M I A S T O J A K I E J E S T .

M I A S T O J A K I E G O C H C E C I E

P I E R W S Z Y
RANKING
METROPOLITALNOŚCI
MIAST POLSKICH
NORDEA METROX.2008
NORDEA METROX.2008
PIERWSZY RANKING
METROPOLITALNOŚCI MIAST POLSKICH

ROZPISUJEMY NOWY ROZDZIAŁ. Dotąd polskie

redaktor prowadzący:
Przemysław Grociak
autor rankingu:
Instytut Konkurencyjnej Ekonomii
Regionów (IKER): Marek Bańczyk,
Tomasz Achrem, Jakub Mróz
autor komentarzy:
miasta szacowało się na podstawie ich stanu posiadania.
Posiadanie bardzo dobrze skrojonego organizmu miej-
skiego, niczym garnituru, stawiało miasto w roli dosko-
nałej partii. Ilość wyższych uczelni, dziedzin gospodarki,
sukcesów samorządu, imprez kulturalnych, niczym musz-
ka, buty czy spinki, dopełniała szyku, cieszyła oko, pod-
kreślała klasę i rangę miasta. Bo na miasto patrzyło się
dotąd raczej jak na malowaną lalę. To spadek po starym
myśleniu w rodzaju – zróbmy coś ładnie, bo inni też to ma-
ją, może się przyda, będzie fajniej. Takie kreowanie mia-
sta mnożyło posiadanie, ale nie mnożyło funkcjonalnej
wartości miasta. Samo posiadanie samochodu nic prze-
cież nie daje, poza samozadowoleniem, kiedy nie zrobi się
kursu prawa jazdy. Samochodem trzeba umieć pokiero-
wać, żeby odjechać daleko, nabrać przyspieszenia, dogo-
nić albo przegonić innych. Znaleźć się w relacji z najlep-
szymi kierowcami świata. Wymienić doświadczenie. Móc
powymieniać się ideami, najlepiej kapitałem i ludźmi.
W miastach nie interesuje nas – idąc tokiem myślenia spe-

ACHREM
Szymon Walter cjalistów z firmy IKER, twórców naszego rankingu – stan
zespół redagujący: i budowa zurbanizowanego silnika. Interesuje nas jego
Agnieszka Grynia, Jakub Głaz, moc, co miasto potrafi wykrzesać z tłoków, osi, turbin,
Paulina Piechaczyk
oktanów paliwa, no i talentu kierującego. W nowym roz-
grafika:
Max Skorwider daniu dla polskich miast interesuje nas sieć dróg, który-
zdjęcia: mi możemy poruszać się w tę i we w tę, wykorzystując na-
Hubert Sobalak sze i innych możliwości. Stąd ten ranking. Stąd badanie,
korekta: czy polskie miasta wpadły w sieć światowych zależności.
Agnieszka Grynia Czy polskie miasta są w ogóle metropolitalne? Czy me-
layout:
tropolią jest w Polsce jakieś miasto poza Warszawą? I ile
Tomasz Lerczak
GRUPA OSIEM CZWARTYCH możemy mieć w Polsce tych metropolii? Jaki dystans dzie-
opracowanie komputerowe: li nas od rzeczywistych metropolii na świecie. Póki co, tyl-

BAŃCZYK
Tomasz Lerczak ko Warszawa pojawia się gdzieś w światowych klasyfika-
druk: cjach. Na 31. miejscu w rankingu sieciowości Taylora, na
GAMMA Poznań
35. miejscu pośród najdroższych miast świata wg amery-
kańskiego, konsultingowego MERCERa. Blisko Sztok-
holmu, Berlina czy Budapesztu. Ale poza Warszawą nie
ma już nigdzie żadnego z naszych miast. Niemcy poza sto-
Ranking miesięcznika
METROPOLIA 9/10 2008 licą mają w rankingach Monachium, Frankfurt czy Ham-
burg. Hiszpanie – Barcelonę czy nawet Bilbao. Kiedy więc
wydawca:
przyjdzie czas na polskie metropolie? Jak szybko zdyna-
METROPOLIA POZNAŃ sp. z o.o.
61-733 Poznań, mizują się nasze miasta? Jak szybko dogonią Warszawę?
ul. Nowowiejskiego 39 I czy w ogóle dogonią? W tym celu powstał ten i powsta-
REGON 300761920
ną następne rankingi NORDEA METROX. To one będą
KRS 0000300661
NIP 7781453064 dostarczały realnej wiedzy o kondycji metropolitalnej
redakcja: miast w Polsce. Nie dla szyku i nie tylko dla prestiżu. Dla
MRÓZ

METROPOLIA przyszłości, by miasta mogły przetrwać we wszechobec-

61-733 Poznań
ul. Nowowiejskiego 39
nej sieci i nie zostały wyplute z pamięci.
tel. 061 855 09 30
fax 061 855 09 29
redakcja@metropolia24.pl
www.metropolia24.pl

nakład 2000 egz.


przebadała polskie miasta wojewódzkie. Chcieliśmy
– pierwszy ranking metropolitalności miast polskich.
PO CO POWSTAŁ
I CZEMU MA SŁUŻYĆ?
PO PIERWSZE
– bo takiego rankingu dotąd nie było. Ranking NOR-
DEA METROX.2008 nie ma odpowiedników w jakich-
kolwiek dotychczas opublikowanych rankingach miast
polskich, mimo iż po części wykorzystuje ogólnogo-
spodarcze dane GUS, EUROSTAT oraz dane z innych
ogólniedostępnych źródeł. Ranking NORDEA ME-
TROX.2008 jest pierwszym polskim przykładem sie-
ciowego podejścia do badania rozwoju miast.
PO DRUGIE
– bo stosowane dotychczas rankingi miast mówią
o sprawach cząstkowych (atrakcyjność inwestycyjna,
jakość pracy samorządów, jakość infrastruktury) i nie
dotykają sedna problemu konkurencyjności miast. Bo
po co miasta konkurują? Odpowiadamy – by zapewnić
najwyższą jakość życia mieszkańcom. O co przede
wszystkim konkurują miasta? O zasoby, procesy i me-
chanizmy, z których tworzy się najwyższą wartość dla
mieszkańców. A o co w szczególności konkurują mia-
sta? Przede wszystkim:
(1.) o atrakcyjny profil gospodarczy,
(2.) o prywatny kapitał inwestycyjny,
(3.) o wartość dodaną gospodarki miejskiej,
(4.) o mieszkańców,
(5.) o fundusze publiczne,
(6.) o głośne wydarzenia (konferencje, festiwale, za-
wody sportowe).
Nasz ranking pośrednio odpowiada także na pyta-
nie, które miasto w tych konkurencjach wygrywa.
PO TRZECIE
– bo przygotowywany jest projekt ustawy metropo-
litalnej. Nad projektem pracuje zespół kierowany
4.5 przez wojewodę śląskiego Zygmunta Łukaszczyka
i profesora Michała Kuleszę, eksperta od samorządów
Firma konsultingowa IKER – Instytut
Konkurencyjnej Ekonomii Regionów sp. z o.o.,
z inspiracji redakcji miesięcznika METROPOLIA,
dowiedzieć się: na ile atrakcyjne są rzeczywiście
te miasta? Jaka jest ich pozycja konkurencyjna?
Z jaką siłą przyciągają do siebie idee, talenty,
kapitał? Tak powstał NORDEA METROX.2008
w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administra-
cji. Miasta, które zostaną uznane za metropolie, mają
szansę na falę gotówki z budżetu państwa, a tym sa-
mym na szybszy rozwój. Ustawa, jeśli zostanie przyję-
ta w tym roku, zacznie obowiązywać od 2010 roku. My
także chcemy zabrać głos w tej sprawie. W literaturze
przedmiotu mówiło się dotąd o sześciu metropoliach.
Bohdan Jałowiecki (Społeczna przestrzeń metropolii,
2000) powołując się na Michela Bassanda zauważa, że
metropolia powinna odznaczać się doskonałością
usług, instytucji i wyposażenia, potencjałem innowa-
cyjnym oraz wyjątkowością i specyfiką miejsca. Jało-
wiecki stwierdza wręcz, że „biorąc pod uwagę kryte-
ria zaliczania miast do metropolii, należy zauważyć, że
właściwie żadne polskie miasto, włącznie z Warszawą,
nie spełnia wszystkich tych warunków. W stosunku do
polskich miast należy wspomniane kryteria relatywi-
zować...”. W rezultacie w swym badaniu empirycznym
do metropolii zalicza Warszawę, Łódź, Kraków, Trój-
miasto (Gdańsk z Gdynią i Sopotem), Wrocław i Po-
znań. Podobnie postępują Mikołaj Herbst (Koniunk-
tura gospodarcza metropolii, 2003) i Maciej Smęt-
kowski (Nowe relacje między metropolią i regionem
w gospodarce informacyjnej, 2001). W innych bada-
niach wśród ośrodków metropolitalnych wymieniane
bywają także Katowice. Teraz mówi się o co najmniej
siedmiu czy nawet dwunastu(!) metropoliach (tj. człon-
kach Unii Metropolii Polskich). Ta lista budzi kontro-
wersje. Unia Metropolii Polskich odwołuje się do pro-
gu 500 tysięcy mieszkańców, ale odnosi go do łącznej
liczby ludności miasta i sąsiadującej z nim strefy pod-
miejskiej, definiowanej jako przylegający (lub przyle-
gające) do miasta powiat (lub powiaty). Jak słusznie
zauważają Paweł Swianiewicz i Urszula Klimska (Spo-
łeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Pol-
sce, 2005) prowadzi to do bardzo szerokiej definicji
12 obszarów metropolitalnych, obejmujących prawie
1/5 terytorium i 2/5 ludności kraju. W niektórych przy-
padkach końcowy efekt jest więcej niż kontrowersyj-
ny. Przykładowo, strefa zewnętrzna metropolii biało-
stockiej obejmuje niemal całą Puszczę Knyszyńską.
Natomiast zupełnym zaklinaniem rzeczywistości lub
dowodem na potęgę lokalnych lobby i układów jest
RANKING
OTWARCIA
propozycja polityków PSL, aby objąć ustawą 16 stolic
województw.

I PO CZWARTE
– odpowiadając na pytanie, po co powstał nasz ranking,
mówimy – bo taki ranking pozwoli na wprowadzenie
w życie modelu pozwalającego na zrozumienie zróż-
nicowań regionalnych w Polsce. Model ten oparty jest
na tezach teorii sieciowej P. J. Taylora i konsorcjum
Globalization and World Cities oraz na założeniach
i postulatach do Nuklearnej Teorii Metropolii (GaWC
Research Bulletin 241).
Idealnym wyjaśnieniem prawdziwych powodów,

KATOWICE
dla których powstał NORDEA METROX.2008 jest
ironiczny komentarz M. Dutkowskiego: Rankingi są
jednym z niewielu „rynkowych produktów” stosowa-
nych nauk przestrzennych. Z punktu widzenia pre-
stiżu dyscypliny i pozycji jej przedstawicieli na ryn-
ku pracy należy rozwijać ten kierunek studiów i do-
skonalić metodę rankingową.1

Celem merytorycznym rankingu

NORDEA METROX.2008 jest zmie-
rzenie poziomu rozwoju metropoli-
talnego polskich miast oraz wyzna-
czenie relatywnej hierarchii metro-
polii polskich.
Przez poziom rozwoju metropolitalnego rozumiemy
stopień zbliżenia badanego miasta do sieciowej metro-
polii światowej pod względem jej funkcji, struktury
i gęstości zachodzących w niej procesów. Metropolię
definiujemy jako organizm miejski, będący węzłem
w sieci przepływów kluczowych procesów biznesowych
i społecznych, którego oddziaływanie przebiega na PARTNER RANKINGU
trzech poziomach: municypalnym, regionalnym i sie-
ciowym. Metropolia jest biegunem wzrostu i głównym
producentem innowacji, wiedzy i dobrobytu. Mecha-
1 M. Dutkowski, Ranking jako metoda badawcza i diagnostyczna w naukach
przestrzennych, 2002, s.125
 Metropolia jest wyzwaniem,
ale nie jest czarodziejską różdżką.
Wspólna, policentryczna
metropolia to szansa,
ale nie może oznaczać dominacji
jednego miasta nad drugim.
Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni
(METROPOLIA, 6-7/2008)
6.7
nizm działania metropolii opiera się m.in. na zjawi-
skach masy krytycznej, sprzężenia zwrotnego oraz na
szybkiej i intensywnej wymianie sieciowej z innymi me-
tropoliami.
...KANDYDACI
I METODOLOGIA
Ranking NORDEA METROX2008 obejmuje 18 miast
wojewódzkich Polski, a ściślej – 18 obszarów metro-
politalnych wokół tych miast. Dwa zespoły policen-
tryczne, wokół Gdańska – Trójmiasto oraz wokół Ka-
towic – Silesia, potraktowano, także w nazewnictwie,
jako samodzielne jednostki badawcze zamiast swoich
miast głównych. Przede wszystkim z powodu braku do-
stępności danych, ale również braku jednoznacznego
rozstrzygnięcia merytorycznego, nie analizowano łącz-
nie duopolu Bydgoszcz-Toruń. Można zgłaszać uzasad-
nione wątpliwości, co do celowości porównywania sło-
nia w postaci Warszawy z jakimkolwiek innym polskim
miastem czy też pozostałych słoniątek, jak Kraków czy
Poznań, z mrówkami w rodzaju Gorzowa Wlkp., Kielc
czy Opola. Celem rankingu otwarcia jest ustalenie
wstępnej hierarchii. Być może w przyszłorocznej edy-
cji słoń przeniesiony będzie do Ligi Mistrzów, a na de-
gradację do sekcji gimnastycznej skazane zostaną
mrówki. Dodanie do rankingu prężnych miast nie wo-
jewódzkich jest na razie nierealne, choćby ze względu
na brak szczegółowych danych GUS dla miast innych
niż wojewódzkie. Co wolno wojewodzie... itd.
Mieszkańców decydujących o rozwoju danego ob-
szaru nazwać można klasą kreatywną. Są to menedże-
rowie, artyści, prawnicy, designerzy, architekci, inży-
nierowie, naukowcy, ludzie mediów i reklamy. Zbada-
liśmy decyzje lokalizacyjne firm decydujących o krwio-
biegu gospodarki. One wskazują również na decyzje lo-
kalizacyjne klientów tych firm. Obie te grupy zaś zaj-
mują i zapewniają wysokopłatne miejsca pracy. Zbada-
liśmy siłę i nowoczesność gospodarek w polskich ob-
szarach metropolitalnych. To podstawy dobrobytu firm,
mieszkańców, samorządów. Technologia, Talent i Tole-
rancja (TTT) składają się z kolei na trzeci ważny wy-
miar atrakcyjności miasta – jakość życia oraz wielość
i wielowymiarowość życiowych opcji. Tylko wtedy, kie-
dy wszystkie trzy obszary funkcjonują znakomicie,
udaje się stworzyć dynamiczny, innowacyjny, kre-
atywny klimat miasta, obietnicę dobrobytu miasta
i wzrostu jego wartości dla ostatecznych beneficjantów
– mieszkańców.
Metodologia agregacji obliczeń, czyli złożenia cał-
kowitego obrazu metropolii z liczbowych elementów
metropolii jest złożona. Badanie usieciowienia jest prze-
prowadzone zgodnie z logiką globalnych badań World
City Network autorstwa P. J. Taylora i jego współpra-
cowników, szczególnie – w oparciu o rozszerzoną i zak-
tualizowaną metodologicznie edycję 2004 opublikowa-
ną przez GaWC w roku 2007. Wzięto tu pod uwagę
przedsiębiorstwa zaawansowanych usług biznesowych
(APS), których decyzje lokalizacyjne wskazują na za-
potrzebowanie na dany typ i standard usług w danym
miejscu, a tym samym identyfikują węzły krajowej
sieci miast. Są to przedsiębiorstwa z pierwszych po-
zycji swoich branżowych rankingów (publikowanych
w RZECZPOSPOLITEJ, HOME&MARKET oraz me-
diach branżowych): obsługi prawnej, konsultingu, re-
klamy (agencje ATL oraz domy mediowe), PR, ban-
kowości, ubezpieczeń (w tym szczególnie ubezpieczeń
należności), pośrednictwa nieruchomości, teleinfor-
matyki. Aby uniknąć problemów skali, obszar anali-
zy procesowej został zakreślony na terytorium Polski
(z nielicznymi wyjątkami), co wymagało pewnych mo-
dyfikacji formuł obliczeniowych taylorowskiego con-
nectivity (usieciowienie, stan połączeń sieciowych z in-
nymi metropoliami). Dotyczyło to głównie nieprzewi-
dywanej w globalnym podejściu taylorowskim sytuacji
przejęcia funkcji centrali (site) i wielu oddziałów (situ-
ation) przez jeden punkt. Jest to wyraz skrajnej kon-
centracji procesowej, prowadzącej do obsługi całej mi-
krosieci przez jedno wielofunkcyjne centrum, połączo-
ne z kolei z sieciami wyższego rzędu.
Badanie siły i nowoczesności gospodarki opiera się
na danych z GUS i EUROSTATU, badań własnych
IKER oraz innych dostępnych baz danych, łączonych
i interpretowanych zgodnie z nowymi teoriami ekono-
micznymi, dotyczącymi roli gospodarek miejskich ty-
pu usługowego w erze cywilizacji opartej na wiedzy. Są
to dane GUS dotyczące: PKB per capita za 2005 r., prze-
ciętnego wynagrodzenia w usługach dla firm i nieru-
chomości w I półroczu 2007 r., udziału zatrudnionych
w firmach w populacji, udzielonych patentów, zareje-
strowanych wzorów użytkowych, poziomu nakładów
inwestycyjnych na usługi rynkowe, zarówno per capi-
ta, jak i ogółem. Kolejne wskaźniki wypełniały dane do-
tyczące: lokalizacji wielkich przedsiębiorstw w obsza-
rach metropolitalnych wg Listy 500 RZECZPOSPOLI-
TEJ za rok 2007; siedzib firm medialnych wg interne-
towej bazy PressBook; wyników badań IKER/PGD do-
 Można zgłaszać uzasadnione wątpliwości, co do celowości porów-
nywania słonia w postaci Warszawy z jakimkolwiek innym polskim
miastem – słoniątkiem, jakim jest Kraków czy Poznań albo mrówka-
mi w rodzaju Gorzowa Wlkp. czy Opola. Celem rankingu otwarcia
jest ustalenie wstępnej hierarchii. Być może, że w przyszłorocznym
rankingu słoń zostanie przeniesiony do Ligi Mistrzów, a mrówki zo-
staną skazane na degradację do sekcji gimnastycznej.

