Sie sind auf Seite 1von 52

Alterao e contaminao dos alimentos

todos os alimentos sofrem vrios graus de deteriorao durante armazenamento organolptica nutricional segurana aspecto

Alterao e contaminao dos alimentos


tempo de prateleira tempo durante o qual um alimento atinge um estado inaceitvel depende de: mtodo de processamento tipo de embalagem condies de armazenamento

Alterao e contaminao dos alimentos


condies a respeitar por um alimento a ser consumido conveniente estado de desenvolvimento e amadurecimento frutas, milho, aves de capoeira, ausncia de contaminaes durante a produo ou manipulao legumes regados com guas residuais no devem ser comidos crus ostras cultivadas em guas contaminadas devem ser rejeitadas ausncia de alteraes prejudiciais devidas invaso de microrganismos ou actividade enmzimtica do alimento

Alterao e contaminao dos alimentos


alimento alterado putrefaco, decomposio prejudicial alimento no apto razes higinicas

Alterao e contaminao dos alimentos


segundo facilidade de alterao, alimento pode ser: estvel ou inaltervel s dificilmente se altera acar, farinha semi-altervel no se altera se convenientemente manipulado e conservado batatas, certas variedades de ma, nabo galego altervel facilmente altervel se no convenientemente conservado carnes, peixes, aves, frutos e legumes, ovos, leite

Alterao e contaminao dos alimentos


causas de alterao: multiplicao e actividade de microrganismos insectos, parasitas e roedores actividade enzimtica e qumica endgena do alimento temperaturas no adequadas ganho ou perca de humidade reactividade com O2 reactividade com a luz excessos de natureza fsica tempo

Alterao e contaminao dos alimentos


causas de alterao: fsicas qumicas acastanhamento no enzimtico reaces de Maillard rano das gorduras rancidez oxidativa biolgicas (mais importantes) enzimas naturais dos alimentos maturao decomposio microrganismos alterao de caractersticas organolpticas intoxicaes

Alterao e contaminao dos alimentos


vida til de armazenamento de alimentos
Produto Carne Pescado Aves Carne e pescado seco, salgado ou fumado Frutos Frutos secos Legumes verdes Razes Sementes secas Dias de armazenamento a 21 C 1-2 1-2 1-2 360 1-7 360 1-2 7 - 20 360

Alterao e contaminao dos alimentos


factores ambientais temperatura excesso desnaturao proteica destruio de emulses destruio de vitaminas secagem de alimentos defeito destruio de emulses separao de gorduras alterao de frutas e legumes

Alterao e contaminao dos alimentos


factores ambientais humidade condensao superficial devida a alteraes de temperatura humidade originada pela respirao e transpirao de vegetais influncia no desenvolvimento de microrganismos

Alterao e contaminao dos alimentos


factores ambientais ar e O2 destruio de vitaminas AeC modificao de cores, sabores, oxidao das gorduras, sobretudo insaturadas O2 intervm no metabolismo dos alimentos respirao biossntese do etileno oxidao catalizada por enzimas

Alterao e contaminao dos alimentos


factores ambientais luz destruio de vitaminas riboflavina, A e C degradao de cores de muitos alimentos

Alterao e contaminao dos alimentos


alimentos originrios de plantas e animais contm flora microbiana substrato para crescimento microbiano adulterao do alimento melhoramento do alimento

Alterao e contaminao dos alimentos


tipos de contaminao de um alimento a partir de frutas e legumes a partir dos animais a partir de dejectos e guas residuais a partir do solo a partir da gua a partir do ar durante o percurso campo fbrica contaminao natural durante a manipulao e industrializao

Alterao e contaminao dos alimentos


a partir de frutas e legumes n de bactrias existentes depende da planta e do meio algumas centenas a milhes/cm2 superfcies so contaminadas a partir do solo, gua, ar e animais Pseudomonas, Alcaligenes, Flavobacterium, Micrococcus, coliformes, bactrias lcticas

Alterao e contaminao dos alimentos


a partir dos animais pele, vias respiratrias e digestivas contaminados a partir do solo, estrume, forragens e gua animais contaminam, com a sua flora prpria, o solo, a gua e as plantas Brucella, Mycobacterium, Salmonella, Escherichia

