GRADSKE SAOBRADAJNICE

I RASKRSNICE
Dr. sc. Zahid Baid, dipl.ing.gra.

Gradske saobradajnice
Grad i saobradaj: Gradski saobradajni sistemi;
Programski i projektni uslovi; Saobradajnice
primarne mree; Raskrsnice; Saobradajnice
sekundarne mree; Parkiranje; Prateda oprema

Grad i saobradaj
GRAD
- Ureeno ljudsko naselje koje je politiki,
ekonomski ili kulturni centar podruja.
Prostorno ureenje savremenog grada poiva
na planskom razmjetaju najznaajnijih
gradskih sadraja:
stanovanje, radne aktivnosti, kolovanje,
centralne
funkcije, rekreacija, zabava.

Grad i saobradaj
Uloga saobradaja
- Objedinjavanje gradskih sadraja, usmjeravanje i
sinhronizacija aktivnosti, odreivanje ritma gradskog ivota;
- Ograniavanje prostora za razvoj fizikih struktura
Grad i saobradaj su jedinstven planersko-projektantski
kompleks sa istim vremensko prostornim dimenzijama.
- Planiranje i projektovanje gradski saobradajnica mora biti
povezano sa namjenom povrina;
- Nemogude je odvojiti grad od zalea (dnevnog gravitacionog
podruja)

Grad i saobradaj
Struktura gradskog saobradaja
Putniki
Drutvene i line potrebe graana (rad, obrazovanje,
kupovina, zabava, rekreacija i sl.)
Privredni
Proizvodne i trine veze (pojava i prisustvo u gradu se
moe kanalisati u vremenu i prostoru primjenom
regulativnih mjera, npr. zabrana ulaska teretnih vozila
u pojedine dijelove grada, ogranieno vrijeme
snabdijevanja trgovina i sl.

Grad i saobradaj
Putniki saobradaj je najsloeniji i
najdinaminiji oblik saobradaja
Pokrede sve vitalne gradske funkcije i po njemu se mjeri efikasnost
itavog urbanog sistema
Individualna i javna sredstva prevoza
Individualni saobradaj zahtijeva mnogo vie prostora i izaziva sloenije
uticaje na grad
normalno 15-20% gradskog zemljita, u pojedinim
zonama i do 40%
Vedina akcija u gradu se odvija oko problema regulacije individualnog
saobradaja

Grad i saobradaj
Vremenska koncentracija saobradajne potranje

Za sagledavanje fizikih razmjera saobradajnih

sistema i dimenzionisanje njihovih objekata je
neophodno utvrditi promjene obima saobradaja
tokom godine, sedmice i dana;
Godinja, sedmina i dnevna koncentracija
potranje saobradaja;
Karakteristike raspodjele se razlikuju po vrstama i
vidovima prevoza, gradskim i prigradskim
podrujima.

Grad i saobradaj

Karakteristine krive godinje, sedmine i dnevne koncentracije saobradaja za

gradsko podruje sa turistikim karakterom i tipino gradsko podruje

Grad i saobradaj

Grad i saobradaj

Tipini vremenski odnosi koncentracije potranje

Krive vremenske koncentracije za trgovaki centar

Grad i saobradaj
Prostorna koncentracija saobradajne potranje
U najvedem broju kao uzronik nastanka nepovoljnih
odnosa se javlja urbanistika struktura grada
Zone visoke koncentracije radnih mjesta i trgovinsko
poslovnih sadraja imaju neuporedivo vedi pritisak od
stambenih zona

Gustine dnevnih dolazaka automobilom u zavisnosti od namjene povrina u

gradu

Grad i saobradaj

Tipina prostorna raspodjela zaposlenih i stanovnika za monocentrino kruno gradsko

podruje

Grad i saobradaj

Dnevna neravnomjernost opteredenja po smjerovima saobradajnica ka centru i od

centra grada

Grad i saobradaj
Vremenska i prostorna neravnomjernost dovode do
pojave da se mogudnosti fiksnih elemenata
saobradajnica (popreni profil) relativno slabo mogu
iskoristiti u prostoru i vremenu.
izgradnja kapaciteta prema maksimalnim zahtjevima
Javni prevoz se lake prilagoava vremenskim i
prostornim promjenama od individualnog,
Uticaj na prostor
Potreba za razgranatom mreom saobradajnica i
pratedih objekata
Trajno zauzete povrine i povrine sa kontrolom i
ogranienjem koritenja

Grad i saobradaj

Prostorna racionalnost povrinskih vidovaprevoza

Ukupne potrebne povrine za istovremeni prevoz 1000 putnika

Gradski saobradajni sistemi

Potreba postojanja spoljnjeg i unutranjeg nivoa
uravnoteenja
Postidi sklad na relaciji urbani sadraji saobradajna osnova
Formirati saobradajnu osnovu primjerenu zahtjevima i ogranienjima

Uravnoteiti prostorno funkcionalne karakteristike svih

vidova prevoza
Formirati jedinstvenu saobradajnu osnovu,
Poznavanje klasifikacije gradskih sistema za putniki prevoz, principa komponovanja
mrea i karakteristika pojedinanih vidova saobradaja.

