1

ALMAN ATV-DVWK STANDARTLARI

ATIKSU-ATIK










STANDART
ATV-DVWK - A 131 E

Tek Asamal Aktif Camur Tesislerinin Boyutlandrlmas


Mays 2000































2
AZIRLIK

Bu ATV Standardi, ATV-DVWK Uzman Komitesi KA 5 ve KA 6 taraIindan zenle
hazirlanmistir.


Uzman Komite KA 5 in yeleri ' Ckeltme Proseslerini hazirlamislardir:

ProI. Dr. Ing. Gnthert, Mnchen (Baskan) Dr. Ing, Resch, Weisenburg
ProI Dr. Ing. Billmeier, Kln ProI. Dr. Ing. Rosenwinkel, Hannover
Dipl. Ing Born, Kassel Dr. Ing. Rlle Stuttgart
Dr. Ing. Andrea Deininger, Weyarn Dr. Ing. Schulz, Essen
Dr. Ing. Grnebaum, Essen ProI. Dr. Ing. SeyIried, Hannover
Dr. Ing. KalbskopI, Dinslaken Dr. Ing. Stein, Emsdetten


Uzman Komite KA 6 nin yeleri ' Aerobik Biyoloiik Atiksu Aritma Proseslerini
hazirlamislardir:


ProI. Dr. Ing. Kayser, Braunschweig (Baskan) Dr. Lemke, Leverkusen
Dipl. Ing. Beer, Cottbus Dr. Hilde Lemmer, Mnchen
Dr. Ing. Bever, Oberhausen ProI. Dr. Ing. Londong, Wuppertal
ProI. Dr. Ing. Bode, Essen ProI. Dr. Matsche, Wien
Dr. Ing. Boll, Hannover Dipl. Ing. Peter-Frhlich, Berlin
ProI. Dr. Ing. Guier Zrich ProI. Dr. Ing. Rosenwinkel, Hannover
ProI. Dr. Rer. Nat. Huber, Mnchen Dipl. Ing. Schleypen, Mnchen
ProI. Dr. Ing. E. H. ImhoII, Essen Dr. Ing. Teichgraber, Essen
ProI. Dr. Ing. Krauth, Stuttgard Dipl. Ing. Ziess, Haan-Gruiten











Tamaminin ya da bir kisminin baska bir dile cevrilmesi yasaktir. Bu Standardin herhangi bir
parcasinin herhangi bir sekilde; Iotokopi, mikroIilm ya da baska bir islemle yeniden retilmesi
veya makinelerde, veri islem makinelerinde kullanilabilecek bir dile cevrilmesi yazarin
basimcinin ismini belirtmeden yasaktir.

GFA- GesellschaIt zzur Frderung der Abwassertechnik e.V.
(ATV-DVWK, Su, Atiksu, Atik Basim Sirketi), HenneI 2000)

Oriiinal Alman basimi: DCM, Meckenheim

Alman Ktphanesi CIP- EinheitsauIname

ATV-DVWK Standardi
A 131E. Tek Asamali AktiI Camur Tesislerinin Boyutlandirilmasi- 2000

ISBN 3-935669-82-8
3
indekiler sayfa

azrlk 2

Kullanclar iin notlar 5

nsz 5

1 Uygulama Alanlar 6

1.1 Giris 6
1.2 Amac 6
1.3 Konu 6

2 Semboller 7

3 Proses tanm ve boyutlandrma prosedr 13
3.1 Genel 13
3.2 Biyoloiik reaktr 14
3.3 Ikincil Cktrme Tanki 17
3.4 Boyutlandirma Prosedr 18

4 Debinin ve yklerin lmlendirilmesi 20

4.1 Atiksu yk 20
4.2 Sivi camur ve harici camur 22

5 Biyolojik Reaktrn Boyutlandrlmas 23

5.1 Pilot calismalara dayali olarak boyutlandirma 23
5.2 Deneyimlere dayali olarak boyutlandirma 24
5.2.1 Gerekli camur yasi 24
5.2.1.1 NitriIikasyonsuz aritma 24
5.2.1.2 NitriIikasyonlu aritma 24
5.2.1.3 NitriIikasyonlu ve denitriIikasyonlu aritmalar 25
5.2.1.4 Aerobik camur crtmeli (stabilization) aritma 27
5.2.2 DenitriIikasyon reaktr hacminin oraninin belirlenmesi 27
5.2.3 FosIor giderimi 30
5.2.4 Camur retiminin belirlenmesi 31
5.2.5 Camur hacim indeksi ve mixed liquir suspended solid (MLSS- biyoktle)
yogunlugu varsayimlari 32
5.2.6 Biyoloiik reaktrn hacmi 34
5.2.7 Gerekli resirklasyon ve devir zamani 34
5.2.8 Oksiien transIeri 35
5.2.9 Alkalinite 38
5.3 Aerobik selektrn boyutlandirilmasi 39



4
6 kinci Cktrme Tanknn Boyutlandrlmas 39

6.1 Uygulama limitleri ve cikis suyu zellikleri 39
6.2 Camur hacim indeksi (SVI) ve izin verilen yogunlastirma zamani 41
6.3 Geri devir camurunda askida kati madde konsantrasyonu 41
6.4 Ikincil cktrme tankina giden giris camurunun geri devir orani ve askida kati
madde konsantrasyonu 43
6.5 Yzey savak orani ve camur hacmi yzey yk orani 43
6.6 Cktrme tanki yzey alani 44
6.7 Cktrme tanki derinligi 44
6.8 Mevcut ikinci cktrme tanklarinin test edilmesi ve yeniden hesaplanmasi 47
6.9 Camur ayirma sisteminin tasarimi 48
6.9.1 Camur ayirma ve siyirici tasarimi 48
6.9.2 Kisa devirli camur debisi ve kati madde dengesi 48
6.9.3 Yatay akisli dairesel tanklardan camur ayirma 48
6.9.4 Dikdrtgen tanklarla camur ayirma 50
6.9.5 Kati madde dengesinin gerceklesmesi 51

7 Planlama ve isletme durumlar 51

7.1 Biyoloiik reaktr (havalandirma tanki) 51
7.1.1 Tank tasarimi 51
7.1.2 Kpk birikmesi ve camurun yzmesi 51
7.1.3 Ic resirklasyon pompalarinin dzenlenmesi 52
7.1.4 NitriIikasyon icin boyutlandirilmamis tesislerde nitrit Iormasyonu 52
7.2 Ikincil ckeltme tanklari 52
7.2.1 Genel 52
7.2.2 Baslica yatay akisli tanklar 52
7.2.3 Baslica dsey akisli tanklar 53
7.3 Geri devir camuru 54

Dinamik Simlasyon 55

9 Maliyet ve evresel etkileri 56

10 lgili [Alman] ynetmelik. ynerge ve standart sartnameleri 56

Literatr

Ekler: KOI` ye dayali olarak karbon giderimi icin camur retiminin ve oksiien tketiminin
belirlenmesi

A1 Boyutlandirma Prensipleri
A2 KOI dengesi
A3 Camur retiminin hesaplanmasi
A4 Oksiien ihtiyacinin hesaplanmasi




5
Kullanclar iin Notlar

Bu ATV-DVGW onurlu bir calismanin sonucudur, uygulanabilir prensipler ( ATV ve ATV
Standardi ATV-A 400 prosedrnn tzkleri, kuralari) dogrultusunda elde edilmis teknik-
bilimsel/ekonomik isbirligidir. Bunun icin gecmisteki rneklere gre, gercek bir varsayim
mevcuttur ki, bu metinsel ve teknik olarak dogrudur ve ayrica genel olarak kabul edilmistir.

Bu standardin uygulanmasi herkese aciktir. Bununla beraber, uygulama icin yasal ya da idari
dzenlemelerden, bir szlesme veya diger yasal nedenden bir zorunluluk ortaya cikabilir.

Bu Standart nemlidir, Iakat, dogru czmler icin tek bilgi kaynagi degildir. Bunun
uygulanmasiyla hic kimse kendi hareketlerinden veya zel durumlar icin dogru uygulamalardan
dolayi sorumluluktan kacamaz; bu, Standartta tanimlanmis sinirlarin dogru kullanimi icin zel
olarak uygulanabilir.

nsz

Bu ATV Standardinin (1988-90) nceki baskilarinin zamaninda, sadece nitroien ve IosIor
giderimi yapan izole edilmis aktiI camur tesisleri vardi, ve bundan boyutlandirma ve isletme icin
isletme sonuclarinin bilgisi anlasiliyordu. Bu yzden, bircok sorularla birlikte, sadece
arastirmalarin sonuclarina gvenmek zorunda kaliyordu. Bu arda, byk sayida bunun gibi
tesisler grevlendirildi ,bylece uygulamalardan da (pratik)gelen genis bir veritabani yeniden
gzden gecirmek icin artik mevcuttur.

Subat 1991 yilinda basilan ATV Standardi ATV-A 131 ile karsilastirilirsa, asagidaki nemli
degisiklikler yapilmistir:

O Herhangi byklkte aktiI camur tesisleri icin gecerlilik (simdiye kadar > 5.000
yasayanlarin toplam sayisi ve nIus esdegeri PT)
O Dizayn akislarinin ve yklerinin tretildigi blm cikarilmistir, cnk her tip atiksu
aritma prosesleri icin ayri ATV Standardi ayrintili hazirlanmistir.
O Bir biyoloiik reaktrn esnek dizayni yaklasimi altinda, nitroien giderimi icin
boyutlandirma sicakligi Alman Atiksu Ynetmeligi (AbwV) Ek 1`e gre (nceden
T 10
o
C ) T 12
o
C olmustur.
O Ek biyoloiik IosIor giderimi icin boyutlandirmanin entegrasyonu
O DenitriIikasyon kapasitesinin modiIikasyonu
O Gerekli oksiien transIerinin belirlenmesinden degisiklik
O Anaerobik bir reaktrn boyutlandirilmasinda entegrasyon
O Kimyasal oksiien ihtiyacini (COD) baz alan boyutlandirma icin secenek
O Ikincil cktrme tanklarinin camur hacmi yk oraninin izin verildigi kadar artirilmasi
O Blgesel derinliklerin belirlenmesinde, yogunlastirma (thickening) derinliginin
belirlenmesinde ve ikincil cktrme tanklarinin camur ayirma blgesinin belirlenmesinde
modiIikasyon

6


















































7
Bu standart temel olarak tek asamali aktiI camur tesisleri icin uygulanmaktadir. Daha kck
kanalizasyon aritma tesislerindeki zelliklere gre ATV-A 122E, ATV-A 126-E ve DIN 4261 e
dikkat edilmelidir.

Evler, ticarethaneler veya tarimsal amaclardan dolayi olusan atiksu icin uygulanan bu standart,
atiksuyun evlerden cikan sularin biyoloiik aritilmasindaki basari gibi oluncaya kadar atiksuyun
zarari azaltilmalidir.

2 Semboller

A
ST
m
2
Ikincil cktrme tanklarinin alani
A - Dairesel cktrme tanklarinda siyiricilardaki krek (blade) sayisi
B
d,BOD
kg/gn Gnlk BOI
5
yk
B
d,XXX
kg/gn Diger bir parametre icin gnlk yk
B
R,BOD
kg/(m
3
.gn) BOI
5
hacim yk orani
B
R,XXX
kg/(m
3
.gn) Baska bir parametre icin hacim yk orani
B
SS,BOD
kg/(kg.gn) BOI
5
camur yk orani
B
SS,XXX
kg/(kg. gn) Baska bir parametre icin camur yk orani
b gn
-1
Crme katsayisi
C
S
mg/l Sicakliga ve basinca bagli cznms oksiien doygunluk
konsantrasyonu
C
X
mg/l Havalandirma tankindaki cznms oksiien konsantrasyonu (DO)
D
ST
m Ikincil cktrme tanklarinin yaricapi
DSV l/m
3
30 dakikada ckms seyreltilmis camur hacmi (genel bir durum
olarak eger SV
30
250 L/m
3
den byk ise belirlenir)
F
T
- Endoien solunum icin sicaklik Iaktr
I
c
-

Karbon solunumu icin en yksek (peak) Iaktr
? - Amonyum oksidasyonu icin en yksek (peak) Iaktr
I
SR
- Camur ayirma Iaktr, camur siyiricinin cesidine baglidir
h
1
m Ikincil cktrme tanklarindaki duru (temiz su) blgenin derinligi
h
2
m Ikincil cktrme tanklarindaki ayirma /geri devir akisi blgesinin
derinligi
h
3
m Ikincil cktrme tanklarindaki yogun (density) akisin ve depolama
blgesinin derinligi
h
4
m Ikincil cktrme tanklarindaki camur yogunlastirma ve ayirma
blgesinin derinligi
h
ln
m Ikincil cktrme tanklarindaki giris deliginin merkezinin derinligi
h
SR
m Siyirici krek ya da direk yksekligi
h
tot
m Ikincil cktrme tanklarindaki toplam su derinligi
8
L
FS
m Dikdrtgen bir tankta Ilight siyiricinin uzunlugu (L
FS
~ L
ST
)
L
RW
m Dikdrtgen bir cktrme tankinda siyirici kprsnn
runaway (kprnn ucundaki siyirici olmayan kisim)kisminin
uzunlugu (L
RW
~ L
ST
)
L
SL
m Dikdrtgen bir cktrme tankinda siyirici krek taraIindan hareket
eden camur tabakasinin uzunlugu (L
SL
~ 15 h
SR
)
L
SR
m Dikdrtgen bir ikincil cktrme tankinda siyirici krek veya siyirici
direk uzunlugu (L
SR
~ W
ST
)
L
ST
m Dikdrtgen ikincil cktrme tanklarinin uzunlugu
M
SS,AT
kg Biyoloiik reaktr/havalandirma tankinda askida kati madde ktlesi
OC kg/saat C
x
0, T 20
o
C ve hava basincinin p 1013hPA oldugu
ortamda, bir havalandirma nitesindeki temiz suda oksiien transIeri
uOC kg/saat C
x
0, T 20
o
C ve hava basincinin p 1013hPA oldugu
ortamda, bir aktiI camur nitesindeki temiz suda oksiien transIeri
OU
C,BOD
kg/kg BOI
5
bagli karbon giderimi icin oksiien ihtiyaci
OU
d,C
kg/gn Karbon giderimi icin gnlk oksiien ihtiyaci
OU
d,D
kg/gn Karbon giderimi icin denitriIikasyonla karsilanan gerekli oksiien
ihtiyaci
OU
d,N
kg/gn NitriIikasyon icin gnlk oksiien ihtiyaci
OU
h
kg/saat Saatlik oksiien ihtiyac orani
PT
XXX
l XXX parametrelerine bagli ,mesela BOI
5
, KOI vs., toplam canli
nIusu ve nIus esdegeri
Q m
3
/saat Giris debisi, debi , bastan sona debi
Q
DW
,
d
m
3
/gn Kuru havada gnlk atiksu giris debisi
Q
DW,h
m
3
/saat 2 saatlik ortalama seklinde saatlik kuru hava debisi
Q
WW,h
m
3
/saat Birlesik ve ayri kanal sistemlerinden yagisli havada peak
(en yksek, doruk) debisinin hesaplanmasi
Q
RS
m
3
/saat Geri devir (aktiI) camur debisi

Q
IR
m
3
/saat DenitriIikasyon prosesinde n-anoksik blgede ic geri devir debisi
Q
RC
m
3
/saat DenitriIikasyon prosesinde n-anoksik blgede toplam geri devir
debisi (Q
RS
Q
IR
)
Q
Short
m
3
/saat Ikincil ckeltme tanklarinda kisa devir camur debisi
Q
SR
m
3
/saat Camur ayirma debisi
Q
WS,d
m
3
/saat Gnlk atik (aktiI) camur debisi
q
A
m/saat Ikincil cktrme tanklarinin savak debisi

q
SV
l/(m
2
gn) Ikincil cktrme tanklarinin camur hacmi yzey yk
RC - DenitriIikasyon prosesinde n-anoksik blgede toplam geri devir
orani ( RC Q
RC
/ Q
DW,h
)
9
RS - Geri devir camur orani (RS Q
RS
/ Q
DW,h
veya Q
RS
/ Q
WW,h
)
SF - NitriIikasyon icin gvenlik Iaktr
SP
d
kg/gn Gnlk atik aktiI camur retimi (kati)
SP
d,C
kg/gn Karbon gideriminden retilen gnlk camur
SP
d,P
kg/gn FosIor gideriminden retilen gnlk camur
SS
C,BOD5
kg/kg BOD
5
a bagli karbon gideriminden retilen camur miktari
SS
AT
kg/m
3
Biyoloiik reaktr/ havalandirma tankindaki askida kati madde
konsantrasyonu (MLSS-biyoktle)
SS
AT,Step
kg/m
3
Asamali besleme denitriIikasyonu olan biyoloiik reaktrlerdeki
ortalama
askida akti madde konsantrasyonu (SS
AT,Step
~ SS
EAT
)
SS
BS
kg/m
3
Ikincil cktrme tanklarinin dibindeki camurun askida katida
madde konsantrasyonu
SS
EAT
kg/m
3
Biyoloiik reaktr/ havalandirma tankinin cikisindaki askida kati
madde konsantrasyonu (genellikle SS
EAT
SS
AT
)
SS
RS
kg/m
3
Geri devir (aktiI) camurdaki askida kati madde miktari
SS
WS
kg/m
3
Atik (aktiI) camurdaki askida kati madde miktari
SVI l/kg Camur havim indeksi
T
o
C Biyoloiik reaktr/havalandirma tankindaki sicaklik
T
ER

o
C Cikistaki nitroien degerleri gerekliligini karsilayacak biyoloiik
reaktrdeki sicaklik
T
Dim

o
C Boyutlandirmada temel alinan biyoloiik reaktr/ havalandirma
tanki sicakligi
T
W

o
C Biyoloiik reaktrdeki kis sicakligi, T
W
T
Dim

t
D
saat,gn Aralikli (intermittent) proseslerde denitriIikasyon Iazinin sresi
t
N
saat,gn Aralikli (intermittent) proseslerde nitriIikasyon Iazinin sresi
t
R
saat,gn Bekleme sresi (mesela; t
R
V
AT
: Q
h,DW
)
? saat Siyirici kreginin ykseltilmesi ve alcaltilmasi icin gereken sre
t
SR
saat Camur ayirma araligi (siyiricinin bir dngs icin gereken zaman
periyodu)
t
SS
gn V
AT
ye bagli camur yasi
t
SS,dim
gn Hangi boyutlandirma temel alindiysa ona bagli camur yasi
t
SS,aerob
gn V
N
ye bagli aerobik camur yasi
t
SS,aerob,dim
gn NitriIikasyon icin hangi boyutlandirma temel alindiysa ona bagli
aerobik camur yasi
t
T
saat Aralikli (intermittent) proseslerde devir sresi (t
T
t
D
t
N
)
t
Th
saat Ikincil cktrme tankindaki camurun yogunlasma (thickening)
sresi
V
AT
m
3
Biyoloiik reaktr/havalandirma tankinin hacmi
V
BioP
m
3
Biyoloiik IosIor giderimi icin olan bir anaerobik karistirma tankinin
hacmi
10
V
D
m
3
DenitriIikasyon icin biyoloiik reaktrn hacmi
V
N
m
3
NitriIikasyon icin biyoloiik reaktrn hacmi
V
Sel
m
3
Anaerobik bir reaktrn hacmi
V
ST
m
3
Ikincil cktrme tankinin hacmi
V
ret
m/h Siyiricinin kprsnn geri dnme hizi
V
SR
m/h Siyirici kprsnn hizi ( dairesel tanklarda cevrede )
W
ST
m Dikdrtgen ikincil cktrme tanklarin genisligi
Y mg/mg Dnsm katsayisi (verim sabiti) (mg biodegradable (ayrisabilir)
KOI basina olusan biyoktle (KOI))
u - AktiI camurda ve temiz suda oksiien transIeri katsayisi

