3. Ahiczèr : Abizer. — Ibid. BàrHclià: Rn- Raphaiiii , et lliimiliâvit eos. ( Vers. 5. ) Aliud
rachia. — 4. jcheziel : Jeziel.— Ibid. Jezabad : quoque hellUm gesiuni est adver>tis Phllislhoeôs , ih
Je.zbad. — 3. Eluzai : Luzni. — G. cl Jesia : Êiesid. qiio perciissit : ( Adduniur in cod. ) — 6. Itapha :
•—Ibid. Azan-el : Zrael.— 8. et de Gaddi : etGaddi. g Rapltaim. — Ibid. Rapha : Rapllaim.
— 9. Ohdias : et Obdias. — 12. Joliawin : et Jo-
CAPUT XXI.
liAitan.— 15. Maehbaiiai : Bachanai.-^- 14. milU
lilius : millibns. — 17, est i ( Ar»uhabetur in cod. ) Véi'S.3. Joab, Augeal, elc. : Joab , cl dixit, An-
— 18 Amasai : Amcssiam.—tO-.et Editas : ( Désuni gèat, etc. —-5. Dilvidi: David. -- Ibid. inveiitiis est
in cod. ) — 51. ex dilnidia trihii : ex ilifnidia parlé otïihis nilnteflis Israël , etc.. : ihvènlus oiiuiiSIsraël
tribus. —54. mille : mille centumi — Ibid. Ifiginlà liiimef'fis, ile. — Ibid. qilïidringeniâ : ire'cénla.—-6.
el sepiem iiiillia : triginla sepleni milliai — 55. vi- Joiib : ( Deeslin cod. ) — 7. jus-nul eràt : jusserat.
— 8. obsecro, aufei' : obsecro,Domine, anfe'r. — 9.
ginii octo : trigintn àcto.— 58. éxpWiiti : ri e.rpeditîi Davidis ': ( Noiï habetur in côd ) — 10. ei : ( Nec
— IbA. lit constituèrent : el consiilhernnt.
est in cod. ) — 12. pesîilellliàhi ; aiit : pEsfi/éliziarti;
CAPUT XHI. faillis 'aut. —16. (irôiii : et prôlii. — 18. DaVidi, ut :
Vers. 2. ul congiegenllir ; el ctinijregenlur.— 5. David il M. — Ibid. exslrueretque : éxslruerel. (lia
cuncliim Israël : cunclumpopulum Isl-aeL—8. et iii niolo legilur, enim rctéri tè'clioiie.)— 19. ëi : ( Ad-
cilh iris : et cilliaris. — 11. Vocavitque: vocavit.— dilUr in cod. ) — S0. âiigehliii : ilngeluiii Domini.
12. Deum lune lemporis : Dominumtune eo temporis. — 2Î. venirel: tènissêt. :—22. MV-.-.V tu.T.: ïn areû.
— 15. Gcihad i Celhei. — —
25. proebebo : offero. 50. Deum : Domiituill.
CAPUT xiV. CAPUT XXII.
Vers;2. est regnum suum super : esset reqnum Vers.2. Dei : Domini — 5. aulenl : ( Deesl iA
super.— 4. Samoa : Samum. —5. Klisua : Elisn. C cod. ) — 8. ad me : ( Addinifiii- in cod-.) — Ibidi
— 6: Nog-ii Nag/i. — Ibidi j.iphia : Juphie eu — bella : ( Addilur in coiL) — 9. lilius qui : filius au-
'A-.tluië n : ixjitur — 10. ei si • si. — 12. Dtielique- lem qui. —-15: et viriliter ; viri7i(er.=-=-14. pauper-
laie : p'rtwpTfris'il/ri.—' 18. ves.tro : ( Deestin cod. )
ruulqiio : dereliqueriMlaulem. — Ibid. lerra -:( Addiluf in cod. ) — 19. oedificalUr:
CAPUT XV. ndi/ira6i7uri
—
Vers. 1, locuin : domum. 5. pnrparaverai : pa- CAPUT XXIII.
raverat. —>0. ducciri : centum. — 8. Semeias : Se- Vers. 3. viginti : triginla, — 5. citheritéS : eoncifi-
m-iias: — 12. pnrpar.iins : paraïus. — l5. Peij nttiUs. — 8 jiiïiii'e'ps Jahiel : principes HièiheL
( Non habetur in Cad. ) — 17. Casaioe.: Casioe.— 18\ -=9. Smidli SulOiH'illiet llosiel : Seiiiei; Salomilll
Aui , Eliab : Ani el Eliab.—"id. Bannins: Beue- et Oziel. — 12. Ol el : Eziëi. — (à. SitncitisanciO-
jes. — 22. Leviiai uni ; ( iVon esl in cod. ) — Ibid. rum : Shiictnètïnctorùm. Ibid. adOleret : atlàlé-
jirxeralj iid, eic : pra;sra( elad, etc. — 24. Ama- rènt. — 18. Salbhiith : ^ Sàlainiili. — 19. Jeriâu :
sai : Amusaia.— Ibid. Jehias : Aias, — Ibid. Arcoe: Jeriuus. — 20. Micha priliiiH, Jgsiâ : Melmichu pri-
ArcoeDei. —27. etiam iiidulus eral: indutus eral mus, Thesias. —25. Jérimôili : Thêrhiiul.— 29. el
eliam. ad lagana : Ad lâqanâ. — Ibid. toireiidum : fëi-
CAPUT XVI. rënttiiit.
Vers. 6. Jahiel : Aziel. — 9. ei : ( Deesl in codi ) CAPUT XXIV.
— 36. hvmnum Deo : hymnùs Domino. — 42. Do- Vers. I. Abiu : .4/uiid.— 2. Abiu : Abiud. — 5.
mino : Deo. " Ahi-melech : Abimelech.— 4. domos suas octo :
CAPUT XVll. domos octo.—S. principes Dei : principes domus
Vers. 2. DéuS : Dominus.— 5. eduxi Israël : Dei. — 6. Àchiiuelich : Abimelech. — 7. Jrdei :
eduxi filios Israël de terra A:gypli.— 10. nieo : Jedeie. — 9. Melchia: Melrhias — 11. Jesua : Jhesu.
( Deeslin cod.)— 16> DuuSjet; — etc; : Déni meus, — 14. Beiga: B-guz. — Ibid. Emmer : Saunier. —
et, été.— 17. Deus : Oens meus. 25.- auriciilain : 13. Apiiscs : Ophses.——i6. tlezechiel : Jezecel.—
niireiii. — 27. Domine: ( Deesl in cod. ) 17. Gamul : Agamul. 18. .Dalaiau : Daluia. —
Ibid. Maaziau : Manziahu. — 19. sua ; ( Deesl in
CAPUT xviiï. cod. ) — Ibid. et juxta : juxlti.-— Ibid. pneceperal :
Vers. 1. Philisthiim, et: Philisthiim quindecim proecepit.— 20. Subite!; et de filiis Stibael. Jehedia :
millia. ( Adduntur quindecim railliai ) — 3. Adâr- Subuhel; et filius Snbahel, Jedeia. — 22. Isadri vero
ezer : Adadezer.( Et ita semper, ) — 4. cqitiluin : filius Salemoih ; Isouris vero Suleinoth.— Ibid.
équités.— Ibid. cenlum : quadringeiitis. — 8. nec ftliusqiie Salemolh Jahath : /i7in,squoque Salemolti
non de Tehaih et Glinn : nec non et de Teba'.h el Jad. — 23. filiusque ejus Jérau-primus : filhisque
cunctis. —9. Soba : Saba.— 10. misit Adorant: mi- ejus primas Iherialiu. — Ibid. Jahaiel, leriius, Jé-
sit ad Htiram. — Ibid. ei quod : ei eo quod; — Ibid. cinaan : Jaziel, leriius, Jecmoan. — 26. Oziail::
et expuguasset : ( Non htibenlur in cod. ) — H. Idu- Joeiiaiti — 27. Oziau el Soain : Mooliet Soem. —
moea: Jduman. — 15, Ëdom : Edem. — 16. Ai-më- 51. Ahi-mëlêch : Abimelech.
 919 VARIANTESLECTIONES.-LIBER II PARALIPOMENON. 950
CAPUT XXV. A CAPUT XXVII.
Vers. 1, et Hentao: Heman. — 5-. Jeseias, et Vers.5. princeps : principes. — 4. Diidia: Dudi.
Hasabias : isnins , el Sablas. >—4. Bucciau , Ma-1 — Ibid. pariera : ( Deeslin cod. ) — 8. Safnaoth Je-
ihanimi , Oziel Subuel : Bocciahu , Malhanak., zerites 1 Samolh. — 11. Hiisathites : Husothites.
OzielSudubiel, *—Ibid. Elialha : Elietlm. — Ibid. —15. Nelophaihites : Neopliathhes. — 16. proe-
Romenlhi-ezer ; Romelliieter.— Ibid. Mahasioth : eràniin Israël: proeeral Israël.— Ibid. dux: (Ad-
Mazioih. — 5. régis : regem. — S. Miseruntque : dilur incôd.) — Ibid. Saphatias : Saphatalh. — 18.
miserunt. — 9. prima : ( Addilur in cod. ) — Ibid. Juda : Jude. — 19. Ozriel : Oziel. — 20. Phadaioe:
Secunda Godolioe,ipsi et filiis ejus, el fratribus - Phadiei. —25. régis luit Azmolh : régis David fuit
ejus duodeeim : filiis, el fratribus ejus duodeeim Azomolh.—27. Seraeias : Semaias.—28. Gederites:
secunda Godolioe, ipsi el filiis ejus , et fratribus Guderiles. — 29. Saron : Sarona. — 30. et super
duodeeim.— 14. Isreela : Israela. — 15. Jcsaioe: asinos, Iadias Meronalhiles. ( Vers. 31. ) super oves
Isaioe.— 18. Azareel : Ezrael. — 26. Mellothi: quelqueJaziz Agarenus : super oves quoque Jaziz
Melloth. — 29. Geddelthi : Godollathi. — 30. Ma- Agarenus; et super asinos Madias Meronalhiles. —
hazioth : Maziath, — 51. Romemlhi-ezer : Ro- 32. Hachanioni : Hachomoni.
malhiezer.
CAPUT XXVI. CAPUT XXVIII.
Vers. 1. Corilis : Corinth.—-3. ^Elam quinius, 1. : aulem. — 5. Dominus : Deus.—8.
Vers. igilur
Johanan ; Ailam quinius Johana.— 7. Raphaël, et n Domini: Non habetur in cod. — 18.
Ohed, Elzabad , el fralres, etc. : Rahael, et Obe- elc. : dédit ( ) dédit; ut,
el
; ut, elc.
diei, et Zabab , fratres , etc. — Ibid. Elieu : Delhi.
— ibid. Samachias : Semechias,— 8. eoruhi fortis-
CAPUT XXIX.
sitni : eorumviri forlissimi. — 9. Meseleinire ; Me-
sallamioe.*->Ibid. eorum : ( Deesl in cod, ) — 10. Vers. 1. enim : autem.— 2. domus Dei : domus
eum : ( Addilur in cod. ) — 15. ergo : aulem. — 16» DominiDei. — Ibid. ligna : lignnm. — Ibid. et la-
Sephiui : Sephhna. — 18. binique : bini. — 20. Dei : pides : lapides. — Ibid. omnemque : omnem. — 3.
Domini. — Ibid. Sanctorum : Snnctonim filiorum domum Dei : domum DominiDei. — Ibid. pnepa-
Core, et Merari.— 21. filii quoque Ledan : filii ravi : paravi. — 4. templi. (Vers. 5.) Et ubicunque :
Lecdan. — Ibid. Ledan et Gersonui, etc. : Leedan templi. 5. Ubicunque.— Ibid. ubicunque opus est
el Gersonui, etc. -— 22. Zatliain : Zetham. »—25. argenium : ubicunque argenlum. — 0. principum ;
Ozihelitis : Ozihelilibus.>—25. Zechri, et;: Jeeri , (Non habetur in cod. )— 8. thesauros • thesauruin.
sed. — 26. ipse Seiemilh : ( ûesunt in cod. ) — 27. — Ibid, Jahiel ; Mihehiel.— 10. in oelernuin: et in
consecraverant : consecraveral.— 29. Isaarilis : Sa- oeternum.— 14. dedimùs : damus. 19. tua , testi-
arilis. —Ibid. et filiis : filii. —Ibid. addocendum : monia : lua, et lestimonia.— 27. fuerunt : ( Deeslin
ad occidendum.—31. Jeria : Jerias. —Ibid. inventi cod. ) — Ibid. in Jérusalem annis triginla tribus :
sunl viri : invenliviri. in Jérusalem iriginta tribus.

LIBER SECUNDUS PARALIPOMENON.

CAPUT I. G serai : jussa erant. — 11. lebeles, et, etc.: lebetâs
Vers. 4. Autem : (Deest in cod. ) — Ibid. proepa- quoque tridentes, et,—etc. — 16. lebeles : lebelas.— —-•
raverat : paraverat. — 14. sibi; (Aro«habeturin cod.) 19. Dei : Domini. Ibid. el mensas : inensas.
— 16. autem : (JVechabetur in cod.) — Ibid. eme- 2l. omnia de auro mundissimo facia sunt : (Non
bant : coemebani. habenlur in cod.) — 22. Thymiateria : Thymiama-
CAPUT IL laria.
CAPUT V.
Vers. 4. ul «onsecrem : el conseCrem.— Ibid. so-
lennitalibus Domini: solenniiaûbus nomini Domini, Vers. i. domus : {Addilur in cod.) — o. itaque
— 7. oere el ferro : oere ferro. — Ibid. coelaluras: ad regem omnes : igitur omnes. — 11. adhuc in
coelata.— 8. mitte mihi, et, elc. : mille mihi cipre- illo : adhut Ûlù. — 12. cymbalis : et cymbalis.—
sina el, elc. — Ibid. hoverint : sciant. — Ibid. servi 15. et dicere : et dicerent. —-14. hë possent : nec
mei cura servis luis : sera lui cumservis meis-.—10. possent.
daim in cib.iria : dabo cibaria. — Ibid. sala viginti CAPUT VI.
millia: sala el vini rig'Mi nlUliametretas.
— 14. vere:vigintimillia,
—
el oere. 16. quot : quoe.—Ibid. tuUm Vers. 5. rex : (Deest in cod.) — 4. quod loculus:
autem erit : tuum erit. — 17. quinquaginla tria gtiod ore loculus. — 7. Domini: (Deesl in cod.) —
millia et sexcenii : quinquaginla millia et tria millia 10. suum : ( A;on habetur in cod.) — Ibid.: Domini:
sexcenli.—18. de montions : in monlibns. (Nec hubelur in cod.) —-15.— aliitudinis in altum-.
— 19. et audias : ul audias. Ibid. fudit : fundil.
CAPUT III. TV— 21. exaudires : exaudias. — Ibid. et exaudias :
Vers. 5. eubitos : cubilornm.—Ibid. cubilos : cu- exaudi. — Ibid. exaudi : el exaudi, —— 25. lu exau-
bitoruin-.— 11. cheriibim viginti cnbitis exicnde- dies : tu exaudi.— 28. oertigo: oerucai 52. Exler-
banlor : clterubim ulrisqueviginticubilis lendebanlur. niim : Externus,—54. populus tuus ad, etc.: popu-
— 12. ejus : ejusdem,— 15. exteriorem : inleriorem. lus tuus Israël ad, etc. — 56. peccaverint : el pecca-
— 14. cocco : coccino.— Ibid. cheruhini : cerufim. verint.— Ibid. eos : ( Deeslin cod.) — 57. iu corde :
(Ita fere semperlegit.) — 17. Jachin, et quoead loe- corde.—Ibid. egerim: cl egerinl,—58. sua iu lerra:
vam Booz: Jachin, hocest, firmilas, el quoead loevam, saa ei in terra. —5tf. tu exaudies : ul exaudias. —
Booz, hoc esl, in robore. 41. salulem : justitia.
CAPUT IV. CAPUT VIL
Vers. 1. longitiidinis : aliitudinis. — Ibid. et dé- Vers. 2. lemplum Domini. Sed, etc. : lemplum.
cent ciihiloruni aliitudinis: (Desunt in cod.)—4. Sed, elc. — 3. in soeculuin: in oeternum.— 7. adi-
iinpositum : postlum. — Ibid. ad aquilonem : aqui- pes : adipem. — 10. cor meum ibi : ci'o ibi. — 18.
lonem.— Ibid. ad occidcuieiii: occideniem.—5. ca- qui non sit : qui sil. — 19. dcrcliqucrilis : relique-
piebatque tria : capiebalquemensuroetria, — 7. jus- ritis.
951 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 952
CAPUT VIII. Ak. CAPUT XV.
Vers. 6. quoecunque: quoe.— 7. et Amorrhoeis: Vers. 1. Dei : Domini. — 2. dereliqueritis eum ;
Amorrhoeis.— 10. régis : (Non habetur in cod.) — dereliqueritis. — 4. reversi : (Additur in cod.) —
11. rex : (Nec habetur in cod.) — Ibid. esl in eam : Ibid. reperient eum : repaient.— 10. in Jérusalem:
est eam. — 14. in divisionibus suis : juxta disposilio- Jérusalem. — 15. voluntate quoesierunt : volunlale
nes suas. — 17. Asiongabcr : Gesion.— Ibid. quoe: sua quoesierunt.— 16. Maacham: Maacha. — Ibid.
quod.—18. manus : manum.—Ibid. abierunt : vene- in luco : in loco.—18. Eaque : Ea.— Ibid. intulil :
ruul. — Ibid. allulerunl ; tuleruul, lulit.
CAPUT XVI.
CAPUT IX.
Vers. 1. autem : de regno:
Vers. 2. quod non perspiciinm ei fecerit : quod ei regno. —2. autem :(Deeslin cod.)—I6id.
— 3. eum : (Arowhabetur
non perspicuumfecerit. —4. et cibaria : cibaria. — in ergo.
cod.) — 5. inlermisit opus : intrrmtsif oedifienre
Ibid. quoque et vestes : quoqueejus, et vesiimenia.— — 6. de Raina : Rama. — 7. ilan?ni : Allâ-
—
5. verus esl sermo : uems sermo. 7. le omni : te mes. — Ibid. evasitopus.
Syriw : evasit rex Syrioe. — 9.
in omni. — 8. servare : salvare. — Ibid. judicia : Domini: — 10. interl'ecit de, etc. : inlerfecil
ejus.
judicium.— 12. et multo : mullo.—•15. sex talema : Asa de, etc.— Ibid. in tempore : (Désuni in cod.) —.
sec millia talenta.—15. cxpendebanlur : expendeban- Ibid, illo : i7/os.(.Sed
tur Irecenli.— 10. scula : (Deesl in cod.) — 18. sex suo : ferme erasum esl s.)— 14.
(Deeslin cod.)—Ibid. posuerunlqne eum super
quoque : sexgne. — 19. requis —
: regionibus. — 22. lectum : posuerunlqnesuper leciulum.
proe ( : Non habetur iu cod.) 25. reges : (Ita ha- y
beballecliovelus; sed, ea erasa. populi superscribilur.) CAPUT XVII.
— Ibid. ut audirenl : ef audire.—26. et usque: Vers. 1: ejus : (Non est in cod.)—2. Juda : Judoe.
id esl usque. — 29. antcin : vero. — Ibid. Silonilis : — Ibid. quas coeperat Asa : (Adduntur in cod.)— 3.
Selonilis. primis, el non : primis, el novissimis,et non. — 7.
CAPUT X. Ben-hail : Beneil. — 8. Adoniamque : Adoniam. —
Vers. 1. consignèrent : constituent,— 10. ut: Ibid. et Thnb-.idoniam : Adon. — Ibid. Joram :
(Deest in cod.)— Ibid. ei : (Non habetur in cod.)— Zoram. — 9- populum : ( Deest in cod.) — II. sed
II. coedamvos scorpionilms : coedamscorpionibus.— et Philisihoei: sed Philisthoei.— 14. iste numerus :
15. dura : dure. — 11. Ego vero cedam ; Ego coe- isle est numerus.—Ibid. rohuslissimi viri : robustis-
dam. — 15. Dei : Domini. — Ibid. Silonilis : Selo- simorum.—15.hune : istum vero.—16.illum : istum.
nitis.— 18. niisitquc rex RoboamAduram : misilque — Ibid. Zecliri : Jechri.— Ibid. virorum : (Non ha-
RoboamUriant. betur in cod.) — 18. Jozabad : Zoiabad. — 19. in
CArUT XI. universo : el in universo.
l'ers. 1. centum : in centum.— ibid. millia : mil- CAPUT XVIII.
libns.—Ibid. ad se regnum : ad regnum.—5. aulem: Vers. 2. persuasilque : persuasil.—4. Dixit: Dixit-
(Addilur in ad.) —7. Odollani : Adollam.— 10. — Ibid. obsecro : eliam. — 5. igilur : que. —
Aialnn : Ahialon, et Abron. — 12. fecil (Addilur in que. Ibid. At illi : Et illi, — 7. Est vir unus : esl autem
cod.)— Ibid. somma : multa.— 16. ad ininiolandum •—Ibid. loquaris rex ; lo-
victimas suas coram Domino : ad immolandasvicli- r. ( vir unus. (Addilur unus.)
ita rex. — 8. ergn rex Israël unum : i7a rea;
mns Domino.— ls. Jeriniolh : Jerimailt. — 19. ei: quaris
in — Ibid. Zoon ; loin. —20. Post unum,— 10. Chanaana : Chanaan. — 12. ut el ser-
(Additur cod.) : ul sermo.— 10. Al ille : El ille. — 17. El ail :
hanc quoque : Posl hanc autem, — Ibid. Ethai : mo — 19. aller : alius. — 21. ejus -.suorum.— Ibid.
lihai. — 21. coneuhinas aulem : concubinasque.— ail. — 23. Chanaana : Chananoe.—25.
Ibid. viginti octo filios : viginti filios. — 22. omnes : Dixilque :: Dixit.
Amelech Amalech.— 26. Mittile hune : mittite vi-
( Deeslin cod. ) rum hune. (Addilur virum.) — 29. Josaphal : Josa-
CAPUT XII.
phat regem Juda. — Ibid. pngnam : pugnaudum. —
:
Vers. 2. Sesac Sasac.— 4. Juda : Juda et Benia- 51. auxilialus esl ei : auxiliatns ei. —53. Israël :
min : (Additur Beniamin.) — 5. Sesac : Sasac.— (Additur in cod.)—Ibid, ail ; dixil.— 54. porro rex
Ibid, Hoecdicit Dominus: (Adduniur in cod.)—Ibid, Israël stabat in curru suo : (Adduniur in cod.)
el 7 et 9. Sesac ; Sasac. —Ibid. ab Jérusalem :
(Deesl in cod.)—10.— rex oeneos: rex Roboamoeneos: CAPUT XIX.
(Additur Roboam.) 11. refeiebant eos ad, etc. : Vers. 1. in domum : domum. — 5. requireres
referebantad, etc.— 12. siquidem in, elc. : siquidem Dominum Deum patrum luorum : requireres Deum.
et in, elc. — 15. autem : quoque. —7. enim : (Deestin cod.) — 8. el Sacerdotes : Sa-
cerdotes.— Ibid. ejus : suis. — 10. Dominumet ne
CAPUT XIII. veniat : Deum et veniat.—Ibid. super vestros :
Vers. 2. Michaia : Maacha. — Ibid. filia Uriel de! super fratres vestros. — Ibid. agenles : agetis et. —
Gabaa : (JVon habenlur in cod.) — 5. octoginia :: D 11. vesler : (Addilur in cod.) — Ibid. bonis : bono.
oclingenta.— 5. ejus in pactuin salis? : ejus paclum
salutis? (lia legitur Numer. cap. xvm, num. 19.) — CAPUT XX.
7. coiigregatiquc : congregali. — 9. de bobus cl in1 Vers. 1. Ammonilis : Ammanitis.—2. Asason :
—
arietibus : in bobus, in arietibus. 10. Sacerdo- ASOH.— 4. deprecandnm Dominum : precandum
tesque ministrani : sacerdotesqueejus minislrant. — Deum.— Ibid. cum : Deum.— 6. : regibus.
— regnis
14. hélium ex adverse : beltumel ex adverso. 1G. — Ibid. potest : polerit. — 7. omnes :( Addilur in
Dous : Dominus. — 18. confortali filii : ronforlati' cod.) — 10. transirent : transiret.— 14. Jahaziel :
sunl filii. — 19. et filias : cl caslellufiliis. — Ibid. Jaziel. — Ibid. Banaioe: Benaioe.— 15. Josaphat : o
Jesana : Jessena.—21. procreavilque viginti duos3 Josaphat. — 16. sis : sus. — 17. egrediemini : egre-
filios, et sedecim filias : procreavil duodeeim filios,> dimini.— 20. Thecua : Thecuoe.—iWd. viri : (Deest
el decemfilias. in cod.) — 21. eum : Dominum.— 24. Juda : Judas.
CAPUT XIV. — Ibid. speluncam : spéculant.—26.quoniam : (Non
Vers.9. trecentis : irecentamillia.—10.ei : (Deesl t habetur in cod.) — Ibid. iilum : (Addi'Jtirin cod.) —
iu cod.) — 12. ^Ethiopes : AAhiopas.— 14. urbes : Ibid. Vallis : Vallem.— 27. et Josaphat ante eos in
(lia modosuperscribilur,—erasa veteri lectione, quoe s Jérusalem : (Adduntur in cod.)— 28. in Jérusalem :
videtur habuisseturbas.) 15. in Jérusalem : Jéru- Jérusalem,— 51. et nomen : nomen.—Ibid. Selahi:
salem, (in addilur in cod.) Salathi. — 5i-, in libros : in librum. — Ibid. Israël :
 9S5 VARIANTESLECTIONES.—LIBERII PARALIPOMENON. 954
(—lia videtur habuisseleclio velus; modoJuda legitur.) A CAPUT XXVII.
56. l'eceruntque : fecerunl. Vers. 2. omnia quoe : omnequod. — 9. Joaiham :
CAPUT XXI. (JVouest in cod.).
CAPUT XXVIII.
Vers. 2. Azariam. (Deest in cod.) —Ibid. Jahiel :•
Hieliiii. — 5. deditque eis : dedi'teis. — Ibid. in Vers. 1. Viginti annorum : viginti quinque anno-
(Addilur in cod.) — 4. autem : ergo. — 8. illis : il- rum. — 4. et ihymiama : thymiama. — — 5. Dominus
lius. — 15. lui : (Deestin cod.) — 17. ei. (Additur in Deus ejus in manus : Dominusinmanu. G.Rome-
cod.)— 19. in : (Addilur in cod.). lia; : Romolioe.— 9. venienli : venieniium, — Ibid.
ila ut ad coelum peningeret vesira crudelilas : (Ad-
CAPUT XXII. duntur in cod.)— 12. sleierunt ila.;ue : steterunlque.
— Ibid. Mosollamoth: Osotlaniolli. — Ibid. Ama-
Vers. 1. regnavitque : regnavit autem. 2. et — no- : Amasa. — Ibid. Hadali : Adadi.— 15. omnes-
— sias
men : nomen. Ibid. Atltalia : Olholia. (Et infra que : (Deesttu
— Ibid, lilia : in — 8. ever- cod.)— Ibid. iinxissentque : unxissent
semper.) (Addilur cod.) — 18. Judoe : Juda. — Ibid. Aialon : Ahi-
terel : subverteret.— 9. ipsum quoque : ipsumque.— quoque. lon, — Ibid. Gamzo : Gango. — 19. enim : autem.
Ibid. quis : (Deest in cod.)— 10. filius sous : filius — 20. : Thaglalh. — Ibid. qui. (Non ha-
— Thelgath
ejus. —11. Joas : Joam. Ibid. ahscondiique eum betur in
cod.) — 22. et lempore : et in lempore. —
cum, etc. : absconditquecum, etc. Ibid. rex : ( Non habetur in cod.) — 25. Darmasci :
R— Damasci. — Ibid. Syrioe: Assirioe.—Ibid. ei : ejus.
CAPUT XXIII. 24. ilaque : igitur.— Ibid. Dei : Domini.—Ibid.
Vers. 1. Joiada -.Joiadc pontifex.—Ibid. Jeroham : Dei : Domini. — 26. suorum : ( Non esl in cod.) —
Jheroham. — Ibid, Adaioe: Adeioe.— Ibid. Zechri : 27. sepelierunt eum in civilale : sepelierunt in civi-
Jechri. — 5. Dei : Domini. —•Ibid, Joiada : Joiade. lale.
— 4. ergo : (Deesl in cod )—5. ad portam : iu porta. CAPUT XXIX.
—8.omnia : (Deeslin cod.)—Ibid. qui iinpleverant : Vers. 6. nostri : vestri. — 9. filii no-
qui jam impleveranl. — Ibid. el egressi erant : et stri : el patres paires
filii nosiri. — Ibid, ducloe: (Non habetur in
egressuri— eranl.— 11. el teslimonium : (IVonhabenlur — !0. averlei : auferai.— 11. colalisque : eo-
in cod.) Ibid. sunt ei : sunl. — 14. Egressus au- cod.) latis. —Ibid. ei : habetur in — 12. Ma-
lem : egressus esl autem. — 17. aras : aram, — 18. hath filius Ama-ai : Muba (Non cod.)
filius Amasioe.— Ibid.
Domini, sub : Domini, el sub.
Abdi, et Azarias filius Jalaleel : Aidai cl Azarias fi-
lius Jailcel — Ibid.autem: (Non est in cod.)—Ibid.
CAPUTXXIV. Joah filius Zemma, el Edeu lilius Joab : Joia films
Vers. 5. Israël : (Non habetur in cod.) — Ibid. no- Semma, et En filius Joua.— 14. Oziel : Oziel hi fue-
siri : reslri. — Ibid. egere : egcranl. — 7. enim : runt qualuordecim. — 15. coogregaverunlque : con-
aulem. — Ibid. Dei : Domini.— 10. ingressi ; uni- gregaverunt.—Ibid. ingressi sunl juxla : ingressijux-
versi.— 11. constituerai : instituerai. —14. omnia. ta. — 17. autem : que. —Ibid. prima : (Addilur in
(Deest in cod.) — — Ibid. ministerium ad, elc. : mini- cod.) — Ibid. expiaverunlque : expiaverunt. — 18.
sterium et ad, etc. 10. et cum domo : et domo.— Q sunt : (Non habetur in cod.) — 20. Ezechias rex ad-
25. venilque : rniit. — Ibid. el Jérusalem : el in Jé- uiiavit omnes principes civitatis, et ascendit in do-
rusalem.— 24. iu manilius : manibus.— Ibid. i;:no- mum Domini : Ezechias rex ascendit in domumDo-
rainiosa : ignominiose.— 25. Dimiserunt eum in, mini, el adunavil omnes principes civitatis. — 21. et
etc.: dimiserunt in, elc. — 20. Zabad : Gabaatli. — arieies : arietes. — Ibid. dixitque : dixit quoque. —
Ibid. Seuiaritli : Sammarith. — 27. inslauratio : in- 22. immolaveruntque : immolaveruni. — 25. impo-
slaurala. suerunlque : posuerunlque.— 24. coram : (Deest in
CAPUT XXV. cod.)— 25. manum : manus.— 27. laudes : laudare.
— 50. sermouibus : de sermonibits. — Ibid. incur-
^ Vers. 1. Joiadan : Joaden. — :
4. suis (Deest in valo : curvato. — 51. eliam : (Non esl incod.) — 54.
yjd.)— 5. sursum : sursumque.— 6. centum millia: quippe : quoque.
cenlumviginti millia. — Ibid. centum lalenlis : cen- CAPUT XXX.
lum millia lalenlis. —8. Deus: Dominus.— Ibid. el
adjnvare : adjuvare. — Ibid. converiere : verlere. — Vers. 1. et : ut.—2. et principum,et universi : eluni-
9. lalenlis quoe: talentis argenli quoe.— 10. itaque: versorumprincipumuniversi.—S.occurrerant:occurre-
autem. — ifci'd.ad eum : (Deest in cod.)— 15. usque ranl. (Ad. n, signumpluralis numeri.)—Ibid. fuerat :
ad Beth-horon : usque Belh-horon.— 11. vero : au- erat. — 6. el Isaac : Isaac. — 10. Jlanasse,usque ad
lem.— 10. Deus : Dominus.— Ibid. quia : qui et.— Zabulon : Manassemusque Zubulon. — 12. ul lacè-
Ibid. et insuper : insuper et. — 17. veni : et veni.— rent : el facerent. — 18. pro eis. (Désuni incod.) —
18. Al ille. (Désuni in cod.) — Ibid, remisit nunlios, 22. pacificorum. (Ita habebat lectio vêtus; modopaci-
dicens : remisilqueJoas rexIsraël ad Amasiamregem D '. licas legitur.) — Ibid. et laudaiiles Dominum Deum
Juda. dicens. —24. Obcdedom: Ubedon.— Ibid. in palrum suorum : (Adduniur in cod.) — 23.«eliam—:
Saniariam : in Samariam. (Additur vero in. ) —25. (xYonhabetur in cod.) — Ibid. el : (Deesl in cod.)
Joachaz : Achaz.— 26. autem : vero.— 27. fugisset 25. omnis turba : esl omnis terra.
in Lachis : fuisset Lachis.
CAPUTXXXI.
CAPUTXXVI.
Vers. \. elde Ephraim : de Ephraim.—2. autem:
Vers 1. Juda. (Addilur in cod.) —5. Dominum: vero. —Ibid. videliccl : (Non habetur in cod.)—Ibid.
Deum. — Ibid. Dominum: Deum. — 7. et adjuvit et confiterenlur : ei confiterenlur. — 4. Jérusalem :
cum Deus contra Philislhiini : (Adduntur, el Dominus i» Jérusalem. — Ibid. ul possent : et possint.—5.
legitur.)— Ibid. Arabes : Arabas.— Ibid, Gurbaal: décimas obtulerunt. ( vers. 6 ) sed el filii Israël et
Gurba. — Ibid. Amiuoniias : Ammanitas.— 8. Ap- Juda qui habilabant in urbibtis Juda obtulerunt : (Ad-
pendebantqne Ammonil.'e: pindebnntqiteAmm-mitoe. duntur.) — 10. et remanserunl : remanserunlque. —
— 9. oedificavitque: oedificavilquoque. — Ibid. su- 12. iniulerunt : lulerunl. — 15. Jahiel : Eihel. —
per : ( A'onhabetur in cod. ) — 11. Jehiel : Jeel. — Ibid. Jerimoth, Jozahad quoque; el Eliel, et Jesma-
Ibid. Mansioeque: Maasioe quoque.— 15. septem : chias : Erimolh, Joabad quoque, el Zehel et Thesma-
ocio. — 19. iratiisque Ozias: Iratusque est Ozias. — chias. — 15. Dei : Domini.— 15. Semeias Amarias:
20. eo: (Deesl in cod.) — 21. rex. (Nec est in cod,). Sameias Samarias. — Ibid. suis. (Deesl in cod. ) —
935 APPWDLX ÂD DIVÏNAMBÏRLIOTHEGÀMS» HIERONYMI. 956
16. conducebat : coiidueèoaiif.—19. et Levilis : Le- tA Salem: Jérusalem, —8. Jo:ichaz : Abnehaz.— Ibid.
vitis.—20.in omni Juda ; in domoJuda.—21.Deum : Dei : (Non habetur in cod.) 9. et janiiores de Ma-
DominumDeum. ntisse, et Ephraim : janiiores de Manasse el de E-
CAPUT XXXII. phraim. — 15. diversos : varias. — 14. legis Domini:
legis in domo Domini. — 20. Abdon : A6do.— Ibid.
Vers. 1. post quoeel huju'.cemodi : el post hnjus- Asaoe; Esuioe.—'22.
cemodi.— Ibid. et ingressus : ingressus. — 5. qui Ibid. filii Hasra custodis proplielidcm : prophetem.—
vesliuin : ( Non habenlur in
erant : qua'erant.— 5. iuslaiiraviique: instaurant.— iu Jérusalem : Jérusalem.-Ibid. nar-
7. nec pavealis : ne pareaiis. — 8. enim. (Non esl in cod.)-—Ibid.
raviinus : memoravimus.—27. Domini : Dei.—28.
cod.) — Ibid. Deus: in
(Desideratur cod.)— 10. ha- infereris : effereris.— Ibid. ejus : suos.— ï9. convo-
bentes : habetis. — 11. deci-pil : deeipit, — Ibid. de caiis : —50. in domum: domum. —52.
manu régis Assyriorum? ; de manu mea, — li. ut omnes congregatis. : (Deest in cod. )—35. ejus : ( Nec habetur in
possit : ul posset. — li. legionum : regnorum. — cod.) —ifii'd. Deo palrum suorum : (Désuni in cod.).
Ibid. de manu mea -.de hac manu.— 17. scripsit pla-
nas hlasphemioe: misit plenas blasphemia.— Ibid. CAPUT XXXV.
populum suum : populossuos.— 18. personahal :per- Vers. 1. in Jérusalem : habenlur in cod.
sonabanl. —Ibid. eos : ( Additur in cod. ) 19. Israël : — 3. arcam : arcam Domini.(Non — 5. El : ( Deeslin cod.))
Jérusalem. —-22. régis Assyriorum : (Desuntincod.) — 7. triginla millia : viginti millia.—8. populo:
—27. elauri el lapidis : aîiri lapidis.—28. caulas- lemplo.—Ibid. Jahiel : Jeiel. — Ibid. conmiixiim :
que pecorum : caulas quoque pecoribtts.—29. sibi : nu'.rfi'm.—9. et Semeias : Semeias.—Ibid. Jehiel,
(Deesl in cod.) — 50. fooleiti : ( Non habetur in cod.) * el Josabad : Jahiel, et Joznbad. — 11. Phase asper-
— Ibid. Gihon : Geon.
serunique : Phase'Dominousperserunl.—12. inlibro:
CAPUT XXXIII. m lege.—15. quod in lege : quod lege. — 18. Judoe:
Juda. — Ibid. in Jérusalem : Jérusalem.-—20. pro-
Vers. 5. auiem : que. — 6. transireque : traiisire cessit :
— in Jérusalem : in Jérusalem. — 8. proecessit.—21. libi est rex : libi rex.
quoque. 7. el —
movere : moveri, 11. in B ihylonein : Babylonem. CAPUT XXXVI.
—
—12. coangustaïus : angustmus. 15. ipse esset :
— Vers. 2. Joachaz : ( Non habeturin cod. ) — 3. in
ipse esl. li. Gdiin : Geon.— Ibid. per circuiluin; Jérusalem : Jérusalem. — 8. regum : ( Addilur in
( Désuniin cod. )Ibid. Ophcl : Aophel.—10. proece- cod. ) — Ibid. l'L'giiavii.auiem : regnavilque. — 9.
pilqiie : pra'cepil.— 18. gcsiurum : sermonum,— regnavil : ( Deeslin cod, ) — 10. patmiiin : fralrem,
Ibid. Deum : Dominum.—21. Auion : (A'on habetur — 12. in oculis : in — Ibid. Domini: Dei.
in cod.)—23. Domini: Dei. conspeclu.
—17. enim : ( Deestin cod. ) — Ibid. nec decrepili:
ne decrepili.— Ibid. in manibus : manibus.—19. de-
CAÏ'UT XXXIV.
struxerunique : — destritxerunl.—21. Ut compleretur :
Vers.2. non : nec.-—5. Jérusalem ab, etc. : Jéru- El compleretur. 22. Domini: ( Deeslin cod. ) Ibid.
salem usque ab, etc.—4. Baalim : Baal.— Ibid, et fuerat : est.
Miuulaera qu;e superposita : imo el simulachra quoe Oraiio Manasse régis Juda, cum caplus lenerelur
—
eis supeiposita. 5. proelerea : quoque.—7. in Jeru- in Babylone : ( Non habetur in exemplari Gothico.)

ESDR,E LIBER PRIMUS.

Hieronymiproefatinad Domnioneinet Rogatianum : <j Tlielmela : Thelmelaa. — Ibid. Adon, —
et Emer : Don
(Habetur in cod.) — Lin. 0. difûculiatis : [acullalis. et Mer. —Ul. Berzellai: Berzallai. Ibid. Berzellai:
CAPUT I. Bcrzallai.-—65.Athersalha: Alliersath.—05.duceuti i
ducentoe.— 68. el : (Deestin cod.) — Ibid. de princi-
Vers. 1. Jeremioe: Jeremioepropheloe.—3. in Je= ; (Scribuntur lillerismajoribus,quasiUlu-
rusaient: Jérusalem. — Ibid. quoeest in Judoea, et pibus palrum 69. quadraginta : quatlringenta.— Ibid. muas;
aidifieei domum Domini Dei Israël, ipse esl las.)—
Deus minas. — 70.
— 4. universusque Israël : universus Israël.
qui esl in Jérusalem: (Désuni in cod.) Dei:
Domini. — 5. Juda el Ben-iamin : Judea de Benia- CAPUT III.
min. — Ibid. ascendercl : ascenderent. — 6. el ju- Vers. 5. Dei: (Deeslin cod.) — 5. Domino: Deo.—
mentis : in jumentis. — 7. Domini: (Deesl in cod.). 9. slelilque : fecilquoque. — Ibid. in lemplo -.lemplo.
— Ibid. el filii: /i7it. — 12. eliam : (Deest in cod.)
CAPUT II. CAPUT IV.
Vers. 2. Jesua : Jesu. — Ibid, Rahelaia : Relata.
— 4. Sephaiia : Sephelia. —5. sepiuaginia quinque: Vers. 2. immolavimus: immolamus.— 3. dixit eis;
—0. filii Phahalh: filii Phelh. dixit. —Ibid. Deonostro : Domino Deo Israël. —5.
quinquaginlaquinque. regnum : ad annum. —
— ibid. Joab : (Deest incod.)'— 7. ducenli : septin- aulem : quoque. — iiid. ad
— 8. Zelliua : — 12. : G.in principio : principio. — 8. Scriba scripserunt:
genti. Zepltna. Azgad
— 15. sex : quinque. — 19. Ilasum : Hasom.Aggad. — 22. Scriba Artaxerxes scripserunt. —Ibid. unam:—(Deest
sex : in cod.) — 9. Apharsalhachoei: Pharsatei. Ibid.
(jiliiiquaginia quinquaginlaquatuor.—29. quin- Erchuoei: Et Cufei. — Ibid. Dievi, etyElamiioe: Deei,
quaginla duo: quadraginta duo. —55. sexcenli : ,D /Elamitoe.— 11. régi : (Deest in cod.) — 15. perve-
noiigenti. — 56. Sacerdotes: (Deesl in cod.) — Ibid. niet: pervenial. — 14. Nos autem : iVosergo. — 15.
Jadaia: Idaia.— 58. quadraginla septem: quinqua- concitanliir: concitanl. — Ibid. civitas : civitas
— 40. Leviliu: Deesl in —Ibid. ipsa
ginla septem. ( cod.) — 19. iuvencrunlque : iitienerunt. — Ibid. a
Odovioe: Odevia.— 41. viginti oclo : viginti novem. illa.
— 45. Nalhina'i : (Deest in cod.) Ibid. Tabbaoth : diebus : diebus. — 20.— quoque; vero. — 21. prolii-
:
Tebbuoth.— 4lî. Senilai , filii Hnnsi: Selmai, filii bealis : ut prohibealis. 25. robore in robore.
Ananu— 47. Gaher, lilii Raaia : Gazer, filii Racaia. CAPUT V.
— 48. Gazam ; Gazem.— 49. filii Aza, lilii Pliasea, Vers. 2. Dei: Domini—5. autem: (Deeslin cod.)
filii Bcsee: (Désuni in cod.) — 60. Aseoa; Asennaa. — Ibid. Thathanai : Taniaimai. — Ibid. muros ejus :
— 61. Bachuc: Becboc.— 52. Beslulli : Beslolh. — muroshos.— 6. Tliailtan ii : Thannai.— 7. sic: (Deest
54. Ilatipha: Uatupha. — 55. Sotai, filii Sophe- in cod, ) — 8. opusque illud: opus illud. — 9. hos ;
reth : Othei, filii Supherel.—57, Asebaim: Asubaim. (Deest tu cod.) — 10. sciipsimusque nomina eorum
— 58. omnes Nalhinoei: omnesisli Nathinoei.-—59. virorum : quoescripsimusnominavirorum. — H. ser-
 957 VARIANTESLÉCTIÔNES\— LIBER li ËSDR^. ms
monëmï èérmohe.— 12. tradidil : èi Iradidit. — 14. A CAPUT ix,
—
Dei: (béëil in cod.) 17. fuerit : sfi.
Vers-.1. Ammonil&rum: AmmauitUi— 2. trans-
CAPUT VL —3. barboet barbanti —
gressione: transmiyraiione.
Vers. 2. Ecbntàiiis : Athanis. — Ibid. Medehâ: 4. autem : ergo. — 5.-meum • (Deesl in cod.) — 6.
Madéna.— 5. Déioetlificitreturtjiioeest in JerUsalenl,- nosirum: (Deeslin cod.)—7. graviter: grandiler. —
ih locôj elc. : in JèïUsùleinDei oedificetuf,qùoeest, Ibid. et iu gladium et iu captivitalein ei in rapinam
in loiô, etc. — 5. in Jérusalem: Jérusalem. —-6i el ili coitfiitinriëinvulius , sicut et die bac : (Désuni
Sthar-bulànai: Sthàr-Buzanâi. —Ibid. ah illis; ab in cod.)— 8. daretni' nobis pax : dalreturpax. — 9»
eis. — 7. ut: (Deestin cod.) — Ibid. loco suo : locô doniuitiDei: nomenDei.—-Ibid. utdarel: et dateU —
sanclosuo. — 12. Dei : (Deesl in Cod.) — 15. Tliil- 14^ ad salulem: et salulem. — 15. Dons Israël juslus
thafiai: (Additur illud Thà.) — 14. Deo: Domino es tu. Deus nosterjuslus lu. ^-Ibitl. siari ; siwe.
Deo. — Ibid. Artaxerxe: (Deëstincbd.) — Ibid. Per-
sarum: Persrtrum el ArtaxerXes,—19. Israël: (De- CAPUT X.
—
esl in cod.) 20. quasi unus ; quasi vir unus. (Addi-
lur vir litteris velustis.)— 21. omnes qui se separa- Vers. 1. Deutn : eifiiii— Ibid. est : (Deesl in cod.)
vi-raiit: omnis qui separaverdl. — Ibid. ei pueroiiim : puerorunt: — Ibid. et flevit i
CAPUT VII. —t. Jehiel de filiîs jElam : Jliehiel de
qui et flevit.—
Ibid. in Israël: Israël. — 3. Domino:
Vers. 4. Zarahioe: Zaraioe.— 9. die mensis qttin- filiis Eliab.in cod;)-^- Ibid. proeceptiimDominiDei: proe-
li : métisisquinl'u— 10. aulem : enim. — 17. vestri : H (Deesl
" cepium Dei. —6. filii : filium, — Ibid. transgression
in
(Deesl cod.) — 24. vobis :
quoque vobisque. — Ibidt nem : in transgressioneni.—-14. omnes : homines. —
ei culiltiribusel janiloribus : canloribus,janitoribust 15.
— 28. suaiii : (Deeslin cod.) Azahel: Asahel.— 16. fecêrunlque sic: fecerunt
sic. — Ibid. domos: domum.—18. Jarib: Sarib. —
CAPUT V1IL 20. Zebedia : Zabedia.—21. Hârim : Herim. — Ibid.
Vers. 4. Piiahatli : Fei. — S. Ëzechiel : Jh'ezièl. Jehiel: JeeL — 22. Elasa: Ëlesa. — 25. Jozabed:
— 6. Defiliis Adan,.Àbédfilins Jonathan; et cum eO Zozabet-,— Ibid. Phalhaia : Phaia. — 24. el de can-
quinquaginla viri : (Désuni iii cod.)—7. Àlam, Isàias loribus Eliasih: de canloribus Eliusab. — 25. Re 1
lilius Àthaltoe: Elam, Jasaias filius Nathàlioe.— 8. ntein elJezia : Reimia el Ezia. —20i /Elàm Matha-
-=- Ibid. Jehiel el Abdi : Jlie-
Sapharioe:Saphazioe.— 9. Jahiel : Hiehiel.— 10. fi- nia: Elam, Methaitia.
lius : filii. —12. Azgad: Ezealh.—13. Jehiel :jlleliiel, hiel ei Abdia. — 27. El de filiis : de filiis. — Ibid.
— 15. Âhava: Ahavaa.—16. Seineiam,etËlnathan, Elioenai : Elioena, — Ibid. Mathania el Jerimulh et
el Jarib : Semeani, et Elnalhum, el Jaribus. — Ibid. Zabad : Methaniaei Jerimulh et Zabeb. — 28. Aihà-
Joiarih ; Jouribus. — 17. Eddo : Eldon. — Ibid. Dei lai : Athalain. — 29, Melluch: Mellmh. — 50. Pha^
nosiri: Domini. — 19 frairésqiie ejus : fralres ejus. hath; Phèth: —IbiiL Bananias et MaaSias: Banaias
— 2l. ibi : (Bées: in cod.) — Ibid, Ahàva: Ahavaa. Maasias. — Ibid, Berinui : et Bennui. —•51. El de
— 25. Deum: DominumDeum. — 24. et Hâsabiam: filiis: de filiis. — Ibid. Jesué: Jhesue. — 53. El de
Ilasabiam. — 26. auri: el auri. — 27.-cratères : cra- fiiiis: de filiis. — Ibid. Malhalha Zabad : Matlhet,
leras. —:29. appertdaiiscoram , etc.: appendatis ea Azabelh. — 54. Maiiddi; Maddi. — 40. el Mecliue-
ciram, etc. — Ibid. irt ihesaurilili : et thesâUrum.— C debai: Nechnedebai, Sisaia. — 4L Selemiau, Sente»
51. Aliavâ : Allàvaa.— Ibid. manus Déi; malinsDo- rlit : Selemau, cl Semeria. — 45. Nebo , Jehiel, Ma'
mini Dei. — 55. Mereiuoih ; Rém'olll.— Ibid. Joza- lllaihias Zabad : Neba^Jaiel, Mathalhias, Zebed.-—
bed : Jozadech. — 55: populo: (Deestlit cod.)— 56. Ibid. Joal, et Bauaia i Joël, Bitnaia. — 44; ex eis:
qui étant de cofispeoiti régis: (Desiint in cod.). ex his. — Ibid. peperanl: pepererani.

LIBER NEHEMIyE,
Oui et Ësdra3 secundus dicitur.
CAPUTI. Ibid. Mosôllahi: Mesollàm.— 7. JadOn: Adon. —
Vers. 2. Juda: ea;Juda. — 3. èl derelicti : el qui -^ Ibid. et Maspha : el de Maspha. — 8. Eziel: Jeaie/.
derelicti. — 4. diebus multis : diebus tribus. — 6. Ibid. Araia aiirifex; Saraia aUrifèX; et juxla euni
— 9. Hur: Huur. —
fiunt aures luoeauscultantes: fiai auris tua auscul- oedlftcavitRafaia , fiiius Ahur.
tons. — 7. luum : (Deest in cod.) — Ibid. famtilo s 10. juxla eum : juxla eos. — Ibid. —
Jedaia filius Ha-
seno. — 8. servo : famulo. — ifcid. cumiransgressi: romapli: Jeiaia filius Hdfomath. Ibid. llasebonioe:
Ilasebenioe.—H. Phahalh : Phelh. — 12. et: (De-
cumquetransgressi. — Ibid. ego : et ego. — Ibid. in est in — Ibid. ip.se: Osée; — 14. acharaiiî :
populos: in populis. —9. proecepla: mandata.— acharein. côd.)
Ibid. ahducti : adducti. — Ibid. redticam : inducant — 15. filius Chol-hoza: oedificàvil filiis
vos. — 11. enim : aulem. Ohûtozai.— 17. Hasebiasi Hasibias. — 18. oedifica-
vernnt fratres eorum Bavai : oedificàvilfraler eorum
•T)
CAPUT lî. Behui. — 19. et: (Deeslin cod.)—i6id. Azer: Ezer.
Vers. 2. Irislis est cum, etc.: trislis cum, etc. — — 24. Heiiadad: Ilénada. — 25. Pharos : Phetos.
Ibid. nescio qiiod in corde luo est : in corde luo ne- — 28. ad porlam : porta. —29. eum oedificàvilSe»
scio quid ési. — 6. cohslituî ci: constiluiimihi. — 8. maia: hune oedificàvilSemeia. — 50. Selemia» et
ut légère: el légère. — Ibid, templi: (Deest in cod.) Haiiuin filins Seleph : Elemioe,el Annon filius Seloi
— Ibid. muros: mûri. — Ibid. domum uuani : do- — Ibid. Mosollam: Mesollàm.— 52. gregis: régis.
mumin quam. — 12. et non indicavi: etindicavi. —
15. nocle: per noctem.— 14. el ad aquoe: et aquoe. CAPUT IV.
— 16. nesciebant: nesciebat.—Ibid. ego; (Deestin
— — Vers. 2. lapides de acervis pulVeris : lapidibus
cod.) Ibid. loci : focomm. 18. locutus essel- lo- pitlveris.—i6id. qui : (Ita habebatleclio Velus;modo
—
culus esl. 20. vobis : vobiscum, cum superscribilur.) — 5. el peccalum eorum : (Dé-
suni in cod.)—6. ad opernndiini : ad oedificandum.—
CAPUT III. 7. mûri : (Non habetur in cod.)— 8. sunt : (Deesl in
Ver».1. gregis : régis.— 2. Zacchur : Zecchur. — cod.)— Ibid. molirentur : moliefunl.— 10. portant-
3. Asnaa: Asunnaa.•—4. juxla eum : jua:(a eos. — Us : operanlis.— 12. ex omnibus : el omnibus.—13.
959 APPENDIX AD D1V1NAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 960
statut : et slalui.—14. Et pcrspexi : perspexi.— Ibid. .A Dominum-.Dominum.— 5. Ilasehnia : Hasebia. —
et magisiratus : et admagislratus.— Ibid. vestris, el Ibid. Odaia, Sebnia, Phathatia : Odoia, Sebna, Pha-
uxoribus : ( iVojiexsiant in cod. vestris et.)—Ibid, tltia.—Ibid. Bonedicite: el benedicile.—-6.cceluniet
domibus vestris : (Deest in cod. vesiris.)—16. facie- coelumcoelorum : coelumcoelorum.— Ibid. maria, et
bal : faciebant.—21. faciamus : faciemus. omnia quoeiu eis sunt : (Desiderantur in cod.) — 8.
et invenisti : invenisli.— ibid. Helhoei el Ilevoei :
CAPUT V. Ghetltei.—Ibid.et iniplesli : implesii. — 19. per no-
Vers. 5. et sicut : sicut. — 7. mecum : ( Deestin clem : in nocle. — 20. dedisli qui, etc. : dedisti eis
cod.) — 8. vendetis fratres vestros et redimemus : qui, elc.—25. de qua—: quam. —28. exnudisli : audi-
vcnditefralres noslrosel ememus.—9.quare : vere.— sti.—51. in : et in. 52. ne avenas a facie lua om-
11. et vineas suas et olivela : vineas suas, oliveta.— nem laborem : ne averlas faciemtuam in omni labo-
12. reddemus : reddimus. — Ibid. quaremus : quoe- re.— Ibid. et prophetas : propltetas.—55. justus es
Wmiis.—14.rex : (Deest in cod.) in, elc : juslus in, etc. — 57. et corporibus : et in
CAPUT VI. ccrporibus.— Ibid. et jumentis : et in jumentis.
Vers. 1. Sanaballat : Sanabellalh :(Kt ita fere sem- CAPUT X.
per.) — Ibid. pnsueram : imposueram.— 2. ad me : Vers. 5. Amarias, llelchias : Atnnria, Melchia. —
(—Désuni in cod.) — Ibid. Canipo-ono ; Campo-ano : 5. Harem. Meriinulh : Amer, Mermulh.—%. Maazia,
5. sua : (Deesl in cod.) —7. Juda'a : Jrda. — 9. Belgai : Mazia, llelga.—9. Azanise : Azarioe.-—i6id.
enim : aulem. — 10. Semaioe: Samaioe.—Ibid.por- » Henadad : Edenduda.—10.Sehenia -.Secenia.—Ibid.
tas oedis : portant sedis.—12. Tohias : Tobin. — 11. Odaia ; Odedia. — 13. Odaia : Odia. — 14. Pharos,
Noadioe: Seineioe.—10.ergo : aulem. — Ibid. essel Phahatli : Plteros Pheili. — Ibid. Zeihu : Zeddu. —
opus hoc : esl hoc.—18. Arca : Jorei. 15. Bonni : Bonnin.— 16. Adonia, Begoai : Odonia,
Behoai.—18.Odaia : Odovia.—19.llareph : Ares.—
CAPUTVII. 20. Megphias: Necphia.—ïZ. Phellia : Pheletia. —
Vers. 2. Hanani : Ilaneni.— Ibid. de Jérusalem : Ibid. Anaia : Ania. — 24. Plialea, Sohec ; Phalean,
Jérusalem. — Ibid. ipse enim qua^i : l'useenim erat Sobce. — 25. Rehum, Maasia. (vers. 20) Echaia :
quasi.— 7. J«suc, Nehemias, Azarias, Raamias, Na- Reliant, Axbini, Malh-sia, Etluiia.—27. Haran :
hamani : Jhcsne, Neemia,Azaria, Raamia, Nahnmin. i/aren.—28. omnes qui poterant -.omnisqui poierat.
—8. duo millia : mille.—9. Saphaiia : Saphalioe.— —50. el ut non : el non.—52. sialueinus : slaluimus.
11. l'hahatli -.Phelli.—19.Beguai: Badgovi.—26. filii: — Ibid. domus Dei nosiri, ad, etc. : domus Domini
viri.—28. Beih-nzmolh : Beilt-amotli.—29.Jierotii : Deinvslri, el ad. elc. — 34. po;-uluniut inferrcntur :
Beloth,— 50. Geba : Gabaa, —51. allerius : (Deest. populosul iiiferremus.— Ibid. a letnporibus : lempo-
in cod.) — 57. vigimi : (Non habetur incod.) — 59. ribu-i. — 55. cl ut afferremus: ul ajferrcmus.— 50.
Sacerdotes : ( Nechabetur in cod. ) — Ibid. Idaia in miuisirant : minislrabanl.—-58. in domo : (Deesl in
domo Jcsua : Adaia in domo Josua. — 'i5. Levitoe: cod.) Ibid. in domo : (Nec estin cod.)—59. dimitte-
(Deest in cod.)—Ibid. et Cedmiol lilioruni Oduioe, mus : dimillimus.
Septiiiigiuta quatuor : et Cadmiel lilioruni Daia Sep- CAPUT XI.
tuaqinta tria.—45. Ater: Er.—J/>id. triginta : quin- Vers. 1. plebs : sors. —Ibid. rovem vero parles
—
quaginla. 46. Soha, filii :
llasnpba Osa, filii As- I
C in civitatibus : (Non habenlur in cod.)—5. aulem :
plia.— 47. Phadon : Phudo.—18. Selmai : Selmon. Non habetur in cod.) — 4. de filiis : (Nec habenlurin
—-49. Gahcr. (rers. 50) filii Raaia : Ciier, filii Raia. cod.)— 5. Maasia : Amnsia.—Ibid. Silonilis : Salo-
— 50. Necoda : Necuda. — 51. Gezein : Guzem.— miles.—0. omnes hi filii : omnesfilii.—Ibid. novem :
Ibid. Phasea : Phasca.—55. Hachuc: Be.lhbuc.—54. oclo.—l. Cnlaia: Coloia.—Ibid.Masia, filius Ëlheel,
Mahida : M.iila —56. Nasia : Nesia.—5". Pharida : filiumIsaia, (vers. 8) et posl cum Gebbai : Amiisia,
Pherida.-—-58. Jahala , lilii Daicon : Jacchala, filii filius Setheel, filins Isai el post eum Gabbai.—9. Ju-
Dercon.—59.Sahaini : Abaim.—01.Tlielmela,Tliel- das : Juda.—11. Meraiolh, filiusAchilob : Maraiolh,
haarsa : Thelmelaih, Thelassar. — 62. quadraginta filius Ac/iitub.—12.Pheleiia : Phelia.—15. Amassai
duo : quinquaginta duo. — 05. Ilahia filii Accos : filius Azrecl : Amassafilius Azriel.—-15. Seineia fi-
Obia, filii Acchor,—65. slaret : surgerel, — 67. qui lius. Hastib, filius Azaricam: Secenialilius Asob,filius
erant : (Desu.nlin cod.) — 08. Equi eorum, scpiin- Azricam.-—16.omnia : (Deesl in cod.)—17.Mathania :
genli (riginia sex; nuili eorum ducenli quadraginta Mathanai.—Ibid. Zebedei : Zebdei.—Ibid. princeps :
quinque : (Désuni in cod.)—09. eorum : (Non habe- principes. — Ibid. ad confitendum : confilendum.—
tur in cod.)—70. Unie versiculoprwmittuiilurin edilo Ibid. Bccbecia : Bececia.— Ibid. ejus, et Ahda lilius
sequentiaverba, llucusque refcrliir quid in commen- Sainiia, filinsGalal : suis, el Abdia filius Sainmua, fi-
tario scriplum fuerit : exinNchcmioehisloria icxitur. lins Galalal.—19. Acub : Accob.—20.unusquisque :
(A'oiihabenlur in cod.)—70.Alhcrsalha : Atltarsittha, (Deeslin cod.) —21. Ophel : obel, — Ibid. Siaha :
— Ibid. iriginla : (In cod. hoecduo signa habenlur, Siaca.—22. De filiis Asaph cantnres : filius Asaph
XX.)—71. mitas : minas.—72.muas : minas.—Ibid. ry canloris.—24. Plialhahia filiusMeseheldufiliisZara :
et lunicas : lunicas.—75. in civilalibus suis : in civi- Phalaltia filius Meaezebelde filiis Zcra —26. Josue :
talibus. Jhcsne. — 29. iu Rcmmon : in AimRemon. — Ibid.
CAPUT VIII. Saraa : Sara. —50. Zanoa : Zonoa.— Ibi:!. el iu fi-
Vers. 1. eranl : (Deest in cod.)—4. Mathnlhias, el liabus : el filiubus.>—51. Meclimas: Machinas. —
Semeias, et Ania, et Uria : Mathnlhias et Sema, el Ibid. liai, et Beth-hel :—Asa Bellt-ltel.—52.Anania :
Ananiu, el Aaria. — Ibid. Ilasbadana : Asc-pdana.— Aiuniia Ncbnlla, Lolh. 55. Asor, Rama, Goliiaim,
6. voce magna : magno.—7.Bani et Scrchia : Baaui (vers. 54) lladid Seboim, el Ncballal : (Nonltabentur
et Sereba.— Ibid. Odia, Maasia.Maasa. —Ibid. Ha- in cod.)—'.(>.Judoe : Juda.
nan, riialaia, Levilaî : Danam, Phalaia, et Leviloe. CAPUTXII.
— 8. apode : apposait. — 9. el scriba el Leviim :
scriba et legerunl.—10. his qui non proeparavcrunl : Vers. 1, hi sunl aulem sacerdotes : Et hi sacerdo-
ei qui non proeparavit. tes.—Ibid. Jercmias Esdras : Jheremius Esdra.— 2.
Hai!us : Hatiu.—5. Schenias: Seccenia.— Ibid. Me-
CAPUT IX. rimiith. (vers. 4) Arido,Genlhon, Abia : (Non haben-
Vers. 1. el in saccis : et saccis.—4. surreverun! : lur iu cod.)—"5.Bclga : Ibelga.— 6. Joiarib : Joarib.
sitrrexit.—Ibid. Bani -.Baani.—Ibid. Sabania, Bonni, — 7. Sellum, Ainoc. lielcias. Idaia : (.Von Itrbenlur
Saivbias : Sebnia, Bani Sarebias.—Ibid. el Clianani; incod,)—8. Jesua : Jesue.—Ibid. Sarebia : Sarabia.
el clamaventnl : Chani ; et inclitmavcrtiitl.—Ibid,ad —10. cl Eliasib : Eliasib.— 11. cl Jonathan :Jona-
961 VARIANTESLECTIONES.— LIBER TOBI/E. 962
than. —12. et principes : principes.— Ibid. Maraia ; A emundavertintgazophylacium: inundaveruntgazophy-
Jeremioe : Amaria, Jeremia.—15. Esdroe : Esdra. — lacia.—10. quod : quoniam.—Ibid.el de bis : de his.
14. Milicho : hieulicho.—15. Haram : Harem.— 16. —12. apporiabal : apportabant. — Ibid. frumenti,
Zacharia : Zacharioe.—Ibid.Mosollam: Mesollàm.— vini : frumenti, et vini. — 15. Pbadaiam : Sadaiam.
18. Belgoe: (Deesl in cod.)—19. Mathanai ; Jodaioe: 15. portantes : et portantes. — Ibid. et inferenies :
Malhan JadaioeAzzi; Salaioe.— 22. Johanam : Jo- inferentes. — Ibid. die Sahbaihi : in die Sabbathi, —
nan.—24. Jesue : Josue.—25. Telinon : Telmoan.— Ibid. ut iu die : in die.— 16. el Jérusalem : in Jéru-
27, et canlico, et in cymbalis : et in canlico,in cym- salem.—18.noster ; (Deest in cod.)—19. Jérusalem
balis. -—28. aulem lilii canloruni de, elc. : ergo filii in die, elc. : Jérusalem die, elc. — Ibid. usque post :
cantorum et de.— 53. Esdras : Esdra.— Ibid. Jere- usquein post. —21. veneruul in sabbalho : venerunt
niias : Jeremia. — 31. Michaioe: Micbaia.—53. Se- in Jérusalem in sabbalho.—25.Ammoniiides : Amma-
meia, et Azareel, Malalai : Semeie,el Azarel, et Ma- nitides.—24. ex média parte : (Desuntin cod.)—Ibid.
lalai.— Ibid. Maai : Mai.— 38. gregis : régis. — 40. populi et populi : populi.— 25. Et cecidi ex eis : ce-
Miamin : Minaamim.—Ibid, Zacharia, lianania : di ex ipsis. — Ibid. iu Deo : in Domino. — Ibid. et
Zacharias Hananias.— 41. lit ctare : clare. —42. et non : ut non. — 2G. numquid non in hujusceniodi
immolaverunl : immolaverunt.—45. aclionis : actio- peccavit : numquid hujusceniodire peccavil.— 27.
nes.—iwid.eiLevitis : et in Lcvilis. numquid et nos : numquid nos. — 50. igilur : Et. —
51. primitiis : primilivis. —Ibid. amen : amen;
CAPUT XIII. In editione sequilur liber Esdroe leriius. In exem-
Vers. i. volumine Moysi: voiumine legis Moysi.— R " plari aulem Gothico, cum sit secundum translationem
Ibid, Ammotiiti'S: Ammonites.— 2. conjuiixerint : divi Hieronymi, qui Tertiumet Quarlum libros Esdroe
conduxerunt.— Ibid. eis : ei.— 4. prapositus : post- apocryphos reputat in prologo super Esdram, non ha-
tus. — 5. et decimam frumenti, vini : decimam fru- benlur proedic'.ilibri. Coulineniurin impress-a pag.
menti, el vini, — 6. quia anno : quia in anno. — 9. 118 usquead 159. In cod. sequilur liber Eslhcr.

LIBER TOBLE.
Hic liber in exemplari Gothico habetur post Ecclesiaslicum.
Hieronymi ad Chromalium et Heliodorum in To- super. —21. dura adhuc infanlultis esses : dum in-
biain proefatio: (Hoecproefatiohabetur in cod. Goth.). fantulus essem.— 22. restituas : restitues.— 25. ha-
bebimus : habemus.
CAPUT I. CAPUT V.
—
Vers. 5. Concaplivis : captivis. Ibid. ejus : (De- Vers. 1. suo : (Deesl in cod. ) — 2. et ego eum
—
est in cod.) 6. Deum l rael : Deum suum Israël. : neque ego illum. — Ibid. per quam : qua.—
— iguoro
—!0. quem : (A'oii habetur in cod ) 12. cum : 5. illius : ( Deeslin cod. ) — 4. eam : ( Nec habetur
(Deeslin cod.) — Ibid. ip^e : isle. — 13. Deus : Do- in cod ) — 0. cura : (Non esl in cod.) —10. Tobir.s:
minus.— 15. ad omnes: per omnes.—17. in : ( Non (Deest iu cod.) —14. civilatem : (Deest.) — 15.
habetur in cod.) — 18. ejus : Addilur incod. — 19. dui-am el reducam eum ad le : Ego eum ducam, Ego
— : el
:
quolidie (Non habetur in cod.) 20. —
nudisqiie n reducam ad te. 17. quoeris: queres. — 21. ait :
midis.—22. tulit omnem : lulii ei omnem.Ibid. ejus : dixit. —22. tune : (Deeslin cod.) — Ibid. in via por-
(Deest in cod.) —24. quadraginta quinque : quadra- tanda : adportanda. —Ibid. suo : (Non habelur in
ginta et quinque. cod. ) —24. fiiisset : esse(. — 27. quod : quoniam.
CAPUT IL
Vers. 2. ut : et. — 3. ei : ( Deesl in cod. ) — 10. CAPUT VI.
in domumsuam : domum.— iî. Dominus : Deus. — l'ers. 1. Profeclus est aulem Tobias, el canis se-
15. irridebant : el irridebant. — 22. irata : i/a. cutus, elc. Profeclusque est Tobias, et canis ejus se-
CAPUT m. cutus, elc. (Additur ;ejus.) —5. Tobias : (Deest in
cod.) — Ibid. invadit me : invadet me. — 5. el fel :
Vers. 3.el ne vindictam: ne vindictam.— 4. ideo: el fel ejus. — 6. ttilerunt : sustulerunt. — 7. Azaria :
et. — Ibid. el in fabulant et in iinproperiuin : el im- Azarias. —8. Angélus : (Deesl in cod.)— Ibid. omne
properium.— 6. in pace : jam a te. — 7. Sara filia genus doemoniorum: omne doemonium.— 9. Et fel
Raguelis in Rages civiiale Mcdorum, et ipsa—: Sarra valet ad ungiiendos oculos in quibus fuerit albugo,
filia Ragae in civiiale Medorum
—
ul et ipsa. 9. in- et sanabunliir : (Adduntur in margine, proetervetbum
creparet : increpasset. 10. et occidere—me : et me valet.)—il. Saram : Sarram. — 15. in uxorem:
occidere.— Ibid. viros : (Deest in cod.) Ibid. su- uxorem.—14. hoc audivi : hoecaudivi. — 15. ad in-
perius cubiculum : superiori cubiculo. — 11. cum : feros : ad infernum. — 17. se, et : (Désuni in cod. )
(Deesl in cod.) — 15.— Deus : DomineDeus. — Ibid. — Ibid. libidini ila vacent : libidini vacent.— Ibid.
qui cum : quia cum. 14. dirigo : converto. — 15. quibus : in quibus.— 22. libidine : libidinis.
hujus : (Deeslin cod.) — 18. non cum libidinc : non D
libidine. —21. pro cerlo : cerlum. — Ibid. Quod : CAPUT VIL
nuia. —22. venire : pervenire.— 25. ambos : ( Non Vers. 5. loqtieretur : loquerenlur. — 8. Sara :
habetur in cod.)—Ibid. sunt oraiiones iu conspectu Sarra. (El ita semper.)— 9. prandium : prandendum.
Dominirecilaloe: fueral oralio recitala. 11. qui ingressi sunt ad eam -.(Nonhabenlur in cod.)
CAPUT IV. —15. procès : proecesseritvos. — 14. eam tradam :
Vers. 2. fundamenlum : fundamenta. — 5. sepe- eam non tradam.— 19. illuc : in eum. — Ibid. filiam,
lias : sepelies.— 6. aulem :( Non habelur in cod.)— et, etc. : filiam suam, et, etc.— 20. mea. (Deest
Ibid. habeto : habe.—Ibid. peccalo : (Deest in cod.) in cod.).
— Ibid. Domini Dei nostri : Dei tui. — 7. tuam : CAPUT VIII.
(Deesl in cod.)—— Ibid. Domini : Dei. — 9.—libi : Vers. 3. tune : (Non habelur in cod.) — 4. et de-
(Deest in cod.) 12. facientibus : qui faciunl. 15. precemur : deprecemur.— 5. sicut gentes : sicul et
patiaris :—(A'OKhabelurin cod.) — 14. sumpsil : con- génies. — 7. lerroe, mareque et fouies, el Humilia,et
sumpsit. 15. lui : ( Deesl in cod. ) — Ibid. non omnes crealuroe luoe: lerra, el mare fontes el flumina
rcinaneal : non maneat. —16. oderis : odis. — 17. el omnis crealura lua.—9. conjugem ; (Deeslin cod.)
et egenis : egenis.— 18. vinum luum super : l'tiium — 11. cum eo : (Non habenlur iu cod.) —12, forte ;
965 APPENDIX AD DIVINAMB1BL10THECAMS. HIERONYMI. 96*
(ATechabelur in cod.) — 15.—misil : millens.— Ibid. A CAPUT XII.
Qurc : (.Vonhabelur in cod.) Ibid. repeiit eo; : re- Vers. 1. Tobias : Tobiam. — 2. palri suo : ( fie-
perilque eos. — Ibid. salvos et : (Désuni in cod.) — sunt in cod.) — 5. recepil : suscepit. — Ibid, ipse :
10. Dominum : Deum. — 17. cont git quemadmo- (Non habelur in cod.) —4 roges : rogemus. — Ibid.
dum : coniiqil nobis quemadmodum. — 19. plenius : medieiaiem : (Deest in cod.) — 6. Tune dixil eis :
m plenius. — 25. se ; eum. dixitque eis. —7. Iionorificuin esl : honorificum.—
8. recoudere : condere. — 9. facit iuvenire miseri-
CAPUT IX. cordiam, et vitam : faciet invenirevi'am.—12. luum:
Vers. 1. Azaria : Azarias. — 3. le : (Deesl in cod). (Deest in cod.) Ibid. eos : (Non habelur in cod.) —
— Ibid. civilatem : (Non habelur in cod.) —4. quo- 15. Deo : Domino.— 16. cumque hoec nudissent,
niam : quod. — 5. Et cerle : Per le. — Ibid. adju» lurliati sunl, el iremeulcs cecideruni super terram
ravit : conjurareril. — 0. civitatem : (Deesl in cod.) iu faciem suam : cumque hoec audisseni, cecideruni
— i6id. ab eo : (Désuni iu cod.) — 8. invicem : alte- super faciem suam.—18. erant : (Non habelur in cod.)
rutrum. — Ibid. et flevit Gabelus, henedlxiique
Deum : (Non habenlur in cod. — 9. Deus Israël : CAPUT XilL
Dominus DeusIsraël. — 11. etvideatis : ut videalis. Vers. 1. suum : (Deest in cod.)— 2. ad Inferos :
ad Infernnm. —4. inter : in. — Ibid. enarretis :
CAPUT X. narretis. —Ibid. omnipolens : (Aronhabelur in cod.)
— 6. et cum limore : vobiscumel limore.
Vers. 4. irrcmediabilibus : irremissibilibus.— Ibid. D — 9. nobiscuni,
in eo : in Deo. — 12. luis : (Deesl in cod.) —
spem. spes.—5. simul : (Deesl in cod.)—9. ail -.dixit. Ibid. suum : («uni. — 15. enim •
(Deesl in cod.) —
—
10. in puellis : el in puellis. Ibid. in camelis : et 16. benedictiqiie erunt : benediciierunt. — 17. om-
in camelis.-—Ibid.el in v.iccis:(Non habenlurin cod.) nes : (Non habetur in cod.) —19. a cunctis tnbula-
•—12. suam : (Nec habelur in cod, ) —Ibid. ire : lionibus ejus ; Dominus Deus noster : (Non habenlur
(iVon habetur in cod.) — 15. soceros ; socios. in cod.) —21. et smaragdo : smaragdo. — 22. cania-
CAPUT XI. bitur : canlabunt. — 25. Benedicius Dominus , qui
exallavil : Benedicius qui excilavil. — Ibid. Amen :
Vers. I. Churau : Charran.— 2. Dixitque angélus : (Deest in cod.)
Dixit Angélus. — 4. cumque hoc : cum hoc. — 5. CAPUT XIV.
aillera :vero. —Ibid. quotidie : (Non habelur in cod.) Vers. 1. Tobias : (Non habelur in cod.) — 5.
8. scias enim quoniam : scieus. n. quod. — 9. simul suos : ejtiS — G. excidil verhuni Domini : excedit
fuerat : simul cum eis fueral. (Adduntur cum eis.)— verbumDei. — 7. Dei : (Deesl in cod.) — 8. et relin-
10. Et cunsurgeiis : Unde coniingil ul exsurgens.— qiienl génies idola sua : (Non habenlur in cod.) —
Ibid. ejus : (Deest in cod.) — Ibid. occurrit obviant : 9. reges terroe : Arechabenlur in cod.) — Ibid. Re-
oeeurril in obviant. — 11. ambo : (ATouhabetur in gem : Deum. — 11. tempore in veritate et in tota :
cod.) — 12. Deum : Dominum. — 15. patris sui. (Non habenlur in cod ) — 12. in uno sepulcro : in
(vers. 14.) Et sustinuit —: palri suo. El suslinens. — sepulcro.— 14. sua: (Deest in cod.). — Ibid. et
Ibid. el coepit : coepit. 16. Deum : Dominum. — filiorum filiis : (Desunt in cod.) — 10. Domini cum
— 17. salvasli : sauasii. — /6id. ego : (Deesl. in cod.) gaudio sepelierunt eum. ( vers. 17. ) Omnis aulem
— 18. illa : alia. — 20. Achior : Achor. — Ibid. et G cogilatio ejus : Dei cum gaudio sepelierunt eum omnis
congratulantes : congratulantes. —21. cura gaudio : cognaiio ejus. — Ibid. el in sancta : et sancla. —
gaudio. Ibid. habitanlibiis in lerra : habitaloribus terroe.