BAŃCZYK
tyczących opinii Polaków o rozwoju gospodarczym pol-
skich miast.
Infrastruktura i jakość życia jest definiowana przy
pomocy dostępnych danych statystycznych, których
dobór, łączenie i interpretacja wynika z obecnego sta-
nu wiedzy na temat roli gospodarki wolnego czasu,
sektorów kultury i sektorów kreatywnych w tworze-
niu dobrostanu społecznego. Podstawą teoretyczną ba-
dania tego obszaru funkcji metropolitalnych jest do-
stosowana do warunków polskich (europejskich) teo-
ria klasy kreatywnej Richarda Floridy. Sednem jego
teorii są trzy T:
1.Technologia (infrastruktura, kultura gospodar-
cza),
2.Talent (kapitał ludzki),
3.Tolerancja (jakość życia, wielowymiarowość opcji
życiowych).
W rozwijającym się, bogatym mieście parametry
wszystkich trzech T są na odpowiednio wysokim po-
ziomie. Czerpaliśmy z danych GUS za 2006 r. o liczbie
opcji kulturalnych: seansach kinowych, przedstawie-
niach i koncertach, wystawach i ekspozycjach w gale-
riach sztuki. Skorzystaliśmy także z danych o lokaliza-
cji instytucji jakości życia (filharmonie, opery, teatry),
jakości edukacji (siedzib najlepszych uczelni wyższych
wg Rankingu szkół wyższych tygodnika WPROST
z 2007 r., liczbie meczy w sezonie w najwyższych kla-
sach rozgrywkowych w popularnych dyscyplinach spor-
towych (piłka nożna, koszykówka mężczyzn i kobiet,
siatkówka mężczyzn i kobiet, żużel), liczbie hoteli pię-
cio- i czterogwiazdkowych (polska.infhotel.pl), skali lot-
niska (ruch pasażerski 2007 wg pasazer.com).
Posługujemy się metodą odległości od wzorca. Mia-
sto, które w określonej kategorii uzyskało największą
liczbę punktów, otrzymuje wskaźnik równy 1. Na-
KRAKÓW

stępne miasta otrzymują wskaźnik równy ułamkowi

dziesiętnemu z ilorazu własnej liczby punktów do licz-
by punktów uzyskanych przez lidera. Bazując na no-
woczesnej, lecz już ugruntowanej teorii sieciowej Tay-
lora, wprowadzamy też dodatkowe novum w postaci
oryginalnej mnożnikowej formuły agregacji. Nie jest
to prosty iloczyn sumy zasobów regionalnych i muni-
cypalnych oraz sieciowości, ponieważ modyfikacja tay-
lorowskiej formuły connectivity wymagała wtórnego
ważenia. Dlatego, aby uniknąć iloczynu trzeciego stop-
nia, przed agregacją z wskaźnika sieciowości wycią-
gnięto pierwiastek kwadratowy. Wynik (poza wyni-
kiem zwycięzcy) odczytywać można jako prawdopo-
dobieństwo, że w danym mieście zaistnieje najlepsze
rozwiązanie w danej dziedzinie.
 SIŁA
Zwycięzca studium firmy IKER jest jeden i jedyny:
Warszawa. Jest to miasto wyprzedzające grupę pości-
gową o trzy długości. Miasto grające co najmniej
w kwalifikacjach do europejskiej Ligi Mistrzów. Lide-
rem grupy pościgowej – takiej naszej ekstraklasy – jest
Kraków. Będąc na podobnym jak Poznań, Wrocław,
Silesia i Trójmiasto poziomie sieciowym i regionalnym,
METROPOLITALNA
prześciga te metropolie na głowę jakością swego mu-
nicypium, postrzeganą powszechnie jako jakość życia,
MIASTA
dostępność do dóbr i usług kultury, rozrywki, wypo-
czynku, rekreacji. Powszechny stereotyp znalazł więc
NORDEA METROX.2008
swoje uzasadnienie. Łódź samotnie gra w drugiej lidze.
Aspiracje są tam z pewnością dużo wyższe. Czarnym
koniem rankingu jest dobijający się do „łódzkiej” dru-
giej ligi Szczecin. Rzeszów wyrósł na lidera spośród
wschodnich parametropolii – wyprzedził wyraźnie Lu-
blin, Olsztyn i Białystok, które idą praktycznie łeb
w łeb. Największym przegranym jest, według nas, Byd-
goszcz, dotąd lokowana gdzieś w pobliżu Szczecina.
Maruderzy z końca listy swój udział w niej zawdzię-
czają być może wyłącznie statusowi województwa. Po-
równanie ich „metropolitalności” z kilkoma miastami
nie wojewódzkimi – Elblągiem, Rybnikiem, Bytomiem,
Zakopanem, Lesznem, Piłą czy Przemyślem – mogłoby
wypaść na korzyść tych drugich.
Powracając do odpowiedzi na pytanie, jakie miasta
mogą aspirować albo kwalifikować się do ustawy me-
tropolitalnej, twierdzimy, że tylko siódemka jest pew-
na: Warszawa, Kraków, Poznań, Wrocław, Trójmiasto,
Silesia i Łódź. Jako aspirantów metropolitalnych wska-
zać należy przede wszystkim Szczecin i dopiero w dal-
szej kolejności Rzeszów. Największy przegrany ran-
kingu – Bydgoszcz – mógłby mieć jakieś szanse wy-
łącznie w duecie z przyjaciółmi z Torunia.

Aspirować albo kwalifikować się do ustawy

metropolitalnej może – naszym zdaniem –
tylko siedem miast: Warszawa, Kraków, Poz-
nań, Wrocław, Trójmiasto, Silesia i Łódź.
ACHREM

8.9
1. Warszawa 100,000%
2. Kraków 21,233%
3. Poznań 17,054%
4. Wrocław 15,400%
5. Silesia 13,161%
6. Trójmiasto 12,603%
7. Łódź 8,521%
8. Szczecin 5,926%
9. Rzeszów 4,638%
10. Olsztyn 3,988%
11. Lublin 3,985%
12. Toruń 3,838%
13. Bydgoszcz 3,743%
14. Białystok 3,454%
15. Kielce 3,397%
16. Opole 3,170%
17. Zielona Góra 2,815%
18. Gorzów Wlkp. 2,058%
12%

PARTNER RANKINGU
W Polsce, w sferze metropolizacji,
mamy do czynienia z działaniami
nadto rozdrobnionymi. W Polsce Kraków w 2/3 dorównuje poziomowi jakości życia
za mało jest debaty publicznej w stolicy. Ponadproporcjonalnie wysoką pozycję zaj-
na ten temat. Dopóki to muje Toruń. Zaskoczeniem jest słaby wynik Lublina.
nie nastąpi, będziemy dalej
na peryferiach świata
Paweł Adamowicz, prezydent Gdańska
(METROPOLIA, 5/2007)
ANALIZA DANYCH
CZĄSTKOWYCH
Składowa opisująca jakość i rozmach życia w polskich
miastach wojewódzkich przynosi najbardziej zróżnico-
wane wewnętrznie wyniki. Dominacja Warszawy jest
tu najmniej wyraźna. Dzieje się tak głównie za sprawą
Krakowa, który w 2/3 dorównuje poziomowi jakości ży-
cia w stolicy. Silną pozycję Krakowa potwierdza także
tegoroczny sondaż RZECZPOSPOLITEJ na reprezen-
tatywnej próbie Polaków, którzy wskazali go jako aglo-
merację najlepszą do życia. Stolica ustępuje nie tylko
Krakowowi pod względem liczby wystaw, ale także Si-
lesii pod względem widowisk sportowych. Poznań na-
tomiast przewyższa Warszawę pod względem nowo-
czesnej powierzchni handlowej przypadającej na miesz-
kańca. Niepodważalny jest jednak prymat stolicy w za-
kresie szkolnictwa wyższego, seansów filmowych,
a także liczby przedstawień i koncertów. Za Krakowem
znajduje się Poznań dzięki silnej pozycji w sporcie, na-
uce i handlu. Dalej zwarta stawka z Silesią, Łodzią,
Wrocławiem i Trójmiastem. Łódź aktywnie walcząca
Jakość i rozmach życia
10.11
WALTER
o miano Europejskiej Stolicy Kultury jedynie w tym
kryterium zmieściła się w pierwszej piątce. Wyprzedza
Kraków, a mocno dystansuje inne miasta pod wzglę-
dem liczby przedstawień oraz koncertów. Ponieważ
NORDEA METROX.2008 abstrahuje od geograficz-
nych czynników wpływających na jakość życia (np. bli-
skość gór, jezior, czystość powietrza), Trójmiasto nie
wykorzystało swojego atutu, jakim jest nadmorskie po-
łożenie. Należy natomiast odnotować ponadproporcjo-
nalnie wysoką – w stosunku liczby ludności i wyników
osiąganych w pozostałych składowych – pozycję Toru-
nia, który też ma ambicję zostania centrum kultural-
nym. Zaskoczeniem jest natomiast przedostatnie miej-
sce Lublina. NORDEA METROX.2008 ukazuje małą
liczbę opcji kulturalnych i rozrywkowych (w szczegól-
ności sportu na najwyższym poziomie), a nawet nauko-
wych na tle innych miast. Jest to też jedno z trzech miast
(wraz z Łodzią oraz Kielcami) o najwyższej emigracji.
Dużo wyżej w rankingu mógłby być również Olsztyn,
jednak Olsztyńskie Lato Artystyczne i bogata oferta kul-
turalno-rozrywkowa „na żywo” to za mało, by wysoko
ocenić oferowaną jakość i rozmach życia.
POZNAŃ

100% WARSZAWA 100,000%

KRAKÓW 066,254%
POZNAŃ 041,943%
SILESIA 035,175%
ŁÓDŹ 033,300%
WROCŁAW 032,712%
TRÓJMIASTO 023,219%
TORUŃ 022,419%
RZESZÓW 021,723%
SZCZECIN 019,361%
BYDGOSZCZ 015,959%
OLSZTYN 015,608%
KIELCE 015,607%
OPOLE 014,474%
BIAŁYSTOK 013,267%
ZIELONA GÓRA 012,680% PARTNER RANKINGU
LUBLIN 010,580%
GORZÓW WLKP. 008,097%
 Warszawa bryluje we wszystkich składnikach
cząstkowych świadczących o regionalnej sile.
Wrocław uchodzi za najbardziej dynamicznie roz-
wijające się miasto z szansą na samospełniającą
się przepowiednię.