Alterao e contaminao dos alimentos


a partir de dejectos e guas residuais utilizao de guas residuais domsticas no tratadas, para a rega guas naturais contaminadas transmitem microrganismos aos peixes, mariscos e outros alimentos aquticos coliformes, enterococos,

Alterao e contaminao dos alimentos


a partir do solo contm maior variedade de microrganismos procedentes de todas as fontes de contaminao contamina plantas e animais poeira transportada por correntes de gua ou pelo ar Bacillus, Clostridium, Enterobacter, Escherichia, Micrococcus, Alcaligenes, Flavobacterium, Proteus,

Alterao e contaminao dos alimentos


a partir da gua flora prpria e transmitida pelo solo, animais e guas residuais necessria gua de boa qualidade para a indstria alimentar lavagens, gelo, ... purificada por: sedimentao em tanques filtrao (areia) clorao radiao UV ebulio

Alterao e contaminao dos alimentos


a partir da gua

filtros podem dar origem a posteriores contaminaes substituir por radiao UV refrigerantes, ... Pseudomonas, Chromobacterium, Proteus, Micrococcus, Bacillus, Streptococcus, Enterobacter, Escherichia

10

Alterao e contaminao dos alimentos


a partir do ar ar no tem flora microbiana prpria microrganismos transportados na poeira, gotas de gua, ... microrganismos no ar no se multiplicam os que resistem secagem perduram mais tempo filtrao do ar atravs de vrios tipos de fibras algodo fibra de vidro tratamento por radiao UV

Alterao e contaminao dos alimentos


durante o trajecto campo fbrica microrganismos ou insectos presentes durante a colheita ou abate alteraes durante o transporte para armazenamento ou transformao

11

Alterao e contaminao dos alimentos


durante a manipulao e industrializao contacto ccom o equipamento industrial contacto com o pessoal contacto com o material de embalagem

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

centenas de microrganismos associados aos alimentos causadores de degradao e doenas produo de alimentos agentes de conservao bolores leveduras archea bactrias vrus

12

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bolores crescem na superfcie dos alimentos por vezes pigmentados estruturas complexas crescem atravs de miclios (rede de fibras) de onde saem as estruturas produtoras de esporos (condeos) incio de crescimento lento comparado com leveduras e bactrias quando iniciado, crescimento muito rpido

Alterao e contaminao dos alimentos


bolores utilizam vrios tipos de nutrientes simples a complexos geralmente possuem enzimas hidrolticas requerem menor aw que maioria das leveduras e bactrias maioria so mesfilos 25-35 C alguns so psicrotrficos baixas temperaturas; nalguns casos <0 C raros so termfilos temperaturas elevadas so aerbios
Alterao por via microbiana

13

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bolores maioria prefere meios cidos, embora alguns cresam at pH 8.5 maioria so prejudiciais alguns produzem inibidores do crescimento de outros microrganismos

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bolores mais relevantes na indstria alimentar

Alternaria

Aspergillus

frequentes contaminantes dos alimentos crescem bem em alimentos com baixa aw espcies benficas, outras prejudiciais A. niger muito frequente nos alimentos

Alternaria alternata Aspergillus niger

14

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bolores mais relevantes na indstria alimentar

Botrytis

Cladosporium Endomyces

doena das uvas pontos negros das paredes e de alguns alimentos podrido das frutas

Endomyces magnusii Botrytis spp. Cladosporium spp.

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bolores mais relevantes na indstria alimentar

Fusarium

Geotrichum G. candidum, bolor das leitarias, vulgar durante o

frequentes na superfcie dos alimentos tratamento industrial do leite

Mucor

algumas espcies provocam deteriorao

Fusarium solani

Geotrichum candidum

Mucor spp.

15

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bolores mais relevantes na indstria alimentar

Monascus

Neurospora N. sitophila, bolor rosado do po Penicillium


podrido da fruta

encontrado em lacticnios

Monascus ruber

Neurospora crassa

Penicillium marneffei

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bolores mais relevantes na indstria alimentar

Rhizopus R. stolonifer causa bolor do po Sclerotinia


alteram frutos e vegetais podrido de legumes e frutas

Trichothecium

contamina mas e pssegos, pepinos cresce na madeira e no papel

Rhizopus stolonifer

Sclerotinia tuberosa

Trichothecium roseum

16

Alterao e contaminao dos alimentos


leveduras crescem melhor em ambiente hmido, embora sejam menos carentes que as bactrias forma esfrica ou elipsoidal temperatura de crescimento 25-35 C algumas crescem a < 0 C pH de 4-4.5 aerbias fermentativas podem crescer lentamente em anaerobiose oxidataivas e/ou fermentativas podem ser benficas ou prejudiciais
Alterao por via microbiana

