“Vertel me niet hoe rijk je bent, ik zie de kleren die je

draagt”
Disputant
Frank Lierman, Hoofdeconoom
Studiedag CoViVE, Brussel, 5 maart 2009
“Vertel me niet hoe rijk je bent, ik zie de kleren die je
draagt”
Inhoud

1. België, het aardsparadijs voor ouderen?

2. Pensioenen bedreigd door financiële crisis?
3. Vierde pijler onontbeerlijk?

2
“Vertel me niet hoe rijk je bent, ik zie de kleren die je
draagt”
Inhoud

1. België, het aards paradijs voor ouderen?

2. Pensioenen bedreigd door financiële crisis?
3. Vierde pijler onontbeerlijk?

3
België, het aards paradijs voor ouderen?

Koppositie voor België, terecht?

Welvaartsrangschikking landen
(cumul van scores)

65 jarigen Levensnut
(5 invalshoeken) (verschillende
BE 10 leeftijden)
BE 5
CH 13 NL 10
FR 16 FR 10
NL 17 CH 21
ZW 18 ZW 25

4
België, het aards paradijs voor ouderen?

Meer vragen dan antwoorden.

 Ligt “de” oudere wakker van

• levenscyclus versus buffervoorraad?
• levensvermogen versus levensnut?
 Is de focus op - consumptie
- inkomen te eng?
- financieel vermogen
 Is “de” oudere echt zo rationeel?
 In hoeverre is de foto van het financieel vermogen in 2003 betrouwbaar?
Waarom niet gemiddelde van enkele jaren?
 Waarom werd Groot-Brittannië niet in de studie opgenomen? Waarom wel
Zwitserland?
 Moet “sparen voor zijn pensioen” worden aangemoedigd?
 Welke aanbevelingen voor Vlaamse en federale regeringen?

5
België, het aards paradijs voor ouderen?

Armoederisico volgens leeftijd en geslacht (2005-Eurostat).

 België scoort met 15% slechter dan buurlanden (N 10%, F 13%, D 13%).
 Maar iets beter dan EU-15 gemiddelde van 16%.
 Bij 65+ wordt kloof nog groter (B23%, N 6%, F16%, D 13%, EU-15
20%).
 Enkel in N ligt armoederisico bij vrouwen 65+ lager dan bij mannen 65+
(AOW + sterke 2e pijler).

6
België, het aards paradijs voor ouderen?

Armoederisico volgens status (2005-Eurostat).

 In België bedraagt armoederisico bij gepensioneerden (inclusief jonger

dan 65) 20%, boven de buurlanden en het EU-15 gemiddelde.
 In België doet 15% van de gepensioneerde werknemers en 70% van de
gepensioneerde zelfstandigen een beroep op het minimumpensioen.
 Dit minimumpensioen lag in 2005 ongeeer 14% beneden de armoedegrens
voor een koppel en 4% voor alleenstaande.

7
België, het aards paradijs voor ouderen?

Belgische pensioen een van de laagste.

Gemiddelde vervangingsgraad
Bruto- Netto-
inkomen inkomen
% Laag Gemi Hoo Laa Gemi Ho
België 62 dd.
41 g
26 g
83 dd.
63 og
43

Nederland 69 68 69 83 84 84

Frankrijk 84 53 47 98 69 59

Duitsland 47 46 38 62 72 67

OESO 73 57 48 84 69 59

Bron:
8 OESO, Europese Commissie, 2005
“Vertel me niet hoe rijk je bent, ik zie de kleren die je
draagt”
Inhoud

1. België, het aardsparadijs voor ouderen?

2. Pensioenen bedreigd door financiële crisis?
3. Vierde pijler onontbeerlijk?

9
Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Performance aandelen en staatsleningen 2003-2008 (dec/dec) (in%).

Aandelen Staatsleningen
Inflatiev
10J
(JP Morgan) oet
Eurostoxx Bel 20 Duitsla België
50 nd
2003 + 15,7 + 10,8 + 3,9 + 4,2 + 1,6
2004 + 6,9 + 30,7 + 7,4 + 7,6 + 2,1
2005 + 21,3 + 21,0 + 5,2 + 5,0 + 2,8
2006 + 15,1 + 23,6 - 0,2 - 0,2 + 1,8
2007 + 6,8 - 5,9 + 2,0 + 1,6 + 1,8
2008 - 43,5 - 53,6 + 12,4 + 9,2 + 4,5

Bron: Berekeningen Dexia Bank.

10
Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Ineenstorting aandelenmarkten.

550

500

450

400

350

300

250
DOW
JONES
DJ EURO STOXX
200 INDUSTRI
50
ALS
150

100

50
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

11
Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Vrije val langetermijnrentevoeten.

Eurozone: IRS-rente op 10 jaar en evolutie van de
6.50 conjunctuurbarometer 20

6.00
10
CONJUNCTUURBARO
5.50 METER
0

5.00
IRS 10 -10
4.50 JAAR

-20
4.00

-30
3.50

3.00 -40
97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

12
Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Spectaculaire versoepeling monetair beleid.

