Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
PARQUE NATURAL
XUNTA DE GALICIA
Xunta de Galicia Consellera de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible Direccin Xeral de Conservacin da Natureza Jess Domnguez Conde, Marcos Otero Filgueiras y Mara Vidal Malde. Departamento de Bioloxa Animal, Facultade de Bioloxa, Universidade de Santiago de Compostela
C 3.337-2006
ndice
Pxina
Introducin Introducin ............................................................................................ Caractersticas xerais do parque natural Caractersticas xerais do parque natural ..................................... Fontes de informacin Fontes de informacin ....................................................................... A avifauna do parque natural en cifras A avifauna do parque natural en cifras ....................................... Especies Especies ................................................................................................... Mobella grande Mobella grande Gavia immer ................................................... Mergulln pequeno Mergulln pequeno Tachybaptus ruficollis ......................... Corvo mario real Corvo mario real Phalacrocorax carbo ................................ Corvo mario cristado Corvo mario cristado Phalacrocorax aristotelis ................ Garza pequena Garza pequena Ixobrychus minutus ....................................... Garzota comn Garzota comn Egretta garzetta ............................................. Garza real Garza real Ardea cinerea ............................................................ Pato cincento Pato cincento Anas strepera ..................................................... Cerceta real Cerceta real Anas crecca ............................................................ Lavanco real Lavanco real Anas platyrhynchos ............................................ Pato cullerete Pato cullerete Anas clypeata .................................................... Pato chupn Pato chupn Aythya ferina ....................................................... Azor comn Azor comn Accipiter gentilis .................................................. Gabin comn Gabin comn Accipiter nisus ................................................. Miato comn Miato comn Buteo buteo ...................................................... Lagarteiro peneireiro Lagarteiro peneireiro Falco tinnunculus ............................... Esmerilln comn Esmerilln comn Falco columbarius .................................... Falcn pequeno Falcn pequeno Falco subbuteo .............................................. Perdiz rubia Perdiz rubia Alectoris rufa ......................................................... Faisn comn Faisn comn Phasianus colchicus ......................................... Rascn de auga Rascn de auga Rallus aquaticus ........................................... Galia de ro Galia de ro Gallinula chloropus ........................................... Galiola negra comn Galiola negra comn Fulica atra ........................................... Gabita euroasitica Gabita euroasitica Haematopus ostralegus ...................... Pernileiro comn Pernileiro comn Burhinus oedicnemus ............................... Pllara real Pllara real Charadrius hiaticula ............................................... Pllara papuda Pllara papuda Charadrius alexandrinus ............................... Pllara dourada europea Pllara dourada europea Pluvialis apricaria .......................... Pllara cincenta Pllara cincenta Pluvialis squatarola ....................................... Pilro bulebule Pilro bulebule Calidris alba .......................................................
7 8 11 13 15 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 29 30 30 31 31 32 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42
3
Pilro curlibico Pilro curlibico Calidris alpina .................................................... Becacina cabra Becacina cabra Gallinago gallinago ....................................... Mazarico rabipinto Mazarico rabipinto Limosa lapponica ................................... Mazarico chiador Mazarico chiador Numenius phaeopus ................................. Mazarico curl Mazarico curl Numenius arquata ........................................... Bilurico comn Bilurico comn Tringa totanus ................................................. Bilurico pativerde Bilurico pativerde Tringa nebularia ........................................ Bilurico bailn Bilurico bailn Actitis hypoleucos ........................................... Pllara riscada Pllara riscada Arenaria interpres ............................................ Gaivota chorona comn Gaivota chorona comn Larus ridibundus ........................... Gaivota escura Gaivota escura Larus fuscus ...................................................... Gaivota patiamarela Gaivota patiamarela Larus michaellis ................................... Gaivotn atlntico Gaivotn atlntico Larus marinus ........................................... Carrn cristado Carrn cristado Sterna sandvicensis ....................................... Arao romeiro Arao romeiro Alca torda ............................................................. Pomba torcaz Pomba torcaz Columba palumbus .......................................... Rula turca Rula turca Streptopelia decaocto ............................................ Rula comn Rula comn Streptopelia turtur ............................................... Cuco comn Cuco comn Cuculus canorus .................................................. Curuxa comn Curuxa comn Tyto alba ............................................................ Moucho das orellas Moucho das orellas Otus scops ............................................... Moucho comn Moucho comn Athene noctua ............................................... Avenoiteira cincenta Avenoiteira cincenta Caprimulgus europaeus .................... Vencello comn Vencello comn Apus apus ....................................................... Martio peixeiro Martio peixeiro Alcedo atthis ................................................. Bubela comn Bubela comn Upupa epops .................................................... Peto verdeal Peto verdeal Picus viridis ............................................................ Peto real Peto real Dendrocopos major ................................................... Cotova pequena Cotova pequena Lullula arborea ............................................ Laverca comn Laverca comn Alauda arvensis ............................................... Andoria comn Andoria comn Hirundo rustica ............................................ Pica das rbores Pica das rbores Anthus trivialis ............................................. Lavandeira verdeal Lavandeira verdeal Motacilla flava ......................................... Lavandeira branca Lavandeira branca Motacilla alba ........................................... Carrizo comn Carrizo comn Troglodytes troglodytes ................................ Azulenta comn Azulenta comn Prunella modularis ...................................... Paporrubio comn Paporrubio comn Erithacus rubecula .................................. Rabirrubio tizn Rabirrubio tizn Phoenicurus ochruros ................................. Chasco comn Chasco comn Saxicola torquata ............................................ Pedreiro cincento Pedreiro cincento Oenanthe oenanthe .................................. Merlo comn Merlo comn Turdus merula ..................................................... Tordo comn Tordo comn Turdus philomelos .............................................
