Sie sind auf Seite 1von 286

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from


University of Toronto

http://www.archive.org/details/analectahymnicam05drev
ANALECTA HYMNIK
MEDII AEYI

v.

HISTORIAE RHYTHMICAE.

Liturgische Reimofftcien.

Erste Folge.

Herausgegeben

von

Guido Maria Dreves,


S. J.

Leipzig.

Fues's Verlag (R. Reisland).


1889.
H1ST0RIAE RHYTHMICAE.

Liturgische Reimofficien
dv>

Mittelalters,

Erste Folge.

Aus

Handschriften und Wiegendrucken

herausgegeben

von

Guido Maria Dreves,


S. J.

—<$>>-

Leipzig.

Fues's Verlag (R. Reisland).


1889.
Einleitung.

Man hat frühzeitig die Frage aufgeworfen, welcher der


beiden Kirchen, der westländisch-läteinischen oder der griechisch-
morgenländischen, in der Kunst des heiligen Liedes der Vorrang
gebühre. Die Antwort fiel stets, nicht blofs was inneren Wert
und Vollendung, sondern auch was Zahl und Fülle betrifft, zu
Gunsten der Abendländer aus. „Die Vorzüglichkeit der lateinischen
Hymnologie," meinte Augusti, „ist so entschieden, dafs man so-
wohl in Absicht auf Anzahl und Menge der Kirchenlieder, als in
Ansehung des inneren Reichtums derselben die Griechen und
Syrer den Lateinern gar nicht an die Seite setzen kann," *)

eine Ansicht, die noch in neuerer und neuester Zeit von Kayser
vertreten War die
ist
2
). Frage verfrüht, so war es die Antwort
ungleich mehr. Man verglich Sachen, die man nicht kannte,
zählte Dinge, die man nicht übersah. Dafs man den hymno-
logischen Bestand der griechischen Kirche nicht ahnte, liegt zu
Tage, seit durch Pitras Untersuchungen das Vierteldutzend litur-
gischer Hymnen der Griechen auf mehr
denn ein Dutzend
Folianten angeschwollen, so dafs derselbe ohne Gefahr der Über-
treibung ausrufen kann : Nulle part la poßsie n'a recu de l'6glise
im plus grand honneur que dans la patrie d'Homere 3 ). Aber
man kannte auch den andern Gegenstand der Vergleichung nur
höchst mangelhaft; man kannte von dem poetischen Besitze der
lateinischen Kirche nur einen Teil, ob die Hälfte, ein Drittel,
ob nur ein Zehntel, wird die Zukunft lehren müssen. Vor allem
übersah man eine ganze Klasse liturgischer Poesieen, in gewisser

*) Denkwürdigkeiten ans der christlichen Archäologie V, 292.


2
) Beiträge zur Geschichte und Erklärung der ältesten Kirchenhymnen.
Zweite Aufl. I, 52.
3
) Hymnologie de l'eglise grecque, p. 23.
— G —
Hinsicht die wichtigste von allen — die Reimofficien. Denn der
Hymnus, die Sequenz, mit denen allein man sich befa&te, sind
nur ein Teil, ein dienendes Glied an einem liturgischen Gebilde,
das Reimofficiuni aber ist ein sorgfältig gegliedertes, in sich ge-
schlossenes und abgerundetes Ganze, ein liturgisches Tages- und
Stundengebet, in dem nicht nur die eingelegten Hymnen, sondern
sämtliche Antiphonen und Responsorien, kurz alles, mit Aus-
nahme der Psalmen und Lektionen, in gebundener Rede, in
Rhythmus und Reim gekleidet erscheint. Der mittelalterliche
Kunstausdruck für ein solches Officium mit Ausschluss der Psalmen
und Lektionen —
also für alle jene Teile des Officiums, welche
gesungen, nicht recitiert werden und daher in das Antiphonar
gehören, war „Historia". Derselbe findet sich in tausend und
abertausend Rubriken, wie: Istam historiam compilavit magister
N. ; hodie imponatur historia de sancto N. ; incipit nova historia
de sancta N., lauter Redewendungen, die nicht von einer Vita
oder Legenda, auch nicht von den erzählenden Lektionen der
2. Nokturn zu verstehen sind, sondern nichts anderes besagen
wollen, als was wir heute mit dem Worte Officium zu bezeichnen
pflegen. Seinem Ursprünge nach erklärt sich dieser Name wohl
daher, dafs mindestens die Responsorien, sehr oft auch die Anti-
phonen 1 ) die Geschichte eines Heiligen oder Festes zum Vor-
wurfe haben. Er hat aber jede Erinnerung an diesen Ursprung
abgestreift; denn man redete ebensogut von einer Historia de
und einer Historia nova de corpore Christi,
sanctissima trinitate
in denen von erzählenden Teilen nicht die Spur vorhanden ist.
An solchen Historiae nun, die in poetischer Sprache ge-
schrieben sind, Historiae rhythmatae et rimatae, sind die
mittelalterlichen Liturgieen sehr reich. Was ist aber von ihnen
durch die bedeutenderen Hymnensammlungen bekannt geworden?
Die alten Sammlungen von Cassander, Bebel, Fabricius u. s. w.

x
) nehmen nämlich die gereimten Antiphonen, ihrer ursprüng-
Vielfach
lichen Einrichtung getreu, Bezug auf den Psalm, dem sie als Antiphon zu-
geteilt sind. Im Vorbeigehen sei bemerkt, dafs, wenn auch die Antiphonen
geschichtlichen Inhaltes sind, oft ein doppelter Faden der Erzählung neben-
einander herläuft, indem der eine durch die Antiphonen, der andere durch
die Responsorien weitergeführt wird. Die Folge ist, dafs beide Erzählungen
sich unterbrechen und ablösen und von einer historischen Aufeinanderfolge
keine Rede sein kann.
— 7 —
ignorieren dieselben vollständig. Daniels Thesaurus, noch immer
das Standard -book des Hymnologen, bietet nicht eines. Mone
ist der Begriff des Reimofficiums von einem so , wie es sich
gründlichen Kenner mittelalterlicher Poesie erwarten läl'st, nicht
fremd. Er giebt ihn I. S. 264 kurz und gut wieder und be-
merkt: „Solche durchaus verifizierte oder gereimte Offieien des
Chors giebt es mehrere und einige sind in dieses Werk auf-
genommen, weil sie zugleich ein Seitenstück zu den verifizierten
Messen sind, die schon im 4. Jahrhundert vorkommen." Es
macht aber ganz den Eindruck, als ob Mone derartige veri-
fizierte Offieien häufig nicht als solche erkannt habe. Vollständige
oder fast vollständige Offieien finden sich bei ihm im 1. Bande
nur eines No. 201 , ein Officium de corpore Christi *) ; im 2.
Bande ebenfalls nur ein ganzes Officium de coneeptione B. M.
2
V. (326), noch dazu
-

völlig unzulänglich ediert; ) im 3. Bande


findet sich ein Officium de s. Margaretha (1042), zwei von der
heil. Ursula (1178 und 1183); keines dieser drei Offieien ist

auch nur halbwegs befriedigend wiedergegeben. So hat z. B.


1042 in der ersten Nokturn nur eine Antiphon, in der zweiten
zw ei (vielleicht drei wenn V. 45 die Aufschrift vergessen sein
r
,

sollte) in der dritten wieder eine.


, Da in jeder Nokturn drei
Responsorien Mones Handschrift kein monastisches
, scheint
Brevier gewesen zu sein; dann hat er in der ersten und dritten
Xokturn jedesmal zwei Antiphonen unter den Tisch fallen lassen.
Neben diesen gröfseren treiben allerhand kleinere Bruchstücke
von Offieien in den drei Bänden umher. So z. B. im zweiten
No. 412 de visitatione B. M. V. Als seine Quelle nennt Mone
ein Dominikaner-Brevier, ehemals zu St. Peter, jetzt zu Karls-
ruhe; aus dem, was Mone giebt und nicht giebt, ersieht man,
dafs er ein Diurnale vor sich hatte; er ediert nur Vesper- und
Laudes- Antiphonen nur Kopf und Schwanz, der ganze Rumpf,
,

*) Hier fehlen in sämtlichen Xokturnen die Antiphonen. Vgl. auch


Officium Xo. 5 des vorliegenden Bandes.
2
j Man vgl. No. 12 dieser Sammlung, wo sich das Officium in der richtigen
Fassung findet. Geradezu verblüffend wirkt Mones Bemerkung: „Ebenfalls
ein ganz gereimtes Officium auf dieses Fest steht in der lisch. S. 296 des
Klosters Peter St. dem 12. Jahrhundert, die ich aber nicht
in Salzburg aus
verglichen. Sie fängt jedoch erst mit V. 213 an. Ebenso die Hs. des
germanischen Museums zu Nürnberg Xo. 4984 des 13. Jahrhunderts." Ilätt« 1

er sich die Mühe eines zweiten Blickes genommen!


— 8 —
die Nokturnen der Matutin fehlen
8 avulsum sine trunco —
caput disjectaque membrä. Ebenso ist 892, einige Teile des
Dominikusofficiums, ersichtlich einem Diurnale entnommen. Wer
al>er keine Fragmente edieren will, wo er das Ganze bieten

könnte und folglich sollte, der mtifste wissen, dal's in einem


Diurnale niemals ein vollständiges Officium zu finden ist. Unter
No. 908 giebt Mone aus einem Kolmarer Antiphonar zuerst die
5 Antiphonen ad vesperas, und zwar als eine dann unter 909 aus ;

derselben Handschrift (offenbar einem Antiphonarium monasticum)


die 6 Antiphonen der ersten Nokturn ebenfalls als eine, und um
das Mals voll zu machen, legt er in der Anmerkung „beide
Lieder" einem französischen Dichter bei. In Summa ist in den
3 Bänden Mones auch nicht ein einziges unverstümmeltes
Officium.
Morel hat in seine kleine Sammlung drei Officien auf-
genommen. No. 143 ist das Officium Visitationis des Kardinal
Adam E a s t o n *) , aber wunderlicherweise sind hier sämt-
lichen Responsorien ihre Versus abhanden gekommen. So z. B.
in der 1. Nokturn
R. 1. Surgens Maria gravia
Migravit per cacumina
In civitatem Judae,
Intravit domum propere
Zachariae cum opere
Salutis consobrinae.
i.

So w eit Morel.
r
Unter den Tisch fällt:
V. Ut audivit Elisabeth
Salutes niox de Nazareth,
Exclamat mirative.
Es ist kaum glaublich, dafs dem Schreiber des Einsiedler
Codex 82 (nach Morel ein Brevier) die sämtlichen Verse sollten
in der Feder geblieben sein. Das zweite ist das Officium Karls
des Grofsen (444), das dritte das gewöhnliche Katharinenofficium
(458), ersteres mit geringen, letzteres mit bedeutenderen Lücken.
Die erste Hymnensammlung, die eine beträchtliche Anzahl
2
von Reimofficien ) in unverstümmelter und durchweg in korrekter
x
) Vgl. Die Hymnen Johanns von Prag 1886. S. 29 ff.
Jenstein.
2
) Übergangen sind in dieser Aufzählung Sammlungen, die Keinen hymno-
logischen Zweck verfolgen, z. B. Analecta Bollandiana, Langebecks Scriptt.
rer. Danicarum u. a., sowie vereinzelt edierte Officien; zu nennen wäre

noch Milchsack mit einigen wenigen Historiae.


— 9 —
Weise zur Ausgabe bringt, ist die von G. E. Klemmin§, Hymni,
Sequentiae et piae cantiones in regno Sueciae olim usitatae.
Holmii 1885 — 1887. Der erste Band seiner Sammlung enthält
die Officien folgender 12 schwedischer Heiligen: Ansgarius, Bir-
gitta (2), Botuidus, Brinolphus, David, Ericus, Escillus, Helena,
Henricus, Katharina, Nicolaus, Sigfridus, sowie ein Officium
patronorum Sueciae. Hierzu kommen im zweiten Bande zwei
Officien de Corona spinea, eines de visitatione, eines de com-
passione B. M. V., sowie endlich ein unglücklich ediertes Marien-
1
officium ohne Titel auf S. 133 ff. ); der dritte Band enthält
noch 6 weitere Officien auf Anna, Barbara, Elisabeth, Joseph.
Martha, Thomas Cantuariensis.
Ein Umstand, der eine richtige Edierung mancher Reiin-
officien erschwert, ist die abweichende Einrichtung der ver-
schiedenen Breviere. Von der höchsten Tragweite ist rücksichtlich
unseres Gegenstandes der Unterschied der monastischen und
nieht-monastischen Officien. Während in letzteren jede der drei
Nokturnen, aus denen sich die Metten (Matutinum) aufbauen, aus
je 3 Antiphonen zu ebenso vielen Psalmen und je 3 Responsorien
nach einer gleichen Anzahl Lektionen besteht, zählt im Monastikon
die und zweite Nokturn je 6 Psalmen und 4 Lektionen,
erste
also auch 6 Antiphonen und 4 Responsorien. In der dritten
Nokturn treten an Stelle der Psalmen die diesen Brevieren
eigentümlichen Cantica, die stets sub una Antiphona gebetet
werden, worauf wieder 4 Lektionen mit ihren Responsorien folgen.
Der ersteren Form des neben dem
Breviers bedienen sich
Säcularklerus Augustiner, Prämonstratenser Dominikaner und ,

Franziskaner, der letzteren Benediktiner, Cistercienser Kar- ,

thäuser, Cölestiner. Die nächste Folge des Unterschiedes ist


diese: Ist ein Officium ursprünglich für das Weltpriesterbrevier,
wie wir es Kürze halber nennen wollen, geschrieben und ich finde
dasselbe in einer Benediktinerhandschrift, so stofse ich auf das-
selbe in einer erweiterten, interpolierten Gestalt. Die Mönche
muisten, um sich des Officiums bedienen zu können, dasselbe
dehnen; dies geschah selten durch poetische Ergänzung, sondern
meist durch Interpolation mittels vorhandenen poetischen und

l
) Vgl. No. 21 dieser Sammlung. Bei Klemming fehlt die 1. Vesper und
sind die Antiphonen der Laudes in einen Hymnus verwandelt.

"}
— 10 —
unpoetischen Materials, das gerne anderen Officien auf dasselbe
Fest entlehnt wurde. Wird ein solches Officium aus einem
monastischen Breviere ohne weiteres abgedruckt, so hat man einen
mit Schlacken durchsetzten und in Unordnung geratenen Text
geliefert. Als ein Beispiel kann Mones Xo. 320 dienen. Um
ein Officium aus der monastischen in die gewöhnliche Form um-
zusetzen, wird man in der Regel das Richtige treffen, wenn man
die 6 Antiphonen der ersten und die drei ersten Antiphonen
der dritten Nokturn zu je drei auf die drei Nokturnen der Matutin
verteilt; die Responsorien sind entweder der Reihe nach in die
Nokturnen einzutragen unter Fortfall der drei letzten, oder es
ist in jeder Nokturn die vierte zu unterdrücken. Welches von
beiden Verfahren im einzelnen Falle das richtige, kann nur durch
innere Gründe, mit Sicherheit meist nur dann entschieden werden,
wenn es möglich wird, das Officium in nicht-monastischen Hand-
schriften wiederzufinden. Umgekehrt kann aber ein Officium auch
ursprünglich für eine monastische Gemeinde gefertigt sein; ein
solches Officium aus einem nicht-monastischen Breviere wieder-
geben, heifst einen lückenhaften und unvollständigen Text bieten.
Neben diesen grofsen Hauptunterschieden laufen einige
kleinere, die indes der Beachtung sehr wert sind. So unter-
scheidet sich das monastische Brevier der Cistercienser von dem
gleichfalls monastischen der Benediktiner, abgesehen von der
Verschiedenheit des Hymnars dadurch, dafs die Vesper der
Cistercienser vier Antiphonen hat, wo die der Benediktiner fünf
aufweist; dafs die Cistercienser die fünf Psalmen der Laudes
stets sub una Antiphona sangen und daher mit den überzähligen
vier Antiphonen die vier sog. kleinen Hören ausstatten konnten.
Sind solche Antiphonen legendarischen Inhaltes, so läfst sich

meist nicht absehen, ob sie an der ihnen naturgemäfs zukommenden


Stelle stehen oder nicht; beziehen sie sich aber inhaltlich auf
die Psalmen, so läfst sich bisweilen feststellen, dafs eine Antiphon,
die meine Cistercienserquelle als ad Primam gehörig bietet, that-
sächlich zu einem Laudes-Psalm gehört. Vor mir liegt beispiels-
weise ein Barbaraofficium, das ich bisher nur in nicht-monastischen
und Cistercienser-Brevieren gefunden; ich bin aber überzeugt,
dafs die monastische Form des Benediktiner-Breviers die ur-
sprüngliche und allein richtige ist. Die Antiphon zur Prim
lautet nämlich in der Fassung der Ci stercienserbre viere :
— 11 —
Atria laetitiae virgo jubilaiulo subivit
De cellis claris clara trophaea ferens.

Das weist aber mit Händen auf den zweiten Psalm der
Landes. Zur Herstellung der ursprünglichen Form fehlt jetzt

nur noch eine Antiphon, die fünfte der ersten Vesper. Zu be-
achten ist in ähnlicher Weise, dafs die Officien des Dominikaner-
breviers die Psalmen der ersten Vesper stets sab una antiphona
bieten, wo die des Franziskanerbreviers fünf Antiphonen haben,
wogegen letzteres frühzeitig in der dritten Xokturn nur zwei
Responsorien hat; dafs in vielen Diöcesen die Officien der ganzen
österlichen Zeit nur eine Nokturn, in anderen zwar drei Nokturnen,
aber nur eine Antiphon für jede derselben kannten.
Über die Wichtigkeit der Reimofficien für die Geschichte
der liturgischen Dichtung des Mittelalters ein Wort sagen, hiefse
es verlieren, da die Sache selbstredend Dagegen ist es
ist.

vielleicht angebracht, flüchtig auf das Interesse aufmerksam zu


machen, das dieselben unter metrischer Rücksicht bieten. Selbst-
verständlich herrscht hier — ganz abgesehen von den Unter-
schieden, die zwischen Dichtern und Dichterlingen bestehen —
eine grofse Mannigfaltigkeit. Der Reimprosa zunächst kommen
Officien, die, wie wir sagen würden, aus Knüttelversen bestehen
— das Wort hat bekanntlich an sich durchaus keinen tadelnden
Beigeschmack — d. h. die den Reim wohl handhaben, aber die
Zählung der Silben vernachlässigen, sowie andere (und hierher
gehören gerade die ältesten Officien, z. B. das gewöhnliche
Gregors des Grofsen und des Apostels Jacobus), die aus silben-
zählenden mit blofser Endassonanz verbrämten Zeilen bestehen,
ohne sich um einen bestimmten Tonfall viel zu bekümmern, so
dafs man in den Handschriften nur zu leicht über sie wie über
Prosa dahinliest. Erst wenn man sie rücksichtslos, unbekümmert
um Regeln des Accentes mit Zuhilfenahme der sog. schwe-
die
benden Betonung 1 ) liest, erkennt man das sie beherrschende
strenge Gesetz. Ebendarum dürften dieselben geeignet sein
zur Lösung der Frage — Taktwechsel oder schwebende Be-

f
) Vgl. Huemer, Untersuchungen über die ältesten lateinisch-christlichen
Rhythmen, Wien 1879, S. 23 ff.; W. Meyer, Der Ludus de Antichristo und
Bemerkungen über die lateinischen Rhythmen des 12. Jahrhunderts, München
1882, S. 56.
— 12 —
tonung? — das Ihrige beizutragen; ebenso die zahlreichen in
leoninischen Hexametern aller Art abgefaßten Stücke
Unter den formvollendetsten Officien zeigt sich rücksichtlich

des Metrums eine doppelte Strömung, die eine auf Wahrung


gröfstmöglicher Einheit der Form gerichtet, die andere auf Ent-
wickelung reichster Mannigfaltigkeit bedacht. Die erstere steht
unserer modernen Geschmacksrichtung näher, die andere bringt
in bezeichnender Weise das mittelalterlich-romantische Princip
zum Ausdruck, eine parallele Erscheinung zu dem. was wir in

der Baukunst beobachten. Während heutzutage die künstlerische


Einheit zu fordern scheint, dals z. B. mindestens in koordinierten
Fenstern dasselbe Mafswerk wiederkehre, erkannte das Auge
eines Erwin hierin nicht Einheit, Einfachheit und Gleichmals,
sondern Armut, Nüchternheit und Eintönigkeit. Nur in den
grofsen Linien und allgemeinen Umrissen suchte man das Gleich-
mafs festzuhalten, war aber ebenso besorgt, durch möglichste
Krausheit des Beiwerks alles Steife und Gleichförmige von dem-
selben fernzuhalten. Dasselbe Streben macht sich in der lateinischen
Reimdichtung des Mittelalters geltend, mehr als im Hymnus in
den Sequenzen, mehr als in der Sequenz in den Reimofficien.
Ein wie bewufstes Streben dies war, verdeutlichen am besten
die zahlreichen Traktate über Vers- und Reimkunst, die uns
aus jenen Tagen erhalten sind. Möchten wenigstens einzelne
derselben zugänglicher gemacht werden sie würden rascher und
;

sicherer unsere Kenntnis von dem die mittelalterliche Reimpoesie


beherrschenden Gesetze fördern, als es die schwierigste und
ausdauerndste Beobachtung vermag. Was die Kunst des Strophen -
baues, die namentlich im Reimofficium eine sorgliche Pflege fand,
betrifft, liefert eine Handschrift des Stiftes Seitenstetten (Cod.
CVII) einen interessanten Beitrag. Dieselbe enthält einen „trac-
tatus de rithmis vel rithmorum magistri Tybini", worin folgende
14 Genera von Strophen unterschieden werden, die, wenn mein
Gedächtnis nicht trügt, auch in Wolfs reichhaltiger Arbeit über
die Lais, Sequenzen und Laiche nicht erwähnt werden. Kürze
halber gebe ich statt schwieriger Begriffsbestimmungen nur die
Namen mit Beifügung der Beispiele. Dieselben sind augen-
scheinlichvon Tybinus für seinen Traktat gefertigt; auf Tiefe
des Gedankens kam es natürlich dabei wenig an.
— 13 —
1. Cephalicus.
Donate,
Martyr Christi
Qui fuisti,
Confer grate
Tibi datum
Coeli statum.