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

leveduras mais relevantes na indstria alimentar

Candida

Kloeckera K. apiculata contaminante das frutas e flores encontra-se no solo Pichia


formam pelculas

alteram alimentos com elevadas acidez e concentrao de sal

P. membranifaciens contamina cervejas e vinhos

Candida albicans

Pichia pastoris

17

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

leveduras mais relevantes na indstria alimentar

Rhodotorula

Schizosaccharomyces

cor vermelha, rosa ou amarela contaminam carnes e choucroute com formao de manchas encontram-se em frutas tropicais, mel, melao,

Rhodotorula spp.

Schizosaccharomyces octosporus

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

leveduras mais relevantes na indstria alimentar

Torulopsis

fermentativas originam problemas na produo de cervej e outros alimentos T. sphrica fermenta a lactose, alterando lacticnios outras espcies contaminam o leite condensado aucarado, os concentrados de sumo de frutas e os alimentos cidos

Torulopsis glabrata

18

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

leveduras mais relevantes na indstria alimentar

Trichosporum

Zygosaccharomyces

crescem a baixas temperaturas encontram-se nas fbricas de cerveja e na superfcie da carne bovina refrigerada crescem em meios com elevada concentrao de acares (osmfilas) provocam alteraes no mel, xaropes e melao

Trichosporon beigelii

Zygosaccharomyces rouxii

Alterao e contaminao dos alimentos


bactrias caracterizadas por um ciclo de crescimento com 4 fases fase de latncia quase no h crescimento contacto da bactria com o novo meio fase de crescimento rpido multiplicao exponencial das bactrias fase estacionria paragem da multiplicao, por exausto de nutrientes fase de declnio morte das bactrias
Alterao por via microbiana

19

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias organismos unicelulares 3 tipos: esfricas (cocos) bastonetes (bacilos) espiraladas (spirilla, vibrio) muitas movem-se com a ajuda de flagelos

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias algumas so aerbias outras anaerbias algumas so facultativas capazes de crescer na presena ou ausncia de O2

20

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Acetobacter

oxidam EtOH a cido actico encontram-se nas frutas, legumes e bebidas alcolicas provocam alterao

Acetobacter aceti

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Alcaligenes

Alteromonas existentes nos alimentos marinhos

tornam alcalino o meio onde crescem atacam leite e requeijo originrios do estrume, forragens, solo, gua e poeiras

Alcaligenes spp.

21

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Arthrobacter

Bacillus

abundantes no solo sem actividade na maioria dos alimentos podem crescer a baixas temperaturas (5 C) podem ser aerbios ou facultativos mesfilos ou termfilos podem ser proteolticos, lipolticos e produtores de gs originados do solo alteram conservas de vegetais

Arthrobacter spp.

Bacillus anthracis

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Brevibacterium B. linens produz manchas nalguns queijos (Limburger, ) Campylobacter


crescem em meios com pouco O2 C. jejuni provoca gastroenterite em humanos

Brevibacterium linens

Campylobacter jejuni

22

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Clostridium

algumas espcies fermentam hidratos de carbono produzindo cidos (butrico, ) e gases (CO2, H2) podem ser mesfilos ou termfilos proteolticos ou no C. thermosaccharolyticum altera conservas de vegetais, com produo de gs a putrefaco de vrios alimentos deve-se, frequentemente, a este gnero C. butyricum fermenta lactatos e responsvel pela produo tardia de gs em queijos curados originados no solo, estrume e forragens

Clostridium butyricum

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Corynebacterium

Desulfotomaculum

responsvel pela difteria (C. diphtheri) C. bovis existe nos beres das vacas pode encontrar-se no leite no ordenhado assepticamente existentes no solo, gua doce e estmago dos ruminantes D. nigrificans produz H2S em conservas enlatadas

Corynebacterium diphtheri

Desulfotomaculum nigrificans

23

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Erwinia

Escherichia

patognicas para legumes e frutas encontram-se nas fezes alojam-se nos intestinos dos animais de sangue quente algumas espcies (E. coli, ) so patognicas para humanos

