Bogdana Mili 1 Obrazloenje teme zavrnog rada

Obrazloenje teme zavrnog rada

Naziv: Veze izmeu Balkana i Anadolije pregled starih i novih ideja Kandidat: Bogdana Mili AR/07-32

Prouavanjem slinosti arheolokog materijala, pre svega keramike, viedecenijska istraivanja pokazala su da su Balkan i Anadolija bili u meusobnoj vezi u praistoriji. Na osnovu pojave crno polirane keramike, pojavom gotovo istovetnih formi i naina dekorisanja keramike, a potom i usled slinosti na prateim predmetima od kosti, peene gline ili kamena, kao to su spatule ili figurine, ustanovljene su odreene ideje meu arheolozima istoka i zapada o tipovima komunikacija koje su jedna sa drugom, pomenute dve regije imale. Veze izmeu Balkana i Anadolije posmatraju se u okviru perioda koji je na Balkanu oznaen neolitom, dok istovremeno u Anadoliji traje halkolit, odnosno, geografski govorei, radi se o materijalnoj kulturi lokaliteta iz centralne, severozapadne Anadolije, ili drugaije nazvane regionom Mramornog mora, zatim pontski lokaliteti sa obale Crnog mora i na kraju deo turske Trakije. Na Balkanu, akcenat je stavljen na kulture Srbije i Bugarske, dok e se u radu pomenuti i pojedini grki lokaliteti, smeteni u egejskom delu Trakije, kao i oni ostrvski sa Samosa ili Hiosa. Grka se u ovom sluaju ne ispituje detaljno, ve je skrenuta panja na nju kao na treu stranu u predloenim kontaktima. Kako Balkan i Anadolija u pomenutom periodu imaju nesumnjive slinosti u arheolokom materijalu, tako se meu njima u isti mah javljaju i odreene razlike. Slinosti se javljaju kao zajednike inovacije u stilu i dekoraciji, pri emu se jedan, da ga nazovemo trend, javlja na razliitim lokacijama kao posledica i rezultat kontakata, koje su jedan sa drugim i Balkan i Anadolija u praistoriji imali, bilo da je taj kontakt iao kopnenim ili vodenim putem. Kao glavni problem dosadanjih istraivanja svakako stoji nedostatak apsolutne hronologije, kao i neusaglaenost iste, dok se potom namee i problem neistraenosti ili delimine istraenosti lokaliteta, kao i itavih regija, to onemoguava da se sagleda celokupna situacija, kako na Balkanu, tako i u Anadoliji. Ovaj rad sadri nekoliko tematskih celina, koje se postepeno reaju u nameri da se na to blii i jasniji nain objasne veze izmeu Balkana i Anadolije. Koncept rada bi se mogao definisati na sledei nain: 1. Cilj prvog dela rada bie predstavljanje opteg pregleda arheolokog materijala koji je podeljen prema lokalitetima koji se nalaze u nekoliko, ve ranije u tekstu pomenutih regija u Anadoliji. Na taj nain sagledavae se slinosti u materijalu sa Balkanom. Najkrae poglavlje u ovom delu bie posveeno vezama izmeu Anadolije i Egeje. 2. Drugi deo rada je svakako pripao zanimljivijem delu prie, koja e predstaviti miljenja arheologa koji govore iz raznih uglova na temu veza Balkana i Anadolije, te u se tako dotai i poznatih koncepata poput difuzionizma, migracije, kolonizacije, ispitivajui jo jednom njihovu esto pogrenu zamisao, koja nastaje kao tenja da se objasne poreklo i razvoj odreenih kultura, pre svega onih na Balkanu. Nakon toga, videemo kako se na najbezbolniji nain premostio glavni