2. Caudatus.
Nicolae,
Prius trahe
Xos, confessor Domini,
Te sequamur
Et donamur
Christo summo homini.

3. Pyramidalis.
Dorothea
Virgo bea
Martyr et egregia,
Dele rea,
Nova crea
"Vitae priyilegia.

4. Cony o 1 utu s.

Margaretha,
Tu coelorum angelorum
Xosti secreta
Per passionem,
Quam pateris justis stateris
Per confessionem.

5. Collateralis.
digna Christi nuntia,
Sis solamen peccatori,
Felix sancta Barbara,
Cui pacem nuntia,
Hunc junge creatori,
Ne plebs laedat, Barbara;
Tua sed oratio
Ad gratiam
Prosit miserentis,
Hunc coeli det palatio,
Sagaciam
Gustet redimentis.
— 14 —
Hierzu die Bemerkung: Secunda cautela, quod talis rhyth-
mus ad minus conservare debet tros consonantias et ad majus
quatuor; tres propter differentiam ab aliis, sed quatuor propter
regulas' praedictas , nämlich die Wirkungssphäre des Reims. Es
kommen aber auch Beispiele mit fünf Keimen vor, so z. B. die
Antiphona ad Benedictes in No. 43 dieser Sammlung.
6. Laqueatus.
Nobis ostende
Summum coeli jubilum,
Virgo Katherina,
Nos ad montem Sina
Duc post vitae nubilum,
Plebem defende.

7. Cathenatus.
Maria
Magdalena,
Mater poenitentiae,
Unda plena,
Föns clementiae,
Tu conversionis via.

8. Triangularis.
Elisabeth progenie
Nata de regali,
Nos in aula veniae
Fac ali,
In vita nos terrena
Carnalia despicere
Atque post haec amoena
Inspicere.

9. Excellens 1 ).
a) Omnes sancti et electi,
Precamur, nos defendite
Ut possimus via recti
Fore totique perfecti,
Juvamen ostendite.

b) Post carnis ut excidium


Consortes vestri simus
Vitantes omne vitium,
Ne Stygis sorbet limus,
Deus juvet optimus.

') Potest fieri duobus modis.


— 15 —
10. Cruciferus.
Qui laudari vis in vita.
Veritates stude caperc
Et justum velis sapere.
INIala vitiosa vita.

11. Cruciatus.
Si fueris abs vitio,
Places Deo,
Fini et initio,
Gaudens de converso reo
Supplicio
1
Solvens hunc a ferreo ).

Y ehern ens.
12.
Justum dum perficias,
Abjicias divitias,
Delicias
Utriusque vitae,
Cum justis tunc salvaris,
Laetaris, fruaris
Praeclaris,
Cum dicitur: Yenite.

„In praemisso exemplo, so Tybinus, consonantiae vehementer


sentiuntur facientes sonum repentinum ut aquae vehementes
facientes ictus."

13. Interstitialis.
Quod amavit Christus dona,
Sis solamen flentibus,
Panem esurientibus,
Da potum sitientibus,
A Christo refers summa bona.

14. Laboriosus.
Esto patiens turbatus,
Maesto faciens solatus,
Haec fidelis claret vita
Nee in caelis aret ita.

Mit Rücksicht auf den Raum mufs ich es leider bei diesem
Wenigen bewenden lassen. Über die Art der Wiedergabe der
Texte ist früher das Nötige bemerkt worden. Bezüglich der

x
) Abs fuero Hs.; in allen Beispielen ist aber sonst der männliche Reim
zweisilbig.
— 10 —
Varianten brauche ich wohl kaum beizufügen, dafees bei Offieien,
die Büchern vorkommen, geradezu un-
in zahllosen liturgischen
möglich, glücklicherweise aber auch nicht nötig ist, sämtliche
vorkommenden Abweichungen aufzuführen. Offenbare Fehler ver-
dienen einen Platz unter den Varianten, solange ein Text auf
einer Handschrift ruht; wo aufserdem solche unterlaufen, ge-
schieht es mit Rücksicht auf solche, denen nur die trübe Quelle
vorliegt; denn auch hier gilt: Timeo virum unius libri. Es gilt

auch rücksichtlich jener, die, auf eine Handschrift angewiesen,


von der geringsten wirklichen oder vermeintlichen Unregelmäfsig-
keit des Versmafses willkommene Veranlassung nehmen, ihr Licht
in geistreichen Konjekturen und Emendationen leuchten zu lassen,
um in neun von zehn Fällen statt der verlorenen Drachme doch
nur Kehricht in den Händen zu halten. Man denke sich eine
Edition Heines in diesem Stile besorgt, und man wird fühlen, was
ich meine. Die Musen haben aber zu allen Zeiten ungezogene
Lieblinge gehabt, nicht blofs im „Jungen Deutschland", sondern
selbst unter den Mönchen des finsteren Mittelalters. —
Vielleicht ist es nicht überflüssig, darauf aufmerksam zu
machen, dafs die zahlreichen gereimten Hexameter aus typogra-
phischen Rücksichten nicht in e i n e r Zeile gegeben werden konnten,
sondern an der Cäsurstelle gebrochen werden mufsten; bei
bicaudatis geschieht die Brechung nach der zweiten Cäsur. Um
diese Versart auch für das Auge kenntlich zu machen, beginne
ich trotz des Reimabschlusses die zweite Hälfte mit kleinem
Anfangsbuchstaben.
Noch möchte ich mich einer angenehmen Pflicht entledigen,
indem ich meine herzliche Erkenntlichkeit allen denen gegen-
über zum Ausdrucke bringe, die mir bei meinen Arbeiten be-
hilflich gewesen. Die Anzahl der öffentlichen und privaten
Bibliotheken, deren Vorständen ich mich zu Dank verpflichtet
fühle, ist aber leider bereits eine so grofse, dafs ich notgedrungen
davon Umgang nehmen muls, dieselben einzeln hier aufzuführen.

Exaeten, im Oktober 1888.

Guido Maria Dreves.


HISTORIAE EHYTHMICAE
SERIES PRIMA.

Dreves, Historiae rhytlimicae.


1. De saactissima Trinitate.

In 1. Vcsperis. Memoriae sis unitas

Antiphonae. Notitiaeque veritas,

1. Sedenti super solium


Te utriusque bonitas
Perenniter amemus.
Congratulans trisliagium
Seraphici clamoris
Cum patre laudat filium Ad Ma tut in um.
Indifferens principium [nvitatorium.
Reciproci amoris. Regem trinum et simplicem
2. Sequamur per suspirium venite adoremus,
Quod geritur et gaudium Trinumque mentis apicem
In sanctis coeli choris, Ter-uni praesentemus.
Levemus cordis Studium
In trinrim lucis radium In 1 . Nocturno.
Splendoris et amoris. Antiphonae.
3. Si nosse vis haec gemina, Coelum terramque digitis
1.
Non semina sed lumina Qui tribus appendisti,
Consideret indago,
Praeposuisti conditis
Lux Deus est intermina,
Humanitäten! Christi.
De qua manat gemina,
res
Tarn amor quam imago. 2. De Deo Deus prodiens
Se fecit viatorem
4. Lux non decisa radium
Scanditque cursum finiens
Diffundens per hoc medium
Distribuens calorem.
Multiplicat ardorem,
Sic pater gignit filium 3. Leventur cordis ostia:
Cum ipso spirans tertium Memoria gignenti,

Concorditer amorem. Nato intelligentia,


Voluntas procedenti.
5. Aeterno patri gloria,
Ex quo subsistunt omnia Responsoria.
Per verbum in amore, 1. Confirmat hoc mysterium
Cujus signavit gratia Sacrarium scripturae,
Nostra suae praecordia Nam dixit auctor omnium,
Imaginis splendore. Ut essent creaturae,
Ad Magnificat. Verbum dedit initium
A. Seraphim jucunditas Vertibili naturae.
Et Cherubim limpiditas, V. Hoc, summae lucis radium,
Thronorum robur, Trinitas, Hoc verbum dico filium
Fac digne te laudemus; Aeternae geniturae.
2*
- 20 -
2. Qui eocli fecit ambitum 2. Aeterna mundi serie
Molisque non fecundae Conceptnm sapientiae
Supertulisse spiritum Feit Salomon praeisse,
Informi fertur undae, Paris efficientiae
Eundem hie paraclitum Communisque laetitiae
In nos fudit abunde. Cum Domino fuisse ;

V. Per hunc donatur Caritas, V. Tres sunt in throno gloriae


Per hunc mentis vaeuitas Parens, proles, laetitiae
Impletur gemebundae. Per natum nobis inissae.

3. Arcani dat indaginem 3. Quis aquis vestem tribuit,


In opere finali, Quis spiritum continuit
Qui plasmans ait hominem In manu more doni ?
Sermone numerali : Judaei juris inscii,
Ad nostram sit imaginem Quod nomen ejus filii,
In apice mentali; Hoc dicant Salomoni.
V. Cum simplex esset operans, V. Jesus, quem, Qui Est, genuit,
Sic tarnen ait numerans Per donum qui nos induit,
Re sola personali. Subjectus lotioni.

In 2. Nocturno. I n 3. Nocturno.
Antiphonae.
Antiphonae.
1. Excelso regi gloriae
1. A coeli, terrae termino
Psallamus sapienter,
Laus judici venturo,
Concordet vox memoriae
Levetur trino Domino
Notitiae gaudenter.
Vox, manus corde puro.
2. paucis quondam Trinitas
2. Supernae lucis radius
Sion nota colonis,
In nube fulguravit
Quam laudat grandis civitas
Et ignis regi praevius
Ad fines aquilonis.
Contraria purgavit.
3. Descendit Dei filius
3. Cor cantet, vox et opera,
Ad pauperis honorem
Concordet psalmo lyra,
Manavit coeli fluvius
Amoris rigans florem. Nam brachio cum dextera
Rex coeli fecit mira.

Responsoria.
Responsoria.
1. Quod Abraham ad ostium
Per trium contubernium 1. Candor lucis, perpurum spe-
Yirorum speculatur, culum,
Dum trium differentium Patris splendor perlustrans
Indifferens dominium saeculum,
Adorans protestatur ;
Nubis levis intrans umbraculum
V. In his vidit indicium In Aegypti venit ergastulum.
Trium, quorum fastigium V. Virgo circumdedit virum
In nullo separatur. Mel mandentem et butyrum.
21 —
2. A veterani facie 4. Tres in fornacis medio
Manavit ardens fluvius, Cum quarto quasi filio
Antiquus est ingenitus Coelestis geniturae
Et faeies est tilius, Trino rerum prineipio
Ardoris fluxus Spiritus, Psallerunt in vestigio
Duorum amor medius; Totius creaturae.
V. Sic olim multifarie "
5. „Laudet factura Dominum
Prophetis luxit Trinitas,
Imponit laudi termimum
Quam post pandit ecclesiae
In copia sermonum
In carne fulgens veritas. ;

In te sit carminum.
rinis
3. Sequamur testimonium,
Per natum, pater luminum.
Quod patri super filium Et par utrisque donum.
Complacuit effari,
Cui spiritus solatium
Ad Benedictus.
Columbae per prodigium
Ostendit immorari : A. Quam felix coeli civitas,
V. Hoc probat turba testium, Cui splendet trina claritas.
Qui signis lucent clari, Quamque jueunda visio.
Nee haeresis mendacium Lustrari trino radio
His potest refragari. Mulcebris ardoris!
Illustra, Deus oriens,
Ad Laude s.
His, qui sedent in tenebris,
Antiphonae.
Ne tendat grex caecutiens
1. Quam clara testimonia Circumdatus illecebris
Nimisqne credibilia In viam erroris.
Praecelsae Trinitatis
Oracula, miracula,
Imagines et specula.
In 2. Vesperis.
Quae lucent in creatis. Ad Magnifieat.
2. Cum laudibus et jubilis A. Aeterna mens, dum flectitur
Colatur increabilis In se, par proles nascitur
Patronus populorum, Notitiae mentalis,
Quo generata veritas Simplicitatis ratio
Donataque suavitas Concludit, ut distinetio
Sunt pascua coelorum. Personae sit aequalis.
3. In te, fons vitae, sitiunt Jucundaque germanitas
Te trinum panem cupiunt Requirit, ut par Caritas
In invio vexati ;
Sit duum medialis;
Dum benedici supplicant, Hie sanetus exstat spiritus,
Ter nomen Dei replicant Quem donet nobis coelitus
Intenti Trinitati. Cum nato principalis.
Brev. ms. Francisc. saec. 15. Cod. Musaei Czartoryski O 1211. A. —
Brev. ms. Francisc. saec. 14. Cod. bibl. Rossianae s. sign. B. Cod. S. Petri —
ßalisburgens. a VI 52. saec. 15. in forma monastica. C. Brev. ms. Francisc. —
anni 1464. Cod. Admontens. 851. D. —
Brev. ms. S. Odiliae Bapoltivillan. saec.
15. Clm. Monacens. 10929. E. —
Mannale sec. ritnin et ord. sacrosanetae
ecclesiae Romanae imp Venetiia 1507. F.
22

In 1. Noct. A 3, 1 Laetentur cordia h<>sti;i ('; lenentur cordia oatia A.


— R 1, 7 radium fehlt C. In 2. Noct R 8, 6 Qui dictanl Salomoni A;
Hoc dicant Salomoni l>; Qui dicunl Salomoni C; Dicantque Salomoni I).
In 3. Noct. A 1, 1 Codi terrarum tennino. Ii. In 8. Noct R 1, 4 fehlt C; —
I Aegypto venit D.
) ( . R 8 fehlt. D. — —
Ad Bened. A 5 Mulcebria amoria
A. —
Hymnen zum Officium: In 1. Vesp.: In majeatatia aolio; ad Xoct.: O
lux beata Trinitas ad Landes: Festi laudea hodierni.
;
I);i- Schema d —
officiuins ist das des Franciacusofficiuma Franciacua vir catholicus. :

2. In festo Corporis Christi.

In 1. Vesperis. Ad Magnificat

Antiphonae. A. Ave, fons deliciaruni,


Ave cibus animarum,
1. Gaude, felix ecclesia,
Sic in via nos satia,
Quam larga Dei gratia
Ut tandem in patria
Sic amavit, ut proprium
Tui vultus dulcedine
Daret edendum filium.
Fruamur omni tempore.
2. Res jucunda, res stupenda
Omnibusque praeferenda, Ad Nunc dimittis.

Forma panis ministratur, A. panis vitae


Caro Christi manducatur. veneranda refectio rite,

Panis
Ens caro sincera,
3. ille virtuosus
verbum patris, hostia vera,
Sumptus non consumitur,
Nosmet inhaerere
Semper manet gloriosus,
tibi fac, Deus et homo, vere
A quocunque manditur.
Atque tui, Jesu,
4. Christus omni tit sumenti pie nos ale corporis esu.
Sed mercede differenti:
Mors est malis, vita bonis
Ad Matutinum.
Sacris sub eisdem donis.
Invitatorium.
5. Hoc qui vesci desiclerat,
Omnes ad cenam
Cunctos errores deserat
properent dulcedine plenam
Et fide crescat nimium,
Pervigiles gentes
Cibus enim est grandium.
Christum gustare volentes.
R. coena magnifica,
Qua carne vivifica In 1. Noctunio,
Hora vespertina,
Antiphonae.
Christe, tibi credulos
Cibasti discipulos, 1. Fructum salutiferum
Sic nobis propina Dedit eis in prandium,
Tua sacra munera, Dum verbum caro fieret,

Ut in mortis vespera Qua sibi caros pasceret.


Fiant mediana; 2. Per frumenti, vini fructum
V. Esca tui corporis Fideles multiplicavit,
Atque potu sanguinis, Dum erroris pellens cultum
Christe, nos sagina. Nobis se communicavit.
— 23 —
3. Haereditas nobis redditur 2. Verum manna modo datur
Communione calicis, Nobis in edulium
Faex culpae tibi solvitur, In deserto quod dabatur
Quicunque digne percipis. Olim per mysteriuiii
Responsoria. Perierunt lii vescentes
1. Felix tempus et optatuni, Vita servat nos edentes
Vitulum quo saginatum V. Umbra rei patuit,
Pater tilio mactavit, Res figurata latuit.
Stola prima decoravit, 3. Helias hunc primitus
V. Esuriem pellens mentis Datum sibi coelitus
Sacris alimentis. Panem degustavit,
2. Haec est coena praeparata, Cujus fortitudine
Ad quam fuit invitata Montem tuum, Domine,
Multitudo popularis Dignus visitavit.
Saturanda cibis raris, V. Cibum in dulcedine
V. Mentes nostras renovemus Talern Deus animae
Ut sie partieipemus. Pauperi paravit.
3. quam bonus et quam magnus
Veras est paschalis agnus,
Christus Jesus nobis datus,
In 3. Nocturno.
Agno legis praesignatus. Antiphonae.
V. Gustet ergo populus 1. Altaris partieipatio
Quam suavis sit Dominus. In perenni gaudio
In 2. Nocturno. Juventutem omnium
Laetificat credentium.
Antiphonae.
1. Nostrum tibi, Domine, 2. Quos Thau Deus insignivit,

Sit gratum sacriticium Frugum adipe eibavit

Satians pinguedine Atque melle saturavit,

Nostrum desiderium. Petra tiuens quod donavit.


2. Mensa nobis praeparatur, 3. Beati, qui paseuntur
Domini dum propinatur Salutari hostia
Calix, quo inebriatur Laudis Deo merebuntur
Mens pane solidatur.
et Cantare praeconia,
3. Sicut cervus linquens montes Dum in iine locabuntur
Aestu calens petit fontes, In coelesti gloria.
Sic ad eum festinemus,
Fontem vivum ut gustemus. Kesponsoria.
Responsoria. 1. Quod Assuerus omnibus
1. In tiguris sacramentum Quondam optimatibus
Istud praeostenditur, Typice paravit.
Dum per regis libamentum Hoc grande convivium
Abrahae oecuritur, Deus jam per filium
Et per panis alimentum Nobis instauravit.
Vinique refieitur. V. Si quis sitit, veniat,
V. Victor ut revertitur Vitae potum hauriat
benedictione potititur. Calice praeclaro,
— 24

2. Corpus hoc sanctissimum 5. Senes cum juvenibns


Acccpit in fcrculum Jucundis concentibus
Turba duodena, Dominum laudemus,
Cum jam pati voluit A quo salutifera
Christus et discuhuit Carnis suae munera
Praeparata cena; Coelitus habemus.
V. Qui indigne vescitur
Ad Benedictes.
Illo judicabitur
Sempiterna poena. A. miranda pietas.
praedicanda Caritas,
3. manna deificum
Agmen cibans angelicum, Ut servum famelicum
Da nobis, rogamus, Satiaret,unicum
Nobis in convivium
Ut non ad Judicium
Pater dedit filiurn.
Secl ad vitae praemium
Benedictus sis, Domine,
Te percipiamus;
In coelesti culmine.
V. Sic nos tui satia
Sacramenti gratia,
Ne plus sitiamus. Ad Horas,
Ad Primam.
Ad Laudes. A. Beati, qui esuriunt

Antiphonae. coelestem alimoniam,


Satiantur manducando
1. Orbem terrae Dominus
vivam eucharistiam,
Non movendum amplius Quam tibi voluntarie
Fortiter firmavit,
Sacrificabunt, Domine.
Petram dum immobilem,
Vivam et esibilem Ad Tertiam.
Eidem substravit. A. Beati, qui vocati
2. Sciat omnis populus, sunt ad nuptias,
Quod vere sit Dominus Ubi esus agni praebet
Sacer ille panis, regibus delicias,
Qui datur in atrio Bonum hoc delectamentum
Dei pro remedio Super aurum et argentum.
Usibus humanis.
Ad Sextam.
3. Sitim meam sanguine,
A. Cqnfortat panis omnia,
Quem fudisti, Domine
Vinumque confert gaudia,
Sitiens in cruce
In his nos vivificavit
Dulciter inebria,
Christus, coenam dum paravit.
Praestans, ut in gloria
Te fruamur luce. Ad Nonam.
4. Regem regum omnium A. Mors divina recolenda
Benedicat Dominum Todes opponitur,
Chorus sacerdotum, Sacer panis in altari
Quorum sese manibus Quandocunque sumitur ;

Praebendum fidelibns quam mirabilia


Subjugavit totum. Sunt haec testimonia.
— 25

In 2. Vesperis. Per tui mysterium,


Magnum in se pretium.
Ad Magiiifk-.it.
Omnes te precamur,
A. Laus sit tibi, Domine, Ut ablato speculo
Qui visus in nomine Carnis in hoc saeculo.
De coelo venisti Perquod retardamur,
Atque vivum populo Fnü tua facie,
Oris testimonio Sicut est. in specie
Te panem dedisti ;
Laeti mereamur.

