LALFABETO ITALIANO Italijanska azbuka ima dvadesetjedno slovo: 1. a (a) 7. g (gi) 13. o (o) 19. u (u) 2. b (bi) 8.

h (acca) 14. p (pi) 20. v (vu) 3. c (ci) 9. i (i) 15. q (qu) 21. z (zetta). 4. d (di) 10. l (elle) 16. r (erre) 5. e (effe) 6. f (effe)

11. m (emme) 12. n (enne) 17. s (esse) 18. t (ti)

Ostalih pet slova, k (cappa), j ( i lunga), x (ics), y (ipsilon), w (vu doppia), u italijanskom jeziku se koriste za pisanje stranih rei i internacionalnih skraenica. K (cappa) se koristi u stranim reima i u skraenicama kao kg, km, kl, kw za (chilogrammo, chilometro, chilolitro, chilowatt). J (i lunga) se koristi za imena Jacopo, Jolanda, majolica (maiolica), jazz. X (ics) esto se pojavljuje u latinizmima kao reca ex: lex-re, lex- presidente, extra(un lavoro extra)/prekovremeni rad/, (un prodotto extra) /to se odnosi na vrhunsku marku/. Y (ipsilon) ima vrednost glasa i a pojavljuje se u nekoliko rei odomaenih u Italiji: yoghurt, yacht, derby. W (vu doppia) je tipino slovo engleske (whisky, week-end, sandwish ) gde se w izgovara kao U i nemake abecede gde se w izgovara kao V (Wagner, la musica wagneriana, watt, kilowatt). Pored pet vokala A, E , I ,O, U, ostala slova su konsonanti. Izgovor nekih slova : chi (ki) ci (i) ce (e) che (ke) gi ( i) ge ( e) h ghi (gi) ghe (ge) ca (ka), co (ko), cu (ku). ga (ga), go (go), gu (gu).

- se nikada ne izgovara.

qu - iza q uvek ide u a kada iza njih stoje vokali izgovaraju se kua, kue, kui, kuo (quadro, querella, quiete, quota.) cq - dok se svi ostali konsonanti mogu predstaviti duplim znakom / Un cane abbaia, la mucca pascola, una stoffa di lana, oggi piove, un gatto sul tetto, la rosa rossa, / slovo q kada se izgovara udvojeno pie se cq ( acqua, acquila, acquistare ). s - izme u dva vokala ita se (z), ili na poetku rei ako sledi jedan od suglasnika b ili l (sbaglio, slancio )

ss - se uvek ita kao (s) /rosso, rossetto/ z - se izgovara kao (c) pizza, i kao (dz) mazzo 1

gli - gl + i ita se ( lji ) /figli, fogli/ gli - gl + i + a,e,o,u ita se ( lj ) /maglia, moglie, figlio/ gn - (nj) / bagno, agnello, ogni / sci i sce daju () / sci, scena, sciare, sciopero, sciupare/ sch ispred e ita se (ske) / schermo,scheletro, schema/ NAGLASAK U italijanskom jeziku se naglaavaju rei na drugom ili treem slogu od kraja (parla, trpano ). Rei koje imaju naglasak na zadnjem slogu i grafiki su obeleene akcentom (citt, virt). Pored akcenta postoji u italijanskom jeziku jo jedan grafiki prikaz pomou apostrofa. On povezuje dve gramatiko-logike celine, od kojih se jedna zavrava vokalom a druga poinje vokalom. U tom sluaju poslednji vokal prve rei se izostavlja, elidira tj. zamenjuje se apostrofom. Elizija je obavezna sa lanovima : lanno (za lo anno), larte (za la arte), unamica (za una amica), kao i za (preposizioni articolate) tj, predloge sa lanovima: delluomo, allospite, nellantro, sullarco, itd. Postoje sluajevi i kada je elizija uobiajena ali nije obavezna.. ZNACI INTERPUNKCIJE /I SEGNI DINTERPUNZIONE/ Interpunkcijom oznaavamo pauze koje inimo u govoru : la virgola ( ,), il punto ( . ), il punto e virgola ( ; ), i due punti (:) il punto interrogativo ( ?) e il punto esclamativo (! ), i puntini (... ), Il trattino (-), lasterisco( *), la parentesi ( ( ) ) tonda, graffa ( { } ) e quadra ([ ] ). LAN / ARTICOLO / lan je jednostavni element koji slui da da imenici odre eno obeleje, sadri neko prethodno poznavanje, optost. Funkcija mu je da odredi imenicu pred kojom stoji. Odre eni lan je promenljiv u rodu i broju, tj. slae se sa imenicom prema kojoj gradi svoje oblike : maschile maschile il i singolare femminile plurale femminile la, ( l) le Oblik il prethodi imenicama mukog roda koje poinju konsonantima (a da to nisu z, s impura, gn, pn ): il bimbo, il dolce, il gioco, itd., a koje u mnoini imaju oblik : i bimbi, i dolci, i doni, i giochi. Jedini oblik za enski rod je la koji se apostrofira ispred vokala : la bocca, la danza, la chiesa, la scintilla, la zia, la zona itd, ali : lerba, limpresa, londa, luva itd, a mnoini odgovara oblik le koji se po pravilu nikada ne skrauje. Neodre eni lan ini imenicu neodre enom, jo uvek nepoznatom: /Sto cercando un paio di scarpe /;/ Ho bisogno di un libro /; /Mi serve una busta /. Neodre eni lan se upotrebljava samo u jednini, u sledeim oblicima : un za muki rod, una i un za enski rod ; 2