Erwinia rubrifaciens

Escherichia coli

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Flavobacterium

produzem cores do amarelo ao laranja contaminam a superfcie das carnes possivelmente ovos, mariscos e manteiga algumas espcies so psicrotrofas crescem na superfcie de legumes, aps descongelao

Flavobacterium psychrophilum

24

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Gluconobacter
Klebsiella

oxidam EtOH a cido actico G. oxydans produz viscosidade na cerveja encontram-se com frequncia nas vias respiratrias e no intestino humano K. pneumoni patognica em humanos

Gluconobacter oxydans

Klebsiella pneumoni

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Lactobacillus

microaerfilos ou mesmo anaerbios fermentam acares produzindo cido lctico e alguns outros compostos cido actico, CO2, EtOH temperatura ptima 37 C originrios das plantas, estrume e lacticnios espcies prejudiciais alteram o vinho e a cerveja

Lactobacillus bulgaricus

25

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Leuconostoc

fermentam acares com produo de cido lctico e cido actico, EtOH e CO2 produzem diacetilo, por fermentao de cido ctrico sabor agradvel no leite toleram elevadas concentraes de sal toleram altas concentraes de acar crescem em xaropes, caramelo lquido, misturas para gelados, produzem grande quantidade de CO2 a partir dos acares alteram alguns queijos e a fermentao de alguns pes

Leuconostoc mesenteroides

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Microbacterium

resistentes s condies adversas do meio incl. pasteurizao

Microbacterium spp.

26

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Micrococcus

aerbias algumas espcies utilizam sais de amnio e outros compostos azotados simples como nica fonte de azoto algumas desdobram protenas, com produo de cidos fermentam acares, produzindo cidos algumas toleram elevadas concentraes de sal (salmouras) algumas resistem pasteurizao do leite outras crescem bem a < 10 C algumas produzem pigmentos coloram anormalmente os alimentos encontram-se sobretudo no p e na gua frequentes nos utenslios mal lavados e mal desinfectados da indstria alimentar

Micrococcus luteus

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Mycobacterium M. tuberculosis causa a tuberculose Pediococcus microaerfilas

encontra-se em vrios alimentos sobretudo leite de vacas infectadas fermentam acares para produzirem cidos sobretudo cido lctico toleram bem o sal e as baixas temperaturas P. damnosus produz diacetilo nas cervejas indesejvel

Mycobacterium tuberculosis

Pediococcus pentosaceus

27

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Photobacterium

Propionibacterium

podem ser luminescentes P. phosphoreum pode provocar fosforescncia em carnes, peixes e mariscos fermentam cido ltico, hidratos de carbono e polialcoois, produzindo cido propinico, cido actico e CO 2 alguns produzem pigmentos que alteram a cor do queijo

Photobacterium phosphoreum

Propionibacterium freudenreichii

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Proteus

produzem alteraes na carne, no peixe, mariscos e ovos, podendo provocar intoxicaes alimentares

Proteus vulgaris

28

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Pseudomonas

algumas espcies alteram os alimentos utilizam vrios compostos orgnicos mas no os acares usam nutrientes azotados simples sintetizam os seus prprios factores de crescimento e vitaminas algumas espcies so proteolticas e lipolticas aerbias produzem subastncias que conferem sabor desagradvel crescem a temperaturas de refrigerao

Pseudomonas aeruginosa

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Pseudomonas

algumas espcies produzem pigmentos fluorescentes verdes (pioverdina) outras produzem pigmentos brancos, ocres, vermelhos e mesmo negros resistentes a alguns dos detergentes e desinfectantes usados na indstria alimentar exigem muita humidade facilmente destrudas pelo calor

29

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Salmonella
Serratia

patognicos entricos crescem nos alimentos e produzem infeces alimentares algumas espcies produzem pigmentos rosados ou magenta na superfcie dos alimentos crescem nos alimentos e provocam desinterias

Shigella

Salmonella typhi

Serratia marcescens

Shigella sonnei

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Staphylococcus S. aureus patognica, causando intoxicaes alimentares Streptococcus podem ser patognicas
necessitam de uma fonte orgnica de azoto aerbias facultativas

mastite das vacas, dores de garganta, escarlatina, encontram-se no leite recm ordenhado pouco tolerantes ao sal