LIBER JUDITH.
Hieronymi proefatio in librum Judith : (Habelur 4. circumdederiuil viens : circiimdederunl omnesvi-
in cod.) cos. — 5. Esdrelon : Esdraelon. — Ibid. vioe: (iVon
CAPUT 1. habetur.) — 8. et oralionibus : (Désuni in cod.) —
Vers. 3. Earum : eorum. — Ibid. posuilquc : al- 10. ad Dominum D uni Israël : ad Deum. — Ibid.
Et : Exsultabalur.—0. : pollulioneni : polluiionibus.— Ibid. et fièrent iu op-
que.—i. — gloriabatur Ragau
Ragalh. Ibid. Jadason : lliadasin. — 7. elcvalum: probriuni genlibus : (Non habenlur iu cod.) — 12.
elalum.—9. ad Jérusalem : Jérusalem. — Ibid. ter- exaudiet : exaudivit. — 15. sanctis : sanctorum. —
minus : moules.— 11. et remiseriint : el miseruni. 17. Et ex tolo : Ex toto.
— 12. indigiialiis Nabuchodonosor : indignalus est CAPUT V.
Nabuchodonosor.— Ibid. juravit : el juravit.—-Ibid.
regionibus : (Deest in cod.) Vers. 2. in iracuitdia : iracundia. — 4. et quare :
_. quare. — ifcid. nos : (Non habelur in cod.) — 5. nu-
CAPUT IL ]u dire : (Non habelur.) — 9. Cliaran : Charran.—
Vers. 2. nalu : (Non habetur in cod.) — Ibid. et 10. Dominum : Deum. — 11. a se : (Désuni in cod.)
bellatores : bellalores.— 5. ei : (Deesl in cod.) — — Ibid. et ad suum servitiiini revocare • (Non ha-
6. tuus ulli : meusilli. — 12. Ange : Gange. — Ibid. benlur in cod.) — 14. occupaverunt : occurreruut.—
omnem : (Non habetur in cod.) — 15. Melothi: Me- 17. a culiii : a culturel. 22. a multis ; mutlis. — 25.
tuthi. — Ibid. Ismahel : Srael. — Ibid. Cellon : aillent : (Deesl in cod.) — Ibid. Dominum: (rVouha-
Telcon. — 14. tibi : ibi. betur in cod.) — Ibid. po.-sident : possiderunt. —
CAPUT III. Ibid. sanctorum : eorum. — 24. et ascendainus :
— ascendamus. — 25. vero : autem. — 26. hoec: (Non
Vers. 1. Libyoe: alibie. 2. patiamur : patiamini. habelur in cod.) — 28. ascendainus : ascendemus.
— 3. el armenla : armenla. — Ibid. grege^-queovium
et caprarum equorunique : grèges ovium caprarum- CAPUT VI.
que, equarum.— 4. nostra : (Deesl in cod.) —5.
Vers. 1. veheinenier : (Deest in cod.) — i. pioba-
eliam : aulem. —7. cum equilibus ; (Désuni in cod.) bis :
— 8. sibi : secum. — 15. Holofernis : ab Holofernis. — probabit. — ioid. per : (/Von habelur in cod.)
— 14. Sobal : Subal. 5. oblinel : oblinuit. — 7. servis ul, etc. : serais
suis ul, elc. — Ibid. et perducerent : ul ducereut,—
CAPUT IV. 11. Simeon : Simeonis. — M. propier hoc verhuni :
Vers. 1, Juda : Judoeoe.— 2. lecerai : fecerit, — (Non habenlur in cod.) — 15. et quemadmodum;
965 VARIANTESLECTIONES.- LIBER ESTHER. 966
quemadmodum.— Ibid. Israelitis bac, elc : Israeli- iA CAPUT XL
tispopulis hac, elc. —Ibid. vicerit : vinceret.—Ibid. Vers. 5. ejus: (Non habetur in cod.)— Ibid. ad
et ipsum : eliam ipsum. — Ibid. propter hoc quod : corriipiionein : ad correctionem.— 8.populum,quod:
propter quod. — 14. Dominum : Deum. — 16. ila- istum quod. — 9. et : (Deestin cod.) — Ibid.
— populum
que : jam. 17. cujus lu virtulem : cujus viriutem. Deum : Dominum. — i6/d. treraor tuus : cor eorum
— 18. tibi : (Deestin cod.)—Ibid. nobiscum : (Non mo'iuum. — 11. Denique : nam, — 12. et sancta :
habetur in cod.) — 19. Tune Ozias : Ozias autem.— sancta. — Ibid. Dei : (A;on habelur in cod.)—14.
Ibid. ei; (Deestincod.) —21. convocatus est omnis: Deum : Dominum. — 15. reddat : reddet.— Ibid.
convocatusomnis. canis : (Non habetur in cod.) — 17. hoecipsa : hoc
CAPUT VIL ipsum. — 20. lu : (Deesl in cod.)
Vers. 2. juvenlutis : juvénilités. — 3. ad Chelmon: CAPUT XII.
Chelnmt. -—5. per loca : super loca. — 6, el incidi :
incidi. — 9, aquam : (jDeestin cod.) — 10. in mon» Vers. 2. Cui respondit Judith, et dixil : Cui respon-
tibus : civilatemniontibus. — Ibid. coram salelliti- dens Judith, dixit. —6. ad adorandom Deum : ad
btis : coram omnibus satellitibus. — 11. Belhuliam : orandum Dominum. •—10. in quarto die : quarto die.
iu Belhuliam. — Ibid. popnlis : populo. — 12. juve- — Ibid. suum : (Deest in cod.) — 12. ul mauducet :
nes, el parvuli • juvenes, senes, et parvuli. — 16. Do- etmanducel. — 19. coram ipso : (Desunt in cod.)
minum : Deum. — Ibid. viderinius : videamus. — CAPUT XIII.
Ibid. et infantes noslros ; (Désuni in cod.) — 17. ut
sit : el sit, —19- tniquitatera : wiV/uiiates.—24.da- ]n — Vers, 9. Deus in bac, elc. : DeusIsraël
—
in hac, etc.
bit : dat. —25. transaciis : transitif. 14. presbyteros : principes. 15. occurrerunt :
concunerunl. — Ibid. sperabant : speraverant. — 16.
CAPUT VIII. çongyravcrunl : congregaverunt. — 18. ndimplevit :
Vers. 1. verba : (Deestin cod.) — Ibid. Raphaim, implevit.— 19. et ecce : ecce.— Ibid. ubi : ouii'f.—
filii Acbitob : Raphoim filii Achitob, filii Eli, —Ibid. 20. comnioranlem : moranlcm. — 21. conlilemiui :
Simeon : Simeonis. — 2. hordeacea», (vers. 5) insta- confileamur. — 24. vulnera : vulnere. — 25. ita :
llât : hordiarioe, stabat, —4. ejus : (Deest in cod.) — (Deesl in cod.) — — Ibid. Domini : luoe.—27. Judith ;
7. copiosam : multam, — 9. Çharmi : Charmin. — (Deest in cod.) Ibid- tu ; (Non habelur in cod.) —
13. diem : dies. — 14. est : (Non habetur in cod.) — — ioid.se: (Deest in cod.)—28, Et ut probes: ut probes.
Ibid. fusis : (Deesl in cod.) — 15. comminabiiur : 31. a Deo luo : Deo luo. — Ibid. niagnificabiiur
condemnabilur.—•17. faciat nobiscum cito miseri- super te Deus Israël : Magnificabil Deum Israël su-
cordiam suam : fiât nobiscum misericordia sua. •— per te.
20- humiliabit : humiliât. — 21, vos eslis: vos qui CAPUT XIV.
eslis. — Ibid. et ex vobis : ex vobis. — Ibid. ad elo- : Vers. 8. Holofernis : (Deest in cod.) — 9. egres-
quiuin vestrum : eloquio vestro. — 24. impalientiatn sum ; ingressunt. — 1.1.régis : (A'on habelur in cad.)
suam et improperium : palieniiam suam in imprope- — 12. nos ad : ( Désuni in cod.) — 14. vidensque :
rium. —- 27. quibus quasi servi corripimur : quasi viditjacens. — 16. et dixil : et ait.
servi qui corripimur. — Ibid. et non : non, — Ibid.
evenisse : venisse.— 30. quod; (Deest in cod.) — CAPUT XV.
Ibid. cognoscilis : cognoscitur.—35. ut : (Deesl in G ' Vers. 2. fesiinabanl : (Non habelur in cod.) — Ibid.
cod.) — 54. et Dominus : Deus. andierani, fugientes : audierant, conarenlur, fugien-
CAPUT IX. tes. — Ibid. colliiira ; valtium. — 3. secuti sunl :
(Desunt in cod.) — Ibid. Descenderunlque : descen-
Vers. 1. ascendeniibus : abscedentibns. — Ibid, derunl. —4. agmine persequentes : (IVonhabenlur
clainabat : clamavit. — 8. eos : (Non habetur in cod.) in cod.) — 5. itaque : quoque. — 7. onuslaii : /io»e-
•—9. et in scutis : (Nec habelur in cod.) — 11. no- staii. — 8. omnia quoe : quoeque.— Ibid. el jumen-
minis ; honoris. •—15. laqiteo : gladio.-— 14. viriu- tis et universis : in jumentis et in universis. — Ibid.
tem, ul, etc. : virtulem ejus, ut, elc-—-15. hoc: maximum : magnum. — 9. suis : (Deest in cod.)
(Nec habetur in cod.) —Ibid. dejecerit : abjeceril.—
16. lua est, nec, etc. : lua, nec, etc. — 17. exaudi CAPUT XVI.
me miserait) : exaudi miseram. — 18. sanclificaiione Vers, 2. illi : (Non habetur in cod.) — 5. ex mon-
tua permaneai : sanctificationepermuneat. libus : re* a monlibus. — 8. dissolvil : disperdit. —
CAPUT X. 9. vestimento : vestimenla.— fftid. vestimento ; ve-
siimenia, —-10. et colligavit : colligavit. —Ibid. ac-
Vers. 1. in : (Deesl in cod.)—-5. myrlo : mirro.—- çepit stolam novam : (Non habenlur in cod.) — 14.
Ibid. super caput suum : capiti suo. — 5. ascopain : enim : (Non habetur in cod.) — Ibid. Dei : (Nec esl
ascopiam.— Ibid. lapâtes : palatas. — 6. venissent ; in cod.)— 15. Deo ; Domino: — 16. lua : (Deesl in
venisset. — 8. eam, dimiserunt : eam, et dimiserunt. cod.) — 22. Et faclum est : faclum esl. — 25. vasa :
— 9. omnes : (Deest m cod.)— Ibid. fiai, fiai; Amen. (Deesl in cod.) — Ibid, de cubili ipsius obtulit :
— îO. per : (Non habelur in cod.) — II. aut : et.— D habenlur in cod.) — 26. virtuli castilas : virlus (Non
ca-
15. faciem : aciem. — Ibid. secreia : secretum..— slilalis. — 51. festiviiatis : feslivilatem. — Ibid, ac-
Ibid. osiendam illi quo auditu , elc. ; ostendam qua cipiiur : accepil.
audilo, elc.—14. illi : (Deesl in cod.) 18. coniemnat:
contemuil.— 20. elevaverunl : levaverunt. In Exemplari Gothicosequilur liber Machaboeorum.

LIBER ESTHER.
Hieronymi in librum Eslher proefatio. (Deeslincod.) ut ostenderet : et ostenderet. — 14. Marsana : Mar-
sena, — 16. loesil : contempsil.—18. parvipendent ;
CAPUT I. — 19. Si ; El si. — Ibid. illa :
parvipendant. (Deest
Vers. 1. Viginti sepiem : viginti et sepiem. — 2. in cod.) — 21. ejus : islud.
Susan : Susa.— 5. inclytis : (Deestin C.) 4. glorioe:
(JVon habetur.) — 5. Susan : Susis. — 6. oerei : ae- CAPUT IL
rei. — Ibid. et argentei super : super argentei. — 7. Vers. 3, adducant eàs ad civitatem Susan : addu-
erant ; fuerant. —8. abundans : et abundans. — 10. canl ad civitatemSusis. — Ibid. tradanl eas in : tra-
Bazatha : Bazathan. — Ibid. Zethar. Zarath. — 11. dant in, — 7. Edissoe : Edessoe.— Ibid. pâtre : p«»
907 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTIIECAMS. HIERONYMI. 968
rente. — 8. mandatum : mandata. — 9. et praeepil 1i. diis. — 19. ac villis : et in viculis. — Ibid. Adar :
eiinuclio : (Desuntin cod.)—10. enim proeceperatei: ( Deesl in cod. ) — 21. solenni : solennia. — Ibid.
autem proeceperat.— 15. ad régis cubiculum : (Non honore: ( Non habetur in cod. ) — 22. cssenlque
habenlur in cod.) — 15. Abihail ; Abail. — 17. ada- dies isli : esset quoeista dies.— 24. enim: vero.—
mavit : omauil.— 20. nec dura : necdumque.— Ibid. 25. in capui : sitper copitl.— 26. sunt: (Deeslin
enim : (Deest in cod.) — 21. Bagatan : Bagaddan. — cod. ) — 27. siiSlinuenint : suslinuerint. — Ibid.
25. appensus est ulerque : appensus ulerque. — Ibid, sunt : sint.— Ibid. quos : quam,— 29. lilia Abihail :
mandatumque esl historiis ; mandatumque hisloriis. ( Non— habenlur in cod. ) — Ibid. etiam : (Deesl in
cod. ) 51. consiiluerant : constituerai. — 52. con-
CAPUT III. lineiitur : conlinelur.
Vers. 1. Amadatbi : Madaddi. — Z6id. et posuit : CAPUT X.
posuit. — 2. genua : genu, — 6. magisque : magis Vers. 2. qua : quoe.— 5. Judaici : Judoei. — Ibid.
quoque. — 10. Aniadallii de progenie : Madaihi apud : inter. — Ibid. pcriinerenl : FINIT.
—11. lu : habelur — 12. perlinerent.
progenie. (Non inlcod.) ( lia habet Exemplar Gothicum.)
ejusdem mensis ; el scriplum, elc. : scriplum.—
— 13. omnes : (Deesl in cod.) — 15.ejus In impress. : Quoehabentur in llebroeo, plena fide
Susan ; Susis. expressi.
— Ibid. Judoeis : (Non habetur in cod ) 11secautem quoesequunlur , scripia reperi
in editione vulgata, quoeGraicorum lingua et lilleris
coniinenlur : el intérim post fiiieni libri hoc capiiu-
CAPUT IV. 1u in feréhatiir, quod juxla consueltidinem nostram
Vers. 5. jejunittm , ululalus et flelus : ( Non ha- ]B obelo, id est veru pramoiavimus : (ltidem et hoec
bentur in cod. ) — 4. induerel eam : inditèrent eum. habentur in cod.)—4. Dixitque : Dixil. — 9. malis :
— S. proecepit ci ut : proecepit ut. — 6. ivil.: ibnt.— ( Deesl in cod. ) — 10. el altérant : altérant. — 11.
8. exemplar quoque : exemplarque.— Ibid. Susan : utraque : ( Deeslin cod.)— Ibid. stalutum : stalum.
Susis.—11. non vocatus : invocatus.—15. : quoe. —12. iniserlus esl haeredilaiis : miserlushoereditalis.
— 16. Susan : Susis.— Ibid. non vocata quia : invocaia, — 15. isli in mense : isli mense.
— 17. proeceperat : mandaverat.
CAPUT XL
CAPUT V. Vers.l. Dosiiheus : Dosideus. — Ibid. ferebal :
Vers. 1. suum : ( Deeslin cod. ) — 2. oculis : in referebal, —i6/d. filium in Jérusalem : filium Jéru-
oculis. — 5. pciicris dabitur tibi : mei pelieris dabo salem.
libi. — 5. eis : ci.— 8. eis : (Deest in cod.) — 9. nec In : Hoc quoque principium erat in edi-
mollira : ne molum.— 10. reversus in , elc : rever- tione impress. vulgala, quod nec iu Hebroeo, nec apud ul-
—
sus esl in, elc. Ibid. suos : ( Non habetur in cod. ) Inm fertur inierpretuui : ( In cod. : Hoc quoq. in
— 11. suos : ( Deeslin cod. ) — 12. pransurus sum ': principio erat iu editione vulgata, quod nec in Ile-
pransuri sumus. bni'o, nec apud illiiin fertur interprètent. ) — 2.
CAPUT VI. Ja'ui : Jaen. — 4. Juda ; Judoe. — 6. magni :
Vers. 5. Dixerunt : dixeruntque. — 4. rex : ( Deesl ( Deestin cod. ) — 10. clamaveruntque ad D.-uni:
in cod. ) — G. Aman : ( Non habelur in cod. ) — 10. clamaverunt ad Dominum. — 12. de stralu : de strulii
facul : fac itaque ul.—15. et araicis : (Non habentur n suo.
in cod.) CAPUT XII.
CAPUT VIL Vers.6. bugeus : Agageus.
Vers. 2. eliam secunda : etiam in secunda.— Ibid. In impress. : Hue usque procemium.Quoesequnlur,
ul detur libi ? et quid vis fieri? : el quid vis fieri ? ut in eo loco posila erant ubi scriplum est in voluraine:
delur tibi? — 8. régis : ejus. — 9. et 10. paraveral : El diripueruni bona vel subsiantiaseorum: quoein sola
proeparuveral,— Ibid. quievil : requievitdie illo. vulgala editione reperimus : ( Incod. : Hue usque
procemium. Quoesequunlur, in eo loco posilum erat
CAPUT VIII. ubi scriplum esl in volumine : El diripereni boita
r Vers.l. die illo : (Non habenlur in cod.) — 5. lo- vel substanlias eorum : quoe in sola vulgala ediiione
cula ad, etc. : locula esl ad, elc.—4. proeiendit : pro- coiiiperimus. — Episloloeaulem hoc exemplar fuit :
tendil. — 5. et si : (Desunt. ) — Ibid. in oculis : co- ( lia et cod. )
ram oculis.—6. enim : ( Deeslin cod,)—S. auderet: CAPUT XIII.
audcbal.— 9. lempiis : (Non habelur in cod.) —Ibid. Vers.1. maximus: magnus. — Ibid. salulem : salu-
ad /Ethiopiam : Miltiopiam. — Ibid. Judoeis, prout : lenidicit. — 2. clenientia et lenitate : clementioele-
judices, ut. — 10. obaignatoe : signaloe.—15. hoec : nilatc.
( Deestin cod. ) — 14. nunlia : nunlios. — Ibid. Post versic. 7 hoec habentur in edit. : Hucusquc
Susan : Susis. — 15. fulgebat : fulgens. — Ibid. exemplar epistoloe.(lia et in Gothico. )
oerinis : aerinis. — Ibid. portans in capile : portons In impress. : Quoesequunlur post eum locum scri-
capite. — Ibid. el amiclu serico ; amiclussirico. — D . pla reperi ubi legilur : Pergensque Mardochoeusfecit
16. nova : ( Deest in cod. ) — Ibid. gaudium : el gau- omnia quoeei ( ei deestin cod. ) mandaverat Esllter.
dium. — 17. régis : (Nec habetur in cod, ) — Ibid. Nec tamen habenlur in Hebraico; et apud nulluin
proecepla : jussa.— Ibid, Grandis enim cunclos Ju- penitus ( penitus non habelur in cod. ) feruntur inier-
daici nominis lerror invaseral : Grandis enim timor pretuin.
Judaici nominis invascrat. Vers. 9. enim : ( Deeslin cod. ) — 12. non pro
superbia : non superbia. — 14. timui ne honorera :
CAPUT IX. limui honorem. — 15. nostri : (Non habelur in cod.)
Vers. 2. et oppida : oppida. — Ibid. penetraret : — 17. tuum, Domine, et ne claudas : tuum et non
penetrabat. — 5. ac : ( Deest in cod. ) — 4. posse : cluudas.
esse. — 6. Susan : Susis. — Ibid. extra decem : et CAPUT XIV.
decemextra. — 7. Esphatha ; Sesphulha. — 8. Pho- Vers. 2. anlea : ( A'OMhabelur in cod. ) — 7.
raUia , et Adalia , el Aridatha : Phoroiha, el Adalia , enim : ( Deeslin cod. ) — 9. laiidaniiura le : le ca-
el Adridatha. — 9. Arisai : Arisa. — Ibid. Jezatha : nentium.— H. sceptrum : saucie Paler thronum.
Aaizatha. — 10. quos cum occidissenl, proedas de — 12. Domine: ( Deest in cod. ) — Ibid. universoe
subslanliis eorum agere noluerunl : ( Non habentur polestatis : universoe,Domine, potesiatis. — 14. in
in cod. ) — 11. Susan : Sunsis. (El infra semper.) manu lua : manu tua. — Ibid. qui habes -.habens.—-
— 16. cotilingeict : conlingerit, — 17. gaudio : gau- 17. et non : non.
969 VARIANTESLECTIONES.—LIBER JOB. 970
CAPUT XV. A hoecverbain cxcmplari Golhico.)— Vers. 4. gra-
Hoec quoque addita reperi in editione vulgata. tias non agere —- beneficiis, et : graliam agere be-
, sed. Ibid. arbilrnntur : arbitraban-
( Ita et habentur in Gothic. ) — Vers. 2. memorare : neficii — 5. omnium : omni. — Ibid. snbvertere :
mentor.(Post vers. 5. habenlurhoec:) Nec non et ista tur.
sunl. Habentur etiam in Gothic. — 9. evertere. — 6. et ex sua : ea;sus. — 7. el ex vcieri-
quoesfbdita ( )
residwiat : sedebat.— 10. eievasset : levasset. — 15. bus : ex veleribus.— 10. Amadathi ; (Addilur da
Non morieris : Non enimmorieris. — 18. et pêne in cod. ) — 12. ut regno : ul el regno. — 17. direxe-
exanimala est : ( Desideranlur in cod. ) — 19. ejus ral : misserat. — 18. pendel : pendent. — 19. pro-
consolabanlur : ejus et consolabanlur. ponalur :—proeponalur.— 20. die :—( iVon habetur
in cod. ) 21. eis : ( Deestin cod. ) 23. omnes :
CAPUT XVI. ad omnes.—Ibid. insidiantur regno eorum : insidia-
Exemplar epistoloe régis Arlaxersis, quam pro tur regno Persarum eorum.— 24. el civilas : vel ci-
Judoeisad loias regni sui provincias misit, quod et vitas.
ipsum in Hebraico volumine tton habelur. ( Habenlur In exemplariGothicosequitur liber Sapienlioe.

LIBER JOB.
B. HIERONYMIPROEFATIO. B CAPUT IX.
IMPRESS. lin. 17. maxima delruneabitur : COD.ma- Vers. 1. ait : dixit. — 5. pro mille : de mille. —
x'unavoluminisdetruncabitur.— Lin. 24. obliquis : 11. eum : (Deesl in cod.) — Ibid. intelligam : intel-
obolicus.—Col. 4, lin. 12. pedura : lege. — Lin. 41. ligam eum. — 12. ila -.-(Nonhabelur in cod.) — 14.
pulchros codices : pulchroshabere codices. ul : qui,—18. concedil : concedet.—20. oslendero :
Alia ejusdemproefatioel argumentumin librum Job oslendere.— 22. est quod : est enim quod. — 24. in
non habentur in exemplariGothico. manus : in manu.
CAPUT I. CAPUT X. •'
Vers. 3. Et iria millia camelorum : Et tria millia Vers. 1. animant meam viloe meoe: animoe meoe
caproe, ac tria millia camelorum.— 5. diebus : diebus vila mea. — 4. videbis? : vides?. •—16. leoenam :
suis. (Additursuis.)—7. respondens, ait : respondit.— leoena.
10. subslanliam per, etc. : subslantiamejus per, etc. CAPUT XL
—H. in faciem : in facie.—18. Adhuc: (Deestin cod.) Vers. 6. ab eo : a Deo. — 10. conlradicet ei ? :
—Ibid. et dixit : et ait.—20. vesiimenia sua : tunicam conlradicet ei, vel quis dicere polest, cur ita facis ?
suam. — 21. sicut Domino placuit, iia faclum est: (Adduniur in cod.) —18. defossus : defessus.
(Addunturin cod.)—22. labiis suis : (Desunt in cod.) CAPUT XII.
CAPUT IL Vers. 2. morielur : moralur. — 6. Deum cum :
Vers. 2. ut diceret : et diceret. — 5. in faciem Deum tamquam inquisitio non sit fulura. ( Adduniur
benedical tibi : in facie lua benedicet.—9. lu : (Deest C in cod.) — II. fauces : faucis. — 15. et : (Deesl in
in cod.) — 10. Dei : Domini,— 11. audienles : cum cod.)—19. inglorios : ingloriosos.— 22. révélât :
audissenl.— f 6id. Job : (Deest in cod.)— Ibid. Naa- ( Ita habebatleclio velus; modo révélai.) — Ibid. in
maihiies : Themaniles. — 12. vestibus sparserunt : lucem : in luce. — 25. subversas in, etc. : subversas
vestibussuis sparserunt. (Additursuis.) eas in, etc.
CAPUT III. CAPUT XIII.
Vers. 10. Quia : qui.— 24. lamquam : quasi. Vers. 11. conturbabil : turbabit.—17. sermonem
meum : sermonesmeos. — 22. ego : (Deest in cod. )
CAPUT IV. —27. pedem meum : pedes meos.
Vers. 2. poteril?: possit?—6.ubi est timorlnus,for- CAPUT XIV.
litudo, etc. : timor et
tuus, fortitudo.— 11. Leonis :
—
Leonum. 19. habitant domos : habitant in domos.— dilur Vers. 2. qui : (Non habetur in cod.)—Ibid. egre-
Ibid. a tinea : linea.— 20. de mane : a mane. : egredietur.— 4. conceplum : conceplu. — S.
proeleriri : proefen're.— 7. virescit : virescet.— 8.
CAPUT V. emortuus : mortuus.— 10. vero : ( Non habelur in
Vers. 1. ad : ( Addilur in cod. ) 2. virum : vere cod.)—13. et abscondas : ut abscondas.—19. terra :
virum. — 5. silienies : ( Additur in cod. ) — 7. vo- (Deest in cod.)—20. transiret : pertransiret.— 22.
latum -.volandum.9. facit : fecit. — 21. venerit : vivet : vivit.
supervenerit.— 22. bestias : «esd'am.— 26. acervus CAPUT XV.
trilici : ( Desunt in cod. ) D Vers. 9. ignoremus? : ignoramus?. — 15. nemo
CAPUT VI. immulabilis, et, elc. : immulabilisest, et, etc. (Addi-
—
Vers. 2. calamilas quam : calamitatesquas. — 6. lur nemo.) . —16. aquam iniquitalem? : quasi aquas
esl : (Non habelur in cod.) — Ibid. esse : (Addilur iniguitates? 21. ille semper insidias : ille insi-
in cod.)—10. Sancii : (lia habebat leclio velus; modo dias.—22. ad lucem : (Adduntur in cod.)—25. Deum:
s additur, ul Sanclis legalur.)—19. Thema : Themam. Dominum.—28. tumulos : lumulo.-—29. terra : ter-
—22. elde subslantia: de subslantia.—Ibid. donate: ram.—52. dies ejus iinpleantur : dies impleanlur.—
et donate.—25. me : (Deest in cod.) Ibid. arescent : arescii,
CAPUT VIL CAPUT XVI.
Vers. 15. me : ( Deestin cod. ) — 15. vulnere :
Vers. 2. cervus : (lia habebat leclio velus ; modo vulnera.—16.
aulem servus.)— 13. leclulus : lectus.-—17. eum : carnem meam : Corpus meum.— 22.
: in
(Addilur in cod.)—Ibid. quid : qui. — 19. me : (Ad- hominis (Additur cod.)
ditur in cod.) —21. aul'ers: auferes.—Ibid. ecce nunc CAPUT XVII.
in pulvere : eccein pulvere. Vers. 14. es : (Non habetur in cod.)
CAPUT VIII. CAPUT XVIII.
Vers. 3. aut: et.—11. virere : (Ita habebat leclio Vers. 2. jactabis? : (Ita modo legitur; cum prius
velus; modovivere. ) —22. tabernaculum impiorum legi videretur jactabitis? ) — 3. vobis? : (lia eliam
non subsislet : labernacula impiorumnon subsistent, legeba'.ur; modo le?)—8. pedes suos : pedem suum.
PATROL. XXIX. 31
 9ïi APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 972
—10. semitam : (lia modo legitur, erasa veteri A favilloe: assimilalus favilloe.—25. ubi constituta est
lectione.) — 11. involvent eum pedes : involvenl domus omni viventi : ubi constituta domusesl viven-
pedes.— 14. suo : (lia etiam legitur, erasa veteri tis. (lia habet leclio velus; modo omnis additur , ut
lectione.) legatur omnis viveniis.)—24. consûmpiionem meam:
CAPUT XIX. consumationemeorum.
Vers. 25. vivit : vivat.—Ibid. die : (Deesl in cod.) CAPUT XXXI.
— 27. sinu meo : siiiu meo, et hoerediiasmea in Deo
meo. ( Habenlurinler lineas lilleris velustis, ac vi- sedVers. 2. haherel : liafcel:— (lia habebat leclio velus;
dentur scripla eadem manu , ''qua conlextus.) — 29. superscribilur haherel.) 5. injiisliliam? :iniqui-
la'ein?— 5. et : aul.— 6. appendat : appendel. —
iniquitaluin : iniquilalis. 24. et : si.—29. ad ruinant : de ruina.—34. expavi :
CAPUT XX. (lia habebat leclio velus; sed modoexspeclavi super-
Vers. 3. qua me : (quam habet leclio vêtus; modo scribilur.)—35. audilorem :adjutorem.—59. auimam :
e addilur, ul legalur qua me.)-—17. lorrenies : lor- animas.
renlis.— 20. cmicupieral : cupierat.— Ibid. poleril : CAPUT XXXII.
(Ita legitur, abrasa veteri lectione.)—22. super eum : Vers. 1. sibi viderelur : sibi esseviderelur.—2.
—
in eum. 26. occullis : oculis. —28. Dei: Domini. est : (Non habelur in cod.)—Ibid. est : (Nec habetur
29. hominis : ( lia legitur , abrasa veteri lectione , in cod.) — 6. meam : (Deesl in cod.) — 10. eliam :
qua videtur scriplum fuisse omnis.)— Ibid, a Deo : (Non habetur in cod.)—Ibid. sapienliam : scientiam.
de Deo. —15. non homo : el nonhomo.
CAPUT XXI. g
Vers. 6. conculit : conculiet. — 10. aborlivit : CAPUT XXXIII.
aborlit.—15. Quis : quid. — 17. eis : ( Addilur in Vers. 9. ego , el absque delicio : ego absque pec-
—
cod.) Ibid. iiiundatio : indignalio. ( lia habebat cato. — 14. repelit : repetet. — 16. disciplina : di-
leclio vêtus; modo inundalio superscribilur. ) — 19. sciplinam. — 17. avortai : avertet. — 25. unus : '
reddiderit : reddiderint. — 21. numerus mensium : unum. — 24. et : (Deesl in cod.) — 30. luce : lu-
numerus dierum. — 22. scientiam : seientia. — 35. mine.
Cocyti : (lia legitur, ablata veteri lectione.) CAPUT XXXIV.
CAPUT XXII. Vers. 11. eis : (Deest in cod. )— 14. dixerit :
Vers. 4. timens nrguet le : timens le arguel le. — direxerit.
—
—15. cinerem revenetur : cinere verletur.
5. plurimam : ( Additur in cod. ) — 11. oppressura est.25.Ibid. indticet nociem : possuit tenebras. — 29.
iri : opprimendum.— 12. verlicem : uertices.— 10. est : ( IVon habenlur in cod. ) — 35.
fiindanienlum : fundamenta. —-17. aestimabant : expetit : expeclat. — 56. homine : hominibus. —
exliinebant.—22. ejus : (Deesl in cod.)—25. Onini- Ibid. iniquilalis : ( Ita modo legitur , cum in veteri
contra : tuus contra. — lectione iniquilales conjiciatur fuisse scriplum.) —
polens Omnipotens adjulor
Ibid. coaccrvsibilnr : coacervabit. — 29. oculos : 37. addil : addidit.
oculossuos.—50. in mutidilia : muudilia. CAPUT XXXV.
CAPUT XXIH. Vers. 13. audiel : exaudiet,
Vers. 9. agam : agat. — 14. cumque expleverit : CAPUT XXXVI.
:
cum expleverit.—17. enim (Deeslin cod.) Vers. 6. tribuit : tribuel. — 7. illic : illi. — 9. et
CAPUT XXIV. sceleia eorum : (Adduniur in cod.) — 10. ul corri-
Vers. 6. oppresserint : oppresseront. — 12. pali- piat el loquetur : et corripiet, el loqueniur. — 11. si
tur : paliatur. — 15. Ipsi : ( ila modo legitur , erasa autem : sin autem, — 1G.habente : habeniis. — 20.
veteri lectione.)-—Ibid. Lumini : luminis. — 18. vi- noctem : nocle. — 22. similis in Iegislatoribiis : st-
nearuni : vinearumde sinu enim pupillorumrapuerunt. iiMÏi'slaloribus.—IZ. potest : poleril.— 27. effundit :
—19. transeat : transeanl.—25. sunt : (Non habetur infundel.—31. escas : escam.
in cod.) CAPUT XXXVII.
CAPUT XXVI.
Vers. 3. super : sub. — 8. laiibulum : lalibu-
Vers. 2. numquid imbecilis?: nunquid imbecili? litmsuum. ( Ita legitur , erasa veteri lectione.) —
CAPUTXXVII. 11. sparguni : adspargunt. —15. proecepit : proe-
solidissirai : solidissime.—22. autum :
Vers. 7. Sit ut : sicut. — 10. Deum omni, elc. : ceperii.—18.
Deum in omni, etc. — 16. lulum : (Deest in cod.)— curum. CAPUT XXXVIII.
19. aufercl : auferi.
CAPUT XXVIII. Vers. 23. el : ( Deest in cod. ) — 51. Pleiadas :
j) Pleiadis.—52. lerroe : hominum.—58. gleboe: gleboe
—
Vers. 4. eos : el eos. 7. eam : (Deesl in cod.)-— ejus. (Additur ejus. ) — 2. specubtis : speluncis. —
—8. inslitoriini : instituions. — 18. cnniparatione : 5. vagantes : vagienles. ( Hi versus habenlur in fine
in comparalione.—20. est: (NOMhabetur in cod.) — capitis XXXVIII )
25. in : (A'ec habelur in cod.) CAPUT XXXIX.
CAPUT XXIX. Vers. 15. reddal : reddet. —16. Penna slriith'.o-
Vers. 2. Deus : (Addilur in cod.) —12. eo : (Deest nis similis est pennis: : Pinna struihionum similisesl
in eod.)—15. periiuri : (lia modo legitur, erasa pinnis.—21. eqiuim equitem.—24. armaiis : arma-
— ubi audieril : ubi autem audieril. — 50.
veteri lectione.)—14. et vestivi me, sicut vestimento tus. 28.: aul,
et : ul vestimento veslivi me ul. (Ita modo legitur, numquid —51. comnioraïur : moralur. — 58.
erasa vel. lect., quoehabuissevidetur , ul vestivi me non addam ; nihil addain.
et diademale.) — 19. messione : tnenssione.— 20.
inslaurabilur : restaurabitur.—25. primus: prius. CAPUT XL.
Vers. 1. dixit : ail. —5. faciès : facis. — 6. in :
CAPUT XXX. (Deesl in cod.) — 12. stringil : constringit. — 15.
Vers. 1. parles : (Modo legitur'patres , erasa ve- fistule : fistula. — 18. el habet : hubeienim. — 21.
teri lectione.)—2.piitabaiiiur:po/a6antMr.—4.radix: aut : et. — 24. ancillis : (Ita conjicilur habuisse le-
radiées. — Ibid. eral : erant. —19. assimilalus sum clio velus; modo ascellis legitur.
973 VARIANTESLECTIONES. - LIBER PROVERB10RUM. OU
CAPUT XLL A In edilo sequilur Prologus B. Hieronymi In Psalle-
Vers. 3. el verbis : verbis. — 4. médium : in mé- rium, quod secundum Septuaginla edilionemcorrexit,
dium. — S. .'idhoerebil: hoerebunt.— 13. proecedit: Ista proefaliuiiciilanon habelur in exemplari Gothico.
proecedet.—22.prolundiim mare; el : fundum maris. sed illa quam scripsit ad Soplironium, quoe incipit :
Scio quosdam puinre, etc., quoehabetur loin. VII Ope-
CAPUT XLH. riim D. Hieronymi anle versionemPsalinorum juxla
Vers. 8. offerte : (lia videtur habuisse lecliovelus: IIebrairain veritatem. Quod Psalterium habet exemptai-
modo offerat legitur.)— Ibid. ad me : Desunt in cod.) Gothicum; ac propler'eacum alia versiosit quam ea,
—10. quoque : aulem. —12. et mille: mille, — 13. quoein hoc excusso habelur, non duximus illumcum
Et fueruni : fuerunlque. — 14. Cassiam : Cassia, — ista conferre. In impress. proefaluin Psalterium sequi-
Ibid. Cornuslibii : Cornuslibie. lur usque ad pag. 205.
t.

LIBER PROVERBIORUM,
Quem Hebroei Mislc appellant.
CAPUT 1.
Vers. 4. Adolescenti seientia : (Leclio vêtusadole- "
scenli et habebat ; sed modo adolescenlibus seientia
legitur.) — 7. sapieniioe : scientioe.— Ibid. despi-
ciunt : despicient.— 17. aulem : enim..— Ibid. pen-
naiorum : pinnatorum. — 22. cupieul : ettpiunl, —
(23. vobis •.Deestin cod.)— 26. id : (Non habelur.)
CAPUTH.
Vers. G.prudenlia cl seientia : sapienlia cl pruden-
lia, procedet. (Verbum procedet non est de con-
texlu, sed additur in margine.) — 12. et : (A'ouAa-
betur in cod.) — 15. sunt : (Non habelur in cod.) —
18. enim : (Deest in cod.) — Ibid. iuferos : impios.
— 20. custodias : custodies.
CAPUT III.
' Vers. 3. cordis tui ; (tiers. 4) el invenies : cordis
lui die sapieniioe, soror mea es ; et pnide.nlioe,voca
amicam. (Adduniur.) — 7, Deum : Dominum.— 9.
frugiim tuarum ; et implehuntur : friigum tuarum de- (^„
liba ei; et implehuntur. (Adduntur in cod. deliba ci,)
— 14. auri et argemi priini : urgenti et auro primo.
(Inter lineas additur In , u! legalur plurimo.) — 20.
enim : (Deesl in cod.) — 28. possis dare; (vers. 29)
ne moliaris : possis dare; non enim scis quid super-
Venturapariet dies.
CAPUTIV.
Vers 6. conservabit : servabit. — 7. posside : (lia
habebatleclio velus; modopossides.)—Ibid. acquire :
quoere.— 11. dticam : duxi. — 15. via : ri/a. — 27.
neque : et. — Ibid. enim : (Non habelur in cod.) —
Ibid. cursus : gressus. — Ibid. producet : perducel.
CAPUT V.
Vers. 2. conservent, (vers. 5.) Favus, etc., : ser-
vent; ne intenderis fallaci mulieri. Favus, etc.— 11.
tuas : (Deest in cod.) — 19. in omni : omni, — 20.
in sinu : siuu.
CAPUTVI.
|
P
Vers. 5. manu : insidiis. — 8. in oeslate : oestate.
— 10. manus : manibus peclus. — 15. teril : terel.
— 14. et omni : el in omni. — 15. exlemplo : exem-
plo. —17. effundeiiies : effodientes.—26. est : (Non
habelur in cod.) — 50. culpa : culpoe— 55. acquie-
scet : acquiescit.
CAPUT VIL
Vers. 1. Fili, honora Dominum, cl valebis; proeter
eum vero ne limueris alienuin : (Non habenlur in
cod.) — 3. scrihe : et scribe.— 5. cuslodiat : custo-
diant. — 8. per plaleas juvla augulura, et prope : in
platea juxta—angulum et propier. — 10. decipiendas :
capiendas. 16 : stravi : cl strari, 18. hiiberibns,
et fruamur cupilis ainp'exilius donec illucescat dies :
huberibusdonecillucescatdies, el fruamur cupilis am
plexibus. — 20. in doiiium : domum. — 25. quod :
quia. — 2i. fili mi ; fili. — Ibid. verbis : verba. —
20. inierfccli : vulnerati.
CAPUT VIII.
Vers. 1. non : (Additur in cod.) — 11. opibus :
(Non habelur in cod.) — 14. est : (Nec habetur in
cod.) — Ibid. prudenlia mea : prudenlia et mea. —
18. superboe : superflues. — 19. enim : (Non habe-
tur in cod.) — 50. la det : /«?di7.— Ibid. diligunt :
diligent.
CAPUT IX.
Vers. 3. el ad moenia : el moenia.— 9. accipere :
percipere. — 12. aulem : (Deest in cod.) — 14. se-
dit : sedet. — 18. Qui enim applicabilur illi, descen-
det ad infVros; nam qui abscesseril ab ea, salvabi-
tur : (Désuni in cod.)
PARABOLE SALOMOIYIS.
CAPUT X.
Vers. 2. Nil : Non. —6. Domini : (Deesl in cod.)
— Ibid. operil iuiqnitas : operiet iniquitate. — 8.
corde ; corda. (Forte cordala.) —Ibid. suscipiel :
suscipil, — 10. et : (Deest in cod.) — Ibid. verbe-
rahilur : rerberabilur. at qui ptilam arguil pacificat,—
U. iniquitaicin : iniquitate. — 17. custodienli : cu-
stodientibus.—Ibid. rclinquii : odi/. — 21. nmrien-
lur : nioiiiintnr. — 22. eis : ei. — 23. prudenlia :
prudenli. — 50. super : in.
CAPUT XI.
Vers. 2. et conlnmelia : coniumelia. — Ibid. esl :
(iVo?ihabelur in cod.) — 5. diriget : dirigii. — Ibid.
corruet : corruit. —8. tradeinr : tradiiur. — 15. est,
celai amici comnii^sum : est, animi celai eommissum.
— 14. corruei : corruit. — 15. alfligeitir : affiigitur.
— 17. eliam : (Non habelur in cod.)— 26.inaledice-
lur : matedicitur. — 28. confidit : confidel. — 29.
possidehil : possidel.
CAPUT XII.
Vers. 2. in : (Deesl in coi.) — 4. est : (Non habe-
lur in ccd.) — Ibid. ejus qua: confusione : suis quoe
confusion!.— 9. et siilficicns : sufficiens.— H. Qui
suavis est in vini modeiaiiouibns , in suis inuuilio-
nilius relinquit conlunieliam: (Non habenlur in cod.)
— 12. moniuientuin (imiiiimeniiim, modo scribilur,
erasa veteri lectione, qua moniinienlum fuisse scri-
plum conjectura est.) — 13. effugil : efjugiet, — 11.
de fruclu oris sui utitisijuisque, etc. : de fructu oris
homo, elc. — 17. judex : index. — Ibid, teslis est :
(Addilur est.) — 18. sanilas est : (Additur esl.) —
22. Abominatio esl Domino: Abominatio Domino:
(Addilur esl.)
CAPUT XIII.
Vers. 5. aulem : (Deesl in cod.) — 6. peccalo-
rem : peccatores.— 9. Lux jiislorum : Lux aulemju-
storuiu. — Ibid. autem : (Non habelur in cod.) —
Ibid exiingiieiur : extinguatur. Animoedolosoeeranl
in peccatis,jusli vero miséricordessunl, cl misereninr.
—-10. aulém : (Deesl iu cod.) — Ibid. cura : (iVyit
97S APPENDIX AD DIV1NAMBIBLOTHECAMS. HIERONYMI. 976
habelur in cod.) — 15. Animoedolosoeerrant in pec-. & nam, expellil bonum ; qui aulem tenet adulteram—,
catis; justi aulem miséricordes sunt et miseraniur : sliilitts esl et insipiéns : ( Non habentur in cod. )
(Non habenlur.) — 17. aulem : (Deest.) — 18. ac- 25. affabilur : effabitur.
quiescit : acquiesce!.— 20. cflicielur : efficitur. —•
21. persequitur : sequelur.— 22. relinquil : relinquel. CAPUT XIX.
— 23. aliis : alii. —24. virgoe, odit, etc. : virgoesuoe, Vers. 1. dives : (Deest in cod. ) — Ibid. sua et :
odit, etc. —25. comedit : comedet. (Non habenlur in cod.) — 2. offendet : offendil.— 3.
el contra : contra. —6. tribuenlis : tribuenli. — 11.
CAPUT XIV. noscitur : loquilur. — 12. et hilaritas : hilarilas. —
Vers. 1. mulier : (Additur.) — Ibid. oedificat: oedi- 16. negligit viam—suam : negligetviassuas.—17. pau-
ficabit. — 5. aulem : (Deesl.) — 4. manifesia esl for- 22. peris : pauperi. 18. aulem : ( Additur in cod. ) —
liiudo : manifestaforiitudo. — autem : (Deestin cod.) nielior esl pauper : melior pauper.
— 7. nescit : neseilo. 10. in : (Addilur in cod.) — 11.
labernacula justorum : tabernacula aulem juslorum. CAPUT XX.
— 15. occupât : (Ita habebat leclio velus; modo oc- Vers.2. et : ( Addilur in cod. ) 4. ergo : autem.
cupabil.) — 15. filio doloso nihil erit boni : servo — 11. et—recia sint : et si recta sunl.——19. ambulat :
autem sapienti prosperi erunt actus, el dirigelur via ambulel. 20 maledicit : maledicet. 25. retra-
ejus : (Non habenlur in cod.) — 16. a malo : malum. clare : tractare.— 26. incurvât : curvat.— 50. Livor
— 21. pauperis : pauperi. —-Ibid. Qui crédit in Do- vulneris absterget : Labor vulneris abstergit.
mino misericordiam diligit : (Non habenlur in cod.) B
— 25. bono : (Nec habelur in cod.) — Ibid. ibi : (Ad- CAPUT XXL
ditur in cod.) — 5t. pauperis : pauperi. — 54. au- Vers. 5. placel : placent. —4. est : et. — 5. est :
tem : (Deest in cod.) ( Abrasumest in cod. ) — 6. et excors : ( Adduniur
CAPUT XV. in cod.) —12. a malo : in malum. — 13. oblhurat :
Vers. 4. autem : (Non habelur in cod.) — 5. in obdurat. —21. justiiiara : et justitiam. — 22. de-
—
abundanli justitia virlus maxima est; cogilationes struxitque : el dextruxit. 27. quoet : quia.— 28. lo-
aulem impiorum eradicabuniur : (Non habenlur in quetur : loquitur.
cod.) — 10. vitoe: (Deeslin cod.) —16. insatiabiles : CAPUT XXII.
instabiles. — 19. pigrorum : impiorum. —21. suos : Vers. 3. videt : vidit. — 5. autem : (Deest in cod.)
(Non habetur in cod.) — 24. semiia : semiloe.—26. — idid. recedii : recedel.— 6. recedel ab ea : recedit
lirmabitur ab eo : (Non habentur in cod.)— 27. per ab eo. — 8. virga iroe suoeconsummabilur : virgam
misericordiam et lidem purganlur peccata ; per li- iroesuoeconsummabit.—9.pronus : (Ita modolegitur,
morem autem Dominidéclinai omnis a malo : (Desi- abrasa veteri lectione, qua conjicilur scriptum fuisse
deranlur in cod.) — 28. niediiabiinr obedientiam; os, promplus. ) — i6id. vicloriam et honorem acqui-
elc. : medilatur obedientiam; cl os, elc.—52. qui au- ret qui dat munera ; animant aulem aufert accipien-
tem acquiescit : qui acquiescel.— 55. proecedit: proe- liunt : (Desunt in cod.)—17.Fili mi: (Désuni in
cedel. cod, ) —18. labiis : ( lia modo legitur ; lumbis «i-
CAPUT XVI. detitr prius fuissescriplum.) — 21. respondere ex bis
Vers. 1. Domini : Dei. — 2. hominis : hominum. G illis qui miserunt le : responderesilli qui miseril le.—
— 5. est : (Addilur in cod.) — Ibid. manus : manu. 23. et configet eos, qui confixentnt animant ejus ;
— Ibid. inilium vioebonoefacere juslitiani ; accepta ( Desuntin cod. )
est aulem apud Deum magis, quam immolare ho- CAPUT XXIII.
slias : (Non habenlur in cod.)—10. non : nec. 11. —
Vers. 1. apposita sunl: posita sint.—2. in potestale
seculi : (Non est in cod.) — 17. viam suant : viam animant : polestalemin animam. — 5. pennas : pin-
suam. Qui excipit disciplinam in boniserit ; qui autem nas. — 10.
custodit increpuiiones,supiens fiel. Qui cusloditvins agrum : ( lia habebat leclio vêtus; modo
15. recta : rectum.— 17. Non : Ne.—21.
suas, cuslodit animant suam; diligens autem vilain, agros. )—
: (lia habebat leclio symbnla :(Ita habebat leclio velus; modo sibila. )
parcel ori suo.— 18. exaltaïur — 28. videril : inveneril. — 50. commorantur : mo-
velus; modo exaltabiiur.) — 21. reperiet : percipiet. rantur.— Ibid, calicibus : calcibus. (lia habebatleclio
— 24. sanilas : et sanilas. — 25. liomini : (lia ha-
bebat leclio velus; modo aillent hominibus.)—Ibid. vêtus ; modocalicibus. )—Ibid. epolandis : potandis.
— 52. sed : el.—55. exlraneas : exlranea.
novissima ejus ducunl : novissimumejus dncit. — 29.
ducit : deducet. — 50. prava : mala. — 31. quoe : CAPUT XXIV.
(Deesl in cod.) — 52. expugnatore urbium : ea;pu- — 14. spem : ( Deest in
gnator est urbium. Vers. 10. lapsus: lassus.
CAPUT XVII. cod. ) — 22. consurgel : consurgil.— 23. Hoecquo-
Vers. 5. ruina : in ruina. — 8. verlit : verlerit. que sapientibus : Hoecquoque de Sapienlibus. ( Hoec
— H. niiiletur : miltitur.— 15. recedel : recedit, •Dverba litteris majoribus scribuntur quasi Tilulus.) —
— 15. qui : Et qui.— 1G. possit : posset.— Ibid. Qui 24. dicunt : dicii. — Ibid. eos : eum. — 25. eum :
in cod. ) — 26. deosculabimr qui recta verba
altam facit domum suam, quoeril ruinant; et qui ( Deesl : deosculabunlur
évitai discere, incidel in mala : (Non habenlur respondet respondenliaverbarecta.—
27. et postea : ul postea.—31. et operueranl : et
in cod.)— 18. spoponderit •.sponderit.— 19. discor- Additurveroet. — Ibid. ejus : ( Ad-
—
dias : discordiam. Ibid. os suum : ostium suum, aperuerant. ( )
— 25. de : ( Addilur in cod. ) — 28. repulabitur : dilurhïcod.)—52. usquequo, piger,dormies? usqne-
qno de somno consurges?: ( Desuntin cod. )—54.
putabilur. tibi : ( Addilurin cod.)
CAPUTXVIII.
Vers. 5. in judicio : (Désuni in cod.) — G. mi- CAPUT XXV. f
scent se rixis, elos ejus jurgia provocal : inmiscent Vers. i. Juda: Judoe.—2. est : ( Non habelurin
se rixis , el ore ejus jurgia provocant.— 8. pigrum cod.)—9. gralia et amicilia libérant, quas tibi
dejicit limor; animoe aulem effeminaioriim esu- serva, ne exprobrabilis fias : ( Desunlin cod. )—15.
rient : (A'on habentur in cod.)— 21. diligiint : con- lenieiur ; linitur. — Ibid. conl'ringet : confringit.
tinent : ( Modoita legitur , erasa veteri lectione, qua —17. salialus oderil : salialus luioderit.—18. suum:
videtur fuisse scriplum diligunl. )— Ibid. comedeiil : ( Aronhabeturincod. ) — 20. qui : et qui. — Ibid.
comedunl.— 22. mulierem bonam : (lia modolegitur, sicut linea vestimento, cl verrais ligno ; iia tristilia,
erasa vel.lecl. ) — Ibid. Qui expellil mulierem bo- viri nocet cordi :( Non habentur in cod. )
 977 VARIANTESLECTIONES.—ECCLESIASTES. 978
CAPUT XXVI. A habet -.habebit.— 15. iribuit : tribuet. —Ibid. vo-
Vers. 2. sicul : nam sicut. — Ibid. alla : aliam. luntati : voluplati.— 18. vero : (Nonhabetur in cod.)
•—i. respondn : respondens.— 6. verba : verbum. — 20. slultilia : stulli.—21. nutrit : nutrierit. — 24.
— 7. habet : habeat. —12. insipiens : stultus.— 15. participât odit animant suam ; adjurantem : paxtilur,
Léo est in via, el leoena: leoenaeslin via, leo.—15. odit animantsuam ; aul si juranlem.— Ibid. audit:
in cod.)— Ibid. indical : ( lia modo legitur ,
super : sub. — 17. impatiens, et : et impatiens. — 26. (Deesl
abrasa vel, lect. qua judicat scriplum fuisse videtur.)
consilio : concilio.— 27. incidel : incidil . — 27. Aboniinaninr jusii virum impium : Abominatio
CAPUT XXVII. justorum vir iniquus. — Ibid. et aboniinaninr impii,
Vers. 1. ignorans : ignoras. — 4. furor : furorem. etc. : abominanlur aulem.impii, etc.— Ibid. Verbum
— Ibid. spiritus : (Deest in cod.) — 7. et : ( Non ha- custodiens filius , exira perditionem erit : ( Desunt
belur in cod.) —8. derelinquit : relinquit.— 11. Sa- in cod.)
pieniioe : Sapientiam. —Ibid. possiiu : possis.—14. CAPUT XXX.
benedicit : benedicet.— 20. numquam : non. —2f. Vers. 4. el : aut. — 9. nomen Dei : nomen Do-
Cor iniqui inqnirit mala , cor aulem rectum inquirit mini Dei.— 14. suis : (Deest in cod.)— 16. saliatur :
scientiam : ( Non habenlur in cod. ) — 22. feriente saliabilur. — Ibid. aqua (Non habetur in cod.) —17.
desuper : ferientepede desuper. — 27. tuos , et in , effodianteum : (Additureum.)—20. esl et via : est via.
elc. : luos, in , elc. — 23. qnarlum non : quarluni quod non.—25. el per
CAPUT XXVIII. ancillam : per ancillam. — 24. niinima : animoe.—
Vers. 2. quoedicuntur, vila ducis : quo ducuntur, g 25. qui pioeparat : quoepréparant.—27. suas : (Deest
vila principis. — 5. non : (Deest in cod. ) — G. ili- incod.) —29. quod incedit : quod nonincedit.—32.
neribus : ( Ita legitur, erasa veteri lectione. ) — 7. — apparuil : apparuerit. — Ibid. suo : (Deest in cod.)
aulem : (Deestin cod.)— 9. aures suas : aurem suam. 33. eliciendum : ( lia habebat lecliovelus ; sed, ea
—10. ejus : ( Non habelurin cod.)—12. est: (Nec esl abrasa, ejiciendum scribilur.)
in cod.) — 15. aulem : ( Deesl m cod.)—17. fugeril :
fuerit.—18. graditur : ingredilur.—19.autem : (Deesl VERBA LAMUELIS REGIS,
in cod. )—20. ditari : dives fieri. — 24. subtrahii ;
subirahet. — Ibid. et a maire : et maire. — Ibid. VISIOQUAERUDIVIT EUM5UTEKSUA.
esse : est,—25. dilatai, jurgia, etc. : dilatai os suum, ( In Cod. habelur Lamuel. )
jurgia, elc. (Adduniuros suum.)—26. ipse laudabilur:
isle salvabilur. CAPUT XXXI.
CAPUT XXIX. Vers. 7. sui (Deesl in cod.)—11. confidil: confidet.
Vers. 1. ei : ( Non habelur in cod. ) — 2. gemet : — 17. fortiludine : forliter. — 18. el vidil : ( Désuni
gémit. — 6. involvel : involvit. — 8. vero : ( Ad- in cod. )—22. stragulaiatn : slragulam.—27. otiosa :
ditur in cod. )— 10. aulem : (Deest in cod. ) — 12. otiosum.

ECCLESIASTES,
Qui ab Hebroeis Coheleth appellatur.
CAPUT I. G ( Deeslin cod. ) — 13. proevidere: providere.— 14.
Vers. i. Ecclesiasloe : Ecclesiasles. — 2. et : quod de : quod et de. — idid. consumalur : con-
(Deesl in cod.) — 6. Meridiem : ( Diem habebatleclio sumitur.— 17. el appropinqua ul audias : ( Adduniur
velus; sed meridiem modo. )—Ibid. in cirçuitu : cir- in cod. CAPUT V.
çuitu. — 7. in mare : mare. — 8. saturatur : ( Ita
habebatleclio velus; modo salurabilur.) —Ibid. im- Vers.2. invenielur : invenitur. —5. facias : facial,
pletur : ( Addilur in cod, ) — —
11. nec : ne. 15. et —Ibid. conlra sermones tuos : super sermonemtuum.
invesligare : invesligare.— Ibid. occuparcnlur : oe- — 6. plurinioesunt vanilales : plurimoevanitates.— 7.
cupeulur.—16. sapientereldidici : el didicisapientcr. super : (Addilur in cod.) — Ibid. hos : hoc. — 9. fru-
— 17. errores : errorem. — 18. addit et laborem : cttim non capiel : fructus non accipiel.
addit dolorem.
CAPUT IL CAPUT VI.
Vers. 1. ergo : ego. — 3. meum : ( Deeslin cod. ) Vers.5. liberos : (Deestin cod.) — Ibid. ego : (Ad-
— Ibid. quo : quod. — 4. et plantavi : planlavi. — ditur iu cod.) — 4. enim : (Additur in cod.) — Ibid.
6. et : ( Deest in cod. ) — 7. habui : adhibui. — 10. delebilur : tradelur. — 9. sed et hoc : sed hoc. — 10.
meum : ( Desideraturin cod. )— 12. faciorem suum: in : (Deest in cod.) —11. mullanique : mullam.
faclorcmquesuum.— 13. quod : quia. — 15. et
stulli : stulti. — 16. similiier ut stulli : similiter CAPUT VIL
stulli. — Ibid. perpeluum : oeternum.17. cuncia va- Vers. 5. futurum : futurus. — 4. per Irisliliam :
nilaiem ei : cunctamvanilalem alque. — 18. qua : D proetrislitia. — 8. perdet : perdit. —11. interrogaiio :
quoe.—-19.futurus : ( Additur in cod. ) 21. quoesita cogilatio. — 15. enim : (ATonhabelur in cod.) — Ibid.
diutiltil : quoesint admillil. — 22. affliclione : affii- protegit sapientia, sic prolegil, etc. : prolegelsapien-
clio. —25. hoc : hoec.—25. devorabit : manducabit. tia, sic proteget, elc. — Ibid. plus : amplius. — 22.
— 26. Deus: (Non habelur in cod.) — Ibid. esl : servirai maledicentem : servum tuum maledicentem.
( Deeslin cod. ) — 27. venaioruni : venenalorum.(lia habebat leclio
CAPUT III. vêtus; nunc ut in excussa.) — 28. dixit : dicit. —50.
Vers. 5. amplexibus : complexibus.— 21. Adam : quod : quid. — Ibid. miscueril : immiscuerit.
hominum.— Ibid. si : ( ATonhabelur in cod. )
CAPUT VIII.
CAPUT IV. Vers. 8. poleslale : ditione. — 10. cum : ditm. —
Vers. 1. alia : alias. — Ibid. el vidi calumnias : Ibid. est : (Non habelur in cod.) — 15. transienl :
(Adduntur in cod.) — 5. feliciorein: foelicetn.— 4. transeant. — Ibid. Domini : Dei. — 14. mala : multa.
est : ( Non habelur in cod.) — 5. comedil : comedet. — Ibid. judico -.judicio. —15. suoe: (Deest in cod.)
— 8. in hoc : el hoc. — 10. soli : uni. — Ibid. se : — Ibid. Deus; Dominus, — 17. inveniat : inveniel.
973 APPEND1XAD DIVIN\M BIRLIOTHF.CAM S. HIERONYMI. 980
CAPUT IX. A quid post se fiiluruni sit quis ei : quod post futurum
esl quis illi. — 19. risum : rhu. — 20. quia et aves
Vers. 2. dcicrat : (lia habebat leclii velus; modo roeli porlahunl : quia aves coeliportabil.— Ibid. pen-
dixei'al.) — 5. deduceiilur : deducanliir. — 4. vivtts: nas : pinnas.
uir-eiis.— 5. esse : ( A'onhabelur in cod.) — 9. et in CAPUT XL
lahore : et in labore. (Addilur veroin.)—11. ad aliud:
tilio. — 12. in : (Deesl in cod.) — 15. invenliisque est Vers. 5. in : (Addilur in cod.) — 6. semen luum :
iu ea : invenlusquein ea. — f6id. ci liberavil : libé- sementemtuam. — 9. ergo : (Deesl in cod.) — 10.
ra vil. enim : (Addilur in cod.)
CAPUT X. CAPUT XII.
Vers. 8. inridet : incidit.»-9. affligetur : affligilur. Vers. 2. letiebrese.ini : lenebrescat,— 4. humidi-
— 10. hehelaiiira fuerit : habelalumerit.— 11.detra- late : humililaie. — 8. et : (Non habetur in cod.) —
hil : delraitet. — 15. novissinitiiii: novissimus.— 14. H. consilium : concilium.— 14. errato : abscondito.

C\NTICUM CANTICORUM SALOMONIS,

Quod Hebraice dicilur Sirhasirim.
CAPUT i. i5 — Ibid. veni, etc. : f \ Vox Chrisli : ) Veni. — Ibid.
Vers. 1. Oseulelur me, elc. : [* Vox Ecçlesioe:] et bibitc : bibite. — 2. vox, etc. : [Vo.r Ecçlesioe: \
Oscnletur me. ( Hoe vnces signatoe sunt in margine — Vox-— Ibid. Apéri, etc. : [ t V°x Chrisli : ] Aperi.
4. elc : * Vox Ecçlesioe : ] Dilectus.—
exemplaris Gothici, el quia videnlur scriploe eadem Dileclus, 1
manu qua conlextus, propterea eas Iranscripsi, et Ibid. — suant : (Addilur in cod. ) — 5. ei : (Deest in
hac '. nota signnvi.)—4. in oilorem ungiiciiloriim luo- cod.) 0. ostii mei aperui : ostii apemi. — 7. et
i-iiui: (Desunt in cod.)—5. Nigra : [ * Voxsinagoqoe:\ viilneraverunt me : (Addunturin cod.)—Ibid.
* meum:
— G.d 'Coloiavit. habebat lecliove- (Addilur in co i.) — 9. Qu di-, elc. : f Voa;sinagngoe
Nigra. (deeoravil ad Ecclesiam : elc. — 10. elc : * Vo.r
—
lus; modoul in° evcitssa. ) Ibid. vineis : in vineis. Ecçlesioead ]Quis, Dilccius, [
— 7. Indica; | VoxEcçlesioe: \ indica.— 8. Si igno- sinagogam : ] Dilectus. — 15. *:u-«oloe:
ras : [ * Vox Chrisli : \ Si ignoras.— Ibid. pulciierri- areola. — 16. ipso : iste. — 17. Quo, etc. : [ Voxsi-
rinia : pulchra. — 10. monilia : manitia. — 15. Fa- nagogoead Ecclesiam: ] Quo.
sciculus : * Vox Kcce:
' l'o.t Christi: Ecçlesioe:]Fasciculum.—15.
| * CAPUT VI.
| \ Ecce.—16. Ecce j VoxEcclesia': \
Ecce. — 17. ligna : lecta, Vers. 1. Dilectus elc : | ', Vox Ecçlesioead sina-
gogam : ] Dilectus-— Ibid. nronuiluiii : aromalis —
CAPUT II. S.'Ptilchri etc. : | \ Vox Christi : J Pulchra.— Ibid.
*
Vers.* 1. ego : [ Vo.-cChristi : ] ego. —5. sicut, ordinal» : ordinaloe.—5. as'-cnilcruiit : ascendant.—
etc. : [ VoxEcclesia:: j sicut.— Ibid. quem : quam. 0. sie.nlcoticx mali pun ci. sic genoe moeahsque oc-
— 7. qnoadiisque ips < : qnoudipsa. — 9. en : ecce. r, cnllis uns : (Adduniur in cod.) — il. c.tstroriim : (Ad-
— 10. sorge : [ '. Vos Christi : | surge. — Ibid. pni- d'uni in cod. — Ibid. ordniaia? : ordinale? — 10.
pera, arnicamea : proximamea.—Ibid.columbamea : coiivalliuin , el : convallis, ut. — 11. ronliirbavit :
(Désuni m cod.)— M. nosira : (Deesl incod.)—Ibid. lurbavil. — 12. Suiiamilis : Sulamitis. ( lia habebat
puationis : piiiuiionis.— 13. Ilorenli-s: florcnt.— 15. leclio velus ; modout in excussa.)
viiipes parvul is : vulpes vulpes parvulus. — 16. di-
*
lecuis, elc. : | Vox Ecçlesioe: | dilectus. — 17. hin- CAPUTVIL
iiuloque : nul hinnulo. Vers. 1. Sunamiie : Sulamile : (Nunc eliamSuna-
CAPUT m. niitc.) — Ibid. filia : filioe.— Ibid. monilia : manilia.
Vers. 1. nocles : noclcm.—4. -.traits- — 8. et apprehcndaiii : appréhendant.— 11. Veni,
perlransissem
issem. —*6. Quae, elc : | * Vox Chrisli : ] Quoe.— eic. : [ ', VoxEcçlesioead Christum: j Veni. — 15. in
7. En : [ Ecclesiade Chrisiodicil : \ En. — 8. cl ad porlis : in horiis.
bella : el bella. — 11. desponsalionis : disposilionis. CAPUT VIII.
CAPUT IV. Vers. 1. deosculer le : (Deesl ' le in cod.) — 4. ne-
* que : et. — 5. Qu.oeesl : [ Vox sinagogoead Eccle-
Vers. 1. Quant, elc : [ Vox Christi : ) Quam.— siam : \ Quoeesl. — Ibid. inni.va; et nixa.— 6. Pone,
Ibid. inonie : monlibus.— 5. ita et genoe: t7a geuoe. elc. : [ * VoxEcçlesioead sinagngam: ] Pone.— Ibid.
—-8. sponsa mea, veni : sponsa, veni.—10. et fidor : esl : (Non habelur in cod.)—7. duspiciet : despicienl.
eeee odor. — 15. h bilas : habita!. — 14, et assiniilare : assimi-
CAPUT V. j) lare.
*
Vers. 1. Veniat, elc. : | Vox Ecçlesioe:\ Veniat. (In exemplariGothico, seqniturDaniel.)

LIBER
CAPUT I.
Vers. 5. A supervenienie : stipervcnieitte.— 8. non
polest lalere, nec : HOUpoleril lalere, sed nec. — 9.
enim : (Deeslin cod.) — Ibid. sermonum : sermonis.
—Ibid. ad Deum : ad Dominum.—Ibid iniquitalum :
iniquitalis.—U. sermo obscurus : responsumabscon-
diliim. — Ibid. occidit : occidel. — 14. in terra : in
lerra viventium.—15. Jusiilia enim perpétua est et
inimorlalis : luslilia enimimmortalisesl. — 16. impii
autem, etc. : injustitiaenim, morlisest acquisitio; im-
pii auiem, elc.
SAPIENTIA.
CAPUT IL
Vers. 1. esl lempus -.(Additurin cod. es'.)—2. lan-
qiiam non : lanquamqui nali non.— Ibid. fiatus : af-
flatus. — i6id. cniumovcnduni : coinbnrendum.— 3.
exiinclus : extincta.— Ibid. nostrum : (Deestin rod.)
— ifcid. mollis aer : lubricus aer.-—Ibd. et Iran-^ihit
vila nosira lanquamvesliginm nuhis: (Désuniin cod.)
— Ibid. iichula : (Non habelur in cod.)— Ibid. dissol-
velur : difundetur.— 4. ei nomen , elc. : (Hoc in loco
intégra lineaerasa esl, el litteris Gothicisrecentioribus,
quoesequunlur, sunl superscripia: Et vila nosira lan-
 981 VARIANTESLECTIONES.- LIBER SAPIENTI/E. 982
quam vesligia nubis, et sicul anebuladissolvelur, quae A bus (Addilur in—cod.) 22. et scepiris o reges : el stemali-
efugaia est a radiis solis, et calore illius agravala reges. 24. sacramentu : sacramenlum.— 25.
Et nomen, cic —5. Umbroeenim traiisitus esi lent talis homo : isla. — 20. sapicnlium : sapieniioe.
pus noslrnm, et non : (Hoeceiiam verba scribuntm[ CAPUT VIL
litteris Gothicis recentioribus,in principio eorum qui-
busdamvelustis abrasis.) — Ibid. revenilur : rêverie- Vers. 1. omnibus : hominibus.— Ibid. factus : fin-
lur. — Ibid. in juvenluie : juventuie. —7. pratum : dus. — 2. decem : (Ita modo legitur, erasa veterile-
parutum. — 9. Nemo vestrum exors sit luxurioeno- ctione, qua novem videtur fuisse scriplum.) — Ibid.
stra; ; nhique. (Hoeceliamverbasunl recenllitsscripta,, coagulalus sum in sanguine : coagulalus in sanguine.
— 5. in similiter : similiier in. — Ibid. et primant :
aliquibus velustis abrasis; et nosirum scribilur becj —
vesirum.) — iO. velerano nec revereamur : veterumi primant. Ibid. omnibus : hominibus.—4. in iuvolu-
revereamur.—II. invenilur : invenielur.— 12. con- ineniis : iiwolumenlum.—7.venit in me-.invenitme.—
irarius est operibus : contrarius operibus. — 13. se; lO.dilexi illam clprop<»uipro lucehabere : (lloecscri-
scii'tiiiam Dei habere : scientiamDei se habere. — 15. bunlurin margine,abrasae conlexluuna alleravediclio-
nobis : enim nobis. — Ibid. vita : el vila. — 19. ult ne.)—ioid. iiii'Xiingmbile:inexlinclum.-—12. iu omni-
scianiiis : et sciamus; — 20. ci : (Deestin cod.)— 24. bus : in his omnibus.— Ibid. me ; (Addilurin cod.)—
autem : (Non habelur in cod.) — 25. aulem : ergo. 15. dedil(addilur incod.) — Ibid. digna horuin : digne
ea. — 10. openun seieniioedisciplina : opéra scientioe
CAPUT III. el disciplina. — 18. initium et : initium enim et. —
Vers.2. el : (IVonest iu cod.) — 7. jusli : (Deestini Ibid, vieissiludinum perniulationes, et consumaiio-
cod.) — i). electis ejus : dilectisillius. — 11. eorum ; B nés leuiporuin : (Hoecsuperscribunlur, abrasa veteri
illorum sunt, — 12. sunl : (Non habetur in cod.)—13. lectione.)—20. virgultorum : arborum. 22. inlel- —
et : (Deesl iu cod.) — Ibid. habebit Iriictum : habebit llgenlia: : inlelligibilis.— IMtf. certus : manifeslus.
enim fruclum. — Ibid. sanclatuni : (Additur in cod.) — Ibid. velal : vetet. — 25. capiat : capit. — Ibid.
— 15. concidit : concidet.—18. Et : (Non habetur in intelligibilis : intclligibiles.— 24. ubique propter :
cod.) — Ibid. fueriui : erunt. — 19. coiisuniiiiationis: — ubique el capit propter. — 26.— enianaiio : emundalio.
consummaiiones. Ibid. est : (Desideratur.) Ibid. Dei syncera :
CAPUT IV. syncera Dei. — Ibid. iu eam : in illa. — 27. inno-
Vers. 1. immorlalis esl enim memoria : immorlati- vât : invocal.—Ibid. transfert : transférais. — Ibid.
tas enim esl in memoria. — Ibid. quoniam cl apud : — constiluit : consliluet. — 28. cnini : (Non est in cod.)
quoniam apud. —2. eam : (Deesl in cod.) — Ibid. se 29. invenilur prior : purior invenietur.
eduxerit : seduxerit.—4. a vento : venio.— 5. enim : CAPUT VIII.
(Non habelur in cod.)—— Ibid. inutiles, et acerbi :
inutiles sunl et acerbi, 6. in : (Deesl in cod.) — 7. Vers. 1. ergo : enim. — 2. et exquisivieam : ea;-
si moite : si qua morte. — 10. f ictus dilectus : factus quisivi.— Ibid. quesivi : exquisivi.— Ibid. mihi eam
esl dileatus. — 11. aul ne ficiio : aul afflictio.— 12. assumere : mihi assumere. —5. Et : Sed.— 7. labo-
inconsianlia-.instanlia.—14.proecordiistalia -.proecor- res hujus magnas habent : dileclioillius multashabet.
diis suis talia. — 17. enim : (Addilur in cod.) — Ibid. — Ibid. prudemiam : sapienliam.— Ibid. hominibus:
de illo : de illis. — 19. periet : peribit. hominis. — 8. niulliludiiiein : similitudinem.— 10.
C propier : per. — Ibid. juvenis : et juvenes.— 11. et
CAPUT V. acuius : acutus. — 15. Proeterea : El. —16. meam:
Vers. 2. insperaloe salutis dicentes inlra se : in- (Non esl in cod.) — Ibid. non enim habet : non ha-
speratoesalutis gementes proe augustia spiriius dicent bet enim. — 17. iniinortalis : immortalités. — 18,
inter se. (Adduntur gementes proe augustia spiri- houestas : divitioe.— 20. coinquinalum : incoinqui-
tus.)— 5. iu derisum : in risu. — 3. ecce quomodo: natum. —21. possem : possuni. — Ibid. sapienlia :
quomodoergo. (Addilur vero ergo.) — 6. imelligen- sumnta sapientioe.— Ibid. adii : (Ita modosuperscri-
lioe: (Additurin cod.) — 7.et anihulavinius vias : am- bitur, erasa veteri lectione, qua audivi scriplumfuisse
bulaviniussoliludines.— 8. Quid : Quod. — 9. proe- conjecturaest.)
currens : percurrens. — 11. cujus nulltini invenilur: CAPUT IX.
et nullum invenielur. — Ibid. iransvolavit : votavil. Vers. 1. palrum meorum : parentum noslrorum.
Ibid. invenilur : invenielur.— 12. sagilta ernissa : (Lecliorecens est.) — 2. l'aciae.--t: (Ita habebatlectio
sagiltoeemissoe.— 14. iu iuferno hi qui ; (Adduntur vêtus ; modo, ea erasa , factoesunt superscribitur.)—
in cod.) — 15. est, quoea venio tolliiur : (Adduntur 5. sum : (Deesl in cod.) — Ibid. tuoe, homo, elc. :
in cod.) — 17. et in brachio sanclo suo : el brachio luoesum, homo, etc. — 8. el dixisii me cedificare:
suo. — JS. Et accipiut annaturam zelus : (lia tiabel dixisli oedifienre.— Ibid. altare : aram. — 9. sapien-
leclio velus; recentius vero in hoecmulatur, Et acci- lia tua : sapienlia. — Ibid. el affuit : affuit. — Ibid.
pient annaturam coeli.) —20. inexpugnable : iuea> direclum : rectum, — 10. magniludinis luoe : agni-
puynabilem.— 21. aeuet autem diram iram : acuel lionis tuoe. — Ibid. ul sciam : et sciant. — 11. ope-
autan iram. (lia habet leclio velus; recentiusveroad- JD rihiis : actibus. — 13. Deus : Dominus.— 15.
ditur duram.) — 22. et ad, etc. ; ( Deest cl.) — 25. enim quod corrumpiiur : côrruptibiteenim corpus
excandescet : et exCundescel.— 24. perducet : (Ad- 16. lerra : terris. — Ibid. cum lahore : (Adduntur corpus.—
in
dilur in cod.) — Ibid. illorum : (Deest in cod.) — —
cod.) 17. sciel : scivil. 18. sint : sunt. — Ibid.
CAPUT VI. didicerinl : didicerunt. — 19. Nain per sapienliam
sanali : Et per sapienliamsalvali.
Vers. 1. vires ; virlus. — Ibid. prudens quam :
prudensinagis quam.— 7. conreditur : concedelur.— CAPUT X.
8. cnjusquam Deus, nec reverebitur magnitiidineni Vers. 1. primus formalus est : primumfinctus est,
ciijusquam: cujusdamDominas,nec reverebiturmagni- — Ii-id. a Deo : (A'oit habelur in cod.) — 5. lïalcr-
tudinemcujusduinDeus.— 9. crucialio : crucialus.— niias : fraler-nilatis: (lia modolegitur; cum prius fra-
10. ergo reges : ergo.o reges. — 11. juste judicabun- lerniias fuissetscriplum.) — 4. quod : quem. — Ibid.
tur : jusla juslificabuniur.— Ibid. jusla . isla.— 15. sanavit : salvavit.— 5. superbia: : nequilioe.— Ibid.
niarcescil : marcescal,— Ibid. invenilur : invenielur. extulisseni : conlulitsent. — Ibid. conservavit : ser-
—14. prior : priorem.—foribus: in foribus,— 16. er- vavii. — Ibid. misericordiam : misericordia. — 7.
go : enim. — 17. in viis ustendet : in dis suis oslen- quibus : cujus. — Ibid. incerio : in consummalo.—
del. —Ibid. hilarilei- : hiiarior.—18.esl dis-.-ipliiuu: Ibid. figmciiinii)salis : s'alicutus salis. — 8. Sapien-
esl el disciplinoe.(Additur et.) — 19. cus:odia : cu- tinni oiiidi : Sapienliam aulem — Ibid. et ; (Non
sloditio. —21. deducit : dedttcet.— Ibid. perpeluum : habetur in cod.) — Ibid. sua.' : (Addilur in_cod.) —
983 APPEND1XAD DIVINAMBIBL10THECAMS. HIERONYMI. 984
9. aulem hos qui se observant : enim hos qui sibi fa- Ji— U. Propier hoc et idolis nationum non eril re-
mulantur. — 10. aillent : (Deestin cod.) — 11. illum spcclus; quoniam crealuroe Dei in odiuni factoesunl,
affuit illi, et lioncsiuinfecil illum : (Hue in locoerasa et in lentationem animabus : Propier quod el in ido-
est intégra linea, et subjecta verba superscribunlur, il- lis nationum eril dubitatio, quoniam crealuroeDei in
lum affuit, et honcsium illum fecil.) — 12. certaraen abominalionefactoesunl, el lentationemscandali ani-
forie dédit illi : certamiitisfortis braviumdédit ei.— mis. — 12. corruptio viloeest : corruplio viloe.— 14.
idid. poienlior : potens.—15. jusluiu : (Deestin cod.) liomiiiuin hoecadinvenil : hominumvenit.—15.fecil:
— Ibid. descenditque : descendit.—14. deprimebani: facit. — Ibid. et illum : illum. — idid. quasi: (Deesl
comprimebant.— 10. servi Dei : famuli Domini. — in cod.) — 17. Et : (Non habetur in cod.) — Ibid.
17. etdeduxil : deduxil. — Ibid. luce siellarum per palain : facie. — Ibid. hoc : (Non habelur in ced.)
noclem : flamma siellarum nocte. — 18. et Iranslu- — idid. essent : habitarent. — Ibid. reges : regem.
lil : transiulit. — Ibid. per aquam. (Addilurper.) — 18. et : (Non esl in cod.) — Ibid. eximia diligen-
lia :-eximiam diligeniiam. — 19. illi : liuic. — ibid.
CAPUT XI. assumpsit : assumpseral.—20. hominum : (Deeslin
Vers. 2. dcserlis fixerunt casas : secrelis fixerunt cod.)— Ibid. abducta : adducla.— idid. fueral : est.
tabernaculi!.— 5. sui; cum : sui; in eis cum. — 6. — 22. inscienlioe: ignoranlioe.— 25. sacrilicia : my-
deessent : deessel.— 8. Qui cuir, minuereiiiur : Quo sleria. —24. invidiaui : insidias.— 25. et infideli-
commonerenlur.— Ibid. dcdisli illis : illis aulem de- tas : infideliias. — 26. Dei : Domini.— Ibid. incon-
disli. — Ibid. insperalo : insperatoesalutis : (Addilur staniia : (Deesl in cod.) — idid. impudicitioe: impu-
salutis.) — 14. Dominum : Deum. — Ibid. in : (Non _ dicilia. — 28. cerlc : (Non esl in cod.) — idid. pe-
est.) — 15. prava ; pana, — Ibid. deriscrunt, in fi- " ierant : perjurant. — 29. noceri : loedi.—51. jnran-
nem : deriserunl isli sicienles, in finem. (Adduntur lium : juratorum. — Ibid. in jusiorum: in injustorum.
isli sicienles.) — 16. iniquitales : iniquilalis. — 18. CAPUT XV.
invisa : informi. — 19. aul ignolas : et ignolas. —
Ibid. imminentes : coinmittenies.25. eorum : horiim. Vers. 2. apud te : (Desunt in cod.)— G.sunt: (Non
Ibid. aul fecisti : (Desunt in cod.) — 28. posset : pos- habetur in cod.) — 7. similiter quoe his sunt contra-
sit. — 27. sunt Domine : sunl DominutorDomine. ria : quoehis sunl contraria similiter.— 8. et cum la-
bore vano : Et maie laborans vanum.— idid.et post:
CAPUT XII. post. — idid. se : (Non est in cod.) — idid. quant :
Vers. 1. Quam bonus et suavis est, Domine,spiri- quoe.— 10. enim : (Deesl in cod.) — idid. superva-
tus : (Superscribunlur litteris recentioribus,aliquibus cua : (lia superscribilur, eraso priori verbo.)— 11.
verbis prioris lectionis erasis.) — 2. Ideoque eos : qui se finxit et : quifinxil eum et. — idid. insuffla-
propier quod hos. — Ibid. de quibus : de his quibus: vit : flavit. — idid. ei : illi. (Sed additur.) — 12.
(Additur bis.) •—Ibid. adniones : admonens.— Ibid. Sed et oestiniaverunllusum: sedoestimaveruntludum.
et alloqueris : (Addilur et.) —3. Illos : El illos. — — 15. Hic : isle. — idid. se : (Deest in cod.)—idid.
Ibid. sanctoe luoe: sancioetuoeodiens. — Ibid. quos omnes delinquere : omîtesquoque delinquere. — 15.
exhorrtiisli : (Adduniurin cod.)— 5. suorum : (Deest percipiciidum : recipiendum. — 10. illos : illa. —
in cod.) — Ibid, el devoralorcs : (Superscribunlur, idid. illos : illa. — 18, miserrima : deterrima. —
erasa veteri lectione.) — 7. lerra : iu terra. — 8. ul idid. illis : aliis.
illos : ut illas. — 11. enim : (Addilur.)—12. in con- G CAPUT XVI.
speclu luo : tu conspeclumtuum. — 13. Non : nec. Vers. 1, hoecet per : hoc per. — idid. digne:
— Ibid. judicium : (Scribilur inter lineas, abrasa qua- digna. — 5. coluhrorum : serpenlhtm. — 6. sed :
dam liltera post verbumjudicas.) — 15. perdidisli : (Deeslin cod.)— Ibid. iu perpeluum: usque ad
tu perdidisli. — Ibid. coitdcmiiare : condemnas,et. finem.— 7. le : (Addilur incod.)—9. enim : aulem,
— 17. et horiini qui le nesciuut, aiidaciaui traducis : —11. incidentes : incedentes.— 15. Tu es cuira ,
el hos qui sciant audatia traducis. (lia habet velus le- Domine, qui viloe: Tu enim vitoe.— 14. quidem :
clio; recentiusaudatiam esl scriplum.) — 18. judicas, ( Aronhabelur in cod. ) — 15. sed luam : tuai»
ei, oie. : judicas peccatorcs,et, etc.— idid. volueris : aulem. — 16. aqnis : pluviis. — Ibid. pluviis : im-
volet. — 19. judicans : (A'ou habelur incod.) — 20. bribus. — idid. passi, et per, etc. : passi sine escu-
possent : possint.— 22. et cum de : et de. — Ibid. satione, et per, etc. — 17. vindex : defensor.— 19.
misericordiam luain : misericordiam.— 26. el incre- exardescebat undique : ardebai. —•21. substantiam
paiionibus : increpationis.—27. condemnalionis eo- enim luara et diilcedineni: subslantia enim tua dul-
rum veniet super illos : condemnalionisillis venit. cedinem, — idid. quisque : quis. — 23. etiam suoe:
etiam viri suoe.—24. exardescit ; earcandescit.— 25.
CAPUT Xlll. tune in omnia : lune omni, — idid. descrviebanl ad
Vers. 1. in : (Deest in cod.) — Ibid. quis : qui. — voluntatem eorum qui a le desyderali sunt : de-
3. Quorum si specie delectari deos puiaverunl : Quod scrviebalad voluntatem horum qui te intelligebanl.
si speciedeleclalideoseslimaverunt,— 4. ab illis quo- — 26. nalivilalis fructus pascuul homines : natiut-
niam qui limefecil : ab ipsis quanto qui hoecconsliluit, taies frucluumpascunl hominem. — 28. proevenire
— 9. Dominum : Domiuaiorein.— 10. autem : enim. " soient ad benediclionem luam : pervenire soient
— Ibid. cl simililudines : similitudines. — 11. se- ad aclionem. — idid. le adorarc : te
gratiarum
cueril : secal. — Ibid. usus : ausus. — 12. reliquiis ; Deum adorare.— 29. fides : spes.— idid. disperiet
reliquias. — Ibid. ejus : hujus. — 13. est : (Non ha- lanqiiam aqua supervacua : disperibil lanquam aqua
belurin cod.)— Ibid. facial : facit. — idid. vacuita- inulilis.
tem suam : ostium suum. — 14. fuco : fusco. — 15. CAPUT XVII.
faciat ei : faciensilli. —Ibid. et in pariete : in pariete. Vers. 1. Domine : ( Deeslin cod. ) — idid. verba
— Ibid. et confirmans : (Addilur el.) 19. inulilis :
tua : opéra lua : (Addunturin cod.)—4. illis: (Nonest
a'ndî'aeiis. in cod.)—5. nulla vis polerat : nullam poterat.—Ibid.
CAPUT XIV. lumen : lucem. —6. quoevidebautnr : quoe non vi-
Vers. 1. feros : féroces.— 2. enim : quidem. — 4, debantur.— 7. sapieniioegloria correptio : sapien-
es ex omnibus : (Adduntur.)—Ibid. sauare : salvare, tia et gloria correpti. — 8. promiltebanl : permil-
—Ibid. aliquis adeat mare? (vers.5.) Sed ut non essent lebant. — Ibid. periurbalioncs : turbaliones. — 9.
vacua : (Erasa veteri lectione, superscribilur, aliquis quem: guum. — idid. se : ( Addilur in cod. ) — 10.
adeat. Sed ut non esset vacua.) 5. propter hoc: Fréquenter enim proeoccupant pessinia, redar-
(Adduniur in cod.) — Ibid. et : (Deest iu cod.) — guente conscientia : (Desunt in cod.)— 11. con-
Ibid. ratem : rates. — 6. Sed ab iniiio : Sed el ab demnalionis : condemnali. — Ibid. perlurbala :
initio.—H. aulem ; enim,—-Ibid, et ipsum ; ipsum. conturbalti. — 13. «imputa! : pittal. — 15. aninioe:
 985 VARIANTESLECTIONES.— ECCLESIASTICUS. 986
miimi.—16. reclusus : inclusus. — 19. precipila- A cessit : Hoecaulem his cessit : ( lia superscribilur,
—
larura petrarum : proecipilalorumsaxorum. — Ibid. erasa vel. lecl. ) idid. sola : solila.
de aliissimis : e curvaiis. —21. supcrventura illis
erat : supervenluroe illis eranl. CAPUT XIX.
CAPUT xvm. Vers. 2. quoniam cum ipsi permisissent ul se edu-
Vers. 1. tuis: (Addilur in cod.) — idid. per: cerent : quoniam ipsi cum reversiessenl ul sednce-
( Additurin cod. ) — idid. te :— ( Deestin cod.) — 2. rent. — idid. consequebaiiir illos pcenitenlioe actus:
donum : (Additur in cod.) 3. Propier quod persequebanlurillos poenileniiaacti. — 5. Inclura ;
—
ignis : pro quibus ignem. 0. enim : ( Addilur in luctus. — 4. illos : ( Deesl— in cod.) — idid. coninie-
cod.) —idid. cognala esl a patribus : cognita esl a inorationein : memoriam. idid. repleret puniiio :
parenlibus.— 7. sanilas : salus. — 8. loesisti : ex- replereni puniiione. — 6. enim : ( Addilur iu cod. )
cruciasii.—idid. el nos: nos.— 9. juslilioelegem in — idid. refigurabalur; figurabalur. — 7. obumbra-
concordiain disposuerunt : divinitalis legem in bat : adumbrabat, — 8. videntes tua mirabilia : vi-
concordiadisposuerunteadem.—idid. et bona : doua. dentes mirabilia.— 9. escani. (Deest in cod.)— idid.
— idid. recepturos juslos, palri omnium décan- qui : (lia habeballeclio velus : modo quia.) — 10.
tâmes landes : percepluros uslos patriam décan- lerra museas : de lerra sciniphes.—11. escas : escani.
tanteslaudem.— 11. est : (Non habelur in cod.) —12. ascendit illis : (Addilur illis.)— 15. advenas;
— 15. primum : ( Deeslin cod. ) — idid. se : ( Al- ( lia modosuperscribilur , erasa veteri lectione, qua
ditur incod.) — 13.exiliens : (Deest in cod.)—idid. r, advenlaiiles legebulur.) — idid. redigehani : acci-
de coelo: e coelo.— Ibid. sedibus ; (Addilur in cod.) piebant.—14. hoec: lioc.—idid.quidem: quis.—idid.
— 17. maloriiin : horrendurum.—18. mortis : (Non erat : erit. — 16. sicul illi in etc. : sicul el illi qui in
habetur in cod. ) — 21. deprecari pro populisprol'e- elc. — 17. elementa dura converlunlur : eleinenlum
rens : propugnavitproférais. —Ib.d. allegans : al- converlebatiir,— Ibid. oeslimari ex ipso visu cerlo
ligans. —idid. no.cessilaii: calamilati.— H. in vir- potest: est oeslimarcex ipso cerlo visu.—— 19. supra
lute : virtute. —idid. illum qui se vcxahat : vexa- suam virlutein : suoe virtutis oblitus. 20. bonam :
torem. — 25. inipetuin : iram. — 25. His aulem ambrosiatn.— Ibid. tuum : (Addilur incod. )

