AKDENZ NVERSTES GZEL SANATLAR ENSTTS

Mustafa Kemal ZKUL

Mziksel Kavrama Srecinde Bedenin Rol

Mzik Anasanat Dal Yksek Lisans Tezi

Antalya, 2011

AKDENZ NVERSTES GZEL SANATLAR ENSTTS

Mustafa Kemal ZKUL

Mziksel Kavrama Srecinde Bedenin Rol

Danman Yard. Do. Dr. Gkmen ZMENTE

Mzik Anasanat Dal Yksek Lisans Tezi

Antalya, 2011

NDEKLER
Sayfa TABLOLAR, EKLLER VE RESMLER LSTES....................................................... iv ZET........................................................................................................................................ v SUMMARY............................................................................................................................. vi NSZ................................................................................................................................... vii

I. BLM PROBLEM DURUMU

GR........................................................................................................................................ 1 1.1. Zihin-Beden kilii............................................................................................................ 2 1.1.1. Antik Yunanda Beden-Zihin kilii..................................................................... 3 1.1.2. Ortaa Hristiyan Felsefesinde Beden-Zihin kilii............................................ 4 1.1.3. Descartes Felsefesinde Beden-Zihin kilii........................................................... 5 1.1.4. John Dewey ve Bedenin Uyan............................................................................ 7 1.1.5. Merleau-Ponty......................................................................................................... 8 1.2. Zihin-Beden kiliinin Tarih Boyunca Mzie Yansmalar........................................ 9 1.3. Mziksel Anlam ve Dil.................................................................................................... 11 1.4. Aratrmann Amac....................................................................................................... 17 1.5. Aratrmann nemi....................................................................................................... 17 1.6. Problem Cmlesi............................................................................................................. 18

ii

II. BLM YNTEM

2.1. Aratrma Modeli .............................................................................................................. 19 2.2. Verilerin Toplanmas......................................................................................................... 20 2.3. Verilerin Analizi................................................................................................................. 21

III. BLM BULGULAR VE YORUM

3.1. Mziksel Alg ve Beden...................................................................................................... 22 3.1.1. Mziksel Alg............................................................................................................ 22 3.1.1.2. Perde Algs..................................................................................................... 25 3.1.1.3. Tn Algs........................................................................................................ 27 3.1.1.4. Ritim Algs ..................................................................................................... 28 3.1.1.5. Melodi Algs................................................................................................... 29 3.1.1.6. Armoni Algs................................................................................................. 29 3.2. Mzik-Hareket likisi....................................................................................................... 30 3.2.1. maj emalar........................................................................................................... 31 3.3. Mziksel Kavray ve Beden............................................................................................. 34 3.4. Bir rnek Olay: Fg Koreografisi ncelemesi................................................................ 38

iii

IV. BLM SONU, TARTIMA VE NERLER

4.1. Sonu................................................................................................................................... 42 4.2. Tartma.............................................................................................................................. 42 4.3. neriler............................................................................................................................... 44

KAYNAKA............................................................................................................................. 45 ZGEM.............................................................................................................................. 50

iv

TABLOLAR, EKLLER VE RESMLER LSTES

Sayfa ekil 3.1 ............................................................................................................................... 25 ekil 3.2 ............................................................................................................................... 32 Resim 3.1 ............................................................................................................................. 26 Resim 3.2 ............................................................................................................................. 40 Resim 3.3 ............................................................................................................................. 40 Resim 3.4 ............................................................................................................................. 41 Tablo 1.1 .............................................................................................................................. 14

ZET

Bu aratrmann amac mziksel kavray srecinde bedenin roln incelemektir. Mziksel kavray sreci dardan bakldnda sadece dnsel bir sre olarak grlebilir. Ancak, son yllarda yaplan aratrmalar mziksel kavray srecinde bedenle ilgili bu geleneksel algy zorlam ve bedenin rol konusunu daha da ilgi ekici bir noktaya getirmitir. Aratrmada alanyazn tarama tekniklerinden anlatmc yntem kullanlmtr. Ayrca mziksel kavray srecinde bedenin rolne ilikin bir rnek olay olarak bir fg koreografisi incelenmitir. Tm bunlarn nda, mziksel kavray srecinde bedenin bir eya ya da alet olmad, alglayan ve alglanan bir rol oynad, bilind bir arka plan etkinlii olarak zihinsel srelere paralel hareket ettii belirginlemektedir. Ayrca mziksel kavrayta bedenin hem ontogenetik, hem de filogenetik bir beceri olduu grlmektedir. Anahtar Kelimeler: Mzik ve Beden, Mziksel Alg, Mziksel Kavray

vi

SUMMARY

The purpose of the study is determine the role of body in musical understanding. One might think musical understanding as only intellectual process. However, last researchs in this field was broken this traditional thougth and the bodys role in musical understanding is began to explain. This research used narrative literatur review. Also used a case study design as an example of role of body in musical understanding. Consequently, the body is not an object or tool in musical understanding process, body is both percieved and percieving and bodys role in musical understanding is unconscious but parallels to conscious processes. Also the body in musical understanding is both ontogenetic and phylogenetic skill. Key words: Music and body, Music perception, Musical understanding.

vii

NSZ
Youn alma dnemlerimde bana destek olan sevgili eim zgeye, engin alanyazn bilgisi ve arkadal ile bana yol gsteren danmanm Yrd. Do. Dr. Gkmen ZMENTEe, yaptklar ayrntl eletiriler sayesinde tezimin son haline gelmesine katkda bulunan jri yelerim Prof. Abdullah UZ ve Do. Uur TRKMENe teekkrlerimi bor bilirim.

GR
Mzik insanlarn en eski sanatlarndan biridir. Dnyann eitli blgelerinde bulunmu kemikten, tahtadan yaplma fltler ve eitli alglar mziin ilk insanlar iin de ok nemli olduunun gstergesidir. nsanlk iin mzik kadar ortak ve bir bakma onun btnleyicisi olan ey danstr. lk insanlardan 21. yzyla mzik-dans ilikisi kopmakszn gelmitir. Mziin soyut seslerine, ritmine beden hareketleriyle uyumlanma olarak ifade edilebilecek dans, bir bakma soyut olan mziin bedende somutlanmasdr. Buna ramen son ikibin yldr bazen felsefi, bazen dini dncelerle mzikle beden arasndaki iliki inkar edilmitir. Yirminci yzyl balarnda Dewey, Dalcroze, Merleau-Ponty gibi kuramclarla yeniden kurulan bu iliki, pozitif bilimlerin aratrmalarna da konu olmu ve mzikle beden arasndaki organik iliki dorulanmtr. Bu almada da mziksel kavray srecinde bedenin rol ele alnmtr. Bu bir literatr tarama aratrmasdr ve konuyu somutlatrmak adna bir rnek olay analizi yaplmtr. Birinci blmde beden-zihin ayrm erevesinde mzik-beden ilikisinin tarihi zetlenmitir. Ayrca mziksel algyla yakndan ilgili olan mzik-dil ilikisi sorgulanmtr. kinci blmde yntem aklanm, nc blmde ise mziksel alg ve beden-mzik ilikisi en son aratrma bulgularyla aklanmtr. Bu blmde rnek olay analizine de yer verilmitir. Drdnc blmde ise sonular zetlenmi, neriler sunulmutur.

1. BLM:
PROBLEM DURUMU

1.1. Zihin-Beden kilii Mziin bedenle yaplp, zihinle algland ynndeki egemen dncenin eletirisinde karlalan dncelerin pek de eski olmad grlr. nk bu grn karsnda olan, yani mziksel kavray srecinde bedenin de zihinsel sreler kadar nemli olduu ynndeki grlerin alanyazna girmesi ve bilimsel olarak kantlanmas arasnda geen yaklak seksen yllk sre iinde ilk gr egemenliini srdrmeye devam etmitir. Ancak bedenin mziksel kavray srecindeki rolne ilikin somut ve geerli bilgiler arttka bu egemen grn zemini yumuamaya balamtr. Mziksel pratiklerde zihni nclleyen bu egemen dncenin kkenleri avctoplayclktan tarm toplumuna gemekle balamtr denilebilir. lk iftilerin bitkilerin her sene lp sonraki yl tekrar topraktan kmalarn gzlemleyip benzetmeci dnle bunu insana da uyguladklar dnlmektedir (enel, 1995, s. 168). nsan bedeni hakkndaki bilgiler snrl olduu iin beden deise de sabit kalan, kiinin zelliklerini tayan eyin ruh olduunu dnmlerdir. Dolaysyla zihin-beden ikiliinin arka plannda ruh-beden ikilii vardr. lm hakkndaki dnceler ilk mezarlarn yapmna neden olmutur ama bedenden ayr bir ruh kavram neolitik dnem iftilii ile balamtr (enel, 1995, s. 168).
Paleolitik dnem insanlarnn..llerini gmmeleri, soyut bir te dnya inancna sahip olduklarn deil, mezarlarna konan putlara ve av aralarna baklrsa yer altnda da yeryzndekine benzer bir yaam sreceklerine inandklarn gsterir. (enel, 2004, s. 26).

Neolitik dnemde mezarlara tren eyalar konulmas ruh kavramnn olumaya balad dncesini dourur (enel, 1995, s. 231). Bylelikle insanolu beden-zihin ikiliinin ilk rnei olan beden-ruh ikiliini yaratmtr.

1.1.1. Antik Yunanda Beden-Zihin kilii Neolitik adan itibaren kurulan birok devlette bu ikilik grlr. rnein Antik Yunan mitolojisine gre insan ldnde ruhu ayrlp ller lkesinin tanrs Hadesin lkesine gider (Erhat, 1999, s. 120). Ayrca felsefede de Anaksagoras ilk ikicilerden saylr: Anaksagoras, ruhla maddeyi ilk kez kesin olarak birbirinden ayrmakta ve sonsuza kadar da birbirlerinden ayr kalacaklarn ileri srmektedir (Hanerliolu, 1967, s. 178). Bu dnler Antik Yunan toplumunun sosyal yaamna da yansmtr. Soylularn bedensel almay hor grp kendilerini zihinsel almalara verdikleri, bunun karlnda bedensel ileri klelere ykledikleri bilinmektedir.
Aristoteles, vatandalarn bedeni bozucu ilerle, ruhu alaltc zanaatlarla zaman harcamalarn istemez. Vatandalarn sava zamannda askerlikle, bar zamannda felsefeyle ve politikayla uramalar iin bo zamanlarnn olmas gerekir ki, ite bu bo zaman onlara klelerin almalar salayacaktr. (enel, 2004, s. 169).

rnein, kendisi de bir soylu olan Platonun diyaloglarnda ad geen insanlar genel olarak st snftan olumutur ve yapmalar gereken baka ileri olmad iin kendilerini felsefe, matematik gibi dnsel uralara vermilerdir (Russell, 1969, s. 138). Buna zt olarak bir kyl olan air Hesiodos almakta utan yoktur, utan hibir ey yapmamaktadr der (Tanilli, 2005, s. 228). Platon (M.. 427-347) insanda beden-ruh ikiliini sistemli bir biimde ve sosyal alardan da ele almtr. Bu adan, Anaksagorasn ruh-madde ikiliini insana indirgedii sylenebilir.
Platon, tutku ile mant ayrrken beden-zihin ayrmn da yapmtr. Bilinebilecek her eyin zaten biliniyor olmasndan yola karak mantn sonsuz olduuna inanyordu. Zihin bozulmaz bilgi havuzuna girebildii iin gvenilirdi. Dier taraftan tutku deiebilir ve Platona gre deiim kusurun gstergesidir. Bylece tutkuya bilgi salayan beden de kusurludur. (Walker, 2003, s. 3).

Platon ayrca Devlet adl eserinde Socratesin azndan ruhu eitmek iin mzik, bedeni eitmek iinse idman gerektiini syler (Platon, 1971, s. 67). Bu gr mzikte ruh-beden ikiliinin ilk rneklerinden biri olarak dikkat ekmektedir. Platonun rencisi olan Aristo da ruh-beden ikiliini srdrr: Ona gre, beden madde, ruh ise formdur ve ruh bedeni hareket ettiren, ona egemen olan gtr (Gkberk, 2007, s.78).
Form, ekil, biim demektir. Ancak Aristotelesin dilinde formun, bizim biim anlaymz aan bir anlam vardr. O, varlklarn yalnzca biimini belirlemekle kalmayan, ayn zamanda maddeye hareket yetisini veren madde d (tinsel) ve etkin bir edir. Aristoteles bir bakma form ile Platonun ideasna benzer bir eyi anlatmak ister. Ancak ideadan farkl olarak form, tek bana var olamaz; mutlaka bir madde ile birlikte bulunur. kisinden biri eksik ise, varlk yoktur. Bunun iki kurald vardr: Tanr ve insann tanrsal yn olan akl. (enel, 2004, s. 165).

4 Aristo da Platon gibi akl tanrsal olarak grr ve yceltir. nsan akln maddeden (bedenden) soyutlar, btn zihinsel yetilerin sadece beyinde meydana gelen kimyasalelektriksel srelerden kaynakland gerei ile eliir. Ona gre beden de bir madde olarak edilgendir ve tek bana var olamaz. Aristoya gre insanda beden madde, ruh form konumundadr; beden ara, ruh ama durumundadr. Ruh, bedenin iinde tad erektir; bedene biim verir, onu harekete geirir, eree yneltir. (enel, 2004, s. 167). Bu dne gre bedenin herhangi bir maddeden, bir tatan fark yoktur. Bedene can veren, hareket ettiren ey ruhtur. Ruh tek bana var olabilir fakat bir eyleri harekete geirmesi iin somutlamas, bedensellemesi gerekmektedir. Aristo ruhun bedenselletii, yani davranlarn ynetildii yer olarak kalbi gstermitir. Davranlarn ynetildii yerin kalp deil beyin olduu zamanla anlalsa da, beynin bedenden tamamen ayr, yce bir organ olmadnn anlalmas iin daha ok beklemek gerekiyordu. 1.1.2. Ortaa Hristiyan Felsefesinde Beden-Zihin kilii Ortaa dncesine Hristiyanlk damgasn vurmutur. MS. 1de ortaya kan Hristiyanlk, Roma mparatorluunun engellemelerine karn yaylm, byk kitleleri etkiler hale gelmitir. Bunun sonucunda Roma mparatorluu MS. 378de Hristiyanl devlet dini olarak kabul etmitir (enel, 2004, s. 218). Hanerlioluna (1967, s. 341) gre Hristiyan felsefesi, belli karakterlerle birbirinden ayrlan iki evre gsterir: Patristik ve Skolastik. Kilise adamlarnn felsefesi olan erken ortaa kapsayan patristik felsefe ortaa skolastiinin ilk hazrlklardr. Skolastik felsefe ise orta ve ge ortaan ana dncesidir. enele (2004, s.218) gre patristik felsefe ile skolastik felsefenin ilk zamanlarnn dnsel temelinde Platon, skolastik felsefenin geri kalannn temelinde ise Aristo vardr. Beden ve zihin arasndaki mesafe de Platon ve Aristonun dnceleri ile beslenen ortaada iyice almtr. Erken ortaan (patristik felsefenin) en nemli dnr olan ve Hristiyan felsefesinin temellerini oluturan Aurelius Augustinus (354-430) da Platonun ve Yeni-Platoncu retinin etkileri ile dncelerini biimlendirdi (Gkberk, 2007, s. 135). O da Platon gibi ruhun sonsuzluuna ve bedenden stnlne inanyordu. Tanr Devleti adl kitabnda gnahkarlarn yer, balananlarn ise gk devletinde yaadklar bir topyay anlatr. Bu iki devleti sevgi kurmutur, yerel olann Tanry horlamaya varan benlik sevgisi, gksel olann, bedeni horlamaya varan Tanr sevgisi. (Augustinustan aktaran enel, 2004, s. 241).
Yukardaki szlerden de anlalaca gibi, St. Augustinusun yer devleti, gk devleti gibi tantanal szlerle anlatmay amalad ey, insann onu zt ynlere srklemek eilimi gsteren iki yandr. St. Augustinusa gre, insan bedeniyle yer devletine, ruhuyla gk devletine baldr. Baz insanlara bedeni egemen olur, bu insanlar kt, gnahkar insanlardr; yer devletinin vatandalardr.

5
Kendilerine akllar, ruhlar egemen olan insanlar ise, iyi, gnahsz insanlardr, gk devletinin vatandalardr. (enel, 2004, s. 241-242).

