Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Hemograma
Expressa as condies do sangue perifrico num determinado momento; Avalia o nmero e a qualidade das clulas do sangue; um dos exames mais solicitados para diagnstico, avaliao clnica e acompanhamento de diversas patologias:
Eosinfilo
Eritrograma
Homens Mulheres
4,0-5,5 11,5-15,5 36-47 89 9 30 3 33 2 11-15
Crianas
4,0 - 4,7 11-13 36- 44 > 77 28 4 33 2 11-15
Moncito Eritrcitos
Basfilo
ERI (x 106/l) Hb (g/dl) HCT (%) VCM (fl) HCM (pg) CHCM (%) RDW (%)
15/09/2011
Leucograma (Adulto)
Leuccitos
Neutrfilo basto Neutrfilo segmentado Eosinfilos Basfilos Moncitos Linfcitos Total
Absoluto
50-500/l 2.300-6.600/l 50-500/ l 25-80/l 100-1.000/l 1.000-4.000/l 5.000-10.000/l
Relativo
32% 56 10% 32% <1% 6 4% 30 10% 100
(----)
Anemia ???
Reduo abaixo dos valores de referncia de Hb & Hct no sangue perifrico Homens Hb (g/dl) Hct (%) Eri (x106/l) < 13,0 < 39,0 < 4,4 Mulheres < 12; < 11 (gestantes) < 36 < 3,9
OMS, 1959
Investigao e diagnstico
Anamnese
Quando comearam os sintomas? doador de sangue? Fez tratamento com ferro, ac. flico ou Vit. B12? Histria familiar? Exposio a drogas ou produtos qumicos? Fezes escuras? Colorao anormal da urina?
15/09/2011
VCM
15/09/2011
Falta de produo
Excesso de destruio Perdas
Excesso de destruio
Perdas
Perdas
15/09/2011
Anemia ferropriva
Surge como uma manifestao tardia do balano negativa de ferro prolongado Prevalncia:
Problema nutricional mais comum no mundo (>1,2 bilho de pessoas); Amrica latina: 10- 30% das mulheres e 40-70% das gestantes so anmicas
Metabolismo do ferro
Iron deficiency anaemia The challenge Iron deficiency is the most common and widespread nutritional disorder in the world. As well as affecting a large number of children and women in developing countries, it is the only nutrient deficiency which is also significantly prevalent in industralized countries. The numbers are staggering: 2 billion people over 30% of the worlds population are anaemic, many due to iron deficiency, and in resource-poor areas, this is frequently exacerbated by infectious diseases. Malaria, HIV/AIDS, hookworm infestation, schistosomiasis, and other infections such as tuberculosis are particularly important factors contributing to the high prevalence of anaemia in some areas.
Absoro de ferro: A absoro altamente regulada para prevenir excesso; Dieta humana: 13-18 mg/dia e ~ 1-2 mg so absorvidos; Absoro intestinal no duodeno; cido gstrico absoro; Parte do ferro permanece nas clulas intestinais associado ferritina, onde ser eliminado com esfoliao celular; Absoro tem relao direta com o estoque; No existe via de excreo!!!!
