2.

SIMPOZIJUM ODSUMPORAVANJE DIMNIH GASOVA

Subotica, septembar 2013.

PROBLEMATIKA TRETMANA OTPADNIH MATERIJA

IZ PROCESA ODSUMPORAVANJA DIMNIH GASOVA
TERMOELEKTRANA NIKOLA TESLA
mr Milovanovi orina, dipl.ing.-Energoprojekt ENTEL, Beograd
dr Emilija Boti-Raievi, dipl.ing.-Ridarski institute, Beograd

RUDARSKI INSTITUT
 TEMA I CILJ RADA
Tema
Analiza predloenog koncepta tretmana otpadnih materija iz
procesa ODG u aktuelnim projektima za TE Nikola Tesla A i B,
u sluaju kada nema prodaje gipsa
Analiza zahteva domae regulative u odnosu na regulativu EU
i relevantna uputstva iz referentnog IPPC dokumenta za velika
lozista (LCP BREF)
Predlog dodatnih ispitivanja i analiza

Cilj
Iznalaenje puta ka optimalnom reenju za uslove na TE
Nikola Tesla A i B
 ZAKONSKE OSNOVE

Zakon o integrisanom spreavanju i kontroli

zagaenja ivotne sredine
Zakon o upravljanju otpadom
Pravilnik o kategorijama, ispitivanju i klasifikaciji
otpada
Uredba o graninim vrednostima emisija u vode
Uredba o odlaganju otpada na deponije
 EMISIJE U VODE (1)
Granine vrednosti emisije na mestu isputanja u povrinske vode
Jedinica Granina
Parametar mere vrednost
emisije(I)
Temperatura C (II)
pH 6-9
Suspendovane materije mg/l 35
Biohemijska potronja kiseonika (BPK5) mgO2/l 30
Hemijska potronja kiseonika (HPK) mgO2/l 120
Amonijak (kao NH4-N) mg/l 10
Ukupni neorganski azot (NH4-N, NO3-N, NO2-N) mg/l 5(**)
Ukupni fosfor mg/l 2
Mineralna ulja mg/l 10
Metali (*)
Organohalogenidi (*)
Cijanidi (*)
Toksinost 5
* za svaki sluaj nadleni organ e odrediti granine vrednosti
** max 25 mgO2/l, s tim da je efikasnost uklanjanja najmanje 80%
Nema ogranienja za emisije hlorida
 EMISIJE U VODE (2)
Granine vrednosti emisije za otpadne vode posle postrojenja za ODG
Granina vrednost emisije
Parametar Uredba o GVE u vode LCP BREF(II)
mg/l g/MWh mg/l
Supstance koje se uklanjaju filtracijom 30 1,5 5-30
Hemijska potronja kiseonika (HPK) 100 4 < 150
AOH (adsorbujui organski halogen) 0,04 0,002
Cink 1 0,05 <1
< 50 (jedinjenja
Ukupni neorganski azot (NH4-N, NO3-N, NO2-N) 10 0,5
azota)
Hrom 0,01 <0.5
Kadmijum 0,01 <0.05
Bakar 0,01 <0.5
Olovo 0,1 0,005 <0.1
Nikl 0,02
Sulfati 2000 110 1.000-2.000
Sulfiti 20 1 0.5 20
Fluoridi 30 1,5 1 30
iva 0,001 0.01 0.02
Sulfidi 0,2 0,1 <0.2
 USLOVI ZA DEPONOVANJE OTPADA (1)
Postavljanje zatitnog geolokog sloja po dnu i stranama deponije :
koeficijent propustljivosti (filtracije) k 1x10-9 m/s,
debljina zatitnog sloja 1 m,
Postavljanje zatitnog vetakog nepropusnog sloja po dnu i stranama
deponije u cilju zadravanja i sakupljanja nastale slobodne vode,
Instalaciju drenanpg sistema za prikupljanje nastale slobodne vode
Kontrola kvaliteta nastale slobodne vode i njeno tretiranje u skladu sa
Uredbom o GVE u vode.
Rekultivacija deponije: nakon zavrenog perioda eksploatacije svaku
eksploatacionu kasetu treba zatvoriti formiranjem gornjeg prekrivnog
sloja (nepropusni mineralni sloj debljine 0,5 m i sloj za rekultivaciju
debljine 0,5 m).
Posle zatvaranja deponije na gore naveden nain, potrebno je izvriti
ozelenjavanje povrine deponije u skladu sa projektom rekultivacije
deponije.
 USLOVI ZA DEPONOVANJE OTPADA (2)
Klasifikacija otpadnih materija nastalih radom bloka
neopasan otpad, sa indeksnim brojevima:
10 01 01 pepeo, ljaka i praina iz kotla
10 01 05 vrsti otpadi na bazi kalcijuma u procesu odsumporavanja
10 01 07 mulj na bazi kalcijuma u procesu odsumporavanja gasa
otpad na bazi gipsa moe se deponovati na deponiji neopasnog otpada u
kasetama gde se ne vri deponovanje biorazgradivog otpada
upravljanje otpadom koji se moe ponovo koristiti (kao sekundarna
sirovina) definie se od strane nadlenog organa (Ministrastva). Pepeo i
lajka kao i otpad na bazi gipsa iz procesa ODG je u kategoriji potencijalne
sekundarne sirovine.
Referentnim dokumentom EU (Reference Document on Best Available
Techniques for Large Combustion Plants (LCP BREF) Chapter 4.1.11
Combustion residues and by-products treatment preporueno je meanje
pepela, ljake i gipsa i njihovo deponovanje na zajednikoj deponiji.
MESTA NASTANKA OTPADNIH MATERIJA U
PROCESU ODG