Kimyasal parametreler ve konsantrasyonlar:

C
XXX
mg/l Homoienlestirilmis numunede XXX parametresinin konsantrasyonu
S
XXX
mg/l Szlms (Iiltrelenmis) numunede XXX parametresinin
konsantrasyonu (0,45 m membran Iiltre)
X
XXX
mg/l Filtre tortusunun (kati) konsantrasyonu , X
XXX
C
XXX
S
XXX

Sklkla kullanlan parametreler:

C
BOI
mg/l Homoienlestirilmis numunede BOI
5
konsantrasyonu
C
KOI
mg/l Homoienlestirilmis numunede KOI konsantrasyonu
C
COD,deg
mg/l Biodegrabable (ayrisabilir) KOI konsantrasyonu
C
N
mg/l Homoienlestirilmis numunede N cinsinden toplam nitroien
konsantrasyonu
C
P
mg/l Homoienlestirilmis numunede P cinsinden toplam IosIor
konsantrasyonu
C
TKN
mg/l Homoienlestirilmis numunede Kieldahl nitroieni konsantrasyonu
(C
TKN
C
orgN
S
NH4
)
C
orgN
mg/l Homoienlestirilmis numunede organik nitroien konsantrasyonu
(C
orgN
C
TKN
S
NH4
veya

C
orgN
C
N
S
NH4
S
NO3
S
NO2
)
S
ALK
mmol/l Alkalinite
S
BOI
mg/l 0,45 m ile Iiltre edilmis numunedeki BOI
5
konsantrasyonu
S
COD
mg/l 0,45 m ile Iiltre edilmis numunedeki KOI konsantrasyonu
S
COD,deg
mg/l Cznms, biodegradable KOI konsantrasyonu
S
COD,inert
mg/l Cznms, tepkimeye girmeyen (inert) KOI konsantrasyonu
S
COD,ext
mg/l DenitriIikasyonun gelismesi icin disardan eklenen karbon
olarak cznms KOI konsantrasyonu
11

S
inorgN
mg/l Inorganik nitroien konsantrasyonu (S
inorgN
S
NH4
S
NO3
S
NO2
)

S
NH4
mg/l Filtre edilmis numunede N cinsinden amonyum nitroien
konsantrasyonu

































12
S
NO3
mg/l Filtre edilmis numunede N cinsinden nitrat nitroien
konsantrasyonu
S
NO2
mg/l Filtre edilmis numunede N cinsinden nitrit nitroien
konsantrasyonu
S
NO3,D
mg/l DenitriIike edilecek nitrat nitroieni konsantrasyonu
S
NO3,D,ext
mg/l Dis karbonla denitriIikasyon olacak nitrat nitroieninin
konsantrasyonu
S
NH4,N
mg/l NitriIike edilecek amonyum nitroien konsantrasyonu
S
PO4
mg/l P (cznms) cinsinden IosIat konsantrasyonu
X
COD,BM
mg/l Biyoktlenin KOI konsantrasyonu
X
COD,deg
mg/l Partikl, biodegradable (inert) KOI konsantrasyonu
X
COD,inert
mg/l Partikl, tepkimeye girmeyen (inert) KOI konsantrasyonu
X
orgN,BM
mg/l Biyoktleye iyice yerlesen organik N konsantrasyonu
X
P,BM
mg/l Biyoktleye iyice yerlesen IosIor konsantrasyonu
X
P,Prec
mg/l Simltane ckelme (precipitation) ile ayrilan IosIor konsantrasyonu
X
P,BioP
mg/l Biyoloiik ek IosIor giderme prosesi ile giderilen IosIor
konsantrasyonu
X
SS
mg/l Atiksudaki askida kati madde konsantrasyonu (0,45 m membran
Iiltrenin 105
o
C`de kurutulmasindan sonra)
X
org,SS
mg/l Atiksudaki organik askida kati madde konsantrasyonu
X
inorgSS
mg/l Atiksudaki inorganik askida kati madde konsantrasyonu

Numunenin alam yeri veya amac hakknda indeksler (her zaman en son)

I Atiksu aritma tesisine giden giris suyundan numune
IAT Biyoloiik reaktre giden giris suyundan numune, eger uygun ise anaerobik
karistirma tankina giden giris suyu, mesela C
COD,IAT
EAT Biyoloiik reaktrn cikisindan numune, mesela S
NO3,EAT

EDT DenitriIikasyon tanki cikisindan numune, mesela S
NO3,EAT

ENT NitriIikasyon tanki cikisindan numune, mesela S
NO4,ENT

EST Ikincil cktrme tanki cikisindan numune, mesela C
BOD,EST
, X
SS,EST

WS Atik (aktiI) camurdan numune
RS Geri devir (aktiI) camurdan numune
ER Tanimlanmis numune prosedr ile cikis gereksinimleri



13
3 Proses Tanm Ve Boyutlandrma Prosedr

3.1 Genel

AktiI camur prosesi nitelerden olusmus bir sistem olup, bunlar birbirine geri devir camuru
dolasimi ile baglanmis havalandirma aletleri olan biyoloiik reaktr (aktiI camur tanki) ve ikincil
cktrme tankidir.

Camurun ckebilme zelligi, camur hacim indeksi (SVI) ve mixed liquir suspended solids
(MLSS) yogunlugu (SS
AT
) ile tanimlanir ve ikincil cktrme tanki ve biyoloiik reaktrn
boyutunu etkiler. Camur hacim indeksini hem atiksuyun karakteri hem de aritmanin amaci
etkiledigi gibi biyoloiik reaktrn sekli de etkiler. Tam karistirma tanki olarak sayilan biyoloiik
reaktrler, genellikle daha yksek camur indekslerine ulastirirlar ve IakltatiI bakterilerin
bymesinin gelismesi ynnde yogunluk egimi olan (mesela kaskat (cascade) olarak
olusturulmus ya da piston akisli oldugu) tanklara gre daha cok egilim gsterirler. Hazir olarak
yksek biodegradable (biyoloiik ayrisabilir) organik madde oranina sahip olan atiksulara bir st
akinti selektr eklemek yardimci olur, cnk ileri biyoloiik IosIor gideriminde st akinti
anaerobik karistirma tanklari selektr etkisi olusturmaktadirlar, (bakiniz sekil 1). Bu sekil
bilimsel siniIlandirmanin isine yaramaktadir, ve bir aerobik tank ya da selektrn aktiI camur
tesisinin btnlesmis bir parcasi olmasi gerektigi anlamina gelmemektedir. Bununla birlikte,
selektr kullanmanin her durumda IakltatiI organizmalarin bymesinin kontrol edilecegi
anlamina gelmedigi bilinmelidir.



Biyoloiik reaktr





















ekil 1: Biyolojik fosfor giderimi veya aerobik bir selektr iin nitrojen giderimi iin st
aknt anaerobik karstrma tanklar olan ve olmayan aktif amur tesisinin bilimsel
snflandrmas iin aks diyagram
V
AT

Havalandirma
V
N
V
D

Geri devir camuru Q
RS
Q
VS
Anaerobik Karistirma Tanki
V
BioP

Q

Q

V
Sel

Q

Aerobik secici
14
Sekil 1 de grlen n-anoksik denitIirikasyon prosesi blgesinin yerine, hemen hemen btn
diger nitroien giderimi prosesleri ve hatta sadece organik karbonun giderimini saglayan
havalandirma tanklari aerobik bir selektr veya anaerobik bir IosIor giderimi (V
BioP
) ile
birlestirilebilirler. Aerobik bir selektrn hacmi (V
Sel
) ya da IosIor giderimi icin bir anaerobik
karistirma tankinin hacmi (V
BioP
) biyoloiik reaktrn (V
BB
) bir blm olarak hesaba katilmiyor.
Sadece karbon giderimi icin dizayn edilen tesislerde bir aerobik selektrn hacmi havalandirma
tankinin bir parcasi olarak hesaba katilabilir.

Biyoloiik reaktrdeki camur yumaklarinin bekleme (retention) sresi ile yaklasik olarak uygun
gelen camur yasi (t
SS
), biyoloiik reaktrn boyutlandirilmasinda ilgili parametrelerden biridir.
Bu, biyoloiik reaktrdeki askida kati maddelerin (kuru) ktlesinin (V
AT
* SS
AT
) atik(Iazla) aktiI
camurdaki kuru maddelerin gnlk ktlesine blmdr.

Eger biyoloiik reaktrn denitriIikasyon icin (V
D
) anoksik blgeleri varsa, aerobik camur yasi
(t
SS,aerob
); biyoloiik reaktrn aerobik taraIindaki camurdaki kuru maddenin ktlesinin
(V
N
V
AT
V
D
) atik(Iazla) aktiI camurun gnlk ktlesine blmdr.

Ikincil cktrme tankinin cikis suyundaki olusan kirlilik, byk oranda cznms ve koloidal
maddelerden ve bir parca da askida (aktiI camur) kati maddeden ileri gelmektedir. Bu ikincil
cktrme tankinin verimine baglidir. Ikincil cktrme tankinin cikisindaki askida kati madde
yogunlugunun 1 mg/l kuru kati madde olmasi asagidakileri su sekilde artirir:

C
BOD
0,3`den 1 mg/l
C
COD
0,8`den 1,4 mg/l
C
N
0,08`den 0,1 mg/l
C
P
0.02`den 0,04 mg/l ve zeri

3.2 Biyolojik Reaktr

Atiksuyun aktiI camur prosesi ile aritilmasi, proses teknoloiisi, isletme ve ekonomik ynlere
gre, biyoloiik reaktrde (havalandirma tanki)asagidaki gereksinimleri karsilamaktadir:

O biyoktlenin yeterli zenginlesmesi, aktiI camurdaki mixed liquir suspended
solids(MLSS) konsantrasyonu (SS
AT
) miktaridir;

O oksiien ihtiyacini karsilamak icin yeterli oksiien transIeri ve Iarkli isletme ve yk
durumlarinin eslestirilmesinin kontrol edilmesi;

O camurun tankin dibinde srekli birikmesini engelleyen yeterli karisma vardir. Bir kural
olarak havalandirma tanklarinda havalandirmadan dolayi kesin saglanmaktadir, gerekli
grldgnde karistiricilarla desteklenebilmektedir. Cznms hava veren havalandirma
aletlerinin bulundugu asagi kisimlarin disindaki alanlardaki asagi kisim hizinin haIiI
(light) camur icin 0,15 m/sn ve agir (heavy) camur icinse 0,30 m/sn olarak tahmin
edilebilir. Anaerobik ve anoksik karistirma tanklarinda karistirma, karistirma aletleriyle
saglama alinir. Tank boyutuna ve sekline bagli olarak 1-5 W/m
3
gc normaldir.

O koku, aerosol, grlt ve titresim (vibrasyon) taraIindan olusan hicbir sikinti yoktur.


15
Nitroien giderimi icin bircok reaktr yapilari ve isletme yollari mmkndr (sekil 2). Bunlar
asagidaki gibi tanimlanabilmeli ki (5.2.5 ve 5.3.2 ile karsilastiriniz) yukaridaki listedeki
gereksinimler de her zaman gzlenebilinsin.

O Cn-anoksik blge denitriIikasyon prosesi: atiksu, geri devir camuru ve icsel geri devir
akisinin karistigi denitriIikasyon tankidir. Hem denitriIikasyon hem de nitriIikasyon
tanklari kaskat (cascade) olarak yapilandirilabilirler. Isletme esnekligini artirmak icin,
akis ynnde grldg gibi, denitriIikasyon tankinin son kisimlari havalandirilmaya
acik olabilmelidir. DenitriIikasyondaki yksek cznms oksiien yknn negatiI
etkilerini en aza indirmek icin icsel geri devir tamamen gerekli oldugu miktara kadar
dsrlmelidir.



































ekil 2: Nitrojen giderme prosedrleri

O Asamali besleme (step-Ieed) denitriIikasyon prosesi: her biri ya n-anoksik blgeye veya
eszamanli (simltane) denitriIikasyonlu iki ya da daha Iazla biyoloiik reaktr birbiri
Deni. NitriIikasyon
n-anoksik blge denitrifikasyon prosesi
Ic Geri devir Q
IR
Geri devir camuru Q
RS

Asamal besleme (step-feed) denitrifikasyon prosesi
Eszamanl (simltane) denitrifikasyon prosesi:
D. Nitr. D. Nitr.
Q
1

Q
2
x Q
Ikincil Cktrme
tanki
Deni.
Nitr.
DenitriIikasyon.
NitriIikasyon
Degisen
denitrifikasyon
prosesi:
Aralkl
denitrifikasyon
prosesi:
Nitr.
Veya
Dentr.
Son (post)
denitrifikasyonlu
proses:
D.
NitriIikasyon
Org. K..
Son havalandirma
16
ardina siralanmistir. Atiksu blstrlr ve denitriIikasyon tanklari siraya gre beslenir.
Bu yzden kural olarak, icsel geri devirden vazgecilir. NitriIikasyon tankindan siradaki
denitriIikasyon tankina transIer yapilirken yksek oksiien konsantrasyonu
denitriIikasyonu yavaslatir. Nitroien giderimle birlikte, proses, n-anoksik
denitriIikasyon prosesine denktir. Atiksuyun ayri olarak beslenmesinden tr, ilk
tanktaki mixed liquirin konsantrasyonu ikincil cktrme tankina giden cikis suyundaki
konsantrasyondan yksektir, 5.2.5.4 ile karsilastiriniz.

O eszamanli (simltane) denitriIikasyon prosesi: pratikte sadece dner (carousel) tanklarda
gerceklesmektedir. Tanki icinde dolasan akis denitriIikasyon ve nitriIikasyon
blgelerinden gecmektedir. Bu simltane denitriIikasyon, n-anoksik denitriIikasyon
blgesinin yksek icsel devir orani olan bir tipi olarak sayilabilir. Havalandirmanin
otomatik kontrol edilmesi, mesela nitrat konsantrasyonu, amonyum konsantrasyonu,
redoks potansiyelinde kirilma veya oksiien ihtiyaci oranina bagli oksiien icerigi,
gereklidir. Seyreltmeye gre, dner tanklar yaklasik olarak tam karistirmali tanklardir.

O degisen denitriIikasyon prosesi (BIOdenitro): iki havalandirmali tanklar birbirine icsel
bagli olarak birbiri ardina siralanmislardir, bu sekilde su havalandirmasiz tanktan diger
havalandirma tankina ve oradan da ikincil cktrme tankina akmaktadir. Bu akma sresi,
denitriIikasyon sresi ve nitriIikasyon sresi bir kural olarak zaman kontrolldr.
NitriIikasyon Iazinin en sonundaki yksek oksiien konsantrasyonu denitriIikasyonu
zayiIlatmaktadir. Buradaki karistirma olayi tam karistirma ile piston akisli tanklar
arasindadir.

O aralikli denitriIikasyon prosesi: nitriIikasyon ve denitriIikasyon prosesleri bir reaktrde
ayni zamanda birbirleri ardina gelirler. Bir Iazin sresi, bir timer (sre lcer) taraIindan
lclebilecegi gibi, otomatik kontrol edilebilir, mesela nitrat konsantrasyonu, amonyum
konsantrasyonu, redoks potansiyelinde kirilma veya oksiien ihtiyaci orani. NitriIikasyon
Iazinin en sonundaki yksek oksiien konsantrasyonu denitriIikasyonu zayiIlatmaktadir.
Icsel denitriIikasyonlu reaktrler tam karistirmali tanklardir olarak degerlendirilebilirler.

O Son (post) denitriIikasyonlu proses: bu proses, eger atiksuyun C/N orani cok dsk ise
uygulanir, bylece distan karbon eklenmesi kacinilmaz olur. DenitriIikasyon tanki
nitriIikasyon tankindan sonra gelmektedir ve gvenlik icin son-havalandirma tanki da
mevcuttur.

|Ilave (oriiinal Alman metinde bulunmamaktadir): NitriIikasyon tanklarinda ve nitriIikasyon
Iazinin ic proseslerinde yeterli cznms oksiien (DO) ulasmak icin havalandirma, normalde
otomatik olarak kontrol edilmektedir.|

Yukarida adi verilen prosedrlerinden baska patentli zel bir dizi nitroien giderimi prosesi
vardir, karsilastirin |1|, 5.2.5.

Ardisik kesikli (sequencing batch) aktiI camur tesisleri (SBR) de nitroien giderimi icin
uygundur. Daha Iazla bilgiyi ATV Danisma Brosr ATV-M 210 ve |1|, 5.3.3 de bulabilirsiniz.

Cnemli derecede ek biyoloiik IosIor giderimi, nitroien giderme icin olan bir cok aktiI camur st
akinti anaerobik tank olmasa da gzlenmistir.

Ek biyoloiik IosIor giderimi icin her bir biyoloiik reaktrn ya da bir grup biyoloiik reaktrn
yukari akisi atiksu ve geri devir camuru icin anaerobik karistirma tanki koyulur (karsilastirin |1|,
17
5.2.6 ve 5.3.2), Sekil 1. Eger anaerobik tank kaskat (cascade) olarak dizayn edilirse verimlilik
artabilir, bylece geri devir camurunda bulunan nitrat bir blmde giderilir ve diger blmde
tamamen anaerobik sartlara ulasilir. Czel prosedrler icin |1|, 5.2.6 ya dikkat edilmelidir.
Simltane IosIor ckelmesi (precipitation) icin olan yapilar, bircok Iazla biyoloiik IosIor
giderimi olan tesislerde saglaniyorlar. Ckeltici dozlama (precipitant dosing) mmkn
oldugunca otomatik kontroll olmalidir ki bylece havalandirma tankinin cikisinda bir kontrol
sistemi tercih edilsin.

Camur yasinin en az 2-3 gn oldugu sadece karbon giderimi icin kullanilan aktiI camur
tesislerinde de ek biyoloiik IosIor giderimi olmaktadir.

3.3 kincil Cktrme Tank

Ikincil cktrme tanklarinin ana amaci; aktiI camuru biyoloiik olarak temizlenmis atiksudan
ayirmaktir.

Bir aktiI camur tesisinin yk kapasitesi, aktiI camurdaki askida akti maddelerin konsantrasyonu
(SS
AT
) ve havalandirma tankinin hacmi ile belirlenir. Askida kati maddenin konsantrasyonu esas
olarak ikincil cktrme tanklarinin islevsel kapasitesi ile birlikte degisken (Iluctuating) hidrolik
besleme, camur hacim indeksi ve camur giderimi ve bunlarin yaninda geri devir camur orani ve
atik camur giderimine de baglidir.

Ikincil cktrme tanklarinin boyutlandirilmasi, dizayni ve donatimi yle olmalidir ki asagidaki
grevleri yerine getirebilsin;

O Ckelme ile aktiI camurun aritilmis atiksudan ayrilmasi;
O Ckms aktiI camurun, yogunlastirilmasi ve biyoloiik reaktre (havalandirma tanki) geri
devri icin ayrilmasi;
O Yagmurlu havalarda giris debisinin cok olmasi durumuna karsi havalandirma tankindan
cikan aktiI camurun ara mamul olarak depolanmasi.

Ikincil cktrme tankindaki cktrme prosesi; giris blgesindeki yumaklasmadan, ikincil
cktrme tankindaki hidrolik durumdan (giris ve cikis dizaynlari ve gecerli yogunluk), geri devir
camur orani ve camur ayirma prosedrnden etkilenmektedir. Ckms camur, tankin dibindeki
camur tabakasinda yogunlasmaktadir. Burada ulasilan yogunlastirma (thickening), camur
zelliklerine (SVI), camur tabakasinin derinligine, yogunlastirma sresine ve camur ayirma
sisteminin tipine baglidir.