Bu dnceler dorultusunda baz Hristiyan tarikatlar dnyevilikten ve bedensellikten tamamen uzaklatlar. Bunlarn en nemlilerinden biri Benedictus tarikatnn kurucusu Sanctus Benedictus (480-543)tur (Russell, 2000, s. 94).
br dnyadan el ekenler gibi, Benedictus da tenin aldatmacalarndan ok ekmiti. Bir zamanlar gzne arpan bir kadn vard. Kadnn ansn kt tin (ruh) usuna koymutu. Onun ans ve ten isteiyle Tanr bendesinin tininde yle bir ate olutu. Bu ate yle ykseldi ki, aziz zevke tutsak oldu, l brakmay bile aklndan geirdi. Birden Tanrnn ltfuyla kendine geldi. evresinde sk ve sert dikenler ve srganlar vard. Giysilerini karp kendini onlarn arasna att. Uzun sre orada kald. Dorulduunda btn derisi syrlmt. Bedeninin yaralaryla tininin yaralarn onard. (Gregoriustan aktaran Russell, 2000, s. 96).

Bu inanca gre kt dncelerin akldan bile geirilmesi, bedene yaplan ikencelerle sonulanyor. Bedensel aclarn tini (ruhu) ycelteceine inanlyor. Bu, beden-zihin ikiliinin tarihi boyunca grlen en sert biimlerinden biridir. Bu inana gre beden bir dman olarak alglanmaktadr. Dier taraftan zihnin durumu da parlak deildir. rnein, Gkberk (2007, s. 140) skolastik dnemde filozoflarn grevinin Hristiyanl temellendirmek ve kart grleri rtmekle snrl olduunu belirtir. Burada akln sadece dinin hizmetinde kullanlmakla snrlandrldn, yaratcln yasak olduunu gryoruz. Aquinolu Thomasta (1225-1274) ise vahiy akln zerine kar, gerek doru vahiydedir (Gkberk, 2007, s. 151).
Thomasn bir benzetmesiyle sylersek, bilim, inan tapnann giri holdr; ancak bu girii aydnlatabilir felsefe ile bilim. Tapnan asl iini aydnlatan da, anlamann (vahyin) dorulardr. (Gkberk, 2007, s. 151).

Aquinolu Tomasa gre bilim ve felsefe, yani genel olarak insan dncesi snrldr, sadece snrl bilgiye ulaabilir. Gerek ve sonsuz doru inanan insana Tanr tarafndan vahiy yoluyla verilecektir. Bunun iin oturup dnmeye, sorgulamaya gerek yoktur, sadece inan ve ibadet yeterlidir. Bu dnceler insanlara dnmeyi braktrp uhrevi ilerle uramalarn tavsiye etmektedir. Bylelikle zihnin yerini inan alm, aklla kavramaktan ok inanmak nemsenmitir. Bunun sonucunda beden-zihin ikilii tekrar beden-ruh ikiliine, bir baka deyile ten-tin savana dnmtr. 1.1.3. Descartes Felsefesinde Beden-Zihin kilii Modern felsefenin kurucusu olarak bilinen, ayn zamanda ann nl bir matematikisi ve bilim adam da olan Rene Descartes (1596-1650) Fransada domutur. Beden-zihin ikilii onun felsefesinde dorua kar. Beden ve zihnin doasnn tamamen ayr olduunu savunur. Beden yer kaplayan lml bir nesneyken, ruh (zihin) yer kaplamaz ve lmszdr.

6 Descartesa gre beden hareket ederken, zihin bilir ve dnr. Hayvanlar sadece bedendir, insanda beden ve ruh birlikte bulunurlar fakat Tanr sadece ruhtur, bu yzden zihin her zaman iin bedenden daha ycedir. Descartes felsefesine kendi varl da dahil olmak zere her eyden phe etmekle balar. Daha sonra gerekliinden phe edemeyecei tek eyin phe ettii olduuna karar verir. phe etmek dnmektir ve dnen bir varlk kukusuz vardr. Bylelikle nl cogito ergo sum dnyorum, yleyse varm nermesine ular. Hanerliolunun (2007, s. 234) aktard bir anekdota gre, bu nerme yerine gezmeye gidiyorum, yleyse varm demenin bir fark olmayacan syleyen birine Descartes, gezmek derken yalnzca beden aktivitesinden bahsediyorsan varoluun phelidir, fakat bilinli olarak yaadn bir gezmekten, bu gezmeyi ryanda bile grm olsan var olduun sonucunu karabilirsin demitir. Bu dnceye gre bedenin nerede olduunun ya da ne yaptnn deil, bilinli olup olmadnn nemi vardr. Ayrca Descartesn zihin ile bilinci e anlamda kulland da grlmektedir. (Bu almada da zihin bilinle e anlaml olarak kullanlmaktadr. Dolaysyla beden-zihin ikiliindeki zihin, bilin olarak anlalmaldr.) Bylece Descartes -somut olanbedeni tamamen yadsyarak var oluunu -soyut olan- zihne dayandrr.
Bundan benim btn z ya da doas yalnzca dnmek olan bir tz olduumu ve varlm iin herhangi bir yere gerek olmadn, ne de hibir zdeksel eye baml olmadm anladm. yle ki bu Ben, e deyile beni ben yapan ruh, bedenden btnyle ayrdr ve onu bilmek bedeni bilmekten de kolaydr ve beden var olmasayd bile ruh ruh olmaya son veremezdi. (Yardml, 1997, s. 27).

Descartes iin beden bir makinedir. Yeme, ime, uyuma gibi belli ihtiyalarn karlanmas yeterlidir. Bedenin salad btn alglar gvenilmezdir. rnein, lde serap gren bir insan ileride bir vaha olduunu iddia edebilir, fakat yanlmaktadr. Descartes bu yzden bedenin alglarn gvenilir bulmaz. Onun iin nemli olan zihninde olup bitenlerdir. Ancak bu rnekte zihni yanltann gz olmas nemlidir. Descartesa gre insanlar hayvanlardan ruhlarnn olmas ile ayrlrlar. Hayvanlarn ruhlar yoktur, bu yzden onlar birer hareket eden makinelerdir. rnein, bir tehlike gren hayvan otomatik olarak kamaya, ya da yiyecek gren hayvan otomatik olarak yemeye balar. Descartes ile Aristo da burada ayrlr. Aristoya gre hayvanlarn, hatta var olan her eyin bir ruhu vardr; ruh form verici ve hareket ettiricidir. Descartes iinse ruh asla form verici olamaz, nk ruh uzamszdr, yer kaplamaz ve cismani bir nesneye etkisi olamaz. Ruh dncedir, insann beyninde bulunur ve kendini bilmeyi salar. Ruh cisimsiz olmasna ramen cismani olan beyinle nasl etkileimde bulunduu sorusuna ise Descartes doyurucu bir yant verememitir.

7
Platon gibi Descartes da bedenin akld, yanlabilir varlk olduuna ve beden hakkndaki her eyin, hayal gcnn, duygularn, alglamann ya da bedenin biyolojik detaylarnn bilinmesinin zihnin doasnn bilinmesinden daha gereksiz olduuna inanr. (Walker, 2007, s. 4-5).

Descartesn dnceleri, kendinden sonra gelen filozoflar ve bilim adamlarn derinden etkilemitir. Bunun nedenleri an felsefe dili olan Latince yerine Franszca yazmas ve bylece daha geni bir kitleye ulamas ya da dncelerini inan yerine salam bir mantkla temellendirmesi olduu iddia edilebilir. Macit Gkberke gre (2007) Descartestan sonra filozoflar Onun ortaya koyduu sorunlar zmeye, ileri gtrmeye almlardr. Descartesn dnceleri, insan aklna gvenin ve modern bilimin kaplarn araladysa da insanl 17. yzyldan 20. yzyla kadar srecek zihin beden ikiliine mahkum etmitir. 1.1.4. John Dewey ve Bedenin Uyan John Dewey (1859-1952), gnmz toplumunu, zellikle de eitim felsefesini derinden etkilemi Amerikal bir filozoftur. C. S. Peirce ve William Jamesin Pragmatizm (yararclk) felsefesinden etkilenerek nstrumentalism (aletilik) akmn kurmutur.
Dewey iin felsefe, btn pragmaclarda olduu gibi, gndelik hayattan kopuk, pratik hayatn sorunlarn olduundan daha da karmak ve anlalmaz hale getiren dnsel bir ura deil, pratik, insanlarn sorunlarnn zmne yardmc bir ura olmaldr. (Ula, 2002, s. 375).

Dier taraftan Dewey, nemli bir eitim filozofudur. Eitim konusunda bata Okul ve Toplum olmak zere birok kitap yazmtr. Cumhuriyetin ilk yllarnda eitim konusunda danmanlk yapmak zere Trkiyeye gelmi ve iki rapor yazmtr (Ula, 2002, s. 377). Deweynin felsefesinde eylem ve eylemin sonucu olan deneyim nemli yer tutar. Mageenin de (2001, s. 306) belirttii gibi, pragmatik felsefede eyler her zaman eyleyen bir failin bak asndan grlr.. bilgi, doas gerei faaliyete ayrlmazcasna baldr. Bu dnceye gre bilgiler, kristallemi deneyimlerdir. Olaylar deneyimleyen insan bu deneyimlerini zihninde analiz ederek bilgi edinir. Deneyimse bedenle yaplr ve alglanr, dolaysyla bilgi gibi duraan deil, hareketlidir. Duyusal ya da pratik bir olay deneyim olmak iin dnce ile beslenmek zorundadr. Bylece, deneyimde yapan vcut ve dnen zihin birleir ve eit nemde olur (Walker, 2007, s.7). Bylelikle Deweynin bilgi kuramnn Descartes gibi dnmeye deil, deneyime dayand sylenebilir. Bu kuramda doru bilgiye ulamakta beden de zihin kadar nemlidir. Westerlunda gre (2003, s. 46) Deweynin eitimde uygulad yaparak renme kavram onun epistemolojik grn de yanstr. Bu fikir ise bilginin sadece dnceyle retilebileceini dnen Kartezyen gre tamamen zttr.

8
Deweye gre organizma basit bir biimde paralarn toplamndan olumaz. Organizma balamlar ve artlar dahilinde bir btn olarak dnr ve bu srete beyin sadece dnmeye yarayan bir organdr. (Deweyden aktaran Juntunen, Westerlund, 2001, s.207).

Dewey bu durumu vurgulamak amacyla body-mind (beden zihni) kavramn ortaya atmtr (Juntunen, Westerlund, 2001, s. 206). Organizmann bir btn olarak dnl, eitim srasnda da rencinin bir btn olarak deerlendirilmesini gerektirir. Buna gre renme sadece zihinsel bir sre olmad iin rencinin bir srada oturarak anlatlanlar dinlemesi yetersizdir. Bunun yerine dersi bir deneyimleme alan haline getirmek, renme srecine bedeni de katmak gereklidir. Bu dnceleri ile Dewey, Descartesn ikiciliinin etkilerini eitim alanndan da silmeye almtr. 1.1.5. Merleau-Ponty Maurice Merleau-Ponty 1908 ylnda Fransa'da dodu. Varoluuluun ve

fenomenolojinin nemli kurucularndan olduu kabul edilir. Merleau-Ponty'nin felsefesinin ana sorunlar alg ve bedendir. En nemli yapt saylan Algnn Fenomenolojisi'nde (1945) bu iki sorun zerinde durur. Merleau-Ponty'e gre dnyay bedenimizle alglar ve deneyimleriz. O bunun sonucunda Husserl ve Descartes'a zt olarak varoluumuzun temelini bedende bulur.
Merleau-Pontye gre, beden bilmenin ilk biimidir ve beden yoluyla elde ettiimiz deneyimler ou kez kelimelerle anlatlamaz, daha derin seviyede bilinen deneyimlerdir. Ona gre beden hibir zaman basite bir obje olarak grlemez nk hi kimse kendini bedenden ayramamtr, bizim hayat deneyimlerimiz bu ekilde bir zne-nesne, beden zihin ve benzeri ayrmlar reddeder. Kavray nce bedende, dnce ncesi seviyede doar, dier entelektel ilemler daha sonra oluur. (Juntunen ve Hvynen, 2004, s. 200).

Bu dncelere gre insan doduu andan itibaren dnyay zihniyle deil, bedeniyle alglar. Beden-zihin ikilii gibi ikilikler daha sonra ortaya kan yapay ikiliklerdir ve bizim her an deneyimlediimiz dnyaya uygun deillerdir. Deneyimin n koulu ise alglamaktr, zihinsel faaliyetler daha sonra ortaya karlar.
Dncelerini her zaman iin Descartes'c Cogitonun (Dnyorum, demek ki varm) soyutluk ile boluundan olabildiince ayr tutmaya zen gstermi olan Merleau-Ponty, bedenli olmann belli bir dnyaya bal olmak olduunu gstermeyi erek edinerek geleneksel anlamda ruh ya da zihin karsnda ikinci plana itilen bedene saygnln yeniden kazandrmaya almtr. (Ula, 2002, s. 960).

Marleau-Pontynin bedenle ilgili dnceleri kendinden sonraki birok filozofu ve nrolou etkilemi, embodied mind (bedensellemi zihin) kavramnn olumasna temel salamtr. Bedensellemi zihin kavram, bedenin alglar ve refleksler gibi birtakm hareketleri bilinten bamsz olarak yaptn ve daha da nemlisi, insan zihninin geni lde insan bedeninden etkilendiini savunur. Bu konu bir sonraki blmde ayrntl olarak incelenecektir.

9 Dewey ve Merleau-Ponty alglamada, deneyimlemede ve dnsel aktivitelerde bedenin nemini dnsel olarak ortaya koymular ve beden-zihin problemine btncl (holistic) bak as gelitirmilerdir. Daha sonra gelien teknolojinin yardmyla yaplan birok aratrmada bu dnrlerin fikirleri ispatlanmtr. rnein Juntunen ve Hyvnen (2004), Lakoff ve Johnsonn 1980 ve 1999 yllarndaki yaptklar almalarda en soyut grlen bilisel aktivitelerde bile bedenin kritik bir rol oynadn gsterdiklerini aktarmtr. Bu aratrmann ilerideki blmlerinde de bilisel aktivitelerde bedenin oynad role dair aratrmalara yer verilecektir. 1.2. Zihin-Beden kiliinin Tarih Boyunca Mzie Yansmalar Mzik plastik sanatlar gibi somut materyallerle deil, seslerle alt iin soyut bir sanat olarak nitelendirilebilir. Platonun Devletinde ya da ondan iki bin sene sonra yazlm olan Nietzschenin Tragedyann Douunda bu dncenin izleri grlebilir. Mziin dans gibi tamamen bedensel bir ynnn olmas ya da mziin beden kullanlarak icra ediliyor olmas bile bu dnceyi deitirememitir. talyan mzik estetikisi Enrico Fubiniye gre (2006, s. 61) Antik Yunan Toplumunun mzikal dncesinin tmnde, mziin toplum iindeki etik geerlilii temas baat olmutur. Bu gr Pitagoras ve rencilerinden nce de olmasna ramen, onlarla birlikte g kazanmtr. Gkberkin (2007, s. 29) belirttiine gre Pitagoras (M.. 580-500), ses perdesi ile tel uzunluu arasnda bant bulmutur. Pitagoraslar mzikteki uyum (harmonia) yasalarnn saylarla anlatlabildiklerini grdkten ve btn olaylarn saylarla tabii bir yaknlklar olduunu anladktan sonra saylarn varln ana maddesi olduunu dnmlerdir. Pythagoraslar, mziin, ruhlarmzn bozuma uram armonisini yeniden sabitletirme gcne de deinerek daha da ileri gitmilerdir. (Fubini, 2006, s. 63). Bylelikle mziin tpta ve eitimde kullanlnn yolunu da amlardr. Platonun Devlet adl eserinde bedenin eitimi iin idman, ruhun eitimi iinse mzik kullanlmas gerektii ynndeki dncesini tekrarlamakta yarar vardr. Ona gre ideal bir toplum dzenine ulamak iin hznl ya da gevek hisler uyandran makamlarn alnmasn yasaklamal, kahramanlk ve olgunluk hissi veren makamlarda arklar bestelenmelidir.
Platona gre mziin armonisi, ruhun ve ayn zamanda evrenin armonisine denk der. O yzden armoni bilgisi hem ruhun bozulan dengesini eski haline getirebildii lde, szcn geni anlamyla eitici bir arac, hem de armoni evrene hkmeden kutsal bir dzeni temsil ettii lde evrenin derin varlnn bilgisinin bir aracn temsil eder. (Fubini, 2006, s. 66-67).

