OS ÁCIDOS NUCLEICOS

1
 Os ácidos nucleicos
• Son moléculas portadoras da información
xenética.
• As unidades máis sinxelas son os nucleótidos.
– Os nucleótidos están compostos por:
• un ácido fosfórico
• un azucre (ribosa ou desoxirribosa)
• unha base nitroxenada
– Pirimídicas (Citosina (C), Timina (T), Uracilo (U)) Nucleósido
– Púricas (Adenina (A), Guanina (G))

2
Ácido Fosfórico

3
As bases nitroxenas derivan dos aneis de pirimidina
(C, T, U) e de purina (A, G)

4
 TIPOS DE BASES NITROXENADAS

A G
PÚRICAS

C T U PIRIMÍDICAS

SÓ NO ADN SÓ NO ARN
5
Tipos de azucres presentes nos nucleótidos

6
 Nucleósidos

Unión dunha pentosa e dunha base nitroxenada mediante

enlace N-glicosídico (unión entre C1’ dunha pentosa e o
N1 nas bases pirimidínicas e N9 nas púricas)

7
 Nucleótido
Unión mediante un enlace fosfodiéster dun
nucleósido e dun ácido fosfórico: ocorre a
estirificación da pentosa, se perde unha molécula de
auga.
8
Nucleótido

9
10
 TIPOS DE NUCLEÓTIDOS
Nucleótido de ADN Nucleótido de ARN

Desoxirribosa

ADN: desoxirribonucleótidos ARN: ribonucleótidos

azucre: desoxirribosa azucre: ribosa
bases nitroxenadas: bases nitroxenadas:
A, T, C, G A, U, C, G 11
NUCLEÓTIDOS DO ADN

12
13
 NUCLEÓTIDOS DE ARN

(É o que cambia polo de Timina, do ADN, o resto son os mesmos)

14
Unión de nucleótidos
Mediante enlaces fosfodiéster

•O grupo hidroxilo (-OH) da posición 3’

dun nucleótido reacciona cun grupo
hidroxilo (-OH) do ácido fosfórico
doutro (unido no C5´), liberándose
unha molécula de auga, de forma que
os dous nucleótidos quedan unidos por
unha ponte de osíxeno.

•(unión con dirección 5’->3’; o -OH do

ácido fosfórico 5´ únense ao –OH 3´da
pentosa seguinte).

15
16
 O esqueleto dun ácido nucleico:
5’
•Grupos fosfato alternando
con moléculas de azucre,
pentosas.
•As bases nitroxenadas
quedan perpendiculares ao
esqueleto.
•A parte variable é a base
nitroxenada.
•A parte fixa é o grupo fosfato
e a pentosa.
•Características:
•Extremo 5’ : grupo fosfato
•Extremo 3’: grupo hidroxilo
3’
17
18
 Esqueleto dun ribonucleótido

(sabemos que é un ribonucleótido

porque a pentosa é unha ribosa, e
unha das bases é o uracilo)

19
ADN
É o portador da información
xenética.

É un polímero lineal formado por

nucleótidos, nos que a súa pentosa
é a desoxirribosa e as súas bases
nitroxenadas son: G, C, T, A.

Estruturas:

Primaria: secuencia de
desoxirribonucleótidos dunha
soa cadea unidos por enlaces
fosfodiéster 5’ (grupo fosfato)
-> 3’ (grupo OH da pentosa).

Secundaria: dobre hélice

Terciaria: unidas a proteínas

nucleares, formando unha
estrutura superenrolada.