Brev. ms. S. Floriani XI 428 saec. 15. A. —


Brev. ms. Yoraviense 152
saec. 14. add. saec. 15. B. —
Brev. ms. Secoviensc saec. 14. Cod. Gra«
471. add. saec. 15. C. —
Diurnale S. Floriani XI 452 saec 15. D.
In 1 Ycsp. R, 10 saeri corporis Aß. —
R, 11 Jesu Christe AI 5. — Ad
Nunc dim. A fehlt B. —
In 3. Noct A 2. 4 fehlt A.

'S. In festo Corporis Christi.

In 1. Vesperis. Te corde esurientium


Antiphonae. Cibus pascuae perennalis,

Jesum lauda,
Ovium pastor et ostium.
1. ecclesia,
Erue nos a cunctis malis,
Pro torrente nectaris,
Sanctorum merces et gloria.
Fluentis a dementia
Corporis, quo cibaris,
Qui factus est hostia Ad Completoriu m.
Mundi salutaris.
Super Psalmos.
2. In via poenitentiae
A. panis vitae, Jesu, rex optime,
Est corpus Jesu praesidium,
Delens culpam sol gratiae,
Nos ciba clementer cibo gratiae,
Nos tecum suscipe, hostes re-
Spes et solamen tristium.
prime,
3. Ave dulce poculum
Etnosperducadregnumgloriae.
Animae sitientis,
Sanguis Christi, fons exsulum, Ad Nunc dimittis.
Venia delinquentis.
A. Jesu clementissime,
4. Se ipsum timentibus
Sana palatum animae.
Dat Clemens miserator,
Ut tui sacri corporis
Qui solis puris mentibus
Dulcedinem sentiamus
Fit dulcis vegetator.
Et igne tui amoris
5. testamentum nobile, Succensi in te vivamus.
Quod in coena Christus fecit
Est cunctis memorabile,
Quos dignanter se refecit.
Ad Matutinum.
Ad Magnificat. Invitatorium.

A. Jesu, salus omnium. Sub sacramento Christum Jesum


dulcedo medieinalis, Exsultantes adoremus,
Et animarum languentium Qui se nobis dat vitae esum.
panis suavis et vitalis, Jubilantes collaudemus.
— 26 -
I n 1. N Cl u in o. 2. Haec dona mellifiua
Morbos curant aniinae,
Antiphonae.
Sunt salus perpetua
1. Jesus, in cujus aniina
Et vigor pacis intiinae.
Digne sumptus liabitat,
3. Accedcns homo ad suiuendum
Fugat mala, dat optima,
Corpus( Ihristiabßtergepraya,
Virtutibus nobilitat.
Omne nefas est pellendum,
2. Laudetur dei dementia, Sordes cordis lacrimis lava.
Qui regnat potenter
In coelis sub corporali praesentia, Responsoria.
Nobiscum manet hie cle-
1. In plures partes frangatur si
menter. Hostia sub panis specie,
3. Carnis Christi sacramentum Qualibet Christus datur
Est vitae nostrae alimentum, In multis locis quotidie,
Contra hostes firmamentum Non frangitur nee dividitur
Dans virtutum incrementum. Sed integer aeeipitur.

Responsoria.
V. Nee plus in multis locis datur,
Quam si minima pars sumatur.
1. Omnes fideles, agite
Diem piae memoriae, 2. Venerandum sacramentum
Divinae eucharistiae
In qua nobis auetor vitae
Est justorum nutrimentum,
Se dedit sub panis specie
Fax et salus ecclesiae,
In eibum omnis gratiae.
Debilium firmamentum
V. Grates Deo et laudes reddite
Et donum indulgentiae.
Et corde hunc toto diligite.
V. Contra hostes munimentum
2. Christus panem aeeipiens:
Est et sanitatis augmentum.
Hoc corpus meum
est, ait, ;
3. Vultu tuae clementiae
Calicem dedit inquiens:
meum. Nos jugiter aspice,
Bibite sanguinem
Rex Christe, sol justitiae,
Y. Haec vitam dant animae,
Scelera nostra abjice
Quam satiant suavissime.
Et pleno omnis gratiae
3. benedieta dextera
Nos te pane vitae refice.
Benigni salvatoris,
V. Te esurientes satia,
Quae nobis confert munera
sacra eucharistia.
Suavissimi saporis,
Haec pandunt justis aethera
Et dant praemia honoris.
In 3. Nocturno.
V. Carnis Christi et corporis Antiphonae.
Dona sunt magni honoris.
1. Cum tremore et amore,
Homo ridelis, accede,
In 2. Nocturne Discumbens cum Creatore
Antiphonae. Cibum divinum commede.
1. benedieta dextera 2. Sint proeul euneta vitia,
Christi,de qua profluxerunt Sit munda conscientia,
Mundo divina munera, Sumentis sit rides vera,
Quae nobis vitam contulerunt. Adsint virtutis opera.
— 27 —
3. Sit fides, spes et Caritas, 2. Caro cibus, sanguis potus
Sit incorde et puritas, Sunt dona veri mcdici,
Tunc Christi corpus sumatur Quibus curat ur aegrotus,
Et sanguis ejus bibatur. Si digne studet refici.

Responsoria. 3. Medicina salutari-


In inteiitum utitur,
1. Felix tellus virginalis, Si non a puiis et elaris
Quae mundo fructum protulit, Cordibus Christus sumitur.
Paneni vitae immortalis,
Qui mortem nostram abstulit 4. Fovet, nutrit et roborat
Atque nobis perennalis Corpus Christi gloriosum,
Gaudia vitae contulit. Bonos sibi incorporat ;

Y. Panis nos viviüca


vive, Opus facit fructuosum.
Et transfer ad regna coelica. Adjutor in periculis,
5.

2. Sacramentum hoc vitale Jesu, muni nos in extremis,

In cuuctis mundi tinibus Nos tuae carnis epulis

Christus in memoriale Jungas civibus supremis.


Dedit suis tidelibus,
aegris medicinale
Ad Benedictus.

Et solamen migrantibus ; A. Pax summa et recta via,


V. Est spiritale gaudium Jesu, lapsis manum porrige,
Et electorum praemium. Tua veritas et gratia
Errantes pie corrige,
3. Jesu, nostra gloria,
vita regens omnia,
Te rogamus suppliciter,
Ut sancta sacrificia
A morte reos erige
Et gressus ad coelestia
Semper sumamus salubriter ;
Nostros clementer dirige.
Sint peccatorum venia,
Sint nostra salus jugiter,
Sint a malis custodia. In 2. Vesperis.
V. Sint in via nos salvans gratia,
Sint vitae aeterna in patria.
Ad Magnificat.

A. Sol aeterna et lux mundi,


Ad Laud es. Mentes nostras illumina,
Jesu, fons dulcis sitibundi,
Antiphonae.
Dans charismatum fiumina;
1. quantam sanctitatem Fac, ut corde simus mundi,
Decet cordis hospitium, Delens nostra crimina
Quod in se Deum et hominem Da tui vultus jucundi
Suscipit regem omnium. Nobis aeterna solamina.

Brev. ms. Altovadense XXV


saec. 14. A. —
Brev. ms. Altovadense CXLII
saec. 15. B. —Brev. ms. Prajrense I A. 42. saec. 15. C.
In 1. Vesp. A 5, 4 sc fehlt A. Invit. — 1 Christum regem A. In 3. —
Noct. R 1, 4 nostram fehlt A. —
Hymnen: Ad Complet. Cantemus laudis
:

cantieum: ad Noct.: Exsultent coeli agmina.


28 —
4. In feito Corporis Christi.

In 1. Yesperis. 3. Agnus guoque figurabat


Antiphonae. Cibum istum, quem vorabal
1. Felix cibans, felix cibus, Judaeorum populus
Felix libans, a quis tribus 4. In egressu de Aegypto
Felix fit convivium. Ut praeeepit ex edicto

2. In quo menti praeparatur, l)ei suus famulus.


Non amenti dum gustatur, 5. Manna quoque, quod pluebat
Gratiae diluvium. In deserto et pascebat
3. Christus cibans, Christi caro Transeuntem populum,
Cibus esse non ignaro 6. Praesignavit panem istum,
Sacramenti creditur. Quem in fide seimus pistum
4. Libans autem est sacerdos, Per altaris famulum.
A quo datur haec sacra dos, Responsoria.
Dum voce conficitur.
1. Concordantes sunt figurae
R. Honor laus devotio
Testamenti veteris
Sacramento unionis,
Panis vinique juneturae
Per quod animabus bonis
Jure divi muneris,
Sacra fit refectio.
Y. Amplexantur se scripturae
V. Pulchre cibi cum cibato Utriusque foederis.
In amore delicato.
2. Omnem Christi caritatem
Conservatur unio.
Sacrum hoc communicat,
Ad Magnificat. Panis dat saturitatem,
A. quam dulcis cibus iste, Vinum cor laetificat,
Corpus tuum, Jesu Christe, V. Animarum libertatem
Pacis testamentum, Conjunctum fortificat.
Tui munimentum 3. Respice materiem
Animam vivificat Binam jam praecedentem,
Et te, Deus, magnificat. Yerborum maneriem,
Ministrum intendentem
Ad Matutinum. ;

Y. Sic habebis seriem


Invitatoriam.
Hoc sacrum facientem.
Christo regi jubilemus,
4. Porro tria insunt isti:
Corpus ejus adoremus,
Venite exultemus.
Primum forma panea,
Est seeundum corpus Christi,
In 1. Nocturno. Res contenta sub ea,
Antiphonae. Y. Res signata tertium

1. Hujus cibi praefiguram Est unio fidelium.


Melchisedech coluit,
Panis vinique mensuram
In 2. Nocturno.
Abrahae dum praebuit. Antiphonae.

2. Et sie huic sacramento 1. Xocte illa, in qua sedit.


Pro veraci munimento Pius Jesus et commedit
Lex naturae praefuit, Pascha cum diseipulis,
29

2. Fineni dedit veteri, Xam, qui potest omnia,


Legem volens inseri Fecit haec et alia
Novam novis populis. Naturae non habilia.
3. Sumens panem, de quo edit,
Responsoria.
Benedixit atque fregit
1. In hoc sacro varietas
Et dedit edentibus Est commestionis,
4. Manducate, dicens, eum,
Nam interest diversitas
Hoc est enim corpus meum Malis atque bonis,
Omnibus credentibus.
V. Et sacramenti qualitas
5. Post hoc accepit vasculum
Vi distinetionis.
Vini, benedicens poculum,
2. Sumunt boni, sumunt mali
Sanguinem propinavit,
Sacramentum pariter,
6. Redemptionis pretium
Signo quidem in aequali
Et ridei mysterium
Sed re dissimiliter :

Memoriae commendavit.
V. Inde boni vivunt, mali
Responsoria.
Moriuntur graviter.
1. Virtus Dei multa mira
3. Talis differentia
In hoc sacramento construit,
Est omnium sacramentorum,
Quae natura non delira Quaerit eucharistia
Facere non potuit; Accessum prius mundatorum,
V. Christiane, haec regira,
V. Sed emundant alia
Fides ea docuit.
Repertas sordes peccatorum.
2. Solis verbis adaptatis
4. Jam pascha vetus transiit
Fit transsubstantiatio,
Et novum Christus adiit,
Non corruptis, non mutatis
Itaque epulemur
Panis et vini versio,
Non in fermento veteri
V. Nulla rebus in creatis
Sed in azymo sinceri
Est similis mutatio.
Et vero delectemur.
3. Conservatur hie in esse
V. Qui se non probaverit
Sine subjeeto aeeidens,
Et indignus ederit,
Neque ei est necesse
Iudicio reus erit.
Subsistere quid sueeidens;
V. Qualiter id possit esse, Ad Laude s.

Novit virtus ineidens. Super Psalmos.


4. Rursus, quantus est in caelo
A. Homo, qui de coelis venit,
Christus inmembris omnibus,
Panem et vinum miseuit,
Tantus est sub parvo velo
Per quem gustum mentis lenit
Et in locis pluribus;
Et vitam tribuit.
V. Quod fit deitatis telo
Suspensis aeeidentibus.
Ad Benedictus.
A. Benedictus rex gloriae,
In 3. Nocturno. Qui tui memoriae
Ad Cantica. üedisti nobis signaculum,
A. Haec sunt mira non miranda, Corporis tui et sanguinis pa-
Si vis Dei potentiae bulum ;

Attendatur non aequanda Per ejus virtutem


Rerum contingentiae, Aeternam nobis tribue salutem.
30 —
Ad Ho ras. Daemone fugato
Ad Primam. Praeservat a peccato,
A. Eja, Christe, cibus iste Vivis et defunctis

Te commendat in amore Salutem praestat cunctis.


Et commendat cum dulcore Privatis diebus.
Mellis gustum gutture.
In i. Noet Ant.
Ad Tertiam. 1. Figuris in veteribus
Multis varietatibus
A. Fructus es tu virginis
Et in aestu libidinis Hoc sacramentum latuit,

Dulce refrigerium, Quod Christus se instituit.

Et salutis mysterium 2. In sui memoriam


Animae et corporis. Ad consequendam gloriam
In carne sua praeviam
Ad Sextam.
Dedit eucharistiam.
A. quam felix, qui te gustat,
3. grande convivium
Quam sis dulcis, et venustat
Regis Assueri,
Se virtutum podere
Et manet in pondere
Tuum beneficium
Dulce est intueri.
Tuae caritatis.
In 2. Noct. Ant.
Ad Nonam.
1. Primus homo pomum edit.
A. Veni ergo, bone Jesu,
Causam mortis omnium,
Et cum tuae carnis esu
Sed secundus corpus dedit
Praesta nobis libere
Vitae panem innoxium.
Dulce vinum bibere
Tuae bonitatis. 2. Panis indeficiens
Confortans Eliam
In 2. Vesperis. Cibus fortis reficiens
Ad Magnificat. Animae usiam.
A. Te Deum magnificat 3. Demus ergo gratias
Hoc tuum sacramentum, Panis dispensatori,
Quod animam vivificat, Laudes canamus debitas
Dat gratiae augmentum; Mente pura decori.
Brev. ms. Altovadense LXVI saec. 15. A. —
Antiphon, ms. Cisterciense
saec. 14. Cod. Prägens. XII C 7. B. — Brev. ms. Cisterciense saec. 14. Cod.
Prägens. VII F 8. C. —
Brev. ms. Altenbergense saec. 15. Cod. Dusseldorpiens.
C. 62. D.
Invit, 2 ejus adorantes B. —
In 2. Noct. R 3, 4 succidens succedens. =
Privatis diebus. In 2. Noct. A 1—3 nur D. —
In Land. A 1, 4 Et vitam
tribuit ABCD. —
Hymni: In 1. Vesp.: Ad coenam agni providi; ad Tertiam:
Vexilla Christi prodeunt.

5. In festo Corporis Christi.

In 1. V esperis. Dum amoris tanti memoria


Super Psalmos. Datur nobis in coena regia;
A. Gaude, felix parens ecclesia, Nam in cibum ex sola gratia
Adest novae laudis notitia, Dat se nobis pas^halis hostia.
.

31 -
All Magnificat. 3. Verbum vitae carni conjungitur,
A. Transit Christus ad patris In quam panis natura ver-
solium. titur,

Trah ens secum turbam tidelium, Veras cibus inde conticitur.

Pane Annans mentes debilium. Quo Christus sumitur.


Trans formatas in corpus pro- V, Solae panis remanent species,
prium. In quas sensus inten dit acies.

Ad Matuti nuni. In 2. Nocturno.


Invitatovium. A.ntiphonae.
Carnis dominicae
1. Sarritini, Domine,
Datum edulium
Memor esto tidelium,
Laudet mirifice
Quibus carnis cum sanguine
Turba fidelium.
Das pingue sacrificium.
In 1. Nocturno. 2. Praeclarus est calix inebrians,
Antiphonae. Praeparatur mensa nos satians,
1. Lignum in mundo corpore Ne tribulet hostis insidians.
Plantatum sacrae virginis
3. Vera tiat confessio
Nobis gratiae tempore
Adsit et exsultatio,
Fructum dedit dulcedinis.
Sensus sit in convivio
2. Vinum factum sanguinem Epulantis cum gaudio.
Christus elargitur,
Kesponsoria.
Ex quo mens dulcedinem
Spiritus sortitur. 1. Pauperibus parat convivium
3. Domine sors calicis His in coena dans corpus
Et haereditatis, proprium,
Quos calice reficis, Ut in via sit in auxilium,

Junge cum beatis. Quod futurum est eis praemium.


V. Apostolos signat charactere,
Kesponsoria.
Ut deinceps possint conficere.
1 Mun dum vocans ad agni nuptias
Hora coenae pater familias 2. Panis oblatus coelitus
Saginati vituli varias In altari proponitur,
Parat delicias. Ex quo bene dispositus
V. Ad hoc convivium tarn per- Homo mente reficitur.

magniticum Y. Confortantem cor panem sumite


Yocat per tilium coetum ca- Et pro vino sanguinem bibite.
tholicum. 3. Granum excussum palea
2. Mundo datum in vitae ferculum Cadens in terram moritur,
Corpus Christi, sanguis in po- Surgit messis triticea,
culum, De qua panis conticitur,
Nutrit digne sumentem po- Quoin altaris area
pulum Plebs Christiana pascitur.
Tarn sanctum pabulum. Y. Xisi lotus ab omni scelere
V. Pater namque proprium tilium, Xon praesumat panem liunc
Viatori dat in solatium. edere.
32

In 8. Nocturno. 2. Pastor, omnium


factor

Antiphonae.
(arnem assumendo
Nullit gregeni ovium
1. Laetus introibo
Carne nos pascendo.
Ad altare Dei,
3. Scala coeli ponitur
In quo vescar cibo,
Christus, quam tenendo
Quo sanantur rei.
Grex fiddis pascitar
2. Cibavit ex adipe Ad coelum tendendo.
Christus nos frumenti,
4. Linguae laudant, Domine,
Illud ergo suscipe
Te nostrum pastorem,
Cum corde ferventi.
Qui carne cum sanguine
3. Turtur est ecclesia, Pascis viatorem.
Pulli plebs fidelis,
5. Fulget mater ecclesia
Quibus dant altaria
In supernis choris
Pabulum de caelis. Cibata carne propria
Kesponsoria. Nostri salvatoris.

1. Felix vitis, quam pater omnium Ad Benedictus.


Transplantavit in hoc exsilium,
A. Carnis cibum et potum sanguinis
De qua fluit vinum egregium Escam nobis coeli dat agminis,
Potu fidelium.
Ut in hujus campo certaminis
V. Omnes in fide divites
Utriusque firmet cor hominis.
Sunt hujus vitis palmites.
2. Discedentem hinc Dei filium In 2. Vesperis.
Digne laudet tidelis concio, Ad Magnificat.
Tunc se dedit nobis in pretium
A. lumen ecclesiae,
Pretioso pascens convivio.
Cibus viatorum
V. Quicunque digne se reficit
Et Corona gloriae
Iter coeli seeure perficit.
Coetus beatorum,
3. Terminatis legalibus
Corpus tuuin ho die
Cibum Christus instituit, Yenerantem chorum
Pascha novum fidelibus, Duc soluta scabie
Quibus se cibum praebuit. Ad regna coelorum.
In quo praesens fidelibus
Hinc discedens non defuit. Infra Octavam.
V. Praesens in mentis oculis
Ad Benedictus.
Sub sacramenti specie
Semper est cum discipulis A. In conspectu meo mensam
Praebens fluenta gratiae. Parasti, gratiae Deus,
Temet ipsum dans in pensam,
Ad Laude s. Ne me laedat hostis meus.
Antiphonae. Ad Magnificat.