Gradski saobradajni sistemi

Gradski saobradajni sistemi

Problem koritenja zajednikih povrina od strane

razliitih korisnika

Tradicionalan i savremen koncept prostorno- funkcionalne organizacije

saobradajne osnove grada

Gradski saobradajni sistemi

Dananja praksa

Vie mrea razliitih funkcionalnih karakteristika i prostornih zahtjeva koje, kroz

osmiljen nivo spajanja i razdvajanja vidova prevoza, ine saobradajnu osnovu
grada.
Jasna podjela na PRIMARNU i SEKUNDARNU MREU.

Podjela saobradajne mree na nivou grada po vidovima prevoza i po prostornom

kriterijumu

Gradski saobradajni sistemi

koncepti segregacije u mrei javnog gradskog prevoza
gradski nezavisni sistemi (metro, eljeznice) u posebnom graevinskom
nivou ispod ili iznad gradske putne mree (segregacija u vie ravni)
Povrinski vidovi (autobus, tramvaj, trolejbus) na izdvojenim povrinama za
kretanje u okviru poprenog profila i u zoni raskrsnica i/ili stvaranje
posebne zone i/ili poteza na kojima je zabranjen automobilski saobradaj
(segregacija u istoj ravni)
Povrinski vidovi (autobus, tramvaj, trolejbus) koji koriste iste povrine
kretanja kao i automobili, ali imaju prednost pri prolasku kroz raskrsnicu
(vremenska segregacija)
Koncepti segregacije u gradskoj putnoj mrei
Prostorna segregacija u dvije ili vie ravni ako to dozvoljavaju uslovi
Vremenska segregacija na povrinskim raskrsnicama primjenom svjetlosne
signalizacije.

Gradski saobradajni sistemi

Koncepti segregacije biciklista i/ili pjeaka
Razdvajanje u poprenom profilu i na raskrsnicama i meusobna
segregacija u istom nivou
Izdvajanje zona ili poteza za iskljuivo kretanje pjeaka i biciklista (po
pravilu, u centralnom gradskom jezgru)
stvaranje zona ili poteza za pjeako biciklistiki i povrinski javni prevoz uz
zabranu kretanja automobilskog saobradaja (integracija u istoj ravni)
Formiranje cjelovitih dijelova grada sa dominantnom funkcijom stanovanja
gdje se putna mrea koristi za kretanje i mirovanje automobila, ali pod
uslovima koje diktira pjeaki saobradaj (integracija u istoj ravni).

Gradski saobradajni sistemi

U gradskim podrujima nije mogude bilo koju
mreu posmatrati neovisno
Vai i za mree komunalnih instalacija koje prate uline
koridore,
Planirani zahvat u jednoj mrei se uvijek mora
posmatrati na nivou svih prostorno i/ili funkcionalno
zavisnih mrea

Gradski saobradajni sistemi

Gradske mree nisu nezavisne od spoljnih
sistema za daljinsko povezivanje
Direktne veze istih ili slinih mrea sa daljinskom ili
gradskom funkcijom (vangradska-gradska putna
mrea,meugradska- prigradska eljeznica)
Vazduni i vodni saobradaj, meugradski
eljezniki saobradaj i drumska teretna vozila
uspostavljaju vezu preko terminala, a za
distribuciju se koriste drugi vidovi prevoza
Putna mrea zahtijeva prostorno- funkcionalni
kontinuitet.

Gradski saobradajni sistemi

Gradska putna mrea

Kretanje i mirovanje svih vidova saobradaja

Obezbjeenje pristupa svim urbanim sadrajima
Smijetanje vodova infrastrukture
Podjela prema funkcionalnom znaaju i ulozi u
prostornoj organizaciji
- Primarna (kretanje)
Najvaniji element cjelovite saobradajne osnove
grada, mora
se povezati sa
meugradskom putnom mreom i terminalima

Gradski saobradajni sistemi

Raspodjela brzine i tipova vozila na

razliitim putnim mreama

Gradski saobradajni sistemi

Principijelna ema povezivanja gradske i vangradske putne mree u zavisnosti od

funkcionalnih rangova

Gradski saobradajni sistemi

Funkcionalna klasifikacija putne mree
Primarna (gradska) mrea treba da obezbijedi
saobradajno
povezivanje (masovno kretanje vedim brzinama) za
vie vrsta
Vozila.
Sekundarna (lokalna) mrea treba da obezbijedi
pristup
lokacijama neposredno uz dionicu ulice, koja po
pravilu,
opsluuje putnike automobile, pjeake i bicikliste.
Veza se ostvaruje sabirnim ulicama i istovremeno

Gradski saobradajni sistemi

Funkcionalna klasifikacija i osnovne programske karakteristike saobradajnica

gradske putne mree

Gradski saobradajni sistemi

Primarna gradska putna mrea
1. Gradski Autoputevi-GA
- dionice daljinskih puteva u urbanizovanom podruju grada sa vedim brojem
stanovnika,
- direktan kontakt grada sa meunarodnom, dravnom i meuregionalnom
putnom mreom,
- sva obiljeja autoputeva (kontinualni saobradajni tokovi, razdvojeni kolovozi,
denivelisane raskrsnice),
- gradski standardi za prisustvo javnog gradskog prevoza i saobradajnotehniku opremu,
- grade se u slobodnom urbanistikom koridoru, bez frontalne regulacije i
podunih tokova pjeaka i biciklista u poprenom profilu

