3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
W~°∞=k `˘q∞‡^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
=∞„^•ã¨∞ Éèí[# ã¨=∂[=Ú† `≥O_»∂Ö¯~ü ‰õΩ@∞O|=Ú†
HÍÃÑì<£ Ǩ>ˆ "å=∞# <åˆ~fiHõ~ü
D Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ~°∞zHõ~=° ÚÅ∞ Pâ◊Û~°ºHõ~=° ÚÅ∞<≥#· =∞iH˘xfl
™ê~Ú Hõ^ÅŒä ∞#flq.
=∞„^•ã¨∞ Éèí[# ã¨=∂[=Ú :
1916= ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ ~å=∞^•ã≤ ѨO^䕉õΩ K≥Ok# =∞^Œ~åã¨∞ Éè[í #
ã¨=∂[ "≥ÚHõ\˜ HÍjÜ«∂„`«‰õΩ |Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞. JO^Œ∞Ö’ <˘Hõ ѨÙ~°∞+¨µ_»∞
J`«x ÉèÏ~°º, J`«x ‰õΩ=∂Ô~Î J`«x =k<≥ÜÚ« #∞O_çi. "åi ¿Ñ~°∞¡ `≥eÜ«∞=Ù.
=∂~°æ=∞^茺=Ú# "å~°∞ JǨÏ=∞^£#QÆ~°∞ lÖÏ¡, HÀѨ~üQÍO `åÅ∂HÍÖ’ +≤i_ô
Ü«∞#∞ „QÍ=∞=Ú# ™ê~ÚÜ«∞#∞<˘Hõ Q˘Ñ¨Ê Ü≥∂wâ◊fi~°∞_»∞<åfl~°xÜ«Ú, "å~°∞
Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙÅxÜ«Ú, „ѨâßO`«∞ÅxÜ«Ú, L^•~° ã¨fiÉèÏ=ÙÅxÜ«Ú,
Éèí‰õΩÎʼnõΩ „Ѩu~ÀA „^Œ=º=Ú Ñ¨Oz ÃÑ>ˇì^Œ~°xÜ«Ú q^•º=O`«∞Å
HõàωõΩâ◊Å`«#∞ |\˜ì Ü«∞^äÀz`«=ÚQÍ ã¨`¯« iO`«∞~°xÜ«Ú qxi. „Ѩu~ÀA
^ŒH}∆˜ ~°∂Ѩ=ÚQÍ KåÖÏ _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞KÕã,≤ ^•xx ÉèHí Îõ H˘O_®l ‰õÄ`«∞~°∞
3 UO_»¡ J=∂xH˜ XHõ ~°∂áê~Ú, 2 ~°∂áêÜ«∞Å #∞Oz 5 ~°∂áêÜ«∞Å
Q Q
=~°‰Ωõ H˘O^ŒiH˜, [=∂eH˜ 6 ~°∂áêÜ«∞Å#∞, J=∂x`«eH¡ ˜ 10 ~°∂áêÜ«∞Å∞
230
29= J^蕺ܫ∞=Ú
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x 20 ~°∂áêÜ«∞Å =~°‰õΩ, H˘O^Œ~°∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ 50 ~°∂áêÜ«∞Å
=~°‰õΩ ÉÏÉÏ WK«∞ÛK«∞O_≥#∞. W^ŒO`«Ü«Ú qx ã¨=∂[=Ú +≤i_ôH˜ =zÛ
Ü«∞K«@ Py =∞Oz Éèí[# KÕÃã#∞. "å~°∞ =∞Oz áê@Å∞ áê_çi. HÍx
Ö’Ö’# „^Œ=º=Ú <åtOK«∞K«∞O_çi. "åiÖ’ =ÚQÆ∞æ~°∞ ¿Ñ~å㨠QÆÅ"å~°∞.
Ü«∞[=∂#∞~åÅ∞ =∂„`«=∞\˜ì ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅk HÍ^Œ∞. P"≥∞ ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞
„¿Ñ=∞, Q“~°==ÚÅ∞ HõÅk. XHõ<å_»∞ =∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°u [~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ
ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∞ ÉèHí Θ qâßfiã¨=ÚʼnõΩ „Ñ‘u *ˇOk Ü«∂"≥∞ ~Ú+¨^ì =·≥ =Ú Ü≥ÚHõ¯
^Œ$â◊º=Ú „Ѩ™êkOK≥#∞. P"≥∞‰õΩ ÉÏÉÏ N~å=Úx =Öˇ QÍxÊOK≥#∞. HÍx
W`«~∞° ʼnõΩ =∂=¸Å∞ ™ê~Ú<å^ä∞Œ x=Öˇ QÍxÊOK≥#∞. `«# ~Ú+¨^ì =·≥ =Ú#∞
Ez Ü«∂"≥∞ =∞#ã¨∞û HõiÔQ#∞. HõO_»¡ #∞O_ç Ü«∂#O^ŒÉèÏ+¨Ê=ÚÅ∞
HÍ~°∞K«∞O_»QÍ P"≥∞ P#O^Œ=Ú`À KÕ`∞« Å∞ `«>#ìˇ ∞. P"≥∞ Ü«∂#O^Œ "≥Y· iH˜
`«H˜¯# "å~åâ◊Û~°ºÑ¨_çi. HÍx HÍ~°}"Õ∞"≥∂ `≥eã≤H˘#ÖˉõΩO_çi.
[iy#^ŒO`«Ü«Ú P"≥∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú `«# Éèí~°Î`À K≥ÃÑÊ#∞. P"≥∞
™ê~ÚÉÏÉÏÖ’ N~å=Úx Ezu#<≥#∞. P"≥∞ J=∂~ÚHõ Éè‰í Ωõ ~Î åÅQÆ∞@KÕ,
N~å=Úx EK«∞@ P"≥∞ Ѩ_ç# „Éèí=∞ Ü«∞x Éèí~°Î Ü«∞#∞H˘<≥#∞. Jk
Ü«∞O`«ÜÚ« =\˜ì Kå^Œã=Ψ ∞x "≥H¯˜ iOK≥#∞. JO^Œ~∞° ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ E_»QÍ
P"≥∞ N~å=Úx EK«∞@ Ü«∞ã¨OÉèí==∞<≥#∞. P"≥∞ Ü«∂ Ü«∂ˆH∆Ѩ}‰õΩ
HÀѨyOK«ÖË^Œ∞. P"≥∞‰õΩ N~å=∞^Œ~°≈#=Ú JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∞ `«# =∞#ã¨∞û
„ѨâßO`«=ÚQÍ #∞O_»∞#ѨÙÊ_»∞, ^Œ∞~åâ◊Å∞ ÖË#ѨÙÊ_»∞#∞, ÅaèOK«∞K«∞<Õ
Ü«ÚO_»∞#∞.
Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# ^Œ~°≈#=Ú :
D „ѨHÍ~°=ÚQÍ [~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ XHõ<å\˜ ~å„u Éèí~°ÎH˘Hõ
Ü«∞^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ^Œ$â◊º=Ú D q^è=Œ ÚQÍ Hõ#|_≥#∞. J`«_˘Hõ ÃÑ^ŒÌ Ѩ\}
ì =ÚÖ’
#∞O_≥#∞. JHõ¯_ç áÈbã¨∞Å∞ `«##∞ |OkèOzi. `å_»∞`À KÕ`«∞Å∞ Hõ\˜ì,
Ü≥ÚHõ ѨO[~°=Ú# |OkèOzi. áÈbã¨∞"å~°∞ `å_»∞ =Ú_ç =∞iO`«
ayOK«∞K«∞O_»QÍ ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨O[~°=Ú ^ŒQÆæ~°<Õ xezÜ«ÚO_»∞@ Ez
qKå~°=ÚQÍ #`«_ç@¡<≥#∞, ''h H©iÎ qx h áê^Œ=ÚÅ =^ŒÌ‰õΩ =zÛux,
231
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
h=Ù ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ xK«@ xÅzÜ«ÚO_»QÍ D Ü«∂Ѩ^Œ <åѨ~Ú
|_»<ÕÅ?—— ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞ : ''h=Ù KÕã≤# Hõ~°‡ Ѷ¨e`«=Ú#∞ h"Õ
Ü«∞#∞Éèqí OѨ=Öˇ#∞!—— J`«_@
ç <¡ #≥ ∞, ''D [#‡Ö’ <åH˜\ì˜ Ü«∂Ѩ^Œ =K«∞Û@‰õΩ
<Õ<Õq∞ áêѨ=Ú KÕÜ«∞ÖË^Œ∞——. ÉÏÉÏ ~Ú@∞Å<≥#∞ : ''D [#‡=ÚÖ’
≤ Ú« O_»=K«∞Û#∞——. J`«_@
H͉õΩ#fl QÆ`[« #‡Ö’ <Õ=∞~Ú# áêѨ=Ú KÕãÜ ç <¡ #≥ ∞:
''QÆ`«[#‡Ö’ <Õ=∞~Ú# áêѨ=Ú KÕã≤ Ü«Ú#flKÀ, h ã¨=ÚY=Ú# ^•x
<ÕÅ xѨÙÊ=ÚO^Œ~° Ü≥∞O_»∞ QÆ_ç¤=Öˇ ^ŒÇ¨Ï#=Ú KÕÜ«∞~å^Œ∞ ?—— ÉÏÉÏ
''h Hõ\ì˜ qâßfiã¨=Ú QÆÅ^•?—— Ü«∞x Ü«∞_»∞QÆ J`«_∞» 'HõÅ^Œ∞— J<≥#∞. ÉÏÉÏ
Ü«∞ѨÙÊ_»∞ HõO_»∞¡ =¸Ü«Ú=∞<≥#∞. J`«_»∞ HõO_»∞¡ =¸ã≤ `≥~°K«∞#O`«Ö’
U^À „H˜O^Œ |_ç# ÃÑ^ŒÌ K«Ñ¨ÙÊ_»Ü≥∞º#∞. áÈbã¨∞"å~°∞ ~°HõÎ=Ú HÍ~°∞K«∞
Ѩ_áç ÈÜ«Ú Ü«ÚO_çi. `å#∞ |O^èqŒ =Ú‰õΩ_Î ·≥ Ü«ÚO_≥#∞. J`«_∞» q∞H˜¯e
ÉèíÜ«∞Ѩ_ç ÉÏÉÏ "≥·Ñ¨Ù EK≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞, ''WѨÙÊ_»∞ h=Ù ÉÏQÆ∞QÍ
Ѩ@∞ì|_çuq. PѶ‘ã¨~°∞¡ =zÛ x#∞fl |OkèOK≥^Œ~°∞—— JѨÙÊ_»`«_»∞ W@∞Å
q#flqOK≥#∞. ''h=Ù `«Ñ¨Ê ~°H˜∆OK«∞ "åÔ~=~°∞#∞ ÖË~°∞. ##∞fl Z@∞Å~Ú#
HÍáê_»∞=Ú——. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ "åxx HõO_»∞¡ =¸Ü«Ú=∞<≥#∞. "å_»@∞¡
KÕã≤ uiy Hõ#∞Å∞ `≥~K° ∞« #O`«Ö’, "å_»∞ ѨO[~°=Ú#∞O_ç q_»∞^ŒÅ~Ú#@∞¡
ÉÏÉÏ „ѨHõ¯#∞#fl@∞¡ QÍxÊOK≥#∞. J`«_»∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_≥#∞.
ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞ : ''D #=∞™ê¯~°=ÚʼnõΩ WO`«‰õΩ =ÚO^Œ\˜
#=∞™ê¯~°=ÚňH"≥∞ÿ# ÉèË^Œ=Ú HõÅ^• ? ÉÏQÍ Ü«∂Ö’zOz K≥ѨÙÊ=Ú !——
J`«_»∞ W@¡<≥#∞ : ''HÍ=Åã≤#O`« ÉèË^Œ=Ú HõÅ^Œ∞. =ÚO^Œ\˜
#=∞™ê¯~° = ÚÅ∞ h=^Œ Ì Ã Ñ · H õ = Ú f㨠∞ H˘#∞@‰õ Ω KÕ ã ≤ # q. D
#=∞™ê¯~°=Ú x#∞fl ^Õ=ÙxQÍ ÉèÏqOz KÕã≤#k. =∞iÜ«Ú#∞ <Õ#∞
HÀѨ=Ú`À h=Ù =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»"≥· Ü«ÚO_ç Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ áê_»∞
KÕ Ü « Ú K« ∞ O\˜ = x Ü« ∞ #∞H˘<≥ _ ç " å_» # ∞——. ÉÏÉÏ ''h =∞#㨠∞ Ö’
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ^Õ=`«Å#∞ #=∞‡"å—— ? Ü«∞x „ѨtflOѨ J`«_∞» #=∞‡#<≥#∞.
JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ''h ~ÚO\˜Ö’ ѨO*Ï ÖË^• ? h=Ù "≥ÚǨÏ~°=∞ѨÙÊ_»∞ ѨÓ[
Q Q
KÕÜ«Ú@ ÖË^• ? =∞iÜ«Ú g∞ ~ÚO\˜Ö’ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ^Õ=`« Ü«∞QÆ∞
232
29= J^蕺ܫ∞=Ú
HÍ_ôƒc ÖË^• ? ÃÑO_ç¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ â◊√ÉèíHÍ~°º=ÚÅѨÙÊ_®"≥∞#∞ g∞~°∞
âßOuOѨ*Ü Ë Ú« @ ÖË^•——? Ü«∞<≥#∞. J`«_∞» nxHõO`«\H˜ ˜ Ü≥ÚѨÙÊH˘<≥#∞.
JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ''hH˜OHõ Uq∞ HÍ=Öˇ—— #x Ü«∞_çQÔ #∞. J`«_∞» `«# QÆ∞~°∞=QÆ∞
~å=∞^•ã¨∞#∞ ^Œi≈OѨ HÀiHõ QÆÅ^Œ<#≥ ∞. "≥#∞Hõ‰Ωõ uiy K«∂_»∞=∞x ÉÏÉÏ
Ü«∞<≥#∞. "≥#∞Hõ‰õΩ u~°∞QÆQÆ<Õ Ü«∞`«xH˜ Pâ◊Û~°º=Ú HõÅ∞QÆ∞#@∞¡
~å=∞^•ã¨™êfiq∞ `«# =ÚO^Œ~° #∞O_≥#∞. "åi áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_»QÆ<Õ,
~å=∞^•ã¨∞ J^Œ$â◊√º_»Ü≥∞º#∞. l*Ï˝ã¨QÆÅ"å_≥· Ü«∞`«_»∞ ÉÏÉÏ`À
~Ú@∞Å<≥#∞ : ''g∞~°∞ =$^Œ∞Åú ∞QÍ QÆ#|_»∞K«∞<åfl~∞° . g∞ =Ü«∞ã¨∞û g∞‰õΩ
`≥eÜ«Ú<å ?—— ÉÏÉÏ, ''<Õ#∞ =Úã¨e"å_»##∞K«∞<åfl"å? <å`À Ѩ~°∞ÔQuÎ
K«∂_»∞—— =∞#∞K«∞ Ѩ~∞° y_» "≥Ú^Œe_≥#∞. J`«_∞» ‰õÄ_® "≥O|_çOK≥#∞. P
^è∂Œ oÖ’ ÉÏÉÏ J^Œ$â◊√º_»Ü∞≥ º#∞. J`«_∞» x„^Œ #∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯<≥#∞.
"Õ∞Å∞H˘x# "≥O@<Õ ã¨fiѨfl^Œ~°≈#=Ú QÆ∂iÛ f„==ÚQÍ <åÖ’zOK«
"≥Ú^Œe_≥#∞. "åx =∞<À"≥·Yi ѨÓiÎQÍ =∂i, ÉÏÉÏ Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú#∞
„QÆÇÏ≤ OK≥#∞. J@∞ Ñ≤=∞‡@ "åx ã¨Oâ◊Ü∞« "≥Y· i ¿Ñ~å㨠ѨÓiÎQÍ `˘ÅÔQ#∞.
ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· Jã¨Å~Ú# ÉèHí Θ =∞#=Ú# #∞^Œƒqù OK≥#∞. P ^Œ$â◊º"≥ÚHõ
ã¨fiѨfl"Õ∞ HÍx, Ü«∞O^Œ∞QÆÅ „Ѩâ’fl`«Î~°=ÚÅ∞ KåÖÏ =ÚYº"≥∞ÿ#q,
~°∞zHõ~°"≥∞ÿ#q. P =∞~°∞ã¨\˜ Ü«Ú^ŒÜ«∞=∞O^Œ~°∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ Ǩ~°uH˘~°‰õΩ
QÆ∞q∞QÆ∂_çÜ«ÚO_»QÍ J`«xH˜ ÉÏÉÏ Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å qÅ∞=QÆÅ
q∞~îå~Úx, Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å #QÆ^Œ∞ xzÛ Pj~°fikOK≥#∞. J`«xx
=∞iH˘xfl ~ÀAÅ∞O_»∞=∞<≥#∞. J`«xx ÉÏÉÏ Pj~°fikOz ~Ú@¡xÜ≥∞.
''JfÖÏ¡ h‰õΩ HÍ=Åã≤#O`« _»|∞ƒ xK«∞Û#∞. h‰õΩ "Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú#∞——. J`«x
HõK«Û@ Ü≥∞‰õΩ¯= ^èŒ#=Ú ^˘~°∞HõÖË^Œ∞. HÍx Jxfl\˜HõO>Ë "Õ∞Öˇ·# =ã¨∞Î=Ù
^˘iÔH#∞. JkÜÕ∞ ÉÏÉÏ Ü«∂j~åfi^Œ=Ú. `«~∞° "å`« P Éè[í # ã¨=∂[=Ú#
ÔHO`À ^èŒ#=Ú ÅaèOK≥#∞. "åi Ü«∂„`« ‰õÄ_» [Ü«∞„Ѩ^Œ=ÚQÍ ™êÔQ#∞.
"åiÔH\ì̃ Hõ+=ì̈ ÚÅ∞ „ѨÜ∂« } =∞^躌 =Ú# HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ . JO^Œ~∞° Hˆ =∆ ∞=ÚQÍ
WÅ∞¡ KÕii. "å~°∞ ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞, Pj~åfi^Œ=ÚÅ∞, "åi Hõ\ÏHõ∆=ÚÅKÕ
QÆey# P#O^Œ=Ú QÆ∂iÛ =∞#=Ú# zOuOK«∞K«∞O_çi.
233
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
`«# Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ =$kúKÜ
Õ Ú« @‰õΩ, "åi =∞#ã¨∞ûÅ#∞ =∂~°∞Û@‰õΩ ÉÏÉÏ
Ü« ∞ =ÅOaOz# =∂~° æ = ÚÅÖ’ <˘Hõ \ ˜ K« ∂ Ѩ Ù @H© bÅ Ü≥ Ú Hõ
Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}=Ú. WѨÊ\˜H˜x x\˜ì =∂~°æ=ÚÅ#∞ ÉÏÉÏ J=ÅOaOK«∞
K«∞<åfl~°∞.
`≥O_»∂ů~ü ‰õΩ@∞O|=Ú :
ÉÏO„^•Ö’ `≥O_»∂ů~ü ‰õΩ@∞O|=ÚO_≥#∞. P ‰õΩ@∞O|=Ú
"å~°O^Œ~∞° ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ ÉèHí Θ HõeyÜ«ÚO_çi. ™êq„fÉÏ~Ú `≥O_»∂ů~ü
'N ™ê~Ú<å^äŒ Éè[í #=∂Å— Ü«∞#∞ =∞~å\© „QÆO^ä=Œ Ú#∞ 800 JÉèOí QÆ=ÚÅ∞,
Ѩ^Œ=ÚÅ`À „ѨK«∞iOK≥#∞. ^•xÖ’ ™ê~ÚbÅ ÅxflÜ«Ú =i‚OѨ|_≥#∞.
ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ „â◊^•úÉèí‰õΩÎÅ∞ QÆÅ"å~°∞ ^•xx `«Ñ¨ÊHõ K«^Œ∞==Öˇ#∞. "åi
‰õΩ=∂~°∞_»∞ ÉÏ|∞ `≥O_»∂ů~ü "≥^· ºŒ ѨsHõ‰∆ Ωõ ‰õÄ~˘Û#=Öˇ#x ~å„uO|=à◊√§
Hõ+¨ìѨ_ç K«^Œ∞=ÙK«∞O_≥#∞. J`«_»∞ H˘O^Œ~°∞ *’ºu+¨µ¯Å ã¨ÅǨ KÕÃã#∞.
"å~° ∞ J`« x *Ï`« H õ = Ú#∞ Ez D 㨠O =`« û ~° = Ú „QÆ Ç ¨ Ï =ÚÅ∞
J#∞‰õÄÅ=ÚQÍ ÖË=x K≥ÑÊ≤ i. Hõ#∞Hõ Ü«∂ =∞~°∞ã¨\˜ ã¨O=`«û~°=Ú Ñ¨sHõ‰∆ Ωõ
‰õÄ~˘Û#=Öˇ#xÜ«Ú J@∞¡ KÕã≤# `«Ñ¨ÊHõ LfÎ~°∞‚_»QÆ∞#xÜ«Ú K≥Ñ≤Êi. Wk
qx J`«x =∞#ã¨∞û‰õΩ qKå~°=Ú JâßOu HõeQÔ #∞. H˘xfl k#=ÚÅ `«~∞° "å`«
J`«x `«e¡ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK≥#∞. P"≥∞ ÉÏÉωõΩ J<ÕHõ
q+¨Ü∞« =ÚÅ`À áê@∞ `«# H˘_»∞‰õΩ qKå~°„QÆã∞¨ _Î #·≥ ã¨OQÆu ‰õÄ_» K≥ÃÑÊ#∞.
Wk qx ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∞`À W@¡xÜ≥∞#∞. ''<åÜ«∞O^Œ∞ #=∞‡Hõ=ÚOz
*Ï`«H=õ ÚÅ∞, "åx Ѷe¨ `«=ÚÅ∞, ™ê=Ú„kHõ âß„ã¨A Î Å˝ ѨÅ∞‰õΩ ÖÁHõ „ѨH¯õ ‰õΩ
„^Àã≤, `«# áê~î°=ÚÅ∞ K«^Œ∞=ÙH˘#∞=∞x K≥ѨÙÊ=Ú. âßO`« =∞#ã¨∞û`À
ѨsHõ∆‰õΩ "≥à◊√§=∞#∞=Ú. J`«_»∞ D ã¨O=`«û~°=Ú `«Ñ¨ÊHõ LfÎ~°∞‚_»QÆ∞#∞.
<åÜ«∞O^Õ #=∞‡Hõ =ÚOK«∞=∞#∞=Ú. x~°∞`åûǨÏ=Ú K≥O^Œ=^ŒÌ#∞=Ú——.
`«e¡ ~ÚO\˜H˜ =zÛ ÉÏÉÏ ã¨O^Õâ◊=Ú H˘_»∞‰õΩ‰õΩ qxÑ≤OK≥#∞. J`«_»∞
„â◊^ŒúQÍ K«k"≥#∞† ѨsHõ∆‰õΩ ‰õÄ~˘Û<≥#∞. „"å`« ѨsHõ∆Ö’ ÉÏQÆ∞QÍ „"åÃã#∞
QÍx ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÖ’ =Úxy LfÎ~°∞‚_»QÆ∞@‰õΩ HÍ=Åã≤# =∂~°∞¯Å∞
Q Q
~å=#∞H˘<≥#∞. HÍ=Ù# <À\˜Ñs¨ Hõ‰∆ Ωõ ‰õÄ~˘Û# x+¨Ñì _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . HÍx ѨsHõ‰∆ Ωõ Å∞
234
29= J^蕺ܫ∞=Ú
J`«x "≥O@|_çi. „"å`«Ñ¨sHõ∆Ö’ LfÎ~°∞‚_®Ü≥∞#xÜ«Ú <À\˜Ñ¨sHõ∆‰õΩ
~å=Öˇ#xÜ«Ú Ñ¨sH∆ÍkèHÍi Hõ|∞~°∞ ÃÑ>ˇì#∞. W@∞¡ ^è≥·~°º =K«#=Ú qx
Ü«∂`«_»∞ ѨsHõ∆‰õΩ ‰õÄ~˘Ûx Ô~O_çO\˜Ö’ LfÎ~°∞‚_®Ü≥∞#∞. „QÆǨÏ=ÚÅ∞
=ºuˆ~Hõ=ÚQÍ #∞#fl#∞ ÉÏÉÏ Hõ\ÏHõ∆=ÚKÕ P ã¨O=`«û~°=Ú Ñ¨sHõ∆Ö’
LfÎ~°∞‚_»Ü≥∞º#∞. ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ Hõ+¨ì=ÚÅ∞ =∞# ÉèíH˜Îx ã≤÷~°Ñ¨~°K«∞@‰õΩ
=∞#Å#∞ K«∞@∞ì=Ú@∞ì#∞† =∞#ŠѨsH˜O∆ K«∞#∞. ѨÓiÎ qâßfiã¨=Ú`À ÉÏÉÏ#∞
H˘Å∞K«∞#∞. =∞# Hõ$+≤ ™êy#KÀ, =∞# „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅxflÜ«Ú `«∞^Œ‰õΩ
q[Ü«∞=O`«=∞QÆ∞#∞.
D q^•ºi÷ `«O„_ç ~°ÑÚ¨¶ <å^ä~Œ å=Ù ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ <˘Hõ q^Õj HõOÃÑhÖ’
H˘Å∞=ÙO_≥#∞. =$^Œ∞úÅQÆ∞@KÕ ã¨iQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞ÖËHõ ÃãÅ=Ù ÃÑ\˜ì q„âßOu
á⁄O^Œ∞K«∞O_≥#∞. ÃãÅ=Ù HÍÅ=ÚÖ’ J`«x ã≤÷u "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_»ÖË^Œ∞. HÍ=Ù#
ÃãÅ=Ù á⁄_çyOK«=Öˇ ##∞H˘<≥#∞† ÖË^• L^ÀºQÆ=Ú #∞O_ç q~°q∞OK«∞H˘#∞@
xâ◊ÛÜ«∞=∞x `ÀK≥#∞. HõOÃÑh "Õ∞<Õ[~°∞ J`«xH˜ Ñ≤OKè«#∞ WzÛ L^ÀºQÆ
q~°=∞}=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#x xâ◊Û~ÚOK≥#∞. q∞H˜¯e #=∞‡Hõ=Ú`À
KåÖÏHÍÅ=Ú `«=∞ =^ŒÌ L^ÀºQÆ=Ú KÕã≤#"å_»∞ Hõ#∞Hõ ZO`« Ñ≤OKè«#∞
W=fi=Öˇ##∞#k Ü«∂Ö’zOK«∞K«∞O_çi. J`«x "Õ`«#=Ú <≥ʼnõΩ 150
~°∂áêÜ«∞Å∞. Ñ≤OKè«#∞ JO^Œ∞Ö’ ã¨QÆ=Ú 75 ~°∂áêÜ«∞Å∞, ‰õΩ@∞O|=Ú
Y~°∞ÛʼnõΩ ã¨iáÈ^Œ∞. HÍ|\˜ì ~¸ q+¨Ü∞« "≥∞ÿ "å~°O^Œ~∞° P`«∞~°``
« À #∞O_çi.
`«∞k x~°‚Ü«∞=Ú#‰õΩ 15 ~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞ `≥O_»∂ů~ü ÉèÏ~°º‰õΩ ÉÏÉÏ
ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÆxÑ≤Oz, ''100 ~°∂áêÜ«∞Å∞ Ñ≤OKè«#∞ WzÛ# ÉÏQÆ∞O_»∞
##∞H˘O^Œ∞#∞. Jk h‰õΩ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°=∂ ?—— Ü«∞<≥#∞. P"≥∞ ~Ú@∞¡
["åaK≥Û#∞. ''ÉÏÉÏ #<ÕflÅ Ü«∞_çQÔ ^Œ=Ù ? "Õ∞=Ú x<Õfl qâ◊fiã≤Oz Ü«Ú<åfl=Ú——.
ÉÏÉÏ 100 ~°∂áêÜ«∞Å∞ Jx##∞, J`«xH˜ 10 ~°∂áêÜ«∞Å∞ JkèHõ=ÚQÍ
J#QÍ 110 ~°∂áêÜ«∞Å∞ Ñ≤OKè«#∞ ÅaèOK≥#∞. `«# Éèí‰õΩÎÅÃÑ· ÉÏÉÏ W\˜ì
qz„`«"∞≥ #ÿ „¿Ñ=∂#∞~åQÆ=ÚÅ∞ „Ѩ^iŒ ≈OK«∞"å~°∞.
235
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
HÍÃÑì<£ Ǩ>Ë :
HÍÃÑì<£ Ǩ>Ë aHõ<Õ~°∞Ö’ #∞O_≥_ç"å_»∞. J`«_»∞ ÉÏÉωõΩ ‰õÄ~°∞Û
Éè‰í Ωõ _Î ∞» . XHõ<å_»∞ ÉÏÉÏ Ü«∞`«x ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÆxÑ≤Oz, ''##∞fl =∞~°zu"å?——
Ü«∞<≥#∞. Ǩ>Ë "≥O@<Õ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ∞ Ѩ@∞ìH˘x, ''a_»¤ `«e¡x
=∞~°z#KÀ J^≥@∞¡ „|`«∞‰õΩ#∞ ?—— J#∞K«∞ `À@Ö’xH˜ É’~Ú `å*Ï
z‰õΩ¯_»∞HÍÜ«∞Å∞ `≥zÛ ã¨fiÜ«∞OáêHõ=Ú#∞, ^ŒH} ∆˜ #∞ ÉÏÉÏ HõiÊOѨ#∞O_»QÍ,
#`«_∞» "Õ∞ÖÁ¯<≥#∞. Wk Ü«∞O`«ÜÚ« ã¨fiѨfl=∞#∞H˘<≥#∞. D =ã¨∞=Î ÙÅxfl\˜x
+≤i_ô ™ê~ÚÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ ѨOѨ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. H˘xfl k#=ÚÅ `«~∞° "å`«
QÍfieÜ«∞~ü "≥à‹§#∞. JHõ¯_»#∞O_ç 12 ~°∂áêÜ«∞Å∞ =∞xÜ«∂~°¤~°∞ ^•fi~å
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ #∞O_ç# `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞#‰õΩ |OÑ≤ JO^Œ∞Ö’ Ô~O_»∞
~°∂áêÜ«∞Å`À ã¨fiÜ«∞OáêHõ=Ú =ã¨∞Î=ÙÅ∞ z‰õΩ¯_»∞HÍÜ«∞Å∞ H˘x, 10
~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#x „"åÃã#∞. P ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ +≤i_ôH˜
áÈ~Ú HÍ=Åã≤# ™ê=∂#∞Å∞ H˘<≥#∞. HÍx z‰õΩ¯_»∞HÍÜ«∞Å∞ ^˘~°HÖõ ^Ë ∞Œ .
H˘OK≥=Ú ¿ãѨ\˜H˜ Ü≥ÚHõ „ã‘Î `«ÅÃÑ· z‰õΩ¯_»∞HÍÜ«∞Å QÆOѨ#∞ ÃÑ@∞ìH˘x
=K≥Û#∞. J`«_∞» z‰õΩ¯_»∞HÍÜ«∞Å∞ H˘x ã¨fiÜ«∞OáêHõ=Ú ã≤^=úŒ Ú KÕã≤ HÍÃÑì<£
Ǩ>Ë Ñ¨Hõ∆=Ú# ^•xx ÉÏÉωõΩ JiÊOK≥#∞. x"≥∂<£Hõ~ü =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú
J#fl=Ú ‰õÄ~° KÕã≤ ÉÏÉÏ HõiÊOK≥#∞. ÉÏÉÏ Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙÊ_»∞
J#fl=Ú W`«~° Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ =∂x z‰õΩ¯_»∞HÍÜ«∞ ‰õÄ~°#∞ u<≥#∞. D
ã¨OQÆu ¿ãflÇ≤Ï`«∞x ^•fi~å `≥eã≤H˘#fl Ǩ>Ë ã¨O`À+¨=Ú# HõO`«∞ ÖˉΩõ O_≥#∞.
Ѩq„`«=Ú KÕã≤# ~°∂áê~Ú :
WOH˘Hõ™êi Ǩ>ˉõΩ `«# WO\˜Ö’ ÉÏÉÏ `åH˜ Ѩq„`« "≥Ú#iÛ#
~°∂áê~Ú #∞OK«=Öˇ#x HÀiHõ QÆeÔQ#∞. +≤i_ôH˜ áÈ=Ù ¿ãflÇ≤Ï`«∞_˘Hõ_»∞
`«@ã¨÷Ѩ_»QÍ "åx^•fi~å Ǩ>Ë ~°∂áê~Ú Ñ¨OÃÑ#∞. P ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ +≤i_ô
KÕ~Ô #∞. ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz# Ñ≤^ÑŒ ¨ `«# QÆ∞~°∞^ŒH}
∆˜ Ü≥Úã¨OQÔ #∞. ÉÏÉÏ
^•xx *Ë|∞Ö’ "Õã≤H˘<≥#∞. `«~°∞"å`« Ǩ>Ë ~ÚzÛ# ~°∂áê~Úx W=fiQÍ
ÉÏÉÏ ^•x"≥·Ñ¨Ù ÉÏQÍ K«∂z, `«# ‰õΩ_çKÕu ÉÁ@# „"ÕÅ∞`À ÃÑ·
ÔHQÆ∞~°"Õã≤Ü«∂_ç, P ¿ãflÇ≤Ï`«∞x`À x@¡<≥#∞ : ''nxx ^•x Ü«∞[=∂xH˜
Tn „Ѩ™ê^Œ=Ú`À ‰õÄ_» WzÛ "ÕÜÚ« =Ú. <åˆHq∞ Ü«∞Hõ¯~°Ö^Ë xŒ K≥ÑÙ¨ Ê=Ú.
Q Q
âßO`«=ÚQÍ ã¨O`À+¨=ÚQÍ #∞O_»∞=∞#∞=Ú——. P ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ QÍfieÜ«∞~ü
236
29= J^蕺ܫ∞=Ú
uiy =K≥Û#∞. Ǩ>ˉõΩ ÉÏÉÏ Ñ¨q„`«=Ú KÕã≤# ~°∂áê~Ú WzÛ
[iy#^ŒO`«ÜÚ« K≥ÃÑÊ#∞. D™êi Ǩ>Ë q∞H˜¯e ã¨O`«∞+≤ì *ˇO^≥#∞. ÉÏÉÏ
ã¨^∞Œ ƒkú HõÅ∞QÆ*Ü
Ë Ú« #x „QÆÇÏ≤ OK≥#∞. =∞#óѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ HÀ~°∞>KÕ ÉÏÉÏ
`«# HÀiHõ#∞ Ü«∞^䕄ѨHÍ~°=Ú <≥~"° ~ÔÕ Û#x ã¨O`«ãO≤ K≥#∞.
"å=∞# <åˆ~fiHõ~ü :
K«^∞Œ =~°∞ eOH˘Hõ Hõ^#Œä ∞ q<≥^~Œ ∞° QÍHõ. "å=∞# <åˆ~fiHõ~ü J#∞ #`«_∞»
ÉÏÉÏ#∞ q∞H˜¯e „¿Ñq∞OK«∞"å_»∞. XHõ<å_»`«_»∞ XHõ ~°∂áê~Ú `≥K≥Û#∞.
^•xH˜ <˘Hõ „ѨH¯õ ã‘`å~å=∞ ÅHõ‡∆ }∞Å∞#∞, WOH˘Hõ „ѨH¯õ ÉèHí ÍÎO[<ÕÜÚ« _»∞
QÆÅ~°∞. J`«_»∞ ^•xx ÉÏÉÏ H˜K≥Û#∞. ÉÏÉÏ ^•xx `åH˜ Ѩq„`«"≥Ú#iÛ
Tn „Ѩ™ê^Œ=Ú`À `«# H˜=fi=Öˇ#x J`«x HÀiHõ. HÍx ÉÏÉÏ ^•xx
"≥O@<Õ *Ë|∞Ö’ "ÕãH≤ ˘<≥#∞. âߺ=∂, <åˆ~fiHõ~ü L^ÕâÌ =◊ Ú#∞ `≥Å∞ѨÙK«∞ ^•xx
uiy WzÛ"ÕÜ«Ú=∞x ÉÏÉÏ#∞ "Õ_≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞, ''nx<ÕÅ J`«x
H˜=fi=Öˇ#∞ ? nxx =∞#"Õ∞ Ü«ÚOK«∞H˘O^Œ=Ú. J`«_»∞ 25 ~°∂áêÜ«∞
ezÛ#KÀ uiy "åxk "åxH˜KÛ≥ ^Œ=Ú——. P ~°∂áê~Ú H˘~°‰Ωõ "å=∞#~å=Ù
25 ~°∂áêÜ«∞Å∞ =ã¨∂Å∞ KÕã≤ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~°ÃÑ>ˇì#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞.
''P <å}ˇ=Ú qÅ∞= 25 ~°∂áêÜ«∞Å HõO>Ë ZO`À Z‰õΩ¯=. âߺ=∂ ! ~¸
~°∂áê~Úx nã≤H˘#∞=Ú. =∞# HÀâ◊=ÚÖ’ nx #∞OK«∞=Ú. nxx h
ѨÓ*Ï=∞Ok~°=ÚÖ’ ɡ\ì˜ Ñ¨ÓlOK«∞H˘#∞=Ú——. ÉÏÉÏ Ü≥∞O^Œ∞ÅH© =∂~°=æ Ú
#=ÅOaOz~À Ü«∞_»∞QÆ∞@ ÔH=iH˜x ^è≥·~°º=Ú KåʼnõΩO_≥#∞. Z=iˆHk
Hˆ =∆ ∞"≥∂ ÉÏÉψH `≥eÜ«Ú#∞.
W~°∞=k `˘q∞‡^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
237
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
=ÚѨÊ^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
+≤i_ôH˜ ÖÏQÆ|_ç# Éèí‰õΩÎÅ∞ – HÍHÍr "≥·^Œº† ~°Ç¨Ï`å ‰õΩâßÖòK«O^£†
ѨO*Ïa ~å=∞ÖÏÖò
D Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ +≤i_ôH˜ D_çÛ# ~Ú^ŒÌ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ
=$`åÎO`«=Ú K≥ÑÙ¨ ÊH˘O^Œ=Ú.
^ŒÜ∂« =∞Ü«Ú_»∞ ÉèHí =Îõ `«ûÅ∞_»∞#QÆ∞ N™ê~ÚH˜ #=∞™ê¯~°=Ú. "å~°∞
^Œ~≈° # =∂„`«=Ú#<Õ Éè=í ™êQÆ~=° Ú#∞ `«iOѨ*ãË ≤ =∞# PѨ^ÅŒ #∞ ÉÏÃÑ^Œ~∞° .
"å~°∞ x~°∞}æ ã¨fi~°∂ѨÙÖˇ#· #∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ HÀ~°∞@KÕ ã¨Q∞Æ } ã¨fi~°∂Ѩ=Ú =Ç≤ÏOzi.
Éèí‰õΩÎÅ HÍ`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú HõeyOK«∞>Ë =∞Ǩ`«∞‡Å Hõ~°Î=º=Ú. Jk
Ü≥∂wâ◊fi~°∞_≥#· ™ê~Ú<å^ä∞Œ #‰õΩ =ÚYº`«=∞"≥∞#ÿ k, `«Ñʨ xã¨iÜ≥∞ÿ #k. "åi
áê^Œ=ÚÅ <å„â◊~ÚOz#"åi áêѨ=ÚÖˇÅ¡ #tOK«∞#∞. J\˜ì"åi „ѨQÆu
xâ◊ÛÜ«∞=Ú. "åi áê^Œ=ÚÅ∞ 㨇iOK«∞K«∞ ѨÙ}º ˆH∆„`«=ÚÅ#∞O_ç
„ÉÏǨχ}∞Å∞ =zÛ "åi ã¨xflkèÖ’ "Õ^⌠߄ã¨=Î ÚÅ∞ áê~åÜ«∞} KÕã,≤ QÍÜ«∞„f
=∞O„`«=Ú#∞ [Ñ≤OK≥^Œ~°∞. ^Œ∞~°ƒÅ∞Å=Ú, ѨÙ}ºÇ‘Ï#∞Å =∞QÆ∞@KÕ ÉèíH˜Î
Ü«∞#QÍ<Õ"∂≥ =∞#‰õΩ ^≥eÜ«∞^Œ∞. =∞#H˜O`« =∂„`«=Ú `≥eÜ«Ú#∞. W`«~∞° Å∞
Q Q
=∞#Å#∞ q_çz ÃÑ@∞ì#ѨÊ\˜H˜ ÉÏÉÏ =∂„`«=Ú =∞#Å#∞ q_»∞=~°∞. "åi
238
30= J^蕺ܫ∞=Ú
Hõ$Ѩ‰Ωõ áê„`«∞Öˇ#· "å~°∞ HÍ=Åã≤#O`« â◊H,Θ *Ï˝#=Ú, x`åºx`«º q"ÕH=õ ÚÅ#∞
á⁄O^≥^~Œ ∞° .
Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅ#∞ ѨÓiÎQÍ „QÆÇ≤ÏOz ™ê~Ú "åxx <Õ~°"Õ~°∞Û#∞.
JO^Œ∞KÕ`« Z=iH˜ HÍ=Åã≤#q "å~°∞ á⁄Ok, Hõ$`«[˝`«`À #∞O_≥^Œ~°∞. HÍx
"Õ∞=Ú "åiH˜ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ "Õ_∞» H˘<≥^=Œ Ú. =∂ `«ÑÙ¨ ÊÅxflÜ«Ú
Hõq∆ ∞Oz ™ê~Ú =∂ Ü«∂~å@=ÚÅxflÜ«Ú ÉÏѨÙQÍHõ. Hõ+=ì¨ ÚÅáêÖˇ· ™ê~Ú
hq^èŒ=ÚQÍ „áêi÷OK«∞"åi =∞#ã¨∞û âßOuOz, ÉÏÉÏ Hõ\ÏHõ∆=ÚKÕ "å~°∞
ã¨O`«∞+≤ì #O^≥^~Œ ∞° .
^ŒÜ«∂ã¨=Ú„^Œ∞_»QÆ∞ ™ê~Ú Hõ\ÏH˜∆OK«∞@KÕ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ D
„QÆO^ä=Œ Ú#∞ „"åÜ«∞QÆeQÔ #x K≥ÑÙ¨ ÊH˘<≥#∞. ÖˉΩõ #flKÀ `«#‰õΩ QÆÅ Ü≥∂Qƺ`«
Ü≥∞O`« ? Z=iO`« Hõiî#"≥∞ÿ# ѨxH˜ ѨÓ#∞H˘#QÆÅ~°<≥#∞. N™ê~Ú D
ÉèÏ~°=∞O`«Ü«Ú =Ç≤ÏOK«∞@KÕ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞‰õΩ Hõ+¨ì=ÚQÍx, „â◊=∞QÍx
HÍ#~å‰õΩO_≥#∞. `«# "å‰õΩ¯#∞, HõÅ=Ú#∞ QÆ∂_» „¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞@‰õΩ
â◊H˜Î=O`«=∞QÆ∞ *Ï˝#=∞<Õ "≥Å∞`«∞~°∞O_»QÍ #`«_»∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚQÍx,
P~å@=ÚQÍx á⁄O^Œ<ÅÕ ? J`«_∞» „"åã≤# ~¸ ѨÙã¨HÎ ~õ ∂° Ѩ=Ú# N™ê~Ú
J`«x ¿ã=#∞ QÔ H· ˘<≥#∞. Wk Ü«∞`«x QÆ`[« #‡Å ѨÙ}ºÑ¨~O° Ѩ~K° Õ „áêÑ≤OÎ K≥#∞.
HÍ=Ù# <å`«_^» $Œ +¨=ì O`«∞_»xÜ«Ú Ñ¨Ù}Ϻ`«∞‡_»xÜ«Ú J#∞H˘<≥#∞.
D „H˜Ok Hõ^äŒ ™ê^è•~°} Hõ^äŒ HÍ^Œ∞† ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# Ü«∞=∞$`«=Ú. nx
<≥=~°∞ „`åÔQ^Œ~À "å~°∞ ™ê~Ú =∞Ç≤Ï=∞#∞ ã¨~åfiO`«~åºq∞`«fi=Ú#∞
^≥eã≤H˘O^Œ∞~°∞. "åkOK«∞"å~°∞ q=∞i≈OK«∞"å~°∞ D Hõ^äŒÅ#∞ K«^Œ∞=
#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. nxH˜ HÍ=Åã≤#k Ü«∞O`«∞ÖËx „¿Ñ=∞, ÉèíH˜Î† q"å^Œ=Ú HÍ^Œ∞.
*Ï˝#∞Å∞ ÉèHí Θ qâßfiã¨=ÚÅ∞ QÆÅ"å~°∞ ÖË^• Ü≥∂QÆ∞Å ¿ã=‰õΩÅ =∞#∞H˘#∞"å~°∞,
D Hõ^ÅŒä x+¨Ñì _¨ ç "≥∞K«∞ÛH˘<≥^~Œ ∞° . `«k`«~∞° Å∞ HÍHõ=∞‡ Hõ^ÅŒä #∞H˘O^Œ∞~°∞.
J^Œ$+¨ì=O`«∞Å∞ J~Ú# ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ∞ ™ê~Ú bÅÅ#∞ HõÅÊ`«~°∞=ÙQÍ
ÉèÏqOK≥^Œ~°∞. D ™ê~Ú bÖÏ=∞$`«=Ú#∞ „`åy#KÀ J*Ï˝#∞ʼnõΩ
[#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. QÆ$ǨÏã¨∞Å÷ ‰õΩ ã¨O`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞#∞. =Ú=Ú‰õΩ∆ =ÙÅ
239
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
H˜k ™ê^èŒ#QÍ #∞ѨHõiOK«∞#∞. WHõ D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’x Hõ^äŒ#∞
„áê~°OaèOK≥^=Œ Ú.
HÍHÍr "≥·^Œº :
<åã≤H± lÖÏ¡ =}˜Ö’ HÍHÍr "≥·^Œº Ü«∞#∞"å_»∞O_≥#∞. J`«_»K«\˜
ã¨Ñ¨Îâ◊$Oy ^Õ=`«‰õΩ ѨÓ*Ïi. J`«_»<ÕHõ Hõ+¨ì=ÚÅ áêÖˇ· =∞#óâß≈Oux
áÈQ˘@∞ìH˘x K«OK«Å =∞#ã¨∞¯_»Ü≥∞º#∞. J\˜ì Ѩiã≤÷uÖ’ XHõ<å\˜
™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ^Õ=`åÅÜ«∞=Ú#‰õΩ É’~Ú `«##∞ PO^Àà◊# #∞O_ç
HÍáê_»∞=∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞ ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ "Õ_»∞H˘<≥#∞. J`«x ÉèíH˜ÎH˜ ^Õ=`«
ã¨O`«ã≤Oz Ü«∂<å\˜ ~å„u Ü«∂`«xH˜ ã¨fiѨfl=Ú# QÍxÊOz ''ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ
á⁄=Ú‡ ! h =∞#ã¨∞û âßOu =Ç≤ÏOK«∞—— #<≥#∞. D ÉÏÉÏ Ü≥∞=~À ^Õq
#_çy `≥eã≤H˘#∞@‰õΩ HÍHÍr Ü«Ú`«ûÇ≤ÏOK≥#∞. HÍx WO`«Ö’<Õ J`«xH˜
"≥∞ʼnõΩ= HõeQÔ #∞. D ÉÏÉÏ Ü≥∞=Ô~Ü · Ú« O_»=K«∞Û#x J`«_∞» Ü≥∂zOK≥#∞.
H˘O`«¿ãѨ٠PÖ’zOz# Ñ≤=∞‡@ ~¸ ÉÏÉÏ „`«ºO|ˆHâ◊fi~°∞_»∞ (t=Ù_»∞)
HÍ=K«∞Û#x J`«_»∞ ѨÙ}ºã¨÷Å=∞QÆ∞ „`«ºO|Hõ=Ú (<åã≤H± lÖÏ¡) "≥à‹§#∞.
JK«Û@ Ѩk~ÀAÅ∞O_≥#∞. JHõ¯_»∞#flO`« HÍÅ=Ú "Õ‰Ωõ = ~°≠Ï=Ú# ™êfl#=Ú
KÕã,≤ ~°∞„^Œ=Ú#∞ [Ñ≤OK«∞K«∞, Jaè¿+Hõ=Ú#∞ `«k`«~° ѨÓ[Å#∞ QÍqOK≥#∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H˜ =Ú#∞Ѩ\=˜ Öˇ<Õ JâßO`« =∞#ã¨∞¯_»∞QÍ #∞O_≥#∞. Ñ≤=∞‡@
ã¨fi„QÍ=∞=Ú#‰õΩ uiy=zÛ ^Õ=`«#∞ uiy "Õ_»∞H˘<≥#∞. P ~å„u P"≥∞
ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÆxÑ≤Oz ~Ú@¡<#≥ ∞. ''J#=ã¨~=° ÚQÍ „`«ºO|ˆHâ◊fi~°"∞≥ O^Œ∞‰õΩ
"≥o§<å=Ù ? ÉÏÉÏ Ü«∞#QÍ +≤i_ô ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü«∞x <å Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú——.
+≤i_ôH˜ áÈ=Ù>ˇ@∞¡ ? ZѨÙÊ_»∞ áÈ=Öˇ#∞ ? ÉÏÉÏ#∞ EK«∞>ˇ@∞¡ ?
Jx HÍHÍr =∞<À"庉õΩÅ`« á⁄O^Œ∞K«∞O_≥#∞. Z=~°~Ú# Ü≥∂wâ◊fi~°∞x
K«∂_»=Öˇ ##∞‰õΩ#flKÀ, P Ü≥∂yÜÕ∞QÍHõ ^≥·==Ú ‰õÄ_» J`«x HÀiHõ#∞
<≥~°"Õ~°∞Û@‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞#∞. Ü«∞^•~°÷=ÚQÍ Ü≥∂yÜ«Ú ÉèíQÆ=O`«∞_»∞#∞
<˘Hõˆ~. "åiÖ’ <Õq∞Ü«Ú ÉèË^Œ=Ú ÖË^Œ∞. Z=Ô~·# `å<≥· áÈ~Ú Ü≥∂yx
Q Q
^Œi≈OK«∞@#flk Ü«Ú`«Î|∂@Hõ=Ú. Ü≥∂y ã¨OHõeÊOK«x^Õ "åix
240
30= J^蕺ܫ∞=Ú
E_»QÆÅ∞QÆ∞ "åÔ~=~°∞ ? J`«x Ü«∂[˝ ÖËHõ K≥@∞ì P‰õΩ QÆ∂_» Hõ^ŒÅ^Œ∞.
Ü≥∂y ^Œ~≈° #=Ú#ÔH· Éè‰í Ωõ _Î ∞» ZO`« "Õ^#Œ Ѩ_∞» <À, ZO`« ÉèHí Î̃ qâßfiã¨=ÚÅ∞
EѨÙ<À, Ü«∞O`« `«fi~°QÍ#∞, |Å=ÚQÍ#∞ J`«x HÀiHõ <≥~°"Õ~°∞#∞.
^Œ~≈° #=Ú#ÔH· PǨfixOK«∞"å_Õ =K«∞Û"åxH˜ ™êfiQÆ`« ã¨<åflǨÏ=Ú ÖÁ#~°∞Û#∞.
HÍHÍr q+¨Ü«∞=ÚÖ’ J>Ë¡ [iÔQ#∞.
âߺ=∂ „"≥Ú‰õΩ¯ :
HÍHÍr +≤i_ôH˜ áÈ=Ù@ HÍÖ’zOK«∞K«∞O_»QÍ, XHõ Ü«∞ukä J`«xx
+≤i_ôH˜ fã≤H˘xáÈ=Ù@ HÍ`«x ~ÚO\˜ˆH =K≥Û#∞. J`«_çOÔH=_À HÍ^Œ∞,
ÉÏÉωõΩ =ÚYº Éèí‰õΩÎ_»∞ âߺ=∂ÜÕ∞. âߺ=∂ P ã¨=∞Ü«∞=Ú# =}˜H˜ Z@∞¡
=K≥Û<À K«∂`«=Ú. âߺ=∂ ÉÏź=ÚÖ’ [|∞ƒÑ¨_ç#ѨÙÊ_»∞ J`«x `«e¡
`«=∞ QÆ$ǨÏ^Õ=`«Ü«∞QÆ∞ =}˜Ö’x ã¨Ñ¨Îâ◊$OyH˜, '[|∞ƒ #Ü«∞=Ú HÍQÍ<Õ h
^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ =zÛ a_»¤#∞ háê^Œ=ÚÅÃÑ· ɡ>ˇì^Œ—#x „"≥Ú‰õΩ¯H˘<≥#∞.
H˘xfl ã¨O=`«û~°=ÚÅ Ñ≤=∞‡@ P `«e¡ ‰õΩK«=ÚÅÃÑ· `å=∞~° ÖËz P"≥∞
q∞H˜¯e ÉÏ^èŒÑ¨_≥#∞. `«#‰õΩ #Ü«∞"≥∞ÿ#KÀ Ô~O_»∞ "≥O_ç ‰õΩK«=ÚÅ∞
ã¨=∞iÊOK≥^Œ#x JѨÙÊ_çOH˘Hõ „"≥Ú‰õΩ¯ „"≥ÚÔH¯#∞. HÍx D Ô~O_»∞
„"≥Ú‰õΩ¯Å∞ ‰õÄ_» P"≥∞ K≥e¡OK«ÖË^Œ∞. P"≥∞ K«xáÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ D ã¨OQÆu
âߺ=∂‰õΩ K≥Ñ≤Ê Ô~O_»∞ „"≥Ú‰õΩ¯Å∞ K≥e¡OK«∞ ÉèÏ~°=Ú <å`«xÃÑ· "≥·z P"≥∞
=∞$uK≥O^≥#∞. âߺ=∂ H˘<åflà◊§‰õΩ P „"≥Ú‰õΩ¯Å#∞ ѨÓiÎQÍ =∞~°K≥#∞.
W@∞¡ 30 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ QÆ_»K≥#∞. JѨÊ\’¡ +≤i_ôH˜ XHõ ¿Ñ~°∞ á⁄Ok#
*’ºu+¨µ¯_»∞ =zÛ <≥Å k#=ÚÅK«@ =∞HÍ=Ú KÕÃã#∞. J`«_»∞ N=∂<£
|∂\© "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åiH˜ K≥ÑÊ≤ # Éèqí +¨º`«∞Î ã¨O`«$Ñ≤HÎ ~õ =° ÚQÍ #∞O_≥#∞. âߺ=∂
`«=Ú‡_»∞ ÉÏáêl *’ºu+¨ ѨO_ç`∞« x ã¨O„ѨkOK«QÍ J`«_∞» `«e¡ „"≥Ú‰õΩ¯Å∞
K≥eO¡ K«Hõ áÈ=Ù@KÕ "åiH˜ Hõ+=ì¨ ÚÅ∞ ã¨ÑâΨ $◊ Oy ^Õ=`« HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« K«∞#fl^Œ<#≥ ∞.
ÉÏáêr ~¸ ã¨OQÆu âߺ=∂‰õΩ `≥eÜ«∞Ѩ~K° #≥ ∞. JѨÙÊ_»∞ âߺ=∂‰õΩ ã¨~fi° =Ú
[˝Ñ≤ÎH˜ =K≥Û#∞. WOHõ#∞ PÅ㨺=Ú KÕã≤#KÀ ǨxHõ~°=∞x Ü≥∞Oz âߺ=∂
XHõ HõO™êex aez, Ô~O_»∞ "≥O_ç ‰õΩK«=ÚÅ∞ KÕ~ÚOK≥#∞. =∞ã‘^Œ∞‰õΩ
241
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
É’~Ú ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_ç, Ô~O_»∞ ‰õΩK«=ÚÅ #K«@ ɡ\˜ì, `«#
„"≥Ú‰õΩ¯Å#∞ K≥Å¡*ËÜ«Ú=∞x, ÉÏÉÏÜÕ∞ `«# ã¨Ñ¨Îâ◊$Oy ^Õ=`« Ü«∞QÆ∞@KÕ
"åx <å"≥∂kOK«∞=∞x "Õ_#≥ ∞. ''h=Ù ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ É’~Ú ã¨ÑâΨ $◊ Oy ^Õ=`«‰Ωõ
„"≥Ú‰õΩ¯#∞ K≥e¡OѨٗ— =∞x ÉÏÉÏ x~°ƒOkèOK≥#∞. ÉÏÉÏ Tnx
Pj~åfi^Œ^Œ=Ú#∞ á⁄Ok, âߺ=∂ =}˜ Ѩ@ì}=Ú#‰õΩ |Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞.
ѨÓ*Ïi ~ÚÅ∞¡ "≥^Œ‰õΩK«∞ `«∞^Œ‰õΩ HÍHÍr ~ÚÅ∞¡ KÕÔ~#∞. JѨÙÊ_»∞ HÍHÍr
+≤i_ôH˜ áÈ=Öˇ#x Q˘Ñ¨Ê ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú`À #∞O_≥#∞. J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’
âߺ=∂ "åiO\˜H˜ "≥à‹§#∞. Wk ZO`« Ü«∂â◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# HõÅ~ÚHõÜ≥∂
K«∂_»∞_»∞ !
''g∞Ô~=fi~°∞ ? ZK«Û\˜ #∞O_ç =zÛ<å——~°x HÍHÍr Ü«∞_çÔQ#∞.
≥ ‰õΩ¯ K≥eO¡ K«∞@ H˜H¯õ _»‰Ωõ =zÛ<å——#x
''=∂k +≤i_ô, <Õ#∞ ã¨ÑâΨ $◊ OyH˜ "„ Ú
âߺ=∂ Ü«∞<≥#∞. +≤i_ô #∞Oz =K≥Û#x `≥eÜ«∞QÍ<Õ âߺ=∂#∞ HÍHÍr
H“QÆeOK«∞ H˘<≥#∞, „¿Ñ=∞KÕ "≥∞ÿ=∞~°K≥#∞. "å~°∞ ™ê~ÚbÅÅ QÆ∂iÛ
=ÚK«Û\˜OK«∞H˘xi. âߺ=∂ „"≥Ú‰õΩ¯ÅxflÜ«Ú K≥eO¡ z# Ñ≤=∞‡@ "åi^Œ~Ì ∞°
+≤i_ôH˜ |Ü«∞Å∞^Õii. +≤i_ô KÕ~°QÆ<Õ HÍHÍr =∞ã‘^Œ∞‰õΩ É’~Ú ÉÏÉÏ#∞
Ez, "åi áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_≥#∞. J`«x HõO_»∞¡ Hõhfl\˜`À xO_≥#∞. J`«x
=∞#ã¨∞û âßOuOK≥#∞. ã¨ÑâÎ̈ $◊ Oy ^Õ=`« ã¨fiѨfl=ÚÖ’ `≥eÜ«∞Ѩ~z° # suQÍ
ÉÏÉÏ#∞ K«∂_»Q<Æ Õ J`«x =∞#ã¨∞ûÖ’x K«OK«Å`«fi=∞O`«ÜÚ« áÈ~Ú „ѨâßOu
=Ç≤ÏOK≥#∞. HÍHÍr `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ x@¡#∞H˘<≥#∞. ''Uq∞ D Ü«∞^Œ∞ƒ`ù â« H◊ Θ
! ÉÏÉÏ ÜÕ∞q∞Ü«Ú Ñ¨Å∞HõÖ^Ë ∞Œ . L`«~Î ° Ñ „ `¨ ∞« º`«~Î =
° ÚÅ∞ ‰õÄ_» [~°∞QÆÖ^
Ë ∞Œ .
Pj~° fi K« # =ÚÅ<≥ · # Ѩ Å ∞Hõ Ö Ë ^ Œ ∞ . ˆ H =Å=Ú "åi ^Œ ~ ° ≈ #"Õ ∞
ã¨O`À+¨=Ú#‰õΩ HÍ~°}=∞Ü≥∞º#∞. "åi ^Œ~°≈# =∂„`«=Ú#<Õ <å
=∞#âßÛOK«Åº=Ú áÈ~Ú#k. JO`«~°OQÆ=Ú# P#O^Œ =Ú^ŒƒùqOz#k.
WkÜÕ∞ ^Œ~°≈#ÉèÏQƺ=Ú——. J`«_»∞ `«# ^Œ$+≤ì ™ê~Ú<å^äŒ∞x áê^Œ=ÚÅÃÑ·
xy_çOK≥#∞. J`«x <À@ =∂@ ~å‰õΩO_≥#∞. ÉÏÉÏ bÅÅ∞ qx Ü«∞`«x
Q Q
ã¨O`À+¨=Ú# HõO`«∞ÖˉΩõ O_≥#∞. ÉÏÉÏ#∞ ã¨~fi° 㨺 â◊~}
° ÏQÆu "Õ_#≥ ∞. `«#
242
30= J^蕺ܫ∞=Ú
"Õ^#Œ #∞ ÉÏ^èÅŒ #∞ =∞~°K#≥ ∞. ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^≥#∞. JHõ¯_»
12 ~ÀAÅ∞ ã¨∞Y=ÚQÍ #∞O_ç `«∞^Œ‰õΩ ÉÏÉÏ =^ŒÌ ÃãÅ=Ù fã¨∞H˘x "åi
Tn „Ѩ™ê^Œ=Ú#∞ Pj~°fiK«#=Ú#∞ á⁄Ok ~ÚÅ∞¡ KÕ~Ô #∞.
~°Ç¨Ï`å ‰õΩâßÖòK«O^£ :
`≥Å"¡ å~°∞~°≠Ï=Ú# =zÛ# ã¨fiѨfl=Ú x[=∞QÆ∞#x Ü«∞O^Œ∞~°∞. Wk
ã¨`«º"Õ∞ HÍ=K«∞Û. HÍx ÉÏÉÏ ã¨fiѨfl=ÚʼnõΩ HÍÅxÜ«∞=∞=Ú ÖË^Œ∞. XHõ
L^•Ç¨Ï~°}=Ú : XHõ<å_»∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ÉÏÉÏ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ∞« #∞
~°Ç¨Ï`å‰õΩ áÈ~Ú, KåÖÏ ~ÀAÅ #∞O_ç K«∂_»‰õΩO_»∞@KÕ, ‰õΩâßÖòK«O^£#∞
fã≤H˘x ~°=∞‡<≥#∞. XHõ \ÏOQÍ#∞ nã≤H˘x HÍHÍ ~°Ç¨Ï`å "≥à‹§#∞.
‰õΩâßÖòK«O^£#∞ Hõeã≤H˘x ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# "å~°Î #O^Œ*ËÃã#∞. nxx qx
‰õ Ω âßÖò K « O ^£ Ü« ∂ â◊ Û ~° º Ѩ _ ≥ # ∞. =∞^è • ºÇ¨ Ï fl Éè ’ [<å#O`« ~ ° = Ú
x„^ŒáÈ=ÙK«∞O_»QÍ `«#‰õΩ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ ÉÏÉÏ Hõ#Ѩ_ç "≥O@<Õ +≤i_ôH˜
~°=∞‡x#O^Œ∞# #`«_»∞ +≤i_ôH˜ áÈ=Ù@‰õΩ P`«∞~°`«`À #∞<åfl#x K≥ÃÑÊ#∞.
`«# QÆ∞é]=Ú JK«Û@ ÖˉõΩO_»∞@KÕ, `«# ‰õΩ=∂~°∞x ÉÏÉωõΩ D ã¨OQÆu
^≥Å∞ѨÙ@ÔH· ѨOÃÑ#∞. ‰õΩ=∂~°∞_»∞ T~°∞ |Ü«∞@‰õΩ áÈ=Ùã¨iH˜ nH˜∆`ü
\ÏOQÍ#∞ fã≤H˘x =K≥Û#∞. ‰õΩâßÖòK«O^£#∞ nã≤H˘x ~å=Åã≤#^Œx ÉÏÉÏ
nH˜` ∆ ∞« ‰õΩ K≥ÑÙ¨ Ê@KÕ, x^Œ~Ì ∞° \ÏOQÍÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO_ç +≤i_ôH˜ KÕii. ‰õΩâßÖòKO« ^£
ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK≥#∞. JO^Œ~°∞ ã¨O`«ã≤Ozi. ÉÏÉÏ „Ѩ^Œi≈Oz# D
bÅÅ#∞ Ez ‰õΩâßÖòKO« ^£ =∞#ã¨∞û Hõ~QÔ° #∞.
ѨO*Ïa ~å=∞ÖÏÖò (ÉÁOÉÏ~Ú) :
XHõ<å_»∞ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ #∞O_»∞ ѨO*Ïa „ÉÏǨχ}∞_»∞ ~å=∞ÖÏÖò
Ü«∞#∞"å_»∞ XHõ ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÍOK≥#∞. P ã¨fiѨfl=ÚÖ’ ÉÏÉÏ Hõ#Ѩ_ç
+≤i_ôH˜ ~°=∞‡<≥#∞. ÉÏÉÏ "åxH˜ =∞ǨÏO`«∞ =Öˇ QÆxÑ≤OK≥#∞ HÍx J`«xH˜
"åÔ~K«@ QÆÅ~À `≥eÜ«∞‰õΩO_≥#∞. áÈ~Ú "åix K«∂_»=Öˇ#x =∞#=Ú#
xâ◊Û~ÚOK≥#∞. HÍx z~°∞<å=∂ `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@KÕ KÕÜ«Ú@ ˆHq∞Ü«Ú
`ÀK«‰õΩO_≥#∞. Z=i<≥·# =∞#=Ú Ñ≤ez#KÀ =K«∞Û"åi H˘~°‰õΩ HÍ=Åã≤#
243
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
=xflÜ«Ú =∞#=Ú ã¨=∞‰õÄ~Ô Û^Œ=Ú. D q+¨Ü∞« =ÚÖ’ ‰õÄ_» J@¡<Õ [iÔQ#∞.
J`«_»∞ P<å_»∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú gkäÖ’ áÈ=ÙK«∞O_»QÍ XHõ ^Œ∞HÍ}=ÚÖ’
ÉÏÉÏ á¶È\’#∞ EK≥#∞. ã¨fiѨfl=ÚÖ’ Ez# =∞ǨÏO`«∞ =ÚY ÅHõ} ∆ =Úb
Ѩ@=ÚÖ’ #∞#fl "åx`À ã¨iáÈÜ≥∞#∞. Hõ#∞Q˘#QÍ Ü«∂ Ѩ@=Ú N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
™ê~ÚÉÏÉÏ^Œx `≥eÃã#∞. J`«_»∞ "≥O@<Õ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú Ü«∞K«Û@<Õ `«#
Ü«∞O`«ºHÍÅ=Ú =~°‰Ωõ O_≥#∞.
Dq^è=Œ ÚQÍ ÉÏÉÏ `«# Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ^Œ~≈° # q∞K«∞Û@ÔH· +≤i_ôH˜ fã≤H˘x
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
S^Œ= ~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú
=K«∞ÛK«∞O_≥#∞. "åi ~ÚǨÏѨ~=° ÚÅ HÀiHõÅ∞ <≥~"° ~Õ ∞° ÛK«∞O_≥#∞.
=ÚѨÊ^=Œ J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú ™È=∞"å~°=Ú