Yagmursuyu girisinin olmasiyla aktiI camur, havalandirma tankindan ikincil cktrme tankina
artarak tasinir. Bu yzden ikincil cktrme tanki havalandirma tankindan cikan camuru da
depolayacak kapasitede olmalidir. Bunun icin, yeterli byklkte depolama hacmi, verimli
camur ayirma sitemi ve camur geri devri icin tahsis edilmis tesisler (pompalar vb) gereklidir.

Metodun Ionksiyonuna gre yatay ve dikey akisli ikincil cktrme tanklarinin arasinda ayrim
yapmalidir. Dairesel ve dikdrtgen tanklar dizaynlarina gre ayrilmaktadirlar. Ckms ve
yogunlasmis camur, otomatik olarak camur oluguna akmamasi icin, krek ya da Ilight siyiricilar
ya da direk olarak emme aletleriyle transIer edilir.



18
3.4 Boyutlandrma Prosedr

AktiI camur prosesi tekrarlanarak meydana gelmektedir ve bircok Iaktr birbirini karsilikli
etkilemektedir, bakiniz Sekil 3. Asagida verilen hesaplama yolu, pratik olarak bir hesaplamayi
temsil etmektedir ve hesaplamalari yeni varsayimlar icin tekrar etmek gerekli olabilir.













































Dizayn kriteri: Iarkli dizayn durumlari, cikis degerleri icin debi
oranlari ve ykleri
Diger dizayn kisitlamalari:
Alan, toprakalti (zemin), hidrolik, vb.
Prosesin secilmesi,
Gerekli camur yasi,
Camur hacmi indeksinin tahmini
Ikincil cktrme tankinin
dizayni
Biyoloiik reaktrn dizayni
Boyutlandirmanin sonu
Biyoloiik
reaktrn ve
ikincil cktrme
tankinin
arasindaki
optimum
eslestirme
Planlama,
insaa ve
isletme
ynlerinden
optimum
czm
SS
AT
de
degisim,
varyasyon
Hayir
Hayir
Evet
Evet
ekil 3. Planlama ve boyutlandrma sras. dzeni
19
Asagidaki adimlar nerilmektedir:

1 tesisin boyutlandirma kapasitesinin, ilgili debileri ve biyoloiik reaktre gelecek
yklerin belirlenmesi, Blm 4`e bakini.

2 Prosesin secimi:eger nitroien giderimi gerekiyorsa, hangi
nitriIikasyon/denitriIikasyon prosesinin gerektigine karar verilmelidir. Ek olarak,
ckme zelliklerinin gelismesi icin aerobik selektrn m yoksa ek biyoloiik IosIor
giderimi icin anaerobik karistirma tankinin mi st akisa yerlestirilmesi
belirlenmelidir.

3 gerekli gvenlik Iaktrnn (SF) belirlenmesinde, tesisin boyutlandirma kapasitesi ve
bu durumda gnlk yk degisimleri hesaba katilmalidir. Sadece nitriIikasyon
giderimi icin dizayn edilen tesislerde, camur yasi (t
SS,aerob,dim
), boyutlandirma sicakligi
hesaba katilarak belirlenmelidir. Her ikisi de aerobik camur stabilizasyonun da dahil
edilmezler.

4 nitroien giderimi olan tesislerde, denitriIe olmasi gereken nitrat, nitroien dengesi
ortalamasiyla belirlenmelidir. Eger nitroien gideriminin orani srdrlemiyor da
konsantrasyon degeri srdrlebiliyorsa, giris konsantrasyonu cok byk
etkilenmektedir; eger rasgele bir numunedeki konsantrasyon karsilik gelirse(mesela;
Almanya`daki Atiksu Ynetmeligine gre yeterli rasgele numune) bu
boyutlandirmada zellikle hesaba katilmalidir.

5 DenitriIikasyon prosesinin secimini hesaba katarsak, gerekli denitriIikasyon hacminin
biyoloiik reaktr hacmine orani (V
D
/V
AT
) belirlenmelidir. Buna bagli olarak de camur
yasi (t
SS,dim
) hesaplanmalidir. Kombine aerobik camur stabilizasyonu icin camur yasi
secilmelidir, eger ayri iseler ilgili atiksu sicakligi uyumlu olmalidir.

6 camur hacmi indeksinin seciminde; atiksuyun bilesimi, biyoloiik reaktrn karistirma
zelliklerinin yaninda aerobik selektr m yoksa anaerobik karistirma tanki mi
oldugu hesaba katilmalidir.

7 ikincil cktrme tankinda camur yogunlastirma sresinin (t
Th
) secilmesi, secilen
biyoloiik prosese baglidir ve alttaki camurun askida kati (kuru) maddesinin
yogunlugunun (SS
BS
) belirlenmesi SVI ve t
Th
e baglidir.

8 geri devir camuru askida kati madde konsantrasyonunun (SS
RS
) belirlenmesine dip
camurdaki askida kati madde konsantrasyonu ile ulasilmaktadir ve camur ayirma
akintisinin seyrelmesi ise secilmis camur ayirma sistemine baglidir.

9 Geri devir camur oraninin (RS) secilmesi ve izin verilebilen biyoloiik reaktrdeki
aktiI camurun askida kati madde miktarinin (SS
AT
) hesaplanmasi.
AktiI camurdaki mixed liquir askida akti madde (MLSS-biyoktle) konsantrasyonu,
biyoloiik reaktrlerin ve ikincil cktrme tanklarinin hacmini ters ynde
etkilemektedir. SS
AT
artarken biyoloiik reaktrn hacmini azaldigi ve artan SS
AT
ile
de ikincil cktrme tankinin yzey alaninin ve ek olarak derinligini arttigina dikkat
edilmelidir


20
10 ikincil cktrme tankinin yzey alaninin (A
ST
), savak orani (q
A
) ya da camur hacmi
yk oraninin(q
SV
) msaade verdigi sekilde belirlenmesi.

11 Ionksiyonel blgeler ve diger sartnameler icin ikincil cktrme tanklarinin
derinliginin kismi/blmsel (partial) derinliklerden belirlenmesi.

12 secilmis yogunlastirma (thickening) sresinin camur ayirma (siyirici) perIormansiyla
gerceklenmesi icin nceden olmasi zorunlu olan sey ikincil cktrme tankinin
boyutlaridir.

13 atik camur retiminin (SP
d
) belirlenmesi, eger gerekli ise IosIor gideriminden gelen
atik camur ve belki denitriIikasyon icin disardan karbon dozlanmasinin hesaba
katilmasiyla olur.

14 secilmis camur yasi icin biyoloiik reaktrdeki gerekli kati maddenin ktlesinin
(M
SS,AT
) hesaplanmasi.

15 biyoloiik reaktrn hacminin hesaplanmasi.

16 eger gerekli ise, biyoloiik IosIor giderimi icin anaerobik karistirma tankinin
boyutlandirilmasi.

17 n-anoksik blge denitriIikasyonu veya aralikli (kesikli) denitriIikasyon proseslerinin
devir sresi icin gerekli ic yeniden devir (recirculation) akis oraninin hesaplanmasi.

18 havalandirma tesisinin dizayni icin ilgili oksiien tketiminin belirlenmesi.

19 kalan alkaliniteyi kontrol etmede ve/veya alkali ckeltinin dozlanmasi gerektiginde
amonyaklastirma, nitriIikasyon, denitriIikasyon ve IosIat ckelmesinde alkalinite
tketimi ve kazanci ve bunlarin yaninda oksiien tketimi ve diIzr derinligi (sadece
biyoloiik reaktrdeki pH`i belirlemek icin) hesaba katilir.

20 eger gerekli ise, aktiI camurun ckme zelliginin gelismesi icin bir aerobik selektrn
boyutlandirilmasi.

Boyutlandirma parametreleri, bilimsel model konseptleri temel alinarak hazirlanabilir ve
tecrbeyle desteklenebilir ya da kismen sahada yapilmis olan tecrbelerden cikarilabilir.


4. Debinin ve yklerin lmlendirilmesi

4.1 Atksu Yk

Atiksu aritma tesisi boyutlandirilmasi degeri B
d,BOD,l
(BOI
5
ham- kg/gn), Alman Atiksu
Ynetmeligi EK 1`e gre Boyut SiniIi icin siniIlandirilmada kullanilmaktadir ve Su Kanununda
belirtilen boyutlandirma kapasitesinin elde edilmesinde tesise gelen atiksuyun BOI
5
yknn
kuru hava degerlerinin en az 85 i alinarak ve arti planlanmis kapasite rezervi alinarak
hesaplanir. Eger boyutlandirma kapasitesi, baglantisi bulunan kisi sayisi temel alarak


21
hesaplaniyorsa, Tablo 1deki ham atiksu icin yasayanlara bagli BOD
5
yk kullanilmalidir.

Buradaki uygulanan prensip, kanal sistemi ve kanalizasyon aritma tesisi ayni atiksu girisi ve
cikisi icin isletilmelidir.

Boyutlandirma icin, giris suyundan biyoloiik reaktre asagidaki nemli degerler saglanmalidir ve
eger uygulama camur aritmadan geri devire ilave giris var ise (bakiniz 4.2):

O uygun en dsk ve en yksek sicaklik. Iki ya da c yilin zerinde 2-haItalik ortalamadan
belirlenir.

O camur retiminin belirlenmesinde uygun organik yk (B
d,BOD
Bd,COD), uygun askida
kati madde yk (B
d,SS
) ve IosIor yk (B
d,P
) ve bylece boyutlandirma sicakligi icin
havalandirma tankinin hacminin hesaplanmasi.


O en yksek uygun sicaklik (kural olarak) icin havalandirma nitesinin dizayninda uygun
organik yk ve nitroien yk.


O denitriIe olacak nitratin belirlenmesi icin uygun nitroien konsantrasyonu (C
N
) ve uygun
organik maddelerin (C
BOD,
C
COD
) konsantrasyonu.


O giderilecek olan IosIorun belirlenmesi icin uygun IosIor konsantrasyonu (C
P
).


O anaerobik karistirma tankinin dizayni ve ic geri devir debisi icin maksimum kuru hava
giris debisi Q
DW,h
(m
3
/saat).


O Ikincil cktrme tanklarinin dizayni icin giris debisinin boyutlandirilmasi
Q
WW,h
(m
3
/saat).


Gnlk ykler sadece hacimsel veya akis orantili 24 saatlik bilesik numune ve ilgili gnlk giris
debisinden hesaplanabilir. Uygun ykler istege gre secilen gnlerdeki lcmler temel alinarak
belirlenir mesela yagisli havalardaki debi artisi.

Eger yillik bir graIik organik yklerde ve/veya organik ykn nitroien ykne oraninda
periyodik degisimler gsteriyorsa, bircok yk durumlari arastirilmalidir.

Uygun konsantrasyonlar, uygun ykler ve birlesik gnlk atiksu girisleriyle belirlenir. Uygun
atiksu sicakligindaki periyotlardaki uygun ykler, camur yasiyla orantili olan bir zaman
periyodundaki ortalama degerden elde edilir. Basitlestirirsek, nitriIikasyon ve denitriIikasyon
icin ortalama iki-haItalik ortalama ve camur stabilizasyonu icin drt-haIta ortalama elde edilir.
Eger gerekli numune yogunlugu yoksa (haItada en az drt kullanilabilir gnlk yk), haItalik
ortalamalar elde edilemez, bylece gnlerin en az 85 indeki ykler uygundur ki bu sayede en
az 40 yk degeri kullanilmalidir.

22
Eger veri yeterli degilse ya da mesela kck tesislerde arastirmalarin maliyeti kullanmak icin
baglantili degilse, ykler ve konsantrasyonlar baglantisi bulunan kisi sayisi arti endstriyel-ticari
ve diger ykler temel alinarak belirlenir.

Uygun ykler ve konsantrasyonlarin belirlenmesindeki detaylar ATV-DVWK-A 198
|hazirlanmakta| Standardinda ' Atiksu sistemleri icin boyutlandirma degerlerinin birlestirilmesi
ve tretilmesi |3| bulunabilir.

Eger uygun ykler baglantisi bulunan kisi sayisiyla tahmin edilecekse, Tablo 1`deki degerler
kullanilabilir. Birlesik giris akisi tahmini ATV-DVWK Standardiyla |3| uygun ele alinmalidir.
Bu Standardin basilmasina kadar atiksu girisi ATV-A 131 (1991) |Ingilizce`ye cevrilmedi|
Standardina uygun ele alinmalidir.


Tablo 1: Camur svsn hesaba katmadan gnlerin en az 5 i olan evsel ykler
(g/l gn)

Parametre Ham atiksu
Q
h,DW
ile birlikte ilk cktrme Iazinda
akis sresi
0,5-1,0 saat 1,5-2,0 saat
BOI
5
60 45 40
KOI 120 90 80
DS 70 35 25
TKN 11 10 10
P 1,8 1,6 1,6


Dikkatli atiksu arastirmalari ve yklerin belirlenmesi iki-drt haIta mmkn degilse, kural
olarak, birinin zaman araligini kaydedip etmediginden emin olmadiginda direk olarak kullanin.
Bunlar, yine de mevcut veritabanina ilave icin pratiktirler. Bu gibi arastirmalarda, giris debileri
mutlaka numune araliklariyla her zaman kayit edilmelidir. Bylece, I
N
(bakiniz 5.2.8) degerinin
belirlenmesi icin gnlk TKN egrileri kayit edilmelidir. Nadiren askida kati madde
konsantrasyonu (X
SS,IAT
) veya alkalinite (S
ALK,IAT
) gibi analiz edilen degerler yetebilir. Deri
devir ic alislarin ykleri mesela camur aritmadan, bu gibi arastirmalarin kapsaminda kayit
edilebilir.

4.2 Sv Camur Ve arici Camur

Yogunlastirilmis ve susuzlastirilmis (anaerobik) crtlms (digested) camurdan gelen su
yksek konsantrasyonda amonyum icermektedir. Camur crtcye gelen organik nitroienin
50`sinin amonyum nitroien olarak serbest birakildigi tahmin edilebilir. Eger sivi camur sadece
ve sadece haItanin tek gnlerinde gnlk birkac saatte retiliyorsa, dozlanan girdi icin ara bir
depolama gereklidir.

FosIor ve organik maddeli (BOD
5
ve COD) geri devir ykleri kural olarak digested camurun
susuzlastirilmasindakinden kcktr. Bu yzden bir geri evir yk eklenmeyebilir, mesela,
atiksudan gelen btn yklerin tamamina orani gibi.

23
Aerobik camur stabilizasyonu icin camur silolarinda, kural olarak, az ya da cok anaerobik camur
prosesi meydana gelir. Bununla, eger ek IosIor giderimi uygulanirsa amonyum serbest kalabilir
ve IosIorun yeniden cznmesi mmkndr. Biyoloiik aritmanin bozulmasini engellemek icin

O camur sivisi dzenli olarak kck miktarlarda cikarilmalidir

O susuzlastirma yapilirken Iiltrelenmis ya da centrate silo icerigi, benzer byklkteki
silolarda toplanmali ve uzun bir zaman periyodunun stnde beslenmelidir.

Eger disardan gelen camur (diger atiksu artima tesislerinden, diski camuru ya da benzeri) desari
ediliyorsa aritma yapilmis camur eklemek yerine orta seviyede bir depolama akillica olur.


5. Biyolojik Reaktrn Boyutlandrlmas

5.1 Pilot Calsmalara Dayal Olarak Boyutlandrma

Pilot tesisleri veya bir tesisin bir kisminin kullanilmasiyla yapilan pilot testler proses konseptinin
ve model parametrelerinin uygulamaya ynelik kosullarda incelenmesinin saglar.

Bunun icin pilot tesisler en azindan yari-teknik lcekli kurulmalidir ve uygulamaya ynelik
sartlarda isletilmelidir ve yarim yildan az olmamali ki soguk mevsimi de kapsasin. Birisi en
zayiI-nokta analizlerini dinamik simlasyon yardimindan nce tamamlayabilir.

Bu gibi arastirmalar dogrultusunda boyutlandirma, kural olarak daha dogru olur ve genellikle
maliyet dser. Sonuclari kullanarak deneyler sirasinda kayit edilmemis isletme sartlarinin
dinamik simlasyonu icin gelistirilmis bir temel bylece olusturulur.

Blm 3.4 de verilen bazi boyutlandirma parametreleri bununla belirlenebilir, bunlardan bazilari:

O camur retimi ve gerekli camur yasi.

O biyoloiik reaktrn kullanisli sekilde blnmesi (anaerobik, anoksik ve aerobik), eger
gerekiyorsa cesitli mevsimler ve /veya ykleme sartlarina gre de blnebilir.


O Oksiien tketimi ve oksiien transIerinin otomatik kontrol icin gereklilikler; bylece
oksiien ihtiyaci oranini sik sik kontrol edilmek zorunda kalinir.

O cznms kalan KOI (S
COD,EST
)










24
5.2 Deneyimlere Dayal Olarak Boyutlandrma

5.2.1 Gerekli Camur Yasi

5.2.1.1 NitriIikasyonsuz Aritma

NitriIikasyonsuz aktiI camur tesisleri camur yasi drt gnden bes gne gre
boyutlandirilmaktadir, bakiniz Tablo 2.


Tablo 2: Camur yasnn (gn) artma amac. ve scaklgna ve bunlarn yannda tesis
byklgne bagl olarak boyutlandrlmas (ara degerler tahmin edilmelidir)




Aritma Amaci
Tesisin byklg B
d,BOD,l

1.200 kg/gn`e kadar 6.000 kg/gn`den Iazla

Boyutlandirma sicakligi 10
o
C 12
o
C 10
o
C 12
o
C
NitriIikasyonsuz 5 4
NitriIikasyonlu 10 8,2 8 6,6
Nitroien gideriminde
V
D
/V
A
0,2
0,3
0,4
0,5

12,5
14,3
16,4
20,0

10,3
11,7
13,7
16,4

10,0
11,4
13,3
16,0

8,3
9,4
11,0
13,2
Nitroien giderimini iceren
camur stabilizasyonu
25 Belirtilmemis



5.2.1.2NitriIikasyonlu Aritma

NitriIikasyonu srdrebilmek icin (aerobik) boyutlandirma camur yasi:

t
SS,aerob,dim
SF 3,4 1,103
(T-15)
|d| (5-1)

3,4 degeri, 15
o
C de (2,13 gn) ve 1,6 carpaniyla amonyum oksidanlarinin (nitrosomonas)
maksimum byme oranlarinin karsiligindan elde edilmistir. Buradan da yeterli oksiien transIeri
var ve hicbir negatiI etkileyen Iaktr yok ise yeterli nitriIikasyon gelisebilecegini ve aktiI
camurda tutunabilecegini garanti eder (bakiniz |1| 5.2.4). 2,13 gnlk (15
o
C) camur yasiyla
nitriIikasyon yapan bakteriler cogalamazlar.

Gvenlik Iaktrn kullanarak (SF) asagidakiler hesaba katilabilir:

25
O Atiksudaki bazi maddeler, kisa dnemli sicaklik ve/veya pH degisiklikleri maksimum
byme oraninda degisikliklere neden olur.

O amonyumun ortalama cikis konsantrasyonu.


O Giris nitroien konsantrasyonundaki degisikliklerin cikis nitroien konsantrasyonundaki
degisikliklere orani.


Bundan nceki btn tecrbelere dayanarak boyutlandirma kapasitesi B
d,BOD,l
1.200 kg/gne
(20.000 PT) kadar olan belediye tesislerinde etkili giris yk degisiklikleri yznden SF 1,8
alinmasi ve B
d,BOD,l
> 6.000 kg/gn (100.000 PT) icin SF 1,45 alinmasi tavsiye edilir. Bununla,
ortalama cikis konsantrasyonu S
NH4,EST
1.0 mg/l de tutulabilir, bylece nitriIikasyon yapan
bakterilerin maksimum byme oranlarindan hicbir negatiI etki olmaz.

