Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Wykonawcw Nawierzchni Asfaltowych

Fot. K. Jaboski

Nr 1/2008(13)

ISSN 1734-1434

Spis treci
XVIII Seminarium techniczne PSWNA Metody bada mma, Zakadowa Kontrola Produkcji i Badania Typu to hasa, jakimi zapraszamy Pastwa do dyskusji na XVIII Seminarium PSWNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Oznaczanie gstoci mma z uyciem wody Wynik bada midzylaboratoryjnych z uyciem mieszanki SMA, pozwala zaleca zastosowanie wody, do oznaczania gstoci mma w laboratoriach drogowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Informacja o Komisjach PSWNA cz 1 Komisja ds. Kruszyw zaopiniowaa do Ministerstwa Transportu projekt Rozporzdzenia Ministra Transportu w sprawie warunkw dla kruszyw do mieszanek mineralno-asfaltowych (...). Komisja ds. Asfaltw rozpocza prace nad opracowaniem dokumentu aplikacyjnego do ustanowionej normy europejskiej EN 14023 Wymagania dla asfaltw modyfikowanych . . . . . . . . . . . . . . 4 eSeMA2008 i 10 lat dziaalnoci Rettenmaier Polska Sp. z o.o. Tegoroczne Seminarium eSeMA2008 byo poczone z jubileuszm dziesiciolecia firmy Rettenmaier Polska . 5 Wpyw nawierzchni jezdni na haas drogowy cz 1 Historie bada wpywu nawierzchni na haas drogowy prezentuje prof. Jerzy A. Ejsmont . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Nowe metody, nowa aparatura do oceny waciwoci asfaltw oraz mieszanek mineralno-asfaltowych wg PN-EN Katedra Inynierii Materiaw Budowlanych na Wydziale Inynierii Ldowej Politechniki Warszawskiej . . . . . . . 11 Walne Zebranie Czonkw PSWNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 TOP TOWER (materia promocyjny firmy FAYAT Sp. z o.o.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Polskie Stowarzyszenie Wykonawcw Nawierzchni Asfaltowych dziaa od 1999 r., a od 2000 r. jest czonkiem EAPA (Europejskiego Stowarzyszenia Nawierzchni Asfaltowych). Celem PSWNA jest promowanie nawierzchni asfaltowych, rozwj technologii nawierzchni podatnych, a take transfer wiedzy i informacji w rodowisku drogowym w Polsce. Stowarzyszenie zrzesza osoby prawne i fizyczne zainteresowane rozwojem nawierzchni asfaltowych w Polsce.

NAWIERZCHNIE A S FA LT O W E
Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Wykonawcw Nawierzchni Asfaltowych

ASPHALT PAVEMENTS
Quarterly of the Polish Asphalt Pavements Association

Od redakcji
Szanowni Czytelnicy! Oddajemy w Pastwa rce pierwsze tegoroczne wydanie kwartalnika NAWIERZCHNIE ASFALTOWE. Wydawaoby si, e do pno, bo rok nabra ju tempa, ale na pewno w por, bo jeszcze przed wkroczeniem w zasadniczy sezon robt drogowych. Dlatego chcemy zwrci Pastwa uwag m.in. na badania, jakie w zakresie oznaczania gstoci mma z uyciem wody opisuje Hanna K. Walcka. Ich efekt posuy nie tylko jakoci drg, ale przyczyni si te do ochrony rodowiska naturalnego. Zwracamy take uwag na sygnalizowane podczas seminarium eSeMA2008 technologiczne rozwizania w zakresie SMA. Seminarium zostao zorganizowane przez obchodzc swoje dziesiciolecie firm Rettenmaier Polska. Wyraamy nadziej, e prezentowane w kwartalniku informacje przydadz si Pastwu w pracy zawodowej. Rwnie tradycyjnie zapraszamy naszych Czytelnikw do dzielenia si z nami wasnymi dowiadczeniami oraz opiniami. W imieniu zespou redakcyjnego kwartalnika NAWIERZCHNIE ASFALTOWE naszym Czytelnikom, Sympatykom, Wsppracownikom oraz Czonkom PSWNA skadamy yczenia spokojnych i pogodnych wit Wielkanocnych. REDAKCJA

WYDAWCA
Polskie Stowarzyszenie Wykonawcw Nawierzchni Asfaltowych 02-261 Warszawa, ul. Trojaska 7 tel./fax (48 22) 57 44 374 tel. (48 22) 57 44 352 e-mail: biuro@pswna.pl

REDAKCJA
Maria Jwiak Redaktor Naczelny Hanna K. Walcka

Czasopismo jest wspomagane finansowo przez:

Adres Redakcji: 02-261 Warszawa, ul. Trojaska 7 tel./fax (48 22) 57 44 374 tel. (48 22) 57 44 352 e-mail: biuro@pswna.pl www.pswna.pl ISSN 1734-1434

Szanowni Pastwo, PSWNA ma zaszczyt zaprosi Pastwa na XVIII Seminarium Techniczne pod hasem:

Europejskie normy metod bada mma, ZKP i Badania Typu. Nowoczesne technologie w drogownictwie
organizowane w HOTELU PANORAMA w Mszczonowie k/Warszawy w dniach 10-11 kwietnia 2008 r.
Do udziau w Seminarium zostali zaproszeni czonkowie zwyczajni i wspierajcy PSWNA, przedstawiciele administracji drogowej oraz wszyscy zainteresowani rozwojem infrastruktury drogowej. Organizatorzy zapraszaj do udziau w obradach, co nada temu spotkaniu waciw rang, jak rwnie maj nadziej, e prezentacje oraz dyskusje bd interesujce, a uzyskane informacje przydatne w pracy.

Ramowy Program XVIII Seminarium PSWNA

Czwartek 10 kwietnia 2008 godz. 1200 1400 godz. 1400 Przyjazd uczestnikw, zakwaterowanie, obiad Otwarcie seminarium Ocena certyfikacji mma Jolanta Ochnik, Micha Przymanowski (Polskie Centrum Bada i Certyfikacji S.A.) Gwne zaoenia Badania Typu mma wg normy EN 13108-20 Jacek Boratyski (TPA) ZKP wg EN 13108-21 jako narzdzie poprawy jakoci i zarzdzania kosztami produkcji mma Bartosz Wojczakowski (Ammann Polska) Dotychczasowe dowiadczenia w zakresie wdroenia ZKP dla producentw mma Dariusz Samsel, Tomasz Barto (TQM) Nowa metoda oceny mikrostruktury polimeroasfaltw drogowych wg PN-EN 13632 Jan Krl (Politechnika Warszawska) godz. 1930 Uroczysta Kolacja

Pitek 11 kwietnia 2008 godz. 800 900 godz. 900 niadanie Omwienie nowych norm bada laboratoryjnych na ZKP i Badania Typu. Zastosowanie w praktyce! Maria Bogacka, Halina Sarliska Nowe technologie stosowane w Europie Egbert Beuving (EAPA) Mieszanki mineralno-asfaltowe na ciepo Ryszard Stachyra (CECA Arkema Group) Recykling na zimno Ryszard Baszczyk (SAE S.A.) Podsumowanie i zamknicie obrad ok. godz. 1300 Obiad

Karta zgoszenia uczestnictwa w Seminarium znajduje si na stronie internetowej www.pswna.pl UWAGA: Prosimy o przesanie oddzielnych KART dla kadego zgoszonego uczestnika. Naleno za uczestnictwo w seminarium w wysokoci 900,00 z (sownie: dziewiset z) naley przekaza do 3 kwietnia 2008 r. na konto Stowarzyszenia. Powysza kwota obejmuje udzia w seminarium, pene wyywienie i nocleg. Szczegowy program Seminarium zostanie rozesany do uczestnikw na pocztku kwietnia br.

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Oznaczanie gstoci mma z uyciem wody