=ÚѨÊk Ü≥ÚHõ@= J^蕺ܫ∞=Ú

abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
ÉÏÉÏ ã¨=ÚY=Ú# =∞~°}˜Oz#"å~°∞ – ã¨<åºã≤ q[Ü«∂#O^£†
ÉÏÖÏ~å"£∞ =∂<£Hõ~ü†
`å`åº ™êÃÇÏ|∞ #∂ů~ü † "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞† ѨÙe

D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ ã¨xflkèÖ’ H˘O`«=∞Ok`À áê@∞ XHõ

ѨÙe ‰õÄ_» =∞~°}=Ú á⁄O^Œ∞@#∞ QÆ∂iÛ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ =i‚OK«∞K«∞<åfl_»∞.
<åÅæ=~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú =∞~°}HÍÅ=Ú# =∞#ã¨∞û#O^Œ∞#fl HÀiHõ QÍx, Ü«∂Ö’K«# QÍx P
=ºH˜Î Éèíq+¨º`«∞Î#∞ x~°‚~ÚOK«∞#∞. ÉèíQÆ=næ`« 8= J^蕺ܫ∞=Ú# 5–6
â’¡ H õ = ÚÅÖ’ NHõ $ +¨ µ ‚ _ ç @ ∞¡ K≥ Ñ ≤ Ê Ü« Ú <åfl_» ∞ . ''Z=~° ~ Ú`Õ "åi
Ü«∞O`«º^ŒâÜ ◊ ∞« O^Œ∞ ##∞fl [˝ÑÜ Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘O^Œ∞~À "å~°∞ ##∞fl KÕ~Ô ^Œ~∞° .
Z=~°~Ú`Õ ÜÕ∞^À =∞~˘Hõ ^•xx ^蕺xOK≥^Œ~À, "å~°∞ ^•x<Õ á⁄O^≥^Œ~°∞——.
JO`«ºHÍÅ=∞O^Œ∞ =∞#=Ú =∞Oz Ü«∂Ö’K«#ÖË =∞#ã¨∞û#O^Œ∞OK«∞
H˘#QÆÅ=∞#∞ xâ◊ÛÜ«∞=Ú ÖË^∞Œ . J<ÕH=õ ∞Ok J<ÕHõ HÍ~°}=ÚÅ =Å¡ ÉèÜ í ∞« Ѩ_ç