a) Oblik un prethodi imenici mukog roda koja poinje konsonantom ( a da to nije z, s impura, gn ), prema odgovarajuem pravilu odre enog lana il : un bimbo, un dolce, un dono, un gioco,un tradimento, itd; ili vokalom : un atto, un errore, un interesse, un orologio, un uomo, itd. b) Oblik za enski rod je una, koji ispred imenica koje poinju vokalom elidira i apostrofira se, kao po odgovarajuem pravilu odre enog lana la: una cosa, una danza, una zona, itd, ali : unalba, unerba, unonda, itd. c) Reeno je da neodre eni lan nema mnoinu; pa ipak postoje oblici mnoine uni i une kao neodre ene i odnosne zamenice ( Gli uni parlavano e gli altri ascoltavano) ; ( Le une pregavano e le altre contemplavano). Ali da bi se prikazala mnoina neodre enog lana pribegava se obliku partitivnog lana dei, degli, delle, koji ovako upotrebljen ima vrednost pravog pravcatog neodre enog lana. Na primer: Ho colto una rosa, i Ho colto delle rose ; Ho comprato un libro i Ho comprato dei libri; C di l una persona, i Ci sono di l delle persone, itd. Ispred naziva gradova, kao i malih ostrva ne upotrebljava se odre eni lan: Roma una magnifica citt; Parigi grande; Napoli interessante; Capri un incanto. Izuzetak predstavljaju gradovi kod kojih je lan sastavni deo imena kao : La Spezia, LAquila, Il Cairo, LAia, La Mecca. Upotrebu lana zahtevaju nazivi planina (il Vesuvio, lEtna, lImalaia), reka ( il Tevere, il Po, lArno), jezera (il Garda, itd.), pokrajina ( il Lazio, la Puglia, il Veneto); zemalja i nacija (lItalia, la Francia, il Brasile, il Giappone), kontinenata (lAfrica, lIndia, lAsia ); velikih ostrva ( la Sicilia, la Sardegna, la Corsica, le Antile). O upotrebi odre enog lana govorie se jo kasnije. IMENICA / NOME /

Imenice mogu biti mukog roda ili enskog roda. U italijanskom jeziku imenice koje se u jednini zavravaju na a najveim delom su enskog roda. Imenice koje se u jednini zavravaju na o su skoro sve mukog roda. Ima me utim imenica sa nastavkom na o a enskog su roda : la mano, la moto, la dinamo, la radio, l auto. Postoji jedan broj imenica koje se zavravaju na a a mukog su roda : il tema, il problema, il programma, il poeta, il dramma. Mnoina imenica Naelno govorei : Singolare cas -a libr -o (jedna kua) (jedna knjiga) Plurale cas -e (vie kua) libr -i ( vie knjiga)

pa bi pregled rodova imenica i nastavaka u jednini kao i u mnoini izgledao ovako : Jednina Mnoina imenice enskog roda na imenice mukog roda na imenice mukog roda na imenice enskog roda na I Imenice na -a -a -a -o -o Jednina -e