1. Adest dies laetitiae A. Adeps admirabilis


Collegio fidelium, Nobilis frumenti,
Quibus praebet quotidie Panis delectabilis
Dominus corpus proprium. Datur sanae menti.
66

Cod. Vindobon. s. sign, anni 1462.


Praedk'.-itt. Ad Landes A 2, 1 Pauper —
tactor. —
In 2. Vesp. ad Magn. A, 7 scarie. Dieses Officium ist auf das —
Schema der Historia de s. Dominico gearbeitet und vermutlich von einem
Dominikaner - Dichter. Mit diesem verdient verglichen bu werden das auf
das gleiche Schema gearbeitete Officium bei Mone 201; dafs zwischen beiden
eine Verwandtschaft bestellt, unterliegt keinem Zweifel.

6". De facie Salvatoris.


In 1 . Vesp e r i s. Ad Nunc dimittis.

Antiphonae. , Non pius est eultor


1. Laudibus exsultent nee Christi verus amator,
pueri veteresque resultent Vexilli festuin
Ob faciem Christi, qui non colit ejus amandum.
quae fert pia gaudia tristi.

2. Inclita pictura, Ad Matutinum.


praeclara decore tigura, Invitatorium.

Adspiciat gentes Christum regnantem


laudes sibi retribuentes. jubilantes magnificemus,
3. Mens niea laudet eum, Ejus venerandum
qui vivens regnat in aevum vultum nunc gloriücemus.
Sic in aniore Dei
psallat sacrae faciei. In 1. Nocturno.
Antiphonae.
4. Sint grati psalmi,
da gratiam pneumatis almi, Signavit Dominus
Victori mortis, sacri nos lumine vultus,
cujus vultum colit orbis. Laetificans corda

o. Hierusaleni vultum sub mundi turbine moesta.


divino lumine fultum In Domino fidens
Lauda nunc hymnis, nee ab mente recedens
illo
quem percutis antea pugnis Cum vultum
justis

R , Fortis et invictus, cernet sine fine beatum.


cujus vultus benedictus, 3. Conserva, Domine,
Hie demonstratur, sperantes firmius in te
cui laus condigna paratur, Atque tua facie
Adjuvet adstantes nos laetifica, pie Christe.
et cantica laeta canentes;
Responsoria.
Det Jesus, ut dignas
valeamus pangere laudes. 1. Laetetur mundus
Ad Magnificat. hymnorum dramate totus

, Impressani peplo Virtutum meritis


Jesus eftigiem dare saeclo exornans festa tonantis,
Dignatur misero E quibus est festum
pro consolamine vero recolens vultum venerandum.
;

Quisquis ei servit, V. Ecclesiae vota


hanc laetus postea cernit, jubilamine sunt variata
Quando parebit Ad Domini festa
judex, quem quisque videbit. concelebranda pia.
Dreves, Historiae rfcythmicae.
34

2. In tanto festo 2. Clara Dei faci< -

jubilel plebscordenonmaesto mundi salus et decus ei spes


Ora resolvantur In cruce pendebat,
et cantica lacta canantur livores sputa ferebat,
Ad vultum Christi Effulsere decor,
laxent nunc organa euneta. lux, gloria vertice Thabor,
V. Ornnis hoino studeat, V. Qao viso Petrus
ut jara sua vota promat coepit tunc dicere laetus :

Cum psalmis, hymnis Optima res vere


carminibusque piis. jam nos hie posse manere.
3. Esse Deo gratum 3. Caeditur haec palma
cupimus nostrum famulatum, facies quondam satis alma
Quando sui signum Et colaphis multis,
vultus colimus venerandum, maculatur denique sputis ;

Munera multa Dei Redditur a eunetis


laus dat hujus faciei. nunc illi gloria grandis.
V. Sit tibi nunc grata, V. Olim velata
Deus, haec devotio nostra, fuit ista salutis imago
Qua cupimus faciem Et deturpata,
magnificare tuum. quod probat omnis homo.
In 2. Nocturne-. In 3. Nocturno,
Antiphonae. Antiphonae.
1. In virtute Dei 1. Hinnulus ad montes
pariter sanetae faciei cervus properat prope fontes,
Laetantur reges, Ad Domini vultum
congaudent undique plebes. sitit ardens mens meamultum.

2. In terra vasta 2. Verbum supernum


quaevis generatio casta ruetet mens pneumate plenum,
Perquirit faciem Vultum forrnosum
Domini Jacob aetheris ob laudans forma speciosa.
spem. 3. Cantemus Domino
3. Est solus aeterna sacram faciem venerando,
facies Christi veneranda, Cujus ad imperia
Quam quaerunt multi, se commovet undique terra.
sperant in eam bene euneti. Responsoria.
Responsoria. 1. Salvator Clemens
1. In cruce suspensus e mundo carne recedens
et toto corpore tensus Ob nimium zelum,
Exhibet afflietam quo vult nos scandere caelum,
Dominus faciem benedietam Donat vexillum,
Ut pius, ut patiens, quo mente feramur in illum.
ut mundi debita solvens. V. Ut sit nobiscum
V. In cruce monstravit, Dominus Jesus hie et in
quod nos moriturus amavit, aevum,
Nam sie inclinat Effigiem sanetam
faciem, sicut oscula poscat. porrigit ipse suam.
.

35 —
2. Ecce salus quanta Sindone non propria
per te, Veronica sancta, facies fuit ecce relicta,
Accessit mundo Sic pauper fuerat,
lapso, misero, gemebundo ! qui saecula cuncta ditabat.
facies Christi.
jubar ecclesiae,
populo fer gaudia tristi.
praelucens lumine solis,
V. Ad te clamamus,
facies sacra, teque rogamus,
A tenebris vellr
gravidatos crimine molis.
Unica spes nostra,
nos dinge, fer super astra. facies sancta.
3. Evulsit costam te laude coh<>r> colit ista,
sopor ingens missus in Adam. Laudantcm Dominum
Quam mondi matrem austolle tua prece servum.
Deus aedificavit in Evam;
Sic pater in prolem
Ad Benedictus.
misit crucis ipse soporein,
Sub costis et aquam, Ad laudes Domini
sacrum fundendo cruorem, populi concurrite cuncti,
Y. Ex quibus ecclesiam Formam verbigenae
mox aedificavit amoenam, nobiscum glorificate.
Atque suum vultum
sacrum dimisit in aevum.
In 2. Vesperis.
Ad Lau des.
Antiphonae. Ad Magnificat.

1 Laude tonant voces, facies sacra,


declangunt carmina laudes, cum mortis venerit hora,
In festo vultus Sis consolamen
populus decus induit almus. nobis praebendo juvamen.
2. Ne nos a Christo felix vultus,
vellat cum dogmate ficto. hostiles pelle tumultus,
Hostilis turba. Finem redde bonum,
defende, figura beata. quod te videamus in aevum.
Brev. ms. Trebonense saec. 15. Cod. I'r agens. VI F 20. Invit. Ems —
venerantem. —
In 1. Noct R 2, 2 non fehlt —
In 2. Xoct. R 2, 2 peliebat.—
.

Hymnen zu diesem Officium, in 1. Vesp. Magnnm gaudium gignitur; ad :

Complet: Omnis fidelis gandeat.

7. In festo s. Lanceae.

In 1. Vesperis.
R. Surge, sponsa ecclesia, Per quod ruit
Sponso redde munia, Gehennalis Sisara ;

Cui clavi gravia Nam clavum Jahel malleus


Imprimunt vestigia. Ejus fixit in tempora.
36

V. Dulces clavi pungite Ad Laudes.


Corda nostra, ncctite
Christo, scd disjungite Antiphonae.
A pravorum capite.
1. Hasta regis gloriae
Ad Magnificat. Christum cruentavit,

A. Gaude, pia plebs justorum,


Dum in crucis arbore
Dominus regnavit.
Omne genus Germanorum,
Tantis de muneribus, 2. Hunc tremendam lanceam
Nam clenodia salutis Omnes adoremus
Tibi dedit rex virtutis Et in ejus laudibus
Suis de vulneribus: Semper jubilemus.
Clavos, lanceam et crucem,
Haec sacra magnalia, 3. Alme Deus, Deus meus,
Ergo Jesum, vitae ducem, Cum clavis et lancea
Excole per omnia. Semper sis protector meus
Pro tua dementia.
Ad Matutinum.
4. Tres clavos cum lancea
Invitatoriura.
Sole clariores
lanceam
Coelestis regis
Michael tunc afferet
Venite adoremus
Contra peccatores.
Et pro clavis ipsius
Christo jubilemus. 5. Sempiterna gaudia
Christus tunc donavit,
Ad Nocturnum. Cum clavis et lancea
Antiphonae. Mortem superavit.

1. Principes et populi
Convenerunt temere,
In 2. Vesperis.
Gentiles et increduli,
Christum crucifigere. Ad Magnificat.

2. Jesu, nostra spes suavis


A. Collaudemus
Matris a visceribus, Christi clementiam,
Est pro nobis fossus clavis Qui per gloriosos
Palmis atque pedibus. clavos et lanceam
3. Exaltatus crucis ligno Dat ecclesiae
Dum Christus occubuit, de inimicis victoriam
Lanceatus a maligno Et in coelo vitam
Hoste nos eripuit. et coronam perpetuam.

Liber viaticus Johannis Noviforensis saec. 14. Cod. Musaei Bohemici


s. sign. A. —
Brev. ms. Altovadense XXV saec. 14. B. Brev. ms. Pra- —
gense VII A 12. C. —
Clm. Monacens. 5199. saec. 15. D.
Wegen der österlichen Zeit nur eine Nocturn, deren Responsorien nicht
in gebundener Rede ebenso die Antiph. ad Benedictes. Das Officium stammt
;

aus der Zeit Karl IV. Hymnen: In 1. Vesp. Pange lingua; ad Complet:
:

Aeterna Christi munera: ad Matut. Paschali gaudio; ad Laudes: Verbum


:

supernum.
37 —
8. De Corona spinea.

In 1 . V e s pe r i s. Responsoria.
Ad Magnitk-at. 1. Salvatorem hominum
A. Ave rex dulcissime, Praeses apprehendit,
Jesu Nazarene, Diris terrae Dominum
Pro nobis amarissimae Flagellis offendit.
Datus mortis poenae, V. Plange cruentatum
Ut simus digni colere fiagris de virgine natum.
Sacrae festa coronae, 2. Terrain flore vestiens
Dignare cor cumpungere Ut scurro denudatur,
Feiice passione. Nodos mortis destruens
Columnae alligatur ;

A d Ma t u t i nu in.
V. Quas Sathan involvit,
Invitatoriuni. animarum vincla resolvit.
Adoremus Dominum 3. Vis amoris vulnerat
Spinis coronatum, Viscera Mariae,
Pro peccatis hominum Fletus unda maculat
Clavis perforatum. Genas tota die ;

V. Vastat corda dolor,


In 1. Nocturno. quae magis ussit amor.
Antiphonae.
4. Virga cutis scinditur
1. Jugis meditatio
Manante cruore,
Sacrae passionis,
Judaeus nee compungitur
Felix occupatio
Nee cessat a furore;
Cogitationis.
Y. Yulnera, livores
2. Puncturae dumi vulnerant pro te gerit atque cruores.
Caput generosum,
Vultum sanguis irrigat In 2. Nocturno.
Christi speciosum. Antiphonae.
3. Oculi deducite 1. In aerumna vertitur
Rivos lacrimarum, Cor contritionis,
Cruentum adspicite Dum spina configitur
Lumen animarum. Sacrae passionis.
4. Speciosum verticem 2. spina mirabilis,
Penetrant dum Spinae, pretiosum sertum,
Nostrae mentis apicem Quo regis invineibilis
Curant medicinae. Caput est refertum.
5. Quae caput tuum perforat 3. Spineta nobilitat
Spinarum lixura, Haec praeclara spina,
Bone rex, emolliat Ligna cuncta superat
Corda nostra dura. Virtute cedrina.

6. Sacer sanguis, arida 4. Haec cum cruce colitur


Cuncta qui fecund at, Condigno honore,
Peccatoris intima Agni quae perungitur
Fletibus infundat. Roseo cruore.
38

5. Judex cum advenerit Responsoria.


In sua majestate, 1. Lancea sanetitur,
Fulgere mira crcditur lateris dum fons aperitur,
Cum crucis claritate. Nectar et hauritor,
si pura mente venitur;
6. Lignum nulluni coaequatur
Germine nee Höre V. Corda facit mundu
Huic, quod Christi feeundatur sanguis, qui currit, et unda.

Nobili cruore. 2. Ecce redemptoris


dolor est mediana doloris,
Responsoria. Quem rubei roris
rubricat unda foris;
1. Urbis tot am concitant
V. Nostros languores
Milites cohortem,
curat portatque dolores.
Regis sui videant
3. Illitus est spinis,
Ridiculosam sortem ;

clavis penetratur acutis,


V. Cingunt coccinea
vesteque purpurea. Sanguineis guttis
est maculata cutis
2. Coronam acutissimis ;

V. Milleque puneturis
Sentibus texentes
vertex rubet undique duris.
Capiti sacrilegis
4. Sputa, flagella, minae,
Palmis imprimentes,
crux, clavi, lancea, spinae
V. Opprobriis lassant,
Felici tine
caput ejus arundine quassant.
nostrae sint meta ruinae,
3. Dei et hominis
V. Rex pie, sentinae
Fili, Jesu bone,
ne tradamur barathrinae.
Quid fecisti criminis
Dignum confusione '?
Ad L a u d e s.

Super Psalmos.
V. Cur caput offen sum
spinarum cuspide densum? A. Sumpto diademate
Dominus regnavit,
4. Peccator ego perditus
Quem spinarum schemate
Tibi, mitis agne,
Judaea coronavit.
Fui causa penitus
Ad ßenedictus.
Confusionis magnae
A. Cornu salutiferae
;

V. Tu persolvisti
Crucis rex erexit,
pro me, quae non rapuisti.
Umbraculo spiniferae
Corona e caput texit,
In 3. Nocturne quem desidero,
Illius,
Ad Gantica. Sub umbra repausabo,
A. Regis .egredimini, Devotius ut potero,
Sponsae delicatae, in ipso respirabo.

Dilectum intuemini Ad Ho ras.


Amore vulneratae, Ad Primam.
Rubrum diademate, A. Ecce rex mitissimus
Quo mater infidelis Incedit coronatus,
Hunc affixit eapite Corona sed durissimus
Synagoga crudelis. Est illi cruciatus.
39 —
Ad Tertiam. In 2. V esper is.
A. Regum rex induitur
Purpura regali, Ad Magnificat.
Cultu sed despicitur,
Non honoratur tali A. Tuae rex, insignia
sacrae passionis
Ad Sextam. ;

Instrumenta dnlcia
A. Sceptrum arandineum
sint redemptionis,
Manibus gestabat,
Crueem, coronain, spineam
Tortor quo virgineum
devoti veneramur,
Caput vulnerabat.
Immersam cordi lanceam
Ad Nonam. cum clavia osculamur;
A. In terram flexis genibus Tuae fac participes
Ut regem adorant, Gloriticationis,
Colaphizant manibus, Quos praestas esse memores
Sputis exhonorant. Crucitixionis.

Zwethalense 230 saec. 15. A. — Brev. ms. Zwethalense 120


Brev. ms.
saec. 14.— Brev. ms. Crucis 280 saec
B. S. — Brev. ms. Coronae 14. ('. S.
.saec. Cod. Prägens. KU E 6
15. Diurn. ms. Ducumburgense 80
a. I).

saec. 15. E. — Brev. Misnense. imp. Lipsiae. 1502 in nicht monastischer


Form, die aber diesem Officium ursprünglich F. ist.
Ad Noct Alles prosaisch — In Noct. A 8 Meae mentis A.
I). 1. 4,
---

In Vesp. ad. Magn. Ave rex insignia AE.


2. : — Hymnen in 1. Vesp: llymnum
dicamns hodie; ad Complet: Pange lingua.

!). De corona spinea.

In 1 . Vesperis. 4. Gestat coronam spineam


Yestem babens purpuream
Antiphonae.
Rex in derisum traditus,
1. Adest nova solemnitas, Veneremur opprobrium,
Det Deo laudes debitas Per quod est salus gentium,
Fidelium devotio, Per quod coelorum aditus.
Ut, qui choro psallentium
5. Gallia plaudat canticis,
Dat pro rorona gaudium,
Rex coeli mittit Gallicis
Coronam det pro gaudio.
Signum honoris tropicum,
2. Christe, caput ecclesiae, Hoc delectatur climate,
Qui transfers ad nos hodie Qui suo diademate
Tui coronam capitis, Regnum coronat Gallicum.
Sic exaudi nos, Domine, Ad Magnificat.
Ut in arcto discrimine
A. O meriti clari
Coronemur pro meritis.
quae visa
regio, fuisti
3. Judaei, viri sanguinum Digna coronari
Spinis coronant Dominum, sacro diademate Christi,
Aeterni regis aemuli, Redde redeinptori
Pro nobis Dei tilius grates meritisque perora,
Fit hircus emissarius Ut tanto decori
Ferens peccata populi. Deus augeat huic potiora.
40 -
Ad M a tutin um. In 2. Noctumo.
[nvitatorium. Antiphonae.

Jubilemus hodie 1. Lumen vultus Domini


Christo, regi gloriae, Super nos signatum
Qui post coronam spineam Sertum äuget bomini,
Coronam confert auream. Nobis commendatum.
2. Confregisti terminos
In 1. Nocturne Nostrae pravitatis,
Scuto coronasti nos
Antiphonae.
Bonae voluntatis.
1. Spineos aculeos 3. Hodie laetaberis,
Suffert vir beatus, Militans ecclesia.
Impio judicio Pacis coronaberis
Morte condemnatus. Et honoris gloria.

2. Reges intelligite, Responsoria.


Reges erudimini,
1. De coronis Exodi
Novum Carmen agite Mystice canamus,
De Corona Domini. Viam nostri commodi
3. Ecce benedictio Tropice pangamus,
Dei super populum, Quorum fit memoria
Cui dat pro solatio Pro coronae gloria.

Suae palmae titulum. V. Nova lex praejudicat,


Transierunt vetera,
Spiritus vivificat,
Responsoria.
Sed oeeidit litera.
1. Occidentem illustrat oriens, 2. Ut coronam spineam
Verum solem nobis adjiciens, Caput summi regis,
Spem vincendi coronam largiens. Mystice sie auream
V. Visitat rex omnium Habet arca legis ;

Nostram regionem Area mens est, azima


Et se nobis exhibet Vel fidelis anima;
Verum Salomonem. V. Arca est ecclesia.
Fides est Corona,
2. De torrente bibit miseriae, •

Cujus aurum gratia


Exaltavit caput rex gloriae,
Vel voluntas bona.
Coronatum spinis angustiae.
V. Regnaturos decet angustia, 3. Ista corona fidei
Ut coronae monet materia. Decet Christi militem,
Haec fidelis arca Dei
3. Felix spina, per cujus stimulum Mentem facit divitem
Sanguis exit, qui salvat popu- Divinitus
lum, Auro saneti spiritus.
Recolamus agnum anniculum. V. Sit cor tunm arca Dei,
V. Hoc rex coeli spinetum hodie Ut thesaurum tantae rei
Apud regem deponit Franciae. Thesaurizes coelitus.
41 —
In 3. Noctnrno, In L a u d i b u s.
Antiphonae. Antiphonae.

