Psychologiczne funkcje modlitwy

Wiemy, że wyznawcy większości, jeśli nie

wszystkich, religii modlą się. Trudno jest
przyjąć, że wszystkie bóstwa i bogowie, do
których adresowane są modły istnieją
niezależnie od siebie. Można chyba zatem
przyjąć, że przynajmniej część bóstw to
postacie wyobrażone. Nie jest też tajemnicą,
że ludzie modlą się aby pomóc sobie w
radzeniu z przeciwnościami życia (Bade,
2008;Harris, 2008). Natomiast do tej pory nie
było jasne, w jaki sposób modlitwa ułatwia
radzenie sobie ze stresem, traumą czy innymi
trudnymi przeżyciami.
Shane Sharp (Sharp, 2010) z University of Wisconsin-Madison spróbował odpowiedzieć na to
pytanie. Po pierwsze zdefiniował on modlitwę jako wyobrażoną społeczną interakcję między
modlącym się a wyobrażoną postacią. Krytyczne jest tutaj zrozumieć, że nie ma znaczenie
czy dany bóg istnieje czy nie. Najważniejsze jest, że modląca się osoba jest przekonana o jego
istnieniu i w czasie modlitwy czuje się tak jakby była w kontakcie ze swoim bóstwem, który
słyszy, rozumie i odpowiada.
Poza kontekstem religijnym, ludzie używają różnych strategii na radzenie sobie z
trudnościami, na przykład starają się zmienić interpretację wydarzeń, lub nie myśleć o
trudnościach. Badania o mechanizmach radzenia sobie pokazują jednak, że ludzie szukają
wsparcia u innych ludzi (Thoits, 1995). Ważne jest aby podkreślić, że nie idziemy po prostu
do znajomego, tylko WYBIERAMY te osoby, które POSTRZEGAMY jako rozumiejące,
empatyczne i skłonne do pomocy (Thoits, 1984). Takie pomocne osoby, pomagają zmienić
interpretację wydarzeń na mniej zagrażającą, wskazują możliwe sposoby rozwiązania
trudności oraz pomagają w wyrażeniu negatywnych emocji i w zmniejszeniu napięcia.
Ponieważ badanie Shane’a jest pierwszym lub jednym z pierwszych w tym temacie, zaczął on
od badania jakościowego – 62. wywiadów z byłymi ofiarami różnorakiej przemocy. 95%
badanych doświadczyło przemocy fizycznej (bicie, uderzanie, kopanie) i psychologicznej
(obrażanie, poniżanie, straszenie śmiercią). 5% doświadczyło tylko psychicznej przemocy.
W czasie wywiadów, badani wyjaśniali, jak ważna była dla nich modlitwa i „rozmowa z
Bogiem” w okresach doświadczanej agresji, twierdząc, że modlitwa pomagała im w radzeniu
sobie ze strachem, złością i smutkiem.
Shane zauważył, że dwa elementy były wspólne dla osób z którymi rozmawiał. Po pierwsze,
widziały one boga (podobnie jak ma to miejsce w relacjach z innymi ludźmi) jako
kochającego, wspierającego i opiekuńczego. Po drugie, podobnie jak w relacjach z ludźmi,
kontakt z bogiem był źródłem wielu różnych mechanizmów radzenia sobie. W szczególności
modlitwa pomagała:
1. Wyrazić i zwentylować złość,
2. Podbudować samoocenę dzięki stwierdzeniom o miłości boga,
 3. Zmniejszyć intensywność smutku,
4. Zmienić interpretację sytuacji na mniej zagrażającą,
5. Oddzielić się od negatywnych emocji,
6. Złagodzić intensywność gniewu.
Czy można zatem zaryzykować stwierdzenie, że modlitwa pełni tym silniejszą rolę im mniej
wspierającego kontaktu z innymi ludźmi dana osoba doświadcza?

Bibliografia:
Bade, M. K., & Cook, S. W. (2008). Functions of Christian Prayer in the Coping Process.
Journal for the Scientific Study of Religion, 47(1), 123-133.
Harris, J. I., Erbes, C. R., Engdahl, B. E., Olson, R. H. A., Winskowski, A. M., & McMahill,
J. (2008). Christian religious functioning and trauma outcomes. Journal of Clinical
Psychology, 64(1), 17-29.
Sharp, S. (2010). How Does Prayer Help Manage Emotions? Social psychology quarterly : a
journal of the American Sociological Association, 73(4), 417-437.
Thoits, P. A. (1984). Coping, Social Support, and Psychological Outcomes. In P. Shaver
(Ed.), Review of Personality and Social Psychology (Vol. 5, pp. 219–238). Beverly Hills, CA:
Sage.
Thoits, P. A. (1995). Stress, Coping, and Social Support Processes: Where Are We? What
Next? Journal of Health and Social Behavior, 35, 53-79.