-i Mnoina 3

enski rod

sorella gallina pianta poeta problema profeta

sorelle galline piante poeti problemi profeti

muki rod

Imenice mukog ili enskog roda jednine na -ca ili na ga u mnoini zadravaju grleni glas k ili g ali im se ubacuje konsonant h : la monarca il patriarca la dlega lo stratega II Imenice na -o muki rod Jednina cappello contadino libro lupo la mano le monarche i patriarchi le dleghe gli strateghi. Mnoina cappelli contadini libri lupi le mani

enski rod

a sledee imenice enskog roda sa zavrekom na -o u jednini, u mnoini ostaju nepromenjene : luto le uto la dinamo le dinamo la moto le moto la radio le radio. Imenice koje se zavravaju na o ( gde je i naglaeno ), u mnoini zadravaju naglaeno kome se dodaje i iz nastavka : Plurale Singolare brulicho brulichi oblo obli zio zi dok imenice sa zavretkom na io (gde je i nenaglaeno) obino gube i iz osnove : Jednina bacio occhio figlio raggio studio Mnoina baci occhi figli raggi stidi

PRIDEV / AGGETTIVO / Pridev je srodan imenici i prati je i blie odre uje. Kada kaemo uomo, pane, gioia, nameravamo da imenujemo neku osobu, stvar ili pojam; ako pak kaemo buono, bianco, breve, hoemo da odredimo neku osobu, neku stvar ili neki pojam, kao na primer: un uomo buono, il pane bianco, una gioia breve. Rei kao buono, bianco, i breve koje se dodaju imenicama ukazuju na neku osobinu (pozitivnu ili negativnu) tih imenica, i ine kvalifikativne prideve. Pored kvalifikativnih postoje i pokazni prodevi koji definiu neko posebno odre ivanje. Pridev se slae sa imenicom na koju se odnosi i u rodu i u broju. Za obrazovanje roda i broja kvalifikativnih prideva slue opte norme koje vae i za imenice. jednina muki rod : vero enski rod : vera mnoina muki rod : veri enski rod : vere

Na primer : Un sentimento vero Dei veri amici

i Una passione vera e la viola sono i Delle parole vere

Sva ostala pravila koja vae za imenice vae tako e i za prideve. Oni koji se zavravaju na -co kako za muki tako i za enski rod zadravaju i u mnoini grleni izgovor : poco poca pochi poche ; vigliacco vigliacca vigliacchi vigliacche; Slaganje prideva. Pridevi koji se zavravaju na go po pravilu zadravaju grleni izgovor go u ghi i u mnoini mukog roda : largo larghi, lungo lunghi, analogo analoghi, itd. a) Ako se u reenici nalaze dve ili vie imenica mukog roda, pridev e za obe biti u mukom rodu / Il ricco e il povero sono uguali dinanzi alla morte. / b) Ako se pak u reenici nalaze dve ili vie imenica enskog roda, pridev e za obe biti u mnoini enskog roda : / La rosa e la viola sono odorose / Ako su imenice razliitih rodova pridev e u mnoini biti mukog roda : / Mia sorella e mio fratello sono studiosi /; / Il giacinto e la gardenia sono odorosi. BROJEVI / I NUMERI / Brojevi se u italijanskoj gramatici smatraju podvrstom prideva.(aggettivi numerali), poto stoje uz imenicu i odre uju je. Evo sheme osnovnih brojeva od 0 do 100: 0 - zero 1 - uno 2 - due 3 - tre 4 - quattro 5 - cinque 6 - sei 7 - sette 33 - trentatr 38 - trentotto 100 - cento 8 - otto 9 - nove 10 - dieci 11 - undici 12 - dodici 13 - tredici 14 - quattordici 15 - quindici 40 - quaranta 50 - cinquanta 16 - sedici 17 - diciassette 18 - diciotto 19 - diciannove 20 - venti 21 - ventuno 22 - ventidue 23 - ventitr 60 - sessanta 70 - settanta 24 - ventiquattro 25 - venticinque 26 - ventisei 27 - ventisette 28 - ventotto 29 - ventinove 30 - trenta 31 - trentuno... 80 - ottanta 90 - novanta

c)