Bogdana Mili 2 Obrazloenje teme zavrnog rada

problem difuzionizma, odnosno kako, po miljenjima nekih autora, dva potpuno razliita entiteta u ovom sluaju mogu da se posmatraju kao spojeni elementi u jednoj gotovo homogenoj zoni, nazvanoj drugaije Anatolian-Balkan Culture Complex (zdoan, M, 1991). Najzanimljivije je posmatrati kako se svetlost poigravala u mislima istraivaa, bilo da ona dolazi Ex oriente, ili pak Ex Balcanis, odnosno kako su se ideje pomirile jednim novim, a po svemu sudei jako razumljivim the light within konceptom. 3. Krajnji cilj rada je predstaviti na koji nain su dve regije, kao dva entiteta, mogle, a na koji ne, da komuniciraju meusobno i to na na osnovu popularnih modela koji ispituju naine delovanja dve zajednice, a koje nam prua teorijska strana arheologije, meu kojima su oni koji odreuju meu-delovanje jednakih, odnosno nejednakih zajednica. Odgovori na postavljena pitanja pokazae neosporive veze koje su se odigravale izmeu Balkana i Anadolije. Zavrni rad na predloenu temu predstavie pregled dosadanjih ideja koje su nastale kao odgovor na problematiku veza izmeu Balkana i Anadolije. Stare i nove ideje, nastale u stilu i modi svoga vremena predstavljaju razliita reenja ovog dugo istraivanog problema, koji svakako jo uvek nije okonan. Iako u radu svakako ne donosim sutinske zakljuke ove, po svemu sudei bitne rasprave o vezama dva pomenuta entiteta, ipak pokuavam da definiem slinosti, ali i razlike u materijalu koji je ovom prilikom u centru panje. Slinosti nisu nuno rezultat migracije ili kolonizacije od jednih ka drugima. Na samom kraju, razlike koje se svakako javljaju dobrim delom izmeu materijalne kulture Balkana i Anadolije vidim kao rezultat jedne lokalne tradicije i specifinosti koju svaka kultura, pa ak i svaki lokalitet nosi kao sopstveno obeleje.

Bogdana Mili 3 Obrazloenje teme zavrnog rada

Predloena literatura:

Dumitrescu, V. 1970, The Chronological Relation between the Cultures of the Eneolithic Lower Danube and Anatolia and the Near East. American Journal of Archaeology, Vol.74, No.1: 43-50 Efe, T. 1993, Chalcolithic Pottery from the mounds Aslanapa and Kinik, Anatolica 19: 19-31 Efstratiou, N. 1993, New prehistoric finds from western Thrace, Greece, Anatolica 19: 34-46 Erdou, B. 1995, The Mat White-Painted Pottery from Eastern Thrace: A New Look at the Relations between the Balkans and Anatolia. Anatolian Studies, Vol.45:267-27 Esin, U. 1993, Gelveri Ein Beispiel fr die kulturellen Beziehungen zwischen Zentralanatolien und Sdosteuropa whrend des Chalkolithikums. Anatolica 19: 47-56 Eslick, C. 1980, Middle Chalcolithic Pottery from Southwestern Anatolia. American Journal of Archaeology, Vol.84: 5-14 Garaanin, M.V. 1961 The Neolithic in Anatolia and the Balkans, Antiquity 35: 276-280 1979 Centralnobalkanska zona. U Praistorija Jugoslavenskih Zemalja II, ed. M. Garasanin. Sarajevo: Academy of Sciences (Serbian): 79-212 Grbi, M. 1957, Preclassical Pottery in the Central Balkans: Connection and Parallels with the Aegea, the Central Danube Area and Anatolia. American Journal of Archaeology, Vol.61: 137-149 Jovanovi, B. 1993 Vina and Larisa cultures: Migration or autochtone development, Anatolica 19: 63-74 1996 A , XI, 117-120 Levy, T.E; van den Brink, E.C.M. 2002, Interaction Models, Egypt and the Levantine Periphery. In: E.C.M. van den Brink/T.E. Levy - Egypt and the Levant - Interrelations from the 4th through the Early 3rd millennium BCE. London: 3-38 Makkay, J. 1993, Pottery links between late Neolithic cultures of the NW Pontic and Anatolia, and the origins of the Hittites. Anatolica 19: 116-128 Mellart, J. 1960, Anatolia and the Balkans, Antiquity 34: 270-278