Wyniki składowej mówiącej o sile i nowoczesności
gospodarki w największym stopniu pokrywają się
z ogólną klasyfikacją: najpierw wyraźnie z przodu jest
Warszawa, potem kwintet Wrocław-Poznań-Kraków-
-Silesia-Trójmiasto. Dalej wyraźnie słabsze od nich:
Łódź i Szczecin, a następnie lider wschodu, czyli Rze-
szów. Warszawa bryluje we wszystkich składnikach
cząstkowych świadczących o regionalnej sile oddzia-
ływania. I nadal jest głównym kierunkiem firm my-
ślących o oddziale w Polsce. Tu najwięcej się zarabia
i najwyższe są nakłady inwestycyjne, przypadające na
mieszkańca. Niezmiennie stolica kształci największą
liczbę absolwentów i przewodzi w innowacyjności
mierzonej wydanymi patentami. Tym razem jednak
po Warszawie znalazł się Poznań. Drugą pozycję za-
pewnił sobie dzięki wysokiemu PKB per capita i lo-
kalizacji wielu dużych firm, głównie produkcyjnych
i logistycznych, na jego przedmieściach. Jako, że
w Poznaniu bezrobocie kształtuje się na poziomie
1,8% i jest najniższe od 10 lat, inwestorzy zagranicz-
ni mogą wybierać inne miasta na lokalizację swoich
polskich oddziałów. Szczególnie stolice Dolnego Ślą-
ska oraz Małopolski są ostatnio atrakcyjne dla off-
shoringu i nearshoringu. Oba miasta przyciągają sku-
tecznie nie tylko biznes, ale także (łącznie) 1/6 pol-
skich studentów, przez co nie pozwalają na wyczer-
WALTER
panie zasobów specjalistów. Przy budowaniu wskaź-
nika NORDEA METROX.2008 wzięto pod uwagę wy-
niki badań ukazujące, że to Wrocław w opinii Polaków
uchodzi – po Warszawie – za najbardziej dynamicznie
rozwijające się miasto oraz za krajowego „tygrysa go-
spodarczego”. Jest to pogląd, który ma szansę stać się
samospełniającą się przepowiednią. Tradycyjnie silną
gospodarką może poszczycić się Silesia, która nie tyl-
ko jest adresem wielu przedsiębiorstw z pierwszej pięć-
setki, ale także tu powstaje relatywnie dużo patentów.
Trzeba jednak przyznać, że piąta pozycja śląskiej ko-
nurbacji w tej akurat składowej jest wynikiem słabym.
Gdyby NORDEA METROX był prowadzony od lat dzie-
sięciu, to pewnie obserwowalne byłoby obsunięcie się
jej w rankingu. Głównym atutem Trójmiasta – podob-
nie zresztą jak miast Śląska – są z kolei wysokie
dochody mieszkańców. Ten argument, w połączeniu
z atrakcyjnym położeniem, jest wykorzystywany przez
miasto do przyciągania specjalistów, którzy szukają
alternatywy wobec stolicy. To, co w największym stop-
niu różni Łódź i Szczecin od pozostałych niżej plaso-
wanych miast NORDEA METROX.2008, to kilkakrot-
nie wyższa liczba firm z kapitałem zagranicznym loko-
wanych tam w ostatnich latach. Łódź jest też ważnym
ośrodkiem akademickim, większym od Lublina czy
nawet Trójmiasta.

Siła i nowoczesność gospodarki

12.13
 ŁÓDŹ

100% WARSZAWA 100,000%

POZNAŃ 047,116%
WROCŁAW 045,907%
KRAKÓW 044,359%
SILESIA 043,536%
TRÓJMIASTO 038,276%
ŁÓDŹ 031,384%
SZCZECIN 027,400%
RZESZÓW 025,218%
OLSZTYN 024,943%
LUBLIN 022,976%
BYDGOSZCZ 022,934%
TORUŃ 022,477%
OPOLE 021,894%
KIELCE 021,768%
ZIELONA GÓRA 021,265% PARTNER RANKINGU
BIAŁYSTOK 020,278%
GORZÓW WLKP. 017,411%
 W Polsce za dużo mówi się
w kategoriach wyścigu,
Warszawa jest praktycznie jedynym polskim
porównań, a za mało oknem na świat i jedynymi drzwiami, przez które
w kategoriach rozwoju. przechodzi globalny biznes. W pozostałych mia-
Jeśli wyścig stanie się stach poziom sieciowości jest o poziom niższy.
najważniejszy, zatracimy
z pola widzenia istotę rozwoju.
Porównania zawsze psują krew
Rafał Dutkiewicz, prezydent Wrocławia
(METROPOLIA, 10/2007)
O ile w przypadku siły gospodarki oraz jakości
i rozmachu życia można mówić o opcjach konkure-
cyjnych wobec stolicy, tak pomiar usieciowienia nie
pozostawia złudzeń, co do wyrazistości monocen-
trycznego rozwoju kraju. Warszawa jest praktycznie
jedynym polskim oknem na świat i jedynymi drzwia-
mi, przez które przechodzi globalny biznes. Warsza-
wa jako jedyna jest również wzmiankowana w ran-
kingu WORLD CITIES i klasyfikowana w nim jako
miasto trzeciorzędne (gamma city) w światowej hie-
rarchii, na tym samym poziomie co np. Sztokholm,
Rzym czy Bangkok. Istotną pozycję potwierdza tak-
że European Cities Monitor, gdzie Warszawa znajdu-
je się na 19. miejscu za Lyonem czy Manchesterem,
ale przed Kopenhagą, Wiedniem czy Moskwą. Cen-
trale sieciowych firm, podejmując decyzję o lokaliza-
cji w Polsce, w 7 przypadkach na 10 wybierają War-
szawę. To właśnie w stolicy nowoczesna powierzch-
nia biurowa jest blisko dwa razy droższa niż w kolej-
nych miastach naszego rankingu i w dodatku nadal
przybywa jej metrażu więcej niż gdzie indziej w Pol-
sce. Tabelę drugiej ligi otwiera Wrocław, uzupełnia
Kraków i Poznań, a zamyka Trójmiasto i Silesia.
W tym miastach mieści się po kilka siedzib dużych
firm oferujących zaawansowane usługi dla biznesu
oraz mediów. Słabość prowincji w stosunku do War-
Usieciowienie biznesowe i koncentra
14.15
WALTER
szawy obrazuje najdobitniej sytuacja w branży rekla-
mowej, usług prawnych i obrotu nieruchomościami,
gdzie praktycznie nie ma reprezentacji w postaci du-
żych firm lub nawet ich oddziałów. Aktualna sytuacja
na rynku nieruchomości komercyjnych wskazuje nie-
wielkie różnice w tej stawce: wymienione miasta ofe-
rują aktualnie około 200-300 tys. m2 (dla porównania
Warszawa prawie 3 mln m2). Jednak jeśli spojrzeć na
inwestycje w toku oraz planowane, najdynamiczniej
będą rozwijać się ośrodki z południowej części kraju:
Kraków, gdzie powierzchnia ma się podwoić do 2010
r. oraz Katowice i Wrocław. Czy potwierdzą to kolej-
ne edycje NORDEA METROXU?
W pozostałych miastach poziom sieciowości jest jesz-
cze o klasę niższy. Lokują się tam jedynie oddziały i to
przede wszystkim banków i ubezpieczycieli, zajmują-
cych się głównie obsługą ludności i lokalnych firm.
Wyznacznikiem siły powiązań ze światem mogła-
by być także liczba osób w danym mieście, która otar-
ła się o międzynarodowe standardy organizacyjne czy
technologiczne, wykonując zawód za granicą i to w fir-
mach o wyższej kulturze pracy. Drugą grupą, która
wpływa na podwyższenie standardów w polskich fir-
mach i otwarcie na globalny rynek oraz niezbędne
kontakty są tzw. expaci. Niestety trudno o dokładne
statystyki w tej mierze.
 WROCŁAW
racja procesów
100% WARSZAWA 100,000%
WROCŁAW 015,143%
KRAKÓW 014,976%
POZNAŃ 014,600%
TRÓJMIASTO 012,698%
SILESIA 011,089%
ŁÓDŹ 006,958%
SZCZECIN 006,336%
LUBLIN 005,479%
BIAŁYSTOK 004,172%
RZESZÓW 003,882%
OLSZTYN 003,798%
BYDGOSZCZ 003,653%
KIELCE 003,262%
OPOLE 002,990%
TORUŃ 002,923% PARTNER RANKINGU
ZIELONA GÓRA 002,697%
GORZÓW WLKP. 002,529%
 Metropolitaryzm na ziemiach polskich jest zjawi-
skiem tak nagłym i ekscytującym, że na udowad-
nianie mądrości ludowych szkoda czasu i energii.
Rankingi i raporty na temat rozwoju miast nie są
gatunkiem wymierającym. Obserwujemy raczej ich
ofensywę. Więc po co następny? Czy żadne z 15 wy-
mienionych opracowań nie było godne zainteresowa-
nia? Czy chcemy twierdzić buńczucznie, że wszyscy do
tej pory tkwili w błędzie i dopiero my odkrywamy
prawdę o rozwoju miast? Odpowiedź na oba pytania
brzmi – i tak, i nie.
Opracowania, które wymieniliśmy, służyły nam
w różnych celach. Niektóre dawały szeroki kontekst,
inne – dawały przykłady godnych naśladowania albo
nawet godnych unikania rozwiązań techniczno-obli-
czeniowych. W zakresie metodologicznej poprawno-
ści i stabilności wnioskowania są w tym zbiorze ra-
porty zdecydowanie lepsze (ECM) i zdecydowanie
gorsze (NBI-Anholt). Cytujemy raporty oparte na bar-
dzo odważnych i nowatorskich hipotezach teore-
tycznych (GaWC), jak i obszerne, i precyzyjne atlasy
danych, pozbawione jednakże polotu interpretacyj-
nego (ESPON). Słowem – istniejące raporty i ran-
kingi miast traktujemy jako grupę bardzo niejedno-
rodną, jako niepełny, choć reprezentatywny punkt
odniesienia. Zresztą, można by z czystym sumieniem
tę listę przedłużać. Zarówno ranking atrakcyjności
biznesowej (nowe spółki), jak i ranking przyjazności
dla inwestorów sygnowane przez FORBESA są zro-
bione sensownie. Albo inaczej – nawet łagodnie przez
nas krytykowany ranking samorządów RZECZPO-
SPOLITEJ czy – krytykowany bez udawania łagod-
ności – E-REGI autorstwa Jones Lang LaSalle rów-
nież mają swoje plusy. Nie jest więc tak, że wszyscy
błądzą, a my trafiamy bez pudła.
Niemniej, w polskim piśmiennictwie precedensu
dla naszych obliczeń nie ma. Analizy metropolitalne
Bohdana Jałowieckiego z przełomu wieków, przy ca-
łej swej pionierskości i zdecydowaniu, swój modus
operandi opierają na bardzo tradycyjnym i – obecnie
– dość ryzykownym podejściu średniej ważonej.
Polega ono na tym, że dla syntetycznej oceny cze-
goś wybieramy tworzące to coś elementy składowe
i składamy z nich całość, mnożąc każdy element skła-
dowy przez arbitralnie wybrany ułamek, odzwiercie-
dlający istotność elementu i jego udział w tworzeniu
wartości całości.
Najczęściej prowadzi to do rezultatów typu com-
mon wisdom, czyli niepotrzebnie wyrafinowanego
w swej argumentacji udowadniania tez powszechnie
znanych i oczywistych. Metropolitaryzm na ziemiach
16.17 polskich jest zjawiskiem tak nagłym i ekscytującym,
że na udowadnianie mądrości ludowych szkoda cza-
BAŃCZYK
su i energii. Nie tłumaczy to jednak dlaczego na dłu-
gie tygodnie, które poświęciliśmy, tworząc niniejszy
raport, nie szkoda było niczego – ani czasu, ani pie-
niędzy, ani energii.
Istnieją dwie główne odpowiedzi na perfectowski
refren: Tak, ale Po Co? Pierwsza jest zapożyczona
z BBC WORLD i brzmi: making sense of it all. Dzię-
ki temu dajemy możliwość wybrnięcia z nawału wza-
jemnie sprzecznych informacji produkowanych
przez rozmaite media na temat kolejnych aspektów
rozwoju miast. Wychodzimy z tego galimatiasu ra-
dykalnie, ale z uniesioną przyłbicą. Drugie uzasad-
nienie dla pytania: po co konstruować nowy ranking
miast brzmi: żeby poprawić dotychczasowe błędy
i zwrócić uwagę decydentów miejskich na to, co jest
naprawdę kluczowe. Żeby zmienić perspektywę oce-
ny miast.
Dotychczasowe rankingi i raporty niemal bez wy-
jątku NIE analizowały zwartego organizmu miasta,
analizowały natomiast nader dokładnie określony ze-
staw zasobów, potencjał danego miasta lub jego
szczególną cechę w kontekście wymiany usług.
Nas interesuje zaś nie – jakie są zasoby miast,
lecz – co miasto z nich robi. Posługując się metaforą
motoryzacyjną: dotychczasowe rankingi opisywały
z jakich elementów zbudowany jest silnik: takie tło-
ki, takie łożyska, zawory z roku tego i tego. Nasz
ranking natomiast opisuje MOC takiego silnika. In-
teresuje nas moc silnika napędu metropolitalnego
w polskich miastach.
Najkrótsza zaś odpowiedź na pytanie: po co brzmi:
po sedno. Cały problem z raportami o miastach pole-
ga na tym, że im bardziej próbują być merytoryczne,
tym gorzej opisują rzeczywistość. Zwłaszcza w Polsce,
choć nie tylko, powstaje wiele opisów, rankingów, spe-
cjalnych materiałów, które w większości poprawnie
nawiązują do zasad ekonomii ogólnej. Specjaliści od
ekonomii ogólnej komentują. I albo mówią oczywi-
stości, albo coś nie gra. Dlatego tak długo adaptowa-
liśmy teorię sieciową Taylora, aż zagrało.
Weźmy choćby opis potencjału gospodarczego
miast przygotowany swego czasu przez dużą fir-
mę konsultingową dla dużego dziennika. Wybrano
wskaźniki, uśredniono itd. Wyszły wyniki mniej wię-
cej zgodne z ogólnym poglądem przeciętnego Pola-
ka na rozwój naszych miast. W kategorii atrakcyj-
ności inwestycyjnej, miasta oceniano tym lepiej, im
niższe były średnie pensje i im wyższe bezrobocie.
Tak, powierzchownie rzecz biorąc, każe „ekonomia
ogólna”. Gdzie niższe koszty, tam ciągną firmy z in-
 Prof. Michał Kulesza
Doradca Kancelarii Baker&McKenzie
Profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Trzy uwagi: pierwsza, że dystans między War-
szawą a następnymi ośrodkami miejskimi, wyni-
kający z tych badań, jest rzeczywiście (jak to się
niedawno mówiło) – porażający. Byłoby ciekawe,
gdyby do kryteriów badawczych dodać jeszcze si-
łę (zasięg) oddziaływania ośrodka miejskiego na
obszar sąsiadujący i przy pomocy tego kryterium
sprawdzić prawidłowość ustaleń uzyskanych w in-
nym trybie.
Druga, że – jak to z rankingami bywa – mają
one swoje ograniczenia; jednym z nich jest to, iż
przyjęto jedną miarę do wszystkich miast objętych
badaniami. W kategoriach bezwzględnych takie po-
dejście jest oczywiście słuszne, jednakże nie
uwzględnia to zróżnicowania regionalnego Polski,
a więc rzeczywistości, w której żyjemy. Innymi sło-
wy, jak Warszawa jest gwiazdą pierwszej wielkości
(ale tylko na polskim niebie, bo przecież nie dalej),
tak na niebie podlaskim gwiazdą pierwszej wielko-
ści jest Białystok.
Uwaga trzecia dotyczy ustawy metropolitalnej, do
której raport wielokrotnie się odwołuje. Otóż nie bę-
dzie takiej ustawy, więc w tym kontekście bezprzed-
miotowe jest pytanie, jakie ośrodki da się w sposób
uprawniony „zaliczyć” do metropolii, o które chodzi
w ustawie. Projekt ustawy został pod wpływem dys-
kusji publicznej przebudowany i obecnie odnosi się
ona nie tylko do „metropolii”, cokolwiek to słowo mo-
że znaczyć, lecz do szerszej kwestii zarządzania aglo-
meracją miejską, nie tylko wielką czy dużą, lecz i tą
mniejszą, która do klubu metropolitalnego nawet nie
aspiruje. Co nie zmienia faktu, że rezultaty badania
NORDEA METROX.2008 pobudzają do myślenia.
Zaś najciekawsze wydaje się być podejście ba-
dawcze; jeśli dobrze zrozumiałem, zamyka się ono
w pytaniu: co zrobiliście z zasobami, jakie zostały
wam dane, jaki użytek został z nich uczyniony? Bar-
dzo dobre kryterium, ale nie wiem, czy przy jego
konsekwentnym zastosowaniu dystans między War-
szawą a resztą świata rzeczywiście jest taki duży…
 Nie twierdzę, że Warszawa
kradnie, ale byłoby dobrze,
gdyby inne miasta miały
takie inwestycje jak ona
Andrzej Skworz, redaktor naczelny PRESS
(METROPOLIA, 3-4/2008)
18.19
Konstruujemy nowy ranking, żeby poprawić do-
tychczasowe błędy i zwrócić uwagę decydentów
na to, co jest naprawdę kluczowe. Chcemy zmie-
nić perspektywę oceny miast.
westycjami, przy założeniu, że wszystko inne jest ta-
kie samo.
Wygląda poprawnie. Tylko rzeczywistość okazuje
się krnąbrna i nie bardzo chce słuchać takich rapor-
tów. Nic a nic. Gdyby miasta rozwijały się w myśl
„ekonomii ogólnej”, najbardziej atrakcyjna dla biz-
nesu byłaby może Ałma Ata albo Sofia, a nie – Lon-
dyn. To nie wszystko. Choćby z ECM, nie mówiąc
o Eurostacie, wiemy, że taki przewidywany prymat
Ałma Aty czy Sofii to wierutne brednie. Zgodnie z za-
sadą ekonomii ogólnej, z czasem w miarę znikania
przeszkód, dochodziłoby do wyrównania różnic. War-
szawa zbliżałaby się w atrakcyjności biznesowej do
Białegostoku i odwrotnie. Świat stawałby się coraz
bardziej homogeniczny, im bardziej znikałyby barie-
ry mobilności ludzi, kapitału i idei, tym bardziej top-
niałyby różnice między metropoliami a prowincjami.
Czy tak jest, Panowie i Panie? Jest dokładnie od-
wrotnie. Co więcej, IM bardziej znikają bariery, TYM
bardziej jest odwrotnie. Warszawa była ustawiona ja-
ko dominująca w sztucznym systemie miast „komu-
ny”, po czym – samoczynnie zwiększała swoją domi-
nację w ostatnich latach, a prowincja ją traciła. I War-
szawa nadal dominuje. 75% popytu na nieruchomo-
ści biurowe w Polsce koncentruje się w Warszawie.
A co dzieje się z tak „ogólnoekonomicznym” wskaź-
nikiem, jak PKB per capita? Wyrównuje się? No sa-
mi widzicie, drodzy Państwo.
Rozkład kosztów nie tłumaczy NIGDY rozwoju
miast. Nawet gdyby pozakosztowe warunki (użytecz-
ności terytorialne) były wszędzie takie same. A nie są
i nigdy nie będą. Zdolnościami rozwojowymi miast
rządzi pewna siła, która powstaje w wyniku przetwa-
rzania przez organizm miejski zasobów. Przetwarza-
nia, a nie – uśredniania. To również bardzo istotna
różnica. Uśrednianie prowadzi do wniosków typu:
w Trójmieście i na Śląsku żyje się atrakcyjniej niż
w Warszawie, bo ostatnie badania pokazują, że śred-
nie pensje na tych obszarach przewyższają średnią
warszawską. Jest to oczywiście nieprawda. Miasto,
ACHREM
które oferuje najwyższą użyteczność, ściąga do siebie
najwięcej podmiotów: absolwentów, studentów, firm.
Warszawa nie ma pod tym względem konkurentów
ani w Krakowie, ani w Poznaniu, ani we Wrocławiu.
Tym bardziej nie ma ich w Trójmieście i na Śląsku. Si-
ła metropolitalna to nie średnia zasobów ani pensji.
Nasz raport jest pierwszą w Polsce próbą oszaco-
wania tej właśnie siły. Siły, która rządzi przyciąganiem
do miast najważniejszych zasobów i daje potencjał pro-
dukcji najlepszych rozwiązań. Jest próbą oszacowania
czynnika wspólnego dla atrakcyjności wielu obszarów
życia. A to dlatego, że ostateczne decyzje prawie nigdy
nie są podejmowane na podstawie 40-elementowych ar-
kuszy porównujących rozmaite wskaźniki. Są podej-
mowane na podstawie syntetycznego przeświadczenia,
gdzie jest lepiej, ciekawiej, gdzie się bardziej opłaca,
gdzie są większe szanse, że się uda.
To właśnie pokazuje zagregowany wskaźnik siły
metropolitalnej: zdolność miasta do zasysania najlep-
szych zasobów kapitału, ludzi i idei i do tworzenia
z nich dobrostanu. Pokazuje on teoretyczny rozkład
szans, że w danym mieście pojawi się pierwszy w Pol-
sce najnowszy samochód z najbardziej luksusowej kla-
sy. Najnowsza technologia przesyłu danych. Najwięk-
sza gwiazda współczesnej sceny muzycznej. Pierwsze
w Polsce rozwiązanie na światowym poziomie w dzie-
dzinie dotychczas odstającej. I różne inne rzeczy z naj-
modniejszymi gadżetami włącznie.
Oczywiście, taki rozkład nie tłumaczy do końca
obserwowanego realnego obrazu życia. Bo, przykła-
dowo, wybitna jednostka, wbrew regułom – w tym,
a nie w innym mieście - postawi wybitny obiekt, któ-
ry zacznie żyć własnym życiem. W innym mieście na-
tomiast, determinacja mieszkańców pozwoli długo
opierać się sile pchającej ich własny kapitał, idee i ta-
lenty gdzie indziej. W innym przypadku, z powodów
etnicznych czy emocjonalnych może wytworzyć się
intensywna współpraca z jakimś zagranicznym re-
gionem. To się może zdarzyć i się zdarza. Ale to sy-
tuacje wyjątkowe.
 Prof. Grzegorz Gorzelak
EUROREG
Uniwersytet Warszawski
Przeprowadzony ranking jest interesujący, cieka-
wy i dobry. Jest oparty na możliwie wyczerpujących
podstawach informacyjnych (wykorzystuje dostępne
dane, które jednak – z uwagi na słabość polskiej sta-
tystyki terytorialnej – są ułomne), jego wyniki są re-
zultatem stosowania prostych, ale poprawnych me-
tod statystycznych. Jak piszą Autorzy, jest to pierw-
szy tego typu ranking – i chwała mu za to.
Wyniki potwierdzają wcześniejsze opracowania
i dotychczasową wiedzę o metropolizacji polskich
miast. „Metropolizacja” to słowo zresztą trochę na
wyrost – jak widomo, tylko Warszawa może być
uznana za metropolię (i to dość niskiego rzędu),
a tylko kilka kolejnych miast ma jako tako rozwi-
nięte funkcje metropolitalne.
Dwie sprawy wymagają, wydaje się, dalszej dys-
kusji. Po pierwsze, co jest kryterium „metropoli-
talności”? Rygorystycznie rzecz ujmując, kryterium
takim powinny być funkcje zewnętrzne, jakie dane
miasto pełni, i to ujmowane w skali międzynarodo-
wej (i tak to ujmuje zespół P. Taylora, GaWC, który
Autorzy przywołują). Wielkość miasta, zasięg jego
regionalnego oddziaływania, wyposażenie w krajo-
we firmy i instytucje nie konstytuują metropolii.
Dopiero miasto widoczne na mapie świata, posia-
dające funkcje zarządcze, finansowe, dostarczające
obiektywnych, a nie tylko lokalnych innowacji, wi-
doczne wśród międzynarodowych wydarzeń kultu-
ralnych, naukowych, atrakcyjne dla zagranicznych
turystów, może być uznane za „metropolię”. Zgoda,
w naszej sytuacji kryterium takie spowodowałoby,
że lista metropolii składałaby się z jednej pozycji
i dlatego trzeba sięgać po takie cechy i funkcje
miast, które domykają się w kraju, a nawet w re-
gionie. Ale wynika to z ułomności naszych miast
i z peryferyjnej roli Polski w gospodarce i kulturze
światowej oraz europejskiej, stąd też konieczność
korzystania z protez.
Po drugie, wątpliwości budzi stwierdzenie za-
mieszczone w raporcie, że miasta konkurują po to,
by „zapewnić najwyższą jakość życia mieszkań-
com”. Jak wskazują badania, mieszkańcy wielkich
miast polskich (a prawdopodobnie i wielkich miast
świata) wcale nie są całkowicie zachwyceni miej-
scem, w którym mieszkają. W Polsce nie są zado-
woleni z bezpieczeństwa, z dostępności do opieki
zdrowotnej, ze sposobu, w jaki władze samorządo-
we rozwiązują różne lokalne problemy, z uciążli-
wości dojazdów. Miasta konkurują raczej – jak to
mawiał Józef Pajestka nt. gospodarki socjalistycz-
nej – z powodu „rozwojowej misji władzy”, która
stara się zapewnić wzrost, a czasem nawet i roz-
wój. Owszem, korzyści wynikające z tworzenia
miejsc pracy wysokiej jakości przekładają się na
wyższe dochody, kontakty ze światem itd., ale przy-
noszą także wiele niekorzyści.
Powstaje więc bardzo interesujące i – jak do-
tychczas – niepodejmowane (przynajmniej wedle
mojej wiedzy) pytanie o relacje funkcji metropoli-
talnych i lokalnych. Nie są one takie jednoznacz-
ne, bowiem poza sytuacjami, w których obie te sfe-
ry wzajemnie się wspomagają, można znaleźć wie-
le sytuacji konfliktowych. Funkcje stołeczne War-
szawy bywają niewątpliwie uciążliwe dla jej miesz-
kańców (np. wstrzymywanie ruchu na przejazdy
oficjeli; demonstracje i związane z nimi zamieszki).
W miastach atrakcyjnych turystycznie wyłącza się
znaczne części miasta z komunikacji publicznej.
Miasta zamieszkiwane przez zamożnych pracow-
ników bogatych firm oddziela się płotami i brama-
mi zamkniętych osiedli. Różnice statusu material-
nego prowadzą do segregacji przestrzennej i mają
negatywny wpływ na jakość życia mniej zamoż-
nych. Niekontrolowana suburbanizacja prowadzi
do korków na wylotowych ulicach, wspomaganych
na początku i końcu tygodnia przez dojazdy do
pracy dokonywane w rytmie tygodniowym ze
znacznych często odległości. Przykłady takie moż-
na mnożyć, wskazując, że teza Autorów nie jest
„oczywistą oczywistością”.
Być może należy mówić o stadiach rozwoju me-
tropolii. W tych największych władze lokalne dążą
do podniesienia jakości życia przez eliminowanie
niekorzyści wynikających z wielkości miasta, stło-
czenia i nagromadzenia funkcji egzogennych,
utrzymują jednocześnie korzyści wielkomiejskości.
Nasze miasta jednak konkurują o inwestycje (nie
zawsze, niestety, wysokiej jakości), dążąc do wzro-
stu, i jakość życia traktują raczej instrumentalnie
– nie jako cel sam w sobie, ale jako środek na przy-
ciągnięcie wymagających inwestorów.
Powyższych uwag nie należy traktować jako
krytyki bardzo dobrego raportu, lecz jako element
merytorycznej dyskusji o polskich metropoliach,
która toczy się w środowisku profesjonalnym już
od dawna i która uległa fazie polityzacji – a za tym
i tabloidyzacji – w wyniku nieszczęsnej „ustawy
metropolitalnej”, potrzebnej, ale wypaczonej wła-
śnie przez nazwanie jej „metropolitalną”. Otwo-
rzyło to puszkę fałszywych ambicji i niezdrowej
konkurencji o wątpliwy prestiż.
Ale to już zupełnie inna historia, która w naj-
mniejszym stopniu nie zmniejsza zalet raportu.
 Doniesienia o rzekomej utracie pozycji przez Warszawę
formułowane są dla uśpienia albo dowartościowania in-
nych miast polskich (...) W Polsce mamy lepsze warunki
ogólnoekonomiczne i stabilność na poziomie średnioeu-
ropejskim. Ale ciągle zasysa gdzie indziej w Europie.