10 Platondan sonra gelen filozoflar da mziin ruhsal bir eylem olduunu savunmulardr. Ortaada da bu Pitagoras-Platonik gr varln srdrmtr. Fakat Ortaada mzik halk arklar ve dinsel mzikler olmak zere ikiye ayrlm durumdadr. Kilise adamlarna gre haz veren halk arklarndan uzak durulmal, evrenin armonisini temsil eden dinsel mzikler dinlenilmelidir. rnein Augustinus (354-430), tiraflarnda dinsel bir arknn mziinden haz ald iin ondan uzaklamak isterken, tam da bu mziin verdii haz ile ruhun duaya ynlendirilebilecei dncesi arasnda bocalar (1999, s. 33-50). Bu dnceler Erken Ortaan nemli dnrlerinden Severinus Boethiusun (480-524) mzii daha sonra da kullanlacak olan blme ayrmasna neden olur. Bunlar humana (insani), mundana (dnyevi) ve instrumentalis (algsal) mziktir. Musica instrumentalis, alglar ve insan sesine ait mziklerdir ve en aa seviyededirler. Musica humana, insan bedeninin ve ruhunun uyumudur. Musica mundana ise yer krenin ve gezegenlerin uyumlarnn (harmonia) mziidir, soyuttur ve Boethiusa gre en nemli mziktir. Boethius ve ardllar ayrca Antik Yunan kltrnn etkisi ile mzik yapanlar kmsemiler, aydn insanlarn mziin bu pratik ynyle deil, armonisiyle, yani zihinsel ksmyla uramasn salk vermilerdir. Aydnlanma anda bu konuya Descartesn beden-zihin ikiliini damgasn vurmutur. Bu gre gre mzik; yaplan, hissedilen veya yaanlan bir ey deil, bilinen dnsel yaplar olarak tanmlanr. Mzii o an veya sre boyunca deneyimlemeyiz, onun varlnn bilincinde oluruz. (Juntunen ve Westerlund, 2001, s.205). Buradan Descartesa gre mziin bedensel deil, zihinsel bir eylem olduu savn karabiliriz. Bu ortaa dncesi ile ayn dncedir, mziin alnmas gibi bedensel eylemler deersiz, armonileme, besteleme gibi zihinsel eylemler deerlidir. Bunun yan sra mzik dinlemek de soyut olduu iin zihinsel eylem saylr. Descartesn ada olan nl Alman filozof ve matematiki Leibniz (1646-1716) mzik farknda olmadan sayan ruhun matematiidir. demitir (Bamberger ve Dissea, 2003, s. 1). Buradan Leibnizin de mzii ruha zg bir ey olarak grd anlalr. Dier taraftan Leibniz ayn cmlede sayma iinin bilinsizce gerekletiini belirtmi, bylelikle yirminci yzylda ortaya kacak bedensellemi zihin kavramn da ncellemitir. Ayrca, mzik ile matematik arasnda kurduu ilikiden yola karak mziin icrasn bir kenara brakp yalnzca soyut ynnden bahsettii de grlebilir. Sonu olarak Leibniz de mzik konusunda Descartes ve ardllar gibi dnmektedir.

11 Bylelikle, Avrupa kltr yzyllarca mzii bedenden ziyade ruhsal-zihinsel bir eylem olarak grmtr. Mziin icra yn kmsenmi ve dlanm, dolaysyla mzik icraclar da kmsenmitir. Buna paralel olarak ortaada dini mzik harici- mzik eitimi de bir okullama olmadan, usta rak ilikisi ile srp gitmitir. Mziin yorumlanmas ve anlamlandrlmas icraclktan ayrlarak ve mzik estetii adyla yceltilerek din adamlarnn, filozoflarn, entelektellerin ura haline gelmitir. Bu dnemde dnrler bir yandan gzelllik gibi estetik kavramlar zerinde dururlarken dier taraftan sanatsal anlam, sanat dili gibi konular zerinde almlardr. Mziin dille birok ortak noktas olmas mziksel anlam konusunun ekiciliini arttrmtr. 1.3. Mziksel Anlam ve Dil Mziin dil gibi ak bir anlam olup olmad ok uzun zamandr tartma konusu olmutur. Bir kelime, zerinde herkesin uzlat bir anlam ifade eder. rnein elma denildii zaman e-l-m-a harfleri ile aslnda dorudan hibir ilgisi olmayan bir meyva nitelenir. Bu dili bilen btn insanlarn bunu anlamalarnn nedeni bu harflerle bu nesne arasnda bir iliki varsayldnn retilmi olmasdr. Benzer ekilde cam krlma sesi de elma ile ilikilendirilebilirdi. Kelimelerin anlamlar kaydrlsa bile (mecaz) herkes yeni anlam bildii mddete iletiimde kopukluk olmaz. rnein elma yanakl denildiinde kimsenin aklna yanaklarn elma biinde olma ihtimali gelmez, benzetmenin elmann krmzlndan dolay olduu bilinir. iir byk oranda mecaz zerine kuruludur. stelik iirsel mecaz ou kere kiiden kiiye farkl anlamlar ifade eder, fakat yine de belirli anlam snrlarnn dna tamaz. rnein ne iindeyim zamann, ne de bsbtn dnda msras bu bir kapdr cmlesi kadar net bir anlam ifade etmese de, akla getirecei eylerin zamanla ilgili olduu da aktr. Mzikte anlam bir adan iirsel anlama benzerlik gsterir, her ikisi de kiiden kiiye deiir. Karadeniz blgesinde dadan daa slkla haberleen obanlarn olduu bilinir. O kyde belirli sla belirli bir anlam yklenmise iletiimin salanmas iin engel kalmamtr. O blgeye dardan gelen biri slklarn anlamlarn bilmedii iin sesleri duysa da anlamlandramaz. Gnlk yaamda kullandmz buna benzer mzikli semboller de vardr: tam sesten oluan araln kaydrlarak ard arda alnmas siren sesini dolaysyla acil bir durumu, inici byk l araln yava tempoda alnmas kap zilini akla getirmesi gibi. Bu ekilde rnein okul zili gibi herkesin kendi zel armlar da vardr fakat bu sesler dier insanlar iin ayn eyleri ifade etmeyebilir. Bu durumda mzikle dil arasnda birtakm farkllklar olduu ortadadr. Bununla beraber, mziin insanlara kesin anlamlar tad

12 rnekler de vardr. Thomas Fritz ve arkadalarnn 2009 ylnda yaynladklar bir makaleye gre mzik insann temel duygusu olan nee, hzn ve korkuyu dier insanlara aktarabilmektedir. Fritz ve arkadalar, Afrikann Mafa yerlilerine Bat mziinden rnekler dinleterek bu rnekleri neeli, hznl ve korkulu yz ifadeleriyle ilikilendirmelerini istemilerdir. Aratrmaclarn Mafa yerlilerinini seme nedenleri, onlarn kuzey Kamerunun dalk kesiminde elektriksiz ve Bat geleneinden uzak, kendi gelenekleri dorultusunda yaamalardr. Deney sonularna gre Mafa yerlileri dinledikleri Bat mziklerini ans eseri olabilecek dzeyin ok stnde bir dzeyde ilgili yz ifadesiyle ilikilendirebilmilerdir. Bu bulgu tm insanlarda temel duygularn mzikle alglanabildiine bir kant oluturmutur. Bir baka ilgin rnei Dr. Karl Paulnack aktarmtr (2009, s. 37-38): Huzurevinde verdikleri bir konserde Aaron Coplandn keman-piyano sonatn almaktadrlar. Copland bu sonat kinci Dnya Savanda len pilot arkadana adamtr. Konser srasnda yal adamlardan biri alamaya balar. Konser sonrasnda neden aladn anlatr; kinci Dnya Savanda kendisi de bir pilottur ve bir pilot arkadann lmn grr. Paray dinlediinde garip bir biimde bu an gznde canlanm, tekrar o an yaam ve gzyalarn tutamamtr. Bu rnekte bestecinin mzie iledii temalar dinleyiciye olduu gibi ulam ve ayn dilde olduu gibi (belki daha da gl) bir iletiim salanmtr. Bununla beraber, Paulnack bu olayn nedenlerini aratrmamtr. Konserde alayan yal adam bu paray ve hikayesini daha nceden duymu ve unutmu, konser srasnda tekrar alnnca parann hikayesi bilinaltnda canlanm ve kendi bandan geen olay hatrlatm olabilir. Sonu olarak bu olay iletiimden ziyade parann dourduu arm olabilir. Bu ve buna benzer rneklerle mziin dil olduunu iddia etmeden nce rneklerin ayrntl olarak incelenmesi gerekmektedir. Dil gnderilecek mesajn kodlama biimidir. Dil sayesinde gnderici mesajn alcya iletebilir, bu srece de iletiim denir. letiimin eleri kaynak, alc, ileti, balam, dnt ve kanaldr. letiim kurulurken kaynak mesaj gnderen, alc alan, ileti ya da mesaj iletilmek istenen duygu ya da dnce, balam iletiimin gerekletii ortam, dnt alcnn tepkisi ve kanal iletinin gnderilme eklidir. Mzikte kaynak besteci ya da yorumcu olabilir, alc dinleyicidir. leti bestecinin ya da yorumcunun uyandrmak istedii duygu ya da dnce, balam bir konser salonu olabilir. Dnt dinleyicinin alklar, slklar veya kaset sat oran olabilir. Kanal ise mzikteki sesler ve nanslar olabilir. Mzik iletiimin bu temel elerine sahip olduu halde mziin bir dil olup olmad tartmaldr.

13 Slobodaya (Aktaran Philpott ve Plummeridge, 2001, s. 33) gre, mzik ve dil arasndaki benzerlikler unlardr: Her ikisi de insana zeldir, Her ikisi de sonsuz oklukta kombinasyon olasl tar, Her ikisi de modellerden dinlenerek renilebilinir, Her ikisi de sessel ve iitsel sreleri kullanr, Her ikisi de yazm sistemi gerektirir, Her ikisini de kullanmadan nce gerekli becerilerin ve bilgilerin edinilmesi gerekir, Her ikisi de tm kltrlere yaylm durumdadr, Her ikisi de fonetik, semantik ve sentaktik ynlerden incelenebilir, Her ikisi de eitli dnmlere ak altyap ierirler.

Bu benzerliklerden dolay mzii bir dil olarak tanmlayan dnrler vardr. Bunlardan en nde geleni, Deryck Cookedur. Cooke, 1959 ylnda yaynlanan Mziin Dili adl kitabnda mziin duygular ifade ettiini ve dinleyenlerin de mzik araclyla bu duygular hissettiklerini savunur. Cooke kitabnda baz melodik hareketlerin oluturduu duygular yle gsterir (Aktaran Kaminska ve Woolf, 2008, s. 139):

14

Tablo 1.1 Cookea Gre Baz Melodik Hareketlerin Uyandrd Duygular

Do-re-mib-re-do Sol-mib-re-do Do-si-la-sol Sol-do-re-mib Do-re-mi-fa-sol-la-sol Do-re-mi-fa-sol Sol-fa-mib-re-do Do-re-mi-fa-sol-la-sol Do-sib-la-sol nici kromatik dizi Do-re-mib-fa-sol Sol-fa-mi-re-do Sol-lab-sol Sol-do-re-mi Do-re-mib-re Sol-la-sol

Kaderden kanlmazlk hissi Acnn patlamas, raz olma Neenin gelii; srekli hisler Saf trajedinin kabul Mutsuzluun teyidi Zafer ve nee duygular Kederin ve sona geliin pasif kabul Maksimum neenin kabul Kedere teslim olmak, sonsuz umutsuzluk Yorgunluk, ar, batma, son Acnn kabul Pasif neenin kabul Izdrap patlamas Saf ve basit neenin kabul Sonradan azalan zdrap patlamas Nee patlamas

Cookea gre mzik, kendine zg kelimeleri olan bir dildir. (Philpott ve Plummeridge, 2001, s. 33). Besteciler duygularn bu kelimelerle ifade ederler ve dinleyiciler bestecinin duygularn anlarlar. Cookea gre bundan yola klarak yukardaki gibi bir eit mzik szl oluturulabilinir. 2008 ylnda Kaminska ve Woolf mzik eitimi almam 12 denek zerinde Cookeun savlarn snamlardr. Deneklere yukarda yer alan melodik hareketler dinletilerek bunlar snflandrmalar istenmitir. Deney sonularna gre, Cookeun da

15 bahsettii gibi melodik hareketlerin duygusal anlam tama potansiyelleri olmakla beraber, melodik hareketler Cookeun ne srd gibi detayl duygular tamakta ok yetersiz kalmaktadrlar (Kaminska ve Woolf, 2008, s. 151). Dier taraftan, mziin bir dil olmadn savunan dnrler de vardr. Bu dnrlere gre mzik herkesce ortak anlalan kavramlar iermekten uzaktr. rnein;
Eduard Hanslicke gre mziin hi bir anlamsal ierii yoktur, kendinden baka hi bir ey ifade etmez. Mziin ifade edebilecei eyler yalnzca ses deiiklikleridir. Mziin anlam kulamza gelen seslerin ilikilerini deerlendirmek ve zerine dnmektir. Mzik dinlerken hisler elik edebilir ama bunlar mziin anlam deildirler. Dil kendinden farkl bir ey ifade edebilirken mzik sadece kendisini ifade eder. (Philpott ve Plummeridge, 2001, s. 35).

Philpotta gre (2001, s. 34) bu dnrler Cookeun teorilerine kar u sorular sormulardr: Neden majrn znt hissi vermesi gibi zt rneklerle de karlayoruz? Bu teorinin bat mzii dnda geerlilii var m? Gerekten de bir bestecinin duygularn mzik araclyla bize indirebilmesi mmkn mdr? Neden mzik sadece duygularla ilikili olmaldr? Bilisel, sosyal, kltrel ya da ideolojik anlamlarla ilikili olamaz m? Bunlarn dnda Dewey, Langer, Bernstein gibi eitli dnrler de mzikle dilin farkllklarn listelemilerdir:
Mzikte gsteren ile gsterilen arasnda sabit bir iliki yoktur. Mziin bu kap ya da bu renk gibi belirli eyleri iaret ettiini sylemek zordur. Ksaca, mzikal anlamn bir szl yoktur. Mzik tercme edilemez. rnein, Mozartn bir paras anlamn yitirmeden Aborijin mziine tercme edilebilir mi? Bizim konuma ya da yazm dilimiz ifadeleri analiz edebilir, gzden geirebilir, reddedebilir ya da kabullenebilir. Fakat olumsuz bir mzik cmlesi kurmak mmkn deildir, rnein bir mzikal fikri yanllayamayz. Dewey, (1934) dil-sanat benzerliini sadece sanatn anlamlarn paylalmas, deitmesi ve tek ynl iletiimin olmas asndan kullanmtr. Bununla birlikte, ona gre bilimler bireyleri saptarken, sanat sadece ifade eder. Ona gre anlamsal dille sanat arasndaki fark, ilkinin gemideki bayraklar grp bunu bir sinyal olarak alglamas, dierinin ise bayraklarn dekorasyon iin olduunu dnmesi gibidir. Susanne Langere gre (1942), biz szel semboller sayesinde mantkl, kesin ve referans verebilirken mziin ve sanatn szel olmayan sembolleri ile bunlarn hibirini yapamayz. Abbsa gre (1989) sanatlar dnsel olmaktan ziyede algya dayaldrlar ve mzik de duyusal ve algsal deneyimlerimizin sslenerek davurulduu alanlardan biridir. Bu davurum sembollerin iine gmlmtr ve onlardan ayr anlamszdrlar. Son olarak Bernstein (1976) dilin anlamsal yapdaki ift ilevine dikkat eker; dil saptamac olduu kadar mecazi de olabilir. Ona gre mzik, yazl dildeki bir cmleye eit deildir. Bir cmle, dilin estetik ya da iletiim amal kullanlmasna gre sanat olabilirken sanat sadece

16
estetiin snrlar iinde kalr. Kelimeler onlar sanat yapan mecazi anlam kazanabilirken mzik mecazn dna kamaz. Mzik ifade edebilir fakat fikir ileri sremez. (Philpott ve Plummeridge, 2001, s. 34-35).

