TEORIJA SAOBRAAJNOG TOKA

9. Predavanje
Tema: Kapacitet i nivo usluge

Prof.dr Mirsad Kulovi, dipl.ing.saobr.

 Kapacitet i nivo usluge

Kapacitet maksimalni protok vozila koji moe proi kroz posmatrani

presjek saobraajne trake ili kolovoza u odreenom periodu vremena
Uslovi u kojima je definisan kapacitet:
Kapacitet je pokazatelj maksimalnog protoka u
preovlajuim uslovima puta, saobraaja i regulative
(optimalni vremenski uslovi, dobro stanje kolovoza, bez
incidenata)
Odnosi se na nepromjenljive funkcionalne dijelove
dijelovi mree sa razliitim uslovima imaju razliite
kapacitetete (Cmin=C)
Kapacitet se odnosi na veliinu protoka u odreenom
vremenskom periodu najee 15 min vrni tok
Utvruje se na osnovu realnih oekivanja tok koji moe
biti realno dostignut vie puta u toku godine
Nivo Usluge (LOS) kvalitativna mera uslova odvijanja saobraaja
na putnoj mrei (brzina i vrijeme putovanja, saobraajne smetnje,
sloboda manevrisanja, komfor, udobnost)

HCM-1965 god.est nivoa usluge A-F

LOS A najbolji uslovi odvijanja saobraaja
LOS F najloiji uslovi odvijanja saobraaja
LOS E odgovara uslovima neprekinutog toka i odreuje veliinu
toka koja odgovara maksimalnoj vrijednosti protoka ili kapacitetu
LOS B nedovoljno iskorienje saobraajnice
LOS C,D planiranje saobraaja u ciljnoj godini

U prinicpu, svakom nivou usluge A-E odgovoraju odreene

(granine) vrne veliine protoka (4*15 min vrno optereenje)
Nivo usluge A Brzina do 95 km/h, zahtjevi za preticanjem manji od
mogunosti, kolona od najvie 3 vozila, max tok 430 voz/h, zatoji manji
od 30%
Nivo usluge B - Brzina do 90 km/h, zahtjevi za preticanjem jedanki
mogunosti, usporava 45% voz., max vliina toka 770 voz/h

Nivo usluge C - Brzina do 87 km/h, smetnje pri preticanju, stvaranje duih

kolona, tok osjetljiv na zastoje, max vliina toka 1230 voz/h, zastoji manji
od 60%
Nivo usluge D - Brzina do 80 km/h, preticanje ekstremno teko, kolona do
10 voz., max tok 1830 voz/h, tok izuzetno osjetljiv mogui ok talasi, max
zastoji 75%
Nivo usluge E Brzina ispod 80 km/h, ak do 40 km/h, preticanje nije
mogue, kolonska vonja, max vliina toka 2860 voz/h, talasi

Nivo usluge F Zahtjevi premauju kapacitet, brzine su male, zastoji

veliki.
 Znaaj kapaciteta i nivoa usluge

Argumenti za odgovore na sledea pitanja:

Koji nivo usluge se ostvaruje na postojeoj mrei i do koje granice
je mrea sposobna da prihvati poveanje saobraajnih tokova
Kakav je put i uslove saobraaja potrebno planirati s obzirom na
oekivanu veliinu saobraajnih tokova
Broj saobraajnih traka potreban na auto (vietranom) putu
Koji projektni elementi dvotranih puteva i ulica su potrebni za
udovoljenje planiranih saobraajnih tokova na ovim
saobraajnicama
Projektni elementi peakih staza na ulicama, pjeakim
prelazima, uglovima itd
Namjena i podruje primjene analiza kapaciteta i NU
Identifikacija uskih grla i uzronici njihovog nastajanja
Definisanje tehnikih mjera za uklanjanje uskih grla
Sposobnost tehnikih rjeenja da prihvati planirane
tokove
Optimiziranje upravljakih mjera (signalisane
raskrsnice, itd)
Definisanje pokazatelja o uslovima kretanja (trokovi
eksploatacije, trokova vremena putovanja, ekologiju)
Mere efikasnosti

Pokazatelji odabrani da definiu NU za svaki dio mree.