Co pewien czas słyszy się rozmaite sensacyjne do-
niesienia o tym, jak Warszawa traci pozycję, a inne
miasta już ją dogoniły. Są one formułowane najczę-
ściej dla uśpienia albo dla dowartościowania innych
miast polskich. Pogłoski o spadku Warszawy w hie-
rarchii metropolii polskich są nie tylko przesadzone,
ale nierealne z definicji, bo jedynie Warszawa jest me-
tropolią w prawdziwym tego słowa znaczeniu. Inne
miasta, szczególnie Kraków, Poznań i Wrocław wcho-
dzą w proces stawania się metropoliami. Dystans jed-
nak jest wciąż spory. Zwłaszcza na tle wspomnianych
sensacyjnych pogłosek o detronizacji, wydaje się
wręcz szokujący.
Głęboko wierzymy i wszystkie liczby nas w tym
utwierdzają, że ten szokujący obraz hierarchii miast
polskich jest bardzo bliski prawdy. Poza tym – czy na-
prawdę jest taki szokujący? Spójrzmy na chwilę poza
granice kraju, dla otrzeźwienia. W badaniu usieciowie-
nia biznesowego NA ŚWIECIE (GaWC 2004) Warszawa
jest na dobrym 31. miejscu. Kolejne miasto polskie
– Kraków – jest na miejscu 239., pomiędzy Abidżanem,
stolicą Wybrzeża Kości Słoniowej a Gorgetown, stolicą
Gujany. Co więcej, wynik Warszawy w GaWC Connecti-
vity 2004 (0,430) przewyższa wynik Krakowa (0,093)
w proporcji niemal takiej samej, jak u nas (Kraków do
Warszawy to ok. 21,57% w GaWC Connectivity 2004
i 21,23% w NORDEA METROX.2008). Można z tego
wnioskować, że NORDEA METROX.2008 umożliwia
wykreślenie mapy hierarchii metropolitalnej w Polsce
na bardzo podobnych zasadach do tych, które deter-
minują globalną sieć metropolii, opisaną przez taylo-
rowskie connectivity. Innymi słowy, dystans pozosta-
łych polskich miast do Warszawy można uznać za dy-
stans do porządnego poziomu metropolii światowych.
Oczywiście, sieciowość to nie wszystko. Ale w glo-
balnej gospodarce to bardzo dużo. Można zaryzykować
tezę, że to więcej niż zasoby regionalne. Jak słusznie
powiedział prof. Grzegorz Gorzelak, jeden z bardzo
BAŃCZYK
w przestrzeni przepływów. A sieć to nic więcej jak we-
hikuł wielokrotnego przepływu. Kto w nim uczestni-
czy – żyje wielokrotnie. Kto nie uczestniczy – traci wie-
lokrotnie.
Dlatego kluczem do opisu siły metropolitalnej
miast jest ZWIELOKROTNIENIE. Metropolia produ-
kuje dobrobyt. Produkuje, czyli mnoży – podkreśla-
my znowu – produkt to po angielsku iloczyn. Metro-
polia nie uśrednia. Jeśli miasto A ma dwa razy mniej
zasobów i trzy razy mniej połączeń sieciowych od
miasta B, to jego ostateczna pozycja nie jest 2,5 razy
gorsza, lecz 6 razy gorsza. Koszty oczywiście grają
rolę, ale głównie w odniesieniu do budżetu i możli-
wości decydentów, a nie w odniesieniu do rozważa-
nia alternatyw lokalizacyjnych. Miasta pierwszego
wyboru to miasta pierwszego wyboru. Jeśli tylko na
migracje czy inwestycje w nich stać migrantów i in-
westorów najwyższej klasy, to tam się lokują. Niższa
pozycja w hierarchii to niższa klasa zasobów, które
do takiego miasta ściągają. Czas to zrozumieć. Ina-
czej ciągle będziemy sobie zadawać pytanie, dlacze-
go w Polsce nie powstała ani Dolina Krzemowa, ani
Medicon, dlaczego nie tu osiedlił się Bill Gates czy
Richard Branson, ani nie tu powstało Hollywood.
W końcu mamy lepsze warunki „ogólnoekonomicz-
ne”, a stabilność na poziomie średnioeuropejskim.
A jednak – zasysa gdzie indziej.
Ludzie, tak w firmach, jak i prywatnie, szukają
szansy na najlepsze życie, nawet za cenę ryzyka, po-
śpiechu, natłoku wydarzeń. Najlepsze, a nie – naj-
tańsze, ani – średnio niezłe. Tak powstaje dobrobyt.
Tak powstają metropolie. Czynnik terytorialny (me-
tropolia – ośrodek regionalny – nisza prowincjonal-
na – pusta prowincja) mówi więcej o różnicy w po-
ziomie życia niż mapa polityczna. W ramach jednego
państwa różnice w Europie bywają większe niż po-
między państwami. Tak tworzy się globalna hierar-
chia metropolii. Tak tworzą się też hierarchie krajo-