Hanna K. Walcka*

Wstp
Na seminarium eSMA2008, ktre odbyo si na przeomie stycznia i lutego br., wywizaa si dyskusja na temat metodyki oznaczania gstoci mma z uyciem wody. Dyskusja ta zmobilizowaa mnie do opublikowania w kwartalniku niniejszego artykuu, opracowanego na podstawie publikacji w czasopimie Strae + Autobahn nr 12/2006 pt. Bestimmung der Rohdichte von Asphalt mit Wasser Ergebnisse eines Ringversuches (Oznaczanie gstoci mma z uyciem wody wyniki bada midzylaboratoryjnych). Autorami tej publikacji s Reinhard Lehn z Berliskiego Instytutu Bada Materiaw Budowlanych i Hans-Jrg Eulitz z Laboratorium BaZestaw aparatury do oznaczania gstoci mieszanek mineralno-asfaltowych (mma) w wodzie dawczego w Schwerinie, ktrzy przedstawili wyniki midzylaboratoryjnych bada gstoci mma z uyciem wody, wano w roboczej instrukcji ALP A-StB7, obejmujcej take wszystkie przeprowadzonych z udziaem 30 laboratoriw, spord ktrych 23 s pozostae metody bada mma wg serii Norm Europejskich DIN EN czonkami Stowarzyszenia bup1. 12697, ktre bd stosowane w Niemczech. Wrd trzech metod oznaczania gstoci mma, okrelonych w norZarwno w dotychczasowej praktyce badawczej jak i w nowej, ktra mie DIN EN 12697-5, jest metoda A z uyciem piknometru do oznaczaprzypuszczalnie bdzie obowizywaa w Niemczech od 2008 r. w zakresie nia wolnych przestrzeni w prbkach. Jako ciecz badawcza moe by systemu zapewnienia jakoci w produkcji i wbudowywaniu mieszanek mistosowany zarwno rozpuszczalnik jak i woda. neralno-asfaltowych na gorco, gsto stanowi istotny parametr. Oznaczanie gstoci mma wykonywano dotychczas w Niemczech Niemieckie przepisy dotyczce mma, zgodne z nowymi normami, wedug normy DIN 1996-78 z uyciem trjchloroetylenu. Rozpuszczalznajduj si obecnie w fazie opracowywania2. S to: Techniczne warunki produkcji i dostaw mma (Technische Liefernik ten jest zakwalifikowany do 2 kategorii rakotwrczych substancji webedingungen fr Asphaltmischgut fr den Bau von Verdug TRGS9 440. To oznacza, e dotd uywano niebezpieczne medium, kehrsflchenbefestigungen, TL Asphalt-StB), ktre powinno by zastpione innym. W niniejszym przypadku zamiast Techniczne przepisy dotyczce metod bada mma (Technische rozpuszczalnika zaproponowano uycie wody. Prfvorschriften fr Asphalt, TP Asphalt-StB), Aby wprowadzi metod Oznaczania gstoci mma z uyciem wo Dodatkowe techniczne warunki umw i wytyczne budowy pody do praktyki laboratoryjnej w Niemczech, opracowano w Grupie Rowierzchni komunikacyjnych z mma (Zustzliche Technische Veboczej Technika laboratoryjna Stowarzyszenia Badawczego Drogotragsbedingungen und Richtlinien fr den Bau von Verwnictwa i Transportu (FGSV), szczegowy opis tej metody. Opis ten kehrsflchenbefestigungen aus Asphalt, ZTV Asphalt-StB). Pierwsze Badanie Typu3 zgodnie z DIN EN 13108-204 obejmuje m.in. 1 Bundesverband unabhngiger Institute fr bautechnische Prfungen (Niemieckie Stowaoznaczanie gstoci mma metod z uyciem wody. Metody oznaczania rzyszenie Niezalenych Instytutw Bada Technicznych) 2 Omawiana publikacja pochodzi z grudnia 2006 r. gstoci mma s opisane w normie DIN EN 12697-55, a wrd nich jest 3 ang. Initial Type Testing (ITT) 4 Krajowym odpowiednikiem jest norma PN-EN 13108-20: 2006 (U) Mieszanki mineralno-asmetoda objtociowa oznaczania gstoci w piknometrze. Nowoci w tej faltowe. Wymagania. Cz 20: Badanie Typu metodzie jest zastosowanie wody jako cieczy badawczej, zamiast dotych5 Krajowym odpowiednikiem jest norma PN-EN 12697-5: 2005 Mieszanki mineralno-asfaltoczas stosowanego w praktyce laboratoryjnej toksycznego rozpuszczalnika we. Metody bada mieszanek mineralno-asfaltowych na gorco. Cz 5: Metody oznaczania gstoci (trjchloroetylenu potocznie nazywanego w laboratorium tri). 6 Forschungsgesellschaft fr Straen- und Verkehrswesen (Stowarzyszenie Badawcze DrogoAby wdroy now metod w praktyce, opracowano w FGSV6 szczewnictwa i Transportu) 7 Arbeitsanleitung zur Prfung von Asphalt, FGSV, Ausgabe 2003 (Robocza instrukcja wykogowy opis oznaczania gstoci mma z uyciem wody, ktry opublikonywania bada mma, opracowanie FGSV, wydanie 2003)
8

* Hanna K. Walcka STRABAG Sp. z o.o.

Prfung von Asphalt. Bestimmung von Rohdichte, Raumdichte, Hohlraumgehalt und Verdichtungsgrad (Badania mieszanek mineralno-asfaltowych na gorco. Oznaczanie gstoci, gstoci objtociowej, zawartoci wolnych przestrzeni, stopnia zagszczenia) 9 Technischen Regeln fr Gefahrstoffe (Techniczne uregulowania dotyczce niebezpiecznych materiaw)

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

opublikowano jako cz 10 instrukcji ALP A-StB, w ktrej zawarto take opis bada midzylaboratoryjnych, majcych na celu: uzyskanie dowiadcze w praktyce laboratoryjnej z zastosowaniem wody jako cieczy badawczej; porwnanie wynikw bada: a) gstoci mma oznaczanej z uyciem wody, b) gstoci mma oznaczanej dotychczasowym sposobem z uyciem rozpuszczalnika (trjchloroetylenu) i uzyskanie dalszych danych do oceny przydatnoci nowej metody wg a) na podstawie bada reprezentatywnej w Niemczech mieszanki; uzyskanie danych do okrelenia dokadnoci metod bada mma opisanych w Normach Europejskich. Wedug stanowiska Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego Komitetu Technicznego materiay drogowe- Grupy Roboczej WG 1 Mieszanki mineralno-asfaltowe na gorco (CEN/TC 227/WG 1), poziomy dokadnoci uzyskane w badaniach poszczeglnych krajw dostarczaj istotnych danych do ustalenia dokadnoci metod bada; przeprowadzenie programu corocznych bada midzylaboratoryjnych z udziaem czonkw bup, zgodnie ze statutem tego Stowarzyszenia.

przygotowanie (podzia) prbki w laboratorium bdzie wykonywane wedug DIN 1996-312; laboratoria biorce udzia w badaniach wykonaj dwa oznaczenia w tych samych warunkach powtarzalnoci (1 wykonawca, 1 przyrzd); przeprowadzenie poszczeglnych bada bdzie powierzone odpowiednio przygotowanym pracownikom (w zakresie stosowania instrukcji i norm). Do oceny powtarzalnoci zastosowano metod Cochrana, a do oceny odtwarzalnoci metod Hawkinsa. Przy pomocy obydwu metod oceny mog by zidentyfikowane i wyeliminowane wartoci nietypowe. Gsto oznaczona z uyciem trjchloretylenu jako rozpuszczalnika w piknometrze Powtarzalno wedug DIN 1996-7 jest okrelona granic r=0,019 g/cm3. W adnym laboratorium granica ta nie zostaa przekroczona. Odtwarzalno wedug tej samej normy wynosi R=0,042 g/cm3. Maksymalne odchylenie od wartoci redniej wynioso w tych badaniach 0,028 g/cm3. Wedug normy DIN EN ISO 4259 dopuszczalne odchylenie od wartoci redniej wynosi R2. Zatem maksymalne dopuszczalne odchylenie wynosi 0,030 g/cm3. Warto ta nie zostaa przekroczona w adnym laboratorium. Gsto oznaczona z uyciem wody jako rozpuszczalnika w piknometrze We wszystkich laboratoriach wykonano, zgodnie z instrukcj, po dwa oznaczenia (dwa wyniki), chocia wedug ALP A-StB, cz 10 wykonuje si z reguy tylko jedno oznaczenie. Dokadno (precyzja) powtarzalnoci opisana Powtarzalno ustalona w ALP ASt-B, cz 10 granic powtarzalnoci wynosi r=0,016 g/cm3. W dwch laboratoriach granica ta zostaa przekroczona. Dokadno odtwarzalnoci jest opisana w normie granic odtwarzalnoci Odtwarzalno wedug normy wynosi R=0,024 g/cm3. Maksymalne odchylenie od redniej wartoci tego badania midzylaboratoryjnego wynosi 0,026 g/cm3. Wedug normy DIN EN ISO 4259 dopuszczalne odchylenie od wartoci redniej w badaniu midzylaboratoryjnym wynosi R2. Zatem maksymalne dopuszczalne odchylenie wynosi 0,017 g/cm3. Warto ta nie zostaa przekroczona w adnym laboratorium.

Badania midzylaboratoryjne
Na przeomie lat 2005/06 wystartoway w Niemczech midzylaboratoryjne badania Oznaczanie gstoci mma z uyciem wody. W ramach tych bada oznaczano gsto dwiema metodami: z uyciem wody, z uyciem dotychczas stosowanego rozpuszczalnika (trjchloroetylenu). Oznaczanie gstoci zarwno z uyciem trjchloroetylenu, jak i wody przeprowadzano na mieszance SMA 0/8S z asfaltem modyfikowanym PmB 45 A (ktrego zawarto wynosia 7,2% m/m, zawarto wolnych przestrzeni w prbkach Marshalla Hbit wynosia 3,8% v/v). Oznaczanie gstoci z uyciem trjchloroetylenu wykonywano wedug normy DIN 1996-7, a z uyciem wody wedug ALP A-StB, cz 10, wydanie 2003 r. Na podstawie wczeniejszych dowiadcze, uznano za celowe zastosowanie w tych badaniach, niej podanych warunkw, dotyczcych prni: obnienie cinienia na 30 hPa (hektopaskali) po 30 minutach, utrzymywanie cinienia 30 hPa przez 15 minut.

Podsumowanie
Ocena wynikw oznacze gstoci mma wedug dotychczasowej metody opisanej w normie DIN 1996-7 z uyciem trjchloroetylenu jako cieczy w piknometrze wykazaa, e wszystkie laboratoria speniy warunki zarwno powtarzalnoci jak i odtwarzalnoci. Rzeczywista warto gstoci mma uzyskana w badaniach z uyciem trjchloroetylenu wyniosa 2,445 g/cm3. Ocena wynikw oznacze gstoci mma wedug nowej metody, opisanej w czci 10 instrukcji ALP A-StB, tj. z uyciem wody jako cieczy badawczej w piknometrze wykazaa, e 2 laboratoria (spord 30) nie speniy wymagania dotyczcego powtarzalnoci i w 1 laboratorium nie uzyskano wymaganej odtwarzalnoci. Rzeczywista warto gstoci mma uzyskana w badaniach z uyciem wody wyniosa 2,442 g/cm3.

Ocena wynikw
Do oceny wynikw omawianych bada midzylaboratoryjnych wykorzystano postanowienia normy DIN ISO 425910, wydanie 4, 1996 r. Zaoeniami do oceny byo, e: pobieranie prbek bdzie wykonywane wedug DIN 1996-211;
10

Odpowiednikiem krajowym jest norma PN-EN ISO 4259: 2002 Przetwory naftowe. Wyznaczanie i stosowanie precyzji metod badania Prfung bituminser Massen fr den Straenbau und verwandte Gebiete. Probenahme (Badanie mas asfaltowych stosowanych w budownictwie drogowym i pokrewnych obszarach. Pobieranie prbek) 12 Prfung bituminser Massen fr den Straenbau und verwandte Gebiete. Vorbereitung von Proben (Badanie mas asfaltowych stosowanych w budownictwie drogowym i pokrewnych obszarach. Przygotowanie prbek)
11

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Reasumujc mona stwierdzi, e wynik midzylaboratoryjnych bada jest bardzo dobry, take i przede wszystkim ze wzgldu na moliwo zastpienia wod dotychczas stosowanego rozpuszczalnika (trjchloroetylenu). Interesujce jest, e obydwie wartoci rednie: gstoci mma oznaczonej z uyciem trjchloroetylenu, wynoszcej 2,445 g/cm3, gstoci mma oznaczonej z uyciem wody, wynoszcej (po zastosowaniu korekty) 2,442 g/cm3, rni si zaledwie o 0,003 g/cm3. Wynik omawianych bada midzylaboratoryjnych z uyciem mieszanki SMA, jako badanego materiau, pozwala zaleca zastosowanie wody, wedug metodyki opisanej w ALP ASt-B, cz 10, do oznaczania gstoci mma w laboratoriach drogowych. Mona przyj, e oznaczanie gstoci mma z uyciem wody, moe by stosowane do innych rodzajw mma.