20
 • ADN é unha molécula
longa e ríxida
Rosalind Franklind • existe unha
y Maurice Wilkins equivalencia de bases
• Equivalencia de
bases • Igual contido de
• Imaxes de difracción bases púricas que
• A=T pirimidinicas)
raios X
• C=G • Repetición da
• (estudos de
estrutura cada 0,34 e
difracción r X) 3,4 nm.
Erwin Ghargaff Watson e Crick
(1953)

21
 Modelo de Watson & Crick
(dobre hélice)
• O ADN está formado por dúas cadeas de polinucleótidos, enrolados ao
redor dun eixe imaxinario.
• As bases nitroxenadas están situadas no interior da dobre hélice (se
comparamos cunha escaleira de caracol os chanzos serían as bases e os
pasamáns os azucres e os fosfatos).
• Unha volta completa equivalen a 10 pares de nucleótidos, a lonxitude
total da volta é de 3,4 nm e cada parella de nucleótidos está a unha
distancia de 0,34 nm da seguinte.
• As dúas cadeas son antiparalelas, é dicir, os seus enlaces fosfodiéster 5’-
>3’ teñen direccións opostas.
• Existe complementariedade entre as dúas cadeas. As bases están unidas
por pontes de H.
– A=T
– G≅C
– Regras de Ghargaff
• %A =%T
• %G=%C
• %(A +G) = % (T + C)
• %(A + T ) ≠%(C+G)

22
23
 • Nucleosoma: formado por:
Niveis de condensación do – 8 moléculas (octámero) de 4 tipos
ADN diferentes de histonas (H2A, H2B, H3, H4)
O ADN dos eucariotas mide
– 1 fragmento de dobre hélice de ADN
máis dun metro, o que
que dá 1,75 voltas sobre o octámero, os
ocasiona un problema xa que
o diámetro nuclear é dous extremos da fibra coinciden nun
aproximadamente de 10 μm. mesmo lugar de saída e alía aócianse a
Este problema se soluciona
– un quinto tipo de histona, H1.
formando estruturas
condensadas:
•Formación de fibras de 10
nm
•O ADN, con carga
negativa, asóciase a
proteínas básicas, carga
positiva, chamadas
histonas, para formar
nucleosomas.

24
 Estrutura COLAR DE
PERLAS

Entre dous
nucleosomas hai un
filamento de ADN,
chamado ADN linker
ou ligador.

Esta estrutura é o que

se coñece co nome de
colar de perlas, a
unión de nucleosomas
por medio do linker.

25
 Formación de fibras
de 30 nm .
SOLENOIDE
Grado de
empaquetamiento 40
veces maior a dobre hélice.

26
Bucles radiais, os rosetóns
e os cromosomas
A fibra de 30 nm, o
solenoide, prégase en
forma de BUCLES (70nm).
Estas estruturas
compáctanse formando
rosetóns e espirais de
rosetóns, que dan lugar as
cromátidas dos
cromosomas.

A compactación chega a
ser 10.000 veces maior a
fibra de ADN.

27
28
 DESNATURALIZACIÓN DO ADN

• Fálase de desnaturalización do ADN cando se perde a estrutura de dobre

hélice. Isto pode ocorrer debido a:
o Cambios de temperatura: é reversible se existe complementariedade de
bases.
o Cambios no pH: renaturalízase cando o pH está dentro de parámetros
biolóxicos.

29
ARN

30
 ARN
Polímeros de nucleótidos unidos
por enlaces fosfodiéster unidos
en sentido 5’ -> 3’
• Pentosa: Ribosa
• Bases nitroxenadas: A, G, C,
U complementarias están
Estrutura
• En xeral son monocatenarios,
estrutura primaria.
• O ARN monocatenario,
nalgunhas zonas da súa
molécula, denominadas gallas,
fai unha espiral sobre si
mesma e dá lugar a unha
estrutura secundaria en dobre
hélice. Cando as rexións
separadas por zonas non
complementarias, fórmanse
bucles.
31
 Funcións do ARN
• Copiar a información do ADN (transcrición)
para que logo teña lugar a síntese dunha
proteína (traducción)

• O molde do ARN é unha hebra da cadea de

ADN.

32
 Tipos de ARN
• 1. ARNm
• ARN mensaxeiro ten unha estrutura lineal con
zonas que forman gallas (codos).
• Sintetízase no núcleo tomando como molde unha
fibra do ADN.
• Función:
• Copiar a información xenética da ADN e levala aos
ribosomas onde se realiza a tradución, síntese de
proteínas.