Gradski saobradajni sistemi

2. Gradske Magistrale-GM
- Visoko kapacitetne saobradajnice koje prolaze kroz aktivno gradsko tkivo i
oslanjaju se na vangradske vezne pravce,
- Povezivanje sadrajno razliitih cjelina grada,
- Kontinualan protok, denivelisane ili povrinske raskrsnice, koordinirana
semaforska signalizacija, razdvojeni kolovozi sa po dvije saobrdajne trake,
- Bez neposredne ivine izgradnje,
- Poduno voenje pjeaka i biciklista je mogude unutar regulacionog pojasa
uz odgovarajude odvajanje od protonog kolovoza za motorni saobradaj.

Gradski saobradajni sistemi

3. Gradske Saobradajnice-GS
- Povezivanje pojedinih dijelova grada sa centrima i zonama aktivnosti,
- Oslanjaju se na puteve regionalnog dometa,
- Kapacitetni potezi namijenjeni prvenstveno javnom i individualnom
putnikom saobradaju,
- Povrinske raskrsnice, koordinirana semaforska signalizacija, sa po dvije
saobradajne trake za oba smjera vonje,
- Moguda je ivina izgradnja,
- Poduno voenje pjeaka se smjeta unutar regulacionog pojasa, a i
biciklistiki saobradaj se organizuje uz protoni kolovoz za motorni
saobradaj.

Gradski saobradajni sistemi

4. Sabirne Ulice - SU
- vezni element primarne i sekundarne mree,
- distribucija ciljnog i izvornog saobradaja,
- funkcija opsluivanja lokacije,
- terminalni punktovi povrinskih vidova javnog gradskog prevoza,
- ivini sadraji,
- voenje pjeaka neposredno uz kolovoz,
- parkiranje u profilu.

Gradski saobradajni sistemi

sekundarna lokalna putna mrea
1. pristupne ulice - PU
- najbrojnija kategorija gradskih ulica koje direktno opsluuju urbane
sadraje,
- iskljuivo individualni i snabdjevaki sadraj,
- prvi rang - ukupno dvije vozne trake, obostrane pjeake staze, mirovanje
vozila, na njih se oslanjaju glavni kapaciteti parkiranja,
- drugi rang-potpuna integracija vidova saobradaja na jednom kolovozu.

Gradski saobradajni sistemi

2. Parkiralita - P
- saobradajni objekti organizovani za obavljanje funkcije mirovanja motornih
vozila,
- naroito bitno za putniki automobil-95 % vremena miruje,
- uz mesto stanovanja, uz mesto rada, javna parkiralita opte namjene uz
atraktivne sadraje
- mirujudi saobradaj je danas najvedi problem funkcionisanja grada

Gradski saobradajni sistemi

Planerske karakteristike saobradajnica primarne i sekundarne gradske putne mree

Gradski saobradajni sistemi

Principi planiranja gradskih putnih mrea
- Usklaenje sa urbanistikom nadgradnjom- jedinstvena cjelina,
- Hijerarhijski princip organizacije- jedna saobradajnica ima raskrsnicu sa
saobradajnicom koja je za jedan rang vie ili nie po funkcionalnoj
klasifikaciji,
- Stanice javnog prevoza moraju pokrivati podruje i opsluiti najvede
koncentracije sadraja,
- Potivanjem prirodnih uslova mrea se prilagoava osnovnim
ogranienjima, modifikuju se teorijski modeli i stvara organski sistem
koji je usklaen i sa zahtjevima i sa realnim prostorom.

Gradski saobradajni sistemi

Odnos prolazne saobradajnice i kompatnog urbanog tkiva

Poloaj magistralne saobradajnice u odnosu na urbane sadraje

Gradski saobradajni sistemi

Obezbjeenje ujednaenog ritma raskrsnica na dionici primarne mree

Organizacija mirujudeg saobradaja u odnosu na primarnu saobradajnicu

Gradski saobradajni sistemi

Ilustracija planerskih principa kod formiranja gradske putne mree

Gradski saobradajni sistemi

Javni gradski prevoz
Saobradajni sistemi koji funkcioniu na principima organizovane
ponude prevoznih kapaciteta na prostorno odreenim trasama i u
definisanim vremenskim periodima,
Dobro organizovani sistemi za kolektivni putniki prevoz mogu
uspjeno rijeiti prostorne, funkcionalne i ekolokeprobleme gradova
opteredenih individualnom motorizacijom,
Problem atraktivnosti (velika uestalost, komfor, pouzdanost i brzina)