Gstoci SMA oznaczone w piknometrze z uyciem wody okazay si w peni zgodne z wynikami dotychczasowych bada z uyciem trjchloroetylenutrjchloroetylenu, jako rozpuszczalnika. Wyniki tych bada potwierdziy, e dotychczas stosowany trjchloroetylen, jako rozpuszczalnik, moe by zastpiony wod.
Od autorki: Przedstawiajc w niniejszym artykule dowiadczenia niemieckie w przygotowaniu si do stosowania nowej metodyki badawczej zachcam zainteresowane ni laboratoria do skorzystania z praktyki naszego zachodniego ssiada. Moe i u nas udaoby si zorganizowa przeprowadzenie bada midzylaboratoryjnych, wykorzystujc ju wiedz drogowcw niemieckich. Moliwo zastpienia niebezpiecznego medium jest spraw wan take ze wzgldw bhp i ochrony rodowiska. W 2007 r. zosta zgoszony do notyfikacji niemiecki dokument Technische Prfvorschriften fr Asphalt im Straenbau, TP Asphalt-StB (Techniczne przepisy dotyczce metod bada), w ktrym cz 5 zawiera uszczegowiony opis metodyki badania gstoci mma z uyciem wody. Dokument TP Asphalt-StB jest dostpny (w jzyku niemieckim) w internetowej bazie TRIS (Technical Regulations Informations System): http://ec.europa.eu/enterprise/tris W przypadku zainteresowania PT Czytelnikw omawian metodyk badawcz mma jest moliwe przygotowanie tumaczenia tej metodyki na jzyk polski i zamieszczenie w jednym z najbliszych numerw kwartalnika.

Informacja o Komisjach PSWNA

Misj PSWNA jest efektywne wspieranie wszelkich dziaa sucych rozwojowi brany drogownictwa w Polsce, a w szczeglnoci propagowanie nowoczesnych technologii, racjonalizacja przepisw prawnych i wytycznych technicznych, dziaalno edukacyjna i informacyjna. Zgodnie z t misj, Czonkowie PSWNA dziaaj, midzy innymi, w utworzonych przy Stowarzyszeniu Komisjach Technicznych pracujcych w zakresie problematyki kruszyw, asfaltw drogowych, emulsji asfaltowych i technologii budowy. W pracach tych komisji bior udzia przedstawiciele wszystkich zainteresowanych firm-czonkw stowarzyszenia, a wrd nich producentw oraz odbiorcw. Komisja ds. Kruszyw PSWNA, ktrej od 2004 r. przewodniczy p. Erwin Filipczyk (lskie Kruszywa Naturalne Sp. z o.o.) opracowa dokument aplikacyjny do nowej normy PN-EN 13043:2004 Kruszywa do mieszanek bitumicznych i powierzchniowych utrwale stosowanych na drogach, lotniskach i innych powierzchniach przeznaczonych do ruchu. W roku 2007 nie odbyo si adne posiedzenie czonkw Komisji ds. Kruszyw. Drog korespondencyjn Czonkowie komisji w skadzie: Erwin Filipczyk, Andrzej Skoneczny, Janusz Olejnik przy wsppracy Hanny Walckiej oraz Konrada Jaboskiego zaopiniowali do Ministerstwa Transportu projekt: Rozporzdzenia Ministra Transportu w sprawie warunkw dla kruszyw do mieszanek mineralno-asfaltowych i powierzchniowych utrwale stosowanych na drogach, lotniskach i innych powierzchniach przeznaczonych do ruchu. Dokument ten, wprowadzony do stosowania, umoliwi praktyczne stosowanie norm europejskich przyjtych dla kruszyw drogowych. Komisja w obecnym skadzie liczy 5 osb: Filipczyk Erwin SKN Sp. z o.o. Jaboski Konrad PSWNA Jwiak Maria PSWNA Olejnik Janusz Lafarge Kruszywa Skoneczny Andrzej WKSM Tarmac

cz. 1

Komisja ds. Asfaltw PSWNA ju w 2005 r. rozpocza prace nad opracowaniem dokumentu aplikacyjnego do ustanowionej normy europejskiej EN 14023 Wymagania dla asfaltw modyfikowanych. Prace te pozwol na normowe okrelenie wymaga dla drogowych asfaltw modyfikowanych produkowanych i stosowanych w kraju. Przewodniczcym komisji jest p. Andrzej Zdzienicki (Orlen Asfalt Sp. z o.o.), wiceprzewodniczcym jest p. Jan Biedro (LOTOS Asfalt Sp. z o.o.). Komisja jest w skadzie 13 osobowym: Biedro Jan Grupa LOTOS S.A. Baejowski Krzysztof ORLEN Asfalt Sp. z o.o. Jaboski Konrad PSWNA Jwiak Maria PSWNA Jurenc Aneta BP Polska Sp. z o.o. Mizgalska Aldona COLAS Polska Sp. z. o.o. Rafaowski Janusz NYNAS Sp. z o. o. Sarliska Halina POLIMEX-MOSTOSTAL S.A. Styk Stanisaw SBI Biuro Inynierskie Szrajber Witold STRABAG Sp. z o.o. Szyller Andrzej BUDIMEX DROMEX S.A. Wojczuk Adam LOTOS Asfalt Sp. z o.o. Zdzienicki Andrzej ORLEN Asfalt Sp. z o.o. Po wykonaniu wstpnych opracowa dotyczcych zebrania informacji o wymaganiach dla asfaltw modyfikowanych przyjtych w innych krajach europejskich, prace Komisje ds. Asfaltw w 2007 r. skupiy si na przeprowadzeniu przez producentw asfaltw bada laboratoryjnych wytypowanych wstpnie rodzajw asfaltw modyfikowanych. Uzyskane wyniki pozwoliy na wstpne ustalenie proponowanych rodzajw asfaltw modyfikowanych i ich waciwoci. Propozycje te zostay przekazane do zaopiniowania przez zainteresowanych.

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

eSeMA2008 i 10 lat dziaalnoci Rettenmaier Polska Sp. z o.o.

Krystyna Szymaniak, Hanna K. Walcka* W dniach 30 stycznia 2 lutego 2008 r. odbyo si w Zakopanem kolejne seminarium, zorganizowane przez firm Rettenmaier Polska, poczone z jubileuszem 10-lecia (1998-2008) dziaalnoci tej firmy na polskim rynku. Podobnie jak w latach poprzednich tak i to seminarium cieszyo si ogromnym zainteresowaniem w brany uczestniczyo w nim prawie 170 osb. Uczestnikw seminarium, w imieniu organizatorw, powita Pan Piotr Kurach Prezes Rettenmaier Polska i przedstawi gocia specjalnego Pana Stefana Rettenmaiera wspwaciciela firmy J. Rettenmaier&Shne (dalej JRS), ktry wzi udzia w seminarium z okazji wspomnianego jubileuszu Rettenmaier Polska. Patronat medialny nad seminarium obj miesicznik Polskie drogi. Do prowadzenia czci merytorycznej seminarium organizatorzy zaprosili Panw Krzysztofa Baejowskiego i Konrada Jaboskiego, znanych ju i cenionych w tym fachu. W trakcie dwudniowych obrad (31.01-1.02.2008 r.) uczestnicy seminarium mieli okazj wysucha szeregu interesujcych prezentacji, wygoszonych przez trzech autorw z Niemiec i dziesiciu z Polski. W pierwszym dniu seminarium na wstpie gos zabra Pan Stefan Rettenmaier, ktry zaprezentowa firm JRS, w tym m.in. jej histori, rozwj, profil produkcji i zasig dziaania. Nastpnie w tym dniu przedstawiono uczestnikom nastpujce zagadnienia: Projektowanie SMA wg ZTV Asphalt-StB 07 omwi Pan Klaus Graff niezaleny ekspert wsppracujcy z firm JRS. W swojej prezentacji omwi wymagania wobec SMA i problemy zwizane z ich ustaleniem w projekcie niemieckiego przepisu (TL Asphalt-StB 07 Techniczne warunki dostaw mma do budowy drg), stanowicego krajowe przeoenie wymaga Norm Europejskich serii 13108 do stosowania w Niemczech. W konsekwencji wprowadzenia uregulowa europejskich konieczne byo take opracowanie nowelizacji dotychczasowego przepisu ZTV Asphalt-StB (Dodatkowe techniczne warunki umw i wytyczne wykonywania nawierzchni z mma). W Niemczech rozdzielono przepisy na dotyczce produkcji mma (TL Asphalt-StB) i dotyczce wbudowywania tych mieszanek (ZTV Asphalt-StB). Jednak w obydwu tych przepisach starano si zachowa wszystkie dotychczasowe wymagania, ktre zostay potwierdzone wieloletnimi, pozytywnymi rezultatami. SMA jest mieszank stosowan standardowo w Niemczech ju od lat 80-tych XX wieku. Mimo, e termin notyfikacji w Komisji Europejskiej obydwu projektw dokumentw (TL Asphalt-StB 07 i ZTV Asphalt-StB 07) ju min, to liczba uwag zgoszonych w Niemczech, przez rne strony procesu inwestycyjnego, do tych projektw bya tak dua, e w dalszym cigu trwaj intensywne dyskusje i uzgodnienia poszczeglnych zapisw w tych projektach. Ustalono, e do koca sierpnia 2008 r. bd uzgod* Krystyna Szymaniak Rettenmaier Polska Sp z o.o., Hanna K. Walcka STRABAG Sp. z o.o.