20.21 niewielu polskich ekspertów w dziedzinie rozwoju

miast, którego chętnie i uważnie cytujemy, żyjemy
we. Będziemy co roku obserwować, jak krzepnie lub
ewoluuje nasza.
 Prof. Bohdan Jałowiecki
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Warszawa

Jestem pełen podziwu i uznania dla pracy ze- Autorzy wydają się przywiązywać nadmierną
społu, który opracował ranking metropolizacji wagę do projektowanej przez rząd tzw. ustawy me-
NORDEA METROX.2008. Ranking ten oparty na tropolitalnej. Jej ostatnia wersja potwierdza jedy-
wielu złożonych wskaźnikach jest niewątpliwie naj- nie to, co już obecnie jest możliwe w zakresie
bardziej wiarygodnym opracowaniem, pokazują- współpracy między gminami na obszarze metro-
cym miejsce zajmowane przez polskie miasta na politalnym. Współpraca taka, co pokazują do-
skali rozwoju. Nie ulega wątpliwości, że czołówka świadczenia zagraniczne, jeżeli nie jest obligato-
polskich miast to, obok Warszawy, zajmującej sa- ryjna i zinstytucjonalizowana, na ogół się nie uda-
motnie miejsce na szczycie, sześć ośrodków będą- je, ponieważ partykularne interesy są silniejsze od
cych potencjalnymi metropoliami: Kraków, Poznań, interesu wspólnego.
Wrocław, Silesia, Trójmiasto i Łódź. Tych siedem Ranking metropolii jest jednak potrzebny i to
miast powtarza się we wszystkich poważnych opra- nie tylko dla celów poznawczych, ale także prak-
cowaniach. Dołączanie innych miast do tej listy me- tycznych, może być bowiem wskazówką dla inwe-
tropolitalnej jest, jak słusznie zauważają autorzy storów, władz miejskich oraz mieszkańców.
rankingu, zaklinaniem rzeczywistości. Szczególnie Oczywiście nie mam możliwości w tym krótkim
dotyczy to miast na wschodzie Polski, a szczegól- komentarzu analizować szczegółowo trafności
nie Lublina, który, jak pokazują cytowane badania, przyjętych wskaźników, przestrzegałbym jednak
znajduje się zaledwie na poziomie Olsztyna. przed wykorzystywaniem w kolejnej edycji ran-
W moich opracowaniach opartych na znacznie kingu wyższych uczelni przygotowanym przez ty-
mniejszej liczbie wskaźników oceniałem nie tyle miej- godnik WPROST. Przed kilku laty opublikowałem
sce poszczególnych ośrodków w hierarchii miast, ile analizę trafności kilku prasowych rankingów wyż-
ich szanse rozwojowe. Przy ocenie tych szans istotna szych uczelni, z których najbardziej rzetelne i traf-
wydawała się bliskość granicy zachodniej i powiąza- ne było opracowanie tygodnika POLITYKA.
nie z siecią europejskich autostrad. Czynnik ten moż- Ranking 18 polskich miast NORDEA METROX.
na by uwzględnić w następnej wersji rankingu. .2008 pokazuje ponad wszelką wątpliwość, że nie-
Pomocne mogą być także ostatnio opublikowa- zależnie od możliwości drobnych korekt mamy do
ne przez CBOS wyniki badań w ośmiu aglomera- czynienia z wyraźnym i trwałym trójpodziałem na
cjach miejskich, które przynoszą interesujące dane górze tabeli: na czele Warszawa, następna trójka
na temat jakości życia ocenianej przez mieszkań- to: Kraków, Poznań, Wrocław, zaś ostatnie trzy
ców. Wspominam o tym dlatego, że autorzy NOR- miejsca zajmują: Silesia, Trójmiasto i Łódź.
DEA METROX.2008 będą z pewnością doskonalić
swoje opracowanie.

Źródła i odniesienia:
Do głównych źródeł światowych, na których teoretycznie i metodologicznie opiera się ranking, należą:
01. GaWC Research Bulletin 229 (A) : ‘Cities and States: An Elemental Reinterpretation of their Origins
and Relations’ (P.J. Taylor)
02. GaWC Research Bulletin 225 (A) : ‘The Urban Network Transformation: Planning City-Regions in
the New Globalisation Wave’ (K. Pain)
03. GaWC Research Bulletin 224 (A) : ‘Balancing London? A Preliminary Investigation of the ‘Core Ci-
ties’ and ‘Northern Way’ Spatial Policy Initiatives Using Multi-City Corporate and Commercial Law
Firms’ (P.J. Taylor, M. Hoyler, D.M. Evans and J. Harrison)
04. GaWC Research Bulletin 221 (A) : ‘A New Theoretical Basis for Global-City Research: From Struc-
tures and Networks to Multiplicities and Events’ (R.G. Smith and M.A. Doel)
05. GaWC Research Bulletin 219 (Z) : ‘From Competitive Regions to Competitive City-Regions: A New
Orthodoxy, But Some Old Mistakes’ (J. Harrison)
06. GaWC Research Bulletin 217 (Z) : ‘Analysing the Changing Landscape of European Financial Cen-
tres: The Role of Financial Products and the Case of Amsterdam’ (J.R. Faulconbridge, E. Engelen ,
M. Hoyler and J.V. Beaverstock)
07. GaWC Research Bulletin 216 (A) : ‘Resurgent European Cities?’ (I. Turok and V. Mykhnenko)
08. GaWC Research Bulletin 213 (Z) : ‘Constructing New Regional Geographies: Territories, Networks
and Relational Regions’ (J. Harrison)
09. GaWC Research Bulletin 210 (Z) : ‘Global Research Centres: Dynamics 1996-2004, Networks 2002-
2004. An Analysis Based on Bibliometric Indicators’ (C.W. Matthiessen, A.W. Schwarz and S. Find)
10. GaWC Research Bulletin 209 (A) : ‘From North-South to Global South: A Geohistorical Investigation
Using Airline Routes and Travel, 1970-2005’ (P.J. Taylor, B. Derudder, C.G. García and F. Witlox)
11. GaWC Research Bulletin 203 (Z) : ‘The UK’s Provincial Cities: Using Global Network Connectivities
to Assess Claims of Economic Revival’ (P.J. Taylor and R. Aranya)
12. GaWC Research Bulletin 200 (B) : ‘“Gateway cities” - Los círculos bancarios generando concentra-
cion y dispersion en lo sistema urbano de Brasil’ (E.C. Rossi and P.J. Taylor)
13. GaWC Research Bulletin 198 (A) : ‘Where We Stand: A Decade of Empirical World Cities Research’
(B. Derudder)
14. GaWC Research Bulletin 194 (Z) : ‘The Internationalization of Europe’s Contemporary Transnatio-
nal Executive Search Industry’ (J.V. Beaverstock, S.J.E. Hall and J.R. Faulconbridge)
15. GaWC Research Bulletin 193 (Z) : ‘The Metropolization of the European Urban and Regional Sys-
tem’ (S. Krätke)
16. GaWC Research Bulletin 192 (Z) : ‘A Global ‘Urban Roller Coaster’? Connectivity Changes in the
World City Network, 2000-04’ (P.J. Taylor and R. Aranya)
17. GaWC Research Bulletin 187 (Z) : ‘Flying Where You Don’t Want to Go: An Empirical Analysis of
Hubs in the Global Airline Network’ (B. Derudder, L. Devriendt and F. Witlox)
18. GaWC Research Bulletin 184 (A) : ‘Cluster Dynamics, Cluster Development and Innovation: Insi-
ghts from Broadcasting in Three UK City-Regions’ (G. Cook and N. Pandit)
19. GaWC Research Bulletin 182 (Z) : ‘Global City Frontiers: Singapore’s Hinterland and the Contested
Socio-Political Geographies of Bintan, Indonesia’ (T. Bunnell, H.B. Muzaini and J.D. Sidaway)
20. GaWC Research Bulletin 177 (A) : ‘Cities within Spaces of Flows: Theses for a Materialist Under-
standing of the External Relations of Cities’ (P.J. Taylor)
21. GaWC Research Bulletin 175 (Z) : ‘Transaction Links through Cities: ‘Decision Cities’ and ‘Service
Cities’ in Outsourcing by Leading Brazilian Firms’ (E.C. Rossi, J.V. Beaverstock and P.J. Taylor)
Do głównych źródeł polskich, które w różnej mierze pomogły Autorom rankingu, należą publikacje
i wypowiedzi następujących naukowców: Ryszard DOMAŃSKI, Wojciech DZIEMIANOWICZ, Grze-
gorz GORZELAK, Bohdan JAŁOWIECKI, Jerzy KOŁODZIEJSKI, Ewa KORCELLI-OLEJNICZAK, An-
toni KUKLIŃSKI, Tadeusz MARKOWSKI.
Przeanalizowano również wiele międzynarodowych rankingów miast i raportów regionalnych i miej-
skich. W szczególności:
01. GaWC: Global Connectivities 2000, 2004
02. European Commission: ESPON Atlas October 2006
03. Cushman & Wakefield Healey & Baker: European Cities Monitor 2004, 2005, 2006, 2007
04. UBS AG : Prices and Earnings 2003
05. Mercer Human Resource Consulting: Cost of Living Survey 2005
06. Mercer Human Resource Consulting: Quality of Living Survey 2005
07. Anholt/Global Market Insite: City Brands Index 2005, 2006
08. UK Dept. for Culture, Media and Sports: Creative Indistries Mapping Document 1998, 2001
09. European Commission: State of European Cities Report 2007
10. European Commission DG Regional Policy / Eurostat: www.urbanaudit.org
11. MasterCard: WorldWide Centers of Commerce Index 2007
12. FAZ/Roland Berger Consultants: Deutschlands lebendigste Staedte 2008 ranking
13. Eurostat: Regional Yearbook 2007
14. UNDP: Human Development Report 2007/2008
15. UNCHS (Habitat): City Development Index 1998, 2001 (w bazie: Global Urban Indicator Data-
base 2)
 My nie jesteśmy niczyimi wrogami ani
przyjaciółmi. Z nikim się nie znamy
Jakość naszej polityki i z nikim nie sympatyzujemy. Badamy
znacznie by wzrosła, gdyby ludzie
tylko, którędy płynie „prąd” w miastach. Siłą
po prostu mniej gadali
Radosław Sikorski, minister spraw
miast jest taki prąd, który generuje dobrobyt.
zagranicznych
(METROPOLIA, 7-8/2007)

22.23
z Markiem Bańczykiem,
współautorem rankingu NORDEA METROX.2008,
członkiem Instytutu Konkurencyjnej
Ekonomii Regionów (IKER)
rozmawia Jakub Głaz
 : Warszawa na pierwszym miejscu wśród polskich
miast. Czy to jest w ogóle odkrywcze?
BAŃCZYK: To nic zaskakującego. Stanowczo bardziej
odkrywczy jest fakt, że Warszawa jest na pierwszych
dwóch lub trzech miejscach. Jeżeli w naszym ran-
kingu stolica to sto procent, a drugi na liście Kraków
– dwadzieścia kilka procent, to oznacza, że Warsza-
wa zajmuje pierwsze dwa poziomy hierarchiczne. Do-
piero dalej jest reszta. Tego nikt raczej przedtem nie
ogłosił. Wiedzieliśmy, że Warszawa pod wieloma wzglę-
dami przewyższa resztę, ale co pewien czas odzywały
się głosy, będące skrzyżowaniem swoistego „chcie-
izmu” innych miast i poglądów zwolenników decen-
tralizacji, mówiące, że Warszawa traci przewagę. To
mrzonki. Gdy zaczęliśmy analizować procesy, które
czynią z miasta metropolię w prawdziwym znaczeniu,
to ewidentnie wyszło, że bezpośredniego zagrożenia
dla pozycji Warszawy w tym momencie nie widać.
Oczywiście, może nastąpić atak na tę pozycję. Kilka
polskich miast chce z impetem ją zająć i są przesłan-
ki, że im się to uda.
: Inne miasta mają szansę dogonić Warszawę czy
raczej się od niej oddalają?
Warszawa jest metropolią, przynajmniej
pod względem połączeń biznesowych
z siecią światową. Za biznesem idą
inne zasoby, bo biznes to życie, a biznes
światowy to życie światowe.
BAŃCZYK: Nie wiem. To, czy ktoś się przybliża, czy też
oddala, można sprawdzić co najmniej po dokonaniu
dwóch pomiarów, a to jest dopiero nasze pierwsze ba-
danie. Sprawdziliśmy sytuację przypadającą na lata
2005-2007. O doganianiu Warszawy będzie wiadomo
więcej dopiero w kolejnym rankingu. Chcemy moni-
torować stale sytuację, by wiedzieć, które ośrodki zbli-
żają się nie tylko do Warszawy, ale do poziomu pew-
nego światowego mechanizmu miejskiego, który po-
winien być celem polskich miast. Bycie metropolią nie
jest oczywiście konieczne, ale teza, którą stawiamy,
brzmi: „lepiej być metropolią, niż nią nie być”.
: Są w ogóle teraz w Polsce jakieś metropolie? W ko-
24.25 mentarzu do rankingu powątpiewacie Panowie w ogó-
le, czy Warszawa mieści się w tym pojęciu.
BAŃCZYK: Warszawa jest metropolią, przynajmniej
pod względem połączeń biznesowych z siecią świa-
tową, a to – naszym zdaniem – najważniejsza cecha
metropolii we współczesnym świecie. Za biznesem
idą inne zasoby, bo biznes to życie, a biznes świato-
wy to życie światowe. Oczywiście, gdybyśmy porów-
nali stolicę z Bostonem, który nie jest nawet na
szczycie hierarchii miast amerykańskich, to istnieje
spora różnica, np. w wykorzystaniu przestrzeni pu-
blicznej lub poziomie procesów biznesowych. Trzeba
jednak powiedzieć, że Warszawa jest na dość dobrym,
średnim poziomie światowym. To jest miasto z pierw-
szej trzydziestki rankingu sieciowości Taylora (31.
miejsce w 2006 roku, przed np. Sztokholmem, Mo-
skwą i Budapesztem, tuż za Monachium). Sytuacja
taka pokazuje, że sposób, w jaki polskie miasta go-
nią Warszawę, pozwala określić dystans, który dzie-
li je od przyzwoitego światowego poziomu. Chcieli-
byśmy, by w Polsce takich miast było kilka. Nasz kraj
nie musi być bowiem Francją z jedną centralną me-
tropolią, ale może być zbliżony do modelu hiszpań-
skiego lub nawet niemieckiego.
: Te nadzieje wynikają w jakiś sposób z rankingu
czy są to raczej pobożne życzenia?
BAŃCZYK: W rankingu widać, że jest istotna różnica
między miastami, które są w drugiej lidze, jak np. Kra-
ków, Poznań lub Wrocław, a miastami, które są znacz-
nie niżej. Jeśli ktoś w naszym rankingu ma kilkana-
ście procent lub dwadzieścia parę, jak Kraków, to po-
zwala dążyć to w przyszłości do takiego poziomu, jaki
ma Warszawa. Zresztą, możliwe są przecież w przyro-
dzie dużo szybsze skoki rozwojowe. Takie Bilbao, któ-
re było niemal świecącymi pustką dokami, dzięki jed-
nej dość przypadkowej decyzji dorobiło się całkiem
sporej skali procesów i przepływów światowych. To
wynik jednej decyzji fundacji Guggenheimów o loka-
lizacji muzeum. Takie przypadki nie powtarzają się
jednak często i nie zawsze można na nie liczyć.
: Wasz ranking nie jest jedyny. To jedno z wielu
opracowań tego typu. Prasa publikuje co chwilę no-
we zestawienia polskich miast. Czym różni się Wasz
ranking?
BAŃCZYK: Pozostałe rankingi opisują różne ele-
menty składowe (np. działanie samorządu lub ilość
szkół) i wyciągają potem z nich średnią. My zaś ba-
damy nie składowe, lecz siłę mechanizmu, który
z tych elementów powstaje. Nie analizujemy części,
tylko składamy z nich całość i sprawdzamy, jak sil-
nie działa. Całość ta składa się z trzech podstawo-
wych parametrów. Pierwszym jest sfera profilu no-
woczesności gospodarki. Drugim – sfera jakości i roz-
machu życia w mieście (np. ilość opcji spędzania wol-
nego czasu). Parametr trzeci, dla nas najważniejszy,
choć przez lata nie był brany pod uwagę w badaniu
hierarchii miast, to sfera połączeń sieciowych. Nikt
jej w Polsce w tak mocnym stopniu nie badał. Co
prawda, o sieciowości wypowiadali się czasem polscy
naukowcy, jak profesor Grzegorz Gorzelak, ale w uję-
ciu liczbowym i statystycznym nikt sprawy jeszcze
nie analizował. My w tym celu użyliśmy metodologii
Taylora, która jest już sprawdzona, choć stosunkowo
młoda. Sprawdza ona, jak szybko i sprawnie miasto
wymienia się z innymi ośrodkami procesami bizne-
sowymi i kulturalnymi, ludźmi oraz kapitałem.