ZAMENICE / I PRONOMI / Zamenica zamenjuje imenicu i zbog toga se posmatra kao odre ena imenica. Zamenica ima nekoliko vrsta: line (personali), prisvojne (possessivi), pokazne (dimostrativi), neodre ene (indefiniti), relativne (relativi), upitne (interrogativi). Line zamenice u funkciji subjekta. 1. 2. 3. io ja tu ti ( ella ) on essa lei noi voi essi oni ona loro esse one oni, one

egli esso lui

U treem licu jednine, egli se upotrebljava samo za ljudska bia, a esso samo za predmete i ivotinje m. roda. Ella je zastareo oblik zamenice, izlazi iz upotrebe, a u upotrebi se jo moe nai samo za ene; essa se odnosi bilo na ene ili na predmete ili ivotinje . roda. U govornom jeziku danas se za ljudska bia najvie upotrebljavaju oblici: lui, lei, loro. Oblici za utivo obraanje . U dananjem italijanskom, za utivo obraanje jednoj osobi upotrebljavaju se oblici treeg lica jednine. Ponekad se ove zamenice piu velikim slovom L. Tako lei (Lei) pored ona dobija znaenje Vi, pa se samo iz konteksta moe utvrditi da li npr. Lei ha ragione znai Ona je u pravu, ili Vi ste u pravu; Adesso le dir Sad u joj rei ili Sad u Vam rei. I zamenica 3. lica mnoine loro (Loro) moe se upotrebiti za utivo obraanje veem broju ljudi, ali samo u posebnom ceremonijalnom stilu: Loro signori mi capiscono Vi me, gospodo razumete. GLAGOL (IL VERBO) Glagol je vrsta rei koja oznaava neku radnju ili stanje u odnosu na osobe, ivotinje ili stvari koji ovu radnju vre ili se u tom stanju nalaze ili se na taj nain predstavljaju. KONJUGACIJA POMONOG GLAGOLA ESSERE IL PRESENTE dell ESSERE Glagol ESSERE je jedan od dva osnovna glagola italijanskog jezika, pored svog samostalnog znaenja = biti, koristi se i kao pomoni glagol za gra enje sloenih vremena. Promena glagola ESSERE u prezentu indikativa glasi: singolare 1. pers. io 2. pers. tu 3. pers. egli,essa lui, lei sono sei plurale 1. pers. noi 2. pers. voi 3. pers. essi, esse loro siamo siete sono

Imenice i pridevi na E Pored imenica i prideva koji se u jednini zavravaju na a odnosno na o, u italijanskom jeziku postoje i imenice i pridevi koje se u jednini zavravaju na E koje u mnoini prelazi u I. Te imenice i pridevi mogu biti i mukog i enskog roda i radi raspoznavanja trebalo bi kosultovati renik i uiti takve imenice obavezno sa lanom da bi se izbegle greke. Muki rod Jednina Il giornale nuovo. Il professore giovane. Il televisore* spento. Il bicchiere vuoto. * la televisione enski rod Jednina La lezione interessante. La stazione moderna. La parete verde. La frase lunga. Mnoina I giornali sono nuovi. I professori sono giovani. I televisori sono spenti. I bicchieri sono vuoti.

Mnoina Le lezioni sono interessanti. Le stazioni sono moderne. Le pareti sono verdi. Le frasi sono lunghe.

pa bi opti pregled rodova imenica i nastavaka u jednini kao i u mnoini izgledao ovako : Jednina imenice enskog roda na imenice mukog roda na imenice mukog roda na imenice enskog roda na imenice mukog roda na imenice enskog roda na -a -a -o -o -e -e Mnoina -e

-i

* pridevi koji se u jednini zavravaju na e imaju jedan oblik i za muki i za enski rod: Npr. La ragazza interessante Le ragazze interessanti. Il ragazzo interessante. I ragazzi interessanti.