1. Sertum. quod Bizantium


1. Yir, quem sine macula
Miserat Venetiae,
Fides coronabit,
Post argenti pretium
Tua tabernacula,
Recipit rex Franciae.
Dcus, habitabit.
2. Spina, quae pupugerat
2. Qui spinarum cuspide
Patientem Dominum,
prius cruentatur,
Poenitentes liberat
Pretioso lapide
A punetura criminum.
Christus coronatur.
3. Regis patientiam
3. Anni suae dementia e Miles imitetur,
Coronae rex benedicit, Et per poenitentiam
Qui eoronis ecclesiae Spinis coronetur.
Suam coronam adjicit.
4. Sacerdotes sacerdoti

Responsuria. Summo benedicite,


Et coronae sacrae doti
1. Altare thymiamatis Nos haeredes subdite.
Non eget diadematis,
Te laudamus, Jesu bone,
5.
Quod dicitur aureola; Qui certantes in agone
Hoc est sanctorum praemium,
Confortas ex munere,
Hoc est amoris cremium,
Dum livorem das coronae,
Aromatis areola.
Fac ex tua passione
V. Homo sacrincium
Nos adversa vincere.
Fructuum duplicium
Super illud immola.
Ad Benedietus.
A. TuChriste,nostrumgaudium.
2. Mensa sacra pagina
Adesto nostris preeibus,
De Corona gemina
Qui cum sanctorum millibus
Pul ehre coronatur.
Yeniens ad Judicium
Per has designatur
Apparebis in nubibus,
Firma spes et charitas,
Da coronae eultoribus
Et super aurum claritas
Coronatorum praemium.
Vere figuratur.
V. Post virtutes habitas In 2. Vesperis.
Decet, ut jueunditas Ad Magnificat.
Plena subsequatur.
A. rex clementiae,
3. Si virtutum gradus isti Salvator omnium,
Te sustollunt, miles Christi, Sola spes veniae
Te prudenter provehis; Post lapsus criminum,
Rex Francorum, gaudeas Precamur hodie
Et praemissis studeas Te sanetum Dominum,
Coronari laureis. Da genti Franciae
V. Arcam, mensam et altare Palmam certaminum,
Debes in te deportare Coronam gloriae
Cum eoronis aureis. Post vitae terminum.
— 42 —
Brev. ms. Senonense saec. 18. ('od. Parisiens. L028 A.. Brev. ms. Pari-
siense saec. 1">. Cod. Parisiens. 740 a 15. —
Brev. Roschildense imp. Parisiis
1517 C. —
Brev. Othinense imp. Lubecae 1497 D.
A enthält das Officium aus der Zeit Ludwig IX, I» und ff. das veränderte
In 1. Vesp. A 5: Signum profert victoriac Corona triümphalis Simul rex | |

excellentiae Dignitatis regalis 8ub iimbra Legis veteris Praesignata per cy-
|


| |

cladis Typuni sacerdotalis. BCD.


|
Ad Magn. A: Consecrator coronae spineae
Perpetuae largitor Laureae Föns almae bonitatis Celebrantee tanta solemnia
|

Duc ad illa festa felicia Supernae civitatis Uhi rera sunt gaudia. BCD.
| |
j


In 1. Noct. R 1, 4 sq: Victor Christus arma victoriac Suae uobis transmisit |

hodie. BCD. —
R 3, 4 sq: O quam felices sunt istae Spinae Vernantee agni
roseo sanguine. BCD. —
In 2. Noct. A 3, 3 sq: Pace coronaberis In coelesti
gloria ABC. —
In 8. Noct. R 3, 4 sq: Cor fidel e gaudeas Et virtutum stu-
deas. BCD. —
In Land. A 1 Spina pungens acumine Dum carnem Christi
|


|

perforat Ejus nos rigat sanguine Eique nos incorporat. BCD. Ad B< Q.

| |

Ä und ad Magn. A in 2. Vesp. vertauscht CD. In 2. Vesp. ad Magn. A, 7


Huic da famihae. BCD.

10. De corona spinea.

In 1. Vesperis. Ad Magnificat.

Antiphonae. A. decus ecclesiae,


1. Adest dies laetitiae, Spina salutaris,
Quo diadema spineum Decor nostrae patriae
Commendatur meinoriae Et spes singularis,
Christi cruore roseum. Congauclentes gloriae
2. Summum regem gloriae Tuae tuearis.

Spinis Corona tum


Ridet plebs perfidiae
Ad Matutinum.
Morti condemnatum. Invitatorium.

3. quam felix punctio, Diadema spineum


Quam beata spina, Christi collaudemus
De qua fluxit unctio, Sanguinemque roseum
Yitae medicina. Ejus adoremus.
4. Pungens spina vulnerat
Christum patientem
In 1 . Noctarno.
Et a morte liberat Antiphonae.
Populum credentem. 1. Christum sub serto spineo
5. Spinae rubent sanguine Deridet plebs perfidiae,
Christum cruentantes, Cujus cruore roseo
Mundum lavant crimine Sertum confertur gloriae.
Coelum reserantes. 2. Spinas flos sustinuit,
R. Felix spina, cujus aculei Flos aeternitatis,
Guttis rubent roris sanguinei, Vitam vita tribuit
Vires frangunt regis tartarei, Morte morti datis.
Seras pandunt regni siderei; 3. Nos a mortis nexibus
V. spinarum immensa gloria, Christus liberavit
Quae tot nobis praestant re- Et confractis viribus
media. Alortis mortem stravit.
43

Responsoria. Sanguinis ex flumine


1. Salve, salus patriae. Victor triumphavit ;

Mundi medicina, V. In serto Spinae


Serti regis gloriae mortem moriens superavit.
Speciosa spina.
2. In figaris pluribus
Salvos nos in acie
Sertum tiguratur.
Serves a ruina ;
Inter vepres cornibus
V. Laudantes hodie
Haerens demonstrativ
te vivere da sine fine.
Aries. ntibus
2. Flos de flore rloruit Christus coronatur;
Deus majestatis, V. Pravorum manibus
Mundus hoc retioruit sua saneta Corona paratur.
Flore dignitatis.
3. Populus perfidiae
Spinas tios sustinuit
Speculum sanetorum
Nostris pro peccatis ;
Sputis immunditiae
V. Nobis condoluit
Fecit indecorum.
tios summae nobilitatis.
Vineit auetor gloriae
3. Spina Spinae jungitur,
Regem inferorum ;
Sertuni praeparatur,
V. Vincens in facie
Flos spineti pungitur.
fert spinam spes miserorum.
Spinis coronatnr,
Virgis,palmis caeditur,
In 3. Xocturno.
Caesus morti datur;
Antiplionae.
V. In cruce dum moritur,
homini eoelum reseratur. 1. Coelestis militiae
Regem incarnatum
I n 2. N o c tur n o. Ridet plebs perfidiae
Antiplionae. Spinis cruentatum.

1. Quae repellit vitia, 2. Spina Christum graviter


Felix est punctura, Coronatum pungit.
Et quae digna praemia Poena Christi dulciter
Justis dat futura. Se laudantes ungit.
2. Rex ad bellum properat, 3. Felix est conditio
Caput tegit spina. Gloriosae Spinae,
Crucem portat, superat Cujus confert punetio
Hostem vi divina. Vitam sine tine.

3. Regni rex aetherei,


Responsoria.
Tecum fac laetari.
Quos de parte spinei 1. Spina summum vulnerat
Serti das ditari. Ovium pastorem,
Ut per spinam conterat
Responsoria.
Gregis invasorem.
1. Dum Christus a crimine Gratias grex referat
Alundum emundavit, Laudans salvatorem,
Suo sacro sanguine V. Hostem qui superat,
Spinam lianc sacravit, proprium fundendo cruorem.
— 44

2. Sertum regum aureum 3. Vide, Sion lilia,

Respuit salvator, Spina pnngit florem.


Vinccns })ortat spineum Ter quem vivutit omnia,
Regum imperator, Spirat fios odorem.
Sceptrum arundineum
4. Sertum contumeliac
Mundi fert creator;
Regi regum datur.
V. Regnum tartareum
Per quod regnum gloriae
spoliat mundi dominator.
Nobis reseratur.
3. Flos de coelo prodiit 5. Pro serti virtutibu-
Late dans odorem, Laus sit salvatori,
Mundum mundus adiit Qui pro peccatoribus
Mundi spernens florem, Est dignatus mori.
Spinam, crucem subiit
Nostrum ob amorem ;
Ad Benedictus.
V. Ad coelos rediit
A. Sertum contumeliae
post sumptum sponte dolo-
Tuae, Jesu bone,
rem.
Det coronam gloriae
Famulis coronae.
Ad Laudes.
Antiphonae.
In 2. V esper is.
Ad Magnificat.
1. Christus Spinae nescius
A. decus ecclesiae,
Spinis coronatur,
Gloriosa spina,
Homo spinae conscius
Sertum regis gloriae,
Spinam veneratur.
Mundi medicina,
2. Caput laedit punctio Praesentis angustiae
Spinae gloriosae, Dulcor et resina,
Membra sanat unctio Te laudantes hodie
Poenae virtuosae Serves a ruina.

Brev. Aarlmsiense imp. Aarhusiae 1519. —


Hymnen zu diesem Officium:
In 1. Vesp. Laudemus regem gloriae; ad Noct. Aeterno regi gloriae; ad
: :

Laudes: Laudes ad laudes jungite; in 2. Vesp.: Lauda fidelis concio.

11. De corona spinea.

In 1. Vesperis. 2. Carnis indutus trabea


Corona Christus spinea
Antiphonae.
Pro nobis coronatur,
1. Vexilla regia gloriae Haec est praeclara galea.

Militantis ecclesiae Quam framea


hostis horret

Laudibus attolantur, Et cedens hebetatur.


Per quem de mortis nexibus 3. Facta Dei dextera
Mortis confractis viribus Benedicant opera
Fideles liberantür. Cuncta creatorem,
i

— 45 —
Qui dat nobis munera Spina mortis spinis retuuditur,
Ad sananda vulnera Dum vita moritur.
Sertum et cruorem. V. Per hoc ludibrium
4. Donis praeclaris praediti Hostis deluditur,
Thesauri nobis credit Mortis dominium
Veneremur auctorem, Per mortem tollitur.

Qui nobis arma contulit, 2. Coronat regem omnium


Quibus humani perculit Judaea serto spineo,
Generis oppressorem. Stat inter spinas lilium

5. Humiliari voluit, Vernans crnorc roseo,


Quando pro nobis doluit Spinarum culpae nescium,
Rex summae majestatis Spinae punctum aculeo.
Portans coronam spineam, V. Sub decore fulget purpureo
Quae delet ignominiam Corpus nitens candore roseo.
Nostrae fragilitatis. 3. Felix spina, cujus aculei

Ad Magnificati Guttis rubent roris sanguinei,


Vires frangunt hostis tartarei,
A. Gaude, felix mater ecclesia,
Seras pandunt regni aetherei.
Adsunt tibi nova solemnia,
V. spinarum immensa gloria
Nam Corona quondam ingloria
Nunc Quae tot nobis parat remedia
per orbem refulget gloria.
!

A d Matutinum. In 2. Nocturno.
Invitatorium. Antiphonae.
Adsunt dominici 1. Beati, quorum oculi
Serti solemnia Praesentes contemplantur,
Laude multiplici Quae tot terrarum populi
Plaudat ecclesia. Absentes venerantur.
In 1. Nocturno. 2. Coronae, qua gens impia
Antiphonae. Derisit salvatorem,
1. Christum sub serto spineo Devotum cum laetitia
Deridet plebs perfidiae, Impendamus honorem.
Cujus cruore roseo 3. In tua, Jesu, requie
Sertum confertur gloriae. Nos tecum gaudeamus,
2. Reges ut vasa figuli Cujus coronam spineam
In fine confringentur, In terris honoramus.
Qui summi regis aemuli
Responsoria.
Sertum non venerentur.
1. In Phase quod praecipitur
3. Ad versus Dei filium
Moysi immolare,
Multi insurrexerunt,
Sub agni typo creditur
Et nocentes imioxium
Lex Christum designare,
Cruorem effuderunt.
Cujus sanguis effunditur
Responsoria. In Phase salutare.
1. Spina carensflos spina pungitur. V. Hoc aspersus non laeditur,
Per quam culpae spina con- Nam ad eum non sinitur
fringitur, Percussor penetrare.
46

2. Amici Christi, plaudite, Indutum forma servuli


Qui Christum profitemini Spinis coronanl aemuli
Salutis instrumentum, Dominum majestatie ;

Trophaea serti pandite, V. Haerent in carne Stimuli


Per illud datur liomini Spinarum, Bordes populi
Victoriae crementum. Fert liber a peccatis.
V. Adversae partes fugite,
3. Hac clara die cantica
Sumant ministri Domini
Cum dulci pange modulo,
Laetitiae eoncentum
Ecclesia justorum,
3. Parvipendens coronam auream Laudes Christi mnltiplica,
Rex coelorum suscepit spineam .
Coronae crescit titulo
Stat indutus pestem purpuream, Gloria redemptorum.
Ut contemnas vestitus trabeam. V. Sub hac mundi spes unica
V. Jesu Christo conformatus Donavit se pro populo
Vestem quaeras coelibatus. Manibus iniquorum.

In 3. Noctorno. Ad Laudes.
Antiphonae.
Antiphonae.
1. Nos tecum, judex saeculi, Adest dies laetitiae.
1.
Fac demum gloriari, Quo diadema spineum
De serti parte spinei
Commen datur memoriae,
Quos modo das laetari.
Christi cruore roseum.
2. Videte regem gloriae,
2. Summum regem gloriae
Sanguine cruentatum
Spinis coronatum
Cum suo diademate
Ridet plebs perfidiae
De spinis coronatum.
Morti condemnatum.
3. Digne chorus fidelium
3. quam felix punctio,
Coronam veneratur,
Qua redemptorem omnium
Quam beata spina,

Coronatum testatur.
De qua fluit unctio,
Mundi mediana.
Responsoria. 4. Pungens spina vulnerat
1. Dum leonis immanitas, Christum patientein
Latet sub agni vellere, Et a morte liberat
In insontem iniquitas Populum cr^dentem.
Insanit prolis viperae, 5. Spinae rubent sanguine
Justi caput atrocitas Christum cruentantes,
Spinarum stringit vulnere. Mundum lavant crimine
Y. quanta humilitas, Coelum reserantes.
Quae monstratur hoc opere,
Cui connexa Caritas Ad Benedictus.
Satisfecit pro scelere. A. Ave spina, poenae remedium,
2. Aeterni tabernaculi Servi decus, regis opprobrium ;

Rex et redemptor saeculi Tua plaga, dolor, ludibrium


Vilescit insensatis, Yitae nobis mercntur praemium.
— 47 —
In 2 . V e s p e r is.
\d BCagnificat.

A. decus ecclesiae,
Gloriosa spina,
Sertum regis gloriae,
Mundi medicina,
Praesentis augustiae
Dulcor et resina,
Te laudantes hodie
Serva a ruina.

Brev. Nidrosiense imp, Parisiis 1-519. A. —


Cod. Sitanstetensis CCXXXI1
saec. 15. B. — Antiph. ms. Hafniense Ny kongl. S. 8. 3449. saec. 16. C.
I) und C geben das kurze Officium, wie es in vielen Diocesen der

liehen Zeit wegen, in die das Fest fiel, üblich war. Sie beginnen in 1. Vesp.
mit der Antiphon ad Magnificat, haben nur eine Nocturn, deren Psalmen sub
una antiphona (der ersten] Btehen. In dieser kurzen Form Bteht das Officium
bei Milchsack, Hvmni et Sequentiae I. S. 48, nur fehlt ihm die Antiphon zum
Magnificat in der 1. Vesper. A giebt das voll-tändige, beziehungsweise er-
rte Officium, wie es für andere Diocesen hergestellt werden mufste.
Hymnen hierzu: In 1. Vesp.: Aeterno regi gloriae: ad Landes: Lauda fidelis
concio.

12. De conceptione BMY.

In 1. Vesperis. R. Cordis ac vocis jubilo


Pangamus laudes Domino,
Antiphonae.
Cujus matris conceptio
1. Gaude. mater ecclesia, Muri dum perfudit gaudio.
Nova frequentans gaudia. V. Suscipe devotae
Lux micat de caligine praeconia. Christe, catervae.
Rosa de spina germine. Doxa patri, honor
sit

2. Haec est illa Stella maris. genito cum pneumate sancto.


Per quam fulsit lux solaris
Ad Magnificat.
Cujus festum celebremus
Et juvamen imploremus. A. Ave, decus virgineum,
Maria, clausus hortus, Ave, jubar aethereum,
3.
Naufragantis mundi portus,
Nobis praesens solemnitas
Placa nobis, qui te fecit, Da sit perpes jucunditas,
Alatrem sibi quam elegit. Tua namque conceptio
Summa est gratulatio.
4. Adesto jam supplicibus
Luis favendo precibus,
Ad Matutinum.
Manum benignam porrige
Vitamque nostram dirige. Invitatorium.

5. Vinea quondam sterilis, Eja pcrvigiles


Deo cultore fertilis. Domino jubilate, fideles,
Vitem fecundam pullulat Conceptumquc jiiae

Fundentem cunctis pocula. solemnizate Mariae.


.

48 —
In 1 . Nocturno. 2. Virga Aaron fruetifera
Antiphonae. Mariae typurn gesserat,
Quae nobis fruetum attulit,
1 Gaude, fidelis concio,
Nostram qui famem dispulit.
Adcst ejus conceptio,
3. Isaias ille divos,
Quae dclet Evae maculaiii,
Secretorum Dei rivus,
Vitae redonat infulam,
Virgae movens mentionem
2. Cui Eva obedivit,
Pandit hanc coneeptionem.
Haec serpentis caput trivit,
Jugum spernens nuptiarum Responsoria.
Deo vovit coelibatum. Sicut rosa inter spinas
1.
3. A prophetis praecinitur illis addit speciem,
Et figuris ostenditur, Sic venustat suam virgo
Quod mulier procederet, Maria progeniem,
Quae Deum virgo pareret. Germinavit enim florem,
Responsoria. Qui vitalem dat odorem;
1. Fulget dies hodierna, V. Cujus eunetorum
Digna laude sempiterna. laus promitur ore piorum.
Qua concepta est Maria, 2. Virga Jesse de radice
Per quam patet vitae via; genus duxit inclitum,
V. Germine regali Oraculis prophetarum
nee non et pontificali. quod fuerat proditum,
2. Abrahae stirpe generosa Inde virgam egressuram
Virgo prodit gloriosa, Florem Christum parituram;
Quae nullius per exemplum V. Voce prophetiae
Se sacravit Deo templum; Signatur origo Mariae.
V. Haec admiranda 3. Prophetalis nubem levem
eunetis est et imitanda. vox dicit ascendere
3. Ecce novum per prophetas Salvatorem Aegyptique
super terram facere tenebras invisere,
Se promittit auetor, virum Ut in mortis caligine
feminam circumdare; Sedentes lustret lumine ;

Veneranda novitate V. Diffugiunt tenebrae,


prodeunt miracula, pandunt secreta latebrae.
Jam Mariae praegnans alvus
Dei prolem bajulat. In 3. Nocturno.
V. Sanctus obumbravit
huic et Spiritus gravidavit, Antiphonae.

Fitque parens et virgo manens. 1. Abrahae fit prommissio,


Quod illius successio
In 2. Nocturno. Velut arena cresceret,
Antiphonae. Stellis aequalis fieret.
1. Namque rubus incombustus, 2. Hoc promissum est impletum
Moysen qui terruit, Castae per Mariae fetum,
Haec est virgo, quae pudore Quae gignendo granum sevit,
Salvo Deum genuit. De quo seges tanta crevit.
— 49 —
3. Gratulare et laetare, 2. Gloriosa semper virgo,
Urbs opima Nazareth, Maria dulcissima,
Hodierno fecundaris Precibus te venerantum
Ubertate gratiae, annue piissima,
Casus mortis, salus orbis, In offensis ne labamur,
Spes datur et veniae. A te semper protegamur.
Responsoria. 3. Maria pleua gratia.

1. Celebris dies colitur, Stirpe coneepta regia,


In qua virgo concipitur, Assistentes tuae laudi
Quae per obedientiam Miserando nos exaudi.
Mundo refudit gratiam, 4. quam larga te perfudit,
Ut, quod mit per feminam, virgo, benedictio
Relevetur per feminam; Qua deletur, quam in duxit
V. Ista fuit digna Eva, maledictio,
transgressus tergere signa. Intende nostris laudibus,
2. Patriarcbarum semine, Beata in mulieribus.
Prophetarum origine,
5. Dignare me, laudare te,
Regum atque pontificum virgo et puerpera,
Genus duxit magnificum, Te laudantes ab aerumnis
Unde virgo concipitur, leva super aethera,
Cbristi mater efficitur;
Potes enim ut Domina
V. Nobilis et clara Pandere poli limina.
stirps est, Domino quoque
Ad Benedictus.
clara.
3. Maria, clausa porta, A. Benedicta es, Maria,
laus nostra, spes et domina,
quam nemo aperuit,
Princeps ille, qui transivit, Te collaudat, colit, tremit
Deus et homo fuit, trina mundi machina,
Nee ingressu nee egressu In tua coneeptione
violavit clausulam, congaudentes confove,
Sed, quam prius non babebat, Profutura largiendo
sumpsit carnis fibulam; nocitura dimove.

Sic togatus tarn quam sponsus In Yesp eris.


2.
suo processit thalamo.
Ad Magnificat.
Y. Perfudit totam,
A. Virgo, salus mundi,
sacra virgo, te tbeotocam,
genitrix castissima summi,
Decrevitque Deus
Jus proprium partus
filius esse tuus.
cujus noD polluit artus,
Ad Laudes. Vitae porta, viri
Antiphonae. lapsus reparatio primi,
1. Conceptus bodiernus Splendida Stella maris,
Mariae semper virginis poli regina specialis;
Naevum texit, nexum solvit Numen pro nobis
vetustae originis, appelle sedulo prolis,
Moestis reddit laetitiam, Quos emit care,
Dat criminosis veniam. morti ne tradas amarae.
Dreves, Historiae rhythmicae. 4
— 50 —
Liber viaticus Johannii Noviforensis taec. 14. Cod. Musaei Bohemici s.
sign. A. —
Cod. \'ii iimiisis 88 saec. 12. I>. I'.icv. ms. Lambac.e.nse (JLXVI

Baec. 14. C. Brer. ms. s. Floriani XI 478 saeo. 15. 1). Brev. m S. .