33
 Tipos de ARN (con)
• 2. ARN t (transferente)
– Función: portador dos aminoácidos específicos ata os
ribosomas.
– Conteñen ademáis das bases normais, un gran número de
bases nitroxenadas distintas (soen ser metilacións das
normais).
– Carácterísticas xerais:
• Extremo 5’: triplete de bases nitroxenadas no que sempre hai
guanina (G) e un ácido fosfórico libre.
• Extremo 3’: secuencia de trinucleotídica CCA sen aparear, que
actúa como aceptor do aminoácido específico que transporta ata
o ribosoma
• Brazo anticodón: determina o aminoácido que se unirá á molécula
e é o complementario nalgún codón do ARNm.

34
35
ARN r (ribosómico)
Ten catro bases
nitroxenadas principais e
algunhas metiladas.

O ARNr unido a
proteínas básicas forma
os ribosomas, que están
formados pola unión de
dúas subunidades, que
son os orgánulos
encargados da síntese
de proteínas.

36
 ARN n (nuclear o heteroxéneo nuclear)
• Atópase unido a distintas proteínas formando o nucleolo.

• Orixínase a partir de diferentes segmentos do ADN denominados rexión

organizadora nuclear. Unha vez formado fragméntase e dá orixe aos
demáis tipos de ARN.

37
 Funcións dos ácidos nucleicos
• O ADN é a molécula portadora da información xenética. É, por tanto, a
molécula que almacena a información que se transmite de xeración en
xeración e que se expresa na propia célula para controlar as súas funcións
vitais.
– De xeración en xeración: A información xenética transmítese grazas ao
proceso de replicación, no que a molécula de ADN se duplica e
obtéñense dúas copias idénticas. Cada copia irá para unha célula filla
na división celular.
– Expresión na propia célula (síntese de proteínas) mediante dous
procesos :
• Transcripción: a partires dunha molécula de ADN se obtén unha
copia en forma de ARNm
• Traducción: a información transportada polo ARNm é traducida
con axuda do ARNt e ARNr a unha secuencia de aminoácidos
(proteína).
38
A replicación do ADN

39
• É o proceso segundo o cal a molécula de ADN
orixina outras dúas moléculas (copias
idénticas) coa mesma secuencia de bases.

Esta duplicación é semiconservativa, debido a

que as dúas cadenas complementarias do
ADN parental, ao separarse, serven de molde
a súa vez para a síntese dunha nova cadea,
complementaria da cadea molde, de maneira
que cada nova doble hélice contén unha das
cadeas do ADN parental.

40
41
• No seguinte enlace explícase como ocorre,
indicando en cada momento as encimas e
núcleotidos que controlan o proceso.
. http://www.youtube.com/watch?v=-
EGKrYdQEHQ&feature=player_embedded

42
FASES

43
Expresión da información xenética
• As proteínas son macromoléculas que resultan da
combinación de monómeros, chamados aminoácidos.
Existen 20 aminoácidos distintos e en cada proteína o seu
número e orde é diferente.
• A información contida no ADN está organizada en tripletes
(combinación de tres núcleotidos).
• Para dar lugar a unha proteína a información contida no
ADN ten que descodificarse, facendo uso para elo do ARN
como intermediario.
• A descodificación da información do ADN ten lugar en dúas
fases:
• http://www.youtube.com/watch?v=J2EDOx-
EvI4&feature=player_embedded - síntese de proteínas

44
 Transcrición:

– É o proceso de copia dun xene ou fragmento de

DNA, usando ribonucleótidos, e orixinándose os
diferentes tipos de ARN.
– Prodúcese :
• Eucariotas: no núcleo
• Procariotas: no citoplasma.
– A dobre hélice de ADN ábrese e unha das cadeas
funciona como molde para a síntese dunha
molécula de ARNm. A base complementaria da
Adenina (A) neste caso é o Uracilo (U).