ECCLESIASTICUS.
D. HIERONYMIPROEFATIO. misericordia. ( vers. 10) Qui timelis dominum, dili-
IMPHESS. lin. 1. nobis et : nodis est et. —Lin. 2. gile illum : ( Hoecverbanon sunt de conlexlu; sed al-
alios : ( lia superscribilur, erasa veteri lectione, quoe terius scriboemanu —
habentur in margine lilleris go-
aliorniii videtur habuisse.)—Lin. 7. exiraneos posse thicis velustis.) 11. quia niillus speravit : quis
ei discernes ; alios posseet dicentes. — Lin. 8. am- speravil. ( lia videtur scriplum
—
in vel. lect., sed modo
plius : ( Addituriu cod.) — idid. Icctionis: ( Deest ul in excusa legitur. ) 12. quis enim : (Désuni in
in cod. ) —Lin. 12. diseere , et illorum periti fieri : cod, ) — 15. reniitlet : remillit, — idid. die : lem-
discerenlet illorum periiia 'informait.— Lin. 14. et r — pore.—Ibid. et proiector est —
: (Non habenturin cod.)
attention studio lectionemfacere, et veniam habere 15. et (Deest in cod. ) 16. et qui : qui. — 17.
in illis in quibus videntur : et atienlioresse leclioni, Dominus?: Deus!. — 18, 19,20,21. Dominum:
et veniamdare in his in quibus videbimur.— Lin. 16. Deum. — idid. custodiiint mandata : cuslodient
etdeficere : deficere.—Lin.17 et verba -.verba.—Ibid. mandalum. —22. Domini ; Dei. —25. est : ( IVon
quando inter se dicuntur. Nam in ociavoel : quum habeturin cod.) CAPUT m.
in alleram eloquutionemde propria lingua verlunlur.
Octavoigilur el.— Lin. 22. et cura imiltum: cum Vers. 1. filii sapieniioe: fili sapientia. — 2. filii,
— —
mullum. Lin, 23. fuissent : fecissem. idid. ibi : et, elc. : filii dilecti, el, etc. — 5. firmavil : (Deest
( Deeslin cod. ) — idid.—reliclos : ( Addilurin cod. ) in ccd.) — 4. el in oralione : in oralione. — 6.
— idid.parva; : parvos. Lin. 25. iuierpretandi li- suum : in cod.) — idid. et in die oralio-
(Deest
brum isliim; etniulta vigilia altuli doclrinam in spa- nis sua: exaudietur : ( Désuniin cod. ) — 7. obedil :
tio lemporis ad illa qua; ad finem Jucunl, librum obaudit'. — 8. Dominum : Deum— 9. patientia :
isiuiiidare , el illis qui volunt animiini inlendcre et ( Ita superscribilur, erasa vel. lectione. ) — 15. sui :
diseere: adinterpretandumhuuclibrum;et multavigilia (Additurin cod.)— idid. lilii : filiis.— 14. non : ne.
claboravi, ul non [ruudareniur eis qui volunt diseere. — 17. el in die : in die. — idid. couimeniorabilur :
C:VPUTI. memorabilur. — idid. glacies , solventur : glncies
ita solventur. (Addilur ita.) — 18. derclinquit ;
Vers. 2. El dies seculi : ( Adduntur in cod.) — 5. relinquit. — 21. el : Addilur in cod.) — 22. quoe.
dimensus : mensus. 7. miiltip'icationem : mulli- n sieris : scruiaveris.—( Ibid. scrulalus fueris :
—
— idid. intcllcxil : investit. — 8. et exque-
pticationuin. sieris. — 24. noli scrutari : non scruleris. — 25. ho-
rex : rex. — 9. in spiritu : spirilu. — il. Domini : ininiiin : hominis. — 27. illo : ipso. — 28. pravus
Dei. — 16. graditur : credilur. — idid. agnoscitur : corde : pravicordius.— 29. in doloiibus : doloribus.
( lia superscribilur, erasa veteri lectione.)— 17. — 50. eradicabiiur : ( lia modo legitur; cum prius
Scienlioe: seientiael. — 18. Rcligiositas : (Addilur radicabitur — idid. et
in cod. ) — 19. Dominum : Deum. Ibid. illius : non appareat fuisse scriplum.)
inlelligetur : ( Addunturin cod. )— 35. resistil :
suoe.—20. esl : ( Non habetur in cod.)— 25. et vi- resislet. — 5i. prospeclor est ejus qui reddit : con-
:
dit cldiuumeravit eam (Adduntur in cod. )—26.
scienlioe: seientiael. — 27. Domini : Dei. — 33. spectorqui reddet.
concupiscciis : concupisce.— 55. illius : tuos.— 56. CAPUT IV.
Ne: non. —57. scandalizeris : scandalizaberis.— Vers. 4. conlribulaii : angustiali. — 5. propier
Ibid. in : (Deesl in cod.)—59.absconsa : abscondita. iram : ( Désuni in cod.) — 6. animoe: (Non ha-
— 40. ad Dominum: ad Deum. belurin cod.)—idid. deprecalio : precalio.— 8. dé-
clina pauperi sine tristilia aurem : inclina pauperi
CAPUT IL animant. — idid. illi : (Deesl in cod.) — 9. leras in
Vers. 1. et in timoré: et limore.— 7. Dominum: anima tua : feras animant tuam.— 10. misericors :
Deum. — 8. Dominum : Deum. —9. Dominum : (Addilur iiï cod. ) — 11. tu : ( Deestin cod. )—Ibid.
Deum, — idid, el in obleclalioneui véniel vobis obediens : obaudiens. — 12. inspirât ; inspirabil.
 987 APPENDIX AD DIVIXAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 9S8
—-15.placorom : décorent.— 16. judicabit: judicat. i CAPUT X.
— 17. illorum: il/inx. 18. cligil :eligel. — 19. in- Vers. 1. Judex sapiens judicabil populum suum, et
du et : indur.it.—idid. suis -.illius. —20. et Inclifi- principatus sensali slabilis eril: (Adduniur in cod.)
cab'l illum :i Adduntur in cod.) — 21. illi : (Additur — 2. in ea: (Adduniurincod.) — 4. excerabilis: ex-
in cod.)— Ibid. ihesaiirizabit : thesauriza'.— 24. ne clamabilis. — 7. esl: (Non habeturin cod.) — 12.
conlundaris : non confundaris.— 27. Noreverearis : pni'cidit: proecidet.— 13. morietur: morilnr. — 15.
Non reverearis.— -.8. suo : ejus. — 29. verbo sen- esl: (Addilurin cod.)— idid. eum: eos.— 17. du-
saii : verbisverilalis. — 50. verbo ; ( Deeslin cod. ) cnni : judicum. — 19. Geiilinmcverlil: gentiumsu-
— idid. veritatis : verilati.— idid. confuiidere : ent- everlil, (Addilur vero superbaruiu.) — ;3.
— perbarum
Pro ju- Deum: Dominum.— Ibid. cxliouorabiliir quod : ex-
besce:— 31. omni : ( Non habetur cod. )
Slitia : iu justitia. — Ibid. pro le ; ( Addilur. ) honorabitttr hominum,quod. — idid. mandata: man-
CAPUT V. datum. — 25. paiiperuiii, lituor Dei esl; non: paupe-
Vers. 2. Ne ; non. — lbi:l. in fortiludine lua : rum. TimorDei est, non. — 28. el disciplinants: (Ad-
dilur el.) — 29. le : (Non habetur in cod.) — 55. ho-
( Desuntin end. )—5. de nropitialo peccato: de
idid. nor-(icatiir: honoralur. — 54. aillera: (Deestin cod.)
propitiatu peccatorum.— adjicias ; adjicies.—7. — idid. paiiperlale : paupertate sua : (Addilur sua.)
proximant : proximul. — 8. ad D-'ininum et
ne elc. : ad Deum neque. — 9. veniet : venit. — 10. C\PUT XI.
non : iiifttl.— idid. iu die : in lempore. —11. om-
nis ; (Deesl in cod. ) — idid. in duplici : duplici. die.Vers. i. cxaltabil-,exaltai. —• 4. nec in die: nec
— 12. Domini : Dei. — 13. proféras : profères. g — 0. oppressi: (Addiinrop.) — 9. re: (Addilur
— 15. vero : ( Addilur in cod. ) — 15. est : ( iVou in cod.)— Ibid. et : (Non habetur in cod.) — 11. ho-
habelur in cod. ) — 10. et lingua ma ne capiaris : in dai. mo : (Arechabelur incod.) — idid. abundabil : aduu-
— 15. Sapienlia et disciplina, et scieniia legis
vila tua ne lingua lua capiaris : ( lia modo super-
scribilur , erasa veteri lectione.) — 18. magnum: apud Deum.Error Dileclio, el vite bonorum apud ipsum.
(vers. 16.) el lenebroe peccaloribiis conreata
magnaient. sunl; qui auiein exultant in inalis , consenescunl in
CAPUT VI. malo : (A'ou habenlur in cod.) — 18. Est: El esl.—
Vers. 1. peccatnr invidos; peccator et invidus.— idid. hoecesl pars: hoecpars. — 20. et mors appro-
2. comedat: comedet,— 5. perdal : perdel.— 4. ini- pini|iiet: (Desuntincod.)—-idid. n-linquai: relinquet.
micis: inimici.—5. lingua euchans: lingua graliosa. — idid. et morieiiir: (A'ou habenlur in cod.) — 21.
— 0. consiliarius sil : consiliariisint.— 7. ne: non. luorum: — idid. uterasce :
— 9. conveniiur: egredilur. — iO. peruianebil: per- veterasce.— (Non habelur in cod.) —
22. Confide; Fide. 25. enim : autem.
manet. — 17. Deum: Dominum. — 19. et qui sémi- — 20. mihi: (Deestin cod) — 28. esl: (Non habelur
nal: et séminal.—21. hominilnis: (Additur in cod.) in cod. — 52. foelcniium: foelanlium.—55. imponel:
— 25. manifesta: nianifestata. — 52. eam: te. — — 54. eniui : (Deesl incod.) — Ibid. et; Non-
ponet.
54. Si inrlinnvcris: lit si inclinaveris.— idid. audire, est in cod.) — 55. allemie libi: (lia habebatlect. ve-
sapiens, etc. : audire doclrinam sapiens, etc. (Addilur lus ; modoaulemattendele.) — 50. turbine : lorpore.
doclrinam.) — 55. sapienlia': sapienlia. — Ibid, ef- — idid. propriis: proximis.
fugiant a le : effuyiaut le. — 57. tuum: (Deestin cod.)
G CAPUT XII.
CAPUT. VIL
Vers. 5. fili : (Non habetur in cod.) — 9. animo cod. Vers. 2. Domino; Deo. — 5. enim : (Non esl in
— — — idid. in:( Deestin cod. ) — Idid. eleeniosy-
luo; animalua. 10. ne: non. 12 animoe:animoe nas; eleemasinam.— 6. dare: dari. — 7. quoecum-
—
suoe. idid. circumsperior : circuin inspeclor. — î6.
•lahoriosa opéra : taboriosamopérant. — 19. verrais : que feceris illi: (Desunt in cod.) — 8. aguoscetiir:
agnoscitur. — 9. malitia; midis. —1(1. ncquilia:
tiennes. —21. Domini gralia : Dei gratioe. —24. at- malitia. — 11. luiint : (Non habetur in cod.) — 12.
tende illis : aitende in illis. — 28. si : ( Deeslin cod.)
— Idid. t(io : (Non habetur in cod.) —2 ). Honora pa- nec sedeal ad dexteram.tuam: (Nec sunt in cod.) —
lrem : Fili, honora palrem. — 50. quoniam : (Addilur — idid. iu loco luo, ne,etc.etc. : in locoluo nec sedeal
— 15. sic cl qui; sic qui.
in cod.) — 52. tua : (Non Imbeturin cod.) — Ibid. ne : ad —
dexteram luam, ne,
— 1S. in oculissuis
—
non.—31. Da illis: Dailli. 53. Dominoet: (Desunt 17. et: (Non habetur in cod.)
in cod.) — id/d. initia: in w7«. — 58. consolatione: lacrymatur inimicus : (Desunt incod.)
rogalione.—-40.novissimatua : novissiniorumluoriim. CAPUT XIII.
CAI'UT VIII. Vers. 5. se : (Deesl in cod.) — S. deridebit: deri-
Vers. 5. enim: (Deesl in cod.) — 8. inimicoluo: deal. — idid. derelinquet : relinquet. —idid. ad le;
(Désuni in cod.) — Ibid. voliimns : nolumus. — 9. contra le. — 15.el ne longe sisab eo : nec longe abe-
in pnivcrbiis: proivrfciis.— 10. sapienliam cl; (Dé- slo. — 17. illa: illum. — 22. pars : pnx bona. — 25.
suni in cod.) — 11. ipsi; el ipsi. — 12. dahis: (A'ou et: (Deeslin ccd.) — 24. si' 1et execralio: sic exécra-
est in cod.) — i5. arguons: redarguens-.—Ibid. eos: rvtio. — 25. ab aniieis suis: ad amicis.— 27. deceptus
— 28. ad nubes: ad coelos.— 29.
(Additur m cod.) Ibid. el: (Dee'st in cod.) — 15. est: (Addilur esl.)
quasi: tanquam. — 19. eicum: (Additur el.) — Ibid. dicunt: dicent.
non eas: ne eas. — 20. consilium non habeas: ne CAPUT XIV.
consiliumhabeas. — Ibid. diligere: dicere. — 21. ne Vers. 3. ad : ut. — 7. facit: faciet. — 8. faciem
faeins: non facias. —idid. paricl: pariai. —22. ma- suam, et : faciem, el. — 10. indigens: (Non esl in
nifestes: pandas. — Ibid. faisant: (Deesl in cod.) cod.)— 15. vires tuas: virtulemluam. — 18. vele-
CAI'UT IX. rascet : veterascit. — 19. Alia generanlur, el alia
Vers. 5. dejiciuiitur : Alia gênerai, et alia decidil. — 22. sa-
_ soandalizerisin : scandalizet le, el tedieris sapienlia sua morabitur. — 25.
m. — 6. Ne: Non. — 8. compta el ne: composita,et pientia morahitur:
non. — lu, onneiileabitnr: couculcalur: (lia habebat abscondilis suis : absconsisillius. — ldid.consis.lens:
leclio vêtus, modo auiem ul in excusa.) — 41. exar- consiste!. —-24. fenesiras illius : (enesirasejus. (Ad-
ditur 25. siatuel: statuit — idid. requies-
ejus.)—
descit: exardescet, — 12. ne sedeas : non sedeus. — cent in casula il!îus :
lo. veteiasiel : velerescal. — 21. luo : (Addilur in requiescuntin aida ejus. — 20.
filios suos sub légitime: statuit filios suos sub
cod.) — 25. Dei: (Deeslin cod.) — Ibid. enairatio : slaïuel — 27.
nurratio. (Sed addilur in cod.) — 24. in manu arli- legumine. prolcgetur : el protegilur in.
liciim opéralaitdabuniur, et princeps, etc.: in mani- CAPUTXV.
bus arlificum opéra laudabitur, el principes, elc. Vers, 1. bona : illud. — 4. exaliabil : inallabit. —
 989 VARIANTES LECTIONES.- ECCLESIASTICUS. 990
5. ei adimplebit : adimplebit.-—8. invenienlur : in- A bebat leclio velus; modo vero svperscribitur, déficit
—
reniuntur. — 10. Sapieniioe: Sapienlia. — 11. quoe: Sapienlia, et deficiens déficit.) 24. qui se nimium
el quoe.— 12. Non dicas : Ne dicas. — idid. ei : illi. subinillit a niulia—
huniililalc; et est justus: (Addun-
—13. Dominus: Deus.— 15. servare: (Deeslin cod.) tur in cod.) — Ibid. suant : (Deeslin cod.)— 25. ve-
— 17. quos volueris: quod voles. — 20. Domini : lelur: vitelur. 27. enuniiatu : entmtiat. — idid.
Dei. — idid. agnoscil: cognoscel. ipse est prudens : ipse prudens.
CAPUT XVI. CAPUT XX.
Vers. 1. nec : non. — Ibid. in illis: cum ipsis. -— Vers. \. Quant bonum : Melius. — 5. iniquum:
2. ne: non. — 3. enim : (Deest in cod.) — 4. est : inique. —8. suit.it : assumit. — 10. datum quod non
(Non habetur in cod.) — 7. exardebit: idid. exarde- esl utile; et esl datum: dalio quoenonsit utilis; el
scet : exardescit. — 8. desirucli sunt: deslruxerunl. est dutio. — H. propier: post. — 12. redimal : redi-
— 12. exoralio: ex oralione. — 15. hominem : ho- mit. — Ibid. in; (Deesl in cod.) — 15. faluorum:
mines.— 14. sulierentia : sufferenliam.— 15. faciel : (lia modo legitur, erasa veteri lectione.) — 16, expe-
facit, — 16. A Deo: ab eo : (lia—habebat leclio velus:; lit: expelel. — idid. esl: (A'on habetur in cod.) —
nunc vero ul in excusa legitur.) 17. non agnoscar 18. panem illins, falsoelinguoesunt : punis illius falsi
(lia superscribilur, erasa veteri lectione, elc.) — 18. linguoeerunt. — 19. disiriltuil : distribuet. — 20. in;
Ecce: Filii ecce. (Additur ecce.) — Ibid. commo- (Non est in cod.)—— idid. venient: véniel. — 21.
vebuntitr: (Additur in cod.) — 20. ab illo: (Desunt acharis: — cens. idid. vana in: vana et in. —23.
in cod.) — 21. procellam: procella. —22. sed: (De- _ proe: ad. 24. perdet : perdit. — idid. perdel : per-
est in cod.) — idid. ejus: (A'on habelur in cod.) — **dit. —25. ininiiciim : inimicus.— 26. assidue: assi-
Ibid. hominum: omnium.—24. in corde: ex corde. dua. — 27. Polior: polius. — 28. illorum cum ipsis:
— idid. luo: (Additur in cod.) — 25. enarrare : illius cum ipso. — (Hoc loco in exemplari Golh. se-
enarraiione. — idid. et in verbis meis attende in quens titulus habetur scriptus minio— el majoribus lille-
corde luo: (Desunt in cod.) — idid. dico; dicam. — ris, VERBUMPARABOLAliUM.) 29. ducel : du-
Ibid. eniinlio ; enunliabo.— 30. Anima : animam. — cit. —50. inaliabit : inaltavil. — idid. f'rngum; fru-
idid. autem ; (Deestin cod.) — Ibid. denuniiibit : ciuum. —idid. exaltabimr: exaliaiur.— idid. vero:
denudabil, — Ibid. in ipsa: ipsa. tierdo.— 51. Xeuia : munera. — idid. avertit : aver-
let. — 33. mejior est qui celât: melius in hominibus
CAPUT XVII. qui abscoitdunt. — idid. homo : (Deesl in cod.) —
Vers. 5. dominalus est: dominatur. — 10. consii- Ibid. abscondit : abscondunl.
tuii : statuit. —idid. et jusliiiani : (Désuni in cod.)— CAPUTXXI.
12. suo; (Additur in cod.) — 10. Et omnia: omnia.
— 17. per: super. — 19. illis; (Deest in cod.) — Vers. 1. diniillaiitur : remiltantur. — 2. illa : il-
idid. interiores : inferiores. — 20. viam juslilioe et lam. — 3. ejus : eorum. ——4. plagoe: plaga. — 5.
cnnfirmavil: vilam juslitioe et corroboravit.— 22. Do- Objurgatio : Catapleclutio. Idid. et domus quoe
mini. et minite offendicula: ejus. et minuelur offen- nimis locuples est annullahitiir superbia : (Desunt
diculum. — 23. lua : (Deest in cod.) — 24. allissimi in cod.) — 6. ejus : (Addilur in cod.) — idid. per-
Dei : ultissimi. — 25- De.o; (Non habetur in cod.) — veniet : véniel. — 1). suam : (Additur in cod.) —
26. ante morlem confilere: (Desuntin cod.) — idid. J — Ibid. colligit lapides suos : colligal lapides nutlos.
confessio: (A'on habelur in cod.) — 28. Domini : ll.-poeuoe : poena. —15. ubi est: ubi abundal.
Dei. —29. quoniam non esl immorlalis lilius hotiii- — 17. confraclum : fracium. — 18. et adjiciel : et
nis : (Addunlurin cod.) ad se adjiciel. — idid. audivit : audiet, —21. faluo :
(ila habebat lecliovelus; modosuperscribilur faluosa.)
CAPUT XVill. — Ibid. insensaii : sensaii. — 25. exaltai : inallai.
Vers. 4. aulem : (Deest in cod.) — 7. Quid esl ho- — 27. auscullare : audire. — 29. et in corde : el
mo, el quoeesl gralia illius? el quid est bonum: — Quid corde. — 50. animam suam : animoesuoe.— 51. per-
homo, aut quid gratia illius ? aul quid bonum? 8. nianserit : mameril.
maris deputali sunt : et sicut: a mari deputalus est;
et quasi. — 13. docel, el erudit: et docel, erudit. — CAPUT XXII.
14. misereatur : miscretur. — Ibid. feslinani : festi- . Vers. 5. filia : iu filia. — 4. confondit : confundet.
uat. — 15. et in omni : et omni.—10. quant datum : — 7. conglutinal tesiam : conglulinellesta.— 8. exci-
esl quam datas. — 17. sed: et. — 18. dalus: dalio. lat .: excitel. — 9. Cumdormieme loquilur, qui enar-
— 21. infii'initatis : infirmitaium. —22. ne; non. — rat siiilto sapientiam; et in fine narrationis dicit :
24. Mémento iroeiu die: Mémentoire in die in diem. qui enumerat sluilo, cl iu fine dicil. •—-10. déficit :
(lia habebat leclio velus ; modo autem, mémento iroe defecii, — 14. ne : non. — 15. peccalo : in peccalo.
in diem.) — 20. immutabilur : mulutur. — 27. me- — 17. quid : (Deesl in cod.) — idid. gravabilur ? :
tuil : meiuet. — 29. verbi: verdis. — 30. — (Hoc in gravabitur. — 18. ferre : portare. — Ibid. inipru-
loco, in cod. Gothicominio et majoribtislitteris sequens . . dénient : (Additur litteris velustis-) — 21. sicul pa-
titulus scribilur, DE CONTINENTIAANIM^-E.)— ' leoein excelsis el camenia sine impensa : sicut pâli
Ibid. voluntale: volumpiate.(lia reperi scriplum.) — in excelsis, et cilameniain inspensa, — 22. resisiet :
51. concupiscenlias : concupiscentiam.— idid. luis: resistit. — 25. sicut Cor : sic et Cor. — idid. omni
(Deesl in cod.) —52. modicis; assidua : modicisde- tempore non meiuet : in omni limore non mentit. —
lecleris ad duas. — 55 seculo: scfo (Hoc compendio idid. el : (Addilur in cod.) — ,24. pungens oculuni
scribilur, ac polest legi sacculo el sicculo.) dedueil lachrymas, et qui puiigit : Pingens ocutum
producit lachrymas, et gui pungel. — 25. dissolvit :
CAPUT XIX. dissolvet.— 27. myslei ii reveiatione : a mysteriis re-
Vers. 4. est: (Non habetur in cod.) — 5, iniqui- velalio. — 28. auiico : proximo. — idid. el : (Deesl
tate : iniquitali. — Ibid. correplionetn ininuetur : in cod.) — 50. maledicta, et : maleùictoe.— 51. a
corruplionem, minuilur. —6. animam suant: anima facie illius non meabscondam : et si mala mihi eve-
sua. — 8. narrare : enarrare. — 9. cusiodiol te : cu- nerint per illum sustineho : el a fade illius non le
slodiet. — idid. et sic aderit: et si suasserit. — 10. abscondas,el si maie mihi evenerilper eum snslinebo.
tuum : (Deest in cod.) — 13 forle non : forte cum — 55. non : ne. — idid. perdat : perdet.
fecerit injuriam el non. — Ibid. et dical: dicat, —
14. dixerit' dixerat. —16. lingua : in lingua sua. — CAPUT XXIII.
Ibid. in: (Non habetur incod.) — 20. et in ipsa: et Vers. 1. ne derelinquas : non relinquas.— Ibid.
ipsa. —21. minuilur sapientia et deficiens: (lia ha- illa : illis.— Ibid. exprobratione : (Deest in cod.) —
991 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 992
2. superponit : superponet. — idid. parcant : parcal. I Lditur in.) — 29. et confusio : (Additur et.) — 32.
— 5. et ne adincrescant : ne adcrescant, — idid. débiles : debilis. — 55. morimur : moriunlur.
meorum : (Deest.) — 5. Extollentiani : Et exlollen-
liam. —-Ibid. desyderium averte : desyderiumpra- CAPUTXXVI.
vura auerle : (Addilur pravum.) —7. Doclrinam: Vers. 1. beatus vir : dealusest vir. —9. Z-dolypa:
(Hoc loco sequens titulus scribitur minio et majoribus infideli.— 10. apprehendit : appréhendât. —11. le-
litteris, DE DOCTRINAORIS.) — idid. periet la- gelur : conlegetur.—12. agnosceiur : cognoscitur.—
biis : periet in labiis. — 8. peccalor : el peccalor.— 14. oculis : oculi ejus.— 15. aperiet : operiat.— 16.
15. delinquil : delinquet. — 15. Et : enim.— idid. deleclabit : deleclat. — 20. continentis : conlinenli.
iiiveniatur : invenilur. — 16. voluiabiiniur : voluta- — 22. et : (Deest in cod.) — 28. a neglisjeniia : a
bunl, — 17. indisciplinataeloqueloe : indisciplinosc. mendaciicrimine. — Idid. labiorum : labii : Addilur
— 19. obliviscatur : obliviscantur.— idid. Deus : in cod.)
(Non kabetur iu cod.) — idid. paliaris : sentiaris. — CAPUT xxvn.
idid. luoe maledicas : tuoene maledicas.— 21. addu- Vers. 1. avertit : averiet. — 2. Sicut : (Additur in
cit ; adducet. — 24. non fatigabitur iransgrediens : cod.) — idid. sic et inter : sic inler. — idid. pecca-
non cessabit transgrediens a leclosuo. — idid. usuiic tis : peccalum.— 5. cum delinqucnte : (Désuni in
ad finem. (vers. 25.) Omnis homo qui transgreditur cod.) — 4. Domini: Dei.— idid. le : (Non habelur
leci'jin suum : (Adduntur in cod.) — 20. vereor? : in cod.) — 5. percussura cribri remanebit pulvis :
verebor?. — 27. iutelligit : iutelliget. — idid. homi- perlussura cribri remanebitstercus. — 7. ex cogilalu
nis : homo. — 28. plus : (Addilur in cod.) — idid. B cordis hominis : excogitalum hominis cor. — 12.
sunt : (A'on habetur in cod.) — idid. et circunspi- mutatur : immulatur. — 15. insensatortim : sensalo-
cientes : circunspicienles.— idid. profunduni : pro- rum. — 14. risus : traciatus. — 15. slaluet : statuit.
funda. — idid. absconditas : adseonsa-i.—'30. vin- — idid. oblhiiralio : obduralio. — 19. persequeris :
dicabitur et quasi : saltabilur quasi. — idid speravil : persequaris. — 20. el : (Deest incod.) — 21. dere-
sperabit. — 51. eo : (Deeslin cod.) —Ibid. Domini: liquisti : reliquisli. — 24. animoe infoelicis: (Desunt
Dei. — 55. slaluif: consliluil. — 55. tradent : in cod.) — 25. abjiciet : abjicit. — 26. condulcabit
traitent. — 56. derelinquet : delinqucnt. —57. est : os suum : indulcabilos tuum. — 29. incidet : decidel.
(Arou habelur in cod.) — 38. Gloria : Et gloria. — — idid. ponit : parât. — 50. consilium : (Deesl in
idid. enim : (Deest in cod.) — In fine versusuliimi cod.) — Ibid. adveniat illi : t'euiat ei. —51. illi : ei.
hujus capitis, nempeversus58. (In hoc loco sequilur, — 53. sunt : (Non habelur in cod.)
SAPlENTlyELAUS.)
CAPUT XXVIII.
CAPUT XXIV. f Vers. 1. illi : illius. — 2. relinque : dimitte. — 7.
Vers. 2. ecclesiis : ecclesia. —3. in medio : et in ejus : (Deestin cod.) — 13. adducil : adducet. — 14.
medio. — idid. sui : (Deest in cod.) — idid. et : exardebit : exardescit. — 20. nec habebit amicum
(A'on habelur in cod.) — 7. in altissimis : in aliis. in quo requiescat : nec habilabil cum requie. — 21.
•—11. el in his: in his. —idid. Domini: ejus. —12. comniinuei : comminuit.— 23. el in vinculis : et in
Tune : Tum. — idid. el dixil : (Désuni in cod.) — vinculis. (Additur in.) —25. inl'eris: inferus. —27.
15. inhabita : habita. — 16. in parles : in parte. — _ incident in illam , et exardebit in illis : incidunt in
18. quasi palma : et quasipalma. — 19. el quasi pla- C illam, el exardescit in illos. —idid. inimitletur : tnt-
—
tanus exallata sum juxla aquam in plateis : juxta millitur. — Ibid. loedet : loedii. 28. auribus luis :
aquas el quasi plalanus exallata sumin plateis. — 20. (Desunt in cod.) — 30. et attende : attende. — Idid.
balsamuin : asphaltum. (IIoecleclio viliosa videtur, el lah iris : laberis. — Idid. in morlem : iu morte. (DE
aspalaiura legendumexistitno; nain asphaltum, non FOENOKE.)
inler aromala, sed inter species bituminis compulalur CAPUT XXIX.
ex Pliniolib.\u,cap.\S,el Hegcsippolib. îv, cap. 18, Vers. 1. suo : (Deest in cod.) — 2. tuo : lidi. — 5.
aspalatum verolignum est odoriférant, de quo Plinius accipianl, osculanlur manus : accipiai, osculatur ma-
lib. xxiv cap. 13, lib. xv cap. 7, et Dioscorideslib. i num. — 6. toedii: accidioe.— 7. adversabilur, so-
cap. 19.) — idid. aromatizans odorem : (Hoec verba lidi vix : adversalus , solide el vix. — 8. inimiciim :
scribuntur litteris Gothicis recentioribus, erasa priori inimicus. — 9. et pro honore : pro honore. — 11.
lectione, qua ita legi conjecturaest. el aspalatum odo- forlior : patiens. — 13. luum : (Deestin cod.) — 16.
rem dedi, rejecto parïicipio aromalizans.) — 21. Elecraosyna viri quasi saeculuscum ipso, el graliam
gutla cl unasi : gutla quasi. —idid. incJsus : incen- hominis quasi pnpillam conservabit; (vers. 17.)
sus. — 25. fruciiis : flores. — 28. generaliones : ge- et poslea resurget et rétribue! illis relribtilionem
neralione. — 52. et testanienlum : testamentum. — unicuique m capui illorum : (Desunt in cod.) — 23.
54. el in throno : iu llirono. — 58. perficii : perfe- derelinquelur : relinquelur. —26. incidet : incidit.
cil. —59. in : (Deesl in cod.) — 41. Ego quasi tra- —idid. incidet : incidit.—28. hominis: (Non habetur
mes : Ego trames. — idid. de finvio : (ita modoscri- incod.)—29. Meliorest viclus pauperis : melius
bilur erasa veleri lectione.) — 45. appropinquavil : D viclus pauperi. — 30. Minimum pro inagnn : super
propinqitavit,—44. anielucanum : ante lucanum(Ad- minimumet maximum.—51. hospitandi : hospitanii.
dilur veroante.)—45. omnes (Deest in cod.) — Idid. — idid. aget : agit. — 52. ingralos: (Deeslin cod.)
et inspiciam : inspiciam. — idid. Domino : Deo. — — 34. meorum: (Arouhabelurincod.) —Filii in dis-
46. propheliain : prophelam. — 47. soli : sobtm. ciplina,elc. : de Filiis.
CAPUT XXX.
CAPUT XXV.
Vers. 6. contra inimicos : (Non sunl in cod.) — 8.
Vers. 2. bene : (Deest iu cod.) — 5. quomodo et evadit : evadet. — 15. esl : (Non habetur in cod.) —
quomodo. — idid. invenies? : inventesenl : (Addi- idid. imnicnsus : innumertts.—16. obleclamentum :
tur ea.)— G. speciosum caniiiei judicium : speciosi obleclatio.— 18. abscondita : absconsa. — 19. man-
judicibus cani. — 7. Quamspeciosa vcleranis sapien- duoabit : manducat.— 20. mercedes : mercedem.—
lia, et gloriosus intellecius, el consilium : (Addun- 23. vila : via. (lia habebat lecliovelus, modo super-
tur in cod.) — 10. suorum : (Non est in cod.) — scribilur vila. ) — 2i. Cor : (Addilur in cod.) — 25.
idid. servivil : sertit'/.— 14. se : (Deest in cod.) — Mullos : Multo. — 26. minuunt : minuent. — 27.
15. homo : (Non habelur in cod.) — 17. nmlieris : est : (Non habetur in cod.) — idid. fiunt : fient,
mulieris est. (Addilur esl.) — 18. videhis : ridedit.
— 25. ingemuit vir ejus : (Désuni in — 26. CAPUT XXXI.
cod.)
cadat : cadet. — 28. respicias in : respiciesin (Ad- Vers. 1. tabefaciet : tabefacit.— 6. specie : facie.
 993 VARIANTESLECTIONES.— ECCLESIASTICUS. 994
—10. illi gloria : illi in gloria. — 11. Domino : Deo. A cod.) — idid. asccndunt : ascendil. — Ibid. usque
— idid. omnis : (Deesl in cod.) — 12. (DE ad cceltiin: (Désuni in cod.) — Idid. delèclabitur :
CONTINENTIA.) —idid. faucein: (lia legitur, erasa delectans. — 20. Deum : Dominum. — 21. humi-
veterilectione.) — 13. si multa sunt : (Desunt in lianiis : humilianlium. —Ibid. propinquet, non con-
cod.) — Ibid. illam sunt. Mémento, elc. : i/la sunt solahilur : propinquet Domino corroborabiltir. —
nostra sunt Mémento,etc. (nosira sunl superscribilur, idid. aspiciat : aspiciet. — 22. elongahit : longin-
erasa veteri lectione.) — 14. esl : (Non habetur in quabit. — idid. jnslos ; injustos. — idid. — ipso-
cod.) — 16. erubescas : obstupescas.— 18. quoe' rum : illorum. — 24. reddai : reddet.
sunt : (Desuntin cod.) — 19. Ulere quasi homo frugi
his quoe: Utere, quasi homo frui quoe.— 21. ne: CAPUT XXXVI.
non. —-25. tortura viro : tortura venlris viro. — 24. Vers. 1. lucem miseraiionum tuarum : lumen mi-
somnus sanitatis : somnus autem sanilalis. — 52. serationisluoe.— 2. ut cngnoscant : et cognoscanl.
/Equa vita hominibus, vinum in sobrietale : JEqua- — 11. devorelur qui salvatur : devorentur qui sal-
vilin vila vinumhominibus.— 35. et : (Deeslin cod.) vanlur. — 12 inimicorum : iniquorum. — 17. pre-
— 57. corpori : corporis. —idid. sobrius potus : caiiones : proedicationes.— 19. justitioe: justitioeluoe.
(Desuntin cod.) —idid. habitant: inhabitant. — 21. faucesconlingunt :
CAPUT XXXII. faucibus coniingunt cibunt. — idid. insensatum : sen-
Vers. 2. consydera ; conside.—3.accipias : acci- saium. — 25. si : sic. — idid. curalionis esletmiii-
pies. — Idid. corrogalionis : rogationis. — 5. mnsi- gationis et misericordioe: curalionis et mitigationis
cam : musica. — 6. auditus non est : audilus esl (est ], misericordia.— idid. secundum : conlra. — 26. bo-
etiam habet exemplar Gothicum; sed legendumvide- — nam : (IVonest in cod.) — idid. secundum : contra,
tur es.) — idid. sermonem : sermonem.(Deesl vir- 27. ingemiscitegens : gemiscitaaens.
gula.) — idid. et importune : importune et. ——8. in CAPUT XXXVII.
jucundo : jucundo. — 12. quoerens: verens. 14. Vers. 2. inimicitiam : amiciliam. — 3. illius :
et ante verecundiam proeibitgralia: (Désuni in cod.)
— 16. conceptiones : acceptiones. — 17. ab omni- — (Deestin cod.) — 4. obleciationihus
—
: obleclaiione.
8. : temetipso. 9. a consiliario ser-
bus : in omnibus.— 18. Dominum:Deum. — 19. ab va :.a seraetipso consiliariomalo serva. — idid. sit : esl. 11.
—
ea : in ea. 20. lumen accendent : legemaccendet. slel e contrario : stet contrario. — idid. eveniat :
— 22. dispcrdet intclligentiam : disperiet inielligen- eveniet.— 12. de
tia. — idid. pertimescet : perlimescit.— 24. facias: elc. : de justitia noli justitia, et cum muliere de his,
— consiliari cum eo qui suspectant
faciès. —25. offendes : offendas. idid. vioe. (Ad- le habet ; et ab emulantibus tibi absconde consilium,
ditur in cod.) — 27. omni : (Addilur in cod.) — el cummuliere deea etc. noli.... consilium)
Ibid. luo : (Deesl in cod.) — 28. confidit in illo non — idid. viro : (Deeslin (Adduniur cod.) —15. sed : (Non habe-
:
minorabitur confident in illo non minorabunlur, lur in cod.) — 16. condolebit : condolet.— 17. te-
CAPUT XXXIII. cum : (Non habelur in cod.) — 18. in excelso : (De-
sunt in cod. — 20. omnia opéra : omnemoperam. —
Vers. 1. conservabit : conservai,— 2. illidetur : 22. erudivit : erudit. — 25. in : (Non esl in cod.)
illudetur. — 5. axis : ( Non habelur in cod. ) — 8. Domino : Deo. — 27. beiiediclionibus et viden-
A Domini, etc. : in Domini, etc. — 9. feslos ipso- i 24. tes : benediclione, el vigentes. — 53. aviditas : apo-
rum, el in illis dies : (Adduniur incod.)— 10. ma- (J — 54. crapulam : apoplexiam.
:
gnificavit sanciificavii.— idid. el ex ipsis : ex ipsis. plexia.
— 12. Ex : El ex. — 14. el : (Deest in cod.)— 15. CAPUT XXXV11I.
in : (Non habelur in cod.) — idid. Duo conlra duo, Vers. 2. enim omnis : (Désuni in cod.) — 5. a-
et unum : Duo duo, unum. — 16. evigilavi: vigilavi. mara' ; (Additur in cod.) — 7. sanitalis : suavitatis.
— 21. aspiras, non : aspiras, el non. — 22. enim : — 9. infirmiiaie ne despicias le ipsum , sed ora
(Deestin cod.)— idid. resi icere : aspicere. — Idid. Dominum : virtule non despicias, sed ora ad Deum.
in : (Additur in cod.) — 20. Iaxa: et laxa. — 30. in — 10. manus, et ab omni : manum ab omni. — 12.
opéra : in opère. — idid. curva : grava. — 51. qua- et enim illum Dominus creavit : (Desunt in cod.)
si : el sicul. — idid. animoecomparasti : animoeluoe —14. saniiaieni, propterconversationem: sanctitatem
parasti : (Addilur parasii.) —52. in — fugani conver- propier conversionem.— 16. colcge : conde. — 17.
letur ; et si : (Non habentur in cod.) 55. quoeras : autem : (Deest in cod.) — 19. coopetil : cooperiet.
quoeres. — idid. fleclit : flectet. — 21. Ne : Non, — 22.
CAPUT XXXIV. huie nihil proderis et teipsum : illi non proderis el
Vers. 3. allerius : (Deesl in cod.) — 5. vanilas : temetipsum.— 25. eril el tuum : eril tuum. — 26.
divinilas. — 6. phanlasias paiitur : pnanfasiam pa- el qui gloriatur: et non glorialur. — —idid. agitai:
lielur. — 8. legis : (Deest in cod.) — idid fidelis : agit. — idid. enarraiio : narralio. 28. signaculo ;
fideli. — 10. multiplicat : muDipticavit.— 11. Qui signacula. —50.
— innovât : innovabit. — idid. ocu-
tentatus non est qualia scit ? qui implanaliis est, lus : oculi. 51. imperfectionem : inconsummatio-
abundabit neqnilia : (Non habetur in cod.) 12. enar- ;0 nem. — 52. in soliciludine : in solitudine. —- idid.
rando : narrando. — 14. quoerilur : quoereiur. — omnis. (Deesl in cod.) — 55. — suos : ejus. — 57. et
idid. benedicelur : henedicentur.— 20. et vitam : in Ecclesiam : in Ecclesiam. 59. animam suam :
vilam. — 25. pauperum : pauperis. 26. aufert : frau- animas suas.
dai. — idid. occidit : occidat, — idid. suum : (Non CAPUT XXXIX.
est incod.) — 27. facit mercenario : facit mercede Vers. 1. Sapienliam : Scientiam. — idid. sapiens :
mercenurio.— idid. fralres sunt : (Désuni in cod.) (Deestin cod.) — 2. simul inlroibit : conversabilur.
— 28. illis : illi. — 51. exaudiet : audiet. — 4. magualorum: magnorum.— 7 Aperiet os suum
in oralione, et pro delictis suis deprecabiinr : (Ad-
CAPUT XXXV. duntur in cod.) — 10. El ipse : ipse. —11. docirinoe
Vers. 2. esl : (Non habetur in cod.) — idid. omni: suoe: doctrinoe.— 14. gentes, et laudem : gentes,
(Deesl in cod.) — 5. sacrificiis ; sacrifiai. — Ibid. laudem. —15.—plus quam : (Desunt in
date : date. — cod.)— 17.
super injtistiiias, et deprecatio pro peccaiis rece- rivos : rivum. 19. el 20. veslro-
dereabinjusiilia. (vers.4.) Rétribue!gratiam qui offert — rum et in : vesirorumin. •— idid. eitharis : cyniris.
similaginem. (Non habenlurin cod.) — 5. pro pecca- 25. ipsius : illius. — 20. quoerenlur : quoeruntur.
tis : (Desuntin cod.) — 1. Dei : Domini. — 15. Et — 29. in siccilalem : (Desunt in cod.) — 31. sal :
noli : Noli. — 16. deprecationem : precalionem.— (Additur in cod.) — 32. bona : bonum. — idid. sic
18. deducentem ; educentem,— 19. enim : (Deest in et impii» : sic impiis. — 54. confundent : effundentx
DOS APPENÎMXAD.DIVINAUBIBLIOTHEGAHS, H1BHONVUI. MU
— 36. Implos : impiorum. 38. confirmalus sum : 1L bus suis habenlur in laudibus : (Désuni in cod.) —
confinnalus.—idid. script» : inscriplu. 8. nomen : semen.—9. perierunt : et perierunt. —
idid. qui : ( Deeslin cod. ) — idid. nali : facii. Ibid.
CAPUT XL. cum ipsis : cum illis. — 10. illi : lii. —Ibid. sunt :
Vers. 1. in malrem : iu maire. —2. Cogilaiiones: ( iVonhabetur in cod.) — 11. permanent bona, vers.
Et cogilaiioncs.— 3. el : (Deest in cod.) 6. quasi : 12. hoerediiassancta iiepoles eorum, et in testamen-
tanquam. — 7. et : (Non habetur in cod.) — 9. cl ts stelil semen eorum. (vers. S3)el filii eorum pio-
contrilio : contrilio. — H. enim : (Nec habetur in pier illos usque iu telernum manetil : persévérât
cod.)— 15. personaliunlur : manebunt. — 10. evel- bona hoerediias;nepolumillorum sielit semenin testa-
lelur : evellenlur.— 19. compulabilur : compulatur. menio, el filiorumipsorum propier illos usquein oeter-
— 22. hoc : hoec.—25. argeutum esl consiilulio num manet. — 15. eorum : illorum. — (Addilur vero
pedunt : argenlum consliluil pedem. — 31. aulem : in cod.) — 14. ip;orum : sanctorum.— idid. vivit iu
enim. — Idid. ei : (Deeslin cod.) — 32. imprudeu- generationera et generaiionein : vivetin generaliones
tis : prudentis. et generaliones. — 17. reconcilialio : reconcilialor.
CAPUT XLI. — 25. Dominus : ( Deestin cod, ) — 27. illi : illis.
Vers. 2. direcloe : rectoe.— 6. libi : (Deestin cod.) CAPUT XLV.
— 8. fiunl : (A'ou habetur in cod.) — 12. uasccmi- Vers. 1. Dilectus Deo : Dilectusa Deo.—5. enim;
ni ; si, etc. : nascemini; et si, etc. — 15. a malcdi- (Non habeluriu cod. ) — idid. indnxil : introduxil.
Clo : maledicto.— 17. invisus : oceullus. — 18. sa- — G. cor ad proecepla: coram proecepla.Ibid. el le-
pienliam — suam : sapienliam. — 19. reverlintini : re- ]i geni -.legem.—idid. suum ;(Aro» eslin cod.) -—8.ei:
veremini. 20. bene : (Deestiu cod.) — 21. a pa- Deeslin cod. ) — 9. et induit : induit. — idid. vir-
(
ire, el a maire : palrem, et malrem. —idid. a p;i- imis : viriulum. — 10. Circumpcdes : Circumpediles.
leute : polenle.— 22. cl a Indice : el Judice.— idid. — 15. scidplis : sculpiilis. — 14. expressam : ex-
a Synagnga : et Synagoga.— 25, iniusiilia ; el de, —idid. et gloria : gloria. —16. teraplum :
elc. : iniusiiliu: de, etc. —26. a proximo : proximo. presso.
— idid. luo, el ab, elc. : luo, ab. elc. tempus.—— 17. consiinipia : consumâta.— 20 offerre ;
ado/ferre. idid. pl.tcare pro populo : placare po-
CAPUT XLII. pulo. — 21. et dédit : dedii. — 25. non : (Deesl in
cod.) — 25. frugitm : frucluum. — 26. ipsis : ipsius.
Vers. 5. cl de : de.— 4. :
ponderum, de, etc. pon- — idid. salielateni : salielate. — idid. nam el sacri-
—
dérant, el de, elc. 5. filiorum, et scrvo : filiorum ficia : nam sacrificia, — 27. non : ( Deesl in cod.)
servo. — G. claude : clude. —8. failli, et do, etc. : — idid. esl eniin : enim. — 28. gloria esl,
— — ipse ipse
fatui, de, elc. 10. suis :( Deest in cod.) 11. iniitaiido eum :
gloria in imilando ipsum. — 50. illi :
:
confirma firma. —Ibid. ohjeciione •..abjeciiolte.— ad illum. — idid. sit : ( Non habelur in cod.) — 51.
15. veslimenlis : vestimento.'—14.enim ; (Deesl in el
cod. ) —17. quoe: quia. —19. occulionini : oeufo- gloriam : gloriam. — idid. gentem : génie.
rum. — idid. ullus : omnis.—21. suoe: ( Nonhabelur CAPUT XLVI.
in cod.) — 22. minuilur, et non eget : minuetur et Vers. 6. Attissinium: excclsum.— Idid. virtutis
negat. — 25. omnia : ( iVonhabelur in cod. ) — idid. valde fortis: virluiesvalde fortes. — 9.— el prohibere:
consyderare : desyderare.24. vivrait : vivent.—Ibid. prohibere.—idid. a peccatis : peccatis. 11. iu sene-
nccessilale omnia obaudiunl ; necessilateobaudiuut, 'C cluiein : ad leneclulent.— idid. semen ipsius obli-
nuit : semini ipsius tentât. — 13. qui : quia— 15.
CAPUT XLIII. permanet in oeternum, pennanes : permanet in—oeier-
— —
Vers. 1. est : ( ATouhabetur in cod. ) 3. exuiil : num, permanet, 10. Deo: (Deesj.in cod.) 17.
exurel.— 5 fesiinavit iter : festinabilur. 7. minui- Deum: Dominus.— 19. Dominum oiiinipoienlem:
lur : minuelur. — 9. gloriose : ( JVon esl in cod.) — Deum poientem.
11. déficient : exardescenl.— 12. eum : (Deest in CAPUT XLVII.
cod.)—15. aperueriinl : aptareriinl.—18. verhera- 1. lice.— Ibid. David: Davidrégis. —
vit : e.rprodrni)i(. 19. el sicut : sicul. —20. cando- 2. Vers. baca :carne
— : sepuratus esl a carne. — 5.
— — separatus
ris : coloris. 21. cflundei : cffundil. idid. fiel : Cum : In. — idid.
— agnis : hoedis.— idid. ei : ( Deest
—22.
fit, — ac aqua :ad aqua. idid. omnem : (Deestin in cod.) — idid. iu agnis : cum agnis. — 5. dejecit :
cod.) idid. :
requiescet re<y«iesci/. 25. Et devora- jecit. — 6. ubi : nam. — idid. oiiinipoleniem: poien-
bii moines, et exurel desertum, cl exiinguel viride : tem. — idid. in dexleram : dexteram. — 7. deceni :
devorabilmontes, exuret desertum, exiinguelviridem. Aronhabetur in — 8. undique, et : undique in
•—24. et ros : ros.—idid. elficiet : efficit,—25. ( cod.)
el. — idid. usque in oeternum: ( Desunt.)
siluil : silebii. — idid. et cogitatione sua placuit oeternum,— 12. Dei : Diei. — 15. et exaltavit : exaltavit.—
in
abyssuni : ( Desunt cod. ) Ibid. Jésus : ( Deest in 16. anima sua : anima lua. — 18. sunt lerroe: sunt
cod.)—26. Qui navigant mare, enarrant pericula génies lerroe. — 21. Poiesta:em : Et polestalem.—
ejus : Qui navigal mare, narrai periculum ejus. — 22. gloria tua ; gloriam tuam. — idid. ad liberos : in
Jdid. nostris : non. —29. dicemus, el defieiemus in I) liberos.—idid. iu coelerissiuliiliam : in ciiariin stulli-
verbis : dicimus, et deficimusverbis.—50. enim : ail- liam. — 25.
lent.— 31. et mirabilis polcniia ipsius. vers. 52. buii : imperare : imperarct. — 20. finem ha-
Glorificanles Dominum: (Désuni in cod.) — 54. dit viam requievil.—27. dereliqul : reliquit, —29. dé-
— : dédit Efrcm viam.—idid. Ephraim : (Deest
coraprehendeiis : habetis. 5î. videbit eum et
quis
enarrabil'' -.quisvideteum et narrabit?. —56. his:lio- in cod.) — 50. a lerra : de lerra.— 51. omnes iicqui-
rum. — 57. auiem : enim. —LAUSPRIORUM lias : omnemnequiliam.
PATRUM, CAPUT XLVHI.
elc. : DE LAUDE PATRUM.
Vers. 1. facula : fax. — 2. sua : (ATonest in cod.)
CAPUT XLIV. — Idid. enim poterai : paierai enim. — 5. Verbo
Vers. 2. gloriam : ( Deestin cod. ) — idid. magni- Domini contrivil: uerdum Domini exaltavit. — 4.
ficenlia sua : niagnificentiamsuam. — 3. poteslatihus: similiter sic ; (Désuni in cod.) — 0. de leclo : deli-
polenlalibus.—'Ibid. prophetis : ( Deesl in cod.) — clo. — 8. ungis : unges. — lO. indiciis : judieiis. —
idid. dignilatem : diqnitate. — 5. perilia : puerilia. Idid. cor : corda. — 12. autem : (Non habelurin cod.)
— Ibid. scriplurarum : in scriplura.— 6. Homines — 15. el iu Elisaio: et Elisoeo.— 15. esl :
operaïus
divites in virluie pulchriludinis siudium habenles : opéra ejus. — 10. populus : populum. — 17. per-
pacificantes in doiuibtis suis : viri proedictiin virtute pauca : pauca. — 18. Deo : Domino. — 20. lîaf^n-
multumstudium habentes — 7. Omnes isti in gene- cen, cl sustulit : Rahsacen, ei abiit et sitslulit, — 22,
rationibus gcnlis suoegloriam adepti sunl, et in die- expaudeutes ; patentes.— idid. suas : (Deeslin cod.)
 007 VARIANTES LECTIONES, — PROPHETE $SAÏ$, 098
— lbid. ciio : (Non habelur in cod.) — 24. Dejrcit : X 19. simul : (Non habelur in cod.) — lbid. propera-
snbjecit. — lbid. Domiiii: Uei.—20. reirn : (Non ha- vefunt : propriaveruul. — lbid. Deiiin: ( Non habe-
belur in cod.)—2s. oslenilil fuilira : ostendilet futuru. lur in cod.) — "22.a laliiis : labiis. —24. lit plus ora-
vii Deuni omnium, qui : El nunc orale Dominumom-
CAPUT XL1X. nium, — 26. nobisciim : nobis: (lia habet le-
quia.
Vers. 2. ut : ( Non est in cod.) — 4. ad Dominum clio velus; recenliusvero leyitur ut in excusa.) — 29.
cor : Dominusad cor. — lbid. ipsitis et in, elc. : in codice : in corde. — lbid. Siraeh Jerosolymila :
ipsius in, etc. —•6. Aliissimi reges Juda : patentes Sirach Eleazari Jerosolymila.
reges Judas.—— 7. alienigcn;c : alioe.— 10. Clierubiin: ORATIO Jeau filiï Sirach : Incipil ORÀTIOJesu filii
—
Serapkim. 12. corrobnravcruut : rigaverunt. 15. Sirach.
Israël: in Israël. — 14. (itiuin : ( Deest in cod.) — CAPUT Ll.
15. Et Nehemias : Neliemias. — lbid. erexi.t : fecil.
— 16. terra qualis : terra talis, qualis. — lbid. nain Vers. 4. proeparaiis: paraiis. — 5. porlis liibula-
et ipse : nam ipse. — 17. qui : ( Non habelur in cod.) tionuin : muliis iribulationibus. — 9. cru : erat. —
— 19. homines : Iwminem. 11. et cnopeiaiionis tu;i; quai a saculo siint : et opé-
rations quoea soeculoest. — 12. émis : entes. — lbid.
CAPUT L. Domine : ( Non habelur in cod.) — lbid. inanibu1!:
Vers. 1. suis : (Addilur in cod.)— lbid. templum : manu. — 16. Et — liberasti : tiberasti.— lbid. et eri-
( Deestin cod.) — 2. et excelsi parieies : excelsa pa- —18. puisti : eripuisti. 17. et benedicam : benedicam,
rielis. — 5. emanaverunl : remanaverunt. — 4. per- oberrarem, quoem'i : oberrem, inquisiii. —
dilinnc : pernitie. — 5. pr.evaluit : valuit. — lbid. g lbid. — in oralione : oralione. — 19. et llorebit : deflo-
: — lbid. riel. 25. zelalus : et zelalus. — 2b. luxit : lux. —
ingrcssum ingressus. aniplilicavii.; ampli- lbid. anima
ficatus est.'— 8. :
refulgens efulgens. — lbid. vernis, mea, — et îursioraïUiasineas illuminavil :
ej quasi : verni, quasi. — 11. extollens : tollens. — (Desunt in cod.) 28. ipsa : ipsis. —51. appro-
14. et quasi : quasi, lbid. plantaiio : planlaiit) : (Ad- piale : appropinquale. — 55. argemo, et, elc. : «r-
ditur vero o.) — lbid. Libano : Libani. — 18. produ- yenlo sapientiam, et, elc. — 34. suscipial : smcipiet.
ctilibus : ( Deest in cod.) — lbid. Deo : Domino. — In exemplari Gothico sequilur liber Thobise.

PROPHETIA ISAIvE.
(In exemplari Gothico Isaias sequ itur post quartum lihrum Regum.)
B. HIERONYMlPK/EFATIO ejus ad eum : omnes ad eum. — 19. ut videamus :
etvidmmus. —20. amarum in dulce : ainarum dulce.
Al>PAULAM ET EuSTOCHIUM, IN TRANSLATiONEM — 24. blasphemaverunl : exacerbaverunl. (lia habet
ISAI.ÏEX HEBBAICA VERITATE. leclio velus; sed lilleris velustisin marg. legilur ut in
Imprefs. lin. 3. et aliquid : COD.et— eos aliquid. — ^ excusa.) ——25. populum snum : populos. — lbid.
— 20. elevalm : leva-
Lin. 4. vel operibus : vel de operibus. Lin. 34. Ba- eum—: eos. lbid. eum :: eos. et
bit, 29. leonis, rugiet leonis, rugiet.
bylonise : Babylonium.— Lin. 56. ejus : et.
Argumenlum in Proplieliam Isaia; : ( Non habetur CAPUT VI.
in cod.) Vers. 1. rnplebant: implebanl.— 2. Scrapliim : Et
CAPUT I.
— lb:d. Seraphim. (Inler tineas addilur duo, ut legalur, duo
5.
Vers. Aulem me : ( Devint in end.) et lbid. stabani : stabiil: (Habet leclio
— : Seraphim.)—
populos : populus. i. liliis sceleralis filii scelerati. velus; sed recentiori atramento linea super a poniiur,
— 8. deretinquetur : relinqueiur. — lbid. eucume- ut legalur slabant.) — 4. repleia : implela. — 9. di-
rario, et sicul : cucumerario, sicut. — 15. exâudiani: ces : die.
audiam. — lbid. enim ; (Deest in cod.) — 21. judi- CAPUT VII.
cii ? ijudicio? — 24. Deus: (Non habetur in cod.) Vers. 4. ne : non.— lbid. régis Syiia; : et Syrioe.
— 5. Syria in nialum : Sy>ia matum. — 14. dabit
CAPUT IL
Dominus ipso vobis : vobis dabit Dominusipse. —
Vers.5. venile, et ascendamus : venite,ascendamus. 19. et i» caverriis : et cavernis. — 25. in spinas et
— 10. et abseontlere in fossa : abscondere fossa. — in
12. omiiem snperbum, et exnelsum, et super : (Dé- vêpres : et spinas et vêpres.
suni in cod.) — 13. super omnes cedros : super ce- CAPLJTVIII.
dros. — 22 ejus est; quia : ejus; quia. Vers. 1. delrahe; (lia habebat leclio velus; modo
D detrahere.) — 5. prsedari : proedare. — 14. aulem :
CAPUT m. enim. — 18. mei : (Deest in cod.) — lbid. Israël :
Vers. 5. et Sapienlem : Sapientemet.—5. et unus- Israelis. — 19. a divinis : divinis. •— lbid. strident :
quisque : unusqnhqne. — 7. me : ( Non est in cod.) siridunt. — lbid. requirel visinnem pro vivis a mor-
— 9. Sudouia : Sodomoe.— 14. vineam, et : vineum tuis : requirit pro viris ac mortuis. — 22. et angustia :
meam, et. — lbid. pauperis : pauperuin. — 10. gra- anguslia.
du : gressu. — 19. et discrimiualia : diserhninalia. — CAPUT IX.
20. palliola : pallia. Vers. 2. ambulabat: habitabat. — 3. qui : (Deest
CAPUT IV. in cod ) — 0. et ïilius : jHius. — lbid. super lumie-
Vers. 1. invocelur : vocelur. —2. elgloria: et in ruui ejus : ejus super humeras. — lbid. l'orlis, pater :
gloria. — 5. in Jérusalem : Jérusalem. — 4. sorde-.: fortis dominalor pater: (Addilur doniinalor lilleris
sordem. — lbid. in spiritu : spiritus. — lbid. spiritu velustis.) — 7. pacis non : pucis ejus non. •— lbid.
ardoris : spiritus ardoris. — 5. in nocte : per nociem. etjustitia: et in justilia.— H. tumuiium verlet.
CAPUT V. (vers. 12) Syriam : lumultum, Vertet Syriam.
Vers. 3. viri : vir.— 5. ego : (Deest in eod.) — 7. CAPUT X.
justiiiam : injustitia. — 8. agro : ad agrum. — 9. Vers. 1. condunt : colunl. — 5. confngietis : fugie-
meis: (Non habelur in cod.) — lbid. ha;c dieit Do- tis. — 5. est : (Non habetur in cod.) —8. Dicel :
jninus cxercituuffl : heee Dominiexerciluum. — 14. dicit. — lbid, non : (Deest in cod.) — 12. et in Je-
 999 APPENMX AD DIVINAMBIBLIOTHECAM S. HIERONYMl. 1000
rusalem : et Jérusalem. — lbid. régis : régi. — 14. A ( Désuniin cod.)— 25. Dominusexerciluum : Domi-
pennam : pinnam. — 23. et: (Non est in cod.) — nus Deusexerciluum.
28. in Magion; apud Machinas commendabit: (Ad- CAPUTXXIII.
—
duntur in cod.) — 50. Gallim: Agallim. 31. G:i- Vers. 3. Nili : Uni: ( lia modo legilur, eràsa veteri
bim : Gebimso. lectione,qua crediderimNili fuisse scriplum.) — 4.
CAPUT XI. enim : (Deestin cod.) — lbid. enutrivi : nulrivi.—7.
F Vers. 2. super eum : in eo. — 11. ^Elam : /Ela- in diebus : a diebus.—13.suffunderunt: suffoder'unt,
mitis.—14. numéros: humero.—16. Israeli; Israël, 17. — merces : mcrcedes.
lbid. illa : ( Deestin cod.) CAPUTXXIV.
CAPUT XII. Vers. 2. Sacerdos; et: et sacerdos.— 5. infecta :
Vers. 2. Dominuset : DominusDeuset. inlerfecla.—lbid. quia : qui.— 6. ideoque insanient
cullores eius : (Desuntin cod.)— lbid. reliqueniur:
CAPUT XIII. derelinquenlur.— 13. fueril : fuerint.
Vers. 4. et : (Non habetur in cod.) — 7, confa- CAPUT XXV.
bescet : labescet.—10.obienebralus: et obtenebratus. Vers.1. Domine: Dominus.—lbid. et conOtebor:
— 18. interiicient : inlerficianl.— lbid. niiserebun-
tur : misereanlur.—lbid. parcet : parcat.— 22. ibi: confuebor.— lbid. cogilationes: et congilaliones.—5.
habetur in Gothico; in au- oestus in siti : oesiumin silîm. — lbid. calore sub
(Non exemplari margine
lem Uller.récent, loeo ejus legilur insulis.) — lbid. _*"nube.torrenie : cnloremsub nube torrentem.—9.iste:
iste est. — 10. requiescet : requiescii.— lbid. sicuti
oedibus: diebus. lerunlur paleoe in plaustro : ( Adduntur in cod.) —
CAPUT XIV. 11. Et exlendet manus suas sub eo : (Adduntur; et
Vers. 2. in locum : ad locum.— lbid. et ancillas : nianum suam legilur.) — lbid. humiliabit gloriam :
et in ancillas. — 5. labore : opère.— 11. concidit : humiliabilurgloria.
et concidit.— 52. fundavit : (undabil. CAPUTXXVI.
CAPUTXV. Vers. 1. Sion : (Non habeturin cod.)—2. et: (Deest
Vers. 2. Medaba: Medeba.— lbid. et omnis: om- in cod.)—9. spiritu meo : spiritus meus.—10.discet:
nis. —3. ululalus : ululai. discent.— lbid. iniqua : inique. — 17. eum : dum.
— lbid. in : ( Non est in cod.)
CAPUTXVI.
CAPUT XXVII.
Vers. 1. Domine: (Deestin cod.) — 2. iranscensu
Amon: transgressuArnon.—3. consilium: concilium. Vers. 4. me : mil».— lbid. succendameam : suc-
— lbid. absconde: abscondere,— 8. erraverunl : et cendam super eam. — 8. mensura : mensuram.—
erraverunt.— 12. ingredietur : ingreditur. — 14. 10. relinquelur et dimilletur : relinquenlur et dimit-
inultus : mullus. tentur. 11. messes : messis. — lbid. eas : eam.
—
CAPUT XVII. CAPUT XXVIII.
Vers. 5. Haphaim: ( Addilurin cod.)—6. et relin- Vers. 8. sordiumque, ila : sordium,ita,—9. scien-
quetur in eo : (Adduntur in cod.)—lbid. frucius : CAtiam? ; scientia?. — lbid. audilum? : auditus?. —
fructum.— 8. lucos : et lucos. — 12. multitudo : lbid. avulsos : expulsas.— 10. manda remanda,
mulliludini. expecta reexpecia : ( Desunt in cod.) — 12. mea ;
CAPUT XVIII. ( Nonhabeturin cod.) — 13. manda remanda; (Non
Vers. 2. alins; ad gcntem expecialaro, et concul- estin cod.) —16. angularem, praHiosum,in funda-
catam : alius; genlemaxpectanlem, expectanlemet mento fundatum: angulareproetiosum,in (undamen-
concukatam.—0. super : subter. tum.— lbid. non festinet : in eumnon confundeiur.
— 17. mensura : mensuram,—18. conculcalionem :
CAPUT XIX. —
conculcalione. 21. eius ; (Deest in cod.) 25. —
Vers. 1. commovebunlur: movebuntur.—2. civi- sparget : spargit. — lbid. per ordinem: in ordinem.
tatem, regnum : civilatem,et regnum.—8. aquarum — lbid. vitia : viliam. — 26. illum in iudieio : illud
emaicescent : aquce marcescenl.— 10. flaccentia; iudicio. — lbid. illum : Illud. — 27. circuibil : cir-
omnes: flagentia; et merebunlomnes.—11. Pliarao- cumiel. — 28. nec ungulis : nec in ungidis.
nis : Pharaoni. — 17. in pavorem : in die feslivila-
lem. — 23. Assyrios : Assyriis.— lbid. ./Egyplii: CAPUT XXIX.
/Egypliis. — 25. iEgypli : Mgyplo. Vers. 1. expngnavit: circumdedit.—5. obsidionem
tuam. (vers.4) humiliaberis, de : ojisidwnetua humi-
CAPUT XX. liaberis. De. — 8. expergefactus: experlus.— 9. et
Vers.2. tua : (Non habeturin cod.)—4. iuvenem, admiramini : admiramini.— lbid. et inebriamini:
et senem : iuvenum,et senum.—lbid. ad : (Deestin •p inebriabimini.—10.claudel: (lia habebatlecliovelus;
cod.) — 0. dicel habitalor : dicet habitatores: (lia modo claudiie.)—lbid.prophetaset principesvesiros:
habebatlect. velus; modoaulem. dicenl liabilaloies.) ( Non habenlurhoecverbain veterilectioneexemplaris
lbid. libéraient : liberarel. Golhici; in margineautem litleris velustissic legilur,
prophetoeet principesvestri.)— lbid. vident : vide-
CAPUT XXI. bani. — 11. quem : quoe.— 15. etquis novitnos? :
Vers. 5. in : (Deest in cod.) — lbid. principes; (Non habenlurin veterilectione,sedinter lineasearum
arripite : principesAssyriiarripile. (AdditurAssyrii.) locoita legilur, et quis audiet nos?) —17. charmel,
— 8. clawavitleo : clamavitut leo. (Addilur ut.) — et charmel : chermel,et cherniel.
9. bigoe: bis.—lbid. in terram : i» terra. — 13. De- CAPUTXXX.
danim : Dodanim.
Vers. 2. speranles : expectanies.—3. fiduciatim-
CAPUT XXII. bra : fiduciamumbra.— 4. Tani : Taphnis.— 5.
Vers. 1. quoque : (Deeslin cod.)— lbid. lu': (lia auxilium, et in : auxilium, nec in. — 6. ONDS IUMEN-
eliam habebatleclio velus; modo aulem lui.) — 2. TOBUM AUSTRI : (Hoecverbascribuntur minio litleris
—
niorlui in bello : morlui lui in betlo. 11. aquam : majoribusquasi lilulus.) — 8. ergo : (Deest in cod.)
anuoe.—12.ad calvilium: et ad calvilium.—16. me- — 9. Dei ; Domini.—12. dicil Sanctus : dicit Domi-
moriale : memoriam.— 22. humeritm : humeros.— nus sanclus. — 14. fragmentis : fragmenta.—lbid.
24. omnevas parvuluma vasis craierarum usquc ad : in : de, — 15. DeusIsraël : Deussanctus Israël.-*
 1001 VARIANTESLECTIONES. ~ PROPHETIA ISALE. 1002
16. voluces asceudemus idco : (Désuni in cod.)—I \. CAPUTXLI.
17. relinquamini : derelinquamini.— 21. est : (Non Vers. 2. vocavit : et vocavit: (Addilur et.) — 3.
habetur in cod.) — lbid. et non declinetis : (Désuni per-equi'lur : persequenlur.— 6. auxiliabitur : auxi-
in cod.) —23. terra! erit : lerroeluat eril : (Additur lialur. —10. libi : lui.—14. libi : lui.—là. serran-
lu;r.) — 24. asinotum qui : asinorumluorum qui. — tia : sarranlia : (lia habebat leclio vêtus; modo ul in
lbid. veniilalum est : ul venlilalumest, excusalegilur.) — 26. dicamu%jusius : dicamus, quia
• justus. — lbid. prsedicens : proedicans.
CAPUT XXXI.
CAPUT XL1I.
Vers. 1. Dominum : Deum. — 8. ejus : (Deest.)
Vers. 1. proferet : profert. — 6. in foeduspnpuli :
CAPUT XXXII. (désuni in cod.) ——7. aperires : aperies. — lbid.
Vers. 7. pauper : pauperi. — 8. principe, cogila- educeres : educes. lbid. vinctum, de, elc. : vin-
bit : cogitabil principi. — 10. enim : (Deesl in cod.) clos, etde, etc.—ll.jlaudale, habitatores: laudate eum,
— lbid. annum vos : annum et vos. — 15. charmel; habitatores.— 12. in : (Non habetur in cod. ) — 13.
et charmel : Chermel, et ckermel. — 16. charmel : egrcdietur, sicul : egredietur et sicut. —15. gramen :
gernien. — 16. et ducam cxcos in viam, quain ne-
chermel. sciunt ; el in semiiis quas ignoraverunl, ambulare
CAPUT XXXIII.
— — eos faciam : ( Adduntur lilleris velustis, et legilur
Vers. 6. luis : suis. lbid. scientia : scientia;. dedticam el via. ) —19. el quis : quis. — 22. om-
10. nunc sublevabor : et nunc sublimabor. — 15. vi- .n nés, et in, etc. : omnes, in, elc. —lbid. direplionem,
deat : (audeal habebatlecliovelus; modo superscribi- nec est : direplionem, et non est. — 23. allendat :
lur videat.) — 23. tua : mus. ailendet.
CAPUT XLIIL
CAPUT XXXIV.
Vers. 1. vocavi te nomine : voçavinomine..— 7.
Vers. 1. Acccdite: Attendue. —14. onocentauriis : formavi : el formant. — 27. primus : prius.
—
onocentauris. 15. fovit in umbra : fovit et possuil
in umbra. — 16. aller alterum : aller ad allerum, CAPUT XLIV.
Vers. 1. andi, Jacob : audi me, Jacob.—5. nomine
CAPUT XXXV. Israël assiuiilabilur : nomineDominiad Israël simila-
Vers, 4. pusillanimis : pusillanimes.—lbid. ei no- bilur. — 6. Ego primus : Ego sum primus. — 7. an-
lile : nolile. — 7. erat : erant. — lbid, erit : ( Deesl nuntient : annuntiet. — 10. Quis formavit Deum :
in cod.) — 8. bsec: ( Non habetur in cod.) — lbid. Quis conflaeit Deum. — 11. confundenlur ; faim
vobis : nobis. enim sunt : (Non habenlur in cod.) — 15. et circino
CAPUT XXXVI. loruavil illud, et fecil, etc.; et in circino lornavit il-
Vers. 6. istum : (Non habelur in cod.) — 7. ipse: dit lud, formavitillud el fecit, elc. — 16. cames come-
isfe. — 11. ad nos: nobis. — 14. eruere : liberare. : carnes coxit et comedit. — 17. fecil et scul-
— 15. nos: vos. — 19. Samariam de manu mea? ptile : fecit sculplile. — 18. obliti : tutali. — 19. co-
etc. : Samariam de manu ut erual Dominus xi : el coxi. — 20. cor : el cor. — lbid. dicet : di-
Quis. mea,
Jérusalem de manumea. Quis, etc. — 21. rex dicens : |k cil.—21. formavi te, servus meus es lu, Israël : (Ad-
rex eis dicens. duulur in cod.)
CAPUT XXXVII. CAPUT XLV.
Vers. 4. suus : ejus. — 7. ei : eis. — lbid. audiel Vers. 4. nomine : in nomine: — G. et qui : et là
— lbid. alter : aller absque me. — 14. manicis :
nunlium, et revertetur : audienl nunliumet reverlen- qui. — 18. ut : sedut. — 19. quaerite : quoeri-
lur. — 12. Tlialassar ; Tlialar?. — 18. eavum : eo- manibus.
rum. —19. lignum et lapis : ligna et lapidis. —22. lis. — lbid. annuntians : el annunlians. — 20. et ac-
et : (Deest in cod.) — 25. exiccavi : exiccabo.—28. cedite : accedite. — lbid. lignum : signum. — 25.
: el egredietur. — lbid. curvabilur omne
cognovi : ego cognovi.— 29. per : ( ATonhabetur in egredietur : curvabuni omnia genua. — 24. dicet : di-
cod.) — 34. venit : véniel. — 56. omnes : omnia.— genu
38. Nesroch : Nesrach. — lbid. Asarhaddon : Asor- cenl.
haddon. CAPUT XLVI.
CAPUT XXXVIII. Vers. 1. Confraclus : Conflatus. — 2. pertantem :
— 4. ego : et ego.— 6. aurificem :
Vers. 1. ei : ad eum.— 5. laclnymas tuas : lachry- portâmes. — arlifi*
—
mam tuam. 8. gradus quos : gradus suos quos. — cem. 13. el Israeli : et in Israël.
9. scripluia : scrtpiuroe.— 11. quietis : quiebit. — CAPUT XLVII.
12. ablata est; et convolula est a me : ablala est a Vers. 2. molam : modo legilur, erasa veterile-
me; et convolulaest. — lbid. lexenle, vila mea, elc. : ctione.)— 5. tacens(Ita : lace. — 10. et dixisli, Non est
texcnle lela : ( lîecenli alramenlo addilur punctus, ul videat me. Sapieniia tua el scientia tua, ha;c
legalur, lelam. Vita mea, elc.) — 16. et in : aul in. qui
—18. non expeclabunl qui descendunt in lacum Udecepille : (Adduntur in cod.) — 11. nescies : ne-
—
scis. 14. sunt quasi stipula : sunt, quasi stipulant.
vcrilatem tuam : ( Désuniin cod.)—19. ipse : (Deest — lbid. calefiant : calefaciant.
in cod.)
CAPUT XXXIX. CAPUTXLVIII.
Vers. 1. Merodach Baladan filius : Marodach Vers. 6. num annunciaslis ? : non annunciastis.
Baldan filium.—4- fit dixit, quid, etc. : Et dixit — lbid. exlunc : Ex nunc. — lbid. sunt : ( Deestin
—
Isaias, quid. 7. genueris : generaberis. cod. ) — H. propter nie : ( Hoecverba modoerasa
sunt ; eum prius legerentur. ) — 16. fieret : fièrent.
CAPUT XL. — 17. qua ambulas : quam ambulabas. — 20. et :
Vers. 1. dicit Deus : dicit DominusDeus.— 2. ad- (Deesl in cod.) — 22. produxit : eduxit. — 23. im-
vocate : vocale.— S. maiiet : stabil.— 10. illo : ipso. piis, dicil Dominus : dicit Dominusimpiis.
— 12. liberavil : liberabil.•—14. scientiam : scientia.
— 15. stilla : stelloe.— lbid. statera: : stare. — 18. CAPUT XLIX.
: aul : et. — 19. et iaminis : et in laminis. — 20. sta- Vers. 5. non : (Erasum est ; eum prius fuisset scri-
tuai : slatuit.—21. scilis : scielis.—lbid. audislis? ; ptum.) — 6. Ecce : (Deeslin cod.) — lbid. ul : et.
audietis?.—23. inane : mânes.—25. dicit sanctus?: — 7. adabominatamgentem : et abominalam
dkil Spiritus sanctus?. — 8. In : (Non est in cod.)—-lbid. servavi te gentem.
: ser-
PATROL.XXIX. 32
1005 APPEND1X AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYML 1004
vavi.—15. tui : lui, dicit Dominus omnipotens.—16. .A inter lineas additur te, ul legalur fatelur. )—4. vero:
coram : (lia habebat leclio velus; modo, ea erasa, Derum.— 7. innocenlem : justum. — 8. in eis : in ea.
scrtbiiur eum.)—25. et captivas : captivas.—lbid. —15. ul : el. — 19. cogit : (cogitât habebat leclio
judicaveruni le : le judicaverunt. — lbid. tuos : ( Non velus; sed posleamuiatum est in conciiai.)—21. el de
habelur in cod. ) ore seminis seminis tui : (Lineis perveluslis delenlur
CAPUT L. hoec verba, et de ore seminis seminis tui. )—lbid.
Vers. 10. Dominant audieris vocem servi sui qui dicit Dominus, amodo et: (Desunt in cod.)—lbid.
ambulavit : Deum, audiensvocemservi ejus, quis am- in sempiternum : in sempiternumdixil Dominus,
bulabit.
CAPUT LI. CAPUT LX.
Vers. 4. lucem : luce. — 7. meus : (Abrasum est. ) 6. Vers. 1. Jérusalem : (Additur lilleris velustis.) —
— 8. generationes generationum : gencratione et ge- Epha : Evan. — 9. glorificavil : glorijicabit. — 11.
non : nocte et non. — 12. solitudiue ;-in soli-
iierationem.—11. tenebunt, fugiet : obtinebunt, et fu- nocie tudine.—13. abies : et abies. —20. libi : ( Non est
giet.—14. aperiendum : perden,dum.—20. orix illa-
in cod.) —'21. maïuis meoe : manuum mearum.
quealus : bcstiailtaqueala.—21. hoc : haie.
CAPUT LU. CAPUT LXI.
Vers. 7. regnabit Deus : Regnavit Dominus Deus. Vers. 2. Domino : Domini.— 5. el darem : ut da-
—14. inglorius :gloriosus. (lia habet leclio velus; rem.— 4. dissipalas ; el dissipalas. — 8. et odio :
sed nunc inter lineas a'dditur in, ut legalur inglorio- B odio.
sus. ) CAPUT LXII.
CAPUT LUI. Vers. 5. Et gaudebit: (Désuni in cod.) — lbid.
Vers. 4. ipse : (Deesl in cod.)—lbid. portavil : Deus tuus : DominusMeus luus. — 10. populo : po-
portabit.—5. aurilus ; et attrilus. — 6. iniquitalem : pulo meo.
iniquilales.—8. abscissus : absconsus. (lia habebat CAPUT LXIII.
leclio velus: modo, ea erasa, legilur ul in excusa.) — Vers. 2. ergo : ( Deesl in cod.) — 7. domui : do-
9. sepullura : sepuliura sua. (Addilur sua.)—11. in: mus.—8. dixil : dixi.—9. non :(IV(m habetur in
(Deest in cod.) —lbid. :
justus (lia habebat leclio cod. ) — 11. recordalus est dierum : recordalus die-
velus; modojuslos.)— 12. repuiaïus : deputalus. rum. —lbid. et populi : populi. — 12 et 13. eduxil :
CAPUT LIV. duxit. — lbid. abyssos : abyssum.—15. luo et : (De-
sunt in cod.)
Vers. 4. confusionis : confusiones.—6. spiritu vo- CAPUT LXIV.
:
cavit spiritum vocabit.— 7. modico : modicum.—
10. a te : (Desunt in cod. ) —14. in : ( Deesl in cod.) Vers. 1. defluerenl : fluerent. — 5. defluxerunt :
— 15. mecum : tecuni. fluxerunt. —,4. absque te, quoe, elc. : absque te, nec
auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quoe, elc.
CAPUT LV. — 5. et peccavimus : et nos peccavimus.(Additur
Vers. 3. audite : audile me,— 5. glorificavit:g/o- nos.)—6.: immundus : immunai.—lbid.: et quasi
rificabit. —7. viam suam : vias suas. —11. quaicum- C pannus quasi pannus.—lbid. venlus ventum. —
: coram vobis : coram Deo. 8. nosler tu, et : noster el. — 9. iniquilalis nostroe :
que quodeumque.—12.
—15. saliunca ; saliuncula. iniquitales nostras.
CAPUT LXV.
CArUT LVL Vers. 1. invenerunt qui non : invenerunl me qui
Vers. 2, apprehendet : apprehendil. —«4. ego : anle non. — lbid. invocabat : vocabat.—12. elegi-
(Deest in cod. ) — 5. el filiabus : et a fûiabus- —9. slis : egistis. — 18. ego : (Deesl in cod.)— 21.
venile âd : venile congregamini ad. oedificabit: oedificabunl.—23.elecli inei : eleclismeis.
— lbid. generabunt in, etc. : generabunt filios in,
CAPUT LVII. elc. (Addilur filioslilleris velustis. )—25. comedent
Vers. 2. cubili : cubiculo. — 3. semen adullciï , paleas : paleam manducant.
et fornicariae : semen adulleri et meretricis: (Addita
sunl non de lectione veteri.) —14. declinate : el dé- CAPUT LXVI.
cimale.—15. dicit excelsus : dicit Dominusexcdsus. Vers. 1. mea : mea est.— lbid. autem ; (Deest in
—17. faciem meam : (Non sunt in cod. ) — 18. sa- cod. ) — lbid. est: ibid. est : ( Non habenlur in cod.)
navi : dimissi.—20. impii : impitts. —21. dicit: —5. in : et.—7. Anlequam : Et antequam.—8. el quis:
dixil. aut quis. — 9. parère : parlurire. 12. ad hubera : ab
CAPUT LVIII. huben. — Ibid. blandientur : blandielur. — 14. ser-
Vers, 2. eljudicium : et quaijudicium. —3. inve- vis : in servis. —Ibid. iuiinîcis : in inimicis. (Addilur
nilur voluiilas :invenielur voluplas.— lbid. veslra: in. )—15. et increpationem suam in flamma ignis ;
(Deest in cod.) —4. et conienliones : el ad conlen- V v. 16. quia in igné Dominus dijudicabit ; (Adduntur
liones.—lbid. ad banc : inhanc. —11. quasi : sicul. lilleris velustis.)'—Ibid. ad : (Erasum est.) — 17.
—lbid. déficient : de/iciunt.—12. seinitas in quie- januam : vanam. — 19. in eis : eis.—Ibid. Aphri-
tem : semilamin oequiiatem.—14. altiludines :allilu- cam, et Lydiam : Aphrica, in Lydia. —20. quo modo
dinem. —lbid. haeredilate : hoeredilalem. si inférant filii Israël niunus in vase mundo in do-
mum Domini. ( vers. 21 ) Et assumam ex eis in sacer-
CAPUT LIX. dotes et levitas, dicit Dominus : ( Adduntur lilteris
Vers. 5. faluo : fatur : (lia habet leclio velus; sed velustis.)