Piotr Kurach, Krystyna Szymaniak i Stefan Rettenmaier

nione kocowe wersje obydwu projektw, by mogy wej w ycie z dniem 1 stycznia 2009 roku. Prowadzcy obrady podsumowali bardzo ciekawe wystpienie Pana Klausa Graffa yczeniami, abymy mogli jak najszybciej dopracowa si waciwego modelu opracowywania, uzgadniania i doskonalenia krajowych przepisw technicznych w drogownictwie. Model niemiecki moe by dla nas wzorem. Najnowsze rozwizania warstwa wica z SMA. Pan Marco Schnemann z firmy KEMNA zaprezentowa rezultaty bada nad optymalizacj mieszanki SMA (0/16S), przeznaczonej do wykonania warstwy wicej na drogi obcione duym ruchem. Badano mieszanki o specjalnie dobranym uziarnieniu z dwoma rnymi wypeniaczami i asfaltem modyfikowanym polimerami. W rezultacie tych bada stwierdzono, e mieszanka SMA 0/16S z asfaltem modyfikowanym polimerami i odpowiedniej jakoci wypeniaczem jest szczeglnie przydatna jako warstwa wica ukadana na nawierzchni betonowej, pod warstw cieraln z mieszanki asfaltu lanego i z asfaltu porowatego. Mieszanka ta jest te szczeglnie odpowiednia do wykonania warstwy wicej ze wzgldu na trwao zmczeniow nawierzchni asfaltowej i pniejsze jej utrzymanie. W wielu przypadkach zastosowanie takiej mieszanki SMA do wykonania warstwy wicej moe by lepsz alternatyw wobec betonu asfaltowego. Dotychczasowe badania nie potwierdziy zakadanej tezy, e zastosowanie specjalnego polimeroasfaltu o wysokiej lepkoci powinno zdecydowanie poprawi waciwoci uytkowe mieszanki mastyksowo-grysowej przeznaczonej do wykonywania warstw wicych. Nie uzyskano te korzystniejszych wynikw z zastosowaniem wypeniacza o wikszych waciwociach usztywniajcych w stosunku do typowego wypeniacza wapiennego. Mieszanki mma z wypeniaczem wapiennym charakteryzoway si lepszymi waciwociami uytkowymi. Dowiadczenia na wytwrniach mma w zakresie stosowania rnych stabilizatorw. W swojej prezentacji Pan Bartosz Wojcza-

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Bartosz Wojczakowski, AMMANN Polska

kowski z firmy Ammann Polska omwi wyniki ankiety przyprowadzonej wrd producentw mma. Przedstawi zestaw pyta zadanych w ankiecie i uzyskane na nie odpowiedzi ze szczeglnym uwzgldnieniem takich zagadnie jak: kolejno dozowania skadnikw, czas mieszania na sucho, czas mieszania na mokro. Na podstawie przeprowadzonej ankiety autor sformuowa i przedstawi szereg wnioskw dotyczcych m.in. rodzaju stosowanych wkien i sposobu ich dozowania. Jednym z istotnych wnioskw jest te postulat dotyczcy przeprowadzenia bada okrelajcych wpyw czasu mieszania na sucho i na mokro na jako mma. Przyjcie zbyt dugiego czasu mieszania na sucho prowadzi do zmielenia wkien i pogorszenia waciwoci mma. Informacj na temat internetowej bazy (TRIS) projektw przepisw technicznych notyfikowanych w Komisji Europejskiej przedstawi Pan Konrad Jaboski (czonek Akademii Inynierskiej w Polsce i honorowy czonek PSWNA). Od marca 2007 roku projekty aktw prawnych zawierajcych przepisy techniczne, notyfikowane w Komisji Europejskiej, s publikowane (co tydzie) na stronie internetowej TRIS. Obowizek notyfikacji wszystkich projektw przepisw technicznych wynika z dyrektywy Nr 98/34 WE, przeniesiony do polskiego prawa rozporzdzeniem Rady Ministrw z 2002 r. Autor prezentacji przekaza uczestnikom informacj o adresie witryny www i sposobie korzystania z zasobw tej bazy, zachcajc jednoczenie do jej odwiedzania. W szczeglnoci warto interesowa si projektami przepisw dotyczcymi wyrobw budowlanych (oznaczonych kodem B 10) zgaszanymi do notyfikacji przez poszczeglne kraje UE. W drugim dniu seminarium kontynuowano obrady, w trakcie ktrych wygoszone zostay nastpujce prezentacje: Badania SMA z rnymi lepiszczami omwi Pan Krzysztof Baejowski z firmy ORLEN Asfalt. Badania te zostay przeprowadzone w latach 2006-2007 we wsppracy ORLEN Asfalt z Polimex-Mostostal (Pani Halina Sarliska) i Politechnik Gdask (Pan Bohdan Doycki). W pierwszych badaniach jako referencyjn mieszank przyjto SMA 0/8, wytworzon z uyciem trzech rnych asfaltw (drogowego 50/70, modyfikowanego ORBITON 80B i wielorodzajowego Bitrex 50/70). Druga seria bada zostaa wykonana na SMA 0/11 z asfaltami: drogowymi 35/50 i 50/70, modyfikowanymi ORBITON 30B i 80B oraz wielorodzajowym Bitrex 35/50. Wyniki tych bada pozwoliy na sformuowanie interesujcych wnioskw, spord ktrych warto przytoczy pierwszy mwicy, e ...

samo lepiszcze (nawet najlepsze) nie gwarantuje osignicia podanych parametrw mma, w szczeglnoci odpornoci na koleinowanie... coraz waniejsza staje si umiejtno projektowania mieszanki mineralnej i ostatni mwicy o koniecznoci ... wykonania cyklu midzylaboratoryjnych bada porwnawczych odpornoci na koleinowanie w jak najwikszej liczbie laboratoriw zanim okrelimy pastwowe wymagania wobec mma i zorganizujemy sobie problemy na najblisze lata. Emulsje asfaltowe do zcze midzywarstwowych przedstawi Pan Pawe Berg z firmy BITUNOVA. Na wstpie, autor prezentacji podkreli znaczenie prawidowego zczenia warstw dla uzyskania trwaoci nawierzchni oraz wymieni trzy zasadnicze elementy decydujce o skutecznoci tego poczenia. Elementami tymi s: waciwy dobr charakteru stosowanej emulsji, odpowiednia ilo stosowanej emulsji i jako wykonanego poczenia. Zostay one dalej szczegowo omwione i udokumentowane wynikami bada (wykonanymi przez IBDiM). Jednym z wnioskw jest konieczno stosowania do zcze midzywarstwowych takich kationowych emulsji asfaltowych, w ktrych asfalt pozostay po rozpadzie emulsji bdzie charakteryzowa si m.in. odpowiedni penetracj, ktra w przypadku zcze warstwowych wykonanych z mma nie powinna by wysza od 100x0,1 mm. W przypadku zcze warstw mma z podbudowami z kruszyw niezwizanych dopuszcza si stosowanie emulsji o penetracji lepiszcza powyej 100x0,1 mm. Wynika std, e cz produkcji emulsji asfaltowych powinny zosta oparta na asfaltach twardszych i modyfikowanych.

Krzysztof Baejowski, ORLEN Asfalt

Porwnanie metod bada odpornoci na koleinowanie wg BS i PN omwi Pan Bohdan Doycki z Politechniki Gdaskiej. Przebadano 17 prbek mma, w tym 4 prbki BA wg PN-S-96025 sporzdzone w laboratorium, 8 prbek BA wg PN-S-96025 z mieszanki pobranej z produkcji i zagszczonej w laboratorium i 5 prbek SMA wg PN-EN 13108-5 sporzdzonych w laboratorium. Wszystkie mieszanki byy zaprojektowane dla ruchu KR3-KR6. Zbadano odporno na koleinowanie wg procedury podanej w normie BS 598: Part 110:1996 i wg procedury wybranej (jednej z piciu moliwych) wg EN 12697-22, tj. may aparat, model B w powietrzu. Metod wg BS stosowano w Polsce ju od kilku lat, natomiast metoda wg PN-EN 12697-22 jest wskazana w normie PN-EN 13108-20 jako metoda odpowiednia do bada mma w naszych warunkach (obcienia osi). Wstpne wnioski wynikajce z tych bada wskazuj, e brak jest wyranego zwizku pomidzy cechami okrelonymi wg PN-EN i BS. Ustalenie poziomu wymaga odpornoci na kole-

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Piotr Heinrich, ORLEN Asfalt

inowanie wymaga szerszych bada, zwaszcza prbek wycitych z nawierzchni. Wanym zagadnieniem jest te ucilenie metodyki bada wg PN-EN 12697-22. Z dotychczasowych bada wynika, e zaproponowane poziomy wymaga przedstawione przez IBDiM w pierwszym projekcie dokumentu aplikacyjnego do serii norm PN-EN 13108-x nie s trafione i przed ustaleniem powinny by przeprowadzone pogbione badania sprawdzajce, po wczeniejszym ucileniu procedury oznaczania odpornoci na koleinowanie. Analiza wybranych cech kruszyw do warstw cieralnych wg projektu Wymaga technicznych Kruszywa do mma wg PN-EN 13043 zaprezentowa Pan Stanisaw Styk z SBI-Biuro Inynierskie. Autor prezentacji przedstawi wyniki bada 8 rnych kruszyw wg metod PN-EN. Analizie poddano 4 waciwoci tych kruszyw (nasikliwo, odporno na rozdrabnianie, odporno na polerowanie i mrozoodporno). Warstwa psztywna wykonywana w technologii STRABAPHALT. Panowie Sebastian Witczak i Tomasz Oracz z TPA-Instytut Bada Technicznych przedstawili technologi wykonywania warstwy nawierzchni w miejscach naraonych na dziaanie ekstremalnych obcie i agresywnego rodowiska chemicznego (terminale kontenerowe, place magazynowe, zatoki autobusowe, stacje benzynowe itp.). Technologia ta polega na wbudowaniu wytworzonej na gorco mieszanki mineralno-asfaltowej o niecigym uziarnieniu z dodatkiem wkien, a nastpnie uoeniu na lekko zagszczonej mma pynnej zaprawy cementowej o specjalnym skadzie, ktra wypenia wolne przestrzenie w warstwie z mma. Wykonano ju odcinki prbne w tej technologii i pierwsze zastosowania w kraju (stacje benzynowe i zatoki autobusowe). Asfalty w budowie drg rys historyczny omwi Pan Piotr Heinrich z firmy ORLEN Asfalt. Fakt stosowania asfaltu w drogownictwie od staroytnoci do wspczesnoci jest zagadnieniem wartym przypomnienia. Rynek kruszyw w najbliszych latach logistyka i produkcja przedstawi Pan Pawe Jagusiak z firmy LAFARGE Kruszywa. Prognozowany do 2013 roku popyt na kruszywa do robt drogowych wykazuje tendencj rosnc. Popyt ten ronie ju od szeregu lat, co jak wiadomo wynika ze zwikszanego zakresu robt na sieci drogowej. Sprostanie coraz wikszemu zapotrzebowaniu na kruszywa moe by jednak utrudnione ze wzgldu na logistyk (obcienie kolei, warunki wsppracy z PKP Cargo, brak wagonw itp.) a take rne ograniczenia (ro-