Q Q
Ü«∞^Œi áÈÜ≥∞^Œ~°∞. HÍ=Ù# JO`«º ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û#∞ xÅHõ_»QÍ
244 245
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
<Õ^À =∞Oz Ü«∂Ö’K«#Ü«∞O^Õ xÅ∞Ѩ =Öˇ##flKÀ x`«º=Ú ^•x #Éèºí ã≤OK«∞
@=ã¨~=° Ú. ÉèQí =Æ O`«∞x ^蕺#=Ú KÕÜÚ« K«∞ [˝ÑÜ
Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘x Ü≥∞Å¡ÑÙ¨ Ê_»∞
ÉèíQÆ=<åfl=∞㨇~°} KÕã≤#KÀ, =∞~°} HÍÅ=∞O^Œ∞ QÍ|~å Ѩ_»‰õΩO_»
LO_»QÆÅ=∞x Ü≥∂wâ◊fi~°∞ÅO^Œ~°∞ =∞#‰õΩ É’kèOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. Éèí‰õΩÎÅ∞
Ü≥∂QÆ∞ʼnõΩ ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu KÕÃã^Œ~°∞. UÅ# ã¨~°fiA˝ÅQÆ∞ Ü≥∂QÆ∞Å∞
^•i K«∂Ñ≤, Ü«∞O`«ºHÍÅ=Ú# ã¨Ç¨Ü«∞=Ú KÕÃã^Œ~°x "åi #=∞‡Hõ=Ú.
J@∞=O\˜q H˘xfl ~ÚK«Û@ K≥ÃÑÊ^Œ=Ú.
ã¨<åºã≤ q[Ü«∂#O^£ :
q[Ü«∂#O^£ J#∞ =∞„^•ã¨∞ ^ÕâÑ◊ Ù¨ ã¨<åºã≤ =∂#㨠ã¨~À=~°=Ú#‰õΩ
Ü«∂„`å~°÷"≥∞ÿ |Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞. =∂~°æ=ÚÖ’ ÉÏÉÏ ã¨OQÆu qx +≤i_ôÖ’
PÔQ#∞. JHõ¯_» ǨÏi^•fi~°=Ú#∞Oz =zÛ# ã¨<åºã≤Ü∞« QÆ∞ ™È=∞^Õ=™êfiq∞x
Hõeã≤H˘<≥#∞. =∂#㨠ã¨~À=~°ÑÙ¨ Ü«∂„`« QÆ∂iÛ q=~°=ÚÅ#∞ Hõ#∞Q˘<≥#∞.
=∂#㨠ã¨~À=~°=Ú QÆOQÀ„uH˜ 500 "≥∞ÿà◊§ÃÑ·# QÆÅ^Œx, „Ѩܫ∂}=ÚÖ’
HõÅ∞QÆ∞ Hõ+¨ì=ÚÅxfl\˜x P ™êfiq∞ =i‚OK≥#∞. =∞OK«∞ Ü≥∞‰õΩ¯=xÜ«Ú
ÉèÏ+¨ „Ѩu 50 „HÀã¨∞ʼnõΩ =∂~°∞#xÜ«Ú Éè∂í \Ï<£ „Ѩ[Å ã¨Oâ◊Ü∞« <≥[· =Ú#∞,
"å~°∞ Ü«∂„u‰õΩÅ#∞ ÃÑ@∞ì Hõ+¨ì=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx *ˇÃÑÊ#∞. nxx
qx ã¨<åºã≤ x~åâ◊K≥Ok Ü«∂„`«#∞ =∂#∞H˘<≥#∞. J`«_»∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌˆHy
™êëêì O QÆ #=∞™ê¯~° = Ú KÕ Ü « ∞ QÍ ÉÏÉÏ HÀѨ y Oz ~Ú@¡ < ≥ # ∞.
''D ѨxH˜=∂e# ã¨<åºã≤x `«iq∞ "ÕÜ«Ú_»∞. "åx ™êOQÆ`«º=Ú =∞#
‰õΩѨÜÚ« Hõ=Î Ú QÍ^Œ∞——. ã¨<åºã≤H˜ ÉÏÉÏ <≥[· =Ú `≥eÜ«∞#O^Œ∞# Jã¨O`«$Ñ≤Î
HõeÔQ#∞. ‰õÄ~°∞ÛO_ç [~°∞QÆ∞K«∞#fl q+¨Ü«∞=ÚÅxflO\˜x QÆ=∞xOK«∞
K«∞O_≥#∞. Jk L^ŒÜ∞« =Ú# [~°∞QÆ∞ ^Œ~åƒ~°∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú. =∞ã‘^∞Œ Éè‰í Ωõ ÅÎ KÕ
„H˜„H˜¯iã≤ Ü«ÚO_≥#∞. "å~°∞ ÉÏÉÏ#∞ J<ÕHõ q^èŒ=ÚŠѨÓlOK«∞K«∞O_çi.
H˘O^Œ~°∞ "åi áê^Œ=ÚÅ Hõaè¿+Hõ=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_çi. "åi ÉÁ@# „"ÕÅ∞
#∞O_ç f~°÷=Ú#∞ H˘O^Œ~°∞ „`åQÆ∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~°∞ ^•xx HõO_»¡
Q Q
Hõ^Œ∞ÌH˘#∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~°∞ ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú# Hõ`«Î~°∞ K«O^Œ#=ÚÅ#∞
246
31= J^蕺ܫ∞=Ú
ѨÓÜ«ÚK«∞O_çi. *Ïu =∞`« Éè^Ë =Œ ÚÅ∞ ÖËHõ Ü«∞O^Œ~∞° #∞ ¿ã= KÕÜÚ« K«∞O_çi.
ÉÏÉÏ `«##∞ HÀÑ≤Oz#ѨÊ\˜H˜ P`«xH˜ ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞ HõeQÔ #∞. HÍ=Ù#
<å`«xH˜ P ã¨Å÷ =Ú q_çzÃÑ@∞ì H˜+=ì̈ Ú ÖˉΩõ O_≥#∞.
J`«_»∞ +≤i_ôÖ’ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞O_ç# Ñ≤=∞‡@ `«e¡H˜ [|∞ƒQÍ
#∞#fl^Œx =∞„^•ã¨∞ #∞O_ç L`«Î~°=Ú =K≥Û#∞. qã¨∞QÆ∞K≥Ok J`«_»∞ `«#
`«e¡ =^ŒÌ‰õΩ áÈQÀÔ~#∞. HÍx ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ ÖËx^Õ +≤i_ô q_»∞= ÖˉõΩO_≥#∞.
L`«Î~°=Ú fã≤H˘x ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#ÔH· "≥à‹§#∞. WO\˜H˜ áÈ=Ù@‰õΩ ÉÏÉÏ
Ü«∂[˝ "Õ_≥#∞. ã¨~°fiA˝_»QÆ∞ ÉÏÉÏ, =ÚO^Œ∞ [~°∞QÆÉ’=Ù#k „QÆÇ≤ÏOz,
''h `«ex¡ JO`« „¿Ñq∞OK«∞"å_»=~Ú`Õ ã¨<åºã¨"∞≥ O^Œ∞‰õΩ ѨÙK«∞ÛH˘O\˜q ?
HÍëêÜ«∞ =„ã¨=Î ÚÅ∞ ^èiŒ OK«∞"åxH˜ ^ÕxÜ«∞O^Œa=è ∂#=Ú K«∂ѨÙ@ `«Q^Æ ∞Œ .
h |㨉õΩ áÈ~Ú Ç¨~ÚQÆ ‰õÄ~°∞ÛO_»∞=Ú. FÑ≤Hõ`À H˘kÌ~ÀAÅ∞
‰õÄ~°∞ÛO_»∞=Ú. "å_®Ö’ ÃщõΩ¯ ^˘OQÆÅ∞<åfl~°∞. `«Å∞Ѩ٠QÆ_çÜ«∞ "Õã≤H˘x
*Ï„QÆ`«ÎQÍ #∞O_»∞=Ú. ^˘OQÆÅO`«Ü«Ú ^ÀK«∞H˘x áÈÜ≥∞^Œ~°∞. ^èŒ#=Ú,
Sâ◊fi~°º=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q x`«º=Ú HÍ=Ù. â◊s~°=Ú tkäÅ"≥∞ÿ `«∞^Œ‰õΩ
#tOK«∞#∞. nxx `≥eã≤H˘x, h Hõ~=ΰ º=Ú#∞ *ËÜÚ« =Ú. WǨÏÖ’Hõ Ѩ~Ö° ’Hõ
=ã¨∞=Î ÙÅxfl\˜Ü∞« O^Œ∞ QÆÅ Ü«∞aè=∂#=Ú q_çz ÃÑ@∞ì=Ú. Z=~°~Ú`Õ D
„ѨHÍ~°=ÚQÆ *Ëã≤ ǨÏi Ü≥ÚHõ¯ áê^Œ=ÚÅ#∞ â◊~°}∞ "Õ_≥^Œ~À, "å~°∞ ã¨HõÅ
Hõ+¨ì=ÚÅ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞H˘x "≥∂Hõ∆=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. Z=~°~Ú`Õ ÉèíH˜Î
„¿Ñ=∞Å`À ÉèíQÆ=O`«∞x ^蕺#=Ú KÕã≤ =∞##=Ú KÕÃã^Œ~À "åiH˜ ^Õ=Ù_»∞
Ѩ~°∞ÔQuÎáÈ~Ú ã¨Ç¨Ü«∞=Ú KÕÜ«Ú#∞. h ѨÓ~°fi ѨÙ}º "≥∞‰õΩ¯=QÆ∞@KÕ h
qHõ¯_»‰Ωõ ~åQÆeyuq. <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ # ^•xx *Ï„QÆ`QΫ Æ qx rq`« Ѩ~=° ∂=kèx
HÍOK«∞=Ú. HÀiHõÅ∞ ÖËx"å_»"≥· ˆ~Ѩ\˜#∞O_ç ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ áê~åÜ«∞}
KÕÜ«Ú=Ú. „â◊^Œú`À =¸_»∞ ã¨áêÎǨÏ=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú=Ú. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
ã¨O`«∞+≤ì *ˇOk h qKå~°=ÚÅ#∞ ^˘ÅyOK«∞#∞. h „Éè=í ∞Å∞ x„+¨¯q∞OK«∞#∞.
h‰õΩ âßOu HõÅ∞QÆ∞#∞—— Jxi. J`«x =∞~°}=Ú ã¨g∞Ñ≤Oz#O^Œ∞# ÉÏÉÏ
J`«xH© q~°∞QÆ∞_»∞ #∞Ѩ^tÕ OK≥#∞. ÉÏÉÏ ‰õÄ_® `«# ^ÕÇ¨ =™ê# ã¨=∞Ü«∂#
247
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
=∞$`«∞º^Õ=`«‰Ωõ „Ñ‘u HõeyOKÕ '~å=∞ q[Ü«∞=Ú— K«kqOK≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜
Ü« Ú ^Œ Ü « ∞ =Ú ™êfl#=Ú "≥ Ú ^Œ Å QÆ ∞ #q Ü« ∂ K« i Oz# Ñ≤ = ∞‡@
q[Ü«∂#O^Œ∞_»∞ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ ÖˇO_ô `À@Ö’ UHÍO`«=Ú# K«^∞Œ =Ù@‰õΩ
„áê~°OaèOK≥#∞. ~Ô O_»∞ áê~åÜ«∞}=ÚÅ∞ KÕÜ∞« QÆ<Õ Ü«∞Åã≤áÈÜ≥∞#∞. "å_®‰õΩ
=zÛ Ô~O_»∞ k#=ÚÅ∞O_≥#∞. =¸_»=~ÀA Ѷ¨H©~°∞ (|_Õ) ÉÏÉÏ `˘_»ÃÑ·
„áê}=ÚÅ∞ =^ŒÖˇ#∞. ÉÏÉÏ XHõ ~À[O`«Ü«Ú â◊==Ú #@∞ÖË
Ü« Ú OK« ∞ _» < ≥ # ∞. Ñ≤ = ∞‡@ áÈb㨠∞ "åO„_» ∞ =zÛ qKå~° } [iÑ≤
â◊=ã¨O™ê¯~°=Ú HÍ[˝xzÛi. Ü«∞^äÀz`«=ÚQÍ â◊s~°=Ú#∞ `«y#
ã¨÷Å=Ú#O^Œ∞ ѨÓ_çÛi. D q^èŒ=ÚQÍ ÉÏÉÏ P ã¨<åºã≤ ã¨^ŒæuH˜
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_#≥ ∞.
ÉÏÖÏ~å"£∞ =∂<£Hõ~ü :
ÉÏÖÏ~å"£∞ =∂<£H~õ ü J#∞ QÆ$ǨÏã¨∞_÷ ˘Hõ_∞» ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ _Î ∞» QÍ #∞O_≥#∞.
J`«x ÉèÏ~°º K«xáÈÜ≥∞#∞. J`«_»∞ q~°H˜Î K≥Ok H˘_»∞‰õΩ#‰õΩ QÆ$ǨÏÉèÏ~°
=∞ѨÊyOz +≤i_ôH˜ =zÛ ÉÏÉÏ`À #∞O_≥#∞. J`«x ÉèHí HΘ ˜ ÉÏÉÏ "≥∞K«∞ÛH˘x,
J`«xH˜ ã¨^Œæu HõÅ∞QÆ *ËÜ«∞=Öˇ#x ~¸ kQÆ∞= suQÆ *ËÃã#∞. ÉÏÉÏ
J`«xH˜ 12 ~°∂áêÜ«∞ezÛ ã¨`å~å lÖÏ¡Ö’x =∞zÛùO„^ŒQÆ_£Ö’ #∞O_»∞
=∞<≥#∞. ÉÏÉÏ#∞ q_çzÃÑ\˜ì =∞zÛùO„^ŒQÆ_£Ö’ #∞O_»∞@ J`«xH˜+¨ì=Ú
ÖˉõΩO_≥#∞. HÍx ~Ú^Õ J`«xH˜ =∞Oz =∂~°æ=∞x ÉÏÉÏ Ü≥ÚÑ≤ÊOK≥#∞.
JK«@ ~ÀA‰õΩ =¸_»∞™ê~°∞Å∞ ^蕺#=Ú KÕÜÚ« =∞<≥#∞. ÉÏÉÏ =∂@ÅO^Œ∞
#=∞‡Hõ=ÚOz =∂<£Hõ~ü =∞zÛùO„^ŒQÆ_»=Ú#‰õΩ =K≥Û#∞. JHõ¯_ç K«Hõ¯x
^Œ$â◊º=Ú#∞, â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ h\˜x, P~ÀQƺ"≥∞#ÿ QÍex, K«∞@∞ì„ѨH¯õ Å QÆÅ „ѨH$õ u
™œO^Œ~°º=Ú#∞ Ez ã¨O`«ã≤Oz, ÉÏÉÏ ÃãÅqzÛ# „ѨHÍ~°=Ú q∞H˜¯e
f„==ÚQÍ ^蕺#=Ú KÕÜ«∞ "≥Ú^Œe_≥#∞. H˘Åk k#=ÚÅ Ñ≤=∞‡@ Ü≥ÚHõ
^Œ$â◊º=Ú#∞ QÆ<≥#∞. ™ê^è•~°}=ÚQÍ Éèí‰õΩÎÅ∞ ã¨=∂kèã≤÷uÜ«∞O^Œ∞ k"åº#∞
Éèí==ÚÅ#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. QÍx =∂<£Hõ~ü q+¨Ü«∞=ÚÖ’ #@∞¡QÍHõ
Q Q
K≥·`«#º=Ú#‰õΩ =zÛ# Ñ≤=∞‡@ k=º^Œ~°≈#=Ú ÅaèOK≥#∞. J`«xH˜ ÉÏÉÏ
248
31= J^蕺ܫ∞=Ú
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ QÍxÊOK≥#∞. =∂<£Hõ~ü ÉÏÉÏ#∞ EK«∞@ÜÕ∞QÍHõ `«# #K«@
Hˆ ŠѨOÑ≤u=x Ü«∞_çQÔ #∞. ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''+≤i_ôÖ’ J<ÕHÍÖ’K«#Å∞
h =∞#ã¨∞û# ÖËK≥#∞. h K«OK«Å =∞#ã¨∞û#‰õΩ xÅHõ_» HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞=Öˇ#x
~ÚK«@‰õΩ |OÑ≤ux. h=٠ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ`À =¸_»∞#fl~° =¸~°Å
=∞x+≤QÍ ##∞fl ÉèÏqOzuq. <Õ<Å≥ Ñ¡ Ù¨ Ê_»∞ +≤i_ôÖ’<Õ Ü«ÚO_≥^Œ ##∞H˘O\˜q.
WѨÙÊ_»∞ h qK«@ K«∂z# <å ~°∂Ѩ=Ú +≤i_ôÖ’ K«∂z# <å ~°∂Ѩ=Ú`À
ã¨=∂#=ÚQÍ #∞#fl^À ÖË^À x~åúiOѨÙ=Ú. WO^Œ∞Hˆ xxflK«\H˜ ˜ |OÑ≤ux——.
H˘O`«HÍÅ=Ú QÆ_»z# Ñ≤=∞‡@ =∂<£Hõ~ü QÆ_è»=Ú#∞ q_»z ÉÏO„^•‰õΩ
ѨÜ∞« #=∞Ü≥∞º#∞. ѨÓ<å#∞O_ç ^•^Œ~∞° ‰õΩ ~Ô Å· ∞Ö’ áÈ=Öˇ##∞H˘<≥#∞. \˜HÔ ¯@∞ì
H˘~°‰Ωõ |∞H˜OQ∑ PѶ㑠∞¨ ‰õΩ áÈQÍ #k q∞H˜¯e „H˜„H˜¯iã≤ Ü«ÚO_≥#∞. J`«xH˜
\˜ÔH¯@∞ì ^˘~°Hõ‰õΩO_≥#∞. ÅOQÀ\˜ Hõ@∞ìH˘x HõO|o HõѨÙÊH˘#fl XHõ
Ñ¨Öˇ¡@∂i"å_»∞ =zÛ ''g∞Ô~Hõ¯_çH˜ áÈ=ÙK«∞<åfl——~°x Ü«∞_çÔQ#∞. ^•^Œ~°∞Hõx
=∂<£H~õ ü |^Œ∞Å∞ K≥ÃÑÊ#∞. J`«_@ ç <¡ #≥ ∞. ''^ŒÜ∞« KÕã≤ <å ^•^Œ~∞° \˜HÔ ¯@∞ì
fã≤H˘#∞=Ú, <åHõ=ã¨~°"≥∞ÿ# Ѩx Ü«ÚO_»∞@KÕ ^•^Œ~°∞‰õΩ "≥à◊√§@
=∂#∞H˘O\˜x——. \˜HÔ ¯@∞ì ÅaèOz#O^Œ∞# =∂<£H~õ ü Ü≥∞O`À ã¨O`«ãO≤ K≥#∞.
*Ë|∞Ö’ #∞Oz ÃÑ·Hõ=Ú fÜ«Ú#O`«Ö’ <å *Ï#Ѩ^Œ∞ _»O`«~åú#=∞Ü≥∞º#∞.
=∂<£H~õ ü P QÆ∞OѨÙÖ’ #`«xHÔ · "≥^HÔŒ #∞. HÍx ÖÏÉè=í Ú ÖËHáõ ÈÜ≥∞#∞. J`«x
H˘~°‰Ωõ |O_ç Hõ^ÅŒ ∞#O`«=~° HÍÔQ#∞. HÍx "åx *Ï_»Ü∞Õ HÍ#~å‰õΩO_≥#∞.
=∂<£Hõ~ü‰õΩ Hõey# qO`« Ü«∞#∞Éèí==ÚÅO^Œ∞ Wk Ô~O_»=k. WO\˜H˜
áÈ~Ú=zÛ uiy =∂<£Hõ~ü +≤i_ô KÕÔ~#∞. JѨÊ\˜#∞Oz +≤i_ôÖ’<Õ ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅ <å„â◊~ÚOz Ü«ÚO_≥#∞. "åi ã¨ÅǨÅ ##∞ã¨iOz #_»∞K«∞
H˘#∞K«∞O_≥#∞. `«∞^Œ‰Ωõ ÉÏÉÏ ã¨=ÚY=Ú# "åi Ü«∂j~åfi^Œ=ÚÅ`À D
„ѨÑO¨ K«=Ú#∞ q_çz#O^Œ∞=Å# J`«_O≥ `À Ü«∞^Œ$+¨=ì O`«∞_»x K≥Ñʨ =K«∞Û#∞.
`å`庙êÃÇÏ|∞ #∂ů~ü :
`å`庙êÃÇÏ|∞ #∂ů~ü QÆ∂iÛ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ Uq∞Ü«Ú
K≥Ñ≤ÊÜ«ÚO_»ÖË^Œ∞. "å~°∞ +≤i_ôÖ’ HÍÅ=Ú KÕã≤<å~°x =∂„`«=Ú K≥ÃÑÊ#∞.
™ê~ÚbÖÏ Ñ¨„uHõ #∞O_ç ~¸ =$`åÎO`«=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOzuq∞.
249
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
1909 ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ `å`庙êÃÇÏ|∞ ѨO_»sѨÙ~°=ÚÖ’ ã¨É[ò _çQ˚ Í
#∞O_≥#∞. JѨÙÊ_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ JK«@ =∂=∞Å`«^•~°∞QÍ
#∞O_≥ # ∞. W^Œ Ì ~ ° ∞ KåÖÏ™ê~° ∞ ¡ Hõ e ã≤ H ˘x =∂\Ï¡ _ » ∞ K« ∞ O_ç i .
`å`庙êÃÇÏ|∞‰õ Ω Ü≥ ∂ QÆ ∞ Å Ü« ∞ O^Œ ∞ #=∞‡Hõ = Ú ÖË ‰ õ Ω O_≥ # ∞.
<å<å™êÃÇÏ|∞‰õΩ "åiÜ«∞O^Œ∞ q∞QÆ∞Å „¿Ñ=∞. J<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞
<å<å™êÃÇÏ|∞, #∂ů~ü‰Ωõ ÉÏÉÏ bÅÅ#∞ K≥ÑÊ≤ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú "åi ^Œ~≈° #=Ú
KÕÜ«Ú=∞x |Å=O`« ÃÑ>ˇì#∞. `«∞^Œ‰õΩ Ô~O_»∞ +¨~°`«∞ÅÃÑ· #∂ů~ü
XѨÙÊH˘<≥#∞. JO^Œ∞Ö’ XHõ\˜ „ÉÏǨχ} =O@"å_»∞ ^˘~°H=õ Öˇ#∞. ~Ô O_»=k
|Ǩ˙HõiOK«∞@‰õΩ K«Hõ¯x <åQÆѨÓ~°∞ Hõ=∞ÖÏѶ¨Å=ÚÅ∞ ^˘~°Hõ=Öˇ#∞.
ÉèíQÆ=`«¯\ÏHõ∆=ÚKÕ D Ô~O_»∞#∞ `«@ã≤÷OK≥#∞. XHõ „ÉÏǨχ}∞_»∞
<å<å™êÃÇÏ|∞ =^Œ‰Ì Ωõ ~åQÍ J`«_∞» "åxx `å`庙êÃÇÏ|∞ #∂ů~ü =^Œ‰Ì Ωõ
ѨOÃÑ#∞. Z=~ÀQÍx =O^Œ Hõ=∞ÖÏѶŨ =ÚÅ#∞ #∂ů~ü‰Ωõ ѨOÑ≤i. ~Ô O_»∞
+¨~°`«∞Å∞ <≥~°"Õ~°∞@KÕ `å`庙êÃÇÏ|∞ +≤i_ôH˜ `«Ñ¨ÊHõ áÈ=Åã≤ =K≥Û#∞.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ ÉÏÉÏ J`«xÃÑ· HÀѨyOK≥#∞. „Hõ=∞=ÚQÍ ÉÏÉÏ Ü«∞=`å~°
ѨÙ~°∞+¨µ_»x `«y# x^Œ~°≈#=ÚÅ∞ `å`庙êÃÇÏ|∞ #∂ů~ü‰õΩ ÅaèOK≥#∞.
Hõ#∞Hõ #`«_»∞ ÉÏÉÏ Ü≥∞_» =∞‰õΩ¯=Ѩ_ç `«# Ü«∞O`«º^Œâ◊ =~°‰õΩ +≤i_ôÖ’<Õ
Ü«ÚO_≥#∞. `«# Ü«∞O`«º^Œâ◊Ö’ =∞`« „QÆO^äŒ=ÚÅ áê~åÜ«∞}=Ú q<≥#∞.
z=i ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ áê^Œf~°÷=Ú J`«xH˜zÛi. J`«x =∞~°} "å~°Î
qx ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''JÜ≥∂º ! `å`åº =∞#HõO>ˇ =ÚO^Õ "≥o§áÈÜ≥∞#∞.
J`«xH˜ ѨÙ#~°̊#‡=Ú ÖË^Œ∞——.
"Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞ :
28= J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ "Õ∞Ѷ¨Úx Hõ^äŒ K≥Ñ≤Êuq∞. "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞
=∞~°}˜OK«QÍ „QÍ=∞"åã¨∞ÅO^Œ~°∞ â◊==Ú "≥O@ "≥o§i. ÉÏÉÏ ‰õÄ_»
"≥O|_çOK≥#∞. ÉÏÉÏ J`«x â◊==ÚÃÑ· ѨÙ=ÙfiÅ∞ K«Ö#¡ˇ ∞. ^ŒÇϨ #ã¨O™ê¯~°"∞≥ #ÿ
Q Q
Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ HõO@ hà◊√§ HÍÔ~#∞. ™ê^è•~°} =∂#=Ùx =Öˇ ÉÏÉÏ zO`å
250
31= J^蕺ܫ∞=Ú
qKå~°=∞QÆ∞fl_≥·#@∞¡ Hõ#|_≥#∞. â◊==∞O`«Ü«Ú ѨÓÅ`À HõÑ≤Ê ^ŒQÆæi
|O^èŒ∞=Ù=Öˇ <Õ_çÛ ÉÏÉÏ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ uiy =K≥Û#∞.
Ü≥∂QÆ∞Å<Õ‰õΩÅ∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ ã¨^Œæu xK«∞Û@ qO^Œ∞=Ú. HÍx ÉÏÉÏ
Q˘Ñ¨Ê^Œ# =∞"≥∂Ѷ∞¨ "≥∞#ÿ k. „‰õÄ~°"∞≥ #ÿ ѨÙe ‰õÄ_» "åi=Å# ã¨^uæŒ <Õ á⁄O^≥#∞.
P Hõ^ÜŒä ∞Õ WѨÙÊ_»∞ K≥ÑÙ¨ Ê^Œ∞#∞.
ѨÙe :
ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥O^Œ∞@‰õΩ 7 ~ÀAÅ =ÚO^˘Hõ qz„`«"≥∞ÿ# ã¨OQÆu
+≤i_ôÖ’ [iÔQ#∞. XHõ <å@∞|O_ç =zÛ =∞ã‘^Œ∞ =ÚO^Œ~° PÔQ#∞. P
|O_çÃÑ· W#∞Ѩ Q˘Å∞ã¨∞Å`À Hõ\˜ì Ü«ÚOz# ѨÙe Ü«ÚO_≥#∞. ^•x
ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# =ÚY=Ú "≥#∞Hõ‰õΩ uiy Ü«ÚO_≥#∞. ^•xx =ÚQÆ∞æ~°∞
^Œsfi+¨µÅ∞ ÃÑOK«∞K«∞ T~°∂~° „uÑ≤Ê _»|∞ƒ ã¨OáêkOK«∞H˘#∞K«∞O_çi. Jk
"åi r=<Àáêkè. P ѨÙeÜÕ∞^À [|∞ƒ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#∞. Jxfl q^è=Œ ÚÅ
B+¨^=Œè ÚÅ#∞ "å_çi. HÍx "åi „ѨÜ∞« `«fl=ÚÅ∞ x+¨ÊÅù =∞Ü≥∞º#∞. ÉÏÉÏ
H©iÎ qx "å~°∞ ^•xx +≤i_ôH˜ fã≤H˘x =zÛi. ^•xx Q˘Å∞ã¨∞Å`À Ѩ@∞ìH˘x
^•fi~° = Ú =^Œ Ì xÅɡ \ ˜ ì , ^Œ s fi+¨ µ Å∞ ÉÏÉÏ =^Œ Ì ‰ õ Ω É’~Ú ^•x
q+¨Ü«∞=∞O`«Ü«Ú ÉÏÉωõΩ K≥Ñ≤Êi. Jk K«∂K«∞@‰õΩ ÉèíÜ«∞OHõ~°=ÚQÍ
#∞O_çÜ«Ú [|∞ƒ`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. JO^Œ∞KÕ Jk q∞QÆ∞Å zH͉õΩ
Ѩ_∞» K«∞O_≥#∞. ÉèÜ
í ∂« â◊Û~°º=ÚÅ`À „Ѩ[ÅO^Œ~∞° ^•x"≥Ñ· Ù¨ K«∂K«∞K«∞O_çi.
ÉÏÉÏ ^•xx `«# =^ŒÌ‰õΩ nã≤H˘x ~°=∞‡<≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ^•xx ÉÏÉÏ
=ÚO^Œ∞‰õΩ fã≤H˘x "≥o§i. ÉÏÉÏ HÍOuH˜ `«@∞ìH˘#ÖËHõ Ü«∞k `«Å "åÖˇÛ#∞.
ÉÏÉÏ ^•x"≥·Ñ¨Ù K«∂_»QÍ #k ÉÏÉÏ "≥·Ñ¨Ù „¿Ñ=∞`À K«∂K≥#∞. "≥O@<Õ `«#
`ÀHõ#∞ <ÕÅÃÑ· =¸_»∞™ê~°∞¡ H˘\˜ì `≥eq`«ÑÊ≤ „H˜O^ŒÑ_¨ ç K«KÛ≥ #∞. Jk K«K∞« Û@
Ez ^Œsfi+¨µÅ∞ q~°H˜Î *ˇOk qKå~°=ÚÖ’ =Úxyi. H˘O`«¿ãѨ\˜H˜ "åiH˜
`≥eq HõeQÔ #∞. P [O`«∞=Ù ~ÀQÆ=Ú`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞ K«K∞« Û@‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ
251
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
#∞O_»∞@KÕ #k ÉÏÉÏ ã¨=ÚY=Ú# "åi áê^Œ=ÚÅ =^ŒÌ „áê}=ÚÅ∞
QÀÖ’Ê=Ù@ ^•x ѨÓ~°fi[#‡ ѨÙ}º"Õ∞ Ü«∞x ÉèÏqOzi. Jk "åiH˜ ÉÏH©Ñ_¨ ç
Ü«ÚO_≥#∞. ^•x ÉÏH© fi# "≥O@<Õ Ü«∞k q"≥∂K«#=Ú á⁄Ok ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅ K≥O`« „áê}=ÚÅ∞ q_çz#k. Ü≥∂QÆ∞Å áê^Œ=ÚÅHõ_» q#„=ÚÖˇ· N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
„áê}=ÚÅ∞ q_»∞K«∞"å~°∞ ~°HO∆˜ Ѩ|_»∞^Œ∞~°∞. "åÔ~O`À ѨÙ}º=Ú KÕÜ∞« x^Õ
"åi Hõ\˜ì ã¨^Œæu Z@∞¡ HõÅ∞QÆ∞#∞ ?
=ÚѨÊk Ü≥ÚHõ@= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
=ÚѨÊk Ô~O_»= J^蕺ܫ∞=Ú

abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
J<Õfi+¨}=Ú† QÀYÖË QÍi ÉèÏ~°º – LѨ"åã¨=Ú† ÉÏÉÏ ã¨~å¯~°∞

D Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ Ô~O_»∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞

=i‚OK≥#∞. 1. ÉÏÉÏ `«# QÆ∞~°∞=Ù#∞ J_»qÖ’ <≥@∞¡ HõeÃã#∞† "åi ^•fi~å
^≥·==Ú#∞ Z@∞¡ QÆ<≥#∞. 2. QÀYÖË"åi ÉèÏ~°º =¸_»∞~ÀAÅ∞ LѨ=ã≤OѨ
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#QÍ <å"≥∞KÕ ÉÏÉÏ Ü≥∞@∞¡ LѨ"åã¨nHõ∆ =∂xÊOK≥#∞.
„áê~°OÉèí=Ú# ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ ã¨O™ê~°=Ú#∞ Jâ◊fi`«÷=$Hõ∆=Ú`À
áÈÅ∞ÛK«∞ w`«Ö’ K≥Ñ≤Ê# „ѨHÍ~°=Ú ^•x „"Õà◊√§ ÃÑ·#, H˘=∞‡Å∞ „H˜O^Œ
QÆÅ=Öˇ#∞. ^•x H˘=∞‡Å∞ „H˜Ok "≥·Ñ¨Ù g∞k "≥·Ñ¨Ù QÆ∂_» "åºÑ≤OzÜ«Ú#flq.
Jq QÆ∞}=ÚÅKÕ áÈ+≤OѨ|_»∞K«∞#flq. ^•x Ü«∞O‰õΩ~°=ÚÅ∞ WO„kÜ«∞
q+¨Ü∞« =ÚÅ∞. ^•x „"Õà√◊ § Hõ~‡° #∞ KÕ~ÚOK«∞K«∞ =∂#= „ѨÑO¨ K«=Ú =~°‰Ωõ
"åºÑ≤Oz Ü«Ú#flq. ^•x ã¨fi~°∂Ѩ=Ú QÍx, ^•x Ü«∂^è•~°=Ú QÍx, ^•x
Ü«∂^ŒºO`«=ÚÅ∞ QÍx D Ö’Hõ=Ú# `≥eÜ«∞~å=Ù. "≥~· åQƺ=∞#∞ Ѩ^∞Œ <≥#·
Hõu`Î À D |Å"≥∞#ÿ „"Õà√◊ §QÆÅ Jâ◊fi`«÷ =$Hõ=∆ Ú#∞ #iH˜, U Ü«∞f`« =∂~°=æ Ú