ECB-reporente(%) en evolutie van de conjunctuurbarometer van de
5.00 eurozone 20

4.50
CONJUNCTU
UR- 10

BAROMETE
4.00 R
0

3.50
-10
3.00

-20
2.50
ECB
-30
2.00

1.50 -40
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

13
Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Recessie in eurozone .
De economische sentimentindicator kondigt nog geen
5 trendommekeer aan 120

4
110

3
ECON. SENTIMENT
(RS) 100

2
90
1

80
0

GROEI BBP
70
-1

-2 60
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

14
Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Consumenten in staking..
Detailhandelsverkopen (driemaandgemiddelde, % groei op 1 jaar)
4 consumentenvertrouwen (index) 5

0
3

CONSUMENTEN-
-5
2
VERTROUWEN

-10
1
-15

0
DETAILHANDELS -20
-VERKOPEN
-1
-25

-2 -30
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

15
 Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Tweede pensioenpijler in gevarenzone?

Jaarlijks rendement

Over laatste
2008 3 jaar 5 jaar 10 15 20
jaar jaar jaar
groepsverzekeringen3,92%*4,31% 4,37% 4,50% 5,13% 6,00%
ensioenfondsen -4,29% 1,82% 1,42% 4,3% 5,34%
-20,50%
(*) schatting
Bron:
16 Assurinfo nr6 – 12 februari 2009
Pensioenen bedreigd door financiële crisis?

Derde pensioenpijler krijgt rake klappen.

Pensioensparen rendabel op lange termijn?

Jaarlijkse
return (in %)
04/02/0 10 jaar Sinds
9 oprichting
Gemiddeld - 23,4 - 0,6 +(*)6,3
Beste - 13,1 + 0,5 + 8,3
Slechtste - 33,3 - 2,0 + 4,6

(*) Enkel fondsen die langer dan 15 jaar bestaan.

Bron:
17 Tijd Beursmedia, Netto, 14/02/09.
“vertel me niet hoe rijk je bent, ik zie de kleren die je
draagt”
Inhoud

1. België, het aardsparadijs voor ouderen?

2. Pensioenen bedreigd door financiële crisis?
3. Vierde pijler onontbeerlijk?

18
Vierde pijler onontbeerlijk?

Procentuele verdeling bevolking naar eigendomsstatus en leeftijd (2005-Eurostat).

 Indien er een rente zou toegewezen worden voor eigen woningbezit dan
zou de Belgische score relatief verbeteren, want het percentage woningbezit
ligt er hoger (ook al zou dit de armoededrempel verhogen)

19
Vierde pijler onontbeerlijk?

Vastgoed versus roerende waarden.

75 % van de Belgen zijn vastgoedeigenaar

Indien pensioen ontoereikend :

 verkopen huis / appartement
 kopen / bouwen: - kleiner huis / appartement
- service flat
 gaan inwonen bij kinderen
 naar rusthuis gaan
 terugschroeven levensstandaard

20
Vierde pijler onontbeerlijk?

Het omgekeerd woonkrediet” voor binnenkort?

Waar?
VS, Canada, VK, Ierland, Frankrijk, Nederland, …

Wat?
Lening met woning in onderpand
 geen verband met inkomen
 geen maandelijkse terugbetaling

Doel?
Verkrijgen lening
Eigenaar ontvangt éénmalige uitkering of maandelijkse rente
tot overlijden of vervaldag

21
Vierde pijler onontbeerlijk?

Het omgekeerd woonkrediet” voor binnenkort? (2)

Bij vervaldag of overlijden, keuze tussen:

 Terugbetaling ontvangen rente (+ intrest)

 Afgifte woning als betaling van de schuld
 Overschot naar erfgenamen
 Tekort gedekt door verzekering

22
Vierde pijler onontbeerlijk?

Ommekeer dalende spaarneiging?

21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 60 07 08 09
Spaarquote gezinnen (in % beschikbaar inkomen)

23Bron: Federaal Planbureau

Vierde pijler onontbeerlijk?

Consumptie, beschikbaar inkomen en spaarquote van de particulieren.

Consumptie
linkerschaal
Beschikbaar inkomen

Spaarquote (in % van het

beschikbare inkomen) (rechterschaal)

Bron: NBB, jaarverslag 2008

24
Vierde pijler onontbeerlijk?
Minder
 American way of life
 Dalende (tot einde 2005) en
lage rentevoeten
 Lage inflatie (tot midden 2007)
 Belastingverlagingen
 Begrotingsdiscipline
 Dalende werkloosheid
 Dalende koopkracht (?)
 Bescherming spaargeld bedreigd?
 Tegenvallende returns beleggingen
 Vastgoedexpansie
25
Waarom sparen?
Meer
 End of American Dream?


 Vrees belastingstijging
 Begrotingsontsporing
 Stijgende werkloosheid

 Depositowaarborg verhoogd

 Dalende vastgoedprijzen
“Vertel me niet hoe rijk je bent, ik zie de kleren die je
draagt”
Disputant
Frank Lierman, Hoofdeconoom
Studiedag CoViVE, Brussel, 5 maart 2009