dowiskowe np. Natura 2000, formalno-prawne np. brak ochrony zasobw przez prawo, dugotrwao procesu uzyskiwania koncesji na eksploatacj z) oraz wzgldy ludzkie (np. brak pracownikw, protesty spoecznoci lokalnych). Konrad Jaboski podsumowujc bardzo interesujce wystpienie, zwrci uwag na dodatkowe elementy zwizane z rynkiem kruszyw. Na budow i przebudow drg krajowych w 2007 r. wydano ok. 10 mld z, a na 2008 r. przeznaczono dwa razy wicej rodkw finansowych. Oznacza to praktycznie podwojenie zapotrzebowania na kruszywa do robt drogowych. Odbiory kruszyw przez wykonawcw poza sezonem robt pozwoliyby zrobi wiksze zapasy na wasnych bazach i lepiej wykorzysta moce produkcyjne kopalni kruszyw i zakadw przerbczych. Oczywicie takie rozwizanie powoduje dodatkowe koszty, ktre musz ponie wykonawcy przed sezonem robt, ale umoliwia uniknicie przestojw z powodu braku materiaw i ogranicza niebezpieczestwo opnie realizacyjnych. Zakadowa kontrola produkcji na wytwrniach mma wg PN-EN 13108-21. W swojej prezentacji Pan Bartosz Wojczakowski z firmy Ammann Polska przedstawi trzy kamienie milowe niezbdne do uzyskania przez mma oznakowania CE. Wdroenie ZKP przez producentw mma jest ich obowizkiem. Zakwalifikowanie mma do grupy wyrobw budowlanych stanowi dla producentw powane wyzwanie nie tylko w Polsce. Autor poda przykad Niemiec, gdzie publikowane s opracowania, pomagajce producentom mma we wdroeniu ZKP na wytwrniach (np. wzorcowy podrcznik ZKP komentarz do normy EN , 13108-21). Opracowania niemieckie mog i powinny by bardzo dobrym wzorcem dla polskiego drogownictwa przy opracowywaniu krajowych przepisw i wytycznych. Wok SMA kierunki bada i rozwoju prowadzone w firmie JRS przedstawi Pan Horst Erdlen. Aktualnie w firmie JRS trwaj prace badawcze m.in. nad nowymi wyrobami budowlanymi dla drogownictwa. Jednym z nich s wkna celulozowe z dodatkiem rodka adhezyjnego. Podczas seminarium nie tylko przedstawiono i przedyskutowano ww. zagadnienia ale jak zawsze kontynuowano jeszcze rozmowy w kuluarach. Zgodnie z tradycj uczestnicy seminarium, w dniu przyjazdu, zostali zaproszeni przez organizatorw do karczmy gralskiej na wspln kolacj, gdzie podano regionalne potrawy. Natomiast jubileusz 10-lecia dziaalnoci firmy Rettenmaier Polska zyska szczegln opraw. W trakcie uroczystej kolacji zabra gos Pan Stefan Rettenmaier, ktry podzikowa wszystkim polskim partnerom za bardzo dobr wspprac oraz wyrni szereg osb pamitkowymi upominkami. W imieniu Rettenmaier Polska podzikowania za lata wsppracy wyrazili Pan Piotr Kurach i Pani Krystyna Szymaniak, a uczestnicy seminarium odwzajemnili si podzikowaniami firmie. I jak przystao na prawdziwy jubileusz by tort z logo firmy JRS. Uroczysta kolacja zostaa uwietniona wystpem znanego w kraju kabaretu Marcina Daca ze specjalnie przygotowanym programem o polskich drogach. Seminarium eSeMA stao si ju staym i popularnym miejscem spotka kadry technologicznej polskiego drogownictwa oraz forum wymiany informacji i pogldw. PSWNA gratuluje firmie Rettenmaier kolejnego udanego seminarium.

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Wpyw nawierzchni jezdni na haas drogowy cz 1

Prof. dr hab. in. Jerzy A. Ejsmont* Emisja haasu naley do najbardziej uciliwych oddziaywa ruchu drogowego na rodowisko. W Unii Europejskiej [1] ponad 20% ludnoci przebywa w miejscach, w ktrych rwnowany poziom haasu przekracza warto 65 dB (A), uznawan za grn granic tolerancji dla organizmu ludzkiego. Prawie 60% populacji naraonych jest na uciliwy haas ktrego poziom rwnowany przekracza 55 dB (A). Badania prowadzone przez UE wskazuj, e w okoo 90% za tak wysokie poziomy haasu odpowiada haas pojazdw samochodowych. Tradycyjnie haas pojazdw kojarzony jest z haasem ukadw napdowych, szczeglnie za ukadw wydechowych i sscych silnikw spalinowych oraz przekadni mechanicznych. W drugiej poowie dwudziestego wieku nastpi jednak bardzo istotny postp w wyciszaniu rde haasu, zwizanych z silnikiem i pozostaymi podzespoami ukadu napdowego, co doprowadzio do sytuacji, w ktrej gwnym rdem haasu stay si opony wsppracujce z nawierzchni jezdni. Paradoksalnie wic historia zatoczya koo, gdy wanie haas k pojazdw zaprzgowych by podstawowym problemem akustycznym ju w staroytnych miastach. T. F. W. Embleton [2] tak opisuje klimat akustyczny w staroytnym Imperium Rzymskim (cyt.): W schykowym okresie wietnoci kolonii greckiej Sybaris, Imperium Rzymskie byo jeszcze w okresie dziecicym. W tym czasie Rzymianie byli dumni ze swego mstwa i surowoci. Sybarytw za przykadajcych wag do bardziej subtelnych spraw, wcznie z walk z haasem, uwaali za zniewieciaych. Z upywem lat pogldy Rzymian ulegay jednak zmianie. Wiek czy dwa pniej, z uwagi na haas i zanieczyszczenie ulic, zabroniono wjazdu do Forum rydwanom i wozom transportowym. Jakkolwiek dostawy towarw wok placu dopuszczalne byy w nocy, to izby sypialne znamienitych rodw rozmieszczane byy w czciach domw skierowanych na stosunkowo cichy plac centralny. Nie wszyscy Rzymianie byli jednak w tak szczliwym pooeniu. Rzymski poeta Martial mieszka w mniej reprezentacyjnej dzielnicy. Napisa on midzy innymi: W nocy haas na ulicach brzmia tak, jakby cay Rzym przemierza moj sypialni. Jeden z jego krytykw sugerowa nawet, e poezje Martiala zyskayby znacznie, gdyby mia on warunki do lepszego wypoczynku w nocy. Tak wic w Staroytnym Rzymie mamy przykady pierwszych ogranicze haasu. Rzymianie du wag przykadali do budowy drg i ulic, a o jakoci ich prac moe wiadczy to, e wiele nawierzchni drogowych, ktre stworzyli przetrwao w dobrym stanie do dnia dzisiejszego. Na rys. 1 przedstawiona jest typowa, bardzo gona nawierzchnia Staroytnego Rzymu wykonana z ociosanych kamieni o wymiarach 30 40 cm. Przez wiele stuleci problem haasu drogowego narasta, ale nie pojawiay si adne efektywne sposoby jego rozwizania. Dla zmniejszenia haasu k obitych stalowymi bandaami oraz koskich podkw, rozsypywano niekiedy na brukowanych ulicach som, co nie byo zbyt efektyw* Prof. dr hab. in. Jerzy A. Ejsmont Politechnika Gdaska, Katedra Pojazdw i Maszyn Roboczych ne, a dodatkowo prowadzio do potykania si zwierzt pocigowych majcych problemy z przyczepnoci kopyt. Prawdziwym przeomem w walce z haasem drogowym byo wynalezienie przez Dunlopa opony pneumatycznej. Jej zastosowanie pozwolio na znaczne zmniejszenie haasu toczenia pojazdw. Okazao si jednak szybko, e opona pneumatyczna doskonale nadaje si do pojazdw samochodowych napdzanych silnikami spalinowymi i stymuluje ich rozwj, a silniki i prymitywne przekadnie o zbach prostych s rdem bardzo uciliwego haasu. Trzeba rwnie pamita, e pocztkowo wozy konne i pojazdy ciarowe nie korzystay zbyt powszechnie z nowego wynalazku. Wygranie bitwy nie oznaczao wic wygrania wojny z haasem.