Q Q
##∞ã¨iOz uiy [#‡ÖË^À Ü«∞\ì̃ ^•x ##∞ã¨iOK«=Öˇ#∞.
252 253
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
J\˜ì ^•iÜ«∞O^Œ∞ #_»K∞« @‰õΩ, ^•iK«∂Ѩ٠=∞Oz QÆ∞~°∞=Ù ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú
q∞H˜¯e Ü«∞=ã¨~°=Ú. J`«_≥O`« ѨO_ç`«∞_≥·#ѨÊ\˜H˜ "Õ^Œ"Õ^•OQÆ=ÚÅ#∞
ÉÏQÆ∞QÆ K«kq#ѨÊ\˜H˜x, `«# QÆ=∞º™ê÷#=Ú#‰õΩ ã¨∞~°H˜∆`«=ÚQÆ áÈÖË_»∞.
=∂~°æ^Œi≈ÜÕ∞ Ü«ÚO_ç ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_ç ã¨iÜ≥ÿ∞# ^•i K«∂Ñ≤#KÀ, =∂~°æ=ÚÖ’
#∞#fl QÀ`«∞Å#∞O_ç, J_»q =∞$QÆ=ÚÅ #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞H˘x ã¨∞QÆ=∞=ÚQÍ
ѨÜ∞« xOK«∞#∞.
D q+¨Ü«∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ Ü«∞#∞Éèí==Ú ÉÏÉÏÜÕ∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ
K≥ÃÑÊ#∞. Wk q∞H˜¯e z„`«"∞≥ #ÿ k. nx „ѨHÍ~°=Ú *Ï„QÆ`QΫ Í #_»K∞« H˘#flKÀ
#=∞‡Hõ=Ú, ÉèHí ,Θ "≥∂Hõ=∆ Ú „áêÑ≤OÎ K«∞#∞.
J<Õfi+¨}=Ú :
XHÍ<˘HõѨÙÊ_»∞ "Õ∞=Ú #Å∞QÆ∞~°=Ú =∞`« „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ K«^Œ∞=ÙK«∞
P *Ï˝#=Ú`À „|Ǩχ=Ú <≥·[=Ú QÆ∂iÛ `«i¯OK« "≥Ú^Œe_çuq∞. =∂Ö’
<˘Hõ_∞» P`«‡#∞ P`«‡KÕ L^Œiú OK«=Öˇ#∞ QÍx ~Ú`«~∞° ÅÃÑ· <å^è•~°Ñ_¨ ~» å^Œ∞
J<≥#∞. JO^Œ∞‰õΩ Ô~O_»="å_»∞ =∞#ã¨∞û#∞ ™êfinè#=∞O^Œ∞OK«∞H˘#fl"å_Õ
^è#Œ ∞º_»xÜ«Ú =∞#=Ú PÖ’K«#Å #∞O_ç ÉèÏ==ÚÅ #∞O_ç =Ú‰õΩÅÎ "≥∞#ÿ KÀ
=∞#HõO>ˇ "ÕÔ~·#k D „ѨѨOK«=ÚÖ’ =∞ˆ~kÜ«Ú ÖË^Œx K≥ÃÑÊ#∞.
=¸_»="å_»∞ ^Œ$â◊º „ѨÑO¨ K«=Ú ã¨^•Ñ¨i}Ï=∞jÅ"≥∞#ÿ ^ŒxÜ«Ú, x~åHÍ~°"∞Õ
âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#^ŒxÜ«Ú HÍ=Ù# ã¨`åºã¨`«º qK«Hõ∆} =∞=ã¨~°=∞xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞.
<åÅ∞QÆ="å~°∞ (J#QÍ ÉÏÉÏ) ''ѨÙã¨ÎHõ *Ï˝#"≥∞O^Œ∞‰õΩ ѨxH˜~åxk. =∞#‰õΩ
qkèOѨ|_ç# Hõ~°‡#∞ =∞#=Ú Ñ¨ÓiÎKÕã≤, `«#∞=Ù#∞, =∞#=Ú#∞,
ѨOK«„áê}=ÚÅ#∞ QÆ∞~°∞=Ù áê^Œ=ÚÅÃÑ· ɡ\˜ì â◊~°}∞ "Õ_»=Öˇ#∞. QÆ∞~°∞"Õ
^≥=· =Ú† ã¨~fi° =Ú# "åºÑ≤Oz#"å_»∞, W\˜ì „Ѩ`º« Ü«∞ "Õ∞~°Ê_»∞@‰õΩ, ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ
Ü«∞O`«∞ÖËx #=∞‡Hõ=∞=ã¨~=° Ú—— J<≥#∞.
D „ѨHÍ~°=ÚQÍ `«i¯OK«∞K«∞, "Õ∞=Ú #Å∞QÆ∞~°∞ ѨO_ç`«∞Å=Ú
ÉèQí =Æ O`«∞x "≥^‰Œ Ωõ @ Hõ_=» ÙÅÖ’ u~°∞QÆ <å~°OaèOzuq∞. `«H¯˜ # =ÚQÆ∞~æ ∞°
"åi ã¨fi`«O„`« |∞kú #∞ѨÜ∂≥ yOz "≥^HŒ õ xâ◊Û~ÚOzi. ^•iÖ’ XHõ =~°‰Î Ωõ _»∞
Q Q
(|O*Ï~å) =∞=Ú‡Å#∞ Hõeã≤ ''WѨÙÊ_»∞ KåÖÏ ZO_»QÍ #∞#flk. ZO`«
254
32= J^蕺ܫ∞=Ú
^Œ∂~°=Ú áÈ=ÙK«∞<åfl~°∞. ZHõ¯_çH˜ áÈ=ÙK«∞<åfl——~°x Ü«∞_çQÔ #∞. J_»=ÙÅ∞
"≥^‰Œ Ωõ @ Hõx "Õ∞=Ú ["åazÛuq∞. Uq∞ "≥^‰Œ Ωõ @‰õΩ ѨÓ#∞H˘O\˜~x° Ü«∞`«_∞»
uiy J_çQÔ #∞. U^À ã¨OkQÆ"ú ∞≥ #ÿ Ü«ÚH˜Î ["åazÛuq∞. ^èºÕ Ü«∞~°ÇÏ≤ `«=ÚQÍ
"Õ∞=Ú u~°∞QÆ∞@ K«∂z Ü«∞`«_∞» HõxHõiOz ~Ú@¡<#≥ ∞. ''J_»=ÙÅ ã¨OQÆu
ѨÓiÎQÆ `≥eÜ«∞‰õΩO_» g∞ ~Ú+¨ì=Ú =zÛ#@∞¡ u~°∞QÆ~å^Œ∞. J_»=ÙÅÖ’
ã¨OK«iOѨ^ÅŒ z#KÀ g∞ "≥O@ <˘Hõ =∂~°^ æ iŒ ≈ Ü«ÚO_çÜ∞Õ f~°=Öˇ#∞.
J#=ã¨~°=ÚQÍ D ZO_»"Õà◊ѨÙÊ_»∞ „Ѩܫ∂㨠Ѩ_≥^ŒÔ~O^Œ∞‰õΩ ? g∞
~°Ç¨Ï™êº<Õfi+¨}=Ú <å‰õΩ *ˇÑ¨Ê#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. J~Ú##∞ g∞~°∞ ‰õÄ~°∞ÛO_ç,
Éè’[#=Ú KÕã≤, hà◊√§ „`åy H˘O`« q„âßOu nã≤H˘x Ñ≤=∞‡@ áÈ=K«∞Û#∞.
FÑ≤Hõ`À #∞O_»∞——_»<≥#∞. J`«_»O`« =∞$^Œ∞=ÙQÍ =∂\Ï¡_ç##∞, "åxx
x~åHõiOz #_»= ™êyuq∞. =∂Hõxfl ã¨OQÆ`∞« Å∞ ^≥eÜ«Ú#∞ HÍ# W`«~∞° Å
ã¨Ç¨ Ü«∞=∞Hõ¯~°Ö^Ë #Œ ∞H˘O\˜q∞.
J_»=ÙÅ∞ ÃÑ^ŒÌq, =∂~°æ=ÚÅ∞ ÖËxq. K≥@∞¡ ^ŒQÆæ~°QÍ#∞, Z`«∞ÎQÍ#∞
#∞O_»∞@KÕ ã¨∂~°º~°t‡ ֒ѨŠ„Ѩ"tÕ OѨ‰Ωõ O_≥#∞. Hõ#∞Hõ ^•i `«ÑÊ≤ Ü«∞@∞
x@∞ KåÖ¿ãѨ٠uiyuq∞. `«∞@ì`«∞^Œ ÔHHõ¯_»#∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õiu"≥∂
Ü«∞K«Û\˜ˆH Ü«∞^Œ$+¨ì=âß`«∞Î uiy =zÛuq∞. ÉO*Ï~å uiy Hõeã≤H˘x
~Ú@¡<≥#∞. ''g∞ `≥eq`Õ@ÅÃÑ· <å^è•~°Ñ¨_ç g∞~°∞ ^•i `«Ñ≤Êui.
z#fl^•xH˜QÍx ÃÑ^ŒÌ^•xH˜ QÍx ã¨iÜ≥ÿ∞# =∂~°æ=Ú K«∂ѨÙ@H˘Hõ
=∂~°æ^Œi≈ Ü«ÚO_çÜÕ∞ f~°=Öˇ#∞. L`«ÎHõ_»∞ѨÙ`À U Ü«∞<Õfi+¨}=Ú
[Ü«∞Ñ „ ^
¨ =Œ Ú HÍ^Œ∞. ÉèQí = Æ O`«∞_»∞ ã¨OHõeÊOK«x^Õ =∞#‰õΩ ^•iÖ’ <≥=fi~°∞
Hõ e Ü« ∞ ~° ∞ . Ã Ñ \˜ ì # Éè ’ [#=Ú =^Œ Ì # ‰õ Ω _» ∞ . =_ç ¤ O z# q㨠Πi x
„`Àã≤"ÕÜ«∞‰õΩ_»∞. Éè’[# Ѩ^•~°÷=Ú ÅiÊOK«∞@ â◊√Éèíã¨∂K«Hõ=Ú——.
W@¡#∞K«∞ uiy =∞=Ú‡Å#∞ „ѨâßO`«=ÚQÍ Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú=∞x
|u=∂Öˇ#∞. <å q∞„`«∞Å∞ =ÚQÆ∞~æ ∞° D =∂@Å#∞ ÅHõº∆ ÃÑ@ìH,õ Éè’[#=Ú
KÕÜ«∞‰õΩO_» „Ѩܫ∂}=Ú ™êyOzi. "åi ǨÏ~î°=∂q^èŒ=ÚQÍ #∞O_≥#∞.
<Õ#∞=∂„`« =∂Hõe`À#∞ ^•Ç¨Ï=Ú`À#∞ #∞O\˜x. |O*Ï~å K«∂Ñ≤#
255
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ü«∞™ê=∂#º „¿Ñ=∞‰õΩ ÖÁOyáÈux. "Õ∞"≥∞O`À `≥e"≥·#"å~°=∞#∞H˘O\˜q∞
HÍx, ^ŒÜ∂« ^•H˜} ∆ º=ÚʼnõΩ ^Œ∂~°=∞~Úuq∞. |O*Ï~å K«^∞Œ =ÙH˘#fl"å_»∞
HÍ_»∞† Ü≥∂Qƺ`«Å∞ ÖËx"å_»∞† `«‰õΩ¯=*Ïu"å_»∞. HÍx "åx ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú
„¿Ñ=∞=∞Ü«∞=Ú. Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú=∞x =∞=ڇŠ"Õ_≥#∞. D q^èŒ=ÚQÍ
Ѷ¨ÖÏ¿ÑHõ∆ ÖˉõΩO_» Z=~°~Ú`Õ ~Ú`«~°∞Å#∞ „¿Ñq∞OK≥^Œ~À "å~°∞ x[=ÚQÍ
<åQÆi‰õΩÅx Ü≥∞Oz "åx Ü«∂u^䌺=Ú <å"≥∂kOK«∞@ÜÕ∞ *Ï˝#=Ú#‰õΩ
„Ѩ^äŒ=∞™Èáê#=∞x Ü«∞#∞H˘O\˜x. q∞H˜¯e =∞~åº^Œ`À J`«_»∞ ÃÑ\˜ì#
Éè’[#=Ú <Õ#∞ ux (J#QÍ ÉÏÉÏ) hà◊√§ „`åyux.
Uq∞ Ü«∂â◊Û~°º=Ú ! "≥O@<Õ =∂ QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ =zÛ =∂ Ü≥∞^Œ∞@
xÅzi. "å~°_∞» QÆ∞@KÕ [iy# =$`åÎO`«=∞O`«ÜÚ« qâ◊^ÑŒ ~¨ z° ux. JѨÙÊ_»∞
"å~°∞ ''<å`À =K«∞Û@ H˜+Ñì¨ _¨ ^≥ ~Œ å ? g∞‰õΩ HÍ=Åã≤# ^Õ^À <Õ#∞ EÃÑ^Œ#∞.
<åÜ«∞O^Œ∞ qâßfiã¨=Ú#fl "åiˆH [Ü«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞—— Jxi. `«H˜¯#"å~°∞
"åi =∂@ʼnõΩ ã¨=∞‡uOѨHõ Ü≥∞Hõ¯_çHÀ áÈ~Úi. <Õ#∞ =∂„`«=Ú "åiH˜
Q“~°= ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ #=∞㨯iOz "åi Ü«∂[˝‰õΩ Ö’|_çux. JO`«@
"å~°∞ #<˘flHõ ÉÏq =^ŒÌ‰õΩ nã≤H˘x áÈ~Úi. <å HÍà◊§#∞ `å_»∞`À Hõ\˜ì
##∞fl `«Å„H˜O^Œ∞Å∞QÍ XHõ K≥@∞ì‰õΩ QÆ\˜ì ÉÏqÖ’ hà◊§‰õΩ =¸_»_»∞QÆ∞Å
g∞^Œ∞QÍ ##∞fl „"ÕÖÏ_»nã≤i. <å KÕ`«∞Å`À QÍx, <À\˜`ÀQÍx hà◊§#∞
JO^Œ∞H˘#ÖˉõΩO\˜x. ##∞fl D q^èŒ=ÚQÍ „"ÕÖÏ_»QÆ\˜ì "å~°∞ ZK«Û\˜HÀ
áÈ~Úi. 4, 5 QÆO@Å `«~°∞"å`« "å~°∞ =∞~°Å =zÛ ##∞fl ÉÏqÖ’ #∞Oz
|Ü«∞\˜H˜ nã≤ Ü≥∞@∞¡O\˜=x Ü«∞_çyi. ''P#O^Œ=ÚÖ’ =ÚxyÜ«ÚO\˜x,
<Õ#∞ á⁄Ok# Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ <å=O\˜ =¸~°∞ö_≥@∞¡ =i‚OK«QÆÅ_»∞ !—— Jx
["åazÛux. nxx qx QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ q∞H˜¯e ã¨O`«∞+≤ì K≥Oki. ##∞fl
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ KÕ~n° ã≤ <å gѨÙ#∞ `«=∞ KÕ`∞« Å`À `«\ì˜ ##∞fl "åi =^ŒÌ #∞OK«∞H˘xi.
`«e¡Ñ¨H˜∆ Ñ≤Å¡ Ѩ‰õ∆ΩÅ#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ EK«∞#@∞¡ ##∞fl "å~°∞ HÍáê_çi. ##∞fl
`«=∞ |_çÖ’ KÕ~°∞ÛH˘xi. Jk KåÖÏ JO^Œ"≥∞ÿ# |_ç. JHõ¯_» <Õ#∞ <å
Q Q
`«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ =∞~°zux. <å Ü«∞aè=∂# =∞O`«Ü«Ú `˘ÅÔQ#∞. <å‰õΩ
256
32= J^蕺ܫ∞=Ú
ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ q"≥∂K«#=Ú HõeÔQ#∞. QÆ∞~°∞=ÙQÍi "≥∞_»#∞ H“yeOK«∞H˘x
"åix `«^ÕHõ ^Œ$+≤ì`À <≥šѨÙÊ_»∞ K«∂K«∞K«∞O_»=Öˇ #xÑ≤Oz#k. "åi
„ѨuaO|=Ú <å Hõ#∞áêѨÅO^Œ∞ xÅ∞=#ѨÙÊ_»∞ <å‰õΩ Hõ#∞Å∞ ÖˉΩõ O_»∞>Ë
"Õ∞ÅxÑ≤OK≥_kç . Jk Ü«∞@∞=O\˜ |_ç. JO^Œ∞Ö’ „Ѩ"tÕ Oz# "åÔ~=~°∞#∞
iHõÎǨÏã¨Î=ÚÅ`À |Ü«∞@‰õΩ ~å~°∞. <å QÆ∞~°∞"Õ <å‰õΩ ã¨=∞ã¨Î=ÚQÆ
`ÀK«∞K«∞O_≥#∞. <å ~ÚÅ∞¡ <å Ü«∂ã≤Î <å `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ JO`«Ü«Ú "åˆ~.
<å ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅxflÜ«Ú `«=∞ `«=∞ ™ê÷#=ÚÅ∞ q_çz, <å HõO_»¡ Ü«∞O^Œ∞
ˆHO„nHõ$`«=∞Ü≥∞º#∞† <å ^Œ$+≤ì QÆ∞~°∞=Ù#O^Œ∞ ˆHO„nHõ$`«=∞Ü≥∞º#∞. <å
^蕺#=∞O`«ÜÚ« <å QÆ∞~°∞=ÙÃÑ·#<Õ xeÊux. <åH˜OH˘Hõ ^•xÜ«∞O^Œ∞ ã¨Ê$ǨÏ
ÖˉõΩO_≥#∞. "åix ^蕺#=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙÊ_»∞ <å =∞#ã¨∞ <å |∞kú
ã¨|Î =ú ∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. xâ◊≈|Ì=ÚQÍ "åiH˜ #=∞㨯iOK«∞K«∞O\˜x.
W`«~° áê~î°âßÅÅÖ’ ѨÓiÎQÍ =∞~˘Hõ q^èŒ"≥∞ÿ# ^Œ$â◊º=ÚÅ∞
HÍ#=K«∞Û#∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ *Ï˝#=Ú ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ áÈ~Ú „^Œ=º=Ú#∞,
HÍÅ=Ú#∞, Hõ+=ì¨ Ú#∞ =ºÜ«∞=Ú KÕÃã^Œ~∞° . `«∞@ì`∞« ^Œ‰Ωõ ѨâßÛ`åÎѨ Ѩ_^≥ ~Œ ∞° .
JHõ¯_»∞#fl QÆ∞~°∞=Ù `«#‰õΩ QÆÅ ~°Ç¨Ï㨺â◊H˜Îx QÆ∞iOz `«# |∞∞A=~°Î#=Ú
QÆ∂iÛ á⁄QÆ_∞» H˘#∞K«∞ `«# áêq„`«º=Ú#∞ „Ѩ^iŒ ≈OK«∞<Õ HÍx, ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú
=∞$^Œ∞=ÙQÍ #∞O_»^Œ∞. J`«_»<ÕHõ q+¨Ü«∞=ÚÅ QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_»∞#∞. `«#
=∞Ç≤Ï=∞#∞ `å<Õ á⁄QÆ_»∞H˘#∞#∞. HÍx Ü«∞`«x =∂@Å∞ Éèí‰õΩÎÅ
ǨÏ$^ŒÜ∞« =∞O^Œ∞ <å@=Ù, "åix XÑ≤ÊOѨ*Ü Ë ∞« =Ù. P`«‡ ™êH∆Í`å¯~° =∞`«xH˜
`≥eÜ«∞<Õ `≥eÜ«∞^Œ∞. J@∞=O\˜ |_»∞Å∞ t+¨µºÅ ˆHq∞ "Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú#∞ ?
"åiˆHq∞ ÖÏÉèí=Ú ? HÍx ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl QÆ∞~°∞=Ù =∞~˘Hõ ~°Hõ=Ú "å~°∞.
"åi Hõ\ÏHõ=∆ ÚKÕ Z\˜ì „â◊=∞ ÖËHÜ õ ∞Õ Ü«∂`«‡*Ï˝#=Ú ^•x=∞@∞ìHkõ <åÜ«∞O^Œ∞
„ѨHÍtOK≥#∞† <Õ#∞ HÀ~°∞@ Hˆ q∞Ü«Ú ÖˉΩõ O_≥#∞. ã¨~fi° =Ú ^•x =∞@∞ìHkõ ÜÕ∞
ѨQ\ Æ ˜ „ѨHÍâ◊=Ú=Öˇ É’^èÑŒ _¨ #≥ ∞. `«Å„H˜O^Œ∞QÆ#∞ HÍà◊√§ g∞^Œ∞QÆ#∞ #∞OK«∞@
=Å# QÆÅ∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú QÆ∞~°∞=ÙˆH `≥eÜ«Ú#∞.
257
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
#Å∞QÆ∞iÖ’ XHõ_»∞ Hõ~°‡~î°∞_»∞ (J#QÍ Hõ~°‡ÅO^Œ∞ #=∞‡Hõ=Ú
QÆÅ"å_»∞) J`«xH˜ H˘xfl Hõ~‡° Å∞ q^è∞Œ Å∞ x¿+^è=Œ ÚÅ∞ =∂„`«"∞Õ `≥eÜ«Ú#∞.
Ô~O_»="å_»∞ *Ï˝x. J`«_»∞ `«#‰õΩ#fl *Ï˝#=Ú#‰õΩ QÆifiOK«∞"å_»∞.
=¸_»="å_»∞ Éèí‰õΩÎ_»∞, ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu KÕã≤#"å_»∞,
ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ã¨~°fi=Ú#∞ KÕÜ«Ú"å_»x J`«x #=∞‡Hõ=Ú. "åi@∞¡
`«i¯OK«∞K«∞ q"å^ŒÑ¨_»∞K«∞O_»QÍ ^Õ=Ùx ã¨=∞㨺 =K≥Û#∞. "å~°∞ `«=∞‰õΩ
^≥eã≤# q^ŒºÃÑ· <å^è•~°Ñ¨_ç ^Õ=Ùx "≥^Œ‰õΩ@‰õΩ áÈ~Úi. q"ÕHõ=Ú#‰õΩ
"≥~· åQƺ=Ú#‰õΩ J=`å~°=∞QÆ∞ N™ê~Ú P #Å∞QÆ∞iÖ’ <˘Hõ~∞° . Ѩ~„° |Ǩχ
ã¨fi~°∂ѨÙÖˇ·‰õÄ_» "åÔ~O^Œ∞KÕ`« x`«~°∞Å`À Hõeã≤ `≥eq`«‰õΩ¯=QÍ
„Ѩ=iÎOz~°x Ü≥∞=Ô~#· #_»∞QÆ=K«∞Û#∞. „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞=Ú#∞, "åi =∞Ozx
ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ#∞, "åiH˘Hõ Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}=Ú EѨÙ@‰õΩ#∞, "åi@∞¡ KÕãi≤ .
"å~°∞ J=`å~°ÑÙ¨ ~°∞+¨µÖˇ#· ѨÊ\˜H˜ XHõ ™ê^è•~°}∞_≥#· |O*Ï~å#∞ Q“~°qOz
"åx Ü«∂Ǩ~°=Ú <å"≥∂kOzi. J#fl=Ú Ñ¨~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=∞x "åi
#=∞‡Hõ=Ú. |O*Ï~å Ü«∂Ǩ~°=Ú#∞ x~åHõiOz#"å~°∞ Hõ+¨ì=ÚÅ
áêÅ~Úi. QÆ∞~°∞=Ù ÖËx^Õ *Ï˝#=Ú ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ gÅ∞HÍ^Œx "å~°∞
É’kèOzi. `≥·uÎsÜ≥∂Ѩx+¨`«∞Î `«e¡x `«O„_çx QÆ∞~°∞=Ù#∞ Q“~°qOz
ѨÓlOz =∞`«„QÆO^äŒ=ÚÅ #Éèíºã≤OK«=Öˇ#x K≥ѨÙÊK«∞#flk. WqÜÕ∞ =∞#
=∞#ã¨∞û#∞ áê=#=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ =∂~°æ=ÚÅ∞. =∞#ã¨∞û#∞ áê=#=Ú
KÕÜ«∞x^Õ P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄O^ŒÖË=Ú. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ QÍx,
=∞#ã¨∞ûQÍx, |∞kúQÍx P`«‡#∞ KÕ~°ÖË=Ù. „Ѩ`«ºHõ∆=Ú, J#∞=∂#=Ú
"≥Ú^ŒÖˇ·# „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ =∞#‰õΩ D q+¨Ü«∞=ÚÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»=Ù.
QÆ∞~°∞=ÙQÍi Hõ\ÏHõ∆"Õ∞ =∞#‰õΩ `À_»Ê_»∞#∞. ^èŒ~°‡=Ú, J~°÷=Ú, HÍ=∞=Ú
=∞# Hõ$+≤=Å¡ ÅaèOK«∞#∞. HÍx <åÅ∞QÆ=kÜ«∞QÆ∞ "≥∂Hõ∆=Ú QÆ∞~°∞=Ù
ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú =Å#<Õ á⁄O^Œ#QÆ∞#∞.
™ê~Ú ^Œ~åƒ~°∞Ö’xH˜ J<ÕHõ=∞Ok =zÛ, "åiH˜ `≥eÜ«Ú q^ŒºÅ#∞
Q Q
„Ѩ ^ Œ i ≈Oz áÈÜ≥ ∞ _ç " å~° ∞ . *’ºu+¨ µ ¯Å∞ ~åÉ’=Ù q+¨ Ü « ∞ =ÚÅ∞
258
32= J^蕺ܫ∞=Ú
K≥ÑÙ¨ ÊK«∞O_≥_"ç å~°∞. Ü«Ú=~åAÅ∞, Q“~°=hÜ«ÚÅ∞, ™ê=∂#∞ºÅ∞, ¿Ñ^Œ"å~°∞,
ã¨<åºã¨∞Å∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞, áê@HÍO„_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#ÔH·
=K≥Û_ç"å~°∞. XHõ =∞Ǩ~°∞ (=∂Å"å_»∞) =zÛ *’Ǩ~°∞ KÕã≤ ~¸ ™ê~Ú
'=∂ÉÏÑπ— (`«e¡Ü«Ú `«O„_çÜ«Ú) JxÜ«Ú, "å~°∞ =∞# Kå=٠ѨÙ@∞ìHõÅ#∞
`«∞_çz"ÕÜÚ« ^Œ∞~°xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. QÍ~°_"ç åO„_»∞, QÆ∞_ç"¤ åO„_»∞, K˘@ì"å~°∞,
#~°Î‰õΩÅ∞, <å^äŒã¨O„Ѩ^•Ü«∞=Ú "å~°∞, ѨQÆ\˜ "Õ+¨=ÚÅ"å~°∞ ‰õÄ_» JK«Û@
ã¨=∂^ŒiOѨ|_»∞K«∞O_çi. `«#=O`«∞ ~åQÍ P |O*Ï~å ‰õÄ_» QÍxÊOK≥#∞.
`«# áê„`«#∞ =ÚyOK≥#∞. =∞#q∞ѨÙÊ_çOH˘Hõ Hõ^#Œä ∞ qO^Œ=Ú.
QÀYÖËQÍi ÉèÏ~°º – LѨ"åã¨=Ú :
ÉÏÉÏ Ü≥∞#fl_»∞ LѨ=ã≤OK«ÖË^Œ∞. W`«~°∞Å#∞ ‰õÄ_» LѨ"åã¨=Ú
KÕÜ«∞xK«∞Û"å~°∞ HÍ~°∞. LѨ"åã¨=Ú KÕÜ«Ú"åx =∞#ã¨∞û ã≤÷q∞`«=ÚQÍ
#∞O_»^∞Œ . J\˜"ì å_»∞ Ѩ~=° ∂~°÷ "≥∞@∞¡ ™êkèOK«∞#∞ ? L`«Î Hõ_∞» ѨÙ`À ^Õ=Ùx
K«∂_»ÖË=Ú. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ P`«‡#∞ âßOuOѨ KÕÜ«∞=Öˇ#∞. Hõ_»∞ѨÙÖ’
`«_ç HõÅ∞QÆ∞*ËÜ«Ú PǨ~°=Ú QÍx, áœ+≤ªHõ â◊HÎ̃ QÍx ÖË#ѨÙÊ_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞<Õ
HõO_»¡`À K«∂_»QÆÅ=Ú ? U <åÅ∞Hõ`À á⁄QÆ_»QÆÅ=Ú. U K≥=ÙÅ`À "åxx
q#QÆÅ=Ú ? "ÕÜÕ∞Å =∞# Ü«∞=Ü«∞==ÚÅxflÜ«Ú "åx â◊H˜Îx Jq
ã¨OáêkOK«∞ H˘#flѨÙÊ_»∞, Jq =∞Oz ã≤÷uÖ’ #∞#flѨÙÊ_Õ =∞#=Ú ÉèíH˜Î
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ™ê^èŒ#=ÚÅ <åK«iOz ^Õ=Ùx KÕ~°QÆÅ=Ú. HÍ|\˜ì LѨ"åã¨=Ú
QÍx q∞uq∞Oz# Éè’[#=Ú QÍx =∞Ozk QÍ^Œ∞. PǨ~°=ÚÖ’ q∞u
â◊s~°=Ú#‰õΩ =∞#ã¨∞û#‰õΩ ‰õÄ_» =∞Ozk.
QÀYÖË ÉèÏ~°º, HÍx\òHõ~ü ÉèÏ~°º N=∞u HÍjÉÏ~Ú =^ŒÌ #∞O_ç
^•^•ˆHů~°∞‰õΩ *Ï|∞ fã≤H˘x +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. P"≥∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ
=^ŒÌ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞Ѩ=ã≤Oz ‰õÄ~˘Û#∞ xâ◊ÛÜ«∞=Ú`À =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ
JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞~ÀA ˆHů~°∞`À `«# Éèí‰õΩÎÅ#∞ ǨϟmѨO_»∞QÆ<å_»∞
LѨ"åã¨#=Ú KÕÜ«∞hÜ«∞#x K≥Ñ≤ÊÜ«ÚO_≥#∞. "å~°∞Ѩ=ã≤Oz#KÀ ÉÏÉÏ
(`«#) Ü≥ÚHõ¯ LѨÜ≥∂QÆ"Õ∞=∞<≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú P"≥∞
259
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
^•^•ˆHů~°∞`À áÈ~Ú ÉÏÉÏ =^ŒÌ ‰õÄ~°∞ÛO_»QÍ ÉÏÉÏ "≥O@<Õ Ü«∂"≥∞`À,
''LѨ"åã¨=Ú KÕÜ«∞=Åã≤# Ü«∞=ã¨~°"Õ∞q∞ ? ^•^•Éèí@∞ì WO\˜H˜ áÈ~Ú
ÉÁ|ƒ@∞¡ KÕã≤ J`«xH˜ Ñ≤šʼnõΩ ɡ\˜ì h=Ù ‰õÄ_» u#∞=Ú—— J<≥#∞. Ǩϟm
ѨO_»∞QÆ =K≥Û#∞. ^•^•ˆHů~°∞ ÉèÏ~°º |Ü«∞@ KÕÔ~#∞. ˆHů~ü WO\’¡
=O_»∞@ ÔH=~°∞ ÖˉõΩO_çi. HÍ=Ù# ÉÏÉÏ ã¨ÅǨ ã¨=∞Ü≥∂z`«=ÚQÍ
#∞O_≥#∞. QÀYÖË QÍi ÉèÏ~°º ^•^•Éèí@∞ì WO\˜H˜ É’~Ú ÉÁ|ƒ@∞¡ KÕÃã#∞.
P ~ÀA JHõ¯_»<Õ Ü«ÚO_≥#∞. W`«~°∞ʼnõΩ ɡ>ˇì#∞, `å#∞ u<≥#∞. ZO`«
=∞Oz Hõ^äŒ ! ZO`« K«Hõ¯x hu !
32= J^蕺ܫ∞=Ú
ã¨OQÆu ÜÕ∞q∞ ? â◊s~°=Ú =∞\˜Öì ’ HõeÜ«Ú#∞. TÑ≤i QÍeÖ’ HõeÜ«Ú#∞.
W\˜ì Ü«∞=HÍâ◊=Ú uiy ~å^Œ∞. <Õ<≥Hõ¯_çHÀ áÈÜ≥∞^Œ#∞† ZHõ¯_»<À
‰õÄ~°∞ÛO_≥^#Œ ∞† =∂Ü«∞ ##∞fl q∞QÆ∞Å ÉÏkèOK«∞K«∞#flk. S#ѨÊ\˜H˜ <å"åi
H˘~°‰õΩ <Õ#∞ P`«∞~°Ñ¨_≥^Œ#∞. Z=~°~Ú# <Õ"≥∞ÿ# ™ê^èŒ# KÕã≤#KÀ `«y#
Ѷe¨ `«=Ú á⁄O^≥^~Œ ∞° . Z=~°~Ú`Õ <å ѨÅ∞‰õΩÅ#∞ [˝ÑÜ
Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘<≥^~Œ À,
"å~°=¸Åº"≥∞#ÿ Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^≥^~Œ ∞° ——.
=ÚѨÊk ~Ô O_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
ÉÏÉÏ ã¨~å¯~°∞ :
ÉÏÉÏ `«# ÉÏź=ÚÖ’ [iy# Hõ^äŒ#∞ Dq^èŒ=ÚQÆ K≥ÃÑÊ#∞. ''<å
z#fl`«#=ÚÖ’ Éè∞í HÎ̃ H˘~°‰Ωõ "≥^‰Œ Ωõ K«∞ c_£QÍO "≥o§ux. JHõ¯_» <å‰õΩ |@ìÅÃÑ·
KÕÜ«Ú Jfe¡HõѨx ^˘iÔH#∞. „â◊=∞ Ü«∞#Hõ Hõ+¨ìѨ_ç Ѩx KÕã≤ux. Ü«∞[=∂x
<å ѨxH˜ ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥#∞. <å HõO>ˇ ѨÓ~°fi=Ú =ÚQÆ∞æ~°∞ ‰õΩé]"åà◊√§ ѨxÖ’ ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
#∞O_çi. "≥Ú^Œ\˜"åxH˜ 50 ~°∂áêÜ«∞Å∞, Ô~O_»= "åxH˜ 100 ~°∂áêÜ«∞Å∞, â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
=¸_»="åxH˜ 150 ~°∂áêÜ«∞Å∞, <åH©=¸_»∞ "≥Ú`«=Î ÚʼnõΩ ~Ô O_çO`«Å∞ J#QÍ
600 ~°∂áêÜ«∞Å r`«q∞K≥Û#∞. <å `≥eq`Õ@Å∞ Ez, Ü«∞[=∂x ##∞fl
„¿Ñq∞Oz "≥∞K«∞ÛH˘x, xO_»∞ ^Œ∞ã¨∞ÎezÛ ##∞fl Q“~°qOK≥#∞——. (`«ÅáêQÍ,
â‹ÖÏ¡) gxx "å_»‰Ωõ O_» *Ï„QÆ`QΫ Í ^•K«∞H˘O\˜x. =∂#=Ù_çzÛ#k `«fi~°Ö’
ã¨=∞ã≤ áÈ=Ù#∞QÍx, ^≥=· q∞K«∞Û#k âßâ◊fi`«=ÚQÍ xÅ∞K«∞#∞. WOÔH=fiizÛ#k
nx`À ã¨iáÈÅÛÖË=Ú. <å „Ñ¨Éèí∞=Ù ''fã¨∞HÀ, fã¨∞HÀ—— J#∞#∞ HÍx,
„Ѩu"å_»∞ <å=^ŒÌ‰õΩ =zÛ '`Õ `Õ— Ü«∞#∞K«∞<åfl_»∞. <Õ<Õq∞ K≥ѨÙÊK«∞<åfl<À
„QÆÇ≤ÏOK«∞"å_˘Hõ¯_»∞#∞ ÖË_»∞. <å ã¨~å¯~°∞ Ü≥ÚHõ¯ Y*Ï<å (P^蕺u‡Hõ
^èŒ#=Ú) xO_»∞QÍ #∞#flk. Jk Ü«∞OK«∞=~°‰õΩ xO_ç á⁄OyáÈ=ÙK«∞#flk.
<Õ#∞ ''„`«qfi D ^è#Œ =Ú#∞ |O_»` ¡ À fã¨∞Hõá⁄O_»∞. ã¨∞Ѩل`«∞_≥#· "å_»∞ D
„^Œ=º=Ú #O`«ÜÚ« ^•K«∞H˘#=Öˇ#∞—— J#∞K«∞<åfl#∞. ''<å ѶH¨ ~© ∞° K«`∞« ~°`,«

Q Q
<å ÉèQí "Æ å#∞x bÅÅ∞, <å ã¨~å¯~°∞ Jaè~∞° z q∞H˜¯e Ü«∞"≥∂Ѷ∞¨ "≥∞#ÿ q. <å
260 261