Eger B
d,BOD,l
6.000 kg/gn olan tesislerde lclen I
N
degeri 1,8 in altindadir (bakiniz 5.2.8)ve
SF 1,45 e kadar dsebilir.

Ykn gnlk olarak dengelenmesi icin bir buIIer (tampon) tanki planlaniyorsa gvenlik
Iaktrnn SF 1.45 den kck varsaymamak iyi olur.

Eger kisin biyoloiik reaktrn cikis akisinin sicakligi cikistaki nitroien gerekliklerini saglamak
icin zorunlu olan (T
ER
) sicakliginin altina dserse, kontrol edilen sicaklikta sabit bir
nitriIikasyon saglamak icin denklem 5-1 deki T
dim
(T
ER
2 ) boyutlandirma degeri
uygulanmalidir. Tesis byklgne bagli olarak kontrol sicakligi T
ER
12
o
C icin asagidaki
camur yaslarindan birini secmek icin yukarida verilen gvenlik Iaktrlerini hesaba katilmasi
nerilmektedir:

B
d,BOD,l
1.200 kg/gne kadar olan tesisler icin
t
SS,aerob,dim
10 gn

B
d,BOD,l
6.000 kg/gnden Iazla olan tesisler icin
t
SS,aerob,dim
8 gn

Bu degerler Tablo 2 de verilmistir. Ara degerler bulunmalidir.

Eger atiksuyun sicakligi her zaman kontrol sicakligindan Iazla ise, o zaman sicakligin en dsk
iki-haItanin ortalamasi boyutlandirma sicakligi olarak secilebilir.

Alkalinitenin nitriIikasyondan dolayi yksek tketimini sinirlamak icin (bakiniz 5.2.9) isletmeyle
ilgili sebeplerden dolayi kismi (partial) akis planlanmasi (bakiniz 5.2.1.3) tavsiye edilir.

5.2.1.3NitriIikasyonlu ve DenitriIikasyonlu Aritmalar

Nitroien giderimi icin nkosul gvenli bir nitriIikasyondur (bakiniz 5.2.1.2).

NitriIikasyon ve denitriIikasyon icin boyutlandirma camur yasi sonuclari:


26
1
t
SS,dim
t
SS,aerob
|gn| (5-2)
1 ( V
D
V
AT
)
Denklem 5-1 ile;
1
T
SS,aerob,dim
SF 3,4 1,103
(T-15)
|gn| (5-3)
1 ( V
D
V
AT
)

V
D
V
AT
nin hesaplanmasi icin Blm 5.2.2 ye bakilmalidir.

Denklem 5-3 de boyutlandirma sicakligi olarak kullanilacak sicaklik nitroien giderimi icin
gerekli sicakli olmalidir (T
dim
T
ER
); bylece Alman Atiksu Ynetmeligi ile uyumlu olarak
T
dim
T
ER
12
o
C olur.

Kisin 12
o
C den kck olan atiksu sicakliklari icin, kural olarak ispat edilmelidir ki, en dsk iki-
haItanin sicakliginin aritmetik ortalamasinda nitriIikasyonun bozulmaz. Bunun icin
boyutlandirma camur yasinin korunmali ve en dsk sicaklik icin (T
W
) V
D
V
AT
orani denklem
5-4 e gre hesaplanir.

Eger atiksuyun sicakligi icin mevcut kabul edilebilir lclms hicbir deger yoksa 2
o
4
o
C dsen
t
ER
sicakligi denklem 5-4 de T
W
icin uygulanabilir. (2
o
; eger atiksuyun sogumasi iki haItalik
aritmetik ortalamada tahmin edilmeyen 10
o
C nin altinda ise ve 4
o
; eger uc durumlarda agir
sogumalar tahmin ediliyorsa).

Eger dsk sicakliklarda organik yk (B
d,BOD,l
) boyutlandirma yapilirken temel alinandan
degisik ise, asil camur yasi denklem 5-4 de t
SS,dim
yerine uygulanmalidir.

SF 3,4 1,103
(15-T
w
)

V
D
/ V
AT
|-| (5-4)
T
SS,dim


Bu, biyoloiik reaktrn esnek bir dizayni oldugunu kanitlar ki bu sayede denitriIikasyon
blgesinin nitriIikasyon blgesinin lehine azaltilabilir olmalidir. Eger ic resirklasyon uygun bir
sekilde dizayn edildiyse, n-anoksik blge nitriIikasyonundaki V
D
hacmine imkan dahilinde
anaerobik karistirma tanki dahil edilebilir.

Denklem 5-4 gre V
D
/ V
AT
icin negatiI bir deger vardir, o zaman V
D
/ V
AT
0 uygulanir ve
gvenlik Iaktr denklem 5-4 kullanarak hesaplanmalidir. SF 1,2 ye kadar indirilebilir yoksa
reaktr hacmi artmalidir.

Eger 12
o
C nin altinda bir boyutlandirma sicakligi gerekirse, biri ona gre devam edebilir. 8
o
C
nin altindaki sicaklik icin tesislerin boyutlandirilmasiyla ilgili mevcut tecrbe yoktur.

Btn durumlar icin alkalinitenin yeterli olup olmadiginin kanitlanmasi gerekir, bakiniz
blm 5.2.9.

Eger cikisin amonyum nitroien ihtiyaci S
NH4,ER
10 mg/l ile belirleniyor veya giris ykleri hava
kuru olsa bile cok yksek degisiklikleri olasi kiliyorsa ve izleme rasgele bir numunede veya 2
saatlik bilesik numunede yapiliyorsa gvenlik Iaktrnn artirilmali veya dinamik simlasyonla
bir veriIikasyon saglanmalidir. Bu, uygun gnlk yk degisimleri icin varsayilir.
27
5.2.1.4Aerobik Camur Crtmeli (Stabilization) Aritma

Aerobik camur (birlesik-) stabilizasyonu ve nitriIikasyonu icin boyutlandirilan camur yasinin
boyutlandirilmasinda t
ss, dim
> 25 gn olmalidir.

Eger daha Iazla denitriIikasyon gerekiyorsa camur yasi t
ss, dim
> 25 gn olmalidir. Eger biyoloiik
reaktrdeki iki haItalik sicakligin aritmetik ortalamasi 12
0
C den byk ise camur yasi denklem
5-5 e gre azaltilabilir:

t
ss, dim
> 25 1,072
(12-T)
|gn| (5-5)

Eger sicak mevsimdeki organik ykler soguk mevsimdeki organik ykten byk ise, gereken
camur hacmi M
SS,AT
(bakiniz 5.2.6) her iki durum icin de ayri ayri denklem 5-5 kullanilarak
hesaplanmalidir. Daha byk cikan camur hacmi biyoloiik reaktrn hacmi icin uygundur.

Eger camur havuzlari veya tanklari, sivi camurun anaerobik olarak tekrar stabilizasyonu icin en
az bir yil bekleme sresine uygunsa, o zaman daha Iazla denitriIikasyon gerekiyorsa bile camur
yasi t
ss,dim
20 gn olacak sekilde azaltilabilir.

DenitriIikasyon olacak nitratin ve hacim oraninin V
D
/V
A
hesaplanmasi Blm 5.2.2. ye gre
yapilmalidir. V
D
/V
A
nin camur yasini hesaplamada hicbir etkisi yoktur, Iakat daha cok aralikli
denitriIikasyonda oksiien transIerini hesaplarken kullanilir.

5.2.2 DenitriIikasyon Reaktr Hacminin Oraninin Belirlenmesi

Gnlk denitriIike olacak nitrat konsantrasyonunun sonuclari asagidaki gibidir:

S
NO3,D
C
N,IAT
S
orgN,EST
S
NH4,EST
S
NO3,EST
X
orgN,BM
|mg/l| (5-6)

Giris nitroien konsantrasyonu (C
N,IAT
) T 12
O
C icin belirlenen uygun deger olmasi suretiyle
uygulanmalidir. Eger yil boyunca yksek sicakligin oldugu zamanlarda yksek C
N,IAT
/ C
COD,IAT

oranlari belirlenirse, bu durumda bircok yk cesitleri gz nne alinmalidir.

Giris nitrat konsantrasyonu (S
NO3,IAT
) genelde kayda degmeyecek kadar kcktr. Yksek
szlme oranlarinda (yer alti suyu nitrat icerir) veya bazi ticari ve sanayi tesislerinden gelen
girislerde S
NO3,IAT
yi C
N,IAT
icinde saymak gerekebilir.

Anaerobik camur crtmesi olan tesislerde ve sahada mekanik susuzlastirmada, giris
konsantrasyonunu (C
N,IAT
) camur sivisinin nitroienini kapsamalidir, eger ayri bir camur sivisi
aritmasi yoksa bakiniz Bln 4.2. cikistaki organik nitroien konsantrasyonu S
orgN,EST
2 mg/l ye
sabitlenebilir. Bazi ticari atiksu girislerinde konsantrasyon yksek olabilir. Gvenli kisimda
olmak icin boyutlandirma icin cikistaki amonyum icerigi, kural olarak, S
NH4,EST
0 varsayilir.
Biyoktleye dahil olan nitroien X
orgN,BM
0,04`den 0,05 C
BOD,IAT
veya
0,02`den 0,05 C
BOD,IAT
seklinde basitce hesaplanabilir.

Gnlk ortalama olarak uygulanacak uygun cikis nitrat konsantrasyonu, eger Almanya`daki gibi
izleme rasgele yapilanlarin veya 2 saatlik bilesik numunelerin aritmetik ortalamasi aliniyorsa,


28
cikis icin gerekli inorganik nitroienden (S
inorgN,ER
) nemli derecede daha kck
konsantrasyondan secilmelidir. S
NO3,EST
0,8 den 0,6 S
inorgN,ER
olarak belirlemek pratiktir ki
onun sayesinde giris yklerinde yksek varyasyonlar olan tesisler icin kck degerler uygulanir.

Biyoloiik reaktre (ya da anaerobik karistirma tanki)giden giris akisindaki uygun BOD
5
ile
S
NO3,D
/ C
BOD,IAT
orani elde edilir, bylece gerekli denitriIikasyon kapasitesi elde edilir.

Eszamanli ve aralikli denitriIikasyon prosesi icin asagidaki V
D
/ V
A
hesaplamasi uygulanabilir,
bakiniz |1|, 5.2.5.3:

S
NO3,D
0,75 OU
C,BOD

V
D
|mg N/mg BOD
5
|

(5-7)
C
BOD,IAT
2,9 V
AT

|Cevirmen notu (orijinal Alman metinde yoktur): Denklem 5-7 tam karistirmali biyoloiik
reaktrdeki denitriIikasyon blgesindeki oksiien ktlesi dengesinden tretilmistir.|

Q
d
2,9 S
NO3,D
V
D
0,75 OU
d,C
|kg/gn|
1000. V
AT


Sol taraI gnlk denitriIe olacak nitrat yk icin gerekli oksiieni temsil etmektedir. Sag taraI ise
denitriIikasyon blgesindeki gnlk oksiien ihtiyacini gstermektedir. 0,75 Iaktr ise cznms
oksiienin ihtiyac oraninin nitratin toplam dsk ihtiyac oranina karsilastirilmasidir.

Boyutlandirma camur yasi ve boyutlandirma sicakligi icin olan denklem 5-24 ile uyumlu olarak
OU
C,BOD
belirlenir ya da Tablo 7 den alinmalidir. 10
o
den 12
o
C ye kadar olan sicaklik araligi
icin Denklem 5-7 yi kullanarak hesaplanan degerler Tablo 3 de verilmistir.

DenitriIikasyon icin hazir biodegradable (ayrisabilir) olmus organik maddenin sadece kck bir
blmnn kayboldugu n-anoksik denitriIikasyon prosesler ve karsilastirilabilir prosesler icin
teorik olarak tretilmis sekil 5.2.5-3 de uygulanan degerlere egilim gsteren deneysel (ampirik)
degerler tablo 3`de verilmistir. Cnceden olmasi gereken sudur ki denitriIikasyon blgesine gelen
btn girislerde cznms oksiien iceriginin 2 mg/l den az olmasidir.

Tablo 3: Scaklk 10
o
C den 12
o
C ye kadar olan kuru hava iin denitrifikasyonun
boyutlandrlmas iin standart degerler ve ortak kosullar (kg giris BOD
5
basna
denitrifike olacak kg nitrat nitrojeni)

V
D
/V
AT
S
NO3,D
/C
BOD,IAT
Cn-anoksik blge
denitriIikasyonu ve
karsilastirilabilir prosesler
Eszamanli ve aralikli
denitriIikasyon
0,2 0,11 0,06
0,3 0,13 0,09
0,4 0,14 0,12
0,5 0,15 0,15
29
10
o
den 12
o
C araligindaki sicakliklarda boyutlandirma icin Tablo 3`de verilen denitriIikasyon
kapasitesi degerlerinin kullanilmasi tavsiye edilir. V
D
/V
AT
0,2 den kck ve V
D
/V
AT
0,5 den
byk denitriIikasyon hacimleri boyutlandirma icin tavsiye edilmez.

Degisimli denitriIikasyon prosesli denitriIikasyon kapasitesi n-anoksik blge ve aralikli
denitriIikasyon arasindaki ortalama olarak varsayilabilir.

12
o
C den yksek sicakliklar icin denitriIikasyon kapasitesi 1
o
C basina 1seklinde artirilabilir.

Eger boyutlandirma veya yeniden hesaplama KOI temel alinarak yapilirsa,
S
NO3,D
/ C
COD,IAT
0,5 (S
NO3,D
/ C
BOD,IAT
) seklinde hesaplanabilir.

V
D
/V
A
0,1 degeri icin yeniden hesap yapilirsa n-anoksik blge denitriIikasyonu icin
S
NO3,D
/ C
BOD,IAT
0,08 ve simltane ve aralikli denitriIikasyon icinse S
NO3,D
/ C
BOD,IAT
0,03
olarak hesaplanabilir. Eger yeniden hesaplama yapildiginda V
D
/V
AT
0,1 degeri elde edilirse
S
NO3,D
/ C
BOD,IAT
0 olarak alinmalidir.

Eger gerekli denitriIikasyon kapasitesi S
NO3,D
/ C
BOD
0,15 den byk ise V
D
/V
AT
nin daha Iazla
artmasi tavsiye edilmez. Birincil cktrme tanki hacminde azalma veya kismi by-pass olup
olmadigi arastirilmalidir ve/veya eger mmknde amaci karsilamak icin ayri bir camur aritma
yardimci olur. Bir alternatiI de ilave disardan karbon eklenmesi icin bir plan yapmaktir. Eger
gvenli isletme tecrbesi mmkn ise uygun nitelerin insaasina ncelikli baslanir.

Harici karbon icin gerekli olan KOI miktari denitriIe olacak nitrat nitroienin kg basina
5 kg KOI dir. Bununla asagidaki KOI deki ortama artisi elde edilir:

S
COD,Ext
5 S
NO3,D,Ext
|mg/l| (5-8)

Ticari karbon bilesiklerindeki KOI miktari Tablo 4`den alinabilir. Karbonun diger kaynaklari
icin KOI ve eger gerekli olursa denitriIikasyon kapasitesi de belirlenmelidir. Metanoln sadece
uzun-vadeli uygulamalar icin uygun olmasi zel denitriIikasyon bakterilerinin bymesi
suretiyle olduguna dikkat edilmelidir.


Tablo 4: arici karbon kaynaklarnn zellikleri

Parametre Birim Metanol Etanol Asidik asit
Yogunluk kg/m
3
790 780 1.060
KOI kg/kg 1,5 2,09 1,07
KOI kg/l 1,185 1,630 1,135




30
5.2.3 FosIor Giderimi

FosIor giderimi, eszamanli (simltane) ckelme, ek biyoloiik IosIor gidermenin eszamanli
ckelme ile birlesmesiyle ve n veya son ckelme ile olabilir (bakiniz |1| 5.2.6 ve 7.4).

Biyoloiik IosIor giderimi icin olan anaerobik karistirma tanklari, minimum 0.5`den 0.75 saat
temas sresine icin maksimum kuru hava debisi ve geri evir camur debisine (Q
DW,h
Q
RS
) gre
boyutlandirilmalidirlar. Biyoloiik IosIor gideriminin kademesi temas sresinden baska genis
derecede biodegrable olmus organik madde konsantrasyonunun IosIor konsantrasyonu oranina
baglidir. Eger kisin anaerobik hacim denitriIikasyon icin kullanilirsa o zaman bu dnemde daha
dsk bir IosIor giderimi olur.

Ckelecek (precipitated) olacak IosIorun belirlenmesinde eger gerekirse Iarkli cesitteki ykler
icin asagidaki denge kurulmustur:


X
P,Prec
C
P,IAT
C
P,EST
X
P,BM
X
P,BioP
|mg/l| (5-9)


C
P,IAT
, biyoloiik reaktre gelen giris akisindaki toplam IosIordur. Cikis konsantrasyonu (C
P,EST
)
ise cikista gerekli IosIor gereksimine (C
P,ER
) bagli olarak secilmelidir, mesela
C
P,EST
0,6 dan 0,7 ye C
P,ER
. HetetroIik biyoktlenin (X
P,BM
) olusmasi icin gerekli olan IosIor
0,01 C
BOD,IAT
veya 0,005 C
COD,IAT
olarak belirlenmelidir. Normal bir evsel atiksuda ek biyoloiik
IosIor giderimi (X
P,BioP
) icin asagidakiler yerine getirilebilir:


O anaerobik st akintili tanklarda X
P,BioP
0,01 den 0,015 C
BOD,IAT
veya
0,005 den 0,007 C
COD,IAT
.


O eger st akintili anaerobik tanklarda dsk sicakliklarda, S
NO3,EST
15 mg/l den byk
veya esit olacak sekilde artarsa X
P,BioP
0,005 den 0,01 C
BOD,IAT
veya 0,0025 den 0,005
C
COD,IAT
olacak sekilde alinabilir.


O anaerobik tanki olmayan n-anoksik blge denitriIikasyonunda veya asamali besleme
(step-Ieed) denitriIikasyonda ek biyoloiik IosIor giderimi olarak X
P,Bio
< 0,005 C
BOD,IAT
ya

da 0,002 C
COD,IAT
olarak alinabilir.


O eger dsk sicakliklarda n-anoksik blgenin ic resirklasyonu anaerobik tanka desari
oluyorsa, X
P,Bio
< 0,005 C
BOD,IAT
ya

da 0,002 C
COD,IAT
olarak hesaplanabilir.


Ortalama ckelme ihtiyaci; 1,5 mol Me
3
/mol X
P,Prec
kullanilarak hesaplanabilir. Cevirme
yapilarak asagidaki ckelme ihtiyaci degerleri elde edilir:


Demir kullanarak ckelme 2,7 kg Fe/kg P
Prec

31
Alminyum kullanarak ckelme 1,3 kg Al/ kg P
Prec

Kirec kullanilan simltane ckelmelerde kural olarak ikincil cktrme tankinin girisine pH i
artirmak icin kirec st dozlanir ve bu da ckelme kivamina getirir. Ilk deIada kirec ihtiyaci
alkaliniteyi baglidir. ATV Standardi ATV-A 202 deki |henz Ingilizcesi yok| testler herhangi bir
durum icin tavsiye edilir.

Kaliteli rasgele bir C
P,ER
1,0 mg/l kontrol degerleri icin mesela C
P,ER
0,8 mg/l tek-asamali
aktiI camur tesisleri boyutlandirilamaz. Uygulamada buna ragmen C
P,ER
1,0 mg/l degerleri
uygun sartlar altinda basarilabilir.