Gradski saobradajni sistemi

urbanistike i regulatorne mjere
fiziko razdvajanje individualnog i javnog saobradaja
pribliavanje mjestu stanovanja i koncentracije drugih aktivnosti
favorizovanje regulatornim mjerama
bitna razlika od individualnog prevoza (vremenska komponenta ponude
odreena kroz red vonje, a trase i stanice kroz formiranu mreu)

taksi je blizak individualnom prevozu, a mogao bi se prikljuiti sistemu

javnog gradskog prevoza

Gradski saobradajni sistemi

povrinski vidovi javnog gradskog prevoza
1. autobus
- najelastinije prevozno sredstvo linijskog javnog gradskog prevoza,
- komponovanje linija po elji na postojedoj mrei oko 6.000 putn/h/smjer sa
intervalima do 1 min i prevoznim brzinama 15-20 km/h (zglobni do 9.000)
- primjena ekonomski opravdana za godinja opteredenja
< 500.000 putn/1 km linije,
- zavisnost od dogaaja na putnoj mrei

Gradski saobradajni sistemi

2. trolejbus
- prevozne osobine sline autobusu, ali ima elektrini pogon vezan za
odreene trase,
- zahtijeva predinvestiranje u mreu za napajanje,
- primjena ekonomski opravdana za godinja opteredenja
> 800.000 putn/1 km linije,
- naroito pogodan kada profil nije prezasiden individualnim vozilima,
- tehniki i eksploatacioni nedostatak su ukrtaji i ravanja napojnih vodova

Gradski saobradajni sistemi

3. tramvaj
- najstarije gradsko prevozno sredstvo,
- neelastino prevozno sredstvo inskog tipa,
- poseban kolovoz, gornji stroj, elektro-oprema i vozila,
- primjena ekonomski opravdana za godinja opteredenja
> 1.000.000 putn/1 km linije
- 6-12.000 putn/h/smjer sa intervalima od 1,5 min i prevoznim brzinama do
18 km/h

Gradski saobradajni sistemi

Nezavisni inski sistemi javnog gradskog prevoza
1. Metro
- Prostorno i funkcionalno nezavisan inski sistem,
- Potpuno samostalne konstruktivne i energetsko pogonske karakteristike i po
pravilu podzemno voene,
- Pokriva kompaktna urbana podruja sa visokim koncentracijama aktivnosti i
stanovanja sa istovremenom funkcijom raspodjele tokova sa irih prostora,
- Oko 40.000 putnika/h/smjeru sa intervalima od 1,5 min i prevoznim brzinama
do 45 km/h,
- Garantovan red vonje,
- Primjena ekonomski opravdana za gradove
> 800.000 stanovnika i opteredenja u prvoj fazi,
> 15.000 put/h/smjer u vrnim satima (najvede saobradajno opteredenje)

Gradski saobradajni sistemi

2.Brza gradska eljeznica ili regionalni metro
-

eljeznica prilagoena za masovni prevoz putnika iz regiona i ireg

gradskog podruja do znaajnih gradskih ciljeva,
Razvija se po trasama postojedih eljeznikih pruga, a koristi i iste stanice
na izdvojenim peronima,
Oko 50.000 put/h/smjer sa intervalima 2,0 minute i prevoznim brzinama
oko 50 km/h,
Podruje primjene su veliki gradovi sa disperznom urbanom strukturom i
razgranatom mreom eljeznikih pruga

Programski i projektni uslovi

Saobradajno opteredenje
veliina, karakteristike vremenske i prostorne
koncentracije, struktura, vremenski periodi
mjerodavni za dimenzioniranje
Nivo usluge
dionice sa slobodnim tokovima, dionice sa
prekinutim tokovima, javni gradski prevoz
Mjerodavne brzine
Osnovna, raunska, projektna

Programski i projektni uslovi

Zbirni prikaz projektnih uslova za gradsku putnu

mreu

Programski i projektni uslovi

Mjerodavna vozila
Primarna mrea- mjerodavna su vozila za
vangradske puteve da bi se obezbijedio kontinuitet
tokova,
Prisutnost drugih vozila uslovljava primjenu raznih
vrsta mjerodavnih vozila u zavisnosti od ranga i
namjene povrina, za odreene dijelove mree ili
projektna rjeenja pojedinanih dionica i vorova.
Svojim karakteristikama i brojnodu zahtijevaju
da se primjenjuju kao mjerodavna, ak i ede od
tekih teretnih vozila.

Programski i projektni uslovi

Osnovne dimenzije poprenog profila standardnih i posebnih vrsta vozila za gradsku

putnu mreu

Programski i projektni uslovi

Statike karakteristike mjerodavnih vozila za dionice gradske putne mree

Saobradajnice primarne mree

Popreni profil
Sadraj poprenog profila zavisi od funkcionalnog
ranga poteza i/ili dionice, strukture korisnika i
eksploatacionih pokazatelja,
Osnovni elementi
Kolovozne trake za razne vrste korisnika i razliita
saobradajna stanja,
Razdjelne trake za interno razgranienje
saobradajnih povrina.