N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
=ÚѨÊk =¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
Tn =∞Ç≤Ï=∞ – `ÕÅ∞HÍ@∞† ¿Ñ¡QÆ∞[|∞ƒ† *Ï"Õ∞‡~°∞ bņ
<å~åÜ«∞}~å=Ù [|∞ƒ† ÉÏÅ|∞= ã¨∞`å~ü†
JáêÊ™êÃÇÏ|∞ ‰õΩÅHõi‚† ǨÏiÉèÏ"£ Hõi‚H±
QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ QÆ∞~°∞=Ù =∞Ç≤Ï=∞#∞ =i‚Ozuq∞.
Tn =∞Ç≤Ï=∞#∞ =i‚OK≥^=Œ Ú.
=∞#q∞ѨÙÊ_»∞ Q˘Ñ¨Ê Ü≥∂wâ◊fi~°∞ʼnõΩ #=∞㨯iOK≥^=Œ Ú. "åi Hõ~∞° }Ï
Hõ\ÏHõ∆=ÚÅ∞ H˘O_»O`« áêѨ=ÚÅ#∞ QÆ∂_» #tOѨ*ËÜ«Ú#∞. =∞#Ö’x
^Œ∞~°∞æ}=ÚÅ#∞ áÈQ˘@∞ì#∞. "åi ™ê=∂#ºÑ¨Ù ѨÅ∞‰õΩÖË =∞#‰õΩ h`«∞Å∞
É’kèOK«∞#∞. J=∞$`å#O^Œ=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. Wk <åk, Jk hk,
Ü«∞#∞ ÉèË^ŒÉèÏ==Ú "åi =∞#ã¨∞ûÅO^Œ∞ ѨÙ@ì^Œ∞. "åi |∞∞}=Ú#∞ D
[#‡Ü«∞O^Œ∞QÍx =KÕÛ ÃщõΩ¯ [#‡ÅÜ«∞O^Œ∞ QÍx =∞#=Ú f~°∞ÛH˘#ÖË=Ú.
Tn =∞Ç≤Ï=∞ :
ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œi =^ŒÌ #∞Oz ^ŒH˜∆} fã≤H˘#∞K«∞O_»∞#x Ü«∞O^ŒiH˜
Q Q
`≥eã≤# q+¨Ü«∞"Õ∞. Dq^èŒ=ÚQÍ =ã¨∂Å∞ KÕã≤# "≥Ú`«Î=ÚÖ’ <≥‰õΩ¯=
262
3 3
33= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉèÏQÆ=Ú ^•#=Ú KÕã ≤ q∞QÆ`«^•x`À =O@ K≥é‰õΩ#∞ (Hõ>ˇìÅ#∞)
H˘#∞K«∞O_≥#∞. D Hõ>Åìˇ #∞ ÉÏÉÏ ^è∞Œ xÖ’ "ÕÜÚ« K«∞O_≥#∞. ^•xx x`«º=Ú
=∞O@ ÃÑ@∞ìK∞« O_≥#∞. Jk ~ÚѨÊ\˜H˜ #@∞ÖË =∞O_»∞K«∞#flk. JO^Œ∞Ö’x
|∂_ç^Œ<Õ Tn Ü«∞#∞K«∞<åfl=Ú. ÉÏÉÏ ^•xx Éèí‰õΩÎʼnõΩ `«=∞ `«=∞
~ÚO_»¡‰õΩ uiy áÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ ѨOz ÃÑ>ˇì_ç"å~°∞.
Tn =Å# ÉÏÉÏ ÜÕ∞q∞ É’kèOK« #∞^ÕÌtOK≥#∞ ? „ѨѨOK«=ÚÖ’
HõxÑ≤OK«∞ =ã¨∞=Î ÙÅxflÜ«Ú |∂_ç^=Œ Öˇ Jâßâ◊fi`«=ÚÅ∞. ѨOK«É∂íè `«=ÚÅKÕ
KÕÜ«∞|_ç# =∞# â◊s~°=ÚÅxflÜ«Ú ™œYº=ÚÅ ##∞ÉèíqOz# Ñ≤=∞‡@
Ѩ`«#"≥∞ÿáÈ~Ú |∂_ç^Œ Ü«∞QÆ∞#∞. D ã¨OQÆu [˝Ñ≤ÎH˜ ^≥K«∞Û@ÔH· ÉÏÉÏ
Éèí‰õΩÎʼnõΩ Tn „Ѩ™ê^Œ=Ú#∞ ѨOz ÃÑ@∞ìK«∞O_≥#∞. D Tn=Å#<Õ
„|Ǩχ=Ú x`«º=∞xÜ«Ú, D [QÆ`«∞Î Jâßâ◊fi`«=∞xÜ«Ú, „ѨѨOK«=ÚÖ’
QÆÅ |O^èŒ∞=ÙÅ∞, H˘_»∞‰õΩQÍx, `«O„_çQÍx, `«e¡QÍx, =∞#"å~°∞ HÍ~°x
ÉÏÉÏ É’kèOK≥#∞. D „ѨѨOK«=ÚÖ’xH˜ =∞#=Ú XO@iQÍ =zÛuq∞,
XO@iQÍ<Õ áÈÜ≥∞^Œ=Ú. Tn Ü«∞<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ
~ÀQÆ=ÚÅ#∞ ÉÏQÆ∞KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. Éèí‰õΩÎÅ K≥=ÙÅÖ’ ÉÏÉÏ Tn ^•fi~å
WO^Œ∞Ö’
^ŒH}∆˜ ^•fi~å x`åºx`«º=ÚʼnõΩ QÆÅ `å~°`=« ∞º=Ú, Jx`«º"≥∞#ÿ ^•xÜ«∞O^Œ∞
Jaè=∂#~åÇ≤Ï`«º=Ú QÆO@ „"≥∂`« =Öˇ qxÑ≤OK«∞K«∞O_≥#∞. "≥Ú^Œ\˜k
(Tn) q"ÕHõ=Ú#∞, Ô~O_»=k (^ŒH˜∆}) "≥·~åQƺ=Ú#∞ É’kèOK«∞K«∞O_≥#∞.
D Ô~O_»∞#∞ HõeyÜ«Ú#flQÍx ã¨O™ê~°=∞<Õ ™êQÆ~°=Ú#∞ ^•@ÖË=Ú.
JO^Œ∞KÕ ÉÏÉÏ Ü«∞_çy ^ŒH˜∆} fã≤H˘#∞K«∞O_≥#∞. +≤i_ô #∞Oz ~ÚO\˜H˜
áÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ TnÜÕ∞ „Ѩ™ê^Œ=ÚQÍ xzÛ, H˘O`« #∞^Œ∞\˜ÃÑ· „"åã≤
=~°^Œ ǨÏã¨Î=Ú#∞ "åi t~°ã¨∞ûÃÑ· #∞OK«∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨O`À+¨=Ú`À
#∞#flѨÙÊ_»∞ áê_»∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. áê@ÅÖ’ Tn QÆ∞iOz Ü≥ÚHõ\˜
áê_»∞K«∞O_çi. ^•x Ѩšq ''HõàϺ}~å=∞ ~å~°=Ú‡ ! QÀ<≥Å`À Tnx
`Õ ` ≥ = Ú‡ !—— ÉÏÉÏ nxx K« H õ ¯ x ~åQÆ = Ú`À =∞^è Œ ∞ ~° = ÚQÆ
áê_»∞K«∞O_≥_"ç å~°∞.
263
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
W^ŒO`«ÜÚ« Tn Ü≥ÚHõ¯ P^蕺u‡Hõ „áê=ÚYº=Ú. ^•xH˜ Éè∫uHõ
„áê^è•#º=Ú ‰õÄ_» HõÅ^Œ∞. Jk P~ÀQƺ=Ú#∞, Sâ◊fi~°º=Ú#∞, P`«∞~°`Å«
#∞O_ç q"≥∂K«#=Ú#∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ü≥Úã¨Q∞Æ K«∞O_≥#∞. WHõ Tn QÆ∂iÛ#
Hõ^ÅŒä #∞ „áê~°OaèOK≥^=Œ Ú.
`ÕÅ∞HÍ@∞ :
<åã≤H± x"åã≤Ü∞« QÆ∞ <å~åÜ«∞} "≥∂f ~åO*Ïx Ü«∞#∞#`«_∞» ÉÏÉÏ
Éèí‰õΩÎ_»∞. J`«_»∞ ~å=∞K«O„^Œ "å=∞#"≥∂^ŒH± Ü«∞#∞ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎx =^ŒÌ
L^ÀºQÆ=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. J`«_»∞ XHõ™êi `«# `«e¡`À +≤i_ôH˜ áÈ~Ú
ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ÉÏÉÏ J`«_»∞ "≥∂^ŒH± ¿ã=#∞
=∂x, `å#∞ ™⁄O`«=ÚQÍ "åºáê~°=Ú ÃÑ@∞ìH˘#=Öˇ#x K≥ÃÑÊ#∞. H˘xfl
k#=ÚÅ `«~°∞"å`« ÉÏÉÏ =∂@ ã¨`«º=∞Ü≥∞º#∞. <å~åÜ«∞} *Ïx
L^ÀºQÆ=Ú =∂x ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ 'P#O^•„â◊=∞=Ú— J#∞ Ǩϟ@Å∞ ÃÑ>ˇì#∞.
Jk ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥O^≥#∞. XHõ™êi ~¸ <å~åÜ«∞}~å=Ù ¿ãflÇ≤Ï`«∞xH˜
`ÕÅ∞ ‰õΩ>ˇì#∞† ^•x ÉÏ^èŒ ÉèíiOѨ~å#O`« Ü«ÚO_≥#∞. J@∞=O\˜
q+¨Ü«∞=ÚÅÖ’ Tn ÉÏQÍ Ñ¨xKÕÜ«Ú#∞. <˘Ñ≤Ê Ü«Ú#flKÀ@ Tnx
~åÜ«∞=Öˇ#∞. JO^Œ∞KÕ <å~åÜ«∞}~å=Ù Tn H˘~°‰Ωõ "≥^HÔŒ #∞. HÍx Ü«∞k
HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. J`«_»∞ ÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú =ÚO^Œ~° xÅz ÉÏÉÏ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú
HÀi, ÉÏÉÏ <å=∞[Ѩ=Ú KÕã,≤ ÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú =ÚO^Œ∞ ~åeѨ_#ç JQÆ~∞° =uÎ
|∂_ç^Œ z\˜HÔ _»∞ fã≤ ^•x<Õ TnQÍ ÉèÏqOz, <˘Ñ≤Ê Ü«Ú#flKÀ@ ~åÃã#∞.
J`«_»∞ Tn ~åã≤# KÕ~Ú fã≤"ÕÜ«∞QÆ<Õ <˘Ñ≤Ê `«yæáÈÜ≥∞#∞. W^ŒÌ~°∞
Pâ◊Û~åº#O^Œ=ÚÅÖ’ =Úxyi.
¿Ñ¡QÆ∞[|∞ƒ :
XHÍ<˘HõѨÙÊ_»∞ ÉÏO„^•Ö’ #∞O_»∞ XHõ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎxH˜, "Õ~˘Hõ
„QÍ=∞=Ú# #∞#fl `«# ‰õΩ=∂Ô~Î ¿Ñ¡QÆ∞ [fi~°=Ú`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#x
`≥eÃã#∞. J`«_»∞ `«# =^ŒÌ Tn ÖË^ŒxÜ«Ú, Hõ#∞Hõ Tn ѨOѨÙ=∞x
Q Q
<å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ QÍiH˜ Hõ|∞~°∞ ѨOÃÑ#∞. D "å~°Î
264
33= J^蕺ܫ∞=Ú
<å<å™êÃÇÏ|∞‰õΩ ~îå}Ï Ô~·ÖËfi¿ãì+¨#∞ =^ŒÌ `≥eÃã#∞. JѨÙÊ_»`«_»∞ ÉèÏ~°º`À
‰õÄ_» HõÖϺ}ü áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. "åi=^ŒÌ JѨÙÊ_»∞ Tn ÖˉõΩO_≥#∞. HÍ=Ù#
<å<å™êÃÇÏ|∞ ~À_»∞¤ÃÑ·x =∞\˜ìx H˘OK≥=Ú fã≤, ™ê~Ú<å=∞[Ѩ=Ú KÕã≤,
ÉÏÉÏ J#∞„QÆǨÏ=Ú#∞ JÉèíºi÷Oz `«# ÉèÏ~°º #∞^Œ∞\˜ÃÑ· ~åÃã#∞. Hõ|∞~°∞
`≥zÛ# =ºH˜Î W^ŒO`«ÜÚ« EK≥#∞. P Éè‰í Ωõ _Î ∞» ~ÚO\˜H˜ áÈ=Ùã¨iH˜ =¸_»∞
~ÀAÅ#∞O_ç ÉÏ^èŒ Ñ¨_»∞K«∞#fl "åx ‰õÄ`«∞~°∞ [|∞ƒ <å<å™êÃÇÏ|∞ `«#
ÉèÏ~°º #∞^Œ∞\˜ÃÑ· =∞\˜ìx ѨÓã≤#ѨÊ\˜#∞O_ç `«ÔQæ#x qx q∞H˜¯e
ã¨O`«ãO≤ K≥#∞.
*Ï"Õ∞fl~°∞ bÅ :
1904 – 1905= ã¨O=`«û~°=Ú# <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~ü
*Ï"Õ∞fl~üÖ’ =∂=∞Å`«^•~°∞QÍ #∞O_≥#∞. Wk MÏO^Õ+¨µ lÖÏ¡Ö’ +≤i_ôH˜
100 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°=ÚÖ’ #∞#flk. PÜ«∞# ‰õΩ=∂Ô~Î "≥∞ÿ#`å~Ú QÆiƒù}˜†
„Ѩã¨qOK«∞@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_≥#∞. P"≥∞ ã≤÷u ÉÏQÆ∞ÖˉõΩO_≥#∞. P"≥∞
~Ô O_»∞ =¸_»∞ k#=ÚÅ #∞Oz „Ѩã=¨ "Õ^#Œ Ѩ_∞» K«∞O_≥#∞. <å<å™êÃÇÏ|∞
B+¨^èŒ=ÚÅxflÜ«Ú "å_≥#∞ HÍx „ѨÜ≥∂[#=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. JѨÙÊ_»∞
ÉÏÉÏ#∞ [˝Ñ≤ÎH˜ ^≥K«∞ÛH˘x "åi ã¨Ç¨Ü«∞=Ú "Õ_≥#∞. +≤i_ôÖ’ ~å"£∞w~ü
|∞"åÜ«∞#∞ ã¨<åºã≤ Ü«ÚO_≥#∞. ÉÏÉÏ J`«xx 'ÉÏѨÓw~ü |∞"å—
Ü«∞#∞"å~°∞. J`«x ã¨fi„QÍ=∞=Ú MÏO^Õ+¨µÖ’ #∞O_≥#∞. J`«_»K«Û\˜H˜
áÈ=Ù@‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. ÉÏÉÏ J`«xx aez =∂~°æ=∞^茺=Ú#
*Ï"Õ∞fl~üÖ’ H˘O`« q„âßOu fã≤H˘x <å<å™êÃÇÏ|∞‰õΩ Tnx Ǩ~°u áê@#∞
W=∞‡<≥#∞. `«# =^ŒÌ Ô~O_Õ ~°∂áêÜ«∞Å∞#fl=xÜ«Ú Jq [ÅQÍ"£∞ =~°‰õΩ
~Ô Å· ∞ \˜HÔ ¯@∞ì‰Ωõ ã¨iáÈ=Ù#xÜ«Ú, HÍ|\˜ì [ÅQÍ"£∞ #∞O_ç *Ï"Õ∞fl~ü áÈ=Ù@‰õΩ
(ã¨∞=∂~°∞ 30 "≥∞ÿà◊√§) ^èŒ#=Ú ÖË^Œx ~å"£∞w~ü |∞"å K≥ÃÑÊ#∞. JxflÜ«Ú
ã¨iQÍ J=∞~°∞#∞ QÍ#, #`«_∞» HõÅ`«*Oˇ ^Œ#=ã¨~=° Ú ÖË^xŒ ÉÏÉÏ Ñ¨eHÔ #∞.
âߺ=∂#∞ aez =∂^è=Œ P_»¯~ü ~°zOz# Ǩ~°ux „"åÜ«Ú=∞<≥#∞. Ǩ~°u
áê@#∞ Tnx ~å"£∞w~ü |∞"åH˜zÛ <å<å™êÃÇÏ|∞‰õΩ JO^Œ*ËÜ«Ú=∞<≥#∞.
265
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÉÏ =∂@ÅѨ~Ú P^è•~°Ñ_¨ ç ~å"£∞w~ü |∞"å +≤i_ô q_»z, ~å„u ~Ô O_»∞#fl~°
QÆO@ʼnõΩ [ÅQÍ"£∞ KÕ~Ô #∞. JK«\H˜ ˜ KÕ~∞° #ѨÊ\˜H˜ J`«x K≥O`« 2 J}ÏÅ∞
=∂„`«"Õ∞ Ü«ÚO_≥#∞. HÍ|\˜ì Hõ+¨ì^Œâ◊Ö’ #∞O_≥#∞. JѨÙÊ_Õ Ü≥∞=~À
''ÉÏѨÓw~ü |∞"å Ü≥∞=~°∞ ?—— Jx ˆHHõ "≥·K«∞K«∞O_çi. |∞"å Ü«∞K«Û\˜H˜
áÈ~Ú `«<ÕÜ«∞x K≥ÃÑÊ#∞. <å<å™êÃÇÏ|∞ ѨOÑ≤Oz<å~°x K≥ѨÙÊK«∞ P
|O„\’`«∞ |∞"å#∞ XHõ K«Hõ¯x \ÏOQÍ=^ŒÌ‰õΩ fã≤H˘x áÈÜ≥∞#∞. ^•xH˜
Ô~O_»∞ =∞Oz QÆ∞é]=ÚÅ∞ Hõ\˜ìÜ«ÚO_≥#∞. W^ŒÌ~°∞ JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO_ç
|O_çx =^Œei. \ÏOQÍ "ÕQ=Æ ÚQÍ É’Ü≥∞#∞. `≥Å"¡ å~°∞~°≠Ï=Ú# \ÏOQÍ
Ü≥ÚHõ ÃãÅÜÕ∞~°∞ =^ŒÌ‰õΩ KÕÔ~#∞. |O_ç `ÀÅ∞"å_»∞ QÆ∞é]=ÚÅ#∞ hà◊√§
„`åyOK«∞@‰õΩ fã¨∞‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. |O„\’`«∞ ~å"£∞w~ü |∞"å#∞ ѶŨ Ǩ~°=Ú
KÕÜ«Ú=∞x, Ѷ¨ÅǨ~°Ñ¨Ù k#∞ã¨∞Å#∞ ɡ>ˇì#∞. QÆ_»¤=Ú g∞ã¨=ÚÅ∞#fl P
|O„\’`«∞ |@ìÅ∞ K«∂z ~å"£∞w~ü |∞"å Ü«∞`«_»∞ =∞ǨχnÜ«Ú_»x
ã¨Oâ◊~ÚOz Ѷ¨ÅǨ~°=Ú u#‰õΩO_≥#∞. HÍx Ü«∂ |O„\’`«∞ `å#∞
Ç≤ÏO^Œ∞=Ù_»#xÜ«Ú, QÆ~ü"åÖò ^Õâ◊Ѩ٠Hõ∆„uÜ«Ú_»#xÜ«Ú, <å<å™êÃÇÏ|∞ P
ѶŨ Ǩ~°=Ú |OÃÑ# QÍ#, u#∞@ HÔ \˜ì ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú =Å^Œ<#≥ ∞. JѨÙÊ_ç^~ÌŒ ∞°
Hõeã≤ ѶŨ Ǩ~°=Ú KÕã≤ |Ü«∞Å∞^Õii. L+¨óHÍÅ=Ú *Ï"Õ∞fl~ü KÕii. XO\˜H˜
áÈã¨∞H˘#∞@ÔH· ~å"£∞w~ü |∞"å \ÏOQÍ ky Ô~O_»∞ =¸_»∞ xq∞+¨=ÚÅÖ’
=K≥Û#∞. uiy =K«∞Ûã¨iH˜ \ÏOQÍ QÍx, \ÏOQÍ `ÀÅ∞"å_»∞ QÍx,
|O„\’`«∞QÍx ÖˉõΩO_çi. ÉÏѨÙw~ü |∞"å <À\˜"≥O@ =∂@ ~å‰õΩO_≥#∞.
^ŒQÆæ~°∞#fl HõKÕiH˜ É’~Ú Ü«∞_»∞QÆQÍ <å<å™êÃÇÏ|∞ WO\˜ =^ŒÌ<Õ Ü«Ú#fl@∞¡
^≥eÃã#∞. J`«_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ QÍiO\˜H˜ "≥o§ `å#∞ +≤i_ô ™ê~ÚÉÏÉÏ
=^Œ#Ì ∞Oz =zÛ#@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ WzÛ# Tn, Ǩ~°u áê@ <å<å™êÃÇÏ|∞
HõO^Œ*ÃË ã#∞. "≥∞#ÿ `å~Ú KåÖÏ ^Œ∞ã≤u÷ Ö’ #∞O_≥#∞. JO^Œ~∞° P"≥∞ QÆ∂iÛ
q∞QÆ∞Å PO^Àà◊# Ѩ_∞» K«∞O_çi. <å<å™êÃÇÏ|∞ `«# ÉèÏ~°º#∞ aez Tnx
hà◊§Ö’ HõeÑ≤ ‰õΩ=∂Ô~ÎH˜zÛ Ç¨~°ux áê_»∞=∞xi. ÉÏÉÏ =∞Oz
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú |OÃÑ##∞H˘xi. H˘kÌ x=Ú+¨=ÚÅÖ’ „Ѩã=¨ =Ú
Q Q
ã¨∞Y=ÚQÍ [iÔQ#x "å~°Î =K≥Û#∞. QÆO_»=Ú QÆ_»z#^Œx K≥Ñ≤Êi.
266
33= J^蕺ܫ∞=Ú
<å<å™êÃÇÏ|∞ QÍ~°∞ \ÏOQÍ#∞, <ÒHõ~∞° #∞, ѶŨ Ǩ~°=ÚÅ#∞ ѨOÑ≤#O^Œ∞‰õΩ
ÉÏѨ Ù w~ü |∞"å PÜ« ∞ #‰õ Ω Hõ $ `« [ ˝ ` « `≥ Å ∞Ѩ Q Í <å`« _ » ∞ q∞H˜ ¯ e
Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞. +≤i_ô #∞Oz Ü≥∞=fi~°∞ =K«∞ÛK«∞#flk J`«xH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞,
Hõ#∞Hõ #`«_qÕ ∞Ü«Ú Ñ¨OÑ≤ÜÚ« O_»Ö^Ë xŒ K≥ÃÑÊ#∞.
a.q.^Õ"£ QÍs q+¨Ü«∞"≥∞ÿ <å<å™êÃÇÏÉò KåO^À~°¯~°∞ H˘_»∞‰õΩ
ÉÏѨÓ~å=Ù KåO^À~°¯~°∞#∞, ~å"£∞w~ü |∞"å#∞ Hõeã≤H˘x qKåiOz
™ê~ÚbÖÏ =∂QÆ*ˇ·<£Ö’ ( xiii – 11, 12, 13) Q˘Ñ¨Ê "åºã¨=Ú#∞
„ѨHõ\˜Oz<å~°∞. a.q. #~°ã≤OǨϙêfiq∞QÍ~°∞ "≥∞ÿ#`å~Ú, ÉÏѨÓ~å=Ù
KåO^À~° ¯ ~° ∞ , ~å"£ ∞ w~ü |∞"åÅ "åE‡Å=Ú#∞ ¿ãHõ i Oz
''Éèí‰õΩÎÅ J#∞Éèí==ÚÅ∞—— J#∞ „QÆO^äŒ=Ú# (3= ÉèÏQÆ=Ú) „ѨHõ\˜Oz<å~°∞.
<å~åÜ«∞}~å=Ù [|∞ƒ :
ÉèíHõÎ <å~åÜ«∞}~å=Ù‰õΩ ÉÏÉÏ#∞ Ô~O_»∞™ê~°∞Å∞ ^Œ~°≈#=Ú KÕÜ«Ú
ÉèÏQƺ=Ú HõeÔQ#∞. ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥Ok# =¸_ÕO_»¡‰õΩ +≤i_ôH˜
áÈ=Öˇ##∞H˘<≥#∞. HÍx áÈÖËHõáÈÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥Ok# Ü≥ÚHõ
ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ #`«_»∞ [|∞ƒÑ¨_ç q∞QÆ∞Å ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. ™ê^è•~°}
zH˜`û« Å =Å# „ѨÜ∂≥ [#=Ú HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ . HÍ=Ù# ~å„uO|=à◊√§ ÉÏÉÏ#∞
^蕺xOK≥#∞. XHõ<å_»∞ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ <˘Hõ ^Œ$â◊º=Ú#∞ EK≥#∞. JO^Œ∞
ÉÏÉÏ J`«xx F^•iÛ ~Ú@¡<≥#∞. ''PO^Àà◊# Ѩ_»=^Œ∞Ì. ˆ~Ѩ\˜#∞Oz
ÉÏQÆQÆ∞#∞. "å~°=Ú ~ÀAÅÖ’ #_»∞= QÆÅ=Ù——. ã¨fiѨfl=ÚÖ’ K≥Ñ≤Ê# suQÍ
~ÀQÆ=Ú "å~°=ÚÖ’ ‰õΩkÔ~#∞. WK«Û@ =∞#=∂Ö’zOK«=Åã≤# q+¨Ü∞« q∞k.
''â◊s~°=Ú#fl<åflà◊√§ ÉÏÉÏ „|uH˜ Ü«ÚO_ç~å ? â◊s~°=Ú áÈ~Ú#k QÍ#
K«xáÈ~Ú<å~å ?—— ÖË^∞Œ . ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ rqOzÜÕ∞ Ü«Ú<åfl~°∞. "å~°∞ [##
=∞~°}=ÚÅ Hõf`«∞Å∞. Z=~°~Ú`Õ ÉÏÉÏ <˘Hõ™êi ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ
„¿Ñq∞OK≥^Œ~À "åÔ~Hõ¯_»∞#flѨÊ\˜H˜ Z\˜ì ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞QÍx ÉÏÉÏ #∞Oz
`«y# ["å|∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. "åÔ~šѨÙÊ_»∞ =∞# „ѨHõ¯<Õ Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
U ~°∂Ѩ=ÚÖ’<À Éè‰í Ωõ #Î ‰õΩ ^Œ~≈° #q∞zÛ "åx HÀiHõ#∞ <≥~"° ~ÔÕ Û^Œ~∞° .
267
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÅ|∞= ã¨∞`å~ü :
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ #∞O_»∞ „Ѩ=ÚY ã¨OH©~<ΰ åHÍ~°∞_»∞ ÉÏÅ|∞= ã¨∞`å~ü
XHõ™êi +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. J`«_»∞ Q˘Ñ¨Ê Éèí‰õΩÎ_»∞. ZšѨÙÊ_»∞ J`«_»∞
ÉèQí =Æ ^蕺#=Ú – Éè[í # Ü«∞O^Õ `«`Ê« ~°∞_≥· Ü«ÚO_≥_"ç å_»∞. JO^Œ∞KÕ [#∞Å∞
"åix '#=Ü«ÚQÆ `«∞HÍ~å"£∞— Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. "å~°∞ ÉÏÉωõΩ
#=∞㨯iOK«QÍ ÉÏÉÏ ''<Õh`«xx <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ #∞O_ç
Ü≥ ∞ ~° ∞ QÆ ∞ ^Œ ∞ #∞—— Jxi. `å#∞ "≥ Ú ^Œ \ ˜ ™ êiQÍ WѨ Ù Ê_Õ +≤ i _ô H ˜
=zÛ#"å_»Q∞Æ @KÕ ÉÏÅ|∞"å W^≥@∞¡ ã¨OÉè=í =∞#∞H˘<≥#∞. HÍx f„==ÚQÍ
<åÖ’zOK«QÍ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ 4 ã¨O=`«û~°=ÚÅ „H˜O^Œ@ ÉÏÉÏ á¶È\’‰õΩ
#=∞㨯iOz#@∞¡ [˝Ñ≤ÎH˜ =K≥Û#∞. J`«_»∞ ÉÏÉÏ =∂@Å „áê=ÚYº=Ú#∞
„QÆÇ≤ÏOK≥#∞. `«#Ö’ `åx@¡#∞H˘<≥#∞. ''Ü≥∂QÆ∞ ÖˇO`«\˜ ã¨~°fiA˝Å∞,
ã¨~åfiO`«~åº=ÚÅ∞ ? `«=∞ Éèí‰õΩÎÅO^Œ∞ "åiÔHO`« „¿Ñ=∞ ? <Õ#∞ "åi
á¶È\’#∞ K«∂K«∞@ "åix ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ K«∂z# ^•x`À ã¨=∂#=∞x
<å‰õΩ É’kèOzi——.
JáêÊ ™êÃÇÏ|∞ ‰õΩÅHõi‚ :
1917= ã¨O=`«û~°=Ú# JáêÊ™êÃÇÏ|∞ ‰õΩÅHõi‚ =O`«∞ =K≥Û#∞.
J`«_»∞ ~îå}ωõΩ |kb Ü«∞Ü≥∞º#∞. ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ ÉèÏ>Ë J`«xH˜ ÉÏÉÏ
á¶È\’ xzÛ Ü«ÚO_≥#∞. J`«_»∞ ^•xx *Ï„QÆ`«ÎQÍ Ñ¨ÓlOK«∞K«∞O_≥#∞.
ѨÙ=ÙfiÅ∞, K«O^Œ#=Ú, <≥·"Õ^Œº=Ú ÉÏÉωõΩ x`«º=∞iÊOK«∞K«∞ ÉÏÉÏ#∞
K«∂_»=Öˇ#x q∞QÆ∞Å HÍOH˜∆OK«∞K«∞O_≥#∞. D ã¨O^Œ~°ƒù=Ú# ÉÏÉÏ
Ѩ @ =Ú#∞ =∞#óѨ Ó ~° fi Hõ = ÚQÆ K« ∂ z#KÀ ÉÏÉÏ#∞ „Ѩ ` « º Hõ ∆ = ÚQÍ
K«∂z#^•x`À ã¨=∂#"Õ∞ Ü«∞x K≥ѨÊ=K«∞Û#∞ (nxH˜ x^Œ~°≈#=Ú ÃÑ·#
*ˇÑʨ |_ç# Hõ^)Œä .
‰õΩÅHõi‚ ~îå}ÏÖ’ #∞O_»QÍ aè=O_ç Ѩ~°º@#‰õΩ É’=Åã≤ =K≥Û#∞.
XHõ "å~°=Ú ~ÀAŠ֒ѨŠuiy =K«∞Û@ Hõ=HÍâ◊=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. J`«_»∞
Q Q
ÖË#ѨÙÊ_»∞ =¸_»=~ÀA# D kQÆ∞= Ü«∂â◊Û~°ºHõ~=° ∞~Ú# ã¨OQÆu [iÔQ#∞.
268
33= J^蕺ܫ∞=Ú
=∞^蕺ǨÏfl=Ú 12 QÆO@ʼnõΩ XHõ Ѷ¨H©~°∞ JáêʉõΩÅHõi‚ ~ÚO\˜H˜ =K≥Û#∞.
"åi =ÚYÅHõ∆}=ÚÅ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ =ÚY ÅHõ∆}=ÚÅ`À ã¨iáÈÜ≥∞#∞.
‰õΩÅHõi‚QÍi ÉèÏ~åºa_»¤Å∞ "å~°∞ +≤i_ô ™ê~ÚÉÏÉÏQÍ~å Ü«∞x Ü«∞_çyi.
"åi@∞¡ #∞_çqi. ''ÖË^Œ∞. <Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x ¿ã=‰õΩ_»#∞. "åi
Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú g∞ Ü≥∂QÆ ˆH∆=∞=ÚÅ#∞ Hõ#∞Q˘#∞@‰õΩ =zÛux——.
J@¡#∞K«∞ ^ŒH˜∆}#_çÔQ#∞. P"≥∞ XHõ ~°∂áê~Ú WK≥Û#∞. "å~˘Hõ z#fl
á⁄@¡=Ú`À Tn xzÛ, ^•xx ѨÓ[Ö’ á¶È\’`À ‰õÄ_» #∞OK«∞H˘x
ѨÓlOK«∞=∞xi. Ñ≤=∞‡@ ~ÚÅ∞¡ q_çz "≥o§áÈ~Úi. WHõ z„`«"≥∞ÿ#
™ê~ÚbÅ#∞ q#∞_»∞.
aè=O_çÖ’ `«# QÆ∞é]=Ú [|∞ƒ Ѩ_Q» Í JáêÊ™êÃÇÏ|∞ `«# Ѩ~º° @#
=∂#∞H˘#=Åã≤ =K≥Û#∞. P<å\˜ ™êÜ«∞OHÍÅ"Õ∞ J`«_∞» uiy WÅ∞¡ KÕ~Ô #∞.
Ѷ¨H©~°∞QÍi ~åHõ ÉèÏ~°º=Å¡ q<≥#∞. Ѷ¨H©~°∞ QÍi ^Œ~°≈#=Ú ^˘~°Hõ#O^Œ∞ʼnõΩ
q∞QÆ∞Å =∞<À"Õ^#Œ á⁄O^≥#∞. ѶH¨ ~© ∞° ‰õΩ XHõ¯ ~°∂áê~Ú =∂„`«"∞Õ ^ŒH} ∆˜ QÍ
xK«∞Û@ H˜+¨ìѨ_»‰õΩO_≥#∞. `å<Õ ~ÚO\˜=^ŒÌ #∞#flKÀ 10 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ
`«‰Ωõ ¯= Q͉õΩO_» ^ŒH} ∆˜ ~ÚzÛ Ü«ÚO^Œ∞#<≥#∞. "≥O@<Õ Ñ¶H¨ ~© ∞° #∞ "≥^‰Œ Ωõ @ÔH·
|Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞. =∞ã‘^Œ∞ÅÖ’#∞, `«H˜¯# KÀ@¡#∞ Éè’[#=Ú KÕÜ«∞HõÜÕ∞
"åi H˘~°‰õΩ "≥^ŒÔH#∞. J`«x Ü«∞<Õfi+¨} x+¨ÊùÅ=∞Ü≥∞º#∞. WO\˜H˜ =zÛ
Éè’[#=Ú KÕÃã#∞. 32= J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ L`«ÎHõ_»∞ѨÙ`À ÉèíQÆ=O`«∞x
"≥^HŒ ~õ å^Œx ÉÏÉÏ K≥ÑÊ≤ #k K«^∞Œ =i QÆ=∞xOK«=Öˇ#∞. JáêÊ™êÃÇÏaK«Û@
XHõ hux <Õ~∞° ÛH˘<≥#∞. Éè’[#=∞~Ú# `«~∞° "å`« z„`ÕÜ∞« #∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞x`À
"åºÇ¨ºoH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~Ô #∞. H˘O`« ^Œ∂~°=Ú áÈQÍ <≥=~À "åi"≥Ñ· Ù¨ `«fi~°QÍ
=K«∞ÛK«∞#fl@∞¡ QÍxÊOK≥#∞. "åi =ÚY ÅHõ∆}=ÚÅ#∞ |\˜ì "å~°∞ `«#
~ÚO\˜H˜ 12 QÆO@ʼnõΩ =zÛ#"åˆ~ Ü«∞x Ü«∞#∞H˘<≥#∞. "≥O@<Õ Ñ¶¨H©~°∞
KÕ~Ú Kåz ^ŒH˜∆} #_çÔQ#∞. JáêÊ™êÃÇÏ|∞ XHõ ~°∂áê~ÚxK≥Û#∞. "å~°∞
uiy Ü«∞_»∞QÆQÍ WOHõ#∞ Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞eK≥Û#∞. JѨÊ\˜H˜ J`«_»∞
ã¨O`«∞+≤ì K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ . JáêÊ™êÃÇÏ|∞ z„`Õ =^ŒÌ #∞Oz =¸_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞
269
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
fã≤H˘x Ѷ¨H©~°∞‰õΩ WK≥Û#∞. "åiOHõ#∞ ^ŒH˜∆} HÍ=Öˇ#xi. JáêÊ™êÃÇÏ|∞
"åixO\˜H˜ ~å=Åã≤#kQÍ "Õ_∞» H˘<≥#∞. JO^Œ~∞° WÅ∞¡ KÕii. JáêÊ™êÃÇÏ|∞
"åiH˜ 3 ~°∂áêÜ«∞eK≥Û#∞. "≥Ú`«Î=Ú `˘q∞‡k ~°∂áêÜ«∞Å∞ =Ú>ˇì#∞.
JѨÊ\˜H˜ ã¨O`«∞+≤ì K≥O^ŒHõ ѶH¨ ~© ∞° WOHõ#∞ ^ŒH}
∆˜ ~Ú=∞‡<≥#∞. JáêÊ™êÃÇÏ|∞
`«# =^ŒÌ Ѩk ~°∂áêÜ«∞Å <À@∞ QÆÅ^Œ<≥#∞. Ѷ¨H©~°∞ ^•xx ѨÙK«∞ÛH˘x
`˘q∞‡k ~°∂áêÜ«∞Å∞ uiy ~ÚzÛ"Õã≤ Ü«∞Hõ¯_»#∞O_ç "≥_»Öˇ#∞.
JáêÊ™êÃÇÏ|∞ Ѩk~°∂áêÜ«∞ eK≥Û^Œ#<≥#∞ QÆ#∞Hõ P "≥Ú`«=Î Ú#∞ nã≤H˘x
Ѩq„`« Ѩ~z° # Ñ≤=∞‡@ `˘q∞‡k ~°∂áêÜ«∞Å xzÛ"ÕÃã#∞. 9 ã¨OYº KåÖÏ
=ÚYº"≥∞#ÿ k. Jk #=q^èŒ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ `≥eÜ«∞*ËÜÚ« #∞. (ÉÏÉÏ ÅH©‡∆ ÉÏ~Ú
tO^Õ‰Ωõ 9 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ã¨=∂kè ã¨=∞Ü«∞=∞OkzÛi). JáêÊ™êÃÇÏ|∞ Tn
á⁄@¡=Ú qÑ≤Ê K«∂K≥#∞. JO^Œ∞Ö’ ѨÙ=ÙfiÔ~Hõ¯Å∞ JHõ∆`«Å∞O_≥#∞.
H˘O`«HÍÅ=Ú Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ#∞ +≤i_ôÖ’ ^Œi≈Oz#ѨÙÊ_»∞ "åi "≥O„@∞Hõ
Ü≥ÚHõ\˜ zÔH¯#∞. J`«_∞» Tn á⁄@¡=Ú#∞, "≥O„@∞Hõ#∞, XHõ `åÜ≥∞`«∞ÖÎ ’
33= J^蕺ܫ∞=Ú
~°∂áê~Ú ÉÏÉωõΩ ^ŒH} ∆˜ x=fi=Öˇ#x `Àz =∞ã‘^∞Œ =∞~°Å Z‰õΩ¯K«∞O_»QÍ,
ÉÏÉÏ ÃãÅ=Ù á⁄Ok# Ñ≤=∞‡@ uiy "≥#∞Hõ‰õΩ ~å~å^Œx qx ~ÚO\˜H˜
|Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞. =∂~°æ=∞^茺=Ú# <åã≤H±Ö’ HÍÖÏ~å=Úx =∞Ok~°=Ú
„Ѩ"tÕ Oz, ^Œ~≈° #=Ú KÕãH≤ ˘x "≥Å∞ѨeH˜ =K«∞ÛK«∞O_»QÍ #~°ãO≤ QÆ =∞ǨÏ~å*ò
J#∞ Ü≥∂y `«# t+¨µºÅ#∞ q_çz ֒ѨŠ#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ =zÛ, ǨÏiÉèÏ"£
=ÚO*Ëux |@∞ìH˘x, ''<å ~°∂áê~Ú <åH˜=Ú‡—— J<≥#∞. Hõi‚H± q∞QÆ∞Å
Pâ◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞. ~°∂áê~Úx ã¨O`À+¨=ÚQÍ xzÛ, ™ê~ÚÉÏÉÏ ~Úqfi^è=Œ ÚQÍ
`åx=fi xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x# ~°∂áê~Úx #~°ã≤OQÆ =∞ǨÏ~å*ò ^•fi~å
„QÆÇÏ≤ OK≥##∞H˘<≥#∞.
Ü≥∂wâ◊fi~°∞ÅO^Œ~˘Hõ>Ë Ü«∞xÜ«Ú UHÍ`«‡ ÉèÏ==Ú`À HÍ~°º=Ú
ÖÁ#~°∞~Î x° Ü«Ú h Hõ^Œä `≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
=ÚѨÊk =¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
ÃÑ\˜ì `«# ^ŒO_»ÃÑ· Hõ@∞ìH˘<≥#∞. JáêÊ™êÃÇÏ|∞ Tn „ѨÉèÏ==Ú#∞
„QÆÇÏ≤ OK≥#∞. J`«_∞» q∞H˜¯e `≥e"≥#· "å_»~Ú#ѨÊ\˜H˜ <≥ʼnõΩ 40 ~°∂áêÜ«∞Å∞
=∂„`«"Õ∞ r`«=Ú ^˘~°∞‰õΩK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ á¶È\’#∞ Tnx á⁄Ok#
`«~°∞"å`« 40 ~°∂áêÜ«∞Å ÔH<Àfl Ô~@∞¡ P^•Ü«∞=Ú =K≥Û#∞. =∞Oz
ѨÅ∞‰õΩ|_çÜÚ« JkèHÍ~°=Ú ÅaèOK≥#∞. D Ö∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ HÍ#∞HõÖQË ÍHõ ^≥=· ÉèHí Θ
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
‰õÄ_» =$kúÜ∞« QÆ∞K«∞O_≥#∞. HÍ=Ù# ÉÏÉÏ Tnx á⁄O^Œ∞ ÉèÏQƺ=Ú HõÅ"å~°∞
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
™êfl#=Ú KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@ Tnx #∞^Œ∞@ ~åã≤H˘x, H˘OK≥=Ú h\˜Ö’ HõeÑ≤
ÉÏÉÏ Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# f~°÷=ÚQÍ ÉèÏqOz ѨÙK«∞ÛH˘#=Öˇ#∞.
ǨÏiÉèÏ"£ Hõi‚H± :
~îå}Ï lÖÏ¡ ^ŒÇ¨Ï#∞ „QÍ=∞=Ú #∞O_ç ǨÏiÉèÏ"£ Hõi‚H± J#∞#`«_»∞
1917= ã¨O=`«û~°=Ú# QÆ∞~°∞áœ~°‚q∞<å_»∞ +≤i_ôH˜ =zÛ ÉÏÉÏ#∞ `«y#
ÖÏOKè«#=ÚÅ`À ѨÓlOK≥#∞† =„ã¨Î=ÚÅ∞ ^ŒH˜∆} ã¨=∞iÊOK≥#∞. âߺ=∂

Q Q
^•fi~å ÉÏÉÏ ÃãÅ=Ù á⁄Ok =∞ã‘^Œ∞ "≥∞@∞¡ kÔQ#∞. JѨÙÊ_Õ ~ÚOH˘Hõ
270 271
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
=ÚѨÊk <åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú
Tn =∞Ç≤Ï=∞†
_®Hõì~°∞QÍi "Õ∞#Å∞¡_»∞† _®Hõì~°∞ Ñ≤àı§† âߺ=∂ =∞~°^ŒÅ∞† W~åh ÉÏeHõ†
Ǩ~åÌ ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤† ÉÁOÉÏ~Ú =∞Ç≤Ïà◊
D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ‰õÄ_» Tn =∞Ç≤Ï=∞ =i‚`«=Ú. Tn
^èŒiOz#O`« =∂„`«=Ú# <≥\˜ì Ѷ¨Å=ÚÅ∞ HõeÔQ<À K«∂`«=Ú.
_®Hõì~°∞QÍi "Õ∞#Å∞¡_»∞ :
<åã≤H± lÖÏ¡Ö’x =∂ÖˇQÍOÖ’ XHõ _®Hõ~ì ∞° O_≥#∞. PÜ«∞# "≥^· ºŒ =ÚÖ’
Ѩ @ ì É è í „ ^Œ ∞ Å∞. "åi "Õ ∞ #Å∞¡ _ » ∞ #Ü« ∞ =ÚHÍ#\˜ ì ~åK« ‰ õ Ω ~° ∞ Ѩ Ù `À
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. _®Hõì~°∞QÍi`À áê@∞ W`«~° _®Hõì~°∞¡ ‰õÄ_» #Ü«∞=Ú
KÕÜ«∞ „Ѩܫ∞uflOzi. PѨˆ~+¨#∞ KÕã≤i. HÍx U =∂„`«=Ú "Õ∞Å∞
[~°∞QÆÖË^Œ∞. ‰õΩé]"å_»∞ q∞QÆ∞Å ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. |O^èŒ∞=ÙÅ∞,
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞, `«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ ^≥·=ã¨Ç¨Ü«∞=Ú HÀ~°∞=∞xi. +≤i_ô
™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ K«∂_»∞=∞xi. "åi ^Œ$+≤ìKÕ J<ÕHõ Hõiî# ~ÀQÆ=ÚÅ∞
Q Q
#Ü«∞=∞Ü≥∞º#x É’kèOzi. `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ +≤i_ôH˜ =zÛi. ÉÏÉÏ
272
34= J^蕺ܫ∞=Ú
áê^Œ=ÚʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤i. ‰õΩé]"åxx ÉÏÉÏ
=ÚO^Œ∞Ozi. `«=∞ a_»¤#∞ HÍáê_»∞=∞x JkèHõ q#Ü«∞ Q“~°==ÚÅ`À
"Õ_»∞H˘xi. ^ŒÜ«∂„~°Ì ǨÏ$^ŒÜ«Ú_»QÆ∞ ÉÏÉÏ "åix F^•iÛ ~Ú@¡<≥#∞.
''Z=~°~Ú`Õ D =∞ã‘^Œ∞‰õΩ =K≥Û^Œ~À "åÔ~#fl_»∞ D [#‡Ö’ U "åºkè
KÕ`«#∞ ÉÏ^èŒÑ¨_»~°∞. Hõ#∞Hõ Ǩ~ÚQÍ #∞O_»∞_»∞. ‰õΩ~°∞ѨÙÃÑ· Tnx
ѨÓÜ«Ú_»∞. XHõ "å~°=Ú ~ÀAÅÖ’ #Ü«∞=∞QÆ∞#∞. ^Õ=ÙxÜ«∞O^Œ∞
#=∞‡Hõ=ÚOK«∞_»∞. Wk =∞ã‘^∞Œ HÍ^Œ∞ Wk ^•fi~°=u. Z=~°~Ú`Õ ~ÚO^Œ∞
HÍÅ∞ "≥∂ÃÑ^Œ~À "å~°∞ P~ÀQƺ=Ú#∞ P#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. "åi
Hõ+=ì¨ ÚÅ∞ QÆ>‰ìˇ Ωõ ¯#∞——. "å~°∞ ‰õΩé]"åxx ÉÏÉÏ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞ÛO_»É\ ˇ iì˜ .
ÉÏÉÏ Ü«∂ ‰õΩ~°∞Ѩ٠g∞^Œ `«# KÕux „uÃÑÊ#∞, „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ K«∂ѨÙÅ#∞
„Ѩã¨iOѨ*ËÃã#∞. ~Ày ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥#∞. Tn ~åÜ«∞QÍ ‰õΩ~°∞ѨÙ
<≥=∞‡kOK≥#∞. H˘kÌ~ÀAÅ Ñ≤=∞‡@ ѨÓiÎQÍ =∂xáÈÜ≥∞#∞. `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞
‰õΩé]"åx`À QÆ∂_» ÉÏÉωõΩ Hõ$`«[` ˝ Å« ∞ `≥eÑ≤ +≤i_ô q_»zi. ÉÏÉÏ Tn
„Ѩ™ê^Œ=Ú =Å¡#∞ "åi ^ŒÜ∂« ^Œ$+≤=ì Å¡#∞ ~åK«‰Ωõ ~°∞Ѩ٠=∂xáÈ~Ú#O^Œ∞ʼnõΩ
"å~°∞ q∞QÆ∞Å ã¨O`«ãO≤ zi.
D ã¨OQÆu qx ‰õΩé]"åx =∂=∞Ü«∞QÆ∞ _®Hõì~°∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_ç
ÉÁOÉÏ~Ú áÈ=ÙK«∞ =∂~°=æ Ú# ÉÏÉÏ#∞ K«∂_»QÀÔ~#∞. HÍx =∂ÖËQÍOÖ’#∞
=∞<£=∂_£Ö’#∞ Z=~À ÉÏÉωõΩ =ºuˆ~Hõ=ÚQÆ K≥Ñ≤Ê J`«x =∞#ã¨∞û#∞
qizi. HÍ=Ù# #`«_»∞ +≤i_ôH˜ áÈ=Ù@ =∂#∞H˘x u#flQÍ ÉÁOÉÏ~Ú
KÕ~Ô #∞. `«#‰õΩ q∞yeÜ«Ú#fl ÃãÅ=ÙÅ∞ JÀeÉÏQÆ∞Ö’ QÆ_∞» Ѩ=Öˇ##∞H˘<≥#∞.
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ =¸_»∞~å„`«∞Å∞ =~°∞ã¨QÍ <˘Hõ HõO~î°^èŒfix ''WOHõ#∞ ##∞fl
#=∞‡"å !—— Ü«∞x qxÑ≤OK≥#∞. "≥O@<Õ _®Hõ~ì ∞° `«=∞ =∞#ã¨∞û#∞ =∂~°∞ÛH˘x
+≤i_ôH˜ áÈ= xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. J`«_∞» ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ <˘Hõ ~ÀyH˜ JO@∞
[fi~°=Ú#‰õΩ zH˜`û« KÕÜÚ« K«∞O_≥#∞. ~ÀyH˜ #Ü«∞=Ú H͉õΩO_≥#∞. Hõ#∞Hõ
+≤i_ô „ѨÜ∂« }=Ú "å~Ú^• Ѩ_∞» ##∞H˘<≥#∞. HÍx, `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉÏÉÏ#∞
ѨsH˜∆OK«^ŒÅz, ''~Ày Ü≥ÚHõ¯ "åºkè ~¸<å_»∞ ‰õΩki#KÀ, ˆ~¿Ñ +≤i_ôH˜
273
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
áÈÜ≥∞^Œ#∞—— Jx Ü«∞#∞H˘<≥#∞. [iy# z„`«"Õ∞=∞# ã¨iQÍ =∞<À
xâ◊ÛÜ«∞=Ú KÕã≤#ѨÊ\˜#∞Oz, [fi~°=Ú `«QÆ∞æ@‰õΩ „áê~°OaèOz `«fi~°Ö’
™ê=∂#º L+¨` ‚ ‰« Ωõ kÔQ#∞. _®Hõ~ì ∞° `«# =∞<À xâ◊ÛÜ«∞=Ú „ѨHÍ~°=Ú +≤i_ôH˜
"≥ à ‹ § #∞. ÉÏÉÏ ^Œ ~ ° ≈ #=Ú KÕ ã ≤ "åi áê^Œ = Úʼnõ Ω ™êëêì O QÆ
#=∞™ê¯~°"Ú≥ #Ô~Û#∞. ÉÏÉÏ J`«xH˜ Q˘Ñ¨Ê Ü«∞#∞Éè=í =Ú HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« @KÕ
J`«_»∞ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_»Ü≥∞º#∞. JHõ¯_» 4 ~ÀAÅ∞O_ç, ÉÏÉÏ Tn`À#∞,
Pj~°fiK«#=ÚÖ`À#∞ WO\˜H˜ =K≥Û#∞. XHõ ѨHõ∆=Ú ~ÀAÅÖ’ J`«xx
c*ÏѨÓ~°∞‰õΩ ÃÇÏK«∞Û r`«=ÚÃÑ· |kb KÕãi≤ . J`«x "Õ∞#Å∞¡x ~ÀQÆ=Ú P
_®Hõì~°∞‰õΩ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ `À_»Ê_≥#∞. JѨÊ\˜#∞Oz J`«xH˜ ÉÏÉÏ
Ü«∞O^Œ∞ ÉèHí Î̃ ‰õΩkÔ~#∞.
_®Hõì~°∞ Ñ≤àı§ :
_®Hõì~°∞ Ñ≤àı§ Ü«∞#∞<å`«_»∞ ÉÏÉωõΩ „Ñ≤Ü«∞Éèí‰õΩÎ_»∞. J`«x Ü«∞O^Œ∞
ÉÏÉωõΩ q∞QÆ∞Å „¿Ñ=∞. ÉÏÉÏ J`«xx 'ÉèÏ=Ó— (J<åfl) Jx Ñ≤Å∞K«∞"å~°∞.
ÉÏÉÏ Ü«∞`«x`À „Ѩuq+¨Ü∞« =Ú ã¨O„ѨkOK«∞"å~°∞. J`«x <≥ÅÑ¡ Ù¨ Ê_»∞ K≥O`«
#∞OK«∞H˘#∞"å~°∞. XHõÑÙ¨ Ê_»∞ D _®Hõ~ì ∞° yxÜ«∂ ѨÙ~°∞QÆ∞ÅKÕ (<åiѨÙO_»∞)
ÉÏ^èÑŒ _¨ #≥ ∞. J`«_∞» HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜`∆ `
ü À, ''ÉÏ^èŒ KåÖÏ Çà ÏK«∞ÛQÍ #∞#flk.
<Õ#∞ ÉèíiOK«ÖˉõΩ<åfl#∞. nxHõO>ˇ Kå=Ù "Õ∞Åx `ÀK«∞K«∞#flk. QÆ`«
[#‡=ÚÖ’ KÕã≤# áêѨ=Ú#∞ áÈQ˘@∞ìH˘#∞@ÔH· <Õh ÉÏ^èŒ ##∞ÉèíqOK«∞
K«∞<åfl#∞. HÍ# ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ É’~Ú ~¸ ÉÏ^èŒ <åѨÙKÕã,≤ nxx ~åÉ’ÜÕ∞
10 [#‡Å‰õΩ ѨOzÃÑ@ì=Åã≤#^Œx "Õ_»∞—— =∞<≥#∞. nH˜∆`«∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ
"≥o§ Ü«∂ ã¨OQÆu K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ =∞#ã¨∞û Hõ~QÔ° #∞. ÉÏÉÏ nH˜`
∆ ∞« H˜@<¡ #≥ ∞.
''x~°ƒùÜ«Ú_»∞QÍ #∞O_»∞ =∞#∞=Ú. J`«_ÕŠѨk [#‡Å =~°‰õΩ ÉÏ^èŒ
Ѩ_»=Öˇ#∞ ? Ѩk ~ÀAÅÖ’ QÆ`«[#‡ áêѨ=Ú#∞ ǨÏiOѨ*ËÜ«∞QÆÅ#∞.
<ÕxHõ¯_»∞O_ç ~ÚǨÏѨ~° ™œYº=Ú eK«∞Û@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_» J`«_ÕÅ
Kå=Ù#∞ HÀ~°=Öˇ#∞ ? J`«x <≥=i gѨ٠Ѩ~Ú #~Ú# fã≤H˘x~°O_»∞.
J`«x ÉÏ^èŒ#∞ âßâ◊fi`«=ÚQÍ x~°∂‡eOK≥^Œ#∞——.
Q Q
274
34= J^蕺ܫ∞=Ú
P ã≤u÷ Ö’ _®Hõ~ì ∞° #∞ ^≥zÛ ÉÏÉÏ ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ #, ѶH¨ ~© ∞° ÉÏÉÏ Ü≥∞ѨÙÊ_»∞
‰õÄ~°∞ÛO_»∞KÀ@, ‰õÄ~°∞ÛO_»É\ ˇ iì˜ . ÉÏÉÏ J`«xH˜ ÉÏbã¨∞xzÛ ~Ú@¡<#≥ ∞.
''WK« Û @ <≥ = ∞‡kQÍ Ñ¨ ~ ° ∞ O_ç q„âßOu fã≤ H ˘=Ú‡. J㨠Š~Ú#
q~°∞QÆ∞_Õ=∞#QÍ QÆ`[« #‡ áêѨ=Ú Å#∞Éèqí Oz, q"≥∂K«#=Ú á⁄O^Œ=Öˇ#∞.
=∞# Hõ+ì¨ ã¨∞Y=ÚʼnõΩ =∞# Hõ~‡° ÜÕ∞ HÍ~°}=Ú. =zÛ#^•x <À~°∞ÛH˘#∞=Ú.
JfÖÏ¡ÜÕ∞ PiÛ f~°∞Û"å_»∞. "åx <≥šѨÙÊ_»∞ ^蕺xOK«∞=Ú. J`«_Õ h
Hˆ =∆ ∞=Ú#∞ K«∂K«∞#∞. "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ â◊s~°=Ú, =∞#ã¨∞û, ^è#Œ =Ú, "å‰õΩ¯
ã¨=∞ã¨Î=Ú JiÊOѨÙ=Ú. J#QÍ ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu "Õ_»∞=Ú. J@∞ÃÑ·
"åˆ~q∞ KÕÃã^Œ~À K«∂_»∞=Ú——. <å<å™êÃÇÏ|∞ Hõ@∞ìHõ>ˇì#xÜ«Ú HÍx,
QÆ∞}q∞=fiÖË^ŒxÜ«Ú _®Hõì~°∞ Ñ≤àı§ K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''<å<å
`≥eq `«‰õΩ¯="å_»∞† Hõ@∞ì qѨÙÊ=Ú ÖËxKÀ K«K≥Û^Œ=Ù. JѨÙÊ_Õ XHõ HÍH˜
=zÛ á⁄_»∞K«∞#∞. JѨÙÊ_»∞ h ‰õΩ~°∞Ѩ٠#Ü«∞=∞QÆ∞#∞——.
D ã¨OÉèÏ+¨} [~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ J|∞ÌÖò =zÛ =∞ã‘^∞Œ â◊√„Éè=í Ú KÕã≤
nѨ=ÚÅ∞ ÉÏQÆ∞KÕÜ«ÚK«∞O_»QÍ, J`«x HÍÅ∞ ã¨iQÍ Ñ≤àı§ ‰õΩ~°∞Ѩ٠g∞^Œ
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Ñ¨_≥#∞. HÍÅ∞ "åz Ü«ÚO_≥#∞. ^•xѨ~Ú J|∞ÌÖò HÍÅ∞
Ѩ_Q» <Æ Õ Ü«∞O^Œ∞Ö’#∞Oz U_»∞ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ <˘Hõ¯|_ç |Ü«∞@Ѩ_#≥ ∞. ÉÏ^èŒ
ÉèíiOѨ~åxkQÍ #∞O_≥#∞. _®Hõì~°∞ Ñ≤àı§ aQÆæ~°QÍ ÜÕ∞_»fi™êÔQ#∞.
H˘O`«¿ãѨ\H˜ ˜ <≥=∞‡kOK≥#∞. J`«xH˜ U_»∞Ê, #=Ùfi XHõ\˜ `«~∞° "å`« xOH˘Hõ\˜
=K«∞ÛK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''K«∂_»∞_»∞ ! =∞# J#fl [|∞ƒ ‰õΩki
#=ÙfiK«∞<åfl_»∞——. Ñ≤àı§ ''HÍH˜ ZѨÙÊ_»∞ =K«∞Û——#<≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ ["å|∞
xK≥Û#∞. ''h=Ù HÍH˜x K«∂_»ÖË^• ? Jk uiy ~å^Œ∞. J|∞ÌÖË Ü«∂ HÍH˜.
WѨÙÊ_»∞ h=Ù áÈ~Ú "å_®Ö’ q„âßOu Q˘#∞=Ú. h=Ù `«fi~°Ö’ ÉÏQÆÜ∞≥ º^Œ=Ù——.
TnѨÓÜ«Ú@=Å#, ^•xx u#∞@ =Å##∞, U zH˜`«û á⁄O^ŒHõÜÕ∞,
B+¨^èŒ=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#HõÜÕ∞ "åºkè ѨÓiÎQÍ 10 ~ÀAÅÖ’ ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#
„ѨHÍ~°=ÚQÍ =∂xáÈÜ≥∞#∞.
275
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
âߺ=∂ =∞~°^ŒÅ∞ :
âߺ=∂ `«=Ú‡_»∞ ÉÏѨÓr ™ê=ÓÖò qÇ≤Ï~ü ^ŒQÆæ~° #∞O_»∞"å_»∞.
XHõ<å_»`«x ÉèÏ~°º‰õΩ ¿Ñ¡QÆ∞ `«yÖˇ#∞. P"≥∞‰õΩ f„="≥∞ÿ# [fi~°=Ú =K≥Û#∞.
K«OHõÖ’ Ô~O_»∞ ÉÁ|ƒÅ∞ ÖËK≥#∞. ÉÏáêr âߺ=∂ =^ŒÌ‰õΩ Ѩ~°∞ÔQuÎ =zÛ
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞=∞<≥#∞. âߺ=∂ ÉèíÜ«∞Ѩ_≥#∞. HÍx Ü«∞^䕄ѨHÍ~°=Ú ÉÏÉÏ
=^ŒÌ‰õΩ "≥à‹§#∞. ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ "åi ã¨Ç¨Ü«∞=Ú HÀÔ~#∞.
"åºkèx ÉÏQÆ∞KÕÜ«Ú=∞x „áêi÷OK≥#∞. `«# `«=Ú‡x WO\˜H˜ É’=Ù@‰õΩ
J#∞[˝ x=∞‡<≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''D ~å„u ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ "≥à§◊ =^Œ∞.Ì
Tn ѨOѨÙ=Ú. [fi~°=Ú QÍx, ÉÁ|ƒÅ#∞ QÍx ÅHõº∆ ÃÑ@ì #=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ .
=∞# `«O„_çÜ«Ú#∞, Ü«∞[=∂xÜ«Ú P ^≥·="Õ∞. P"≥∞ "åºkè ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ
#Ü«∞=∞QÆ∞#∞. WѨÙÊ_»∞ "≥à◊§=^Œ∞Ì. ˆ~Ѩ\˜ L^ŒÜ«∞=Ú "≥à◊√§=Ú. "≥O@<Õ
uiy~°=Ú‡——.
âߺ=∂‰õΩ ÉÏÉÏ TnÜ«∞O^Œ∞ ã¨OѨÓ~°‚ qâßfiã¨=ÚO_≥#∞. ÉÏáêr
^•fi~å ^•xx |OÃÑ#∞. ÉÁ|ƒÅÃÑ· ^•xx ѨÓã≤ H˘O`« hà◊§Ö’ HõeÑ≤
„`åyOzi. ^•xx fã≤H˘x# "≥O@<Õ, ÉÏQÍ K≥=∞@ Ѩ>ˇì#∞† [fi~°=Ú
`«ÔQæ#∞. ~ÀyH˜ =∞Oz x„^Œ Ѩ>ˇì#∞. =∞~°∞ã¨\˜ Ü«Ú^ŒÜ«∞=Ú `«# ÉèÏ~°º‰õΩ
#Ü«∞=∞QÆ∞@ Ez ÉÏáêr Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. [fi~°=Ú áÈÜ≥∞#∞. ÉÁ|ƒÅ∞
=∂<≥#∞. =∞~°∞ã¨\˜ L^ŒÜ«∞=Ú âߺ=∂ ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ „ѨHÍ~°=Ú "≥à◊§QÍ,
<å"≥∞ á⁄~Úº ^ŒQ~æÆ ° `Õh~°∞ `«Ü∂« ~°∞KÕÜÚ« K«∞O_»∞@ K«∂z Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞.
`«=Ú‡x J_»∞QÆQÍ ÉÏÉÏ Tn XHõ¯ ~å„uÖ’<≥ Ü«∂ ÉÁ|ƒÅ#∞ ÉÏQÆ∞
KÕÃã#<≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ''L^ŒÜ«∞=Ú "≥à◊√§, `«fi~°QÍ ~°=Ú‡—— J#∞ ÉÏÉÏ
=∂@Å ÉèÏ==Ú âߺ=∂ `≥eã≤H˘#QÆeQÔ #∞.
\© fã≤H˘x âߺ=∂ uiy =K≥Û#∞. ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz ~Ú@¡<#≥ ∞.
''^Õ"å ! Uq∞ h Ü«∂@ ! "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ `«∞á¶ê#∞ ÖËÑ≤ =∂‰õΩ JâßOu
Q Q
HõÅ∞QÆ *Ëã
à ^Œ=Ù. uiy ^•xx âßOuOѨ*ã
Ë ≤ =∂‰õΩ <≥=∞‡k Ñ
„ ™¨ êkO`«∞=Ù——.
276
34= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ ["åaK≥Û#∞. ''Hõ~°‡ Ü≥ÚHõ¯ =∂~°æ=Ú z„`«"≥∞ÿ#k. <Õ<Õq∞
KÕÜ«∞‰õΩ#fl#∞, #<Õfl ã¨~°fi=Ú#‰õΩ HÍ~°}Éèí∂`«∞xQÍ <≥OK≥^Œ~°∞. Jk
Ü«∞^Œ$+¨=ì Ú#∞ |\˜ì =K«∞Û#∞. <Õ#∞ ™êH©É∆ ∂íè `«∞_»#∞ =∂„`«"∞Õ . KÕÜÚ« "å_»∞
„¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞"å_»∞ ^Õ=Ù_Õ. "å~°∞ q∞H˜¯e ^ŒÜ«∂„~°úǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞. <Õ#∞
ÉèQí =Æ O`«∞_»#∞ HÍ#∞. „ѨÉ∞íè =Ù#∞ HÍ#∞. <Õ#∞ "åi #=∞‡Hõ"∞≥ #ÿ |O@∞#∞.
"åi <≥ÅÑ¡ Ù¨ Ê_»∞ *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕÜÚ« K«∞O^Œ∞#∞. Z=Ô~`· Õ `«=∞ Ü«∞ǨÏOHÍ~°=Ú#∞
„ѨHõ¯‰õΩ ^Àã≤ ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ #=∞㨯iOK≥^Œ~À, Z=~°∞ "åix ѨÓiÎQÍ
#"≥∞‡^Œ~À, "åi |O^èŒ=Ú Å∂_ç "≥∂Hõ∆=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞——.
W~åh ÉÏeHõ :
WHõ W~åh "åx Ü«∞#∞Éèí==Ú#∞ K«^Œ∞=Ù_»∞. J`«x ‰õΩ=∂Ô~ΉõΩ
„Ѩu QÆO@‰õΩ =¸~°Ûù =K«∞ÛK«∞O_≥#∞. =¸~°Ûù ~åQÍ<Õ Ü«∂"≥∞ =∂@ÖÏ_»
ÖˉΩõ O_≥#∞. HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ =Ú_»∞K«∞H˘x ã¨Ê$Ç¨Ï `«ÑÊ≤ Ѩ_áç È=ÙK«∞O_≥#∞.
U =∞O^Œ∞Å∞ P"≥∞‰õΩ #Ü«∞=Ú KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ ÉÏÉÏ Tn
#∞ѨÜ≥∂yOK«∞=∞<≥#∞. qÖËáêˆ~¡Ö’#∞#fl HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü =^ŒÌ Tn
fã≤H˘x ~°=∞‡<≥#∞. W~åh"å_»∞ Tnx `≥zÛ „Ѩu~ÀA h\˜Ö’ HõeÑ≤
„`åyOK«∞K«∞O_≥#∞. "≥Ú^Œ@ „ѨuQÆO@‰õΩ =K«∞Û =¸~°Ûù 7 QÆO@Å H˘Hõ™êi
~å™êÔQ#∞. H˘kÌ~ÀAÅ Ñ≤=∞‡@ ѨÓiÎQÍ x=∞‡oOK≥#∞.
Ǩ~åÌ ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ :
Ǩ~åÌѨÙ~° (=∞^茺 Ѩ~°QÆ}ÏÅ∞) x"åã≤Ü«∞QÆ∞ =$^Œ∞ú_˘Hõ~°∞
=¸„`«HÀâ◊=ÚÖ’ ~å~Ú`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#∞. J\˜ì ~åà◊√§ PѨ~ˆ +¨#∞ KÕã≤
fÃã^Œ~°∞. Hõ#∞Hõ PѨˆ~+¨#∞ KÕ~ÚOK«∞H˘=∞‡x ã¨ÅǨ ~ÚzÛi. J`«_»∞
=Úã¨e"å_»∞, =∞<À |Å=Ú ÖËx"å_»∞. PѨ~ˆ +¨#∞ H˘Ñ¨ÙÊH˘#‰õΩO_≥#∞. J`«x
ÉÏ^èŒ ~ÚOH˘Hõ suQÍ ÉÏQÆ∞ HÍ=Åã≤ÜÚ« O_≥#∞. P „QÍ=∞Ѩ٠W<å=Ú^•~°∞
JK«@‰õΩ =K«∞Û@ `«@ã≤÷OK≥#∞. J`«_»∞ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_»∞. J`«x =^ŒÌ ÉÏÉÏ
Tn Ü«ÚO_≥#∞. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ H˘O^Œ~∞° K≥Ñʨ QÍ, =$^Œ∞xú ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Tn
fã≤H˘x ^•xx hà◊§Ö’ HõeÑ≤ `«O„_çH˜K≥Û#∞. 5 xq∞+¨=ÚÅÖ’ Tn
QÆ∞}q∞K≥Û#∞. ~å~Ú Hõiy =¸„`«=Ú "≥O|_ç |Ü«∞@Ѩ_≥#∞. =$^Œ∞ú_»∞
j„Ѷ∞¨ =ÚQÆ ÉÏQÆÜ∞≥ º#∞.
277
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
ÉÁOÉÏ~Ú =∞Ç≤Ïà◊ :
HÍÜ«∞ã¨÷ „ѨÉ∞íè ‰õΩÅ=Ú#‰õΩ K≥Ok# ÉÁOÉÏ~Ú „ã‘Î Ü≥ÚHõ`≥ „Ѩãq¨ OK«∞
ã¨=∞Ü«∞=Ú# q∞QÆ∞Å ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. P"≥∞ QÆ~°ƒù=uÜ≥ÿ∞# „Ѩu™êi
q∞QÆ∞Å ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» K«∞O_≥#∞. P"≥∞ Hˆ q∞Ü«Ú `ÀK«‰Ωõ O_≥#∞. ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ _Î ∞» N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
HõÖϺ}ü"åã¨∞_»Q∞Æ N~å=∞ =∂~°∞u P"≥∞ „Ѩãq¨ OK«∞<å\˜H˜ +≤i_ôH˜ fã≤H˘x
á⁄=∞‡x ã¨ÅǨ ~ÚK≥Û#∞. P"≥∞ QÆ~°ƒù=u HÍQÍ ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ +≤i_ôH˜
=zÛi. H˘xfl =∂ã¨=ÚÅHõ¯_» #∞O_çi. ÉÏÉÏ#∞ ѨÓlOzi. "åi
™êOQÆ`º« =Ú =Å# ã¨OѨÓ~°‚ ѶŨ =Ú á⁄Oki. H˘<åflà◊§‰õΩ „Ѩã=¨ "Õà◊ =K≥Û#∞.
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
=∂=¸Å∞QÍ<Õ Ü≥∂xÖ’ J_»∞¤ QÆxÑ≤OK≥#∞. P"≥∞ q∞QÆ∞Å ÉÏ^èŒÑ¨_≥#∞. =ÚѨÊkÜ≥ÿ∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
Uq∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ `ÀK«‰õΩO_≥#∞. ÉÏÉÏ#∞ ^蕺xOK≥#∞. W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞
"å~°∞ =zÛ ÉÏÉÏ Tnx hà◊§Ö’ HõeÑ≤ ~ÚzÛi. 5 xq∞+¨=ÚÅÖ’ <å „ã‘Î Tn =∞Ç≤Ï=∞† HÍHÍ =∞Ǩ[x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞† HÍHÍ =∞Ǩ[x–Ü«∞[=∂x†
ã¨∞~°H˜∆`«=ÚQÍ, Z\˜ì Hõ+¨ì=Ú ÖËHõ „Ѩã¨qOK≥#∞. ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=Ú H˘Åk ÉÏO„^• Jx„^Œ ~Ày† ÉÏÖÏr áê\©Å∞ <Õ"å㨯~°∞†
K«xáÈ~Ú# a_»¤ ѨÙ@ì Ü«ÚO_≥#∞. HÍx `«e¡ PO^Àà◊#=Ú, ÉÏ^èŒ `«ÃÑÊ#∞. ™ê~Ú áê=Ú =Öˇ HõxÊOK«∞@
ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz "åix ZÅ¡HÍÅ=Ú [˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘xi.
=ÚѨÊk <åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ‰õÄ_» Tn =∞Ç≤Ï=∞ =i‚`«=Ú. WO^Œ∞Ö’
ÉÏÉÏ ~Ô O_»∞ q+¨Ü∞« =ÚÅÖ’ ѨsH˜O∆ Ѩ|_ç ֒Ѩ=Ú ÖË^xŒ Hõ#∞Q˘#|_»∞@

