HC 1 – MEDIA THEORIE - NOTES

Media & Cultuur : Media Theorie : 2011

!"#$%&$'(
14

HC 3 – Semiotiek en structuralisme
Copyright © Dropbox Media&Cultuur
Vak Media Theorie -- onderdeel bij studie Media & Cultuur aan de UvA --

Made by Asefeh @ www.doublemindsproductions.com

2011
Media Theorie - HC 3 -
Semiotiek en structuralisme - 14/02/'11!
mediatheorie:
semiotiek en
structuralisme
14 februari 2011
Dr. Tarja Laine!
semiotiek
•  Bestudeert tekens en de wetten die de
tekens betekenis geven in relatie tot elkaar
•  Semeion (grieks) = teken = iets dat voor
iets anders staat
c.s. peirce
•  Charles Sanders Peirce (1839-1914; filosoof/
logicus); teken kan drie functies hebben
afhankelijk van de context: icoon (is wat het
is), index (oorzakelijk verband), symbool
(conventie) [! Gilles Deleuze]
•  American Psycho (Mary Harron, 2000);
masker als masker (icon), aanwijzing voor
“puffy face” (index), symbool voor
Bateman’s ijdelheid, leegheid, dubbelleven
(symbol).
http://www.youtube.com/watch?
v=rEgxTKUP_WI
1 2
3 4
opzet college
1)  De grondleggers van semiotiek: Ferdinand
de Saussure & Charles Sanders Peirce
2)  Cinema als taal: Christian Metz &
Umberto Eco
3)  Cine-semiotiek: Raymond Bellour
4)  Psycho-semiotiek: Laura Mulvey &
Raymond Bellour
5 ferdinand de saussure 6
•  De Saussure (1857-1913, structureel linguïst);
onderscheid in taal tussen taalsysteem (langue,
language system) en taaluiting (langage/parole,
language)
•  Teken = betekenaar (signifier) + betekende
(signified); huis = (woord) h-u-i-s + (concept)
•  De relatie tussen betekenaar en betekende in
een teken is willekeurig en arbitrair (berust op
afspraken)
•  Een teken krijgt een betekenis pas in relatie tot
andere tekens; deze relaties kunnen
syntagmatisch en paradigmatisch zijn
I simply am “In language there are only differences without
not there. positive terms […] phonic differences make it
possible to distinguish this word from all others,
for differences carry signification.”
1!
MEDIA THEORIE – 14/02/’11 - HC 3 – Semiotiek en structuralisme 1
DIA 1
Volgens Laine, is met semiotiek een ‘hardcore fase’ van mediatheorie begonnen

Lijkt moeilijk door vele begrippen/concepten ..

>> maar hebben het nodig om psychoanalyse en postmodernisme te kunnen begrijpen welk na (mede
door) semiotiek op gang komen

Eigenlijk zijn wij allemaal semiotici, want we hebben er dagelijks mee te maken, doordat we dagelijks
geconfronteerd worden door middel van bv. reclame

DIA 2
Betekenis uit reclame komt tot stand door de semiotische betekenis die rol spelen, deze is vaak cultureel
geladen.. voorbeeld foto sheet 2 >>
>> auto nissan primera vergeleken met dolfijn door
>>>> visueel , naast dolfijn geplaats.. is er ook een
>>>> auto gaat door water, net als dolfijn
>>>> heeft zelfde kleur en vorm als dolfijn
>>>> zelfs intelligentie wordt vergeleken met dolfijn, zie tekst “inteligenta atrage intelligenta ”
(intelligentie trekt intelligentie )

DIA 3
Semiotiek = tekenleer
>> betekenis word niet zomaar gegeven, maar GECREERD

Voorbeeld Hitchcock en wodka sheet 3

>> suggestie dat de wodka net zo spannend is als een Hitchcock thriller

DIA 4
Opzet college.. zie sheet

DIA 5
Lees H3,, lessen van Hitchcock.. staat zelfde in, geen reden tot herhaling..