Saobradajnice primarne mree

Karakteristini elementi
poprenog profila poteza
primarne gradske putne
mree

Saobradajnice primarne mree

Granini uslovi saobradajnog i slobodnog profila
su
odreeni dimenzijama teretnih vozila,
gradskog autobusa ili trolejbusa

Granini uslovi saobraajnog i slobodnog profila mjerodavnog gradskog autobusa

i teretnih vozila

Saobradajnice primarne mree

Saobradajni i slobodni profili primarnih saobradajnica

Saobradajnice primarne mree

Geometrijski popreni profili za GA i GMd

Saobradajnice primarne mree

Geometrijski popreni profili za GMp i GS

Saobradajnice primarne mree

Geometrijski popreni profili za GS i SU

Saobradajnice primarne mree

Geometrijski popreni profili za SU

Saobradajnice primarne mree

Situacioni plan
Putna mrea u prigradskom podruju se
projektuje kao potez vangradske putne mree uz
puno potivanje zahtjeva i ogranienja
Gradska putna mrea
GA, GMd velika slinost sa vangradskim putevima
(kontinuitet toka)
GMp, GS, SU niz specifinosti sa bitno drugaijim
pristupom projektovanju (ivina izgradnja,
struktura tokova, javni prevoz, pjeaci, komunalne
instalacije ...)

Saobradajnice primarne mree

Osnovni programski uslovi i projektni pristup u zavisnosti od funkcionalnog ranga poteza

gradske putne mree

Saobradajnice primarne mree

Nivelacioni plan
Tok nivelete je uslovljen zahtjevima za potivanje
urbanistikog naslijea i potrebama da se
nivelacija prilagodi planiranim arhitektonskim
sadrajima i/ili komunalnim instalacijama
(uklapanja u zadata ogranienja)
U zonama povrinskih raskrsnica voenje nivelete
se podreuje i uslovima za bezbijedno odvijanje
saobradaja u konfliktnoj zoni raskrsnice.
Najvedi nagib glavnog pravca 2,5 %
Rv min Rv za ekstremna prostorna ogranienja izuzetno 500 m

Saobradajnice primarne mree

Voenje nivelete glavnog pravca u zoni povrinske raskrsnice

Tok nivelete sporednog pravca u zoni ukrtanja

Raskrsnice
Raskrsnice
vorovi kroz koje se vri meusobno
povezivanje razliitih rangova saobradajnica i
obezbjeuje odranje odreenog nivoa usluge
saobradajnice (kontrola pristupa i rastojanje
raskrsnica)
kod saobradajnica sa kontinualnim protokom (GA,
GMd) je neophodno ostvariti prostorno
razdvajanje konfliktnih saobradajnih tokovadenivelisane raskrsnice
Kod saobradajnica sa prekinutim tokovima (GMp,
GS, SU) glavni uticaji se javljaju u zonama

Raskrsnice

Denivelisane raskrsnice

Zahtijevaju znaajne povrine i treba ih

primjenjivati izvan najue centralne zone grada ili
ih svesti na najmanju mogu mjeru.
Osnovni vidovi u gradskim sredinama
Denivelisane raskrsnice kao programski uslov u
kontinuitetu du putnog pravca (direktno
usklaeno sa rangom saobradajnice)
Pojedinane denivelisane raskrsnice na
ukrtajima poteza sa prekinutim tokovima gdje se
javljaju veda saobradajna opteredenja, a prostorne
karakteristike omogudavaju relativno jednostavnu

Raskrsnice
Funkcionalna klasifikacija
A - Presjeci primarnih gradskih poteza
priblino istih eksploatacionih karakteristika,
kompletan program
denivelacije,
B- Ukrtaji poteza razliitog funkcionalnog
nivoa i sistema voenja tokova (npr.
kontinualni/prekinuti)
kanalisane povrine raskrsnice na
sporednom pravcu
C-Ukrtaji dionica primarne mree bitno

Raskrsnice

Podruje primjene i klasifikacija denivelisanih raskrsnica

Raskrsnice
principi komponovanja
Osnovni principi su identini sa vangradskim
putevima, ali se mora voditi rauna o razlikama u
programu (npr. javni gradski prevoz, pjeaci,
biciklisti i sl.) i objektivno otrijim ogranienjima
(npr. prostor, ivotna sredina, komunalne
instalacije i dr.)
Funkcionalni elementi
Ukrsni pravci (glavni- GP, i sporedni- SP)
izlivi/ulivi (I/U)
rampe (R)- vezne (samo jedna struja) i prikljune
(dvije saobradajne struje, preko sekundarne

Raskrsnice
tipologija
- U gradskom podruju je veda vjerovatnoda za
pojavom netipinih rjeenja,
- Manja rastojanja raskrsnica,
- Gradska mrea je guda i nepravilnija,
- Manje su mogudnosti za situaciono i nivelaciono
prilagoavanje ukrsnih pravaca,
- Posebni zahtjevi gradskih vidova saobradaja,
- Unikatno rjeenje sa specifinim modifikacijama
tipskih rjeenja,
- Teiti tipizaciji raskrsnica.