PROPHETIA
Hieronymi in Jeremiani proefalio, Jeremias, elc. :
(Habelur in cod.) —Argumenlumin Jeremiani, Jere-
mias, elc. : (Non habetur in cod.)
CAPUT I.
Vers. 5. Juda : Judoe,—0. Aaa : Ah, ah, ah. —
JEREMLE.
7. dicere puer : dicere quia puer. — lbid. qUsecuni-
que mandavero libi : quoetibi mandavero.—15. po-
nent : ponel.—16. omnem malitiam : omnimalitia.
CAPUT IL
Vers, 6, Dominus : Deus,—Ibid. traduxit : lrm$«
1008 IVARIÀNTESLECTIONES.— PROPHETIA JEREMLE. 1006
duxil.—15. et foderunt : ul foderent. — 15. Super, l\. —14. a scientia ; a scientia sua.—\6. ipse est : ipss
elc. : Ecce dies venient, dicit Dominus, et suscilabo Deus.—Ibid. nomen illi : »oîiie« est Mi.—17. quse :
David germenjuslum, el regnabit rex et sapiens erit, qui.—20. dirupti : disrupti.
et faciel judicium et justiliam super terrain. (Hoecad- CAPUT XI.
duntur in margine lilleris Golhicis recenlioribus, sed
allerius manu, quam Ulius, qui coetera omnia addidil —8. Vers. 6. foris : in foribus.— 7. ad diem : in diem,
el correxil; quoeverbaeliam in hoc codiceGothicoha- lurin pravitate : pravilatem.—14. enim : (Non habe-
benlur infra cap. xxni.) Super, elc. —16. Taphnes : tus : tecod.)—Ibid. et : (Deest in cod.)—17. te, locu-
et locutus.—18. et : et ego cognovi.
Taplineos. — 18. eum via : eum viis. — 19. Deum : —lbid. lu ostendisli : tunecognovi ostendisli.—Ibid. eorum.
(Deest in cod.)— 21. mihi : (Non est in cod.)—23. (vers. 19) El, etc. : eorum. Et salvam fecislia
suas : tuas.—52. aut : (Non habelurin cod.)—lbid, perse-
fascioe: fascia.—55. et innocens : innocent. queniibus animant meam. Et, elc.—lbid. et non : Et
nunc. (Ita modo superscribilur lilleris velustis, erasa
CAPUT III. priori lectione, qua Et non erat scriplum.)— Ibid. di-
cenles (Deesl in cod.)— Ibid. in panem : in pane.—
Vers. 7. revertere : converlere.—11. Judoe Juda. :
— IS.Verumlamen :Tamen.—19. in filios : in fitiis. 22. juvenes morieniur ijuvenes eorum ttforientur. —
25. eorum : ejus.
—20. suum : (Non est in cod.)—23. et : (Deest in CAPUT XII.
cod.) Vers. 3. vidisti : el vidisti. — 5. securus : secura
CAPUT IV. non.—8. vocem : vocemsuam.—9. tincta : distincta.
Vers. 1. reverteris : converteris.—5. et dicite : di~ "] —15. confundemini : confundimini.—Ibid.iram: ira-
cite.—7. solitudinem : desolalionem.—9. eteorprin- cundiam.—14. sua : eorum.—15. evulsero : evellero.
cipum; el obstupesceni sacerdotes,et prophetse, etc.: —Ibid. in terram : ad terrant.—16. oedilkabuntur :
et cor principum ; et obstupesceni; sacerdotes et pro- oedificabunt.
phetoe,etc.—10. islum : tuum.—12. ego loquar : ego CAPUT XIII.
sed loquar. —18. ista malilia listaamalitia. —27.
enim : (Non habetur in cod.) — 50. quaerent : quoe- Vers. 2. circa : juxla.— 6. dixit : locutus est.—9.
runt. Dominus : DominusDeus.—15. et auribus : auribus.
CAPUT V. —Ibid. elevari : elevare.—l6.caliginosos : caligosos.
—lbid. in : (Deest in cod.)—19. Juda : Judoea.—11.
Vers. 3. et noluerunt : noluerunt. — 15. locuti : colles : colle.—Ibid.
in Deus : habetur in — usquequo : usque.
(Deest cod.)—14. (Non cod.)
15. gentem : (Nec est in cod.) — 17. armenta tua : CAPUT XIV.
armentum tuum. —18. in diebus : el in diebus. — Vers. 4. operuerunl : el operuerunt. — 7. respon-
19. Deus: (Deest in cod.)—20. Juda : Judoea.— 25. derint nobis : responderunl in nobis.—9. velut :
v^strae : nostroe.—lbid. vestra : noslra. — lbid. vo- si.—Ibid. in nobis : noMs.—Ibid. invocatum estqua- su-
bis : nobis.—28. pauperum : pauperis. per nos : super nos invocatum est.—10. Nunc : Num-
CAPUT Vi. quid.—12. peste consumam : peste ego consumant.—
15. A, a, a : Ah, ah, ah.—14. divinaiionem Fraudu-
Vers. 8. inhabitabilem : et inhabilabilem.—10. au- leniam : divinaiioneme^fraudulenliam.— 15. ideir—
dial? : audianl?. — 11. effunde : effundens.— Ibid. C ( co : ideo.— Ibid. de prophelis : prophelis.— 16. eos
consilium : concilium.—15.rnenies :corruentes.(Ila malum : eos omne malum.—18. namquo : quoque.—
scribilur, erasa veteri lectione.)—2ij. nos : vos. 20. Cognovimus, Domine, impietates nostras, iniqui-
CArUT VII. tales patrum nostrorum., quia : çognoscimus,Domine,
Vers. 2 omnis : domus.—11. Numquid : (Deest in iniquilates nostras, impietatem patrum nostrorum,
in sculptilibus : sculpiilibus.—Ibid. im-
cod.)—15. et voçavi vos et non respondistis : (Non quam.—22.
sunt in cod.)— 18. patres : parentes.— 20. et super bres? : imbrem.
CAPUT XV.
jumenla : et jumenta. — 22. loçulus çum patribus
vestris : locutus palribus vestris.—25. omnivia quam: Vers.4. Juda : Judoe. — 5. pace tua : peccalo tuo.
omniaquoe.—24.voluplatibus, et in pravitate ; volup- —7. dispergara : disperdam.—Ibid. disperdidi : per-
talibus suis et pravitate. — 29.. reliquit generatio- didi.—Ibid. reversi': regressi.—10. quisquam :quis- *
nem : dereliquit procrealione.—52. sepelienlur : se- piam,—H. Sinon: Sion.—Ibid.occurri: occurrit.—
pelient.—Ibid. non sit locus : non sit locus ad sepe- 15. et in omnibus : et omnibus.—15. mei, et luere :
liendum. me?, el visita me et luere.-^Ibid. propter : yro.—17.
CAPUT VHI. a facie manus tuoe; solus : a fade enim manus tuai
Vers. 2. expandent : pandenl.—i. cadit : cadet.— solus.—18. desperabHis : insanabilis.
lbid. et qui : aut qui.—6. ad prselium : in proelia.— CAPUT XVI.
8. nos : (Deest in cod.)—15. et non -.non.—14.Deus: Fers. 2. et filias : et super fdias.—Z. quoegenue-
(Non habetur in cod.) — la. Expectaviinus : Et ex-
JJ runt : qui generaveruni.—Ibid. in terra hac. (tiers.4)
peelavimus.—19. in Sion : Sion.—lbid. ea? : eam?— Morlibus : in terra hoc morlibus.—16.el de omni ;
Ibid. coucitaverunl : provocaverunl. el omni.—17. occultala : occulta.
CAPUTIX. CAPUT XVII.
Vers. 2. soliludine : solitudinem.—4. suo : (Deest Vers. 2. suorum : (Deest in cod.) — 15. ponil :
in cod.)—lbid. supplantans : (Non habelur in cod.) — Ibid. et a Domino: ut a Donfino. — Ibid.
ponei.
—Ibid. incedet : incedit.—5. loquentur : loquetur.— recedit: recédât. — 15. a le:
8. suo : (Non habelur in cod.)— Ibid. ponil : ponel. Non sis lu mihi furmidini : Non (Désuniin cod.) — 17.
—9. hujusmodi : hujuscemodi.—11. et cubilia : in — 20. Judo : Judoea. — 24. in die: sis mihi formidinis.
cubilia.—12. et exusta : exusta. — 14. quod : quos. in eo: in ea. — 26. civilatibus; civitale. in diem. — lbid.
— 27. por-
—15. et potum : (Desunt in cod.)—17, ut : et.—18. tis ejus, et devorabit domos: portas ejus el devorabit
nos: vos.—26. comam : coma. domum.
CAPUT X. CAPUT XVIII.
Vers. 4. dissolvalur : solvatur,— 5. palmaï : plas- Vers. 20. redditur: reddelur. — 21. ' in manus :
moe.—Ibid.ergo : (Deest in cod.)—6. es : (Non ha- in manu.
belur in cod.)—7. lui : libi. — 11. dicetis : diçes. — CAPUT XIX.
lbid. coelo; coelis.—15.Advocem suam : A vocesua. Vers. 2. loquar : loquor. — 3. illam : eam, — 4
 1007 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYML 1008
libaverunl : libaverint. — 5. comburendos: combu-A Ahiam. — Ibid. in manus : in manu. — lbid. et in-
reudum. — Ibid. holocaustum Baalim : holocauslis lerficerenl : ut occiderent.
Baali. — 6. vallis : valles. — 7. escam : escas. — 8.
universa plaga: omnes plagas. — 9. et qui: qui. — CAPUT XXVII.
'
12. el pqnara : ut ponam. Vers. 5.et ad regem : elregem.—5. homines : ho-
minem. — 7. el filio ejus : et filios ejus. — Ibid. et
CAPUT XX. filio filii : el filios filii. — 15. et famé : famé. — 18.
Vers. 2. superiori in : in superiori. — 3. vocavit: domo Domini : domum Domini. — lbid. domo ré-
vocabitle. — Ibid. nomen tuiiin: (Desunt in cod.) — gis : domum régis.—19. reliqna : reliquias. —22. ad
1. Scdtixisii, elc. : CANTICUM Seduxisli, elc. (Iste ti- diem : in diem.
tuttts scriplits est in mmg. manu ejusdem scriplons.) CAPUT XXVIII.
— 11. minquam : non. — 12. causain mcam: cor Vers. 2. régis : ( Deestin cod. ) — 5. referri : de-
meum. — 16. sunt : sint. — Ibid. poenituii: poenile- ferri. — lbid. domus : ( Non habelur in cod. ) — 5.
bit. — 17. qui : quia. slabat : stabant. — 6. referantiir : revertanlur. — 8.
CAPUT XXI. aille : (Non habelur in cod.)—14. eibesiias: beslias,
—
Vers. 1. Mclchiaï : Elcioe. — 2. et recédai: ut re- es :16. ego : (Non habelur in cod.)— Ibid. locutus
cédât. — 5. Scdecioe: Sedeciairégi Judoe. — 5. el in locutuses mendacium.
braehio: el bracbio. — Ibid. in indignalione. (Addi- CAPUT XXIX.
tur in.)— 7.post non: posl hase.— lbid. Baliylonis, Vers. 1. propheia de Jérusalem : propheta aJeru-
et in,etc.: Babylonis, in, etc. — Ibid. flectetur: mo- B salem.—5. Elasa : Elasam.—lbid. Gamaria: : Gama-
—
vebilur. 20. igni. (vers. 11.) El domni régis Juda, lioe.—6. et date : date. —10. Cum coeperinl : Cum-
amble verbum Domini. (vers. 12.) Domus David : que coeperinl.— 11. quas ego cogito : quas cogito.•—
igni, et domorégis Juda. Audite verbum, Dominido- Ibid. (inem : fidem. — 12. ibiiis : limebi'.is. —
mus David. Ibid. ego : (Deesl in cod.) —^U. de loco adqnem :
CAPUT XXII. ad locumaquo.— 17. Haie dicit Dominus exerci-
Vers. 4. ejus: David. — 5. solitudinem : solitudi- luum : (Non habenlur in cod.) — ls. el in lame : et
ne_— t>.urbes inliabilabilcs: urbis inhabilabilis. — famé.—Ibid. ejeci : ejicio.—21. AHiab filium Colia; :
7. eleelas cedros luas : eleclam cedritm tuam. — 10. Achab filium Calioe. — Ibid. Maasiae: Amasioe.—
egreditur quia : egreditur et quia.—— 11. regem : ré- 22. Judae : Juda.—— Ibid. Achab : A/106. — 25.
gis. — 13.—opprimet : opprimil. — lbid. reddet ei : Maasiae: Amasioe. 26.Joiade : Joade. — 28. fruc-
reddil ei. 18. soror : (ralres. 25. Qu:e; Qui. — tus : fruclum. — 50. Jereniiam, dicens : Jeremiani
27. revertanlur illuc; non: revertanlur; Mue non.— prophelam, dicens.
28. terram : lerra. CAPUT XXX.
CAPUT XXIII. Vers. 4. et ad Judam : el Judam. — 6. parturien-
Vers. 2. Ideo: ldcirco. — lbid. gregem meum, el lis : parientis. — 7. ex ipsa : ex ipso. — 8. domi-
ejecislis eos: populum meum ejecistis, el. — 5'. ve- . nabuntur : dominabitur.—10. non : ne, — Ibid. bo-
nitini: veulent. — 8. adduxit: reduxil. — lbid. eje- nis el : ( Désuni in cod. ) — 14. leqne non quoerent :
ceram: ejeceral. —9. ADPUOPHETAS. (Tilulusesl, ac te non quoeruni,— 15. propier : ( Deeslin cod. ) —
rubrica scriplus.) — 10. arel'acla : arefacli. — 15. el C 19. ludenlium : laudanthim. — Ibid. minuenlur ;
propbetabant: prophelabanl. — 14. adulieranliiim : imminuenlur.
adulterium. —Ibid. omnes ul Sodoma : omnesSodo- CAPUT XXXI.
ma. — 17. omni : onims. — 19. egredietur ; egredi- Vers. 5. Et in : Et ail in (Addilur in cod. ail.) —
tur. — 27. narrât: narrant. — 55. proximum el : 4. ludeutium : psalentium. — 9. misericordia redu-
proximum suum el. — Ibid. Et quid locuius esi Do- cam : precibusdeducam.—10. cuslodiet : cuslodivil.
minus : Et quid locutus est. —14.auimam : animas.—18. transmigranlem : irans-
CAPUT XXIV. migrationem. —lbid. convertar; quia lu, Domine :
reverlar ; quia lu Dominus.—s'0.contiirhala : lurbatca
Vers. 5. dixi, ficus: dixi ficus, ficus.— 9. et in p'a- — 21. reclam : directam. — 24. minantes groges :
rabolam, et in proverbium : (Désuni in cod.) — minantes oves gregis. — 27. hominum : hominis. —
' Ibid. in uuiversis locis ad quae : omnibus locis ad — 52. educerem : ducerem.— 34. peccati eorum
quos- non memorabor : peccatnm eorumnon ero memor. —
CAPUT XXV. 55. sonant : résonant. — 39. uorma : nonnam. —
Vers. 1. Jud;e, in aiiuo : Judoe dicensin anno.— 40. cineres : cineris.
2. Quod : quoe.— 5. Juda : Judoe. — Ibid. iste ler- CAPUT XXXII.
tius el vict'sinius annus : ( Non habenlurin cod. ) — Vers. 1. decimus oclavus : octavusdecimus.— 2.
9. el Nabucliodonosqr : et ad Nabuchodonos'or.— obsidebat : obsidebant. 7. emas : emas eum : — 12.
lbid. illius: ejus. — 10. lumen : tiocem. — 11. hoec. Neri filii Maasiae: Ne.rioe Amasioe.— Ibid. Ila-
— 20. Ascalonis : Ascaloni. — lbid. Accaron : filii
ejus. D nameel patruelis : Hanameel filii pairuelis. — 16.
Accaroni : — lbid. Azoti : Azolis. — 21. el Idu- Neri : Nerioe.—18. el polens : poiens.— 19. cogiialu:
nioca; : ldumoeoe.— Ibid. et filiis : filiis.—22. —20. hominibus : omnibus.—.25. obe-
terra! insularuni qui sunt trans mare. (uers. 25) Et cogitaiionc.dierunt : ebaudierunt.—24. in manus : in manu. —
Dedan, et Thema : lerroe quoe sunt trans mare insu- 25. in manus : in manu. — 28 in manu* : inmanu. —
laruni. Et Dedam, el Themam. — 26. cunctis quo- lbid. — in manus : in manu. — lbid.
capient : ca-
que : et cunctis. —28. exerciluum, bibentes : exer- — 29. Baal : Baali. — 52. eorum : (Deesl in
ciluum Deus Israël, bibenies. 29. — incipiam : inci- piei.
immunes.—50. calcan- cod.)—54. polluèrent : polluerunl.—35 Baal : Baali.
pio. — Ibid. el immiinris: — 57. eos : populum meum. — 40. corde eorum,
lium : cantanlium. — Ibid. :
terne lerroedicit Domi- ul non recédant a nie.
nus. — 31. iradi : tradet. — 58. quia : ( Deest.) (vers. 41.) El hriabor super
eis : corda eorum ul limeant me. El loeliftcaborsuper
CAPUT XXVI. eos. —45. in manus : in manu.
Vers. 4. ut : et. — 8. pra-xeperal : proeccpil— 9. CAPUT XXXIII.
domo : domum. — 10. Juda verba : Juda omnia Vers. 2. qui facturus est : quoefulurus est Dominus.
verba. — lbid. in domum : domum. — 18. Morasihi : —'4. Dominus Deus : Dominusexerciluum Deus. —
Morasthim.— lbid. Juda : Judoe.— 19. fuerat : erat. Ibid. et ad gladium : et gladium. — 5. quos : quas.
— lbid. nos lacimus ; no» faciemus. —24. Ahicani : 6. eis : ei. — Ibid. verilalis : chnritalis. — 7. Juda ;
1009 VARIANTES LECTIONES.— PROPHET1AJERËML45. 1010
Judoe.—10. nec : et.—14. venient : veniunt.— 16. \inventi sunt. — Ibid. Ismahel : Ismaelem. —10.
vocabunt : vocubil.— 2.0.non sit : non sint. —22. duxil : deduxil. —15. oclo : ocluaginla.
entimerari : numerari.—Ibid. non : (Additur in cod. CAPUT XLII.
CAPUT XXXIV. Vers. i. principes bellalorum : principes Juda bel-
Vers. 2. Dominus : Dominus Israël. — Ibid. ii lalorum. — lbid. Osaiae : Josioe. — lbid. ad ma-
manus : in manu. — 4. Sedecia : Sedecias. — 9 gnum : ad maximum. — 3. el annuntiet : ut annun-
Judaso et fratre : Hebroeo et in fralre — 10. domi- liet. — 4. ad Dominum : Dominum. — 8. ad ma-
iiarentur eis : dominarentur in eis. — ll.servos et gnum : ad maximum. — 12. inisericoidias : im'sen-
servossuoset. — Ibid. et famulas : et in famulus. — cordiam. —Ibid. in terra vestra : in terrain vestram.
14. l'rairein suuni Hebramm : fralrem suum libertin — 14. pergemus : fngiemus.— — 15. Juda : Judoe. —
Hebroeum.— lbid. serviel : servial. — 17. vobis lbid. ibi : (Non est in cod.) 16. gladius : gladium.
( Deestin cod.) —— Ibid. ad pesiem cl ad famem : e — 17. effugiel : ejfugient. — ly. vos : vobis. — 20.
pestent,et famem. — 20. bis in manus :—21. bis. il nostrum : veslrum. — 21. vestri : nostri. — 22. et
inanus : in manu. lbid. animas : animam. lbid. h famé : famé.
manus : in manu. CAPUT XLI1I.
CAPUT XXXV. Vers. 1. eum : illum. — 2. Josia>.— Osioe.— Ibid.
Vers. 4. Hanan filii Jegedeliaï : Enan filii Hidelioe DominusDeus nosier : Dominusnoster. — Ibid. illic :
— 8. ergo : enim. — 9. domos : domum. — 10 Mue.—3. ul iuleificiat nos et traduei faciat : eiinler-
fuimus : (ecimus. — 17. adducam : adduco. — lbid. ficianl nos el traduei faciunl. 5. ul liabilarcnl in lerra
ad ilios : ad eos. •> Juda : ( Désuni in cod.) — 6. el mulieres : mulieres.
CAPUT XXXVI. —Ibid. et Baruuh : ad Baruch. — 7. Taphnis : Ta-
Vers. 4. et : ( Deest in cod. ) — 7. indignatio esl, — phnas. —11. mortem, in moriem : morte, in morte.
: — 9. aulem est in Ibid. caplivitaiem, in capiiviiaiem : captivitale in
quam iudignalio quam. -.(Non — lbid. in gladium in gladium ; in glu-
cod.)—10. Sapham : Sabam.—12. et ecce : ecce.— captivitale. — 12. illos : eos.
lbid. et Ualaias : et Delalas, — Ibid. Ëlnathan : Al- dioin gladio.
naihan. — 14. Selemie : Semeloe.— 18. eis : ( Deesl CAPUT XLIV.
in cod.) —-21. circ.i regem : juxla regem. — 26.
Vers. !. hnbilabanl : habitant. — lbid. Magdalo:
Jeremiel filio Amelech : lheramael el Selemioefilio — 4. Imjiiscemodi : hujus. 7. parvulus . et
Amalec. — 27. : in ilagdolo.
prophetam (Deesl cod.) parvulus. — Ibid. lactens : lacians. : Ibid.—nec
— :
CAPUT XXXVII. ne. —10. Non : El non. —Ibid. ineis ejus. 11.
— in vobis : vobis. — 12. et consunientur : consumen-
Vers. 1. regem : rex. 3. nobis Dominum : no- —
in lur. —15. et lame et peste : et in famé et in peste.
bis adDominum. 4. de JEgypto : sEgyplum. —G.
terrain : ad terrain. — 7. succendent eam igni : 14. in—terra ./Egypli; et revertanlur:— (Desunt in
lbid. in terrain : in terra. 16. Domini
succèdent igni. — 10. Chaldawuni ab Jérusalem pro- cod.) non : Domini nostri non.—17. egredietur: egreditur,
pter exercuum Pliaiapnis. (vers. 11) Egressus est — 18. tempore : (Non est in cod.) —19. libandum
Jercmias de : ( Habenlur in margine, abraso uno aul ei libaniiiia? : libandum Mi?.
altero verbo de veteri lectione.) — 15. ergastulum :
ergasiula. — 16. Sedecias rex : rex Sedecias. G CAPUT XLVI.
Vers. 2. Judas": Judoe. — 4. équités : equos. —
CAPUT XXXVIII.
— 8. habitatores : habitatorem. — 10. Domini Dei
Vers. 1. Sapharias : Saphaiias. 2. vivons : vi- exerciluum : Domini exerciluum. — 12. et ambo :
vet. — 5. tradendo : iradens. — 4. homo iste non ; ambo. — 14. in Magdalo : Magdalo.— Ibid. sla et
homohic non. — Ibid. populo huic : populo hujus. pra-para te : s(a/e et proeparale. — 17. Pharaonis :
— 6. Melch'ue: Elcioe.—lbid. funibusinlaciimin quo Pharao.—19. et iubabiiabilis erit .iuliabitabilis.— 24
non : in funibusel in lacu non : (Duo hoecverba lacu el 26. in mamim : in mut».— lbid. Babylonis : Ba-
non perscribunlur lilleris recenlioribus, erasa veieri bylouioe.— Ibid. in manum : tn manu. — 27. re-
lectione.) — 11. ergo : ilaque.— Ibid. quae : qui. — quiescet : quiescel.
lbid. antiquaqiise : antiquaquoeque.—16. in manus: CAPUT XLVII.
in manu. —18. Babylonis, tradetur : Babylonisvivet
anima tua. (Hoecverbaerasa sunt ex conlextu, sed ita Vers. 4. reliquis : reliquiis. — lbid. Dominus :
ut legi possint ; quis aulem ea abstulerit scriplor, an Deus. — 5. rcliquiaï vallis : retiquoe valles. — 6.
Me, qui pleraque in hoc conlextumulavilel correxil, quii^sces?: quiescis?—7.et adversum marilimas ejus
incerlumesl. ) — 22. in domo : in domibus. — Ibid. rogiones, ibique condixerit Pli? : et adversus marili-
viri : filii. — 25. nos ; no&is.— Ibid. est : sit. mas ejus regiones ibique condixeral ei. ( Hoecita nunc
sunt scriplu partiin litleris recentioribus, parlim velu-
CAPUT XXXIX. stis; abrusis de lectione antiqua in principio duobus
Vers. 1. ejus : (Deest in cod.) — 6. ejus : ejus n" aul tribus verbis.)
quoeest in terra Emath. —9. qui : quoe.— 10. eis : CAPUT XLVIIL
Mis. —11. Jeremia Nabuzardan : Jeremia propheta Vers. 1. Nabo : Nabu. — 10. fraudulenter : desi-
Nabuzardan.— lbid. militum :mililioe. 12. facias ei : diose. — 12. lagunculas : laguenas. — 17. virga for-
faciès ei. — 13. Nabusezbaz : Nebu el Sesban.— 15. lis : virga ejus. — 19. el ei : et eum. — 21. Jasa :
dicens : ( Deesl in cod. ) Jaesa. —24. prope sunt : quoeprope esl.—27. ergo.
CAPUT XL. enim.—Ibid. illum : (Deest in cod.)—31. clamabo,
— ad : clamabo, el ad. — 52. Sabania : Sobema.— 3<i.
Vers. 2. hoc : ( Non habetur in cod. ) 4. tuo esl Jasa : Jesa. — Ibib. coniernaniem : consternantem.
quod elegeris— : tuo quo elegeris. — 6. in lerra : in Ibid. Nenrim : Nanrim. — 58. super : et super. (Post
terra Judoea. 7. Cumque : Cum ergo. — 8. Na- vers. AThabenlur hoec;) lïucusque judicia Moab : (Et
thaniae : Mathanioe.—lbid. Thanehumeth : Thenoe- in cod. habenlur :) Hucusque judicium Moab.
meth. — 14. quod : quia. CAPUT XLIX.
CAPUT XL1. Vers. 1. ADFILIOSAMMON : (Tilulus est rubrica
Vers. 2. qui : ( Deesl in cod. ) — Ibid. erant. : scriptus.) — lbid. non filii : filii non. — Ibid. haere-
(JVonest in cod. ) — 4. Occident : occidcrnnl. — 5. ditate : hercditalem.—5. Deus : (JVonesl in cod.)—7
el mimera : mimera. — Ibid. in manu : in manibus. ADIDUM<EAM : (Tilulus est rubrica scriptus.)—17. erit
— fi. ergo : aulem. 7. ipsi : ipse.— 8. repcrli sunl : Idiumi'a : erit in iduma'a.—lbid. etsibilabit : sibilabit.
1011 APPEND1X AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYML {012
—19. ascondel : ascendil. — 22. et avolabit : el vo-, \. 16. venlum : ventos.—17. Scientia : Scientia sua.
labit. •—25. AD DAMASCUM : (Tilulus esl rubrica sçri- — Ibid. in sculptili : sculptili.-— Ibid. mendax est
jtlus.) — lbid. Ematli :— Themath. — lbid. proesolici- conflalio : niendfl.r;conflatio. — 19. hieredilalis ejus
ludina: soliciludinc. lbid. poluit : polucrunl. — Dominus exerciluum : (Adduntur in cod.)—22. pue-
24. est : (ATOJI habelur in cod.) — Ibid. in fugam : ni rum : parvulum. —25. in monlem: in monte.—27.
fuga. — Ibid. angustia : anguslioe.— 28. ADCEDAH buceina : buccinam.— Ibid. contra : super. —29.
ETADRÉGNA ASORquaepercussit Nabucodonosorrex conturbabitur quia evigilabit : turbabilur terra, et
Babylonis : (Titulus ctiàm esl,—et deesl Nabucodono- —
lurbabitur ; quia evigilavit.—42. Babylonem : Baby±
sor.) — 50. abite : habitate. 31. nec : nonv. Ion. — 46. et iliiquitas : iniquités. — 47. veniuiit :
32. comam : coma.—34. QUOD FACTDM EST VER- venienl.— 48. ail Dominus: (DesUnlin cod.) — 56.
BUM DOMINI ADJEREMIAM PROPHETAM ADVERSOS JELAM esl super Babylonem : est Babylon. — Ibid. et ap-
INPRINCIP10 REGNI SEDECLE, REGIS JUDA,DICEN'i î (Ti- prehensi : apprehensi.—57. Et inebriabo : lnebriabo.
luluseûam est.) — 37. mittam : emillam. —Ibid.el duces : duces.—58. lalissimus snffossione
suffodielur : bealissimussujfossionè(odietur. — Ibid.
CAPUT L. in ignem : in igné.
Vers. 2. Merodach: Marodach.— 3. solitudinem : CAPUT LU.
solitudine.— II. mugislis : mugitis. — lÔ.transibit: Vers. 1. erat : (Non habelur in cod.) — Ibid. filin:
transit. —19. Carmelus : Carmelum. — 25. contrilus filioe.—4.el oedificaverunl: oedificaverunl.—6.famés
maliens : contrilus est malleus. — lbid. versa : con- civitaiem —
: famés in civitatem.— 7. ejus: (Non esl in
versa. —29. î111: ei. — 35. et ad habitatores : el ha- g cod.) —Ibid. exieruntqué : et exieruul. — — 10. Juda:
bitatores. — 58. erit : (Deesl in cod.) — 59. inhabi- Judoe. 12. nonus decimus : decimus. 15. Dé
tabilur : habiiabitur. — Ibm. in sempiternum : ad pauperibus aulem populi et de reliquo vulgo quod
sempiternum.— Ibid. extruelur : insiruelur. — 40. remanserat in civitaté, et de perfngis qui transliige-
el non : nec. —42. Babylon : Babylonis. — 45. Au- rant ad regem Babylonis,et caeterosde multiludine;
divil rex Babylonis : (Addunturin cod.) — 44. quis Iransiulil Nabuzardan princeps mililioe: (Désuni in
est enim : quis étiim. cod.) — 16. et agricoles : et in agricolas. — 18. mor-
lariola : morlaliota.—21. digilorum : cubitorum.-—22.
CAPUT LI.
— — malogranala super coronam in circuitu, omnia airea.
Vers. 2. in die : in diem. 3. lendit : lendal. Simiiilercolumnaesecundoeet malogranala, vers.25.
: —
lbid. amendât ascendet. 5. el Juda a Deo suo Et fuerunt : (Desunt in cod.)—Ibid. el omnia : omnia.
—
Domino : a Deo suo el Juda Domino. 6. ullionis — 25. unum : (Deest.in cod.)—26. duxit : adduxit.
est : ullionis ejus est. — 9. eamus : cal.— 11. ejus — 51. tricesimo septimo : tricesimo et septimo.—
est ul : ejus ul. —15. et proeparavit : proeparavit.— Ibid. Juda : Judoe. —54. viloeejus : vitoesuoe.

THREÎXÏ,
ID EST

LAMENTATIONES JEREMIYE ,
Quoe Hebraicc Cinoth inscribunltir.
(Tilulushichabeturin cod.)

El factum esl, postquam in captivitalem redactus G tum : in derisu. — 15. inebriavil : et inebriavit. —
esl Israël, el Jérusalem déserta esl, sedit Jeremias 25. Novi : Novoe.— 26. Dci : Domini. — 5(î. perver-
prophela liens, et planxil lamenlaiione hac in Jéru- tcret hominein : pervertèrithomines.— 58. iiéc mala
salem, et amaro animo suspirans el ejulans dixil : nec bona imala pro bonis. — 46. inimici : inimiçi
( Désuniin cod.) nostri. — 55. lacu novissimo : lacis novissimis.—57.
CAPUT L quando : qua. — 59. illorum : (Deest in cod.) -~ 64.
Ven. 5. Judas:Juda.—5. in captivitalem -.captivii juxta opéra : juxla omnia opéra.
— 6. El egressus : Egressus. —7. esset : est. — 10.
ullocutus : sicullocutus. CAPUT IV.
in ecclesiam : ecclesiam.-—12.
—14. in manum : in manu.—15. virgini liliaeJudoe: Vers. 1. plalearum? : platearum? Quomodo ob-
Judoe. —16. : — 19. texit caligine in furore. — 6. effecta : fada. — lbid.
virginitali filioe aquas uquam.
ips'i : et ipsi. — 20. Domine : ( Deest in cod. ) — 22. filioe: (Addilur in cod.)— 13. Propier peccala : Pro
cl vindemia ; cl de vindemia. peccaio.— Ibid. et iniquîlates : iniquilate.—16. mi-
serti : miserait.— 18. noslrarum : (Deesl in cod.) —
CAPUT IL 19. nobis : (Deest in cod.) —21. quoe: qui. —Ibid.
Vers. 1. caligine : catiginefii.— Ibid. scabelli . Ilus : (Non habetur in cod.) —22. discooperuil : di's-
scabellum. — 2. et dejecit : dejecit. — 5. furoris cooperiel.
omnc : furoris sut omne. — 6. et in opprobrium et ORATIO JEREMI/E. (Hic tilulus non habetur in cod.)
in indignalionem : et opprobrio in indignatione. —
7. in manus : in manu.— Ibid. in domo : in domum. CAPUT V,
8. luxilque : luxii. — 11. contritionem filioe populi: D Vers. 8. redimeret de : redimeret nos dé. —18.
conlrhione populi. — 15. esl: (Non habelur in cod.) in eo : in eum.
— 14. tui : fDeest in cod.) — 15. per : (Non est in
cod.) — Ibid. Iloeccine est : Hoec est. •—16. Et : PROPHETIA BARUCH.
(Deesl in cod.) —Ibid. expeclabamus : expectavimus. Proefalioin librumBaruch proptieloe: (Non esl in cod.)
— 19. ad eum : ad Deum. — lbid. avorum : tuorum.
— lbid. in capite : in captivitale. (Baruch non habetur in exemplari Golh., quia esl se-
cundûm translationemdivi Hieronymi ex Hebroeo,
CAPUT III. oui in prwfalione in Jeremiam dicit, se omisisse
Vers, 2. in lenebras ; in tenebris,— li. in doser- Baruch. I
1013 VARIANTESLECTIONES.— PROPIIETIA EZECIHELIS. 1014

PROPHETIA EZECHIELIS.
Hieronymi in Ezechieleni proefatio : ( Habelur A — 12. pennoe: pinnoe. — 14. et faciès : faciès. —
in cod.) lbid. et in tertio : et tertio. — 16. ibant : ibat. —
CAPUT I. Ibid. ea : eam. — Ibid. elevarent : elevaret. — lbid.
Vers. 1. Quarlo in quinla : quarto mensein quinta. sed et ipsoe : sed ipsoe.— 19. a terra : e lerra. —
— 5. ejus : eorum.— 9. pennoe: pinnoe.— 10. de- lbid. ea : eum. —21. Quatuor vullus : Quatuor per
— 22. ingredi : ingrediebantur.
super : (Deest.)—M.bis.pennoej:pinnoe.—12.eorum: quatuor vullus.
(Non esl.) — 14. similitudinem : simililudine.—19.
CAPUTXL
simul : pariter. 22. capita : caput. — 25. pennoe:
—
pinnoe.— 2i. muItarum , quasi : multarum, et quasi. Vers. 1. ad : (Non habelur in cod.) —9. manum :
— lbid. pennoeeorum : pinnoeearum, — 27. et de- manu. — 15. possessionem : possessione.— 17. el :
super : desuper. —28. aspectum : aspectus. (Non est in cod.) — 24. adduxilque : et adduxil. —
Ibid. in Spiritu : Spiritu.
CAPUT IL
Vers. 10. scriptoe : scripta. — Ibid. el carmen : CAPUT XII.
carmen. Vers. 4. transmigrantis : transmigrations, — 5.
CAPUT III. perfode : perfodi.-—7. mihi : mint Dominus. —lbid.
Vers. 7. nolunt : noient. — 15. ad Acervum : manu; et in : manu; in. — 8. mane : (Deesl in cod.)
— 11. Ego porlentum vestrum : ergo, portenlum
Acervum.—17. domui : domus.—19. lu aulem:
tu vero. — 20. fueril, et : (Desunt in cod.) — Ibid. sum. — 12. oculo : (Deestin cod.) — 15.—rete meum
quia non annuntiasii ei, in peccalo suo morielur : n super eum : murum meum super illum. Ibid. Ba-
(Adduntur in cod.) —26. adhoerere : adhoerescere.— — bylonem : Babylone.— 13. Deus : (JVon est in cod.)
27. Deus : (Non est in cod.) — lbid. domus exa- Ibid. dicelurin : dicetur ultra in. — 25, loquar;
sperans est : domus meaexaspéronsest. etquodcunque : loquar ; quodcunque.
CAPUTIV. ! CAPUT XIII.
Vers. 2. Et ordinabis adversus eam obsidionem: Vers. 12. linislis? : — delinislis? — 14. sum:
—
(Addunturin ced.) 5. eam murum : eaminmurum. (Deest in cod.) — 15. pariele : parietem. —lbid.
— Ibid. Pomui : domus.—4. iniquilatem : iniquila- sunt liniunt : est qui linivil. — 19. pusillum :
tes. —15. Dominus : Dominus ad me. — 14. in- puqil'um. qui
gressa in os : ingressa os. — 16. ego : (Deest in CAPUT XIV.
:
cod.)—17. in (Deeslin cod.) Vers. 11. sint : sit. — Ibid. eis : ei. — 16. si :
CAPUT V.
qui. —lbid. Deus: (Non eslin cod.)-—19.sanguine:
Vers. 1. et assumes : assumes.—2. assumes : as- sanguinem. — 21. quod et si : quod si et. — lbid.
sument. — 4. et ex eo : êx eo. — 7. sunt, et in proe- immisero : misero.
cepiis : sunt, in proecepiis.— Ibid. non estis : eslis. CAPUTXV.
— 9.quod : quoe.— 15. scient : scielis. — 16. rail-
— Vers. 2. de ligno : ligni. — 3. in eo : de eo. •—6.
lam : emiltam. Ibid. in vobis : vobisi tradatn : tradidi.
CAPUTVI. CAPUT XVL
Vers. 4. et confringenlursimulacra vestra : (Ad- ^ Vers. 5. Chanaan : Chananea.— 4. el aqua : et in
duntur in cod.) — 7. sum : (Non habelur in cod})— aqua. — 5. misertus : miseratus. — 6. **• Vive : (Deest
—11. Deus : (Non estin cod.)—lbid. manum tuam: in cod.)— Ibid. in quam : (Addilur — in.) ifrid.vive:
manu tua. — Ibid. et peste ; peste. — 15. excelso j vibe. (lia scriplum reperitur.) 7- germen : semen.
et in : excelso,in. — Ibid. ingressa : incrassa : (Forte incrassata.) —
CAPUT VIL 9. emundavi : mundavi. — 10. hyàcinllio : hyacin-
thino. — 13. polymîlo : polymato. — 14. génies :
—
Vers. 3. immiltam : emiltam. 6. venit : (Deest — 16. luis : iiieis. — 17.'âlque : et. — 18.
in cod.) — 7. conlritiô : contractio. — 9. : gentiles.
imponam operuisli illas : vestilaes eis. — Ibid. et thymiama :
—
ponant. Ibid. sum : (Non est in cod.) — 10. con- — 20. generasli : genueras. — 21. im-
lritiô : contractio. 13. regredielur : egredietur.— thymiama.
— molasli : immolantis.— 22. fornicationes non : for-
15. foris; el : furoris ejus; el. —19. die furoris : nicalionestuas non. — lbid. conculcala : et concul-
—
die iroefuroris. 20. nionilium : manitium. Ibid. cata.—
—27.justificalionem luam : jus tuum.— Ibid.
superbiam : superbia. —21. et contamiiiabunt illud. in animas —
: in manu. 30. hoec: (Deest in cod.) —
(fers. 22) Et avertam faciem meam ab eis, et viola- 55. dona : (Non habelur in cod.) — 38. le judiciis :
bunt arcanum meum; et inlroibunt in illudemissa- te in judiciis. — Ibid. in sanguinem : in sanguine.
—
rii : (Adduntur lilteris velustis.) 23. plena iniqui- — 41. oculis : conspeclu. — 45. tuarum es tu :
late : plena est iniquilate. — 27. princeps induelur : luarum lit. — 46. filioe habitant : filia ejus
induentur. ejus quoe
principes
CAPUT VIII. quoehabitat. — 55. Sodomorumeum —
filiabus suis, et
p conversione: (Adduntur in ccd.) 55. revcrlemini :
Vers. 5. Et levavi oculos meos ad viam Aquilo- revertimini.
nis : (Desuntin cod.) — Ibid. idolum : idoli. — 12. CAPUTXVII.
—
domus: (Non esl in cod.) 14. ibi : (ATonhabelur.)
— 16. et adorabant : adorabant. — 17. vidisti : vi- Vers. 4. avulsit : aveltit. — 8. ut : et. — 20. in
— — sagena : sagena. — 21. agmine suo ; agmine. — 25.
des. 18. Ergo et :
ego Ergo ego. lbid. ad : et universum : universum.
in
(Deesl codice.)
CAPUTIX. CAPUTXVIII.
Vers. 2. eral : (Non habeturin cod.) — 6. parvu- Vers. 8. et judicium : judicium. — 10. genuerit :
los : parvulum. — lbid. ne : non. generaverit.— 19. palris? : palris sui?. — 20. mo-
rielur : punielur.— 50. unumquemquéjuxta : unuin-
CAPUTX.
quemquevestrumjuxta.
Vers. 2. Cberubim : Clierub.— 3. stabanl : stabal.
— 7. qui erat : (Desuntin cod.) — Ibid. in manus : CAPUTXIX.
j»imanu. — 8. pennas : pinnas. — 11. et non : non. Vers. 2. enulrivil : nulrivit. — 6. et didicil : di-
1015 APPENDIX AD DIVINAMB1BLIOTHECAM S. HIERONYML 1016
dicit. — lbid. homines : hominem.—10. est: (Non A^.Mocem.— 20. Dedan inslilores : Dadaninstilutores.
habelur in cod.) — 11. paliuitum : (Ita habet conlex- — 23. et Chelma : Chelma.
tus ; sed in margine, manu ejusdemscriploris, fron-
dium scribilur.) CAPUT XXVIII.
CAPUTXX. Vers. 5. omne : et omne.—13. smaragdus; au-
Vers. 1 quinlo, in décima : quinto mêmein décima. rum aurum. : smaragdus,crisopassus,hyacinlhus , etamelhis-
— 16.fmonle Dei : montesancloDei. —
•—5. Nunquid : Nun. —lbid. me : (Addilur in cod.) lus\;
— 5. manum meam pro eis, dicens ego Dominus 18. el iniquilale : et in iniquilate. — 26. et planta-
Deus vester. (vers. 6.) in die illa levavi; (Adduntur bunl : plantabuntque.
in cod.)—10. eduxi eos iu : e(/ua:iin. — 11. faciens CAPUTXXIX.
lionio vivel : fncict homo, et vivat. —ïi. cssent : Vers. 1. decimo mense : in decimomense.— lbid.
—
esset. 18. nec iu idolis : nec idolis. — 20. sint: die : (Deestin cod.) — 5. et dices : ad eos dices. —
sit. — 21. filii, in, elc. : filii Israël, in, etc. — 25. 9. pro eo : eo. — lbid. dixeris : dixerit. — 10.
eos : eis. — a5. Ergo et ego : Ergo egoi— 28. ibi r Syenes : Synes. —12. terrarum : (Addilur in cod.)
nibi. —29. Quid : quod. —52. et lapides : lapides. — Ibid. el erunl : erunt. — 16. domui : domus. —
— 56. Dominus : Dominus Deus. — 57. foederis: 17. et
— — septimo : septimo.— 20. operi quo : operi pro
ferreis. 58. eos : t'os. Ibid. el in terrain : et
terrain. — lbid. et scielis ; ul scielis. —59. am- quo. CAPUT XXX.
hulate et servite : ne ambuletis.el ne serviatis.—45.
Et recorcfabiminiibi viarum : Ut recordabiminivia- jB Vers. 8.EtiEgyplo : Mgyptum. —11. inlerfeclis.
rum. — 44. meum, el non : meum, non. (vers. 12.) faciam alveos flurainumaridos, et tra-
dam terrain : (Adduntur lilleris velustis.)— Ibid. bis
CAPUTXXI. in manus : in manu. —15. non erit amplios, el dabo
Vers. 10. mci succidisii : mei, diril DominusDeus, — lerroremin lerra jËgypli : (Adduntur lilteris velustis.)
succidisti, — 15. amicli ad : amicli et ad. 14. Alexandria : Alexandriam. —17. Pubasli :
Bubasli.— 20. mense : (Non habeturin cod.)
CAPUTXXII.
CAPUTXXXI.
Vers. 2. nonne : num. — lbid. non ne : num. —
12. mrique : mei quoque.— 1H.cl ferrum : ferrum. Ibid. Vers. 1. in anno undecimo : in undecimoanno. —
— 25. rapicsque proedam,'animas : capiensque proe- mense,; ( Deesl in cod.) — 5. et frondibiis :
dam. animant.— lbid. ejus : (Deeslin cod.) —lbid. frondis. — 8. illo : (Non esl in cod.) — 10. subli-
sublimutum.— H. in manus : in manu. —
niultiplioaverniit in : mulliplicaverunt.In, etc.— 26. maïus:12. succidenl : succendenl. — 14. nemorosa atque
illius. Sacerdolcs : illius sacerdotes. — 27. et ad per- frondosa
dendas : et perdendas. : nemorosuisiatque frondosum. — lbid. su-
blimilate sua : sublimilate eorum. — 17. eo de-
CAPUT XXm. scendent : ea descenderunl. — 18. eum eis : eum
Vers. 4. minor : (Deest in cod.) — 5. Oolla: (Ad- his.
ditur in cod.) — 7. eos electos : eos el electos. — CAPUT XXXII.
Ibid. insanivit : sanivit. —20. et sicut : sicut. —21. Vers. 2. earum : eorum. — 5. mullitudine : mul-
—
cnnlracioesont manimae: confractoemamnioe. 24. /C liludines. — lbid. multorum : Deesl in cod. —
te judiciis : le in judiciis. — 27. luam : (Deesl in Ibid. exiraham : lia habebatleclio ( )
( velus; sed modo,
cod.) — 50. earuni : eorum. — 55. bis. calice : cali- ea erasa, exlraheiit —
superscribitur.) 4. abjiciam :
cem. (Caliccm leclio est recens; velus aulemul excusa — 6. fetore : (lia habetur in conlextu;
— 34. : Ibid. hubera : et projiciam.
habet.) epolabis potabis. in margine aulem manu ejusdem scriploris pedore
hubera. — 59. hoec : hoc. — 43. lornicaiione sua : scribilur. — 9. multorum : ( Non habelur in cod. )
)
fornicationibussuis. — 20.. omnes populos : omnempopulum. — 23. no-
CAPUT XXIV. vissimis lacis : novissimumlaci. —•24. hieiYcuucisi:
Vers. 1. in mense : mente. — Ibid. die : (Deeslin ( Adduntur lilleris velustis elemenla aldina ; primis
cod.) — 5. el loqueris : loqueris. — 8- Ut super in- enim in curis legebatur incisi. ) — 25. posucrnnt cubile
dticerem : Et super ducerem. — 14. judicabo : judi- ejus universis populis ejus : in circuilu ejus se-
cavi. — 21. filioevestroe quas : filialquas. pulchrum illius. Omnes hi incircumeisi,inlerfectique
gladio : dederunt enim lerrorem suum in lerra vi-
CAPUTXXV. veniium el portaverunt ignominiamsuam eum his
Vers. 1. faclus est sermo : faclum est verbum. — qui descendunl in lacum, in medio interfeelorum :
6. plausisti manu, et percussisti : plausistis manu cl (Adduntur litteris velustis.)— 29. el omnes : omnes.
percussislis.— 7. iradam te in, etc. : tradam in, etc. — 52. dédit lerrorem suum ; dedi lerrorem meum.
— lbid. perdam de : perdant te de. — Ibid. scielis :
scies. — 9. Beth-iesimolh : Beth-simoth. — Ibid. CAPUTXXXIII.
Beel-elmcon, et Cariaihaim : Beel-metonet Cariulha- D —Vers.5. nulem se custodierit : aulem custodierit.
rim. — 15. vindiciam : in vindiclam. 6. captus : mortuus. — 9. non : et non. — Ibid.
ipse in : ipse enim in. —11. convertatur : reveriafur.
CAPUTXXVI. — 15. quod vita vivet : quod vivat. — 14. si autem :
Vers. 7. ad Tyrum : Tyrum. — 9. vineas : lineas. tin aulem. — 15. et pignus : piguus. — 21. in de-
— 10. eum egressus fuerii : dum ingressusfueris.— cimo mense : in duodecimo mense.— 24. sumus :
17. ajsiimentes : sumentes. — Ibid. eum habiiatori- (Deesl in cod. ) — 25. fundilis : fundislis.— 28. et
bus : citmhabitatoribus: (Addilur eum.) in dcserlum : et desertum.— 29. eum : dum. —
lbid. eorum : ( Deest in cod.) — 31. veniuni : ve-
CAPUT XXVII. nient. — Ibid. si : ( iVonesl in cod.) — Ibid. et au-
Vers, C. luos; et transira : tuos ; iranstra. — 8. diunl : audiunt. —52. es : (Ita habet leclio relus ;
Aradii : Arabii. — 9. Giblii : Biblii. — Ibid. minis- inter lineasveroadditur t, ut legatur est.) — Ibid. et
terium varioe snpellectilis tuae : ministerium; varioe audiunt : et audient. — Ibid. faciunl : facienl.—54.
supelleclites luoe. — lbid. in populo negotialionis fuerit : fuerant.
tuae : in populo, negolialionestuoe.— 10. exercilu CAPUT XXXIV.
tuo viri : exercilutuo filii Aradii eum exerciluviri.— Vers. 4. confractum : fraclum. — 8. paslores mei
—
13. iustilores : inslitulores. 14. Thogormoe: Tho- gregem : pastoresgregem.—10. non erit : non erunt.
gomona. — 15. Dedan : Dadan. — 16. chodehod : — 14. earum : eorum. — 16. erat : fneral. — 17.
cocco. — 17. inslilores : inslitulores. — 19. Mosel : arielum et hircorum ; arieltm et hircum. — 20. ad
1017 î VARIANTES LECTIONES.— PROPHETIA EZECHIELIS. 1018
vos : ad eos. — lbid. ego : ( Deesl in cod.) — 24. tA Ibid. et grossiora erant : erant et crassiora. — 26.
eorum ; ego : eorum super eos ; ego. — 25. eum : latitudinemque : lalitudinem.
( Non esl iu cod. ) — 28. in genlibus : genlibus. —
29. ullra : amplius. — 51. homines : omnes. CAPUT XL».
Vers. 1. inlroduxil : eduxit. — 3. lapide : ( Ita est
CAPUT XXXV. superscriptum, erasa—veteri lectione.)— 6. de niediis :
Vers. 6. Dominus : Dominus Deus. — 9. Deus : de mediis oedificiis. lbid. a lerra cubilis quinqua-
( Non habetur in cod.) — 10. erunt : sunt. — 15. ginta : (Desunt in cod.)— 10. in faciem oedificii
dcrngastis : rogastis. — 15. dissipaïus eris : dissi- separaii, et erant aille oedificium: in fade oedificii
paberis. teparalum erunt ante faciem.—12. quoevia erai : quoe
» CAPUT XXXVI. erat. — 14. reponent : ponenl. — 17. Aquilonis :
— 20. esl murum ejus undique per cir-
Vers. 2. Eo : pro eo. — Ibid. sempilernoe : sempi- Aquilonem.
lemas. — 5. et concnlcati : conculcali. — 4. Dei : cuitum longiludinem quingentorum cubiiorum. et
lalitudinem quingentorum cubitorum : est illud.
(Non est in cod.) — Ibid. desertis, et : et desertis.— Murum ejus undique
8. vestros germineiis : vestros extendite ut germine- torum per circuitum, longitudine cubi-
tis. •—10. civilates : civituies vestroe.— 12. eis iu : quingentorum.
(Desunt in cod.) — 17. et in studiis suis : (Addun- CAPUT XLI1I.
tur in cod.) — 18. fuderunt : efuderunl. — 19. eo- 1. duxit : eduxit. — 2. viam : portant. — 5.
rum : (Non est in cod.)—20. El ingressi : Ingressi.— r. Vers.
25. ait Dominus: (Désuni in cod.)— 50. Irucium I" stabat. gloria :—( Addilur in cod. ) — 6. vir slabai : vir qui
9. a me : ( Aron sunt in cod.) — 11. ul :
ligni, el geuimina agri : [rumenlum ligni et germina et. — 12. Omnis finis : Omnes fines. — lbid. hoec
agri. — 55. inhabilari : imbitare. — 55. mtuuioe: — 15. definitio ejus usque : de-
•— — est ergo : hoecergo.
muniloe. 56. dissipala : dissipatas. Ibid. in- — 14. minore usque ad crepidinem
culta : incultas. — lbid. sim : sum. — 58. plenoe : finilio usque. : majori usque ad crepidinem minorcm. —
majorera
plenoeque. 15. ariel ; ( lia superscribitur, erasa veteri lectione. )
CAPUT XXXVII. — 17. cubitos : (Deest in cod.) — lbid. et sinus :
Vers. 1. Domini: Dominus. — 14. Dominus : Do- et in sinus. — 18. sanguis. (vers. 19. ) Et dabis sa-
minus Deus. — lbid. locutus sum et feci, ait Domi- cerdolibus et : sanguis a sacerdotibusatque. — 22.
nus Dens: (Adduntur iu cod.) — 16. umum : iiuum. in vitulo : pro vilulo. — 24. offeres eos in : offe-
— Ibid. sociorum : sociis. — Ibid. sociorumque res in.
ejus : sociorum ijus. — 17. in lignum : lignum. — CAPUT XLIV.
19. iu lignum : lignum. — 22. in gentem : gentem.
— 23. ei cunctis : et in cunctis. — lbid. emundabo : Vers. 3. porioe veslibuli ; vestibuti portoe. — 4.
mundabo.— 26. eos : ( Non est in cod. ) domus : domus Domini. — Ibid. et vidi, et ecce im-
plevit gloria Domini domum Domini : (Adduntur in
CAPUT XXXVIII. cod.) — Ibid. faciem meam.(vers. 5) Et, etc. : fa-
ciem meum , et audivi vocemdicenlis benedicta gloria
Vers. 2. el terrain : terrant. — 7. proepara et in- Dominide locosuo. ( Sed adduniur.) — 6. me : (JVon
slrue te, et omnem: proeparareet inslruere te, omuem. ., esl in cod.) — 8. custodes : (Non habetur in cod.) —
— 8. et congregaia : congregala. — 11. hi : ( Non "( 9. Sanctiiarium : in
— — Sanctuarium. — 10. sed el Le-
esl in cod.) 12. et invadas : invadas. 13. et viioe : sed Levitoe.—14. et in universis: et universis.
auferas : auferas. — 16. ascendens ; ascendes. •—Ibid. fient : fiunl. — 17. el : in cod. ) —
— Ibid. eris : ( Deest in cod. ) — Ibid. sciant : 19. (Deest
scient. egredienlur : ingredientur. — Ibid. ininisirave-
rant. : ministraverunt. — Ibid. el non : (Additur
CAPUT XXXIX. non.) — 20. suum : ( Non esl in cod.) — 21. bibel :
Vers. 2. ascendere le faciam ; ascendere faciam. bibent. — 24. solemniiaiibus meis : so/emnilatifcus.
— 4. populi lui qui : poputus qui. — 6. immittain : — 25. et mairem el filium : et ad matrem, filium. —
emiltam. — Ibid. Dominus : Dominus Deus. — 9. Ibid. et fratrem : fratrem. — Ibid. habuerit : habuit.
combiirenl : cvmbureniur. — 12. ul : el. — 17. car- — 28. enim possessio : enim sum possessio.— 50.
iiem : carnes. — 22. ego Dominus : ego sum Domi- priniiliva : primitioe.— 31. a beslia : de bestia.
nus. — 88. congregaverim : congregavero.
CAPUT XLV.
CAPUT XL. Vers. 1. et laliludine : et in latitudine. •—2. erit :
Vers. 1. quinlo : et quinto. — 6. uno lalitudinem : (Non —habelur in cod. ) — 5. et a mensura : Et men-
uno in lalitudinem. — 7. thalamiim uno : calamum sura. Ibid. longiludinem ; longitudine ejus. —4.
unuth. — Ibid. quinque cubitus : quinque in cubitos. erit sacerdolibus : erit a sacerdotibus. — 9. el judi-
— 16. el in vestilmlis : ei vestibulis.—21. lalitudi- cium -.judicium.—10. erit vobis : (Adduntur in cod.)
nem : latitudo ejus. — 24. Eduxit : duxit. — 25. et — H.—Ephi : Et erit Ephi. — Ibid. erunt : (Deesl in
laliludine viginii quinque cubiiorum : ( Désuni in D ' cod.) 12. habel : habeat. — Ibid. quindecim sicli,
cod.) — 50. longiludiue : in longitudine. — 56. et niiiani : decem quinquesicli, minam.— 13. e^sextam
: ( Adduntur in cod.) —
fronlem : frontem. — lbid. el vesiibulum : vestibu- parlera eplii de coro hordei
lum. — 37. Et vesiibulum : Vesiibulum. — Ibid. 16. principi : principis. — 17. erunt holocausia — et
ejus respiciebat ad alrium : ejus in atrium. — Ibid. sacrificium : erunt in holocausta, et in sacrificium.
el in octo : et oclo. — 42. et laliludine : latitudine. 21. Paschoe : ( Deest in cod. ) — 25. caprarum :
— Ibid. el dimidii, et aliitudine cubiti unius : Dé- caprarum quolidie.
( • CAPUT XLV1.
suni in cod.) — Ibid. quas ponenl : quam ponant. —
45. earum : eoium. — Ibid. mensas : mensa. —45. Vers. 4. aulem : (Non esl in cod. ) — Ibid. offe-
erit : ( Non esl in cod.) ret : offert. — 5. in agnis : agnis. — 7. de agnis :
agnis. — 11. de agnis : agnis.— 18- de hoeredilale:
CAPUTXLI. hoereditatem.— 19. quoe : qui. — 20. ubi : el ubi.
Vers. 3. sex : decem. — 9. erat : (Non habetur in — Ibid. efferanlin alrium exterius : offerant in airio
cod.) —11. ostium unum ad viam aquilonis, el : exleriori.
(Desunt in cod. ) — 12. latiludinis : allitudinis. — CAPUT XLVII.
15, 16. etheias: ekihetas.— Ibid. ligno : lignum. — Vers 1. enim : autem. — 5. profundi : profundoe.
—
18. et palma : ( Désuniin cod.) 24. osi'a : ostiola. — 6. eduxit : duxit. — 7. mare ; ad mare. — 10.
— 25. sculplura : scrilura. — Ibid. erant : erat. — El slabiini : Vivent et slabunl. — Ibid. erit : erant.
1019 APPENDIX AD DIVINAMB1BL10THEGAMS. HIERONYML 1020
— 12. egredientur : egrediunlur. — Ibid. ad medici- j\ lur in codi) — 10. sed el ad : sed ad. — 12. de
pri-
nam : in medicinam.— 14. super : ( Deestin cod. ) mitivis : de primiliis.— 13. vigînli et quinque : vi-
— Ibid. quam : Quum. — 15. Helhalon : Belhalon. ginti quinque. — 15. prophana : modo
— lbid. Scdada, (vers. 16 ) Emaih Berotha, Saba- legilur, anliqua lectione mutata , ( prourbana,
quoevidetur legisse
rim, quoeesl inter lerminum Damasci et confinium prophana. ) —lbid. et in suburbana : et suburbana.
Eraath , domus Ticlion : ad Ademath Berolha Saba- — 17. ad Meridiem : in Meridie. — lbid. millia :
rim quoe est in terminas Damasci et confiniumEmatli (Deest in cod.) — 20. et in possessionetn : et passes-
Donlus Althicon. — 17. Aquilpnem , terminus : siofie'm.— 21. et ad mare : ei mare. —22. in ter-
Aquilonem, et terminus. — lbid. plaga septentrio- minum Juda, ei in tenninum : inter terniinumJuda
nalis : plaga aulem Septentrional)s. — 19. Tha- el inter ïenniniMu.(lia legilur modo, eum prius in
mar : Themar. — J&id. hoec est : (Désuni ht cod. ) legerelur. ) — 25. occidenlalem : occidenlis.— 28.
hoereditas; et hoeredilas.— 29. tribubus : tribus. —
CAPUT XLVIIL 31. omnibus tribubus : in omnibusIribuum.
Vers. 1. Helhalon : Hethlon. — Ibid. Enan :
Enon.—2. Aseruna. (vers.5) et super lerminum Aser, In exemplari Gothico sequitur Osée; Daniel vero ha-
a plaga orienlali usque ad plagam Maris : (Addun- belur post libnim Canticorum.

DAWIELIS PROPHETIA.
Hicronymi in Danielem proefàlio,Danielem, etc. : jj ; lbid. liberavit nos de : liberavit de. — 90. omnes :
(Habelur in cod. ) (Deest.) — lbid. confitemihi ei quia in omnia soecu-
CAPUT I. la : confiteminiquia in soecîilum.— Inter Vers. 90 et
Vers. 2. Dei ; Domini. — Ibid. et vasa ihlulit in 91. (Uuciisquein Hebroeonon habetur, etqiioeposùi-
domum lliesauri Dei sui : (JVoiisuiii in cod.) — 3. musde Theodolionis edilione translata sunt) : (Hue
Asphenez : Asphanaaz. — 4. possenl : possuni. — usque in Hebroeonon habelur ; et quoeposuimus, de
lbid. doceret : docetenl. — 7. Anânioe, Sidrach : et Theodotionetranslata sunt.) — 92. Respondit, el ait :
rex et ait.-—94. et magislralus: magistra-
Ananioe, Sedrac-— lbid. Abdenago : Abdinago.— 8. Respondil lus. — lbid. contemplabantur : el contemplabantur.
Proposuit : Proeposuit.— 10. ad Danielem : Danieli. —
— 12. obsecro : (Addilur in cod.) — 13. faciès : sic Ibid. eliam Saraballa : et Saravera. — 95. Misaeli:
— ei Misach. — Ibid. omnem : (Deest in cod.) — 96.
fades. 18. Nabuchodonosor : Nabuchodonosor tribus el lingua : el tribus el linguoe.— 98. (In prin-
régis.
CAPUT IL cipio hujus versiculihabentur hoec: ) CAP. IV.—Ibid.
:
Vers. 2. aulem : ergo. — lbid. et magi : magi. — qui quoe. CAPUT IV.
lbid. ut : et. — 4. somnium servis : somnium tuum
servis. — 5. El respondehs : Bespondens. — 8. novi niam Vers. 5. cui : cujus. — Ibid. ipso : eo.— 6. quo-
— — : quem. — Ibid. et solutionCmearum : (Desunt
quod : novi quia. 10. et :
mago mago. — 17. et
Misaeli: Misaeli. — 18. et non : ul non. 19. in cod.) — 7. ecce arbor in medio terroe : ecce in
Deum : Deo. —21. constituit: constitue'..—24. in- medio terroe arbor est : (Verbum est additur lilleris
— 11. clamavit : et ctamavit. — 12. oerco
gressus. — régressas. — 51. contra le : coram le.— 'Q velustis.) et in. — Ibid. ejus in : ejus sit in. — 15.
52. et femûra : feminalia, •—55. aulem : ( Deesl in in : oereo
edicere : dicere.— 18. esca : (Additur in cod.)—21.
cod.) — 54. de monte : (Desunt in cod.) — lbid. ejus : superveniei.—Ibid. meum : (Deest in cod.)
ferrels : suis ferras et ficlilibus. — 35. quoe: ( Non pervenit
esl i» cod.) — 36. Interpreialioneih : et interprelù- — 22. Ejicienl : Et ejicient. — 24. tuas : ( Non est
— lbid. ignoscet : igiioscat. — 28. Cumque :
tionem. — 38. quoque : que. — 41. tesleam : fesfoe. in cod.)
— 45, Quod : Quia. — Ibid. semine : semini. — 44. Cum. — 29. ejicient te : ejicient. — 30. et ex -.regem
— : oeiernum.— 33. reversus :
cuiem, et : (ATonsunt in cod.) — 45. ventura : futu- ex. 51.insempiternum
ra. — 40. sacrificarent : sacrificarenlur. — 47. quo- (Addilur cod.) — Ibid. resiilutus : conslilutus. —
niam tu potuistl : quoniam poluisti. — 49. Sidrach, Ibid. addila : reddita, — 34. viae: fia.
Misaeli, el Abdenago : Sedrach, Misachi el Abdina- CAPUT V.
go : (lia infra semper.)
CAPUT III. Vers. 1. Balsasar : Baltasar. (Et ita infra.) — 4.
— 7. collo : collo suo. — 8. inler-
Vers. 1. Dura : Durant. — "7.tribus : et tribus. — oereos: el oereos. : interpretationemejus indicare.
Ibid. constituerai : constituit. — 8. in ipso : et in pretationem indicare — 12. itaque Daniel : iiaque rex Da-
ipso. — 12. ergo : aulem. —15. el psalterii : psal- (Addilur ejus.)
(Deest.) —14. sunt : sint.—15. ejus :
terii. — Ibid. omnisque : et omnis.— Ibid. statuam, niel.—13.rex: — Ibid. hujus sermonis edicere : ser-
: statuam auream — (Deest in cod.)
quam quam. 16. Nabuchodono- monis dicere. — 16. ejus : (Non habelur in cod.)
sor : Nabuchodonosor rex. — 18. sit : (Addilur in — 19.ejus el quos : quos. —23. concubinoetuoevinum :
cod.)—25. colligali : (Deestin cod.)— Ibid. quoe se- n**concubinoe vinum. — Ibid. neque sentiunt : (Addun-
quunlur'in Hebroeis voluminibus non :
reperi (Ha- — lbid. habet : habebat. — 29. regno :
benlurin cod.)—24. ambulabant : ambulantes.— 25. tur in cod.)
in medio ignis : (Non sunt in cod.) — 26. laudabile : reqno suo. CAPUT VI.
laudabilis. — 52. noslrorum : (Deesl in cod.) — 34.
et ne : et neque. — Ibid. leslamentum tuum : testa- Vers. 1. loto : (Deest in cod.) — i. regni : régis.
mcnlum.—59. luam : (Non est in cod.)—/6id. ani- — Jdid. reperire : invenire. — 9. et Persis : atque
moconlrito : anima conlrila. — 40. libi; quoniam : Persis.— 10. constiluam : contra.—lbid. suo : (Non
libi et perficesubséquentesle.— 41. sequimur le in : esl in cod.)— 15. Judoe: Judeoe.—lbid. oral : (De-
—
se^mmnr in.— 43. luo, Domine : tuo, magno,Domi- est in cod.) —in14. illum : eum. 20. Danielem :
ne. •—45. et sciant : sciant. — Ibid. es Dominus : (Non habetur cod.) — 25.— vehementer rex gavi-
Domine. — 46. ministri régis : (Desunt in cod.) — sus : rex gavisusvehementer. 24. comminuerunl :
51. el benedictum : benedictuni. — Ibid. tuoe san- comminuerent.
ctum : tuoequod est sanctum.—65. Dei : (JVonest in CAPUT VIL
cod.) —67. Benedicile frigus el oestas Domino, lau- Vers. 4. Prima : El quatuor prima. — Ibid. habe-
date et superexaltale eum in soecula: (Adduntur, et bat aquiloe : habebat ut aquiloe. — Ibid. hominis :
pro oestas, cauma legilur.) — 84 el 85. Domini : e,-„s, — 5. Et in dentibus ejus : (Desunt in cod.) —
( Non habentur in cod.) — 88. Misael : el Misael. — lbid. dicebant : dkebalur. — 6, post hoec : post hoc.
1021 VARIANTES LECTfONES.~ PROPHETIA OSEE. 1022
— lbid. quasi : (JVonest in cod.) — 7. Post hoec: A CAPUT XII.
PoH hoc.—Ibid. ante eam : antea.—10. millia:mi(- Vers. 1. ex : (Deesl in cod.) — 7. élevasse! : le-
lies. — 12. esset : esl. — 15. Horruit spiritus meus, vasset. —Ibid. suam : (Deesl in cod.) — 12. usque ;
ego : (Hoecsuperscribuntur-,eraso uno verboe conlex- (Non est in cod.) — Ibid. quinque : et quinque. — 13.
tu , quod fuisse pronomenego conjectura est.) — 17. proefinilum: proe'venilUm. — Ibid. requiesces : requi-
sunl : (Non est in cod.) — Ibid. quoe: (A7onhabelur esce. — lbid. fméni : fine. — Ibid. hue usque Da-
in cod.) — 18. et seculum : et in seculum. — 19. nielem : hue usque Daniel. — lbid. Quoesequuntur :
quarla : (Ita superscribitur,—erasa veteri lectione.) Coeleraquoesequuntur.
— Ibid. reliqua : reliquias. 20. eornua ; et de :
—22. excelsis : excelsi. — 27. subter : CAPUT XIII.
cornua; de.
sub. — 28. mulata : immutata. Vers. 1. Et erat : Erat. —2. Deum : Dominum.—
5. enim : aulem. — 4. pomarium : pomerium. — 1.
CAPUT VIII. pomario : pomerio. — 10. ergo : autem. — 11. sibi :
Vers. 2. Susan : Susis. — lbid. regione : civitaie. (Deeslin cod.) —14. et nunc in communi : lune com-
— 5. aulem : (Deest in cod.) — 9. modicum : (Non mune. —15. autem : ergo.— lbid. pomario : pome-
esl in cod.) — 11. magnificalum : magnificalus.— rio. — 17 et 18- pomarii : pomerii. ——Ibid. jusserat :
14. et mane duo millia trecenti : et mane dies duo jusserant. —20. pomarii : pomerii. Ibid. et nos
mitlia trecenti. — 15. ecce : et ecce. — 16. Ulai : in : el in. —23. mihi absque : mihi ut absque..—25;
Elai. — 18. sum : (Non est in cod.) ad ostia pomarii, et aperuit : el aperuil ostia pomé-
.. rii. — 26. famuli domus in pomario : in pomerio fà-
CAPUT IX. B muli domus. — 27. autem : enim. — 52. décore :
Vers.3. meum : (Deest in cod.) — 4. et confettis (Ita habebatleclio— vêtus ; modo dedecore.) — 36. po-
sum : (Désuni in cod.) — 5. iniquitalem : inique. — mario : pomerio. Ibid. pomarii : pomerii. — Ibid.
— 7. autem : (Deest in cod. )— Ibid. Juda : Judoe. a se : (Désuni in cod.) — 58. pomarii : pomerii. —
— lbid. et omni Israël : ( Adduntur in cod.) — H. 41. et judicibus populi : populi et judicibns. — 47;
libro : lege. — 12. slatuit sermortes : staluit super lu : (Deest in cod.) —50. est : (IVonhabetur in cod.)
sermones.— Ibid. ut super induceret : ul induceret. — Ibid. senectutis : (Addilur in cod.) — 54. collo-
— 14. super malitiam : (Non sunt in cod.) — 15. quentes : loquentes. — 55. autem : ad enm. — 58.
iniquitalem : iniquitales. — 16. et a monie : el mon- eos : (Deest in cod.) — 59. manet enim angélus Do-
te. — 18. meus : (Non est in cod.) — 20. et prosler- mini : etenim angélus Dei. — 60. itaque : autem, —
nerem : ut prostemerem. — Ibid. conspectu Dei : 64. in conspeclu populi : (Desunt in cod.)
conspeclu Domini. — 21. vir : (Non est in cod.) — CAPUT XIV.
Ibid. a principio : principio. — 25. autein : enim, —
24. prophelia : prophètes.—26. populus qui eum ne- Vers. 2. vinique : vini quoque. — $. ei : ( Non est
gaturus est : (Non sunt in cod.) in cod.) — 7. eis : ad eos.— 9. autem : ergo.— Ibid.
Et venit rex cum Daniele in templum Belis : (Dé-
CAPUT X. suni in cod.) — 11. morle : (Deest in cod.) — 16.
Vers. 3. in : (Deest in cod.) — 7. aulem : (Deest rex : (JVonest in cod.) — Ibid. signacula : signa. —
in cod.) — 9. et vultus : vultusque. — 15. verbis : 19. est : (A7OH habelur in cod.)—20. Tune apprelien-
verba. — 10. tua : (Non esl in cod.) — 17. meo ? ni- f dit : comprehendît. — 24. ailoro : adorabo. — 26.
liil in me : suo ? nihil enim in me. —20. ergo : enim. ergo : aillent. — lbid. fecitque massas : (Desunt in
cod.) — lbid. draconis : draconi. — 57. enim : (De-
CAPUT XI. est in cod.) — 40. exclamavit : clamavil. — Ibid.
Vers. 2. regnum : regem. — 17. illud : (Aronest eiim : eum de lacu leonum.—41. ejus : (JVon est in
in cod.) — 24. Et abundanles : abundanles.— 26. codice.) — Ibid. in lacum : (Desunt in codice.)
ejus—: (Aronest in cod.) — 55. flamma et in : flammù In exempl. Golli. sequuntur libri Paralipomenon.
in. lbid. et in rapina : et rapinà. — 36. dirigelur :
dirigel. — 38 ei—59. Maozini : Moozim. — Ibid. —
co- INCIPIUNT DUODECIMPROPHETE.
guovit : novit. Ibid. eis : in
(Deest cod.) 40.
ad —
contra illum : illum. lbid. et in classe : el clas- Hieronymi in XII prophelas proefatio; JVonidem-,
se. — 41. multi : multoe.— 43. Lybiam : Lybias. — elc. : (Habelur in cod.)
Ibid. jEthiopiam : /Ethiopias. — 44. plûrimos : Alius prologus; Reguloesunl, elc. : ( JVonhabetur
mullos. in cod.)