4
43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 58 59 59 60 60 61 61 62 62 63 63 64 64 65 65 66 66 67 67 68 68 69 69 70 70 71
Tordo charlo Tordo charlo Turdus viscivorus ................................................. Reiseor da auga Reiseor da auga Cettia cetti ................................................... Picaxuncos comn Picaxuncos comn Cisticola juncidis ...................................... Fulepa dos carrizos Fulepa dos carrizos Acrocephalus scirpaceus ...................... Fulepa grande Fulepa grande Acrocephalus arundinaceus ......................... Fulepa amarela Fulepa amarela Hippolais polyglotta ..................................... Papuxa montesa Papuxa montesa Sylvia undata ................................................ Papuxa cabecinegra Papuxa cabecinegra Sylvia melanocephala ......................... Papuxa comn Papuxa comn Sylvia communis ............................................. Papuxa das amoras Papuxa das amoras Sylvia atricapilla ..................................... Picafollas ibrico Picafollas ibrico Phylloscopus ibericus ................................ Estrelia riscada Estrelia riscada Regulus ignicapillus ................................... Papamoscas negro Papamoscas negro Ficedula hypoleuca ................................. Ferreirio subelio Ferreirio subelio Aegithalos caudatus .............................. Ferreirio cristado Ferreirio cristado Parus cristatus ........................................... Ferreirio comn Ferreirio comn Parus ater ...................................................... Ferreiro bacachs Ferreiro bacachs Parus caeruleus ........................................... Ferreiro abelleiro Ferreiro abelleiro Parus major .................................................. Gabeador comn Gabeador comn Certhia brachydactyla .............................. Pega marza Pega marza Garrulus glandarius ............................................. Pega rabilonga Pega rabilonga Pica pica ............................................................ Corvo viaraz Corvo viaraz Corvus corone ....................................................... Estornio negro Estornio negro Sturnus unicolor ............................................ Pardal comn Pardal comn Passer domesticus ............................................ Pardal orelleiro Pardal orelleiro Passer montanus ............................................ Pardal chiador Pardal chiador Petronia petronia ............................................ Bico de coral comn Bico de coral comn Estrilda astrild ...................................... Pimpn comn Pimpn comn Fringilla coelebs ............................................... Xirn comn Xirn comn Serinus serinus ...................................................... Verderolo comn Verderolo comn Carduelis chloris ......................................... Xlgaro comn Xlgaro comn Carduelis carduelis ......................................... Liaceiro comn Liaceiro comn Carduelis cannabina ................................... Paporrubio real Paporrubio real Pyrrhula pyrrhula ........................................... Escribente liaceiro Escribente liaceiro Emberiza cirlus ....................................... Escribente das canaveiras Escribente das canaveiras Emberiza schoeniclus .............. Outras aves do parque natural Outras aves do parque natural ....................................................... Bibliografa Bibliografa ............................................................................................ Crditos fotografas Crditos fotografas ............................................................................
71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 78 78 79 79 80 80 81 81 82 82 83 83 84 84 85 85 86 86 87 87 88 88 89 92 94
5
Introducin
Desde a sa declaracin en 1992, o Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixn constituu un referente no contexto da rede de espazos protexidos de Galicia. Ademais de como parque natural, os seus valores xeolxicos e biolxicos levaron declaracin deste espazo como braal Ramsar, como Zona de especial proteccin para as aves (ZEPA), ademais de estar includo na Rede Natura 2000. Xunto a esta realidade biolxica, o parque natural presenta un uso humano moi intenso, especialmente en meses primaverais e estivais, uso relacionado co turismo de praia mais tamn co coecemento e goce dos seus valores biolxicos. Tanto o propio decreto de declaracin do parque natural como as directivas comunitarias Aves (79/409/CEE) e Hbitats (92/43/CEE) e a convencin Ramsar, expoen a necesidade dun uso sostible do territorio, entendido como aquel que permita a concorrencia de actividades humanas coa pervivencia de poboacins saudables das sas especies de flora e fauna. A aplicacin destas directivas comunitarias esixe ademais un coecemento rigoroso da distribucin, abundancia e tendencias poboacionais das especies que habitan estes territorios. O libro que aqu se presenta constite unha achega ao coecemento dun dos grupos de vertebrados do parque natural, as aves, agardando sexa de utilidade en orde a facilitar a todos os visitantes unha mellor percepcin e goce dos seus valores biolxicos.