Raskrsnice

Tipovi denivelisanih raskrsnica u gradskom podruju

Raskrsnice
Povrinske raskrsnice
Najbrojnija grupa raskrsnica gdje se svi odnosi
uesnika u saobradaju rjeavaju na zajednikoj
kolovoznoj povrini,
Sredstva graevinske i saobradajne regulative,
Funkcionalni nivoi
D- presjeci glavnih gradskih saobradajnica
priblino istog ranga, puno kanalisanje
saobradajnih struja,
E- presjeci saobradajnica bitno razliitog
funkcionalnog ranga i opteredenja, redukovan
program veza,

Raskrsnice

Funkcionalna klasifikacija povrinskih raskrsnica

Raskrsnice
Voenje presjenih pravaca
- Svesti saobradajne odnose na normalnu mjeru
trokrake ili etverokrake raskrsnice,
- Svesti probleme presijecanja struja na manevre
preplitanja (kruni tokovi),
- Sa povedanjem broja prikljunih krakova kod
krunih tokova raste mogudnost pogrenih
manevara,
- Problemi se rjeavaju u iroj pristupnoj zoni
raskrsnice odgovarajudom korekcijom situacionog
plana trase,

Raskrsnice

Primjeri voenja presjenih pravaca sa ciljem formiranja tipskih povrinskih

raskrsnica

Raskrsnice

Principi voenja trase sporednog pravca u zoni raskrsnice

Raskrsnice
Tipologija
- Osnovni tipovi povrinskih raskrsnica su trokrake i
etverokrake zasnovane na presijecanju
saobradajnih struja,
- Raskrsnice sa krunim podionikom su posebna
grupa- zasnovane na preplitanju saobradajnih
struja (presijecanje tokova u istom smjeru
kretanja).

Raskrsnice

Osnovni tipovi povrinskih raskrsnica sa presijecanjem saobradajnih struja

Raskrsnice
- Nivoi kanalisanja
I- velika razlika u opteredenjima pravaca, glavni
tok ima dovoljno vremenskih praznina 6,0
sek za obavljanje lijevih skretanja i uliv vozila
iz sporednog pravca (SU/SU, PU/PU, PU/SU),
II- znaajna opteredenja sporednog pravca tako
da je potrebno kanalisanje srednjim ostrvom
za fiksiranje konfliktne zone, na glavnom
pravcu se izdvajaju vozila koja skredu lijevo
(SU/GS, GS/GS),
III- visoka opteredenja presjenih pravaca,

Raskrsnice

Nivoi kanalisanja
saobradajnih tokova

Raskrsnice

Raskrsnice sa krunim tokom

Primjena elemenata koji se bitno razlikuju od klasinih raskrsnica,

Kruni podionik je osnovni element koji prinudno usmjerava putanje svih
vozila

Osnovni elementi i
terminologija
krunih raskrsnica

Raskrsnice

Tipologija krunih raskrsnica u gradovima sa obradom krunog podionika i

standardnim dimenzijama prenika upisane krunice
( mini sekundarna mrea, kompaktna -F2, jedna ulivna traka- F2, kombinovana
2+1 traka E, D2, dvije ulivne trake D1, D2)

Saobradajnice sekundarne mree

organizovan splet saobradajnica sa dominantnom funkcijom
pristupa do urbanih sadraja i njihovog komunalnog
opsluivanja,
projektni elementi proizilaze iz potrebe da se saobradaj umiri
(smanji broj vozila i njihova brzina),
integracija pjeaka i vozila po mjerilima i kriterijumima pjeaka,
preureenje lokalne putne mree, uvoenja dosljedne i
efikasne regulative,

kod formiranja novih urbanih cjelina ovaj koncept je mnogo

lakse i jednostavnije primijeniti.

Saobradajnice sekundarne mree

Klasifikacija pristupnih ulica
PU I - djelimino razdvajanje pjeaka i vozila u
kretanju i
mirovanju uz ogranienje brzine kretanja (do 30
km/h),

PU II- potpuna integracija motornog saobradaja

u
kretanju i mirovanju uz
zajedniko koritenje
povrina pod
uslovima prihvatljivim za pjeake,
osnovni elementi se znaajno ne razlikuju, ali su
PU II kompleksniji zahvat u sluaju rekonstrukcije

Saobradajnice sekundarne mree

Klasifikacije pristupnih ulica (a- PU I, b- PU II)

Saobradajnice sekundarne mree

Brzinu, odreenim mjerama, svesti na eljenu vrijednost (do 30,0 km/h)
Suen popreni profil, osmiljeno stvaranje prepreka u obje
projekcije, primijenjeni projektni elementi

Princip diskontinuiteta
kao sredstvo ouvanja
prihvatljive brzine
kretanja

Saobradajnice sekundarne mree

Transformacija profila i alternativna organizacija parkiranja

Tipini primjeri organizacije ulinog profila po konceptu umirenja saobraaja

Saobradajnice sekundarne mree

Preporuke
U najvedoj mogudoj mjeri zadrati karakteristike
ivine regulacione linije, odnosno pristupa ivinim
sadrajima, u sve tri projekcije,
Rekonstrukcijom obezbijediti efikasno slivanje
voda ka najniim takama gdje su smjeteni
ivinjaci,
Primijeniti ivinjake manjih visina,
Teiti nadgradnji ili minimalnom skidanju
postojedih povrina,
Razmotriti prednosti primjene elemenata za

Saobradajnice sekundarne mree

Ilustracija optih preporuka za rekonstrukciju ulinog profila (a- postojede stanje,

b-PU I, c- PU II)