Jedna od najveih razlika izmeu funkcionalnih dijelova mree su
osobenosti toka vezane za opte uslove odvijanja saobraaja,
odnosno prekinutost i neprekinutost tokova:

Auto-putevi (osnovni segmenti, zone preplitanja, rampe)

Gustina (PA/km/traci)
Prosjena brzina toka (km/h)
Veliina protoka vozila (PA/h/smeru)

Vietrani putevi (osnovni segmenti, zone preplitanja, rampe)

Gustina (PA/km/traci)
Prosena brzina toka (km/h)
 Uticaj faktora na kapacitet i nivo usluge
Proraun se vri za konkretne uslove, poreenjem sa baznim uslovima
(najee ih zovemo idealnim)

Idealni uslovi su oni ije dalje usavravanje nee proizvesti dalji porast
kapaciteta i oni se definiu za svaki funkcionalan dio putne mree

Putni uslovi

Putni uslovi su definisani projektnim elementima i oni podrazumijevaju:

Tip puta i njegovo okruenje (okolina, prekidanje tokova itd.)
irina traka
irina bankine i njena udaljenost
Projektna brzina
Horizontalne i vertikalne krivine
Preglednost prilaznog prostora na raskrsnici
 Saobraajni uslovi
Teka vozila (vie od 4 toka):
Vea (gabaritnija) od putnikih vozila zauzimaju vie prostora
Imaju po pravilu slabije vozno dinamike karakteristike (ubzanje,
usporenje i savladavanje uspona)

Uslovi upravljanja saobraajem

Semaforski ureaji
Nain rada semaforskih ureaja
Saobraajni znaci za regulisanje prioriteta
Idelani uslovi za neprekinut tok podrazumijevaju
sljedee:
irina trake 3,6 m
Bone smetnje 1,8 m
Projektna brzina za autoputeve i vietrane puteve
Vmin=120 kmh
Projektna brzina za dvotrane puteve V=100 kmh
Samo putnika vozila u toku KV=0%
Ravan teren (i=0%)
Nema zabranjenih zona preticanja (dvotrani putevi)
Nema ometanja od strane saobraajne signalizacije
ODREIVANJE KAPACITETA

Za nivo usluge E

Ravniarski

C 2860 Fa b FBS FKV

Brdoviti
C 2770 Fa b FBS FKV
Planinski

C 2600 Fa b FBS FKV

Idelani uslovi na prilazu raskrsnici podrazumijevaju
sledee:
irina trake 3,5 m
Ravan, horizontalan prilaz
Zabranjeno ivino parkiranje
Samo putnika vozila u toku TV=0%
Sva vozila se kreu pravo kroz raskrsnicu (nema lijevih i
desnih skretanja)
Raskrsnica locirana van centralnog gradskog podruja
Nema pjeaka
Zeleno svjetlo svo vreme (semaforisane)
Nema konfliktnog toka (prioritetne)
 KAPACITET SIGNALISANIH RASKRSNICA

PRORAUN ZASIENOG TOKA

S S 0 NfW f HV f g f p f bb f a f LU f LT f RT f Lpb f Rpb

POTENCIJALNI KAPACITET SPOREDNOG MANEVRA NA PRIORITETNIM

RASKRSNICAMA

3600 Vc ,xt0 / 3600

C p, x e pa / h
tf
Odnos q/c
q/c = zahtjeve za protokom/kapacitet

Odnos toka i kapaciteta ukazuje koliki dio

kapaciteta je iskoriten sadanjim ili planiranim
optereenjem koristi se kao mjera zadovoljenja
postojeeg ili planiranog kapaciteta

Odnos q/c iznad 1,0 ukazuje da

kapacitet puta nee zadovoljiti
zahteve za protokom
 Stabilan tok

Nestabilan tok
Protok

E F

C
Zaguenje
B
A

Gustina
 PARAMETRI ZA ODREIVANJE NIVOA USLUGE (LOS) prema
HCM 2010

Neprekinuti tok Deonice Gustina (pa/km/tr)

Zone preplitanja Gustina (pa/km/tr)
Rampe Gustina (pa/km/tr)
Vietrani putevi Gustina (pa/km/tr)
Dvotrani putevi Procenat vremena sleenja
Prosena brzina putovanja
Prekinuti Semaforisane raskrsnice Vremenski gubici (sec/voz)
Prioritetne Vremenski gubici (sec/voz)
raskrsnice
Arterije Prose. brzina putovanja
Javni prevoz Faktor popunjenosti
(osoba/seditu)
Peaci Prostor (m2/pe)