Xeomorfoloxa Xeomorfoloxa
O parque natural est conformado por un complexo praia barreiralagoon, cunha praia de 5 km de lonxitude dividida en dous tramos (1,5 + 3,5 km) separados pola desembocadura da marisma do Carregal. O tramo norte constite a praia da Ladeira, mentres que ao sur da desembocadura do Carregal recocense as praias do Vilar e Outeiro. No extremo sur da praia de Outeiro localzase a lagoa de Vixn (Figura 1). A accin dos ventos dominantes deu lugar formacin dunha duna mbil, de mis de 1 km de lonxitude, 200-250 m de anchura e 16 m de altura, cunha fronte de avance en direccin NL. Esta duna mbil encntrase ao norte da marisma do Carregal. A marisma do Carregal de natureza mareal, con extensin mxima en preamar de ao redor de 90 ha, mentres que a lagoa de Vixn, de aproximadamente 15 ha, de carcter dulceacucola, anda que con ocasin de fortes temporais pode comunicar co mar. Figura 1
Figura 2
Praia Duna fixa Duna mbil Bosques Vexetacin asociada a zonas hmidas Matogueira baixa Herbais e pasteiros Construcins humanas
Vexetacin Vexetacin
O sistema dunar, formado por dous cordns litorais de dunas, favoreceu a creacin dun espazo sedimentario interior composto por dunas estabilizadas (dunas grises), ambientes de marisma e das lagoas litorais (Figura 2). O sistema dunar incle bermas, na parte mis elevada da praia, dunas embrionarias, dunas mbiles e dunas grises con Iberis procumbens e Helichrysum picardii como especies mis caractersticas [1]. Nas depresins hmidas intradunares aparecen charcas permanentes e herbais. A marisma do Carregal est dominada por herbais salinos de Juncus maritimus, cunha zona de transicin entre esta marisma e o dominio continental conformada por un mosaico de hbitats hmidos non halfilos, composto por carrizais e herbais hmidos[1]. A lagoa de Vixn presenta masas de carrizo (Phragmites australis) as como zonas de pasteiro higrfilo. A orla mis externa do parque natural est parcialmente ocupada por bosque mixto heteroxneo de conferas (Pinus pinaster, P. radiata), caducifolios (Quercus robur) e Eucalyptus globulus, con algunhas zonas de prados e escasos campos de cultivos.
10
Fontes de informacin
Para a elaboracin desta gua empregronse as seguintes fontes: 1) Atlas de aves nidificantes do parque natural, realizado na primavera de 2006 empregando como malla de referencia unha retcula de 500 x 500 m resultante de dividir a cuadrcula UTM de 1 x 1 km en 4 cuadrculas (Figura 3). O perodo hbil de toma de datos estendeuse entre o 15 de marzo e 15 de xullo. O traballo de campo foi efectuado por 3 persoas e consistiu no percorrido sistemtico da rea de estudo, situando as observacins na retcula de 500 x 500 m con axuda de GPS. Para a concrecin do estatus reprodutivo utilizronse as categoras de reproducin e cdigos propostas polo European Ornithological Atlas Committee (EOAC)[16]. Tendo en conta a mobilidade das aves e o tamao de malla empregada, mostrouse especial coidado en asignar correctamente o estatus de nidificacin a unha determinada cuadrcula. Para a deteccin de estrixiformes efecturonse escoitas nocturnas distribudas polo parque natural, acompaadas da emisin de reclamos das especies de probable aparicin na zona: curuxa comn, moucho de orellas, crabo comn e moucho comn. Estas prospeccins nocturnas empregronse tamn para a deteccin de avenoiteiras cincentas. Ademais da distribucin en poca de cra, obtvose informacin relativa a densidades primaverais a partir de 12 transectos efectuados en maio de 2006, deles 7 situados arbitrariamente en hbitats de dunas grises, 4 en bosque mixto de conferas, Eucalyptus globulus e caducifolios e 1 en hbitat de dunas grises parcialmente colonizado por Pinus pinaster. As zonas de bosque mixto nas que se realizou a mostraxe tiveron unha estrutura heteroxnea, intercalando zonas mis ou menos aclaradas con outras de cobertura arbrea continua. O nmero de transectos estivo limitado pola propia superficie de hbitat existente no parque natural, de tal xeito que 2 dos efectuados en medio boscoso frono en zonas limtrofes. Empregouse o transecto finlands, con lonxitude de 500 m, banda de 25 + 25 m e rexistro de contactos dentro e fra da banda principal. Cada transecto foi efectuado a p por un nico observador, nas 4 primeiras horas desde o amencer, en das sen choiva nin ventos fortes (< 10 km/h) e a velocidade aproximada de 1-2 km/h. 2) ) Mostraxes efectuadas en perodo postreprodutivo entre 1998 e 2006.