Susanne Langer ve Leonard Meyer gibi baz dnrler de mziin bir eit dil olduunu ileri srmlerdir. nl dilbilimci Noam Chomskiye gre mziin, matematiin ya da arlarn iletiim sistemlerinin dil olup olmadn belirlemek iin nce dilden ne kastedildiini belirlemek gerekir. Eer dil derken insan dili kastediliyorsa bunlar dil deildir. Fakat dil derken bir sembolik sistem ya da bir iletiim sistemi kastediliyorsa bunlar, dier pek ok rnek gibi dildir (Chomskiden aktaran Clark, 1982, s.198). Mziin bir eit dil olduunu savunanlar da mziin semboller ierdiini, kendine zg sentaksnn olduunu ve semantik adan incelenebileceini savunmulardr. Mziin ierdii semboller en basit olarak seslerin portede yazllar, mziin sentaks tm mziklerde ayr ayr var olan armoni, melodi ya da ritim kurallarn ierir. Mziin semantii ise Cookedan farkl olarak belirli mzikten belirli bir anlam karmay deil, farkl anlamlar ierisine alr. Susanne Langera gre mzik dilin tesindeki anlamlar ifade eder. Bu yzden mzik dile tercme edilemez. Franz Liszt bu konuda szler byy bozar, duygularn kutsallklarn alaa eder, ruhun ince duygularn krar nk onlar kelime, hayal ya da fikirle ifade edilemezler demitir (Langer, 1957, s. 236). Bu durumda mzikle dilin ifade ettikleri hayatn farkl gerekleridir. Langera gre mzik kendini ifade deildir, duygularn, ruh hallerinin, zihinsel gerilim ve zlmelerin dzenlenmesi ve sunumudur (1957, s. 227). Mzik belirli duygu ya da dnceleri ifade etmez, insann hislerini sembolik olarak sunar (Philpott ve Plummeridge, 2001, s. 35). Bu durumda mzik bir dil olamaz, dil olsayd belirli duygu ve dnceleri aktarabilmesi gerekirdi. Dier taraftan Langera gre mzik duygu ve dnceleri semboller araclyla insanlara iletir. Bu durumda mzik duygu-dncelerin net olarak ifade edilmedii bir eit dil olmaldr. Leonard Meyere gre mziin bir sentaks vardr. Mzik bu sentaks araclyla kstl da olsa anlam iletir. Meyerin teorisi beklenti zerinedir:
Meyerin teorisine gre, gndelik yaamda duygular beklentilerimizin tatmin edildii oranda hissedilir. Belirli tr mzikte belirli eylerin olmasn bekleriz. Beklediimizden farkl bir durum meydana gelirse, biz bunu engellenmi bir eilim ya da duygu olarak deneyimleriz. Beklentilerimizden sapmalar bazen kk, bazen de byk duygu deiimlerine neden olur ve bu da varlmzdaki gel-gitleri yanstr. (Philpott ve Plummeridge, 2001, s. 36).

Mzik de dier sanatlar gibi beklenti oluturmak ve beklentiyi karlamak arasnda geen gerilimden beslenir. Mzikte beklenti ritmik, armonik ya da melodik olabilir. Meyere gre

17 bu beklentiler mziksel anlamlar tarlar. Bu adan beklentilerin gereklemesi de gereklememesi kadar anlamldr. 1.4. Aratrmann Amac Tm bu bilgiler deerlendirildiinde Trkiyede mziksel kavray, mziksel alg ve mziksel kavray srecinde bedenin rolne ilikin u sorunlar ortaya kmaktadr: 1. Trkiyede mzik kuramlar alannda, mzik performansnn altnda yatan psikolojik ve psiko-motor sreler konusunda bilimsel almalarn sayca ve nitelike zayf olduu grlmektedir. 2. Bu konulardaki alanyaznn arlkl olarak yurtd kaynakl olmas ve dank bir grnt sergilemesi, Trkiyedeki mzik kuramclarnn, mzik eitimcilerinin ve aratrmaclarn bu kaynaklara eriimini gletiren bir faktr olarak grlebilir. 3. Son yllarda mzik-beden ilikisi hakknda yaplan aratrmalarn saysndaki art ve metodolojilerdeki deiimler, bu konunun yakn takibini ve gncel kaynaklarn nemini arttrmtr. 4. Mzikte anlam, mziksel kavray ve mziksel kavray srecinde bedenin rolne ilikin gncel kaynaklar ieren ve deerlendiren aratrmalara gereksinim duyulmaktadr. Mzik alannda yaplacak olan disiplinleraras almalar iin gerekli kuramsal zemin ancak byle oluturulabilir. Bu alardan deerlendirildiinde aratrmann amac, mziksel kavray srecinde bedenin rolnn ilgili alanyazn iinde aratrlmas, zetlenmesi ve yorumlanmasdr. 1.5. Aratrmann nemi Bu aratrmann elde ettii bulgularla; mzik kuram, mzik felsefesi, mzik eitimi gibi alanlarda alan mzik insanlarna katk salamas beklenmektedir. te yandan, mzik performans alannda yetimi ve yetimekte olan mzik insanlarna da yol gstermesi umulmaktadr. Trkiyede beden kullanlarak mzik retme yntemlerinin uygulamalar hakknda eitli aratrmalar yaplm olmakla beraber, bu yntemlerin arka planlarn oluturan felsefikuramsal bilgiyi inceleyen aratrma says azdr. Bu aratrma lkemizde bu konudaki aratrmalardan biri olacaktr.

18

1.6. Problem Cmlesi Tm bu veriler nda bu aratrmada u soruya yant aranmtr: Mziksel kavray srecinde bedenin rol nedir?

19

2. BLM: YNTEM

2.1 Aratrma Modeli Bu aratrma nitel bir aratrmadr ve veriler alanyazn ve rnekolay tarama yollaryla toplanmtr. Dokman inceleme ya da belgesel tarama olarak da adlandrlan alanyazn tarama aratrmalar bir alanda yaplm btn almalar ya da seilen belli bal kaynaklar inceleme ve yorumlamaya dayanr. Nitel aratrmada dorudan gzlem ve grmenin olanakl olmad durumlarda veya aratrmann geerliini arttrmak amacyla, grme ve gzlem yntemlerinin yan sra allan aratrma problemiyle ilgili yaz ve grsel materyal ve malzemelerin de aratrmaya dahil edilebileceini belirten Yldrm ve imek (2000, s. 140), te yandan dokman incelemesi veya analizinin tek bana da bir aratrma yntemi olabileceini ifade etmilerdir. Karasara (2005, s. 183) gre alanyazn tarama belli bir amaca ynelik olarak kaynaklar bulma, okuma, not alma ve deerlendirme ilemlerini kapsar. te yandan Haddrille (2007, s.1) gre alanyazn taramasnn amalar unlardr: 1. Problemin tarihsel arkaplann aydnlatmak, 2. Problemle ilgili eitli aratrma ve dnceleri karlatrmak, 3. Alanyazndaki dank aratrma bulgularn biraraya gelebilen gruplara indirgemek, 4. Daha nce yaplm aratrmalarn yntemlerine k tutmak, 5. Birbirleriyle rtmeyen bulgular gz nne sermek, 6. Daha nce yaplm aratrmalar zetlemek, 7. Alandaki hangi konularda almalar yaplabileceini gstermektir. Akademik almalarn saylarnn her geen gn artmas ve bilgilerin hzla eskimesi, gnmzde en gncel verileri kullanmay bir aratrma iin zorunluluk haline getirmitir. Aratrmann yapl srecinde bile kullanlan kaynaklar eskiyebilir. Bu nedenle aratrmalarda, zellikle alanyazn tarama aratrmalarnda aratrma sonlanana kadar

20 alanyazn tarama srdrlmelidir. Bir baka deyile alanyazn tarama aratrmalarnda sreklilik esastr. Bu aratrmada alanyazn tarama tekniklerinden anlatmc yntem kullanlmtr. Geleneksel anlatmc eletiride, her almann sonular ayr ayr yorumlanr, daha sonra incelenen balk hakknda genel sonular olarak zetlenir (Gates, 1984, s. 16). Anlatmc yntemde aratrmac geni bir alanyazn taramas yaptktan sonra aratrmasnda ie yarayacak almalar derinlemesine inceler. Daha sonra aratrmalarn elikilerini ya da birletikleri noktalar betimler. Son olarak gnmzde hangilerinin daha geerli olduunu da gz nne alarak bir sonuca varr. Brymane gre anlatmc metot sistematik tarama metodunun uygun olmad durumlarda ve aratrma stratejilerini yorumcu epistemoloji zerine kurmu aratrmaclar iin uygundur (2008, s.94). Bu yntemin seilmesinin nedeni, ele alnan konunun deneme ya da genel tarama yntemi ile incelenmeye elverili olmayan, kuramsal bir konu olmasdr. Bu aratrmann temel metodolojik yaklam alanyazn incelemesi sonucu elde edilen bulgularn yorumcu epistemoloji zerine dayandrlmasdr. Buradan hareketle, aratrma srasnda aratrma sorularnn alanyazndaki yantlar toplanm, belirgin kategoriler halinde zetlenmi ve yorumlanmlardr. Bylelikle bu yntemle kaynak saysnn ve aratrmalarda kullanlm yntem fazlalnn yaratt kaynaklar anlama ve yorumlama glklerinin almas hedeflenmitir. Bunun yannda bir rnek olay taramayla aratrma bulgularnn somutlatrlmas amalanmtr. Bunun nedeni, anlatlan teorik bilgilerin uygulamalarnn nasl olacana ilikin bir rnek gereksinimi hissedilmesidir. Bylelikle kuramsal bilgilerin somutlanmas ve rneklenmesi salanmtr. 2.2. Verilerin Toplanmas Aratrmann temel kaynaklarn ilgili alanyazndaki aratrmalar, makaleler, tezler ve kitaplar oluturmaktadr. Bu kaynaklar eitli kitaplardan ve internet zerinden eriilebilen ulusal, uluslararas veri tabanlarndan elde edilmitir. Bu kaynaklarn gncel olanlarna ncelik verilmitir. Veri toplama sreci u aamalardan olumutur: 1. Aratrma sorularna yant verecek olas kaynaklarn belirlenmesi. 2. Bu kaynaklarn incelenmesi sonucunda birincil ve ikincil kaynaklarn belirlenmesi. 3. Bu kaynaklardan elde edilen verilerin birleebilen ya da ayrlabilen ynlerinin belirlenmesi. 4. Devam eden alanyazn toplama sreciyle birincil ve ikincil kaynaklarn gzden geirilmesi, yenilenmesi.

21

2.3. Verilerin Analizi Bu aamalarn ardndan bir havuzda toplanan kaynaklar deerlendirilmi ve

yorumlanmtr. Kaynaklar deerlendirilip yorumlanrken ncelikle aratrmann kavramsal anahatlarnn dna kmamaya zen gsterilmitir. Daha sonra birbirleriyle rten ya da elien veriler belirlenmi, bunlarn hangi noktalarda rtt ya da ayrld aklanm ve olas farkllk nedenleri aratrlmtr. Atf saysna gre alanyaznda genel olarak hangisinin kabul grdne baklm ve atf says yksek olan kaynaklarn kullanmna zen gsterilmitir.

22

3. BLM: BULGULAR VE YORUM

3.1. Mziksel Alg ve Beden 3.1.1. Mziksel Alg Hareket insan yaamnn temelini oluturur. Gnlk yaplan iler dnda kalbin at, nefes alma, sindirim sistemi vb. srekli hareket halindedir. Bu yzden aslnda oturan bir insan bile srekli hareket etmektedir. nsan dnyay da bu hareketler araclyla kavrar. nl eitim bilimci Piagetye gre zeka hareketle balar. Bu yzden Piagetnin geliim srelerinden ilki olan duyusal-edimsel aama ok nemlidir. Bu aamada bebek ellerini-ayaklarn bilinsizce oynatarak evre hakkndaki ilk bilgilerini edinir. Piagetye gre bu dnemde zihin geliiminin temeli atlr. Duyu-motor emalar, yani hareketler ve onlarn duyusal sonular, btn bilgilerimizin temelini olutururlar....insanolunun biyolojisi bu duyu-motor renme ile zihinsel ilemlerini yaplandrr. (Piagetden aktaran Philpott, 2001, s.81-82). Felsefi adan baklrsa bu dnemde bebek Platon ve Descartesn tersine, ontolojisini dokunmak zerinden oluturmutur. Platona gre dokunulan nesneler gerek deillerdir, gerek olan nesnelerin ideleridir. Descartes ise varl yanlsama saymay, kendi bedeninin bile varlndan kuku duyma aamasna getirir. Oysa bir bebek iin dokunduu nesneler vardrlar, dolaysyla bebek bedeni araclyla dnr. Yetikinlerde bedensel algnn nasl alt ve ussal kararlar nasl etkiledii Antonio Damasionun kitabnda ayrntl olarak ilenmitir. Damasio ve arkadalarnn yaptklar bir deneyde, n beyin blgesi hasarl olan ve olmayan insanlarn kumarda risk alma oranlar incelenmitir (Damasio, 2006, s. 221-230). Deney sonularnda n beyin blgeleri (frontal loblar) hasarl hastalarn, risk almadklarn iddia ettikleri zamanda bile riskli oynadklar, buna karn normal insanlarn normal riskler ald ortaya kmtr. Bunun nedeni incelendiinde, normal deneklerin risk almadan nce deri iletkenliklerinin arttn, yani bir eit bedensel tepki verdiklerini, buna karn frontal hasarl deneklerin bu tepkiyi veremediklerini kefetmilerdir. Damasioya gre frontal hasarl denekler hangi kararn daha riskli olduunun farkndalar fakat riske kar bedensel tepki gelmedii iin riski grmezden gelmeye eilimliler, bunun sonucunda da risk alp kaybetme ihtimallerini arttrmaktalar

23 (2006, s. 230). Bu deneyin sonular bedensel tepkilerin insann karar vermesinde sanlandan ok daha nemli olduunu gstermektedir. Koelsch ve Siebel (2005, s.1) mziksel algy, akustik zmleme, mziksel sz dizimi (syntax) ve anlam (semantic) zmleme aamalarn ieren bir sre olarak tanmlamlardr. Bir baka deyile; mziksel alg, perde, tn, ritim, melodi ve armoni gibi temel mzikal parametrelerin fiziksel olarak alnmas, deerlendirilmesi ve anlamlandrlmas sreleridir. Bu gnmz tanmna gelmeden nce, mzii bulunduu mistik-yce konumdan kurtararak bilimsel bir aratrma konusu yapan biliminsanlarnn banda, Alman fiziki ve anatomist August Knoblauch (1836-1919) gelir (Johnson ve Graziano, 2003, s. 102). Knoblauch, 1888 ylnda aphasia (sonradan gelien bir eit dil bozukluu) ve amusia (eitli nrolojik nedenler sonucunda mzik retmenin ve alglamann glemesi ya da tamamen yok olmas eklinde grlen bir hastalk) hastalar zerinde yapt almalardan bir ematik model gelitirmitir. Bu modele gre beyinde dncelerin sakland merkezler ve merkezleri birbirlerine balayan yollar vardr.
Knoblauch mzik ilemek iin gereken be merkez tanmlamtr. Mziksel iitme merkezi, sesler iin mziksel motor merkez ve dnce merkezi ana merkezdir. Kalan iki merkez ise grme merkezi ile motor yazma merkezidir. (Johnson ve Graziano, 2003, s. 106).

Knoblauchnun modelindeki bu be merkezden dnce merkezi hari drd, mzik zerine uzmanlamtr. rnein, mziksel iitme merkezi sadece mziksel sesleri alglar, konuma gibi dier seslerde devreye girmez ya da motor yazma merkezi sadece mzik yazm srasnda etkinleir. Buradan Knoblauchnun, beynin baz blgelerinin mzie zellemi olduunu dndn karlabilir. Bu zelleme beyin ve mziin beraber evrimlemi olmasn da gerektirir. Bununla beraber, modern nrolojiye gre beyinde belirli bir mzik merkezi yoktur (Baeck, 2002, s. 449). Modern nroloji mziin beyindeki etkilerini Doppler sonografisi, pozitron-emisyon tomografisi (PET), fonksiyonel nkleer manyetik rezonans (fMRI) gibi grnt teknolojileriyle inceler. Salkl insanlardan elde edilen sonularla aphasia1 ya da amusia2 gibi hastalklar olan insanlarn sonular karlatrlarak beyinde hangi blgenin mzik algsnn hangi ksmndan sorumlu olduu bulunmaya allr. Dier taraftan, beyin bir plastik gibi deikendir. ki insanda ayn ilevi gren yerler farkl olabilir, hatta beyin hasar sonucunda bir insann hayatnn farkl dnemlerinde beyin blgelerinin ilevleri deiebilir. Kolb ve Whishawa gre beyin plastisitesi, beyinin yapsn ve fonksiyonunu deitirebilme yeteneidir ve bu yetenek bceklerden insanlara kadar ok eitli canllarda gzlenmitir (Kolb ve Whishaw, 1998, s. 43). te bu nedenden dolay, biliminsanlar mziin tam olarak
1 2

Aphasia: Beyin hasar sonucunda gerekleen konuma zorluu. Amusia: eitli nrolojik nedenler sonucunda mzik retmenin ve alglamann glemesi ya da tamamen yok olmas eklinde grlen bir hastalk.