5.2.4 Camur retiminin Belirlenmesi

Bir aktiI camur tesisinde retilen camur, kati maddenin ayrismasi ve depolanmasi sonucu olusur
ve ayrica IosIor gideriminden de camur olusur:

SP
d
SP
d,C
SP
d,P
|kg/gn| (5-10)

Camur retiminin ve camur yasinin iliskisi asagidaki gibi yazilabilir:


M
SS,AT
V
AT
SS
AT
V
AT

SS
AT
t
SS
|gn| (5-11)
SP
d
SP
d
Q
WS,d


SS
WS
Q
d


X
SS,EST


Ikincil cktrme tankinin cikis suyunun Iiltre edilebilir madde ykn (Q
d
X
SS,EST
) kural
olarak hesaba katilmayacak kadar kck ise camur retimi (SP
d
) gnlk atik camurla
(Q
WS,d
SS
WS
) ile ayni olarak alinabilir.

Karbon gideriminden olusan camurun hesaplanmasi icin Hartwig katsayilarini kullanarak
asagidaki ampirik denklem kullanilabilir (bakiniz, |1|, 5.2.8.2) :



X
SS,IAT
(1-0,2) 0,17 0,75 t
SS
F
T
SP
d,C
B
d,BOD
(0,75 0,6 - ) |kg/gn| (5-12)
C
BOD,IAT
1 0,17 t
SS
F
T



Endoien solunum icin sicaklik Iaktr:

F
T
1,072
(T-15)
| - | (5-13)

DenitriIikasyonun gelismesi icin harici karbon dzenli olarak dozlanmak zorunda ise, o zaman
denklem 5-12de basitlestirilen S
COD,Ext
> 10 mg/l (S
NO3,D,Ext
> 2 mg/l) ile
B
d,BOD
, Q
d
0,5 S
COD,Ext
/ 1000 degeri ile artmalidir ve denklem 5-12 ve tablo 5 deki gibi
C
BOD,IAT
ise 0,5 S
COD,Ext
degeri ile artirilmalidir. S
COD,Ext
< 10 mg/l ile ilave camur retimi yok
sayilir.

Tablo 5 deki degerler denklem 5-12 kullanilarak T 10
o
C ve T 12
o
C icin hesaplanmis ve
ortalamalari alinmistir.
32
Tablo 5: 10
o
-12
o
C de zel amur retimi SP
C.BOD
[ kg SS / kg BOD
5
]

X
SS,IAT
/
C
BOD,IAT

4 8 10 15 20 25
0,4 0,79 0,69 0,65 0,59 0,56 0,53
0,6 0,91 0,81 0,77 0,71 0,68 0,65
0,8 1,03 0,93 0,89 0,83 0,80 0,77
1,0 1,15 1,05 1,01 0,95 0,92 0,89
1,2 1,27 1,17 1,313 1,07 1,04 1,01


FosIor gideriminden gelen camur retimi, ek biyoloiik IosIor gideriminden ve simltane
ckelmeden kati maddeden olusmaktadir.

Ek biyoloiik IosIor giderimi icin biyoloiik giderilen IosIorun grami basina 3 gr SS hesaba
katilabilir. Simltane ckelmeden gelen kati madde ckeltinin trne ve dozlama miktarina
baglidir, bakiniz Blm 5.2.3. Kg demir basina 2,5 kg SS ve kg alminyum basina 4 kg SS
camur retilmesi hesaplanabilir. FosIor gideriminden olusan toplam camur (SS
d,P
) asagidaki
gibidir:

SP
d,P
Q
d
(3 X
p,BioP
6,8

X
P,Prec,Fe
5,3 X
P,Prec,Al
) /1000 |kg/gn| (5-14)

Eger kirec ckelme icin kullanilacaksa kg kalsiyum hidroksit (Ca(OH
2
)) icin 1,35 kg SS camur
retilir; ayrica ATV Standart ATV-A 202 ye bakiniz.

5.2.5 Camur Hacim Indeksi ve Mixed Liquir Askida Kati Madde (MLSS- Biyoktle)
Yogunlugu Varsayimlari

Camur hacim indeksi atiksuyun icerigine ve havalandirma tankinin karistirma zelligine baglidir.
Ticari ve endstriyel atiksuda bulunan yksek oranda biodegradable (ayrismis) olmus organik
maddenin yksek camur hacim indeksi olur.

Camur hacim indeksinin dogru olarak tahmin edilmesi boyutlandirma icin nemli bir kisimdir.
Eger biyoloiik proses modiIikasyonu olmadan yalnizca ikincil cktrme tankinin genisletilmesi
gerekiyorsa, boyutlandirma icin camur hacim indeksi icin kritik mevsimler icin isletme kayitlari
baz alinmali veya alternatiI olarak gnlerin en az 85 inin degeri olmalidir. Bununla birlikte,
eger biyoloiik proses modiIikasyonlari planlandiysa, isletme kayitlari ile birlikte Tablo 6`daki
degerler camur hacim indeksinin tahmin edilmesinde yardimci olur. Eger gecmiste camur hacim
indeksleri SVI ~ 180 l/m
3
olarak gzlendiyse azaltma nlemleri alinmalidir.

|lave (orijinal Almanca metinde bulunmamaktadr: Eger yarim saat bekleme sresinden
sonra camur hacmi 250 ml/l yi gecerse camur sivisi son cikis suyuyla seyreltilmelidir, bylece
100 ve 250 ml/l arasinda camur hacmi lclr. Seyreltme oranlari hesaba katilarak seyrelmis
camur hacmi DSV elde edilir.|
33
Tablo 6: Camur hacim indeksi iin standart degerler

Aritma hedeIi
SVI (l/kg)
Endstriyel/ ticari atiksu girisi
Uygun Uygun olmayan

NitriIikasyonsuz 100-150 120-180
NitriIikasyonlu
(ve denitriIikasyon)
100-150 120-180
Camur stabilizasyonu 75-120 100-150

Eger hic kullanilabilecek veri yoksa, kritik isletme sartlarini hesaba katarak yapilacak
boyutlandirmada Tablo 6`da degerler tavsiye edilmektedir.

Camur hacim indeksi icin dsk degerler asagidaki kosullarda uygulanabilir;

O n cktrme olmadiginda,

O bir selektr ya da anaerobik karistirma tanki st akisa yerlestirilirse,

O biyoloiik reaktr kaskat (piston akisli) olarak dizayn edildiyse.

Mixed liquir askida kati madde (SS
AT
) yogunlugu ikincil cktrme tankinin boyutlandirilmasi
prosesinde belirlenir. Biyoloiik reaktrn n boyutlandirilmasi icin SS
AT
, sekil 4`den alinabilir.





















ekil 4: SS
RS
0.7 SS
BS

iin amur hacim indeksine bagl biyolojik reaktrdeki mixed
liquir suspended solids (MLSS) konsantrasyonu iin yaklask degerler.
34
5.2.6 Biyoloiik Reaktrn Hacmi

Denklem 5-1 e gre biyoloiik reaktrdeki gerekli askida kati maddenin ktlesi:

M
SS,AT
t
SS,Dim
SP
d
|kg| (5-15)

Biyoloiik reaktrn hacmi asagidaki gibi elde edilir:

M
SS,AT


V
AT
|m
3
| (5-16)
SS
AT


Karsilastirmali sayilar olarak BOI
5
hacim yk oranlari (B
R
) ve camur yk orani (B
SS
) asagidaki
gibi hesaplanabilr:



B
d,BOD


B
R
|kg BOD
5
/ (m
3
d)| (5-17)
V
AT


B
R


B
SS
|kg BOD
5
/ (m
3
d)| (5-18)
SS
AT

5-16 ve 5-18 denklemlerinde asamali besleme (step-Ieed) denitriIikasyon prosesi olan tanklarda
SS
AT
yerine SS
AT,Step
kullanilmalidir. Bu suretle SS
AT,Step
~ SS
EAT
veya SS
AT
, bakiniz |1|,
5.2.5.4.

|lave (orijinal Almanca metinde bulunmamaktadr: RS 1 ile isletilen esit byklkteki
birimlerle ve btn denitriIikasyon tanklarinda benzer camur yk oranina ulasmak icin besleme
(Ieed) dagitimli bir asamali besleme (step-Ieed) prosesi varsayin. O zaman iki adimli bir proses
icin SS
AT,Step
~ 1,14 SS
EAT
ve c adimli bir proses icin SS
AT,Step
~ 1,20 SS
EAT
alinir.|

5.2.7 Gerekli resirklasyon ve devir zamani

NitriIe olacak amonyum nitroien konsantrasyonunu S
NH4,N
kullanarak cikan n-anoksik blge
denitriIikasyonu sonuclari icin gerekli toplam resirklasyon akis orani (RC) asagidaki gibidir
(bakiniz |1|, 5.2.5.4):

S
NH4,N


RC - 1 |-| (5-19)
S
NO3,EST

Asagidaki uygulanir:


Q
RS
Q
IR


RC |-| (5-20)
Q
DW,h
Q
DW,h


35


















































36
Gnlk en yksek oksiien ihtiyaci orani (OU
h
) asagidakinden elde edilir:


I
C
(OU
d,C
OU
d,D
) I
N
OU
d,N

OU
h
|kg O
2
/h| (5-27)
24

En yksek (peak) Iaktr, karbon giderimi icin en yksek (peak) saatteki oksiien ihtiyaci oraninin
ortalama gnlk oksiien ihtiyaci oranina oranidir. Kati maddenin hidrolizinin esitlenme
etkisinden dolayi uygun BOD
5
yklerinin orani degildir. Hesaplamalarin detaylari icin bakiniz
|1|, 5.2.8.3. En yksek (peak) Iaktr, en yksek 2 saatlik TKN nin 24 saatlik ortalama TKN
ykne oranina esittir.

Tablo 7: zel oksijen ihtiyac OU
C.BOD
[ kg O
2
/kg BOD
5
] . C
COD.IAT
/ C
BOD.IAT
< 2.2 iin
geerlidir

T
o
C
Camur yasi (gn)
4 8 10 15 20 25
10 0,85 0,99 1,04 1,13 1,18 1,22
12 0,87 1,02 1,07 1,15 1,21 1,24
15 0,92 1,07 1,12 1,19 1,24 1,27
18 0,96 1,11 1,16 1,23 1,27 1,30
20 0,99 1,14 1,18 1,25 1,29 1,32

Kural olarak nitriIikasyon icin peak oksiien ihtiyaci karbon giderimi icin pik oksiien ihtiyacinin
ortaya cikmasindan nce ortaya cikar ve denklem 5-27 kullanilarak iki hesaplama yapilar, birisi
I
c
1 ve belirlenen/tahmin edilen I
N
degeri ile ve birisi de I
N
1 ve tahmin edilen/belirlenen
I
C
degeri ile.

Tablo : Oksijen ihtiya oran iin peak faktrler (eger hibir lm mevcut degilse. 2
saatlik peak degerleri 24 saatlik ortalamalarla karslastrmak iin)

Camur yasi (gn)
4 6 18 10 15 25

I
c

BOD
d,BOD,I icin
I
N
< 1200 kg/gn

BOD
d,BOD,I icin
I
N
~ 6000 kg/gn



1,3 1,25 1,2 1,2 1,15 1,1

- - - 2,5 2,0 1,5

2,0 1,8 1,5 -



37
Srekli havalandirilan tanklarda gerekli oksiien ihtiyaci asagidaki gibi olur:

C
S


gerekli uOC OV
h
|kg O
2
/saat| (5-28)
C
S
C
X

Aralikli havalandirilan tanklar icin havalandirma yapilmayan sreler de hesaba katilmalidir.
Asagidaki uygulanir:

C
S
1
gerekli uOC OV
h
|kg O
2
/saat | (5-29)
C
S
C
X
1- V
D
/V
AT

Havalandirma tankinin havalandirilan blmnde cznms oksiien konsantrasyonu (DO), C
X

0,5 mg/l olarak alinip havalandirma nitesinin boyutlandirilmasinda kullanilmalidir. Yzey
havalandiricili devridaimli akisli tanklar icin, cznms oksiien konsantrasyonu tankin
cevresinde testere disi (saw-tooth) sekilli proIil olusturmasindan dolayi simltane denitriIikasyon
icin C
X
0,5 mg/l olarak hesaba katilabilir. Bu da gsteriyor ki, uygulamali isletmelerde,
boyutlandirma icin kullanilandan Iarkli cznms oksiien konsantrasyonu ile calisilabilir.

Oksiien transIeri btn uygun yk sartlari icin belirlenmelidir. Yil boyunca gelen ykte
periyodik degisimler gstermeyen tesislerde en yksek oksiien tketimi yazin olur. Yazin
biyoloiik reaktrde daha dsk camur yasiyla ve paralel olarak daha kck askida kati madde
konsantrasyonlariyla calismaya izin vardir ve bunlar hesaplama yapilarak hesaba katilmalidir.
Eger lclms veri yok ise, T 20
o
C icin hesaplamalar alinmalidir. Eger birisi kisin dsms
denitriIikasyon hacmi ile calisiyor ve sonuc olarak cikis suyunda yksek nitrat konsantrasyonu
oluyorsa bunun icin de saglama (veriIikasyon) yapilmalidir. Eger hicbir sicaklik verisi yok ise
kisin T 10
o
C icin hesaplamalar yapilabilir.

Eger tesisin ykleme orani is gnlerinin ortalamasi olarak aliniyorsa ve bu da boyutlandirma yk
oraninin 30 undan Iazla ise bunun icin oksiien transIeri de I
N
1 ve I
C
1 kullanilarak
havalandirma nitesinin derecelendirilmesi icin reIerans deger icin hesaplanmalidir.

Oksiien transIeri icin boyutlandirma yk orani ile kullanilan yk orani arasinda byk Iarklar var
ise, ncelikli kck bir havalandirma kapasitesini dizayn etmek pratik olacaktir ve ilerideki
muhtemel genislemeler icin de plan yapilmalidir.

Havalandirmali nitelerde temiz sudaki oksiien transIeri ile sunmak normaldir. Isletme sartlarina
cevirmek icin u degeri, hem atiksuyun trne hem de aktiI camurun zelliklerine bagli oldugu
gibi havalandirmaya da baglidir. Bununla ilgili bilgi |1|, 5.4.2.4 den alinmalidir.

Isletmenin ekonomisi icin ve denitriIikasyonun gvenligi icin havalandirma kapasitesinin
derecelendirilmesindeki yeterlilik nemlidir. Bir haItada saatlik oksiien ihtiyac oranindaki
degisim miktari en az 7 : 1 oraninda olmalidir. Dizayn kapasitesi ile isletme gereklilikleri
arasindaki alan, tam olarak henz dolmamis tesislerde hala cok byktr, yukari bakiniz. en
dsk oksiien tketimi haIta sonlari grlmektedir ve de genellikle N: BOD
5
orani da uygun
olmamaktadir. Aralikli havalandirmada, havalandirma aletinde acma-kapama dgmesi olmalidir.
Cn-anoksik denitriIikasyonda, normal kosullarda ic resirklasyon ile byk bir miktar oksiien
denitriIikasyon tankina transIer edilmektedir. Her iki durumda da denitriIikasyon derecesi
dsmektedir.
38
5.2.8 Alkalinite

Alkalinite (hidroien karbonat konsantrasyonu, DIN 38 409 Bln 7`ye gre belirlenir |Ingilizcesi
mevcuttur|), hem nitriIikasyonla hem de IosIor gideriminde eklenen metal tuzlariyla (Fe
2
, Fe
3
,
Al
3
) azalir. Bu ayrica pH degerinde de azalmaya neden olur.

Biyoloiik reaktre giren akistaki alkalinite (S
ALK,IAT ,
mmol/l) ncelikli icme suyunun
alkalinitesinden (sertliginden) ve bunun yaninda renin ve organik nitroienin
ammonitriIikasyonundan (aamonitriIication) olusur.

NitriIikasyondan ve IosIat ckelmesinden gelen alkalinite (denitriIikasyonsan gelen geri almanin
(recovery) eklenmesiyle) asagidaki gibi azalir:

S
ALK,EAT
S
ALK,IAT
| 0,07 ( S
NH4,IAT
- S
NH4,EST
S
NO3,EST
- S
NO3,IAT
)
0,06 S
Fe3
0,04 S
Fe2
0,11 S
AL3
0,03 X
P,Prec
| |mmol/l| (5-30)

Burada alkalinite degerleri mmol/l olarak koyulmali, diger degerlerin konsantrasyonlari mg/l
olarak koyulmalidir. Belirli ckeltilerin serbest asiti ve alkali kisimlari ayri ayri hesaba
katilmalidir.

En istenmeyen yk durumu icin ortalama kalan alkalinitenin belirlemesi gerekir, mesela; kural
olarak, ileri nitriIikasyon ve sinirli denitriIikasyon ile ve en yksek ckelme dozu icin gibi. Eger
sartlar uygun olarak olusmazsa, bir cok yk cesitler arastirilmalidir.

Alkalinite, S
ALK,EAT
1,5 mmol/l degerinin altina dsmemelidir, eger gerekirse alkalinite
ntrleyici maddeler kirec st gibi eklenmelidir.

Yksek oksiien transIer verimi olan derin havalandirma tanklarinda (> 6 m) yeterli alkaliniteye
ragmen, karbon dioksit (CO
2
) reten biyoktlelerin cok dsk stripping oranlari yznden pH
degeri 6,6 nin altina dsebilir. ReIerans degerler Tablo 9 dan alinabilir, eger gerekli ise daha
kesin hesaplamalar icin |1| 5.2.1. veya |4| e gre hesaplanmasi tavsiye edilir ve uygun sartlarda
ntrlesme olmalidir.

Tablo 9: [4] e uyumlu olarak hesaplanan oksijen transfer verimine ve alkaliniteye bagl
havalandrma tank p . Oksijen transfer verimi isletme sartlarna iin
belirlenmelidir.
S
ALK,EAT
|mmol/l|
Ortalama oksiien transIer veriminin
6 9 12 18 24
olan havalandirma tankinda pH degerleri
1,0 6,6 6,4 6,3 6,1 6,0
1,5 6,8 6,6 6,5 6,3 6,2
2,0 6,9 6,7 6,6 6,4 6,3
2,5 7,0 6,8 6,7 6,5 6,4
3,0 7,1 6,9 6,8 6,6 6,5
39
5.3 Aerobik Seicinin Boyutlandrlmas

Aerobik selektrler, yksek oranda biodegradable (ayrismis) olmus organik madde iceren
atiksuda ve tam karisimli havalandirma tankinin nnde tehlikeli Iilaman bakterilerinin azalmasi
icin kullanislidir. BOI
5
in veya KOI nin azalmasinin denitriIikasyon zerinde negatiI etkisi
olabilir.

Ek biyoloiik IosIor giderimi icin olan anaerobik karistirma tanklarinin camur hacim indeksi
zerinde aerobik selektrlerle benzer etkileri vardir.

Aerobik selektrn hacmi icin bir kilavuz deger olarak hacimsel yk orani

B
R,BOD
10 kg BOD
5
/(m
3
/gn) veya
B
R,COD
20 kg KOI / (m
3
/gn)

olarak tavsiye edilir.

Oksiien transIer sistemi gn basina her tank icin uOC 4 kg O
2
/m
3
olarak dizayn edilebilir.

Tank en az bir kere (2-tank kaskat) blnmelidir. Daha Iazla bilgi zellikle de yiyecek
retiminden gelen konsantre atiksu icin |5| ve 'AktiI camur tesislerinde kabaran (bulking)
camur, yzen camur ve kpgn sebepleri ve mcadele yntemleri ATV Raporunda |6|
|Ingilizcesi mevcut| bulunabilir.