LAN /ARTICOLO/ U italijanskom jeziku pored ve navedenog oblika odre enog lana za muki rod IL za jedninu i I za mnoinu, postoji jo jedan oblik odre enog lana za muki rod koji u jednini glasi LO a u mnoini GLI. Ovaj oblik odre enog lana koristi se iskljuivo u sledeim sluajevima: 1. ispred imenice koja poinje na s+suglasnik (tzv. s impura neisto s): lo scontrino gli scontrini, lo sbaglio gli sbagli 2. ispred imenice koja poinje na z: lo zero gli zeri, lo zio gli zii 3. ispred imenice koja poinje na x: lo xenofobo gli xenofobi, lo xilofono gli xilofoni 4. ispred imenice koja poinje na ps / pn: lo psicologo gli psicologi, lo pneumatico gli pneumatici 7

5. ispred imenice koja poinje na samoglasnik (tad se elidira): lamico gli amici, lospite gli ospiti, luomo gli uomini 6. ispred imenice koja poinje glasom : lo sciopero gli scioperi 7. ispred imenice koja poinje glasom nj: lo gnocco gli gnocchi 8. ispred imenice koja poinje glasom j: lo Ionio, lo yogurt U svim ovim sluajevima neodre eni lan za muki rod glasie UNO s tim to se ispred vokala skrauje, tj. dolazi do tronkamenta koji se NE OBELEAVA apostrofom: un uomo, un amico, un esame, un ufficio, un indirizzo, un ospedale. Specifine konstrukcije * Reca CI + glagol essere ima bezlino znaenje: ima, postoji, nalazi se. Glagol se u tom sluaju slae sa subjektom. Sul tavolo c una lettera. Na stolu je jedno pismo. Che c per cena? ta ima za veeru? Che c? ta je? ta ima? Ci sono due bei film stasera. Ima dva lepa filma veeras. Ci sono tanti posti dove uscire. Ima toliko lepih mesta za izlazak. Loro non ci sono. Njih nema. Oggi non c linsalata? Danas nema salate? * U govornom jeziku reca CI se standardno koristi uz glagol avere i nenaglaenu akuzativnu zamenicu, naroito kada govornik postavlja pitanje ili kada eli da naglasi da poseduje neto. Ce lhai una penna? Ima li jednu olovku? Ce lho. Imam je. Ce lavete lorario dei treni? Imate li red vonje vozova? Ce labbiamo. Imamo ga. Ce lhanno un appartamento? Imaju li stan? No, non ce lhanno. Ne, nemaju ga.

KONJUGACIJA POMONOG GLAGOLA AVERE IL PRESENTE del AVERE Glagol AVERE je drugi osnovni glagol italijanskog jezika, pored svog samostalnog znaenja = imati, koristi se i kao pomoni glagol za gra enje sloenih vremena. Promena glagola AVERE u prezentu indikativa glasi: singolare 1. pers. io ho 2. pers. tu hai 3. pers. egli,essa ha lui, lei plurale 1. pers. noi 2. pers. voi 3. pers. essi, esse loro

abbiamo avete hanno

PREZENT /IL PRESENTE/ Prezent se u prvom redu koristi za radnje ili stanja koja su istovremena s trenutkom govorenja: Passeggio con gli amici. Guardo la tiv. Prezent se koristi za procese koji su aktuelni u trenutku govorenja: Anna prende le lezioni di pianoforte. Koristi se i u poslovicama i iskazima koji upuuju na opte istine kao npr. zakone fizike, matematike itd: Lacqua bolle a 100 gradi. Chi cerca trova. Narativni ili istorijski prezent: Giovani si alza, si guarda intorno e torna a sedere. Leopardi nasce a Recanati nel 1798. Koristi se i umesto futura: La prossima estate andiamo al mare. Prezent vrlo esto moe da ima funkciju imperativa: Ora tu mi racconti tutto. Koristi se i za izricanje pretnji. Pretiti Italijanu glagolom koji je u futuru (kao to je sluaj u naem jeziku) znailo bi da e se pretnja ostvariti u nekoj daljoj budunosti i tako ona gubi na uverljivosti: Ti ammazzo! (ubiu te) Ti faccio nero! (ima da te naplavim)

Italijanski jezik ima tri tipa konjugacija glagola koje razlikujemo prema nastavcima infinitiva prezenta: na -are (1* konjugacija: lodare), na ere ( 2* konjugacija: temre, lggere ), na ire ( 3* konjugacija: sentire). 1* amare io tu egli noi voi essi am-o am-i am-a am-iamo am-ate am-ano 2* temere io tu egli noi voi essi tem-o tem-i tem-e tem-iamo tem-ete tm-ono 3* sentire io tu egli noi voi essi sent-o sent-i sent-e sent-iamo sent-ite sent-ono