24 nerelerde ilendiini anlatan eksiksiz bir model oluturmakta zorlanmaktadrlar. Mziin beyinde nereleri kulland kiiden kiiye, hatta mzik eitimi ncesi ve sonrasnda bile deiebilir. rnein Baeckin aktardna gre, yaplan aratrmalarda bir melodinin tannmas srasnda mzisyenlerin beyninin sol yarkresi aktifken, mzisyen olmayanlarda beynin sa yarkresi aktiflemitir (Bever and Chiarellodan aktaran Baeck, 2002, s.450). Bu durum, mzikle ilgilenmenin kullanlan beyin blgelerini deitirebileceinin kantdr. Platel ve dierlerine gre (1997, s. 235-240) beynin mzikle ilgili blmleri ve bu blmlerin grevleri unlardr: Superior temporal gyrus3 ve posterior blge melodi algsnda, Fronto-temporal korteks ve destekleyici motor blge mziksel grntler dnlmesinde, Sol inferior frontal gyrus4, sol ve sa superior temporal gyrus, sol orta occipital gyrus5, sol anterior singulate gyrus6 ve sa internal pallidum7 mziin (ton ve ritmin) tannmasnda, Sol cuneus-precuneus8 ve sol superior frontal gyrus tonal seslerin algsnda, Sol inferior broca blgesi ve sol insula ritim algsnda, Sa superior ve orta frontal gyrus, sa orta frontal ve precentral gyri, sol precuneus, sol orta occipital gyrus tn algsnda etkinlemektedir. Yukarda da grld gibi, beyinde mzik iin zellemi, belirgin bir blgenin olmad ynndeki gr giderek glenmektedir. Bunun yerine mzik algs ve ilenmesi beyinde yaylm durumdadr. Mzikle ilgili ilemler yaygn kannn aksine sadece sa yarkreyle de ilgili deildir, iki yarkreye yaylmtr. Mziksel alglama konusu doal olarak sadece beyinle ilgili deildir. itme organlarmz, hatta tm bedenimiz de mziksel algya dahildir. Mzii oluturan perde, tn, ritim, melodi ve armoni elerinin her biri iin mziksel alg farkl iledii iin aratrmaclar genel olarak mziin alglanmas zerine almak yerine mzik elerine ynelik almalar yapmlardr.

3 4 5 6 7 8

Beynin yan tarafnda, kulan arkasndaki blge. Sol lobda gzn st ksmna karlk gelen blge. Beynin arka alt blgesindeki alan. Beynin i orta ksmnda bir blge. Beynin i orta ksmnda bir blge. Beynin arka i ksmnda bir blge.

25 3.1.1.2. Perde Algs Ses en basit tanmyla titreimdir. Resim 3.1de sesin havay nasl titretirdii ve dalgalar halinda yayld grlyor. Bir nesne titretii zaman, bu titreim dalgalar halinde kulaa gelir, eer yeterince gl ise kulak zarn titretirir ve duyulabilecek frekans aralnda titreiyorsa duyulur. Buradan iki temel soru kar, sesin gl olmas ne demektir ve frekans nedir?

Resim 3.1 1960 Tarihli Bu Fotorafta, zel Bir Ses Mercei ve zel Bir
Grntleme Yntemi Kullanlarak, Sol Tarafta Grlen Kornadan kan Ses Dalgalarnn Grnts Elde Edilebilmitir (Bell Telephone Laboratory). (okgezer ve di., 2005).

Sesin gl ya da yksek olmas, ses genliinin yksek olmasn gerektirir. genlikli ses dalgas arasndaki fark grlebiir.

Bu da ses

dalgasnn byk olmas anlamna gelir. ekil 3.1de dk genlikli ses dalgas ile yksek

Frekans, ses dalgasnn belirli bir sre iindeki titreim miktardr. Titreimleri, yani frekanslar yksek olan sesler ince, dk olan sesler kaln seslerdir. Frekansn l birimi hertzdir. Bir hertz saniyede bir titreim demektir.

26

ekil 3.1 Frekans ve Ses Ykseklii Perde, Zerene gre bir sesin iitme sistemimizde uyandrd tizlik ya da peslik duygusudur. Tizlik ve peslik, daha nce de anlatld gibi frekanslarla ilgili bir durumdur. Bu yzden perde ve frekans birbirleriyle yakndan ilikilidirler. Bununla birlikte Zeren, basit seslerde frekans sabitken sesin grlnn arttrlmas ya da azaltlmasnn perde deiimi etkisi yaratabileceini syler. Bu deiim mzik aletleri gibi karmak ses retelerinde gzlenmedii iin perdenin, frekansn mzikteki karl olduu sylenebilir. (2007, s. 52). evredeki sesler ou zaman ekildeki gibi tek bir dalgadan olumazlar. rnein, piyanoda do sesine basld zaman, en gls (ses genlii en yksek olan) baslan do olmak zere daha alak ve daha yksek frekanslarda baka sesler de tnlar. Bu tnlamalar teorik olarak sonsuza kadar devam eder ve btn notalar kapsar. Bu seslere selen, armonik ya da doukan denir, bu konu tn algs blmnde daha ayrntl ilenecektir. Bu doukanlarla beraber sesler tek bir dalga deil, bir dalgalar karmaas halindedir. Kulaa gelen bu dalga kompleksi, merkezi perde ilemcisi tarafndan basitletirilir ve kompleksin en baskn sesinin duyulmas salanr. Bununla beraber, kulak eitimi yardmyla bu kompleksteki doukanlarn bir ksm duyulabilir. Zeren merkezi perde ilemcisinde birtakm kalplar olduunu ve gelen seslerin bu kalplarla karlatrlarak deerlendirildiini aktarr. Buna gre kulaa btn doukan sesleriyle gelen rnein bir do notas, merkezi perde ilemcisi tarafndan basitletirilir, daha sonra beyindeki kalplarla karlatrlr ve do kalbna uyunca sesin do olduuna karar verilir. Bununla beraber bu perde bilgileri ou insanda depolanmaz ve ileme alnmaz. Rakowski

27 mutlak perdeye ilikin bilgilerin on saniye ile birka dakika arasndaki srede unutulduunu belirtmitir (Rakowskiden aktaran Zeren, 2007, s. 318). Mutlak kulak yeteneine sahip olan insanlar ise bu sesleri uzun sreli belleklerine alm kiilerdir. Seslerin beden zerinde de etkileri vardr. Tandyye gre, duyulamayacak denli dk frekansl sesler (zellikle 15-20 hertz aras) eitli organlarda rezonans oluturabilmekte, zellikle 18 hertzde retinay titretirebildii iin grnt algsnda yanlmalara sebep olabilmektedir. Bunun dnda dk frekansl seslerin insanlarda huzursuzluk, gerginlik ve korku hislerini uyandrabileceini de belirtmitir (1998). Eitan ve Granotnun yaptklar deneylere gre ses bedensel hareket isteine de neden olmaktadr (2004). Bu aratrmaya gre sesin incelmesi yukarya doru bir hareketi, kc aralklar saa doru ve inici aralklar sola doru bir hareketi artrr. Bunlarn dnda sesin giderek incelmesi yaklaan bir eyi, kalnlamas ise uzaklaan bir eyi artrmaktadr. Bununla beraber, bu ses-hareket ilikilerinin simetrik olmamas dikkat ekicidir. rnein sesin incelmesi yukarya doru bir hareketi artrrken kalnlamas aa doru bir hareketi artrmaz, ya da inici aralklar sola doru hareketi gl bir biimde artrrken kc aralklarn saa doru hareketi artrmas zayftr. Sesin insan zerinde neden hareket etkisi uyandrd ses algs alannda zlmeyi bekleyen konulardan biridir. 3.1.1.3. Tn Algs Tn ya da ses rengi bir sesin kendine zgln vurgular. Bir flt ve bir piyanodan ayn frekanstaki bir ses ayn grlkte alnsa bile, birinin flt dierinin piyano olduu ayrt edilebilir. Bunun nedeni fltle piyano arasndaki tn farknn alglanabilmesidir. Tn byk lde doukanlarla ilgili bir olaydr. Flt ve piyano farkl yapda mzik aletleri olduklar iin kardklar doukanlar da farkldr, bu sayede flt ve piyano sesi ayrdedilebilir. Ayrca Zerene gre (2007, s. 273) iitilen sesin ince doukanlar azsa donuk, oksa keskin ve parlak olduu sylenir. Tn alglamas renmeyle de ilikilidir: Bir sesi bir kere duyulduunda o sesin tn zellikleri beyine kaydedilir ve tekrar duyulduunda ne sesi olduu tannr. Tnnn beyinde ilemesi de karmak ve tam aydnlanmam bir sretir. Zerenin aktardna gre (2007, s. 276) beyin kabuundaki nronlar orijinal sensor uyarlarndaki zelliklere yant verebilen zellik dedektrleridir. itsel kortekste de yalnzca belirli tipteki karmak seslere yant verebilen nronlar bulunmaktadr. Belirli bir selen spektrumuna sahip statik bir karmak sesin, belirli bir kortikal nron anda, yine tamamen belirli bir sinyal yaylm atei balatt sanlyor. Bunun sonucu olarak belirli bir tn duyumunu alglarz. (Zeren, 2007, s.277).

28 nsanlar, tny genellikle scaklkla ilgili kelimelerle ifade ederler. Daha nce belirtildii gibi ince doukanlar fazla olan sesler scak, kaln doukanlar fazla olan sesler souk sesler olarak ifade edilir. rnein, flt veya keman seslerini scak olarak tanmlanr. Soyut bir kavram olan tnnn bedensel bir alg olan scaklkla ifade edilmesi dikkate deerdir. 3.1.1.4. Ritim Algs Ritim mziin temelidir. Ritmin olumas iin kartlk ve bu kartlar arasnda geiler olmas gerekir. Gnein douu ile bat arasndaki kartlk en temel ritmi oluturur. Mzikte ritim, gl vurular ile zayf vurularn tekrarndan oluur. Beyinin ritmi nasl alglad sorusu birok farkl aratrmaya konu olmu ve hala yeterli aklama getirilememi bir konudur. Bu konudaki teorilerden biri olan beyinde milisaniyeler dzeyinde ileyen bir saat olduu ve beynin ritmi bu saate gre belirledii sav, Todd ve arkadalarnn 2002 ylnda yaynladklar almayla yanllanmtr. Tecchio ve arkadalarnn 2000 ylnda yaptklar alma, iitsel korteksin ritmi ve ritmik varyasyonlar ayrdedebildiini gstermitir. Tecchionun aktardna gre beynin kohlear ekirdek, superior olive ekirdek, inferior colliculus ve talamik medikal geniculate ekirdei bu srete rol oynayan dier blgeleridir (s. 229). Jones (1976, 1987, 1990) ve Jones ve Boltz (1989)un ne srdkleri dinamik dikkat kuramna gre dinleyiciler ritimden yola karak mziin anlamn karmak iin iki aamadan geerler (Aktaran Drake ve arkadalar, 2000, s. 253-256). Birinci aama, salnm aamasdr. Bu aamada dinleyici ortamda herhangi bir mzik sesi yokken ritim tutmaya balar. nsanlarn skldklarnda ya da heyecanlandklarnda ellerini ya da ayaklarn sallamalar buna rnek olarak gsterilebilir. Bir mzik sesi duyulduunda ise bu salnm mziin ritmine ayak uyduracaktr. Bu aamada dinleyen iten ie bir sonraki vuruu beklemektedir. Aratrmaclara gre bu aamann devam etmesi iin ard arda vurularn olmas ve vurularn birinin ne kmas gerekmektedir (aksan gibi). kinci aama ise oklu salnm aamasdr. Bu aamada dinleyicinin dikkati motif, melodi armoni gibi mziin baka elerine kayar. Aratrmaclar bu aamada iki farkl dikkatin olutuunu gzlemlemilerdir: Gelecee ynelik dikkat ve zmleyici dikkat. Gelecee ynelik dikkatte beklentiler n plandadr, dinleyici Bundan sonra ne olacak? Sorusunun yantna odaklanmtr. zmleyici dikkatte ise dinleyici sesler arasndaki ilikilere ynelir, bunlardan bir anlam karma srecine girer. Bu kuram 2000 ylnda Drake ve arkadalar tarafndan tekrar ele alndnda, ya ve alnan mzik eitiminin mzie bedeniyle uyum salama yeteneini arttrd sonucu kmtr.

29 Seashorea gre (1938, s. 139), ritimin be nitelii vardr. Bunlardan ilk ikisi, zaman duygusu ve younluk duygusu, sesin iki zelliidir ve ritmin duyusal ortamn kurarlar. nc ve drdncler iitsel ve motor imajlardr ki bunlar srasyla motor nitelikleri ve iitsel deneyimlerin temsilini hzlca yapabilirler. Beincisi bilinsizce ve genelde organik temel bir eilim olan motor drtdr. Ritmin bu beinci nitelii, mziin bedende somutlamasnn gstergelerinden biridir. Ritim, bilinsiz kas hareketlerine ya da en azndan hareket isteine neden olmaktadr. Nitekim Todd ve arkadalarnn 2002 ylnda yaptklar almada da ritim algsnn beynin hareketle ilgili ksmlarn etkiledii ortaya konulmutur. Bylelikle mzik-dans ilikisinin organik bir iliki olduu da ortaya kmtr. Large ve Palmer (2002) da mzik srasndaki zamansal dalgalanmalarn mziksel algya etkilerini incelemilerdir Mzikte zellikle rubato ya da ad libidum olarak geen blmlerde besteci, yorumcuya mziin ritmi ve grl ile oynama frsat verir. Bu sayede bir yorumcu ile dier yorumcunun fark daha belirgin olur. Aratrmann sonularna gre insanlarn karmak mzik cmlelerinin ritmini alglamada zamansal dalgalanmalarn oluturduu beklentilerden faydalanmaktadrlar (Large ve Palmer, 2002, s.1). 3.1.1.5. Melodi Algs Melodi, seslerin dzenlenmesinden oluur ve perdesi, tns ve ritimi vardr. Bunun sonucunda melodi alglama esnasnda yukarda belirtilen btn alglama mekanizmalar aktiftir. Baeckin (2002, s. 450) belirttiine gre melodi alglama, aralk yaps ve melodik izgi alt sistemlerinden oluan bir tonal perde sistemi ile ritim ve lnn zamansal deiimlerini alglama sistemi olarak iki ayr alt sisteme ayrlmtr. Buna gre beyinin sa yarkresi melodik izginin ilenmesinden, sol yarkre ritimdem ve genellikle aralk yapsnn ilenmesinden sorumludur. Bununla birlikte Baeck melodik alg srasnda tm bir sa yarkrenin ya da tm bir sol yarkrenin deil, beynin superior temporal gyrus ve zellikle posterior blmnn aktifletiini belirtir. 3.1.1.6. Armoni Algs Armoniye ksaca akorlarn sralan kurallar denilebilir. Demek ki armonik alglama srasnda perde, tn, ritim ve melodi algs da ibandadr. Bununla birlikte Baeckin belirttiine gre (2002, s. 450) mzisyen olmayan kiilerde armoni alglamas srasnda sa yarkrede kan ak iddetinin ykselmesine ramen ritim algsnda bu durum gzlenmemitir. Ritim algsnda sol yarkrenin faal olduu dnlrse bu bulgu normal saylabilir. Buna gre armoni algs srasnda sa yarkre faaldir denilebilir. Mzisyenlerde ise sol yarkredeki kan ak art uyarandan bamszdr. Fon mzii ise zmlemeye ynelik dinlenmedii iin iki grupta da sadece sa yarkrede kan ak art gzlenmitir.