OTPADNE VODE

50% SUSPENZIJA GIPSA:

U VAKUUM FILTAR ILI NA
DEPONIJU

SUVI GIPS ZA
PRODAJU ILI NA
DEPONIJU
Bilans otpadnih materija iz procesa ODG na primeru 2 bloka 350 MW
(SO2=7150 mg/m3, protok vlanog dimnog gasa=4.500.000 Nm3/h)
Mulj
Uguena Otpadna Filtrirana
Parametar Jedinica Gips hidrociklona
suspenzija gipsa voda otpadna voda
otpadne vode
Maseni protok kg/h 122.829 67.411 23.848 5.703 18.145
Zapreminski protok m3/h 86,8 67,4 23,0 5,3 17,7
H2O sa rastvorenim
kg/h 61.415 6.741 23.132 5.132 18.000
materijama
Ukupne vrste
kg/h 61.415 60.670 715 570 145
materije
Gips kg/h 59.743 59.018 615 501 114
Kalcium sulfit kg/h 135 133 1 1 0
CaCO3 kg/h 1.217 1.203 61 41 20
MgCO3 kg/h 75 74 4 2 1
CaF2 kg/h 66 65 1 1 0
MgF2 kg/h 52 52 1 0 0
Pepeo kg/h 89 88 24 17 7
Inertne materije kg/h 38 37 10 7 3
Rastvorene materije kg/h 3.049 0 1.149 255 894
Hloridi ppm 26.571 100 26.571 26.571 26.571
Gustina kg/m3 1.415 1.000 1.037 1.080 1.025
Sadraj vrstih
% 50 90 3 10 0,80
materija
Temperatura C 68 68 68 68 68
 KARAKTERISTIKE OTPADNOG MATERIJALA

Znaajan sadraj rastvorenih materija u suspenziji

gipsa i otpadnim vodama
Visok sadraj hlorida u suspenziji gipsa i otpadnim
vodama
Prisustvo tekih metala u suspenziji gipsa i
otpadnim vodama, koji su sadrani u esticama
pepela, koje su, spiranjem iz dimnog gasa, dospele
u recirkulacionu suspenziju, kao i iz neistoa iz
krenjaka.
 RASPODELA METALA IZ UGLJA U PROCESU
SAGOREVANJA UGLJA I ODG
Metali iz Metali u
krenjaka dimnom gasu

Metali iz uglja
KOTAO ESF APSORBER DIMNJAK

HIDRO- Metali u Metali u

CIKLON + otpadnim vodama sa
Metali u ljaci Metali u pepelu VAKUUM
vodama deponije
FILTAR

Metali u gipsu Metali na

deponiji
RASTVORLJIVOST METALA U PROCESNOJ VODI I
OTPADNOJ VODI
RASTVORENO, %
KORIENJE I ODLAGANJE PRODUKATA SAGOREVANJA
UGLJA U ZEMLJAMA EU15 U 2003 I 2009
2003

2009

DEPONOVANJE

Izvor: ECOBA Reports

 KONCEPT TRETMANA VRSTOG
TEHNOLOKOG OTPADA U TENT A I B
Deponovanje pepela i ljake na postojeim deponijama
tehnologijom guste meavine
sakupljanje i recirkulacija slobodne vode za ponovno
korienje u sistemu pepela i ljake
deponija je tipa lagune , a ne tipa landfill
Deponovanje suspenzije gipsa na definisanom delu deponije
pepela i ljake
dreniranje i sakupljanje slobodne vode sa deponije, koja
se delom koristi za formiranje suspenzije gipsa, a viak se
kanalie ka postrojenje za tretman otpadnih voda.
Deponija je tipa lagune , a ne tipa landfill

Zatita podzemnih voda je putem hidraulike zavese koja je

instalirana po obodu deponije
 KONCEPT TRETMANA TENOG
TEHNOLOKOG OTPADA U TENT A I B