LIBER OSEE PROPHETE.

Proefatioin Osée prophelam, Tempon'fwsOzioe, etc. in fide. — lbid. Domihils : Dominus
in sembifernUin"
(Habelur in cod.) Deus. — 24. ipse dicet, Deus : ipsi dicent, Dominus.
CAPUT I. CAPUT III.
Vers. 1. Ezechioe: et Ezechioe.—2. Domino: Do- Vers. 2. el dimidio coro hordei : (Desunt in cod.)
minum. — Ibid. lac tibi : (Desunt in cod.) — 3. ei : — 5. novissimo : in novissimo.
(Non esl— in cod.) — 5. Et: (Deest in cod.) — 9. dixil: D
dixil ei. Ibid. non ero vesler : non veslerDeus. CAPUT IV.
Vers. 1. Domino : Domini. — 6. scientiam repuli-
CAPUT IL sti : scienliam sapientiam repulisti. — lbid. legis :
— : mntàbo. — 11. aulerunt :
Vers. 2. ipsa non : non ipsa. — Ibid. et ego : ego. leges. — 7.M.commulaho
conversabanlur : versabantur. — 15,
— 3. diem : (Addilur in cod.) — 5. panes : panent. auferl.
— 6. spinis : in spinis. — 11. neomeniam : et neome- delinquat : dereliiufuam. — lbid. jdraverilis : jura-
—
niam. — lbid. tempora: temporum.—12. ejus : (Non bitis. 19. confunderilur : confundelur.
est in cod.) — lbid. comedet eam bestia: comedent CAPUT V.
Mam beslioe.— 14. ducâm : deducam. — 15. spehi :
sepem. — 18. percutiam cum eis : perculiam eis. —> Vers. 4. Deum: Dominum.— Ibid. fornicalionum:
19. et judicio : et injudicio. — lbid. et in misera- fornicalionis.—5. Judas : Juda. —7. Dominum: Do-
lionibus : el miserationibus.— 20. mihi in fide : mihi mino. — 8. Rama: Ramaa, — 9, correptionis in;
1023 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYML 1024
correplionissed in. — 11. esl : (Non habelur in cod.) A voluntate : voluptate. -— 8. peccalum : peccalus.—
— lbid. fractus : faclus. — Ibid. sordes : sordem. lbid. iribulus ascendet: tribulosascenderunt.— Ibid.
collibus: colles.—11. ejus; ascendain: ejus reges el
CAPUT VI. sacerdoles ascendant. — 14. a domo : in domo. —
—
Vers. 1. consiirgent : consurgant. lbid. et re- lbid. vindicavit: judicabil.
verlamur : reverlamur.—2. sanabit: sanavit. —3.di-
luculum : diluculo. — 5. verbis : verbo.— lbid. tua : CAPUT XI.
mea. Vers.l. perlransiii : pertransibit. — 7. meus: (Ad-
CAPUT VIL dilur.) — lbid. pendebil: pendebat. — 8. ul : sicut.
Vers. 6. eos, mane ipse: eos mane; ipse. — 7. non
esl : et non esl. — 8. panis: (Additur in cod.) — 9. CAPUT XII.
sed et cani ; sed cani. — 12. volucrem : votucre. — Vers. 6. ad Deum: ad Dominum.—7. calumniam :
14. et vinum : el super vinum. el calumniam. — 9. Deus : ( JVonest in cod. ) — 11.
CAPUT VIII. in Galaad :•Galgal. — lbid. Galgal bobus : Galgali-
bus. — 12. regionem : regiones. — 15. DominusIs-
Vers. 1. sit tuba: sit ut tuba. — 5. eos : eis. — raël : DominusDeusIsraël.
6. in : (Deest in cod.) — 7. in eo : in eis. — lbid.
quod el si— : quod si. — 9. sibi ; Ephraim : simul CAPUT XIII.
Èphraim. —
10. conduxerint : conduxerunt. 12.
ei : eis. 15. offcrenl: affer, affer. — lbid. in : (Ad- B Vers. 2. fecerunlque : (ecerunt.
— — 3. malutina et
ditur in cod.) — 14. civitates : civilatem. sicut : matuiinoeet quasi. — 4. proeler : absque. —
6. adimpleli : el adimpleli. — Ibid. salurati sunt ;
CAPUT IX. elevaverunl: salurati;' et elevaverunl. — 7. ego:
Vers. 4. populi ; quia fornicatus es a Deoluo : po- (Deest in cod.) —10. reges : regem. — U. in indig-
pulusqui fornicatus est u Deo — suo. — 5. Ephraim in nalioue — mea: in indignationemmeain.— 15. enim:
iEgyptum : Israël JEgyptum. Ibid. comedit : co- aulem. lbid. contrilione : conlrudictione.— 14.
medel. — 4. comedeni : comedunt.— Ibid. animoe: morsus unis ero: ero morsus tuus. — 15. el addu-
anima. — 5. facietis : fecisti. — 7. multiiudo : mul- cet : adducet. — Ibid. oranis vasis : Iwminisa vasis.
titudinem. — 8. faclus esl : (Non sunl iu cod.) — 9.
Profunde peccaverunt, sicut in diebus Gahaa : (De- CAPUT XIV.
sunt.) — 10. uvas : l'as : (lia habet conlextus; sedre- l'ers. 1. Deum : Dominum. — Ibid. pereant par-
cenlius u addilur, ul legalur uvas.) — 12. et si : si et. vuli : pereat. Parvidi. — Ibid. elidantur el fetoeejus :
— lbid. hominibus: omnibus. — 15. ul vidi : ni vi-
— — (Adduntur in cod.) — 2. in : (Additur in cod.) — 5.
dit. lbid. interfectorem : inlerfeclores. 14. da et dicite : dicile.—4. pupilli.: populo. — 5. diligam :
eis : (Désuni in cod. ) — 15. Galgal : Galgala. — 16.
cl si: si et. (lia modo superscribitur, semierasa veteri lectione,
qua dirigam fuisse scriplum vehemensconjectura esl.)
CAPUT X. — Ibid. ah eis : ab eo. — 6. sicut : quasi. — 7. erit
Vert. 1. altaria: (Additur in cod.) — 5. et oedilui quasi oliva gloria ejus ; el odor ejus ut Libani. (vers.
ejus super eum : (lia modosuperscribitur, erasa ve- 8) Convertenlur: erumpelquasi olivagloria ejus; qua-
teri lectione.)— 6. esl: (Non habetur in cod.)— Ibid. C si odor libani convertenlur.—9. luus : ejus.

PROPHETIA JOËL.
Prologus in Joël Prophetiam : (Habetur in cod.) non dominenlur. — 19. eis : in eo. — Ibid. oppro-
brium in : in opprobrium. — 22. Nolile : Nuti. —
CAPUT I. 25. sicut : (Deeslin cod.) — 25. bruchus: el bruchus.
Vers. 7. Decorticavit: decoriavil.— 8. suoe: tuoe. —-27. sum; et ego Dominus: sum; noli limere ter-
— 14. veslri : nostri. —16. noslri : vestri. ra, sed exulta efloetare, quoniam,magnificabit Domi-
nus ut facerel, el ego Dominus. — Ibid. amplius :
CAPUT IL atius. — 29. et ancillas : et super ancillas. —51. con-
Vers. i. aspectus: et aspeelus. — 7. viri in viis vertelur : vertetur.
suis gradientur, ci non declinabunt a semilis suis: CAPUT Ul.
vir in viissuis gradielur, et non declinabunta viissuis. Vers. 4. reddetis : reddidistis. — 8. manibus : ma-
— 10. lenebraii : obtenebrata. — lbid. relraxerunt: nu. — 10. Quia : (Deest in cod. )— 12. ascendant :
traxerunt.— 15. malilia: maiitia hominum.— 17. descendant.— 15. obtenebrali sunt: oblenebrescenl.
parce : (Deesl in cod.) — lbid. ul dominenlur : ut — 17. alieni : alienigena.

PROPHETIA AMOS.
Proefatioin Amos Prophetiam ; Osias rex, elc. : D
(Habelur sub nomineDivi Hieronymi.)
Alia proefatioex principio Commenlariorum Hie-
ronymi in Amos, Hic Amos, elc. : (Non habetur in
cod.)
CAPUT L
Vers. 8. Reliqui : reliquioe.
CAPUT IL
Vers. 1 et 3. Dominus: Dominus Deus. — 4. ab-
jeceril : abjecerint.— Ibid. custodierit: custodierinl.
— 6. vendiderit pro argenlo: vendiderini argenlo. —
9. radiées: radicem. — H. Nazuroeos: in Nazaroeos.
— 16. fugiel: efuqiei.
CAPUT III.
Vers. 4. in sallu : in silvam.— 6. expavescel? si :
expavescil?sic. — Ibid. feceril? : fecit?— 8. rugiet :
rugiit. — Ibid.—Deus : (JVonest in cod.) — 9 bis. oedi-
bus : diebus. 10. rapinas in oedibus; rapinamin
diebus. — 12. Dominus: DominusDeus. — Ibid. in
Damascigrabaio : in Damascogravali.
CAPUT IV.
Vers. 4. Galgalam : Galgala. — 5. fermentalo :
frumenlo. — 9. aurugioe : aurigine. --10. us:iue : el
usque. — 11. Deus : Dominas.—lbid. ab incondio;
de incendia.
1025 VARIANTES LECTIONES.- PROPHETIA UlCllMM. 1028
CAPUT V. CAPUT VII.
Vers. 2. el : (Deest in cod.) — 5. egrediebantur : " Vers. 3. Dominus super : DominusDeus super.—
egredietur. — lbid. egrediebantur: egredientur. — 5. lbid. dicit: dixil. — 6. dicii : dixil. —•7. Dominus :
Galgalam : Galgala. — 6. vivile : vivetis. — 8. et DominusDeus.— 8. coementarii : cmmentariam.—12.
convcTienlem: converlenlem.— Ibid. effudit : effun- gradere, fuge: grande, refuge.—13. regni est : regni
del. — 14. dixislis: dixi. — 15. Deus: ( ATouest in ejus.— 14. Bespondiique : El respoudit. — 16. super
cod.) — 16. dicetur : dicilur. — 18. eam : ea. —19. Israël : super domumIsraël.
domum : domum suam. — 21. et projeci : projeci. CAPUT VIII.
— lbid. el non capiam : et non accipiam, et non ac- Vers. 2. eum : per eum. — 3. Deus: (JVonhabetur
cipiam, et non accipiam.— 22. oblulerilis : atiuleritis. in cod.) — 5. ut : et. — 6. in argenlo : argenlo. —
—lbid. respiciam: (Ita modo legilur ; sed vêtusleclio 7. ad (inem : in finem. — H. in terram : in lerra.
recipiam habebat.)— 25. Aufer a me : auferam. CAPUT IX.
CAPUT VI. Vers. 1. fugient : fugiel. — 2. ad : in. — Ibid.
Vers. 2. horum : eorum. — 3. solio : soli. — 8. educel : deducel. — — Ibid. m coeluni inde delraham :
donios ejusodi ; domum ejus odivi.—9. reliqui : reli- ad coelumdelraham. 5. el lugebunt : lugebunt. —
ai. — 10. qui: quia. — Ibid. pênes: apud. — 11. Ibid. fluvius : rivus. — 11. et reedificabo apenuras
dicet : dicit. — 13. equi aul arari : equiaul arare: murorum ejus, et ea quoecorruerant insiaurabo:
(Ilamodo legilur, erasa veteri lectione.) — 14. nihili: (Adduntur in cod.)—Ibid.— eum : illud.—12. Ut pos-
niliilum. — 15. contèrent : conteret.— Ibid. lorren- sideant : Ul el possideant. 14. inhabiiabunt : hàbi-
lem : introitum. B tabunt.

PROPHETIA ABDLE.
Prolngns in AbdioeProphetiam ; Jacob palriarclta, Meridie : Meridie.—11. eum : (Deestin co"d.)—lbid.
etc. : (Habetur sub nomine divi Hieronymi.) ingrediebaniur : egrediebantur. —12. in die : inedia.
—Ibid. loetaberis: loelabaris.—15.emitieris : milteris.
CAPUT I. —14. exitibus : exilibusviarum : (Additur viaruni.)—
15.couverte! ; convenais.—16. enim : (Deeslincod.)—
Vers. I . Audilum: Auditu. —2. tu es : es. — 3. Ibid. absorbebunt: absorbent.—il .domus: (lia modo
petrarum : petroe.—lbid. tuum : suum—lbid. Quis: superscribitur, ferme erasa veteri lectione, qua Deus
Qui. — 5. per noetem : pro nocle. — 7. emiserunt : scriplum fuissealiqua conjectura esl.) — 19. ad Au-
immiserunt. — Ibid. comedunl : comedenl. — 9. a strum sunt, moniem: ab Austro, montem.

JONJE PROPHETIA.
Prolngus in Prophetiam Jonoe, Jonam sanclum, (G veniat ad le oratio : et véniel oraiio. — 9. derelin-
elc.; (Habelur in ExemplariGothico.) quunl : derelinquerunt. — 11. aridam : arida.
CAPUT. I. CAPUT III.
Vers. 2. Et vade in : rade contra. — lbid. gran- Vers. 2. in Niniven : ad Niniven. — 5. magna iti-
—
dem : magnam. Ibid. in ea : in eam. — 4. pericli- nere : magna de itinere. —5 jejunium : jejunaverunt
labalur eonieri. El limueruul: periclilabatur, conter- jejunium. — 6. verbum : nuncius.
riti sunt. — Ibid. Deum : Dominum.— 6. recogilet:
cogiiel. — 8. sit : eveuerit. Ibid. quo vadis ? : quis! CAPUT IV.
— 10. enim : ergo. — 13. valebànt :valuerunt. Vers.5. Orientera civitalis : orienliscivitatem.— 7.
et paravit Deus vermem ascensu diluculi : El proe-
CAPUT II. Dominus Deus vermen el ascensumdilucuto.
Fers. 4. Et prnjecisli : projecisti. — 6. animai» : paravit
— 10. sub : (Non est in cod.) — II. et jumenia
animant meam. — Ibid. operuit : cooperuit.—8. Do- mulia? : et jumenta mulia? Sed parcam el miserebor
mini recordalus : Dominimeirecordalus. — Ibid. ut eis quvniam magnumesl nomen meum.

MICHiEiE PROPHETIA.
PrologusiîiMichoeoeProphetiam, Temporibus,etc.: D contrario. — Ibid. adversarium : adversario. — 10.
(Habetur in cod.) ile : abite. — H. loquerer : (Ita modo superscribi-
CAPUT 1. tur, erasa veteri lectione.)— 12. a mulliludine homi-
Vers. 2. De lemplo : in tempto. — 5. in scelere : num : mulliludine omnium. — 15. pandens : pen-
scelere.— 6. revelabo : concideniur. — 7. Et omnia dais. — Ibid. et ingredienlur : egredientur.
sculplilia ejus concidentur : (Desunt in cod.) — 8.
velul : quasi 10. laclirimis ne ploretis; in : Lacri- CAPUT III.
mas. Ne ploretis in. — 11. est egressa quoe : erit Vers. 1. dixi : dixit. — 5. pellem : pelles. —4.
egressa qui. — Ibid. slelit : stridet. —12. quoe: qui. suis : ejus. — 7. Dei : J9ei in eis. — 8 viriule : (lia
— Ibid. in portam : in partis. —15. quadrigoe: qua- etiam habebatleclio vêtus ; modo autem veritate.) —
drioe. — Ibid. habilanii Lachis ; principium : habi- Ibid. Israël : Israeli. — 9. domus : (Deestin cod.)
tantisLachis ; principum.—Ibid. esl : (Modo ita legi-
lur; cumprius in veterilectioneestis legeretur.)—Ibid. CAPUT IV.
—
in le : (Adduntur lilleris vetustis.) 14. emissarios : Vers. 1. erit : (Deesl in cod.) — Ibid. nions do-
emissorius.-—15. quoe habitas in Maresa : qui habitas mus Domini:
in mare. (lia modo legilur ; cum prius nions Dei
fuissetscriptum.)— 5. adversus : contra. — 4. exer-
CAPUTH. ciluum : (Non est in cod.) —5. nosiri in : (Ita super-
; Vers. 2. rapuerunt : diripuerunt : —8. c contrario : scribitur, erasa veleri lectione.) — 6. ejeceram :
1027 APPENDIX AD DIV1NAMB1BLÎOTHECAM S. HIERONYML 1028
abjeceram. —7. in reliquias : in reliquas.—8. el ve- /^ cl. quid Dominus requirat: aut quid Dominusquoerat.
niet : (Desunt in cod.) — 10. el habilabis : habita- — lbid. snliçilum : solicite. — lbid. cum Deo : cum
bis. — lbid. ibi : et ibi. — 11. aspiciat : aspiciet, — Domino Deo. —9. salus erit : salus Domini erit. —
13. el tritura : trilula. — Ibid. quia : (Additur a.) lbid. approbabil : approppabil.-— 14. appréhendes:
— lbid. inlerficies : interficiam. — Ibid. fortiludi- apprehendens. — 15. seminabis : seminaberis.—
nem eorum Domino : fortiludo eorumDominum, Ibid. et non mêles : et non métis. — 16. Amri :
Omri.
CAPUTV.
CAPUT VIL
Vers. 1. nos : le. — 2. Ephrata : domus Ephrala.
— Ibid. parvulus es : numquid parvula es.—Ibid. Vers. 1. desyderavit : desyderabat. — 3. desyde-
ejus : (Deesl in cod.) — 5. in doraibus ; in montibus. rium : in desyderio.— 6. et filin : filia. — Ibid. nu-
— 6. Nemrod : Neliorot. — 15. indignatione : in- rus : et nurus. •—lbid. adversus : contra. — 8. Do-
dignalionemea. — Ibid. genlibus : (Deesl in cod.) minus ; (Addilur lilleris velustis.) — 9. facial : faciet.
—Ibid. educet : et educel. —15. eorum : suarum.—
CAPUT VI. 14.solos : sole.—16. et : (Nonest in cod.)—lbid. po-
—
Vers.4. Servientium : servitulis. Ibid. efAaron: nenl : ponei.—18. immitlel : immittat. —lbid. mise-
Aaron. — 5. Galgalam : Galgala. — 6. et viluios : ricordiam : misericordia,—19. deponel: et deponet.
aut vitulos. — 7. Pqniinus : Deus.—Ibid. fructum : — 20. Dabis: Dabit. — Ibid. misericordiam : et mi-
aut fructus. — 8., libi 9 homo : libi.homo. — Ibid. sericordiam. — Ibid. jurasli : juravit.

PROPHETIA NAHDM.
Prologus in Prophetiam Nahum, Nahum, etc.: B,' — 10. Dissipala est, et scissa : Dissipata, et discis-
(Habetur in cod.) sa. — Ibid. omnium : (Deest in cod.) — 11. quam :
CAPUT I. çuem. — 12. necavil : negavil. — lbid. suas , el cu-
— bile : suas, sed et cubile. — lbid. rapina : rapinis.
Vers. 1. Nahum Elcesoei: Nahum filii Elcesoei. — 15. tuas : ejus.
:
2. in liostes hosles. — 5. :
turbine turbidine. 5.—
CAPUT m.
et orbis : (Desunt in cod.) —lbid. omnes habitantes
in eo : omnis habitant in ea. —6. indignalio : et in- Vers. 2. et equi fremenlis : et equi [rementes. —
Ibid. fervenlis et equilis ascendenlis : (vers. 3) Et
dignatio. — lbid. dissoluta*: — dissipaloe.— 8. proe- micaniis
tereiinle : quasi proelereunle. 10. consumenlur gladii ; et fulguranlis basloe, et multiludi-
quasi : consumelur. Quasi. — 11. exibit : exivil. — nis inlerfectoe, el gravis ruinoe: ferventeséquités as-
lbid. Dominum : Deum. — ibid. pêrlranclans : per- cendentes; Emicantis gladii et fulgurantes hasloe el
pétrants.— 12. attondenlur : londenfur. — Ibid. af* mulliludinis inlcrfecloe,el graves ru.iu.ai,— 6. et cou-
fligam le ultra : affligam ultra. •—14. non : (Addi- lumeliis : conlmneliis.—8. Alexandria : ab Alexan-
lur in cod.) dria, — Ibid. quoe habitat : qui habitant. — lbid.
CAPUTIL aquoe: aqua. — 9. ejus, et : (Desunt in cod.) — 12.
concussoe: concussi.—13.in: (Deestin cod.)—14.in :
Vers. 1. cuslodiat : çuslodit. — 4. quasi : velul. (JVechabelurin cod.)—11.ubi i'uerinl : (Désuniin cod.)

PROPHETIA HABACUG.
Prologus in Prophetiam Habacuc, Quatuor, elc. : C le. — 18. fic-torsuus confiaiile et : finctor suus. Et
(Habelur in cod.) conflavitillud. — lbid. fietor : finctor.
CAPUT L
ORATIO HABACUC
Vers. 1. Onus quod vidit Habacuc prophela : (Dé-
suni in cod.) — 3. Quare resp.icis conteniptores et PROIGNORANTHS.
laces, conculcanie impio jusliorera se? Et faciès bo- CAPUT III.
ulines quasi pisces maris , et quasi rcplilia non ba-
bentia ducem ? ( Désuni in cod, ) — 4. egredilur : Vers. 1. audilionem tuam : auditum luum. — 6. et
egredietur.— 6. ul possidcal : et possideal.—7. est : contriti : conlurbali. — 7. vidi : vident. — 9. susci-
(Aronhabetur in cod.) — 8. manqueejus de longe : tabis : (lia modolegilur, erasa postrema liltera, quoe
nanque de longe.—9. venient : veniunl. — 10. ipse : videlur fuissel, ut legerelur suscilabit, ut slalim in-
—
el ipse. — H. spiriius : spiritus ejus. — 12. fortem : fra.)— lbid. tribubus: tribus. lbid locutus es:
forte. — 13. iniqua : inique. — 17. expandit : ex- locutus est. — lbid. —
fluvios scindes lerroe : fluvius
pandal. scindensterrain. 11. fulguranlis : fulgurantes. —
CAPUT IL 12. obsluperacies : obslupescerefaciès. — 16. a vo-
ce : ad vocem.— lbid. ut requiescam : et requies-
Vers. 3. visus : Visio.— 4. erit : est. — 5. adim- cani.—17. arva : herboe.— Ibid. proesepibus : proe-
pleiur : adimplebilur. — 15. el inebrians : inebrians. sepio. —18. gaudebo, et : gloriabor. —19. Deus Do-
—17. eos : le.— lbid. el iniquitaie : et deiniquita- minus : DominusDeus.

SOPHONI^E PROPHETIA.
Prologus in SophonioeProplieliarn, Tradunt, elc. : ;D pergerunt. — 17. ut : (Addilur in cod.) — 18. omnis
(Habetur.) lerra : (Adduntur in cod.) — lbid. faciet cunctis :
CAPUT I. faciet Dominuscunclis.
Vers. 1. Filii Godolioe, lilii Amarioe, filii : Fi- CAPUT IL
lium Godolioe,filium Amarioe, filium,—lbid. Judoe: Vers. 1. amabilis :-{Ila legilur, erasa veteri lecr
Juda. —5. volatilia : volatile. — 9. omnem qui ar- lione.) —2. anle quam veuiat super vos dies indi-
roganler ingredilur : omnes qui arroganler ingre- gnationis Domini: (JVçn sunt in cod.) — 3. qui :
diunlur.—U. Piloe: filioe.—Ibid. dispericrunt : dis- quia. — 5. inhabilalor : habilalor, — 6. pecorum :
1029 VARIANTES LECT10NES.- PROPHETIA MALACHLE. 1030
ovium.— 7. visilavit eos Dominus : visilabit Domi- A mane : mane. — 6. disperdidi : disperdil. — 7. sus-
nus. — 8. quoe : qui. — 9. in oeiernuin : in sempi- cipies : suscipe. — 8. et effiindam : ul effundam. —
ternum. — Ibid. eos et residui : illos residui. — Ibid. eos indignalionem : eos omnemindignaiionem.
Ibid. illos : eos. —11. viri : vir. — 12. vos JEihio- — 9. invocent : vocenl. — 13. mendacium, el non ;
pes : vos et /Elhiopes. — 15. speciosam : speciosq. mendacium, non. — 17. salvabil : satvabil te. — lbid.
— 14. quoniam : quum. exsultabit : el exsulfabit.— 19. eam quoeéjecta fue-
rat : ea quoe elecla fuerant, (Crediderim legendwn
CAPUT III. éjecta, guia 1el i sunt Golhis similtima.) — 20. in
Vers. 2. disciplinait!; in Domino non esl confisa : lempore quo congregabo vos : in tempore congre-
disciplinantin Domino. Non est confixa. — 5. mane gabo.

AGGvEI PROPHETIA.
Prologus in Prophetiam Aggoei, Jeremias, etc. : ipsos. — 15. suum : (Deest in cod.) — 1,4. suscila-
(Habetur in exemplari Gothico sub nomine divi Hie- vil : suscilabit.
ronymi.) CAPUT II.
CAPUT I. Vers. 4. sit : sint. —6- pepigi : placui. — 12. sa-
cerdotes : sacerdolem: (lia leclio velus ; sed recen-
Vers. 6. Sacculum : sacellum. — 8. ligna, et : li- lius mutalur sic inlerrogate sacerdotes.) — 17. et in-
gnum.—12. Dei sui : Bomini sut. —lbid. eos : trarelis : inlraretis. — 20. vinea : vinew.

PROPHETIA ZACHARLE.
Prologus in ZacharioeProphetiam, Secundoanno, B — 17. Dominus : Dominus exerciluum. — 19. et je-
elc. : (Habelur sub nomine divi Hieronymi.) junium -.jejunium. — Ibid. Judoe -.Juda. — Ibid, et
loeliliam: el in loeliliam. — 22. et deprecandam :
CAPUT I. ad deprecandam.
—
Vers. 1. Filii : filium. 4. Ne silis ; Et ne skis. CAPUT IX.
— Ibid. de : ( JVonhabelur in cod.) — 6. mandavi :
— 7. filii : — 9. sint : sunt. — Vers. 2. valde : maie. — 5. limehit; et Gaza, do-
commendavi. filium. — limebil; el Gaza, et dolebit.—7.dentium :
10. perambulent : perqmbulqrenl. 12. jam : (Deest lebit;limebit — lbid, in Juda : Juda, — 13. luos : (Non
in cod.) 16.— super Jérusalem : in Jérusalem.—17. gentium.
est in cod.)
exerciluum : (Deest in cod.)—lbid. affluent : fluent.
— 19. ad. augelum : angelo. —21. Judam : Juda}am. CAPPT X.
— lbid. dispergerent eam : dejicerent ea. Vers, %. ei Somnialores loculi sunl frustra ; va-
ne consolabautur : et Somniatoresfrustra loquuli sunt
CAPUT H. vana, el çonsolqbantur. — 6. et exaudiam : ea'au-
Vers. 6. O, p fugite : 0 fugile. — 8. mei : ejus. diam.
CAPUT XI.
CAPUT III.
Vers. 5. occidebant : occideruni, — 7. gregem :
Vers. 1. el Satan : et Salanas.— 8. portendenles : gregemmeum. — 8. siquidem et anima : siquidem
porlentes. anima. — 9. dévorent : vorenl. — 11. Et in irrilum :
CAPUT IV. El irrilum. — 14. et Israël : et inter Israël. — 16.
Vers. 2. illud ; et seplem : illud ; septemel sep- 'L«dispersum : et dispersum. — Ibid. et conlrilum :
lem. — 6. exercilu : exercilumeo.—10. sunt : (JVon conlrilum. — lbid. slat : slabil.
habelur in cod.) — Ibid. in universam terram : su-
per omnemterram. —15, mi : (Deest in cod.)—14. CAPUT XII.
splendoris : (Non habelur in cod.) Vers. 1. Dicit : Dixit. — 4. coecitate : in coecilate.
— 8. sicut: el sicut, — lbid. eorum : ejus. — 11.
CAPUT VI.
in Jérusalem : Jérusalem, — 14. familioe: familia.
Vers. 6. in qua : in quo. — 10. a transmigratio-
ne : transmigralionem.—Ibid. Idaia : Itaia. — Ibid. CAPUT XIII.
:
domum in domum.
CAPUT VIL Vers, 3, cpnfigent : confringenl. — 6. dicet;
His : dicelhis. — 9- ducam ; deducam. — Ibid. vo-
Vers.1. in quarts : quaria.—2. Sarasar : Sanasqr. cabit : invocabit.
— 5. feci : (Deest in cod.) —5. seplimo per : septi- CAPUT XIV.
mo mense per. (Additur mense.) — 6. et bibistis :
et cum bibistis. — 7. habilaretur? : habitarenlur? — Vers. 4. ad Occidenlem : Occidenlemet. — 7. ve-
11. reccdenies .recedentem.—12. ut: (Deestin cod.) speri : vesperlini. — 8. et in byeme : el hyeme. —
— Ibid. Deus : Dominus. 9. rex : exerciluum. — 10. Remmon ad : Remmon
usque ad. — 12. Tabescet : El tabescet, — Ibid. con-
CAPUT VIII. labescet : tabescet.— 15. et cameli : (Adduntur in
Vers.!, exerciluuni, dicens : exerciluum ad me di- D cod.) — 16. reliqui : relicli, — lbid. ab anno : de
cens. — 5. medio : (JVonest in cod.) — 5. comple- annô."— 18. ascenderint : ascenderunl. —19. pec-
buutur : implebuntur.— 7. Ecce : Hoec dicit Domi- catum ^Egypli, et hoc peccalum, : paclum Jigypti,
nus exerciluum.Ecce. — 8. medio : (JVonhabelur in el hoc erit pactum. — ifu'd. ascenderinl : ascende-
cod.) — Ibid. in justilia : juslilia...—10. neque : et. runl. — 21. et in Juda : el Juda.

PROPHETIA MALACHITE.

Prologus in MalachioeProphetiam : (Habelur in cod.) cod.) — 6. pater ego snm : pater sum. ~~ 8. ei i
(Addilur in cod.) — 9. veslra : viri. — 10. susci-
CAPUT L piam : suscipiet. — 13. et exuffiastis : exufflà-
i Vers. 2. Dilexisti ; dilexit, — 5. ejus : (Deest in slis.
1051 APPENDIX AD DIVINAMBIBL10THECAMS. HIERONYML 1032
CAPUT IL A lnferte : Et inferle — Ibid. horreum : horreum
— 12. terra dt'syderabilis : terroe desyderabi-
Vers. 5. meum : (Non est in cod.) — lbid. vi(oeet meum. les. — 15. oedificati: oedificaloe.— 16. Tune loculi
pacis : vita et pax. — Ibid. :
pavebal pave.bil.—10.
—
vesiroruin ? : nostrorum? 11. Judas : Juda.—12. sunt : (Désuni.) — lbid. Dominum : Deum. — Ibid,
Disperdet : Disperdal. — Ibid, tabernaculis : laber- coram eo timenlibus Dominum: coram timenlibus
naculo. — Ibid. offerenlem : offerentes.— 15. non Deum. —17. pareil : pareel. — 18. converlemini :
— convertimini.— lbid. et inter : inter.
respiciam ullra : ultra non respiciam. 16. Deus:
(A'onhabelur in cod.) — 17. quod dicilis : quum di- CAPUT IV.
ceretit. Vers. 1. impietatem : vanitatem. — lbid. dicit :
CAPUT III. dicis. — Ibid. derelinquet : relinquet. — 2. pennis:
Vers. 5. opprimunt peregrinum : oppriment père- tam pinnis. — 4. ei : (Deestin cod.) — 5. Eliam prophe-
— : : Eliam Tesbilem prophelam. — 6. converlet :
gr'mos. 7. El dixislis Et satiabo vos; el dixislis.
— 8. configilis : confiyislis. — lbid. configimus: convertat.
confiximus.— 9. El iu penuria : In penuria. — 10. (In exemplariGothicosequitur liber Job.)

LIBER PRIMUS MACHABOEORUM.

Proefatioin libros Machaboeorum; Machaboeorum,B ] Ibid. Ecclesiam secum : Ecclesiam fidelium se-
etc. : (Non habelur.) cum. — 16. appropinquaverunt : appropiavertinl.
In prinium librum Machaboeorumargumentum; — Ibid, ab : (Deest in cod.) — 17. contra : ad.
Primus liber, etc. : (JVonhabelur.) — lbid. et tam :( Désuni.) — 21. et legibus no-
slris : (Non habentur.) — 23. loqui : toquens.—îi.
CAPUT I.
perseculus est : persequebatur.— 27. rex : (Non ha-
Vers. 1. Alexander Philippi : AlexanderfiliusPhi- betur in cod.) — 29. suis : (Deest in cod.) — 30. ut :
Uppi. — Ibid. primus : prius. — 4. el exercilum—: el. — 31. Et constërnatus : consternalus. —54. om-
exercitum. — 11. tricesimo septimo : tricesimo. nibus quoe: omnibus bonis quoe.— 35. el ut milte-
15. leges : legem. — 18. inlravil in jEgyptum : in- ret : ut mitteret.— Ibid. meraoriam eorum de loco :
trav'u JEgyptum. — lbid. et elephantis : et in ele- memoriamde coelo.—57. perambulabal : perambula-
phanlis. — 19. a facie : faciem. — 25. hominum : vit. — 40. proeesserunt cum : processerunt ut irent
omnium. — lbid. iu superbia : superbia. — 27. et cum. —Ibid. Emmaum : Arimaum.—42. applica-
juvenes et virginis : virâmes et juvenes. —28. et: banl : applicabat.—lbid. in interilum : inlerilum.—
(Deeslin cod.) — 52. magna : (JVonhabelur in cod.) 46. in Israël : Israël. — 47. el cinerem imposuerunl
— 56. peccalricem : peecalorum.— 58. el in diabo- capili suo ; et disciderunt : et cinere incapile suo ; el
lum : el duibolum. — 45. relmqueret : relinquerunt. destiluerunt.—48. libros: librum. —49. Nazaroeos:
— 45. servituti -.(Non habelur in cod.) — Ibid. Nazoroeos.— 51. faclisunl : (Désuniin cod.) — 76id.
ejus : ei. — 46. rex libros : rea; Antiochuslibros. — in luctum et in humilitatem : in luclu et humilitate.
Jfiid. manus : manum.- - Ibid. et in omnes : et om- n( — 55. faciem : faciès. — 55. hoec : hoc. — 57. Em-
nes. —ibid. leges : legem. — 49. jussil: (Deest in maum : Ammaum.— 58. adversus nos : (Désuni in
cod.) — 52. fecissent : fecisset.— 55. super terram : cod.) — 59. melius est nos : meliusnobis.
in terra. — 57. el centesimo : (Desuntin cod.) —60. CAPUT IV.
observabat legein Domini secundum, elc. ; observa-
banl legemsecundum,elc. —61. inveniebalur : inve- — Vers. 2. percutèrent : percuterel. —Ibid. iliis : Mi.
niebantur. — lbid. et mense : (Desunt in cod.) 5. Emmaum : Ammaum.— 5. noctu,*etneminem :
nocte, neminem. — 6. qui : quia. — lbid. ad proe-
CAPUT IL liiim : proelio.— 9. mullo : (Deest in cod.) — 10.
' in cod.) — Ibid. memor eril :
Vers. 2. Johannem : Johannam. — 5. Simonem : Dominus: (JVonhabelur
Simeon. — 4. voeabaïur : cognominabatur.— 5. co- (Desunt in cod.) — 12. elevaverunt : levaverunl. —
gnominabaliir : vocabatur. — 6. Juda : Judoe. — Ibid. eos : (Deesl in cod.) — 13. erant : fuerant. —
lbid. el in Jérusalem : et Jérusalem. — 9. ceciderunt 15. omnes : (Non habelurin cod.) — Ibid.in gladio:
in gladio : cecideruntgladio. — 12. ea : eam. — 15. gladio. — Ibid. usque Gezeron et : (Desunt in cod.)
tbura : (Deesl in cod.) — 19. et dixit : ait. — Ibid. — Ibid. usque ad : (Non habentur in cod.) — 18.
discedant: discedal.—21. juslitias : justiliam. — 24. nunc : (Deest in cod) — Ibid. postea : post hoc. —
accensus esl furor ejus : ascendit furor ejus et. — Ibid. securi : (Non est in cod.) — 19. ecce : (JVon
Ibid. et insiliens : insiliens. — 27. exclamavit: cla- habetur in cod.) — 20. succenderunt : succensasunl.
mavil. —lbid. in civitaie : (Désuni in cod.) — 50. et — 24.—canebant : dicebant.— foid. Deum : (Deesl in
sederunt : ut sederenl. —Ibid. ejus : eorum.— Ibid. cod.) 26. autem : (Non habelur in cod.)— 27.
inuiidaveruiit : induraverunl. — 51. erant : erat. — j) cnnsiernatus animo : consternalus esl, el animo.—28.
Ibid. quidam : (Deesl in cod.) —53. Antiochi : (Non Lysias : (Non est in cod.) — 51. fuiidalur : fundan-
habelur in cod.) — 34. non exibimus : {Non haben- tur. — 53. collaudenlle omnes : collaudentomnes.—
tur in cod.) — 36. nec lapidem miseruni in eos : (De- 34. proelium: (Deeslin cod.) — 55. multiplicati rur-
sunt in cod.) — 40. nunc: (Deest in cod.) —41, die : sus venirent : mulliplicatus rursus veniret.— 39. Et
in die. — 42. Judoeorum:Asidoeorum.— 45. faclisunt : sciderunt : scidebunt. — Ibid. super caput suum :
faclum est. — 44. iniquos : (Deesl in cod.) — 46. fi- 45. (Désuni in cod.) — 41. emundarenl : mundarent. —
nibus eorum et in, etc. : finibus Israël in, etc. — 47. illis : ilfi. — 48. erant: (Deestin cod.) — 5i. et
manibus : manu. — 50. veslrorum : (Deest in cod.) in cymbalis : et cymbalis. — 55. in faciem : (Désuni
— 54. Zeluin : Zelo. —55. implevii : implet.— Ibid. in cod.) — lbid, eum : (Deest in cod.) — 56. sacriû-
dux in Israël : dua; populi Israël. — 59. et Azarias ciuin : (JVonhabetur in cod.) — lbid. salutaris : sa-
et Misael: Azarias, Misael. — 65. periit : periel. — lutaria. — 59. et universa : universa.
65. Simon : Simeon.— 67. el adduceiis : et Vosad- CAPUT V.
— —
ducetis. 70. anno : (Deest in cod.) Ibid. sexto : Vers.l.audierunt : audirenl.—Ibid. Sanclnarium :
et sexto anno. Sancta.—3. Arabalhane : Acrabaihane.—lbid. quia :
CAPUT 111. — 11. parant : parent. — 12 et eripe : eripe. —
qui.
Vers. 5. gloriam : gaudium. — 5. eos succendit : 15. Tubin : i'6i. — 15. et replela esl omnis Galilaea
succendil. — 13. fidelium : ( Deest in cod. ) — alicnigenis : et omni Galiloeaalienigena.—17.aulem :
1035 VARIANTESLECT10NES.—LIBER I MACHABOEORUM. 1054
enim.—20. partit! : dati.—25. assumpsit : sumpsit.A j Jtfedosde omnibus.—10. redegerunt : redierum. —
—Ibid. erant illis : erant cumMis. — 24. et Judas : 12. erant : (Deestin cod.) — 14. in ea : ab ea.— 16.
Judas.—lbid.frater : et fratres.—25. eorum : (J9eesf hoinini: (Deeslin cod.)—18. et : (Non est in cod.)—
in cod.)—26. Barasa : Basara.—50.élevassent: ale- Ibid. premerent : premeret.— 20 conscribere : con-
vassent.—Ibid. et ecce : ecce.—Ibid. expugnabant: scribi.—22. est : (Non habelurin cod.) — Ibid. in :
expugnarenl.—52.et dixil exercitui : exerciluidixil. (A7onest in cod.)—25. ab eis. Quod, etc. : ab eis in
—Ibid. suo : (Deeslin cod.)— 53. exclamaverunt : oeiernum.Quod, etc.—28. et adjuvantibusnon dabi-
clamaverunt.—55. assumpsii:sumpsit.—58.et exer- tur : adjuvantibusnon dabunt.—51. ei : eis.
citus : exercitus.—39. conduxerunt: conduxit.—40.
appropinquaveri!: appropiaverit.—43. a facie : anle CAPUTIX.
faciem.—lbid. erat in Carnaim : est in Carmaim.— Vers.1. ut : ubi.— Ibid. et Bacchidem: Bacchi-
44. Carnaim: Carmaim.—lbid. Judoe: Juda.— 50. dem.—2. viam: via.—Ibid. Masaloth: Mesaloth.—
se ; (Deesl in cod.)—lbid. et tota nocie ; el nocie.— 5. in mense : et mense.—lbid. et quinquagesimise-
52. faciem: (A'onestin cod.)—53.per : (Nec habetur cundi : quinquagesimiet secundi.— 4. Beream : Be-
in cod.) — 54. ex eis : exhis. — 55. erat : erant. — rea.—7. defluxit exercitussuus : defluxissetexercitus
lbid. Simon : Simeon.—56. principes : princeps.—> ejus.— Ibid. et confraclus: confractus.—9. rever-
59. illis : ei. — 60. Judoeoe:Judoe.— Ibid. illo die : tamur : revertemur.—lbid.tune : (Deestin cod.)—10.
in illo die. — Ibid. plaga : fuga.— 65. succendit : el appropiavit : appropinquavit.— 12. clamabant: cla-
succendit.—Ibid. igni (Deesl in cod.) — 67. volant : mabai.— 15. ipsi : ipsis. — 16. eos : (Deeslin cod.)
vult.—Ibid.exeuni : easit.—68. diruit : vidil.—lbid. _ — 17. ex illis : illis.— 19. et sepelierunt eum in se-
el sculptilia : spolia. — lbid. reversus : regressus. " pulchro patrum suorum : (Désuniin cod.)—lbid. in
civilate Modim: in Modim.—21. populum: (Deestin
CAPUTVI. cod.)—22. bellorumJudoe: Judoebellorum.— lbid.
Vers. 1. perambulabat : perambulabit.—3.deproe- et magnitudinisejus ; (JVonhabenturin cod.) — 25.
dari : proedari.—4. in Babyloniam: Babyloniam.— emerserunt : et merseruntse.—26. in illos : illos.—
6. de caslris quoeexciderunt : (Desuntin cod.)— 7. 50. pro eo : (Desuntin cod.) — Ibid, in principem ;
oedificaverant:oedificaverat.—8.ci : (Non est in cod.) principem.—55.aquam : aquas—55. Jonalhas: (JVon
— 9. per : (Non habelurin cod.)—10. solicitudine : estin cod.)—lbid.Nabuthoeos: Nabalhoeos.— 56. Ma-
soliludine.—12. et abstuli : abstuli.— 16. nono : et daba : Madabas.—57.renuntialum : nunlialum.-—59.
nono.—17. regnare : (Deeslin cod.)— 20. convene- fralres ejus obviam: fratres obviant.— 40. montes :
runt : coirenl.—21.impii ex Israël : ea;impiisIsraël. monlem.— 42. vindictam: vindicta.— 45. magna :
— 27. et non : nec.—28. hoec: (Deeslin cod.)—29. multa. — 45. divertendi : reverlendi. — 47. suam :
et de insulis maritimis : et insulisel maritimis.—30. (Non habeturin cod.)—48. dissiliit Jonalhas : siluit
ejus : (Deest in cod.)—31. dies multos : diebusmul- Jonalhas. — lbid. et qui cum eo erant in Jordanem :
tis. — 32. movit : admovit.— lbid. Belhzacharam : (Désuniin cod.)—49.inJérusalem-.Jérusalem.—50.et
Bethzachara.— 53. in impetum : impetum.— Ibid. in 6eth-el : et belh-el.—57. Juda : (Deestin cod.)—
Belhzacharam: Bethzachara.— Ibid. se : (Deestin 58. eos : (JVonesl in cod.)—Ibid. una nocie : in uno.
cod.)— 36. erat bestia : erant, beslioe.— Ibid. ibi : nocie. — 64. Belh-bessen : Bethbesse.— 66. ejus :
(Non habelurin cod.)—58. tubis exercitum : tubisel (Deeslin cod.) — lbid. tabernacuiis: labernaculo.—•
exercilum.—Ibid. constipatos : conslipati.—59. re- C 68. congressus : congressio.— 69. ipsorum: suam.
splendueruut : et resplenduerunt.— lbid. montes ab — lbid. mullos ex eis occidit ; ipse autem cogilavit
eis, et resplenduerunt : (Desuntin cod.)—40. alia : cum reliquis abire in regionemsuam -.(Désuniin cod.)
alii. — 41. et commovebantur : commovebantur.— — 71. viioeejus : vitoesuoe.— 75. ibi : sibi.
Ibid. omnes ; et omnes.—Ibid.lerram (Deeslin cod.)
— Ibid. collisione : collisionis.—45. a sinistris : si- CAPUT X.
nistris.—46.se : (JVoneslin cod.)—48.applieuerunt: Vers. 5. omnium: (Non habelurin cod.) — 8. de-
applicuit.—Ibid.régis : rex.—49. erant eis : erat ei. dit ei rex poteslatem : dédit ei in potestatem.— 11.
—51. dies multos : diebusmullis.—55.constituerai : opéra, ut extruerent : opérant,ut instrument.—'15.,
constituit.—Ibid. ut : el.—Ibid. et regnaret : ut re- locum : locumsuum.—19. sis : (Non habeturin cod.)
gnaret.— 56. esset : est.— Ibid. abieral : ibi erat.— — 20. ut amicus: el ul amicus. — lbid. et quoe: ut
Ibid. quoerebat: quoeril.—57. et festinavit: feslina- quoe.—lbid. nobiscum: (Deeslin cod.)—22. nimis:
vil.—62. cilius juramentum : jus juramenti. (Non habeturin cod.) — 24. illis : Mi. — Ibid. sint :
sit. — 25. eis : (ATonest in cod.) — 26. audivimus:
CAPUT VIL et audivimus.— 29. et tertias : etlerliam.— 50. die;
Vers. 1. primo : et primo.—2. est domum : est in (ATon habeturin cod.) — Ibid. in lotum: innolum.—
domum.—6. omnes (Deeslin cod.) — 7. credis, ut : 55. — solvanlur: reiro luantur.— 54. très dies post :
credes,et. — 9. facere : ut faceret.— 11. enim : au- très post. — 56. Judoeis: eis. — Ibid. sint : sunt. —
tem.— 16. in : (Non habeturin cod.) — 18. in eis : 57. in legibus : legibus.— 38. Judoeoe: Judoe.—
(Desuntin cod.)— 19. Betbzecha: Belhzalha.—lbid. ^ lbid. ut : et. — 40. do singulis annis : singulis annis
ad se : a se.—25. erant, filiis ; erantin filiis. — 24. " dabo.-—41.fuerit : fuit. —45. confugerinl : fuerint.
Judoeoe: Judoe.—25.erant : sunt.—29. se invicem: —Ibid. est Jerosolymis ; estin Jerosolymis.— Ibid.
(A'onhabentur in cod.) — 52, exercilu : (Non est in dimillantur: dimitlatur. —45. in Jérusalem : Jéru-
cod.) — 57. Tu, Domine, elegisti domumistam: Tu salem. — lbid. Judoea: Jérusalem. — 46. fecerat :
eletjistidomumislam,Domine.-—58. cadant in gladio: fecerant.— lbid. tribulaverat : tribulaveranl.— 48.
codentgladio.—59.noron : héron.—40.Adarsa: ad- contra : ad. —49. duo : (Deestin cod.) — lbid. De-
versa.—Ibid. viris : (Deestin cod.)— 41. quia : qui. metrii : Alexandri, — lbid. Alexander : Demetrius.
— 42. contere : percute.—lbid.super : contra.—45. — 52. regressus : ingressus.— 54. ego : (Non est in
persecuti sunl : persecutusest.-—Ibid.Adazer : Ada- cod.) — 56. quod : quoe.— 62. collocaviteum rex :
sor.—lbid. in : (Non habelurin cod.)—46. Judoeoe : collocavitrex. — 65. suis : (A'onhabetur in cod.)—
Judoe.—48. loeliliammagnam : loeliliamagna. 67, quinto : et quinlo.—69. rex : (Deestin cod.)—
lbid. duceni : (Non habeturin cod.)—70. adversum
CÀPUTVIII. nos : (Desuntin cod.)— 72. terra sua : terram suam.
Vers.2. et audierunt : audierunt.—4.Iocaquequoe — 75. et exercitum : exercilum,— 74. occurrit : con-
longeerant : focusquilongeerat.—5.PersenCeieorum: currit. — 76. in civilate : inlra in civitatem.— 80.
Pers Citiorum.—lbid.in bello : bello.—6.et equita- et jecerunt jacula in populum: (JVonsunt in cod.)—
tuin et currus : (JVonsunl in cod.)— 8. lndorum et; — 82. fatigati : fugati. — 85. per campum: in cam-
medos, et Lydos de oplimis : Medorumet Lydos, el'. pum. — Ibid. et inlraverunt : intraverunt. — lbid.
PATROL.XXIX. 33
 1055 APPENDIXAD DtVlNAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMl. 1056
ibi ; (Deest in cod.) — 84. omne.?: eos. — 86. Asca- Ai.lenta : (ATonhabenlur in cod.) —20. contereret :
lonem : Ascalona.—87. in Jérusalem : Jérusalem. conférèrent.—22. omnem : (Deesl in cod.) — 25.
Bascaman: Bnscama.— lbid. illic : (Non habeturin
CAPUT XI. cod.) — 29. viderentur : videntur. — 50. est : (A'on
Vers. 2. civilalcs, et occurrebant ei : (Desunt in habelur in cod.)—52. loco:in loco. — 55. ei:(Deest
cod.) — 5. aulem : (Non habelur in cod.) -—.4.igni : in cod.)—— 57. bahem : behem. ——lbid. inisistis :
(Arccesl in cod.)—lbid.coesi; occisi.—lbid.feceranl : misisli. lbid. remitlere : mitlere. 59. in Jérusa-
fecerat.—7. vocahalur: vocninr.—76i'd. in Jérusalem : lem ; Jérusalem. — 40. ex vobis : in vobis. — 42.
Jérusalem.—10.poenitct: poeniluit.—12.manifestaloe summo : (Deest in cod.) — lbid. Sacerdote, magno :
sunt : manifcsloefacto:sunt. — 14. Alexander : Plo- Sacerdole magno. — Ibid. duce : et duce. — 43.
lomeus. — lbid. lemporibus : diebus. — Ibid. locis comprehendil eâm : comprehendil.— 45. dextras :
illis : locisillius. — 17. Zabiiiel: Gaddicl.—21. De- dextram. — 48. babitaiionem : in habitalionem.—
meirium : (Deesl in cod.)—'22. ad : (Nec esl in cod.) 49. regionem : inregionem. —£0. acciperet -.accipe-
— 76id. arcem : (Nc.cest in cod.)— 20. fecit ei rex : renl. 51.—die : (JVon est in cod.)—lbid. ex Israël :
—
fecit rex. — lbid. ante eum : anle ipsum. Ibid. in in Israël. — 54. vir esset : vir proeliisessel. — Ibid.
conspeclu omnium amicorum suorum : anle conspe- in (Deest in cod.)
dum amicorumomnium.—28. laceret : facerent. — CAPUT XIV.
lbid. et ires: (Desunt in cod.) — Ibid. loparchias, Vers. 1. exercilum suum : exercitussuos. — 76id.
et : toparclùam, id esl.—Ibid. el confinesejus ; (JVon in : (Deest in cod.) — 76id. ut : El. — 2. Et audi-
sunt in cod.)— 54. illis : (Deeslin cod.) — Ibid. Ra- n vit : Et ul audivit. — 7oid. et misit : misil. — 7oid.
malham : Ramollie.—lbid.sequeslrari : séquestra.—•B comprehenderet eum vivum : comprehenderenteum
Ibid. prius : (Deesl in cod.) —57. et in loco : in loco. vivum, el ut ducerenl eum ad se. — 3. duxit : addu-
— 58. El videos : El vidii. —Ibid, unumquemque : xil. —4. omnis : est in cod.) —76id. genti :
— cunlrnxit. — 59. (Non
quemque. Ibid,— liaxit : murrnu- genlis. —8. Juda : (Deest in cod.) — 10. Et civitali-
ravit : murmurai. Ibid. Emalchiicl: Emelcliuel.— bus tribuebat : civiiaiibustribuebam.— 12. ficulnea
40. fecit : feceril. — lbid. ibi : Mie. — 41. in Jéru- sua; et non erat : ficulnea; nec erat. — 16. spartia-
salem : Jérusalem. — -55.mihi : (JVonesl in cod.) — ias : sparlia. — 17. omnem : (Deesl in cod.) — 18.
51. sua : (Deestin cod.)— Ibid. in conspr-cturégis, in labulis : labulis. — 19. in Jérusalem : Jérusalem.
et : (Désuniin cod.) — 53. abalienavit : alienavit.— — 20. principes : princeps. — 22. pristinam : (Deest
Ibid. bénéficia quoe: bénéficiaejus quoe.— 54. hoec: in cod.) — 25. mtiarum : miuarum, — 26. ab eis :
hoc. —lbid. sibi : (Deest iu cod.) — 58. in ministe- (Desunt in cod.) — ibid. oereis : aureis. — 27. Et
xium : et minislerium.— 00. Ascalonem : Ascalona. hoc est exempluin scripluroe : (Désuni in cod.) —
— 61. inde Gazam : in Gazim. — 76id. quas : quas. 29. Jarib : Israël. — 55. Judoeoe: Judoe. — 7Hd. Ju-
— lbid. est eam : est e<xs.— 66. cepit : accepii. — doeoe: Judoe.— 36. el qui : qui. — 57. ad : (JVonest
t>7.Genesar : Gemnesar.—70. Absolomi: Absalomi. in cod.)— lbid. in Jérusalem : Jérusalem, —43. et
— 72. Jonatas : (Deesl in cod.) — 76id.eos : illos. — scrihanlur : et ut scribanlur. — 47. ei : (Deest in
lbid. in fugam : (Non sunl in cod.) — 75. omnes : cod.) — lbid. genlis : genli.
(Non est iu cod.) — lbid. illuc : Mie. — 74. alieni-
senis : alienis. CAPUT XV.
CAPUT XII. ^( Vers. 1. rex :(A7on habelur in cod.) —3. et ele-
Vers. 1. eos : (A'onhabelurin cod.)—2.spartiatas: cfara : electam.—4. regionem: regiones. —5. siatuo
Spartas. — 5. rennvaremus : renovelis. — 5. est : libi : sfafao vobis.— lbid. me omnes reges : me re-
(Deest in cod.)— — 7. srriplum : rescriplum. —9. so- ges. — 8. Et omne debilum régis, et quoe futura
laiio : solalia. H. in observationibus : observatio- sunt régi, ex hoc et in lotum tempus rcmiltuntur
nibus. — 17. e: reddanl : ul reddanl. — 18, benefa- libi : (JVon sunl in cod.) — 1!. marilimam : mari-
ciclis : benefaciulis.—19. est : (JVonhabetur in cod.) tima. — S5. belligeraiorum : bellalorum. — 14. ve-
— 25. el veslroeno-ilroe: vestra nostra.—lbid. nuu- xaoant : vexabai. — 76id. vel egredi : (ilesunt in
tiari : renunliare.—20.reuuntiavcruut: nuniiaverunt. cod.) — 18. murum : minarum. — 22, Araboe : Àr-
— 28. in corde : corde.—29. autem lumina:ia : enim boe.— 25. spartialis et Delo : spartionit Dello. —
lumina. — 51. vocabaniur : vocanlur. —32. peram- 76id. sicioni : siccioni. — lbid. Goriynam el Cni-
bulabal : perambulavit.— 57. Caphetulha : Cahelha. duni : Goriiiiamet Zenedum.— 26. ad eum : ei. —
— 40. ne forte : (Desunt in cod.) — 41. illi : (Deest 27. rnpit : inrupit.—29. in lerra : super lerra. —
in cod.) — Ibid. venit Bethsan : venit in Bethsan.— 52 et 55. ei : (A'onsunt in cod.)-—7oid. sumpsimus :
42. Jonalas : (Non habelur in cod.) — 43. autem : assumpsimus.— lbid. detiuemus : deiulimus.— 55
enim. — 48. Civilatis : (Deesl in cod.) — 49. et in expostulas : exposiulans. — Ibid. el in regionc : in
— At illi : El Mi. — Ibid. regioiic. — 5G. Aihenobiiis : ullum. — 59. Judoeoe:
campiim : in campum. 50.
Jonalas : (JVonest in cod.) — 52. erant : fuerant. — Judoe. — Ibid. obstruere ; exlruere. — 41. Judoeoe:
55. conterere : perdere. Judoe.
CAPUT XIII. j) CAPUTXVI.
Vers. 2. in timoré asceudit : limor ascenditin. — Vers. 1. in populo ipsorum : (Désuni in cod.) —
i. omnes : (Deesl in cod.) — 6. natns quoque no- 2. seniorcs : (Deest in cod.) — 76id. et domus palris
slros : nalosque vestros.— lbid. gratia : gratis. — mei : (Non habenlur in cod.) — S. exclamaveruni :
7. spiritus : (Deesl in cod.) — Ibid. populi : popu- clamaverunl. — id. in Judoeam: Judam. — 14. Ju-
lus. — 11. in arc; romausit : in ea mansil. — 14. doea:: Judoe.— 7.');d. in Jéricho : Jéricho. — Ibid.
loco : in loco. — Ibid. et quia commissures essclt septnagesimo septimo : sepluagesimo.— 16. surre-
eum eo proelium: (JVons:<ntin cod.) — J3. propterr xit ; etsurrexil. — 18. traderet ei regionem : trade-
i ret regionem.— 19. loltero : vt lollerent. — 76id.
habuil : (Désuniin cod.) — 18. ei : (Aron
negolia i]ii;c—
esùn cod.) 19. Et raisit pucros, et ccnlum ta- dona : dona mulia. — 25. oedilicii: oedificium.

LIBER SECUNDUS MACHABOEORUM.

In Secundum librum Macliaboeorumargumentum:
JVonhabelur in exemplariGothico.
CAPUT I.
Vers, 1. Per yEgyptuni: iu /Egypto. — lbid. Ju-
doeaet pacem bonam : Judoepacembonam. — 2. lo-
cutus : (Deesl in cod.) — 3. et (acialis : ul faciatis.
— 4. et faeiat : (A'on he.belur et.) — 8. panes : pa-
nent. — 10. Jerosolymis : in Jerosolymis.— Ibid. et
in Judoea : et Judoea,— Ibid. in egypto : egypto.
1057 VARIANTES LECTIONES. — LIBER II MACHABOEORUM. 1058
— 12. et sanctam civitalem : (Desunt in cod.) —14. A (Non est in cod.) — 50. Menelaus: Menalaus. —
elenim : ul enim. — lbid, Antiochus et amici ejus : Ibid. ad insidias : et insidias.
(Non sunt in cod.) — 15. eas : ejus. —16. cum in- CAPUT V.
trasset : el cum intrasset. — Ibid. eos : (Deesl in
cod.)— — 18, die : (Nec est in cod.) — 76?d. et vos : Vers. 5. equorum per ordines : eorum per ordi-
vos. 19. et siccus : siccus. — 20. Persidis : Per- nem. — 6. in coede : inde. — 7. coufusionem acce-
sarum. — 21. sacerdos : sacerdotes. — 27. et con- pit : confusionecepil. — 8. exiliura : exercitus. —
lemptos : contemplas.— 28. nos : (Deesl in cod.) — 9. pallia sua expulerat : patria excluserat. — 15. et
50. esset : est. — 51. esset : fuisset. — 52. sed et mulierum : mulierum—14. vincti : vincenti.—Ibid.
ex : sed ex. — 55. ut : at. — lbid. res : (A'on habe- non minus autem veuuodati : (Désuni in cod.) — 15.
tur in cod.)—34, sacrificia : sacrificium. — 55. etiani : (Deesl in cod.) — Ibid. universa terra san-
examinans : déterminons. —7Jnd. templum, ut pro- clius, Menelao : universoelerroesanctiorem Menalao.
— 17. civitalem : (Non est in cod.) — 76id. Deus :
baret, elc. : templum, et si quibusrex donaverat mulia , Dominus. —
bona, accipiebat ex hoc et retribuebal innumera, ut 20. socius 19. locum: socius Deus : ad locum Dominus.—
probaret, etc. — 36. liunc locum : hoc. bonorum et bonorum. — 7Wd.
omnipotentis est, iterum, etc. : omnipotenlis, ite-
CAPUT IL rum, etc. — 21. regressus : reversus.— 25. Garizim :
Vers. t. transmigrabant : transmigrabantur. —8. Garizi. — Ibid. Menelaum : Menalaum. — 27, de-
cum : (Deest in cod,) — 9. Magnifiéeetenim sapien- cimus : de civibus. CAPUT
liam iractabat : (Non habentur in cod.) — 12. co- VI.
mestum : mandatum. — 15. qualiter : ut. — lbid. Vers. 2. Garizim : Gazarim.—4. Gentium: (Deest
regibus : regionibus.— 14. acciderat : accedebat.— in cod.) — Ibid. oedibus : diebus. — 7. ainara :
ïS. perferant : perferat. — 16. facietis : facitis. — arma. — 9. gentium : gentilium. — 76id. miseriam :
17. et sanclificatïonem : (Desunt in cod.) — 18. no- misera. — 15. adliibere:eoe/iifcere.— 14. adveneril :
siri : (Deest in cod.) — 22. vindicarent : et vindica- venerit.— 17. sini: sunt. —18. unus: (Deest in cod.)
rent. —25. in toto orbe : toto orbe. — lbid. ei le- — Ibid. primoribus -.prioribusscribarum, vera oelale.
ges : ut leges. — 25. enim : (Deest in cod.) — lbid. — 19. gloriosissiinani : gloriosam. — 21. ei : (Deest
narraliones : locutionem. — 26. volentibus ; ( Non in cod.) — Ibid. ut : et. — 22. viri : (JVonhabelur in
est in cod.) — lbid. facilius : facile. — 27. assum- cod.) — Ibid. faciebant : facerent. — 25. cogilare
psimus : assumimus.— 29. authoribus : authori. — coepit : cogitationem accepii. — 7fcid. ingenitoe': in-
50. curât : conatur. — 52. vitare brevianti : vitoe genuas.— 76i'd. aclus : (Deest in cod.) — Ibid. a
brevilaii. Deo: Deo. —24. adolescentes arbitrantes : adole-
CAPUT III. scentium, arbitrait. — 25. tempus : (JVonest in cod.)
— 26. manum : manus. — 50. hoec: hoc. — 51. vir-
Vers. 1. animos odio habentes mala : animoodio tulis
liabenlismala. — 2. fiebal ut et ipsi : fidebat ul ipsi. -.(Non est in cod.)
— lbid, dignuin : (Deest in cod.) — 5. eo lempore: CAPUT VII.
Mo in tempore. — 8. est : (Non habetur in cod.) — Vers. 1. septem : et seplem. — Ibid. fratres una
7oid. civilales : (Non esl in cod.) — 10. et pupillo- cum maire sua, etc. : fratres cum maire, etc. —Ibid.
ruin ; aut pusillorum. — 15. esse : (Deest in cod.) — p edere : (JVonest in cod.) — 76id. carnes : ad carnes.
15. de depositis : depositis. — 16. videbat : viderai. — 2. Unus aulem ex illis qui erat primus : Unus
— 17. efficiebatiir : manifestabalur. — 18. grega- autem qui erat ex Mis:—5. iratus itaque : iralusque.
tim : congregati. —2!. enim : autem. — 25. perfi- — 4. prior : primus. — 6. aspiciet : aspiciat. —
ciebat : perficere. — 7Md. proeseus : in proesens.— Ibid. iu protestalione : proteslatione. — 7. abstra-
2i. Dei : (Non est in cod.) — 29. atque omni spe et cta : detracla. — 8. sequenti : sequenlibus.—9. sic:
salute privatns : (JVonhabenlur in cod.) — 50. Do- (Deest in cod.) — 10. illuditur : illudebalur. — 15.
minum : Deum. — 7Aid.omnipotente : aulem. —51. vexabant simililer : similiter vexabanl. — 15. in :
confeslira : (Deest in cod.) — lbid. ut vitam : et sa- (Deest in cod.) — 17. tu autem : (Désuniin cod.) —
lutem: — 52. rex : (Deestin cod.) — 35. recepto : et Ibid. magnara potestatem : magna polestas. —18.
— Ibid. hoc : hoec.— 22. do-
recepto. — 56. sub oculis suis viderat : sibi oculis sextum ; et sextant.
viderai. — 57. .esset : esl. — 58. si quem : siquidem. navi : dedi, — 25. omnium : hominis. — Ibid. vi-
— lbid. eum : (Non esl in cod.) lam : et vilain. — lbid. vosmetipsos : vos. — Ibid.
leges : — legem. — 24. et cum juramento : et jura-
CAPUT IV. menlo. Ibid. ei : (Non habetur in cod.) — 2'5. ad
Vers.5. Simonis: Simoni. — 8. octoginla : septua- hoec cum : et ad ista quoniam. — lbid. ei ; (Deest in
— — cod.) — 27. no'vem : decem.28. te nate, ut : nom
ginla. 10. annuisset : agnovisset. — 11. consti- — Ibid. particeps : (Nec est
etc. lbid. Eu- te. 29. lia fiet :ila fit.
tuta, el per, ele. : coizstitufa,per, — in cod.) — 50. nobis : (Deest in cod.) — 55. Deus :
:
polemi Epolesii. — 17. hoc : hoec. 19. Sacrifi-
cium : Sacrifices. —21. filios propier primates : fi- (Non habetur in cod.) — 57. el fratres ; fraires. —
lio propter primatus. — 22. inde : ( Non habetur in D Ibid. estin:si(. —40. Domino : Deo. —41. post filios:
cod.) — 25. Menelaum : Menalaum. — Ibid. — Simo- (Desunt cod.)
CAPUT VIII.
nis : Jasonis. — 27. Menelaus : Menalaus. 28.
regem sunt evocati : regem vocati. — 29. Et Mene- Vers. 1. eduxerunt ad se sex millia virorum : as-
laus amotus est a Sacerdoiio :Menalaus motus esl Sa- sumpserunt ad sex millia viros.—2. et misereretur :
cerdoiio. — 50. régis concubinoe; de concubinoeré- misererelur. —4, quoque : uiique. —6. improvisas,
gis.— 52. Menelaus : Menalaus. — Ibid. e templo : succendebat eas : improvisis, succendebai ea. -—8.
templo.— 54. Qui—: quod. — 7oid. de asylo : asylo. profectum : perfectum.-—9.primoribus amicuin, da-
— 55. eliam : et. 57. itaque est animo : iiaque ad lis ei depermisiis : prioribus amicum, dalis et per-
animant. — Ibid. propter Oniam : (Désuni in cod.) mises.—lbid, et Gorgia : Gorgia.— lbid. et in belli-
— 58. accensis : accensus.— Ibid. et in eodem : el cis rébus experiemissimo : (Désuniin cod. ) —10. ut
eodem. — 76id. in Oniam : Oniam. — 7fcid.condi- régi : régi ut. —11. coempiionem Judaicorum : em-
gnam retribuente : dignam tribuente. — 59. divul- ptionemJudoeorum.-—76id.esset : erat. —12. autem
gata : vulgata. — lbid. exporiato : porlalo. — 41. ubi -.aulem Machaboeusubi. — l&. quam coininus :
—
jecere ; jacere. — 42. autem : (Deest in cod.) — quant in continus.—15. et si : si. 76id. lamen :
76id.conver.si : ver&i.— 45. Menelaum : Menalaum. (Desst in cod,)-—16. hostibus : cum Iwstibus.—17.
— 43. Menelaus : Menalaus. — Ibid. dare : (Deest loco sancto : in locum sanclum.—18. et venientes :
in cod.) — 47. Menelaum : Menalaum.— lbid. hos : venientes.—19. eos : (Deest in cod. )— 76id. quod :
1039 APPENDIXAD DIVINAMBIBLIOTHECAM S. HIERONYML 1040
(A'onesl in cod.) — 76id.millia perierunt -.milliaquiiA derunt. —21. Camion: Carnon.—22. ab alio : alio.
perierunt.— 23. Ad hoc eliamab Esdra : adhuceliam — 25. virorum : viros.—26. — regressus : egressus.—
ab Ezra.—lbid. adjulorii : in adjulorium.—26. re- 2S. sua : ( Deestin cod.) lbid, confringil: confre-
versi sunt : reverlerunl.— 55. eum : eos.— 76id. in- gil. — 51. et exliorlati : exhorlali.— 55. vero : au-
cenderal : incenderant. tem.— 58. Odollam: Modollam.— Ibid. purilîcali :
CAPUTIX. purificationis.—42. oblivioni traderetur : obliierare-
lur.—7bid. —
: peccalo. 45. salubris est
Vers. 4. in ira : ira.—7ôid. se fugaverant : fuge- cogitatio pro peccatis det'unctisexorare, ut a peccatis sol-
rant. —76id. suum : ( Deestincod.)—Ibid. eo quod: vanlur : salubris ut
Deus ; (iVonestincod.)—Ibid.enim:eum. peccatissolvantur. cogitalionepro defuncliscogitare,
quod.—5.
—6. ille : (Deest in cod. ) — 7. hoc : hoec.—8. is- CAPUTXIII.
que qui : is qui. — Ibid. imperare : inspirare.—U.
sui : (JVonhabeturin cod.) —12. nec : ( A'onesl in . Vers. 5. Menelaus: Menalaus.— 7iid. patria : pa-
cod. )—Ibid. l'erré posset: ferre non possei.—17. Irioe.— lbid. sperans se constitui : sperans constitui.
se : (JVonest in cod. ) —18. deprecationis : precaiio- — 7. Menelaum: Menalaum.— 9. nequiorem se pâ-
nis. —21. curam : vesira.—22. habens : habeo.— tre suo Judoeis'oslensurus : iniquiorem se Judoeis
25. meus : (Deesl in cod.)—26. Oro : Orale.—27. ostensurum.—10. eos : (Deest in cod.)—14. civi-
et communem: communem.—29. filium : (Deestin late : el civilate.—15. victori : Victoria.—76id. fue-
cod.) s rant : erant. —16. hostium castra repleverunt, re-
CAPUT X. _ busqué prospère : hostiumreplenles,rébus prospère.
Vers. 5. purificationem : purgalionem. — lbid. B—18. difficultatem-.difficullates. — 19. admovebat:
quinla : et quinta. — 6. et in speluncis : ( Desuntin admoveral.—lbid. minorabatur : minuebatur.'—21.
: et nunliavit.— 76id. est et conclusus :
cod.)—11. enim -.(Deest in cod.)—76id. negotia Enuutiavii —
régis : negoliumregni. —12. justi teuax : justitioete- conclususest. 24. ad Gerrenos: Gerrenos.
nax. —lbid. constituit : insliluit. —13. credilam
sibi a Philometore deseruisset, et ad Antiochumno- CAPUTXIV.
bilem : crêtesa Philometorenobile.— 19. Josepho, Vers. 6. seditiones : sedilionem.— 9. humanita-
.
itemque Zachoeo,eisque Josippo item Macliaboeus, tuam promulgatam omnibus : pervulgalamom-
et /lis.—24. equilalu : exercilu.—23. Dominum: lem
Deum.— 26. adversariis: (Deestin cod.) —32. vero: nibushuinanilalem tuam. — 11. se : (Deesl in cod. )
aulem.— 54. At lii : Et hi. — 55. incedentes: ac- 12. in— Judoeam: Judoeam.—15. datis : ( A'on est in
cedenlcs.—58. illis : illi. cod.) 76id. ut : ( JVechabelurin cod.) — 7oid. —
eos
vero : et. —14. congregatim : segregatim. 76id.
CAPUT XI. prosperitates : prosperitatem.— 15. constituit : con-
Vers. 5. Gentium : Gentilium,—6. Israël : (Deest stituit eum.— 76id. custodiret : (Deest in cod. )—
in cod.) —10. coelo: loco. — 7fud. super : (Deest in 19. proemisit: misit.— lbid. Theodotium: Theodo-
cod.) — 11. more : (A'ecest in cod.)— lbid. in ho- lum.—21. et singulis : et a singulis. —21. ex animo,
stes : hostibus.—12, autem : vero.—lbid. l'ugiens: et erat viro : ex animovero.— 25. rogavilque : ro-
fugatus.— 15. omnipoicntis : (Non est in cod.) — gavit.—27. miliere : mitti. — 51. cum : ut. —7oid.
7eid. innitentes : nilsntes.—16. siquidem : quidem. C sacerdotibus: Deest in cod.) — 53. dicens : ( A'ecest
—17. luerant : :unl. — 18. Quoecumque:quoeque. in cod.) — 55. universorum qui : qui universitalis.
— lbid. permittebant : permitlebat.—19. eldeinceps — 56. omnium: ( A'onhabeturin cod. ) — 40. sese :
bonorum : eliam deinceps honorum.— 21. mensis se. — 41. in domum : domum.— 42. agi -.ait.—
Dioscori,die vices-ima: Dioscori,die mensisvicesima. 45. accensusanimo : accensisanimit.—lbid. deflue-
— 24. meo : (Deest in cod.)—76id. postulare a no- ret : flueret. — lbid. et gravissirais vulneribus esset:
bis concedi sibi : postulareconcederesibi.—27. vero: I Desuntin cod.)
autem. —7fiid.talis :( A'onestin cod. ) — 29. Mene- CAPUTXV.
laus : Menalaus.—50. his igiiur qui commeanl : hos Vers. 1. bellum : ( Deest in cod.)— 2. barbare :
igilur commaneant. — lbid. Xanlici : Xiandaci.
— 51. qui
Judaicis : Judan, — lbid. et prius : prius. — barbara.
— 5. ille : al Me. — 7frid.coelo: soeculo.—
52. misimus : misi. — lbid. Menelaum: Menalaum. 6. cogitaverat : cogitabat.— 7. Deo : Domino.— 8.
— 55. Xantici : Xandaci.—lbid. die : (Deeslin cod.) ad advenlum: advenlum.— 9. ceriarnina : certami-
— 10. ostendebat : ostendens.—11. exhorta-
—54. aulem : ( A'onest in cod. ) — 56. ad regem: num. tionibus : orationibus.— 15. hoc : hoec.— 15. dicen-
in
(Desunt cod.) — 7oid. iudicavit : judicavit.— 58.
Xanlici : Xandaci. tem : dicenlemei.— 16. in quo ; quo. — 17. civilas
CAPUTXII. sancta : civilas et sancta,— 76id. periclitarenlur :
pericliiaretur. — 18. itemque : ilem. — 21. manus :
Vers. 2. Gennoei: gehennce.—6. nocte : noctu.— manum.— 22. qui :( Deest in cod.) — 27. triginta
9. appareret ; pareret.—10. jam : (Deesl in cod. ) quinque millia : triginta millia. — 51. pervenisset :
— 11. dexlram : dexlras. — lbid. se : ( JVonest- in convenissenl.—54. servavit : conservavit.— 55. si-
J)
cod.) — 13. firmam : firmissimam.15. Jesu : ( Deesl gnum auxilii : auxilium.— 57. quoe: quod. — lbid.
in cod.) — 18. non coinpreheuderuni : comprchen- diei : die.— 59. hoc :
(Deest in cod.)
1041 VARIANTESLECTIONES.—EVANGELIUMSECUNDUMMATTHyEUM. 1042

CODIGUM DIVINE BIBLIOTHEC^E

VARIANTES LECTIONES.

PARS SECUNDA,
VARIANTESLECTIONESNOVI TESTAMENTI.
COMPLECTKNS

Hieronymi in Evangelistas ad Damasum proefatio : Novum opus, etc.

[Non habetur in Cod, Goth.)

SANCTUM J. C. EVANGELIUM SECUNDUM MATTHLOEUM.