Kao to se vidi iz primera prezent indikativa pravilnih glagola se gradi oduzimanjem karakteristinog nastavka are za 1* konjugaciju, -ere za 2* konjugaciju, -ire za 3* u infinitivu a dobijenoj osnovi infinitiva dodaju se nastavci za prezent. U treoj konjugaciji, jedan broj glagola u prezentu /inhoativni glagoli/ (indikativa i konjunktiva) kao i u imperativu proiruje osnovu umetkom isc. Umetak se izgovara dvojako, shodno pravilima o izgovoru slovne grupe sc ispred vokala: kao ( isc ) ispred o i a , a kao (i) ispred e i i. Tako na primer glagol finire glasi : 3* finire io tu egli fin-isc-o (finisko) fin-isc-i (finii ) fin-isc-e ( finie ) noi voi essi fin-iamo fin-ite fin-isc-ono (finjamo) (finite) (finiskono)

Glagoli 1. konjugacije kao npr. cominciare i mangiare ne udvajaju -i u 2. licu jednine i 1. licu mnoine: io comincio tu cominci lui comincia noi cominciamo voi cominciate loro cominciano io mangio tu mangi lui mangia noi mangiamo voi mangiate loro mangiano

Glagoli 1. konjugacije na care i gare, npr. pagare i giocare,uvaju svoj izgovor iz infinitiva ubacujui -h u 2. licu jednine i 1. licu mnoine: io pago tu paghi lui paga noi paghiamo voi pagate loro pagano io gioco tu giochi lui gioca noi giochiamo voi giocate loro giocano

Povratni glagoli, kao i u srpskom, grade se dodavanjem povratne zamenice (si) samo u infinitnim oblicima i to u treem licu jednine i mnoine dok se za prvo i drugo lice jednine i mnoine upotrebljavaju nenaglane line zamenice tih lica - mi, ti, ci, vi bagnarsi io tu egli noi voi essi mi bagno ti bagni si bagna ci bagniamo vi bagnate si bagnano pentirsi io tu egli noi voi essi mi pento ti penti si pente ci pentiamo vi pentite si pentono

NEPRAVILNI GLAGOLI ( I VERBI IRREGOLARI ) Ovde e biti prikazana promena samo nekih nepravilnih glagola a neki e biti u dodatku kod renika. andare io tu egli noi voi essi vado vai va andiamo andate vanno dare io tu egli noi voi essi do dai d diamo date danno stare io tu egli noi voi essi sto stai sta stiamo state stanno fare io tu egli noi voi essi faccio fai fa facciamo fate fanno

10

modalni glagoli verbi modali Modalni glagoli (verbi modali) uvode infinitiv bez ikakvog predloga, i kvalifikuju radnju, izraenu tim infinitivom, kao neophodnu, moguu ili eljenu. Iza glagola sapere dodue moe stajati predlog di ali se tada znaenje ovog glagola menja: So scrivere bene. Umem dobro da piem. So di scrivere bene. Znam / Svestan sam toga da dobro piem. dovere morati Io devo partire presto. Tu devi ripetere la domanda. Lui deve rimanere a casa. Noi dobbiamo lavorare fino a tardi. Voi dovete preparare un esame. Loro devono andare a scuola. potere moi Io posso restare un po? Tu puoi chiudere la finestra? Lei pu aspettare. Noi possiamo entrare? Voi potete parlare pi piano? Loro possono parlare la lingua italiana. volere - hteti Io voglio un caff. / bere un caff. Tu vuoi comprare le scarpe. Lui vuole andare in vacanza allestero. Noi vogliamo dormire fino a tardi. Voi volete parlare in italiano. Loro vogliono superare lesame. sapere znati, umeti Io so cucinare bene. Tu sai suonare il violino? Lei sa guidare. Noi sappiamo la verit. / giocare a tennis. Voi sapete litaliano. / parlare in italiano. Loro sanno nuotare.

posesivni pridevi i zamenice - possessivi Posesivni pridevi (aggettivi possessivi) uspostavljaju odnos posedovanja, odnosno pripadanja izme u dva ili vie elemenata reenice. Prisvojni pridev slae se u rodu i broju sa posedovanim elementom, rod ili broj onoga koji poseduje ne vidi se iz prisvojnog prideva (za razliku od srpskih oblika njegov ili njen). Svako lice ima svoj prisvojni pridev: lice rod Io Tu Lui / lei Noi Voi loro jednina muki rod MIO TUO SUO NOSTRO VOSTRO IL LORO enski rod MIA TUA SUA NOSTRA VOSTRA LA LORO mnoina muki rod enski rod MIEI MIE TUOI TUE SUOI SUE NOSTRI NOSTRE VOSTRI VOSTRE I LORO LE LORO