45
46
 Tradución
– É o proceso de síntese de proteínas levado a cabo nos ribosomas, a
partir da información aportada polo ARNm que é, a súa vez, unha
copia dun xene.
– O proceso de fabrición de proteínas recibe este nome, posto que se
pasa dunha linguaxe construída con bases nitroxenadas a outra
construída con aminoácidos.
– A información lese en forma de tripletes. Cada un deste tripletes
chámase codón e “tradúcense “ á linguaxe das proteínas seguindo un
código en que cada codón especifica un aminoácido concreto.
– A secuencia de bases do ARN establece a orde dos aminoácidos da
proteína.
– O ARNt é a molécula que transporta nun dos seus extremos un
aminoácido concreto, ademais ten un triplete de nucleótidos,
chamado anticodón, complementario dun codón determinado do
ARN. (codón ARNm = UGG, anticodón ARNt = ACC, aá = Trp)
• O ribosoma é a maquinaria que fai que isto ocorra.

47
48
 O CÓDIGO XENÉTICO

• O código xenético é o conxunto de regras usadas para traducir a

secuencia de núcleotidos do ARNm a unha secuencia de proteína
no proceso de tradución.
• Características:
• A correspondencia entre núcleotidos e aminoácidos faise mediante
codones.
• É dexenerado: un mesmo aminoácido é codificado por varios
codones (excepto triptófano e metionina). Existen 64 codones
diferentes para codificar 20 aminoácidos.
• El codón de inicio é o da metionina (Met) e hai tres codones que
establecen a señal de terminación (UAA, UAG, UGA).
• É casi universal: É o mesmo para a mayoría dos organismos, con
algunha excepciones en protozoarios, micoplasmas e mitocondrias.

49
50
 Hebra molde de ADN
A-T-G-C-T-T-A-A-C-C-G-G-T-T
El ARNm se transcribe en
U-A-C-G-A-A-U-U-G-G-C-C-A-A

51
52
 Escribe la complementaria de la siguiente cadena de ADN:

ADN: GTATGAGCGTACCCCATAGCCGGGTAGCCTTTTCCTAGCT
CATACTCGCATGGGGTATCGGCCCATCGGAAAAGGATCGA
Escribe el ARNm que se obtiene de la siguiente cadena de ADN:

ADN: TACGTTACGGCGGACAGGTCACGAACTAATATAACTATAC
AUGCAAUGCCGCCUGUCCAGUGCUUGAUUAUAUUGAUAUG

53
Escribe la cadena de aminoácidos que se obtiene de la siguiente cadena de ARNm:
Utiliza el código genético que tienes más arriba

ARN: AUAUGGUUUAGGACGAUGACGAAACCCGCCUAUGCUGAUG

Codones: AUG GUUUAG

Aminoácidos: Met Val FIN

Escribe la complementaria de la siguiente cadena de ADN, la cadena de ARN que se
obtiene del ADN complementario y la cadena de aminoácidos que se obtiene al traducir
ese ARN.

ADN: GCGATGTGCTATGATTAACGTGCTAATCCGACACGGTAAG
ADNc CGCTACACGATACTAATTGCACGATTAGGCTGTGCCATTC
ARN: GCGAUGUGCUAUGAUUAACGUGCUAAUCCGACACGGUAAG
Codones: AUG UGC UAU GAU UAA
Proteína: Met Cys Tyr Asp FIN

54
E n una muestra de ADN aislada de una determinada especie de organismo eucariota, la
timina representaba el 14% de la totalidad de bases. Predecir el porcentaje del resto de
las bases en la muestra.

RESPUESTA

Si la timina representa el 14% la adenina debe de estar en el mismo porcentaje: 14%.

Queda, por lo tanto, un 100-14-14=72% para el resto de las bases. Por lo que habrá un
36% de guanina y otro 36% de citosina.

A G C T
14% 36% 36% 14%

55
56
57