Staphylococcus aureus

Streptococcus pneumoni

30

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Streptomyces

Vibrio

crescem na superfcie dos alimentos, dando-lhes sabor e aspecto desagradvel produzem cheiro e sabor a bolor e a terra abundantes na gua (doce e salgada), solo e no tubo digestivo (humanos e animais) algumas espcies patognicas para humanos

Streptomyces coelicolor

Vibrio cholera

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

bactrias mais relevantes na indstria alimentar

Yersinia

encontram-se no solo Y. pestis causa a peste Y. enterocolitica causa doenas transmitidas pelos alimentos

Yersinia pestis

31

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

archea 3 grupos distintos Crenarchaeota principalmente hipertermfilos dependentes de enxofre Euryarchaeota metanognicos e halfilos extremos Korarchaeota nenhuma espcie isolada

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

archea

32

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

archea metanognicos anaerbios estritos usam H2 como fonte de energia e CO2 como fonte de carbono produzem CH4

Methanococcus jannischii

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

archea halfilos extremos necessitam de sal em elevadas concentraes para o seu crescimento heterotrofos habitualmente aerbicos efectuam fotofosforilao atravs de um pigmento bacteriorodopsina

Hallobacterium salinarium

33

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

archea hipertermfilos extremos requerem temperaturas de crescimento entre 80 e 105 C maioria necessita de enxofre para crescimento alguns so anaerbios usam S em vez de O2 outros so litotrofos que oxidam S a SO4 vivem a pH < 2

Sulfolobus acidocaldarius

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

archea mais relevantes na indstria alimentar

Halobacterium

halfilas obrigatrias podem produzir coloraes anormais na superfcie dos alimentos que contm elevadas concentraes de sal

Halobacterium salinarum

34

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

algumas bactrias, leveduras e todos os bolores produzem esporos, capazes de germinar e produzir clulas vegetativas resistentes ao calor, produtos qumicos e outras condies adversas esporos bacterianos mais resistentes que os das leveduras e bolores processos de esterilizao visam inactivar esporos bacterianos

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

vrus bacterifagos atacam bactrias nas indstrias alimentares atacam bactrias lcticas durante a maturao dos queijos, impedindo-a atacam Lactobacillus no fabrico de iogurte, destruindo o equilbrio entre cocos e bacilos temperatura: 7 - 47 C existem no solo, ar, estrume,

vrus WSSV

35

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

microrganismos podem ser entre si: antibiticos antagnicos simbiticos mutuamente teis, ou pelo menos no interferentes sinrgicos colaboram para o mesmo fim metabiticos um cria condies favorveis ao crescimento do outro

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

principais factores que influem na actividade microbiana: pH humidade temperatura potencial redox nutrientes inibidores

36

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

pH

cada microrganismo tem um pH mnimo, um ptimo e um mximo de crescimento leveduras e bolores toleram meios mais cidos que as bactrias alimentos mais cidos mais alterados por leveduras e bolores que por bactrias alimentos que se conservam mais facilmente (pH baixo): frutas bebidas refrigerantes lacticnios fermentados sauerkraut ... acidez pode ser intrnseca ou adquirida por fermentao (cido lctico)

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

humidade gua indispensvel ao crescimento de microrganismos quantidade de gua varia de microrganismo para microrganismo quando aw menor que o valor ptimo para o crescimento de um dado microrganismo, produz-se um aumento da fase de latncia

37

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

humidade factores que influenciam necessidades de aw dos microrganismos tipo de soluto adicionado para alguns microrganismos (bolores) aw independente do soluto outros microrganismos tm uma aw dependente do soluto toxicidade (para os microrganismos): KCl < NaCl < Na2SO4 valor nutritivo do meio quanto mais apropriado o meio para crescimento do microrgnismo, menor a aw limitante

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

humidade temperatura a valores prximos do ptimo de crescimento, os microrganismos tm uma tolerncia mxima aos valores limitantes de aw O2 em ambientes aerbios, a multiplicao dos microrganismos aerbios d-se a valores de aw inferiores aos de ambientes anaerbios para microrganismos anaerbios verifica-se o inverso pH a valores prximos da neutralidade, maioria dos microrganismos mais tolerante a baixa aw que em meios cidos ou bsicos

38

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

humidade temperatura a valores prximos do ptimo de crescimento, os microrganismos tm uma tolerncia mxima aos valores limitantes de aw O2 em ambientes aerbios, a multiplicao dos microrganismos aerbios d-se a valores de aw inferiores aos de ambientes anaerbios para microrganismos anaerbios verifica-se o inverso pH a valores prximos da neutralidade, maioria dos microrganismos mais tolerante a baixa aw que em meios cidos ou bsicos