* Prisvojni pridev suo (suoi, sua, sue) odnosi se samo na tree lice jednine, za razliku od srpskih oblika svoj, svoja, svoje, koji se odnosi na sva lica koja su subjekti reenice. Ja uzimam svoje stvari. = Io prendo le mie cose. (io prendo le sue cose = ja uzimam njegove/njene stvari). 11

Mi uzimamo svoja kola. = Noi prendiamo la nostra macchina. (noi prendiamo la sua macchina = mi uzimamo njegova/njena kola). Oni imaju svoje probleme. = Loro hanno i loro problemi. (loro hanno i suoi problemi = oni imaju njegove/njene probleme). Standardno mesto prisvojnog prideva je ispred imenice, u takvom poloaju po pravilu ispred prideva stoji odre eni lan: Ecco il mio libro. Dove sono i tuoi appunti? Voglio le mie cose!

Kada se lan ne upotrebljava: 1. lan se uvek izostavlja uz prisvojne prideve ukoliko su oni u sastavnom delu imenskog predikata. Questo libro mio. 2. Izostavlja se u nekim izrazima koji imaju odre enu dozu afektivnosti, neto lino, i tada dolazi do inverzije tj. prisvojni pridev staje iza imenice. E tutto colpa mia. Non sono fatti tuoi! Sono cavoli tuoi! Sono cose mie! Ha fatto di testa sua! A casa mia. 3. U vokativu dolazi tako e do inverzije i izostavlja se lan. Mamma mia! Signori miei! Amore mio! Cuore mio! Figlia mia! 4. lan se izostavlja ukoliko prisvojni pridev stoji ispred imenice u jednini koja oznaava lanove porodice i bliske ro ake. (madre, padre, sorella, fratello, figlio, figlia, cugino, cugina, nonno, nonna, zio, zia, marito, moglie). Mio padre impiegato statale. Moj otac je dravni slubenik. Mia madre professoressa. Moja majka je profesorka. Ora chiamo mio fratello! Sad u pozvati svog brata! Izuzetak: il loro padre, la loro nonna... a) Kada su ove imenice u mnoini normalno se koristi lan. Le tue sorelle sono bellissime. b) lan e da se koristi i kada stoji neki pridev uz ove imenice upotrebljene u jednini. La mia buona madre. Il mio fratello maggiore fa il militare. c) Kad stoji neka odredba. Il mio zio di Milano. d) Kad je imenica u deminutivu. Il tuo pap. La mia mamma. Il mio fratellino malato. Prisvojni pridev LORO uvek se upotrebljava sa lanom!!! Za razliku od prisvojnih prideva uz prisvojne zamenice ne stoji imenica a odre eni lan mora uvek da se koristi. Prendi la tua borsa. Io prendo la mia. Questa la mia. Dov la tua?

12

Futur Futuro Futur se gradi od osnove koja se dobija odbacivanjem infinitnih nastavaka -ARE, -ERE i -IRE i dodavanjem, na tako dobijenu osnovu, nastavaka za futur koji su navedeni u sledeoj tabeli. 1. i 2. konjugacija Jednina 1. lice 2. lice 3. lice Mnoina 1. lice 2. lice 3. lice Npr. TELEFONARE PARTIRE Telefoner a Corrado. dopodomani. Telefonerai a casa. poco. Telefoner domani. mese. Telefoneremo a Berlino. qualche giorno. Telefonerete in Germania. alcuni giorni. Telefoneranno stasera. lestate prossima. LEGGERE Legger il giornale. Leggerai la rivista. Legger il libro. Leggeremo un romanzo giallo. Leggerete fino a tardi. Leggeranno fino alle due. Partir Partirai fra Partir fra un Partiremo fra Partirete fra Partiranno - er - erai - er - eremo - erete - eranno 3. konjugacija - ir - irai - ir - iremo - irete - iranno

