-Kruenje materije u ekosistemu-

Za svaki biotiki sistem (eliju, jedinku,

populaciju) karakteristina je neprekidna
razmjena materije i energije sa okolinom.

Naa planeta minimalno razmjenjuje materiju

sa svojom okolinom: moe se rei da je ukupna
koliina materije u sistemu praktino
nepromjenjiva.

Slino je i sa biosferom kao dijelom tog

sistema, pa i sa ekosistemima kao sastavnim
jedinicama biosfere.
U ekosistemima se materija neprekidno hemijski
preobraava. Zelene biljke uzimaju iz biotopa
neorganske materije i pretvaraju ih u organske.

Iz organskih materija biljnog tijela, ivotinje

grade organske materije svog tijela. ivotnom
aktivnou bakterija i gljiva organska materija
biljnih i ivotinjskih leeva se razlae na polazne
proste neorganske materije. Njima se ponovo
hrane zelene biljke i ponovo poinje proces
transformacije neorganske materije u organsku
i ponovo organske u neorgansku. Ovo kretanje
u ekosistemu ima, dakle, ciklian, kruni
karakter, vri se u zatvorenom krugu koji
obuhvata i biotop i biocenozu.
Kruenje materije u ekosistemu se moe
posmatrati kao kruenje pojedinih hemijskih
elemenata od bitne vanosti za ivi svijet.

Kruenje elemenata ima specifine cikluse i

nazivaju se biogeohemijski ciklusi elemenata.

Za ekologe su najinteresantniji ciklusi onih

elemenata koji predstavljaju najvanije sastojke
ive materije.
 To su prije svega:
Ugljik - osnovni elemenat grae organske
materije
Azot - obavezni sastojak bjelanevina i
nukleinskih kiselina (tzv. molekula ivota)
Kisik - vaan sastojak ive materije i uslov
odvijanja fundamentalnih biohemijskih procesa
Vodik - znaajan elemenat za sastav i
metabolizam ivih bia
Biohemijsko kruenje elemenata nije sasvim
potpuno: izvjesne koliine elemenata ispadaju
iz ciklusa na due ili krae vrijeme.

Kao dokaz za ovo mogu posluiti na primjer,

naslage biogenih slojeva Zemljine kore.

Meutim, gubici iz ciklusa se djelimino ili

potpuno nadoknauju ulaenjem u ciklus
odreenih koliina istih elemenata. Najvee
rezerve materija za popunu biogeohemijskih
ciklusa sadri litosfera.
Biogeohemijsko kruenje ugljika

Centralna taka ovog kruenja su ugljik-

dioksid iz atmosfere i ugljik-dioksid koji je
rastvoren u vodama na Zemlji.

Kroz proces fotosinteze, troi se CO2 na

proizvodnju organske materije, a u svoje
prvobitne rezervoare se vraa razlaganjem
sloenih jedinjenja ugljika, putem disanja ivih
bia ili preko razlaganja raznih organskih
otpadaka.

Na slici je data shema biogeohemijskog

kruenja ugljika.
 CO2 u zraku I u
vodi

zoofagi fitofagi producenti

saprofagi

Mrtvi organizmi I
organski odpadci
Kruenje ugljika ide uz relativno manje
gubitaka i zastoja nego kruenje drugih
elemenata, meutim, znatne koliine tog
elementa ipak ostaju due ili krae vrijeme izvan
biogeohemijskog ciklusa.

Uginuli organizmi nekada dospijevaju u takve

uslove da je nemogue djelovanje reducenata,
tada dolazi do fosilizacije (petrifikacije).
Znatne koliine organskog ugljika se taloe
na dno vodenih bazena u vidu kalcijevog
karbonata, ulaze u sastav litosfere i izlaze iz
biogeohemijskog ciklusa. Ove gubitke donekle
nadoknauje ispiranje karbonatnih sedimenata
i vulkanska aktivnost.
Kruenje kisika

Kruenje kisika se moe opisati relativno prosto: iz

atmosfere se kisik troi u procesima disanja svih
organizama, a njegove rezerve se popunjavaju u
procesu fotosinteze kod autotrofnih ivih bia.

Zelene biljke neprekidno fotosintezom oslobaaju i

predaju vazduhu vie kisika nego to ga troe za
svoje ivotne aktivnosti.

Ovaj viak u bilansu kisika je u stvari generacija za

relativnu stalnost koliine ovog elementa u zraku, jer ga
sva ostala iva bia samo troe.
Kruenje azota

Atmosferski azot ne uestvuje u biosintezama, za

razliku od atmosferskog kisika i ugljik dioksida, ukoliko
nije pretvoren u oblik koji biljke mogu koristiti.

Poznato je da autotrofni organizmi uzimaju azot iz

vazduha direktno. Odreeni mikroorganizmi, fiksatori
azota, fiksiraju atmosferski azot i on u vidu jedinjenja
nitrata i amonijaka postaje pogodan za potronju u
procesima stvaranja organske materije. Najpoznatiji
fiksatori azota su bakterije koje ive na korijenju
nekih biljaka (djetelina i dr.).

ivei na korijenu ove bakterije troe energiju

ugljikohidrata koje biljka proizvodi za vezivanje azota u
jedinjenja kojima se biljka hrani.
Izvjesne koliine azotnih jedinjenja nastaju i
uslijed elektrohemijskih i fotohemijskih pojava
u atmosferi.

Nastali oksidi azota se pretvaraju u nitritnu

ili nitratnu kiselinu od kojih nastaju soli,
nitriti ili nitrati azota. Biljke koriste azot
uglavnom u vidu nitrata, iako neki organizmi
koriste i druge spojeve azota.
Azot, koji je vezan u biljne bjelanevine
dovodi do stvaranja amonijaka, koji opet
djelovanjem bakterija nitrifikatora prelazi u
nitrate i nitrite. Anaerobne bakterije,
denitrifikatori redukuju nitrate, vraajui tako
azot natrag u atmosferu.
 Mrtvi organizmi
Mikroorganizmi koji
razlau bjelanevine
Amonijak

Izluevine

Bakterije nitrozifikatori

ivotinjske
bjelanevine
Nitriti

Biljne
bjelanevine
Bakterije nitrifikatori

El.hemijski I
Fiksatori azota fotohemijski procesi Nitrati

Bakterije
denitrifikatori

N2
Kruenje vodika

Biogeohemijski ciklus vodika vezan je za

kruenje vode u prirodi. Glavni rezervoar vode na
Zemlji su okeani, odakle potie najvei dio
isparavanja vode koja kao atmosferski talog
dospijeva ponovo na povrinu planete - oborinska
voda, zatim raznim putevima dotie ponovo u
more.

Na tom krunom putu voda prolazi kroz

ekosisteme, u kojima je jedan od najvanijih
optih uslova ivota.