11
3) Bibliografa ornitolxica, especialmente Atlas de aves nidificantes de mbito nacional e galego[19,21], anuarios ornitolxicos de mbito galego e observacins publicadas na pxina web da Sociedade Galega de Ornitoloxa (www.sgosgo.es). Para caracterizar as abundancias das aves acuticas invernantes no parque natural empregronse os censos de xaneiro do perodo 1991-2001, coordinados pola Xunta de Galicia, e os correspondentes a 2002-2005, realizados pola Sociedade Galega de Historia Natural.
Figura 3
Categoras de cra
Categoras de cra
12
N N
39 38 38 37 35 34 32 32 32 30
% %
63,9 62,3 62,3 60,7 57,4 55,7 52,5 52,5 52,5 49,2
Tboa 1 Tboa 1.. Especies con maior distribucin no parque natural durante a temporada N de nidificacin de 2006. N, nmero de cuadrculas de cra segura, probable ou posi% ble. %, porcentaxe de cuadrculas de 500 x 500 m realizadas na mostraxe onde se atopou unha especie.
13
14
Especies
17
18
Corvo mario real Corvo mario real, Cormorn grande, Phalacrocorax carbo
unha especie invernante procedente do norte de Europa, se ben nos ltimos anos constatouse a sa reproducin en embalses do interior de Espaa[18]. En Galicia non se coecen at a data intentos de reproducin deste corvo mario[18], sendo un invernante moi comn con presenza de escasos exemplares durante os meses primaverais e estivais. A poboacin media invernante en Galicia duns 4.000 exemplares, destacando CGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE a ra de Arousa como localidade mis IE IE relevante. A entrada de efectivos postreprodutores prodcese a partir de agosto, comezando a migracin prenupcial desde finais de xaneiro. No parque natural unha ave acutica comn en outono e inverno, cunha poboacin media censada en xaneiro de 22,0 4,08 exemplares (rango 2-55). Os exemplares pescan preferentemente nas canles da marisma do Carregal e na lagoa de Vixn, anda que tamn se observan na franxa de mar fronte praia. Para repousar utilizan diferentes lugares onde se pousar, entre eles o illote rochoso situado fronte desembocadura do Carregal, onde tamn posan exemplares de corvo mario cristado.
19
CGEA CGEA VU VU
CNEA CNEA IE IE
LRE LRE EN EN
Dentro dos lmites do parque natural non unha especie reprodutora, mais a proximidade de diferentes ncleos de cra fai posible a sa observacin en calquera poca do ano. Explota as augas do litoral utilizando os illotes granticos e as puntas rochosas da praia como lugares onde se pousar. En perodo invernal frecuente que comparta estes emprazamentos co corvo mario real. As cifras de invernada arrebolan unha media de 19,7 7,5 aves (rango 0-86).
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Falconiforme sedentaria que ocupa todo tipo de hbitats arborados, alcanzando o seu ptimo en zonas con CGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE mosaico de bosques e prados. En IE IE IE IE Galicia posiblemente a rapaz dirna mis abundante, frecuentando todo tipo de medios forestais abertos e reas de cultivos con rbores. unha especie habitual no parque natural en calquera poca do ano. Na primavera de 2006 confirmouse a sa nidificacin na orla forestal, estimndose unha poboacin local reprodutora de 2-3 parellas. Os exemplares con territorio na zona sobrevoan habitualmente o cordn dunar en busca de presas.
33
34
Galiola negra comn Galiola negra comn, Focha comn, Fulica atra
Na pennsula Ibrica un reprodutor comn. As aves nativas comprtanse como sedentarias, malia que con movementos dispersivos postxenerativos ou fugas por secas. Hai ademais unha importante invernada e paso de aves do norte e centro de Europa. Habita un amplo rango de tipos de braais, mostrando preferencia por aqueles que presentan augas abertas e tranquilas cun nivel regular e con boa cobertura de vexetacin emerxente, as como pre- CGEA CNEA CGEA CNEA LRE LRE senza de vexetacin somerxida que constite a base da sa alimentacin. En Galicia de cra regular e dispersa, en xeral non moi abundante. A sa distribucin no parque natural restrnxese lagoa de Vixn, onde ao longo da primavera de 2006 se confirmou a sa cra e estimou a poboacin reprodutora en 3-5 parellas. A invernada nesta localidade arrebola unha media de 49,73 7,72 exemplares (rango 0-108), existindo un censo mximo de 121 individuos en decembro de 1995.