6 kincil Cktrme Tanklarnn Boyutlandrlmas

6.1Uygulama Limitleri ve Cks Suyu zellikleri

Boyutlandirmanin temelleri; yagmur suyuyla birlikte maksimum giris debisi (En Yksek Islak
Hava Debisi) Q
WW,h
(m
3
/h) bakiniz Blm 4, camur hacim indeksi SVI (l/kg) ve ikincil cktrme
tankinin girisindeki askida kati madde konsantrasyonu SS
EAT
(kg/m
3
). Asamali besleme (Step-
Ieed) denitriIikasyonunun (ve lamella ayiricilariyla donanmis havalandirma tanklari) haric
tutulmasiyla SS
EAT
, SS
AT
ye esit olur.

Ikincil cktrme tankinin dizayninin yapilmasinda asagidakiler belirlenmelidir:

O ikincil cktrme tanklarinin sekli ve boyutlari,
O izin verilen camur depolama ve yogunlastirma (thickening) sresi,
O geri devir camur debisi ve kontrol,
O camur ayirma sisteminin tipi ve isletme metodu,
O giris ve cikisin dzeni ve dizayni.

Belirtilen boyutlandirma kurallari asagidakiler icin uygulanir:
O uzunlugu ya da yaricapi yaklasik 60 m ye kadar olan ikincil cktrme tanklari,
O camur hacim indeksi 50 L/kg < SVI <200 L/kg,
O seyrelmis camur hacmi DSV < 600 L/m
3
,
40
O geri devir camur oranlari
Q
RS
< 0,75 Q
WW,h
(yatay akisli tanklar), veya
Q
RS
< 1,0 Q
WW,h
(dikey akisli tanklar),
O ikincil cktrme tankinin girisindeki askida kati madde konsantrasyonu SS
EAT
. SS
AT
~
10,0 kg/m
3

Eger ileri bir aritma saIhasi dip akintiya yerlestirilirse, ikincil cktrme tankinin cikis suyunda
yksek konsantrasyonda ckebilen ve/veya Iiltre edilebilir katilara izin verilebilir. Bunu icin,
yksek camur hacmi yzey yk orani ve yzey savak ykne izin verilir. Burada, dip akinti
saIhasinin askida kati maddelerin olusmasina msaade ve kontrol etmesi zorunludur.





































41
Yzey savak oranina bagli birlesik tanklarin (havalandirma-cktrme) ikincil cktrme
blgelerinin boyutlandirilmasinda ayrica bu standart da gz nne alinmalidir. Geri devir camur
akisi kendinden olan aktiI camur tesislerinde yeterli geri devir camur orani garantiye alinmalidir.

Boyutlandirma ve dizayn icin temel bilgiler ATV Manual |2| ve IAWQ Raporu No: 6 |7| de
bulunabilir.

6.2Camur acim ndeksi (SVI) ve zin Verilen Yogunlastrma Zaman

Ikincil cktrme tankindaki camur hacim indeksi (bakiniz Blm 5.2.5) ile birlikte
yogunlastirma sresi (t
Th
) dip camurun askida kati madde konsantrasyonunu (SS
BS
) belirler.
Yeniden cznmeyi (IosIat) ve ikincil cktrme tankinda istenmeyen denitriIikasyon sonucu
olusan yzen camuru engellemek icin yogunlastirmada cken camurun bekleme sresi ve camur
ayirma blgesi mmkn oldugunda kisa tutulmalidir. Diger taraItan camur daha genis camur
alaninin ve bekleme sresinin daha uzun olmasiyla bu blgede daha iyi yogunlasma olur.

Ikincil cktrme tanklarinin boyutlandirilmasinda yogunlasma sresi t
Th
in zel bir nemi
olmasindan dolayi atiksu aritmanin derecesine bagli olarak Tablo 10 da tavsiyelerde
bulunulmustur.

Tablo 10: Atksu artma derecesine bagl olarak tavsiye edilen yogunlastrma
(thickening)sresi

Atiksu Aritma Tipi Yogunlastirma sresi t
TH
(saat)
NitriIikasyonsuz aktiI camur tesisleri 1,5 2,0
NitriIikasyonlu aktiI camur tesisleri 1,0 1,5
DenitriIikasyonlu aktiI camur tesisleri 2,0 (2,5)


Yogunlastirma sresinin t
E
2,0 saati asmasi biyoloiik reaktrde cok ileri bir denitriIikasyon
gerektirir. Bu yogunlastirma sreleri sadece dsk camur hacim indeks degerleri ve kck camur
geri devir oranina uygun olarak saglanir.

Camur ayirma sistemi, izin verilen yogunlastirma sresini asmayacak sekilde
boyutlandirilmalidir.


6.3 Geri Devir Camurunda Askda Kat Madde Konsantrasyonu

Camur ayirma debisi Q
SR
ve kisa devir camur debisinden Q
Short
olusan geri devir camur debisi
Q
RS
, giristen camur hunilerine camur siyiricilariyla ve yogunlastirma tabakasinin zerindeki
emme (suction) nitelerinden olusan bir debidir. Ve Kisa-devir camur debisi Q
Short
, camur
ayirma debisine ve geri devir camur debisine baglidir.



42
Dip camurda ulasilmasi gereken askida kati madde konsantrasyonu SS
BS
(camur ayirma akisinda
ortalama askida kati madde konsantrasyonu) camur hacim indeksi SVI ve yogunlastirma sresi
t
Th
a bagli olarak ampirik sekilde asagidaki gibi tahmin edilebilir (ayrica Sekil 5`e de Bakiniz):

1000



SS
BS

3
\ t
Th
|kg /m
3
| (6-1)
SVI





















ekil 5: Camur hacim indeksi ve yogunlastrma sresine bagl dip amur askda kat
madde konsantrasyonu


AktiI camurun ckme hizini kullanarak SS
BS
nin hesaplanmasi mmkndr.


Kisa devir camur akisinin seyrelmesiyle olusan geri devir camuru askida kati madde
konsantrasyonu (SS
RS
) asagidaki sekilde basitlestirilebilir:

siyirici niteleriyle SS
RS
~ 0,7 SS
BS

suction niteleriyle SS
RS
~ 0,5 den 0,7 SS
BS

Camur ayirma donanimi olmayan dsey akisli ikincil cktrme tanklarinda SS
RS
~ SS
BE
alinabilir.







43
6.4 kincil Cktrme Tankna Giden Giris Camurunun Geri Devir Oran ve Askda
Kat Madde Konsantrasyonu

Havalandirma ve ikincil cktrme tankinin isletme sartlari, karsilikli olarak ikincil cktrme
tankina giden giris suyundaki mixed liquir askida kati madde konsantrasyonun SS
EAT
, geri devir
camuru mixed liquir askida kati madde konsantrasyonun SS
RS
ve bunlarin yaninda geri devir
oraninin RS Q
RS
/Q birbirlerine bagli olmasindan etkilenmektedir.Denge durumu icin, askida
kati madde dengesinden cikan asagidaki sonuc ve X
SS,EST
yi ihmal edersek:

RS SS
RS


SS
AT
|kg /m
3
| (6-2)
1 RS


Ikincil cktrme tanklarini ve havalandirma tanklarinin boyutlandirilmasinda maksimum geri
devir camur debisi Q
RS

0,75 Q
WW,h
temel alinir. Isletmeye ait sebeplerden dolayi geri devir
camuru pompalarinin genel kapasitesi (yedek dahil), geri devir camuru debisi Q
RS
1,0 Q
WW,h

olacak sekilde tasarlanmalidir. Farkli debilerle pompalarin Iarkli devirde calismalariyla cesitli
geri devir camur oranlari elde edebiliriz. Giris debisinin geri devir camur debisiyle Srekli
uyusmasi buna ragmen gerekli degildir.

Dsey akisli ikincil cktrme tanklarinda maksimum deger Q
RS
1,0 Q
WW,h
mmkndr; geri
devir camur pompalarinin (yedek dahil) dzenlenmesi isletme ayari olarak Q
RS
yi maksimum
1,5 Q
WW,h
olarak yapabilir.

Ana olarak yatay ve ana olarak dikey akisli tanklar arasinda gecis icin geri devir camur
oranlari RS Tablo 11 den alinabilir.

Daha yksek camur oranlari ve geri devir camur akisinin dzensiz artislari, ckme prosesini
artan debiler yznden zayiIlatir. RS 0,5 den kck geri devir camur oranlari, eger sadece
dsk camur hacim indeksi ve uzun bir yogunlastirma sresiyle elde edilen geri devir camurunda
yksek askida kati madde konsantrasyonu gerekiyorsa engellenmelidir.

6.5 Yzey Savak Oran ve Camur acmi Yzey Yk Oran

Yzey savak orani q
A
camur hacmi yk orani q
SV
ve seyrelmis camur hacminden DSV
hesaplanir:

q
SV
q
SV

q
A
|m/h| (6-3)
DSV SS
EAT
SVI

Xs
S,EST
askida kati madde konsantrasyonunu ve olusan KOI ve IosIor konsantrasyonunu yatay
akisli ikincil cktrme tanklarinin cikis suyunda dsk tutabilmek icin asagidaki camur hacmi
yk orani q
SV
asilmamalidir::

X
SS;EST
< 20 mg/l icin q
SV
< 500 l / (m
2
saat)

Ana olarak dsey akisli ikincil cktrme tanklarinda, kapali bir camur battaniyesinin
olusmasinda veya kolayca yumaklasan aktiI camurda asagidaki uygulanir:

44
X
SS;EST
< 20 mg/l icin q
SV
< 650 l / (m
2
saat)

Camur hacmi yk orani ve tankin derinligi arasinda bir optimasyonun yapilmasi tavsiye edilir.

Baskin yatay akisli tanklar, giristen su yzeyine olan mesaIenin (dsey blme, h
in
) su seviyesi
yksekliginde giristen cikisa yatay mesaIenin (yatay blme)oraninin 1: 3 den kck oldugu
tanklardir. Baskin dsey akisli tanklar ise bu oranin 1 : 2 den byk oldugu tanklardir. Bu ikisi
arasinda olan oranlar icin izin verilecek camur hacmi yk orani dogrusal olarak ara deger
bulunabilir. Boyutlandirma icin Tablo 11 deki degerlerin kullanilmasi tavsiye edilir.

Baskin yatay akisli ikincil cktrme tanklarinda yzey savak orani q
A
1,6 m/saati gecmemelidir
ve Baskin dsey akisli ikincil cktrme tanklarinda yzey savak orani q
A
2 m/saati
gecmemelidir. Tablo 11 den gecis blgesi icin degerler alinabilir.

Tablo 11: Baskin yatay ve baskin dsey akisli ikincil cktrme tanklari arasindan gecis alani icin
izin verilen degerler

Oran
*)
> 0,33 > 0,36 > 0,39 > 0,42 > 0,44 > 0,47 > 0,5
q
SV
(l/m
2
h) < 500 < 525 < 550 < 575 < 600 < 625 < 650
<q
A
(m/h) < 1,60 < 1,65 < 1,75 < 1,80 < 1,85 < 1,90 < 2,00
RS (-) < 0,75 < 0,80 < 0,85 < 0,90 < 0,90 < 0,95 < 1,00

*)
dsey blmenin yatay blmeye orani mesela; 1 : 2,5 0,4


6.6. Cktrme Tank Yzey Alan

Gerekli olan ikincil cktrme tanklarinin yzey alani asagidaki gibi cikmistir:

Q
WW,h


A
ST
|m
2
| (6-4)
q
A

Genellikle sadece yatay akisli ikincil cktrme tanklarinda giris dagitim blgesi icin ilave bir
alan gerekmektedir. Dagitim blgesinin uzunlugu yaklasik olarak tankin yan duvarinin
derinligine esittir.

Dikey akisli ikincil cktrme tanklarinin etkili yzey alani giris deligi ile su seviyesinin orta
noktasinda olur, Sekil 8 e bakiniz. bununla normal bir tankin sekli hesaba katilir.

6.7 Cktrme Tank Derinligi

Ikincil cktrme tanklarinin bircok prosesleri, Ionksiyonel vaziyetteki etkili hacimlerin
yardimiyla aciklanmistir, bakiniz Sekil 6 ve 7.


45
Ikincil cktrme tanklarinin gerekli derinligi Ionksiyonel blgelerin zel kismi derinliginden
hesaplanir:

h
1
: temiz su blgesi
h
2
: ayirma blgesi/ geri devir blgesi
h
3
: yogun akis ve depolama blgesi
h
4
: yogunlastirma (thickening) ve camur ayirma blgesi











ekil 6: Yatay aksl dairesel ikincil ktrme tanklarnda aksn ana ynleri ve fonksiyonel
tank blgeleri












ekil 7: Yatay aksl dikdrtgen ikincil ktrme tanklarnda aksn ana ynleri ve
fonksiyonel tank blgeleri

Fonksiyonel blgelere ayirmakla o blgede hangi prosesin gerceklestigini grebiliyoruz.
Gercekte prosesler yatay tabakali blgelerde gerceklesmezler, Iakat her birbiri birbirine sizabilir.
Tankin giris ve cikis blgelerinde ilave hidrolik sartlarda ayirim blgeleri mevcuttur ve bunlar
giris ve cikis blgeleri boyunca mmkn oldugunca kck tutulmalidir.

Temiz su blgesi, minimum derinlik h
1
0.50 m olan gvenlik blgesidir.

Rzgarla gelen istenmeyen etkileri, yogunluk Iarklarini veya ani yzey yklerini dengelemek
icin bu blge vardir. Temiz su blgesi genellikle dnen akisin alaninda bulunur.

Dalgic cikis borularinda (tpleri) ile ayirma blgesinin st ksesi ile borularin giris acikliklarinin
arasinda 30 cm mesaIe olmasi yeterlidir. Cikis borularina yzen camurun girmesinin
engellenmesi icin, su seviyesinin giris acikliklarinin zerinde en az 20 cm olasi gerekir.


46
Giris alaninda yogunlastirma ve depolama blgelerinin zerinde ayrma blgesi bulunur. Giris
alaninda ayirma blgesi, yogun akis ve depolama blgesi bir nite olustururlar. Burada camur-
su karisimi gelir ve dagitilir. Camur ckelmesini destekleyen yumaklasma prosesi burada
gerceklesir. Giris alaninin disinda yogun akis ve depolama blgesinin zerinde geri devir aks
blgesi bulunmaktadir. Sreklilik denklemine gre; gvenlik blgesi temiz su blgesini icerirken
dsk askida kati madde konsantrasyonu olan atiksu akisi giris alanina geri dner.

Ayirma/geri devir akis blgesi, geri devir camurunu da kapsayan ve serbest su hacmine bagli
giris akisinin bekleme sresi 0,5 saat olacak sekilde boyutlandirilmalidir. Bundan cikan sonuc:


0,5q
A
(1RS)
h
2
|m| (6-5)
1 - DSV/1000


Yogun akis ve depolama blgesinde ortaya cikan atiksu-camur karisimi, yksek yogunlugundan
dolayi asagidaki camur tabaksina dogru batar ve buradan da tankin dis ksesine dogru akar.
Burada, tanktaki maksimum akislar meydana gelir. Yagis suyunun artmasiyla yogun akis ve
depolama blgesi genisler. Yksek camur orani secilmesine ragmen havalandirma tankindan
gelen camur depolanir.

Yogun aks ve depolama blgesi yle boyutlandirilmalidir ki, yagisli havalarda Q
WW,h

havalandirma tankindan gelen 500 l/m
3
yogunluk degerinde ilave camurun hacmi
(0,3 SS
EAT


SVI) ile hesaplanir. Bu dnemde yogunlastirma blgesinde aktiI camur cker ve
ikincil cktrme tankinin yzey alaninda A
ST
dagildigi varsayilir.

Yogun akis ve depolama blgesinin derinligi asagidaki gibidir:


1,50,3q
SV
(1RS)
h
3
|m| (6-6)
500


Cken camurun yogunlasmasi yogunlastrma ve amur ayrma blgesinin dibinde meydana
gelir. Burada bir camur tabakasi mevcuttur ve bu camur, camur hunisine dklr.

Yogunlastirma ve camur ayirma blgesi, yogunlastirma sresi t
Th
olan askida kati madde
konsantrasyonu SS
EAT
olan giris camur yknn dip camur konsantrasyonu SS
BS
kadar
yogunlasacagi kadar byk olmalidir. Ikincil cktrme tankinin yzeyinde camur ktlesinin
dzgn yayilacagini varsayarsak yogunlastirma ve camur giderme blgesinin yksekligi:

SS
EAT
q
A
(1RS) t
Th
h
4
|m| (6-7)
SS
BS

Yatay akisli ikincil cktrme tanklarinin egimli tank dibi ile birlikte hesaplamis toplam derinligi
h
tot
, akis yn veya yaricapin cte ikisi olacak sekilde tutulmalidir. En az 3 m. olmalidir.
Dairesel ikincil cktrme tanklarinda yan kenar su derinligi 2,5 m.den az olmamalidir.
47
Dsey akisli cktrme tanklarinda (bakiniz Sekil 8, ters koni ve huni) V
2
den V
4
e alt hacimler;
ayirma blgesi, depolama blgesi ve yogunlastirma blgesi, h
2
den h
4
e yaklasik blge
derinliklerinin yzey alni A
ST
ile carpilmasiyla hesaplanir (bakiniz Blm 6.6).






















ekil : Dsey aksl tanklarda (ters koni) fonksiyonel blgeler ve derinlikler


6. Mevcut kinci Cktrme Tanklarnn Test Edilmesi ve Yeniden esaplanmas

Mevcut ikincil cktrme tanklarda veya zel blgesel kosullarda (yksek yeralti suyu seviyesi
gibi), camur hacmi yk orani mevcut veya muhtemel tank derinligiyle uyusmali veya
boyutlandirma durumu icin byk lcekli ykleme testleriyle dogrulugu kanitlanmalidir.

Ikincil cktrme tanklarinin boyutlandirilmasinda izin verilen maksimum degerin camur hacim
yk orani q
SV
ye gre secilmesi gerekli degildir. Mevcut ikincil cktrme tanklarinin
veriIikasyonuyla q
SV
hesaplanan derinlik asil derinlikle ayni oluncaya kadar tekrarlanarak
dsrlebilir. Tank yzey alani, camur hacim orani ile sonradan saglanmalidir.

Eger mevcut tank derinligi, gerekli minimum degerin altindaysa, kabul edilebilir maksimum giris
debisinin dsrlmesi gerekir, yoksa cok kck tank derinligi yznden hidrolik karisikliklar
meydana gelir. Toplam derinligi 2,0 metreden az olan mevcut ikincil cktrme tanklarinin
kullanilmasi genelde ekonomik degildir ve isletmede pratik degildir.







48
6.9 Camur Ayrma Sisteminin Tasarm

6.9.1 Camur Ayirma ve Siyirici Tasarimi

Camur ayirma debisi ve geri devir camur debisi ikincil cktrme tankinda aktiI camurun
bekleme sresini belirler.

Ikincil cktrme tanklarinin Iarkli cesitleri icin bircok camur siyiricilari ve geri devir camurunu
nakletme ekipmani vardir. Yatay akisli dairesel tanklarda camur siyiricilari ve emme (suction)
niteleri vardir. Yatay akisli dikdrtgen tanklarda, camur siyiricilari ve emme nitelerine
ilaveten Ilight siyiricilar da kullanilir. Eger baskin dsey akisli tanklarda ya da capraz akisli
cktrme tanklarinda camur ayirma gerekli ise, yukarida adi gecen sistemlerde kullanilabilir.

Camur ayirma ekipmaninin boyutlandirilmasi icin tankin boyutlarinin ve askida kati madde
yklerinin belirlenmesi gerekir.

Camur ayirma siteminin dzenlenmesi icin ATV-DVWK Raporuna |8| ve dzeltmeye |9| ve
bunlarin yaninda 3.5.4 de yer alan durumlara |2| dikkat edilmelidir.