Rys. 1. Oryginalna nawierzchnia na drodze Via Appia Antica w Rzymie (dugopis widoczny na rysunku ma dugo 140 mm)

Na przeomie XIX i XX wieku, obok pojazdw wyposaonych w opony pneumatyczne, po drogach i ulicach poruszay si pojazdy wyposaone w masywne koa gumowe oraz wozy konne z koami pokrytymi stalowymi bandaami. Poniewa najwikszy wpyw na haas ma zawsze rdo najsilniejsze, wic przy nadal utrzymujcym si duym udziale k ze stalowymi bandaami haas na ulicach stawa si trudny do zniesienia. Jednym ze sposobw jego zmniejszenia byy prby wprowadzenia cichych nawierzchni drogowych. Dobrym rozwizaniem okazay si bloczki drewniane. Byy one powszechnie stosowane w Londynie i w duych miastach Stanw Zjednoczonych. Nadal mona je spotka na ulicach na Kubie. Na rysunku 2 przedstawione jest ukadanie kostki drewnianej nasczonej kreozotem na ulicach Oslo w roku 1914. Jako ciekawostk mona poda, e jedne z pierwszych na wiecie, o ile nie pierwsze badania haasu drogowego, przeprowadzone byy w latach trzydziestych w Polsce. Panowie Gans i Gdzikiewicz [3,4] zbadali haas drogowy w kilku miastach Polski (w tym w Warszawie i we Lwowie). Co prawda metody pomiarowe niezbyt korespondoway z obecnie stosowanymi, ale i tak wyniki mona uzna za bardzo interesujce. Pomiary wykonywane byy za pomoc urzdzenia Barkhausena podajcego na suchawk ton generowany przez brzczyk o regulowanej gonoci. Operator przykada suchawk do jednego ucha i tak dugo ustawia potencjometr, a uznawa, e haas syszany w suchawce jest tak samo gony, jak

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

puszcza, e w haasie motocykla zdecydowanie dominowa haas ukadu napdowego). Jak wskazuje analiza wynikw przedstawionych powyej, nawierzchnie asfaltowe zapewniay w latach trzydziestych najwikszy komfort jazdy. Najgorsze pod wzgldem haasu byy natomiast nawierzchnie z kamienia polnego (nie przedstawione na rysunkach) i macadamowe. Dla pojazdw konnych z koami wyposaonymi w bandae stalowe nastpowa rwnie bardzo duy wzrost haasu w funkcji prdkoci. Zakadajc, e prdko wozu stpa wynosia 5 km/h, a kusem 10 km/h, przyrost gonoci spowodowany dwukrotnym wzrostem prdkoci wynosi a 20-25 sonw. Dla porwnania podwojenie prdkoci samochodu zwikszao haas tylko o okoo 10 sonw.
Rys. 2. Ukadanie kostki drewnianej na ulicach Oslo w roku 1914 [Materiay z kongresu Vghistoriska utstllningen, 1984]

haas syszany drugim uchem. Warto poziomu haasu odczytywana bya na podziace potencjometru wyskalowanej w nowych fonach. Nie wdajc si w szczegy, wartoci uzyskiwane za pomoc przyrzdu byy w przyblieniu o okoo 3-4 dB nisze ni byyby okrelone na podstawie obecnie stosowanej skali gonoci subiektywnej wyraonej w fonach. Z uwagi na to, e praca Panw Gansa i Gdzikiewicza bya pionierska w zakresie oceny wpywu nawierzchni drogowej na haas pojazdw, warto przytoczy niektre wyniki otrzymane 70 lat temu i nie moliwe do odtworzenia obecnie. Na rys. 3 przedstawiony jest haas zmierzony przez operatora poruszajcego si dwoma rodzajami wozw konnych po drogach o rnych nawierzchniach. Pierwszy z wozw pozbawiony by podatnego zawieszenia, a drugi mia podatne zawieszenie i przystosowany by do transportu cikich adunkw (platforma). Na rys. 4 przedstawione s natomiast wyniki pomiarw haasu w samochodzie osobowym oraz na motocyklu dla rnych prdkoci ruchu i na rnych nawierzchniach (nawierzchnia po ktrej porusza si motocykl nie zostaa opisana, ale naley przy-

Rys. 4. Haas zmierzony w latach trzydziestych w samochodzie osobowym na rnych nawierzchniach i przy rnych prdkociach (rysunek opracowany na podstawie danych z [3]).

Parametry nawierzchni wpywajce na haas pojazdw

Jak ju wspomniano na wstpie, podstawowym rdem haasu we wspczesnych pojazdach samochodowych, dla wikszoci sytuacji drogowych, jest wsppraca opon z nawierzchni jezdni. Jak wykazay obszerne badania [5], wsppraca opony z jezdni staje si dominujcym rdem haasu ju dla prdkoci jazdy typowych dla warunkw miejskich. W tab. 1 przedstawione s prdkoci od ktrych haas opon statystycznie zaczyna przewysza haas pochodzcy od ukadu napdowego. Nawierzchnia drogowa moe wpywa w rnorodny sposb na haas poruszajcych si po niej pojazdw. Moe to by wpyw bezporedni zwizany ze wspprac opony z jezdni oraz moe to by wpyw poredni poprzez oddziaywanie na propagacj haasu ponad nawierzchni jezdni. W pewnych, bardzo specyficznych warunkach nawierzchnia jezdni moe rwnie wpywa na haas ukadu napdowego. Ma to miejsce wtedy, gdy opory toczenia s bardzo wysokie i konieczne jest dostarczenie wikszego momentu napdowego (np. grzska droga gruntowa). Stosunkowo najprostsze jest okrelenie wpywu nawierzchni drogowej na propagacj dwiku. Jak powszechnie wiadomo fale dwikowe, w zalenoci od wasnoci absorpcyjnych materiau, na ktry natrafiaj, albo si od niego odbijaj, albo w wikszym lub mniejszym stopniu s

Rys. 3. Haas wozw konnych na rnych nawierzchniach zmierzony w latach trzydziestych (rysunek opracowany na podstawie danych z [3]).

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Tab. 1. Prdkoci od ktrych haas opon zaczyna dominowa nad haasem ukadu napdowego. Typ pojazdu Samochody osobowe z lat 1985-95 Samochody osobowe wyprodukowane po roku 1996 Samochody ciarowe wyprodukowane w latach 1985-95 Samochody ciarowe wyprodukowane po roku 1996 Jazda ze sta prdkoci 30-35 km/h 15-25 km/h Przypieszanie 45-50 km/h 30-45 km/h

Tab. 2 Czynniki zwizane z nawierzchni drogow i wpywajce na haas opon. Nr Parametr 1. 2. 3. 4. 5. 6. Makrotekstura2 Megatekstura3 Mikrotekstura4 Rwno5 Porowato Grubo warstwy Adhezja (w kierunku normalnym) Przyczepno (w kierunku stycznym) Sztywno Wpyw Bardzo duy Duy Stosunkowo niewielki Niewielki Bardzo duy Duy, ale tylko dla nawierzchni porowatych Niewielki Niewielki o ile nie wystpuj due polizgi Dla nawierzchni klasycznych niewielki, w przypadku nawierzchni poroelastycznych wpyw jest istotny

40-50 km/h

50-55 km/h 7.

30-35 km/h

45-50 km/h

8.

9. przez niego pochaniane 1. Nawierzchnie drogowe znajduj si niemal zawsze na drodze pomidzy rdem haasu, jakim s opony czy ukad napdowy, a odbiorc usytuowanym obok drogi. Oznacz to, e do odbiorcy fale trafiaj zarwno w sposb bezporedni, jak i po odbiciu od nawierzchni. Jeli nawierzchnia jest zwarta, to znaczna cz energii akustycznej jest od nawierzchni odbijana. Natomiast w przypadku duej porowatoci nawierzchni nastpuje silne pochanianie dwiku i fala odbita niesie znacznie mniej energii. Przedstawione jest to na rys. 5.

Z tego powodu w wielu krajach nawierzchnie drenaowe (porowate) ukadane s pomimo wyszego ich kosztu rwnie na poboczach. Wasnoci absorpcyjne nawierzchni wi si z jej porowatoci, z wasnociami drenaowymi i du objtoci powietrza zawartego w porach nawierzchni. Przyjmuje si, e zawarto powietrza wynoszca 15-20% nadaje nawierzchni drogowej cechy kwalifikujce j do grupy nawierzchni drenaowych. Bardzo korzystne dla walki z haasem jest to, e nawierzchnie drenaowe nie tylko utrudniaj propagacj haasu, ale dodatkowo zmniejszaj jego emisj u rda. Porowato nawierzchni utrudnia bowiem spranie powietrza w rowkach bienika i zmniejsza efektywno rogu, jaki tworzy si pomidzy nawierzchni i walcow powierzchni bienika opony. Jakkolwiek porowato nawierzchni jest niezwykle wanym parametrem wpywajcym na emisj haasu generowanego przez opony, to istnieje jeszcze wiele innych parametrw majcych duy lub przynajmniej zauwaalny wpyw na haas. S one zebrane w tab. 2. W kolejnej czci artykuu omwione zostan zagadnienia zwizane z wpywem tekstury nawierzchni na haas opon samochodowych.

Rys. 5. Odbicia dwiku od nawierzchni spoistych oraz porowatych.

Wysoki wspczynnik pochaniania dwiku wykazywany przez nawierzchnie porowate powoduje, e propagacja haasu w rejonie drogi jest utrudniona. Dotyczy to zarwno haasu pochodzcego od wsppracy opon z jezdni, jak i haasu pochodzcego od ukadu napdowego. Wystarczy, e fala dwikowa na swojej drodze od rda do suchacza odbije si raz od nawierzchni porowatej, aby wystpi wpyw wasnoci absorpcyjnych teje nawierzchni, i aby cz energii akustycznej ulega rozproszeniu.

Bibliografia: [1] EU (1996): Future Noise Policy European Commission Green Paper. DG XI, European Commission, Brussels, Belgium. W formacie elektronicznym publikacja dostpna w: http://europa.eu.int/en/record/green/gp9611/noise.htm. [2] Embleton, T. F. W. (1977): Noise Control from the Ancient Past and the Near Future. Noise/News, March-April 1977, pp. 26-31. [3] Gans, H. (1935): Haas, jego wpyw na zdrowie i niektre sposoby badania stosowane w higjenie. Medycyna, Nr 5, 1935. [4] Gdzikiewicz W. (1936): Badanie haasu ulicznego w miastach polskich, Zdrowie Publiczne, Nr 7, lipiec 1936. [5] Sandberg, U., Ejsmont, J. A. (2002): Tyre/Road Noise Reference Book, Informex, 2002.

Zdolno pochaniania dwiku przez materiay, w tym rwnie nawierzchnie drogowe okrela si na podstawie wspczynnika pochaniania dwiku a.