Hieronymi proefatio ex prooemioCommentariorum.A inducas : ne inducas nos. — 7iid. Amen : (Deest in

quos scripsilin Malihoeum : Plures fuisse, etc. : (Ha- cod.) — 19. vobis : (JVonest in cod.) — 20 demoli-
betur in cod. Goth. ) — Hieronymus in Calalogo tur : exterminât. — 22. si oculus Unis fuerit : si fue-
Scriplorum ecclesiaslicorum: Matlhoeus, etc. : (Non rit oculusluus. —25. fuerit nequam : nequamfuerit.
— 76id. erunl : sunt. — 25. plus : (Non esl in cod.)
habelur.) — 55. ergo : autem. — 7oid. hoec omnia : omnia
CAPUTI.
— —
Vers. 5. Zaram : Zara. — 5. Raab : Racab. — 6. hoec.: 54. solliciti esse : essesollicili. lbid. sibi
David aulem rex : Davidrex. — 17. itaque : ergo. ipsi ipse. CAPUT VIL
— lbid. ab : (Deest in cod.) — 20. apparuit in
somnis : in somnis apparuit. — 23. cognoscebat : Vers. 2. remelielur : melielur. — 4. ecce : (Deesl
cognovit, in cod.) — 10. petierit : petet. — 11. d2ta : (Non est
CAPUT H. in cod.) — 7eid. dabil : non dabit, — 12. illis : eis.
— 15. est : (A'on habetur in cod.) — 17. et v. 18.
Vers. 1. Judoe: Judoeoe.— 5. ei ; (JVonest in cod.) malos Iruclus : fructus malos.—lbid. bonos fructus :
— lbid. Judoe : Judoeoe.— 6. nequaquam : num-
— : essent. — 16. fruclus bonos.22. in nomine tuo : in tuo nomine. —
quid. 15. recessissent regressi 25. super : supra. — 27. illius : ejus. — 29. et non :
:
tempus quod tempus slelloe quod. (Addilur slelloe.)
— 19. ang.elusDomini apparuil : apparuit angélus non.
Domini. — 20. enim qui : enim omnes qui. — 22. CAPUT VIII.
illo ire : Macvenire. — 25. per prophelas : (Desunt Vers. 2. adorabat : adoravit. — 5. Jésus manum :
in cod.) B manum Jésus. — 15. ei : eis. — 20. dixit ei : dicit
CAPUT III. illis. —76id. nidos; fiiius : nidos, ubi requiescant;
— filius. — 76id. caput reclinet : cupul suum reclinet.
Vers. 1. aulem ; (JVon habelur in cod.) 2. et : — 25. ad eum : (Desunt in cod.) — 26. dicit eis :
— (Non esl in cod.)—5. qui dictus : de quo diclum.
—• — eo in dicit eis Jésus. — 29. Jesu : (Deest in cod.) — 50..
:
4. suos ejus. 5. exibat : exibant. 6. ab
Jordane : in Jordane ab eo. — 7. veniura ira : fulura muliorum porcorum : porcorummultorum 51. au-
: —
ira, — 10. radicem : radiées. — 12. suum in hor- lem vero. 53. de eis : dehis.—54. a finibus: finibus.
reum : in horreum suum. — 16. ei : (JVonest in CAPUT IX.
cod.) — lbid, et venientem : venientem. 17. Et —
Vers. 5. peccata : peccala tua. — lbid. an dicere :
ecce vox : Et vox. aut dicere. — 6. ul aulem sciatis : ut sciaiis autem.
CAPUT IV. — 76id. quia : quoniam.— 9. inde : (Addilurin
cod.)
Vers. 4. dixit : dixil ei. — 76id. in solo pane : in — 7f>id.in telonio : ad lelonium. (Ita habebat leclio
pane solo. — 10. dicit : dixit. — 14. adimpleretur : velus ; modo, ea erasa, legitur ut in excusa.)—15.
impleretur. — 16. vidit lucem : lucemvidit. — lbid. est : lia habebat leclio velus : modosil superscribi-
umbroe: et umbra. — i7. Exiude : Et exinde. — 18. tur. ) — 18. adorabat : adoravit. — 25. turbam
Jésus : (Non habetur in cod.) — 19. el ail illis : et lumultuanteni : turbam muttam tumultuantem. —
ait illis Jésus. — lbid. et faciam : ut faciam. — 25. 27. inde Jesu : Jesu inde. — 28. coeci: duo coeci,
el de Jerosolymiset de Judoea: et JerosolymiselJudoea. — lbid. hoc possum : possum hoc. — lbid. dicunt
CAPUT V. p^ ei : dicunt enim. — 50. eorum : illorum. — 55.
: paruit. — 55. omnes civiiates : civilales
Vers.11. fuerinl, et : fuerint homines, et. (Additur apparuit omnes.— Ibid. infirmitalem : iiifirmitatemin populo.
hommes.) — 17. :
quoniam quia. — Ibid. aut pro- (Adduntur in populo.)
phelas : et prophelas. — 18. donec omnia donec :
isla omnia. — 28. quia : quoniam. — 50. enim :
in — 51. ei : illi. — 55. Domino : Deo. CAPUT X.
(Deesl cod.) Vers. 2. sunt hoec: hoecsunt. — 5. et Jacobus :
— 57. sit sermo aulem : sil autem sermo. — 59.
Dexteram maxillam tuam : dextera maxilla tua. — Jacobus. — 5. dicens : et dicens. — 8. leprosos
76id. et alteram : altérant. — 40. in judieio : judi- mundale : (Désuni in cod.) — lbid. gratis date : gra-
cio. — lbid. dimitle : remille. — 44. benelacite : et tis reddiie. — 10. enim est : estenim. —-11. aulem :
benefacite.— 46. diligitis : diligalis. (iVon est in cod.) ——15. domus illadigna, veniet :
domus digna veniat. 7»id. reverlelur ad vos : ad
CAPUT VI. vos rêvertalur. — 14. vel civilale : vel de civilate. —
• Vers. 7. : veniat. — 17. aulem : ergo. —18. et ad reges : et reges. — 26.
quod : quia. — 10. adveniat
11. supersubstantialera : quotidianum.— 15. ne nos ne : non, — 76id. est opertum : opertumesl. — 7eid.
1IU5 APPENDIXAD DIVINAMBlBLlOTIlECAMS. HIERONYMl lf'44
revelabitiir ; et occullum quod non scieiur : révèle-jA Dixit : dicit. — lbid. Jésus : (Deest in cod.) — Ibid.
lur neque occullum quod non sciatur. — 28. limele quippe : (A'on esl in cod.) — Ibid. illuc : (Nec habe-
eum : eum limele. — 76id. et animam : animam. — tur in cod.) — 22. dixit : dicit. — 24. ei : (A'onest
52. coiifilebilur : coufuelur. — 7Wd. et 55. in in cod.)
coelisesl : est in coetis.— 54. quia pacem venerim CAPUTXVIII.
miltere : quia venerim mittere pacem. — 57. plus Vers. 12. relinquit : relinquet.—15. gaudet : gau-
quam : super. débit. — 15. eris : es. — 10. te non audicrit : non
CAPUT XL le audieril. — 17. ecclesiam : et ecclesiam.— 20.
Vers. 6. est : (Deestin cod.) — 12. rapiunt : diri- orabal : rogabal.— Ibid. in me, et : in me, Domine,
piunt. — 21. Corozain : Corazain.—25. quia : qui. et : (Additur Domine.)—27. Dominus : (Addilur in
— 7eid. a sapieutibus : sapienlibus. cod.)— 30, redderet debitum : redderetomnedebilum.
CAPUT XII. CAPUT XIX.
Vers. 1. per sala, sabatho: sabathoper sala. 2. —
— Vers. 4. qui : (Deest in cod.) — 7. dare : dari. —
facere sabbathis : facere in sabbalhis. 8. enim est : 9. et dimissamduxerit moechatur : (Addunturin
estenim. — 11. illis : (Deeslin cod.) — lbid. habeal : qui
— 10. hominis : homini.—11. illis : (JVonha-
habet. — 14. quomodopcrderent eum : ni perderent. cod.) belur in cod.) — 12. castraverunt : eunuchizaverunt.
(Additur ul.) — 27. :
ego ergo. — lbid. judices — 19. matreui tuam, diligel : matrem el ditiges. —
veslri erunt : erunt judices vestri. — 51. bis. blas- 22. enim : aulem. — 25. dixit : ait.
—
phcmia : blaspliemioe. 54. os loquilur : os ejus ]B
loquilur. — 55. thesaurn profert : ihesaurosuo pro- CAPUT XX.,
fcrt. — 45. invenil : inveniel. — 48. et qui : aul qui.
— 50. meus frater : meus et (rater. Vers. 1. est regnum : est enim regnum. — 4. dixit
illis : i//is dixil. — lbid. vineain : vineummeam : (Ad-
CAPUTXIII. ditur meam.) — 7. vineam. Cum : vineammeam, el
Vers. 2. ut in naviculam: ul naviculam.—4. creli : quod juslum fuerit dabo vobis. Cum. — 8. factura :
(Deesl in cod.) — 8. aulem : vero. — 15. enim : (A'on habetur in cod.) —16. vero : (Deesl in cod.)
(A'on habetur in cod.) — 76id. videanl oculis : ocu- —17. Jésus Jerosolymam : Jésus in Jerosolymam.—
lis videant. — 10. quia : qui. — lbid. quia : quoe.— 21. sinisiram in regno : sintstram luam in regno. —
17. quippe : (Deestin cod,) —26. tune apparuerunt : — 25. et simstraui : et ad sinisiram. — 29. illis ab
tuneet apparuerunt.— 50. ea in : (Desuntin cod.) — Jéricho, secuta est eum lurba mulia : eis ab Jéricho
57. illis : (A'onhabelurin cod.) — 76id. hi sunt filii : secutoesunt eum turboemultoe.— 54. eorum : (Deesl
hi filii sunl. — 45. audiendi : (Addilurin cod.) — in cod.)
44. vadit et vendit : vadet et vendei.— lbid. émit : CAPUTXXI.
émet. — 50. mittent : initiant. — 56. sorores : soror. ','" Vers. 1. discipulos : dheipuios suos. —2. quod
57. sua : (Deeslin cod.) — 58. illorum : eorum. contra vos est : quod estcontra vos. — 4. adimplere-
tur : impleretur. — 9. hosan-na in allissiniis ; (A'on
CAPUTXIV. habentur in contextu; sed in margine lilleris recenlio-
Vers. 2. Bapiista; ipse : Bapiista, quemegodecol- ribus scribilur, Osanna in excelsis.)—15. el pueros :
lavi ; ipse. — 5. posuit iu carcerem : posuit eum in C pueros.—10. dixil : dicit. — 17. illis abiit : Mis Jé-
carcerem.— 6. medio; el, etc. : medio Iricliuio; et, susabiit. — 21. ail eis : Désuniin cod. ) — lbid. toile
etc. —8. sua , da mihi, etc. : sua dixit, da mihi, elc. Cl : toile le el. — Ibid. in mare : in via. — 24. eis :
— lbid. hic : (A'onest in cod.) — 12. corpus, et, i//is. — lbid. vobis : iu cod.) — 26. habeni :
(Deest
elc. : corpus ejus, cl, elc. — 14. eis : (Addilur in habebanl.— 28. vinea mea : vineam meum.— 29.
cod.) — 18. mihi illos : illos mihi. — 19. super : Nolo. Posteaautem p.Biiiiemiamoiusabiit. (vers. 50.)
supra, — 76id. autem lurbis : aulem dederuntlurbis. Accédons autem ad alienim, dixit similitev. At ille
(Additur dederunt.) — 22. Jésus : (Deeslin cod.) — respondens, aii,eo, Domine. Et non ivit: eo.Domine,
28. si : (Addilurin cod.) et non ivit; accédais autem ad allerum dixit shhiliter,
CAPUT XV. al Me respondens,ait, Nolo, postea vero poenitenlia
Vers. 4. palrem, el : palrem tuum, el. (Addilur moinsabiit—: (Une nique superscribitur, erasa veteri
51. quis ex : quis ergo ex. — lbid. di-
tuum.) — 8. colunt me : me colunt. — 11. os, coin- lectione.)
cunt ei Primus ; dicunt Novissimus.— 57. verebun-
quinat hominem : os hominum , coinquinat hvminem.
— 7oid. ex ore : ex ore hominis. — 12. hoc : (JVon tur filium : verebuntur — forsitan filium.—'41suàm:
habelurin cod.) —29. ibi : Mie. — 50. coecos,clau- (Deesl in cod.) 76id. reddent ei fructum ; reddanl
dos : claudos, coecos.— 51. turboe: lurba. — 7oid. ei fructus.
videnles rautos : videniesaulem mutos.—54.habelis CAPUT XXII.
panes : panes habelis.—58. aulem : (Non est in cod.) Vers. 6. contumeliis : conlumelia.— 7. esl : est
CAPUT XVI. nimis. — 76id. succendit : subvertit.— 15. manibus
D et : (Addunturincod.) — 17. an non ? : oui non?. —
Vers. 1. etrogaverunt : (Adduntur in cod.) — 2. 18. coguilaaulem Jésus nequiiia : cognovitautem Jé-
illis : eis. — 5. dijudicare : (indicare habebat lectio sus nequ'uias.•—19. numisma Census : nominisCen-
velus; modo aulem judieare.) — 76id. potestis? po- sum. — 21. quoesunt Coesaris: quoeCoesarissunl. —
teslis cognoscerc?— 4. prnpheioe: (Deeslin cod.) 24. dixil : dicit. — 27. el : (A'onhabelurin cod.) —
7. inter : inlra. — 10. in quatuor : et quatuor. — 50. enim : autem. — 52. Non est Deus :_A'on dixil
15. quem dicunt : quem me dicunt. — lo. Jésus : Deus. — 46. ei respondere : respondereei.
(Deesl in cod.) — lbid. esse dicilis : dicitis esse. —
i(i. respondens Simon : respondensautem Simon. —. CAPUTXXÏII.
19. ligalum el in coelis: ligatum in coelis.— lbid.
solutuni et in coelis: solutumiu coelis.— 20. esset : Vers. 5. opéra vero : vero opéra, — 76id. enim :
est. — 21. Jerosolymain : in Jerosolymam.—28. (Deestin cod.)-—4.enim : autem.-—6. autem : enim,
staniibus : astantibus. — 9. est : (Non habelur in cod.) — 15. quia : qui.
— ibid. homines ; (Ita superscribitur,erasaveterile-
CAPUT XVII. — 14. quia : qui. — lbid. oraiiones loi.gas :
ctione.)
Vers. 1. assumit : assumpsit. — 3. apparuerunt: oratione longa. — 15. quia : qui. — 19. esl : (JVon
apparuit. — 4. et Moysi : Moysi. — 7. ei nolite : habetur tu cod.) — 26. fiât id : fiât et id. — 27. quoe
nolite. — 9. eis : (Deest iu cod.) — 10. oporteat a loris : quoeforis. — 29. quia : qui, — 50. et dicilis ;
primum : primum oportet, — 18. illum : ei. — 20. et qui dicitis. — 57. sub alas : sub ulas stias.
1045 VARIANTESLECTIONES.— EVANGELIUMSEC. MARCUM. 1046
CAPUT XXIV. \ (AddilurJésus.) — 24. de illo: deeo.— 26. dedilque:
— 29. novum : (Addilur in cod.) — 55. num-
Vers. 1. et : (Deest in cod.) — lbid. oedificatlones: dedil. scandalizabor : num scandalizabor?.— 55.
oedificalionem.— 5. signura adventus : signum erit quam —
: oportet. 58. mea usque : mea valde
udvenlus.— 6. enim : aulem. —. 10. in vicem : (lia oporluerit
— 59. Pater mi : mi Pater. — Ibid. sicut lu :
super scribilur, erasa velerilectione.—10. descendat: usque. —
descendet.—20. in : (Deest in cod.) — 22. breviati : sicut tu :vis. 41. inest : (Non —
htibeturin cod.) —45.
adbreviati. — 28. illic : Mue. — 50. milita et maje- eorum (Additur cod.) 47. eo : ipso. — 54. er-
slate : mulia et gloria el majestale. (Adduntur el glo- go : (Deeslin cod.): —5b. adimplerentur : impleren-
ria.) — 5J. generatio hoec: hoecgeneratio.— 55, au- tur.— 57.Seniorcs Pharisei.—58. finem: finemrei.—
lem : vero. — 50. solus pater : pater solus. — 57. 6i. reoedifîcare: oedificare.— 66. morlis : niorti.—.
autem : enim. — 58. diebus anle : diebusillis anle. — 67. ejus : (Deest—in codice.)— 71. ancilla : (Non ha-
lbid. Noe in arcam : in arcam Noe. i0. unus : al- belur in codice.) 75. dixerat, Prius : dixerat, quia
ler. — 41. relinquctur : relinqueturduo in leclo: unus Prius.
assumetur et unus relinquetur. — 45. est : esset.— CAPUT XXV1L
44. Ideo et vos : Ideoque et vos. — lbid. qua nesci- , Vers. 1. autem : (Deeslin cod.) — 5. quod : quia,
tis hora : nescilis qua hora. — 48. facit : faciet, — — 5. argenteis in templo : in templo argenteis.—
49. ebriosis : een'is. — 51. ponet : ponat. 8. ager ille Harel-dama : ager ille lingua eorumHa-
cel-dama. — 9. a filiis : filii..— 11. illi : ei. — 14.
CAPUT XXV. ad : (JVonest in cod.) — 15. populo dimillere : dimit-
Vers. î. eril : est, — 11. Novissime vero veniunt j3 1ère populo. — 19. ad eum : ad illum. — 21. proe-
et reliquoe: Novissimeveniunt reliqvoe.— 15. itaque, ses : (i)cesl in cod.) — 25. illi magis : illi mullo ma-
quia : itaque et orale, quia : (Adduntur et orale.) — gis. — 25. ejus : hujus. — 29. ffexo : ftexu.—lbid,
15. profeems est siatim : slatim profectus esl.—17. ei : (A'on estin cod.) — 52. Emîtes : Et exeunles.-—•
ci : (Deest in cod.) — 20. obtulit alia : obtulitei alla. 55. ut implerelur quod dictiira est per propheiain
— 2î. serve hone : boneserve. — 22. lucratus : su- diccniem , Diviseruntsibi vestiinenla mea; et super
perlucraïus. — 25. serve bone : boue serve. — lbid. vesiem meam miserunt soriem. (vers. 56.) Et seden-
super mulia : supra mulia. —25. in terra—: (Addun- tes servarant eum : (Addunturin cod.) — 40. Vah :
tur in cod.) — 27. commillere : miltere. 76id. uti- (Deestin cod.) — lbid. templum Dei, et : templum,
que : (A'onest in cod.) — 29. auferetur : aufertur. — et. — lbid. illud reoedificas: reoedificasillud. —41.
— —
50. ejicite : mittite. 58. cooperuimus : operuimus. dicebant : dicentes. 42. credemus ei : credimus
— 40. fratribus raeis : (Adduntur in codice.) — 4î. ei. —45. confiditin Deo : confidelin Domino.—44.
dicet et his ; dicet his. — lbid. paraïus : proeparalus. crucifixi erant : fixi erant. (Inter lineashabenlurquoe-
— 44. aut : vel. dam liiteroesemierasoe,'quoe videntur legissecruci, ut
CAPUT XXVI. legeretur crucifixi.) — 46. ut quid dereliquisti me ? :
Vers. 6. Jésus esset : esset Jésus. — 9. istud : hoc. quare me dereliquisti? — 48. el iraposuit : imposuit.
— 10. huic : (Deest iu cod.) — 7oid. enim : (Non ha- — 54. lilius Dei : Dei filius.
beturin cod.) — 11. me autem non semper babetis ; CAPUT XXVIII.
in
(Adduntur cod.) — 12. hoec: hoc. — lbid. hoc :
(Deest in cod.) — 14. dicebatur Judas Iscariotes : r»' Vers. 3. vestimentum : vestimenta.—7. proecedit:
dicitur Judas Iscarioth. — 17. die : (JVonesl in cod.) proecedet.— 76id. proedixi: dixi. — 14. suadebimus :
— 20. discumbebat cum : discumbebalJésus cum, suademus.— 15. edocti ; docti.

SANCTUM J. C EVANGELIUM SEC. MARCUM.

Hieronymus in CalalogoScriptorum Ecclesiastico- CAPUT II.
runi; llarcus Discipulus, etc. : (Non habelur in cod. Vers. 5. ad eum ferenles : ferentes ad eam. — 5.
Goth.) Cura autem vidisset : Cumvidissetaulem. — 7. pec-
CAPUT I. cata : (Addilur in cod.) — 9. au : ouf. — 10. quia
Vers. 2. In Isaia propheîa : (Adduntur; non enim filius hominis habet poleslatem : quia potestatemha-
sunt de conlextu, sed inter lineas hoecverbascribuniur bet filius hominis.—12. surrexil ille : Me surrexil.—
lilteris mullorecentioribus.)— lbid. Ego : (Deesl in Ibid. mirarenlur : admirarenlur. — 14. Levi : Levin.
cod.) — 7fcid.ante te : (A'on sunt in cod.) — — 5. ad — 16. publicanis et peccaiorihus : peccatoribuset
eum : ad illum. — lbid. Jordanis : Jordane. 8. publicunis.— 22. novum : novellum.—7/iid. dinim-
baptizavi : bapiixo. — 76id. baptizabit spiritu : ba- pit : dirumpet. — 26. nisi Sacerdotibus : nisi solis
plizobit vos spiritu. — 9. in diebus illis : in Mis die- Sacerdotibus.
bus. — lbid. a Nazareth : Nazareth. — lbid. a jo- CAPUT III.
hanne in Jordane : iu Jordane a Johanne. 10. coe-— Vers. 5. circumspiciens: circuminspiciens.—76id.
los apertos : apertos coelos.— 15. illi : ei. — 16. se- illi : illius. — 7. Jésus aulem : el Jésus. — 10. libe-
:
cus (Additur cod.)in — 19. componcnies relia in llant : haberent. — 13. El ascendens: quoniamscie-
navi : in navi componentesrelia, —20. vocavit illos: bant illum; el ascendens.— 15. doemonia: doemoniaet
illos vocavit,— 24. qui : (Ita legilur in conlcxlu; sed ut circumeunles proedicarentEvangclium.— 19. Isea-
inter lineas addilur. a. vetuslum, ul legalur quia.) — riotem : Iscarioth, — 22. dicebant, Quoniam : dice-
25. ei : (Additur in cod.) — 27. quoenam : quoe.— bant insanit, Quoniam.—24.regnum illud slare : slare
7uid. eliam : et virtuie et. — 29. egredientes : egre- regnum illud. — 25. poicst : polerii. — 26- consur-
diens. — 50. dicunt ei : (dicit habebat leclio velus; rexeril : consurrexit. — lbid. polorit : polest. —27.
nuncvero superscribiturdicunt illi.)—31.apprehensa in domum : domum. — 18. blasphcmaverint : blus-
— :
manu : apprehensa autemmanu. 54. ea loqui lo- phemaverunt. — 29. delicti : judicii. — 55. el fra-
qui ea. — 55. egressus abiit : egressusesl et—abiit. — tres : et qui sunl fratres. — 54. circumspiciens : cir-
36. prosecutus est cum : perseculuseum. 59. et cuminspiciens.
iu omni Galiloea: et onmiGaliloea.— 40. dicit ei, si CAPUT IV.
vis : dixit ; Si vis. — 41. ail illi, volo : dixit, volo.—
43. est : (A'on habelur in ccd.) — lbid. slaliraque Vers. 1. ul navrai : ut in naviin. — 2. eos: illos.
ejecit illum : slatim et ejeciteum. — 44'. et dicit : et — 4.—coeli : (Deesl in cod.) — 6.—exoesiuavit: oestua-
dixit.—45. introire in civitalem : in civitalemin- vit, lbid. habebat: haberel 8. iinum triginta ,
iroirc, — lbid, essol ; esse. unuru sesaginla, cl uuum cenluua; unum tricesi-
1047 APPENDIXAD DIVINAMB1BLIOTHECAM S. HIERONYMI. 1048
•mum,el unum sexagesimum, et unum centesimum.i i. medunl. — 29. exiit doemoniuma : el exiet doemo-
(Ita eliam infra.) —10. erant: fuerant. — 16. super: nium de. — 30. supra : super. — 51. Decapoleos:
supra, — 17. et — non habenl : et habenl. — Ibid. con- Decapoli.— 35. auriculas ejus : auriculas.
feslim : slatim. 19. reliqua concupiscemioe: reli-
quas concupiscenlias.— Ibid. efficitur: efficiuntur. CAPUT VIII.
— 20. super : supra. — 22. Non esl enim : nonenim Vers. 1. in diebus illis : in Mis diebus. — 7fcid.
est. —24. adjicietur: dicetur. —'25. ab eo : ab illo. mulia esset : essetmulia. — 7oid. discipulis, ail: di-
— 26. queinadmodumsihomo jaciai: quemadmodum scipulissuis, ait, — 2. misereor super lurbam : mi-
jaciat homo.—51. granum : enim. — 55. in illa sereor turboe. — 3. enim ex eis : ex eis enim. — 4.
die : illa die. — 58. super: supra. — 76id. illi : ei. illos quis polerit : istos poterit quis. — 12. signum
— 59. lace, obmutesce: lace, et obmutesce.— 40. quoerit: quoeritsignum. — 13. ascendit: ascendens.
timoré magno : magno timoré. — lbid. et venlus : — Ibid. navim et : ( Desuntin cod.) — 14. panes
ventus. suinere: sumere panes. — 15. Videte et: (A'on ha-
CAPUT V. bentur in cod.) — 76id. Herodis: Ilerodianorum. —
Vers. 2. occurrit de : occurritei de. — 5. polerat 17. ait—illis Jésus: Jésus ailillis.—— 7»id. panes : pa-
eum : eum polerat. — 5. die ac nocie : nocie ac die. nent. 20. — Et dicunt: dicunt. '22. Belh-saidam:
— 7. allissimi : summi. — 9. Legio mihi nomen : Beili-saida. Ibid. eum ul illum : illum ul eum.
— — 23. si quid: si aliquid. — 23. ut clare videret:
Legio nomen mihi. 15. et concessit eis siatira Jé-
sus : (Adduntur in cod.)—16. qui viderant : quoevi- videretut clare. — 26. misil : dimisit. —27. interro-
deront. — 17. coeperunt eum : cum coeperunt.— 18. Iy gabat : et interrogabat.— 76id. eis : (Deeslin cod.)
— — — 76id. esse boulines: hominesesse. —29. esse di-
:
deprecari rogare. 19. sit: est. 21. ad eum:
ad illum. — 24. comprimebat eum : comprimebat cilis: dicilisesse.— 51. eos: illos. — 76id. pati mul-
illum. — 26. fuerat : erat. — 28. vel : ( Addilur in — ia : mulia pâli. — 55. sunt: (Non habelur in cod.)
cod. ) — 29. quia: quod. 50. Jésus in semetipso co- 54. vult me sequi : vult post me sequi. —55. faciet
gnoscens: cognoscens Jésus in semeiipso.— 7oid. de eam : eam faciet. —56. animoesuoefacial: facial ani-
illo: de eo. — 51. sui : illius. — 52. circumspioie- moesuoe.— 57. commutationis: commulalionem.—
bal : circuminspiciebal.— 55. vero : autem. — 55. 58. confusus: confessus. — 76id. verba mea : mea
eo loqueme: Mo loquenle.— Ibid. ad archisynago- verba. — Ibid. confundelur : confilebilur.
gum : ab archisynagogo. — 56. audito—verbo quod CAPUTIX.
dicebalur : l'eioo quod dicebaluraudito. 57. se se-
Vers.i. sianlibus : adstantibus.—2. assumil: as-
qui : sequise. — 58. videt: vidit. — 59. illis: eis. — — 76id. solos: solus. — 5. et candida: can-
40. assurait : assumpsit. — 76id. ingrediuntur ubi sumpsit. — 76id. non polest super terram : super terram
puella erat: ubi erat — 41. Tha- dida.
ingredilur puella. — 4. cum Moyse: el Moyses.— 5. nos :
lilha : Taliitha. — lbid. est: (A'on habeturin cod.) non potest.
— 42. magno: maximo. nobis.— 7fcid.et f'aciamus: faciamus. — 8. circum-
- CAPUT VI. spicientes : circuminspicienles.— 9. cuiquam : cui.
— 10. quid esset : quod essethoc. — 15. et Elias :
Vers. 1. eum discipuli sui: illum discipuli illius. Elias. — 14. conquirenies : conquoerentes. — 15. Je-
— 2. ejusefficiuniur?: i//ius efficiuntur? — 5. Non sura est: eum, slupefaclisunl. — 17. fi-
slupefactus
ne hic e-t. faber filius Marioe: A'on ne iste est fabri (C lium meum ad te : ad te filium meum. — 18. Illum :
filius el Marioe.— 4. illis: eis. — 76id. palria sua, eum. — 19. dixit: dicit. —20. vidisset eum: vidisset
et in domo sua, el in cognatione sua : sua patria,et illum. — 76id. conlurbavit illum : conturbaviteum. —
in cognationesua, et in domosua.—7. vocavit : con- 21. hoc : (Deestin cod.) — 22. misertus : miserere.
vocavit.— 8. in via : in viam. — 10. in domum: do- — 25. autem : (Non est in cod.)—25. proecipiolibi:
mum. — 14. rex Herodes : Herodesrex. — 76id. vir- libi proecipio.— 26. exclamans: damans. — 27. le-
ilités operantur: operanlur virlules. — 15. vero : nens manum ejus : manum ejus tenons.— Ibid. ele-
aulem. — 76id. Quia : (Deeslin cod.) — 18. Johan- vavit eum : elevavilillum. — 7oid.surrexil : surrexil,
nes llerodi : Herodi Johannes. — 19. Herodias: el reddiditillum patri suo. — 28. nos : (Non habetur
llerodiadas. — lbid. nec : el non.—20. sciens eum : in cod.) — 29. jejunio: jejuniis. — 52. inlerrogare
scieusenim eum. —24. Quoe: El: (Addilur.)— lbid. eum : euminterrogare. — 55. esset : essenl. — 54.
Al illa: El illa. —25. Cum: (Addilur in cod.) — quis eorum major esset: quis esseïillorum major. —
76id. petit: petivit.— 26. discuinbenies : recumben- 57. unum : autem. — 7iid. misil me : me misit. —
les. — 29. tulerunt : attulerunt. — 50. ei : illi. — 59. nemo: non.—76id. maie : mala. — 41. aquoe
51. nec spatium manducandi : nec manducandispa- in nomine : aquoefrigidoein nomine. — 42, quisquis:
lium. — 54. vidit turbam multam ; mullam vidit si quis. — 44. et 46. extinguitur : extinguetur. —
turbam.— 7frid.est super: (Désuni in cod.) — 76id. 48. morilur: morielur. — lbid. extinguitur : ea:lin-
illos docere: docereillos. — 57. cinamus ducentis guetur. — 49. Omnisenim ignesalietur, et omnisvi-
denariis panes; et dabimus illis: ememus denariis ciima sale salietur: Omnisenimvictimasalielur.
ducentispanes; et dabimuseis. — 58. dicunt : dicunt
ej, — 40. et quinquagenos: et per quinquagenos.— D CAPUTX.
—
44. autem: (Additurin cod.) 49. putaverunt phan- Vers. 2. interrogabant eum : interrogabanlillum.
lasma : putaverunt eum phanlasma. — 50. videruut — 7. ad uxorem suam : uxori suoe. — 9. conjunxil:
eum: eum viderunt. — 76id. dixit eis: dixit illis. — 11. ait : dicit. — 14. enim est : esl enim.
— 55. venerunt: pervenerunt.— 55. se : (Deest in junxit, — 15. inirahit: introibit. — 17. rogabal eum : roga-
cod. ) bai eumdicens. — 18. Nemobonus : non estbonus.
CAPUT VIL — 19. feceris: facias. — 20. At ille: Et ille. — lbid.
Vers. 1. conveniunt : convenerunt.—5. laverinl: hoecomnia observavi: omniahoecconservavi. — 21.
lavent. — 4. el a foro, nisi, etc. ; et a foro cum ve- iniuilus eum; inluens eum. — Ibid. dixit ei : dixil
nerinl, nisi, etc. — 6. honorai : honorant. — 7. au- Mi.—22. iu verbo, abiit: inverboejus abiit. —7Hd.
tem ; ( Deestin cod.) — 76id. proecepia: et proecepia. mullas possessiones: possessionesmultas. — 25. et
— 8. iradilioncs, traditionem. — 10. vel : aut. — circumspiciens: et circuminspiciens.— 27. illos Jé-
12. dimittitis : dimittelis. — 15. possit : posset.— sus : Jésus illos. — 28. El coepit ei Pelrus : Coepil
18. eslis ? Non : estis? El non. — 19. intral: inlroit. Pelrus ei. —29. Respondens: Et respondens.— lbid.
— 21. maloecogilaliones: cogitaiionesmaloe.— 24. aul palrem aut mairem: aul matremaul palrem. —
domum: in domum. — 25. filia habebat: habebatfi- 52. Jerosolymam : in Jerotolynui. —Ibid. illis: eis.
lia. — 27. enim : (Deesl in cod. ) — 28. dixit illi : — 76/d. essent ei : ei essenl.— 55. morte : morti. —
dicitei. — Ibid. comedunt sub mensa: sub mensaco- 55. ad eum : ad illum. — 57. dixerunt, Da, elc:
1049 VARIANTESLECTIONES.-EVANGELIUM SEC. LUCAM. 1050
dixeruntei, Da, etc. —59. baplizor: baptizabor.— A CAPUT XIV.
41. et Jobanue : et de Johanne. — 43. ita est : estita. Vers.5. esset Bethanioe: esset Jésus Bethanioe.—
— Ibid. autem : (Deeslin cod.) — Ibid. volueritfie- 7éid. spicaii: pistici. — 6. bonum opus est
— filiDavid: Je- — operata
ri : fierivoluerit. 47. Jesu filiDavid in me : (Addunturin cod.) 7. habetis: habebitis.
—
su. 48. ei : Mi. — 51. respondens Jésus, dixit — lbid. habelis: habebiiis.—16.paraverunt pascha:
illi: respondensilli, Jésus dixil. — 7Md. Quid libi proeparaveruntpascha. — 18. tradet me: me tradel.
vis: Quid vis tibi. — 19. ei : (Deestin cod.) — 20. manum: (Deest in
CAPUT XL cod.) — 21. iradetur: traditur. — Ibid. bonum erat
Vers.2.contra vos est; est contra vos.—4. foris : ei: bonumei erat. — 25. quia: quod. — 29. illi: ei.
(JVonesl in cod.) — 76id. solvnnt: solverunt. — 12. — 50. vocembis: bis vocem.(Additurvero bis.) —
exirent a Bethania: exirelBelhania. — 14. ex le fru- 52. Gethsemani: Gethsamani.— —
56. tibi possibilia
Cluinquisquam: quisquamfructum ex te. — 15. in sunt: possibiliasunl libi. 58. est: (Non habetur
templum : templum.—16. transferret vas: vastrans- in cod.)—41. ecce Filius hoministradetur : eccetra-
ferret. — 18. admirabatur : admirabaniur. — 21. ditur Filius hominis.—45. Iscariotes: Iscarioth. —
dixit ei: dicit ei. —25. quia: (Deestin cod.)— 24. lbid. de duodecim: ex duodecim.— 76id. cum eo :
evenient: ventent.—26. vos: (Additur in cod.) — cumillo. — lbid. et Scribis: et ab Scribis. — 44.
28. dicunl ei : dicuntilli. — 76id. dédit tibi : tibi de- eum : (JVonest in cod.) — 7oid. caule : (A'onest in
dit. — 51. dicel, Quare, etc. : dicetnobis,Quare, elc. cod.) — 45. ait, Rabbi: ait, ave, Rabbi. — 49. im-
— 76id. ergo : (Deeslin cod.) — 52. dixerimus: di- pleantur: adimpleanlur.— 51. sequebatur eum: se-
cemus.— 55. dicunt Jesu: dixeruntad Jesum. B quebalurillum. — 54. ad ignem et calefaciebatse :
et calefaciebatse ad ignem. — 60. objiciuntur: di-
CAPUTXII. cuntur. — 61. summus: (Ita legebatur in conlextu;
Vers. 1. sepem : sepe.—5. ceeidernnl:coederunt. modo autem erasoe sunt quoedamlitleroe,el legilur
— 4. in capite : capite. — 14. quia : quoniam— lbid. unus: in margine vero lilleris recentioribusscribilur
— 7fcid.dixit ei : dicitei. — 62. sedenlem
doces; licet dare: doces; die ergo—nobis licetdari.— summus.)
7fcid.dicuntei: a—dextris: a dexlris sedentem.— 64. morlis : morii.
est
16. imago hoec: lioecimagoest. 65. prophetiza: prophelizanobis, Chrisle. — 68.
dicuntilli. — 17. igitur: ergo. — 18. interrogabanl: dicas: dicis.— 72. gallus iterum : iterumgallus.
interrogaverunt. — 19. nobis scripsit: scripsit nobis.
— Ibid. accipiat : ut accipiat. — Ibid. resuscitet : CAPUTXV.
suscitet.—21. nec: non. — 76id. iste : (Deest in Vers. 6. solebat dimittere : dimitteresolebat.—
cod.)— 25. sunt: erunt. —30. — Deum: (Non habetur 76id. illis : (Addilur in cod.) — 8. faciebatillis. Pi-
in ced.) — 35. tanquam: sicut. 54. jam : (Non est lams, etc. : faciebat illis per dies fesios, ut dimittere
in cod.)— 37. libenter: (Deestin cod. ) — Ibid. au- eis unumvinelum. Pilatus, elc. — 9. respondit eis :
divit: audiebat.—42. vidua una: unavidua. respondens eis.—— 7eid. et : (Deest in cod.) — 10.
enim: aulem. 14. illis : eis. — 21. quempiam :
CAPUTXIII. quemdam.— 28. El impleta : Et adimpleta. — 76id.
Vers. 1. structura:: strueluroelempli. — 3. et Jo- reputaïus : deputaïus.— 29. désirait : destruis. —
hannes : (Addunturin cod.) — 6. quia : quod. — 7. lbid. oedificat: reoedificas.— 51. illudentes : luden-
hoec: (Deestin cod.)— 8.enim gens contra gentem: C tes. — 55. Ecce : (JVonest in cod.) —59. hic homo :
autemgensin gentem.— 10. génies primum: génies homo hic. •—40. erat : et. — 42. jam sero :,-*€&***
sed constantesstaleprimum. — 76id. Evangelium: jam. — 44. esset : est. — 45. corpusJoseplr: cor-;
Evungeliumomnibus genlibus. — 12. al'ficienteos : pus Jesu Joseph.— 46. advolvit: apposuil.f .
eos afficienl.— 18. vero : autem. — 19. tribulatio- '
nes: tribulaiionis.— 20. dies: dies illos. — 22. si CAPUTXVI.
fieri polest etiam: si potesteliamfieri, — 25. omnia: Vers. 1. Jesum : eum. — 3. revolvet: rekçlvil. —
(Addilurin cod.) —25. et stelloecoelierunt: et erunt 4. viderunt : vident. — lbid. quippe : aulem,— $.
slelloecoeli.— 7»id.in coelis sunt : sunt in coelis.— autem mane: autemJésusmane.—lbid. jeceralS.eje- ;.
29. quod in proximo: quod proximo.— 52. vel : et, cerat. — 11. esset : esl. — 12. bis*: eis. — 7oid7
— Ibid. pater : pater solus.— 53. et orale: (Addun- euntibus in, elc. : euntibuseis in, elc. — 19. ser-
tur in cod.) — 55. enim : (Deesl in cod.) monem : sermone.

SANCTUM J. C. EVANGELIUM SEC. LUCAM.

— 24. secun-
Hieronymusin CatalogoScriptorum Ecclesiastico- supra. — 25. masculinum: masculum.
rum, Lucas Medicus: (Non habeturin cod. Goth.) dum quod diclum : sicut scriplum.— 27. in spiritu :
(Desunt in cod.)—28. ulnas suas: manussuas.—51.
CAPUT I. parasti : proeparasli.— 55. erat : erant. —56. Pha-
Vers. 5. Omnia a principio : a principioomnibus.n nuel : Phnnuelis. —• 58. Israël : Jérusalem. — 39.
— 6. autem: enim.— lbid. Deum : Dominum,— 8- suam : (Addilurin cod.) — 42. esset annorura : esset
fimgerelur in ordine: fungeretur— Zacharias in ordine.. Jésus annorum. — 7«id. Jerosolymam : Jérusalem.
— 10. populi erat: erut populi. 22. egressus au- — 50. ad eos : ad illos. — 51. cum eis : cum illis.
tem : egressusest aulem. — 25. fecit mihi : mihi
fecil. — 26. Deo: Domino.—27. —
de domo : (Ad- CAPUT III.
duntur lilleris valde vetustis.) 28. Ave gratia :
—
AveMariagratia : (AdditurMaria.) 50. a progenie Vers. 1. autem: (Deest in cod.) —lbid. Ituroeoe:
el
in progenies: iu progenies progenies.-— 54. recor- (Addilur in cod.) — Ibid. et Lysania Abilinoe: Ely-
—
dalus -memorari. 60. malerejus dixit -.materejus saniaab 1liane. — 2. Domini: Dei. — 5. regionem :
Elisabethdixit : (Additur verodixit.) — 65. scripsit: (Deesl in cod.) — lbid. Jordanis : Jordanem. — 6.
el scripsit.— 64. illico : slatim. — 65. Jud:ra; : Ju- Dei: Dei nostri. — 8. coeperitis: velitis.—lbid. quia
doe.— 66. quis : quid. — 67. replelus : impletus.— poteiis est Deus : quoniampotes Deus. — 9. ad ra-
68. Dominus: (Deestin cod.)— 71. ex ininiicis: de dicem : ad radiées. — 12. aillera : (Deeslin cod.) —
inimicis.—72.sui Sancti ; Sancli sui. —77. eorum: 14. autem : (Nec esl in cod.) — 7iid. illis : (Ad-
(JVonest in cod.) dilur in cod.) — 20. super : supra. — 26. Juda :
CAPUT II. Judoe.— 54. Ahrahoe: — Abraham.— 55. Sarug :
Vers.2. SyrioeCyrino : CyrinoSyrioe.—S. super : Seruch.— "7. Malaleel : Malleel.
1051 APPENDIXAD DIVINAMBIBLIOTHE'CAM S. HIERONYMI. 1052
CAPUT IV. 1L.quidam illum. — 37. aceuhuisset : accubuit. — 58.
tergebat : lergebaleos. — 59. est : esset. — lbid.
Vers. i. à Jordane : ab Jordane. —3. die lapidi eum : eum langit. —41. cuidam : (Additur in
huic ul panis fiai: die ni hi — 4. langit
lapides panis fiant. cod".)— lbid. el : (A'onhabelur in cod.) — 42. eum
Et respondil ad illum Jésus : El respondensilli Jésus. plus diligit? Respondens: eorum plus eum diligit? El
— 76id. vivet : vivit, — 5. in montem excelsum : — 43. dixit : dixit illi. — 43. inlravi ;
— — respondens.
(Non sunl in cod.) —6. illi : ei. 76id. illa : i//am. — intravit. — 47. tibi, remittuntur : vobis, remillenlur.
:
—9. super supra. 16. suam : (Deesl in cod.)
—
17. Isaioepropbeloe : prophetoeIsaioe. 76id. Et ut CAPUT VIII.
revolvit : Et revotait. —18. sanarecontriios corde : Vers. 1. civilates : civitalem.— 2. seplem doemo-
in
(Desunt cod.) — 24. Ait aulem : ait autem eis. —
25. in Israël : (Non esl in cod.) — lbid. clausum : nia : doemoniaseplem.— 5. Chusoe: Cuza. — 7f>id.
— 4. plurima : mulia. — Ibid.
clusum. — lbid. facta esset : facta est, — 26. Sa- Susanna : Susannoe.
: Neeman. — 29. properarent ad eum : ad eum properarent.-—8. Hoec:
repla : Sarabla. — 27. Naaman Et hoec.— 9. eum : (Deest in cod.) — 12. hi sunt :
:
usque (JVon est in cod.) — lbid. :
super supra. —
— 15. Nam qui supra : JVamsupra. — 7fcid.
54. sine : (Deest in cod.) — lbid. qui : quia. — 55. sunt hi. creduut
ab eo : de illo. — 58. Jésus : (Deest in cod.) — 40. tempus : tempus non credunl. — 14. et a
Cura aulem Sol : cum Sol aulem. — 44. synagogis : solicitudinihus : et solicitudinibus. — 15. afferunt :
afférent. — 16. supra : super. — 17. Non esl enim :
synagoga. A'onenimest.—lbid. absconditum : absconsum.—18.
CAPUT V.
' . audiatis : auditis. — 7Md. auferetur ab illo : aufertur
Vers. 3. cum a terra rcdiiccre : eum, ut a terra ab eo.—19. adiré eum : adiré ad eum.—22. autem :
reducercl. — 10. Similiier autem Jacobum elJoban- (Deest in cod.) — 25. Et navigantihiis : navigantibus
nem filios Zcbedoei,qui cranl socii Siraonis : (Ad- aulem. — 25. ad invicem dicenles : dicentesad invi-
duntur lilleris velustis.) — lbid. ait : (Additur in cem. — 76id. et mari imperat : imperat et mari. —
cod.) — 7/u'd.jam hommes : juin enim homines.•—• 26. Et navigaverunl : navigaverunlaulem. —27. ad
11. eum : illum. — 12. et procideus : procédons.— terrain : (Adduntur in cod.)— Ibid. quidam: (Additur
Ibid. in faciem : in faciem suam. — 15. autem : in cod.) — 51. in : (Additur.) — 52. autem : (Deest
(Deeslin cod.) — 16. secedebat indeserium : sedebal in cod.) — 55. sedentem a quo doemoniaexierant,
in deserto. — 17. Et factura est : factum esl aulem. vestitum : a quo doemoniaexierant sedentemvestilum.
— 76id. Dominierat : erat Domini. — 19. et per — 57. timoré : timoré — 59. in :
magno magno.
leguhs : per leguias. — lbid. eum : illum. — 25. (Non est in cod.) — 40. erant autem : erant enim. —
Dimillunlur libi peccata : dtmillenturtibi peccalatua. 41. venit : (Deeslin cod.) — 7iid. el cecidit : cecidit.
— 24. habet polestatem : poteslatenihabet. — lbid. — lbid. Jesu : —42. unica filia: filia unica,—
— — ejus.
toile : et lolle. 25. consurgens : surgens. 26. 43. fluxu sanguinis : proflnxu sanguinisejus. — 46.
sunl timoré : sunt omnes timoré. — 28. surgens se- novi virlulem : virtulem novi. — 47. ante pedes : ad
cutus : surgens el sacutus. — 50. publierais et pec- pedes. — 7«id. teligerit ; leligerat. — 48. ei : i/Ji. —
caioribus : peccaloribuset publicanis.— 52. ad poeni- 49. salvam te : te salvam. — 50. autem : (A'on ha-
leuliam : in poenitenliam.— 54. ipse : (Deeslin cod.) belur in cod.) — 51. Domum : ad Domum. — 76id.
— 56. novo vesiiraenlo immillit : vesiimenlonovo et Jacobum, et Jobannem : el Joannem el Jacobum.
millit. — 57. rumpet : rumpit. — 59. vêtus melius : I„J — 52. puella : (Deest in cod.) — 55. quod : quia. —
melius velus. 55. dare : dari. — 56. erat : fuerat.
CAPUT VI.
Vers. 5. legislis : legilis. — lbid. esurissel : esu- CAPUT IX.
rirel. — Ibid, cum illo : cum eo. — 7. eum : illum. Vers. 5. habealis : habentes. — 7. omnia : (Deest
— 9. Sahbalhis : Sabatho. — 16. Zelotes, el Judam : in cod.) — 9. est aulem : aulem est. — 7iid. ego
Zeloles, Judam. — Ibid. Iscariole : Iscarioth. — 25. lalia audio : audio ego talia. — 11. excepit eos :
eiiim : (Deest in cod.) — 26. benedixerint vobis : excepil illos. — lbid. cura : cwrari (Additur ri, ul
vobisbenedixerint. — lbid. enim : (A'on esl in cod.) legalur curari.) — 19. vero : autem. — 76id. unus
—Ibid. pseudo-prophetis : prophelis. —27. oderunt proplieta : prophcla unus. — 22. oporlet : oportuil.
vos : t'os oderunt. — 28. et orale : orale. — 55. hoc : — 25. quotidie, et sequatur me : et sequatur me
hoec.— 55. henefaciie : el benefacile. — 7iid. inde quolidxe.— 28. el Jacobum, et Jobannem : el Jo-
speranles : desperanles.— 58. el confertam : confer- hannem, el Jacobum. — 29. oraret : orasset. — Ibid.
tum. — 76id. quippe : vero. — 59. etsimilitudinera : et refulgens : refulgens. — 52. erant : (Deest.)— 54.
et liane similitudinem: (Addilur banc.) — liiid. ea- inlrantibus illis : intrantibus autem illis. — 59. ap-
dunl : codent. — 40. si sit : (A'on habentur in cod.) prebendit eum : apprehendit illum. — 41. vos et
— 42. Aut quomodo : El quomodo.— Ibid. videns? : patiar : vos quandiu et paliar. — 42. illi : ifJum. —
vides?. — 45. esl : (JVonhabetur in cod.) — 7oid. 45. eum interrogare : interrogare eum. — 47. appre-
quoe: (Deest in cod.) — lbid. facit fructus malos : hendit : appréhendais. — 7fcid. et : (Deesl in cod.)
fructus malos facit. — 44. enim—: (Non est in cod.) D —lbid. illum : eum. — 48. vos omnes-: omnesvos.
— 45. thesauro : (Deestin cod.) lbid. os loquilur : — 50. ad illum : (Adduntur in cod.) — lbid. prohi-
os ejus loquilur. — 47. sit : esl. — 48. super : supra. bere : proliibere eum. — 55. dicens : et dixit. — 58.
— 49. similis est homini : similis homini. — Ibid. Dixil : Et ail. — 59. mihi : me. — lbid, et : (A'on
terram : arenam. — 7oid. cecidit : concidit.— Ibid. est in cod.) — fcO.Dixitque : Dixit, — (il. perrailte
illius : Ma. mihi primum : primumpermitte mihi. — lbid. qui :
CAPUTVIL quoe.—62. ad aralrum et respiciens : in aralrum et
Vers. 1. sua : (A'on est in cod.) — 4. cum : (Nec aspkiens. CAPUT X.
esl in cod.) — 6. sum dignus : dignus sum. — 7. di-
gnum arbitrants : dignus arbibrari. — 11. cum eo : Vers. 2. suam : (JVonest.) — 15. factoe sunt in
cum illo. — 15. illum : eum. — 16. Deus visilavit : vobis : in vobis factoesunt. — 76id. et cinere : el in
visttavit Deus. — 19. Jesum : Dominum.— 21. mul- cinere. — 15. ad coeluin: in coelum.— 16. misit me :
tos curavi'l,: curavilmultos. — 22. renuntiale : (licite. me misit. — 18. Satanara : Satan: — 19. super : su-
— 24. de Johanne dicere : dicerede Joliarme.— 25. pra. — 21. Spiritu: Spiritu sancto.— 7oid. quoniam:
vesliraentis : veslibus. — 7/>id. deliliis, in doiiii- quia. —22. quis : qui. — 25. videlis. Dico: videtis,
bu<, elc. : deliliis aflluunt, in domibus, etc. : (Addi- et aures quoeaudiunt quoeauditis. Dico : (Adduntur
tur aillnunt.) — 31. Ait aulem Dominus : (Desunt in verbaet aures...) — 25. illum: eum. — 50. suscipiens :
cod.) — 53, autem ; enim. — 56. illum quidam ; suspiciens,— 51. eadera : de eadem. — 33. quidam ;
1055 VARIANTESLECTIONES.— EVANGELIUM SEC. LUCAM. 1054
quidem.— 54. in jnmeiUum: superjumentum.— 56. A et dicite : dicile. — 53. die : (JVonhabeturin cod.)
videlur tibi : libi videlur.— 40. curoe: cura. — 34. pennis : pinnis. — 55. déserta : (A'on est in
cod.) — 76id. videbilisme : mevidebitis.
CAPUT XL
CAPUTXIV.
Vers. 1. in quodamloco : in locoquodam.— lbid.
sicut docnit et Joannes : sicut Joannesdocuit. — 5. Vers. 1. Jésus : (Deestin cod.) — 5. respondens:
Panem : Fiat volmitastua, sicut in coelo,et in terra, intuens.— — 5. ad illos: (Desuntin cod.) —•Ibid. ca-
pauem. — lbid. peccala : débita. — 5. habebit : ha- det : cadit. 7. et : (A'onhabelurin cod.)—8. Silo:
bet. — 7. ostium clausum : ostium meum clausum. eo. — 13. et : (A'onest in cod.) — 14. hàbent relri-
— Ibid. cubili : cubiculo.— 8. Et si ille : Et Me si. btiere : habent unde retribuere. — 10. ei : (Dèesïin
— Ibid. surgens : (Erasum esl; sedvidelurolimfuisse cod.)— 48. simul omnes: omnessimul.—19. aller:
scriptum.)— Ibid. quotquot habet necessarios: quod alius. — 21. reversns servus : rêversus-estservus. —
habet necessarium.— 9. dico vobis : vobisdico. — 26. et uxorem :—uxorem. — Ibid. esse discipulos-,
11. petit: pelet. — 12. porriget : porrigit, — 14. discipulus esse. 27. suam, et : swinmqtwlidie, et.
admiratoe: miraloe.— 15. autem : (Deeslin cod.) — — 54. sal evanuerit : sal quoque eianuerii. — 35.
16. tentantes signum: tentanteseum signum: (Addi- est, sed foras mittelur : erit, sed foras miHatur.
tur eum.) — 17. desolabitur: desolatur.— 18. ejus ?: CAPUT XV.
ipsius?— Ibid. me ejicere : ejicere —
me. 19. ego :
— — : au- Vers.4. eam ? : ïtiam?.-—5. imponit : imponet,—
(Deest in cod.) 22. eo : illo. 76,d. auferet 7. agente : habente. — Ibid. nonagintanovem : nona-
fert. — Ibid. confidehnt: fidebat. — — 76id.distribuet : B
— 24. ginia et novem.— 1C.implere ventrem suum : ven-
dislribuit. 25. contra : adversum. perambu- trem suum implere.— 18. el ibo : ibo. — Ibid. dicam
lai : perambuiabal.— 25. et ornalam : (Désuni in ei : dicam Mi. — ly. jam : eliam. — 20. autem :
cod.) — 26. Tune : El tune. — lbid. — El fiant : El
(Deest in cod.) — 76id. super : supra. — lbid. eum :
sunt.—28. Quinimmo: manifeslissime. Ibid. illud : illum.—21. filiusluus. Dixit: filiuslum, (ac mesicut
(Non est in cod.) — 29. ei : Mi. — lbid. Prophétie : unumde mercenariisluis. Dixil. — lbid. in manum:
(Deest in cod.) — 50. fuît Jonas : Jonas fuit, — 53. in manu.—26, quid : quoe.—52. oportebai : oportet,
abscondilo: absconso.— 7frid.supra : super. — 56.
corpus tuum . tuum corpus.— 59. inlus est vestrum : CAPUT XVI.
inius vestrum.—40. eliam id qiiod de intus est: Vers.0. vobis dico : dicovobis.—11. mammona:
—
eliamquod inlus est. 42. Pliarisoeis,quia : Phari- mammone.— 76id. credat : credet. — 13. odiet:
soei,.qui.— 44. apparent : parent, —45. contumeliam odit. — 18. alteram ducît : ducitalteram. — 20. La-
nobis: nobiscontumeliam.— 46. portare : portari. zarus : Eleazarus. — 21. divitis, sed : divilis.,et nemo
— 47. qui : quia. — 48. quod : et. — lbid. quidem : Mi dabat, sed. — 22. mendicus: mendicans.— 'iS'.
(Deest in cod.) — 55. autem : {JV<jn habelur in cod.) aulem: (Deeslin cod.)—Ibid. vidit: v'idebât.—76id.
— 54. aliquid capere de : caperealiquid ex. Lazarum : Eleazarum. — 24. Lazarum: Ëiedzarum.
— 25. Lazarus : Eleazarus.— 26. possint : possunt.
CAPUTXII. — 27. le : (Non habetur in cod.) — 29. illos : eos.
—
Vers.5. aurem : aure. lbid. cubicuUs: cubilibus. — 50.,ad eos, poeniientiam: ad eos, persuaâebiteis,
— 7fcid. tecùs : teclo. — 5. tiraere : limele.— 7.
,s et
onraesnumerati sunt : numeralisunt omnes.— Ibid. L poemtemiam. CAPUT XVII.
pluris : plures. — 8. et Filius hominis: (Désuni in
Vers. 1. ait ad suos : ad discipulossuos
cod.) — 7oid. confitebitur: confitebor.— 9. negabi- ait. —2. milius :discipulos utile. — 7eid. imponatur: pona-
lur : denegabilur.— 10. remitteim' : remiiietur illi.
— lî. inducent: induxerint.— Ibid. et polestates: tur. — 5. in te : (Désuniin cod.) — 5. Domino: 7>o-
et ad potestaies.— lbid. aul qnid respondeaUs: '(Dé- mine. — 7, pascenteni, qui : pascentem boves, qui,
suni in cod.) — 12. quid : quoe.— Ibid. oporteal vos (lia prius legebatur, sed modoerasum est b, ni lega-
dicere: oporteatdicere. — 15. iu : (Additur in cod.) lur oves.) — 76id. dical : dicit. — 8. dieit : dicet. —
— 16. fructus: fruges. — 17. quia : quod. — 22. 9. ei : sibi. — 12. viri : (Deestin cod.)—20. respon-
vestra; : (Non habeturin cod.) — Ibid, induamini : dit : respondens.— 21. Ëcce : — (Additur in cod.) —
vestiamini.— 25. plus : (Deeslin cod.) — 24. quia : 25. oportet illum : illumoportet. 52. uxoris— : uxori.
— 7Wd. : — 27. : non. — 55. qujcnmque: qui. — 54. in illa : illa. lbid.
quoniam, pluris plures. neque — —
— 28. est in agro : in ugro esl. — 50. enim : (Non uno: (Deestin cod.) 57. illis : eis. 7oid. et aqui-
est in cod.) — 51. primum : (Deestin cod.) — 55. loe: aquiloe.
appropiat : appropiet. — 55. in manibus vestris : CAPUT XVIII.
(Desuntin cod.) — 58. et ita invenerit :— (A'on haben- Vers. 8. quia : (Addilurin cod.) — 10. ascCnde-
lur in cod.)— 59 et 44. quoniam:quia. 45. servos: baot : ascendermit.— 14. Dico: Amendico. — 7()irf.
pueros. — 47. servus : (Addilurin cod.) —Ibid. se : ab illo : <é Mo Phdrisoeo. — 15. Quod: Quos.— 16.
(A'on habelurin cod.) —48. non. (Deestin cod.) — pueros : parvutos. — 76id. vetare eos : eos vetare.
lbid. et fecit: (Addunturin cod.)— 55. iu mairein: p. — 22. Adhuc unum : Adhucenimunum.—24. Jésus
in matremsuam. — 57. vobisipsis : vobis.— 58. ad illum : MuniJésus. — 28. aulem : (Deestin cod.) —
Judicem : apud Judicem. 30. recipiat : recipiet.— 53. tertia die : die terlia.
CAPUTXIII. CAPUTXIX.
Veî'5.1.ipso in lempore, nunliantes: ipsotempore, Vers. 2. prkieeps erat : erat princeps.— 4. eum :
renunliantes. — 7oid. illi : (Addilur in cod.) — 2. illum. — 6. et excepit : excepit. — 9. sit : es. —
fuerint: fuerunt. — 4. Siloe: Siloam. — 76id. ftie- 15. eis : illis. — 14. eum : illum. — 15. ut redire! :
rint : fuerunt, — 5. poenitenlramnon habuerilis : dum rediret. — 76id. seiret : scriberet. — 17. bone
non poenilenliam e geritis.— 6. habebat quidam: qui- serve, quia : boneserveet fidelis,quia. — 7fcid.fuîsli
damImbebat,— 7. anni très : très anni. — 76id. ve- fidelis: fidelisfuisti. — 22. jtidvco: judicabo.— 7oid.
nio : veni. — 12. eam: (Deest in cod.) —•15. re- homoausterus : austerushomo.—25.ïllâm? : illud?.
spondens: respondit.—Ibid. Dominus dixit hypo- — 26. atiferelur ab eo : auferiur ab Mo. — 29. ad—:
crita : Dominusel dixit hypocrihv.— 7J'id. sofvil : (Deestin cod.) — 50. contra est : contra vos est.
solvei.—16. îsti*die : in die. — 18. simileoesliraabo: St. solviiis?: solvistis?. —•Ibid. operam : opéra. —
simite esse oeslimabo.— 25. vos : (Deesl in cod.)— 55. illis : eis. — 55. illum : (Non -estin cod.) — 40.
27. vos: (A'onest in cod.) — lbid. omnes : (Nec ha- si hi lacuerint : hi si tacuerint. — 41. videns: vidit.
betur in cod.) — 29. et Aquilone: Aquilone.— 50. — 42. et quidem : equîdem.— 45, veulent ; véniel,
bis, erunt ; erunt. — 51. illi : (Additurin cod.)— 52. — 44. tuos : (JVonest in cod.)
1055 APPENDIXAD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYML 1056
CAPUT XX. Il (Deest in cod.) — 50. unus : unum. — 52. Jesns :
Vers. 3. Jésus : (JVon habelur in cod.) — lbid. (Deest in cod.) — 76id. se : (Additur in cod.) — 55.
unum : (Deesl in cod.) •—5. inlra : inter. — 9. ple- marais : manum. — 54. duxerunt : adduxerunt. —
bem : turbam. — 76id. fuit: profectus est, — 11. 59. hic : (JVonhabetur— in cod.) — 76id. nam et Gali-
alterum servum : servumalterum. — 14. intra : inter. loeus: nam Galiloeus. 61. dixerat: dixit. — 62.
— 7iiid. Hicest hoeres,occidamus : 77ichoeres,venile egressus foras Pelrus : egressusest Pelrus foras. —
occidamus.— 19. hanc : islam. — 21. eum : illum. 64. propbeliza, quis : proplietizanobis, Christe, quis.
— lbid. viam Dei in verilate : in veritateviam Dei. — 66. in concilium : ad concilium.— 67. credetis :
— 22. tributum dare : dare tributum. — 25. sunt Coe- creditis. — 68. respondebitis : respondetis. — 70.
saris : Coesarissunt. — 76id. sunt Dei : Dei sunl. — es : (Deest in cod.)
28. liberis : filiis. — 50. illam : eam. — 52. Novissi- CAPUTXXIII.
—
me : Novissima. 54. hujus soeculi: soeculihujus.
— 56. neque nllra mori : neque enim mori ultra. — Vers. 2. illum accusare : accusare illum.—5. inci-
: et incipiens. — 8. de eo : de Mo. — 76id. ab
58. autem : (Deestin cod.) — 59. ei : (A'on habelur piens : fieri ab eo. — 9. eum : illum. — 7fcid.illi :
in cod.) — 41. filiumesse David: filium David esse. eo fierihabetur in cod.) — 14. accusatis : accusaslis.
— 45, omni populo : populo. (JVon
— 16. ergo illum : illum ergo. —20. autem : (Deest
CAPUT XXI. in cod.) — 76id. eos : illos. —21. eum : illum. —
Vers. 5. bonis lapidibus : lapidibus bonis. — 6. in : 24. eorum : itlorum. — 50. operite : Cooperite.—
(Deesl in cod.) — 8. eos : illos. — 12. trahentes : B 55. et siabat : slabat.—76id. eum princeps cum eis :
(JVonesl in cod.) — Ibid. proesidespropter: proesides illum principes cum Phariseis. — 56. autem ei : ei
duceminipropter. (Additur ducemini.) —21. ad mon- aulem. — lbid. offerenles ei : afférentesilli. — 58.
tes : in montes.— 7/)id. discedant : non descendant. super eum : super Muni.—40. quod : quum. — 41.
— 22. ut : el. — 26. hominibus: omnibus.— 28. ap- gessit : fecit. — 42. cum : dum. — 51. consilio : con-
propinquat : appropinquabit. — 52. generatio hoec: cilio.—'7iid. Arimathoea: Arimalhia.—55. eo : ipso.
hoecgeneratio. — 58. manicabal: magnificabat. — CAPUT XXIV.
7oid. ad eum : (Desunt in cod.)
Vers. 1. portantes : (Deest in cod.) — 4. essent :
CAPUT XXII. erant. —7. hominura: (Deesl in cod.) — Ibid. resur-
Vers. 5. Iscariotes : Iscarioth. — 10. introeunti- gere : resurget. — 11. crediderunt : credebant.— 15.
bus vobis in : iniroeuntibusin. — 12. oslendet vobis: fabularentur et : fabularentur ad invicem et. — 20.
vobis oslendet. — 20. fundetur : fundilur. — 22. Et eum tradiderunt : tradiderunt eum.— 21. quod : quo.
quidem : Equidem. — 24. et : (Deest in cod.) — 28. — 23. etiam : esse.—29. advesperascit, et inclinala
eslis: (JVon habetur in cod.) — lbid. tenlationibus est jam dies : ad vesperumjam declinavit dies.-—50.
meis : tentalionibusmultis. — 50. meo : (A'on est in cum e\&:cum illis.—52.in nobis : (Addunturincod.)
cod.) — 55. tecum : (Addilur in cod.) — 57. Et cum — Ibid, nobis : (Deest in cod.) — 55. illis : ipsis. —
iniquis : Eo quod cum injustis. — 7oid. quoe sunt : 56. loquuntur : loqnerentur. — 76id. stetit Jésus :
quoe scripla sunt. — 58. duo gladii : gladii duo. — Jesns stetit. —59. ego ipse : ipse ego.—46. tertia
59. illum : cum. — 42. calicem istui'n a me : a me die : die tertia. —48.'testes estis : esfisteslis. — 49.
calicemislum. — 47. vocabauir : vocaiur. — 49. in : C milto : millam.

SANCTUM J. C. EVANGELIUM SEC. JOANNEM.

Ilieronymus in Calalogo Scriptorum Ecclesiasti- —4. iterum -.iteralo.—5. Spiritu : Spiritusancto.—
corinn, Joannes Apostolus : (Hic prologus non ita 8. sed nescis : et non scis. — 11. quia : (Additur in
habetur in exemplari Golhico; sed aliter multo, ut cod.)— 7oid. nostrum: (Addilur in cod.) —12. dixi :
videalur conflatus ex hoc et aliis.) dixero.— lbid. et : (Deest in cod. ) — 16. Deus di-
lexit : dilexit Deus. — Ibid. daret ; ut : darel pro
CAPUT I. ut : (Adduntur verba pro mundo. ) — 18.
mundo,
Vers. 4. Erat : est. — 15. bis. ex voluntate : ( 7n credidit : crédit, —21. ejus : (Addilur in cod.) —
ulroque locoita legebalur; sed a quopiamanliquo Go- Ibid. quia : (7/a modo legilur, semierasa veteri le-
tho superscribilurvoluptaie. ) — 15. ante me factus ctione, qua scriptum crediderimquoe,ut intégra leclio
est : (Adduntur litteris vetusiis.) — 16. el graliam : fuerit, opéra quoein Deo, etc.) — 22. hoec venit :
gratiam. —— 18. unquara ; unigenilus : unquam; nisi hoecaulem venit. — Ibid. demorabalur : demoraban-
unigenilus. 19. Levitas : Lévites.— 21. ergo?: lur. — 24. Johannes in carcerem : in carceremJo-
ergo es?. — lbid. sum : (Erasum est, cum prius lé- hannes. — 25. aulem : ergo.—28. Non sum ea;o :
gerelur.) — 22. Quis : Qui. — 25. Ail, Ego vox : Et ego non sum. — 76id. illum : Chrislum. — 50. illum
ail, Ego sum vox.—2i. erant : (Deest in cod.) — 26. oportet : illum autem oportet.
stetit : stai. —27. ejus corrigiam calceainenli : cor-
rigiam calceamenliejus. — 29. Jesum : Chrislum. — CAPUT IV.
51. manil'eslelur in Israël : manifesiaretur Israël. — Vers. 1. quod : quia. — lbid. baptizat : bupthabal.
54. El ego vidi: et lestimonium perhibui quia hic 5. Joseph filio suo: filio suo Joseph.— 6. supra l'ou-
est Filius Dei : (Adduntur litteris velustis.)— 57. et ïe lein : super puteum. — 9. millier illa : illa mulier.—
seculi : secuti. — 40. Pétri : ( Non habetur in cod.) 11. unde babes : unde ergo habes.— 12. nobis : (Ad-
— 45. Invenit : El invenil. — 51. dicit ei : diciteis. ditur in cod.) — 76/d. puleum, et : puteum hune, el.
— 7oid. supra : super. —14. ego : (Deest in cod.)—18. et nunc : et hune.
— 22. quod nescilis : quem nescitis. — lbid. quod
CAPUT IL
scimus : quem scimus. — 24. adorant : adorent. —
Vers. 1. Cana : Canaan. — 10. fuerint, tune : fne- 25. scio : Domine,scio: (Addilur Domine.)'—28. illis
rint convivoe , lune. — 76id. autem : (Deest in cod. ) hominibus : hominibus illis. ——50. ergo : (Deest in
— lbid. bonum vinum : vinum bonum.— 11. Cana : cod.) — 3C. l'ructum: fructus. 40. eum : illum,—
Caïman.—12. hoc : hoec.—15.Jésus Jerosolymam : 45. abiit : fuit. — 45. exceperunt : et ceperunt. —
JerosolymamJésus. — 16. et nolite : nolite. — 17. 7/>id.ad diem : in diem. — — 46. Cana : Canaan. —
sunt vero : vero sunt.— 20. lu in tribus : lu tribus.— 47. adveniret : advenisset. 52. habuerit : habuerat.
25. ei : ( Additur in cod.) — 53. ei : ( Non esl in cod. )
CAPUT m. CAPUT V.
Vers. 1. homo : (Deesl iu cod.) — 2. Jesum : eum. __ Vers. 2. super : ( JVonhabelur in cod.) — 4. Do-:
1057 VARIANTESLECTIONES.— EVANGELIUMSEC. JOANNEM. 1058
mini : (JVonest in cod.)— Ibid. descendebat secun- A estin cod.) —25. de deorsum : de deorsum.(Addilur
dum tempus : secundum tempus descendebat.— 9. de. ) — 25. qui : quia. — 26. me misit : misitme. —
ille : homo.— 7oid.ambulabat : ambulavii.— 7eid. 29. et non : non. —51. manseritis : permanserilis.—
in die illo: in illodie. — 10. ergo : (Deestin cod.)— 56. vos filius : filius vos. — 58. vidistis : videlis. —
— Ibid. Judoei illi : illi Judoei. — 7oid. tollere gra- 47. ex Deoest : esl ex Deo. — 52. prophetoe: et lu :
batum tuum : grabatum tuum tollere.— 11. sanum prophetoemorluisunt; et tu. — 55. prophetoemorlui:
fecit : fecit sanum.— 13. enim : autem. — 15. fecit prophetoequi mortui.(Additurqui.)—54.Deusvesler :
eum : eum fecit.—20. et majora his demonslrabitei Deusnosler.— 59. absconditse, et exivit de templo;
opéra : et majora demonstravilopéra. — 22. omne —
exivilde templo,el abscondilse.
—
judicium : judicium omne. 24. habet : habebit.
Ibid. transiet a morte : transit de morte. — 26. ha- CAPUT IX.
bere vitam : vilam habere.—'27. etiam : et. — 28. Vers. 1. Jésus : ( Deest in cod.) — 2. ejus : sui.
venit : veniet.— 50. sicut : sed sicut. (Addilur sed.) — 5. sum in mundo : in mundosum. — 9. aulem :
— 7»id. misit me : misit me palris. — 51. me ipso : ( JVonest in cod.) — Ibid. ei ; ejus.— 10. tibi oculi?:
me.—52.testimoniumquod : leslimoniumejus quod. oculi tui ?. — H. vidi : video.— 16. est hic : hic est.
— 54. sed hoec: sed hoc.—55. ad horum exsultare: — 7oid. inter eos : in eis. — 17. de illo : de eo. —
exsullare ad horam. —56. misil me : me misit. — 18. ergo Judoei: ( Addunturin cod.) —21. aulem :
59. oeiernam: ( Deest in cod. ) — 44. vos poiestis : ergo.— 7«id. nos : (Deestin cod.)— 22. quoniam:
potestisvos. —7bid. Deo est : est Deo.—45. sim : quia. — 76id. esse : (Non est in cod.) — 25. eis :
sum. — 7tid. accusât : accuset,— 47. verbis meis : ,,* ( Nec habetur in cod. ) — 26. quid fecit tibi ? quo-
meisuerois.— 76id. credetis ? : crederetis?. * modo : quid fecit? aut quomodo.— 28. ergo : ( Deest
CAPUT VI. in cod.) — 76id. illius : hujus. — 50. meos oculos:
oculosmeos.— 52. quis aperuit : aperuitquis. —59.
Vers.7. Respondit : Respondens.—10. in loco: in Et dixit : Dixit. — 40. quidam : in cod.) —
:
illo loco.—11. Jésus panes panesJésus.— 15. im- 41. videmus : videtis. (Deest
pleverunt : impleti sunt. — 7oid.quoe: qui. —14. Jé- CAPUT X.
sus: (Deeslin cod.)— 76id.signum : signorum.—15.
in raontemipse solus : ipsesolusin montent.—17. ad Vers. 6. Dixiteis Jésus : dixil Jésus. — 9. egredie-
eos Jésus : Jésus ad eos. — 19. viginli quinque, aut tur : regredietur.— 17. diligit pater : pater diligit.—
triginta : triginla quinque, aul triginta. — 20. dicit : 18. me ipso, et potestatem : me ipso, potestatem.—
dixit. — 21. navis fuit : fugiit navis. — 25. mandu- — Ibid. ponendi eam : ponendi animantmeam.—
caverant : manducaverunt.— 7oid. agente : agentes. 19. iterum : itaque.— 20. autem : enim. — 27. ego:
— 24. in : (Deestin cod.) — 30. Quod: Quid. — 51. ( JVones( in cod.) — 28. rapiet : rapit. — 32. ex
manducaverunt manna : manna manducaverunt.— paire : a pâtre. — 76id. eorum : ( Deestin cod.) —
35.de coelodescendit : descenditde coelo.— 56. cre- 33. ei : ergo.—'38. et si mihi : et mihi.—lbid. pater
ditis : credidistis.— 58. de coelonon ut faciam vo- in me esi : in meest paier.
luntatem meam: non ul faciam voluntalemmeam de
coelo.— 59. enim : autem.— 7iid. ex eo, sed : ex eo CAPUTXL
quicquam, sed. — lbid. illud in novissimo: illum no- Vers. 6. infirmabatur : infirmatur. — 7. dicit :
vissimo.— 40. aulem : enim.— 76id.crédit : credel.^Q ait. — 9. sunt horoe: horoesunl. — Ibid. offendit :
— 7oid. ego : (Deestin cod.)— 45. ergo Jésus : ergo offendet.— 10. in : ( Deest in cod.) — Ibid. offen-
eis Jésus.— 44. resuscitabo-.suscitabo.— 49. manna dit : offendet.— 11. excitera : suscitem. — 13. Di-
in deserlo : in deserlomanna.— 50. de coelodescen- xerat : Dixit. — 14. Jésus dixit : dixit Jésus. — 16.
dens : qui de coelodescendit.—55. bis. vere : verus.— condiscipulos: condiscipulossuos. — 7Hd. ut : et.
60. el ; (Deestin cod.)-—61.eis. (Nechabeturin cod.) — 20. ergo : autem.—22. et: (Nonhabelur in cod.)
— 64. non credenles : credentes.— 68. ei : (A'onest — 7oid. poposcerisa Deo : postulaverisab eo. —
in cod.) — 70. ego : ergo. — 71. Judam Simonis : 24. in resurrectione : in die resurrectionis. — 25.
SimonemJudum.— 7iid. ex duodecim: de duodecim. Dicit : Dixil.—27. Ait iili,utique: Et ail MiMarlha,
CAPUTVIL utique.——lbid. Dei qui : Deiviviqui. — 51. ergo :
igilur. 52. ergo : autem. — Ibid. dicil : dixit. —
Vers. 1. volebat In Judoeam: volebatJudoeam.— 55. vénérant : erant. — 7iid. infrerauit : fremuit. —
4. quippe : enim. — 7. quod : quia. — 8. ascendo : 57. ex ipsis dixerunt : dixit ex ipsis. — 58.
ascendam.—-12. in lurba de eo : de eoin lurba. — aulem. — 7iid. erat : fueral. — 59. Ait : Et ait. ergo—:
17. ego a me ipso : egoipso a me. — 18. eum : illum. 7eid. est enim : enimest. —41. aulem : ergo.—
— 22. ex Moyse : a Moi/se.— 25. quoerunt inter- 44. Dixit eis Jésus : DicitJésus. — 45. et Mariham:
licere : quoeruntJudoeiinterficere.—-28. Jésus in tem- (Desunt in cod. ) — Ibid. Jésus : ( Non est in cod.)
—
plo docens : docensin temploJésus. 7bid. nescilis: — 47. concilium: consilium. — lbid. facimus : fa-
non scitis.—29. Ego scio eum; quia ab ipso : Ego ciemus.— 48. nostrura locum : nostrum et locum.
novieum,et si dixeroquianescioeum,ero similisvobis — 49. est ipsis : A'onsunl in cod. ) — 76id. no-
mendax; et scio eum, quiab ipso.— 52. lurbam : el D mine : ( —
in cod.) 50. homo. (Deest in cod.)
turbam.—35. eis : (TJeest'in cod.)— Ibid. me misit : — 53. (Deest : (A'ecest in cod.)— 54. non in palam.
ergo
misilme.— 54. ego sum : sum ego.— 55. ad semet- non palam. — 76id. ibi morabatur : morabaturibi.
ipsos : ad se ipsos. —'58. dicii : dia;i(.— 59. erat — 57. cognoveritubi sit, indicet, ut appréhendant
' spiritus : fueral spiritusj—Ibid. nondumerai : non- eum : eumcognovissetubi esset, indicarent,et appré-
dumfuerat. — 41. venit Chrislus : Christusvenit.— hendèrenteum.
42. et de Bethléem: et Bethléem.— 44. eum : illum. CAPUTXII.
— 45. illum? : eum?. — 48. ex principibus aliquis:
ex principibus.-—Ibid.credidit : crediderunt. Vers. 1. Lazarusfuerat : fueralLazarus.— 5. pe-
aliquis
— 50. Dixit : Dicit.— 76id. erat : (Deest in cod.)— des ejus capillis suis : capillissuis pedesejus. — 4.
51. prius audierit ab ipso : audierit ab ipso prius. — Dixit : Dicit. •— 5. voeniit: vendet.— — 6. habens :
52. scrutare, et vide : scrutare Scripturas,et vide.— habebat.—Ibid. ea —
: (Deestin cod.) lbid. porta-
— Ibid. a Galileapropheta : prophetaa Galilea. bat : exportabat. 8. habelis : habcbitis.— 7oid.
non semper : sempernon. — 9. ul Lazarum : ul et
CAPUTVIII. Lazarum. — 16. erant scripta : scripia erant. — 18.
Vers.6. Hoc: hoec—T.Ergo : autem.—9. Jésus : et : (TJeestin cod.) — 20. quidamGenliles: Gentiles
(JVonhabelurin cod.)— 10. autem se : se autem.— quidam. — 22. rursum : autem.— 27. ex hac hora:
11. dixit : dicit.—lbid.jam: (Deestin cod.)—15. ei : ex hora hac. •—28. nomentuum : tuum nomen. —
( JVonest in cod.) — 14. aut : el. —20. Jésus : (JVon Ibid. Et clarificavi: Et dixit ei, et clarificavi.— 29.
 1059 APPEND1XAD DIV1NAM BIBLIOTIIECAM S. HIERONYMI. 1060
dicebat tonilruum esse factura : dicebanttonitruumA . dedisii mihi, ahs te sunt. (vers. 8) quia verba : (De-
— —
facium esl. 50. hoecvox : vox haie. 55. ut non sunt in cod.)— Ibid. quoe: (liamodo est emendatum;
vos tenebroe: ut tenebroevos non. — 50. et abiit : cumvelusleclio quos haberet.)— 7b/d.vere : (Addi-
(Desunt in cod. ) — 58. credidit : crédit. — 40. et lur in cod.)— 11. hi : (A'onesl in cod.) — 12. eis
induravit: (Addunturin cod.) —Ibid, eorum : (Deesl periit : his peribil. — 14. eos Odio: odio eos. — 15.
in cod. ) — lbid. et non : ( Additurnon. ) — Ibid. a inalo : ex malo. — 21. credat mundus : mundus
eos : illos. — 42. e synagoga : de synagoqa.— 46. credat. — 25. et me : me. — 24. illi : illic.
ut : et. — Ibid. nianeat. manet. — 47. custodierit :
custodieritea. CAPUTXVIII.
CAPUT XIII. Vers.2. et : (Deeslin cod.) — lbid. eum, locum:
Vers. 1. aulem : (Deestin cod.)—'lbid. hora ejus : eum iptum, locum, — lbid. fréquenter Jésus : Jésus
ejus hora. — 4. ponit : posuit. —6. dicit : dixit. — fréquenter, — i. itaque : autem. — Ibid. super se
7oid. mihi lavas : lavasmihi, —10. Qui lotus : processif et dixit eis, Quemquoeritis? : super eum
Quisemellotus. — 12. et : (Non habelurin cod.) — processit,et venilel dicit eis, Quid quoeritis?— 5. el
15. ut : (Addilurin cod.) — 16. major est eo : major Judas : Judas. —•9. ex eis : ea; ipsis. — 10. ponti-
eo. — 18. adiraplealur : impleatur.— lbid. mecum ficisservum : servum pontificis. — Ibid. auriculam
panera : meumpanent. — 19. ut cum facium fuerit, ejus : ejus auriculam. — 7/>id.servo : servi. — 11.
credatis : ul credatiscum faciumfuerit. — 21. et di- tuum : (Deest in cod.) — 14. dederat : dédit. — 16.
xit : dicens.—24. dixit : dicit. — 27. dicit : dixil. discipulusfilius: discipùlusille alius. — 76id. dixit
— 28. ad : (Deest in cod.) — 29. dixi^set : diceret. g] ostiarùe : dixit ancilloeosliarioe: ( Additur ancilloe.)
— 76id. ut : (A'onhabelur in cod.) —•51. dixit : di- — 17. Dicit : Dixit. — 18. et Pelrus : Pelrus. —
cit. — 55. discipuli mei : mei discipuli.— 57. Pe- 21. sim : sum. — Ibid. hi sciunt ; sciunl hi. — 22.
lrus, Quare : Pelrus, Dominequare. — 58. ei : assistonsmiuistrorum : de assistenlibusminislris. —
(Deestin cod.) — Ibid. pones ? : ponts?. — Ibid, 26. ei : ( Deeslin cod, ) — Ibid. abscidil : abscide-
ter me : me ter. rat. — 28. a Caipha : adCaipham.— 76id. sed ut :
CAPUT XIV. sedut : (Addilur vero ul.) —54. dixerunt libi : tibi
Vers.5. ut : et. — 6. ei : eis. — lbid. et veritas: dixerunt. — 56. ex hoc mundo : de hoc mundo. —
«eritas.— 7. meum: (Deeslin cod.) — 7oid. elarao- Ibid. mei utique : ittique mei: (Addilur mei.) — 57.
do : amodo. — Ibid. cognoscetis : cognovislis.— 9. ei : ( Deest in cod. ) — 7J>id.vocem meam : meam
sum ; et non cognovislisme? Philippe, qui videt me, vocem. — 40. Clamaverunlergo : Et clamaverunl.
vidcl et : fui ; et non cognovistime Philippe, qui me CAPUTXIX.
vidit, vidit et. — 10. auiern : iu
(Deest cod.) — 14.
me: (Nonhabeturin cod.)— 16. paracletuni : para- > Vers. 5. ad alapas : palmas. — 4., vobis eum :
clitum.— 76id. ul maneal vobiscum : (Adduntur in eum vobis. — Ibid. nullam— invenio in eo causant :
cod.) — 17. Spiritum veritatis : (Addunturin cod.) in eonullamcausantinvenio. 5. coronamspineam :
— 7iid. coguoscitiseum ; quia apud vos manebit, et spineamcoronam. 0. crucifigeeum : crucifige.—
—
in vobis erit : cognovisliseum ; quia apud vos manet, 7. ei Juda:i : ergo Judoei,et dixerunt. — 9. et dicit :
— : essetdalunt. — 7iid. me
et in vobisesl. — 20. sum : ( Deestin cod. ) — 21. dicit. 11. datura esset
diligetur : ditigitur. — 22. manifestaiuruses nobis : (C tradidit : tradidit me. — 12. quoerebatPilalus : Pi-
noftismanifestaiuruses. — 23. Jésus : Dominus.— lalus quoerebat.— lbid. —
omnis qui : omnisenim qui.
7oid. servabit, el Paler meus diligel : serval, et Pater —15. autem: — ergo. 15. crucifige eum : crucifige,
meus diligit. — Ibid. mansionem : ntansiones.—24. crucifige eum. Ibid. Dicit : Dixit. — 17. locum:
sénat : observai.— 26. Paraclelus : Paraclilus. — locus. — 18. crucifixerunteum : cruci eum fixerunt.
— 19, Judoeoruinlegerunt : legeruntJudoeorum.—
lbid. millet : millit. — lbid, snggeret : suggerit.—
27. Pacem relinquo: pacemmeamrelinquo-.'(Addilur 20. Latine : Latine Rex Judoeorum.( Adduntur Rex
— 23. eum : Jesum. — 24. Scriptura
meam.) — 50. mundi hujus : hujus mundi. — 31. Judoeoruni.)
bine : (Deestin cod.) implerelur : implereturScriptura. — 76id. dicens :
quoe dixil. — 25. juxta : anle. — 29. erat positura :
CAPUT XV. positumerat. —51. et lollerenlur. (vers. 52) Vene-
Vers.4. nec : et. — 13. ponat quis : quis ponat. runtergo milites, et primi quidemfregerunt crura :
— lbid. ego : (Deeslin cod.) — 16. elegi : ( Additur (Addunturin cod.) — 55. ul : et. — Ibid. jam : (Deest
in cod.) — 17. invicem. Si : invicemsicut dilexi vos. in cod.) — 58. Arimaihoea: Arhnalhiu.— 40. est
Si. — 24. et me : me.— 25. habuerunt me : me ha- Judoeis: Judoeisest. ..
—
buerunl. 26. paraclelus : paraclilus.
CAPUTXX.
CAPUTXVI.
Vers. 2, arbitretur : arbilrabitur. -— 7èid. obse- Vers. 2. illis : eis. — .4. duo : (A'onhabeturin
— cod.) — Ibid, proecucurril: cucurrit. — Ibid. pri-
quititn se : se obseqnium. 5. :
vobis (Deeslin cod.) mus : — : videt. — 7. fuerat : erat.
— 4. vobis ab inilio non dixi : ab inilionon dixi vo- . — 8. prior. : 5. vidit
bis. — 5. Et nunc : Al nunc. — 7. expedit vobisut : j) • primus prius. — 9. sciebant Scripturam :
in —lbid. : sciebat Scripturas. — 10:.discipuli ad semetipsos :
(Adduntur cod.) paraclelus paraclilus. semetipsosdiscipuli. — 15. existimansquia hor-
— 9. créditât : crediderunt. — 11. hujus mundi : ad : oestimansquia Iwrtulanusest.— 17. et
mundi hujus. — lbid. jam : ( Deestin cod.) — 15. tulanus essel : cl ad palrem, — lbid. Ad Deum meum, et
venerit Spiritus : venerilMe Spiritus.—Ibid. audiet: palrem Deum vestrum : (Addunturhi cod.) — iS. ei*::ose-
audierit.— 14. ille me clarificabit; quia de meo acci- ro esset : esset sero. -4- lbid. una : ( Deestin
piet, et annuniiabil vobis -..(Addunturin cod.)— 17. cod.) — 20. cumergo lioc : hoccum.— 22. Hoc : Et hoc.
et videhitis: videbilis: (Additurel. ) — 18. dicit : — 7vid.dicit : dixit. — 25. et : (Additur in cod.)—
dixit. —19. vobis : (Non est in cod.) —20. conlri- 25.'fîxuram:
fixuras.1—28.ei : (Deeslin cod.)]—29.
stabimini : tristabimini.— 25. dabit vobis. («ers.24) vidisti me Thoinacredidisli-.-.vidisii
Usque modonon petistis quicquamin nominemeo : me, el cre'didisii.
(Adduntur; et aliquid legilur.) — 26. ego : (Additur CAPUT XXI.
—
in cod.) 2S. Exivi a pâtre : (Adduntur illa verba,
et exivi a pâtre.) — 50. scis : nosti. — 76id. existi : aulem Vers. 1. Jésus ad : Jésus discipulisad. — lbid.
venisti.— 52. Ecce venit hora. et jam venit, ut : sic : aulemse sil. — 2. Pelrus : ( A'onest in
— 76id. Nathanael qui erat a Cana : Nalhael
Ecce jam venithora,eliamut.—Ibid. et non: sednon. cod.)erat a Canaan. — 5. Et exierunt : exierunt. —
CAPUT XVII. qui
lbid, prciidideront : apprehenderunt.— G. Dicit eis
Vers. 5. Deum verum : veruiitDeum. — 7. quoe mille ia : Dixiteis inutile ad. — lbid. ergo : erg0
4061 VARIANTESLECTIONES.— AC'fA APOSTOLORUM. 1062
relia. — 7frid.jam : ( A'on habelurin cod. ) — Ibid, A (Non est in cod.) — 17. el dixil ei Domine (u omnia
illud trahere pr;e : Ma traltèrea. —7. Simon Pelrus : scis : dicit ei, Domine, omnia tu scis. — 7oid. lu
Simon itaque Pelrus. — 9. posilas ; (Deest in cod.) scis : (Desunt in cod.) — 18. junior -.juvenior.— 19.
— 15. accipil : accepil. — 7Wd.dat : dabal. (lia esset : est. —lbid. Et cura hoc : El hoc cum, — 20.
modo legilur; cum prius dal legerelur.) — 7fcid.eis quis : qui : (Addilur in cod.) — 25. inter : in : (Ad-
piscem : eis el piscem.— 15. Simoni Petro Jésus : ditur vero ter.) — Ibid. moritur : morerelur. —lbid.
Jésus Simoni Petro. — lbid. eliam Domine : ( Dé- moritur : morietur. — 24. ille : ( Deest in cod. ) —
suni in cod.) — 16. ait illi : dicit ei. — Ibid. eliam : 25. posse : (Non habetur in cod.)