abcdef
QÆ∂_» K≥Ñʨ |_ç#k. ÉÏÉÏ#∞ ѨsH˜O∆ K«∞ Hõ^ÅŒä ∞ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ K≥Ñʨ |_»∞#∞.
P^蕺u‡Hõ q+¨Ü∞« =ÚÖ’ ÖË^• ™ê^è#Œ ÅO^Œ∞, âßYÅ∞ =∞# Ü«∞aè=$kúH˜
J_»∞Ѥ _¨ ∞» #∞. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ x~åHÍ~°∞_»x #=Ú‡"å~°∞ ÉèQí =Æ O`«∞_®HÍ~°=Ú
QÆÅ"å_»x #=Ú‡"åix YO_çOz Ü«∞k =\˜ì „Éè=í ∞ Ü«∞<≥^~Œ ∞° . Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å∞
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î =∂=¸Å∞ =∂#=ÙÅ∞ =∂„`«"Õ∞. Hõ#∞Hõ "åiH˜ #=∞㨯iOѨ<ÕÅ ?
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ Ü«∞O^Œ∞~°∞. W`«~° âßYÅ "å~°∞ ‰õÄ_» PˆH∆Ѩ} KÕÜ«ÚK«∞ "åi ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù
"åiH˜ LO_»QÍ W`«~° Ü≥∂QÆ∞ʼnõΩ #=∞㨯iOz "åiH˜ ¿ã= KÕÜ«∞<ÕÅ ?
Ü«∞O^Œ∞~°∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ QÆ∂iÛ ‰õÄ_» #\˜ì Ü«∂Hˆ Ñ∆ } ¨ KÕãi≤ . +≤i_ôH˜ "≥o§#
H˘O^Œix ÉÏÉÏ ^ŒH˜∆} Ü«∞_çÔQ#∞. Ü≥∂QÆ∞Å∞ D „ѨHÍ~°=ÚQÍ ^èŒ#=Ú

Q Q
„áÈQÆ∞KÕÜ«Ú@ „âıÜ«∞㨯~°=∂ ? "åi@∞¡ ^èŒ#=Ú *Ï„QÆ`«Î KÕã≤#KÀ "åi
278 279
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ü≥∂y QÆ∞}=Ú ÖˇHõ¯_» ? Jx q=∞i≈Ozi. J<ÕHõ=∞Ok ÉÏÉÏ#∞
"≥H˜¯iOK«∞@‰õΩ +≤i_ôH˜ "≥o§ `«∞^Œ‰õΩ "åix „áêi÷OK«∞@ HõK«@<Õ
xezáÈ~Úi. J@∞=O\˜ Ô~O_»∞ L^•Ç¨Ï~°}b kQÆ∞= xK«∞ÛK«∞<åfl=Ú.
HÍHÍ=∞Ǩ[x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ :
HÍHÍ =∞Ǩ  [x ¿ãflÇ≤ Ï `« ∞ _» ∞ x~åHÍ~° ∞ _» Q Æ ∞ Éè í Q Æ = O`« ∞
<å~åkèOK«∞"å_»∞. q„QÆÇ¨ ~å^è#Œ =Ú# HÍ`«_∞» q=ÚY∞_»∞. J`«_∞» T~°H<õ Õ
qO`«ÖË"≥∞ÿ# `≥eã≤H˘#∞@‰õΩ +≤i_ôH˜ áÈ= #OwHõiOK≥#∞. HÍx, ÉÏÉωõΩ
#=∞㨯iOK«#xÜ«Ú, "åiH˜ ^ŒH˜∆} ~Ú=fi#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. HÍHÍ ~¸
+¨~°`«∞ʼnõΩ XѨÙÊH˘<≥#∞. W^ŒÌ~°∞#∞ â◊x"å~°=Ú <å_»∞ ~å„u ÉÁOÉÏ~Ú
q_çz Ü«∂ =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú +≤i_ôH˜ KÕii. "å~°∞ =∞ã‘^∞Œ "≥∞@¡#∞ ZHõ¯QÆ<Õ
H˘OK≥=Ú ^Œ∂~°=Ú# #∞#fl ÉÏÉÏ, =∞Ǩ[x ¿ãflÇ≤Ï`«∞x =∞Oz =∂@Å`À
<åǨfixOK≥#∞. P HõO~î°^èŒfix q∞H˜¯e z„`«=ÚQÍ #∞O_≥#∞. P HõO~î°=Ú
J`«x `«O„_ç HõO~î°=Ú=Öˇ #∞O_≥#∞. P HõO~î°=Ú QÆuOz# `«# `«O„_çx
[˝ÑHÎ≤ ˜ ^≥KÛ≥ #∞. â◊s~°=Ú ã¨O`À+¨=Ú`À #∞á⁄ÊOÔQ#∞. HõO~îÑ° Ù¨ PHõ~} ¬° â◊HΘ
ÜÕ∞=∞x K≥ÑÙ¨ Ê^Œ∞#∞ ? q∞QÆ∞Å <åâ◊Û~°ºÑ¨_ç Ü«∂ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ ''Wk `«ÑÊ̈xã¨iQÆ
=∂ `«O„_ç HõO~î°"Õ∞—— Ü«∞<≥#∞. "≥O@<Õ =∞ã‘^Œ∞ ֒ѨeH˜ "≥o§, `«# =∞<À
xâ◊ÛÜ«∞=Ú#∞ =∞~°z#"å_≥,· ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOK≥#∞.
L^ŒÜ«∞ "≥ÚHõ™êi =∞^蕺ǨÏfl "≥ÚHõ™êi ÉÏÉÏ ^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆQÍ
HÍHÍ =∞Ǩ[x WK≥Û#∞. ÉÏÉÏ HÍHÍ<Õ ^ŒH˜∆} J_»∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. HÍx
Ü«∞`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞x J_»∞QÆÖË^Œ∞. J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ HÍHÍ K≥qÖ’ ''ÉÏÉÏ
x<Õfl Ô~O_»∞™ê~°∞Å∞ ^ŒH˜∆} Ü«∞_ç<≥#∞. <Õ#∞ h`À #∞<åfl#∞. #<≥flO^Œ∞‰õΩ
q_çz Ñ Ã @∞ìK∞« <åfl~∞° ?—— J<≥#∞. ''h"Õ ÉÏÉÏ#∞ J_»∞QÆ∞=Ú—— Jx Ü«∞`«_∞»
["åaK≥Û#∞. `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞_Õ=∞x K≥qÖ’ #∂^Œ∞K«∞<åfl_»x ÉÏÉÏ
HÍHÍ=∞Ǩ[x #_»∞QÆQÍ, `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ `å#∞ ‰õÄ_» ^ŒH}
∆˜ ~Ú=fi=K«∞Û<å
Ü«∞x J_»∞QÆ∞K«∞<åfl_»<≥#∞. ÉÏÉÏ ''h H˜K«∞Û@‰õΩ =∞#=Ú# x+¨ì=Ú
ÖˉõΩO_»∞#∞. HÍ# x#fl_»∞QÆ ÖË^Œ∞. HÍx, ~ÚѨÙÊ_»∞ h H˜+¨ì=Ú#fl Ü≥∞_»Å
Q Q
W=fi=K«∞Û—— #<≥#∞. HÍHÍ ~ÚzÛ#O`« J#QÍ 17 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆}#∞
280
35= J^蕺ܫ∞=Ú
J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ ‰õÄ_» WK≥Û#∞. ÉÏÉÏ Ü«∞ѨÙÊ_»∞ H˘xfl =∂@Å∞ ã¨ÅǨ
~°∂Ѩ=ÚQÍ x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''h=Ù ^•xx fã≤"Ü Õ Ú« =Ú† =∞#‰õΩ =∞^躌 #∞#fl
Ü«∞_»∞¤#∞ fã≤"ÕÜ«Ú=Ú. JѨÙÊ_»∞ =∞# "≥ÚHõi<˘Hõ~°∞ =ÚMÏ=Úd
K«∂K«∞H˘#QÆÅ=Ú, Hõeã≤H˘#QÆÅ=Ú !—— áÈ=Ù@‰õΩ ÉÏÉÏ "åiH˜ ÃãÅ=Ù
xK≥Û#∞. PHÍâ◊=Ú "Õ∞Ѷ∞¨ =ÚÅ`À Hõq∞‡Ü«Ú#flѨÊ\˜H˜ =~°=¬ Ú =K«∞Û<Õ"∂≥
Ü«∞#∞ ÉèÜ í ∞« =Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞#flѨÊ\˜H˜ „ѨÜ∂« 㨠ÖˉΩõ O_» „ѨÜ∂« }=Ú ™êQÆ∞#x
ÉÏÉÏ Ü«∂j~°fikOK≥#∞. W^Œ~Ì ∞° ã¨∞~°H` ∆˜ =« ÚQÍ ÉÁOÉÏ~Ú KÕii. J`«_∞»
WO\˜H˜ áÈ~Ú `«Å∞Ѩ٠fÜ«Úã¨iH˜ Ô~O_»∞ Ñ≤K«∞ÛHõÅ∞ K«zÛ Ñ¨_çÜ«ÚO_≥#∞.
WOH˘Hõ\˜ H˜\˜H© ^•fi~å Ü≥∞yiáÈÜ≥∞#∞. `å<Õ H˜\˜H©Å∞ `≥izÜ«ÚOz#KÀ
Ñ≤K∞« ÛHõÅ∞ ~°HO∆˜ Ѩ|_çÜÚ« O_»∞#∞. "åx Ü«∞^Œ$ëêì#∞™ê~°=ÚQÆ #q K«KÛ≥ #∞.
=¸_»=^•xx ~°H˜∆OK«∞>ÔH· ÉÏÉÏ `«fi~°QÍ `«##∞ |OÃÑ ##∞H˘<≥#∞.
HÍHÍ=∞Ǩ[x – Ü«∞[=∂x :
~î°Hõ¯~ü ^äŒ~°"≥∞û *ˇ~îåÉèÏ~Ú, ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì Ñ‘¡_»~°∞ <˘Hõ HõOÃÑh QÆÅ^Œ∞.
^•xÖ’ HÍHÍ "Õ∞<Õ[~°∞QÍ Ñ¨xKÕÜÚ« K«∞O_≥#∞. Ü«∞[=∂xÜ«Ú "Õ∞<Õ[~°∞#∞
J<Àº#º=ÚQÍ #∞O_≥_ç"å~°∞. HÍHÍ +≤i_ôH˜ J<ÕHõ™ê~°∞Å∞ áÈ=Ù@, H˘xfl
k#=Ú ÅK«@#∞O_ç, uiy ÉÏÉÏ Ü«∞#∞=∞u á⁄Ok =K«∞Û@, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
~îH° ¯õ ~°∞‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú HÀã¨=Ú ÉÏÉÏ#∞ ѨsH˜O∆ K«∞ Pã¨H` Θ À,
~î°Hõ¯~ü HÍHÍ`À Ǩϟm ÃãÅ=ÙÅÖ’ +≤i_ôH˜ áÈ= xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. HÍHÍ
Ü≥∞ѨÙÊ_»∞ uiy=K«∞Û<À Ü«∞#∞#k xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ `≥eÜ«∞^Œ∞ Hõ#∞Hõ
~î°Hõ¯iOH˘Hõix "≥O@ fã¨∞H˘x "≥à‹§#∞. =ÚQÆ∞æ~°∞ Hõeã≤ |Ü«∞Å∞^Õii.
ÉÏÉÏ H˜K∞« Û@ÔH· HÍHÍ ~Ô O_»∞ ¿ã~°¡ Ü≥∞O_»∞ „^•HõÑ∆ O¨ _»∞¡ (yO[Å`À #∞#flq)
^•iÖ’ H˘<≥#∞. "å~°∞ +≤i_ôH˜ ã¨iÜ≥∞ÿ # "Õà‰◊ Ωõ KÕi, ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#Hõ~Ú
=∞ã‘^Œ∞‰õΩ É’~Úi. JѨÙÊ_»Hõ¯_» ÉÏÉÏ™êÃÇÏ|∞ `«~°ö_»∞O_≥#∞. ~î°Hõ¯~ü
g∞Ô~O^Œ∞‰õΩ =zÛu~°x `«~°ö_»∞ #_çÔQ#∞. ^Œ~°≈#=Ú H˘~°Hõx `«~°ö_»∞
["åaK≥Û#∞. =∞Ç≤Ï=∞ÖË"≥∞ÿ# [iy#"åÜ«∞x ~î°Hõ¯~ü „ѨtflOK≥#∞. ÉÏÉÏ
=^ŒÌ U"≥∞#ÿ J^Œ∞ƒù`=« ÚÅ∞ K«∂K«∞@ `«# <≥[· =Ú HÍ^ŒxÜ«Ú, Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ „¿Ñ=∞`À
HÍOH˜∆OK«∞#k `«Ñ¨ÊHõ [~°∞QÆ∞#xÜ«Ú `«~°ö_£ K≥ÃÑÊ#∞.
281
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
HÍHÍ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOz Ü≥∞O_»∞ „^•Hõ∆ѨO_»¡#∞
JiÊOK≥#∞. ÉÏÉÏ "åxx ѨOz ÃÑ@∞ì=∞x Ü«∂*Ï˝Ñ≤OK≥#∞. ~î°Hõ¯~°∞‰õΩ
H˘xfl „^•Hõ∆Å∞ ^˘iÔH#∞. J`«xH˜ Jq u#∞@ H˜+¨ì=Ú ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞KÕ`«
##QÍ `«# "≥·^Œ∞º_»∞ Hõ_çy â◊√„ÉèíѨ~°K«x^Õ „^•Hõ∆Å∞ u#‰õÄ_»^Œx ã¨ÅǨ
~ÚzÛÜ«ÚO_≥#∞. WѨÙÊ_®`«xH˜ Jk ã¨=∞㨺QÍ `ÀK≥#∞. `«#‰õΩ "åxx
u#∞@ H˜+=ì¨ Ú ÖË^∞Œ HÍx ÉÏÉÏ u#∞@ HÍ*Ï˝ÑO≤ K«∞@KÕ áê~°"Ü Õ ∞« ÖˉΩõ O_≥#∞.
áê~°"Õã≤#@¡~Ú`Õ ÉÏQÆ∞O_»^Œx "åxx <À\˜Ö’ "Õã≤H˘<≥#∞. yO[Å<Õq∞
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú<À `ÀK«‰õΩO_≥#∞. =∞ã‘^Œ∞Ö’ yO[Å∞q∞‡"ÕÜ«Ú@‰õΩ
[O‰õΩK«∞O_≥#∞. `«# ~Ú+¨ì=Ú#‰õΩ =ºuˆ~Hõ=ÚQÆ `«∞^Œ‰õΩ yO[Å∞ `«#
*Ë|∞Ö’<Õ "ÕãH≤ ˘<≥#∞. ÉÏÉÏ Ü≥∂y Ü«∞~Ú#KÀ `«#‰õΩ „^•HõÑ∆ O¨ _»∞¡ W+¨=ì Ú
ÖË^xŒ `≥eÜ«∞^• ? ÉÏÉÏ "åx<ÕÅ |Å=O`«=ÚQÍ xK≥Û#∞ ? D Ü«∂Ö’K«#
J`«x =∞#ã¨∞û# `«@ìQÍ<Õ ÉÏÉÏ ~ÚOHõ#∞ =∞iH˘xfl „^•Hõ∆ѨO_»∞¡ WK≥Û#∞.
J`«_»∞ "åxx u#ÖË^Œ∞. KÕuÖ’ Ѩ@∞ìH˘<≥#∞. ÉÏÉÏ "åxx u#∞=∞<≥#∞.
"åi Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú u#QÍ, "åxÖ’ yO[Å∞ ÖˉΩõ O_≥#∞. JO^Œ∞Hõ`_« ∞»
q∞QÆ∞Å <åâ◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞. J^Œ∞ƒù`=« ÚÅ∞ K«∂_»Ö^Ë #Œ ∞H˘<≥#∞. QÍ# <å`«xÃÑ·
h Ü«∞^Œ∞ƒù`=« Ú „ѨÜ∂≥ yOѨ|_≥#∞. ÉÏÉÏ `«# =∞#ã¨∞û#∞ QÆxÃÑ\˜ì yO[Å∞
QÆÅ „^•HõÑ∆ O¨ _»#¡ ∞ yO[Å∞ ÖËx"åxQÍ =∂iÛ"ÕÃã#∞. Uq∞ Ü«∂â◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ
â◊H˜Î ! ÉÏÉÏ#∞ ѨsH˜∆OK«∞@‰õΩ `«~°ö_»∞ ÔH\˜ì „^•Hõ∆Å∞ ^˘iÔH#x Ü«∞_çÔQ#∞.
yO[Å`À #∞#flq ^˘iÔH#x `«~°ö_£ K≥ÃÑÊ#∞. ~î°Hõ¯~°∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_≥#∞.
`«#Ü«∞O^Œ∞^Œƒqù OK«∞K«∞#fl #=∞‡Hõ=Ú ^Œ$_èÑ» ~¨ K° ∞« @ÔH· ÉÏÉÏ Ü«∞^•~°=÷ ÚQÍ
Ü≥∂y Ü≥∞ÿ #KÀ „^•HõÑ∆ O¨ _»∞¡ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ HÍHÍ H˜=fi=Öˇ ##∞H˘<≥#∞. J`«x
=∞#ã¨∞û#O^Œ∞#fl ~¸ ã¨OQÆu ‰õÄ_» „QÆÇ≤ÏOz, ÉÏÉÏ HÍHÍ =^ŒÌ #∞Oz
Ü≥∞O_»∞ „^•Hõ∆ŠѨOÑ≤}˜ „áê~°OaèOѨ=ÅÜ«Ú#x Ü«∂*Ï˝Ñ≤OK≥#∞. D
x^Œ~≈° #=Ú`À ~îH° ¯õ ~°∞ ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥#∞.
âߺ=∂ ~îH° ¯õ ~°∞#∞ HÍHÍ Ü«∞[=∂xQÍ ÉÏÉωõΩ ѨiK«Ü∞« =Ú KÕÃã#∞.
JO^Œ∞‰õΩ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''J`«_≥@∞¡ "åxH˜ Ü«∞[=∂x HÍQÆÅ_»∞ ?
J`«x Ü«∞[=∂x "Õ~˘Hõ~°∞ QÆÅ~°∞——. HÍHÍ ~¸ ["å|∞‰õΩ KåÖÏ „Ñ‘u
Q
K≥O^≥#∞. `«# =∞<Àxâ◊ÛÜ«∞=Ú =∞~°z ~î°Hõ¯~°∞ ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz
282
35= J^蕺ܫ∞=Ú
"å_®‰õΩ uiyáÈÜ≥∞#∞. =∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°uÜ≥ÿ∞# Ñ≤=∞‡@ "å~°O^Œ~°∞ ÉÏÉÏ
=^ŒÌ ÃãÅ=Ù nã≤H˘#∞@‰õΩ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ É’~Úi. âߺ=∂ "åi ѨHõ∆=Ú#
=∂\Ï¡_#≥ ∞. ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ K≥Ñʨ ^˘_»OQÔ #∞.
''XHõ K«OK«Å =∞#ã¨∞û QÆÅ ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µº_»∞O_≥#∞. J`«xH˜
P~ÀQƺ=Ú Sâ◊fi~°º=Ú ‰õÄ_» #∞O_≥#∞. Z\˜ì qKå~°=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_≥#∞.
J#=ã¨~°"≥∞ÿ# Ü«∂~å@=Ú ÃÑ·# "Õã¨∞H˘x, Ü«∞Hõ¯_»Hõ¯_» u~°∞QÆ∞K«∞
=∞#óâß≈Oux áÈQ˘@∞ìH˘#∞K«∞O_≥#∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ ÉèÏ~°=ÚÅxflÜ«Ú
=^Œe"ÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. =∞~˘HõѨÙÊ_»∞ "åxx "≥∂Ü«ÚK«∞O_≥#∞. J`«x
=∞#ã¨∞û#‰õΩ xÅHõ_» ÖˉõΩO_≥#∞. J`«x ã≤÷u HõxÃÑ\˜ì HõxHõiOz <Õ#∞ h
H˜+¨ì=Ú =zÛ#KÀ@ h #=∞‡Hõ=Ú áê^Œ∞H˘Å∞Ê=Ú. ZO^Œ∞H˜@∞¡
„Éèíq∞OK≥^Œ=Ù? XˆH KÀ@∞ <å„â◊~ÚOK«∞H˘x xÅHõ_»QÍ #∞O_»∞—— =∞x
K≥ÑÊ≤ ux.
"≥O@<Õ ~îH° ¯õ ~ü ~ÚkÜ«∞O`«ÜÚ« `«# QÆ∂iÛÜÕ∞ Ü«∞x „QÆÇÏ≤ OK≥#∞.
HÍHÍ ‰õÄ_» `«# "≥O@ ~å=Öˇ ##∞H˘<≥#∞. HÍx HÍH͉õΩ JO`« `«fi~°QÍ
+≤i_ô q_»∞K«∞@ HÍ[˝ ^˘~°∞‰õΩ#x Ü≥∞=fi~°#∞H˘#ÖË^∞Œ . ÉÏÉÏ nxx ‰õÄ_»
Hõ#∞Q˘x HÍHÍ#∞ J`«x Ü«∞[=∂x`À áÈ=Ù@ Hõ#∞[˝xK≥Û#∞. Dq^è=Œ ÚQÍ
ÉÏÉÏ ã¨~°fiA˝_»#∞@ ~î°Hõ¯~°∞ H˜OH˘Hõ x^Œ~°≈#=Ú ^˘iÔH#∞.
ÉÏÉÏ HÍHÍ#∞ 15 ~°∂áêÜ«∞Å ^ŒH} ∆˜ Ü«∞_çy ѨÙK«∞ÛH˘x J`«xH˜@x¡
K≥ÃÑÊ#∞. ''<Õ#∞ XHõ ~°∂áê~Ú ^ŒH} ∆˜ Ü≥∞=i =^ŒÌ #∞Oz QÍx fã≤H˘x#KÀ
^•xH˜ Ѩk~Ô @∞¡ W=fi=Öˇ#∞. <Õ#∂~°Hõ ÜÕ∞q∞ fã≤H˘##∞. Ü«ÚHÍÎÜÚ« Hõ=Î ÚÅ∞
`≥eÜ«∞‰õΩO_» <Õ<≥=ix J_»∞QÆ#∞. Ѷ¨H©Ô~=ix K«∂ѨÙ<À "åi=^ŒÌ<Õ <Õ#∞
fã≤H˘<≥^Œ#∞. Z=Ô~·# Ѷ¨H©~°∞‰õΩ QÆ`«[#‡#∞Oz ÉÏH©Ü«Ú#flKÀ, "åx =^ŒÌ<Õ
^èŒ#=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘O^Œ∞#∞. ^•#=Ú KÕÜ«Ú"å_çK«∞Û#k „Ѩã¨∞Î`«=Ú
q`« Î # =ÚÅ∞ <å@∞@=O\˜ k . Jk =Ú#∞=ÚO^Œ ∞ Q˘Ñ¨ Ê Ñ¨ O @
J#∞ÉèíqOK«∞@ H˘~°ˆH. ^èŒ~°‡=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ ^èŒ#=ÚѨÜ≥∂yOK«=Öˇ#∞.
^•xx ™⁄O`«=Ú#‰õΩ "å_»∞H˘x# #k =º~°÷=∞~Ú áÈ=Ù#∞. QÆ`«[#‡Ö’
hqzÛÜ«ÚO>Ë<Õ QÍx, hqѨÙÊ_»∞ J#∞ÉèíqOK«ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ ^èŒ#=Ú#∞
Q
283
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
á⁄O^Œ=Öˇ#x#KÀ, ^•xx „Ѩã¨∞Î`« q∞`«~°∞Å H˜K«∞Û>Ë ã¨iÜ≥ÿ∞# =∂~°æ=Ú.
^ŒH˜∆} ~ÚK«∞ÛK«∞#flKÀ "≥·~åQƺ=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. ^•x=Å# ÉèíH˜Î *Ï˝#=ÚÅ∞
HõÅ∞QÆ∞#∞. XHõ ~°∂áê~ÚxzÛ 10 ~°∂áêÜ«∞Å∞ á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.——
D =∂@Å∞ qx, ~î°Hõ¯~°∞ `«# xâ◊ÛÜ«∞=Ú#∞ =∞~°z 15
~°∂áêÜ«∞Å∞ ÉÏÉÏ KÕuÖ’ ÃÑ>ˇ#ì ∞. +≤i_ôH˜ =K«∞Û@ "Õ∞Å~Ú# ^Œ#∞H˘<≥#∞.
UÅ# J`«x ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅxflÜ«Ú `˘ÅÔQ#∞. J`«_O≥ `«Ü∂≥ <Õ~∞° ÛH˘<≥#∞.
J@∞=O\˜ "åi q+¨Ü«∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ „ѨÜ≥∂yOK«∞ Ü«ÚH˜Î q∞H˜¯e
Ü«∞"≥∂Ѷ¨∞=∞~Ú#k. Jxfl ÉÏÉÏÜÕ∞ KÕÜ«ÚK«∞#fl#∞, ^ÕxÜ«∞O^Œaè=∂#
=ÚOK«ÖË^Œ∞. Z=~°~Ú##∞ #=∞㨯iOz##∞ #=∞㨯iOK«HõáÈ~Ú##∞,
^ŒH}
∆˜ ~ÚzÛ##∞, DÜ«∞‰õΩ#fl#∞ `«# HõO^Œ~∞° ã¨=∂#"Õ∞. ÉÏÉÏ Ü≥∞=ix
J==∂xOK«Ö^Ë ∞Œ . `«##∞ ѨÓlOz#O^Œ∞‰õΩ ÉÏÉÏ QÆifiOK≥_"ç å~°∞ HÍ^Œ∞.
`«##∞ ѨÓlOK«ÖË^Œx qKåiOKÕ"å~°∞ HÍ^Œ∞. "å~°∞ ^ŒfiO^•fif`«∞Å∞.
ÉÏO„^• Jx„^Œ ~Ày :
ÉÏO„^• x"åã≤, HÍÜ«∞ã¨÷„ѨÉèí∞ ‰õΩÅ=Ú#‰õΩ K≥Ok# XHõ ÃÑ^ŒÌ
=∞#∞+¨µº_»∞ KåÖÏ HÍÅ=Ú x„^ŒÑ@ ¨ Hì õ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_≥_"ç å_»∞. x„kOK«∞@ÔH·
#_»∞=Ú "åÅÛQÆ<Õ QÆuOz# `«# `«O„_ç ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÍxÑ≤Oz f„==ÚQÍ
u@∞ìK«∞O_≥_ç"å_»∞. Wk J`«x x„^Œ#∞ ÉèíOQÆѨ~°z ~å„uÜ«∞O^Œã≤÷~°∞xQÍ
KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. „Ѩu~Àl@∞¡ [iy ÜÕ∞q∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ `ÀK«‰õΩO_≥#∞.
XHõ<å_»`«_»∞ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎx`À h q+¨Ü«∞=Ú =∂\Ï¡_≥#∞. ÉÏÉÏ TkÜÕ∞
nxx `«Ñʨ xã¨iQÍ ÉÏQÆ∞KÕÜÚ« #x J`«_∞» ã¨ÅǨ WK≥Û#∞. J`«_∞» "åxH˜
H˘O`« Tn xzÛ „Ѩu~ÀA x„kOK«∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ H˘OK≥=Ú #∞^Œ∞\˜H˜
~åã¨∞H˘x q∞QÆ`« á⁄@¡=Ú#∞ `«Å„H˜O^Œ kO_»∞‰õΩ kQÆ∞= ÃÑ@∞ìH˘#∞=∞<≥#∞.
W@∞¡ KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@ ã¨O`À+¨=Ú, Pâ◊Û~°º=Ú HõÅ∞QÆ∞#@∞¡ J`«xH˜ =∞Ozx„^Œ
Ѩ>ˇì#∞. Z\˜ì zH͉õΩ ÖˉõΩO_≥#∞. J`«_»∞ ™ê~Úx x`«º=Ú ã¨‡iOK«∞
K«∞O_≥#∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú#∞ ^≥zÛ QÀ_»ÃÑ· „"ÕÖÏ_»nÃã#∞. ^•xx
Q Q
„Ѩ u ~ÀA Ѩ Ó lOK« ∞ K« ∞ O_≥ # ∞. QÆ ∞ ~° ∞ "å~° = Ú <å_» ∞ Ѩ Ó Å=∂Å
284
35= J^蕺ܫ∞=Ú
"ÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. <≥·"Õ^Œº=Ú ã¨=∞iÊOK«∞K«∞O_≥#∞. Ñ≤=∞‡@ #`«x "åºkè
ѨÓiÎQÍ `«yáæ ÈÜ≥∞#∞.
ÉÏÖÏr áê\©Å∞ <Õ"å㨯~°∞ :
W`«_»∞ ÉÏÉωõΩ Q˘Ñ¨Ê Éèí‰õΩÎ_»∞. W`«_»∞ Ѷ¨ÖÏ¿ÑHõ∆ ÖˉõΩO_» KåÅ
=∞Oz ¿ã= KÕÃã#∞. W`«_»∞ +≤i_ôÖ’ ÉÏÉÏ ÜÕ∞ÜÕ∞ =∂~°æ=ÚÅ ^•fi~å
áÈ=ÙK«∞O_≥<À "åx #xflO\˜x `«∞_çz â◊√„Éèí=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. P`«x
Ü«∞#O`«~°=Ú DѨx ~å^è•„H˜+¨‚=∂~Ú Ü«∞u â◊√„Éèí=ÚQÍ <≥~°"Õ~°∞Û
K«∞O_≥#∞. P"≥∞ `«~°∞"å`« J|∞ÌÖÏ¡ KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. ÉÏÖÏr „Ѩu
ã¨O=`«û~°=Ú Ñ¨O@ HÀÜ«∞QÆ<Õ ^•x#O`«Ü«Ú ^≥zÛ ÉÏÉÏ HõiÊ`«=Ú
KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. J`«_»∞ ÉÏÉÏ ~ÚzÛ# ^•x`À `«# ‰õΩ@∞O|=Ú#∞
áÈ+≤OK«∞H˘#∞"å_»∞. D „ѨHÍ~°=ÚQÍ #`«_∞» KåÅ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ KÕÃã#∞.
J`«x `«~°∞"å`« J`«x ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ^•x #=ÅOaOK≥#∞.
Tn „ѨÉèÏ==Ú :
XHõ<å_»∞ ÉÏÖÏr ã¨O=`«ûsHõ=Ú<å_»∞ <Õ"å㨯~°∞ ‰õΩ@∞O|=Ú "å~°∞
H˘O`«=∞Ok |O^èŒ∞=ÙÅ#∞ Éè’[#=Ú#‰õΩ aÅzi. Éè’[# ã¨=∞Ü«∂xH˜
Ñ≤Åz#"åiHõO>ˇ =¸_»∞Ô~@∞¡ |O^èŒ∞=ÙÅ∞ =zÛi. <Õ"å㨯~°∞ ÉèÏ~°º‰õΩ
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú HõeÔQ#∞. =O_ç# Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ =zÛ#"åiH˜ KåÅ=xÜ«Ú,
‰õΩ@∞O| Q“~°==Ú#‰õΩ ÉèOí QÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞#xÜ«Ú P"≥∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_#≥ ∞. P"≥∞
Ü«∞`«QÎ Í~°∞ F^•~°∞ÛK«∞, ''ÉèÜ
í ∞« Ѩ_‰» Ωõ =Ú. Wk =∞#k HÍ^Œ∞. Wk ™ê~Ú
Ü«∂Ǩ~°"Õ∞. Jxfl áê„`«Å∞ QÆ∞_»¤Å`À ѨÓiÎQÍ HõÑ≤Ê "ÕÜ«Ú=Ú. "åxÖ’
H˘OK≥=Ú Tn "ÕÜÚ « =Ú. QÆ∞_»¤ ѨÓiÎQÍ fÜ«∞‰õΩO_» =_»#¤ KÕÜÚ
« =Ú.
™ê~Ú =∞#Å#∞ HÍáê_»∞#∞—— J<≥#∞. P"≥∞ Ü«∂ ã¨ÅǨ „ѨHÍ~°"∞Õ KÕÃã#∞.
=zÛ# "åiH˜ Éè’[# Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ ã¨iáÈ=Ù@ÜÕ∞ QÍHõ WOHõ#∞ KåÖÏ
q∞yÖˇ#∞. f„==ÚQÍ „áêi÷Oz#KÀ Ü«∞^䕄ѨHÍ~°=Ú Ñ¶¨e`«=Ú#∞
ÉÁO^Œ=K«∞Û#x ~¸ ã¨OѶ∞¨ @#=Ú `≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
285
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
™ê~Ú áê=Ú=Öˇ HõxÊOK«∞@ :
XHõ<å_»∞ +≤i_ô x"åã≤ ~°Ñ¶¨Úáê\©Å∞ <Õ"åÃãÖ’ #∞#fl ÉÏÖÏr
áê\©eO\˜H˜ "≥à‹§#∞. P<å_»∞ ™êÜ«∞OHÍÅ "≥ÚHõ áê=Ú P=ÙÅ H˘@ì=Ú
Ö’xH˜ |∞ã¨H˘@∞ìK∞« ^Œ∂~Ô #∞. JO^Œ∞Ö’x Ѩâ√◊ =ÙÅxfl ÉèÜ
í ∞« Ѩ_ç Hõ^ÅŒ *ÁK≥Û#∞. N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
WO\˜Ö’x "å~°O^Œ~∞° ÉèÜ í ∞« Ѩ_iç . HÍx ÉÏÖÏr N ™ê~ÚÜÕ∞ P ~°∂Ѩ=Ú#
=K≥Û#x ÉèÏqOK≥#∞. Uq∞Ü«Ú ÉèíÜ«∞Ѩ_»Hõ y<≥fl`À áê@∞ ^≥zÛ ã¨~°Ê=Ú
=ÚO^Œ∞ ɡ\ì˜ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''ÉÏÉÏ ZO^Œ∞‰õΩ |∞ã¨H˘@∞ìK∞« <åfl=Ù ? ZO^Œ∞ÅH©
Ü«∞Å[_ç ? =∞=Ú‡ ÉèíÜ«∞ÃÑ@ì ^ŒÅzu"å ? D y<≥fl_»∞ áêÅ#∞ nã≤H˘x
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
<≥=∞‡kQÍ „`åQÆ∞=Ú——. W@¡#∞K«∞ J`«_»∞ ^•x ^ŒQÆæ~° x~°ƒùÜ«∞=ÚQÍ
QÆ∂~°∞ÛO_≥#∞. WO\˜Ö’x `«H¯˜ #"å~°∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_iç . "åiH˜ Uq∞ KÕÜÚ« @‰õΩ =ÚѨÊkÜ«∂~°= J^蕺ܫ∞=Ú
`ÀK«‰Ωõ O_≥#∞. H˘kÌ¿ãѨ\Ö˜ ’ ã¨~Ê° =Ú `«#O`«@ `å<Õ =∂Ü«∞"≥∞áÿ ÈÜ≥∞#∞.
ZO`« "≥^HŒ #˜ #∞ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ .
ÉÏÖÏrH˜ W^ŒÌ~°∞ ÉèÏ~°ºÅ∞, H˘O`«=∞Ok a_»¤Å∞O_çi. ÉÏÉÏ W^ŒÌ~°∞ QÀ"å ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µºÅ∞† B~°OQÍÉÏ^£Hõ~ü ÉèÏ~°º
^Œ~≈° #=Ú#ÔH· "å~°ÑÙ¨ Ê_»ÑÙ¨ Ê_»∞ +≤i_ôH˜ áÈ=ÙK«∞O_≥_"ç å~°∞. ÉÏÉÏ "åiH˘~°‰Ωõ
p~°Å∞, |@ìÅ∞ H˘x Ü«∂j~°fiK«#=ÚÅ`À WK«∞ÛK«∞O_≥_"ç å~°∞. W^ŒÌ~°∞ QÀ"å ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨µºÅ∞ :
=ÚѨÊk S^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú XHõ<å_»∞ QÀ"å#∞O_ç ~Ú^Œ~Ì ∞° ÃÑ^Œ=Ì ∞#∞+¨µºÅ∞ ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#ÔH·
=zÛ, ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ ™êëêìOQÆ=ÚQÍ #=∞㨯iOzi. W^ŒÌ~°∞ Hõeã≤