Żaden ranking nie tłumaczy, dlaczego

Warszawa ściąga więcej turystów niż
Kraków, mimo że nie ma w niej niczego
specjalnego do zobaczenia. Albo
dlaczego ludzie migrują do Warszawy
z innych dużych miast, mimo że drogi są
tam gorsze niż w Poznaniu, a średnie
zarobki teoretycznie niższe niż w Silesii.

: Jesteście Panowie pewni, że taki dobór składo-

wych jest właściwy?
BAŃCZYK: Oczywiście. W stu procentach. Przede
wszystkim dlatego, że inne rankingi nie mówią i nie
pokazują tak mocno różnicy między Warszawą a resz-
tą. Inne badania nie tłumaczą, dlaczego, jeśli ktoś pla-
nuje zrobienie czegoś wielkiego w Polsce, to w 80%
przypadków bierze pod uwagę Warszawę. Żaden ran-
king nie tłumaczy, dlaczego popyt na nieruchomości
biurowe jest skoncentrowany w 75% w Warszawie.
Dlaczego Warszawa ściąga więcej turystów niż Kra-
ków, mimo że nie ma w niej niczego specjalnie cie-
kawego do zobaczenia. Żadne zestawienie nie mówi,
dlaczego ludzie migrują do Warszawy z innych du-
żych miast, mimo że drogi są tam gorsze niż w Poz-
naniu, a średnie zarobki teoretycznie niższe niż w Si-
lesii. Wierzymy, że nasz ranking lepiej tłumaczy to,
co się dzieje niż prosta analiza zasobów. Wszystkie in-
ne zestawienia tkwią jeszcze w starym myśleniu,
Nigdy nie byłam traktowana
jako partner przez urzędy,
które decydują o kierunku
rozwoju miasta
Grażyna Kulczyk
(METROPOLIA, 1-2/2008)
zgodnie z którym miasto to jest centrum pośrodku re-
gionu i im więcej zassie z niego różnych zasobów, tym
lepiej. To jest stare podejście, jeszcze z ery państw
narodowych, gdy granice były zamknięte i można by-
ło rozwijać się tylko dzięki wielkości terytorium, któ-
re dostało się pod wpływ danego miasta. Twierdzimy,
że w erze globalnej świat wygląda inaczej. Żyjemy
w epoce przepływu procesów, jak słusznie mówi prof.
Grzegorz Gorzelak. To, czego się nie posiada, można
nadrobić albo przeskoczyć szybkością i intensywno-
ścią wymiany sieciowej. Tak funkcjonują współcze-
sne miasta. Taylor mówi nawet ostrzej: nie ma cze-
goś takiego, jak miasto samodzielne i pojedyncze.
Prawdziwe miasto to wytwór sieciowości. Muszą ist-
nieć co najmniej dwa ośrodki, by mogły właściwie
działać. Dlatego dajemy pierwszeństwo sieciowości.
Ona determinuje ostatecznie hierarchię.
: Jesteście instytutem dość młodym i mogą poja-
wić się głosy, że ten ranking jest niewiele wart. Mo-
gą tak mówić szczególnie ci, którzy trafili niżej, niż
się spodziewano. Bydgoszcz, studiując Państwa ran-
king, może się obrazić...
BAŃCZYK: Nie ma się co obrażać. My nie wartościu-
jemy miast. Nie mówimy o nich „lepsze”, „gorsze”.
Nam może tysiąc razy bardziej podobać się Poznań
od Warszawy, ale nie zmienia to faktu, że Poznań jest
trzeci, a Warszawa pierwsza. Tu nie o to chodzi. Siła
miast, którą badamy, jest kompletnie amoralna – po-
za dobrem i złem. Tak jak prąd elektryczny jest poza
dobrem i złem, a na wyniki jego pomiaru nie moż-
na się obrażać. Siła miast to jest właśnie taki prąd,
który generuje dobrobyt. My badamy jego natężenie
i napięcie.
: Takie, a nie inne ustawienie w hierarchii Waszego
rankingu może wpłynąć na to, czy dane miasto trafi
na listę miast objętych ustawą metropolitalną...
BAŃCZYK: Po kolei. Co to w ogóle jest ten metropo-
litaryzm? My uważamy, że metropolie to są pewne
punkty wyspecjalizowane w konkretnych funkcjach
i najpierw należy umocnić ich pozycje, żeby one mo-
gły pomagać całemu krajowi. Najpierw wchodzą sil-
niejsi i mocują haki, potem wciągani są słabsi. Wszyst-
kie rozsądne organizmy w przyrodzie są wyspecjali-
zowane. Nie ma czegoś takiego, jak zrównoważony
rozwój. Jego wynikiem jest gąbka – organizm nie-
skończenie głupi. Porządne organizmy mają mięśnie
i kończyny – każde od innych zadań. Stoimy na sta-
nowisku, że należy inwestować w to, co już działa
26.27 i odnosi sukces. W przeciwnym razie wrzuci się pie-
niądze w studnię bez dna. Lepiej ładować je tam,
gdzie przyniosą jakiś efekt. To, że istnieje w Polsce
kilka punktów węzłowych, oznacza tylko tyle, że wszy-
scy w kraju skorzystają, jeśli te punkty będą jeszcze
silniejsze. Nie potrzeba zresztą specjalnie inwestować
w metropolie – wystarczy zabierać im mniej pienię-
dzy. Natomiast ustawa metropolitalna będzie raczej
wyrazem zaklinania rzeczywistości i zbiorem poboż-
nych życzeń. Współpraca między gminami a miastem
centralnym lub między miastami w układzie poli-
centrycznym (Silesia, Trójmiasto) w ramach obszaru
metropolitalnego czy aglomeracji jest możliwa już
dziś – bez specjalnej ustawy. Zwyciężają jednak par-
tykularyzmy...
: Wyniki rankingu w jakiś sposób determinują jed-
nak przyszłość?
BAŃCZYK: Oczywiście, jeśli ktoś zechce skorzystać
z rankingu. My jesteśmy od badania życia miast, a nie
od rozdzielania pieniędzy. Nie możemy też na podsta-
wie tego rankingu prognozować, co się wydarzy
w przyszłości. Co prawda, istnieją wskaźniki wyprze-
dzające, dzięki którym wiemy, w którą stronę potoczy
się PKB, ale to tylko jeden ze wskaźników. Np. PKB
poznańskie jest najwyższe w kraju po Warszawie, ale
przewaga ta wynika głównie stąd, że w Poznaniu jest
To, czego miasto nie posiada, można
nadrobić albo przeskoczyć szybkością
i intensywnością wymiany sieciowej.
Tak funkcjonują współczesne miasta.
Prawdziwe miasto to wytwór
sieciowości. Ona determinuje hierarchię.
jeden z najwyższych odsetków pracujących. Ma on
oczywiste ograniczenia: nie może rosnąć w nieskoń-
czoność. Już dziś stopa bezrobocia w Poznaniu zeszła
do 1,8%, a więc poniżej naturalnej granicy. Może na-
tomiast rosnąć liczba procesów biznesowych przypa-
dających na jednego pracującego. W takim właśnie
kierunku idą metropolie. Mają bardzo wysokie PKB
na jednego mieszkańca, dlatego że występuje w nich
gęstsza sieć procesów. Warto doprowadzić do takiego
zagęszczenia w Polsce. Wtedy ludzie będą mieli na-
prawdę wybór: wieś sielska anielska albo porządna
metropolia. Teraz wszystko jest dość wyrównane i dla-
tego niezbyt dobrze funkcjonuje.

: Ile takich metropolii może docelowo powstać w na-
szym kraju?
BAŃCZYK: Jest kilka realnych wariantów. Pierwszy
to dominanta warszawska i trzy do czterech miast na
drugim poziomie. Drugi to Warszawa oraz jeden sil-
ny kontrapunkt, a po nich dwa, trzy miasta trochę
niżej. Ten drugi układ przypomina nieco Hiszpanię,
bo tam koegzystują Barcelona i Madryt, które są do
siebie właściwie bardzo zbliżone.
: Kraków miałby stać się drugą Barceloną?
BAŃCZYK: Niekoniecznie. Różnice między Krako-
wem, Poznaniem i Wrocławiem są obecnie nieznacz-
ne, a szanse wyrównane. Dystans między Krakowem
i dwoma następnymi miastami jest co prawda więk-
szy, niż myśleliśmy, ale to wynik skoku w ciągu ostat-
nich dwóch lat w przypadku Krakowa. Nie wiadomo,
jak długo ostanie się ta różnica.
: Czy te trzy miasta mają zagwarantowaną pozycję
metropolitalną? Czy też może ktoś je dogonić, np.
Łódź, która za dobrze tu nie wygląda...
BAŃCZYK: Akurat Łódź raczej stworzy jeden obszar
metropolitalny z Warszawą, niż wybije się na nieza-
leżną metropolię. Wystarczy do tego szybka kolej, au-
tostrada i wspólne porządne lotnisko cywilne. Już dziś
tysiące „boat people” są w dzień warszawiakami,
a w nocy łodzianinami. Łódź zaczyna punktować wi-
zerunkowo. Nasz ranking uwzględnia tylko nieznacz-
nie czynnik miękki, czyli markę miasta, dzięki której
miasto wygląda przez kilka lat na lepsze, niż jest
w rzeczywistości, a po tych kilku latach staje się rze-
czywiście lepsze. Gdybyśmy zbadali całą sferę marki,
to może by to wszystko wyglądało inaczej.
: Zamierzacie wziąć pod uwagę ten aspekt w przy-
szłych badaniach?
BAŃCZYK: Szczerze powiedziawszy, trudne jest po-
łączenie wyników dotyczących marki z trzema anali-
zowanymi przez nas składnikami realnymi. Bierze-
my bowiem pod uwagę realne zasoby i realne proce-
sy. Wiemy, co dodać i co pomnożyć. Z marką nie jest
tak łatwo.
: Mówimy o metodologii, a Wy? Kim jesteście? Dla-
czego zdecydowaliście się na zrobienie takiego ran-
kingu? To hobby czy interes?
BAŃCZYK: Zaczynaliśmy od Poznania. Chcieliśmy
zbadać, dlaczego mimo chwalebnych tradycji i boga-
tych zasobów walka o silną pozycję miasta w skali
makro wydawała się przegrywana. I to nas popchnę-
ło do badań opartych na doświadczeniach sieci na-
ukowej Globalization and World Cities, czyli profe-
sora Taylora i jego współpracowników z Univer-
sity of Loughborough, do których pojechaliśmy na
konsultację. Chcemy w najbliższym czasie utworzyć
w Poznaniu instytucję, która będzie zajmowała się
stale rozwojem metropolii.
: Czy dlatego dla Poznania nie byliście zbyt po-
błażliwi w swoich badaniach?
BAŃCZYK: U siebie jesteśmy uważani za antypoz-
nańskich, a poza granicami miasta – za maniaków
Poznania. Tymczasem prawda nie leży pośrodku, tyl-
ko na obu końcach naraz. Staramy się być surowi,
choć prywatnie z Poznaniem sympatyzujemy. Do-
świadczenie pokazuje, że jak się człowiek bada, to le-
piej, żeby diagnozy nie przesładzać, bo można sobie
tylko zaszkodzić.
: Nie boicie się, że magistraty innych miast będą
teraz patrzyły na Was równie krzywo?
BAŃCZYK: My nie jesteśmy niczyimi wrogami ani
przyjaciółmi. Z nikim się nie znamy i z nikim nie
sympatyzujemy. Badamy tylko, którędy płynie prąd.
Tylko to nas interesuje. Myślę, że ludzie na pewnym
poziomie nie będą sobie w stanie wyobrazić obraża-
nia się za liczby. Powiem dosadniej: mogą być nam
nawet za nie wdzięczni.
Rozmawiał Jakub Głaz
zdjęcia Hubert Sobalak
Marek Bańczyk, (ur. 1974), ekonomista, doktorant AE w Poz-
naniu. Członek Association of Cultural Economics Interna-
tional, konsultant OECD (panel ds. kultury i sektorów kre-
atywnych), współpracownik międzynarodowego projektu ba-
dawczego Globalization and World Cities (GaWC), założyciel
thinktanku Konsorcjum METROPOLIA POZNAŃ – niefor-
malnego ośrodka badań i tworzenia myśli metropolitalnej,
członek firmy konsultingowej IKER (Instytut Konkurencyj-
ności Ekonomii Regionów)
 WARSZAWA
I Obszar: 517 km² I Liczba mieszkańców: 1 704 717 (stan
na 30 czerwca 2007 r.) I Prezydent miasta: Hanna Gron-

napięcie kiewicz-Waltz I Slogany: Semper invicta (Zawsze niezwy-

ciężona); Zakochaj się w Warszawie

w miastach
Gratka dla polonistek: słowo „powstanie” oznacza tu
totalną destrukcję. Nieprzebadane jeszcze przez fi-
zyków miejsce znacznego zakrzywienia czasoprze-
strzeni. W tym samym czasie (lata 50. XX wieku) po-
czyli swawolne recenzje organizmów miejskich wstawały tu bowiem budowle średniowieczne, rene-
w ujęciu Jakuba Głaza sansowe, barokowe oraz współczesne. W latach 60.
czas wrócił jako tako do normy, ale przestrzeń do dziś
nie może odzyskać równowagi. Stolicę budował bo-
wiem cały naród i to – niestety – widać. Naród to tak-
że szwaczki oraz praczki, a te – jak wiadomo – mają
nikłe pojęcie o tym, jak stawiać domy. Warto też
wspomnieć, że część cegiełek na odbudowę tworzo-
no z dość nietrwałej, bo papierowej materii. Strach
pomyśleć, co by było, gdyby nie solidne niemieckie
cegły z Wrocławia i Szczecina. Niestety, nie udało się
już przetransportować do Warszawy wojennych tu-
neli z okolic Międzyrzecza. Metro warszawiacy dłu-
bią więc sobie sami.
Stolica pełni też ważną funkcję psychologiczną dla
mieszkańców całego kraju. Gdy ktoś zaczyna narze-
kać na swoje miasto, udaje się do Warszawy i od ra-
zu mu przechodzi. Już na Dworcu Centralnym.