ACTA APOSTOLORUM.
CAPUT I. signum. — 76id. Jérusalem : in Jérusalem. — 18.
Vers. 2. In diem : in eumdemdiem. — 5. sancto vocanles : convocanles.— 20. possumusquoe: possu-
non : sancto quem el accepiuri eslis. — 6. lempore mus nos quoe.—21. clarilicabanl id : clarificabanl
hoc : hoc lempore. —10. euniem illum : eunte Mo. Deum in id. — 7eid. fueral : erat. — 22. enim :
— 11. in coelum: (Deesl in cod.) — 15. in coenacu- (Non est in cod.) — lbid. amplins : plus.— 7»id.
liiiii asceiiderunt : ascenderunt in coenaculum.— — fuerat : erat. — 23. annunliaverunt : nunliaverunl.
76id. manebuut : manebai.— 15. viginti : viginii vi- 24.Domine:(Deesl incod.)—7iid. tu qui : tu Deus
ri. — 17. est : fuerut. — 18. Et hic quidem posse- qui. — 27. vere—: (Non esl in cod.) — 7o/d. Ponli-
dit : TJic itaque adquisivit. — 19. Hacel-dema : 77a- ft lices : Poniius. 28. tuum : (Non habetur in cod.)
B — 50. quod : cum. — 52. unum : (A'on habetur in
celdemach,— 20. eorum : (JVonesl in cod.) — lbid. —
inhabitet : habilet. — 21. sunt congregaii : congre- cod.) 53.: nostri : (Deesl in cod.) — 34. vendantes
affcrebani vendentes proedia sua a/ferebanl. — 55.
gaii sunt. — 25. duos Joseph : duos viros Joseph : Dividebalur : dividebant. — 56. est inlerprelatum :
(Additur viros.) —7Jiid. vocabalur Barsabas : dici-
tur Barnabas. — 24. nosti omnium : omniumnosti. inlerpretalum esl, — 57. eum : illum.
CAPUT IL CAPUT V.
Vers. 4. eloqui illis : Mis eloqui. — 5. viri : (De- Vers. S. audierunt : audiebant. — 6. amoverunt :
esl in cod.) — lbid, est : sunl, — 9. Judoeam: el Ju- collegerunt.— 7. ipsius.: ejus. — 8. Respondil : Di-
— Ibid. millier : (Deest in cod.) — 7eid. tanli
doeam.—11. eos loquentes : loquenteseos.—14. au- xit.
lem : vero. —76/d. levavit : elevavit.— 7oid. Jéru- agrum :—tanli prelii agrum. — 9. autem ad :— autem
salem : in Jérusalem. — 19. dabo : dabunt. — 20. ait ad. 76id. et etl'errent le : efferent et te. 10.
manifestus ; horribilis.— 21. erit : (JVonesl in cod.) Confestira cecidit ante : Et confeslimcecidit ad. —
— 22. verba hoec : hoecverba. — lbid. virlutibus : Ibid. ad : juxta. — li. audierunt : audiebant. — 13.
in virlutibus. — lbid, Deus per illum : per Muni se conjungere : conjungere se. — 15. ac grabalis,
Deus, —24. juxta : quoniam. — 7fcid.erat : (Deest ut : et grabalis, et, — 76/d. et liberarenlur omnes
animantmeamin inferno -.ininfcrnoani- ab infirmitalibus suis — : (Désuni in cod, — 16. et
incod.)—27. — : mulliiudo. 76id. Jérusalem : iu Jeru-
mam meam. 29. quoniam defunctus : quoniam et mulliludo — a spiritibus : ab spirilibus. — 18. in-
defuncius. — 7oid. sepulius est : sepullus. — 31. n salem. :lbid.
providens : proevidens.— 52. omnes nos : nos om- ^ jecerunt et injecerunt.— 20. loquimini in lemplo:
îtes. — 55. hune quem : hoc donum quod. —>54. di-. in lemplo loquimini.— 21. inlraverunl : introierunl,
cit : dixil. — 56. sciât ergo : ergo sciai. — 7fcid.fe- — Ibid. concilium : — ccnsilium. — 76id. adduceren-
cit Deus : Deus fecit. — 57. aulem : (Deest in cod.), lur : adducerent eos. 22. aulem venissent : venis-
— 76id. et ad reliquos : et reliquos. — lbid. fralres ? : sent aulem.—24. autem audierunt: audierunt au-
? oslendile nobis. — 58. vero ad : vero ail( tem. — lbid. quidnam lieret : quidnam esset isiud.
fratres
ad. — lbid. Spiritus sancti : sancti Spiritus. — 40. — 25. sunt in lemplo sianfes : in templo sunl stau-
eliam verbis plurimis : aulem pluribus verbis. — 41. les. — 27. illos : eos. — 51. principem ei — salvato-
iu die illa : in Mu die. — 42. orationibus : orationi- rcm Deus : Deus principem el salvalorem. lbid.
busin Jérusalem. — 45. in Jérusalem fiebant : fic- Israeli : Israël. — 55. dissccabantur : fremebanl. —
hant in Jérusalem. — 46. circa : per. Ibid, illos : eos. — 54. foras ad brève domines fieri :
pusitlum foras Apostolos seccdere.— 55. super :ub.
CAPUT m. — 56. extitit Theodas : cxtitit quidam Theodas. —
Vers. 2. quidam vir qui : (Desunt in cod.) — 5. Ibid. aliquein cui : aliquemmagnum cui. — lbid. nu-
incipientes introire : ingressuros. — 4. respice : as- merus virorum : virorum numerus. — Ibid, qui occi-
pice. — 6. libi do : do libi. ——7. consolidaloesunt ba- sus esl : qui postea occisus est, — 7oid. qui crede-
ses : consolidai sunl gressus. 8. intravitcum : in- bant : quicumquecredebant.— 7iid. redacti : rcdac-
travit una cum. — Ibid, Deum : Dominum. — 10. il- lus esl. — 57. avertit: vertu. —58. Et: (Deest iu
lum : eum. — 76id. eslasi : mentis conslernalione. cod.) — 7oid. esl ex hominibus : ex hominibus est,
— 11. cucurrit : concurrit. —12. respoudit : ait. — — 59. inveniamini : videamini.— 40. coesisdenun-
13. negaslis : abnegastis. — 16. vos : (Deest in cod.) t) liaverunt : coesis eis denunliaverunt.— 7fcid. loque-
— lbid. nomen : nomine. — lbid. dédit integrain : rentur in : toquerenlurampliiisin. —41. sunt : es-
dédit illi intégrant. — 17. fecistis, sicut : fecistis hoc senl, — 7iid. Jesu contunieliain pati : Christi contu-
sicut. — 18. qui : quoe.— lbid. sic implevit : imple- meliam pati. — 42. Omni autem die non cessabant
vit sic. —20. refrigerii a : réfrigéra vobis a. — 21. in lemplo ci circa domos docentes, et evangelizantes
quidem coelum suseipere : coelumquidem respicere. Christum Jesum : Omniautem die in lemplo, et per
— 22. quoniam : quia. — lbid. suscilabit vobis : domosnoncessabantdocentes, et evangelizantesDomi-
vobissuscitabit.— 25. anima : (Deest iu cod.) — lbid. numJesum Chrislum,
quoe : quicumque.— 24. annunliaverunt : et annun- CAPUT VI.
liaverunt. —25. et in semine : iu semine.
Vers. î. illis : ipsis. — 7Md. eo : (Deesl in cod.)
CAPUT IV. — 2. derelinquere : relinqucre. — o. Consyderate :
Vers, 5. in eos : eis. — 4. virorum quinque : vi- Ëtiqile. — 8. fortitudine -.virlute. —9. etAsia : et ab
rorum cireitet quinque. — 8. repletns Spiritu sancto Asîa. — 15. falsos testes qui dicerent : lestes falsos
Pelrus : Peints repletns Spiritu sancto. — 10. vobis dicenlcs.—'Ibid.locum sanctum : locumhune sanctum.
sauus : nobishodie saints. — 12. aliud nomen : no-
menatiud.— 15. comperto : et comperto. — Ibid. CAPUT VIL
ïdiOtoe: imperiti. — Ibid, et cognoscebant : cogiio- Vers. 1. Sacerdnlum : Sacerdotum Slephano. —
scebantaulem. — 16. signum factura est : facium est 2. Abrahoe: Abraham. — Ibid. Gharan : Charran.
1063 APPENDIXAD DIVINAMB1BLIOTHECAM S. HIERONYMI. 1064
— 5. monstravero libi: tibi monstravero.—4. Cha- ÀL CAPUT X.
—
ran : Charron. 5. promisil dare : promisit se da- Vers. 1: Italica : llalia. — 2. ac : el. — 5. is :
re. — Ibid. ipsum : illum. — 6. Deus : Deus ita. — est in cod.) — Ibid. diei noua : nona diei. —
7«id. accola : advena. — 76id. quadringemis : (lia (A'on
eliam habet leclio Gothica ; sed in duobus codicibus 6. ctijus : cui. — 7eid. hic dicet libi quid le opor-
teat faeere : (Non habenlur in cod.) — 7. illi pare-
meis manuscriptis quadringemis iriginla legilur; at- bant : ei. — 9. horam sexlam : horam diei
ita in hoc codiceGothicoinfra cap. XIII, parebanl
que legitur sextam. — 10. illis : ei. —7oid. excessus : slupor.
num. 20.) — —
7. servient: deseruient. 12. frumen- — 15. commune ne : ne commune.— 17. fuerant :
lura : frumenia. — 15. et in secundo : et secundo. erant. — 19. ei : Dei, —22. et limens : timens. —
— 14. cognaiionem : cognationemsuam. — 16. filii 76id. habens ab
— : habens bonum ab. — 23. ergo :
: in
Sichem qui erat Sichem. 17. Cumautem ap- — 7(>id.illis : eis. — 25. introisset Pelrus,
— igilur.
propinquaret : Cum appropinquarel aulem. 76id. obvius venit ei Cornélius : inlroiret Pelrus obviant
promissionis, quam confessus erat : repromissionis venil Cornélius. — 27. abominatiim : Micitum. —
quam promiseral. — 18. alius rex : rex alius. — 25. 29. ergo : ego. — 7eid. ad : in. — 30. hora nona :
fratres : fratres suos. — 28. nunquid : aul nunquid. horam nonam. — 7oid. candida : —51.
— 52. sum : (Deesl in cod.) — 7Wd. DeusIsaac : et et splendida.
— — ait : el ait mihi. — 76id.Dei: Domini. — 55. ergo :
DeusIsaac. 55. calceamentum : calceamenla. •—54. suum : (Deestin cod.) — 76id. quia :
76id. enim : aulem. — 55. negaverunt : abnegave- igilur. — 56. verbum misit : verbumenim suum
runl. — 76id. ducem ? : judicem super nos ?: — 57. quoniam. misit. — Ibid. Deus : (Deestin cod.) — 58. a Naza-
suscitabil vobis : «ofcissuscilabit. — 76id. ipsum : . reth : Nazareth. — 76id. eum : illum. — 76id. qui :
(Deesl in cod.) — Ibid. audielis : audite. — 59. et 3 hic. — 59. omnium quoe : omnium horum quoe.—
aversi : eumet conversi.—41. diebus illis : illis die- 7/»d.
bus. — 7/)id. hnsliam : hoslias.— 42. et boslias : aut quem occiderunt : quem et occiderunt. — 41.
: —45. obstupueruntex:
hoslias. —44. Deus : (JVonhabetur in cod.) — 51. proeordinalis proedestinatis.
etincircumcisiscordibus : incircumcisicorde. — 76id. obslupuerunl qui erant ex. — 46. enim : aulem. —
48. baptizari in nomine DominiJesu Christi : in no-
resislilis : reslitislis. — lbid. et vos: (Desunt in cod.) mineJesu Christi baplizare.
•—52. quem : quem enim. — lbid. proenunliabant:
pronunliabant. — 64. dissecabanlur : (remebanl. — CAPUT XL
55. Cum aulem : 7pse aulem cum. — 56. siantem a Vers. 2. autem ascendisset : ascendissetaulem.—
dextris : a dexiris siantem.—58. pedes adolescentis: Ibid. Jerosolymam : in Jerosolymam.— 5. introisti:
pedes cujusdam adolescentis.— 60. hoc : /IOJC. inirasti. — 5. mentis : mentis meoe.— 6. In quod :
In quo. — 8. Dixi aulem : Et dixi ad eum. — 7oid.
CAPUT VIII. aut : el. — 9. ne commune : communene. — 10.
Vers. 2. Curaverunt : Comportaverunt. — lbid. omnia rursum : rursum omnia. — 11. viri 1res cqn-
cum : illum. —5. Saulus autem : Saulus vero. — 4. festim : confestim1resviri.— 12. hoesiians: dubitans.
verbum : «réuni Dei. — 10. auscultabant : intende- — 76id. el sex : sex. — 15. cecidit : decidit. — 16.
banl. — 15. etiam : aulem. — 14. aulem audisseut : sum : (JVon habetur in cod.) — 7fcid. verbi : verbo-
audissent autem. — 76id. in : (Deest in cod.) — 7oid. rum. — 17. credidimus : credimus. — 18. poeniten-
recepisset : recepil. — lbid, ad eos : ad illos. — 16. tiam dédit Deus ad vilam : Deus poenitentiamad con-
illorum vénérai : eorumsupervencranl. — 20. existi- iC sequendamvilamdédit. — 20. viri : (JVonestin cod.)
masti : existimas, — 22. nequilia : malitia. — 24. — 7oid. loquebatur ad : loquebatur el ad. — 22.
veniat : tuperveniat.— 27. vir Jîihiops : l'ir quidam sermo ad : sermo hic ad. — Ibid. ad Antiochiam :
JElhiops. — 7did. Candaces : Candacis.— 50. eum : Antiochiam.— 25. proposilo cordis : proeposilocor-
illum. — lbid, dixit: dixililli. — 32. sine voce : (Dé- dis sui. — 24. mulia turba : lurba multa. — 26. per-
suni in cod.)—35. generationem ejus : generalionem duxit : adduxit, — 76id. annum lolum : anno toto.
autem ejus. — 7fcid.de terra : alerra. — 54. Philip- — Ibid. ibi : ( JVonhabetur in cod.) — 28. Spiritura
po : (Addilur in cod.) — 56. quisprobihet me : quid famem : Spirilum sanctum famem.— 29. singuli in :
me prohiba. — 57. corde : corde tuo. — lbid. ail: singuli eorumin.
dixit. — 7oid. filium Dei : Dei filium, — 7oid. Chri- CAPUT XII.
:
slum (A'on est in cod.) — 59. aulem : enim. Vers. 1. Eodem autem lempore : 7n illo lempore.
CAPUT IX. — 4. cuslodiendum : cuslodireeum. — 7. excitavit :
Vers. 5. El ille : Al Me. — 7fcid.durum est tibi : suscilavil.—7oid. velociler. Et ceciderunt : velociler.
durum enimlibi est, — 6. Et Iremens et stupens di- El surrexit ; et ceciderunt.—9. eum : ( Deeslin cod.)
— 76id. aulem : enim. —14. Et : (JVon est iu
xil, Domine, quid me vis facere? : (Désuni in cod.) —17. narravit.: enarravil. — 18. factum esset decod.) Pe-
— 7. Et Dominusad eum: (Desunt.) — 76id. surge: —
sed surge.— 10. in visu Dominus : Dominusin visu. tro : de Petro ifactumesset. 22. et : (Deestin cod. )
—7bid. At ille : Et Me. — 11. ad eum, surge et va- CAPUT XIII.
de : ad illum ; surgens vade. — 76id. enim orat : ,n Vers. 1. Simon : Simeon.—76id. Lucius Cyrenen-
enim ipse orat. — "
15. a mullis : de multis. — lbid. sis : Licius Cyrenensius.— 7eid. collecianeus : col-
feceril sanclis luis : sanclis tuis fecerit. — 19. autem lactaneus.— 2.segregate mihi Saulumet Barnabam :
cum : aulem simul cum. — 7did. per : (Non habetur separale mihi Barnabam et Saulum. — Ibid. ad :
in cod.) — Ibid. dies aliquot : aliquol dies. — 20. ( Non est.) — 5. Salaminam : Salamiam. — 6. ad :
ingressus : (Non estin cod.) — Ibid. in synagogas : (Deest in cod.) — 7. Saulo : Paulo. — 13. a Papho :
in synagogis. — lbid. quoniam : quia, — 21. illos : Papho.—14. Pergen : a Pergen. — 7t>id.Antiochiam
eos.— 22. multo : (Deest in cod.)—23. aulem im- Pisidioe : Antiochiam quoe est Pisidioe. — 17. et in
plerentur : implerenlur autem.— 24. Saulo : Paulo. brachio : et brachio. •— 19. gentes : reges : — 20.
— 76id. ac nocie : et nocie. — 25. autem cum disci- quinquaginta : triginta ( Vide supra cap. vu, 6. ) —
pulis nocte : aulem discipuli ejus nocie. — 26. se Ibid. dédit judices : dedil Mis judices. — 21. illis
jungere : jungere se. — 76id. quod : quia. — 27. Saul : iMisDeus Saul. —22. cui testimonium: cui
egeril : ageret.— 29. Genlibus : (Deest in cod.)—32. esl leslimonium.— 23. eduxit Israël : suscilavitplebi
ut : (JVechabelur in cod.) lbid. transiret : perlransi- Israeli. — 25. ego, sed : ego Chrislus, sed. —50.
rel. — 54. sanet : sanat. 55. — 55. eum : illum. — tertia die : (Desunt in cod.) — 51. qui visus :.gui et
lbid. qui conversi : qui et conversi. — 56. Tabilha : visus. — 55. adimplevit: imptevil.— 76id. nostris :
Tabilhas. — 59. ei : (Deest in cod.) —40. genua uestris. — 76id. et in psalmo : et psalmo. — 38. an-
oravit : genua sua oravit. 43. Simonem quemdam : nuntialur, ab omnibus quibus : annuniiatur et ab
quemdamSimonem. omnibusin quibus. — 40. vobis : ( Deestin cod. ) —
1065 VARIANTESLECTIONES.— ACTA APOSTOLORUM. 1066
41. Videte contemptorés : videte ergo contemplores.1± — 35. El cum : Cumque.— 37. homines Romnnos:
— 76id. opus : (Deestin cod.) — 44. Dei: Domini. hommescivesRomanos.— 59. de Urbe : Urbem.
— 46. loqui verbum : verbum loqui.—47. lucem
CAPUTXVII.
gentium : luminegentibus.—50. mulieres religiosas: Vers. 1. Amphipolim: Pamphipolim.— Ibid. ve-
religiosasmulieres. nerunt : pervenerunt.— 2. Sabata tria : tria Sabata.
CAPUT XIV. — 3. Jésus Cliristus : ChristusJésus. — 4. Siloe, et
Fers. 2. et ad iracundiam: ad iracundiam.— 5. de Colenlibus Gentilibus : Sileoe, et de coleiitibus
dante : et dantes.— 7. Lystris : in Lyslris. — 8. genliliumque.— 6. hi qui : hi sunt qui. — 9. et ac-
fidem haberet : haberet fidem. — 9. voce, surge : cepta satisfactione a Jasone : Et accepiosalis ab Ja-
voce,in nomineJesu Christi surge. — 7Md.et exilivit sone. — 7iid. et a coeteris: et coeteris.— 7did.eos :
et amhulahat: slatim exilivit; el ambulavit.— 12. eum. — 10. confestim per noctem : per noctemcon-
volebat : volebanteis. — 14. his vanis : his idolis va- festim.— 7iid. Silam: Sileam. — Ibid. venissent :
lus. — Joid. et mare : mare-—16. nosira : veslra. advenissent,stalim. — 11. erant : ( Deestin cod.) —
— 18. supervenerant : supervenienles.— 20. Ly- 12. ex eis : ex his. — 7oid. mulierum
— — — gentilium ;
slram : 21. exhortantesque : exhortantes. genliliummulierum. 13. illuc : illic. 14. Silas :
— 24. eiLyslris. —
loquentes verbum Dominiin Pergen, de- Sileas. 15. eum : (A'on est in cod.) — lbid. ad
scenderunl in Attaliam: el loquentesin Pergenverbum Aihenas : Alhenas. — lbid. Silam : Sileam.— 17.
Dominiveneruntin ltaliam.—27. morali : Demorati. eolentibus et in foro : cum genlibusin foro. — 18.
CAPUTXV. seminator : dkeminalor.—7oid. hic : (Deestin cod.)
jB — lbid. Alii vero novorirai: Alii vero dicebanl no-
Vers. 1. fralres, Quia, etc. : fratres diccnles, vorum. — 19. dicentes : dicentesnon pos-
Quia, etc. — 76id. salvari : salvi fieri. — 2. aliis : sumus.— 7i>id.est hoecpossumus : hoecest. — 20. quidnam :
illis. — —
5. ergo : igitur. 7fcid.pertransibant : per- —22. superstiliosos : superstiliores.—23.
transierunt. — 4. ab : ( Addilur ifi cod. ) — 7eid. quoenam.
veslra inveni : veslra quoecolitis inveni.— 24. ha-
—
Deus fecisset: fecissel Deus. 5. quidam de : qui- bitat : inhabilat,— 27. aut : et. — 50. El : Deestin
dam viri de. — 7. quoniam : quia. — Ibid. Deusin cod. ) — 51. in — ( —
—
nobis elegit : in nobiselegit Deus. 10. cervices : 54. DionysiusAreopagila : quo ; quo. 55. sic : et sic.
cervicem.—11. Jesu Christi credimus salvari : Jesu Dionysius et Areopagita.
credimusnos possesalvari. — 12. Deus fecisset : fe- CAPUT XVIII.
cisset Deus.—14. visitavil : suscilavit.-—17. meum, Vers.3. erant : erat. — 4. et dispulabat : et ingre-
dicit : meum super illos, dicit. — 18. est Domino: diebatur.— lbid. interponens nomenDominiJesu :
Dominoest: (Addilur Domino.) —19. Deum : Do- (Désuni in cod.) — 7»id. suadebatque : et suadebat.
minum.— 20. et suffocaliset sanguine : el a suffo- — 5. Silas : Sileas. — 7i>id.insiabai verbo Paulus,
caliseta sanguine.— 22. ex eis : ex se. — 76id. co- tesiificans : inslabanlverbo; Paulus autemtestificans.
gnominabalur Barsabas et Silam : cognominalur — lbid. Chrislum Jesum : Jesum Chrislum. — 6.
Barsabaet Sileam.— 24. turbaverunt : conturbave- sua, dixit : sua, Paulus dixil, — 7t>id.vesirum ;
runt, —26. noslri : (Deest.) — 27. Silam : Sileam. mundus : vestrum sil; mundus. — 8. autem : (Non
— 28. necessaria : necessario.— 29. et sanguine el esl in cod.) — 9. et ne taccas : ne laceas. — 40. ap-
suffocato,et fornicalione : et a sanguineel a suffocato'C ponetur tibi ut noceat : apponet ut noceat. — 11.
et a fornicalione.— 50. ergo : igilur. — 52. Silas : autemannum : autemibi Annum: —Joid. apud eos :
Sileas. — 53. aliquanlo : ( Non habetur in cod. ) — in eis. — 15. et lepis : legis. — 16. Et niinavil : Et
54. Siloeibi remanere; Judas aulem solus abiit : Si- lune abegil. — Ibid. eum : illum. — 18. lotonderat
leoeremanereibi, solus aulem Judas abiit. — 37. vo- in Cenchris caput:, habebatenim volum. (tiers. 19)
lebat secum : volebatel secum.— 76id.et Jobannem: DevenilqueEphesumet illos ibi reliquit : lotonderant
Johannem. — Ibid. cognominabatur: cognominatur. in Kenchriscaput.Habebatenimvolum.Deveneruntque
— 38. ut qui : quia. — Ibid. de Pamphylia : Pam- Ephesumet illos quidemreliquit ibi. — 20. lempore
phylia. — 7oid. opus non : opus guod missi fuerant maneret : — lempore ibi maneret. — 25. Galalicam:
non. —39. aulem dissensio : autem inter illos dis- Galaliam. 76id. omnes : (Deest in cod.) — 24.
sensio.— 40. Sila : Silea. — 76id. Dei : Domini. — génère : natione. — 25. sunt Jesu : sunl de Jesu!—
41. proecipienscuslodire proecepia apostolorum et 26. Domini : Dei. •— 27. ire Acliaiara : ire in
seniorum: ( Desuntin cod.) Achaiam.— 7iid. crediderant : crediderantper gra-
CAPUTXVI. tiam. — 28. oslendens per : ostendenseis per.
Vers. 1. viduoefidelis, pâtre gentili : Judoeoefide- CAPUT XIX.
lis, paire aulemgenlili.— 2. Iconio : lconii. — 3. Vers. 2. ad eos : ad illos.— 76id. dixerunt : (Non
eum propter : eumibi propter. — 7»id.erat genlilis: est in cod.) — 5. ergo : ( Deestin cod. ) — 4. bap-
genlilis esset.— 4. qui erant : gui essenl,— 6. a tismo : baplisma.— 5. imposuisset illis : posuisset
Spiritu sancto : a sanclo Spiritu, — 7. in Mysiatn : eis. — 6. venit : continuovenit. — 8. inirogressus :
Moesiam.— Ibid. in Billiyniam: Bithyniam.— 8. n" ingressus.— 9. cujusdam : ( Deestin cod. ) — 11.
Mysiam; Mesiam. — lbid. Troadem : Troade. — quaslibet faciebat Deus : modicasDeus faciebat.—
10. quod : quia. — Ibid. eis : illis. 12. Philippos : 15.circumeuntibus:cireumt)eniert(ifrus. —14.Scevoe:
—
Philippis. — 76id. consislentes: conferëhtes. 14. Sephoe.— lbid. septem filii: filii seplem.-—16.illa :
Thyaiirenorum, colons Deum, audivit : Thyutiorum ipsa. — 19. eis : his. — 20. crescebal verbum Dei :
colensDeum, audiebat verbum.— 15. et domus : et verbum Dei crescebal.—21. transita Macedoniaet
omnisDomus.— 7oid. coegit nos : coegiteos.—16. Achaiaire Jerosolymamdicens, Postqua'm: transire
pythonem: Pytlwnis. —17. clamabai : clamavit,— a macedonia et Achaia, et ire Jerosolymam,dicens,
19. Silam: Sileam. — 21. inorera quem : seclam quoniamposlquam.— 22. Erastum : Arislum. —24.
quant, — 22. cucurrit—: concurril.— 76id. jusserunt quos convocanset eos : hic convocanseos. — 7w'd.
eos : jusserunt illos. 25. custodi ut : cuslodi car- hujusmodi erant opifices: ipsiusmodierant artifices.
cerisut, — 24. slrinxit ligno : strinxit in ligno. — — Ibid. est nobis acquisitio: acquisitioesl nobis.—
25. Silas orantes, laudabaniDeum: Sileas adorantes 27. sed et magnoeDianoe: sed magnoedeoeDianoe.
laudabanlDominum.— 26. fundamentacarceris. Et — lbid. reputabilur : deputabitur.— 29. iota : (Non
stalim aperta sunt omnia ostia : omnia fundamenta habelurin cod.) — 51. Ecclesia confusa: conventus
carceris. Et aperta sunt slatim oslia omnia. —27. confusus.— 53. detraxerunl : produxerunt. — Ibid.
januas apertas : apertasjanuas. — 28. voce magna : autem : ergo. •— Ibid. reddere rationem : rationem
— 34. una est : esluna.—76id. magna
magna voce.— lbid. malefeceris: feceris mali. — reddere.
29. Pauloet Siloead pedes : ad pedesPauli el Sileoe. Diana: magnaestDiana. — 35. scriba lurbas : scriba
PATROL.XXIX. 34
1067 fAPPENDIXAD DIV1NAM B1BLIOTHECAM S. HIERONYMI. 1068
ad lurbas.— 38. proconsules : proconsulibus.—59. i et deducere.—11. et : (A'on est in cod.)—13. quam:
légitima Ecclesia : legillmo convenln.— 40. nullus (Deesl in cod.)— Ibid. viri : (A'on habelurin cod. )
obnoxius sit de quo : causa sit nutla de qua nos. — — 14. qui accesserunt : qui el accesserunt.— 76id.
jfrid. ecclesiam : conventum. el dixerunt : dixerunt. —18. Paulus rogavit : Pau-
CAPUT XX. lus vocansrogavit,—20. producas Paulum : Paulum
producas. — 21. ex eis : ex his. — 76id. amplius
: 4.
Vers. 1 et 2. et exhorlalus exhorlatus.— Sosi- quam : amplius.— 22. proecipiensne : proecipiensei
pater : Soba pater. — 76/d.Tychicus : Tylicus.— 5. ne. — 23. convocalis : vocalis.— 76/d. tisque Coesa-
proecessissent : processissenl.— 76id. sustinuerunt : roearn: in Coesaroeam. — 24. praeparaie: proe-
— usque
snslimiebant. 6. Troadem in diebus : Troadam parent, — 7'fcid.tram: ( Deestin cod. ) — 25. Timuil
iler dierum. — 76/d. demoraii : moraii. — 7. cum : enim ne forie râpèrent eum Judoei,et occiderenl, el
(Deesl in cod. )— — 8. copiosoe: mulia'. — 9. Euty-
clms : Eulycius. 76/d.diu Paulo, ductus somno : ipse posiea calumniam susiinercl, — lanquam acceplu-
dixil : rus pecuniani: (Desunt in cod.) 26. Claudius :
Paulodiu deductusproesomno.—10.complexus (Deest in cod. ) —27. est : esset.—50. illi : ei.— 51.
— — 13. vero :
complexuteumdixit. 76id. in ipso —
: in eo.
invenissel : ergo. — 7oid. Antipatridcm : Afhipalridem,—
per terrain iler : iter per terram. 14. 52. cum eo irenl, reversi : cuiuirenl eo, reliqui te-.
proevenissel. — 15. alia applicuimus : alla die appli- — 5i. et çognosçens: cognoscens.
—
cuimus. 76id. sequenti die venimus : sequenli ve-
nimus.— 18. sum in Asiam: sum Asiam.—22. CAPUT XXIV.
alligalus ego : ego alligatus. — 76id. sinl : sunt. — Vers. 1, quodam: quondam.—5.suscipimus : sus-
23. mihi prolesiatur : proteslalur mihi. — 76id. Je- B cipiamus.—76id. onini : (Deesl in cod.) — 4. ut :
rosolymis : (Deestin cod.)— Ibid. me manenl : meoe ( Nonhabeturin cod.) — 6. apprehenspm: apprehen-
manent.— 27. omne consilium: omnemvoluntatem. dimus. — Ibid. yoluimns secundum legem noslram
— 29. rapaces : graves. —55. Argentum et auruui : judicare. (vers. 7.) Superveniensautem tribunus Ly-
Argentum autem et aurum. — 56. oravil cum om- sias, cum vi magnaeripuiteum de manibus nostris,
nibus illis : cum omnibusillis oravil. — 58. deduce- jiibens accusatpres ejus ad te venire : ( Désuni in
banl : ducebant, cod.) — 7. a quo poleris : a quo et poteris. — 7ftid.
CAPUT XXI. nos : (Deest.)— l\>- djecre : ul diceret,— 76id. te
Vers. 1. Coum : Chio— 2. in : (Deesl in cod, ) — accusant esse : esse te. —11. mihi dies : dies mihi.— 15. me
3. apparuissemus : paruissemus.— 76id. ixpositura — : accusantme. — 14. patri Deo: DeoPatri.
erat : erat exposilura.—5. usque foras : usque ad accusare 19. oporlebai apud : oporlebalmodoapud. — Ibid,
6. ascendimus navem : ascendimus i n navcm. : accusarent.— 21. inter : ad. — 22. de via
foras.—
— 76id.in sua : (Non sunt incod.)—7. descendi- hac : de vi. — 76id. Lysias descenderil : descenderit
mus : ascendimus.—8. unus : ( 7>ecstin cod. ) — 9. Lysias.—25. desuisprobibere : prohiberedesuis,—24.
qualuor filioe: filioequatuor.—11. Virum eujus : Vi- Christum Jesum: Jesum Chrislum.—25.de : (Deest.)
rum hune cujus.—16. el : ( A'onhabelurin cod.) — —26. quod pecunia ei darelur : quia pecuniadarelur
—
Ibid. Jasonem : Nasonem,— 17. Libenter excepe- ei. 27. Portium Festum : Porlium nomineFeslum.
runt : bénigne susceperunl.—18. introibat Paulus : CAPUT XXV.
introii'imitscum Paulo. — 76id.nobiscum : (Deestin , Vers.5. adversus eum : ab eo.— Ibid. tendentes :
cod.)—Ibid. oranesque : et omnes, — 19. narrabat: -<lenenies.—76id. inierficerent eum : eum inierfice-
—
narravit.— 76id. Deus fecisset : fecissetDeus. 20. rent. — 4. servari Paulum : servari quidem Paulum.
sunl in Judoeis: situ Judoeis.—76/d.omnes oeraula- — 5. descendenles simul : descendantshnul Coesa-
lores : omnes isti oemulatores.— 21. diseessionem: ream.—6. descendit : et descendit.— 7. esset : esl.
discensionem.— 76/d.eos : ( Deeslin cod.) —25. no- — 8. Paulo raliûnem : Paulo autemrationem.—9.
bis viri : nobis hicviri.—24. ambulas : ambulans.— gratjam proeslareJudoeis: Judoeisgraliampratstare.
28. et legem et locum : (Désuni in cod.) — 76/d. —7fcid.respondens Paulo : respondensautem Paulo.
violavil: polluit.—29. enim Trophimum : enimanle — 76id. de his judicari : judicuri de his. — 10. ubi:
Trophimum.—76/d. inlroduvisset: induxisset.—53. ibi. — 76/d. sicut lu : sicut et tu. — 11. accusant
julsil eum alligari -.jussit ligari. — 76id. inierroga- me : accusantin me. —la. conciiio: consilio.-—15.
bat quis esset, el : inlerrogavitquis esset, aut.—54. IJernice: Beronice.— 14. derelictus : reliclus. 16.
coguoscere : agnosecre.—56. enim : autem. — 57. Romanisconsuettido: consueludoRomanis.— 76/d.
mihi loqui : fogui mihi. — lbid. aliquid : ( Deeslin accusatores, locumquedefendendi : accusatoressuos,
cod.)—40. sians : instans. — 76/d. lingua Ilebroea: locum defendendi,— 18. suspicabar : suspicarer.—
Hebraica lingua. 19. et : (Deest in cod.)— Ibid. affirmabal : affirmai.
CAPUTXXII. 22. dixit ad Fesium : ad F eslumait,' — Ibid. hmni-
Vers. 2. loqueretur ad illos : loquilurad eos.— 5. nem audire : audire hominem.—76id. eum -.illum.
El dicit : Et dixit. — 76/d. auiem : ( Deestin cod. ) 25. Bcrnicc : 7?eron/ce. — 24. inierpellavit: appella-
— Ibid. Gamaliel : Gamalielis.— 76id. legis : (Non vit.— 76/d. acclamantes : clamantes.—25. morle
habelur incod.) — 4. custodias.— custodiam.—5. ) eum : eum morle.— 76/d. ad Augustum : Augu-
princeps sacerdolummihi lestiinoniumreddil; prin- slum.— 76id. judicavi milicre : judicavi eummillere.
cipes sacerdotumteslimoniummihireddent.— 10.di- — 26. domino: ( 7ta videlurhabuisselecliovelus; sed
xit ad me : dixit mihi.—12. vir secundum : vir li- modo, ea erasa, de eo legilur.) — lbid. non habeo :
moratussecundum.— lbid, habitamibusJudoeis: ha- (Desuniin cod.)—76id. produxi cum : eum produxi.
bilanùbusDamuscoJudoeis.— 15. Saule : surge.— — 76id. quid : quod. —27. causas : causant.
44. volu.nlaleni: salutem.~ 16. et baptizare : bapli- CAPUTXXVI.
xare. —22. audiebant: audierunt.—76id. hujusmodi:
— 27. die mihi si lu Romaiiuses? die Vers. 1. exlenta manu : exlendens manum,— 2.
ejusmodi. mihi, sim : sis. -• 5. consuétudineset : consue-
tu civisRomanuses?.— 28. mulia summa : mulia pé- quoesiiones
tunia.—>76id.natus sum : naïus. ludinis et quoeslionis.— 7. el die : ac die. — 76/d. de-
venire : pervenire. —76/d. rex : o rex. — 11. pu-
CAPUT XXIII. niens eos : pervenienseos.—12. dirai irem : (Addwn-
Vers. 1. in : (A'on est in cod. ) — 2. ejus : Pauli. lur in cod.)—14. loquentem: dicentem.— 76id.est.
— 3. dixit ad eum : ad eum dixil.— 6. in conciiio, (Non habeturin cod.) —18. eorum : coecorum.— 19.
Viri : in conciiio, dicens Viri, — 76id. el resurre- coe'esli visiooi : coelestisvisionis,— 20. in : ( Non
ctione : ef de resurreelione.— 8. uiraqùe : ulrum- habelurin cod.)—76id. genlibus : gentilibus.— 76id.
q'ue.—9. piignabanl: litigabant inter se. —10. ma- ad Deum: ad Dominum:—21.volentes me -.(Desunt
gna dissensib-.dissensiomagna.—Ibid. aededucere: j« cod.) —24. loquente eo : eo làquenie.— 25. Et
 1069 VARIANTESLECTIONES.— EP1STOLAPAUL! AD ROMANOS. 1070
Paulus : Al Paulus. — 28. ad Paulum : ad Paulum ,\ duo maria couveniebanl.— 76/d. fixa : infixa.— 44.
ait, — 29. eliam : el.—76id. audiunthodie fieri la- quosdainsuper : quosdamvero super.
ies : audiunt me hodie taies fieri. — 50. Bernice: CAPUT XXVIII.
Beronice.— 51. aut vinculis dignum quid : digiium,
aul vinculorumaliquid.— 52. hic : iste. Vers. 4. Ut vero viderunt : Ut viderunt vero. —
76/d. besliam : viperam.— 76/d. ultio non sinit
CAPUTXXVII. eum vivere : oequilaseum viverenon permisit.—6.
Vers. 1. navigare eum : eum navigare.— 2. mori : moriturum.— lbi/1. exspeclantibus : speran-
ascendentesnavem : ascendentesaulemnavem.— 5. libus.— 8- cura : (Deeslin cod.) — 12. Syracusam:
permisit : el permisilei. —4. Cyprum : Cypro.— 5. Syracusas. — 15. legenles : degenles.— 14. ubi :
navigantes : enaviganles,—7. devcnissemus: venis- i6i. —15. ad Apii forum, ac ires Tabçrnas : Ad
semus. 76id.Gnidum: Chidum.— 76id. juxta : se- Paforum et tribustabernis. — 16. venissemus: per-
—
cundum.—8. Thalassa : Thalassia.—9. jejunium: venissemus.—76id. Paulo manere sibimet cura:
autumnus.—'76/d.çonsolabaïurPaulus:consotabatur Paulo apud semelipsummanere.—18, essel causa :
eos Paulus.—11. magiscredebat: credebatmagis.— causaessel.—21. de le a Judoea: adversumle a Ju-
12. possenl: possil.—76/d. porium : in porlu, — 15. doeis.—23.Cumconstiltiissentautem : J£t cumcon-
tenere, cum: icnereconsilium,cum,— 7bid. legebanl: ttiluitteni. —76id. suadensque: suadebat.— 26. ad
sublcvabant,—14. multum : multos.— 76id. venius eos : (Désuniin cod.)— 27. auribus graviter : nuri-
Typhonicus: veniusvéhément Typhonicus. — 16. au- bus suis graviter,—76id. et convertaniur, et sanem
lem : ( Deeslin cod.) —76id. Cauda, poluimus vix : eos : el convenant se, el sanem illos. — 28. hoc :
Caudoe,vix poluimus.— 19. projecerunt : projeceruntB ( Deesl in cod. ) — 76id. et ipsi : ipsi et. —29. Et
in mare.—20. autemsole : soleaulem.—21. OporT cum hoec dixisset, exierunt ab eo Judoei, miiltam
tebal : oportuerat.—25. Dei : Domini,— 24. Coesari habenies inter t-e quoesiionem: Et cum non essent
le : Coesarienimte. — 26. autein quanidani : (Desunt intelligentes,egressisunt Judoei,mulia secumcoiiqni-
in cod.) — 27. supervenit: supervenisset,—28. Qui renles. —50. autemhiennio : autem Paulus biennio.
cl summilienles : Qui summiiientes. — 76id. viginti: — lbid. suocoudiicto: conduclosuo. — 76id.el sus-
viginlimult'uudinem. —29. ne : necubi.— 50. mare, cipiebat omnes qui ingrediehanlur ad eum; (vers.
sub : mare, occasionemqnoerentes sub. — 76id. inci- 51.) proedicansregnum Dei, et dncens quoesunt de
pcreni a prora : a prora incipere.—55. die hodie : DominoJesu Christocum omni fiducia, sine prohi-
hodiedie. — 55. et cum fregissel : et fregissel.—57. bitione : disputons,et recipiebat omnesqui ingredie-
sepldaginiasex : sepluaginiaetsex. — 59. essel, ler- banlur ad eum, JudoeosatqueGroecos,proedicunsre-
ram : esset nauloeterram.—40. suslulisseiil: absiu- gnum Dei, el docensquoniamhic esl ChristusFilius
lissenl.— 76id. el levalo : levato.—76id. auroeffa- Dei, per quem omnis mundusjudicabitur, cum omni
tuin : flalum auroe.—41. dilhalassum: vadosum,ubi fiducia,sine prohibilione.

EPISTOL^ XIV PAULI APOSTOLÏ.

EPISTOLA PAULI APOSTOLÏ AD ROMANOS,

Hieronyinusin CalalogoScriptorumEcclesiastico-(] — 8. quidam nos : nos quidam,—9. ergo ? : igilur1.
— 22. creduni in eum : in eum credunt. — 25. pro-
rum, Paulus Aposlolus,etc. : (A'onhabelur incod.)
Argumentumin Episiotam Pauli ad Rom. ex libro posât : posuit.20. est ex fide :ex fuie est.—50. est :
D. Augiisiiniin exposilioneinclioalaejusdemlipisto- (A'onhabelurin cod,) — 76/d.jusiificat : juslificavil.
loe,Episiolaqliam, etc. : (A'on habelurincod. Goth.) CAPUTIV.
Aliud Argumentumin camdemEpistolam, Romani
sunt, etc. '• (Habelurin cod,Goth. ) — Lin. 5 a Co- etiam Vers. 5. dicit Scriptura : Scriptura dicit. — 9.
rinlho : Ab Alhenis.— 76id. per Phoeben niinis- : (Deest in cod.)— 11. et illis : Mis, •—12.
trara EcclesioeCenchrensis: ( A'onhabenturin cod, ) non iisseciantur
lanlum qui sunt ex circumeisione,sed et
: eorumqui non soluiiiex circumei-
iis qui
CAPUTL sione sunt, sed eorum qui sequuntur. — 76id. quoe
Vers.3. Ei : (Deestin cod.) — H. vobis gralioe: esl in proepulio: (Dtsunt in cod.) — 14. abolila est
gratioevobis.— 15. habeamin : habeamel in— 16. ( Addunlurin cod. ) — 16. solura : lamum. — 76id.
Dei : (Addilur in cod.) — 18.verilalein Dei in : ve- paler est : est pater. — 17. cui credidisti : cui cré-
rilalemin. — 20. el : (A'onest iu cod.) — 76id. ita : ditai.—76id.vocal ea quoe: vocalquoe.—lbid.lam-
ea quoe: lamquamquoe.— 18. ei : (A'on est iu
ac. —25. est benedictus: esl Deus benedielus.— quam—
20. proplerea : propterquod. — 27. feminoe: femi- cod. ) 76id.et arena maris : veluiarena quoeest in
narum. —28. ea : ( Deest in cod. ) — 29. homici- liltore maris. — 19. infiimalusesl fide : esl infirma-
dio : homicidiis.— 50. elalos, invenlores: elalossibi lus in fide. — lbid. emorluum:— el morluuin.— 76/d.
placentes invenlores: (Addunturverbasibi placenlcs.) esset aiiuorum: annorumesset. 25. autem: enim.
— 52. etiam : et. D CAPUTV.
CAPUTH. Vers.1. ergo : igilur. — 2. el habemtisaccessum
Vers.4. Ignorans : ignoras.— 5. autem duriliam: per fidemin graliara istam : et accesum habemusfi-
duriiiamautein.—76/d. tuam : (Deestin cod.) — 7. demin gratta iîia, — 5. aulem non : autem nos non.
quoerunt: quoercnlibus.— 8. sunl ex conteniione: •—6. est? ( vers. 7). Vix: esll justus pro injustisJ
ex conientionesunt. — 11. acceplio personarum : Vix. —Ibid. forsilan qUis: forsitan et quis.—S. cha-
personarumacceplio.12. lege peribunl :— lege el peri- ritalera suam : suam chariiatcm. — /6id. quoniam
bunt. — 15. ipsorum: (Addilur in cod.) 16.cum : cura : quoniamsi cum.—9. nuncjuslificati : justifi-
gua. 18. ejus : (A'on habelurin cod.) — 19. esse cati nunc.—11. nunc : ( Deestin cod.) — 12. pecca-
ducem: ducemesse.— 20. et : ( A'onestin cod.) — litni in hune mundum: in hune mundumpeccalum.
24. inier génies : in genlibus.— 27. legis es? : es —15. enim : (Deestin cod.)—76id.esset : erat,—18.
legis?. —28. in came est circumeisio: incarne cir- in omnes Inimitiés.: omneshomines.— 76/d. sic :
cumeisio.— 29. sed qui in abscondito, Judoeusest : ita, — lbid. in omnes : omnes.—20. ut abuudaret ;
el circuncisio: (Addunlurin cod.) ut ibi abundaret. — 76id. abundavil: abundarel.—
CAPUTIII. 76id. gratia : et gratia, —21. in morlem :in morle.
Vers. 1. est : (Non habelur in cod.)— 5. est : CAPUT VI.
( A'echabelurin cod. ) — 6. hune : ( Deest in cod.) Vers. 2. vivemus : vivimus.4. Christus Eurrexit;
1071 APPENDIXAD DIVINAMBIBLIOTHECAM S. HIERONYML 1072
Surrexil Christus.—8.autem : enim.—76id.Chrislo: j\ cognovit? Primus : cognovitprimus? — 20. sum a
illo. — 11. Domino nostro : (Désuniin cod.) —14. non : sum non. — 21. autem : guid.
enim vobis : enim in vobis. — 16. exbibelis : ea;/i/- CAPUT XI.
buistis.—76id.obeditis : obedislis.—18. autem:(Deest.)
— 19. ita : nunc : ita et tune.—20. fuislis : eraiis.— Vers.1. de : ( A'on esl in cod.) — i. divinum re-
21. ergo: enim.—76id. in illis : (Désuni.) sponsum : responsumdivinum.— 6. jam—: (JVonha-
belurin cod.) — 10. eorum : Morum. 11. esl :
CAPUTVil. (Non habeturin cod.)— 14. et salvos : ut salvos.—
Vers.2. ejus : (A'on habelur in cod.) — 5. viri : 17. oleasier esses : essesoleaster.— 24. qui : (Deest
in cod.) —26. impietatem a Jacob : impietatesab
(Deest in cod.) — 4. fruclilicemus: fruclificaremus.
•—15. opéralumesl mihi : mihioperalumest.— 76id. Jacob.—ôO.illorum : (Deestin cod.)—56.ipsi gloria
peccanspeccaium :— peccalumpeccans. — 19. bonum: in soecula. Amen : ipsi gloria soeculasoeculorum.
(Addilur—in cod. ) 20. jam non operor : non ego CAPUT XII.
operor. 21. igilur : aulem.25. aliam : alteram. Vers. 1. itaque : aulem.— 2. el beneplacens :
CAPUTVIII. plaçais. — 5. unicuique— : et unicuigue,— Ibid.
Vers. 5. legi : legis. — 76id. carnis : (Addilur in Deusdivisit— : divisitDeus. 4. acium habent : ha-
cod.) — 76id. de pecialo : propter peccaium. — benl aclum. 17. omnibus : ( Deestin cod.)
5. spiritumsunl; quoe: spirilum: quoe.— 7. Deo: legi CAPUT XIII.
—
enim : in Deum; legiaulem. 76id. est subjecia : " Vers.5. timori : timoris. — 4. malum : maie. —
subjicilur.— 9. in spiritu: (Addilur in.)— 13. spi- ] 5. Ideo : Ideoque.— 76id. eliam : et. — 6. Ideo :
rilti facta carnis morlificavcrilis: per spirilumfacta Idcirco.— 7. ergo : (Deeslin cod. ) — 8. proximum,
carnis morlificelis. — 13. filioinm : filiorum Dei : legem : proximum suum legem.— 9. non falsum
(Addilur Dei. ) — 10. enim : ( Deestin cod.)— 76/d. leslimoniumdices : (Désuni in cod.)
reddii : reddet. —20. subjecit eam in spe : su6;e- CAPUT XIV.
cil in spem.— 22. ingeipiscilel parluril : congemis-
cit, el oegueparluril. — 25. illa': (Deest in ccd.) — Vers.2. se : (A'onestin cod.) — 76id.olus : ole-
Ibid. Dei: (A'on habeturin cod.) 26. inenarrabili- ra. — i. Dominosuo : suo Domino. — 5. autem :
bus. Qui, etc. : inenarrabilibus,qui verbis exprimi vero. — 76id. judicat : ( A'onhabelurin cod.) — 6.
non possum.Qui, elc. — 29. sui ; ut ipse sit : ejus; etgraiias : gratias enim.—9.ul et morluoruin : ut
ul sit ipse. — 52. proprio filio : filio suo. — 53. ad- mortuorum.—10.aut tu quare : aul quare.—76id.
versus : ( JVonest iu cod.) — 55. ergo : ( Deeslin Christi : Dei.—11. flectetur : flectet,—14. scio el :
cod.) Ibid. an famés? an uuditas, an periculum? scioenim et. ( Addilurenim. ) — 15. coniristatur :
an perseeutio? an perseculio?an famés?an nudilas? scandalizatur: (Inter lineasscribilur aut conirista-
an periculum? — 58. W!queviriules : (Désuniin cod.) tur.)—17. enim : (Deest in cod.)—20.Noli : Nolite.
— 76/d. fortitudo ( vers. 39. ) neque altitudo : for- —lbid. sunt munda : mundasunt,—21. ofîendilur :
titudines,nequeexcelsum. offendit.— 22. fidem babes : fidemquam habes.—
CAPUT IX. 76id. quod probat : g«o probal.
Vers. 2. magna est : est magna. — 5. ego ipse : CAPUT XV.
ipse ego. —4. lestainentum : teslamenta. — 76/d. iC Vers.9. super : supra,—76id.propterca : propter
ctlegislatio : (Addilur— et. ) —5. quibus est Chris- hoc.—14.aulem enim.—16.et : (A'on esl incod.)—
tus : quibus Christus. 6. Israeliloe: Israël,—7. 19. Evangelium: Evangelio.—20. proedicaviEvan-
qui : quia. Ibid. filii—: filii Abrahoe.— 8. oestiman- gelium hoc : hocproedicaviEvangelium.— 76id. no-
inr : oeslimabunlur. 10. illa : ( Deestin cod.) — niinatus : proedicalus.—23. aulem : (Deesl.) •—24.
76/d. Rcbecca : Rcbeccoe. — 76id. palris nostri : pa- si vobis : si a vobis.— 25. in : ( Deest.) — 28. per
ire nostro.. — 11. boni egissenl aul mali : egisseut vos proficiscar : proficiscarper vos.—30.Ergo : igi-
bonum aul malum.— 15. miserebor cujus raisereor: lur. — 76id. Sancli : (Deest.) — 31. in Jérusalem :
misereorcui miserebor.—17.in hoc : hoc.—Ibid,ex- Jerosolyma.—32.ut réfrigérer : el réfrigérer.
citavi te , te excilavi.—18.cujus:cui.—22. Deusvo- CAPUT XVI.
lens : DofeusDeus.—Ibid.apta : aptata.—25. va.-a:
vasis. — 25. et non dileclam : dileclum.(Désuniiu Vers. 1. est in Ccnchris : estCenchris.—2. San-
cod.)—26.eis : (JVonesl in cod.)—27.arena : arenoe. clis : salis. —5. domesticam Ecclesiam eorum : do-
—28. abbrevians: brevians.—50.Justiliain-.Justifia. meslicaeorumEcclesia.— 76id. Epoeneliim: Ephoe-
— 52. enim: (Deeslin cod.)—55. crédit : crediderit. netum.—6.Nobis: iio6is.—7.Juliani : Juniam.—8.
Jesu : (Non habeturin cod.)— 11. domo: (A'on est
CAPUTX. in cod.) — 12. Persidera: Persidam.—14.Asyncri-
—
Vers.2. enim : ( Deeslin cod.) 76id. habent : tum, Plilegontem, Hermam, Patrobam, Herraen:
habeant,— 5. jusiiliam Dei : Dei jusliliam. — 6. Asyncretum,Phlegonla, llcrmen, Patrobam, Her-
ascendel : ascendil. — 7. hoc : id. — 76/d. a nior- mam.—16.in : (Addilur in cod.)—18.Hujuscemodi:
tuis : ex morluis. — 8. Scriptura ? : ( A'on esl in D hujnsmodi.—20. coulerai : conterel.—22. vos ego:
cod. ) — 9. a mortuis : — ex morluis.— 10. ore : vos el ego : (Addiluret.)—23. Caius : Gains.—76/d.
oris. — 12. est : (Non habelurin cod.) — 76/d. in universaEcclesia : universoeEcclesia?.—24.Amen :
omnes : in omnibus.— 14. credent : credunt. — 19. (A'on est in cod.)—27.et gloria : (Désuniin cod.)

EPISTOLA PAULI AD CORINTHIOS PRIMA.

Argumentumin prmtam Epistolam Pauh ad Conn-
thios, Corinlhii, elc. : (habelurin cod. Goth.)
CAPUTI.
Vers. 1. Jesu Christi : ChristiJesu. — 5. quod :
quia. — 15. est Christus : est ergo Christus.— 14.
Caium : Gaium. — 18. Dei virius est : virlus Dei
est.—20. conqubitor hujus soeculi?: inquisilorhujus
mundi?.—28.elea quoe: et quoe.— 30. qui faclusest
nobisSapientia: vocaliquia faclus esl Sapienlianobis.
CAPUT II.
Vers. 1. in sublimitaie: per sublimitatem.—2.
Jesum Chrislum : ChrislumJesum. — 4. humanoe:
(Deest.)— 6. vero : aulem. — 7. quoeabscondiia:
guod abscondilum.— 9. Quod : gua;. — 10. spiri-
tum suum : spiritumsuum sanctum : (Addilursan-
ctum.) — 11. hominumscit : scil hominum.— 12.
hujus : (A'onesl in cod.) — 14. eniin est : est enim.
—
16. qui : aul quis.
CAPUT III.
Vers. 2. Carnalesestis : estis carnales. — 4. di-
cat. dicit. — 5. sicut : (Addilurin cod.) — 8. au-
 1075 VARIANTESLECTIONES.—EPISTOLA I PAULI AD COR1NTH10S. 1074
lem plantai : plantai autem. — 12. super : supra. — A venilis : venislis (lia leclio velus; modo convenistis.)
15. Domini: (Deesl iu cod.)—14. super oedilicavit: — 18. inier vos : (Desunt in cod.) — 19. ut et qui :
super oediftcat. — 17. enim sanclum : enim Dei san- et gui ut. — 25. hibelis : bïberiiis. — 26. enim :
ctum. — 18. Nemo se sedueat : Nemo vos seducal : (Deestin cod.) — 76id. calicem hibetis : calicemis-
(Additur vos.) — 21. Nemo ilaque : itaque nemo,— tum bibeiis. — 27. hune : (A'on est in cod. ) — 28.
Ibid. hominibus : omnibus. aulem se ipsum : se ipsum aulem. — 33. cum : dum,
CAPUTIV. — 54. disponam,: disponamvobis.
Vers. 1. et : (Additur in cod.) — 8. regnetis : re- CAPUT XII.
gnaretis. — 76id. regnemus : regnaremus. — 9. Vers. 12. tamen : (Deesl in cod.) — 15. in unum
quod : (JVon esl in cod.) — 76id. sumus mundo : su- baptizali : in unum corpus baplizaii. — 76id. omnes
mushuicmundo. — 10. aulem : (Nonhabetur in cod.) in uno : omnesuno. — 15. quoniam : Quia. —76id.
— H. in banc horam : ad hanc horam. — 17. com- non sum de corpore : (Addilur sum.) — 16. Quo-
monefaciet: commonefaciat.— 76id. Jesu : (Non est niam : guia. — 25. membra esse : essemembra. —
in cod.) — 19. ad vos cilo : cito ad vos. 24. deerat : deeranl. — 26. gloriatur : glorificatur.
CAPUT V. — 50. loquuntur? : loquenlur?. — 51. demonslro :
Vers. 4. cum virlule Domini nostri : cum virlute demonstrabo. CAPUT XIII.
Domini. —5. in die Domini nostri Jesu Christi : in
die DominiJesu. — 6. non est : non. — 10. exisse : —Vers. 2. el si habuero omnem : et habueroomnem.
exire. — 11. coramisceri : commisserim: (7(a habebat B 5. ita : (Non— est in cod.) — 11. autem : (Nec ha-
lecliovelus ; modoaulem superscribitur leclio excusa.) belur in cod.)
— 13. horum
12. et cognilus : et ego cognilus.
: his.
CAPUT VI.
CAPUT XIV.
Vers. 11. nostri : omnia mihi licent, sed non omnia
Vers. 2. enim : autein. — 4. qui autem prophelat
oedificant,— 15. bas : hoec. — 15. sunt Christi : ecclesiam oedifical: (Adduntur in cod.) — 5. inier-
Christi sunt. — 19. sunt : est.
pretetur : ul inlerprelelur. — 6. vobis loquar : loquar
CAPUT VIL vobis.— 76id. aut in prophetia. aul in docirina :
Vers. 4. habet : habeai. — 7. donum habet : ha- aut prophoelia,aut docirina. — 7. soniiuiiin : sonilus.
bet doiium. — 8. et viduis : sed viduis. — 76/d. per- — 76id. id quod : quod. — 15. est : (A'on habetur
manent : maneant.— 9. enim : (Addilur in cod.) — in cod.) —16. qui supplel locum idiotoe : guis sup-
14. per rnulierem fidelem : in mulierefideli. — 15. plet locumidiotoe?. — 18. meo : (Deest in cod.) —
enim servituii subjecius est : est enim servituti sub- 19. el : (JVon est in cod.) — 20. Fraires : Fratres
jectus. — 76id. non Deus : nos Dominus. —16. 6/s. mei — 76id. sensibus aulem perfecli estoie : (Ad-
faciès?: facias?. — 21. fieri liber : liber fieri. —24. dunlur in cod.) — 21. In lege scripium est : lu lege
in quo vocalus est : tnvocatus est, — 76id. perma- enim scripium esl. — 22. sed infidelibus : (Addun-
neat : maneal. — 25. autem : (Deesl in cod.) — 29. tur in cod.) — 25. aut : et. — 25. occulta cordis :
et : (Non esl in cod.) — 54. sancta et corpore : occulta etiam cordis. — 76/d. fiunt : fient. — 76id.
sancta corpore. — 55. et : (Non habelur in cod.) — sil : est. — 27. ut : (Deesl in cod.) — 29. autem :
39. legi : (Deesl in cod.) — 76id. liberata esl : /i6e- p (JVonhubolur in cod.) — 51. enim omnes : (Addun-
rata esl a lege viri. 40. aulem : enim. " lur in cod.) — 55. ei : (A'on est in cod.) — 34. ec-
CAPUT VIII. clesiis : ecclesia. — 40. in vobis : (Desunt in cod.)
Vers. 1. scientia inflat : scientia aulem inflal. — 2. CAPUTXV.
si quis autem se exislimal : si quis exislimat se. — Vers. 5. hoc undecim : hoecillis undecim. — 10.
4. est: (Deest in cod.) — 8. enim : (Deest in cod.) ego autein : autem ego.—14. resurrexit : surrexit.
— 76id. si mandiicaveriinus: si non manducaverimus. — 76id. inanis : t'aeua. — 17. vana : vacua. — 21.
— 76id. abundabiiuus : deficiemus. — 76id. non : quidem : enim. — 23. Christi qui in adventum ejus
(Deest in cod.) — 76id. deficiemus: abundubimus. crediderunl : Christi in adveniu ejus. — 26. Novis-
CAPUTIX. sima aulem inimica destruetur mors. Omnia enim
sub pedihus ejus : Omnia enim subjecit sub
Vers. 1. Chrislum : (A'on est in cod.) — 2. El : subjecit pedibus ejus. Novissime aulem inimica destruetur
—
(Deest in cod.) Ibid. in Domino: (Désuni iu — cod.) mors. —27. sine dubio. pioeler eum qui subjecit ei
— 5. rnulierem sororeni : sororem rnulierem. 6. omnia. (vers. 2S) Cum aulem subjecia fucrint illi
ego solus : sofus ego. — 7. et de—fruciu ejus non omnia ; tune el ipse Filius subjectus erit ei qui sub-
edit? : et fruclum ejus non edet?. 12. quare : et. jecit sibi : s/ne dubio, non esl quod non sil subjectum
— 15. in Sacrario : in Sacrariis. — 76id. et qui al- ei,
pvoelereum qui subjecit ei omnia. Nam cum sub-
tari deserv'rant, eum altari : gui altario serviunt cum jecia illi fuerinl omnia, tune ipse Filius subjectus erit
aliario. — 15. Non aulem scripsi—: Non scripsi au- Mi qui sibi subjecit. — 31. Jesu : (Deest in cod.) —
—
tem. 16. Nam et si : A'amsi. 76id. mihi est : T»54. jusli : juste. — 76/d.enim : (A'onhabelurin cod.)
—
est mihi. — 17. hoc : hoec. 18. ut non : el non. — F;8.sicut : prout. — 39. alia volticrum, alia pis-
CAPUT X. cium : alia caro volticrum,alia autem piscium.— 41.
Vers. 8. tria : quatuor.—15.etiam cum tenlaiione : solis, alia : solis.etalia. — 42. surget in incorrnp-
— 45. surget. 7Hd.
cum lenlationeelium. — 15. ipsi : (Deesl in cod.) — tione : surgit in iiicorruplionem.
17. omnes qui : nam omnes. — 76id. pane participa- surget. (vers. Ai) surgel : surgit. — 45. sicut : sic
animale : animaleesl.—76id. spiritale.:
. mus : pane, et de uno caliceparlicipamus. — 20. et : enim.—46. est. — 50. quia : quoniam. — 51. vobis :
(A'on est in cod.) — 22. et 25. mihi : (A'on habelur spiritale
in cod.) — 28. immolalum : immolatitium. — 29. (Addilur incod.) — 55. incorrupiionem : incorrup-
aliéna : alla. — 51. sive aliud : velaliud. telam.— 55. stimulus, (tiers.56) stimulus : aculeus.
CAPUT XI. CAPUT XVI.
Vers. 2. per omnia : in omnia. — 5. enim esl : est Vers. 7. aliquantulum : aliquanlum. — 12. vobis
enim. — 6. londeatur : et tondealur. — 7. suum ; liolnin facio, quoniam—: significovobis quia. — lbid.
(Non est in cod.) — 76id. Dei est : est Dei. — 10. ejns : (Deestin cod.) 76id.cum ei vacuum fuerit :
— cum oriortunumfuerit.—19. Ecclesia : Ecclesia, apud
supra capui propter : super caput suum propter.
12. vir per rnulierem : per rnulieremvir. — 13. vos quos et hospilor. — 20. saluiant vos omnes fralres :
ipsi : In vobisipsis. — 17. non laudans —
: (lia nunc salulanl fralres vos omnes. —22. Dominumnosirum
:
legilur leclioveluscoliaudaus habebat.) lbid. con- Jesum Chrislum : DominumJesum. —25. Christi
1075 APPËNDIXAD DiVlNA&I BÎBLiOTIIECAM S. HIERONYMl. 1076
(Deest in cod.) —24. Amen: (A'onhabeturin cod.) A ni sil sens'us,perdilio in advenluDomini eis qui
Anathema; quod inlerpreiatur perditio. Marana- eum lion amant, el venisse, aul venturumesse non
tha aulem magisSyrum esl, quam Hebroenm,tara- credunt. Finis.
elsi ex confinio utrarumque linguarumaliquidlie- 77ocestin cod.stalim a fine epistoloe
proecedenlis:
broeumsonel , inlerprelàlur : Dominusnoster Venit, scriptumqueestab eodemscriptore,qui coeterascripsit.

EP1STOLA PÀULI AD CORINTH10S SECUNDA.

Argumentumin secundamEpislolamPauli ad Co- in gloria Domini. — 22. in vos : in vobis. — 23.
rinihios, Post aciam , etc. : ( Habetur.) Christi : Dei. — 24. in facie : in faciem.
CAPUTL CAPUT IX.
Vers. 1. Omnibussanclis: sanclisomnibus: — 2. Vers.2. Quoniamet Achaia: quoniamAchaia.—
DominoJesu : DominonostroJesu. — 6. et sainte ; 4. Màcedonesmeeuni: mecumMacedones.—5. per-
sive exbortamur pro vestra exhoilàiionc el saluté ; veniant : ventant.— 76id. repromissarà: pronïissam.
(— Addunturin cod. ) — 7. est : ( Non habelurin cod.) — 76/d. lanquam : quasi. — 7. aul ex necessilaie:
9. Deo: Domino.— 10. nos eripuit : eripuit nos. aul necessilate.— 8. aulem : enim.— 76id. omnem:
—lbid. eruit : eruel.— 11.facierum: (Deestin cod.) omnes.— 13. in obedientia : in obedieniiam.—76id.
— 12. hoc : (Deesl.)— 15. cognoscilis: cognovislis. simplifiiale : simplicilalem.— 76id.communicationis
— 14. quod : guia.—16. transire : transirent.—76id. ., in illos : communicationis vestroein illos. — 14. et in
venirc : venirem.—17.Cumergo hoc : cumhoecergo. B '. ipsorumobsecralione: et ipsorumobsecrationem.
— 18. fuit : sit. —76id. el non : et non sed esl in CAPUTX.
Mo, est,— 22. qui el : el qui. — 76id.nosiris; uestn's. Vers. 1. ego : (Addilur in cod.) — 76/d. sum:
CAPUT H. (A'on habeturin cod.)— 2. qua exislimor : quoeexi-
Vers. 1. ipsum : ipse. — 4. habeam : habeo.—5. stimo.— 4. tuni : ( A'onest in cod.) — 7. çonfidit :
honercm: (honoreraprius legebalur,modohonerem.) confidet.—8.Nain el si : A'amsi.—76id.nobis : (De-
— lO.donaslis : doiiatis. est in cod.) — 11. hoc cogilel : hoc ergo cogitel.-
CAPUT III. lbid. taies el : tates sumuset.
Vers. 8. gloria ? : gloriam?. — 9. in gloria est : CAPUTXL
gloria est. — 14. enim : (Deestin cod.) 15. Mpyses: Vers. 3. a simplicilalequoe: a simplicitateel ca-
Moysi. — 76id. positum est : est positum.— 16. ad stitatc quoe.— 4. accepislis: accipilis.—76/d. non :
Dominum: ad Deum. (Deestin cod.)— 76id. pateremiui : putremini.— 5.
CAPUTIV. fecissea maguis : (ecissein vobis a magnis. —6.
Nam: iu cod.)— 9. a Macedonia: Macedo-
Vers. 5. proedicamus: commendamiis.— 76id. nia. —(Deest 10. Est : Et esl : (Addilur vero Et.) — 76/d.
—
iioslrum : ( A'ônest in cod. ) 6. ipse : gui. lbid. : gloria. — 12. volunt : vult. — 15. sunl :
Christi Jesu : JesU Christi. — iO. Jesu in : Jesit glorialio habelurin — 16. putel : exislimel.— 76id.
Christi in. — 76id. manifesi'eturin co'rporibusnô- esse : (JVon cod.)
slris : in cordibushostrismanifesletur.— 14. su's'ci- (Deeslin cod.)—17.Deum: Dominum.—76id.
in : quasi insipieiitia.—21. in hac
lavit Jesum : SuscitavitDominumJesum. — 76/d. Q quasi : insipienlia
suscilâhit : tnscitavit. — 15. hiuhos in gratiàr'um: pute habenturin (Desuntin cod.)—22.lsraelïtoesunt ; et ego :
(Non cod.) — 25. Bl ego : (Désuni in
multosgruliarum.— 16. noster homo: homonoster. cod.) — 25. in
profundum: in profundo.— 29. in-
CAPUTV. firmor? : infirmorpro eo ?. ( Sed addunlurpro eo.)
Vers: 2. et in hoc : et qui sumiistabernaculumïn — 31. Christi*qui : Christiscit, qui. — 76/d. soecula,
hoc. (lia habebatlecliovêtus; modoaulem : laberna- scit quod : soecula, guod. — 52. coniprehenderet:
culo. ) — 4. tabernaculo : corpore. 12. commenda- comprclienderenl.— 55. in >pona : in sportam.—
miis nos : nos commendainus.— 14. urgel : arguel. 76id. sic : (Deeslin cod.)
— 15. 'Christus: (Deestin cdd.) — 76/d'.ut et
ni qui. — 17. bhiilia : (JVonest in cod.) qui : CAPUTXII.
Vers. 1. aulem : (A'on habelurin cod.)— 6. quis
CAPUT VI. me : guisin me.— 76id. super : supra.— 76id. videt
Vers. 7. et a sinistris ; et sinistris.— 8. ignoti : in me : videlme. — 76/d. aliquid : (A'onestin cod.)
— 11. a vobis debui : de6ui a vobis. — 76id. fui :
ignorait.— 16. dicit : dixit. — 76/d. inambulabo:
inter eos ambulabo. feci. — lbid. supra : super.— 12. Aposlolatusmei :
CAPUT VII. Apostoli.— 76id.in signis : siguis.— 16. sed esto :
sedexloto. 19. vesligiis?Olim puialis : vesti-
Vers. 1. ergo : igilur. — 3. et ad convivendum: giis olim ? —18, Puialis. — 76id. oedificalioueni veslram :
et convivendum.—5.venissemus: convenissemus.— veslramoedificalionem. —21. et lugeam : ut lugeani.
76/d.sumus : (Deestin c.) — 9. conirislatiestis, sed Û .
CAPUTXIII.
quia : (Adduntur.)— 12. habemuspro vobiscoram :
pro vobishabemusad vos coram.—15. illum : eum. Vers.2. proesens: p'roesens bis.—76/d.anle : (A'on
habeturin cod.)— 5. vobis : vos. — 4. cl nos : et si
CAPUTVIII. nos.— 76id.vivemus: vivimus.—5. ChristusJésus :
Vers. i. Nolam: Notum.—2. quôd : quôniam.-- Jésus Christus.— 6. cognoscitis: cognoscelis.— 7.
Ibid. fuit : (JVonhabelurin cod.)— 7. insuper : (De- appareamus : paredmus.— 76irf. simus : sumus.—
est in cod.) — 13. oequalilate: qualilale.—15. Qui 9. quoniam: quando.— 10. destructionem: destru-
mullum : Cui multum.— 76id. et qui modicum: et clionemveslram.— 11. pacis et dileelionis: dileclio-
cui modicum.— 19. esl : (A'on habelurin cod.) — nis et pacis.— 12. omnes sancti : sancti omnes.—
76id. banc graliara : hac gratia. — 20. nobis : nobis 15. sil : (A'on habelurin cod.)

EPISTOLA PAULI AD GALATAS.

Argumentumin EpislolamPauli ad Galatas, Gala- (A'onhabelurin cod.)— 10. ah Deo: aut Deo. — 14.
toe, etc. : (Habetur in cod.) meos : (Deest in cod.)— 15. ex utero : de utero. —
— 17. veui
16. ut evângélizarem : et evangelizarem.
CAPUT L : veniin Jerosolymam.— 22. facie : fa-
Jerosolymam
Vers. 7. Converterè : subverlere.— 8. quod : ciet. — 76/d. Chrislo : CliristoJesu.
1077 VARIANTESLECTIONES.—EPISTOLAPAULIAD PHILIPPENSES. 1078
CAPUT II. A est : est et actoribus. — 4. facium : nalum. — 6.
Vers. 5. vos : (nos modo legilur ; leclio velus vos filii : filii Dei. —76id. clamantem—
: (7ta habebat leclio
6. esse : (Deeslin cod.) — 76id. aliquid : vêtus; — modo clamantes.) 9. cum : (Addilur in
habuit.)— 76/d. cognoveriiis : cognovislis. — 76id.
nihil. — 76/d. mihi : (JVon habelur in cod.) — 14. cod.)
: estis. — 13. vobis jampridem : tiofcis? Jampri-
Cephoe: Petro. — i6id. vivis et non Judaice ; et non sitis clania : exclama.— 29. is : (JVonhabe-
Judaice vivis.— 18. ileruhi hoec: hoeciterum. —21. dem. — 27. —
tur in cod.) 51. Chrislus nos : nos Christus.
gratis Christus : Christus gratis.
CAPUT V.
CAPUT III.
— Vers. 8. ex eo : ea;Deo. — 11. si : (JVonhabelur
Vers. 1. :
obedire credere. 76id. proscriptus : — 16. desyderia : desyderium. — 17. sibi
incod.)
proescriplus.—76id. in vobis : (Désuni in cod.)-—2. invicem : invicemsibi. — 19. impudicilia : (Deest in
a vobisvolo : volo a uoîu's.—5. ul: (Nonesl in cod.)
— 76id. consummemini : consummamini.— 0. illi : cod.) — 21. invidioe, homicidia : invidia, hoereses,
liomicidia.—76id. sicut proedixi: sicut el proedixi.—
ci. — 11. esl : (Deest. ) — 18. repromissionem : 22.
— 26, eslis : sumus modo patientia , benignilas, bonitas , longanimiias,
promissîoncm. ( legilur , fides : longanimiias, bonilasT
erasa vel. lecl.)—lbid. fidem in Chrislo : fidem quoe (vers. 25) mansuetudo, mansuetudo.
est in Chrislo.—29. semen Abrahoe: Abrahoesemen. benignilas, fides, patientia,
CAPUT VI.
CAPUT IV. Vers. 6. verbo : uer6um. — 7. irridetur : derride-
Vers. 1. a : (Addilur in cod.) — 2. et acloribus lur. —16. Dei : (Deesl.)— 17. Domini: (Deesl.)

EPISTOLA PAULI AD EPHESIOS.