DIA 6
Lees H3,, lessen van Hitchcock.. staat zelfde in, geen reden tot herhaling..
Media Theorie - HC 3 -
Semiotiek en structuralisme - 14/02/'11!
syntagmatische relaties
•  Een reeks (‘ketting’) van elementen
(‘kralen’) die een combinatie maken
(woorden in een zin, zinnen in een
verhaal).
•  Horizontale as aan de oppervlakte
•  Syntagmatische relaties op het
niveau van beeld (American Psycho)
en op het niveau van verhaal (James
Bond reeks)
•  Metonymie (contigüiteit; een deel
staat voor een geheel)
Broek Trui Sok Schoen
paradigmatische relaties
•  Verborgen dieptestructuren tussen tekens;
KORTE
alternatieven waaruit gekozen kan worden BROEK
•  Verticale as
•  Binaire opposities: Bond vs. schurk; het
TUIN
Westen vs. het Oosten; goed vs. kwaad BROEK
•  Metafoor (een alternatieve keuze,
analogie)
JEANS
KILT
grande syntagmatique
7 8
9 cinema als taal: christian metz 10
Christian Metz (1931-1993): Cinema is
een taal zonder langue (taalsysteem)
omdat
1)  Cinema geen inter-communicatie is maar
eenrichtingscommunicatie (of expressie)
2)  De relatie tussen betekenaar en
betekende minder willekeurig is wegens
de materiële relatie tussen het beeld en
het object in het beeld
3)  Cinema geen verschil kent tussen
klankverschillen en betekenisverschillen
! Cinema is een langage/parole
(concrete taaluiting)
11 umberto eco 12
•  Een beeld is geen non-arbitraire
duplicaat van materiële werkelijkheid
maar cultureel gecodeerd; dit geldt
ook voor de relatie tussen denotatie/
connotatie (Barthes):
“What constitutes a connotation as such is
the cultural convention which establishes
it.”
2!
MEDIA THEORIE – 14/02/’11 - HC 3 – Semiotiek en structuralisme 2
DIA 7
Syntagmatische relaties altijd een patroon
>> Bv, James Bond films >>
>>>> Bond is bezig met een love-interest >> krijgt opdracht van M >> krijgt gadgets van Q >> wordt
gevangen door schurk >> krijgt hulp van Bond Girl >> confrontatie schurk >> Bond wint >> bond weer bezig
met love-interest

Syntagma’s zijn de onderdelen die het verhaal voortstuwen

>> voorbeeld metanomie psycho >> bloed uit scene y op lakens, staat voor moord op meisje in scene x..
zien meisje niet in scene y, maar zien deel van haar, wat dus refereert aan haar

DIA 8
Voorbeeld syntagma in ‘Amercian Psycho’
>> onderdelen los zien er uit als onderdelen van een thriller >> druppels bloed, wapen = moordwapen
>>>> echter zijn het onderdelen van een haute cuisine >> geen bloed, maar framboossiroop en geen
moordwapen, maar hakmes.. )

DIA 9
Paradigmatisch voorbeeld
>> verschillende bonden, zelfde ‘bond’ idee
>> verschillende schurken in bond films,, >> idee blijft intact

Voorbeeld “American Psycho”

>> verschillende personen hebben verschillende visite kaartjes, de kaartjes staan voor de personen
>>>> dus een beter visitekaartje staat voor beter persoon

DIA 12
Umberto Eco bekritiseerd Christaan Metz
>> beelden zijn volgens hem gecodeerd, en niet talige tekens >> ze zijn bepaald door culturele context
>>>> wij begrijpen ze, omdat we op de hoogte zijn van de culturele context

VB plaatjes in sheet
>> rechtsonder , is plaatje van man met geweer >> wij weten dat het Rambo is, dus voor ons is het een
plaatje van een man die ‘singlehanded’ de wereld aan kan
>> rechtsboven, is plaatje van vrouw in een vreemde houding op een man >> wij weten dat een mode
plaatje is, en vinden de houding niet vreemd, een vreemde die niet op de hoogte is van deze culturele
context zou dit wel vreemd vinden en niet begrijpen