30 (Baeck, 2002, s. 9). Bu bulgular nda armoni algs srasnda mzisyenlerde sol yarkrenin uyarandan bamsz olmas, sesler bittikten (uyaran ortadan kalktktan) sonra armonik zmlemenin devam edebilmesine balanabilir. Bu durumda armoni algs srasnda zmleme de yaplyorsa her iki yarkre, yaplmyorsa sadece sa yarkre aktiftir. 3.2. Mzik-Hareket likisi Mzik szcnn kkeni olan Eski Yunanca mousike szc, edebiyat, iiri ve mzii niteledii kadar dans da niteler. Dolaysyla mzik, zellikle ritim esi nedeniyle hareket kavramyla dorudan ilikilidir. Mzik-hareket ilikisinin iki boyutu vardr: lki, dinlenen bir mziin neden olduu hareket ya da hareket istei, ikincisi ise mzikle beraber yaplan hareketlerin mzii anlamaya ve renmeye etkisidir. Mziin bedensel hareket isteine neden olduu birok aratrmada dorulanmtr (Lakoff, Johnson 2003; Cano, 2003; Eitan ve Granot 2004; Juntunen, 2004; Urista, 2001). Bu aratrmalar yaplmadan nce de byle bir ilikinin varlnn hissedildii sylenebilir. lkel topluluklarda dansn (hareketin) mziin ayrlmaz bir paras olmas ya da 20. yzyl balarnda E. J. Dalcrozeun mzii bedensel hareketlerle reten bir yntem gelitirmesi buna rnek olabilir. A. Todd, C. S. Lee ve D. J. OBoyle tarafndan yazlan ve 2002 ylnda Psychological Research dergisinde yaynlanan makalede aratrmaclar insanlarda zaman takibi ve vuru karma yetilerini nrobiyolojik ve bedensel bir temele oturtmulardr. Aratrmaclara gre zaman takibi, dzenli bir duyusal girdiye (bu konuma da olabilir) kassal hareketlerle elik edebilme yeteneidir. Vuru karma ise zaman takibinden daha karmaktr nk dzenli ezamanl bir rnekten (vuru), dzenli ama ezamanl olmas gerekmeyen zamansal ardllklar karmay gerektirir. rnek olarak drtlk bir parann ritmini bulmaya alrken yarm vuruluk, eyrek vuruluk notalar gibi birbirine eit olmayan notalarn ardndaki dzen bulunmaya allr. Aratrmaclar zaman takibinin temel bileenini yle aklamaktadrlar: Zamansal bilgiyi modulation power spectruma girdi sinyali olarak yollayan merkezi iitsel sistem, hareketi uygulayan kas-iskelet sistemi (ilemci) ve parieto cerebellar frontal lobda bulunan ve girdi ile kt arasndaki ezamanll dzenleyen kontrolc. Merkezi iitsel sistem kulamza gelen ses dalgalarn elektrik sinyallerine evirerek beynin belirli blgelerine gndermekle ykmldr. Aratrmaclar iitsel sistemlerde ayr tip yksek seviye ilem blgesi olduunu dnmektedirler: Sol posterior superior temporal gyrus (STG)da tnsal zellik ileme, sa posterior STGde melodik ileme ve tnsal ya da

31 melodik ritmin gerektirdiklerine gre beyinin sa ve sol yanlarna dalm ritmik ilemleme. D uyarana ezamanl uyum gsterme srasnda ise parmak, el ya da kol sanki ilemcinin kendisiymi gibi hareket eder. Aratrmaclar ritim karma srasnda ise vcutta herhangi bir hareket olmasa dahi btn vcudun bir rol oynadn dnmektedirler.
Bu ilk bakta garip gzkebilir, fakat dansn mzikteki vuruun en doal manifestosu olduu ve dans iin bestelenen mziklerin hepsinin belirgin vurulara sahip olduu gz nne alnrsa, bu dncenin gariplii azalr. (Todd, Lee, OBoyle, 2002, s. 28).

Todd ve Cousinsin daha nce yapm olduklar bir aratrmada ise bedenin belli baz fiziksel nitelikleri ile insanlarn vuruu nasl duyduklar arasnda bir iliki karlmtr (1999). Bylelikle, bir vurua elik etmenin sonucunun tm vcut sistemi ile parmak/el/kol sistemi tarafndan belirlendii ortaya kmtr. Kontrolc ise ritme verilen bedensel tepkinin ezamanlln kontrol eder. Bu sayede ritmi karan bir insan bunun farkna varp doru ritmi tekrar yakalayabilir.
Temel beyin yapsnda bu sreler arka parietal korteks (PPC) ve buna dahil olan superior parietal lob (SPL), Brodmann blgeleri (BA), inferior parietal lob (IPL) lateral cerebellum ve premotor korteks (PMC)i gerektirir. (Todd, Lee, OBoyle, 2002, s. 29).

Aratrmaclarn teorilerindeki temel varsayma gre, arka parietal korteks (ve zellikle inferior parietal lob) iitsel korteksten de girdi alr, bu yzden iitsel ritmik ardllklarn zaman takibi srecinde de grsel girdilere benzer duyu-motor devre oluur. Bundan dolay premotor korteks ve onun kadar da cerebellum ritmik alglama ile ilikilidir. 3.2.1. maj emalar nsanlar soyut eyleri anlamak iin genellikle bunlar somutlatrma eilimindedirler. Bu balamda mzik de dil gibi hareketlerle somutlamtr. Gndelik hayatta yaplan oturmakkalkmak gibi dikey dzlemde ya da yrmek gibi yatay dzlemdeki hareketler mecaz olarak dilde de kullanlr. Genel olarak iyi eyler, mutluluk, cennet yukarda, stte, kt eyler, znt, cehennem aada, alttadr. Gemi arkada, gelecek ndedir. Bunlarn sonucu olarak gndelik hayatta yaplan bedensel hareketler de Trkeye mecaz olarak girmitir: mitsizlie dmek, meslekte ilerlemek-ykselmek, gzden dmek, acya katlanmak, sefa srmek, ie girmek, ac ekmek gibi. Benzer ekilde mzikteki birok soyut kavram da bedensel-uzamsal kelimelerle ifade edilir. rnein melodi yatay, armoni dikeydir. Tn scak ya da souk, sesin incelip kalnlamas ve grlk deiimleri ykselme ve dme, ritmi hzlandrmak komak kelimeleriyle ifade edilir. Filozof Mark Johnson gndelik hayattaki bu tip mecazlar imaj emalar olarak niteler (Urista, 2001). Johnsona gre imaj emas, insan deneyimlerine tutarllk ve salamlk kazandran algsal modellerdir (Urista, 2001). Bu emalarla soyut kavramlar somutlatrlr ve anlamak kolaylatrlr. Bu emalar uzamsal, hareket ve kuvvet emalar olarak e ayrlabilir. Uzamsal emalar dikeylik, dahil olma, ak-

32 kapal, para-btn, yakn-uzak, merkez-yan, ve arka-n emalarn ierir. Hareket emalar rota ve dng emalardr. Kuvvet emalar ise zorlama, ekicilik, engelleme, engelin kaldrlmas, etkinletirme, ayrma ve kar kuvvettir.

ekil 3.2 maj emalar.

maj emalarnn bir ksmnn grafik gsterimi. (Saslaw, 1996, s. 219)

Uzamsal emalardan dikeylik mzikte en ok kullanlan emalardan biridir. Melodinin incelmesi ya da sesin artmas yukary, melodinin kalnlamas, sesin azalmas aay simgeler. Urista bunun olas nedenleri olarak insanlarn kaln sesleri karrken rezonansn gste, ince sesleri karrken de kafada olumasn ya da portede ince seslerin yukarya, kaln seslerin aaya yazlmasn gstermitir (2001, s.17-18). Bununla beraber Urista rnein kontrabasta ince seslerin aada, kaln seslerin yukarda kmas gibi bir ok istisnann olduunu da belirtir. Trkede eni belirtmekte kullanlan ince ve kaln szcklerinin sesin frekans iin de kullanlmas bir baka mecaz rneidir. ncelik ve kalnlk, dikey deil, yatay bir dzlem belirtirler. Bununla beraber bir enstrumandan/telden ince ses kmas uzunlukla ve gerginlikle ilgili olduu kadar, enstrumann/telin inceliiyle de ilgilidir. Yani kaln fltten, kaln telden kaln, ince flt ya da ince telden ince ses kar. Ayrca Trkeye Farsadan gemi olan tiz ve pes kelimeleri de ilk anlam olarak sesin frekansn nitelerler. Tiz kelimesi zamanla tez haline gelerek hzl, abuk anlam da almtr. Tiz seslerin hzl titreimlerden meydana geldii gznne alndnda bu mecaz da anlam kazanr.

33 Dahil olma emas da gnlk dilde sk kullanlr. Depresyona girme/kma, nee dolma, umudun domas, iini boaltmak/dkmek gnlk hayatta sklkla kullanlan mecazlardr. Para-btn emas da dahil olma emasna yakndr. nsanlar birok topluluun iindedirler, bir devletin, bir rkn, bir siyasi grn paralardrlar. Bir para olarak btnden ayr hareket etmezler, btnle yakn bir iliki iindedirler. Mzikte ise bir tonun iinde kalma, bir eserin cmle, motif, grlk vb. iermesi ve bu paralarn btnle olan sk ilikileri dahil olma ve para-btn emalarnn rnekleridir. Merkez-yan ile yakn-uzak emalar birbirleriyle benzerdir. Gnlk hayatta insanlar dier insanlar sanki merkezinde kendilerinin bulunduu bir kmedeymi gibi yakn ve uzak olarak snflandrrlar. Mzikte de sesler merkezde tonik sesin olduu bir kmeymi gibi dnlebilir, dizideki seslerin dereceleri tonik sesten uzaklatka artar. Hareket emalarnn en nemlisi rota emasdr. Rotalar gnlk hayatta ok sk kullanlr; bir odadan bir odaya gitmek ya da ie gitmek gibi. Her rotann bir balang noktas, bir de biti noktas vardr. Mzikte ise rotalar bir sesten baka bir sese, rnein tonikten domimanta gitmek iin kullanlr. Tonal mzik bir balang sesi genelde tonik ses- ve bir biti ya da ama ses bu ses de tonik sestir- gerektirir. (Urista, 2001, s. 33). Mzikte genel olarak rotalar rahatlk-gerginlik-gerginliin zlmesi yolunu izlerler. Balang sesinden biti sesine gitmek iin besteciler rotalar olutururlar, bu rotalar ise uzunluklarna gre motif, cmle, periyod gibi isimler alrlar. Kuvvet gnlk hayatn bir parasdr. Masadaki bir barda almak, nefes almak, kap amak ya da kapatmak srasnda belli kuvvetler belli ynlere uygulanr. Kullanlan birok fiil de kuvvet uygulamak zerinedir. Mzikte ise gerilim, zlme, atm, vuru, dominant yerine kullandmz eken, gl ve zayf zamanlar, abant akoru gibi terimler kuvvet emasnn rnekleridir. Bunlar yalnzca mzik terimleri deil, ayn zamanda insanlara uygulanan kuvvetlerdir de. rnein do majrde si sesi insana gerek bir gerilim yaatr, ya da gl zamanda gl vuru hissedilir. maj emalar mziin beden tarafndan hissedildiini savunur. Bu anlamda bir yere oturup gzleri kapatp mzik dinlemek mziin tamamen estetik ynne vurgu yapsa da, bedendeki hareket etme istei derinlerde varln korumaktadr. Eitan ve Granotun 2004 ylnda yaptklar aratrmada, deneklere dinlettikleri mzii hayallerindeki bir insann hareketleriyle ilikilendirmelerini istemilerdir. Daha sonra denekler bu hareketlerin tipini, ynn, hareketlerdeki hz deiikliklerini tanmlamlardr. Aratrmann sonularna gre: Mziin dinamikleri (crescendo ve decrescendo gibi) hayal edilen figrn uzakln etkilemitir. Dinamikler ayn zamanda hzda ve dikey dzlemde

34 deiiklikleri de akla getirmektedir. Crescendo hareketin hzlanmas etkisini verirken, diminuendo uzaklama ve aa doru hareket etkisi vermektedir. Ayrca denekler crescendoyu komakla, diminuendoyu ise dmekle ya da kaymakla iliikilendirmilerdir. Sesin incelmesi tahmin edilebilecei gibi ykselme, uzaklama ve hzlanmayla ilikilendirilmitir. Sesin kalnlamas ise dmek ve yavalamakla ilikilendirilse de, yaklamayla ilintisi zayftr. Kalnlaan sesler sola doru gl bir hareket artrsa da incelen seslerin saa doru hareketi artrmas zayftr. Ayrca incelen sesler yrmekle ya da komakla ilikilendirilirken, kalnlaan sesler dme hareketleriyle ilikilendirilmitir. Denekler artikulasyon deiimleri (tenutodan staccatoya gei ya da tersi gibi) ile uzaklk deiimini badatrmlardr. zellikle staccato uzaklama ile ilikilendirilmitir. Deney sonularndan da grld gibi mzik ok eitli ekillerde hareketle ilikilendirilebiliyor. Dolaysyla oturmu mzik dinleyen bir insann aslnda mzii uzamsal ve bedensel hareketlerle somutlatrd sylenebilir. Buradan yola karak mzik dinlemenin pasif deil, aktif bir eylem olduu da sylenebilir. 3.3. Mziksel Kavray ve Beden Mziksel kavray, mzikteki ritim, ses, melodi ve armoni gibi teknik eleri ieren, mzikten duygu karma srecini darda brakan bilisel temelli bir sreci kapsamaktadr. Swanwick ve Franca (1999, s.5) mziksel kavray, mziksel dnme ve biliin bir zellii olarak tanmlamlar ve besteleme, performans ve dinleme gibi mziksel davranlar mziksel kavrayn gstergeleri olarak belirtmilerdir. Buradan hareketle, mziksel alg ve kavrayn, yaplan tanmlar zerinden gidildiinde, ok yakn kavramlar olduklar da grlebilir. Ancak, Koelsch ve Siebelin akustik zmleme, iitsel bellek, iitsel zmleme, mziksel sz dizimi (syntax) ve anlam (semantic) zmleme aamalarn ieren bir sre olarak tanmlad mziksel alg sreci, zellikle anlam ve deerlendirme, bir baka deyile duygusal karmlar da iermesi nedeniyle mziksel kavraytan ayrlr. nk, mziksel kavray srecinin mziksel okuma, yazma, alma, syleme, besteleme, doalama ve dinleme gibi performanlarla ilikilendirilerek mziksel bili ve zekannn bir gstergesi olarak snrlandrld, hatta mzik yeteneinin bir gstergesi olarak ele alnabilecei grlmektedir. Mziksel kavray ve mziksel kavray srecinde bedenin roln incelemek amacyla gerekletirilen bu aratrmada, ilgili alanyaznda mziin sadece bilisel bir sre olmad,

35 insan bedeninin de mzii anlama ve kavrama srecinde aktif rol oynadna ilikin ok sayda kanta rastlanmtr. Bu kantlarn iki farkl metodolojik yaklam altnda topland grlmektedir: 1. Fenomenolojik yaklamlarla: Marleau-Pontynin insan bedenini sezen-sezilen olarak iki farkl ilev altnda btnleyen fenomenolojik yaklam, Kartezyen bak asnn en nemli eletirilerinden biri olmu ve mziksel kavray srecinde bedenin dlanmas ya da grlmemesi ynndeki grn de eletirisi olarak nemli bir k noktas olmutur. L. Breslerin (2004) Bilen Bedenler, Hareket Eden Zihinler: Somutlam retim Ve renmeye Doru isimli kitab tamamen fenomenolojik bir perspektifte yazlmtr. Kitapta genel olarak mzik eitiminde ihmal edilen insan bedeninin yeniden uyan gzlenmektedir. Bedenin bilen, hareket edenin zihin olarak tanmlanmas, kitabn bu perspektifini belirginletirmektedir. Bu kitap ve benzerleri mzik kuram ve mzik eitimi alanndaki yeni fenomenolojik perspektifin habercisi olmutur. Filozof Mark Johnson ile dilbilimci George Lakoff gndelik hayatta kullandmz beden temelli kelimelerden yola karak imaj emalar teorisini ortaya atmlardr (2003). Diane Urista ise 2001 ylnda mzie imaj emalar gznden bakarak mzik terminolojisinde ne kadar ok beden temelli kelime ve kavram olduunu gstermitir. Orff, Dalcroze, Kodaly gibi bedensel hareket ierikli mzik retim yaklamlarnn temelinde grdmz beden-mzik ilikisi de, fenomenolojik bir perspektifle ortaya konmulardr. nk bu isimlerin, almalarn ortaya koyduklar dnemlerde bu konunun pozitivist yntemlerle ele alnmadn, yaratc gzlem, deneyim ve fikirler zerinde ina edildiklerini biliyoruz. 2. Pozitivist metodolojik yaklamlarla: Bu yaklamlarn ilk rnei A. Knoblauchun mziksel alg modelidir. Knoblauch beynin mzikle ilgili ksmlarn belirleyerek ematik bir model oluturmutur. Bu konuda yaplan en ayrntl almalardan biri Platel ve arkadalarnn 1997 ylnda yaptklar almadr. Bu almada sadece beynin mzikle ilgili ksmlar deil, zel olarak ritimle, armoniyle ya da melodi takibiyle ilgili ksmlar da aa kmtr.