grafika Max Skorwider

28.29
KRAKÓW
I Obszar: 327 km² I Liczba mieszkańców: 756 583 (w 2007
r. wg GUS) I Prezydent miasta: Jacek Majchrowski I Slo-
gany: Magiczny Kraków; Kraków – ciężko wrócić do siebie;
Kraków. Dowolny kierunek zwiedzania; W Krakowie nie ma
czasu na sen
Miasto ciągłego najazdu. Nie mówiąc już o nalotach,
które nie mają nic wspólnego z wiekową patyną na
zabytkach. Stan wojennej gotowości utrzymuje się tu
cały czas. Co godzinę miasto informowane jest o zbli-
żającym się najeździe Tatarów za pomocą hałaśliwe-
go muzykanta. Tatarom co prawda od pewnego cza-
su niespieszno, ale do niedawna przylatywały (nalo-
ty!) tu hordy Anglików na popijawy, chędożenie bia-
łogłów oraz inne dzikie swawole. Zostawiali co praw-
da kilogramy funtów, ale i tak niektórzy krakowia-
nie mieli za złe Wandzie, że nie chciała Niemca, ro-
biąc w ten sposób miejsce rozbrykanym Brytom.
Dziś, gdy przyjeżdża ich mniej, Kraków szuka no-
wych najeźdźców. Tym razem mają to być pielgrzy-
mi. Nie wiadomo więc, czy smok wawelski nie wzbo-
gaci się o jaką gustowną aureolę.
Poza smokiem jest też w Krakowie dużo różnych
zabytków. Niestety, są dość stare, a nie zbudowane
zaraz po wojnie. Kto więc tam wie, ile lat jeszcze po-
stoją. Nowa Huta jest nowa, ale też wygląda jak sta-
ra. Nowa zabudowa przy dworcu w ogóle za to nie
wygląda.
POZNAŃ
I Obszar: 261,85 km² I Liczba mieszkańców: 564 951 (w 2007
r. wg GUS) I Prezydent miasta: Ryszard Grobelny I Sloga-
ny: Poznań. Tu warto żyć; Poznań stawia na sport; Poznań
wart poznania
Jeśli się komuś w Polsce nie podoba, to reklamacje na-
leży składać w Poznaniu. Tu i w okolicach wszystko się
przecież zaczęło, choć można oczywiście targować się
o pierwszeństwo z jakimś Gnieznem czy Lednicą. Kon-
kurenci mają jednak marne szanse, bo jeśli chodzi
o targi, to Poznań jest akurat od nich specem. Zresztą,
od handlu w Poznaniu aż kipi. Niedługo będzie tu tyle
centrów handlowych, ile rodzin. Wciąż powstają nowe,
choć czasem dla niepoznaki, jak Stary Browar, od razu
wyglądają na wiekowe. To zresztą i tak nic. Niedługo
miasto zbuduje sobie średniowieczny zamek, drugi już
w ciągu minionego stulecia.
Czas tu płynie leniwie. Koziołki trykają się tylko
raz dziennie, po czym – najprawdopodobniej – odda-
ją się wszeteczeństwom na ratuszowej wieży. Zdroż-
ności tego typu są jednak, jak to w Poznaniu, skrzęt-
nie skrywane.
Oszczędni poznaniacy, by nie wyjeżdżać za grani-
cę, postanowili stworzyć u siebie Maltę. Przez po-
myłkę lub niedopatrzenie zamiast wyspy wyszło im
jezioro o tej nazwie. Tuż obok niego odkryto gorące
źródła. Kopalni wrzątku na razie jednak nie urucho-
miono. Jest za to szansa na inne odwierty. Ostatnio
doniesiono, że miasto jest na sporym gazie.
grafika Max Skorwider
 Globalne metropolie
powiązane są ze sobą siecią,
rozwijają się lepiej niż zwykłe
ośrodki regionalne. Dziś rządzi
sieć. Tyle, że nie w Polsce.
WROCŁAW
Tomasz Achrem, IKER I Obszar: 293 km² I Liczba mieszkańców: 634 630 (w 2007
(METROPOLIA, 1-2/2008)
r. wg GUS) I Prezydent miasta: Rafał Dutkiewicz I Sloga-
ny: Wrocław – miasto spotkań; Teraz Wrocław; Wrocław, mia-
sto, które rozwija; Wrocław – mała Wenecja

Niektórzy sądzą, że nie istnieje i jest tylko wytworem

bardzo sprawnej propagandy. Nic zresztą dziwnego.
Trudno uwierzyć w miasto zamieszkane przez kra-
snale. Z Wrocławiem zresztą nic nie wiadomo na pew-
no. Przez wieki zmieniał kilkakrotnie nazwę i kto
wie, co nas jeszcze czeka. Choć nigdzie się nie ruszał,
to raz był w Polsce, innym razem w Czechach, potem
znów w Niemczech. Dziś znów jest u nas, ale dekadę
temu mało brakowało, a spłynąłby z Odrą gdzieś do
Bałtyku. Charakter ma więc Wrocław chimeryczny.
Jeszcze 60 lat temu z okładem był twierdzą i nikogo
nie wpuszczał. Teraz jego mieszkańcy twierdzą, że to
miasto otwarte i wszystkich do siebie spraszają w ra-
mach „miasta spotkań”. Nie wiadomo, jak długo to
potrwa, bo Wrocław buduje sobie właśnie obwodni-
cę. Zapewne po to, by znów nikt do niego nie wjeż-
dżał. Trudny i nieprzewidywalny charakter miasta
sprawia, że co jakiś czas miasto burzy się (samo) lub
rozbiera. Pierwszy przypadek miał miejsce tuż pod
koniec wojny, a striptiz (wymuszony!) odnotowano
tuż po niej. Z Wrocławia zrobiona jest bowiem w czę-
ści Warszawa.

grafika Max Skorwider

30.31
SILESIA
Silesia (z łac. śląsk) I 11 grudnia 2006 r. ogłoszono, że 17
miast Górnego Śląska chce się połączyć w jedno wielkie mia-
sto, które nosiłoby nazwę Silesia. W jego skład weszłyby na-
stępujące miasta: Zabrze, Gliwice, Chorzów, Ruda Śląska,
Knurów, Świętochłowice, Tychy, Piekary Śląskie, Bytom, Bę-
dzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Mysłowice, Ja-
worzno, Katowice i Siemianowice Śląskie. I Powierzchnia
liczyłaby 1301 km², a liczba ludności wyniosłaby 2,2 mln.
Tym samym Silesia stałaby się największym miastem w Pol-
sce pod względem liczby ludności i powierzchni. I Wszyst-
kie gminy mające wejść w skład Silesii jako związku metro-
politalnego dla wygody mieszkańców zachowają dawne na-
zwy. I Jak zapewniają projektodawcy, załatwianie spraw
urzędowych stanie się prostsze. Pomysłodawcy twierdzą, że
dzięki swojej wielkości aglomeracja mogłaby skutecznie kon-
kurować z innymi dużymi miastami – liczą, że łatwiej im bę-
dzie rywalizować z innymi miastami o organizację imprez
dużej rangi. I Współpraca miast, którą zakłada projekt, po-
legałaby na działalności publicznej, która już wykracza po-
za obowiązki miast, ale nie mieści się jeszcze w zadaniach
województwa. Chodzi przede wszystkim o wspólną komuni-
kację miejską, zarządzanie częścią dróg, budowę oczysz-
czalni, pozyskiwanie funduszy unijnych, planowanie prze-
strzenne i strategie rozwoju. I Prezydent miasta: Katowice
– Piotr Uszok, Bytom – Piotr Koj, Chorzów – Marek Kopel,
Gliwice – Zygmunt Frankiewicz, Zabrze – Małgorzata Mań-
ka-Szulik, Ruda Śląska – Andrzej Stania, Knurów – Adam
Rams, Świętochłowice – Eugeniusz Moś, Tychy – Andrzej
Dziuba, Piekary Śląskie – Stanisław Korfanty, Będzin – Ra-
dosław Baran, Czeladź – Marek Mrozowski (Burmistrz), Dą-
browa Górnicza – Zbigniew Podraza, Sosnowiec – Kazimierz
Górski, Mysłowice – Grzegorz Osyra, Jaworzno – Paweł Sil-
bert, Siemianowice Śląskie – Jacek Guzy

Obecnie nie istnieje. Ale jak powstanie, to drżyjcie

wszystkie miasta! I to nie dlatego, że tąpnie coś z hu-
kiem w jakiejś nieczynnej kopalni. Po prostu: będzie
metropolia, że ho, ho. Mieszkańców mrowie i areał ta-
ki, że niech się Warszawa chowa. Trzeba będzie, co
prawda, wszystko połączyć i zespawać, ale Ślązacy –
dzielny naród – dadzą sobie radę. Na razie przyszła Si-
lesia to obszar dla ambitnych: ciągle tu przekracza się
jakieś granice – między kolejnymi miastami. Jak się
bariery zlikwiduje, to ma być szczęśliwość i bogactwo,
wcale nie z czarnego złota. I może nawet dobudują do
katowickiego spodka filiżankę i resztę zastawy, czyli
niedawno zaplanowane centrum – całkiem zgrabne.
Niektórzy kręcą nosem, słysząc nową nazwę ka-
towickiej aglomeracji. Może dlatego, że były kiedyś
lodówki Silesia, które wpadały w nieliche wibracje
i to się źle kojarzy na górniczym obszarze? Ponadto,
kto by chciał być Silesianką?