Saobradajnice sekundarne mree

Razdvajanje smjerova vonje kao element ogranienja brzine

Standardni elementi za nivelaciono izdizanje kolovozne ravni

Saobradajnice sekundarne mree

Interne raskrsnice

Konfliktna zona u ravni kolovoza (PU I/ PU I) ili

uzdignuta za visinu ivinjaka (PU I/ PU II, PU II/ PU
II)
Po pravilu se ne primjenjuje svjetlosna
signalizacija

Tipska rjeenja raskrsnica lokalne putne mree

Saobradajnice sekundarne mree

Tipovi raskrsnica sa izdignutom konfliktnom zonom

Saobradajnice sekundarne mree

Elementi krune raskrsnice u okviru lokalne mree

Saobradajnice sekundarne mree

Zatvaranje pojedinih poteza sekundarne mree za prolazak

svih motornih vozila ili samo putnikih automobila

Dijagonalno zatvaranje bez i sa

izdizanjem konfliktne zone

Saobradajnice sekundarne mree

Upravno zatvaranje za putnike automobile sa okretnicom

Generalni koncepti formiranja

diskontinuiteta sa izdizanjem
povrine i samostalnim
elementima

Parkiranje
Potreba za mirovanjem vozila je neizbjean
pratilac svih vidova saobradaja
Po prostornim razmjenama se izjednaava sa
povrinama za kretanje vozila
Pri stepenu motorizacije od jednog automobila po
porodici potrebna parkiranja individualnih vozila
mogu da angauju ukupan prostor jednak polovini
stambenih potreba,
Individualni saobradaj je krajnje neracionalan,
Parkiranje je veliki urbanistiki problem.

Parkiranje
Planerski koncept
parkiranje uz stan je neminovnost i njegove razmjere se ne
mogu umanjiti mjerama selektivnog koritenja putnikih
automobila,
parkiraliste uz stan je sastavni dio opreme stana

parkiranje uz druge aktivnosti je posljedica linog izbora

korisnika i mjerama se zahtjevi mogu svesti na odreden nivo
Parkiralita na sopstvenoj lokaciji po unaprijed definisanim
urbanistikim uslovima,
Izgradnja parkiralita izdvajanjem sredstava svih korisnika gradskog
prostora uz obavezu rada na ekonomskoj osnovi.

Parkiranje

Tipine krive akumulacije parkiranja

a) Parkiranje uz stanovanje, b) Javni parking u centru grada
c) Parking uz radna mjesta, d) Parking uz stanice inskih sistema

Parkiranje

Standardne projektne eme

Paralelna ema ( = 0)
- U profilima slabije opteredenih ulica relativno male
regulacione irine,
- Zahtijeva najvie manevarskog rada
Upravna ema ( = 90)
- Pogodna za garane objekte sa ortogonalnim
rasterom nosedih stubova,
- Najracionalnije rjeenje
Kose eme ( =45 - 90)
- Parkinzi koji se razvijaju u ogranienim uslovima

Parkiranje

Standardne projektne eme parkiranja i odnosi dimenzija

Parkiranje
Povrinska parkiralita
parking skupine organizovane u ravni terena,
nema potrebe za sloenim konstrukcijama i opremom, laka
pristupanost,
parkiranje u profilima protonih saobradajnica,
vozila parkirana uz ivicu kolovoza
angaovanje ulinog profila
smanjenje bezbijednosti protonog saobradaja i propusne modi
spreavanje pristupa ivinim sadrajima (snabdijevanje, komunalne
slube, medicinska pomod i sl.)
iskljuuju se iz profila vanijih poteza primarne mree (GM, GS) i
naroito kod saobradajnica gdje se vozila javnog prevoza kredu
krajnjom desnom trakom.

Parkiranje

Standardna rjeenja parkiranja u profilima protonih ulica

Parkiranje

Tipsko rjeenje upravnog

parkiranja kod stambenih
ulica

Tipsko rjeenje
parkiranja u profilima
P II

Parkiranje
Samostalne parkirne
skupine
Organizacija na slobodnim
terenima u sklopu
stambenih naselja,
industrijskih zona,
sportskih objekata, stanica
kapacitetnih inskih
sistema i sl.

Projektni parametri za samostalne

parkirne skupine

Parkiranje

Primjeri javnih parkiralita sa naplatom koritenja

Parkiranje
Parking garae
Zatvoreni prostori uraeni iskljuivo za potrebe
parkiranja i garairanja vozila,
Podjela
- namjena: individualne i kolektivne,
- graevinsko- prostorna dispozicija- podzemne i
nadzemne,
- urbanistiko- arhitektonski tretman: samostalne
ili
kombinovane sa drugim sadrajima,
- nain eksploatacije: javne (sa ili bez naplate) i
posebne
namjene.