abcdef
=zÛ#ѨÊ\˜H˜ ÉÏÉÏ "åiÖ’ <˘Hõ¯ix 15 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH}
∆˜ ~Ú=∞‡<≥#∞.
WOH˘Hõ~°∞ J_»∞QƉõΩO_»QÆ<Õ 35 ~°∂áêÜ«∞e=fiQÍ #O^ŒiH˜ Pâ◊Û~°º=Ú
HõÅ∞QÆ∞#@∞¡ ÉÏÉÏ x~åHõiOK≥#∞. JHõ¯_»∞#fl âߺ=∂ ÉÏÉÏ x@¡_çÔQ#∞.
''Wk ÜÕ∞q∞ ? W^ŒÌ~°∞ Hõeã≤ =zÛi. XHõi ^ŒH˜∆} Ü«∂"≥∂kOzuq.
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î ~Ô O_»= "åxk u~°ã¯¨ iOzuq. ZO^Œ∞ÅH© Éè^ Œ Ïè ==Ú ?—— ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡
Ë É
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ ["åaK≥Û#∞. ''âߺ=∂ ! ZO^Œ∞ÅHÀ hˆHq∞Ü«Ú#∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. <Õ<≥=i=^ŒÌ
Uq∞Ü«Ú fã≤H˘##∞. =∞ã‘^Œ∞=∂~Ú ÉÏH©x HÀ~°∞#∞. ÉÏH©Ü«Ú#fl"å_»∞
K≥eO¡ z |∞∞}q"≥∂K«#=Ú á⁄O^Œ∞#∞. <åH˜Å∞¡QÍx, Pã≤QÎ Íx, ‰õΩ@∞O|=Ú
QÍx HõÅ"å ? <åˆHg∞ Ü«∞Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . <Õ<Ñ≥ Ù¨ Ê_»∂ ã¨fi`«O„`«∞_»#∞. |∞∞}=Ú,
Q 286 Q 287
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
â◊`«$`«fi=Ú, ǨÏ`«º KÕã≤# ^À+¨=Ú K≥e¡OzÜÕ∞ f~°=Öˇ#∞. ^•xx
`«ÑÊ≤ OK«∞H˘#∞ =∂~°=æ Ú ÖË^∞Œ —— Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ `«# qt+¨ì ^èÀ~°}Ö˜ ’ x@¡<#≥ ∞.
''„Ѩ„Ѩ^äŒ=∞=Ú# J`«_»∞ ¿Ñ^Œ"å_»∞. L^ÀºQÆ=Ú ^˘iH˜#KÀ "≥Ú^Œ\˜<≥Å
r`«=Ú xK≥Û^Œ#x `«# W+¨ì^≥·==Ú#‰õΩ „"≥Ú‰õΩ¯H˘<≥#∞. J`«xH˜ <≥ʼnõΩ
15 ~°∂áêÜ«∞Å Ü«Ú^ÀºQÆ=Ú ^˘iÔH#∞. „Hõ=∞=ÚQÍ r`«=Ú ÃÑiy 15
~°∂áêÜ«∞Å #∞Oz 30, 60, 100, 200ʼnõΩ ÃÇÏK≥Û#∞. `«∞^Œ‰õΩ 700ʼnõΩ
ÃÇÏK≥Û#∞. J`«_»∞ Sâ◊fi~°º=Ú ##∞ÉèíqOK«∞ HÍÅ=∞O^Œ∞ `«# „"≥Ú‰õΩ¯#∞
=∞~°K≥#∞. J`«x Hõ~°‡Ñ¶¨Å"Õ∞ J`«x x@‰õΩ D_»∞ÛH˘x =zÛ#k. P
"≥Ú`«Î=Ú<Õ (15 ~°∂áêÜ«∞Å∞) <Õ#∞ ^ŒH˜∆} ~°∂Ѩ=ÚQÍ #_çyux——.
WOH˘Hõ Hõ^äŒ :
ã¨=Ú„^Œ f~°=Ú# u~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ XHõ ÃÑ^ŒÌ Éè=í #=Ú =^Œ‰Ì Ωõ =zÛ,
^•x =™ê~åÃÑ· ‰õÄ~°∞ÛO\˜x. Ü«∞[=∂x ##∞fl ÉÏQÆ∞QÍ <å^ŒiOz K«H¯õ x
Éè’[#=Ú ÃÑ>ˇì#∞. c~°∞"å „Ñ¨Hõ¯# â◊√„Éèí"≥∞ÿ# ã¨÷Å=Ú K«∂Ñ≤ Ü«∞Hõ¯_»
Ѩ~∞° O_»∞=∞<≥#∞. <Õ#Hõ¯_» x„^ŒáÈ~Úux. <Õ#∞ QÍ_èx» „^ŒÖ’ #∞O_»QÍ P
=∞x+≤ Ü≥ÚHõ ~åuѨÅHõ#∞ ÖÏy QÀ_»‰õΩ Hõ#fl=Ú KÕã≤, ֒ѨŠ„Ѩ"ÕtOz <å
*Ë|∞Ö’ #∞#fl „^Œ=º=Ú#O`«ÜÚ« ^˘OyeOK≥#∞. <Õ#∞ ÖËz K«∂K«∞H˘#QÍ
30,000 ~°∂áêÜ«∞Å∞ áÈ~Ú#q. <Õ#∞ q∞QÆ∞Å ÉÏ^èŒÑ¨_çux, U_»∞ÛK«∞
‰õÄ~°∞ÛO\˜x. ÃÑ·H=õ ∞O`«ÜÚ« <À@¡ ~°∂Ѩ=ÚQÍ #∞O_≥#∞. P „ÉÏǨχ}∞_Õ
^•xx ^˘OyeOK≥##∞H˘O\˜x. Éè’[#=Ú h~°∞ ~°∞zOK«=Ü≥∞º#∞. =™ê~åÃÑ·
XHõ ѨHõ∆=Ú HÍÅ=Ú ‰õÄ~°∞ÛO_ç <å‰õΩ Hõey# #+¨ì=Ú# ˆH_»∞ÛK«∞O\˜x.
Ñ≤=∞‡@ XHõ Ѷ¨H©~°∞ ^•i"≥O@ áÈ=ÙK«∞ <Õ <Õ_»∞ÛK«∞O_»∞@ Ez Ü≥∞O^Œ∞Å
Hˆ _»∞ÛK«∞O\˜=x Ü«∞_çQÔ #∞. <Õ#∞ [iy# =$`åÎO`«=Ú K≥ÑÊ≤ ux. "åi@¡xi.
''<Õ#∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕã≤#@¡~Ú`Õ h _»|∞ƒ h‰õΩ ^˘~°‰õΩ#∞. XHõ Ѷ¨H©~°∞
=^ŒÌ‰õΩ "≥à◊√§=Ú. "åi z~°∞<å=∂ <Õ xK≥Û^Œ#∞. "åi â◊~°}∞ "Õ_»∞=Ú.
"å~°∞ h ÃÑ·Hõ=Ú h‰õΩ uiy `≥Ñ≤ÊOK≥^Œ~°∞. DÖ’QÍ h‰õΩ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#
Q Q
Ü«∂Ǩ~°"Õ∞^À ^•xx h „^Œ=º=Ú ^˘~°‰õΩ#O`«=~°‰õΩ qã¨i˚OѨÙ=Ú——.
288
36= J^蕺ܫ∞=Ú
<Õ#∞ Ѷ¨H©~°∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ #_»K«∞H˘O\˜x. <å ÃÑ·Hõ=Ú <å‰õΩ zH˜¯#k. <Õ#∞
"å_®#∞ q_çz ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù\Á_»∞¤#‰õΩ áÈ~Úux. JHõ¯_˘Hõ ã‘ì=∞~°∞O_≥#∞.
^•xÖ’ [#∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ #∞O_»∞@KÕ Ö’Ñ¨Å „Ѩ"ÕtOK«ÖËHõ áÈ~Úux.
XHõ =∞Oz <ÒHõ~∞° <å‰õΩ `À_»Ê_»QÍ <Õ#∞ ֒ѨʼnõΩ É’~Úux. Jk ~ÚOH˘Hõ
Ü≥Ú_»∞¤#‰õΩ nã≤H˘x áÈ~Ú#k. JHõ¯_» Ô~·Å∞|O_ç <≥H˜¯ ~¸ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ
=zÛux.
Hõ^äŒ Ñ¨ÓiÎHÍQÍ<Õ ÉÏÉÏ P Ü«∞u^äŒ∞Å#∞ Éè’[#=Ú H˘~°‰õΩ fã≤H˘x
á⁄=∞‡#QÍ âߺ=∂ J>Ë¡ KÕÃã#∞. âߺ=∂ "åi xO\˜H˜ nã¨∞H˘x áÈ~Ú
Éè’[#=Ú ÃÑ>ˇì#∞. Éè’[# ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ âߺ=∂ ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# Hõ^äŒ
z„`«=ÚQÍ #∞#fl^Œ<≥#∞. ÉÏÉÏ "åÔ~#fl_»∞ ã¨=Ú„^Œf~°=Ú#‰õΩ áÈ~Ú
Ü«ÚO_»ÖË^Œ∞. "åi=^ŒÌ 30,000 ~°∂áêÜ«∞ÖˇÑ¨ÙÊ_»∞ ÖˉõΩO_≥#∞. Z#fl_»∞
„Ѩܫ∂}=Ú KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. „^Œ=º"≥∞ѨÙÊ_»∞#∞ áÈ=Ù@ QÍx =K«∞Û@QÍx
[~°∞QÆÖ^Ë ∞Œ . HÍ# ^•x ÉèÏ==Ú `«=∞ˆH^≥#· ^≥eã≤#^• ? Ü«∞x "åi#_çQÔ #∞.
Ju^äŒ∞Å =∞#ã¨∞ûÅ∞ Hõ~°ÔQ#∞. "å~°∞ HõO_»¡ `«_çÃÑ@∞ìH˘xi. U_»∞ÛK«∞
''ÉÏÉÏ ã¨~°fiA˝_»∞, J#O`«∞_»∞, Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙ_Õ—— Ü«∞x #∞_çqi.
''ÉÏÉÏ K≥ÑÊ≤ # Hõ^Œä =∂ QÆ∂iÛÜ∞Õ . "å~°∞ K≥ÑÊ≤ #^ŒO`«ÜÚ
« =∂ q+¨Ü∞« "Õ∞.
"åiH˜ Z@∞¡ `≥eÃã<À Ü«∞#∞#k Q˘Ñ¨Ê z„`«=Ú. Éè’[#"≥∞ÿ# `«~°∞"å`«
ѨÓiÎ q=~°=ÚÅ#∞ K≥ÃÑÊ^Œ——=∞xi.
Éè’[#=∞~Ú# Ñ≤=∞‡@ `åO|∂Å=Ú "Õã∞¨ H˘#∞K«∞ Ju^ä∞Œ Å∞ "åi
Hõ^ÅŒä #∞ K≥Ñʨ ^˘_»Oyi. JO^Œ∞Ö’ <˘Hõ~∞° ~Ú@∞¡ K≥ÑÊ≤ i. ''Ö’Ü«∞Ö’#∞#fl
Ü«¸~°∞ =∂ ã¨fi„QÍ=∞=Ú. r=<ÀáêkèÔH· <Õ#∞^ÀºQÆ=Ú ã¨OáêkOz
QÀ"å "≥o§ux. <å‰õΩ L^ÀºQÆ=Ú ÅaèOz#KÀ <å "≥Ú^Œ\˜ <≥Å r`«=Ú
xK≥Û^Œ#x ^Œ`«Î^Õ=ÙxH˜ „"≥Ú‰õΩ¯H˘O\˜x. "åi ^ŒÜ«∞=Å¡ <å‰õΩ 15
~°∂áêÜ«∞Å Ü«Ú^ÀºQÆ=Ú ^˘iÔH#∞. <å‰õΩ „Hõ=∞=ÚQÍ r`«=Ú ÉÏÉÏ
K≥Ñ≤Ê# „ѨHÍ~°=Ú 700 ~°∂áêÜ«∞Å =~°‰õΩ ÃÇÏzÛ#k. <å „"≥Ú‰õΩ¯#∞
<Õ#∞ =∞~°zux. ^•xx ÉÏÉÏ ~Úqfi^èŒ=ÚQÍ [˝Ñ≤ÎH˜ ^≥zÛ <å=^ŒÌ 15
~°∂áêÜ«∞Å∞ fã≤H˘xi. Jk ^ŒH˜∆} HÍ^Œ∞. Jk áê`« ÉÏH©† f~°∞ÛH˘#Hõ
=∞~°z# „"≥Ú‰õΩ¯#∞ K≥e¡OK«∞@——.
289
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
hu :
ÉÏÉÏ Ü≥∞#fl_»∞ _»|∞ƒ aèHõ∆"≥∞`«ÎÖË^Œ∞, ã¨iHõ^• `«=∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_»
aèHõ∆"≥∞`«∞ÎH˘#∞@‰õΩ XѨÙÊH˘#ÖË^Œ∞. "å~°∞ ^èŒ#=Ú#∞ „Ѩ=∂^ŒHÍiQÍ#∞,
Ѩ~°=Ú#∞ ™êkèOK«∞@ Hõ_»∞¤QÍ#∞ ÉèÏqOK«∞"å~°∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ ^•x KÕ`«∞ÅÖ’
lHõ¯‰õΩO_» HÍáê_≥_ç"å~°∞. D q+¨Ü«∞=Ú# ÉèíHõÎ =∞ǨÏÖÏûѨu Ü≥ÚHõ
x^Œ~°≈#=Ú. PÜ«∞# q∞H˜¯e ¿Ñ^Œ"å_»∞. J`«xH˜ Éè’[# =ã¨uH˜ ‰õÄ_»
[~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÖˉõΩO_≥#∞. J~Ú##∞ J`«_»∞ „^Œ=º=Ú ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ
ÉÏÉÏ Ü«∞#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞† ^ŒH˜∆}Ö’#∞O_ç ‰õÄ_» Uq∞Ü«Ú DÜ«∞ÖË^Œ∞.
XHõ<å_»∞ L^•~°=~°Î‰õΩ_≥·# ǨÏOã¨~åA J#∞ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_˘Hõ_»∞ KåÅ
„^Œ=º=Ú#∞ ÉÏÉÏ ã¨=ÚY=Ú# =∞ǨÏÖÏûѨu H˜K≥Û#∞. HÍx ÉÏÉÏ ^•xx
ѨÙK«∞ÛH˘#∞@ Hõ#∞=∞uOK«Ö^Ë ∞Œ .
Ñ≤ = ∞‡@ Ô ~ O_» = Ü« ∞ ukä `« # Hõ ^ ä Œ x@∞¡ „áê~° O aè O K≥ # ∞.
<å „ÉÏǨχ} =O@=∞x+≤ <å =^ŒÌ 35 ã¨O=`«û~°=ÚÅ #∞O_ç <ÒHõi
KÕÜ«ÚK«∞O_ç##∞, ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=Ú# "å_»∞ K≥_»∞ =∂~°æ=ÚÖ’ Ѩ_≥#∞. "åx
=∞#ã¨∞û =∂iáÈÜ≥∞#∞. "å_»∞ <å „^Œ=º=Ú#O`«ÜÚ« ^˘OyeOK≥#∞. ~åu
ѨÅHõ#∞ `˘ÅyOz, ^èŒ#=Ú ^•z# Éè’ëê}=Ú#fl QÆkÖ’ „Ѩ"ÕtOz <å
Ü«∂ã≤Î ã¨~°fi=Ú#∞ J#QÍ 30,000 ~°∂áêÜ«∞Å HõÔ~hûx ^˘OyeOz
áêiáÈÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ ã¨iQÍ P "≥Ú`«Î=Ú<Õ Z@∞¡ K≥ѨÊQÆeÔQ<À <å‰õΩ
`≥eÜ«∞^Œ∞. ~å„uO|=à◊√§ U_»∞ÛK«∞ ‰õÄ~°∞ÛO\˜x. <å „Ñ¨Ü∞« `«fl=ÚÅxflÜ«Ú
qѶ¨Å"≥∞ÿ#q. XHõ ѨHõ∆=Ú =~°‰õΩ KåÅ Ü«∂~å@ Ѩ_çux. qKå~°„QÆã¨∞Î_»<≥·
^Œ∞óY=Ú`À J~°QÆ∞ÃÑ· ‰õÄ~˘ÛxÜ«ÚO_»QÍ XHõ Ѷ¨H©~°∞ <å ã≤÷ux QÆxÃÑ\˜ì
HÍ~°}=Ú#∞ ^≥eã≤H˘<≥#∞. <Õ#∞ q=~°=ÚÅxflÜ«Ú ^≥eÑ≤ux. J`«_»∞
''+≤i_ô™ê~Ú Ü«∞#∞ BeÜ«∂ Ü«Ú<åfl~°∞, "åiH˜ „"≥Ú‰õΩ¯=Ú. h‰õΩ
„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# Ü«∂Ǩ~°=Ú#∞ q_»∞=Ù=Ú. h =∞#ã¨∞ûÖ’ "åi ^Œ~°≈#=Ú
KÕÜÚ « =~°‰Ωõ h‰õΩ Ñ
„ Ü
≤ ∞« "≥∞#
ÿ Ü«∂Ǩ~°=Ú#∞ u##x "
„ Ú
≥ ‰õΩ¯H˘#∞=Ú——
J<≥#∞. <Õ#@∞ìÖË ''ÉÏÉÏ ! <å „^Œ=º=Ú ^˘iH˜# Ñ≤=∞‡@, g∞ ^Œ~°≈#=Ú
Q Q
KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@, <Õ##fl=Ú u<≥^#Œ ∞—— Jx „"≥Ú‰õΩ¯H˘O\˜x.
290
36= J^蕺ܫ∞=Ú
nx `«~°∞"å`« 15 k#=ÚÅ∞ QÆ_»K≥#∞. „ÉÏǨχ}∞_»∞ `«#O`«@
`å<Õ <å _»|∞ƒ#∞ <åH˜K≥Û#∞. <å â◊~°}∞ "Õ_≥#∞. "å_ç@¡xÜ≥∞#∞. ''<Õ#∞
Ñ≤zÛÜ≥∞uÎ ~Ú@∞¡ KÕã≤<å#∞. <å t~°ã¨∞û h áê^Œ=ÚÅÃÑ· ɡ\˜ìux.
^ŒÜ«∞KÕã≤ Hõ∆q∞OK«∞=Ú——. Dq^èŒ=ÚQÍ Hõ^äŒ â◊√ÉèÏO`«"≥∞ÿ#k. <å‰õΩ
HõxÑ≤Oz ã¨Ç¨ Ü«∞"≥Ú#iÛ# ѶH¨ ~© ∞° uiy Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . ѶH¨ ~© ∞° K≥ÑÊ≤ # +≤i_ô
™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ K«∂K«∞@ HÔ O`À QÍ_è"» ∞≥ #ÿ HÀiHõ Hõey#k. =∂~ÚO\˜HOõ `«
^Œ∂~°=Ú =zÛ#"å~°∞ +≤i_ô ™ê~ÚÉÏÉÏÜÕ∞ Ü«∞x <å #=∞‡Hõ=Ú.
Z=~°~Ú`Õ <å‰õΩ Hõ#Ѩ_ç <å „^Œ=º=Ú#∞ uiy `≥Ñ≤ÊOz~À J\˜ì"å~°∞ 35
~°∂áêÜ«∞Å H˘~°‰õΩ ¿Ñ~å㨠K«∂ÃÑ^Œ~å ? nxH˜ =ºuˆ~Hõ=ÚQÍ =∂ =^ŒÌ
#∞Oz ÜÕ∞q∞Ü«Ú PtOK«Hõ, ZšѨÙÊ_»∞ `«=∞ KÕ`«#~Ú#O`«=~°‰õΩ ÉÏÉÏ
=∞=Ú‡Å#∞ P^蕺u‡Hõ=∂~°=æ Ú# #_çÑO≤ `«∞~°∞.
^˘OyeOz# <å „^Œ=º=Ú ^˘iH˜# "≥O@<Õ q∞H˜¯e ã¨O`«ã≤Oz
"≥∞ÿ=∞~°z <å „"≥Ú‰õΩ¯#∞ =∞~°zux. XHõ<å\˜ ~å„u <Õ#∞ H˘ÖÏÉÏÖ’
#∞#flѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ#∞ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ Ezux. +≤i_ôH˜ áÈ=Öˇ##∞ ã¨OQÆu
Ü«∞ѨÙÊ_»∞ [˝Ñ≤ÎH˜ =K≥Û#∞. <Õ#∞ QÀ"å "≥o§ux. JHõ¯_»#∞O_ç ã‘ì=∞~ü g∞^Œ
ÉÁOÉÏ~Ú "≥o§ J@∞#∞O_ç +≤i_ôH˜ áÈ= xâ◊Û~ÚOzux. <Õ#∞ Ǩ~°ƒ~°∞
=^ŒÌ‰õΩ áÈQÍ ã‘ì=∞~°∞Ö’ *ÏQÍ ÖˉõΩO_≥#∞. ÔHÃÑì#∞ XѨÙÊH˘#ÖË^Œ∞ HÍx,
<å‰õΩ ѨiK«Ü«∞=Ú ÖËx #=ÙHõ~˘Hõ_»∞ K≥ѨÊQÍ XѨÙÊH˘x ##∞fl ã‘ì=∞~°∞Ö’
ÉÁOÉÏ~ÚH˜ fã¨∞H˘x =K≥Û#∞. JHõ¯_»#∞O_ç ~ÚHõ¯_»‰Ωõ ~Ô Å· ∞Ö’ =zÛux.
HÍ|\˜ì ÉÏÉÏ ã¨~°fiA˝_»∞, ã¨~åfiO`«~åºq∞. "Õ∞"≥∞Hõ¯_» ? =∂ ~ÚÖˇ¡Hõ¯_» ?
=∂ Ü«∞^Œ$+ì̈"∞Õ =∞x K≥Ñʨ =Öˇ#∞ ? ÉÏÉÏ =∂ „^Œ=º=Ú#∞ uiy ~å|>ì̌#∞.
WHõ¯_»‰õΩ ÖÏQÆ∞H˘x=K≥Û#∞. +≤i_ô [#∞ÖÏ~å ! g∞~°∞ =∂ HõO>ˇ
ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å∞, =∂ HõO>ˇ Ü«∞^Œ$+ì̈=O`«∞Å∞. UÅ#, ÉÏÉÏ g∞`À P_ç #qfi
=∂\Ï¡_ç Ü≥∞<Àfl ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ g∞`À x=ã≤OK≥#∞. g∞ ѨÙ}º=∞#O`«=Ú.
ZO^Œ∞Hõ#QÍ Jk ÉÏÉÏ#∞ +≤i_ôH˜ ÖÏÔQ#∞. ™ê~ÚÜÕ∞ =∞# ^Œ`∞« _Î ∞» . "åˆ~
„"≥Ú‰õΩ¯H˘=∞‡x ##∞fl P*Ï˝Ñ≤Ozi. ã‘ì=∞~°∞Ö’ *ÏQÍ ~ÚÑ≤ÊOzi. ##∞fl
WK«Û@‰õΩ ^≥zÛi. W@∞¡ "åi ã¨~°fi[˝`«fi=Ú#∞ ã¨~°fiâ◊H˜Î=∞`«fi=Ú#∞
x~°∂Ñ≤Ozi.
291
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
B~°OQÍÉÏ^£Hõ~ü ÉèÏ~°º :
ëÈÖÏѨÓ~°∞ x"åã≤Ü«∞QÆ∞ ã¨MÏ~å"£∞ B~°OQÍÉÏ^£Hõ~ü ÉèÏ~°º‰õΩ 27
ã¨O=`«û~°=ÚÖˇ·##∞ ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆÖË^Œ∞. P"≥∞ J<ÕHõ ^Õ=`«Å‰õΩ
„"≥Ú‰õΩ¯Å∞ „"≥ÚHÔ ¯#∞, HÍx x„+¨ÊÜ≥∂[#=∞Ü≥∞º#∞. `«∞^Œ‰Ωõ x~åâ◊ K≥O^≥#∞.
D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ z=i „Ѩܫ∞`«fl=Ú KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x `«# ã¨=u
H˘_»∞HõQÆ∞ qâ◊fi<å^äŒ∞x`À +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. JK«@ ÉÏÉÏ ¿ã= KÕÜ«ÚK«∞
~Ô O_»∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_û Ñ#∞. P"≥∞ ZѨÙÊ_»∞ =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ áÈ~Ú##∞ Jk Éè‰í Ωõ ÅÎ KÕ
xO_çÜÚ« O_≥_kç . ÉÏÉÏ K«∞@∞ì ÉèHí =Îõ ∞O_»e =¸y Ü«ÚO_»∞"å~°∞. ÉÏÉÏ
<˘O@iQÍ Ez, "åi áê^Œ=ÚÅÃÑ· Ѩ_ç =∞# =∞#ã¨∞û#∞ qÑ≤Ê K≥ÑÊ≤ , `«#H˘Hõ
ã¨O`å#=Ú HÍ=Öˇ#x HÀ~°∞H˘#∞@ÔH· `«y# Ü«∞=HÍâ◊=Ú#ÔH· P"≥∞
HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«ÚO_≥#∞. `«∞@ì`«∞^Œ‰õΩ âߺ=∂H© ã¨OQÆu K≥Ñ≤Ê, ÉÏÉÏ
Ü≥ÚO@iQÍ #∞#flѨÙÊ_»∞ `«# q+¨Ü∞« =ÚÖ’ *’Hõº=Ú QÆÅ∞QÆ*ãË H≤ ˘#∞=∞<≥#∞.
âߺ=∂, ÉÏÉÏ ^Œ~åƒÔ~Å¡ÑÙ¨ Ê_»∞ `≥~z° Ü«ÚO_»∞#xÜ«Ú, S##∞ P"≥∞ QÆ∂iÛ
„ѨÜ∞« uflOK≥^#Œ xÜ«Ú ™ê~Ú „ѨÉ∞íè =Ù Pj~°fikOK«=K«∞Û#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞.
ÉÏÉÏ Éè’[# ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∞ã‘^∞Œ "åH˜eÖ’ H˘|ƒiHÍÜ«∞, JQÆ~∞° =`«∞ÅÎ `À
ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞O_»∞=∞xÜ«Ú `å#∞ Ãã·QÆ KÕÜ∞« QÆ<Õ =∞ã‘^∞Œ ÃÑ·H˜ ~å=Öˇ#xÜ«Ú
K≥ÃÑÊ#∞. XHõ<å_»∞ âߺ=∂ =∞^蕺ǨÏfl Éè’[<å#O`«~°=Ú ÉÏÉÏ KÕ`«∞Å∞
`«∞"åÅ∞`À `«∞_»∞K«∞K«∞O_»QÍ ÉÏÉÏ âߺ=∂ |∞QÆ#æ ∞ yÖˇ#¡ ∞. âߺ=∂ HÀѨyOz
''^Õ"å ! <å |∞QÆæ#∞ yÅ∞¡@ h‰õΩ `«QÆ∞<å ? =∂ |∞QÆæÅ∞ yÅ∞¡#\˜ì ÃÑOH˜
^Õ=Ù_»∞ =∂HõH¯õ ~°Ö^
Ë ∞Œ . "Õ∞=Ú hÃÑ· <å^è•~°Ñ_
¨ Ü
ç Ú
« <åfl=∂ ? WkÜÕ∞<å
=∞# ™êxflÇ≤Ï`«º Ѷ¨e`«=Ú ?—— J<≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''âߺ=∂ ! 72
[#‡Å #∞Oz h=Ù <å`À #∞#flѨÊ\˜H˜ <Õ#∞ x#∞fl yÅ¡ÖË^Œ∞. W<åflà◊§‰õΩ yÅ¡QÍ
h‰õΩ HÀѨ=Ú =K«∞ÛK«∞#flk——. âߺ=∂ ~Ú@¡xÜ≥∞#∞. ''ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_∞» =Ú^Œ∞ÅÌ ∞,
q∞~îå~ÚÅ∞ WK«∞Û ^≥= · =Ú =∂‰õΩ HÍ=Öˇ#∞. g∞ #∞O_ç =∂‰õΩ Q“~°==Ú
QÍx, ã¨fi~°æ=Ú QÍx, q=∂#=Ú QÍx Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. g∞
áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ #=∞‡Hõ=Ú =∂ÔHѨÙÊ_»∞#∞ #∞O_»∞QÍHõ——. ÉÏÉÏ
Q 292
36= J^蕺ܫ∞=Ú
~Ú@¡<≥#∞. ''J=Ù#∞, <Õ#∞ =zÛ#k Ü«∞O^Œ∞ˆH. W<åflà◊§#∞Oz g∞‰õΩ
Éè’[#=Ú ÃÑ\˜ì áÈ+≤OK«∞K«∞O\˜x. hÜ«∞O^Œ∞ <å‰õΩ „¿Ñ=∂#∞~åQÆ=ÚÅ∞#flq——.
J@¡#∞K«∞ ÉÏÉÏ ÃÑ·H˜ "≥o§ `«# QÆ^≥ÌѨ~Ú ‰õÄ~˘Û<≥#∞. âߺ=∂
Ü«∂"≥∞#∞ ÃãQ· KÆ ãÕ ≤ ~°=∞‡<≥#∞. P"≥∞ =∞ã‘^∞Œ ÃÑH· ˜ =zÛ ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz,
H˘|ƒiHÍÜ«∞, JQÆ~°∞=`«∞ÎeK≥Û#∞. ÉÏÉÏ P >ˇOHÍÜ«∞ <å_çOK≥#∞. Jk
Ü≥∞O_»∞k Hõ#∞Hõ ֒ѨŠ‰õΩ_»∞Hõ P_»∞K«∞ â◊|=Ì Ú =K«∞ÛK«∞O_≥#∞.
ÉÏÉÏ : âߺ=∂ ! ~Úk QÆ∞O„_»=ÚQÍ Ö’Ñ¨Å u~°∞QÆ∞K«∞#flk. Jk
ÜÕ∞=∞#∞K«∞#fl^À q#∞ !
âߺ=∂ : P"≥∞ `«# QÆ~°ƒù=∞O^Œ∞ XHõ a_»¤ J@∞ÖË P_»=Öˇ#x
"Õ_»∞K«∞#flk HÍ#, >ˇOHÍÜ«∞#∞ h Ü«∂j~åfi^Œ=Ú`À x=Ú‡ !
ÉÏÉÏ : >ˇOHÍÜ«∞ a_»#¤ ∞ „Ѩ™êkOK«∞<å ? J@¡#∞H˘#∞@‰õΩ „Ѩ[ÖˇO`«
J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞ ?
âߺ=∂ : h =∂@Å =∞Ç≤Ï=∞Ü«Ú, Pj~åfi^Œ „ѨÉèÏ==Ú#∞ <å‰õΩ
`≥eÜ«Ú#∞. h Ü«∂j~åfi^Œ"Õ∞ P"≥∞‰õΩ a_»¤Å Ѩ~°OѨ~°#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞.
h=Ù =∂@ÅKÕ HÍÅÜ«∂Ѩ# KÕÜÚ« K«∞ Pj~åfi^Œ=Ú#∞ W=fi‰õΩ<åfl=Ù.
P ã¨O"å^Œ=Ú H˘O`«¿ãѨ٠[iÔQ#∞. ÉÏÉÏ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ >ˇOHÍÜ«∞#∞
H˘@∞ì=∞#∞K«∞O_≥#∞. âߺ=∂ >ˇOHÍÜ«∞#∞ H˘@ì‰õΩO_» <å „ã‘ΈH W=Ùfi=∞x
"Õ_∞» K«∞O_≥#∞. `«∞^Œ‰Ωõ ÉÏÉÏ ÖÁOy ''P"≥∞‰õΩ ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ∞——#<≥#∞.
ZѨÙÊ_»x âߺ=∂ Ü«∞_çÔQ#∞. 12 =∂ã¨=ÚÅÖ’#x ÉÏÉÏ ["åaK≥Û#∞.
>ˇOHÍÜ«∞#∞ ѨQÆ∞ÅQ˘\˜ìi. XHõ zѨÊ#∞ W~°∞=Ù~°∞ uxi. Ô~O_»= zѨÊ
<å"≥∞ H˜zÛi.
JѨÙÊ_»∞ âߺ=∂ Ü«∂ „ã‘Î "≥·Ñ¨Ù uiy ''J=∂‡ ! h=Ù <å =∂@ʼnõΩ
™êH˜∆q. h‰õΩ 12 =∂ã¨=ÚÅÖ’ ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆxKÀ, D ^Õ=Ùx
`«ÅÑ
à · <˘Hõ >ˇOHÍÜ«∞#∞ Q˘\˜ì D =∞ã‘^∞Œ #∞Oz `«~q° ∞"Õã
à ^Œ#∞. WO^Œ∞‰õΩ
`«Ñ≤Ê#KÀ <Õ#∞ =∂^èŒ=Ù_»QÍ#∞, g∞~°∞ nxx EK≥^Œ~°∞ QÍHõ !—— Ü«∞<≥#∞.
Q 293
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
P"≥∞ XHõ ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ H˘_»∞‰õΩ#∞ QÆ<≥#∞. 5= =∂ã¨=ÚÖ’
H˘_»∞‰õΩ#∞ =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ fã≤H˘x=zÛ ÉèÏ~åºÉè~í Åΰ ∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_çi.
Hõ$`«A˝_»QÆ∞ `«O„_ç 500 ~°∂áêÜ«∞eK≥Û#∞. ÉÏÉÏ QÆ∞é]=Ú 'âߺ=∞Hõ~°‚—‰õΩ
D ^è#Œ =Ú`À âßÅ Hõ\Oì˜ K≥#∞. N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
=ÚѨÊk P~°= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
=ÚѨÊkÜÕ∞_»= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† Kå=_ç L`«û==Ú
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ H˘xfl "Õ^•O`« q+¨Ü«∞=ÚÅ∞
„Ѩ™êÎqOz# Ñ≤=∞‡@ Kå=_ç Ü«Ú`«û==Ú#∞ QÆ∂iÛ =i‚OK«∞K«∞<åfl_»∞.
„Ѩ™êÎ=# :
N™ê~Ú rq`«=Ú q∞QÆ∞Å áê=#=∞~Ú#k. "åi x`«º Hõ$`«º=ÚÅ∞
^è#Œ º=ÚÅ∞. "åi Ѩ^` úŒ ∞« Å∞, K«~º° Å∞ =i‚OѨ #ÅqHÍxq. H˘xfl ã¨=∞Ü«∞=Ú
ÅO^Œ∞ "å~°∞ „|Ǩ‡#O^Œ=Ú`À "≥∞=ÿ ∞~°K_≥ "ç å~°∞. =∞iH˘xfl ã¨=∞Ü«∞=ÚÅO
^•`«‡*Ï˝#=Ú`À `«$Ñ≤Î á⁄O^≥_"ç å~°∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»xfl Ѩ#∞Å#∞ <≥~"° ~Õ ∞° ÛK«∞
Z\˜ì ã¨O|O^èŒ=Ú ÖË#@∞¡O_≥_ç"å~°∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_Õq∞Ü«Ú KÕÜ«∞#@∞¡
QÆ x ÊOz#Ѩ Ê \˜ H ˜ x "å~° ∞ ™È=∞iQÍ QÍx, x„k`« ∞ Å∞QÍ QÍx
HõxÑ≤OK≥_∞» "å~°∞ HÍ~°∞. "å~°∞ ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ P`å‡#∞ã¨O^è•#=Ú KÕÃã_ç"å~°∞.
"å~°∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú=Öˇ âßO`«=ÚQÍ `˘}HõHõ Ü«ÚO_ç#@∞¡ QÆxÑ≤Oz##∞
"åi QÍOcè~º° =Ú, Ö’`«∞ Hõ#∞Q˘#~åxq. =~°<‚ åf`«=∞~Ú# "åi <≥[· =Ú
=i‚OѨQÅÆ "åÔ~=fi~°∞ ? ѨÙ~°∞+¨µÅ#∞ J#fl^Œ=Ú‡Å=Öˇ, „ã‘ÅÎ #Hõ¯K≥ÖO¡ˇ „_»=Öˇ