Tretman tehnolokih otpadnih voda u zajednikom

postrojenju u kome e se posebno tretirati otpadne
vode prema vrsti zagaenja (zauljene, zamuljene,
zasoljene, otpadne vode iz postrojenja za ODG,
sanitarne, atmosferske); preieni eflient se isputa
u recipijent ili se koristi u sistemu pepela i ljake
Tretman otpadnih voda iz postrojenja za ODG vrie
se posebnim postupkom pri emu se preieni
efluent koristi za transport pepela i ljake, a mulj se
odlae na deponiji pepela i ljake
 POTENCIJALNI UTICAJ DEPONIJA

MULJ IZ POSTROJENJA ZA PREIAVANJE OTPADNIH VODA:

produkti procesa preiavanja sa tekim metalima
PREIENE OTPADNE VODE : rastvorene soli (hloridi)

PROCEDNE VODE SA DEPONIJE: rastvorene soli metala i

nemetala i teki metali iz deponovang pepela i suspenzije gipsa
uticaj na podzemne vode i vodotok reke Save
 BILANS VODE NA DEPONIJI PEPELA I LJAKE TENT A

Jedinica: t/h

Postojei sistem : slobodna voda+ bunarska voda

368.6 t/h + 191.1 t/h = 559.7 t/h

Predlog : slobodna voda+ bunarska voda + preiene otpadne vode

191.1 t/h (neutral. jama + ot.vode od ienja + otp. vode iz ODG)

4586.4 t/dan (1086 t/dan+ 40 t/dan+1080 t/dan)
 EMISIJE PUTEM PRODUKATA PROCESA ODG
(primer TENT A)
TEKI METALI HLORIDI
Deo u Emisija sa suspenzijom pepela i
Deo u pepelu
Teki metal
i ljaci
produktima ljake: 11 kg/h
ODG
Emisija putem otpadnih voda iz
As 97-98.7 0.5-1.0
Cd 95.2-97.6 0-1.1
ODG: 500-1100 kg/h
Cr 97.9-99.9 0-0.9
Hg 72.5-82 0-16
Mn 98-99.8 0.1-1.7
Dominantan je uticaj otpadnih voda
Ni 98.4-99.8 0.2-1.4
Pb 97.2-99.9 0-0.8 iz procesa ODG
V 98.4-99.0 0.9-1.3

Dominantan je uticaj pepela i ljake

 PREPORUKE REFERENTNIH DOKUMENATA I
PRAKSA U ZEMLJAMA EU

REFERENTNI DOKUMENT- LCP BREF: otpadne vode iz procesa ODG mogu

koristiti za vlaenje pepela, jer zbog svojih hemijskih karakteristika (u
prvom redu pH vrednosti) pokazuju bolje osobine u odnosu na istu vodu
Deponovanje produkata sagorevanja uglja i nus produkata iz procesa ODG
na odvojenim deponijama je mogue, ali je konstatovano da meavina
gipsa i pepela sa otpadnim vodama iz procesa ODG pokazuje poveanju
afiniteta za vezivanje tekih metala u deponovanoj masi, smanjujui na
taj nain mobilnost tekih metala i njihov potencijalni uticaj na kvalitet
podzemnih voda.

Dugogodinja praksa u zemljama EU je zajedniko deponovanje pepela,

ljake i gipsa. Lokacija deponija je esto u okviru iscrpljenih povrinskih
kopova uglja, gde se navedena meavina otpada koristi istovremeno i za
restauraciju ovih degradiranih podruja.
 PREDLOG DODATNIH ISPITIVANJA I USLOVA U CILJU
NALAENJA OPTIMALNOG REENJA

Definisati karakter i uslove eksploatacije postojeih

deponija pepela i ljake u narednom periodu
Analizirati korigovani bilans voda sa deponije pepela u
sluaju da se za transport koriste preiene otpadne vode
Analizirati sumarne uticaje na kvalitet voda u ovom sluaju
Analizirati karakteristike meavine pepela, ljake i gipsa u
smislu zajednikog deponovanja
Analizirati potrebu za preiavanjem otpadnih voda iz
procesa ODG u sluaju kada se koriste za transport pepela i
ljake, sa aspekta ukupnog uticaja deponije na kvalitet voda
 ZAKLJUAK
Postojee deponije pepela i ljake na TENT A i B se ne
mogu rekonstruisati u skladu sa zahtevima Uredbe o
deponovanju otpada
Potrebno je uraditi strategiju potreba i mogunosti
korienja nus produkata sagorevanja uglja
Koncept tretmana vrstog otpada iz procesa sagorevanja
uglja se mora reavati integralno
U cilju smanjenja emisije otpadnih voda u recipijent kao i
smanjenje potronje vode optimalno je korienje
preienih otpadnih voda u tehnolokom procesu