Parkiranje
Nadzemne garae su ekonominije (izgradnja,
eksploatacija, oprema), ali podzemne ne
zauzimaju gradske povrine
Lokacija
Nadzemne garae se planiraju i grade na
slobodnim terenima i izolovanim lokacijama koje
nemaju posebnu urbanistiku saglasnost
Podzemne garae se ede rade u sklopu objekata
druge namjene (trni centri, stanovanje, trgovi,
stanice inskih sistema javnog prevoza)

Parkiranje

Standardni tipovi prostornih rjeenja

a) prave rampe; b) spiralne rampe; c) parkirne rampe

Parkiranje

Mehanike parking garae

Primjena za dugotrajno parkiranje i za posebne namjene

(poznati korisnici) zbog duine procesa
koncepti
- mehaniki toranj horizontalno i vertikalno pomijeranje do
parkirnog modula kada voza ulazi na parkirno mjesto, javlja
se potreba za pjeakom komunikacijom
- paletne garae - pomijeranje i praznih i punih paleta do
smjetanja na odgovarajude mjesto, neophodna je stalna
informacija o prostornom poloaju svakog vozila, horizontalna
i vertikalna organizacija
- kontinualno vezane kabine ("pater noster") - horizontalna i
vertikalna organizacija, ogranien kapacitet.

Parkiranje

Koncepti mehanikih parking garaa

a) toranj; b) palete; c) kontinualno vezane kabine

Prateda oprema
oivienje kolovoza

funkcija
-

bezbijednost kroz fiziko razdvajanje vidova saobradaja,

vizuelno voenje tokova vozila,
realizacija sistema povrinskog odvodnjavanja,
estetski dovljaj ulice

osnovni element je ivinjak koji svojom visinom

fiziki odvaja druge povrine i obezbjeuje
odvodnjavanje i ne predstavlja bonu smetnju za
kretanje vozila
-

standardna visina za oba uslova 12 cm,

standardna duzina 80 iii 100 cm

Prateda oprema

Standardni betonski ivinjaci i mjesta primjene u profilima gradske putne mree

Prateda oprema

Specijalni betonski ivinjaci (a- iroki, b- prelazni)

Prateda oprema

Oivienje i obrada razdjelnog

ostrva u zoni pjeakog
prelaza

Izdizanje povrine pjeakog prelaza na raskrsnicama sekundarne mree (a- polovina visine
ivinjaka; b- puna visina ivinjaka

Prateda oprema
Odvodnjavanje
Sistemi za odvodnjavanje karakteristini za
vangradske puteve se mogu primijeniti samo na
potezima gradske mree voene u slobodnom
koridoru bez pjeakih i/ili biciklistikih staza u
regulacionoj irini (prigradska podruja)
- podrazumijeva se da u daljem razvoju grada nede
biti
promjene namjene, odnosno ivine
izgradnje
Odvodnjavanje najvedeg dijela gradske mree se
zasniva na kanalizacionim sistemima (prihvataju

Prateda oprema
Zadatak sistema
popreno slivanje i povrinsko poduno voenje
do mjesta prihvatanja, a zatim, kroz podzemno
kanalisanje, prikljucima i podunim vodovima,
dovoenje do mjesta za preidavanje i isputanje
u recipijent.

Tipski poloaj slivnika ( a- horizontalan u kolovoznoj ravni; b- vertikalan u

ivinjaku; c- kombinovani) i oblici reetki za horizontalan poloaj

Prateda oprema
Nivoi sistema
Potpuno podzemno kanalisanje voda sa svih
kolovoznih i drugih povrina (obavezno za sve
saobradajnice primarne putne mree u
urbanizovanom podruju)
Potreba za podzemnim kanalisanjem se javlja
samo na pojedinim dijelovima saobradajnica ili je
mogude primijeniti sistem povrinskog kanalisanja,
ako to uslovi dozvoljavaju (saobradajnice u
prigradskom podruju ili pojedinani dijelovi
sekundarne mree)

Prateda oprema

Tipske koncepcije
odvodnjavanja dionica gradske
putne mree

Prateda oprema

Komunalne instalacije

Sistemi komunalnih instalacija opsluuju urbanu

nadgradnju
Vodovod, elektro-energetska mrea,
telekomunikacije, gasovod, toplovod, kanalizacija.
- Svaki pojedinaan sistem ima svoje zakonitosti i
standarde koji se moraju potovati u izgradnji i
eksploataciji, ali zahtijevaju i potpuno usklaenje
sa
urbanistiko saobradajnim elementima
gradskog
prostora.
Po pravilu, podzemno poloeni vodovi razliite
namjene i dometa,

Prateda oprema
Poduno voenje instalacija
Po pravilu, instalacije se ne postavljaju u
koridorima GA i GM, osim onih koje slue tim
potezima.
Kod ostalih kategorija primarne mree, instalacije
moraju biti tako smjetene da prilikom graenja ili
intervencija ometanje saobradajnih tokova bude
minimalno.
Distributivni i prikljuni vodovi, osim kanalizacije,
se obino postavljaju izvan protonih kolovoza
primarnih saobradajnica.

Prateda oprema

Princip podjela na zone za smjetaj instalacija

Prateda oprema

Doputeni poloaj
instalacija u poprenom
profilu saobraajnice i
okvirne visine zatitnog
nadsloja

Prateda oprema
Prostorni sukob podunih vodova se rjeava kroz
tzv. sinhron plan

Tipian raspored instalacija u profilu pristupne ulice