Argumentum in Epislolam Pauli ad Ephesios; B cod.) —21. soeculi: (JVonest in cod.)
Epbesii, etc. : (Habetur in cod.) CAPUTIV.
CAPUT L Vers. 1. vos ego : vos fralres ego. — 4. sicut vo-
Vers. 1. Omnibussanclis : sanclis omnibus.—76/d. cali : sicut el vosvocati. — 6. est super omnes : super
el : (A'onhabetur in cod.) — 5. Jesum : (A'on esl in omnes est. — 7. Christi : Christi in una spe voca-
cod.)—7. remissioneni : in remissione.—76id.graiioe: tionis veslroe. — 8. dicit : dixit. — 10. impleret :
glorioe.—9. heneplacituni : bonumplacilum.—10. in adimplerel. — 15. agnilionis : agnitionem.— 14. el:
dispensatione : indispensalionem.—76/d.iiistaurare : et gui. — 16. et : esl. — 17. et gentes : gentes. —
restaurare. — H. nos : (Deesl in cod.) — 76/d. ope- 22. Deponite : deponere.—28. tnbual : retribuet.—
ratur omnia : omnia operalur. — 12. nos : (Non est 29. ex ore : de ore. — 76id. bonus ad oedificalionein
in cod.) — 17. agnitione : agnitionem. — 18. et : fidei : bonus est ad oedificalioncmopporlunilatis.
(Non habelur in cod.) — 19. credimus : credidimus. CAPUT V.
— 20. illum : eum. — 21. etiam : el. — 22. El :
Vers.5. fornicator, auiimmundus : fornicalor,aut
(Deest in cod.) — 76id. dédit : possuil. aut immundus. — 11. redarguite : et re-
CAPUTII. impudicus,
darguite. — 12. in occulto : occulte. — 76id. et di-
Vers. 4. qua : ( Non habelur in cod. ) —5 . èstis cere : dicere. —17. Dei : Domini.—18. est luxuria ;
salvati : talvi facli sumus.—7. ut ostenderei in soe- esl omnis luxuria. — 22. suhdiioe : subjecloe.— 24.
culis supervenientibus abundantes divitias graiioe ejus : (Deestin cod.) — 25. se ipsum : semetipsum.
suoe, in bonitale super nos in Christo Jesu : (Ad- ^"* — 26. eam : in. — 76id. aquoe : agua. — 28. Qui :
]
duntur in cod. ) — 8. eslis : sumus. — 10. Jesu : Quia qui. —51. suam : (JVonest in cod.) —55. uxo-
Non est in cod. ) — 11. eratis : ( Deesl in cod.) — rem suam : suamuxorem. — 76id. timeal : Ut limedl.
76id. dicebamini : dicimini. — 12. illo in lempore : — 76id. suum : ( Deestin cod. )
Mo lempore. — 76/d. hoc : (Non est in cod.) — 14. CAPUTVI.
enim est : est enim.—76/d. inimiciiias : inimiciliam.
— 16. et : ut. — J6id. inimiciiias -.inimiciliam.— Vers. 4. justum est : cstjuslum. — 2. iuâm : (JVon
20. Jesu Christo : Christo Jesu. est in cod.) — 76id. mandalum primum : primum
mandaium. — 4. vos : (A'on habelur in cod.) — 6.
CAPUT m. : placealis.—8. quoniam : (TJeestin cod.)
placenles
Vers.l.Chrisli Jesu : JesuChrisli. — 4. mysterio : — 76id. recipiel : percipiei.—9. illis : servis.— H.
minislerio.— 6. Gentes esse : esse génies.— 76/d. armaluram : arma. — 12. quoniam : quia. — 76id.
ejus : (Deest in cod.) — 8. investigabiles divitias : tenebrarura harum : harum tenebrarum.— 15. arma-
incompréhensiblesdiviliarum. — 9. dispensalio : di- turain : arma. — i6. îgnéa : igné candentia. — 21.
speralio,— 10. Sapientia : Sapiemioe. — 17. Cbri- scialis : cognoscaiis.— 76/d. vobis nota : nota vobis.
slum hahitare : habiiare Cliristum. — 18. et subli- — 76/d. Tycbicus : Tic/us. —22. circa : ciicum, —
milas : sublimitas.— 19. scientioe: (A'on habetur in 76/d. consoleiur : consolenlur.—24.Amen : (Deesl )

EPISTOLA PAULI AD PHILIPPENSES.

Argumentumin Epislolam Pauli ad Philippenses , D fensione.) — 19. ad. : iu. — 25. aulem : enim, —
Phiiippenses , elc. : ( Habetur. ) 76id. esse cum Chrislo : cum Chrislo esse. — 25. et
CAPUT L permauebo : (Adduntur in cod.)—27. conversamini :
—
Conversemini. 2S. illis est : est Mis, — 29. dona-
: in —
Vers. 5. Christi (JVonesl cod.) 6. hoc : in luni : dattim. — 50. et vidislis : vidistis.
hoc. — 7. mihi justum : justum mihi. — 9. et in
onïni : et omni. — i0. synceri et sine offensa : syn- ,CAPUT II.
ceres el sine o/fensione.— 12. circa me sunl. ( Ad-
duntur in cod.) — 76id. vénérant : pervenerunt,— Vers. 1. si qua viscera miserationis : si quid viscera
15. omnibus, (vers. 14) ul : hominibus, et.—76id. et miseraiiones.—4. consyderantes : querenles.—9.
in vinculis : vinculis. — 15. quidem : enim. — 16 exaliavil illum : illum snteilavit. — 76id. quod est :
ex chariiate : in charilate. — 76id. delenshnem : de (Désuni in cod.) — 10. lerrestrium : el tcrreslrium.
— 12. mei : mea. — 19. me cilo : cito me.—21.
fensione. — 76id. Evangelii posiius sum (vers. 17)
Quidam aulem ex conieniionc Cliristum : (Adduntur, enim qua: tua sunl queeriml: enim sua quoerunt.—
eraso uno verbo, quod habebatnr posl dictionem de- 22. quia : quoniam, —23. a<lvos ; (Desuntin cod.)
1079 APPEND1XAD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYML 1080
CAPUT III. A CAPUT IV.
Vers. 1. Eadem : Eandem. — 3. servimus Deo :
Deo servimus.— 4. et ego : ego. lbid. in carne : et Vers. 2. Euchodiam: Evodiam. — 76id. Synthy-
in carne. — 6. in lege : ex lege. — 8. exislimo : et chen : Senticem. — 3. te, germane : te, charissime
exislimo.— 76id. arbilror : arbilralus sum. — 16. germane.—7. corda veslra : corda, el corpora,veslra
sapiamus , in : sapiamus, et in. — 18. quos : quod.— (Adduntur el corpora.) — 76/d. Jesu : Jesu Domino
19. est: (Non hubetur in cod.)—20. noslrum : nostro.— 8. disciplina; : (Deesl.) — 12. constilulus :
( Deest in cod. ) — 21. rol'ormabit: reformavil.— instilutus.—16. semel : el semel.—17.requiro : quoe-
76/d. eliam possit : possil etiam. ro. — 76id. in ralione veslra : in rationemveslram.

EPISTOLA PAULI AD COLOSSENSES.

Argumentumin Epislolam Pauli ad Colossenses, sensus. — 19. subministralum el conslructuni, cre-
Colossenses, etc. ( Habetur. ) scit : minislratum el conjuclum crescil in templum
CAPUT I. sanctum, in Domino, crescil.— 20. ergo : (Deest.)—
76/d. hujus : (Non habetur.)— 21. conlreciaverilis :
Vers. 2. Eis : his. — 5. DominoJesu Christo : contractavcriiis.—22. : proeceplum. — 25.
Jesu ChristoDominonostro.—9. agnitioue : iu agni- non ad : ad non. proecepia
lioue. — 12. Deoet Patri : DeoPairi. — 76id. nos : CAPUTIII.
vos. — 14. remissionein : in remissions — 16. quo-
niam : quia. — 17. el omnia in ipso constant, (vers. Vers.3. est abscondita : absconditaest. —4. Cum
18) Et ipse : Et omnia Mi constant. Et in ipso con- ]r. Christus : cum aulem Christus. — 76id. apparebitis
— 6. super filios :
stant omnia. El ipse, etc. (Ita modolegilur, erasauna cum ipso—: cum ipso apparebitis.
diclicnede veteri lectionepost verbum omnia , cujus in filios. 10. illum—: eum. — U. liber; sed : //6er;
loco illi superscribitur.)—19. pleniludincm inhabi- masculuset femina. 13. vohismeiipsis : vobis ip-
tare : p/cniludiuem divinilatis habilare corporaliler. sis. — 76id. —
adversus aliquem habet : udversnir.habet
— 20. rccoïK-iliare: rccoiiciliari. — 21. Et inimici aliquem. 16. hyuinis et canticis : hymniscanticis.
sensu, in : inimici sensu, el in. —25. vobis : vos.— —17. Jesu Chrisli, gratias : Jesu facile, gratins. —
28. omnem hoininem : (Addunlur in cod ) 19. uxores : uxoresveslras. — 24. quod : quia.
CAPUT II. CAPUT IV.
Vers. 2. Palris Chrisli Jesu : Christi Jesu palris Vers. 1. quod : quoniam.—2. inslale ; vigilantes
et Domini.— 5. vestrum, el (irmamenlum : vestrum in ea in : instale ; vigilantes in. — G. sale sit : sii
el suppléas id, quod est ulililali fidei vestroeet firma- sale. — 7. Tychicus : Tilicus. — ex vobis esl : est
menlum.— 6. Dominum: Dominumnoslrum : (Ad- ex vobis.— 10. salulat : sululant.—11. mei : (Deest
ditur noslrum.) — 7. fide : in fide. — 76/d. in illo in cod.) — 12, oinni : omnibus.— 15. illi perbibeo :
iu : (Désuni in cod.) — 9. inhabilat : habitat. — il. perhibeo Mi. — 76/d. et 15. Laodicioe: Laudocioe.
Chrisil : Chrisli Jesu. — 12. operaiionis : resur- 16. in Laodiceusium : Laudocensium.— 76/d. Lao-
rcctionh. — 15. convivificavil eum : convivificavit dicensiuni : Laudocensium.— 18. Gralia vobistum.
vos cum. — 15. et expolians : expolians.— lti. in Amen : Gratia Dei vobiscum,amen. Explicit Epislola
parie : in parte :—
(Addilur veto in.)—18. nemovos: ad Colossenses,ixripla a Roma. ( lia habet Exemptai-
nemo ergo vos. 76id. Et : oui. — 76i,7.sensu : Goih.,in quo slatim sequilurEpistolaad Laodicenses.)

EPISTOLA PAULI AD THESSALONICENSES PRIMA.

(77a'cEpislola non habelur hoc loco in cod. Goih,, C Argumentum in primam EpislolamPauli ad Thes-
sed habetur quoesequilur.) salonieenses : (JVonhabelurin cod.) — Lin 4. falsos
INCIP1TEPISTOLA ADLAODICENSES. apostolos, nec : (Desunt in cod.)—Lin. 6. per Thi-
:
Paulus non ab hominibusneque per hominem, sed chicura diaconum elOnesiinum acolytum (Desunt.)
per CliristumJesum (ralribus qui sunl Laudocioe;gra- CAPUTL
tia vobiset pax a Deo Pâtre, et DominoJesu Christo. Vers. 1. Pax : a Deo paire el Domino nostro
Gratins ago Chrisloper omnemoralionemmeamquod Jesu Chrislo. — 3 pax : et spei. — 5. sed in : sed et
estis in et spei
permanentes eo, persévérantes,promistum in. — 76id. et in Spirilu sancio et in plenitudine :
in
speclantes die judicii, neque dettiluit vos, quorum- et Spirilu sancioet plenitudine.
dam vauiloquenliainsinuantium, sed ul vosevertanta
verilale Evangelii,quod a me proedicatur: et nunc fa- CAPUT IL
ciel Deus, ut qui sunl ex me, perveniaut ad profeclum Vers. 7. possemus vobis oneri : possimusoneri. —
veritalis Evangelii,deservienles,et (ucientes benigni- 9, laboris nostri , laborum nostrorum. — 76/d. in
talem, operamquesalutisviloeoelernoe: elnunc palam vobis : (Non habentur in cod.) — 15. illud : (Deesl
sunl vincula mea,quoepalior in Chrislo, in quibusloe- in cod.)— 16. salvi : salvoe.
lor el gaudeo; el hocmihi esl ad salutem perpétuant,
quod ipsum flelumoralionibusvestrisesl ad ministran- CAPUT III.
tem Spiritumsanctum; siveper vilamsiveper moriem; Vers. 4. proedicebamus: proedicabainus, — 5. no-
est enim mihi viverevila in Chrislo cl mori gaudium, ster : l'ester.—6. (idem: (Deesliu cod.) — 11. Domi-
et ipsum in vobis faciet misericordiasua, ul eamdemD nus noster Jésus Christus dirigat : Dominus Jésus
dilectionemhabcaliselsilis unanimes.Ergo, dileclissi- dirigal. 12. charitateni iu : chariluiemveslramin.
mi, ul audisiis proesentiammei, ita retmeieet facile
cum timoré Dei; et erit vobisvilain oelernum,estenim CAPUTIV.
Deus qui operaturin vobis; el facile sine iractu quod- Vers. 1. oporleat vos: DOSoporleat.—2. dede-
cumquefacilis; et quod est, dilectissimi, gaudele in rim : dederimus. — 76id. Jesum : noslrum Jesum
Christo: et proecavele sordidosin lucro hommes.S/ut Chrislum.— 5. Hoecenim : 77oecesl enim. — 4. vas
petitionesvesiroepalamapud Deum,eteslotefirmiinsen- suum : suum v:ts. — 6. et nequis : ut nequis. — 7.
su Chrisli-,et quoeintégra, el vera, et pudica, et jusla, iinraunditiam : immundilia. — 8. Iiaque qui : ita
et amabiliasunl, facite : et quoeaudisiis, et accepislis, qui. —76/d. nobis: vobis.—9. ipse enim vos a Deo:
in corde relineie; el erit vobis pax. Salutantvos san- ipsi enim vos a Domino.— 10 illud facilis : (acialis
cti.Gratia DomininostriJ esuChristicumspiriiuveslro. illud, — 11. ul : ( Deeslin cod.)— 15. in adveutu :
el facilelegi Colossensium vobis.Finis. in advenlum.— 17. relinquimur : relinquemur.
 1081 VARIANTESLECTIONES.— EPISTOLAPAULI AD TIMOTHEUM 1082
CAPUT V. A — 18. agite : agenies. — 23. per omnia; ut : ad
Vers.3. dolor in : dolor parlusin.—7. nocte dor- perfeclum; el. — Ibid. in adventu : in advenlum,—
rniunlet qui : (Addunlurin cod.)— 15. eis : Mis. — 26. epislola ha^c: hoecepislola,— 28. Amen : Amen
15. Videte : Etvidele.—76id.invicem ; elin invicem. cum omnibusvobis.

EPISTOLA PAULI AD THESSALONICENSES SECUNDA.

Argumentum in Epislolam secundam ad Thessalo- lur in — cod.) — 5. Num : JVon.— 8. eum : (Deestin
nicenses : ( Habetur in cod.) cod. ) 9. et : (Non est in cod.)— 13. vos : nos.—
14. in quam : in qua.— 16. et Deus : (Desuntincod.)
CAPUT L
CAPUT III.
Vers. 1. Christo: Chrislo salutem.—3. semper
Deo : Deosemper. —76id. uniuscujusque vestrum: Vers. 1. Dei : Domini.— 5. est : (Non habetur in
uniuscujttsgue omnium veslram.— 4. vestris : (A'on cod.)— 76id. confirmabit: confirmavit.—7. quo-
esl incod.) — 5. regno : in regno. — 6. Iribulatio- niam — non inquieli fuimus inter vos : (Adduntur in
nem : reiribulionem.— 7. vobis : vos. — 76/d. Do- cod.) 8. in labore et in faiigatione : in omni la-
— 11. ambulanles inquiète : am-
mini : Christi. — 8. iis : in his. — 9. intérim : inte- boreet faiigatione.—
rilum. — 12. nostri et Domini : et Domininostri. bulare in quieiem. 12. in DominoJesu Chrislo :
in Christo Jesu. — 14. et ne : et non. — 17. est :
CAPUT II. (Non habetur in cod.) — 76id. ila : (Addilur in cod.)
Vers.2. a vestro sensu, neque terrearaini (Addun- B —18. Amen : (Deest in cod.)

EPISTOLA PAULI AD TIMOTHEUM PRIMA.

Argumentum in primam Epistolam ad Tinioilieuin: CAPUT IV.
( Habelur in cod.) Vers. 4. est : ( Non habetur in cod. ) — 7. au-
CAPUT I. tem : (Deesl in cod.) — 16. insta in illis : insta
illis. — 76id. eos : (Non habetur in cod.)
Vers.9. Lex justo : justo lex. —76id. et matrici-
in cod.)—15.fui : (Deest.)—15.quod : CAPUT V.
dis:(Addunlur Vers. 5. speret : sperat.— 76id. inslet : inslat —
guia. — 18. libi, Timoihue : tibi, fili Timolhee. 8. negavil : dcnegavil.— 11. fuerint in Christo nu-
CAPUT H. berc volunt : fuerint; in Christonubere volunt.—16.
Vers. 2. caslilale : (Ita modo legilur, mulatis qui- fidelis habet : fidelis vel—siqua fidelis habet. — 20.
busdamlilleris, quibusin veterilectionecharitale vide- — Peecantes : Peccanlem. 76id. el : (Deestin cod.)
lur scripium fuisse.) —6. cujus: (Non habetur in 25. modico vino : vinomodico.— 24. aulem sub-
cod.) — 76id. confirmatume4 : (Désuni in cod.) — sequunlur : aulem et subsequuntur.
11. proevaricationem: proevaricatione.—15. per- CAPUT VI.
manserinl : permanseril. Vers. 4. est : (A'onhabeiurin cod.)— 5. esse pie-
P tatem : esseDeiculturamet pietatem.— 6. Est : Dis-
CAPUT III. *-'cèdeab est : (Adduntur litteris velustis.)
•— — hujuscemodi.
Vers. 2. ornatum pudicum : pudicumornalum. —
7. quod : guia. 9. inuiilia : et inulilia. — 10.
12. Diaconi: Diacones.— 76id. pr.oesinl: proesunt: quidam : (Addilur.) —16. el lucera: lucem.— 76id.
— 13. bonumsibi : sibi bonum.— 14. me ad le ve- inhabitat : habilans.— 17. Deovivo •qui: Domino
nire : veniremead te. qui. — 18. bonis operibus : operibusbonis.

EPISTOLA PAULI AD TIMOTHEUM SECUNDA.

Argumentum in Epistolam Pauli secundam ad in cod.) — 25. verilati : (Deestin cod.) — 76id. Deus
Timoiheura : (Habelur in cod.) — Lin. 5. ab urbe dei illis : dei Mis Deus.
Roma : a Laudocia. CAPUT m.
CAPUT I. Vers. 4. el : (Deesl.)— 8. Mambres: Mamres.—
Vers. 5. A progenitoribus : (Addilura.) — 76id. 11. et : (Deest.)—15. proficienl : proficiunl.— 76id.
quod : quam. — 6. admoneo :— moneo. — lbid. per errorem iniuenles : erroremmultos millenles.
imposilionem : et impositione. 9. sua : (Deest in CAPUTIV.
cod.) — 15. habe : (Ita habebatleclio velus; modo
habens superscribitur.) — 76id. et in dileclione : et Vers. 1. Jesu Christo : ChristoJesu. — 76id. et
dilectione.— 15. qui in Asia : qui Asia. — 18. inini- per advenlum : et advenlum. — 5. sobrius eslo :
stravit : ministravitmihi. (Désuni in cod.) — 8. corona jusiilioe : jusiitioe co-
D rcna. — 10. reliquit : dercliquil. — 76/d. Thessalo-
CAPUT 11. nicam : iiiTkessalonicam.— Ibid. Galatiam-.Galliam.
Vers. 6. percipere : accipere. — 8. Dominum: — 15. lecum : (JVonest in cod.) — 14. reddel : red-
(JVonhabetur in cod.) — 12. negaverimus : negavi- dat. — 15. Valde enim restiiit verbis nosti is : (Ad-
mus. — 15. pcrmanel : munel. — 14. coniendere duntur in cod.) — 16. impuleiur : reputetur. — 17.
verbis ad nihil : uer6is conienderein nihil. — 16. aulem : (Deestin cod.) — 76id. conforlavit : confor-
proficiuui : proficienl. — 18. esse : (Deeslin cod.) labil. — 20. Trophimum : Firmum. (lia habebat
— 19. stat: stetit. — 76id. discedat : discedit.— 20. lecliovelus; modoveroTrophimum superscribitur.) —
in honorera : sunl in honorent sanciificalum.— 21. 21. Salutant le Eiihulus : Salutal te Eubolus. — 22.
einundaverit : mundaverit. — 22. et : (Non habelur vobiscum : nobhcum.

EPISLOLA PAULI AD TITUM.

Argumentumin EpislolamPauli ad Tiium : (Habe- inobedienles : et inobedientes.— 12. proprius ipso-
tur in cod.) rum propheta : (Ita habebatleclio vêtus; modo, pro-
CAPUT I. prius ipsorum poêla, superscribitur.)
Vers. 1. Aposiolusautem Jesu Christi : .4posto/us CAPUf II.
ChristiJesu. — 5. disposui libi : (i6i disposui.— 10. Vers. 4. s;;os : (Deesl in cod.) — 5. sobrias :
1085 APPEND1XAD DIVINAMBH3LIOTHECAM S. HIERONYML 1084
(JVon esl in cod.) — 76id. viris suis : suis viril. — A 76/d. et invidia : et in invidia. — 9. el conlenliones :
8. dicere de nobis : de nobisdicere. conlenliones.— 11. cum sit : (Desunt in cod.) — 12.
CAPUT III. Tychicum : Ticium. — 76/d. ad me venirc : venire
Vers. 5. aliquando el nos : et nos aliquando. — ad me. — 14. noslri : noslris. — 15. eos : (Deest.)

EPISTOLA PAULI ÀD PHILEMONEM.

Argumentum in Epistolam Pauli ad Philemonem : simoe: (A'on est in cod.) — 6. quod esl in vobis :
(Habetur in cod.) in nobis. — 9. propter : per. — 10. pro : de. — 11.
CAPUT UNICUM. el mihi el tibi : et (i6iet mihi. — 12. libi : (Deestin
cod.) — 76id. ut : id est. — 16. ut : (A'on habelur in
Vers. 1. Christi Jesu : Jesu Chrisli. — 2. charis- cod.) — 24. et : (Deestin cod.)

EPISTOLA PAULI APOSTOLÏ AD HEBRiEOS.

CAPUTI. corde eorum : corda illorum. — 12. peccaiorum eo-
Fers. 1. loquens ; locutus esl, — 6. Et adorent: rum : peccaium illorum.
adorent. — lbid. Dei : ejus. — 8. virga : et virga. — CAPUT IX.
H. omnes : omnia. —12. eos : ea. — Ibid. ipse : Vers. 5. superque éaih erant : super quoeerant, —
in
(Deesl cod.) B 6. Sacrificiorumofficiaconsummanies : (Addunlurin
CAPUT IL cod.) — 8. propalalam : prolalam. — 10. et in poli-
Vers. 5. Deus : (A'onhabetur in cod.) — 6. quis : bus : et polibus. — 12. aut : et. — 14. emundavil :
(Deeslin cod.) — 76/d. Quid : Quis. — 8. omnia ei : mènlum et mundav'u.— 76id. nostrara : veslram.— 16. testa-
ei omnia, — 10. el per quem omnia : (Adduntur in est : testamenlum.—21. similiter âspersit :
cod.) — 76id. passionem consummare : passiones aspersit similiter.—22. secundum legemmundantur :
consummari. — 11. qui : (Non est in cod.) —• 12. mundanlur secundum legem. — 76id. effusione : fu-
Nunliabo : Narrabo. — 13. mei : (A'on habetur in sioue. — 24. nianufacta sancta : manufaclissanclis.
—
cod.) — 76/d. dédit mihi : mihi dédit. — 18. est et sed76id. verorum : virorum. — 76/d. sed in ipsum :
eis : esl eis. ipsum. —27. esl hominibus : est in hominibus.
CAPUTIII. CAPUT X.
Vers. 5. Amplioris : Ampliori,—4. est : (JVonha- Vers. 1. Umbram : Umbra. — 2. alioquin cessas-
belur in cod.) — 11. quibus : sicnt. — 12. malum : sent: alioquin non ne cessassent.— C. placuerunt :
malignum. — 14. ad finem : iu finem.— 15. in illa placuit. —7. iii capile : capitulo. — lbid. faciam :
exacerbalioue : in cxacerbulione. facerem. — 76id. tuam : tuam volui. — 10. Jesu
CAPUT IV. Chrisli semel : ChristiJesu in semel. — 15. nos et :
Vers. 1. cxisiimetur aliquis : existimentur aliqui. cl nos. — 16. Dàndo : D«6o. — 7did. mènlibus :
— 2. admisius : admislis. — 3. perfeclis : mundi mentem.— 18. est : (A'on habelur in cod.) — 19. in-
A Iroilu : inlroitum. 25! consueludinis esl: est consue-
faclis. — 4. enim quodam : enimin quodam. — 76id. < '-' ludinis.—27. aulem: namque est,—52. pristinos
requievit : guiei'il. — 8. alia : aliquo. — 9. populo : dies : prisiinorum dierum. — 37. aliquanlulumque :
populis.
CAPUT V. quanlulumcumque.—59. filii : (A'on est in cod.)
Vers. 3. admôdnm pro ; admoduhiet pro. — 7. àd CAPUT XI.
eum qui possil illum salvum facere a morle cum cla- Vers. 2. In hac : 7» hoc. — 76/d. senes : seniores.
more valide : ei gui possilsuitmn Munia morte facere — 5. hahuil : — habebat, — 6. Deo : (Non est in
cum clamore magno. — 8. Filius : Filius Dei. — 9. cod.) — 7. est hoeres: hoeresesl. —9. demoratus •
factus est : est faclus. — 10. secundum : juxta. — moralus. — 11. esse eum qui repromiserat : esse gui
12. sint : sunt, promiserat. — 12. hoc : hoec.— 15. ipsius : illius. —
CAPUTVI. 16. civitalem: civitalem sanctam.—19. eum el in:
—
Vers. 1. Seunonem : Sermonum.— 4. facli sniit : eum in. 20. thesauro : thesauris.—28. —
et sangui-
sunt facli. — 6. rursus renovari : renovarirursus. — nis effusionem:—ex sanguiniseffusione. 32. de Ge-
/6id. filium Dei, etosientui habenles : et ostentuiha- deon : Gedeon. —76/d. David, Samuel : David —
quo-
bentesFilium Dei.—11. vestrum : (Deeslin cod.) — que el Samuel. 55. devicerunl : vicerunt, 54.
16. esl : (Non habetur in cod.) verterunt : ceperunt. — 40. non : ne.
CAPUT VII. CAPUT XII.
Vers. 2. cui el décimas : cui décimas.— 76id. Vers. 3. ipsum : ipsos. — 4. enim : (Non est in
quidem : (Deeslin cod.) — 76id. aulem et rex : au- •w,cod.)—7. enim — filius: enim est filius. —8. adul-
tem rex. — 4. cui et décimas ; cui décimas. — 8. leri : adulterini. 9. erudiiores habuimus ; habui-
conieslalur : conteslatus est. — 11. fuit : (JVonest mus erudiiores. — 76/d. reveriebamur eos. num :
in cod. ) — 12. ut et legis : ut legis. — 14. manife- reverlebamurnon. — 7fcid. obtemperabimus Patri :
slum est enim : manifestum enim. — 76id. sit : esl. obteinperavimus.Palris. — 15. quis ; (Deest in cod.)
— 15. simililudinem : ordinem. — 76/d. exurgat : — 18. montent et accessibilem: (iraciabilem ignem
exurgel. — 20. alii : et alii. — 21. eum qui : eum habebatleclio velus; modoin margineet accessibilem
quidem gui. (Addilur quidem.) — 76id. eum : (Deest additur.) — 25. efïugerunt : refugerunt.— 2 >. nunc :
incod.) — 24. uiaueal : manet. — 25. accedens : modo.—27. dicit : dixit.
accedenle. (lia hubetleclio velus; modo s addilur,
ut legalur accedenles.) — 76id. nobis : eis.—26. CAPUTXIII.
pcccaloribus : peccatis. — 27. necessitaiem quo- Vers. 1. in vobis: (Addunlur in cod.) —.2. pla-
lidie : quotidie necessitaiem. — lbid. populi : po- cuerunt: laluerunt. — 5. moranles : manentes.— 6.
pulo. — 28. boulines consliluil : constituit homines, adjutor : adjutor est. — 7. fidem. (vers. 8.) Jésus
CAPUT VIII. Chrisitis: fidemJesu Christi. — 9. abduci : o'bduci.
— 76id. esl enim : enim est. — 15. ergo : enim.—
Vers. 2. Dominus : Deus. — 6. sancitum est : 19. quo: ul quo.—21. ejus voluntalem : volunla-
sanelum esl. — 8. venient : veniunt. — 9. eorum : tem ejus. — 76/d. placeat : placel, — 76id. cui est
illorum. — 10. esl : (A'onhabetur in cod,) — /6id. gloiia : cui gloria.
 1085 VARIANTESLECTIONES.— EPISTOLACATHOLICAJACOBIAPOSTOLÏ. 1086

EPISTOLE CATHOLICA.
EPISTOLA CATHOLICA JACOBI APOSTOLÏ.
( Tilulusex 'codiceGothico: )
INCIPITEPISTOLAJACOBIAPOSTOLÏÂD DUODECIM TRIBUS.
Hieronymusm Latalogo ScriplorumEcclesiaslico-A sa aqua. — 14. suit : (A'on liabelur in cod.) — 15.
rum, Jacobus qui appellatur, elc : (Désuni in cod.) enim : (Non est incod.)
Argumentumin Epistolam CalholicamJacobi Apo- CAPUT IV.
stoli, Jacobus aposlolus, etc. : (Non habelur.) Vers. 1. bine: (Deesl in cod.) — 2. helligeralis :
CAPUT L el non : belligeratis; non. — 5. insumatis : consum-
Vers. 6. Fluclui maris qui : lempestalimaris, quoe. mamini.•—4. Dei?— : Deo?. —5. An : Aut. — 76id.
— 7. non ergo: ne enim.— 8. est: (Non habetur habitat: inhabitat. 9. et Ingeie : lugete. — 11.
marcescet: marcescit. — 12. quo- alierulrum : de alterutrum. — 76id.mei : (Deesl in
incod.)— 11.
niam : guia. — 25. in loge perfecloe: in legemper. cod.) — 76id. legem; non : legem; jam non. •—12.
— 15. qui : guod. — 76id. ibi qui-
— 76id. in ea : habenlurin enim : (Deesl.)
fectam. (A'on cod.) dem : quidemibi. — 14. Quoeest enim : quoeenimest.
CAPUT IL — 76/d. et deinceps : deinceps.— 15. el si vixeri-
Vers.2. aulem pauper : autemet pauper. — 4. ju- raus : aul si vixerimus: —16. exulialis -.exuttastis.—-
dicalis : judicastis. — 8. perficilis : perfecislis. — 17. facienli; peccaium : facienti; magispeccaium.
76id.facilis ; (vers. 9 ) Si autem personas: facis; si CAPUT V.
aulempersdnam.— 10. dlfendit : offendat.— 11. di- Vers. 1. vestris : (Deeslin cod.)—5. vobis irani :
xit : dixerit. — 12. sic : propter quod sic —14. j ro- in cod.) — 4. quoel'raudâia : et oui frauda-
derii : prodest. — 76id. poterit : polest.— 15. indi- (Desunt
tus. — 76/d. eorum : ejus. —6. adduxislis et : nd-
— —
geant : egeant. 16. ex vobis : vestrum. 25. au- duxisiis. — 76id. justum ; et non reslilit : justum
lem : (JVonest in cod.) — 76/d. via ejiciens : via eos B non resisieniem.— 8. et coiifirniâle: —
confirmate.
ejicient.—26. mortuum : emo'rtuum. 10. patielltioe: patie'ntioeexilas niali el tonganimila-
CAPUT III. lis. — 11. eos: (Deest ïn cod.) —76id. Dominus
Vers. 2. polest : potensest. — 5. equis : equorum. esl: est Dominus.—12. neque aliud: rtegîie per
— 76id. etiam : et. — 4. autera : (Deesl in cod.) — aliud. — 76/d. sermo vester : verbumvestrum.—15.
6. inflammala: inflammaturque.— 7. et coeierorum Tristaïur : affligilur. — 15. remiltenlur ei : dimitie-
domantur : eliam coeierorumdomitantur. •—8. ple- lur ei. — 18. lerra dédit frucliim : terra fruçlum. —
na : plénum. — 12. uvas : olivas.— 76/d. salsa : sal- 20. salvabit: salval, — 76id. operit: coopéra.
EPISTOLA PETRI APOSTOLÏ PRIMA.
Hieronymusin CatalogoScriptOrum Ecclesiaslico- ditigite persévérantes.— 24. quia omnis car'o ut fe-
rum Siraim, etc. : (Non habetur.) num ; el omnis gloria ejus : propter quodomniscaro
Argumentumin Epislolam calholicam Pétri pri- sicut fenum; el omnis gloria carnis.
mant, DiscipulosSalvatoris, elc. (Deestiii cod.) CAPUT H.
CAPUT I. Vers.1. ihvïdias : invidiam.—2. ratibbabiles sine :
Vers. 1. jesu Chrisli : ChrisliJesu. — 76?d.Cap- ralionabileset sine. — 5. quoniam : guia. — 5. ipsi :
— 76id. domos spirituales saceidotium san-
padocioe: (Addilur in cod.) — 2. Jesu Chrisli: Chri- vos.
stiJesu. — 76/d. mulliplicetur : adimpleaiur.—3. cium,offerre : domumtpiritualemin sacerdoliumsan-
qui secundum misericordiam suam nuignam rege- p ctum, offerenles.— 9. annuiitietis ejus : ejus àiihun-
neravit nos in spein vivam , per resurreciionein Je- lieds. —76/d. vocavit in admirabile lumen suum.
su Chrisli ex morluis : qui per magiiammisericor- (vers. 10.) Qui aliquaridortOrtp'opulu-;, nunc autem
diam suam regeneravitnos in spem vita>oeternoe,per populus Dei, qui non conseculi misericordiam; nUnc
resurrectionema morluisJesu Christi.—7. proniosior auiem misericordiam conseculi ; vocavitin illud ad-
auro qilôd per ignem : prwlîosiorsit aura quod péril mirabile lumen suum, qui aliquando non populus;
ei per ignem : (Addilur vero sit.) — 76id. reVelalio- nunc aulempopulus Dei; quorum aliquando non mi-
ne: revelaiionem.—8. credilis: (Deest in cod.) — serais est, nunc autem miseretur.— 11. obsecro vos
11. in eis : gui in eis erat. — 12. desyderanl : con- lanquam : obsecro— lanquam.— 76id. et peregrinos :
cupiscunt.— 15. sobrii : vigilantes.—76id. revela- atgue peregrinos. 12.—detrectant : detrahunt. —
lione : rei'efaiiônem.— 14. obedienlioe non confi- — 76id. Deuni : Dominum. 15. igilur : (Deestin cod.)
76id. creaiuroe propter Deum: ordination!propter
gurât! prioribus : obedilionis, non configurantesvos Dominum.
Mis prioribus. — 15. irt omiii cohversaiione sancli — 15. iniprudemium : insipientium. —
sitis: sancli eslotein omniconversalione.— 16. eri- 18. in omni : cumomni. — 76id. dorainis, non: do-
lis, quoniam ego sanctus sum ; eslote quoniam el minisvestris , non. — 76id. discolis : difficilioribus.
— conscientiam Uei. — 20.
egO/Sanclnssum DominusDeus vesler.—17. lem- est 19. Dei: conseientiam:
pore conversainini: lempore quo cûnVersamini. — gloria gloria esl. — 76/d. patienter : et patien-
18. auro vel argento : argenlo vel auro. — 19. im- tes. — 21. passus esl pro nobis, vobis relinquens
mâcntali Chrisli et incômaminaii, (vers.20.) proeco- exemplum : pro vobis passus est relinquens vobis
— 76id. vesligia : vesligium.— 25. raa-
gni.iiquidem anle mundi constitutionem, manife- exemplum.
staH aulem hovissiiriis temporis piopier vos : in- 1D ledicebal : remuledicebat.— 76id. jodicanti se inju-
côiiîaminaliel immacutàliChristiJesu, Ipse ergoqui sie : se—judicijudicanti injuste. —24, ipse : (Deeslin
et proecogniltisest anle constitutionemmundi, et no- cod.) Ibid. vivamus. cujus livore sanali esiis.
vitsimôlemporedatus el passus esl; ipse accepitglo- l'ers. 25. Eralisenim Sicutoves errantes : viveremus.
riam quam Deus verbumsemper possedit, sineinilio cujus vulneresanali eslis. Qui sicut oveserrabatis.
maliens in pâtre, proecognilusquidemanle constitu- CAPUT III.
tionemmundi, manifestatusaulem novissimistenipo- Vers. 1. mulierum: uxorum svarum. — 2. in ti-
ribus propter vos. — 21.gloriam, ut fides: gloriam, moré caslara conversationem vestrani : veslramin
ita iit fides — 76ïd.Deo: Deum.22. vesiras : {Addi- timoré casiam vonversalio'nem.— 3. Quaruni non
tur in cod.)—76/d. in obedienlia cbariiatis : ad obe- sil : Quorum sil non. — 76id. capillatura, aul cir-
diendumverilati. — 76/d. simpliciex corde invicem cunulalio auri, aul indumenli vestimentorum cui-
diligilc alientius : simplices ex corde pttro invicem tus (fers. 4. sed qui : capillorumimplicatio, aul auri
1087 APPENDIX AD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYMI. 1088
circumposilio, aut in habitu veslimentornmornatus; i ^.lionibus : et sobrii in orationibusvigilantes.— 8. au-
sed Me. —76/d. abscondims est cordis : abscoud'lus lem : (Non habelur in cod.) — 76id. vobismelipsis :
cordis. — 76id. in conspectu Dei : anleDeum.— 5. vosmelipsos.— 76id. continuai!! : (lia habet leclio
et : (Deesl in cod.) — 7o/d. speranies in Deo: gua; velus; modo: perpeluam. ) — 76id. nperil : cooperit.
iu Deumsp?rabanl. — 6. sicut Sara obediebal : sic- — 11. minisiral : administrât. — 76/d. administrât
ut el Sara obsequebalur.— 76id. eslis : eslote. — Deus : administrai ei Deus.— 76id. imperium : po-
76/d. pertimenies : limentes.— 7. inh'rmiori vascu- testas el virtus.—lbid. amen : (Deeslin cod.) — 12.
lo : inferiori vaso. — 7bid. iinparlieiiies : imper- peregrinari : cxpavescere.— 76/d. fil, quasi : fil no-
lientes. — 76id. honorera tanquain et colioeredibus lite pavere, quasi. — 14. erilis : estis. — 76id. glo-
graiioevitoe: ( Adduntur in cod. ) — 8. in fide au- ria; : ( JVonest in cod.) — 76/d. requiescet : requies-
lem : in summaauteinrei. —76id. fraiernitatis ama- cil quod ab illis quidem blasiemalur, a vobis aulem
lores : frulernilulemamantes.— 9. nec : vel. — 10. honorificalur.— 15. ut homicida : qua homicida. —
diesvidere bonos : cupit viderediesbonos.— H.De- 16. si auiem ut : si-rero quasi. — 17. esl ut : (Dé-
clinel a inalo : Declinctaulem a mulo. — 12. in pre- suni incod.) — 76id. incipiat judicium a domo :
ces : ad preces.— 15. esl qui : (Desunt in cod.) — inchoationisjudicii de domo. — 76/d. primum : ini-
76id. noceat, si boni oemulatoresfuerilis?: nocebit tium. — 76id. credunt : crediderunl, — 18. salvabi-
si bonilatis sectatores fuerilis?.— 14. bcali. Timo- lur; impius et peccalor ubi parebunt? Itaque : sal-
rém : 6ea(ienfis. Melum.— 76/d. el non : neque.— vus fit peccalorel impiusubi parebit? Ideoque. — 19.
15. salisfactionem: responsionem.— 76/d. de ea : commendenl : commendant.
de fide el spe. — 76/d. spe : (JVonesl in cod.) — 16. . CAPUT V.
in en quod delrahunt vobis conl'imdanlur qui ca- •8 Vers. I.
liimnianlurr nec quod delrahunt de vobis, lanquam qui : (A'on est in cod.) — 76id. glorioe
de malefactoribus, confundanlur infamantes. — 17. Communicator: gloria.— 3. ut dominantes in cleris
ut bene : 6ene. — 76/d. voluntas Dei velil : velit vo- sed formoefacli gregis ex animo. (vers. 4.) immar-
Et cum
luniat Dei. — 18. nostiis : ( Deestin cod.) — 76/d. appartient princeps pastorum , percipielis
offerrel : adducal. — 19. bis qui in carcere erant cessibilem : guasi dominantesin clerum, sed forma
qui in carcereconclusierant spi- facli
spiritu veniens : eis — gregi ex animo. Ut cum apparueril princepspas-
rilalibus adveniens. 20. quando expeclabant Dei — torum percipialis illam floridam et immarcess\bilem.
: quumspecluret Dei palienlia. —21. l'a- 5. humilitatem insinuale : quielem et humilita-
palieniiam— lem animiinduite. — 76id. autein : (Deesl in cod.)
cit : fecit. 76id. iu Deum: ad Deum. — 6. polenti : illa poteniissima.— 76/d.visilalionis :
CAPUT IV. visitationissuoe.— 8. et : (Deestin cod.) — 9. scien-
Vers.1. passo in carne : in carne passo. — 76/d. les eamdera passionem ei quoein mundo est, ves-
cogilaiione : Scientia. — 2. desyderiis hominum : iroefraternilaii fieri : nihil verentes, scienteseasdem
hominumdesyderiis. — Ibid. voluntali : voluntate. passionesin omni, quoeest in mundo, fraternitateves-
— 5. Gentium : hominum.— 76/d. his : ( Deeslin tra, fieri. — 10. conlirmabit,solidabilque. (vers.11.)
cod.) —76id. in luxuriis , desyderiis, vinolenliis : Ipsi gloria et imperium : et — consummabilfundabit-
libidinibus, el concupiscentiis, et ebrielale.—4. in que; cui esl virtuset polestas. 12. fidelem fralrem
quo admiranlur non couctirrenlibus vobis in eain- vobis : t'oftisfidelem fratrem. — 76/d. obsecrans :
dem luxurioeconfusionem : in quibus nunc obslupes-p consolons.— 15. Ecclesia quoe est in Babylone co-
cunt non consurgerevosin eademluxurioecônfusione, elecla : guoeesl in Babylone Ecclesia cumelecla. —
— 6. homines : hominem.— 7. et vigilale in ora- 14. Gratia : pax.

EPISTOLA PETRI APOSTOLÏ SECUNDA.

Argumentumin Einstolam secundamB. Pétri apo- elucescat : lucescat. — 20. prophetia scripturoe :
ioli, Simon Petrus, etc. : ( Non habelur in cod.) prophetia, vel scripturoe.— 76id. non lit : indigel.—
CAPUT I. 21. iuspirali, loculi sunl : inspirante loculisunt eum,
Vers. 1. Sorlili sont fidemin juslitia : adepli sunt CAPUT IL
fidem, justitiam. —2. — cognitione : regeneratione.— Vers. 1. introducent : subintroducent. — 76?d.
5. quomodo : sicut. 76/d. pietatem, donata : Dominum negant; super duceuies : Dominalorem
pielatempertinent, donata. — 76/d. qui vocavitnos : abneganles;superducent. — 4. rudentibus : ruentibus
quia vocavitnos in. —4. esl, corruptiouem. (vers. Catenis.— 76id. cruciandos in judicium reservari :
5.) Vosautem curam : est concupiscentioe corruptio- in judicium reservari cruciandos.—5. impioruni :
uem. Sed el vos soticitudinem.—I6id. aulem : vero. super impios.— 7. injuria ac luxuriosa conversa-
— (i. abslinenliani iu abslinenlia : continentiainin tione eripuit : impudica couversalioneeruil. — 8.
conlinenlia.— 7. aulem : vero. — 8. si vobiscum operibus : [actionibus.— 9. lentaiione : tenlaiioni-
assint : cum vobis presto sint. — 11. Domini : Dei. bus. — 76id.reservare cruciandos -.cruciandosreser-
— 12. incipiam vos semper commonere de bis; et vare. — 10. concupiscenlia : concupiscenliam,—
n^ 76id. sectas :
quidem scieiues elconfirinatos vos in : non différant majestatem.— 76id. inlroducere :
sempercommonerevosde his; el quidem scientes, —
el (Deesl in cod.) —ll.se execrabile : se a Domino
corroboratosin. —15. labernaculo : corpore. 14. execrabile.— 15. voluptatem existimaules diei deli-
velox esl deposilio labernaculi : velocissimaerit de- cias coinquinaiionis et maculoe; deliciis al'fluentes
posiliocorporis.—15. et fréquenter babere vos post in : exislimamesvoluplales diurnas delilias coinqui-
obilum meum ul, borum : ul fréquenterhabere pos- nali el conmacutali delitiis affluenles, et in. — 14.
silis, etiampost obilummeum, in quo horum. — 16. adulierii el incessabilis delicli. Pellicienies : adul-
indocias : commenlitias.— 76/d. proescienliam : teriis et indesinenlisdelicli, Micienles.— 76/d. ava-
proesenliam.— lbid. illius magniludinis. (vers. 17.) rilia : avarilioe.— 15. ex Bosor qui mercedera ini-
Accipiens enim a Deo paire honorera et gloriam, quitalis amavit, (vers. 16) correptionem : filii Beor,
voce delapsa ad eum hujuseemodi a niagnifica glo- qui mercedem injustitioedilexit, increpaiionem. •—
ria, Hic est filiusmeus dileclus in quo mihi corapla- 76/d. nitilum animalhominis : mutum in hominis.—
cui : ipsius magniludinis. Accepit enim a Deo paire 18. pelliciunt • Miciunl. — 76/d. effugiunl : effuge-
gloriam el honorentvoce delata ad eum, hujusmodi runt. —19. illis : aliis. —76id. servi sint : sint ser-
niagnificagloria, —
Hic est filius meusdileclus in guo vi. 76id.corruptionis : peccati —20. cogniiione :
bene sensi, — 76/d. ipsum audile : (Desunt in cod.) agnitionem.— 76id. bis : et. —21. ah eo quod illis
— 19. firmiorem : cerium. — 76id. atlendenies : traditum esl : a tradilo sibi. — 22. eis illud : illis
intendentes. — 76id. caliginoso : caligoso. — 76/d. res. — 76/d.luli : ceni.
 1089 VARIANTESLECTIONES— EPISTOLA PRIMAJOANNISAPOSTOLl. 1090
CAPUT 111. A — 76id. aliquos : aliquem. — 10. Iransicnt : Irans-
current. — 76id. lerra aulem : et terra. — 11. Cum
Vers.1. vestram excilo : excito veslram. — 2. a igitur hoecomnia dissolvcnda sint : His ergo omni-
sanclis prophelis : sanclorum proplielarum. — 76id. bus pereuntibus.— 76id. vos esse : essevos. — 12. in
Salvatoris : Salvalcris nostri. — 5. concupiscen- advenlum : ad proesentiam.— 76id. quem : guam.
ts : conscientias.— 4. dicentes : et dicentes.— 5. — 13. habitat, (vers. 14.) Propter quod : inhabitat.
consistens : constitutam.— 6. periil : deperiit. — 7. Quapropier. —76id. saiagiie, immaculali el invio-
reservaii : servati. — 76id. impiorum hominum : iati ei inveniri : salis agite immaculali el inviolali
hominum impiorum.— 8. hoc : (Non esl in cod. ) apud cum reperiri. — 15. arbitremini : arbilramini.
— 9. promissionemsuam : promissnmsuum. — 76id. — 17. custodile : cavete. — 76/d. iraducli : seducli,
quidam existimant : quidam tarditalem existimant. — 18. nunc in : nunc el in.

EPISTOLA JOANNIS APOSTOLl PRIMA.

'
Argumentumin Epislolam primant Joannis aposloli, invicem.— 76id. mandatum nobis : nobismandatum.
Rationem verbi, elc. : (Non habelur.) CAPUT IV.
CAPUT I. Vers. 1. omni spiritui credere : credere omni spi-
Vers. 1. Fuit : erat. — 2. est : est nobis. — 5. rilui.—76/d. exierunt in mundum: prodieruni in
quod vidimus : guod ergo vidimus. — 4. gaudeatis E> — hune mundum. — 5. de quo : guem. —4. eum : eos.
et : ( Non sunt in cod.) — 76/d. vestrum :'nosirum. 5. eos audil : audit eos. — 6. qui non esl ex Deo ;
— 6. quoniam societalem habemus : nos socielaiem non audit nos : gui ex Deo non est ; non audit nos :
habere. — 76id. veriiatem non facimus ; non facimus (Sed addunlur iu cod.)—— 7. nos : (Deestin cod.) —
verilatem.— 7. est in luce : in luce est. — 76/d. ad 76/d. quia : quoniam. 76id. diligit, — ex : diligit fra-
invicem : cum eo. — 76id. cmundat : mandai. —9. trem suum, ex, —12.— Si : Quod si. 15. cognos-
si confiteamur : si autein confiteamur.— 76/d. pec- cimus : intelligimus. — 15. quoniam : guia. — 16.
cala nostra, et emundet : peccala,et emundet. — 10. credidimus : credimus.— 17. Charilas nobiscum :
si : Quodsi. — 76id. peccavimus : peccamus. Charilas Dei in nobis. 76id. quia sicut ille est, et
nos sumus : ul sicut Me esl, et nos simus. — 21. a
CAPUT II. Deo -,ab eo,
Vers. 3. cognovimus : cognoscimus.—•76id. ob- CAPUT V.
servemus : servemus.— 5. Qui aulem serval : Nam Vers. 1. Jésusest Christus :Jésus Christus.— 76id.
qui custodit. — 6. ipso : eo. — 7. mandalum no- eum qui geiiuit; diligit et eum : genilorem; diligit
vum : novum mandatum. — 8. verum esl : est ve- eum. — 76id. natus est ex eo : ea;eo natus est. — 2.
nin. — I6id. vobis; quia : nobis; quoniam. — 76/d. natos Dei: cum Deum diligamus, ei mandata ejus
verum lumen : lumen verum. — 10. Qui : Nam qui. faciamus: filios Dei; cum Deum diligimus,et mandata
— 11. quia : quoniam.— 13 adolescentes -.juvenes. ejus serramus. — 5. est qui : esl aulem qui. — 76/d.
— 14. juvenes, quoniam : adolescentes, quia. — quoniam: guia.— 76id. est filius Dei? : filius Dei est ?
76id. manet in vobis : in vobis manet. — 16. carnis .„, — 6. Jésus Christus : et spirilum Jésus Christus. —
est, el : carnis, et. •—76id. oculorum : oculorumest. *-• 76id. non in aqua : et non in aqua.—76/d. sanguine :
— 76id. ex mundo : ea;hoc mundo.— 17. oeiernum: sanguine et spirilu. — 76id. El spiritus est qui : Spi-
oeternum, quomodo Deus manelin oeiernum.— 18. ritus esl qui. — 7. Quoniam très sunt qui lestimo-
nunc Aniichrisii : nunc aulem Antichrisli. — 76/d. nium daut in coelo Pater, Verbum, et Spiritus
quia : quoniam. — 22. is : (A'on est in cod.) —25. sanelus, et hi 1resunum sunl. (vers. 8.) El 1res sunt
qui conlitetur : gui aulem confueiur. — 24. in vobis qui tesiimoniura dam in terra; spiritus, aqua et san-
permaneat : permanet in vobis.— 76id. audisiis ab guis et hi 1resunum sunl: Quialres sunl qui leslimo-
initio : a6 initioaudisiis. — 27. nianeal : permaneat. nium danl in terra spiritus , et ogua, et sanguis; el hi
— 29. et : (Deett in cod \ très unum sunl in ChristoJesu, très sunt qui teslimo-
niumdicuntin coelo,Pater, Verbum, et Spiritus, et hi
CAPU1 III. très unum sunt. —9. quoniam : guia. — 10. Qui
Vers. 1. simus : sumus. — 76id. quia non novit crédit in filium Dei : Qaem misil Siilvatorem super
eum : quia et ipsum ignoravil. — 2. estis : est. — terrain, et filius lesiimoniumperhibuilin terra scriplu-
3. hanc spem : spem liane. — 5. scilis quia , scimus ras perficiens; et nos testimoniumperhibemus, quo-
quoniam. — 76irf. nosira : (Deesl in cod.) — 8. qui niam vidimuseum, cl aimunciamusvobisut credatis;
facil : gui aulem facit. —76/d. dissolvat : solvat.— etideo qui créditin filio Dei.—76/d.quia non crédit in
10. non esi justus : non facit jusiitiam. — Ibid. ex tesiimonium : quoniamnoncréditin testimonio.—12.
Deo : de Deo. — 11. diligatis : diligamus. — 12. filium : filium Dei. — 15. scribo : scripsi. — 15.
quid : guod. 15. vos : nos.—14. Iranslaii sumusde quia : quoniam. — 16. Qui : Siquis, — 76id. pelai,
mortead vilam : transivimusde mortein vilam.—15. ]D et dabitur ei vila, peccaii non ad morlem,
semeiipso : (TJeestin cod.) — 16. cognovimuscha- Est peccaium ad morlem : non pro illo dico
rilalera Dei : cognoscimuscharitalem ipsius. — 76id. ut rogel quis: petat pro eo, el dabit ei vilamDeus, sed
a nimam suam pro nobis : pro nobis aniniam suam. non his qui usque ad morlem peccanl, est enim pecca-
— 17. mundi, el : mundi hujus, el.— 76id. necesse ium usquead mortem; non pro illo dico utpostulel.—
habere egere. — 18. neque : tanium el. — 20. si 18. quia : quoniam. — 20. venit ; el dedil : venit; et
reprehenderit : si non reprehenderil.—21. non : (Ad- carneminduit nostri causa, el passus est, et resurrexit
ditur.)— 76/d. reprehenderit nos : nos reprehenderil. a morluis; assnmpsitnos, el dédit, — 76id. fido ejus.
— 22. quicquid : quodeumque.—25. allerulrum : Hic : filioejus Jesu Chrislo.Hic.—21. Amen : (Deest.)

EPISTOLA JOANNIS APOSTOLl SECUNDA.

Argumentumin EpistolamsecundamJoannis Aposloli, Christo filio Dei Palris. — 5. alierutrum : invicem.
Usqueadeo, etc. : (Non habetur.) — 7. exierunt : prodieruni. — 76id. venisse : ve-
nientem.—9.recedit : crédit. — 76/d. Qui : A'amgui.
CAPUTUNICUM. —.76id. et palrem et filium: et filium et palrem. —
Vers. 1. Senior, Electoe Dominéeet natis : Joan- 12. plura : mulia.— 76id. fulurum apud : venlurum
nes senior Electoeûominoeet filiis. — 2. quoe: gui. ad. — 76id. plénum sit : sit plénum.— 13. Elecloe;
—5. el a Christo Jesu filio Palris : el a DominoJesu Elecla.
1091 APPEND1XAD DIVINAMBIBLIOTHECAMS. HIERONYML 1092

EPISTOLA JOANNIS APOSTOLl TERTIA.

Argumentumin Epistolam tertiam Joannis Apostoli,A (Additur maligna.) — 76id. neque : nec. — 11. sed
Gaium Pictalis, elc. : (Non habelur.) quod : sed poilusquod. — /6id. Qui bene : Qui enim
bene.— 76/d. qui maie : gui autem maie. — 12. De-
CAPUT UNICUM. metrio : De Demetrio,— 13. Multa habui tibi scri-
Vers. 2. De omnibus oraiionem facio prospère le bere; sed noliii per atramenlum etcalamum scribere
ingredi et valere : per omnia opio le beneagere cl va- libi. (vers. 14.) Spero autem prolinus te videre, el os
Icre. — 4. Majorera liQrumnon habeo graliam : J7«- ail os loquemur.Pax libi!Salulanile amici.Saluia ami-
jut aulemhoium non habeo gaudium. — 6. testimo- cos nominalim ; Mulia quidemhabui scriberelibi ; sed
nium : gui testimonium.— 76/d. benefacies : benefa- noloper atramenlumet calamumscriberetibi. Spero au-
cis. — 7. genlibus : gentilibus. — 9. Diotrepes : tem me prolinustevisurum,et os ad osloquitecum. Pax
Diotrephes.— 10. opéra quoe: opéra malignqquoe: libi. Salutanlte amiçi. Salulalu amicosnominalim.vale.

JUD.-E APOSTOLl EPISTOLA CATHOLICA.

Hieronymus in Calai. Script, Eccles. Judas Fra- ntechconfiderunt; cl erroris. (Addunlur verba el red-
ler, etc. : (Deesl in cod.) Argumentum in Epislo- dition'!...)— 76/d. et in contradiciione : et conlradic-
lam Judoeaposloli, Judas apostolus, etc. : (Deest.) H tione. — 12. maculoe: maculali, — lbid. bis morluoe
eradicaioe: eradicaioebis mortuoe.13. feri : féroces,
CAPUTUNICUM. — 76/d. procéda : caWigo.— 76id. servata est in
Vers. 1. Jesu Chrisli : ChrisliJesu, — 76/d. sunt: oeiernum: in oeiernumservataesl. — 15. contra om-
(Deestin cod.) —Ibid. el Chrislo Jesu conservalis; nes ; et arguere omnes impios : (Désuni in cod.) —
el yncalis : et in Jesu Chrislo conservalis; vocaiis. 76/d. egerun!, et de omnibus duris, quoe : egerunt el
(Addilurvocatis.) — 5. supcrçeriari — : concertari. — arguere omnes impios de omnibusquibus impie vixe-
4. homines qui : hommesimpii qui. 76/d. impii : runl, el de omnibus duris verbis, quoe— 16. queru-
(A'on est in cod.)—5. semel : (Non habetur in losi : querelosi.— 76id. eorum -.illorum,— 18. de-
cod.) — 76/d. quoniam Jésus : quoniam Deussemel. syderia sua : sua desijderia. — 76id. impielatibus :
—7. simili modoexfornicatoe: quoesimiliharummodo impielatem,—20. sanctissimoenoslroefidei : sanclis-
fornicaloesunt. — Ibid. sustineiites : Inenles. — 8. sima vestra fide. —. 21. servale : conservale.— 25.
simililcr el hi carnem : simililercl hi sommantescar- et : (Deestiu cod.) —24. vos conservare : confirmare
nem. — 76id. autein : vero. — 11. via : viam. — vos. — 76/d.in adventu Domini nostri Jesu Chrisli :
76/d. abierunt ; el errore.: abierunt, el redditionïLa- (Desunt.) — 23. et magnificenlia : magnificentia.

APOCALYPSIS JOANNIS APOSTOLl.

(77ocargumentumproeferlurApocalypsiin cod. Golh. — 6. nos regnum et sacerdoles : noslrum regnum el
sine Auctoretamen.) Sacerdoles.— /6id. Amen : (Deesl in cod.) — 9. in
p^ Christo
Bealus Joannes apostolus, post passionem, aiquc Jesu : in éesu. — 11. quoe sunt in Asia :
ascensioncm Domini, et Salvaloris nostri: in una (Non habenlur in cod.) — 76/d. et Pergamo : Pev-
uibium Asioe, quoe appellaïur Ephcsus, Ecclesiam gamo. — lbid. et Philadelphie : Phifadelphioe.—
sua instilulione constituit; cui el usque in diem obi- 76/d. Laodicioe: Laudocioe.—15. aureorum : (Deest
lus sui pra'fuit : nam ibi poesenlis viloecursu l'cli- in cod.) — 14. lanquam lana : velut lana. — 76id.
cissime ennsummato, grandevus (ul historia eccle- lanquam llamma • velut flamma.— 15. aurichalco :
siastica rcferl) et delimctus esi,ei scpultus. Is ergo oerichalco.— 76/d. vox illius : voxsermonum illius.
cum fidemChristi, per loiam AsiamJudoeiset genli- CAPUT II.
bus instanlissime proedicaret, prius quam evango-
lium suum scriheret, ohcamdein, quam proedicahat Vers. 1. ambulat : ambulabat. —4. pauca : (Deest
fidem, a DomilianoVespasiani(îlio, qui l'ratri Tito in cod.) — Ibid. primam : pristinam. ——7. Vincenli
in regno successer.it, quinlo decimo imperii ejus dabo eiiere : Vincenli, dabo ei edere. 9. luani :
—
esl in cod. ) 10. aliquos : (Nec habelur in
anno, in Palluno insula relegalus, hauc Apocalyp- (Non —
sim scripsit : ut quemadmoduin per Moysom(qui cod.) 12. romphoeam ulraque : romphoeamex
proeomnibushominibus mansuelus exsiitit) inchoa- tttraque.in—15. illis : (JVonest in cod.) — 14. quia :
lio libriGeneseos, abincorruplibili principiosumpsii (Deesl— cod.) — i6id. tendîtes : (JVonhabelur in
exordium; ita per Joannem proecu'ierisdileclumdis- cod.) 16. veniain : veuio. — 17. dabo manna :
cipnlis, in novi testament! clausula, finis incorrup- da6o edere manna, — 76/d. illi. ei.— 18. lanquam :
libilis redderelur; dkenle ipso, qui el iu Moyse el ut. — 76/d. aurichalco : acrichalco. — 19. et fidem
Joanne loculus osi, Ego sum A el n, primus et no- .D el charilatem luam : — et charilatem, el [idem.— 76/d.
vissiinus, principiura cl finis. Deus quippe charilas prioribus : priorum. 20. —
pauca : (Deeslin cod.)—
est, qui et principiumsine principio, et Unissine fine 76/d. Jezabel : Zeznbel. 76/d. se dicit : dicit se.—
esl : Undeet Deilas (forte legendumCharilas) finis 76/d. seducere : seducil. — 22. miltam ; mitto. —
proeceptiest. El ideo in cunctis ferc Scripluroe di- 76/d.— ab operibus suis egerint : egerint ab operibus
vinoe voluminibus nihil aliud insinuatiir, quam Dei ejus. 25. in mortem — : in morte.— 26. el custodie-
proximique dilectio. Sicul ergo pleniludo legis est rit : et gui custodierit. 27. eas : Mas.
charilas, iia lwc Apocalyp4s, et veleris, et novi CAPUT III.
Testamenli perfecta pleniludo Legise4. Scripsit ita-
1. EcclesioeSardis : Sardis Ecclesioe.— 3.
que juxta mystica sepliformis Spiritus Sacramenia, ad Vers. te : (Desunt in cod.) — 76id. nescies : nescis. —
ad septem Ecclesias; quaruin principes et in quibus,
universas per totuin orbera ecclesias, appellaiione 7.' claudit; —
claudit : claudit; el clmtdit. —8. Ecce :
angelicoe, vel in virlutibus vel ar- El ecce.. 10. servabo le : te servabo.— 11. Ecce :
dignilalis laudai,
guilin deliciis. Finis. (A'onesl in cod.) — 12. eum : Muni, — 14. Laodi-
cioe: Laudocioe.— 16. evomere : ejicere. — 18. ut
CAPUT L non : et non. —20. intrabo : inlroibo.
Vers. i. Apocalypsis : Revelalio. — 76id. per :
(A'oitest in cod.) — 5. et audil : et qui audiunt. — ' CAPUT IV.
lbid. hujiis : (Deesliii cod.) — 5. a Jesu : «6 Jesu. Vers. 2. c:to : (Deesl in cod.) — 5, qui : quoe.—
1093 VARIANTESLECTIONES,- APOCALYPSEJOANNISAPOSTOLl. 1094
8. habebant alas senas in : habenlalassénat el in.— A . eo : in Mo. — 76/d.el ea quoe: cl quoe.••—76/d. non
— 76/d.habebant die ac : habent die et, — 9. vi- erit amplius: ampliusnonerit,— 8 Et audivi vocem:
venii : et vivenli.— 10. procidebant : procidehl,— El vox'quamaudivi.— 76id. et accipe : accipe. —
76id. millebanl : initient. 76/d. 6is. super : supra. — 10. dixit : dicit.— 76/d.
CAPUT y. librum : (De'est.)— 11. illum : eum.— 12. dixit :
— dicit.— Ibid. genlibuset popnlis: poputiset genlibus.
Vers.5. neque : (Deestin cod.) 5. dixit : dicit.
— 76/d. solvere; (JVonest in cod.) — 6. lanquam\ CAPUTXI.
quasi. — 7. accepit de dexlera sedentis in ihrono Vers.1. et dielum est mihi : dicens. — 2. lem-
librum': accepitlibrumde déxterasedentisin llirono. pluin : (Additur.)— 5. voluerit eos : eos voluerit,
— 8. apcrnis>el: accepisset.— 9. étcantabaht can- — lbid. bis. eorum -.illorum.— 7. eos bellimi-.illos
licuin novum: et contant uoi'uiu canlicum.— 76/d. bellum.— 76id. illos : (Deestin cod.) —76/d. eos :
Domine: (Deest.)— 10. regnabimus : regiiabunt.— illos.— 8. jacebunt in plateis civilalis magnoe; iu
15. est : (I>eest.)— 76id.et sub terra : et quoesub plateis civitaiitmagnoejacebunt. —9. de iribubus et
terram.— lbid. polestas in : potestasDeonostro iu. populis : de populis et tribubus. —76/d. per 1res
— 14. vigihiiquatuor. 76id. in facièssuas. 76/d. vi- dies et dimidiura; et corpora epriini : (Désuni in
venleniin soeculasoeculorum: (Desunt.) cod.) Ibid. siitenl : tinunl. — 10. initient invicem :
CAPUT VI. millenttibi invicem..— J6id. habitabant : inhabitant.
— —12. eis : Mis. — 14. e| ecce : ecce. — 15. et
Vers. 1< sigillis : signacuUs. 2. Et vidi : (De- Chrisli ejus : Jesn Christi,-—16.et qui venluruscs :
sunt in cod.) —7fcid.el exivjt : exivil.—5. et vide : B (Desuntin cod.) — 76/d. quia : qui. — 18. exlerrai-
(Addunlur in cod. ) — 4. ei ut sumerel pacemde: nandi : exierminasti.
ei ut sumerel pacem de : [ Addunlurverba rolund.
CAPUTXII.
charact'.]—/6id.esl ei :— eslilli.—5. illum : eum.—
6. diceniium : d/centem 8. super eum : desuper. Vers. 1. magnum apparuit : (7ta modo legilur;
— 9. propter : (A'on est in cod.) — 10. usquequo: velusleclio sighufripar'uit Habebat.)—2. clamabai:
quousque.— 76/d. et non vindicas : et vindicas.— clamai. — Ibid. pariai : parercl, — 5. diadeniala
11. adbuc tempus : tempus adhuc.—76/d. coin- septem : sepiein diàdemula.— 5. erat : est.— 6.
pleanlur conseryi eorum, el fratres : impleatur nu- habebàl : ia6et.——76/d. eam : Main.—7. magnum;
meriisconservorum,et fratrum.— 76/d. sicut et illi : (Non est in cod.) 8 invenlus esl : est inVentus.—
sicutMi.—12.el ecce: (Désuniin cod.)— 76id.ma- 9. et projeelus : projeclus!—10. in coelo: ( Desunt
gnus factusesl : faclus est magnus.—76id. cilicinus: in cod.) — 76/d. illos : eos. — 11. eum : illum. —
cilinus.— 76/d. iota facta est : facta est tota. — 15. 13. esset : esl. — 14. aloeduoe: duoealoe.—76/d.
de coelo: coeli.— lbid. emiltit-.mittit.— 76/d.cum: alilur : algtur. — 18. supra : super.
a vênlo : cumveiiio.— 15. el in pétris : et pétris. CAPUT XIII.
CAPUTVIL Vers. 1. nomina : nomen.— 3. vidi : ( Deesl in
Vers. 1. ne ffarent : ne flarel venius.— 3. et cod.) — 5. est éi polestas : est illi potestas.— 6. et
mari : negue mari- — 9. magnani quam : magnant lahernaculumejus : (Addunturin cod.) —7. est da-
siantemquam. — 9. thronumel in ponspeetu : thro- lûiri : dalum esl, — 76id. eos : illos. — 76id. illi :
num in conspeclu,—11. Deum ; (Ùeesll)— 12. Q ei. — 8. adqraverunt : adorabunl. — 10. vadil :
aciio, bpnor : gelio, et honor.—15. et dixit: dicens. vadel.— 11. ascendenlem : descendentem.— 12.
—15. habitabil : habitai. — 16. nec : neque.— 17. fëcit terram et habitantes : facit terrainet inhabi-
viloel'onies: fontesvitoe.— 76id.ab oculis : ea;oculis. ianles.— 14. in terra : terrain. — 15. et ul : ul et.
CAPUTVÎH. — 76/d. adorayerinl : honoravcriiit,— 76/d. occi-
Vers. 3. de oraiionihus : orationibus. — /6id. danluf homines.
; occiàaiurl—iù. Et facïel omnes : El faciet
— 76id. sua aut : (Désuni in cod.) — 17.
—
Dei : (Nonest in cod.) 5. magnus : (Deestin ccd.) et
'—6. Broeparàyerunt: paraverunt.— 7. angélus : nequis : ul nequis.— lbid. aut nomen : nominis.
(Deèstincod.) -—I6id. concreniaia . combusta.—8. CAPUTXIV.
sanguis : sanguinis.— 9. eorum : (Non esl in cod.) Vers. 1. cum eo : cum illo. — 2. Ciiliaroedorum:
— Ibid. habebant : habent, — 11. <iiçiiur: (Deesl.) çifharoeduorutn.— 4. ierit : abieril, — 5. eorum :
— 12. et tertia pars lunoeel tertia pars sleliarum : ipsorum.—76id.anle ihronum Dei: (Desuntin cod.)
el tertia pais sleltarmnet lerlia pars lunoe.— 15. ita — 6. coeli: coelum,— 7. mare :~etmare. — 76/d.el
ut : ut. — 76id. pars tertia : lerlia pars. — 76id.no- omnia quoe in eis sunl ; (Désuniin cod.) — 8. est
ciis : nox. — 14- voçibustrium : voçibusluboetrium. dicens : esl eum dicens. — 9. et terlius : et alius
terihts. — 1t. ascendot in soeculasoeculonim;nec
CAPUT IX. habenl : in soeculasoeculorum ascehde't';nec hitbebunt.
—
Vers.1. ei : illi. 2. el aperuit puieum abyssi : — —
lbid. àc ftocie : el nocte. 14. super : supra. —
(Addunlurin cod.) — 5.—puléi : (Deestin cod.) — 4. 15. iiliûs : aller. — 76id. ul metatux : melendi.—
suis : (JVonestin cod.) 5. eos : illos. — 6. et de- j) 16. super : supra. — 76/d. et déraèssa esl terra : et
syderabunt mori el fugiel inors ab eis : (Superad- hiessusesl terram.—18. habebai poiestaiem supra :
.ditur,ermis aliquibusverbisde conlextu,et desidera- «a6etpotestatemsuper.—19. acutam: (Deestincod.)
tum mori, et fugiel mors ab ipsis.) — 76/d. lan-
quam : sicut.—9. earum: illqruiïi: (Additurin cod.) CAPUT XV.
— lbid. eqnorum: et équorum."—10. eraiil : (Dèesi Vers.2. ejus : illius. — 76/d. super : supra. — 5.
incod.) — lbid.—et polestas : potestas.— 11. habe- mir.'ibilia— sunl opéra : mirabiliaopei-a.—7&id. justoe:
bant : habenl. 76id. Latine habens : El Latine et justoe. 76id. veroesunt vioe: veroevioe.—4. te :
habet,— 15. quatuor : (Non est in çod.)— 14. Eu- (Deest.) — lbid. es : (Deest.)— 76id. manifesta :
phrale ; Evphraiem.— 16. Et audivi : Audivi.— mggnificqtq.— 6. et çandido : candido.
18. El ab his : Ab his. — 76id. el ex fumo: et'fumo.
— lbid. quoe procëdehanl : gui procedebat,— 19. CAPUT XVI.
liabeiites : fmbênitpt'ii.— 20. àddrarent : adorent. Vers.1. de templo : (Désuniin cod.)— Ibid. di-
— 21. neque à vënefiçiissuis : (Désuniin.cod.) ceni'èm septem : dicenlemde coeloseptem.— 76id.
CAPUTX. Ile, ël : (JOesiint
in cod.)—2 et pessimura: ac pessi-
—
mum. 76id. habebant : habent.—Ibid. et in eos :
Vers.4. voces suas, ego : (JVonsunl in cod.) — et eos. — 3- angélus : (Dèeslin cod.)— 5. Domine:
76id.mihi : (Deestin cod.) —76id'. et nb'îi : noli.— (Non habeinrin cod.)— 76id. quia : g«i. — 6. san-
5. siantem: slare. — 76id. super : supra. — 6. in ctorum : justorum. — 76/d. effuderunt : fuderunl,
 1095 .' bRDO RERUMQUM IN HOCTOMOCONTlNENTUft. 1Ù96
— lbid. enim : (Pitonesl in cod.)— 8. angélus-: j\ nibus suis : (Addunturin cod.)—5. est : (Non habe-
(Non habelurin cod.) — Ibid. affligera hommeset : tur in cod.)—8. arena : arenoe.'—9. eos : illos.—10.
afficere hominesin. — 10 et 12. angélus : (Deest in. ubi et besiia: ubi besiia.— 76/d. cruciabuniur : et
cod.) — 15. iramundosin : immundosexeuniesin. •cruciabuntur.—11. terra el coelum; coelumelinterra.
—14.cl procedunt: procedunt,—76/d. Dei : (Deest.) —15. infemus : inferus.—Ibid.suos : (Deest cod.)
-—17. angélus : (Deesl.) — 19. illi : ei. — 20. — 14. infernus : inferus.— 76id. Hoecesl mors se-
fugit : fuit. — 21. Deum homines : hominesDeum. cunda : Hoecmorssecundaest stagnumignis.
CAPUTXVII. CAPUT XXI.
Vers. 1. sedel : sedit.— 5. in spiritu in deserlo : Vers. 2. El ego Joannes vidi sanctam civitalem
in deserloin spirilu.—7. dicam libi : libi dicam. — Jérusalem novam descendenlem: Et civitalemsan-
12. accipient : accipiunt.—16.in besiia : et bestiam. ctamJérusalemnovamvidi descendenlem.-ri.ab ocu-
— 17. corda : corde.—76id. placilumest illi : illi lis : ex oculis.— 5. dixil mihi : dicit. — 9. plenas :
placilumest. (7)eestin cod.)—76id.veni el oslcndam: veni osten-
CAPUT XVIII. dam.—11. et : (Deeslin cod.)—12. angelosduode-
Vers. 2. cl cuslodia omnis volucris imraundoe: cim : duodecimangelos.—76/d. inscripia : scripta.—
in de vino iroe: de ira.—4. 15. et ab aquilone : «6 aquilone.— 76id. et ab Aus-
(Adduntur cod.)—76id. et ab occasu : ab occasu,—
ut : cf.—6.reddile illi sicut et ipsa : reddiiilli sicut tro : a6 Auslro.—76/d.
ipsa.—lbid. vobis : (Deestin cod.)—8.ideo in una : 16. de aruniline: in arundinem.—Ibid. et longitudo
Et ideo una,—9.se : (Deest in cod.)—12. merces : el allitudoet lalitudoejus oequalia: longitudoel lali-
mercem.—/6id.ihyinum : thyssinum.—13. rynamo- g1 tudo et allitudooequalia.—17. murum : muros.—18.
mum, et : cynamomumet amomutnet. — 76id.et aurum mundum : auro mundo.— 19. jaspis : jaspi-
ovium: ovium.—14.poma desydcrii : poma tua de- dis.—20.sardius : sardinus.—21.sunt : erant,—22.
animoe tuoediscesserunl : animoe dis- Deus : (Deesl.)—24. gentes : (Addilur.)— lbid, in
syderii,—lbid. lumen.— 27. non nec.—76id.abomi-
ccssil.—76id.proeclara: clara,—16. bysso: byssino. Iumine : per
—76/d.erat : esl.—1". navigat: navigabil,—76/d.in nationem faciens: faciensabominationem.
mari : maria. — 19. illa : (Deeslin cod.)—76/d.ha- CAPUTXXII.
bebant : habitant.— 21. civilas illa magna : magna Vers, i fluvium: flumen.— 2. et ex : ea;.—5.Et
illa civilas.—22.in le : in ea.—76/d.artifex omnis ; nox ultra non erit; el non egebunt luinine lucernoe,
artifex el omnis.—76id. bis. in le : in ea.—25.in le neque Iuminesolis, quoniam Dominus Deus illumi-
amplius : 1/6/amplius. nai illos, et regiiabunt in soeculasoeculorum: (Ad-
CAPUT XIX. dunlur in cod. ; el eos habet.) — 6. sunt et vera : et
Vers.1. quasi vocem : lanquamvocemmagnam.— vera sunl.—8, Et postquam: Poslquam.— 76id. os-
76/d. Laos : Salus.—5. ascendit : asccndei.—4. se- lendebal : aiinunliabat.—\).Vide : (Deeslin cod.) —
niorcs viginli quatuor : vigintiquaiuor seniores.— 76id.enim: (Non habelurin cod.)—10. dicit : dixit.
76id. Deum : (JVoneslin cod.)—76/d. Allelu-Ia : et —11.et quijustus esl : et justus.—76id.juslificeiur :
Allelu-Ia.—(i. quasi : lanquam,—76id.et sicut vo- jnsliliamfacial.—15. Foris : Et foris.—ll. Et Spiri-
cem aquarura muliaruin: (Addunturincod.)—9. bis. tus : Spiritus.— 76id. et qui vull : gui vult.—76id.
dixil : dicit.—11. Verax, et cura justitia : Verax vo- gratis : gratis. Amen.—18.Conieslorenim omniau-
catur, cl in justitia. —14. et mundo : mundo.— 15. C dienli verba prophelioelibri hujus, si quis apposue-
ejus : ipsius.—16. clamavit : clamabal.— 17. coeli, rit ad hoec; appeuet Deus super illum plagas scri-
venile elcongregamini: coelumvenile,congrcgamini. ptas in libro islo. (vers.19.) El si quis diminuent de
—18. et servorum : ac servorum.—20.cum ea : cum verbis libri prophelioehujus; aul'eretDeus pariem
illo.— 76id. ignis : (JVonhabeturin cod.) — 76id. et ejus de libre vitoe,et de civilate Sancta, et de lus
sulphure : sulphure. quoescripta sunl in libro islo. (vers. 20.) dicit qui
tesiimonium perhibel isiorura. Eliam venio ciio;
CAPUT XX. Amen. Veni, DomineJesu (vers.2i.) Gratia Domini
Vers.5. el posl : post.—4.ejus : (JVonestiu cod.) nosiri Jesu Chrisiiciimomnibusvobis.Amen*:(Hoec
— 76/d.fronlibus: fronlibussuis.—76/d.aut in ma- non habenturin exempt.Gothico.

ORDO RERUM QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

Proefatio. 9 quentescanonesEvangeliorum. 529— CanonesEvange-
DIVIN/EBIBLIOTHEC/E PARS SECUNDA. —ORDO liorum.551—EvangeliumsecundumMallhaeum. Sil —
rOSTBEMUS VET.TESTAMENT!. 23.—Pral'alioHiero- evangeliumsecundumMarcum.583—Evangelium seeun-
nymi in librumTobia;.76/d. — LIBEH T OBI,E.25 — Proe- nu dum Lucani.607 — Evangelium secundumJoannem. 653
fatioHieronymiin librumJudith. 57—LIBER JUDITH 4 1 DIVINE B1BLIOTHEOE PARS TERTIA.— ORDO
—JOBETPSAI.TERUIM, a S. Hieronj'inoin Lalinumconver- APOSTOLICUS. —
687 LiberActuumAposlolorum. 76id.
sa. 59—J. Marlianaei adinonitio
in opussubsequens.76/d. — Epislolaad Romanos. —
727 Epistolaad Corinthios pri-
— Palrumveleruniteslimouiade libroJob.Ibid.—Prrc- ma.745—EpislolaII ad Corinthios.761—Epistola ad
falioHieronymi in librumJob.61— LIBER JOB.76/d.— Te- —
Ephesios.777 Epislola ad Philippensès. 783—Epistola
stiinoniade dupliciHieronymiano psalteriojuxta LXX in- —
ad Colossenses.787 Epislolaad Thessalonicenses pri-
terprètes, lia — ProefatioHieronymi in librumPsalmo- ma. 791—EpistolaII adThessalonicenses. 795—Epistola
rum. 117—LIBER PSALMORUM. 119—Admonilio J. Marlia- adTimolheum prima.797—Epistola II ad Timolheum. 805
naei in duas sequenlespra;faliones S. Hieronymi.599— — Epistolaad Tiluin.805—Epistolaad Philemonem. 807
ProefatioHieronymi inlibrum Paraiipomenon juxiaLXX in- —EpistolaadHebroeos. 809—Prologus septemEpistolarum
terprètes.401—Proefatio Hieronymi i n librosSalomonis canonicarum.821 — B.Jacobi E pislolacalholica.831—B.
juxia LXXinterprètes.
— —
403. Potri Epislolaprima.835—B. PelriEpistolaII.839—B.
APPENDIX. LIBER SAPIENTUÏ. 405 Prologusin Ec- JoannisEpistolaprima.841—B.JoaonisEpistola.II. 847
clesiaslicum —
JesufiliiSirach.422 LIBER ECCLESIASTICI.423 —B. JoannisEpistolaIII.76id.—B JudoeEpistolacatho-
•—LIBER PIUMDS MACHAB-EORUM. 469— LIBER SECONDCS MA- lica.849—B.JoannisApocalypsis. 851
CHAB^OHUM. SOI APPENDIX ADBIBLIOTHECAM S. HIERONYMI. 871
DIVINE BIBLIOTHKCE PARS TERTIA.- ORDO — Abbreviatio Chronicoe.Ibid.—Admonilio in subsequen-
EVANGELICUS. 525— Prafalio Hieronymiin quatuor tem colleclionem varianlumlectionum. —
875 CODICOM Di-
Evangelia. 7 6id.—.Eusebii Coesariensis epistola in subsé- VlNiEBlBLlOTHECOE
VARIANTESLECTIONES. 879
FINIS TOMIVIGESIM1-NONI.