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

humidade inibidores a presena de inibidores reduz o intervalo de valores de aw que permitem o crescimento de microrganismos

39

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

temperatura alteraes podem dar-se entre -5 C e 70 C, desde que exista aw pequenas alteraes de temperatura podero favorecer uma espcie em detrimento das restantes

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

potencial redox influi no tipo de microrganismos que se desenvolvem num dado alimento potencial redox elevado (oxidante) favorece o crescimento dos microrganismos aerbios e tambm dos facultativos potencial redox baixo (redutor) favorece anaerbios e facultativos

40

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

potencial redox um substrato oxidado tem um potencial positivo um substrato reduzido tem um potencial negativo maioria dos alimentos frescos tem potencial redox baixo vegetais contm substncias redutoras (cido ascrbico e acares redutores) animais contm radicais HS (sulfidrilo) e outros grupos redutores

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

nutrientes nutrientes tipicamente utilizados como fonte de energia para o crescimento: hidratos de carbono steres lcoois aminocidos peptdeos cidos e sais orgnicos

41

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

nutrientes bolores e leveduras osmfilas crescem em meios com concentraes elevadas em hidratos de carbono restantes leveduras crescem em concentraes medianamente elevadas maioria das bactrias cresce em concentraes mais baixas fontes de azoto: protenas peptdeos aminocidos consoante capacidades proteolticas ureia amonaco

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

inibidores substncias que podem inibir o crescimento de todos os microrganismos ou (mais vulgarmente) s os de certas espcies naturais produzidos por certos microrganismos para impedir o desenvolvimento de espcies competidoras adicionados para obter determinados efeitos de conservao ou melhoramento de um alimento alguns cidos orgnicos actico, benzico, ctrico, lctico, propinico, srbico inibidores do crescimento de microrganismos indesejveis utilizados simultaneamente como conservantes e acidificantes

42

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

modifices qumicas provocadas por microrganismos modificaes de compostos azotados hidrlise de protenas a: polipeptdeos ou peptdeos sabores desagradveis aminocidos agradveis ou desagradveis, consoante estrutura qumica degradao anaerbica de protenas pode originar cheiros desagradveis putrefaco formao de sulfitos, mercaptanos, amonaco, aminas, indol

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao por via microbiana

modifices qumicas provocadas por microrganismos hidratos de carbono complexos reduzidos a acares simples antes de utilizados monossacridos em aerobiose oxidados a CO2 e H2O

43

Alterao e contaminao dos alimentos


modifices qumicas provocadas por microrganismos hidratos de carbono complexos reduzidos a acares simples antes de utilizados monossacridos em anaerobiose decomposio por: fermentao alcolica EtOH + CO2 fermentao lctica simples cido lctico fermentao lctica mista cidos lctico e actico, EtOH, glicerol e CO2 fermentao coliforme cidos lctico, frmico e actico, EtOH, CO2, H2 fermentao propinica cidos propinico, succnico e actico, CO2 fermentaes butrico-butil-isoproplicas cidos butrico e actico, CO2, H2
Alterao por via microbiana Alterao por via microbiana

Alterao e contaminao dos alimentos

modifices qumicas provocadas por microrganismos cidos orgnicos (sais) oxidados a carbonatos aumento do pH em meio aerbico d-se oxidao total CO2 + H2O lcoois e aldedos oxidados ao cido correspondente EtOH a cido actico acetaldedo a cido actico lpidos mais complexos hidrolisados a glicerol e cidos gordos cidos gordos posteriormente degradados a compostos mais simples cido actico, ...

44

Alterao e contaminao dos alimentos

cintica de deteriorao de alimentos qualidade dos alimentos estado dinmico decrescente vida til perodo de tempo, durante o qual o alimento mantm um nvel adequado de qualidades organolpticas e de segurana, sob condies de conservao alterao da qualidade dos alimentos funo da sua composio e de factores ambientais

Alterao e contaminao dos alimentos

Cintica de deteriorao

Ci factores de composio concentraes, enzimas, pH, aw, populao microbiana Ej factores ambientais temperatura, humidade relativa, presso, luz, ...