35
36
37
38
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
Gaivota chorona comn Gaivota chorona comn, Gaviota reidora, Larus ridibundus
Cra en localidades do centro e metade oriental da pennsula. En Galicia comprtase como invernante con espordicos episodios de nidificacin[6] e encntrase principalmente en braais costeiros, anda que tamn frecuenta embalses e lagoas interiores. A poboacin invernante na nosa comunidade da orde de 20.000-25.000 exemplares, destacando as ras, entre elas a de Arousa, como principais zonas de acollida. A dinmica estacional caracterCGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE zase pola entrada de efectivos extraibricos desde setembro e a partida entre febreiro e marzo[6], anda que non reprodutores permanecen durante todo o ano en moitos braais galegos. No parque natural est presente case todo o ano, anda que non cra. A partir de xuo comezan a chegar os primeiros adultos dos cuarteis de cra europeos, e en xullo aparecen xuvens nados no ano. Permanecen at a primavera (marzo-abril), cando parten de novo cara s reas de cra, malia que poden quedar algns individuos a pasar a poca estival. Pdese observar por toda a praia, mais mostra querenza polas desembocaduras do Carregal e Vixn e, en das de temporal, tamn en terras de labor perifricas. As mximas concentracins acontecen en outono, coincidindo con fluxos migratorios. A cifra media de invernantes foi de 69,9 15,22 exemplares (rango 8-223).
52
53
54
55
56
57
Pomba sedentaria ben distribuda en Espaa. En Galicia comn, criando desde o nivel do mar at 1.500 m de altitude, en bosques mixtos, caducifolios e terras de labor. No parque natural ocupa zonas con arborado e soutos en toda a orla que rodea ao complexo dunar, faltando fundamentalmente en cuadrculas de duna e praia. Cra desde febreiro at xuo, sendo fcil ver os voos territoriais que os machos fan ao redor da zona de nidificacin. No bosque mixto obtvose unha densidade primaveral de 9,02 2,85 aves/10 ha, superior descrita para pieirais costeiros galegos[3] e de interior[10]. En perodo postreprodutivo pdense observar nutridos bandos en terras de labranza do parque natural e zonas perifricas.
CGEA CGEA IE IE
CNEA CNEA -
LRE LRE -
CGEA CGEA 58
CNEA CNEA -
LRE LRE -
Moucho das orellas Moucho das orellas, Autillo europeo, Otus scops
a nica estrixiforme estival e a de menor tamao das presentes en Galicia, consumidora de insectos e pequenos vertebrados. Localzase principalmente na metade meridional de Galicia, escaseando no extremo norte da Corua e Lugo. Nidifica en bosques pouco densos e tamn en parques arborados e xardns, situando o seu nio en ocos de rbores. No parque natural localizouse na primavera de 2006 en das cuadrculas do CGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE bordo oriental, caracterizadas ambas IE IE IE IE por presentar bosque mixto de conferas e caducifolio. A tenor dos contactos obtidos, a poboacin reprodutora pode estimarse en 2-3 parellas.
60
CGEA CGEA IE IE
CNEA CNEA IE IE
LRE LRE -
Encntrase preferentemente en terreos deforestados con estratos herbceos e arbustivos e cordns dunares de certa CGEA CNEA CGEA CNEA LRE LRE extensin. En Galicia reprtese por IE IE IE IE todo o territorio, desde o nivel do mar at 1.800 m de altitude. sedentaria na pennsula, anda que algns individuos poden realizar movementos de pequena amplitude. No parque natural o aludido mis abundante, presente todo o ano e cunha distribucin limitada ao cordn de dunas grises. Na primavera de 2006 obtvose unha densidade de 7,6 1,97 aves/10 ha, lixeiramente inferior citada en breixeiras costeiras de Galicia[3] pero maior das citadas en matagueiras do interior galego[10] e pasteiros eurosiberianos[26].
Pica das rbores Pica das rbores, Bisbita arbreo, Anthus trivialis
Trtase dun paseriforme estival, de distribucin ibrica predominantemente eurosiberiana. Mostra preferencia por zonas de pasteiros e matagueiras pouco voluminosas onde se intercalan rbores mis ou menos illadas. Tamn frecuenta bosques pouco densos con sotobosque claro. En Galicia relativamente comn, escaseando cara CGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE ao extremo meriIE IE IE IE dional. No parque natural ten unha distribucin limitada ao extremo noroeste e zonas do bordo nororiental, caracterizadas pola existencia de hbitats de dunas grises con pinos dispersos. A sa localizacin espacial explica a inexistencia de contactos nos transectos efectuados no cordn de dunas grises, sendo a poboacin local de moi poucas parellas reprodutoras. Os primeiros exemplares instlanse na primeira quincena de abril, abandonando a zona en setembro.
CGEA CGEA IE IE
CNEA CNEA IE IE
LRE LRE -
Fulepa dos carrizos Fulepa dos carrizos, Carricero comn, Acrocephalus scirpaceus
Paseriforme estival, nidificante en CGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE vexetacin palustre de braais dulceaIE IE IE IE cucolas. En Galicia atpase tanto en localidades costeiras como de interior, sendo requisito a presenza de extensins de carrizal. Procedentes dos cuarteis africanos de invernada, os primeiros exemplares chegan a Galicia en abril, abandonando as zonas de nidificacin en setembro-outubro. No parque natural nidifica na vexetacin de Phragmites australis da lagoa de Vixn, sendo posible que en pasos migratorios sedimenten aqu exemplares de procedencia extraibrica.
