Sie sind auf Seite 1von 4

Inhaltsverzeichnis

1 Einleitung

1.1

Elektromagnetische Erscheinungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2

Historische Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3

Elektromagnetisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4

Maxwell-Gleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5

Wechselwirkungen in der Physik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 Mathematische Grundlagen

2.1

Skalare, Vektoren und Tensoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2

Differentiation von Vektorfeldern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3

Integration von Vektorfeldern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

2.4

2.3.1

Gradient . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

2.3.2

Divergenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.3.3

Rotation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Potentiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.4.1

Skalares Potential . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2.4.2

Vektorpotential . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

2.5

Delta-Funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2.6

Wirbelfreie Vektorfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

2.7

Quellenfreie Vektorfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

2.8

Allgemeine Vektorfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.9

2.8.1

Eindeutigkeitssatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.8.2

Fundamentalsatz der Vektoranalysis . . . . . . . . . . . . . . . 31

Taylor-Reihe einer Funktion mit mehreren unabhangigen Variablen . 31

iv

Theoretische Physik: Elektrodynamik, SS 06, H.-J. Kull


3 Elektrostatik
3.1

3.2

3.3

3.4

3.5

3.6

3.7

v
33

Grundgleichungen der Elektrostatik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33


3.1.1

Feld einer Punktladung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

3.1.2

Feld eines Systems von Punktladungen . . . . . . . . . . . . . 35

3.1.3

Feldgleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Kraftwirkung elektrostatischer Felder . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37


3.2.1

Volumenkrafte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

3.2.2

Oberflachenkrafte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Energie elektrostatischer Felder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41


3.3.1

Punktladung im elektrostatischen Feld . . . . . . . . . . . . . 41

3.3.2

Wechselwirkungsenergie von Punktladungen . . . . . . . . . . 42

3.3.3

Energie stetiger Ladungsverteilungen . . . . . . . . . . . . . . 43

3.3.4

Feldenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

3.3.5

Feldenergie zusammengesetzter Systeme . . . . . . . . . . . . 44

Multipolfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.4.1

Physikalischer Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3.4.2

Mathematischer Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

3.4.3

Multipolentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Leiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.5.1

Ohmsches Gesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

3.5.2

Gleichgewicht im Innern des Leiters . . . . . . . . . . . . . . . 54

3.5.3

Randbedingungen an der Leiteroberflache . . . . . . . . . . . 55

3.5.4

Kraft auf die Leiteroberflache . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.5.5

Energie eines Systems von Leitern . . . . . . . . . . . . . . . . 58

3.5.6

Plattenkondensator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Losungsmethoden f
ur Randwertprobleme . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3.6.1

Methode der Bildladungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

3.6.2

Methode der Green-Funktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

3.6.3

Separation in Kugelkoordinaten . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Dielektrika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
3.7.1

Dielektrizitatskonstante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

3.7.2

Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

Theoretische Physik: Elektrodynamik, SS 06, H.-J. Kull


3.7.3

Feldgleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

3.7.4

Plattenkondensator mit Dielektrikum . . . . . . . . . . . . . . 82

3.7.5

Polarisierbarkeit von Atomen und Molek


ulen . . . . . . . . . . 82

4 Magnetostatik
4.1

4.2

vi

85

Stromdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
4.1.1

Makroskopische Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

4.1.2

Ladungserhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

4.1.3

Mikroskopische Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

4.1.4

Linienstrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Feldgleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
4.2.1

Magnetischer Flu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

4.2.2

Magnetfelder vorgegebener Stromdichten . . . . . . . . . . . . 89

4.2.3

Beispiel: Gerader stromdurchflossener Leiter . . . . . . . . . . 91

4.2.4

Beispiel: Ebener stromdurchflossener Leiter . . . . . . . . . . . 93

4.3

Magnetisches Dipolmoment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

4.4

Kraftwirkung von Magnetfeldern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

4.5

Magnetfelder in Materie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

5 Maxwell-Gleichungen
5.1

100

Zeitentwicklung elektromagnetischer Felder . . . . . . . . . . . . . . . 100


5.1.1

Entwicklungsgleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

5.1.2

Zwangsbedingungen

5.1.3

Elektromagnetische Potentiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

5.2

Induktionsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

5.3

Erhaltungssatze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

5.4

5.3.1

Energieerhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

5.3.2

Magnetische Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

5.3.3

Impulserhaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Elektromagnetische Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110


5.4.1

Elektromagnetische Wellen im Vakuum . . . . . . . . . . . . . 110

5.4.2

Wellen im Medium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

5.4.3

Reflexion an einer ebenen Grenzflache

. . . . . . . . . . . . . 117

Theoretische Physik: Elektrodynamik, SS 06, H.-J. Kull


6 Relativistische Mechanik
6.1

vii
121

Relativitatsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
6.1.1

Galileisches Relativitatsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

6.1.2

Einsteinsches Relativitatsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

6.2

Lorentztransformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

6.3

Der Abstand von Ereignissen

6.4

6.5

6.6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

6.3.1

Raumzeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

6.3.2

Langenkontraktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

6.3.3

Zeitdilatation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

6.3.4

Eigenzeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

6.3.5

Gleichzeitigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

6.3.6

Additionstheorem der Geschwindigkeiten . . . . . . . . . . . . 130

Metrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
6.4.1

Lorentz-Minkowski-Metrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

6.4.2

Lorentz-Poincare-Gruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

6.4.3

Tensoranalysis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Relativistische Mechanik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138


6.5.1

Kovarianz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

6.5.2

Kovariante Bewegungsgleichung . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

Kovariante Form der Elektrodynamik . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141


6.6.1

Viererstromdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

6.6.2

Viererpotential . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

6.6.3

Tensor des elektromagnetischen Feldes . . . . . . . . . . . . . 143

6.6.4

Kovariante Form der Lorentzkraft . . . . . . . . . . . . . . . . 144

6.6.5

Kovariante Form der Maxwellgleichungen . . . . . . . . . . . . 145

6.6.6

Lorentztransformation der Felder . . . . . . . . . . . . . . . . 147

Das könnte Ihnen auch gefallen