45

Alterao e contaminao dos alimentos

diminuio de qualidade para um dado atributo


Cintica de deteriorao

k constante de velocidade n ordem da reaco

Alterao e contaminao dos alimentos

maioria das reaces so de ordem zero ou um


Cintica de deteriorao

Ordem zero

Degradao enzimtica Acastanhamento no enzimtico Oxidao de lpidos (rano) Perda de vitaminas Perda de protenas Desenvolvimento microbiano Oxidao de pigmentos

Ordem um

46

Alterao e contaminao dos alimentos

Cintica de deteriorao

Alterao e contaminao dos alimentos

infeces e intoxicaes alimentares podem ou no causar alteraes organolpticas infeco alimentar envolve microrganismos presentes no alimento, no momento do seu consumo, os quais crescem no hospedeiro, causando doenas

47

Alterao e contaminao dos alimentos

infeces e intoxicaes alimentares intoxicao alimentar envolve substncias txicas produzidas nos alimentos, como subprodutos microbianos, antes do seu consumo, as quais provocam doenas aps a sua ingesto Clostridium botulinum, C. perfringens, Salmonella spp., Listeria monocytogenes, Campylobacter jejuni, Staphylococcus aureus, Shigella spp., Vibrio parahmolyticus, V. choler O1, Bacillus cereus, Yersinia enterocolitca, Escherichia coli

Alterao e contaminao dos alimentos


Alterao causadas por insectos, parasitas e roedores

insectos destroem sobretudo gros de cereais, frutos e legumes leses causadas por insectos abrem caminho a infeces microbianas insectos controlados pelo uso de pesticidas, atmosferas inertes ou baixas temperaturas

48

Alterao e contaminao dos alimentos

Insectos, parasitas e roedores

parasitas

Trichinella spiralis um dos mais importantes

penetra em porcos que consomem restos de alimentos no cozinhados verme permanece vivo em carne de porco mal cozinhada pode infectar o consumidor congelao destri o nemtodo vermes do gnero Anisakis contaminam peixes de gua salgada podem contaminar os humanos sobrevivem a temperaturas de refrigerao, mas podem ser mortos por congelao ou temperaturas elevadas

Alterao e contaminao dos alimentos

Insectos, parasitas e roedores

roedores consomem os alimentos e deixam sujidade que contamina esses mesmos alimentos fezes e urina contm diversos tipos de bactrias transmitem doenas aos humanos salmonelose, leptospirose, febre tifide e peste

49

Alterao e contaminao dos alimentos

Alterao causadas por enzimas

enzimas dos animais e das plantas mantm a sua actividade aps abate e colheita actividade por vezes aumenta aps colheita e abate algumas podem ser teis maturao de frutos, envelhecimento e molificao da carne outras so prejudiciais enfraquecimento dos tecidos e putrefaco actividade inibida por calor, reagentes qumicos, radiaes, ...

Alterao e contaminao dos alimentos

alteraes causadas por temperaturas altas e baixas intervalo trmico de manipulao dos alimentos 10 38 C por cada 10 C de subida de temperatura, duplica a velocidade das reaces qumicas (enzimtcas ou no) temperaturas excessivamente elevadas causam desnaturao de protenas, destroem emulses, secam os alimentos e destroem vitaminas

50

Alterao e contaminao dos alimentos

alteraes causadas por temperaturas altas e baixas temperaturas muito baixas provocam descolorao, alteraes na textura e quebras nas peles frio provoca destruio de emulses e desnaturao de protenas (leite) alguns frutos e legumes sofrem processos de deteriorao a temperturas de refrigerao (~4 C) bananas, limes, tomates

Alterao e contaminao dos alimentos

alteraes causadas por variaes de humidade humidade em excesso ou por defeito provoca deteriorao dos alimentos necessria para crescimento microbiano e para reactividade qumica

51

Alterao e contaminao dos alimentos

alteraes causadas pela presena de oxignio oxidaes levam destruio de nutrientes especialmente vitaminas A e C oxidaes originam alteraes nas cores, flavour e diversos constituintes dos alimentos oxignio essencial para crescimento de bolores

Alterao e contaminao dos alimentos

alteraes causadas pela aco da luz luz destri vitaminas riboflavina, vitaminas A e C luz destri corantes dos alimentos luz induz reaces de oxidao e alteraes nas protenas

52

Das könnte Ihnen auch gefallen