Paseriforme estival que ocupa paisaxes semiabertos con rbores dispersas, claros e bordos de bosques, sempre que haxa matagueiras, sendo especialmente abundante en soutos ribeiregos[26]. Mostra unha distribucin homoxnea por toda Galicia, con chegada de exemplares ao longo de abril e partida en setembro. No parque natural encntrase asociado a zonas de vexetacin higrfila, situadas fundamentalmente na periferia da marisma do Carregal e tamn no entorno da lagoa de Vixn.
CGEA CGEA IE IE
CNEA CNEA IE IE
LRE LRE -
Papuxa das amoras Papuxa das amoras, Curruca capirotada, Sylvia atricapilla
Ocupa todo tipo de vexetacin densa media ou alta, seleccionando activamente o estrato arbustivo con boa cobertura e provisto de humidade edfica. Tamn selecciona bosques de ribeira, mixtos e bordos de campos. En Galicia presenta unha distribucin homoxnea e esencialmente sedentaria. No parque natural encntrase en toda a franxa forestal provista de sotobosque, as como en zonas sen estrato arbreo mais con matagueira. A densidade primaveCGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE ral no bosIE IE IE IE que foi de 2,10 0,57 aves/10 ha, semellante s descritas para outras formacins da rexin eurosiberiana ibrica[26], anda que non tan elevada como as documentadas en eucaliptais e caducifolios costeiros galegos[3].
81
Especie sedentaria que selecciona preferentemente reas forestais de ecotono prximas a cultivos, sebes e bosques abertos. Est amplamente distribudo CGEA CNEA LRE CGEA CNEA LRE por toda Galicia, especialmente frecuente en zonas de labranzas con arboredo intercalado. No parque natural o crvido mis comn. En primavera cra asociado orla forestal, pero utiliza a totalidade do parque, includa a fronte de praia, durante a busca de alimento. ademais un activo depredador de nios, entre eles os de pllara papuda. En ocasins forma bandos numerosos, de varias decenas de exemplares, e fra da poca de cra pasa a noite en durmideiras comunais.
CGEA CGEA -
CNEA CNEA -
LRE LRE -
unha especie sedentaria de marcado carcter antropfilo. En Galicia est repartido pola prctica totalidade do territorio, favorecido pola gran dispersin da poboacin rural galega. No parque natural est presente en todo o bordo, cunha distribucin primaveral ligada existencia de construcins humanas. Busca alimento nas proximidades das casas, mais tamn nas zonas de cultivo e incluso internndose no cordn de dunas grises.
CGEA CGEA -
CNEA CNEA IE IE
LRE LRE 83
CGEA CGEA IE IE
CNEA CNEA IE IE
LRE LRE -
Gorrin sedentario de marcado carcter mediterrneo e presenza moi localizada na rexin Eurosiberiana. Parece seleccionar ladeiras secas e soleadas cubertas por matagueira ou arborado disperso. En Galicia ten unha distribucin irregular, cun ncleo no litoral das Ras Baixas e outros no interior, fundamentalmente no piso supramediterrneo de Ourense. No parque natural moi escaso e est presente todo o ano. Localzase no extremo norte, criando en hbitat de dunas grises parcialmente colonizado por pieiros e con existencia de muros de pedra e construcins.
Bico de coral comn Bico de coral comn, Pico de coral, Estrilda astrild
Estrldido africano introducido en reas de Galicia e norte de Portugal. Ten preferencia por carrizais e canavais en braais costeiros, presentando en Galicia unha distribucin aparentemente circunscrita s Ras Baixas e Baixo Mio. No parque natural observouse en primavera nos carrizais da lagoa de Vixn, anda que non puido ser confirmada a nidificacin.
CGEA CGEA 84
CNEA CNEA -
LRE LRE -
CGEA CGEA IE IE
CNEA CNEA IE IE
LRE LRE -
o embiricido mis forestal e aparece en calquera tipo de formacin arborada aberta, ecotonos forestais, campas e soutos bordeados de terreos deforestados[26]. En Galicia comn en todo o territorio e esencialmente sedentario, anda que con tendencia a realizar movementos postnupciais de alcance variable. No parque natural est presente todo o ano e cra distribudo por toda a orla forestal, localizndose nas manchas mis aclaradas, e no ecotono duna-bosque. Non unha especie gregaria, polo que en toda poca adoitan verse exemplares illados ou, como moito, parellas.