Floriani XI 429 saec. 15. E. —


(Jod. S. Petri Salisbnrgens. a IV 42 saec. 15.
F. — Brev. ms. Sitanstettense (JCXXXII saec. 15. G, Brev. ms. Altova-
dense 23 saec. 15. II. —
Brev. ms. Teplense anxu 1358. Cod. Prägern« VII (;
23. I. —
Brev. ms. Pragense VI E 4. saec. 14. K. Brev. ins. Crocigerorum —
cum Stella rubea XVIII F 6. anni 1351. L. —
Clm. Monacens. (ol. Schaefuariens.)
saec. 12 add. saec.
12
/is. M. —
Brev. ms. Voraviense 15». saec. 14. N. —
Antiph. ms. Voraviense 29 saec. 14. O.
In 1. Vesp. A 1 5 fehlen M. — —
A3: Ilacc est botrum paritura Virgo |

j)lena gratia Qui in crucis nos pressura convivantes debriat DU, wofür A
| |

4 fehlt.
Ad Complet. hat B folgende A :

O florens rosa, Domini mater speciosa,


O virgo mitis, o feeundissima vitis,
Clarior anrora pro nobis omnibus ora,
Ut simus digni postrema luce beari.
In 1. Noct. lautet R 3 in DH:
Stirps Jesse virgam produxit virgaque florem,
Et super nunc florem requiescit Spiritus almus;
V. Virgo Dei genitrix virga est, flos filius ejus.
In 2. Noct. R 3 in D:
Candida virginitas paradisi cara colonis,
Hortus conclusus florenti cespite vernans;
V. Quae genuit Dominum progenerare suum,
Ipsa suo nato nos reddat florida virgo.
In BC lauten R 3 und R 4:
R 3. O beata progenies R 4. Verbum patris mundo fulsit
Et veneranda series, Virginis per uterum,
Unde surgit ut aurora Cujus mentem non gravavit
Maria virgo decora, Onus premens scelerum;
Quae produxit mundo solem, Ut super vellus pluvia
Verum Dei promit prolem; Sic descendit in Mariam;
V. Haec merito dieta V. Solem justitiae
inter omnes estbenedieta. concludunt claustra Mariae.
In 3. Noct. ad Cantica A in den monastischen Brevieren:
Audi, virgo glorifica, Nostra dele maculosa,
Post filium spes unica, Acceptans nostra cantica
Clemens et imperiosa, Impetra fulcra coelica.
Dieselben haben noch folgendes:
R 2. Gloriosa dieta constant de te, mundi domina,
Namque natum proloquuntur veridica carmina,
Tuum te adversus morem generare genitorem;
Pro meritis claris per saecula, virgo, bearis.
V.
In 2 Vesp. ad Magn. CEF.
Spes desperatis, fons magnificae pietatis,
Virgineo flore pollens cum matris honore,
Flos inter spinas, nostras sustolle ruinas.
Dieses Officium gehört zu den weitverbreitetsten und findet sich fast in
jedem Brevier oder Antiphonar. Es ist eben daher ganz unthunlich, alle Va-
rianten aufzuführen; die wichtigsten sind jedenfalls vorstehend verzeichnet.
Die Sache wird erschwert durch den Umstand, dafs sich nicht leicht ermitteln
läfst, ob die monastische Form die ursprüngliche des Officiums ist oder nicht.
Auch unter den Hymnen, die zum Officium üblich, herrscht grofse Mannigfal-
tigkeit: In 1. Vesp.: Virgo de Jesse generata stirpe BF] Oparens virgo pa-
riens parentem E; Ave maris Stella H; ad Noct.: Summi regis mater B; O
sponsa Christi fulgida F ad Laudes Nunc tibi virgo B.
; :
51 —
13. De conceptioiie BMV.

In 1 . V e s p eri s. In 1. Nocturno.
Antiphons«.
Antipbonae.
1. Deus ante luciferum
In sinu sui patris 1. Matri suae oinnia
Praevidit salutiferum Deus tunc jubjecit.
Conceptum suae matris. Cum super coeli agmina
2. Qui de matre steril] Eam sedere fecit.
Mariam fecit nasci, 2. Non sunt loquelae habitae,
Hunc laudate, pueri, .Maria, nee sermones,
Nam volens nos renasci. Quiuus te laudem debite,
3. Beatus desiderium Nam vincis rationes.
vir suuni adiniplebit,
3. Portam Ezechielis
Quia eoeleste gaudium
Rex gloriae intravit,
Per Mariam habebit.
Dum voce Gabrielis
4. Fiat pax, omnipotens, Mariam salutavit.
Tua in virtute,
Nam mater tua praepotens Responsoria.
Pro nostra stat salute.
Sion et Jerusalem
1. Hodie coneepta est
5.
Yirgo generosa,
Deum laudaverunt,
Dum Nazareth Bethlehem
Quae coeli regis mater est
et
Mariam Et summe gratiosa.
obtulerunt.
Mater haec et filia,
R. Gaudia qui vitae
Hie filius et pater;
cupitis, laudare venite
Quis audivit talia,
Virginis eximiae
Quod virgo est mater?
praesentia festa Mariae,
V. Haec pia mens credit,
In quis concipitur,
omnis ratio quia cedit.
quis nostra salus aperitur ;

V. Haec lux sit grata, 2. Clara per miracula


sint tempora sanctificata. Hoc festum celebrandum,
Legitur per saecula
Ad Magnificat.
Ad solemnizandum,
A. Yirgo Maria Deum
Unio namque corporis
prae cunctis magnificavit,
Cum anima creata
Dum concepit eum,
Hujus sacrae virginis
verbo qui cuncta creavit,
Mox est sanctificata.
Confortans fragiles
V. Hoc est laudanda
ergo cibet esurientes.
devotius et celebranda.
Ad Matutinum. Quis timor his esse
3.
Invitatorium. poterit, quos virgula Jesse
Venite, natum virginis Protegit a dira
Omnes adoremus, daemonis ira?
fallentis
Quae expers omnis criminis, V. De veniae vena
Huic ergo jubilemus. miseris haec gratia plena.
4*
- 52 -
In 2. Nocturno. 2. De Maria virgino
Antiphon;!«-. Dominus regnavit,
1. Cor Mariac verbum bonum Dum Deum dat in homine,
Prorsus eructavit, Qui mortem nostram stravit.
Dum angelus per coeli donum
3. In conspectu Domini
Eam salutavit.
Regis jubilate,
2. Suum tabernaculum
Et matri suae virgini
Christus sanctificavit,
Hymnum novum cantatc.
Mariae habitaculum
Secrete dum intravit. Responsoria.
3. Gloriosa sunt de te,
1. Tu vox apostolorum,
Virgo beata, dicta,
Corona martyrum,
Dum Deum concipis in te,
Scientia doctorum,
Sis ergo benedicta.
Regina virginum;
Responsoria.
Electorum omnium
1. Anna sancta peperit
Natam sanctiorem, Tu salus singularis,
Coeleste nobis gaudium
Sed nata de se genuit
Post mortem largiaris;
Omnibus majorem;
Utrobique raritas,
V. Tu cum prole pia
spes nostra, virgo Maria.
Nam prima infecunda,
Et virginalis castitas 2. misericordiae
Panditur in secunda; Mater et regina,
V. Deflet natura In valle nos miseriae
periisse in his sua jura. Custodi a ruina;
2. Ut vitrum non laeditur Ob festa specialia
sole penetrante, Tua gaudiosa
Sic illaesa creditur Duc nos ad coeli gaudia,
Post partum et ante; Virgo gloriosa.
Felix haec puellula V. Tu sine spina rosa,
Deum generavit mater Domini speciosa.
Et pascentem omnia 3. Stella Jacob faris
Sua lacte pavit. vestitaque sole probaris,
V. Qui genuit matrem, Lunam calcaris,
generavit filia patrem. Aaron fore virga
in doceris,
3. Yellus rore madet, Exhinc laudaris
dum virgo concipiebat, et juste magnificaris ;

Sed rubus inde calet, V. Sed tibi majorem


quando Christum pariebat, facit istis natus honorem.
V. Quando lux oritur
et nostra salus aperitur,
Ad Laude s.
In 3. Nocturno.
Antiphonae.
Antiphonae.
1. Salutare Domini 1. Indutus fortitudine
In diem de die, Deus et virtute,
Qui salutem homini Dum nascitur de virgine
Per partum dat Mariae. Humana pro salute.
— 53 —
2. Servite in laetitia Ad Benedictus.
Virgini Mariae, A, Israel invictus
Quae Dei gratia
fuit Deus exsistat benedictus,
Concepta ista die. Qui dedit ante patrem
3. Sitivit in te, Domine, se nobis, denique matrem
Anima Mariae, Ac se donavit,
Cum passus es pro nomine proprio nos sanguine lavit.
In tuo mortis die.
4. Christo benedicite,
In 2. Vesperis.
Omnes creaturae, Ad Magniticat.
Mariae festum agite A. Deposuit gentes
Deum pariturae. Dominus de sede potentes,
5. In sanctis vos quotidie Elatos stravit,
Dominum laudate humilem Joachim relevavit,
Et in Maria virgine Coeli quando viam
Prae cunctis honorate. steriles genuere Mariam.

Brev. ms. Trebonense saec. 15. Cod. Prägens. VI F 20. A. — Antiph. ms.

Kaigradense —p I « 1 — Cod. Graecensis 875 saec. 15. C. —


anni 1325. B.

Brev. ms. Griesense 43 saec. 15. D. — Brev. ms. Cellae Principum saec. 14.
Clm. Monac. 7213 add. saec. E. — Brev. ms.
15. Emmerami saec. 15. Clm.
S.
Monac. 14 790. F. — Brev. ms. Dominicaniim saec. Clm. Monacens. 23 154. 14.
G. — Brev. ms. Lubicense saec. Cod. 62. H. — Brev. Havel-
15. bibl. civ. ol.
bergense imp. Lipsiae 1518. I.

Forma monastica und infolgedessen mit Teilen aus anderen Officien ver-
setzt DEF. —
In 1. Vesp. A 1 4 fehlen D; A — 2 5 fehlen G. Invit.— —
Eja pervigiles etc. AHI. —
In 1. Noct. R 1, 10 ratioque credit A; quia credit
BC. —R 3, 6 miseros AB. —
In 2. Noct. R 1 und 2 verstellt BDF. In 1. —
Vesp. hymnus: In tanti festi gloria A; O sancta mtmdi Domina D.

14. De conceptione BMV.

In 1. Vesp eris. 4. miranda conceptio


Coeli fatata nuntio,
Antiphonae.
Regali ex connubio
1. Alma promat ecclesia Procedit sine vitio.
Mariae nunc praeconia,
Sua colens primordia, 5. Virgo sacrata spiritu
Quae mundo praestant gaudia. Sancto in conceptus ritu,
2. Ex Davidis progenie Adsis nobis in obitu
Virgo procedit hodie, Nos salvans ab interitu.
Quae gignet regem gloriae, R. Ut Stella lucis praevia,
Datorem omnis gratiae. Luna et lux aurorae
3. Jam salus instat homini Ex pura sunt materia
Conceptu matris Domini, Solis fultae splendore;
Cujus submissa numini Sic Mariae primordia
Nulli suberat crimini. Conceptionis more
54

Quaevis cxcludunt vitia 2. In solc tabernaculuni


Codi salvato rore. Per pneumatis spifaenlum
Nam si sunt excmplaria Deus jam aptat sponsus,
Hujus sine squalore, Ut fiat habitaculuin.
Cur non originalia Quo caniis per urnbraculum,
Fulgercnt plus decore? Post lateat abseonsus.
V. Hinc cessent jam contraria 3. En haec est generatio,
In obloquentis ore, Per quam instat salvatio
Dicamus natalitia Yultum Dei quarentium ;

Mariae facta fiore. Jam cedit maledictio


Sit Deo nato gloria Et venit benedictio
Una cum genitore, Per hanc eunetarum gentium.
Cum praecedentis gratia Kesponsoria.
Ex amborum vigore. 1. Aurora lucis rutilat,
Mariae dum coneeptio
Ad Magnificat.
In alvo matris pullulat
A. Ave, virtutum formula,
Coeli conspersa radio;
Maria maris Stella, Hinc mundus laetus jubilat
Per cujus tu pericula Cui sie instat salvatio.
Ad portum es ducella, V. Adam vetus, quod p olluit
Jam ut in spinis rosula
Posteritatis vitio,
Latens in ventris cella,
Adam novus hoc abluit
Et veluti sub nebula
Hujus natalis gaudio.
Oriris lux novella;
2. Beata spes mortalium
Prodi ut Aaron virgula
Jam sumit hie initium
Et floreas, tenella,
Conceptione virginis,
Quod mundi pascas saecula,
Qua salus eunetis redditur,
Fructum profer, agnella,
Ex hac dum Christus nascitur,
Ut delens mortis pocula
Adae damnator criminis.
Nobis det vitae mella.
V. Beata nobis gaudia
Vitae reduxit nuntia,
Ad Matutinum. Mutatrix Evae nominis.
Invitatorium. 3. Cedit caligo noctium,
Adoremus Dei patris Maria fugans noxium
Natum ex pura virgine, Jam surgit ut aurora
Qui conceptum suae matris In uteri matricula,
Praeservat a crimine. Quae mundi lustret saecula
In sui ortus hora.
In 1 . Nocturno. V. Consorspaterniluminis
Conceptum hujus virginis
Antiphonae. Sacravit sine mora.
1. Virgo minor paulominus
Ab angelis creata, In 2. Nocturno.
Est ipsis nihilominus Antiphonae.
In coelis jam praelata, 1. Eructavit verbum bonum
Et sedet Christo cominus Angelus divinitus,
Honore coronata. Dum praedixit partus donum
— 55 —
Mariae humanitus, Quod transeat cum gloria
Quam elegit sibi thronum Rex vitae ferens gaudia,
Dei uuigenitus. Et nianeat serata.
2. Deus tunc habitaculuni V. Felix mater multiplici
Suum sanctiticavit, Laude nimis ornata,
Mariae dum corpusculum Adjutrix nostra efrici
In utero formavit, Velis, virgo beata.
Tollens peccati stimulum
Haue mundam praeservavit. In 3. Nocturno.
3. De te, Sion civita.-, Antiphonac.
bunt dieta gloriosa,
Quam nunc fuudavit deitas 1. Rex coeli, terrae, marium
Kognare hie disposuit,
In Anna generosa,
Et sibi struxit atrium,
Ut tua speciositas
Sit eunetis fruetuosa.
Quo adorari voluit,
I Vrris cujus sacrarium
Besponsoria.
Humanam carnem induit.
1. Dom us pudici pectoris
Templum Dei nunc struitur, 2. Lux ecce justis oritur,
Reetis corde laetitia,
Quae nulla labe detoris
Maria dum coneipitur,
Aut intra se iniieitur;
Nostrae salutis nuntia,
Nam summus ejus artifex
Nil agit in materia,
Ex qua salvator nascitur
Nobis dans vitae gaudia.
Cum sit virtutum opifex
Non habens in se vitia. 3. Novum cantate canticum
V. Deus creator omnium Mariae, matri gratiae,
Hie fecit mirabilia Cujus per os angelicum
Contra thori convitium Conceptus adest hodie,
Sic purgans fomentalia. Ut ipsa sidus coelicum
2. Aeterna coeli gloria Solem gignat justitiae.
Mundo manifestatur,
Kesponsoria.
Maria vitae nuntia
De coelis nobis datur, 1. Genus superni luminis
Per cujus nunc exordia Conceptu hujus virginis
Tristitia fugatur, Se mundo copulavit,
Pax, salus et laetitia Ex cujus gutta sanguinis

In terris inchoatur. Deus naturam hominis


Y . Ecce tempus idoneum Sibi coadunavit.

Quo vita restauratur, V. Gaudet chorus coelestium,


Nam corpus hoc virgineum Nobis creator omnium
Templum Dei sacratur. Jam coelos inclinavit.

3. Fit porta Christ ipervia, 2. Honor matris et gaudium,


Maria plena gratia Quae virgo gignet filium
Olim praetigurata, Orta de stirpe Jesse,
In ventris jam angustia Patens habet indicium,
Praeter naturae vitia Quod praeter omne Vitium
Conceptu fit fundata, Procedit jam in esse.
— 56

V. Hujus obt entu v irginis, 4. Ista estvirgo virginum,


Qui es damnator criminis, Cui praedixit Gabriel,
Nobis velis adesse. Quod generaret nlium,
3. Jam nunc paterna claritas Quem vocaret Emanuel,
In terris dilatatur, Hinc benedicit Dominum,
Evae veternum criminis Quia suscepit Israel.

Per Mariam purgatur, 5. Exultent Sion filiae


Cujus materna puritas Et Israel laetetur,
Divinitus sacratur, Quod ex David progenie
Ut hinc aeterna Caritas Virgo egredietur,
Humanitus nascatur. Quae gignet regem gloriae,
V. Impleta est veridica Quo mundus gubernetur.
Jam vatum prophetia, Ad Benedictus.
Nam ex stirpe Davidica
A. Deus ab alto visitavit
En oritur Maria.
Nos suos in hoc saeculo,
Ad Laude s.
Mariae corpus dum sacravit
Matricis in latibulo,
Antiphonae.
Et post hoc id inhabitavit
1. Hanc domum tuam, Domine, In matre carnis modulo,
Quae te fovere meruit
Natus ut hinc in sede David
Dierum longitudine,
Suo praeesset populo,
Hanc sanctitudo decuit, Quod sua morte liberavit
Quod ejus ab origine
A poenae mortis vinculo.
Nullo peccato subfuit.
2. Omnes cum laetitia In 2. Vesp eris.
Nunc Deo jubilate, Ad Magnificat.
Mariae primordia A. Mea exsultans anima
Devote celebrate, Jam Dominum magnificat,
Ut coeli pandat ostia, Qui sublata culpa prima
In hymnis hanc laudate. Conceptam me sanctificat
3. Vias tuas cognoscere Et intra me humillimam
Das, Christe,tequaerentibus, Templum sibi aedificat;
Dum vis ad partum ducere Ibi jungens summis ima
Mariam cunctis gentibus, Carnem sumptam deificat,
Ut possit nos conjungere Hinc, quod sim beatissima,
Tuum vultum cernentibus. Me totus orbis praedicat.

Brev. ms. Plagense s. sign. saec. 15. A. —


Brev. ms. Capit. Olomucensis
155. saec. 15. B. —
Brev. ms. Capit. Cracoviensis 20 saec. 14. C. Brev. —
ms. bibl. Jagellonicae 1258 saec. 15. D. —- Brev ms. Voraviense 122. saec.
14 E. — Brev. ms. Palat. Vindob. 1893 saec. 14. F.
In 1. Vesp. A 1, 4 praestent B. —
A 4, 2 praefata nur B. R 2 Lima —
fehlt A. —R 9 Nam si sint E. —
R 13 cessant BE. —
R 15 natalia A. —
Ad Magn. A, 9 Prodit B; 12 profers B. —
In 1. Noct. A 3, 5 fehlt A. -
R 1, 3 jubilat BDE. —
R 2, 2 Jam fuit hoc A. —
R 3, 1 Cedat A. R 3, —
2 noxium fehlt A. —
In 2. Noct. A 2, 4 inornavit A. —
R 2, 5 Pro cujus
AE. — R 3, 6 fecundata A. —
R 3, 10 mater fehlt ABDE. Ad Ben. A, —
2 Nos servos B; 5 idem habitat A; id inhabitat B; 8 Suo praestat A; prae-
erat B. —Hymnen zu diesem Officium: in 1. Vesp.: O pareus virgo A;
Gaude, Sion, quod cypressus BDE.
57 —
15. De conceptione BMV.

In 1. Vesp e r . In 1. Nocturno.
Antiphonae. Antiphonae.

1. Ab aeterno ordinata, 1. Hoc est nomen, quod miramur,


Mater Deo praeparata, Te, quem Deum contestamur,
Per te cunctis salus data, Humanaturn veneramur.
Quae per Evam est sublata. 2. In hac forma tarn exili
2. Benedicta mulierum, Tu procedis, patris tili,

Stella fundens solem verum, Tamquam sponsus de cubili.