http://www.who.int/nutrition/topics/ida/en/
Metabolismo do ferro
15/09/2011
2
Deficincia latente de Fe: as reservas de Fe esto exauridas, mas Hb > do que o nvel inferior da normalidade
3
Anemia ferropriva: Hb < do que o limite inferior da normalidade; reservas de Fe esgotadas
2
Deficincia latente de Fe: as reservas de Fe esto exauridas, mas Hb > do que o nvel inferior da normalidade
3
Anemia ferropriva: Hb < do que o limite inferior da normalidade; reservas de Fe esgotadas
2
Deficincia latente de Fe: as reservas de Fe esto exauridas, mas Hb > do que o nvel inferior da normalidade
3
Anemia ferropriva: Hb < do que o limite inferior da normalidade; reservas de Fe esgotadas
15/09/2011
da perda de ferro
Sangramento gastrointestinal
lceras Verminoses Ingesto de AAS hemorridas
da necessidade
Infncia Gravidez Lactao
Ferritina srica Ferro srico Receptores da transferrina Transferrina Saturao da transferrina Capacidade total de ligao do ferro (CTLF) Reservas de ferro na MO (padro-ouro)
Diagnstico
Fe e ferritina TIBC (capacidade total de ligao ao Fe) Receptor solvel de transferrina Eritrograma alterado:
Hb; VCM; HCM
Tratamento
Objetivo:
Identificar a causa e, se possvel, tratar Fornecer a quantidade suficiente para corrigir a anemia e reconstituir as reserva
RDW ;
15/09/2011
Anemias megaloblsticas
http://www.rbhh.org/suplemento.asp?ed=16
So causadas por defeitos na sntese de DNA cido flico e Vit B12 sntese de purinas e pirimidinas Maturao celular anormal Clulas > volume (macrocitose)
Vitamina B12:
Fontes: carnes, peixes, leite e derivados Sintetizada por bactrias intestinais Depsito: 3-4 anos Absoro: leo (combina-se com fator intrnseco)
15/09/2011
15/09/2011
Diagnstico
Anemia normoctica e normocrmica (microcitose em 30% e hipocromia em 50%) Fe srico Fe na medula ssea Nl Reticulcitos Nl ou Ferritina Nl ou
Diagnstico da ADC
Excluir outras formas de anemia; Confirmar que se trata de anemia hipoproliferativa:
Reticulcitos N ou Bilirrubina indireta N LDH normal
Tratamento da ADC
A maioria no necessita tratamento; Tratamento direcionado ao processo de base; Correo de deficincia de Fe (caso exista); EPO:
Doena inflamatria crnica severa Anemia associada ao HIV Malignidade
Anemia aplstica
Doena hematopotica caracterizada por pancitopenia e medula ssea hipocelular; Granulcitos < 500/l Plaquetas < 20.000/l Reticulcitos < 1% Causas
Herdadas: anemia de Fanconi Adquiridas: medicaes, radiao, benzeno, gravidez, sndromes reumticas.
10
15/09/2011
Tratamento
Transplante de medula ssea Imunossupresso Andrognios Fatores de crescimento
Benzeno
Hidrocarboneto aromtico Absoro:
Inalao do vapor Pele
11
15/09/2011
[Effect of metals, benzene, pesticides and ethylene oxide on the haematopoietic system]
Pyszel A, Wrbel T, Szuba A, Andrzejak R. The hematopoietic system, due to intensive cells proliferation, is very sensitive to toxic substances. Many chemicals, including benzene, pesticides (dithiocarbamines), ethylene oxide and metals (mercury, cadmium, chrome, cobalt, lead, aluminum) exert their toxic effect on the hematopoietic system. Exposure to each of these substances may occur in the work place due to environmental pollution and in municipal or residential areas. Exposure to lead, aluminum, cadmium, and benzene results in the incidence of anemia. In addition, exposure to benzene and its metabolites leads to myelodysplastic syndromes, leukemia, lymphomas and bone marrow aplasia. Ethylene oxide induces neoplasm of the hematopoietic system and lymphomas, especially non-Hodgkin lymphoma. Arsenic compounds act like immunosuppressants. Mercury and chrome affect the immune system by immunosuppression and by evoking autoimmune reactions. Dithiocarbamates are suspected to induce leukemia. An analysis of the pathophysiology of individual substances reveal universal toxic mechanisms. In this paper, the authors discuss the pathomechanism of toxic effects of the aforesaid chemicals on the haematopoietic system and peripheral blood cells from the viewpoint of mutagenesis, apoptosis, myelotoxicity, anemia, immunomodulation, and individual sensitivity.