Nepravilne osnove za futur imaju sledei glagoli: vedere vedr potere potr andare andr rimanere rimarr tenere terr venire verr dire dir dare dar avere avr essere sar sapere sapr volere vorr fare far dovere dovr bere berr stare star

* Glagoli 3. konjugacije, - IRE, koji su u indikativu prezenta proirivali osnovu infiksom ISC-, u futuru samo dodaju nastavke direktno na osnovu, bez infiksa. Finire finir preferire preferir uscire uscir

13

* Glagoli 1. konjugacije na CARE i GARE uvaju izgovor, kao i u prezentu, ubacujui H. Pagare pagher dimenticare dimenticher

* Glagoli 1. konjugacije na CIARE i GIARE gube I iz infinitiva. Cominciare comincer mangiare manger

Upotreba futura: 1. za iskazivanje buduih radnji Domani andremo a fare una gita. Quest estate andremo al mare in Italia. * me utim sve je ea upotreba prezenta za izraavanje bliske budunosti npr. Domani parto per Roma. 2. moe da slui umesto imperativa Andrai subito a casa e riporterai il libro. 3. moe da pokazuje neku vrstu pretpostavke, nesigurnost ili sumnju Che ore sono? Saranno gi le undici e mezzo. 4. iskazuje nevericu u pitanju Non sarai mica offeso? passato prossimo Passato prossimo (perfekat) je sloeni glagolski oblik to znai da nema posebne line nastavke ve se gradi od pomonog glagola (avere i essere) koji je u prezentu i participa prolog glavnog glagola. Particip proli se dobija odbijanjem karakteristinog zavretka u infinitivu i dodavanjem nastavaka: o za 1. konjugaciju ATO parlare - parlato o za 2. konjugaciju UTO vendere - venduto o za 3. konjugaciju ITO uscire - uscito Veoma je vano obratiti panju na pravilnu upotrebu pomonog glagola. o Prelazni glagoli menjaju se sa AVERE. Uz avere korisiti se particip u mukom rodu i on se ne menja. Io ho comprato la macchina. Noi abbiamo comprato una villa. Tu hai comprato la casa. Voi avete comprato il computer nuovo. Luisa ha comprato il vestito. Loro hanno comprato il cagnolino. Noi abbiamo chiamato il dottore. Marco ha venduto la macchina.

o Neprelazni glagoli se uglavnom slue glagolom ESSERE i participom koji se onda slae u rodu i broju sa subjektom. Io sono uscita di casa alle 7. Noi siamo usciti presto. Tu sei uscito senza soldi. Voi, ragazze, siete uscite senza permesso. Anna uscita troppo tardi. Loro sono usciti verso mezzanotte. Giorgio tornato tardi . Tu, Maria, quando sei arrivata? Luisa tornata presto. Marco, quando sei arrivato?

14

* Postoji i odre eni broj neprelaznih glagola koji se menjaju sa avere. To su: viaggiare, dormire, camminare, passeggiare, nuotare, ballare, abitare. Ho viaggiato tutta la notte. Avete nuotato al mare. Hai dormito bene? Hanno ballato alla festa. Lei ha camminato a lungo. Ho abitato a Roma. Abbiamo passeggiato per due ore. * Modalni glagoli: Sapere se uvek menja sa avere. Potere, volere i dovere uvek mogu da se menjaju sa avere, me utim uz neprelazne glagole bolje je da se menjaju uz essere, npr. Ho dovuto andare dal dentista. Sono dovuta andare dal dentista. * Glagoli finire i cominciare mogu da budu i prelazni i neprelazni zavisno od znaenja i upotrebe. Kad se neto samo od sebe zavri ili pone onda su glagoli neprelazni i menjaju se uz essere. La lezione finita. cominciata lestate. Kada neko neto zavri ili pone onda su glagoli prelazni i menjaju se uz avere. Il professore ha finito di parlare. Ho cominciato a studiare. * Veliki je broj glagola koji imaju nepravilne participe, ovde emo nabrojati samo neke od njih: decidere deciso chiudere chiuso accendere acceso leggere letto prendere preso mettere messo spendere speso scrivere scritto chiedere chiesto dire detto bere bevuto aprire aperto scoprire scoperto venire venuto spegnere spento vedere visto rispondere risposto rimanere rimasto chiudere chiuso fare fatto

15