36 A. Todd, C. S. Lee ve D. J. OBoyle tarafndan yazlan ve 2002 ylnda Psychological Research dergisinde yaynlanan makalede aratrmaclar insanlarda zaman takibi ve vuru karma yetilerini nrobiyolojik ve bedensel bir temele oturtmulardr. Aratrmaclar zellikle ritim karma srasnda vcutta herhangi bir hareket olmasa dahi btn vcudun bir rol oynad dnmektedirler. Eitan ve Granot (2003), mzikte ses ykseklii, hz, grlk gibi baz parametreler ve bedensel haraket parametreleri arasnda gl bantlar bulmulardr. Bu bantlar Johnson ve Lakoffun imaj emalaryla yakndan ilgilidirler. Jones ve Jones ve Boltz un ne srdkleri dinamik dikkat kuram insanlarn ritim alglama srelerini aklayan bir almadr (Drake, 200). Aratrmaclar bu aratrmayla ritimden anlam karmay iki srete gstermiler ve bir model karmlardr. Bu kuram Drake ve di. (2000) tarafndan yeniden ele alnmtr. Buna gre, aratrmaclar mziksel kavray srecinde ok nemli bir aama olan iitsel dikkatin bedensel hareketlerle egdml olduunu vurgulamlardr. Mzii anlamada bedenin roln inceleyen bir almada, (Taylordan aktaran Philpott, 2001, s. 85) ilkretim ocuklarna eitli mzikler dinletilmitir. Daha sonra ocuklar iki gruba ayrlarak, dinledikleri mzikleri sar ocuklara anlatmalar istenmitir. Kontrol grubuna yazarak, deney grubuna ise bedensel hareketlerle anlatma izni verilmitir. Sonuta mziin bedensel hareketlerle anlatld sar ocuklarn daha yksek puanlar aldklar grlmtr. Boone ve Cunningham 2001 ylnda yaptklar aratrmada 4-5 ya aralndaki ocuklarn mzikteki duygusal anlam bedenleriyle ifade yeteneklerini incelemilerdir. gstermitir. J. D. Boyleun 1970 ylnda yapt aratrma, mzik teorisi dersinde beden kullanmnn mziksel geliime katkda bulunduunu gstermitir. 191 denekle gerekletirilen deneyde, deney grubuna ritim almalar yaplrken ayayla vurma izni verilmi, kontrol grubuna ise bu izin verilmemitir. Deney sonucunda deney grubunun ritimleri deifre etme ve performans konusunda kontrol grubundan daha baarl olduu grlmtr. Ayrca aratrmac mzik Aratrmann sonular ocuklarn mzikteki zellikle mutluluk ve hzn duygularn bedensel hareketle ifade edebildiklerini

37 deifre yeteneinin de bu yntemle geliebileceini savunmutur (Boyle, 1970, s. 318). Buradan yola klarak beden hareketlerinin mzii renmeye pozitif etkisinin olaca sylenebilir. C. W. Mc Coy ve M. C. Ellis tarafndan yaplan 1992 ylnda yaplan bir baka aratrmada ritim retimi srasnda beden hareketlerinin etkisi incelenmitir. Bu aratrmada 128 denek deney ve bir kontrol grubuna ayrlmtr. Denek gruplarndan ilkine lnn tanm anlatlm ve dinlenilen mziin lsn bulma almalar yaplmtr. Ikinci denek grubuna ayn mzikler dinletilirken vurulara metronom sesi elik etmitir. nc denek grubuna ise ayn mzikleri bedensel olarak ifade etme olana verilmitir. Kontrol grubuna kuramsal ya da uygulamal hibir eitim verilmemitir. Yaplan testler sonucunda en yksek skoru bedensel ifade grubu, daha sonra birinci grup ve sonra metronom sesi grubu almtr. Kontrol grubu tm gruplar iinde en dk skoru almtr. Bu deney de beden hareketleriyle yaplan ritim retiminin renmeyi kolaylatrdn gstermitir.
Mziin beden kullanlarak retilmesine dayanan yntemlerin baars da aratrmaclarn dikkatini ekmitir. Bu yntemlerden biri olan Dalcroze Eurythmics konusunda lkemizde yaplan bir aratrmada, Dalcroze yntemi ile geleneksel retim yntemi karlatrlmtr (zmente, 2005). Aratrmann sonularna gre Dalcroze yntemi, temel mzik bilgisi baars, mziksel iitme

beceri dzeyi, ark syleme beceri dzeyi, mzie bedeni ile uyum gsterme beceri dzeyleri, mzik yeteneine ilikin zgveni ve mzik dersine ilikin tutumlarn geliimini arttrmtr. Bedensel hareket ieren mzik retim yntemleri konusunda yaplan dier aratrmalarda da benzer sonular kmtr (Mueller 1993, Kim 2000, Lewis 1989, Douglas 1977, Blesedell 1991, Seitz, 2005). Farkl metodolojik yaklamlarla elde edildii grlen bu bulgular sonucunda mziksel alg konusunda alanyaznda u noktalarn ne kt grlmektedir: Beyinde belirli bir mzik merkezi yoktur, mzik algs srasnda beyinde birok blge etkinlemektedir, Sesin eitli parametreleri bedende farkl ekillerde hareket isteine neden olmaktadr, Mzikte ritim insan harekete srkleyen en kuvvetli uyarandr,

38 Ritim algs srasnda beden hareketleri ritim duygusunu kuvvetlendirir, zellikle ritim ve melodi algs srasnda beklentilerin byk nemi vardr, Mzik dinleme ve yapma srasnda beden ve zihin e nemde ve byk bir uyumla alrlar. Mziksel kavray srecinde bedenin rolne ilikin olarak alanyaznda u noktalarn ne kt grlmektedir. Beden, mziksel kavray srecine; mzii iitme, imaj emalar yardmyla mziksel hareketi zihinde canlandrma, mzikle dans etme gibi ynlerden katkda bulunmaktadr. Mziksel kavray gibi bilisel srelerde beden, bir eya ya da alet deil, alglayan ve alglanan bir barol stlenmektedir. Beden, mziksel kavray srecinde bilind bir arka plan etkinlii olarak zihinsel srelere paralel hareket eder. Mziksel kavrayta bedenin hem ontogenetik, hem de filogenetik bir beceri olduu grlmektedir. Eitim-retim yoluyla gelien bir sre olarak mziksel kavray ontogenetik bir boyut sergiler. te yandan, Todd ve arkadalarnn (2002, s.26) tanmlad zamansal olgu takip etme ve vuru karma gibi beceriler herhangi bir eitim gerektirmeden, her insanda doal olarak kendini gsteren becerilerdir. Bu beceriler mziksel kavrayn filogenetik boyutunu olutururlar. Bunun sonucunda mziksel kavrayn eitilebilir ve gelitirilebilir bir sre olduu sylenebilir. 3.4. Bir rnek Olay: Fg Koreografisi ncelemesi Mzik ve dansn ilikisi organiktir; ikisi de beden yardm ile yaplr. Yukarda verilen aratrmalar da bedenle mziin ayrlmaz bir btn olduunu gstermektedir. Bu yzden dnyann ok eitli kltrlerinde de mzik dansla beraberdir, spanyada flamenko, Arjantinde tango, Trkiyede oyun havalar, Klasik Bat Mziinde Bale mziin bedenle btnlemesinin sonulardr. rnein Trk oyun havalarnda dans srasnda bedene vurularak karlan seslere eitli isimler verilmesi hem dansnn ayn zamanda mzik yaptn hem de yaplan eliin bilinli olduunu gstermesi bakmndan ilgintir :
Kimi yerlerde parmaklarn birbirlerine srtlmesiyle kan sese ptk denir. Gaziantepte iki elin birbirine vurulmasna ibik denir....rnein kimi oyunlarda ayak geriye alndnda kuvvetli el rpmaya epk-apuk alma, Antakyada ipillemek denir. (And, 2003, s. 145).

39 G. zmentein 2002de yapt bir alma Bachn sol minr fgn dans koreografisi ile anlatmak zerinedir. Kendisi ile yaplan bir syleide zmente bu almasnn amacn yle anlatmtr:
Bu koreografi denemesinin amac, mzii insan bedenini kullanarak grselletirmek, bir baka deyile mzikteki sk biimsel ve polifonik rgy aynen koruyup insan bedeni araclyla somutlatrmakt. Bu alma mzikteki melodi, armoni, tempo, biim gibi yapsal parametrelerin insan bedeninin hareketleri ile temsil edilebilecei varsaymna dayanmaktayd. Bu niteliklerin insan bedeni araclyla grnr ve somut bir hale gelmesi de mziksel algda mzik-beden arasndaki gl ilikiye iaret etmektedir. Estetik bir dans koreografisi yaratma amacn tamamakla birlikte, bu ite, koreografi dzenleme asndan pek de elverili olmayan bir fg sememin nemli bir nedeni vard: Mzik ve beden arasndaki doal ilikinin fg gibi sk bir biimin koreografiye dntrlmesinde bile kendini gsterebildiini ortaya koymak. Belki de ok daha somut bir ekilde. Performans hoparlrler kapal izlerseniz, bir fg seyretmeye balayabilirsiniz. (zmente, 2011).

Koreografi incelendiinde, fgn her partisinin bir dansda somutland grlr (Bkz. Resim 3.2). Danslar kendi partilerinin mziine gre dans etmektedirler. Fgn konusu ve cevab iin her dans ayn hareketi yapar, bu sayede fg izlenebilir. Partisi susan dans durur (Bkz. Resim 3.3). 01.50-02.03 saniyeleri arasnda bas partisini canlandran dans, bas partisindeki onaltlk notalar temsil etme amacyla sahnede daha hzl hareket etmeye balar ve sahnenin tmn kullanarak dier danslarn arasna girip karak, polifonik yapy grselletirir. Fgn stretto (skma) blmnde danslar birbirini srayla takip eden ana tema anlayna uygun olarak ana tema figrn srayla gsterirler. Fgn sonunda danslar birbirlerine yaknlamaya balarlar ve en sonda birleerek eserin sonundaki majr akoru gsterirler (Bkz. Resim 3.4). Daha nce deinildii gibi mzii beden araclyla deneyimleyerek renmek rencinin baarsn ykseltmektedir. Dalcroze, Orrf gibi metodlarda da bu yntem kullanlmaktadr. zmente yapt bu almann eitim asndan nemini belirtmitir:
Danslar fgte temsil ettikleri partilerin melodik ve ritmik zelliklerini kavramakla kalmayp, dier arkadalarnn temsil ettii partileri de performans srasnda dikkate almak zorundaydlar. Bu, her bir dansnn fgteki polifonik ilikileri, yani kendi partilerinin ne zaman baladn, suslarla geen zaman iinde kendi partisini beklemeyi, zaman geldiinde harekete balamay, mekan paylamay ve keskin bir iitsel dikkat gelitirmeyi gerektiriyordu. Bu bir mziksel kavrayt. Suslarla geen bekleme ve hareketsizlik sresi aslnda gerek bir hareketsizlik deildi. Dalcrozeun da belirttii gibi bu sre aslnda pasif grnml bir ar dikkat halidir. Dans bu sre iinde sadece etrafndaki danslara ve dier partilerin mziine odaklanarak kendi zamannn geldiini anlayabilirdi. Bu da son derece dikkatli bir dinleme gerektiriyordu. alma sonunda tm danslarn fgn tm biimsel, melodik ve ritmik zelliklerini kavradn dnyorum. Bunu tamamen keskin bir iitsel dikkat, beden koordinasyonu, bellek ve biimsel kavray becerilerini birletirerek gerekletirdiler. Hatta, bas partisini temsil eden dans arkadam mzisyen deildi ve brakn fg nota bile bilmiyordu. Ancak almalar sonunda koca bir fgn bas partisinin giri k zamanlarn ve nanslarn kavramakla kalmad, dier partilerin bu zelliklerini de kavrayarak btnn bir paras olabildi. Bunu gerekletirirken mzik rencisi olan dier danslarla iki ortak yeteneini kulland: keskin bir iitsel dikkat ve bedenini. Mzik rencisi olsun olmasn, danslarn birletii nokta buydu. Birok mzik rencisinin notasn okumakta bile zorlanaca bir eserin biimsel yapsn mzisyen olmayan arkadam batan sona renmiti. Mzik rencisi olan dier danslarn iitsel dikkat ve biimsel kavraylarnn da tavan yapt ortadayd. Bu koreografi Dalcrozeun mzik-beden ilikisi zerine dayandrd mzik retim yaklamnn ok zel bir uygulamas olmutu ve 2003 ylnda stanbulda yaplan bir Orff Sempozyumunda izlettirilen videosu da byk bir beeni ve vg grmt (zmente, 2011).

40

Resim 3.2 Fgn Her Partisinin Danslar Tarafndan Temsili.

Resim 3.3 Partisi Susan Dans Hareket Etmeden Bekler.

41

Resim 3.4 Fgn Sonunda Danslarn Majr Final Akorunu Oluturmas.

42

4. BLM: SONU, TARTIMA VE NERLER

4.1. Sonu nsanolu ilk te dnyac dnle beraber beden ile ruhu da birbirinden ayrarak bir ikilik yaratmtr. Daha sonra bu ikilik beden zihin ayrmna dnm ve zellikle Descartesn felsefesinde dorua varmtr. Zihin ve beden arasnda yzyllardr varolan bu kopukluun mzie yansmas ise mziin icra ynnn kmsenip, dnsel-estetik boyutuna fazla nem verilmesi sonucunu dourmutur. Aratrmann sonularna gre ilgili alanyaznda mziksel alg ve kavray srecinde bedenin pasif deil aktif olduu ve bu srelerde nemli rol oynad dncesi ar basmaktadr. Aksini iddia eden alanyaznn genelde eski tarihli ve deneysellikten uzak olmas bu dncelerin yaygn olarak kabul grmemelerinin dier nedenleri olabilir. Bununla birlikte mziksel alg ve kavray srecinde bedenin rolnn artmas, zihnin nemini azaltmamaktadr. Zihin zellikle olan mzik analizi, mziksel bellek, mziksel sz dizimi ve mziksel anlam gibi mziksel algnn aamalarnda kritik rol oynamaktadr. Bu balamda gnmzde de alanyaznda kabul grm dnce, zihin ve bedenin mziksel alg ve kavray srecinde ying-yang gibi e nemde ve deerde olduudur. 4.2. Tartma Mzik felsefesi alannda, zellikle de eitimle ilikili olarak, 1990lardan bu yana iki farkl dnce ekoln grmek olasdr: Estetik eitim olarak mzik eitimi ve edimsel mzik eitimi. Estetik mzik eitiminin kkenleri Alman idealizmine kadar uzansa da Benett Reimer 1970 ylnda yazd Estetik Eitimi Olarak Mzik Eitimi adl kitab ile zellikle Amerikada geni yank uyandrmtr. Reimere (1970) gre mzik eitiminin ncelikli hedefi duygularn mzik yoluyla eitilmesidir. Bu anlaya gre, mzik tamamen estetik bir deneyimdir ve mzik eitimi dnsel srelere dayal, hayalgcn kullanan, estetik bir eitim olmaldr. Reimera gre mzik dersinde retmen renciye kaliteli eserler dinlettikten sonra Bu mzikten ne anladn? Gibi sorular sorarak renciyi duygularn kefetme konusunda ynlendirmeli ve bylelikle estetik ynn gelitirmelidir. Reimerin mzii yalnzca dnsel, bilisel bir sre olarak grmesi eski bir dncedir. Bu dnceye dayal yaklamlarn mziksel kavrama srecinde eksik kalma olasl yksek

43 grnmektedir. Mzik yapmaktan mzik dinlemeye, hatta estetik haz almaya kadar btn srelerde bedenin de en az zihin kadar etkin olduu bulgular nda gsterilmitir. Bedenden soyutlanm bir mzik deneyimi eksik olduu kadar insan ve zellikle de ocuun doasndan uzaktr. Ayrca sonu blmnde deinildii gibi, filogenetik, yani doutan getirilen ve renilmek iin herhangi bir eitim sreci gerektirmeyen mzie bedenle tepki verme gibi ortak insan davranlar da Reimern yaklamnda grmezden gelinmitir. Tabii bunun altnda Alman idealist felsefesinin yceletirdii insan aklna verilen ncelikli rol ve deer yatmaktadr. Oysa ki, bu aratrmann bulgular bedenin arka planda, hareketsizken bile altn ve mzie katldn gstermektedir. Damasio (2006, s. 235), Descartesn Hatas adl kitabnda fdaki beyin adl dnce deneyinden bahseder. Bu deneyde bir fda tm yaamsal ihtiyalar karlanan bedensiz canl bir beyin hayal edilir. Ancak byle bir beyin Reimerin hayal ettii gibi tamamen estetik deneyimler yaayabilir. Fakat bu durumda da bedensel hareketlerin mzik renimini kolaylatrdn ortaya koyan aratrmalara dayanlarak bedensiz beyin metaforu kolaylkla zayflatlabilir. Sonu olarak, salkl bir insan iin bedeni ya da zihni bir kenara brakacak bir eitim yntemi yerine bedeni ve beyini bir arada ele alan bir yntemin ok daha verimli olaca aktr. Edimsel mzik eitimi felsefesi ise J. Deweyin pragmatizm felsefesine dayanr. Bu konunun nde gelen ismi A.B.Dli pragmatist dnr David Elliottur. Elliot 1995 ylnda yazd Music Matters kitabnda mzisyenlik deneyimlerine, yani mzik yapma kavramna vurgu yapar. Elliota gre mzik yapma mziksel bilginin hareketteki halidir.
Elliot, mziksel performansn bir dncenin rn olmadn, dncenin mziksel performans srasnda retildiini savunmutur. Elliotn eylem srasnda dnme kavram, mzii kavramay eitli biimlerdeki mzisyenlikle e tutmaktadr. (Juntunen, Westerlund, 2001, s. 204).