2 3

Makrotekstura tekstura o dugoci fali 0.5 50 mm, Megatekstura tekstura o dugoci fali 50 500 mm, 4 Mikrotekstura tekstura o dugoci fali poniej 0.5 mm 5 Rwno dugo fali ponad 500 mm

10

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Nowe metody, nowa aparatura do oceny waciwoci asfaltw oraz mieszanek mineralno-asfaltowych wg PN-EN
Micha Sarnowski*

Katedra Inynierii Materiaw Budowlanych na Wydziale Inynierii Ldowej Politechniki Warszawskiej jest kontynuatorem tradycji naukowej i badawczej prowadzonej w Drogowym Instytucie Badawczym przy Politechnice Warszawskiej w latach 1929-1939. Po drugiej wojnie wiatowej problematyka drogowa bya realizowana w Katedrze Chemii i Technologii Materiaw Budowlanych kierowanej przez prof. Wodzimierza Skalmowskiego. Od roku 1970, po reorganizacji Wydziau, dawna Katedra wesza w skad Instytutu Technologii i Organizacji Produkcji Budowlanej, jako Zakad Chemii i Technologii Materiaw Drogowych oraz Zakad Technologii Materiaw Budowlanych. W wymienionych Katedrach i Instytucie tematyk materiaw i nawierzchni drogowych, poza prof. Skalmowskim, zajmowa si zesp, w skad ktrego wchodzili m.in.: doc. Helena opieska, prof. Maria Kalabiska i prof. Jerzy Piat. Pod kierunkiem prof. M. Kalabiskiej od lat siedemdziesitych prowadzono, jako pierwsze w Polsce, badania reologiczne asfaltw i asfaltw modyfikowanych i mieszanek mineralno-asfaltowych, ktrych podsumowaniem bya ksika Reologia asfaltw i mas mineralno-asfaltowych WK Warszawa 1982 autorstwa M. Kalabiska, J. Piat. W skad Katedry Inynierii Materiaw Budowlanych kierowanej przez prof. Lecha Czarneckiego wchodz: Zesp Kompozytw Mineralno-Polimerowych oraz Zesp Kompozytw Asfaltowych. Zespoem i Laboratorium Kompozytw Asfaltowych kieruje prof. Jerzy Piat, a w jego skad wchodz ponadto: dr in. Karol Kowalski, mgr in. Jan Krl i mgr in. Micha Sarnowski oraz technicy. Zesp wsppracuje w zakresie tematyki badawczej i naukowej z Politechnik Biaostock, Politechnik Wrocawsk, Instytutem Badawczym Drg i Mostw (IBDiM) oraz North Central Superpave Center i Purdue University (USA). W ostatnich latach Laboratorium Kompozytw Asfaltowych wyposaono w najnowsz, zaawansowan technologicznie aparatur, zgodn z metodyk bada wg norm PN-EN. Aparatura ta pozwala na prowadzenie bada normowych i reologicznych asfaltw i polimeroasfaltw przed i po starzeniu technologicznym (RTFOT) oraz po starzeniu eksploatacyjnym (PAV). Do unikatowego wyposaenia i bada prowadzonych w Polsce naley zliczy badania mikrostruktury polimeroasfaltw za pomoc mikroskopu fluoroscencyjnego, umoliwiajce ocen zdyspergowania polimeru w asfalcie na podstawie analizy obrazu.

*mgr in. Micha Sarnowski Politechnika Warszawska

Aparatura do bada mieszanek mineralno-asfaltowych umoliwia prowadzenie bada zmczenia, sztywnoci, koleinowania oraz odpornoci na dziaanie wody. Wymienione badania pozwalaj na charakterystyk waciwoci lepiszczy i mieszanek mineralno-asfaltowych w szerokim zakresie temperatur eksploatacyjnych i technologicznych. W zakresie bada asfaltw i polimeroasfaltw Laboratorium dysponuje nastpujc aparatur: do oznaczania waciwoci normowych asfaltw wg PN-EN 12591, w tym badanie odpornoci na starzenie w temperaturze 163C wg PN-EN 12607-1 metod RTFOT (Rolling Thin Film Oven Test) oraz oznaczenia temperatury zaponu wg PN-EN 22592 metod Cleveland; do symulowania przypieszonego starzenia dugoterminowego (eksploatacyjnego) wg PN-EN 14769 metod PAV (Pressure Aging Vessel); do badania waciwoci reologicznych asfaltw i polimeroasfaltw w zakresie temperatur technologicznych i eksploatacyjnych, w tym zgodnie z metodyk programu SHRP (Strategic Highway Research Program), z wykorzystaniem: wiskozymetru Brookfielda wg PN-EN 13702-2 do oznaczania lepkoci dynamicznej asfaltw modyfikowanych w zakresie wysokich temperatur technologicznych, metoda z ukadem wsposiowych cylindrw; reometru dynamicznego cinania DSR (Dynamic Shear Rheometer) wg PN-EN 14770 (rys. 4) do oznaczania moduu zespolonego cinania i kta przesunicia fazowego do badania odpornoci na odksztacenia trwae w zakresie wysokich temperatur eksploatacyjnych nawierzchni (40-80C) oraz odpornoci na zmczenie w zakresie rednich temperatur eksploatacyjnych nawierzchni (0-40C); reometru zginanej belki BBR (Bending Beam Rheomater) wg PN-EN 14771 (rys. 5) do oznaczania sztywnoci pezania w zakresie temperatur od 0 do minus 36C badanie odpornoci na niskie temperatury (pkanie), przez oznaczenie moduu sztywnoci w funkcji czasu dziaania obcienia statycznego i interpretacj odczytu wartoci moduu S i parametru m wg programu SHRP (rys 1); do okrelania kohezji, ktra najlepiej charakteryzuje waciwoci polimeroasfaltw oznaczenie siy rozcigajcej asfaltw modyfikowanych w duktylometrze z pomiarem siy wg PN-EN 13589 oraz oznaczanie ener-

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

11

Rys. 1. Schemat odczytu wartoci S i m w badaniu BBR wg metodyki SHRP

gii odksztacenia wg PN-EN 13703 (wsppraca z Politechnik Biaostock); do wizualnej oceny zdyspergowania polimeru w asfaltach modyfikowanych polimerami wg PN-EN 13632 mikroskopem optycznym z przystawk epifluorescencyjn (rys. 3). Metoda ta pozwala oceni homogeniczno dyspersyjnego ukadu polimerowo-asfaltowego oraz opisa struktur poprzez identyfikacj fazy rozproszonej i cigej, wielko ziaren fazy rozproszonej oraz ksztat czstek rozproszonych w fazie cigej. Obserwacj mona prowadzi przy 200-tu krotnym powikszeniu z wykorzystaniem systemu filtrw optycznych. Metoda ta wykorzystuje zjawisko rnego wzbudzania fluorescencyjnego (iluminacji) materiaw owietlonych wiatem ultrafioletowym. W efekcie owietlania prbki asfaltu modyfikowanego wiatem UV, zauwaalna jest rnica w wieceniu fazy polimerowej i asfaltowej. Przy zastosowaniu systemu filtrw faz polimerow moemy obserwowa w kolorze jasnotym lub zotym, natomiast faz asfaltow w kolorze czarnym lub ciemnobrzowym. Metoda naley do jakociowych metod opisu struktury i pozwala identyfikowa zmiany i zjawiska zachodzce w materiale na podstawie normowych wzorcw (rys. 2). W zakresie bada kruszyw Laboratorium dysponuje podstawow aparatur badawcz, w tym midzy innymi: odpowiednimi zestawami sit wg PN-EN 933-1 do badania uziarnienia metod such i mokr; aparatur do okrelania powizania pomidzy kruszywem i asfaltem wg PN-EN 12697-11; aparatur do oznaczania odpornoci na rozdrabnianie wg PN-EN 1097-2.
Cigo fazy: Opis fazy: Opis rozmiaru fazy: Opis ksztatu fazy: B H S R

B ciga faza asfaltowa H homogeniczna S czstki mniejsze od 10m R okrge

Rys. 2. Opis struktury asfaltu modyfikowanego polimerem

W zakresie bada mieszanek mineralno-asfaltowych Laboratorium dysponuje podstawow aparatur badawcz do bada waciwoci mieszanek MMA oraz nastpujc najnowsz aparatur badawcz: urzdzeniem do koleinowania may aparat wg PN-EN 12697-22, metoda B na powietrzu, pozwalajcy okrela maksymalny przyrost koleiny (WTSAir) oraz maksymaln proporcjonaln gboko koleiny (PRDAir); zagszczark pytow do przygotowywania prbek o gruboci od 50 do 100 mm do badania koleinowania oraz pyt do wycinania prbek do bada zmczenia mieszanek mineralno-asfaltowych wg PN-EN 12697-22; pras yratorow wg PN-EN 12697-31, AASHTO T-312 (rys. 7) do wykonywania prbek o rednicy 100 i 150 mm w warunkach najbardziej zblionych do rzeczywistych warunkw zagszczania nawierzchni. W prasie mona uzyska prbki zagszczane w zalenoci od zaoonej liczby obrotw, gstoci i zaoonej wysokoci prbek. Wykonane prbki mona wykorzystywa do bada moduu sztywnoci oraz odpornoci na dziaanie wody. Prasa yratorowa suy do projektowania mieszanek mineralno-asfaltowych wg metody Superpave; stanowiskiem pomiarowym do badania waciwoci funkcjonalnych mieszanek mineralno-asfaltowych pod obcieniem dynamicznym i statycznym wg PN-EN 12697-24 (rys. 6) Zacznik E badanie trwaoci zmczeniowej przy rozciganiu porednim na prbkach o ksztacie cylindrycznym, PN-EN 1269725 Zacznik A oznaczenie pezania pod obcieniem dynamicznym, badanie cykliczne jednoosiowego ciskania, PN-EN 1269726: Zacznik C badanie moduu sztywnoci metod badania rozcigania poredniego na prbce cylindrycznej (IT-CY), Zacznik D badanie moduu sztywnoci metod bezporedniego rozcigania-ciskania na prbce cylindrycznej (DTC-CY), Zacznik E badanie moduu sztywnoci i wykrelanie krzywej wiodcej metod bezporedniego rozcigania na prbce cylindrycznej (DT-CY). Prasa jest sterowana hydraulicznie, istnieje moliwo wykonywania bada w zakresie temperatur pomiarowych od minus 18 do 60C. Laboratorium Kompozytw Asfaltowych prowadzi wspprac z orodkami naukowo-badawczymi, przedsibiorstwami drogowymi oraz administracj drogow w ramach projektw badawczych, bada laboratoryjnych i ekspertyz z zakresu szeroko pojtej tematyki materiaw i technologii nawierzchni drogowych.