Jubilare Dei clerum 3. Valvae matris integrales


Tibi Carmen fac sincerum. Nulli viro subjugales,
3. Castae matris coelibatus Hae sunt portae aeternales.
Patet Moysi praenotatus, Responsoria.
Quando rubus est monstratus,
1. Arens virga fronduit,
Flammis tactus non crematus.
Radix Jesse floruit,
4. Dulcem virga profert florem,
Virgo Deum genuit;
Suavem vitis dat odorem,
V. Ordo naturae
Cum jam suum genitorem non imperat huic geniturae.
Nata parit praeter morem.
2. Concludens puerulum
5. En antiqua carnis jura
Non pandit cubiculüm
Mutat nova genitura,
Yirginale pessulum ;

Et dum factor fit factura,


V. Intrat et, egreditur
Suum perdit jus natura.
Dominus sed non aperitur.
R. Sponsum, virgo, paris,
3. Dat praesaga boni
cujus tu sponsa vocaris,
duo signa Deus Gedeoni :

Nescia peccati
Absque solo vellus,
genitrix et filia nati ;
maduit sine vellere tellus;
V. Sana peccantes
V. In te monstratur,
et protege te celebrantes.
virgo, quod utroque notatur.
Ad Magnificat.
In 2. Nocturno.
A. Gloria reginae
Antiphonae.
coelorum sit sine fine,
Quae jubar ingessit, 1. Partu felix illibato
quo nox aeterna recessit. Stat regina coram nato
In vestitu deaurato.
Ad Matutinum.
2. Sicut psalmus hoc testatur,
Invitatorium. Dei vultu adjuvatur,
In jubilo dici Quem in regno contemplatur.
debet laus Dei genetrici, 3. Digne cunctis praeferenda,
Quae parit absque viro De te, virgo, reverenda,
verbum patris ordine miro. Gloriosa sunt dicenda.
58

Responsoria. V. Per mare tuta via


1. Fontis vivi pocula sit te duce, virgo Maria.

Emanant per saecula


Virginis e situla; Ad Lau des.
V. Indc sitis mentis,
fluit inde fons salientis. Antiphonse.

2. Signatum umbraculum
1. Plenitudo deitatis
Edidit infantulum
Intrat sinum castitatis,
Ut manna vermiculum;
In quo Deo mediante
V. Plasma creatorem
Homo über fit ut ante.
genuit, genitrix genitorem.
2. In hac carne, qua velatur,
3. Triste caput colubri
Trina unus operatur,
veteris jam calce salubri
Coeli civem in se munit,
Femina calcavit,
quae vita nos reparavit*,
Lapsum levat, hostem punit.
V. Quam vetus impegit, 3. Haec est ille fons signatus,
nova mortem mater abegit. Hortus clausus et perflatus
A supernis austro flante,
I n 3. Nocturne-.
Quo coneepit obumbrante.
Antiphonae.
4. Fac a patre benedici
1 . Eja, mater, gratulare, Nos, qui tuae genitrici.
Digna Deum generare, Laudes, Christe, personamus
Plaudant astra, solum, mare. Et in illa te laudamus.
2. Haec est illa coeli porta,
5. Vere partum salutarera,
Per quam justis lux est orta,
In quo mater matrem parem
Umbris illis non retorta.
Nullam habet praecedentem
3. Dum haec virgo gravidatur, Nee habebit subsequentem.
Salutare revelatur,
Per quod mundo salus datur. Ad Benedictus.

Responsoria. A. Pulchrior aurora,


1. Summus praeco dulcia rutilo plus sole decora,
Fert de coelo nuntia; Virgo, tuos verum
Plena omni gratia, solem sine fine dierum
V. Nescia virgo viri Fac contemplari,
gaudet se prole potiri. qui gaudent te venerari.

2. Aura saneti spiritus


Crescit venter coelitus In 2. Yesperis.
Nulli viro cognitus ;
Ad Magnificat.
V. Integer et salvus
pudor est, sacer dum turnet A. Spes desperatis,
alvus. fons magnificae pietatis,
3. Sola salus mundi Virgineo flore
maris haec in nocte profundi, pollens cum matris honore,
Fluctivagis gratum Flos inter spinas,
fert praevia Stella ducatum, nostras sustolle ruinas.
— 59

ms. Campoliliense 3 saec. 14. A.


Brev. Brev. ms. Voraviense 122—
saec. 14. ß. —
Brev. ms. Albense saec. 15. Cod. Lambacensis LWXIX. C. —
Brev ms. Praedicatorum saec. 14. Cod. Olomucens. (hihi, publ.) I VIII 4.
D. —
Brev. ms. Palat. Vindob. 1829 saec. 15. E. Antiph. ms. saec. 15. —
Cm. Tniv. Monac. 175. F. —
Brev. Strigoniense imp. 1484. (;.
Bezeichnel als Officium Conceptionis BM. AD; als officium in festo
Mariae nivis CEFG: als historia de BM in sabbato B. In 1. Vesp. A 2, —
4, 5 feblen D. — —
A3 ad Nunc dimittis D. A 5 fehlt B, dafür eine prosaische
Ant. als A 1. —
R fehlt ABD. - In 1. Noct. A 2, 1 Aaron vilga C. R —
3, 2 Domino signans ros. Gedeonis D. —
In 2. Noct. A 3, 2 virgo veneranda
C. —R 1, 3 ex pecula D; aedicnla E; sibera C. R 2, 5 genuit factorem —
D. —
In 3. Noct. R 2, 1 Cura sancti D; Aulae sancti A; Ahns sancti B. —
R 3, 2 Flamen agis C. —
Ad Ben. 2 nitido lnna sole deeora C; 3 Virgo
tno clerum D. —
In 2. Vesp. ad Magn. hat C:
O Lihani palma Hörens et amygdalus alma,
Quae fructu casti veniris lapsos reperasti,
Per fce vita data, lux orta, salus renovata,
Mors est perempta, tibi cuncta plaudant redempta.

16. De praesentatione BMV.


In 1. V esper is. Hebraea Judith, invadit
Antipbonae.
Domum regis et induit
Se veste claritatis.
1. Salve Deo praeamamla Divinum cor desipuit,
Oblata voluntarie, Unde puella rapuit
Castitate veneranda, Scientiam deitatis.
In templum o;nnis gratiae. V. Soror Dei, dissipasti
2. Firmata tu in gratia, Thesaurum sapie'ntiae,
Rectrix misericordiae, Cor divinum vulnerasti
Nos serves a fallacia Dispergens fontem gratiae.
Et litis et discordiae. Ad Magnificat.
A. Maria, forma vitae
3. Agne Dei, tibi mater-
Et lex omnis munditiae,
ne virgo ista placuit,
Unde fluit totum rite
Quam elegit sibi pater
Exemplar pudicitiae,
Priusquam mundum statuit ?
Quod in monte est monstratum
4. Praelecta genitricis Inspiciendum miseris,
Trinitatis filia, Redde natum Deo gratum
Memor esto peccatricis Quem te sequente viseris.
Animae, spes unica. Ad Nunc dimittis.
5. Praesentata, praesentari A. Nunc dimittas, fili Dei,
Nos Cbristo fac in patria, Totum, quo te offendimus,
Nostrum cursuin consumari Supplicamus omnes rei
Feliciter cum gloria. Matris voluti pedibus.

R. inexcogitabilis, Ad Matutinum.
Dei ineffabilis Invitatorium.
Virtus bumilitatis ! Ad honorem hodic
Non scio, quis blanditiis Sponso praesentatae
Aut quibus violentiis Jubilemus Domino
Puella castitatis, Virginis beatae.
- 60 —
In 1. Nocturno. 3. Omncs coelofl transcendendi
Antiphonae. Tunc fundamenta posuit,
1. Sponsam hanc in juventute Mentem eunetis descendendi
Tibi, Christe, attraxisti, Dum humilis proposuit.
Cum nos nostra pro salute Responsoria.
Visitare decrevisti.
1. Virgo saneta, non miraris,
2. Nee loquelis nee sermone Ex voto casta permanens
Plene potest recitari, Ut sis mater et vocaris
Quanta benedictione A voto non resiliensV
Hanc contingat praedotari. V. Castus natus est donatus
3. Montem scandens tarn festiva Tibi non laedens integra.
Vota complens, ut decebat, 2. En in sinu Sunanitis
Agitatur repentina Senex David incaluit,
Hoc amore, quo languebat. Philistaeo corde mitis
Responsoria. Postquam funda praevaluit ;

1. Haec est virgo consecrata V. Stas in laude Dei fraude


Vivum in templum Domini Devicta diabolica.
Voluntate dedicata
3. Virgo, dea ex natura
Salutem ferens homini,
Non es, sed sie ex gratia
V. Uli offer donaria,
Facta, Deum paritura,
In ista quaerito Christum.
Permutans naturalia.
2. Haec in templum praesentata V. Centuplo plus aeeepisti
Templum Dei efficitur,
Per dona gratialia,
Eo magis sublimata, Quam pro Deo dimisisti
Quo sibi plus despicitur; Oblata voluntaria.
V. Sanctum est templum Domini
Anima credens in ipsum. In 3. Nocturno.
3. Ratio accelerata Antiphonae.
Hujus sacratae virginis, 1. Da nos, virgo, decantare
Nontardata Deo data Praedigna extollentiae
Est expers omnis criminis. Tibi Carmen resonare,
V. Haec desponsata minime Laudis et reverentiae.
Filio placuisset, 2. Terra plaudat regnaturae,
Divo patri ex crimine Exbinc laetentur insulae,
Si odio fuisset. Finiuutur qua figurae
Praefataque prohetiae.
In 2. Nocturno.
Antiphonae. 3. Cantum novum decantate
Patri pro tanta filia,
1. Eructavit verbum bonum
Hanc elegit, jubilate,
Cor gloriosae virginis
Facturam mirabilia.
Recepturae plenum donum
Paracliti muniminis. Responsoria.

2. In cor matris sunt translati 1. Cum tu Joseph desponsata


Montes divini eulminis, Esses spiritualiter,
Sensus hujus dum sedati ConcepistiDeo grata
Carent motu libidinis. Verbum suum mentaliter,
.

— 61 —
V. Ore sponsi osculata 3. Mortis lege liberata,
Virgo manens conserata. Non levata, praeservata
Es, crimen ne attingeres.
2. Ubera tu meliora
Super vinum decrevisti, 4. Ratio accelerata
Dum per dona dulciora Cogit, Deo te oblata,
Fecundari appetisti ;
In templum ut ascenderes.
V. Vitam eligens activam 5. Hero vero desponsata
Non speniis contemplativam. Servivisti Deo grata,
Rectrix coeli quo fieres.
3. Maria, nescivisti,
Esse mater debuisti Ad Benedictus.
Ex Gabrielis neumate, A. Yirgo tibi servientes,
Castitatem quae vovisti, Acta tua recolentes
Contra legem non fecisti, Infantes, mater, attrahe,
Fecundaris pneumate; Carnis mota passione
V. Verbum Dei concepisti Tu a desperatiope
Angelo annunciante, Nos pia manu retrahe.
Quod et casta genuisti
Virgo semper, post et ante.
In 2. Vesperis.
Ad Magnificat.

Ad Lau d es. A. Virgo, templum quae ascendis,


Levitates reprehendis
Antiphonae.
Et spernis mundialia,
1 Salve, Hesther, quam non tangit Da peccata nos vitare
Lex Assueri nee confrangit Et, quod justum est, amare,
Serpentis sibilatio. Ut sie post transitoria
2. Soror Dei praelecta Hujus mundi tarn immundi
Propter te non est effeeta Mereamur semper mundi
Haec legis institutio. Perenni frui gloria.

Cod. Lubicensis: saec. 15. bibl. civit. ol. Fol. 22. Im Vorderdeckel —
liestman: „Magister Johannes Haue, hujus ecclesiae canonicus lector, hunc
librum dedit ad pulmentum [sie] Domini decani pro cantanda praesenti historia
ad laudem praesentationis virginis gloriosae. Qui et ipse ad jussionem ve-
nerabilis capituli Hamborgensis praesentem historiam compilavit."
Zu diesem Officium gehören die Hymnen: Fac diem festum (in Vesp.)
und: Aeterni patris filium (ad Complet.); ebenso die Sequenzen: Salve regina
pia und Ave lucis fimdamentum als deren Verfasser somit Mgr. Johannes
,

Haue anzusehen ist.

17. De praesentatione ßMV.

In 1. Vesperis. 2. Omnes gentes saeculi,

Antiphonae.
Dominum laudate,
Universi populi,
Pueri cum senibus
Mariam collaudate.
Dominum laudate
Et inclinatis genibus 3. Yirgo saneta cogitavit,
Mariam adorate. Templum tuum intravero,
- 62

Psallam Deo sicut David, Kraut ambo ante Deum


Quamdiu ibi fuero. Justi ac timentes eum
4. Ilumilis et lactabunda Postalantes sobolem.
Mariae praescntatio V. Clamaverunt justi et Dominus
Deo nostro sit jucunda exaudivit cos.

Decoraque laudatio. 2. Anna quippe flens oravit


5. Seras templi confortavit Et frequenter jejunavit
Rex coelorum Dominus, Vovens Deo firmiter,
Sancta virgo cum intravit, Quod si prolem sibi daret,
Ut succurrat omnibus. Ipsam Deo manciparet,
Ad Magnificat. Ut serviret jugiter.
V. Non vidi justum derelictum
A. vos duces et potentes
nee semen ejus guaerens panem.
Superbiam abjicite,
Humiles esurientes, 3. Anna ergo impetravit,
Ad virginem conspicite, Pro quo Deum exoravit,
Quam devotis pro exemplo Et Mariam peperit,

Anna praesentavit templo, Et hanc postquam ablactavit,


Ut virgo cum virginibus Id quod vovit non tardavit,
Vacaret lectionibus. Sed confestim reddidit.
V. Sicut juravlt Domino, votum
Ad Matutinum. vovit Deo Jacob.
Invitatorium.
In 2. Nocturno.
Reginam coeli Mariam
Antiphonae.
Concorditer adoremus,
Quae intrans templum Domini 1. Species et pulchritudo

Spem contulit, ut laudemus. Mariae Deo placuit,


mansuetudo
Castitas et
In 1. Nocturno. In vita sua claruit.
Antiphonae. 2. Yirgo sancta, dum intravit
1. Haec virgo ab infantia Templi hatitaculum,
Portavit jugum Domini, Dominus sanetifieavit
Quapropter ejus gloria Suum tabernaculum.
Non est minor quam angeli. 3. Yirgo templo praesentata,
2. Solem posuit Dominus Ut in eo pasceretur,
In suo tabernaculo, Est a Domino fundata,
De quo sole sol est ortus Ut ex ea nasceretur.
Tamquam sponsus de tha-
Responsoria.
lamo.
1. Surgens Maria parvula ,
3. Innocens et mundo corde
Transivitcum matercula
Ascendit montem Domini,
Yolens ad Oratorium,
Vixit ibi sine sorde
Non cogitur nee trahitur,
Et sine dolo proximi.
Quindenos gradus graditur
Responsoria. Non quaerens adjutorium.
1. Joachim ex stirpe David Y. Introivit in tabernaculum Dei,
Annam sibi desponsavit adoravit in loco, ubi steterunt
Castam, pulchram, nobilem; pedes ejus.
63 —
2. Alma virgo, dum intrasti V. Audi, filia. d vidi (t inclina
Templum Dei. quod amasti, aurem tuam, quia altissimus
Declinans mores hominum, filius praetulit te omnibus.
Sic in illo tu vixisti,
3. Maria coeli porta,
Quod qnaesisti, invenisti,
Ex regali stirpe orta,
Gratiam apud Dominum.
Haec per te plebecula
V. Quid retribuam Domino pro
Regno Dei praesentetur
omnibus, quae retribuit mihi.
Et in eo toleretur
3. Hae in terra fructuosa
Per aeterna saecula.
Sine spina crevit rosa
V. JBcati, qui liubitant in domo
Productura lilium.
tua. Domine, et facie adfaciem
Hoc in templo fulsit Stella
ridebunt te.
Gignens solem et puella
Genitura lilium.
Ad L a u d e s.
V. Sicitt lilium inter spinas, sie
amica mea inter filias. Antiphonae.

In 3. Nocturno. 1. Anna saneta prolem primam


Antiphonae. Mariam nominavit.
1. Anna postquam ablactavit Quam omnipotenti trinam

Mariam, primam nliam,


,

Ad templum immolavit.

Ipsam Deo immolavit 2. Yirgo saepe fruebatur


Acceptam sibi hostiam. Divina visione
2. Coeli et omnes angeli, Angelique utebatur
Mariam adorate. Crebra locutione.
Et universi populi, 3. Virgo saneta vigilavit
Ipsam simul laudate. Deo omni tempore,
3. Jubilate omnis terra Laboravit aut oravit
In psalmis et in canticis, Corde, ore, opere.
Concrepantes alleluja 4. Senes atque juvenes,
Ad laudem sacrae virginis. Hymnum Deo dicite,
Responsoria. Angeli et virgines,
1. Non descendit propter aurum, Mariam benedicite.
Sed quaesivit hunc thesaurum 5. Maria, virgo virginum,
Dei unigenitus, Yacavit Dei laudibus,
Quem in templo loco sacro Magnificavit Dominum
Concepit in patris agro Prae eunetis mulieribus.
Matris primogenitus.
V. T<)\\iteportas,prineipes, vestras Ad Benedictus.

et elevamini, j>ortaeaeternales, A. Plebem suam visitavit


'mtm ibit. Creator saeculorum,
2. Pretiosa margarita, Templum Dei cum intravit
Quae in templo es polita, Regina coelorum,
Te quaesivit Dominus, Ergo, virgo, ora regem,
Te invenit, te amavit Ut defendat suum gregem,
Teque care comparavit, Tuis enim preeibus
Praetulit te omnibus. Nihil negat Dominus.
64 —
In 2. V esperis. Virgo plena gratiae;
Ad Magnificat. Stabat autem cum pendente
A. Stella maris a trimatu Crucis in patihulo,
Coepit Deo psallere Moritur cum moriente
Et in virginali statu Simeonis gladio ;

Meruit concipere; Assumpta nunc a filio


Facta mater verum solem Super choros angelorum
Genuit justitiae, Stellato sedet solio,
Educavit suam prolem Protectrix peccatorum.
Brev. ms. Frisingense saec. 15. Clm. Monac. 19283. Hymnen zu —
diesem Officium: In 1. Vesp. Ab aeterno ordinata; ad Complet: Ave maris
Stella, Virgo Deo grata.

18. De praesentatione BMV.

In 1. Vesperis. Salus, vita, lionor et gloria,


Antiphonae. Sis benedicta inter omnia.
1. Lauda, mater ecclesia, Sis benedicta super omnia,
Almae matris infantiam, Te laudent, te adorent omnia,
Cujus immensa gratia Sacra haec tua praesentatio
Tibi paravit gloriam. Sit coeligenis gratulatio,

2. In templo Dei laudibus Sit terrigenis exsultatio


Virgo Dei dicata, Et sempiterna benedictio.
A supernis civibus
Gaudet visitata. Ad Matutinum.
3. Omnis ejus actio
Invitatorium.
In Deum tendebat,
Toto vitae spatio Salve, Stella maris,
Meritum augebat. jubilo sancto veneraris,

4. Quidquid egit, penitus Sit tuus adventus


Est forma salutis simul introitus benedictus.
Et doctrina spiritus,
Est causa salutis. In 1. Nocturno.
5. Quantum facultas sufficit,
Antiphonae.
Laudent mentes piae,
Nam omnis lingua deficit 1. Infans lactensque in via,

A laudibus Mariae. Dei genitrix futura,


Infertur in templum pia
R. Laudemus omnes Dominum
Qui Mariam implevit gratia, Suae genitricis cura.

Ut mediatrix hominum 2. Quod prophetae praecinerunt


Apud Deum esset propitia. Ob Christi memoriam,
V. Haec est mater misericordiae, Hoc coeli enarraverunt
Per quam venit ad nos rex Admirantes gloriam.
gloriae.
3. Montem Dei haec ascendit
Ad Magnificat. Innocens per omnia
A. Ave Maria, plena gratia, Yirgo mater, nee attendit
Per quam datur misericordia, Vana mundi gaudia.
— 65 —
Kesponsoria. V. Spirat odore bono
1. Advenisti, desiderabilis coelesti praedita dono.
Omnium saeculorum saeculis. 3. Praefigurata coelitus,
Virgo et mater venerabilis, Krpromissa divinitus,
V. Salve flos campi, Virgo prodit spectabilis,
lux coeli, gloria mundi. Omnibus desiderabilis.
2. Quam praeelegit eam Dominus V. Effloret virga,
Ex multis millium millibus ! pia regia virgo Maria.
In templo praesentatur Domino
In 3. Nocturno.
Debito parentum officio.
Antiphonae.
V. Imperitans cunctis
infans gestatur in ulnis. 1. Flos in floris tempore
Ad locum floris mittitur,
3. Benedicta speciosa,
Sic de floris corpore
Virgo virginum generosa.
Gloriose concipitur.
Tibi plaudit
2. Jesu flos, virga Maria,
Omnis coeli militia,
Te collaudat
Verque tempus floris,
Floris Nazareth patria
Omnis sancta ecclesia.
V. Omnes exsultent
Plena sunt decoris.
et laudes voce resultent. 3. Candens flos multiplicat
Virgulae decorem,
In 2. Nocturno.
Conceptus glorificat
Antiphonae.
Mariae pudorem.
1. Humilis in templo lata
Responsoria.
Adstat in coelestibus
1. Ave, gemma. principalis
Super omnes trabeata
Universae sanctitatis,
Nunc virtutum vestibus.
Maria, o quam pia,
2. Praefert ipsa templo sisti,
benigna, o quam digna!
Prout istud lex mandavit,
V. Virgo. omni hora
Ipsa tarnen templum Christi,
Natum pro nobis implora.
Quod altissimus dicavit
2. Omnes gentes, attendite
3. Quam mira, quam gloriosa
Ad tarn pulchrum spectaculum,
De te Dei castrum,
dicta,
Deo gratias agite,
Nunc praeclara, nunc formosa Qui sie dilexit populum;
Super omne regnans astrum. Mariae form am sumite,
Responsoria. Quae virtutis est speculum.
1. Miris varietatibus, V. Virgo sancta templo data
Omnigenis ornatibus Post facta est Dei templum,
Procedit ecce splendida Est plebs Deo grata
Regis coelorum filia, Mariae sequens exemplum.
V. Virgo et sponsa Dei 3. Gaude et laetare
dignaque mater ei. Urbs nobilissima
2. Igne Dei fragrans, Civitas regis
mira dulcedine fraglans, Summi Jerosolyma
Sancta Deo viva Adorna templum sanetum
placens bostia, virgo Maria, Et altare gratulare
Dreves, Historiao rhythmicae. 5
— M -
Israel, et jueundare Ad Horas.
Ecce advenit pia Ad Primam.
Virgo Maria,
A. Novae laudis adest festivitus,
Terrarum domina,
Grata mundo ac codi civibus,
Coelorum regina.
Qua beatae Mariae virginitas
V. Haec est civitas Dei,
Templum Domini, Templo data est a parentibus.