LRE LRE VU VU
Aythya niroca
Parrulo pentumeiro comn Melanitta nigra Parrulo mourelo Tartaraa arpella Gatafornela Tartaraza cincenta Aguia peixeira Falcn peregrino Patuda comn Avoceta comn Andoria do mar Pllara areeira Avefra europea Pilro groso Pilrio patimouro Pilro americano Pilro cubranco Pilro canelo Liorteiro comn Becacina xorda Arcea comn Mazarico rabinegro Bilurico patirrubio Bilurico patiamarelo grande Bilurico alinegro Falaropo cincento Gaivota cabecinegra Gaivota gallada Gaivota papota Gaivota arxntea Gaivota polar Gaivota tridctila Carrn mascateiro
Melanitta fusca Circus aeroginosus Circus cyaneus Circus pygargus Pandion haliaetus Falco peregrinus Himantopus himantopus Recurvirostra avosetta Glareola pratincola Charadrius dubius Vanellus vanellus Calidris canutus Calidris minuta Calidris melanotos Calidris ferruginea Tryngites subruficollis Philomachus pugnax Lymnocryptes minimus Scolopax rusticola Limosa limosa Tringa erythropus Tringa melanoleuca Tringa ochropus Phalaropus fulicarius Larus melanocephalus Larus sabini Larus canus Larus argentatus Larus glaucoides Rissa tridactyla Gelodelichon nilotica
90
Tboa 2 Tboa 2.. Outras especies de aves observadas no parque natural Fenoloxa (I) Fenoloxa:: (I) Invernante; (Pm) En paso migratorio; (E-A) Espordica ou accidental. (Pm) (E-A) Abundancia (AB) Abundancia (AB):: (+) Pouco abundante; (++) Abundante; (+++) Moi abundante. Hbitat (M) Hbitat:: (M) Mario; (P-L) Praia-lagoon; (T) Terrestre. (P-L) (T)
91
Bibliografa
[1] Alvite, R., Cillero, C., Daz, R., Domnguez, J., Gmez-Orellana, L., Izco, J., Muoz, C., Ramil, P., Rodrguez, M., Romero, I. & Rubinos, M. 2002. Humedales de Galicia. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. Arcos, F., Mourio, J. & Salvadores, R. 2003. Cerceta comn Anas crecca. En, R. Mart & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de Espaa, pp. 134-135. Direccin General para la BiodiversidadSEO/Birdlife. Madrid. Bongiorno, S. F. 1982. Land use and summer bird populations in northwestern Galicia, Spain. Ibis, 124 (1): 1-20. Cuesta, M. & Balmori, A. 2003. Mosquitero Comn Phylloscopus collybita, Mosquitero Ibrico Phylloscopus ibericus. En, R. Mart & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de Espaa, pp. 488-491. Direccin General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid. De Juana, E. 2003. Alcaravn Burhinus oedicnemus. En, R. Mart & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de Espaa, Direccin General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid. Daz, M., Asensio, B. & Tellera, J. L. 1996. Aves ibricas. Vol. I. No Paseriformes. J.M. Reyero. Madrid. Domnguez, J. 1988. Taxocenosis de limcolas de las ras gallegas. Con especial referencia a las de Arosa y Ortigueira. Tesis Doctoral, Santiago de Compostela. Domnguez, J. 1997. Invernada y migracin de limcolas en el litoral atlntico ibrico. En, A. Barbosa (Ed.): Las aves limcolas en Espaa, pp. 35-75. Organismo Autnomo Parques Nacionales. Madrid. Domnguez, J., Arenas, M., Snchez, S. & Tapia, L. 2001. Atlas de aves nidificantes del LIC-Baixa Limia 1999-2000. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.
[2]
[3] [4]
[5]
[6] [7]
[8]
[9]
[10] Domnguez, J., Arenas, M. & Tapia, L. 2005. Gua de las aves del Parque Natural Baixa Limia-Serra do Xurs y Lic Baixa Limia. Consellera de Medio Ambiente, Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. [11] Domnguez, J. & Lorenzo, M. 1992. Waders wintering on the open shores of Galicia (NW Spain). WSG Bulletin, 64: 73-77. [12] Domnguez, J. & Maneiro, J. C. 1988. Dinmica y fenologa de Calidris mariThalassas tima y Actitis hypoleucos en la costa de Pontevedra. Thalassas, 6: 9-13. [13] Domnguez, J. & Rabual, J. L. 1989. Migrating waders on the Atlantic coast of Galicia (NW Spain). Miscellania Zoologica, 17: [14] Domnguez, J., Tapia, L. E., Martn, G., Arenas, M., Quintero, I., Rego, L. E. & Vidal, M. J. 2003. Atlas de las aves nidificantes de los archipilagos de Ces y Ons (Parque Nacional de las Islas Atlnticas). Organismo Autnomo Parques Nacionales. Madrid.