PARTNER RANKINGU
 O mieście nie wiemy nic.
To znaczy tyle, ile powiedzą
nam oficjalne statystyki.
Żeby miasto naprawić,
musimy wiedzieć wszystko.
TRÓJMIASTO
Krzysztof Podemski I Obszar: 417,31 km² I Liczba mieszkańców: 751 837 I
(METROPOLIA, 3/2007)
Prezydent miasta: Gdańsk – Paweł Adamowicz, Gdynia –
Wojciech Szczurek, Sopot – Jacek Karnowski I Podział ad-
ministracyjny: Gdańsk – 459 072 mieszkańców, powierzch-
nia 265 km², Gdynia – 253 324 mieszkańców, powierzchnia
135 km², Sopot – 39 441 mieszkańców, powierzchnia 17,31
km² I Slogany: Gdynia: Tu mieszkam, Gdynia moje miasto;
Gdańsk: Morze możliwości, Gdańsk. Tu się żyje!, Zaczęło się
w Gdańsku…; Sopot: Sopot – kurort pełen życia
Aż dziw, że nie jest Trójmiasto obiektem pielgrzymek.
To przecież przestrzenna egzemplifikacja Trójcy.
Gdańsk – Ojciec, Syn – Sopot i z ducha (narodowego)
wzięta Gdynia. Właściwie tu jest wszystko. W Gdań-
sku – przyjemne zabytki (i to solidne – półwieczne!).
W Sopocie – deptak do lanserki, prawie taki sam, jak
w Zakopanem, tylko bez tych niewygodnych gór i
oscypków z herbaty. Festiwalową operę ukryto zaś
przemyślnie w lesie, tak by jak najmniej ludzi zoba-
czyło i usłyszało występujące w niej indywidua. Nie
dojrzy się ich pewnie nawet z największego wieżow-
ca w okolicy, który zafundowała sobie Gdynia, od pew-
nego czasu równoważąca sopockie pienia bardzo przy-
jemnym festiwalem Open’er. Poza tym – co tu dużo mó-
wić. Z jednej strony morze, z drugiej pagórki, a do te-
go historyczna stocznia z płotem do skakania. Skakać
można, ale nie z radości, bo stoczni grozi, że się sama
niebawem stoczy. I niewiele może w tej sprawie pre-
mier, mimo że stąd pochodzi. Może by i doradził pewien
prałat, ale chyba nie ma czasu. Myśli pewnie nad jaką
nową szopką, recepturą wina lub zbożną fundacją.
ŁÓDŹ
I Obszar: 293,25 km² I Liczba mieszkańców: 753 192 (gru-
dzień 2007 r.) I Prezydent miasta: Jerzy Kropiwnicki I Slo-
gany: Skocz do Łodzi
Miasto z awansu. I to jakiego! W XIX w. z małej łódki
zrobił się krążownik, który w ostatnim czasie trochę
jednak dryfuje. Przez lata albo się w niej przędło, al-
bo kręciło. Dziś Łódź przędzie nieco cieniej, ale nadal
wielu kręci: przede wszystkim amatorów ceglanych
fabryk przerabianych na lofty lub handlowe centra.
Jak tak dalej pójdzie, to dworzec Łódź Fabryczna
zmieni nazwę na Łódź Loftowa.
Ostatnio Łódź ściąga inwestorów i jest nadzieja,
że niebawem wypłynie znów na szersze wody. Tren-
dowi temu ulegają już zresztą mieszkańcy, odpływa-
jąc w inne rejony kraju. Od pewnego czasu Łódź peł-
ni częściowo funkcje dzielnicy Warszawy, do której
na kilka godzin jedzie się posiedzieć za biurkiem. Lu-
dzie wyjeżdżają jednak i na stałe. Pod względem licz-
by mieszkańców Łódź nie jest już druga po Bogu,
czyli stolicy, tylko trzecia. Nie ma się jednak czym
martwić. Jak mieszkańców będzie brakowało, to Łódź
ich sobie narysuje i ożywi. Doświadczenie jest. Prze-
32.33 cież to w tutejszej wytwórni filmów animowanych po-
wstał nagrodzony Oskarem Piotruś i Wilk.
SZCZECIN
I Obszar: 301 km² I Liczba mieszkańców: 407 811 (gru-
dzień 2007 r.) I Prezydent miasta: Piotr Krzystek I Sloga-
ny: The most visionary city in Europe. Poznaj wizję; Szcze-
cin. Floating Garden
Wielu sądzi, że skoro to port, to leży nad morzem. Doj-
dzie do tego, być może, gdy globalne ocieplenie zrobi
swoje. Na razie prawdą jest to, że ostatnio Szczecin rze-
czywiście raczej leży, choć mógłby stać i to prężnie. Wa-
runki ma całkiem przyzwoite, choć niewykorzystane.
Istnieją nawet przypuszczenia, że to zagubiona dziel-
nica Paryża: takie same tu place gwiaździste, szerokie
aleje i echa wielkomiejskiego sznytu. Francuzi nie zgła-
szają jednak do miasta pretensji. Może dlatego, że tra-
fili kiedyś na szczeciński paprykarz i słyszeli szlagiery
pochodzącego stąd zespołu Filipinki. Dokonania tego
ostatniego odkupiły dopiero niedawno wywodzące się
ze Szczecina zespoły Hey i Pogodno (nazwę wziął od
bardzo przyjemnej szczecińskiej dzielnicy).
Żyje się nad Odrą miło, ale i umrzeć warto. Mają tu
naprawdę piękny cmentarz, jeden z największych w Eu-
ropie. Wieczny adres także śliczny: ulica Ku Słońcu.
Miasto unikalnej w Polsce anomalii obuwniczej.
Przez długie lata spora część tutejszych kobiet za-
kładała na stopy coś o kształcie masywnych żelazek.
RZESZÓW
I Obszar: 91,54 km² I Liczba mieszkańców: 170 722 I Pre-
zydent miasta: Tadeusz Ferenc I Slogany: Rzeszów zdaje eg-
zamin
Do nieco egzotycznego Rzeszowa lecieli kiedyś pano-
wie Himilsbach i Maklakiewicz w filmowej komedii
Wniebowzięci. Przylecieli, odlecieli – zdaje się, że do
czegoś w rodzaju Koszalina. Dziś Rzeszów to lotnisko
serio – międzynarodowe! Lata się stąd nawet prosto do
Londynu. Pytanie tylko, jak często się wraca. Rzeszów
robi wszystko, by tak było. Przez wielu opisywany jest
często jako lider we wspinaczkowych zawodach na ścia-
nie wschodniej. Od niedawna działa tu uniwersytet, po-
wstał park technologiczny, inwestycji przybywa. Mówi
się ponadto, że jest Rzeszów stolicą „Doliny Lotniczej”,
czyli stowarzyszenia działających w okolicy 52 przed-
siębiorstw przemysłu lotniczego. Niektórzy mówią, że
to już nie Polska B, tylko Polska Ą. Jeszcze tylko odciąć
od Ą ogonek i rzeszowianie puchnąć będą z dumy.
OLSZTYN
I Obszar: 88 km² I Liczba mieszkańców: 174 941 (sierpień
2007 r.) I Prezydent miasta: Czesław Jerzy Małkowski/ p.o.
Tomasz Gałażewski I Slogan: Olsztyn – miasto młode du-
chem
Zimno tu, ale nie tak, jak w Suwałkach. Jezior jest spo-
ro, ale też nie tyle, co między Węgorzewem a Mikołaj-
kami. Lasy też są, ale to przecież miasto, nie puszcza.
Olsztyn trochę cierpi, że nie jest wyrazisty. Mieszkań-
cy marzą, by kraj wiedział o nich trochę więcej. Magi-
strat właśnie zlecił napisanie strategii promocyjnej,
żeby Olsztyn kojarzył się z czymś konkretnym. Nie-
koniecznie może z prezydentem numerantem, a z ta-
kim np. Hołowczycem czy Bałtroczykiem. Swojskie
chłopy stąd – ponoć można wpaść na nich na ulicy.
I może nawet wydębić autograf albo zaciągnąć do
knajpy. Może być to jednak trudne, bo w co drugiej le-
cą szanty, a ile razy można słuchać o rzece Mersey, co
żegna nam. W knajpie można się za to upić. I to na we-
soło, bo bezrobocie w Olsztynie niewielkie. A jak przyj-
dzie smutek, że mało kto wie coś o mieście, to można
się pocieszyć, że konkurencyjny Olsztyn spod Często-
chowy nigdy temu głównemu nie dorówna.
LUBLIN
Obszar: 147 km² I Liczba mieszkańców: 353 483 (w 2007 r.
wg GUS) I Prezydent miasta: Adam Wasilewski I Slogany:
Renesans inspiracji
Tu się Polska zaczęła. Ludowa. Czort więc jeden wie,
jak mógł przez lata funkcjonować tutaj jedyny w kra-
ju katolicki uniwersytet. Działa zresztą do dziś, w prze-
ciwieństwie do PRL-u, którego jednym z symboli mo-
gła być kiedyś upiorna ciężarówka Lublin. Niech Bóg
broni każde miasto przed podobną wizytówką! Lublin
jest przecież (w przeciwieństwie do tego motorzęcha)
bardzo przyjemny i niebrzydki. Wymaga jeszcze fun-
duszy oraz kosmetyki, ale i tak popatrzeć miło.
Choć daleko tu do morza, to można czasem poczuć
się jak w Gdyni. Tu i tam kursują egzotyczne dziś
w kraju trolejbusy. Niespiesznego tempa pozazdrościł
im ostatnio pociąg relacji Lublin – Warszawa. Poko-
nuje tę trasę podobno dłużej niż przed wojną. Cieka-
we, czy to jedyna przyczyna, dla której wśród Pola-
ków większą popularnością od Lublina cieszy się po-
dobny doń z nazwy Dublin.
BYDGOSZCZ, TORUŃ
Bydgoszcz I Obszar: 175 km² I Liczba mieszkańców:
363 468 (w 2007 r. wg GUS) I Prezydent miasta: Konstan-
ty Dombrowicz I Slogany: Bydgoszcz – miasto na wodzie
Toruń I Obszar: 115,72 km² I Liczba mieszkańców: 206 765
(2007 r.) I Prezydent miasta: Michał Zaleski I Slogany: To-
ruń. Gotyk na dotyk
Toruń – miasto Kopernika, piernika i pierniczenia, cze-
go dowodem działająca w nim słynna rozgłośnia. Aż
dziw bierze, że – dla przekory – w pobliskiej Bydgosz-
czy nie powstało Radio Belzebub. Wielka jest bowiem
siła animozji dzielącej oba miasta, choć nie starczy jej
chyba, by je od siebie trwale odseparować. No chyba,
że pewien ojciec dokopie się do geotermalnych źródeł
i między miastami rozleje się morze wrzątku. Tak czy
siak – z grawitacją nie ma żartów: Toruń padnie kie-
dyś w objęcia Bydgoszczy, a tę przyciąganie rzuci w je-
go ramiona. Zdaje się, że nie mają innego wyjścia,
choć nie brak pewnie takich, którzy woleliby z dwoj-
ga złego połączenie Torunia z Astrachaniem, a Byd-
goszczy z Władywostokiem.
Ze zbliżenia wynikną zresztą liczne korzyści. Byd-
goszcz podepnie się pod słynne pierniki, a Toruń po-
korzysta sobie z bydgoskich mostów, bo ma tychże
u siebie spory deficyt.
Ciekawe tylko, jak nazwą to metropolitalne dziwo?
Będzie się jechało do Torbydu czy do Bytoru?
BIAŁYSTOK
I Obszar: 102,12 km² I Liczba mieszkańców: 298 566 (gru-
dzień 2007 r.) I Prezydent miasta: Tadeusz Truskolaski I
Slogany: Wschodzący Białystok
Unikat. Nic, tylko tu przyjeżdżać. I odjeżdżać. I znów
przyjeżdżać. I odjeżdżać. Białystok. To miasto z naj-
lepszym dworcem kolejowym w kraju! Tak wyszło
ostatnio w ogólnopolskim rankingu. Czysty dworzec
to obecnie takie dziwo, że można nim skutecznie pro-
mować miasto. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, że
poza dworzec nikt się nie ruszy albo pomyli go z bia-
łostockim pałacem Branickich czy Lubomirskich.
Niektórzy ignoranci sądzą, że Bialystok to już taki
Wschód, że po ulicach spacerują żubry z pobliskiej Bia-
łowieży. A tu niespodzianka – choć nikt by się tego nie
spodziewał, to Białystok jest drugi pod względem gę-
stości zaludnienia wśród miast wojewódzkich. W do-
datku Białystok nie jest ani biały, ani się nie stacza. Wie-
le jeszcze przed nim – warunki do rozwoju ma nadzwy-
czaj zdrowe: leży przecież w zielonych płucach Polski.
grafika Max Skorwider
 W globalnej sieci metropolii
jako tako radzi sobie tylko
Warszawa. Reszta naszych miast
tkwi w czarnej dziurze. To, że
istnieją widać tylko w Google
Marek Bańczyk, IKER
(METROPOLIA, 12/2007)
34.35
OPOLE
Obszar: 96,55 km² I Liczba mieszkańców: 127 602 (w 2007
r. wg GUS) I Prezydent miasta: Ryszard Zembaczyński I
Slogany: Opole miasto bez granic
Wygląda na to, że działa tu wpływowa grupka maso-
chistów. Trudno inaczej wytłumaczyć fakt corocznego
spraszania przedstawicieli polskiej sceny śpiewaczej.
Wbrew temu, co można usłyszeć, ich występy spra-
wiają opolanom przyjemność! A może należy przyjąć,
że chodzi o podkreślenie kontrastu między występami
a zgrabnym i rzęsiście podświetlanym ostatnio mia-
stem (z interesującymi przykładami współczesnej ar-
chitektury!). A może to praparapiastowska czterdzie-
stoletnia tradycja? A może po prostu chodzi o forsę?
Opole musi na tym zarabiać. Stąd też pewnie nagła
erupcja banków w śródmieściu. Miasto zasłynęło ostat-
nio z tego, że poza nimi trudno cokolwiek w nim
uświadczyć. Opolu pozazdrościły zresztą inne miasta,
gdzie dzieje się tak samo. Na szczęście na tym kończy
się małpowanie. Festiwali polskiej piosenki nie urzą-
dzają masowo gdzie indziej.
ZIELONA GÓRA
I Obszar: 58 km² I Liczba mieszkańców: 117 523 (w 2007 r.
wg GUS) I Prezydent miasta: Janusz Kubicki I Slogany:
Miasto przyszłości
Inne miasta są niewinne. I jeszcze się tym szczycą, nie
mając szczytów. Zielona Góra nie jest za to pozbawio-
na ani pagórków, ani win. Tych ostatnich zamierza
mieć jeszcze więcej. Nie zamierza ich odkupywać,
a wręcz przeciwnie. Chce się na winach bogacić. I to
nie tych pisanych kijem, a z prawdziwych winogron.
Pewną część jednak wypija sama. Z wina przecież pły-
nie luz oraz niekontrolowane ataki euforii i śmiechu.
A Zielona Góra góruje nad innymi miastami poczu-
ciem humoru. I to nie dlatego, że można tu było kie-
dyś boki zrywać na festiwalu piosenki radzieckiej. Swe-
go czasu powstało tu przecież największe w Polsce za-
głębie kabaretowe. To stąd wywodzi się nieodżałowa-
ny kabaret Potem oraz wiele innych grup rozweselają-
cych. Do Zielonej Góry (zwanej też przez niektórych Zu-
lu Gulą) ściągali nawet na stałe kabareciarze z innych
części kraju. To chyba jedyny przykład zagłębia, do któ-
rego surowiec przyjechał, a nie odwrotnie.
GORZÓW WIELKOPOLSKI
I Obszar: 85,73 km² I Liczba mieszkańców: 125 504
(w 2007 r. wg GUS) I Prezydent miasta: Tadeusz Jędrzej-
czak I Slogany: Ziemia obiecana
Jak wszystko, co na zachodzie: ośrodek prapiastow-
ski. Tak bardzo pra, że nawet najstarsi Piastowie go
nie pamiętają. Poza tym, ani on Gorzów, ani Wielko-
polski. Ewidentnie się pod kogoś podszywa. Po wojnie
przez chwilę był Kobylągórą, ale potem pożyczył sobie
nazwę od Gorzowa na Śląsku. Mylący przymiotnik do-
dali mu zaś dla hecy urzędnicy. Gorzów to przecież pół-
stolica lubuskiego!
Współczesny Gorzów rodzi zjawiska oryginalne.
Jednym jest niedawny premier wydający z siebie po-
trójny okrzyk aprobaty w języku, którym nigdy w Go-
rzowie nie mówiono. Drugim, nie mniej interesują-
cym fenomenem, jest największy w Polsce pająk.
Trudno porównać do czegoś innego widokową
wieżę przy Moście Staromiejskim. Tarantula ta ma
w zamyśle twórców wprowadzić miasto w lepsze cza-
sy. Pozostaje więc tylko jeszcze czekać na uplecenie
największej w kraju pajęczyny – najlepiej ze starych
taśm magnetofonowych marki Stilon Gorzów.
KIELCE
I Obszar: 109,65 km² I Liczba mieszkańców: 207 188
(w 2007 r. wg GUS) I Prezydent miasta: Wojciech Lubawski
I Slogany: Kielce – Polski serce
Tylko dlatego, że Witkacy sam pozbawił się życia, nie
zdążyli uszkodzić go Kielczanie. Nie będziemy przy-
pominać, jaki dopełniacz rymował się poecie ze sło-
wem „szmelc”, bo skrzywdzilibyśmy miasto, które wy-
gląda całkiem sympatycznie. W każdym razie baaar-
dzo długi deptak Sienkiewicza i pobliskie zabytkowe
przyległości tworzą przyjemną całość. A czarne le-
gendy o kieleckich „scyzorykach”, zacofaniu i głębo-
kiej prowincji powinny być tylko budzącym dreszczyk
dodatkiem. Kielce starają się nie być przedsionkiem
piekieł. Wręcz przeciwnie. Reklamują się jako przed-
pokój niebios. Lansują hasło: „Siedem kilometrów
do Raju” (słynnej jaskini). Jeśli jednak raj znajduje się
w pobliżu, to miasto pełni chyba rolę czyśćca. Wska-
zuje na to inny slogan. Wstrząsający, ale i dający na-
dzieję: „Don’t give up. You‘re in Kielce”.
 Już w Twoim mieście!
Szukaj METROPOLII w salonach

Do nabycia także w prenumeracie.

Więcej informacji: www.metropolia24.pl

Ceny gazety w prenumeracie wraz z kosztami przesyłki: 1 miesiąc/1 egz. – 14,00 zł; 6 miesięcy/1 egz. – 81,00 zł; 6 miesięcy/2 egz. – 150,00 zł; 6 miesięcy/3 egz. – 219,00 zł; 6 miesięcy/4 egz. – 276,00 zł; 11 miesięcy/1 egz. – 143,00 zł;
11 miesięcy/2 egz. – 264,00 zł; 11 miesięcy/3 egz. – 385,00 zł; 11 miesięcy/4 egz. – 484,00 zł

Więcej informacji o prenumeracie na naszej witrynie: www.metropolia24.pl