Camur siyiricilar icin rehber degerler Tablo 12 den alinabilir.

6.9.2 Kisa Devirli Camur Debisi ve Kati Madde Dengesi

Camur ayirma debisi Q
SR
genellikle geri devir camur debisinden Q
RS
den kck oldugu icin,
camur siyiricilarla girisle camur ayirma noktasi (huni) arasinda bir kisa-devir camur debisi Q
Short

olusur ve emme niteleriyle de blgeden yogunlastirma blgesinin zerine kadar olusur.
Asagidaki uygulanir:

Q
Short
Q
RS
Q
SR
|m
3
/saat | (6-8)

Denklem 6-8 deki kisa-devir camur debisinin Q
Short
, geri devir camur debisine bagli olarak
0,4-0,8 Q
RS
arasinda oldugu deneyimlerle bulunmustur.

Kisa-devir debisi Q
Short
un seyreltme etkisinden dolayi camur ayirma akisinda geri devir
camurunun askida kati maddesinin konsantrasyonu SS
RS
dip camurun askida kati madde
konsantrasyonunun SS
BS
altindadir. Asagidaki akti madde dengesi uygulanir:

Q
RS
SS
RS
Q
SR
SS
BS
Q
Short


SS
EAT
|kg/saat| (6-9)


6.9.3 Yatay Akisli Dairesel Tanklardan Camur Ayirma

Dairesel tanklarda ayirma araligi siyirici kprsnn bir devri icin gecen sreye esittir.

a D
ST
t
SR
|h| (6-10)
v
SR

Dairesel tanklarda amur syrclar icin camur ayirma debisi:

49
h
SR
av
SR
D
SR
Q
SR
|m
3
/saat | (6-13
**
)

4 I
SR


**
Oriiinal Alman Standardindaki denklemlere ayni numarayi almasi icin Denklemler (6-11), (6-12), (6-16) ve (6-17)
cikarilmistir.


Kpr hizi v
SR
tankin cevresine baglidir. Siyirici kollarinin sayisi 'a tankin capina D
SR
ve
gerekli ayirma debisine bagli olarak secilmelidir.

|lave (orijinal Almanca metinde bulunmamaktadr: tankin yaricap uzunluguna bagli olarak
siyirici krek a 1 kol olarak kabul ediliyor.|

Emme niteleri (genellikle arac (organ) tipi borular) icin camur ayirma debisi ile kisa-devir
camur debisi arasinda ayirim yapmak mmkn degildir, cnk dip camuru genellikle aritilmis su
ile seyrelir (cogunlukla tankin ksesinde).

Emme borularinda (ykselticiler) debi 0,6-0,8 m/sn arasinda olmalidir ve emme borulari arasinda
mesaIe 3-4 metreyi gecmemelidir. Kpr hizi v
SR
siyirici kprlerininkiyle ayni olmalidir. Ilave
hidrolik yk kck tutmak icin emme kapasitesi tankin ortasindan disina dogru saIhalar halinde
olmalidir.

Tablo 12: Camur syrclarnn dizayn iin rehber degerler

Kisaltma Birim
Dairesel tanklar Dikdrtgen tanklar
Camur siyiricilar
Camur
siyiricilar
Flight
siyiricilar
Siyirici ya da krek yk. h
SR
m 0,4-0,6 0,4-0,9 0,15-0,30
Kpr Hizi V
SR
m/saat 72-144 mak. 108 36-108
Geri devir hizi V m/saat - mak. 324 -
Ayirma Iaktr I
SR
- 1,5 < 1,00 < 1,0

*)
Ayirma Iaktr, bir ayirma araliginda hesaplanan camur ayirma debisinin ve asil camur ayirma debisinin
katsayisidir.


|lave (orijinal Almanca metinde bulunmamaktadr: Ayirma Iaktr I
SR
1,5 dip egimi 1 :
15 olan dairesel cktrme tanklarindan tretilmistir ve siyirici krek yksekliginde camur
tabakasini tam olarak ayirmak icin spiral seklinde siyirici krek: 1,5 kpr devri gerekmektedir.
Siyirici verimi, ayirma Iaktrnn tersi olarak dsnlebilir.|




50
6.9.4 Dikdrtgen Tanklarla Camur Ayirma

Camur siyiricilari icin, siyirici kregi kaldirmak ve indirmek icin gerekli sreyi t
S
(saat) ve
siyirici kprsnn gecit uzunlugunu (L
RW
-W
ST
) hesaba katarak ayirma araligi:

L
RW
L
RW
t
SR
t
S
|saat| (6-14)
v
SR
v
ret

Ayirma debisini Q
SR
yi hesaplamak icin asagidaki varsayilmalidir: Siyirici kregi teorik olarak
en Iazla siyirici kregin yksekliginin 15 kati (L
SL
15 h
SR
) kadar camur siyirabilir. Siyirici
kregin uzunlugu L
SR
(~b
ST
dikey duvarlari olan tanklarda) oldugundqa ayirma debisi su sekle
gelir:

h
SR
L
SR
L
SL
Q
SR
|m
3
/saat | (6-15 )

I
SR
t
SR

Dikdrtgen tanklar icin uygun uzunluk 60 m.nin altindadir. Belirli bir mesaIeyle (tank
uzunlugunun yarisindan az) ayrilan camur hunilerinin iki kregi icim 40 metrenin zerinde
uzunluk tavsiye edilir.

Krek siyiricilar ve Ilight siyiricilar icin ayirma Iaktr I
SR
1,0 olmasi camur tabakasinin
stnde krek ya da beam in yksekligi ile ilave bir camur tabakasinin transIer edildigine isaret
eder.

Flight siyiricinin uzunlugunun (L
FS
- L
ST
) oldugu flight syrclar icin ayirma araligi:

L
FS

t
SR
|h| (6-18
**
)
v
SR

Flight siyiricilar icin camur ayirma debisi:


v
SR
L
SR
h
SR
Q
SR
|m
3
/saat | (6-19)

I
SR

Beamlerin arasindaki mesaIe beam yksekliginin yaklasik 15 kati olmalidir.

Dikdrtgen tanklarda emme nitelerinin dizayni icin Blm 6.9.3.deki detaylar uygulanir.
Kpr hizi 36-72 m/saat olmalidir. Emme niteleri, kprnn anlik yerine bagli olarak tankin
boylamsal ekseninde kacinilmaz dairesel, ilave hidrolik yke sebep olur.




**
Oriiinal Alman Standardindaki denklemlere ayni numarayi almasi icin Denklemler (6-11), (6-12), (6-16) ve (6-17)
cikarilmistir.

51
6.9.5 Kati Madde Dengesinin Gerceklesmesi

Camur ayirma sistemi yle dizayn edilmelidir ki camur ayirma debisi Q
SR
kati madde dengesini
denklem 6-9 a gre karsilasin. Buna gre:

Q
RS
L
SR
- Q
Short
SS
EAT
Q
SR
> |m
3
/saat | (6-20)
SS
BS

Burada SS
RS
icin Blm 6.3 de verilen geri devir camuru askida kati madde konsantrasyonu
kullanilmalidir.

7 Planlama ve sletme Durumlar

7.1 Biyolojik Reaktr (avalandrma Tank)

7.1.1 Tank Tasarimi

Karistirma ya da havalandirma tanklarinda toplam debiye bagli olarak 10 dakika ya da daha az
bekleme sreleriyle birlikte, kisa-devir akislar dizayn lcmleri kullanilarak en aza
indirilmelidir.

Ince kabarcikli havalandirma elemanlariyla tabani kaplanan tanklarda bile, homoien oldugu
varsayilan kesintisiz akis blgesel olarak engellenebilir (tikanabilir). Havalandirma blgeleri
yaninda ve altindaki kisa-devir akislari ve by-pass akislar aritma perIormansini zayiIlatir; devir
niteleri (pervaneler) homoien olmayan akis proIilleri olusturur, akis atlamalari gibi. Yukarida
belirtilen durumlarda ince kabarcikli diIzr hava sistemlerinde asil oksiien transIer orani
boyutlandirma icin alinandan kck olabilir.

Temel olarak, dogru isletmeyi srdrrken tankin icine yerlestirilmis ekipmanin tamirine olanak
saglayacak esas nlemler alinmalidir. AktiI camurun toplanmasi icin olan kanal ve pompa
tnelleri tankin bosaltilmasi icin Iaydali olur.

7.1.2 Kpk Birikmesi ve Camurun Yzmesi

Kpk ve yzen camur, Microthrix parvicella olusumuyla, havalandirma tanki stnde,
bununla birlikte denitriIikasyon tanklarinin stnde ve belli kosullarda anaerobik tanklarin
stnde bile olusabilir. Kpkl camurun olusmasini en aza indirmek icin tanklardaki blme
duvarlari her zaman taskin seklinde olmalidir. Doldurma ve bosaltma sirasinda dibe yakin kck
acikliklarla ayirma duvarlarinin zerine bir taraItan gelen yksek su basinci engellenir. Ayni
sebepten dolayi havalandirma tanklarinin cikis kanallarinin nnde kpk tabakasi (scum)
toplayicilarinin bulunmasi pratik degildir. Genellikle kanaldaki kpk tasan (savak) su ile
parcalanir.

Microthrix Parvicella nin olusumu simdiye kadar anlasilamadigindan dolayi kpk tabakasinin
(scum) ayrilmasi icin bir olanak, koruyucu bir nlem olarak planlanmalidir. Bu, ikincil cktrme
tankina olan dagiticida veya havalandirma tanklarinin ortak, acik cikis kanallarinda olabilir.
Burada uygun bir emme ekipmaninin kurulmasi mmkn olmalidir. Ayrilan kpk, ileri bir
aritma olmadan crtcy beslememelidir; mesela kurutma yataklarina uygulanabilir.

52
7.1.3 Ic Resirklasyon Pompalarinin Dzenlenmesi

Ic resirklasyon sisteminin su headindeki kck Iarkliliklardan dolayi, bircok durumda sadece
pompanin debisi yaklasik olarak belirlenebilir. DenitriIikasyon blgesinden cok yksek bir
resirklasyonu ve bundan dolayi yksek oksiien transIerini engellemek icin kismak veya daha
iyisi uzaktan kontrol etmek mantiklica olur.

7.1.4 NitriIikasyon Icin Boyutlandirilmamis Tesislerde Nitrit Formasyonu

Belli kosullar altinda (yksek sicakli, dsk yk), karbon giderimi icin tasarlanmis tesislerde
bazen nitriIikasyon olusabilir. Bununla oksiien tketimi artar ve cikis suyunda nitrit
konsantrasyonunun arttigi hesaplanir. Bu ters etkilere, daha yksek oksiien transIeri ile veya bu
mmkn degilse camur yasinin kcltlmesiyle (atik camur debisinin artmasi) karsi koyulabilir.

7.2 kincil Ckeltme Tanklar

7.2.1 Genel

Bu STANDARTTA, sadece boyutlandirmayi etkileyen ya da boyutlandirmayi ilgilendiren
dizayn ynleriyle ilgilenilmistir. Dizayn ve dzenlemenin ileri planlama yn, saha ya da yer alti
kisitlamalari, insaat prosesleri, traIik gvenligi gibi benzer durumlar burada acikca
listelenmemistir. Bunun icin ATV El Kitabi |2|, Blm 3.5 ve ATV Raporu`na |10| bakiniz.

7.3.2 Temelde Yatay Akisli Tanklar

Tank boyutu

Dairesel tanklar icin genel tank yaricaplari 30 ila 50 metre arasindadir. Cevresel savaklar ile
byk dairesel tanklardan temiz suyun ayrilmasi rzgarin etkisiyle zarar grebilir. Capi 20
metreden az olan dairesel tanklar dsey akisli tanklar gibi hesaplanmali ve dizayn edilmelidir
(Blm 6.5 ve 6.7).

Girisler

Girisin dizayni, ikincil cktrme tanklarinda ayirma perIormansini cok etkiler.

Atiksu ve camurun karisimindan olusan giris akisi mmkn oldugunca cabuk sekilde giris
alanina dagitilmalidir ve ayirma blgesine ya da yogun akis ve depolama blgesine sirayla yatay
olarak desari edilmelidir. Dsk yatisli giris delikleri var ise kisa-devir akislarina dikkat
edilmelidir.

Yumaklasma ve gaz stripping hacimleri, ckelme blgesine girmeden nce zellikle derin
havalandirma tanklarinda yararli olmaktadir. Gaz stripping, giris blgesinde, dagitim
kanallarinda ya da havalandirma tankinin en son blmnde gaz alma alani kullanilarak
yapilabilir. Yzen camurun gideriminin de burada gerceklesmesi varsayilabilir. Yumaklasma,
giris alanina tanka giris yapana kadar orta seviyede debiyle 40 cm/sn ye kadar 3 ila 5 dakikalik
periyotla desteklenebilir. Dairesel tanklara giris hizinin ideal bir yatay bileseni 10 cm/sn yeye
kadar hesaplanmasi tavsiye edilir. Dikdrtgen tanklarda akis hizin yatay bileseni 0,25 ila 0,33


53
cm/sn yeyi gecmemelidir, cnk yzey yk orani sinirlanmistir. Dairesel tanklarin giris
hacimleri ve dikdrtgen tanklarinin dagitim kanallari geri devir camurunu kapsayan en yksek
(peak) yagisli hava debisine (Q
ww,h
(1RV) gre tema sresi 1 dakika olacak sekilde
boyutlandirilmalidirlar.

Ckslar

Tankta gerceklesen atiksuyun ve camurun ayrilma islemi hidrolik elverisli cikis dizayni ile
garantiye alinmalidir. Bu nedenle, ic savaklar yan duvara yeterli mesaIede olacak sekilde
sabitlenmelidirler. Savak taskin orani 10 m
3
/ (m saat) le sinirlanmalidir ve savaklar her iki yanda
6 m
3
/ (m saat) debiyle beslenmelidir. 150 kg/l den cok camur hacim indeksi icin bu degerler
azaltilmalidir.

Cikis yzey alanindan daha dzenli bir geri alma, temiz suyun sarsintisiz bir sekilde alinmasi
gerekliligini destekler. Bu, radyal olarak dzenlenmis, batirilmis, delinmis cikis tpleriyle veya
bircok savakla saglanabilir. Su seviyesinde mmkn varyasyonlar hesaba katilmalidir. Yzen
camurun tasmasini engellemek icin bir scumboard savaktan 30 cm mesaIede yerlestirilmelidir.
Dalma derinligi 20 cm olmalidir.

Camur hunileri

Eger ilave yogunlastirma gerekmiyorsa camur siyiricilari olan ikincil cktrme tanklarinin
byk camur hunilerine ihtiyaci yoktur. Huniler yle dizayn edilmelidir ki, hic camur tortusu
beklenmemelidir. Huninin duvarlari mmkn oldugunca dz (przsz) olmalidir ve en az
1,7 : 1 egimi olmalidir. Ters piramit seklinde hunileri olan boylamsal tanklarda tepelerin
yuvarlanmasina dikkat edilmelidir.

7.3.3 Temelde Dsey Akisli Tanklar

Dsey akisli ikincil cktrme tanklari dairesel ya da dikdrtgen tanklar olarak insaa edilebilirler.
Normalde bunlar yatay akisli ikincil cktrme tanklarindan derin olurlar. Tankin dis duvarinda
su seviyesi yksekliginde dsey bilesenin h
ln
yatay bilesene orani, camur battaniyesi olusmasi
icin 1 : 2 den yksek olmalidir.

Dairesel ve huni-tabanl tanklar

Huni seklinde tanklar (Dortmund tanki), dsey akisli ikincil cktrme tanklari icin en cok tercih
edilen insaat seklidir. Huni (konik) sekli, akisin yukari dogru dzgn bir dagilimda olmasini ve
camur battaniyesinin olusmasini ve srekliligini saglar. Tank derinliginin en az 75 lik kismi
huni seklinde olmalidir. Huninin egiminin 1,7 : 1 olmasi uygundur. 1,4 : 1 dogru Ilatter egimler
sadece cok dz ve zel dikkatle retilmis duvar yzeylerinde mmkndr. Genellikle huni egimi
yogunlastirma hacmine kadar devam eder, bylece camur ayirma sistemine gerek kalmaz.

Dz tabani olan dairesel tanklarda, bir siyiricinin camuru ayirma noktasina transIer etmesi
zorunludur.





54
Dikdrtgen tanklar

Dsey akisli dikdrtgen tanklar genellikle dz tabanli boylamsal tanklar olarak insaa edilirler.
Caprazlamasina hizli bir sekilde hareket ederler ki bu sekilde giris akisinin btn tank boyunca
esit dagilmasi zel bir nemle gerceklesir. Camur ayirma, tercihen organ boru emme agizli bir
kpr nitesiyle boylamsal hareket eden veya 25 metreye uzunlugu kadar kck tanklarla oluk
sekilli tank tabani zerinde emme borusu kullanarak gerceklesir.

Giris

Dz tabanli dikey akisli dikdrtgen ve dairesel tanklarin giris dizayni yatay akisli ikincil
cktrme tanklariyla aynidir.

Huni sekilli tanklarin girisi merkezde batik silindirli ve tanka giriste akis ynn degistiren bir
yapidir. Batik silindirin asagi taraIi yogunlastirma blgesinin zerinde bitmelidir ve tavsiye
edilen yer depolama blgesinin ortasinda bitmesidir. Giris silindirinin capi, ilgili
boyutlandirilmis yzey alaninin yaricapinin 1/5 ila 1/6 si oraninda secilmelidir.

Capraz akisli dikdrtgen tanklarda giris akisi derin olmalidir ve tanka esit sekilde dagitilmalidir.

Cks

Dsey akisli ikincil cktrme tanklarinin cikislarinin dizayni yatay akisli tanklarinkine benzer
insaa edilebilirler.

Dairesel tanklarda ve huni tabanli tanklarda oluklarin radyal yerlestirilmesi veya radyal cikis
tpleri ikincil cktrme alanina dzgn bir akisin olmasina yardimci olurlar. Bununla, dalgic
cikis tplerinin kpklesmis camurun ayrilmasiyla tikanmamasi avantaiina sahip olurlar.
Dikdrtgen tanklarda temiz suyun alinmasinin dzlemsel olmasi hidrolik verimliligi destekler.

7.4 Geri devir amuru

Geri devir camuru debisinin kontrol veya dzenlenmesi cok nemlidir. Isletme strateiisinin
amaclari syle olmalidir:

O havalandirma tankinda istenen mixed liquir askida kati madde konsantrasyonunun
devamliligi icin gerekli geri devir aktiI camurunun saglanmasi,


O ckelme, yogunlastirma, camur alma prosesleri ve havalandirma tanki arasindaki camur
sirklasyon dngsnn kapanmasi,


O eger gerekli ise, ikincil cktrme tanklarinin hidrolik beslenmesi dengelenmesinin
desteklenmesi,


Deri devir camur debisinin giris debisine (RS sabit) srekli veya yari-srekli otomatik kontrol
icin kuru hava giris debisinin Q
DW,h
yaklasik 0,75 ila 1 kati sabit bir debi saglanmalidir. Yagmur
55
suyunun giris debisine katilmasiyla olusan yksek hidrolik yk engellemek icin geri devir
camur debisinin artirilmasi sre olarak ertelenmelidir ve dzgn bir sekilde baslamalidir.

Elde edilen geri devir camur debisinin kaydedilmesi gereklidir ve ek olarak en az bir ikincil
ckeltme tankindaki camur battaniyesinin yksekliginin kaydedilmesi istenir.


Dinamik Simlasyon


Dinamik modellemeyle sistem ve proses bilgilerini hesaba katarak aktiI camur tesislerinin proses
tanimlanmasinda yeni bir adim atilmistir. niversite seviyesinde bu gibi modellerin calismasi ilk
baslarda sinirliydi. 'AktiI Camur Modeli No:1 |12| nin yayinlanmasindan ve PC programlarina
uygun hale dnstrlmesinden sonra dinamik simlasyon nemli olmustur.