Bogdana Mili 4 Obrazloenje teme zavrnog rada

Meri, R. 1993, Pre-Bronze age settlements of West-Central Anatolia, Anatolica 19: 143-147 Nikolov, V. 1993, Die neolitischen Kulturen Karanovo I, II und III im Kontext ihrer Beziehungen zu Anatolien. Anatolica 19: 167-171 Nikolova, L. 2007 Toward an evolutionary model of gradual development of social complexity among the Neolithic pottery communities in the Balkans. Edt. Michela Spataro and Paolo Biagi - A Short Walk through the Balkans: the First Farmers of the Carpathian Basin and Adjacent Regions, Societ Preistoria Protostoria FriuliV.G., Trieste, Quaderno 12: 89-102 2008 Balkan-Anatolian cultural Horizons from the Fourth Millennium BC and Their Relations to the Baden Cultural Complex. In: The Baden Complex and the Outside World (Proceedings of the 12th Annual Meeting of the EAA 2006, Cracow) Eds. M.Furholt/M.Szmyt/A.Zastawny;SAO/SPES4: 157-166 zdoan, M. 1993 Vina and Anatolia: A new look at a very old problem, Anatolica 19: 173-193 1999 Northwestern Turkey: Neolithic cultures in between the Balkans and Anatolia, in zdoan, M; Bagelen, N, 1999. Neolithic in Turkey. The Cradle of Civilization: New Discoveries, Istanbul: Arkeoloji ve Sanat Yay, 203-224 2007 Hoca eme. In: Bad. Landesmus. Karlsruhe (Hrsg.), Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ltesten Monumente der Menschheit (Karlsruhe 2007), 152. 2011 Archaeological evidence on the westward expansion of farming communities from eastern Anatolia to the Aegean and the Balkans, Current Anthropology, Vol. 52, No. S4 (October 2011-pages not available yet) Pinhasi, R, 2003, A new model for the spread of the first farmers in Europe. Documenta Praehistorica XXX: 1-47 Renfrew, C. 1969, Trade and Culture Process in European Prehistory. Current Anthropology, Vol. 10, No. 2/3: 151-169 Roodenberg, J. 1993 Ilpnar X to VI: links and chronology. Anatolica 19: 252-267 1995 Anatolia and the Balkans. Biblical Archaeology: 119-122 Srejovic, D, ed. 1990, Vina and its World. International Symposium: The Danubian Region from 6000 to 3000 B.C. Belgrade: Serbian Academy of Sciences and Arts. Srejovi, D. 1993 Der Balkan und Anatolien in der mittleren und jngeren Steinzeit. Anatolica 19:269-282 2001 , , , : 291-301

Bogdana Mili 5 Obrazloenje teme zavrnog rada

Steadman, R. S, 1995, Prehistoric Interregional Interaction in Anatolia and the Balkans: An overview. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No.299/300: 13-32 Sterud, E; Evans, R.K; Rasson, J.A. 1984, Ex Balcanis Lux? Recent Developments in Neolithic and Chalcolithic Research in Southeast Europe. American Antiquity, Vol.49: 713-741 Thissen, L. 1993a Pottery tradition and innovation at Ilpnar. Anatolica 19: 294-305 1993b New Insights in Balkan-Anatolian Connections in the Late Chalcolithic: Old Evidence from the Turkish Black Sea Littoral. Anatolian Studies, Vol.43: 207-237 1999 Trajectories towards the neolithisation of NW Turkey, Documenta Praehistorica XXVI: 29-39 Wijnen, M. H, 1993, Early ceramics: Local manufacture versus widespread distribution, Anatolica 19: 319-331