Reticulcitos
Reticulcitos
So clulas jovens da linhagem eritroctica que contm remanescentes de cido Ribonuclico (RNA) no citoplasma, responsveis pela sntese de hemoglobina nas clulas em desenvolvimento. o mtodo mais simples para avaliar a eritropoiese. Valor de referncia: 0,5-1,5%
Reticulcitos
Manual: atravs de corantes supra-vitais (azul de cresil brilhante) Automatizada: atravs de fluorescentes (Thiazole orange, Brometo de etdio, Auramina O)
12
15/09/2011
Parmetros reticulocitrios
Rtc # e % Contagem corrigida dos Rtc (CRC) Volume reticulocitrio mdio (MRV) ndice mdio de fluorescncia (MFI ) Classes de maturao (% e #): RETL, RETM e RETH) Alarmes: IMM (imaturidade), NRBC, RET+ e RET-
Graus de maturidade
Contedo de RNA Intensidade de fluorescncia
RETL: baixo contedo de RNA (RTC + maduro) RETM: contedo intermedirio de RNA (RTC de maturidade intermediria) RETH: alto contedo de RNA (RTC + imaturo)
Reticulocitopenias ():
Aplasias de medula; Crises aplsicas virais; Anemias megaloblsticas
13
15/09/2011
RETICULOCYTES
R N A C O N T E N T
VOLUME
Excesso de destruio
Perdas
14
15/09/2011
Anemias hemolticas
Anemias hemolticas
Pacientes com anemia hemoltica tem reticulocitose (% e abs);
Caso haja estoques adequados de Fe e outros elementos.
Hemlise
EPO Reticulcitos
Pacientes com > capacidade de produo eritrocitria podem no evoluir para anemia por compensar o ritmo de destruio.
Anemias hemolticas
Adquiridas
Imunolgicas
AHAI
Sndromes de fragmentao:
PTT Vlvulas cardacas
Defeitos de membrana
Esferocitose Eliptocitose
Defeitos enzimticos:
Deficincia de G6PD Deficincia de PK
HPN Outras:
Infeces, Drogas Parasitas Agentes fsicos frio, calor)
Anemias Hemolticas
Manifestaes Clnicas
Anemia em grau variado Ictercia (bilirrubina no-conjugada) Crise Aplsica (Parvorrus humano B19) Esplenomegalia lcera nas pernas Colelitase Anormalidades esquelticas
15
15/09/2011
Hemoglobinopatias
Hemoglobinopatias so alteraes nos genes da globina que levam a anormalidades quantitativas ou qualitativas na sntese das cadeias globnicas 1. 2. 3. Modificar a estrutura das cadeias globnicas (Qualitativa) Desequilbrio na sntese das cadeias globnicas (Quantitativa) Ambos
Genes da Globina
http://globin.cse.psu.edu/
Hemoglobinopatias
Qualitativas hemoglobinas anormais (variantes)
Alterao estrutural na cadeia globnica
Quantitativas talassemias ( ou )
Deficincia na sntese das cadeias globnicas
Associaes
Hb S/ tal
Hemoglobinas variantes
> de 1.100 Hbs variantes (http://globin.cse.psu.edu) A maioria (75%) devido a alterao de 1 nico AA Principais variantes:
Hb S (pos. 6 da cadeia c. glutmicovalina) Hb C (pos. 6 da cadeia c. glutmicolisina)
16
15/09/2011
Talassemias
Reduo parcial + ou total 0 das cadeias ou ;
Desequilbrio entre as cadeias globnicas; Diminuio de Hb total (anemia); Microcitose >390 alteraes moleculares gerando talassemias (http://globin.cse.psu.edu)
Talassemia beta
Talassemia major:
Nvel de Hb: entre 2 e 3 g/dl (dependente de transfuso sangunea e quelao de ferro)
Talassemia intermedia
Variabilidade clnica e hematolgica
Talassemia beta
Causas:
Talassemia alfa
Delees envolvendo 1 ou ambos genes alfa Delees envolvendo o cluster dos genes e Pequenas delees ou mutaes de ponto
Genericamente:
Portador silencioso (/-) Trao talassmico alfa (-/- ou /--) Doena da Hb H (-/--) Hidropsia fetal (--/--). Incompatvel com a vida!!!!!