12

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Zapraszamy do wsppracy
Politechnika Warszawska Wydzia Inynierii Ldowej Katedra Inynierii Materiaw Budowlanych Laboratorium Kompozytw Asfaltowych
00-637 Warszawa, Al. Armii Ludowej 16 Tel.: (+48 22) 234 64 82, Fax: (+48 22) 825 75 47 j.pilat@il.pw.edu.pl www.il.pw.edu.pl/~bitum

Rys. 5. Reometr zginanej belki (BBR) do badania odpornoci na niskie temperatury

Rys. 6. Stanowisko pomiarowe sterowane hydraulicznie do badania waciwoci funkcjonalnych MMA

Rys. 3. Mikroskop z przystawk fluorescencyjn do oceny mikrostruktury polimeroasfaltw

Rys. 7. Prasa yratorowa do projektowania skadu MMA wg Superpave, zagszczanie prbek o okrelonej zawartoci wolnych przestrzeni

Rys. 4. Reometr dynamicznego cinania (DSR) do badania odpornoci na odksztacenia trwae i spkania zmczeniowe

Walne Zebranie Czonkw PSWNA

Szanowni Pastwo, Czonkowie PSWNA! Zarzd Polskiego Stowarzyszenia Wykonawcw Nawierzchni Asfaltowych ma zaszczyt zaprosi na XV Walne Zebranie Czonkw, ktre odbdzie si 28 marca 2008 r., o godz. 1100 w siedzibie Instytutu Lotnictwa w Warszawie w Al. Krakowskiej 110/114. Jednoczenie informujemy, e w przypadku braku kworum w pierwszym terminie (obecnoci co najmniej poowy czonkw uprawnionych do gosowania), wyznaczony zostanie drugi termin w tym samym dniu, 30 minut po pierwszym terminie. Zebranie takie (bez wzgldu na liczb obecnych czonkw uprawnionych do gosowania) bdzie prawomocne do podejmowania decyzji zastrzeonych do kompetencji Walnego Zebrania Czonkw.

Ramowy porzdek obrad: 1. Otwarcie Zebrania. 2. Powoanie Prezydium Walnego Zebrania Czonkw i stwierdzenie prawomocnoci Zebrania. 3. Przedstawienie sprawozdania Zarzdu z dziaalnoci w 2007 r. i sprawozdania finansowego za 2007 r. 4. Przedstawienie protoku Komisji Rewizyjnej z kontroli dziaalnoci Zarzdu w 2007 r. 5. Wybory uzupeniajce do Zarzdu PSWNA. 6. Rozpatrzenie projektu planu finansowego Stowarzyszenia na 2008 r. 7. Rozpatrzenie i przyjcie kierunkw dziaalnoci Stowarzyszenia w 2008 r. 8. Omwienie spraw organizacyjnych Stowarzyszenia. 9. Zamknicie Zebrania. Liczymy na Pastwa przybycie i aktywny udzia w zebraniu.

TOP TOWER

(materia promocyjny)

pierwsza generacja wytwrni mas bitumicznych, ktra wpisuje si w ramy polityki zrwnowaonego rozwoju i troski o rodowisko naturalne
FAYAT Polska* FAYAT Polska Sp. z o.o., bdca fili FAYAT Group oferuje charakteryzujce si wysokim stopniem innowacyjnoci maszyny i urzdzenia niezbdne do realizacji procesw budowy, renowacji i utrzymania drg. Oferowane urzdzenia zapewniaj zgodn ze standardami unijnymi ochron rodowiska oraz zawieraj najbardziej zaawansowane technologicznie rozwizania w produkcji i recyklingu. FAYAT Group skupia producentw maszyn drogowych takich jak: MARINI, ERMONT, SAE wytwrnie mas bitumicznych i mieszanek na zimno, BREINING, RINCHEVAL maszyny i wyposaenie do utrzymania nawierzchni. FAYAT Polska zapewnia szybki i skuteczny monta oraz serwis, a jego magazyn czci sprawn dystrybucj na terenie Polski.

Koncepcja kontenerowa nowej wytwrni mas bitumicznych umoliwia atwy transport i monta jej moduw oraz du dowolno w planowaniu jej rozmieszczenia przestrzennego. Usytuowanie filtra tkaninowego i zbiornika pyw bezporednio nad suszark pozwala nie tylko zmniejszy potrzebn powierzchni, ale przede wszystkim wpywa pozytywnie na zuycie energii (zarwno elektrycznej, jak i termicznej). * M.JURCZYK@fayat.pl M.KLOSOWSKI@fayat.pl www.fayat.pl

Kilka ciekawostek w rozwizaniach technicznych naszego sprztu, ktre maj wpyw na zmniejszenie zuycia energii elektrycznej. Obieg odzysku pyw Gazy powstae na skutek spalania w bbnie suszarki uchodz do filtra i tam poddawane s wstpnemu oczyszczaniu w separatorze frakcji piaskowej. Tutaj znajduj si pierwsze udoskonalenia systemu obiegu pyw: niezbdny jest zaledwie jeden (zamiast trzech) podajnik limakowy w separatorze,

14

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

 odzyskane w separatorze grubsze frakcje s transportowane do elewatora gorcego kruszywa. Obieg pyw rwnie posiada znaczne ulepszenia. Materia odzyskany w filtrze opada grawitacyjnie do pooonego bezporednio poniej zbiornika, skd za pomoc dwch przenonikw limakowych trafia do wagi wypeniacza. Znaczne uproszczenie i skrcenie obiegu pyw wstpnego i gwnego umoliwiaj due oszczdnoci energii i wyposaenia instalacji. Dla porwnania w zaczonej tab. 1 przedstawiamy zestawienie liczby podajnikw w TOP TOWER i w standardowej WMB o pracy cyklicznej. W TOP TOWER zastosowano jedynie 4 przenoniki limakowe, zamiast 10 w standardowej wytwrni. Tab. 1. Standardowa WMB Obieg gwny Obieg wstpny
Schemat obiegu gorcych gazw.

TOP TOWER 200 z ZGM obok wiey 2 1 1 4

5 + elewator 3 1 10

Mczka SUMA

Obieg asfaltu System doprowadzania asfaltu do mieszalnika uleg rwnie znacznemu uproszczeniu. Lepiszcze wprowadzane jest grawitacyjnie, co umoliwia wyeliminowanie uycia pompy wtryskowej, a na jej miejscu wprowadzono prosty zawr motylkowy.

Bilans zuycia energii elektrycznej

W rezultacie wniesionych udoskonale, o ktrych jest mowa powyej, TOP TOWER charakteryzuje si znacznymi oszdnociami w zakresie zuycia energii elektrycznej (tab. 2). Zuycie prdu elektrycznego w obiegach pyw/wypeniacza i w obiegu dozowania asfaltu, jest nisze o 26 kW w TOP TOWER, co stanowi 45% oszczdnoci w porwnaniu z klasyczn WMB. W celu obnienia zuycia energii termicznej zastosowano kolejne zmiany techniczne sprztu. Optymalizacja systemu obiegu gazw Umiejscowienie suszarki pod filtrem pozwolio na znaczne skrcenie odlegoci, na jakie przesyane s gazy. Obieg czcy bben z filtrem jest Tab. 2. Standardowa WMB Obieg pyw/wypeniacze Dozowanie asfaltu (pompa)
Przekrj poziomy instalacji.

Ukad podawania pyw.

TOP TOWER 200 z ZGM obok wiey ~ 20 kW ~ 11 kW ~ 31 kW

~35 kW ~ 22 kW ~ 57 kW

SUMA

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

15

Zintegrowane moduy: suszarka, zbiornik pyw i filtr.

Dogrzewanie pyw energi termiczn uchodzc z obszaru suszarki.

krtki i wykonany z materiau termoizolacyjnego, w celu obnienia strat termicznych. Z przeprowadzonych bada wynika, e zachowujc optymaln funkcjonalno filtra, mona obniy temperatur gazw od 10 do15C na wyjciu z suszarki. Dziki temu mona zmniejszy zuycie paliwa pobieranego przez palnik o okoo 2%. Poprawa w systemie obiegu gazw pozwala na obnienie zuycia paliwa od 3 do 4%, co skutkuje oszczdnoci oleju opaowego rocznie rzdu 42 000 litrw przy produkcji 200 000 ton masy (zakadajc, e do produkcji 1 tony potrzebne jest 6 litrw oleju). Wykorzystywanie energii termicznej suszarki Zbiornik, w ktrym skadowane s pyy, zlokalizowany jest bezpoParametry techniczne TOP TOWER SUSZARKA rednica bbna: 2,2 m Moc palnika: 13,9 MW, na wszystkie paliwa Filtr tkaninowy: powierzchnia 675 m2 Zbiornik pyw: 25 lub 50 t WIEA MIESZALNICZA Sortownik: picio- lub szeciopokadowy Komory gorcego kruszywa: 25 lub 60 t Pojemno mieszalnika: 2500 lub 3 000 kg Dozowanie kruszyw, asfaltu i wypeniacza: wagowe Dozowanie wkien celulozowych: wagowe Dozowanie wszelkiego rodzaju rodkw adhezyjnych Dozowanie spienionego asfaltu (opcja) ZASOBNIK GOTOWEJ MIESZANKI (ZGM) Liczba komr: 2, 4 lub 6 Pojemno cakowita: 110, 220 lub 330 t

rednio nad suszark, przez co jego dolna cz jest w sposb naturalny dogrzewana ciepym powietrzem znad suszarki. TOP TOWER zapewnia moliwo zastosowania wszystkich tradycyjnych metod recyklingu destruktu asfaltowego. Podsumowujc, innowacyjno koncepcji technologicznej TOP TOWER umoliwia znaczne oszczdnoci zarwno energii elektrycznej, jak te paliwa. Wskutek tego nowa wytwrnia pozwala ograniczy emisj CO2, i w ten sposb wpisa si w ramy polityki zrwnowaonego rozwoju i troski o rodowisko naturalne. Wszystkich zaineresowanych wspprac z nami prosimy o bezporedni kontakt z firm FAYAT Polska Sp. z o.o.

Top Tower 2 500 (Sowacja), 2007.

16

Nawierzchnie Asfaltowe 1/2008

Wytwrnia Mas Bitumicznych

Zoptymalizowana produkcja mieszanek mineralno-bitumicznych
q

konfiguracja zgodnie z potrzebami klienta

stacjonarna lub przewona

q

ZGM: pod mieszalnikiem lub obok wiey

rednica bbna : 2,20 m Pojemno miksera : 2,50/3,00 t Wydajno : 160-200 t/godz.

MASZYNY DROGOWE

FAYAT Polska ul. Krzywa 19; 60-118 POZNA Tel.: + 48 61 853 15 66, Faks: +48 61 855 18 62 fayat@fayat.pl www.fayat.pl