92
[15] Domnguez, J. & Vidal, M. 2003. Influencia del investigador en el xito reproductivo del Chorlitejo Patinegro Charadrius alexandrinus. Ardeola, 50 (1): 15-19. [16] Hagemeijer, W. J. M. & Blair, M. J. (Eds.) 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds. T & AD Poyser. London. [17] Hortas, F. & Mourio, J. 2003. Ostrero euroasitico Haematopus ostralegus. En, R. Mart & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de Espaa, pp. 238-239. Direccin General para la BiodiversidadSEO/Birdlife. Madrid. [18] Lekuona, J. M. 2003. Cormorn grande Phalacrocorax carbo. En, R. Mart & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de Espaa, pp. 100101. Direccin General de Conservacin de la Naturaleza-Sociedad Espaola de Ornitologa. Madrid. [19] Mart, R. & Del Moral, J. C. (Eds.) 2003. Atlas de las aves reproductoras de Espaa. Direccin General de la Conservacin de la Naturaleza-Sociedad Espaola de Ornitologa. Madrid. [20] Martnez, G., Vzquez, X., Mourio, J. & Salaverri, L. J. 2003. Zarapito Real Numenius arquata. En, R. Mart & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de Espaa, pp. 615-616. Direccin General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid. [21] Penas-Patio, J. L. 1995. Atlas de vertebrados de Galicia. Tomo II. Aves. Consello da Cultura Galega. Santiago de Compostela. [22] Penas-Patio, X. M., Pedreira, C. & Silvar, C. 2004. Gua das aves de Galicia. Baha Edicins. A Corua. [23] Ramn, R. F., Souza, J. A. & Rabual, J. L. 1991. Paso migratorio prenupcial de Correlimos Tridctilo (Calidris alba) en las costas gallegas. En, A. Fernndez-Cordeiro & J. Domnguez (Eds.): Actas do primeiro congreso galego de ornitoloxa, pp. 89-98. Universidad de Santiago. Santiago de Compostela. [24] Salvadores, R., Arcos, F. & Hortas, F. 2003. Agachadiza Comn Gallinago gallinago. En, R. Mart & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de Espaa, pp. 256-257. Direccin General para la BiodiversidadSEO/Birdlife. Madrid. [25] Snchez, F. & Negreira, M. 2005. Parque Natural Complejo Dunar de Corrubedo y Lagunas de Carregal y Vixn. En, F. Rodrguez (Ed.): Ecologa. Tomo XLVI., pp. 110-145. Hrcules. A Corua. [26] Tellera, J. L., Asensio, B. & Daz, M. 1999. Aves ibricas II. Paseriformes. J.M. Reyero Editor. Madrid. [27] Wetlands International 2002. Waterbird Population Estimates-Third Edition. Wetlands International Global Series No.12. Wagenigen.
93
Crditos fotografas
Fotografas portada Fotografas portada:: Marcos Otero
Especie Especie
Mobella grande Mergulln pequeno Corvo mario real Corvo mario cristado Garza pequena Garzota comn Garza real Pato cincento Cerceta real Lavanco real Pato cullerete Pato chupn Azor comn Miato comn Esmerilln comn Perdiz rubia Rascn de auga Galia de ro Galiola negra comn Gabita euroasitica Pernileiro comn Pllara real Pllara papuda Pllara dourada europea Pllara cincenta Pilro bulebule Pilro curlibico Becacina cabra Mazarico rabipinto Mazarico chiador Mazarico curl Bilurico comn Bilurico pativerde Bilurico bailn Pllara riscada Gaivota chorona comn
94
Autor Autor
Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Mara Vidal Malde Antonio Fernndez Marn Pascal Dubois Mara Vidal Malde Mara Vidal Malde Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Pascal Dubois Jess Domnguez Conde Mara Vidal Malde Mara Vidal Malde Jess Domnguez Conde Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Mara Vidal Malde Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Mara Vidal Malde Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Mara Vidal Malde
Pgina Pgina
17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52
Especie Especie
Gaivota escura Gaivota patiamarela Gaivotn atlntico Carrn cristado Arao romeiro Pomba torcaz Rula comn Curuxa comn Moucho comn Vencello comn Bubela comn Peto real Laverca comn Pica das rbores Lavandeira branca Azulenta comn Rabirrubio tizn Pedreiro cincento Tordo comn Reiseor da auga Fulepa dos carrizos Fulepa amarela Papuxa cabecinegra Papuxa das amoras Estrelia riscada Ferreirio subelio Ferreirio comn Ferreiro abelleiro Pega marza Corvo viaraz Pardal comn Pardal chiador Pimpn comn Verderolo comn Liaceiro comn Escribente liaceiro
Autor Autor
Mara Vidal Malde Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Mara Vidal Malde Jess Domnguez Conde Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois Antonio Fernndez Marn Pascal Dubois Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Antonio Fernndez Marn Jess Domnguez Conde Jess Domnguez Conde Pascal Dubois Pascal Dubois Antonio Fernndez Marn Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois Mara Vidal Malde Jess Domnguez Conde Pascal Dubois Pascal Dubois Antonio Fernndez Marn Antonio Fernndez Marn Mara Vidal Malde
Pgina Pgina
53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88
95