Talassemia alfa
Feto Adulto
Talassemia alfa no Br e RS
Gentipo / -3,7/ -3,7/-3,7 HphI/ --MED/ Campinas SP (Borges e cols, 2001) 170 (50,1%) 145 (42,8%) 18 (5,3%) 5 (1,5%) 1 (0,3%) n =170 Porto Alegre RS (Wagner e cols, 2009) 69 (68,3) 23 (22,8) 9 (8,9) n =101 p 0,001* <0,001* 0,186 0,220 0,585 0,0011
22 4
Hemoglobina Barts
22 4
Hemoglobina H Excesso
Excesso
Alta afinidade ao oxignio - Hipoxia Instabilidade de homotetrmeros, corpos de incluso. Dano da membrana. Sobrevivncia reduzida das hemcias - Hemlise Esplenomegalia - Hiperesplenismo
Tabela: Gentipos encontrados em indivduos com microcitose em Campinas (SP) e Porto Alegre (RS)
17
15/09/2011
Vantagens:
ampla cobetura diagnstico em outros membros famlia
Diagnstico do adulto Amostra: sangue total Avaliao hematolgica Identificao e quantificao das fraes hemoglobnicas:
Investigao de Hbs variantes Investigao das anemias microcticas (talassemias)
Desvantagem:
Falha ao avaliar as talassemias
Hb AS Hb AC
18
15/09/2011
FIE
Hb AA Controle AFSC
Hb AS Hb AC
Janelas de Identificao
Eletroforese x HPLC
Vantagens do HPLC:
Rapidez e menor complexidade Preciso e exatido para quantificao de Hbs presentes em baixas concentraes
% Hb A2
Densitometria Coluna HPLC
CV
33,6% 14,6% 4,3%
19
15/09/2011
Exemplos de resultados
Hb SS
Hb AS
Hemograma normal Microscopia: morfologia de srie vermelha normal ausncia de hemcias falciformes
20
15/09/2011
+
1- Hb AS 2- Hb AC 3- Hb AA 4- Hb CC
Hb A Hb S Hb C/A2
Hb AC
Vantagens:
ampla cobetura diagnstico em outros membros famlia
Diagnstico do adulto Amostra: sangue total Avaliao hematolgica Identificao e quantificao das fraes hemoglobnicas:
Investigao de Hbs variantes Investigao das anemias microcticas (talassemias)
Fe e ferritina: normal
Desvantagem:
Falha ao avaliar as talassemias
21
15/09/2011
Talassemia alfa
Anemia microctica, com Hb A2 e Hb F normais. Diagnstico: anlise molecular Genericamente:
Portador silencioso (/-) Trao talassmico alfa (-/- ou /--) Doena da Hb H (-/--) Hidropsia fetal (--/--). Incompatvel com a vida!!!!!
Vantagens:
ampla cobetura diagnstico em outros membros famlia
Diagnstico do adulto Amostra: sangue total Avaliao hematolgica Identificao e quantificao das fraes hemoglobnicas:
Investigao de Hbs variantes Investigao das anemias microcticas (talassemias)
Desvantagem:
Falha ao avaliar as talassemias
22
15/09/2011
Heterozigotos:
Aconselhamento gentico e triagem em outros membros da famlia
?
Mix of Hb variants
Anlises moleculares
PCR-RFLP Sequenciamento dos genes alfa e beta
Anlise da FIE:
Ponto isoeltrico % de Hb var
23
15/09/2011
Nmero
1940
Heterozigose n (%)
Hb AS: 29 (1.5%) Hb AC: 6 (0.31%) Hb AS: 57 (9.8%) Hb AC: 38 (6.5%) Hb AS: 3.2% Hb AC: 1.3% Hb AS: 3,933 (3.96%) Hb AC: 588 (0.59%) Hb AD: 142 (0.14%) Hb AS: 5,197 (1.98%) Hb AC: 1,615 (0.57%)
Ref.