Elliota gre rencinin mzik hakknda entellektel konumalar deil, nasl ve hangi materyallerle mzik yapt nemlidir. Bu anlamda yapmakla bilmek arasnda bir fark yoktur. Son dnemlerde mzik-dans ilikisini geleneksel dans formu dnda ele alan Stomp gibi gruplarn ya da Keith Terry gibi beden mzikilerinin varlklar bu aratrmann bulgularnn canl rnekleridir. Geleneksel bale ya da halk danslar da mziin bedende somutlamasnn rnekleri olsalar da, beden mzikileri dans ederken mzii de retmeleri bakmndan onlardan ayrlr. Mzik retimi srasnda mzik dnen zihinle mzie uygun dans eden beden tam bir uyum ierisindedirler. Bu durum David Elliotun eylem srasnda dnme kavramna gzel bir rnektir. Dier taraftan, Elliotun nerdii gibi bir mzik eitiminin zellikle gelimemi ve gelimekte olan lkelerde ne kadar uygulanabilecei sorgulanmaldr. Beden kullanm iin gereken byk derslikler, eitli ritim alglar ve yetimi retmen bulmak bu lkeler iin

44 byk problemdir. Trkiyede ou okulda bu tr almalar uygulanamamaktadr. Bunun yerine maddi adan daha uygun olan zel okullar ve dershanelerde bu tr almalar yaplmaktadr. Bu nedenle kk derslikler iin yeni metotlar retmek ya da varolan metotlar kk dersliklere uyarlamak gerekebilir. Bu almada elde edilen sonular Elliotun dncelerini destekleme noktasnda bulgular ortaya koysa da, mzik performans srasnda bedenin bir ifade arac olarak da ele alnabilecei, bir baka deyile yorumcunun mzikal davurumunda nemli bir duygu ifadesi arac olarak da grlmesi gerektii unutulmamaldr. 4.3 neriler Bu aratrmann sonular dorultusunda, 1) Trkiyede mzikte anlam, mziksel kavray sreci konularnda nitel ve nicel metodolojiye dayal aratrma says arttrlmaldr. 2) Mzikoloji ve mzik eitimi alanlarnda yaplan disiplinleraras almalar arttrlmaldr. Bu almalarn doalar gerei mzikologlar haricinde nrologlara, antropologlara, sosyologlara, psikologlara vb. da ihtiya vardr. Bu nedenle niversitelerde blmler aras ibirlii kurulmal, disiplinleraras almalar yaplmas kolaylatrlmal ve tevik edilmelidir. 3) Mziksel kavrama srecinde mzik-beden arasndaki iliki mzik ve dier sanat dallar asndan da incelenmelidir. rnek olarak sinemada, tiyatroda beden mzik kullanm konularnda aratrmalar yaplmaldr. 4) lkemiz Milli Eitim Bakanl mzik dersi programlarnda yer bulmaya balayan Orff, Dalcroze ve Kodaly gibi bedensel hareket ierikli mzik retim yaklamlar konusunda uygulama ve atlye almalarna ek olarak kuramsal almalar arttrlmaldr. retmenler hizmetii eitime alnmaldr. 5) Profesyonel mzisyenler ve yetimekte olan renciler mziksel kavrama srecinde bedenin rol konusunda bilgilendirilmeli, farkndalklar arttrlmaldr. Bylece mzisyenlerde grlen birtakm mzikal problemlerin yansra fiziksel rahatszlklar da giderilebilir. Bu konuda sempozyumlar, altaylar ve seminerler de etkili olabilir.

45

KAYNAKA

And, Metin. Oyun ve Bg: Trk Kltrnde Oyun Kavram. kinci basm. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2003. Augustinus, Saint. Confessions. New York: Modern Library, 1999. Baeck, Erik. The Neural Networks of Music. European Journal of Neurology. 9:449-456, 2002. Bamberger, Jeanne ve Andrea Dissea. Music as Embodied Mathematics: a Study of a Mutually Informing Affinity. International Journal of Computers for Mathematical Learning. 8: 123160, 2003.
Blesedell, D. S. A Study of the Effects of Two Types of Movement Instruction on the Rhythm Achievement and Developmental Rhythm Aptitude of Preschool Children. Yaynlanmam Doktora Tezi. Temple niversitesi, 1991. Boone, R. Thomas ve Joseph G. Cunningham. Childrens Expression of Emotional Meaning in Music Through Expressive Body Movement. Journal of Nonverbal Behavior, 25:21-41, 2001.

Boyle, J. David. The Effect of Prescribed Rhythmical Movements on the Ability to Read Music at Sight. Journal of Research in Music Education, 18,4:307-318, 1970. Bresler, Liora. Knowing Bodies, Moving Minds: Towards Embodied Teaching and Learning. Dordrecht/Boston/London: Kluwer Academic Publishers, 2004. Bryman, Alan. Social Research Methods. nc Basm. New York: Oxford University Press, 2008. Cano, Ruben Lopez. Setting Body in Music. Uluslararas Mzik ve Jest Konferans Bildirisi, 2003. Clark, Ann. Is Music a Language? The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 41,2:195-204, 1982. okgezer, Sevgi, Aida Fathalizadeh, Glsm Gedik, Ik Ocak. Ses Dalgalarnn zellikleri ve Sesin Alglanmas. Bakent niversitesi Tp Fakltesi VII renci Sempozyumu, 2005. http://www.baskent.edu.tr/~scanan/sesweb/giris.htm, 06.07.2010.

46 Damasio, Antonio R. Descartesn Yanlgs: Duygu, Akl ve nsan Beyni. stanbul: Varlk Yaynevi, 2006.
Douglas, J. A. Rhythmic Movement and Its Effect on the Music Achievement at Fourth Grade Children. Yaynlanmam Doktora Tezi. Oklahama State niversitesi, 1977.

Drake, Carolyn, Mary Riess Jones, Clarisse Baruch. The Development of Rhythmic Attending In Auditory Sequences: Attunement, Referent Period, Focal Attending. Cognition, 77:251-288, 2000. Eitan, Zohar, Roni Y. Granot. Musical Parameters and Spatio-Kinetic Imaginery. Sekizinci Uluslararas Mziksel Alglama ve Bili Konferans Bildiri Kitab. Adelaide: Webster Edition, s. 57-63, 2004. Eitan, Zohar, Roni Y. Granot. How Music Moves: Musical Parameters and Listeners Images of Motion. Music Perception: An Interdisciplinary Journal. California: University of California Press, s. 221-247, 2004. Elliot, David J. Music Matters: A New Philosophy of Music Education. New York:Oxford University Press, 1995. Erhat, Azra. Mitoloji Szl. Sekizinci basm. stanbul: Remzi Kitabevi, 1999. Fritz, Thomas, Sebatian Jentschke, Nathalie Gosselin, Daniela Sammler, Isabelle Peretz, Robert Turner, Angela D. Friederici ve Stephan Koelch. Universal Recognition of Three Basic Emotion on Music. Current Biology. 19:573-576, 2009. Fubini, Enrico. Mzikte Estetik. Ankara: Dost Kitabevi, 2006. Gates, Maureen Dianne Benett. Quantitive Literature Review Techniques: a Replication and Examination of Their Role of Educational Evaluation. Yaynlanmam Doktora Tezi. University of Windsor Faculty of Education, 1984. Gkberk, Macit. Felsefe Tarihi. On yedinci basm. stanbul: Remzi Kitabevi, 2007. Haddrill, Kaye. The Literature Review: Tips for a Successfull Start to University Study. kinci versiyon. Avusturalya Edith Cowan niversitesi Hukuk ve Fakltesi bror, 2007. Hanerliolu, Orhan. Felsefe Szl. stanbul: Varlk Yaynevi, 1967. Johnson, J. K. ve A. B. Graziano, August Knoblauch and Amusia: a Nineteenth-Century Cognitive Model of Music. Brain and Cognition. 51: 102-114, 2003.

47 Juntunen, Marja-Leena ve Leena Hyvnen, Embodiment in Musical Knowing: How Body Movement Facilitates Learning Within Dalcroze Eurhythmics. British Journal of Music Education. 2, 21: 199-214, 2004. Juntunen, Marja-Leena. Embodiment in Dalcroze Eurhytmics. Yaynlanmam Doktora Tezi, University of Oulu Faculty of Education, 2004. Juntunen, Marja-Leena ve Heidi Westerlund. Digging Dalcroze, or, Dissolving the Mind Body Dualism: Philosophical and Practical Remarks on the Musical Body in Action. Music Education Research. 3,2: 204-214, 2001. Kaminska, Zofia ve Jennifer Woolf. Melodic Line and Emotion: Cookes Theory Revisited. Psychology of Music. 28: 133-153, 2000. Karasar, Niyazi. Aratrmalarda Rapor Hazrlama. On ikinci basm. Ankara: Nobel yaynevi, 2004. Karasar, Niyazi. Bilimsel Aratrma Yntemi. On drdnc basm. Ankara: Nobel yaynevi, 2005.
Kim, S. The Effects of Sequential Movements Activities on First Grade Students Singing Abilities. Yaynlanmam Doktora Tezi, 2000. Solo

Koelsch, Stephan ve Walter A. Siebel. Towards a Neural Basis of Music Perception. Trends in Cognitive Sciences. 9:12, 578-584, 2005. Kolb, Bryan ve Ian Q. Whishaw. Brain Plasticity and Behavior. Annual Review of Psychology. 49:43-64, 1998. Lakoff, George ve Mark Johnson. Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press, 2003. Langer, Susanne K.. Philosopy in a New Key. Londra: Harvard University Press, 1957. Large, Edward W. ve Caroline Palmer. Percieving Temporal Regularity in Music. Cognitive Science. 26:1-37, 2002. Lewis, Barbara. The Research Literature In Movement- Based Instruction With Children: Implications For Music Teaching And Learning. Applications of Research in Music Education. 7:2, 13-17, 1989. Magee, Bryan. Byk Filozoflar. stanbul: Paradigma yaynlar, 2001.

48 McCoy, Cliare W. ve Mark C. Ellis. The Effects of Short-Term Instruction on the Ability of College Nonmusicians to Discriminate Meter. Bulletin of the Council for Research in Music Education. 114:35-45, 1992.
Mueller, A. The Effects of Movements Based Instruction on the Melodic Perception of PrimaryAged General Music Students. Yaynlanmam Doktora Tezi. Arizona State niversitesi,1993.

zmente, Gkmen. Dalcroze Eurhytmics retiminin Mziksel Beceriler, Mzik Dersine likin Tutumlar ve Mzik Yeteneine likin zgven zerinde Etkileri. Yaynlanmam Doktora Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, 2005. zmente, Gkmen. Mzik Blm retim yesi- Fg Koreografisi konulu grme. Antalya: 27.05.2011. Paulnack, Karl. Music Without Borders. Media Development. 4:36-38, 2009. Philpott, Chris ve Charles Plummeridge. Issues in Music Teaching. New York: Routledge / Palmer, 2001. Platel, Herve, Cathy Price, Jean Claude Baron, Richard Wise, Jany Lambert, Richard S. J. Frackowiak, Bernard Lechevalier ve Francis Eustache. The Structural Component of Music Perception: a Functional Anatomical Study. Brain. 120: 229-243, 1997. Platon. Devlet. kinci bask. stanbul: Remzi Kitabevi, 1971. Reimer, Benett. A Philosophy of Music Education: Advancing the Vision. nc bask. New Jersey:Pearson Education, 2003. Russell, Bertrand. Bat Felsefesi Tarihi I: Antik a. stanbul: Kita Yaynevi, 1969. Russell, Bertrand. Bat Felsefesi Tarihi II: Orta a. Yedinci basm. stanbul: Say Yaynevi, 2000. Russell, Bertrand. Bat Felsefesi Tarihi III: Yenia. Yedinci basm. stanbul: Say Yaynevi, 2000. Saslaw, Janna. Forces, Containers, and Paths: The Role of Body-Derived Image Schemas in the Conceptualization of Music. Journal of Music Theory. 40:2, 217-243, 1996. Seahore, Carl E. Psychology of Music. New York: McGraw Hill Book Company, 1938. Seitz, J. A., Dalcroze, the Body, Movement and Musicality. Psychology of Music. 33:4, 419-435, 2005.

49 enel, Alaeddin. lkel Topluluktan Uygar Topluma. Beinci basm. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynevi, 1995. enel, Alaeddin. Siyasal Dnceler Tarihi. On birinci ksaltlm basm. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynevi, 2004. Swanwick, Keith ve Cecilia Cavalieri Franca. Composing, Performing and AudienceListening as ndicators of Musical Understanding. British Journal of Music Education. 16:1, 5-19, 1999. Tanilli, Server. Yzyllarn Gerei ve Miras I. Dokuzuncu basm. stanbul: Adam Yaynlar, 2005. Tecchio, F., C. Salustri, M. H. Thaut, P. Pasqualetti ve P. M. Rossini. Conscious and Preconscious Adaptation to Rhythmic Auditory Stimuli: a Magnetoencephalographic Study of Human Brain Response. Exp Brain Research. 135:222-230, 2000. Todd, Neil P. McAngus ve R. Cousins. Is beat induction mediated by an internal representation of the body? Evidence for a sensory-motor theory of rhythm perception Yaynlanmam makale, 1999. Todd, Neil P. McAngus, C. S. Lee ve D. J. OBoyle. A Sensorimotor Theory of Temporal Tracking and Beat Induction. Psychological Research. 66: 26-39, 2002. Ula, Sarp Erk. Felsefe Szl. Ankara: Bilim ve Sanat yaynlar, 2002. Urista, Diane. Embodying Music Theory: Image Schemas as Sources for Musical Concepts and Analysis, and as Tools for Expressive Performance. Yaynlanmam Doktora Tezi, Columbia University Graduate School of Arts and Sciences, 2001. Walker, M. Christina. Mind-Body Dualism and Music Theory Pedagogy: Applications of Dalcroze Eurhythmics. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi. University of Missouri Kansas City Conservatory of Music and Dance, 2007. Westerlund, Heidi. Reconsidering Aesthetic Experience in Praxial Music Education. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Sibelius Academy, 2003. Yardml, Aziz (Der.). Descartes, Spinoza, Leibniz. dea Genlik Arivi No:1. stanbul: dea Yaynevi, 1997. Yldrm, Ali ve Hasan imek. Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri. kinci basm. Ankara: Sekin Yaynclk, 2000. Zeren, Ayhan. Mzik Fizii. Drdnc Basm. stanbul: Pan Yaynevi, 2007.

50

ZGEM

Ad ve SOYADI Doum Tarihi ve Yeri Medeni Durumu Eitim Durumu Mezun Olduu Lise Lisans Diplomas : :

: Mustafa Kemal zkul : : 20.08.1985 Afyon/ ay Evli

Aldemir Atilla Konuk Anadolu Lisesi Akdeniz niversitesi Mzik Blm -2008

Ykseklisans Diplomas: Tez Konusu Yabanc Dil / Diller Bilimsel Faaliyetler Deneyimi Stajlar Projeler alt Kurumlar : : : Akdeniz niversitesi Gzel Sanatlar Enstits : : Mziksel Kavray Srecinde Bedenin Rol ngilizce

Adres

Altnkum Mah. 450. Sok. H. Tur Sitesi F Blok Kat:11 Daire: 21 Konyaalt/Antalya

Tel. no

0538 211 32 33