>>>> onbekend met culture context beleef je een “wat is dit??” gevoel, WIJ weten dus voelen het niet
Media Theorie - HC 3 -
Semiotiek en structuralisme - 14/02/'11!

cine-semiotiek: raymond bellour 13 bellour: the symbolic bloackage 14

•  Gebaseerd op de semiotiek en in north by northwest (1959)
structuralisme van culturele antropoloog
Claude Lévi-Strauss (1908-2009); o.a. Code v/d
Oedipale code vervoermiddelen
The Raw and the Cooked (1964)
•  Een paradigmatische analyse legt de
‘verborgen boodschap’ van een verhaal Oedipus Moeder Vader Taxi
bloot ! Oedipus mythe
•  Mythe = diepliggende Mrs. Auto
betekenisstructuur van mythemes in een Thornhill Townsend
Thornhill
binaire verhouding tegenover elkaar Trein
(raw vs. cooked) Eve Van
•  Verschil Roland Barthes: mythe is een Kendall Damm Bus
‘second orded sign’ (connotatie) Mrs. CIA
Thornhill professor Vliegtuig

psychosemiotiek: laura mulvey 15 16

•  Oedipus-mythe belichaamt de verschillende
(tegengestelde) functies van ‘man’ en ‘vrouw’ als
narratieve ‘betekenaars’; het sekseverschil is een
‘personification’ van ‘actieve’ en ‘passieve’ elementen in
het verhaal: man = held = active vs. vrouw = damsel in
distress = passive
•  ‘Filmplezier’ is niet gender-neutraal:
“The female spectator’s fantasy of masculinization is at cross-
purposes with itself, restless in its transvestite clothes.”
•  Psychosemiotiek is een politieke wapen die de onbewuste
structuren van de patriarchale maatschappij blootlegt.
“I therefore claim to show not how men think in myths, but how
myths operate in men's minds without their being aware of the
fact” (The Raw and the Cooked, 12).
hitchcock, the enunciator
•  Enunciatie: vanuit welke positie er wordt
verteld?
•  De origine van de filmfantasie (aan de kant
van de ‘auteur’) verbonden met de ‘toe-
eigening’ van de filmfantasie (aan de kant
van de toeschouwer) dmv filmische
technieken (continuïteitsmontage).
•  Bellour: ‘Hitchcock’s’ verlangen (‘film-
wish’) in Marnie (1964); Hitch’s cameo
maakt de film-wish kenbaar dmv voyeurisme
en fetisjisme (PSY)

17
the five obstructions (2003)

•  Een ‘semiotisch spel’ tussen

Lars von Trier en Jørgen
Leth
•  The Five Obstructions
(‘signifier’) en The Perfect
Human (‘signified’)
•  Een oefening in filmtaal: de
‘inhoud’ blijft ‘intact’ en de
esthetische keuzes bepalen
de betekenis.

3!
MEDIA THEORIE – 14/02/’11 - HC 3 – Semiotiek en structuralisme 3
DIA 13
Lees H3,, lessen van Hitchcock.. staat zelfde in, geen reden tot herhaling..

DIA 14
Raymond Bellour ziet een moderne Oedipus in ‘North by Northwest’ van Hitchcock, beschrijving in schema
vorm hoe het te vergelijken is..

DIA 15
Laura Mulvey neemt anders dan Bellour niet de Oedipus mythe, maar sekse verschil als uitgangspunt
>> vrouwen zijn er om gered te worden ( passief )
>>>> mannen zijn er om vrouwen te redden ( actief )

Volgens Mulvey is zelfs kijken naar films, ‘het plezier dat je eraan beleeft’ gender bepaald

DIA 16
Mede door continuïteitsmontage lijkt het net alsof wij het verhaal sturen, de regisseur wordt onzichtbaar
en het is net alsof we onze eigen film aan het regisseren zijn.

DIA 17
Een van de films uit viewing.. meer over film in eigen onderdeel.. vette film naar mijn mening!! : - )