Bugn statik boyutlandirilmis aktiI camur tesislerinin isletme davranislarin kontrol etmek icin
dinamik simlasyon sik sik kullanilmaktadir. Burada, proses konIigrasyonu ve lcm ve
kontrol teknoloiisi cesitlidir ve optimizasyon detaylandirilmistir.

Bir aktiI camur modeli ile birlesen basit (bir boyutlu) ikincil cktrme tanki modellerinde
biyoloiik reaktr ve ikincil cktrme tanki arasindaki yerlesen camur dinamik olarak kayit
edilebilir ve bununla aktiI camur prosesinin modellenmesinin bilgisel degeri gelisir.
Hidrodinamik modellerin (2 ve 3 boyutlu) yardimiyla n-boyutlandirilmis ikincil cktrme
tanklarinin Ionksiyonu incelenebilir ve akis teknoloiisi icin dizayn yapisi optimize edilebilir.
Farkli cesitteki modellerin uygulanma alanlari ve limitleri ATV Raporunda |14| tartisilmistir.

Czel olarak temel modele dayanan simlasyon yardimiyla hangi zel grevler detaylandirilabilir.
Bir model, sadece modelin olusmasindan hesaba katilan bu gibi sorulari basarili bir sekilde
tanimlayabilir. Tecrbesiz bir kullanici icin bir tehlike vardir ki o da sadece sorunun gidis
yolunun basitce ele almaktir. Gercek sudur ki, kural olarak boyutlandirma sadece bir cesit yk
icin gecerlidir ve sadece bir cesit yke bagli simlasyon durumuna gtrr.

Simlasyonun dogasinda yatan belirsizlikler ve dar bogazlar modelleme ile tahmin edilemez,
Iakat buna ragmen cesitli durumlar icin uygun varsayimlar (isletme kavramlari, yk cesitleri ve
duyarlilik etmenleri) ilerleme, degerlendirme ve gz nnde bulundurularak yapilmalidir.

Bu yzden, simlasyon modeli kullananlara yksek gereksinimler koyulmalidir ve bunlar
sadece model bilgisine degil ayrica yk cesidini secmek ve proses zelliklerine de bagli
olmalidir.

Bu nceden olmasi zorunlu dzenlemeler altinda aktiI camur tesisleri gvenlik ve ekonomik
verimlilige bagli olarak bu dinamik simlasyon kullanilarak optimize edilebilir.







56
9 Maliyet ve Cevresel Etkileri

Standart, bir nceki versiyonuyla karsilastirilarak boyutlandirmaya ve isletme tecrbelerine
dayanmaktadir ve bu arada gvendedir. Bu acidan nceden sadece tahmin ya da varsayimlara
dayanilarak koyulan bazi sartnameler simdi kesin olarak acik iIadeler ve etkili parametlerin
belirtilmesiyle ve bircok durum icin teyit edilmistir.

Bu Standartta, planlamacilar ve arastirmacilar tek-Iazli aktiI camur tesislerinin boyutlandirilmasi
icin ayri bir calisma temeli almislardir. Bundan ve proses teknik ynnden onlar gerekli cevresel
korumaya da bagli kalarak en uygun ve ekonomik czm gelistirmislerdir. Burada, degisik ve
hassas arastirmalarin mmknati ve bundan genel planlama prosesi icine gelismis bir
entegrasyon olacagi zerinde durulmalidir.

Bu Standartta, yzey sularina desari edilecek atiksuyun kalitesi icin gereklilikler basilmamistir;
bunlar yasal olarak hazirlanmistir ya da yasal sartnamelerin dnsmesiyle belirlenir. Bu Standart,
uygun sartnamelerin ve ekonomik isletmenin gvenli sekilde ayarlanmasini amaclamistir.


10 lgili [Alman] Ynetmelik. Ynerge ve Standart artnameleri [Cevirmen
notu: bilinen eviriler Trke verilmistir. eger yoksa resmi olmayan eviriler parantez iinde
verilmistir.]

O Abwasserverordnung [Atksu Yasas]

Verordnung ber AnIorderungen an das Einleiten von Abwasser in Gewasser (AbwV)
Atiksuyun Yzey Sularina Desariindaki Gereklilikler Yasasi, Bundesgesetzblatt 1999, 18.02.99
tarihli Blm 1, No.6

O ATV Kurallar ve Standartlar

ATV-A 122E
Baglanti Degeri 50 ve 500 Arasinda Oturani ve NIus Esdegeri Olan Aerobik Biyoloiik Aritma
Sistemi Olan Kck Kanal Aritma Tesislerinin Boyutlandirilmasi, Insaasi ve Isletmesi,
basim 06/91

ATV-A 126E

Baglanti Degeri 500 ve 5.000 Arasinda Oturani ve NIus Esdegeri Olan Kanal Aritma
Tesislerinde Atiksu Aritiminin Camur Stabilizasyonuyla Birlikte AktiI Camur Prosesine Gre
Aritilmasinin Prensipleri, basim 12/93

ATV-A 128E

Birlesik Kanallarda Yagmursuyu Yapisinin Boyutlandirilmasi ve Dizayn Standartlari,
basim 04/92

ATV-A 202

VerIahren zur Elimination von Phoshor aus Abwasser
Atiksuda IosIor giderimim metotlari, basim 10/92
57
ATV-M 209E

AktiI Camur Havalandirma Tanklarinda Temiz Su ve Mixed Liquir da Oksiien TransIerinin
Clclmesi, Basim 06/96

ATV-M 210

Belebungsanlagen mit AuIstaubetrieb
Impoundage isletmeli aktiI camur tesisleri, basim 1997


ATV-M 256

Steuern und Regeln der N-Eliminaiton beim BelebungsverIahren
|AktiI camur proseslerinde azot gideriminin kontrol ve dzenlemesi|, basim 1997

ATV-M 265

Regulung der SauerstoIIzuIuhr beim BelebungsverIahren
|AktiI camur prosesinde oksiien transIerinin dzenlenmesi|

ATV-M 271

PeersonalbedarI Ir den Betrieb kommunaler Klaranlagen
Kentsel kanal aritma tesislerinin isletilmesinde personel gerekliligi, basim 09/98

O Standart artnameler

DIN EN 1085
Atiksu aritma- kisa szlg; c dilli versiyonu EN 1085-1997

DIN 4045
Atiksu mhendisligi Kisa szlg

DIN 4261, Blm 2
Kck kanalizasyon aritma tesisleri; kanalizasyon havalandirmali tesisler; uygulama, dizayn,
insaat ve test etme

DIN 18202
Bina insaasinda boyutsal toleranslar; Binalar

DIN 19558

berIallwehr mit Tauchwand, getauchte AblauIrohre in Becken; Baugrundsatze, Hauptmasse,
Anwendungsbeispiele
|Kpk bordasi olan taskin savagi, tanklarda batmis cikis borulari; insaat prensipleri, ana
boyutlar, uygulama rnekleri|

DIN 19569-1
Kanalizasyon aritma tesisleri icin yapi ve teknik ekipmanin dizayn prensipleri; Genel Prensipler
58
DIN 19569-2
Kanalizasyon aritma tesisleri icin yapi ve teknik ekipmanlarin dizayn prensipleri; kati
maddelerin ayrilmasi ve yogunlastirilmasi icin yapilar

Taslak DIN EN 12255-1
Atiksu aritma tesisleri; Blm 1: Genel insaat prensipleri

Taslak DIN EN 12255-4
Atiksu aritma tesisleri; Blm 4: Cn cktrme saIhasi

Taslak DIN EN 12255-6
Atiksu aritma tesisleri; Blm 6: AktiI camur prosesi

Taslak DIN EN 12255-8
Atiksu aritma tesisleri; Blm 8: Camur aritma ve depolama

Taslak DIN EN 12255-10
Atiksu aritma tesisleri; Blm 10: Gvenlik prensipleri

Literatr
[Cevirmen notu: bilinen eviriler Trke verilmistir. eger yoksa resmi olmayan eviriler parantez iinde
verilmistir.]

1. ATV (yayimci): ATV-Handbuch 'Biologische und weiter gehende
Abwasserreinigung
|ATV El kitabi ' Biyoloiik ve ileri atiksu aritma|. 4. Basim,
Berlin: Ernst & Sohn, 1997.

2. ATV (yayimci): ATV-Handbuch 'Mechanische Abwasserreinigung
|ATV El Kitabi 'Mekanik atiksu aritma|. 4. basim, Berlin:
Ernst & Sohn, 1997.

3. ATV-Arbeitsblatt 'Vereinheitlichung und Herleitung von Bemessungwerten
Ir Abwasseranlagen
|ATV Standart 'Atiksu sitemleri icin boyutlandirma
degerlerinin birlestirilmesi ve tretilmesi| (hazirlik
asamasinda|.

4. Nowak, O.: NitriIikation im BelebungsverIahren bei massgebendem
IndustrieabwassereinIluss.
|Endstriyel atiksu girisi olan aktiI camur proseslerinde
nitriIikasyon|
Wiener Mitteilungen Wasser, Abwasser, Gewasser, Vol.135
(1996).

5. Prendl, L.: Beitrag zu Verstandnis und Anwendung aerober Selektorren
Ir die Blahsclammvermeidung.
|Kabaran camurdan korumak icin aerobik selektrlerin
anlasilmasi ve uygulanmasi hakkinda makale|
Wiener Mitteilungen Wasser, Abwasser, Gewasser, Vol.139
(1997)

59
6. ATV Raporu 'AktiI camur tesislerinde kabaran camur, yzen camur ve
kpgn sebepleri ve nlemleri. Korrespondenz Abwasser
45 (1998), 1959-1968 ve 2138

7. Ekama, G.A.; Ikincil cktrme tanklari. IAQW Bilimsel ve Teknik Rapor
Bernard, J.L.; No:6, Londra: IAQW 1977.
Gnthert,F.W.;
Krebs, P.;
McCorquodale,J.A.;
Parker,D.S.;
ve Wahlberg,E.J.

8. ATV Raporu 'Schlammraumsysteme Ir Nachklarbecken von Belebungs-
anlagen
|AktiI camur tesislerinde ikincil cktrme tanklari icin
camur temizleme sistemleri|
Korrespondenz Abwasser 35 (1988), 263 II.

9. Dzeltme: ATV Raporda dzeltmeler |8|. Korrezpondenz Abwasser 35
(1988), 611.

10.ATV Raporu 'Konstruktive Aspekte der Planung von Nachklarbecken
von Belebungsanlagen
|AktiI camur tesislerinde ikincil cktrme tanklarinin
planlanmasinda dizayn durumu|.
Korrespondenz Abwasser 44 (1997), 2061-2064 ve 45
(1998), 549.

11.ATV Raporu 'Bemessung und Gestaltung getauchter, gelochter
AblauIrohre in Nachklarbecken
|Ikincil cktrme tanklarinda dalgic, delikli desari
borularinin boyutlandirilmasi ve dizayni|.
Korrespondenz Abwasser 42 (1995), 1851-1852 ve 44
(1997), 322-324.

12.Henze, M.; AktiI Camur Modeli No.1. IAWPRC Bilimsel ve Teknik
Grady, C.P.L.ir.; Raporlar No.1. Londra: IAWPRC (1987).
Guier, W.;
Marais, G.v.R.;
Matsuo, T.

13.ATV Raporu 'Simulation von Klaranlagen
|Kanalizasyon aritma tesislerinde simlasyon|.
Korrespondenz Abwasser 44 (1997), 2064-2074.

14.ATV Raporu 'Grundlagen und Ersatzbereich der numerischen
Modellierung der Nachklarbecken von Belebungsanlagen
|AktiI camur tesislerinde ikincil cktrme tanklarinin
nmerik modellenmesinde temeller ve konular|.
Korrespondenz Abwasser 47 (2000).
60
Ekler

KO ye dayal olarak karbon giderimi iin amur retiminin ve oksijen tketiminin
belirlenmesi

A1 Boyutlandrma Prensipleri

Hesaplamalar icin, biyoloiik reaktre gelen gnlk giris akisi, ilgili ykler veya konsantrasyonlar
asagidakilere ihtiyac duymaktadir:

C
COD,IAT
Kimyasal Oksiien ihtiyaci (KOI)
S
COD,IAT
Szntnn KOIsi (0,45 m membran Iiltre)
X
COD,IAT
Filtre edilebilir kati maddeler KOIsi
X
SS,IAT
Filtre edilebilir kati maddeler (0,45 m membran Iiltre)
X
inorgSS,IAT
Filtre edilebilir kati maddelerin inorganik tortusu (X
SS,IAT
)

Ilgili ykler Blm 4 e gre belirlenmelidir.











ekil A1: Biyolojik artmayla KO nin ve filtrable kat maddenin degisimi
(prensip diyagram)


A2 KO Dengesi

Biyoloiik reaktr giris akisinin KOI si cznebilir ve tanecikli blm olmak zere blnebilir.
Burada, btn konsantrasyonlarin atiksu giris akisina bagli olduguna dikkat edilmelidir; bunun
ayrica OV, X
COD,SP
vb. icin de uygulanabilir, bakiniz Sekil A1.

C
COD,IAT
S
COD,IAT
X
COD,IAT
|mg/l| (A1)

Her iki blm de bir biodegradable ve bir tepkimeye girmeyen (inert) blm vardir:

C
COD,IAT
S
COD,deg, IAT
S
COD,inert, IAT
X
COD,deg, IAT
X
COD,inert, IAT
|mg/l| (A2)

Cznms tepkimeye girmeyen blm cznms cikis konsantrasyonuna yaklasabilir:

S
COD,inert, IAT
S
COD,inert, EST
|mg/l| (A3)



61
Tepkimeye girmeyen cznms KOI, 0,05 ila 0,1 C
COD,IAT
arasindadir. Eger hicbir calisma
mevcut degilse kentsel atiksu icin S
COD,inert,IAT
0,05 C
COD,IAT
seklinde hesap yapilmasi tavsiye
edilir. Tanecikli KOI nin tepkimeye girmeyen kismi ise toplam tanecikli KOI nin parcasi olarak
sayilabilir:

X
COD,inert, IAT
A X
COD,IAT
A (C
COD,IAT
- S
COD,IAT
) |mg/l| (A4)

Atiksuyun cinsine ve birincil cktrme tanklarinda bekleme sresine bagli olarak, A 0,2 ila 0,35
arasindadir. Kentsel atiksu icin A 0,25 alarak hesaplama yapilabilir.

Biodegradable KOI (C
COD,deg, IAT
) asagidaki gibi verilebilir:

C
COD,deg, IAT
C
COD,IAT
- S
COD,inert, IAT
- X
COD,inert,IAT
|mg/l| (A5)

Eger denitriIikasyonu artirmak icin disardan karbon ilave ediliyorsa, S
COD,deg, IAT
nin S
COD,IAT
degeri kadar artirilmasi gerekir (bakiniz denklem 5-8). S
COD,Ext
< 10 mg/l ise hesaba katilmaz.

Giris akisinin Iiltrable kati maddeleri (X
SS,IAT
) organik ve inorganik blmler icerir; geri kalan
C
COD,IAT
nin kismi degildir.

X
SS,IAT
X
ordSS,IAT
X
inorgSS,IAT
|mg/l|

veya:

X
inorgSS,IAT
B X
SS,IAT
|mg/l| (A6)

B degeri 0,2 ila 0,3 (70 ila 80 organik) arasinda alinabilir. Eger hicbir calisma mevcut
degilse ham atiksu icin B 0,3 ve birincil cktrme tankindan cikis icin B 0,2 alinmasi tavsiye
edilir.

Bircok lcmden sonra giris akisindaki organik kuru kati maddenin 1,45 g KOI/ g org SS oldugu
belirlenmistir. Bununla asagidaki dzeltme yapilabilir:

X
COD,inert,IAT
C
COD,IAT
- S
COD,IAT
X
SS,IAT
1,45 (1 B) |mg/l| (A7)

Eger S
COD,IAT
bilinmiyorsa, Iakat X
SS,IAT
lcldyse, S
COD,IAT
bu denklemden hesaplanabilir.

Biyoloiik aritma sonucunda ikincil cktrme tankindan cikan suyun KOIsi (bu cznms
tepkimeye girmeyen KOI, biodegradable olmamis cznms KOI ve Iiltrable kati madde gelen
KOI dir) ve atik aktiI camur olarak lclen KOI (X
COD,SP
) kalir. Fark solunum icin kullanilan
oksiien olarak temsil edilir (OU). Eger cikistaki biodegradable olamamis ve cznms
biodegradable KOI yi hesaba katmazsa ve cikistaki askida kati maddeyi yanlis ynlendirilmis
atik camur olarak varsayarsa, asagidaki dnsm denklemi elde edilir:

C
COD,IAT
S
COD,inert,EST
X
COD,SP
OV |mg/l| (A8)

Yksek camur yasi oldugunda btn biodegradable tanecikli maddelerin (X
COD,deg,IAT
) ve
biodegradable cznms maddelerin (S
COD,deg,IAT
) dnsm oldugu varsayilabilir. Tepkimeye
62
girmeyen cznms KOI nin ve bunun yaninda biodegradation prosesleri sonucunda inorganik
kati madenin cok az artmasi ileri varsayimlar icin gz nne alinmaz.

A3 Camur retiminin esaplanmas

KOI olarak lclen retilen camur (X
COD,SP
) giristeki tepkimeye girmeyen tanecikli KOI den,
olusan biyoktleden (X
COD,BM
) ve biyoktlenin endoien bozulmasindan (crmesinden) kalan
tepkimeye girmeyen kati maddeden (X
COD,inert,BM
) den olusur.

X
COD,SP
X
COD,inert,IAT
X
COD,BM
X
COD,inert,BM
|mg/l| (A9)

Biyoktlenin olusumu ve endoien crme icin asagidaki dzeltme uygulanir:

X
COD,BM
X
COD,deg,IAT
Y - X
COD,BM
t
SS
b F
T
|mg/l| (A10)

1

X
COD,BM
X
COD,deg,IAT
Y |mg/l| (A11)

1 b t
SS
F
T

F
T
1,072
(T-15)
(A12)

Dnsm katsayisi Y 0,67 g KOI/ g KOI
deg
ve 15
o
C de crme katsayisi b 0,17 gn
-1
AktiI
Camur Modeli No. 1 |12| dekine benzer varsayilabilir.

Endoien crmeden geriye kalan tepkimeye girmemis kati madde crms biyoktlenin 20 si
olarak alinabilir:

X
COD,inert,BM
0,2 X
COD,BM
t
SS
b I
T
|mg/l| (A13)

KOI olarak kayit edilen kati maddenin ktlesi 80 ni organiktir. Eger 1,45 g KOI/ g SS alinirsa
ve giristeki inorganik Iiltre edilebilir maddeler hesaba katilirsa, su elde edilir:

X
COD,SP
SP
d,C
Q
d
( X
inorgSS,IAT
) /1000 |kg SS/ gn| (A14)
0,8 1,45

veya:
X
COD,SP
SP
d,C
Q
d
( B X
SS,IAT
) /1000 |kg SS/ gn| (A15)
0,8 1,45


A4 Oksijen htiyacnn esaplanmas

Oksiien ihtiyaci denklem A.8 in yeniden dzenlemesiyle asagidaki gibi cikar:

OU C
COD,IAT
S
COD,inert,EST
X
COD,SP
|mg/l|

OU
d,C
Q
d
(C
COD,IAT
S
COD,imert,EST
X
COD,SP
) / 1000 |kg O
2
/gn| (A16)

Daha ileri hesaplamalar Blm 5.2.8 e gre yapilir.