(de Araujo, et al 2004)
502 605,419
Rio de Janeiro
99,260
Hb SS: 62 (0.6%) Hb SC: 18 (0.02%) Hb SD 3 (0,01%) Hb SS: 29 Hb SC: 26 Hb S/beta thal: 4 Hb SC: 26 Hb SS: 12 Hb SC: 18 Hb S/beta tal: 16 Hb SS: 3 Hb SC: 2 Hb SS: 1 Hb SC: 2
(Lobo, et al 2003)
Campinas- So Paulo
281,884
(Brandelise, et al 2004)
Paran
548.810
(Watanabe, et al 2008)
Santa Catarina
40.028
Hb AS: 353 (0,88%) Hb AC: 31 (0,08%) Hb AD: 9 (0,02%) Hb AS: 1,342 (1.14%) Hb AC: 225 (0.19%) Hb AD: 45 (0.04%)
(Backes, et al 2005)
117,320
(Sommer, et al 2006)
Esferocitose hereditria
Distrbio hemoltico familiar, caracterizado por anemia, ictercia intermitente, esplenomegalia e resposta esplenectomia Patognese: clula intrinsicamente anormal em um ambiente circulatrio normal Morfologia clssica: esfercitos
24
15/09/2011
Esferocitose hereditria
Herana autossmica dominante Variabilidade clnica Deficincia de espectrina e anquirina reduo do citoesqueleto e conseqente instabilidade das reas no sustentadas da dupla camada lipdica. Ocorre perda de lipdios, como vesculas, da membrana, gerando esfercitos.
Exame laboratorial
CHCM Reticulocitose Bilirrubina indireta Fragilidade osmtica Teste de Coomb negativo Ectacitometria (gold standard)
25
15/09/2011
Eliptocitose hereditria
Herana autossmica dominante Anormalidades que afetam a integridade do citoesqueleto eritrocitrio Defeito na autoconjugao dos dmeros de espectrina Manifestaes clnicas variveis (maioria assintomtica) 0 a 100 % de eliptcitos
Gliclise
Ciclo Embden-Meyerhof (EM) Anaerbico = 90%
ATP NADH (ferro reduzido) 2,3-DPG
Deficincia de G6PD
G6PD: catalisa o passo inicial na via pentose fosfato da gliclise, cuja funo a reduo da NADP para NADPH, importante para reduzir a glutationa oxidada a glutationa reduzida (GSH) GSH: detoxifica o perxido de oxignio e perxidos orgnicos Logo: defesa contra agentes oxidativos Estima-se 130 milhes de afetados no mundo
26
15/09/2011
Fisiopatologia
G6PD NADPH reduzido glutationa (GSH): no protege mais protenas e globinas da oxidao = precipitao (corpsculos de Heinz) Conseqncia: hemlise intravascular causada por estresse oxidativo Clnica: varivel espectro hemoltico
www.g6pd.org
27
15/09/2011
Achados laboratoriais
Corpsculos de Heinz Clulas mordidas Hemoglobinria Ictercia neonatal
Diagnstico: testes de triagem para deficincia de G6PD, dosagem enzimtica e biologia molecular Tratamento: retirada da droga e, se necessrio, transfuses de sangue
J Med Screen. 2006;13(2):85-6. Prevalence of G6PD deficiency in newborns in the south of Brazil. Castro S, Weber R, Dadalt V, Tavares V, Giugliani R.
28
15/09/2011
Infeces parasitrias
Malria
Distribuio mundial, nas regies tropicais e quentes Transmisso
P. vivax P. falciparum P. malarie P. ovale
Anemias imuno-hemolticas
Anemias hemolticas auto-imunes
Teste de coombs direto + Reagentes ao frio (4) e ao calor (37) (+ comum) > incidncia > 50 anos Hemlise de gravidade varivel
Aglutinao eritrocitria
29
15/09/2011
Secundria
Nefropatias, hepatopatias...
Miscelnea:
Qumicos, drogas, infeces, toxinas...
Bibliografia
Lukens, J et al. Wintrobes Clinical Hematology. Lippincott, 2003 Hoffman R et al. Hematology Basic Principles and Practice. 3 nd. Edition, Churchill Linvingstone, 2000. Hoffbrand AV. Fundamentos em Hematologia. Artmed, Porto Alegre, 2008. Lewis SM et al. Hematologia Prtica de Dacie e Lewis. 9 ed. Artmed, 2006. Failace, R. Hemograma- Manual de interpretao. Artmed, 2009. Hoffbrand AV, Pettit JE. Atlas colorido de Hematologia Clnica. Manole, 2001. Lorenzi, T. Atlas de Hematologia. Guanabara Koogan, 2006. Revista Brasileira de Hematologia e Hemoterapia www.bireme.br www.sbhh.com.br
30