Et sacrarium Ad Tertiam.
Spiritus paracliti.
A. virgo sancta,
mater Domini veneranda,
Ad L a u d e s. Nos rege, ncs serva,

Antiphonae. rogitat te nostra caterva,


Quo te duetrice
1. Surgis ut aurora,
capiamus pascua vitae.
benedieta Maria decora,
Respicias famulos Ad Sextam.
nos, pia virgo, tuos. A. Benedictus virginis filius,
2. Ignis diurnus Replens matrem misericordiae,
ut nos illuminet intus, Advocatam dans hanepropitius,
Sancta Maria, tuis Ne quisquam exceptus sit gra-
obtineas meritis. tiae.

3. Prava refrigeant, Ad Nonam.


in nobis, sancta calescant, A. Oliva fruetifera,
Cbristus ut hoc donet, Mater pietatis
mens pia nunc vigilet. Fugans mundi scelera,
4. Splendida formosa, Stella claritatis,

mitis, dulcis, generosa, Per quam euneta prospera


Nos agnosce tuos, Dantur nobis gratis.
pia sit tua cura super nos. Nos tandem in aethera
Transfer cum beatis.
5. Nil tibi difficile,

nil quippe negat puer ille,


In 2. Vesperis.
Nasci dignatus
de te mitissimus agnus. Ad Magnificat.

A. Omnis fidelis anima,


Ad Benedictus.
Lauda Dei magnalia,
A. Benedieta dulcis virguneula, Cujus misericordia
Judicis Jesse virgula, A saeculo in saecula.
Columba sine macula, Quae respexit
Regis aeterni filia, Mariae humilitatem,
Columna templi fulgida, Quam exaltavit
Placens et viva hostia, Ditando matrem virginem ;

decora infantula, Ejus prece ac meritis,


Maria splendidissima. Christe, miserere nobis.

Brev. ms. Secoviense anni 1380. Cod. Graecens. 1424. add. saec. 15. A.
Brev. ms. Lubicense saec. 15. Cod. bibl. civ. ol. 72. B.
— 67

In 1 V. A 1—5 fehlen B; dafür:


A. Veni, dulcis virguncnla,
Radicis Jesse virgula,
Colunilia sine niacula,
Regis aeterni filia,
Columna templi ralgida,
Placens et viva hostia,
O decora infantula,
Maria splendidissima»
R Gaade et laetare etc. B. — In 1. Noct A 2, 4 Christi gloriam A. - - R
2, 1
O quam praeelegit A. — R 2, 3 Ipsa in templo A. —
In 2. Noct. R
1, 1
Maria miris A. —
R 1 in 15;
R. Offerten sanetom Domino vivens holocaustum
Divini totum spiraminis igne crematum
V. Hoc super altaiv dulci lit odore suave.
R 2, 1 Dei ardens A. —
R 2, ü dedita A. —
R 3, 5 Effloret ergo A. —
R 8, 6 pia regina A. —
In 3. Noct. A 1 3 prosaisch B. —
R 1. Miris —
varietatibus etc. B. —
R 2. Ave gemma etc. 15. R 3 prosaisch B. —
R —
3, 2 Nobilissima civitas A. R 3, 3 Jerosolyma fehlt A. R 3, 9 sq. pia virgo
fehlt A. —
Ad Ben. A in 15 =
Ad Tertiana A in A. Ad Boras AA fehlen —
B. —Ad Primarii A, 3 virpinitas fehlt A. —
Ad Tertiam, 1 saneta Maria
A. —Ad Tertiam, 5 te duce A. —
Ad Sextam, 4 Nequisquam deineeps A. —
Ad Nonam, 1 truetitera Maria A. —
Hymnus in 1. Vesp: Omnes fideles, ad
Noct.: Sacrae parentes virginis; in Land.: O Dei sapientia. A.

19. De praesentatione B3IV.

In 1. Vesperis. Viani monstras per devia


Antiphonae, Solis in pallore,
Quem protulisti pervia
1. Ave, nubes empyrea,
In Israel decore.
Ex liumilitatis vapore
Levaris ad aethera 5. Tu flante saneto pneumate

Veri solis calore, Pura ab Evae rheumate


Quem pelle tegis lucida, Ad templi pergis limina,
Yirginitatis decore. Ad sponsi tui servimina,
Cujus aulam subisti;
2. Per te rigantur arida
Ex flebili livore,
Ex aula tui corporis
Deus homo prodiit.
Per te vetusta macula
R. Alma coeli imperatrix,
Lavatur a squalore,
Quae creatoris tui facta es
Tu euneta tollis jacula
genitrix,
A sceleris ultore.
Alerito tibi obediunt omnia,
3. Tu sola soli pervia
Nam tibi obedivit,
Integritatis flore,
euneta regit entia.
(,)ui
Tu pia sis intervia,
V. Surge, regina gloriae,
Ne solis in furore, Tuo tralie levamine
Flamma nos urat torrida
Ad te flentes de lacu miseriae.
In diei fervore.
4. Tu, pia, per umbraeula Ad Magnificat.

Ducis ab errore A. Mater multarum gentium


Ad pacis habitacula In hac valle degentium,
Ab Aegypti pavore, Ad templuni nos tecum suseipe.
.

68

Mentes nostras sie perfic» . 2. Yirga non naturae more


Ut adaequetur voluntati Sed fecund;] coeli rorc
Nostrum volle tui nati, Profert fruetum salvo flore,
Ut post templum temporale Qui gustum Adae terminat.
Mereamur aeternale V. Gustate et videte, quoniam
Tuo duetu ingredi. snavis est Domw>
Ad Nunc dimittis. 3. tempus salutare,
A. Föns hortorum puteus, Quo coeperunt commeare
De quo fluxit Christus natus. Parentes cum filia
Jam ad templum praesentatur, Ad Dei domicilia:
Per quam mundus liberatur Jam Abraham gavisu-.

Ab infernorum clibano. Resultat paradisus.


Y. Salve festa dies,
Ad Ma tut in um. toto venerabilis aevo.

Invitatorium.
In 2. Nocturno.
Templum Dei cum Maria,
Autiplionae.
Yenite, subintremus,
Jubilemus summo regi 1. Adducentur regi
Laetantes cum Maria. Yirgines post eam,
Per amorem Dei
In 1. Nocturno. Imitantes eam,
Autiplionae. Per florem deitatis
1. Lunam plenam illustravit
Ad templum claritatis.
Sol, qui mundum visitavit 2. Vivus fons civitatem Dei
Apparens hominibus, Laetificavit coelitus,

Paulo minus minoratus Per quem potatur penitus


A supernis civibus. Sitis antiquae spei.

2. In sole tabernaculum 3. felix Dei civitas,

Carnis per umbraculum In te virtutum unitas ;

Christus collocavit, Quam gloriosa dieta

Rex de suo solio Sunt de te, benedieta,

Tamquam sponsus de thalamo Ut virgo coneiperes


Laetus permeavit. Et virgo Deum pareres.

3. Haec est, quae sine macula Responsoria.


Ad Dei tabernacula 1 formosa florens rosa ;

Nutu Dei dirigitur, Ad sodales


In aetemum non commovebitur. Gratiosa,
Responsoria. Inter quales
1. Ad aeterni patris templum Nulla tibi similis

Laeta permeavit Y. Sicut liliam inter sjnn«?.


Jam Maria, Christitemplum, sie amiea mea inter filia s.

Quod filius post triduum 2. Ista Rebecca filio

Resurgens reparavit. Lenitiem membrorum


Y. G-loriosa dieta sunt de te ci- Tanto tegit consilio
vitas Dei. Pelliculis hoedorum,
69

Patris benedictionem In hoc festo memor esto,


Tulit ad nostram generationem. Servulum tuum respice.
V. Benedida tu in mtdieribus et V. Dignare me laudare te,
benedidits frudus centris tui. Virgo sacrata,
3. Castitatis genitrix Da mihi virtutem
Christi suavissima nutrix contra languores meos.
Post te vagientes respice, 8. Psallat altitudo coeli,
Te sitientes refice psallant omnes angeli,
Tui fructus dulcedine. Quidquid est virtutis usquam
V. Solve puella regia, psallat in laudem Dei,
Larga matris ubera, Nulla linguarum silescat
Quae balsami dulcedine vox et omnis insonat
Haustum stillant laetitiae. Saeculorum saeculis.
V. larga rerum bonitas,
cuncta ducens Caritas,
In 3. Nocturno.
Est haec dilecta civitas,
Antiphonae. In qua placatus habitas,
1. Afferte Domino gentium Agimus tibi gratias.
Patriae honorem,
Ad Lau des.
Afferte Deo gloriam
Antiphonae.
In virginis decorem.
1. Domum tuam, Domine,
2. Exsultaverunt tiliae
Decet sanctitudo,
In hac formosa virgine,
Quam posuit in nomine
Quae Dei per judicia Dei fortitudo.
Filiarum consortia.
2. Introivit in conspectu
Splendide decoravit.
Dei cum exsultatione
3. Recordatus hodie Puella parens in directu
Deus misericordiae Dei dispositione.
Sponsam suam subarrhavit,
3. In terra deserta et invia
Quam in templum complantavit Apparuit Maria,
Inter spinas lilium.
Ut gloriam Dei cerneret
Responsoria. Et virtutem susciperet.

4. Benedicat terra Dominum,


1. In hac die, quae sunt Dei
Quia salus hominum
Et quae legis, dantur ei.
Dum Maria templum Dei A terra carnis originem
Traxit per hanc virginem.
In tributum summo regi
Per parentes traditur; 5. Deum laudent coelestia,
V. Cujus est haec imago? Simul quaeque terrestria
Vere Caesaris virago. Congratulentur invicem
Per hanc Muriam virginem,
2. regina crystallina,
In qua summis infima
Quam informat lux divina,
Confoederanter omnia.
Infirmorum medicina,
Plentern perduc a ruina, Ad Benedictus.
Corpus a languoribu- ;
A. felix progenies,
Fac, ut dicam te amicam, Quae ad hoc electa es,
70 -
Ut ex tuo semine Humilitas, sanctii
Gigas naturae geminae C;istitas, virtus, victoria,
Trabern carnis sumpserat, Fides, spes et Caritas,
Sicut olim promiserat; Benignitas, temperantia, patien-
Per virginem disposuit, tia,

Quod ab aeterno proposuit. Spiritalis disciplina


Et obedientia.
In 2. Vesperis.
E. virgo virginum, V. Per gratiam, quam invenisti.
Castitatis lilium, Salva nos, regina coelorum,
Medicina criminum, Laudantes te, mater
In te est omnis gratia. Et spes orphanorum.
Antiph. ms. Borkense A 8. saec. 15. A. —
Antipli. ms. Borkenae A. 2.
saec 15. B. — In 2. Noct. A 2, 1 Vivi fontis AB. —
A 2, 2 Laetificat A.
— In 3. Noct. A 1, gentium fehlt AB. —
A 1, 4 Virginia gentium AI 5. —
Hymnen: ad Vesp.: Ave Christi cella; ad Complet: Quam summa eoeli curia.

20. De despoiisatione BMV.

In 1. Vesperis. Ad Matutinum.
Antiphonae. Invitatorium.
1. Adest desponsatio
Jubilemus omnium
Dei genitricis,
Deo creatori.
Fugit qua damnatio
Laudant hoc conjugium
Evae peccatricis.
Angelorum chori.
2. Celsi secretaria
Joseph desponsatur In 1. Nocturno.
Nos ubique gratia
Antiphonae.
Ejus consolatur.
1. Quando nos coinquinat
3. Isaias credidit
Scelus vel peccatum.
Virginem futuram
Maria nos ordinat
Et, ut clare cecinit,
Gratiae in statum.
Deum genituram.
2. De ejus virtutibus
4. lila virgo virginum
Multa possem fari,
Caput serpentinum
Vacat totis nisibus
Primo per auxilium
Verbo salutari.
Lacerat divinum.
3. Virgo novi, veteris
5. Omnibus compatitur
Et favet tentatis,
Tuba testamenti,
In qua vox prae caeteris
Quae totius dicitur
Sonat documenti.
Mater veritatis.
Ad Magnificat. Responsoria.

A. jucunda novitas 1. Maria totaliter


Virgo desponsatur, Votum conservaret.
Cujus summa castitas Nisi Deus aliter
Prole fecundatur. Ei revelaret,
— 71 —
Seque tarn sublimiter 2. Joseph dum est proditus
Deo commendaret. Et virgam portavit,
V. Illius ut pariter Florem mox divinitus
sedem super astra locaret. lila germinavit,
Almus illam Spiritus
2. Deus singulariter
Copulam sacravit,
Virginem dilexit,
V. Et chorus angelicus
Quando eam taliter
Hoc festum concelebravit.
Per gradus direxit
Et a casu firmiter 3. Joseph sponsus virginis
Teneram protexit. Crevit sanetitate,

V. Sidera sie pariter Fama sui nominis

illam super alta revexit. Sparsus erat late,


Dum divini nominis
3. Maria virtutibus Fretus ubertate
Haitis renitebat,
V. Expulsis vitiis
Sanctitatis moribus
praefulget virginitate.
Haec proficiebat
Et devictis hostibus In 3. Noctu rno.
Neminem laedebat. Antiphonae.
Y. Angelicis manibus 1. Ista virgo dogmata
nutrimen tunc capiebat. Haeresum compressit,
Contra mundi vitia
In 2. Nocturne-. Constanter processit.
Antiphonae. 2. Divinae se obtulit

1. Rigavit ecclesiam Inspirationi,

Doctrinae fluentis, Transgredi non potuit


Vocat nos ad gratiam Modum actus boni.
Christi resurgentis. 3. Perfectum conjugium
Est in sanetitate,
2. In gradu novissimo
Quando matrimonium
Yirgo constituta
Stat inviolate.
Ex Dei adjutorio
Ascendebat tuta. Responsoria.
1. Virgo mater Domini
3. Sacerdotis manibus
Joseph desponsata,
Tandem est oblata,
Fructu salutiferi
Multis cum virtutibus
Ventris feeundata
In templo morata.
Et ex verbis angeli
Responsoria. Digne nuntiata,
1. In templo remanserat V. Illius est uteri
Domino dicata semper proles venerata.
Virgo, dum emiserat 2. Dives ab orbe redit
man data,
Pontifex virgo paupercula mundo,
Quaeque domum remeat Grata nimis Domino,
Nuptui parata. celso sublimis Olympo
V. Quam felix inerat V. Praesidet aeternos
huic parvae gratia grata. ibi regnatura per annos.
72 —
3. Sponse Joseph inclite 4. Ex hac sine scelere
Virginia Mariac, Natus est Messias,
Fac nos non deficere Olim ut depromere
Hujus cursu viae, Coepit Isaias.
Sed tibi concinere 5. Collaudate omnia
Atque sponsae piae. In terra et in caelis
V. Possumus ut valide Tarn sancta conjugia
verae servire sophiae. Virginis fideli.-.

A d Laudes. Ad BenedictuB.
Antiphonae. A. Laudibus aeternis
1. Virgo nobilissima, tua, virgo, festa canamus
Spes immensi poli, Ne nos in terris
Fac nos tuae, optima, vitiis aut morte ruamus.
Adhaerere proli.

2. Quando est a crimine In 2. V esperis.


Animus oppressus, Ad Magnificat.
Tutus est a virgine A. Gloria de coelo
Ad Deum accessus. nobis praestabitur alto
3. Tantum hac igitur
in Fac, o virgo pia,
Durat spes reorum, genitrix generosa Maria,
Recte quod extollitur Possumus ut festis
Ad astra coelorum. semper messe tuis.

Brev. Aarhusiense imp. Aarhusiae 1519. —


In 1. Noct. R 1, 5 Se tarn
sublimiter. —
In 3. Noct. R 1, 5 Ex verbis. —
In Laud.: A. 5. 1 Collau-
dant. — Zweimal (In 3. Noct. R 3 und in 2. Vesp. ad Magn.) findet sich
der Schrecken der Schulmeister ut mit dem Indikativ; eben weil er sich zwei-
mal und ganz in gleicher Weise findet, wird man den Gedanken an einen
rettenden Schreib- oder Druckfehler aufgeben und sich mit dem Indikativ
versöhnen müssen. — Hymnen zu diesem Officium in 1. Vesp. Gaude, proles :

Davidis; ad Matut. : Haec dies celeberrima.

21. Historia de Domina in sabbato.

In 1. Vesperis. Ad Magnificat.

Antiphonae.
A. fons hortorum,
1. Stella,Maria, maris, flos florum, gemma polorum,
paris expers, nos tuearis. Gloria sanctorum,
2. Nescia, virgo, maris vas morum, spes miserorum,
paris, hinc merito dominaris. Splendor coelorum,
3. Sis lumen mentis nos duc ad culmen eorum.
gentis solamen egentis.

4. Nos, virgo munda,


Ad Matutinum.
munda de criminis unda. Invitatorium.

5. Nobis propitia Votis voce pie,


pia sis in morte Maria. plebs Christi, psalle Mariae.
- 73 —
I n 1 . Nocturne 2. Salomonis ferculum,
Antiphonae. Moysi fiscella,

1. Novum vas es veterum Sis nobis vehiculum


Manibus allatum, A mundi procella.
In quo salutiferum, 3. Juxta pium residens
Fuit sal locatum. Throno Salomonem
2. Florens es et eminens Nostrae paci providens
Hort us voluptatis, Fac petitionem.
hignuni vitae eontinens,
Respönsoria.
Fontem pietatis.

Ligno vitae
1. Margarita fulgida,
3. refice
Tibi servientes,
Rosa sine spina,
Virgo, virga arida,
Fönte dignas effice
Florens vi divina,
Mentes sitientes.
Ex te crevit sapida
Respönsoria.
Nux amygdalina,
1. Mystice prophetica
V. Infirmis placida
Te signarunt ora,
quae nobis sit medicina.
non erratica
Stella
Jacob praefulgora, 2. Pulchra es ut Cinthia,
De stirpe Davidica Ut Venus scintillans,

Surgens ut aurora. Dulcis in memoria,


V. Te vox angelica Favus mel distillans,

commendat, virgo decora. Fiat tua gratia

Mundi Firma mens vacillans,


2. lux primaria,
Decor creaturae, V. Ne trahat in vitia
nos hostis fraude cavillans.
Te praecessit nuntia
Per modum figurae, 3. Coloris sapphirii
lumen et gloria Tu es firmamentum,
Humanae facturae, Ubi tbronus filii
V. Nobis irradia Tuum ornamentum,
dans vitara ducere puram. Reis urbs refugii,
3. Urna mannae, mentibus Aegrorum fOmentum,

Unde dulcis esus, V. Hujus in exsilii

Igneis ardoribus latebris remove nocumentum.


Rubus es illaesus
Monsque, sine manibus In 3. No cturno.
De quo lapis caesus ;
Antiphonae.
V. Est ex visceribus 1. Signum magnum femina
casus natus tibi Jesus. Est amieta sole,

In 2. Nocturne Sic refulgens Domina


Antiphonae. Gloriosa prole.

1. Propitiatorium 2. Oliva fruetifera,


Arcam Dei velans, Decus castitatis,
Fac nobis propitium Gaudis intra viscera
Deura carne Celans. Deum majestatis.
74

3. Ut Hesther propitia Ad Lauii


Coelorum regina, Antiphonae.
Aurcs ad sus])iria
1. In te, Jacob situla,
Tuorum reclina.
Ros descendit caeli,
Besponsoria.
Dum fuisti credula
1. Paradisi janua, Misso Gabrieli.
Vitae spes et via,
2. Hortus es aromatum
Tibi servit cernua
•Delectans dilectum,
Coeli hierarcliia,
Dulcis fons charismatum<