Q Q
K«∂K«∞H˘<≥_"ç å~°∞. "åi âßâ◊fi`åã¨eö `« „|ǨχK«~º° =Ú JO^Œ~Ô iy#^Õ. "åi
294 295
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
™êOQÆ`«º=Ú# =∞#‰õΩ Hõey# *Ï˝#=Ú =∞#=Ú =∞~°}˜OK«∞=~°‰õΩ
xÅ∞K«∞QÍHõ ! ZšѨÙÊ_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ=∞QÆ∞ ÉèíH˜Î`À "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ
¿ã= KÕÃã^Œ=ÚQÍHõ ! "åix ã¨HõÅ r=HÀ\˜Ü«∞O^Œ∞ EK≥^Œ=Ú QÍHõ ! "åi
<å=∞=Ú <≥šѨÙÊ_»∞ „¿Ñq∞OK≥^Œ=ÚQÍHõ !
"Õ^•O`« ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ n~À…Ñ<¨ åºã¨=Ú KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞
Kå=_ç Ü«Ú`«û==Ú#∞ =i‚OK«∞@‰õΩ "≥Ú^Œe_≥#∞.
Kå=_ç L`«û==Ú :
ÉÏÉÏ â◊Ü«∞#âßÅ#∞ Wk=~°ˆH =i‚Ozux. "å~°∞ XHõ<å_»∞
=∞ã‘^Œ∞Ö’#∞, WOH˘Hõ<å_»∞ Kå=_çÖ’#∞ x„kOK«∞K«∞O_çi. =∞ã‘^Œ∞‰õΩ
^ŒQÆæ~°Ö’<Õ Kå=_ç Ô~O_»∞ QÆ^Œ∞Å`À #∞O_≥_çk. ÉÏÉÏ =∞Ǩã¨=∂kè
K≥O^Œ∞=~°‰Ωõ XHõ~ÀA =∞ã‘^∞Œ Ö’, WOH˘Hõ~ÀA Kå=_çÖ’ x„kOK«∞K«∞O_çi.
1910 _çÃãO|~°∞ 10= `Õn#∞O_ç Kå=_çÖ’ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ѨÓ*Ï Ç¨~°`∞« Å∞ [~°∞Ѩ
"≥Ú^Œe_çi. ÉÏÉÏ Hõ\ÏHõ∆=ÚKÕ nx<Õ ~ÚѨÙÊ_»∞ =i‚O`«∞=Ú. Kå=_çÖ’
x„kOK«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú ~åQÍ Éèí‰õΩÎÅ∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ QÆ∞q∞QÆ∂_ç H˘O`«¿ãѨÙ
=∞O_»Ñ=¨ ÚÖ’ Éè[í # KÕÃã_ç"å~°∞. Éè[í # |$O^Œ=Ú "≥#∞Hõ ~°^=Œä Ú, ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨
`«∞Åã‘ |$O^•=#=Ú, =ÚO^Œ~° ÉÏÉÏ gx =∞^茺 Éèí[# [~°∞QÆ∞K«∞O_≥#∞.
Éè[í #Ü«∞O^Œ∞ „Ñ‘u QÆÅ „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ∞ ã¨iÜ≥∞ÿ # HÍÅ=Ú#‰õΩ =K«∞ÛK«∞O_çi.
H˘O^Œ~∞° `åà◊=ÚÅ∞, z_»`Å« ∞, =∞$^ŒOQÆ=Ú, HõOl~å, =∞^≥ÅÌ Å∞ Ѩ@∞ìH˘x
Éè[í # KÕÜÚ« K«∞O_≥_"ç å~°∞. ã¨∂^ŒO@∞~å~Ú=Öˇ ™ê~ÚÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ ÅÎ O^Œix
`«=∞ =^ŒÌ‰õΩ D_»∞ÛH˘<≥_ç"å~°∞. |Ü«∞@ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨÷Å=ÚÖ’ H˘O^Œ~°∞
kq\©Å∞ ã¨iKÕÜÚ« K«∞O_çi. H˘O^Œ~∞° ѨÅH¡ ˜ #ÅOHõiOK«∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~∞°
ɡ`«Î=ÚÅ#∞ KÕ`« ^èŒiOz 'N ™ê~Ú<å^äŒ =∞Ǩ~å*òH© *ˇ·— ! Ü«∞x ˆHHõÅ∞
"ÕÜ«ÚK«∞O_çi. =∞ã‘^Œ∞ =¸ÅÅ∞ `À~°}=ÚÅ`À #ÅOHõiOK«∞K«∞O_çi.
=∞ã‘^Œ∞ K«∞@∞ì nѨ=ÚÅ =~°∞ã¨Å∞ HÍOux "≥^Œ[Å∞¡K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ
QÆ∞é]=Ú âߺ=∞Hõ~‚° ã¨l`˚ "« ∞≥ ÿ |Ü«∞@ xÅ∞K«∞O_»∞#∞. JѨÙÊ_»∞ `å`åºáê\©Å∞
Q Q
H˘O`«=∞Okx "≥O@ɡ@∞ìH˘x =zÛ ÉÏÉÏ#∞ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_»∞_»x
296
37= J^蕺ܫ∞=Ú
K≥ÃÑÊ_ç"å_»∞. ÉÏÉÏ xâ◊ÛÅ=ÚQÍ ‰õÄ~˘Û<≥_ç"å~°∞. `å`åºáê\©Å∞ =zÛ
ÉÏÉÏ K«OHõÖ’ KÕ~Ú"Õã≤ ÖË=<≥`«∞Î K«∞O_≥#∞. `å`åº ÉÏÉÏ#∞ '=∂=∂—
Ü«∞x Ñ≤ÅK≥_ç"å~°∞. x[=ÚQÍ "åi ÉÏO^èŒ=º=Ú q∞H˜¯e ã¨xflÇ≤Ï`««
=∞~Ú#k. ÉÏÉÏ â◊s~°=ÚÃÑ· =∂=¸Å∞ HõѶ¨h "Õã≤H˘x K«OHõÖ’ ã¨@HÍ
ÃÑ@∞ìH˘x, zÅ∞=Ú#∞ á⁄Q͉õΩ#∞ fã≤H˘x ÃÑ·# L`«ÎsÜ«∞=Ú "Õã¨∞H˘x,
|Ü«∞Å∞^Õ~°∞@‰õΩ ã≤^ŒúѨ_»∞K«∞O_çi. Ñ≤=∞‡@ `å`åº [Å`å~°∞ â‹ÖÏ¡#∞
ÉÏÉÏ X_»eÃÑ· "ÕÃã_ç"å~°∞. J@∞ Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ `«# ‰õΩ_ç áê^Œ=Ú ÉÁ@#
„"ÕÅ∞`À ^èŒ∞xÖ’x Hõ>ˇìÅ#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ „`Àã≤, ‰õΩ_çKÕu`À =∞O_»∞K«∞#fl
nѨ=Ú <åiÊ, Kå=_çH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~Ô _ç"å~°∞. Jxfl "å~Ú^Œº=ÚÅ∞ „"≥∂QÔ _çq†
=∞`åÉÏ =∞O^Œ∞ ™ê=∂#∞ Å<ÕHõ ~°OQÆ∞Å∞ „Ѩ^Œi≈OK«∞K«∞ HÍÖˇ_çq.
ѨÙ~°∞+¨µÅ∞, „ã‘ÎÅ∞ ÉÏÉÏ <å=∞=Ú áê_»∞K«∞ =∞$^ŒOQÆ=Ú g}Å
ã¨Ç¨Ü«∞=Ú`À Éèí[# KÕÜ«ÚK«∞ L`«û==ÚÖ’ #_»K«∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~°∞
ã¨O`«ã¨=Ú`À <å@º=∂_»∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~°∞ *ˇO_®Å#∞ KÕ`« |@∞ìH˘#∞
K«∞O_çi. ÉÏÉÏ =∞ã‘^Œ∞ "≥∞@¡ÃÑ·H˜ ~åQÍ ÉèÏÖÏÌ~°∞Å∞ 'N ™ê~Ú<å^ä£
=∞ǨÏ~å*òH© *ˇ—· ! Jx Hˆ HõÅ∞ ÃÑ@∞ìK∞« O_çi. ÉÏÉÏ H˜~∞° „ѨH¯õ Å Kå=∞~°=ÚÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ѩ@∞ìH˘x qã¨~°∞K«∞O_çi. =∂~°æ=∞O`«Ü«Ú J_»∞QÆ∞ʼnõΩ
=∞_»∞QÆ∞Å∞ Ѩ~K° _≥ ∞» "å~°∞. "åxÃÑ· ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ ÅÎ Hˆ Å∂`«`À #_»K_≥ ∞» "å~°∞.
`å`åº Ü≥∞_»=∞KÕux, =∞ǨÏÖÏûѨu ‰õΩ_çKuÕ x, ÉÏѨ٠™êÃÇÏ|∞*’Q∑ t~°ã∞¨ ûÃÑ·
Kè«„`«=Ú#∞ Ѩ@∞ìH˘<≥_ç"å~°∞. D „ѨHÍ~°=ÚQÍ ÉÏÉÏ Kå=_çH˜
ѨÜ∞« #=∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. ÉÏQÆ∞QÍ#∞, ѨÓiÎQÍ#∞ #ÅOHõiOz# Ü≥∞é] QÆ∞é]=Ú
âߺ=∞Hõ~‚° ^•i fÜ«ÚK«∞O_≥#∞. ^•x "≥#∞Hõ áê_≥_∞» "å~°∞, Éè[í # KÕÜÚ« "å~°∞,
"å~Ú^Œº=ÚÅ∞ „"≥∂yOK«∞"å~°∞, Éèí‰õΩÎÅ ã¨=¸Ç¨Ï=ÚO_≥_çk. ǨÏi<å=∞
㨇~°}`À#∞, ÉÏÉÏ <å=∞ 㨇~°}`À#∞ PHÍâ◊=Ú „|^ŒÅÌ QÆ∞#@∞Å =∂~°∞
„"≥∂QÆ∞K«∞O_≥#∞. D =∂kiQÆ â’ÉèÏÜ«∂„`« =∞ã‘^Œ∞ =¸Å KÕ~°∞ã¨iH˜
L`«û==ÚÖ’ áêÖÁæ#∞"å~°O^Œ~∞° P#OkOK«∞K«∞O_çi.
297
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
D =¸Å‰õΩ =K«∞Ûã¨iH˜ ÉÏÉÏ Kå=_ç"≥·Ñ¨Ù =ÚY=ÚÃÑ\˜ì xez
Ü≥ÚHõ qz„`«"≥∞ÿ# „ѨHÍâ◊=Ú`À "≥eÔQ_ç"å~°∞. "åi =ÚY=Ú L^ŒÜ«∞
ã¨O^躌 =Öˇ ÖË^• ÉÏÅÉèÏ#∞x=Öˇ „ѨHÍtOK«∞K«∞O_≥#∞. JK«@ ÉÏÉÏ L`«~Î =° Ú
"≥·Ñ¨Ù =ÚY=Ú ÃÑ\˜ì ˆHO„nHõiOz# =∞#ã¨∞û`À xÅK≥_ç"å~°∞. "åÔ~=i<À
Ñ≤Å∞K«∞#@∞Å QÆxÑ≤OK≥_çk. ã¨=∞ã¨Î "å~Ú^Œº=ÚÅ∞ „"≥∂QÆ∞K«∞#flѨÙÊ_»∞
ÉÏÉÏ `«# ‰õΩ_çKuÕ x „H˜O^Œ‰Ωõ g∞^Œ‰Ωõ P_çOK≥_"ç å~°∞. J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=Ú#
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ü =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ Ü≥ÚHõ "≥O_çÑਠ§‹ =ÚÖ’ ѨÙ=ÙfiÅ∞ QÆ∞ÖÏÖò
á⁄_çx nã≤H˘x ÉÏÉÏÃÑ· ÃщõΩ¯™ê~°∞¡ K«Å∞¡K«∞O_≥#∞. J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞
ã¨Ow`« "å~Ú^Œº=ÚÅ∞ "åx â◊HHΘ ˘Åk ^èfiŒ xOK«∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ =ÚY=Ú
ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ kfiQÆ∞}©H$õ `« „ѨHÍâ◊=Ú`À_»#∞, ™œO^Œ~º° =Ú`À_»#∞ "≥Å∞QÆ∞K«∞O_≥#∞.
JO^Œ~°∞ D „ѨHÍâ◊=Ú#∞ =∞#™ê~å „QÀÅ∞K«∞O_çi. P ^Œ$â◊º=Ú#∞ P
â’Éè#í ∞ =i‚OK«∞@‰õΩ =∂@Å∞ KåÅ=Ù. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_®#O^Œ=Ú#∞ Éèií OK«ÖHË õ
=∞ǨÏÖÏûѨu ^Õ=`« Ü«∂"ÕtOz#"åx=Öˇ #$`«º=Ú KÕÜ«Ú"å_»∞. HÍx
ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ ^蕺#"Õ∞=∂„`«=Ú K≥^Œ~°Hõ Ü«ÚO_≥_çk. KÕuÖ’ ÖÏO`«~°∞
Ѩ@∞ìH˘x `å`åºáê\©Å∞ ÉÏÉωõΩ Z_»=∞„ѨHõ¯ #_»K«∞K«∞O_≥#∞. ÉèíHõÎ
=∞ǨÏÖÏûѨu ‰õΩ_ç=~ÚѨ٠#_»K∞« K«∞ ÉÏÉÏ ÃãÖÏ¡Ü∞« OK«∞#∞ Ѩ@∞ìH˘<≥_"ç å~°∞.
D Ü«Ú`«û="≥∞O`À ~°=∞}©Ü∞« =ÚQÆ #∞O_≥_kç . "åi ÉèHí Θ K≥Ñʨ #ÅqHÍxk.
D ѨÅH¡ ˜ Ü«Ú`«û==Ú K«∂K«∞@‰õΩ ѨÙ~°∞+¨µÅ∞, „ã‘ÅÎ ∞, ^èxŒ ‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ"å~°∞
QÆ∞q∞QÆ∂_»∞K«∞O_çi. ÉÏÉÏ <≥=∞‡kQÍ #_»K«∞K«∞O_≥#∞. ÉèíH˜Î„¿Ñ=∞Å`À
ÉèHí =Îõ ∞O_»e ÉÏÉÏ H˜~∞° „ѨH¯õ Å #_»∞K«∞K«∞O_≥_"ç å~°∞. "å`å=~°}=∞O`«ÜÚ«
P#O^ŒÑÓ¨ ~°"‚ ∞≥ ÿ Ü«ÚO_»QÆ â’ÉèÏÜ«∂„`« Kå=_ç KÕ~∞° K«∞O_≥#∞. P ^Œ$â◊º=Ú,
P HÍÅ=Ú QÆ_»záÈ~Ú#q. „Ѩã¨∞Î`«=ÚQÍx, ~ÚHõ=ÚO^Œ∞QÍx ~¸
^Œ$â◊º=Ú#∞ QÆ#ÖË=Ú. S##∞ P ^Œ$â◊º=Ú#∞ [˝ÑHÎ≤ ˜ ^≥K∞« ÛH˘x ÉèÏ=# KÕã#≤ KÀ
=∞#ã¨∞û‰õΩ âßOu `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞#∞.
Kå=_çx ÉÏQÆ∞QÍ #ÅOHõiOK«∞K«∞O_çi. ^•xx `≥Åx¡ ÃÑ· HõÑÙ¨ Ê`À#∞,
Q Q
xÅ∞=Ù@^ŒÌ=ÚÅ`À#∞, J<ÕHõ ~°OQÆ∞Å nѨ=ÚÖ`À#∞, „"ÕÖÏ_»QÆ\˜ì# QÍA
298
37= J^蕺ܫ∞=Ú
|∞_ôŤ `À#∞ JÀÅOHõiOK«∞K«∞O_çi. Kå=_ç KÕ~Q° <Æ Õ `å`åº =ÚO^Œ∞ „Ѩ"tÕ Oz
Ü≥ÚHõ Ü«∂ã¨#=Ú "Õã≤ ÉÏbã¨∞ #∞Oz ÉÏÉÏ#∞ ‰õÄ~°∞ÛO_»Éˇ\˜ì =∞Oz
Ü«∞OQÆ~M° Ï `˘_çyOz# Ñ≤=∞‡@ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ÉÏÉÏ#∞ "Õ~Ú q^è=Œ ÚŠѨÓlOK«∞
K«∞O_çi. ÉÏÉÏ `«ÅÃÑ· `«∞~å~Ú H˜s@=Ú#∞ ɡ\˜ì, ѨÙ=ÙfiÅ =∂ÅÅ∞ "Õã≤,
"≥∞_»Ö’ #QÆÅ∞ "ÕÜÚ« K«∞O_çi. =ÚY=Ú#‰õΩ Hõã∂¨ iÎ <å=∞=Ú#∞, =∞^躌 #∞
ÉÁ@∞ì#∞ ÃÑ\˜ì =∞#óã¨∂ÊùiQÎ Í ÉÏÉÏ"≥Ñ· Ù¨ ǨÏ$^ŒÜ∂« #O^ŒH~õ =° ÚQÍ EK≥_"ç å~°∞.
`«ÅÃÑ· H˜s@=Ú JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∞ fÜ«ÚK«∞O_≥_ç"å~°∞. ÖËxKÀ ÉÏÉÏ ^•xx
qã¨i"≥·K«∞#x "åi ÉèíÜ«∞=Ú. ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎÅ Ü«∞O`«~°OQÆ=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz
"åi HÀiHõʼnõΩ ÖÁOyÜ«ÚO_≥_ç"å~°∞. "å~°∞ KÕÜ«Ú^•xH˜ JÉèíºO`«~°
ÃÑ@∞ì"å~°∞ HÍ~°∞. D Ü«∞ÅOHÍ~°=Ú`À ÉÏÉÏ q∞H˜¯e ã¨∞O^Œ~°=ÚQÍ
QÆ#∞Ñ≤OK«∞K«∞O_çi.
<å<å™êÃÇÏ|∞ x"≥∂<£Hõ~ü yé∞]# u~°∞QÆ∞ ‰õΩK«∞ÛÅ Kè«„`«=Ú#∞
Ѩ@∞ìH˘#∞ K«∞O_≥#∞. ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’Q∑ Ü≥ÚHõ "≥O_ç Ñ¨à‹§=ÚÖ’ ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅ∞ Hõ_çy, Ü«∞~°…ºáê^Œº=Ú ÅiÊOz KÕ`«∞ʼnõΩ QÆO^èŒ=Ú Ñ¨Óã≤,
`åO|∂Å=Ú xK«∞ÛK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ QÆ^≥ÌÃÑ· ‰õÄ~˘ÛxÜ«ÚO_»QÍ `å`åº
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOK«∞K«∞O_çi. ÉÏbã¨∞ÃÑ·
P#∞H˘x ÉÏÉÏ ‰õÄ~˘Ûx Ü«ÚO_»QÍ Éèí‰õΩÎÅ∞ W~°∞"≥·Ñ¨ÙÅ Kå=∞~°Å`À#∞,
qã¨#HõéÅ] `À#∞ qã¨~∞° K«∞O_çi. JѨÙÊ_»∞ âߺ=∂ zÅ∞=Ú#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã,≤
`å`庉õΩ W=fiQÍ #`«_˘Hõ Ñ‘Å∞ÊÑ‘eÛ ÉÏÉÏ H˜K«∞ÛK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ Ñ‘eÛ#
Ñ≤ = ∞‡@ Éè í H õ Î =∞Ǩ Ï ÖÏû‰õ Ω WK≥ Û _ç " å~° ∞ . `« ^ Œ ∞ Ѩ i ~Ú`« ~ ° ∞ ʼnõ Ω
ÅaèOK«∞K«∞O_≥#∞. [_»=∞QÆ∞ zÅ∞=Ú ^èŒ#º"≥∞ÿ#k. "≥Ú\ì"≥Ú^Œ@ Jk
Ü«∞<ÕHõ `«Ñ¨óѨsHõ∆Å HÍQÆ=Åã≤ =K≥Û#∞. ‰õΩ=∞‡~°∞Å∞ ^•xx „`˘‰õΩ¯@,
ZO_»Ö’ P~°É@ ˇ ∞ì@, xѨÙÊÖ’ HÍÅ∞Û@ =O\˜q ã¨ÇÏ≤ Oz `«∞^Œ‰Ωõ Jk ÉÏÉÏ
=Ú^Œ∞‰Ì Ωõ ǨÏã¨ãΠʨ ~°≈‰õΩ <ÀK«∞H˘#flk. P Ü«Ú`«û==Ú Ñ¨ÓiÎ Ü«∞~Ú# Ñ≤=∞‡@
Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ѨÓÅ^ŒO_»Å#∞ ÉÏÉÏ "≥∞_»Ö’ "ÕÃã_ç"å~°∞. "åã¨# K«∂K«∞@‰õΩ ѨÙ=ÙfiÅ
QÆ∞`«∞ÎÅ#∞ KÕuH˜KÕÛ"å~°∞. ÉÏÉÏ x~åfiº"≥∂ǨÏ=Ú Jaè=∂# ~åÇ≤Ï`«º=ÚÅ
299
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
Hõ=`å~°=∞QÆ∞@KÕ`« P Ü«∞ÅOHõ~°}=ÚÅ#∞ QÍx =∞iÜ«∂^ŒÅ#∞ QÍx
ÖˇH¯õ ÃÑ@∞ì"å~°∞ HÍ~°∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ O^Œ∞QÆÅ Ü«∞#∞~åQÆ=ÚKÕ, "åi ã¨O`«∞+≤ì H˘~°‰Ωõ
"åi ~Úëêì#∞™ê~°=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ XѨÙÊH˘#∞K«∞O_çi. PY~°∞‰õΩ
ÉÏѨәêÃÇÏÉò *’Q∑ ã¨~°fiÖÏOKè«#=ÚÅ`À Ǩ~°u xK«∞Û"å_»∞. Ǩ~°u N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
ã¨=∞Ü«∞=Ú# ÉÏ*ÏÉèí[O„f "Õ∞à◊`åà◊=ÚÅ∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ "å~ÚOK«∞"å~°∞.
Ǩ~°u =Úyã≤# Ñ≤=∞‡@ Éèí‰õΩÎÅ∞ Pj~åfi^Œ=Ú#∞ á⁄Ok ÉÏÉωõΩ
#=∞㨯iOz Ü≥ÚHõi `«~∞° "å`« <˘Hõ~∞° `«=∞ `«=∞ ~ÚO_»‰¡ Ωõ É’=ÙK«∞O_çi.
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
P~°= ~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú
zÅ∞=Ú, J`«~Î ∞° , Ѩhfl~°∞ ã¨=∞iÊOz# Ñ≤=∞‡@ `å`åº ~ÚO\˜H˜ áÈ=Ù@‰õΩ
ÖË=QÍ, ÉÏÉÏ „¿Ñ=∞`À <å`«x`À x@¡#∞#∞. ''##∞fl HÍáê_»∞=Ú. =∞OQÆà"
◊ å~°=Ú
hH˜+¨ì=Ú#flKÀ "≥à◊√§=Ú QÍx ~å„u Ü≥ÚHõ™êi =zÛ <å QÆ∂iÛ Hõ#∞Q˘#∞ =ÚѨÊk Ü≥∞xq∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
K«∞O_»∞=Ú——. J@¡<Õ KÕÜ«Ú^Œ∞##∞K«∞ `å`åº Kå=_ç q_»z QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ
áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ `«# Ѩ~°∞ѨÙ#∞ `å<Õ Ü«∞=∞~°∞ÛH˘#∞"å~°∞. 50, 60 „Ѩ™êÎ=#† ÉÏÉÏ =O@ áê„`«† <å<å™êÃÇÏ|∞ ^Õ"åÅÜ«∞=Ú#∞
^Œ∞ѨÊ@¡#∞ XHõ^•xÃÑ· xOH˘Hõ\˜ "Õã≤ ^•xÃÑ· x„kOK«∞"å~°∞. JQ“~°qOK«∞@† HÍÖÏ (q∞„â◊=∞=Ú)† XHõ y<≥fl_»∞ =∞l˚QÆ
=∞#=Ú ‰õÄ_» WѨÙÊ_»∞ q„â◊q∞OK≥^Œ=Ú. D Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú#∞ QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏQÍi Kå=_ç Ü«Ú`«û==Ú =i‚Ozuq∞.
=ÚyOK«Hõ=ÚO^Œ∞ Éèí‰õΩÎÅ H˘Hõ =∞#q. „Ѩu~ÀA ~å„u x„kOK«∞@‰õΩ D Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’ =∞#=Ú ÉÏÉÏ =O@áê„`« "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx QÆ∂iÛ
=ÚO^Œ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞, "åi Kå=_ç Ü«Ú`«û==Ú#∞ [˝ÑHÎ≤ ˜ ^≥K∞« ÛH˘#=Öˇ#∞. K«k"≥^=Œ Ú.
=ÚѨÊk ÜÕ∞_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú „Ѩ™êÎ=# :

abcdef
F ã¨^Œ∞æ~°∞™ê~Ú ! h=Ù áê=#=¸iÎq ! „ѨѨOK«=∞O`«\˜H˜
ã¨O`À+¨=Ú#∞ „Ѩ™êkOzuq, Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ "Õ∞Å∞ HõÅ∞QÆ*ãË u≤ q. h áê^Œ=ÚÅ
<å„â◊~ÚOz#"åi ÉÏ^èŒÅ#∞ `˘ÅyOzuq. x#∞fl â◊~°}∞ *ÁzÛ#"åix
L^•~° ã¨fiÉèÏ=Ù_»=QÆ∞@KÕ "åix áÈ+≤Oz ~°H˜∆OK≥^Œ=Ù. h Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅ∞
<≥ ~ ° " Õ ~ ° ∞ Û@‰õ Ω , "åiH˜ "Õ ∞ Å∞ KÕ Ü « Ú @H˘~° ‰ õ Ω h==`« i OK≥ ^ Œ = Ù.
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞ΠѨq„`å`«‡Ü«∞#∞ „^Œ=™ê~°=Ú#∞ „|Ǩχ=∞<≥_ç Ü«∞K«∞ÛÖ’ áÈÜ«∞QÍ ^•x#∞O_ç
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ Ü≥∂QÆ∞ÅÖ’ #ÅOHÍ~°=∞QÆ∞ ™ê~Ú "≥_Ö» #ˇ ∞. D ™ê~Ú Ü«∂`å‡~å=Ú_Õ.
ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# ^≥·qHÍ#O^Œ=Ú#‰õΩ "å~°∞ ѨÙ\˜ìxÅ∞¡. rq`ÕK«ÛùÅxflÜ«Ú

Q Q
S^Œ=~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú á⁄Ok#"åÔ~·, "å~°∞ Éèí‰õΩÎÅ#∞ xëê¯=ÚÅ#∞ *Ëã≤ q=Ú‰õΩÎÅ *Ëã≤i.
300 301
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÉÏ =O@áê„`« :
Ü«ÚQÆÜ«ÚQÆ=ÚʼnõΩ âß„ã¨Î=ÚÅ∞ "Õˆ~fi~°∞ ™ê^èŒ#=ÚÅ#∞ U~åÊ@∞
KÕãÜ ≤ Ú« #flq. Hõ$`«ÜÚ« QÆ=ÚÖ’ `«Ñ㨠∞¨ û, „`Õ`åÜ«ÚQÆ=ÚÖ’ *Ï˝#=Ú, ^•fiѨ~°
Ü«ÚQÆ=ÚÖ’ Ü«∞[˝=Ú, HõeÜ«ÚQÆ=ÚÖ’ ^•#=Ú KÕÜ∞« =Öˇ#x âß„ã¨=Î ÚÅ∞
Ѷ¨∞’+≤OK«∞K«∞#flq. ^•#=ÚÅxflO\˜Ö’ J#fl^•#"Õ∞ „âı+¨ª=∞~Ú#k.
=∞^蕺ǨÏfl=Ú 12 QÆO@ʼnõΩ Éè’[#=Ú ^˘~°HõxKÀ =∞#=Ú KåÅ
ÉÏ^èŒÑ¨_≥^Œ=Ú. J\˜ì Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ x`«~° r=ÙÅ∞ ‰õÄ_» #>Ë¡ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞#∞.
D q+¨Ü∞« =Ú `≥eã≤ Ü≥∞=~°~Ú`Õ c^ŒÅ‰õΩ, PHõe`À #∞#fl"åiH˜ Éè’[#=Ú
ÃÑ>ˇì^Œ~À "åˆ~ Q˘Ñ¨Ê ^•`«Å∞. `≥·uÎsÜ≥∂Ѩx+¨`«∞Î W@∞¡ K≥ѨÙÊK«∞#flk.
''PǨ~°"Õ∞ Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú, PǨ~°=Ú#∞O_çÜÕ∞ ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅ∞
L^ŒƒùqOz#q. K«zÛ# Ñ≤=∞‡@ #q uiy PǨ~°=ÚÖ’ „Ѩ"ÕtOK«∞#∞——.
q∞@ì=∞^蕺ǨÏfl=Ú =∞# ~ÚO\˜ÔH=Ô~·# Jukä =zÛ#KÀ, "åi <åǨfixOz
Éè’[#=Ú ÃÑ@∞ì@ =∞# qkè. W`«~° ^•#=ÚÅ∞ J#QÍ ^èŒ#=Ú, |@ìÅ∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ~ÚK«∞Û#ѨÙÊ_»∞ H˘O`« qK«Hõ∆} HÍ=Öˇ#∞. HÍx Ü«∂Ǩ~°
q+¨Ü∞« =ÚÖ’ #\˜ì Ü«∂Ö’K«# Ü«∞#=ã¨~=° Ú. =∞# ~ÚO\˜H˜ q∞@ì =∞^蕺ǨÏfl
"≥∞=~°∞ =zÛ##∞ "åiH˜ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=Öˇ#∞. ‰õΩO\˜, „QÆ∞_ç,¤
~Ày+¨µªÅ∞ =zÛ#KÀ "åiH˜ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ Éè’[#=Ú ÃÑ\˜ì# Ñ≤=∞‡@
P~ÀQƺ=O`«∞ʼnõΩ, J@∞ Ñ≤=∞‡@ =∞# |O^èŒ∞=ÙʼnõΩ ÃÑ@ì=Öˇ#∞. =∞#
|O^èŒ∞=ÙÅ∞ "≥Ú.QÆ∞ "åiH˜ ÃÑ@∞ì@ HõO>ˇ, xã¨ûǨÜ«ÚÖˇ·# JOQÆqHõÅ∞~°∞
`«k`«~°∞ʼnõΩ ÃÑ@∞ì@ Ü≥∞O`À „âıÜ«∞㨯~°=Ú. J#fl^•#=Ú ÖˉõΩ#flKÀ
x`«~° ^•#=ÚÅ∞ „ѨHÍtOK«=Ù. Z@¡# K«O„^Œ∞_»∞ ÖËx #Hõ∆„`«=ÚÅ=Öˇ,
Ѩ`«Hõ=Ú ÖËx HõO~î°Ç¨~°=Ú=Öˇ, Ñ≤OKè«=Ú ÖËx H˜s@=Ú =Öˇ, Hõ=∞Å=Ú
ÖËx K≥é∞=Ù=Öˇ, ÉèíH˜ÎÖËx Éèí[#=Öˇ, ‰õΩO‰õΩ=∞ÉÁ@∞ìÖËx ѨÙ}º„ã‘Î =Öˇ,
ÉÁOQÆ∞~°∞ HõO~î°=Ú QÆÅ"åx áê@=Öˇ, LѨÙÊÖËx =∞l˚QÆ =Öˇ ~°∞zOѨ=Ù.
Jxfl =ºO[#=ÚÅ HõO>ˇ ѨÑÙ¨ ÊKå~°∞ Z@∞¡ Z‰õΩ¯"À J>Ë¡ Jxfl ѨÙ}º=ÚÅÖ’
J#fl^•# "≥∞‰õΩ¯=. ÉÏÉÏ PǨ~°=Ú <≥@∞¡ `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ ѨOz ÃÑ@∞ìK∞« O_≥<À
Q Q
K«∂K≥^=Œ Ú.
302
38= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉÏÉÏ H˘~°‰Ωõ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= Éè’[#=Ú HÍ=Åã≤ÜÚ« O_≥#∞. JkÜ«Ú
H˘xfl ~ÚO_»¡ #∞O_ç aèH∆Í@#=Ú KÕã≤ `≥K«∞ÛH˘<≥_ç"å~°x ~Úk=~°ˆH
`≥eã≤H˘O\˜q∞. U<å_≥·<å JO^ŒiH˜ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=Öˇ#x ÉÏÉÏ
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#flKÀ "≥Ú^Œ\#˜ ∞O_ç z=i=~°‰Ωõ HÍ=Åã≤# U~åÊ@∞ ÅxflÜ«Ú
"åˆ~ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ KÕã≤H˘<≥_ç"å~°∞. D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ "å~°∞ W`«~°∞ÅÃÑ·
P^è•~°Ñ_¨ Ö» ^Ë ∞Œ † Z=iH˜x ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ*ÜË ∞« ÖË^∞Œ . "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ |*Ï~°∞‰õΩ
"≥o§ ^è•#º=Ú, Ñ≤O_ç, =∞™êÖÏ k#∞ã¨∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ü«∞xflÜ«Ú
#QÆ^Œ∞xzÛ H˘<≥_ç"å~°∞. "åˆ~ qã¨~°∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. =∞ã‘^Œ∞ =ÚO^Œ∞#fl
MÏmã¨÷Å=ÚÖ’ =∞^茺# á⁄~Úº ÃÑ\˜ì ^•xÃÑ· ÃÑ^ŒÌ =O@áê„`«Ö’ H˘Å`«
„ѨHÍ~°=Ú hà◊√§ áÈã≤ ÃÑ>ˇì_ç"å~°∞. "åi =^ŒÌ =O@áê„`«Å∞ Ô~O_»∞ QÆÅ=Ù.
XHõ\˜ ÃÑ^ŒÌk =O^Œ=∞OkH˜ ã¨iáÈ=Ù#k, Ô~O_»=k z#flk 50 =∞OkH˜
=∂„`«=Ú ã¨iáÈ=Ù#k. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ K«ÔH¯~° á⁄OQÆe =O_Õ"å~°∞.
=∞~˘Hõ Ñ ¨ Ù Ê_» ∞ =∂Oã¨ Ñ ¨ ٠Ѩ Ö Ï=Ù =O_≥ _ ç " å~° ∞ . XH˘¯Hõ ¯ Ѩ Ù Ê_» ∞
ѨѨÙÊKå~°∞_»∞‰õΩ#ѨÙÊ_»∞ QÀ^èŒ∞=∞Ñ≤O_ç aà◊§Å∞ JO^Œ∞Ö’xH˜ =kÖË"å~°∞.
=∞™êÖÏ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ K«Hõ¯QÍ #∂i ^•xx =O@áê„`«Ö’ "Õ¿ã"å~°∞.
Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ KåÅ ~°∞zQÍ #∞O_»∞@ ÔHO`« „â◊=∞ fã≤H˘#=Öˇ<À JO`«
„â◊=∞#∞ Ѩ_»∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. JѨÙÊ_»Ñ¨ÙÊ_»∞ JO|e =O_≥_ç"å~°∞. J#QÍ
*Á#flÑ≤O_çx hà◊§Ö’ #∞_»HÉõ \ ˇ ì˜ ^•xx =∞l˚QÖÆ ’ HõÅ∞ѨÙK«∞O_≥_"ç å~°∞. Éè’[#
Ѩ^•~°÷=ÚÅ`À D JO|ex ‰õÄ_» JO^ŒiH˜ H˘OK≥=Ú H˘OK≥=ÚQÍ
ÃÑ>ˇì_ç"å~°∞. J#fl=Ú ã¨iQÍ #∞_çH˜#^À ÖË^À Ü«∞x ѨsH˜∆OK«∞@‰õΩ ÉÏÉÏ
`«# HõÑh¨¶ ÃÑ· HÔ uÎ KÕux x~°ƒÜù ∞« =ÚQÍ =∞~°∞QÆ∞K«∞#fl _ÕH™˜ êÖ’ ɡ\ì˜ HõÅ∞ѨÙ
K«∞O_≥_"ç å~°∞. "åi =ÚY=Ú#O^Œ∞ ÉèÜ í ∞« zǨÏfl=ÚÅ∞ QÍx KÕ~Ú HÍÅ∞#@∞¡
QÍx HõxÑ≤OK≥_çk HÍ^Œ∞. =O@ ѨÓiÎHÍQÍ<Õ, ÉÏÉÏ P áê„`«Å#∞
=∞ã‘^∞Œ Ö’xH˜ ^≥zÛ, =∞øbfiKÕ P~°yOѨ٠ÃÑ\˜Oì KÕ"å~°∞. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ H˘O`«
=∞ǨÏÖÏûѨuH˜, `å`庉õΩ „Ѩ™ê^Œ=ÚQÍ Ñ¨OÑ≤Oz# Ñ≤=∞‡@ q∞QÆ`å^•xx
c^Œ"åO„_»‰Ωõ k‰õΩ¯ÖËx"åiH˜ ã¨O`«$Ñ≤QÎ Í Éˇ@∞ìK∞« O_çi. ÉÏÉÏ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ
`«# KÕ`∞« Å`À `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ =_çO¤ K«QÍ Éè’[#=Ú KÕã#≤ "å~°∞
x[=ÚQÍ ZO`À ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å∞ J^Œ$+¨ì=O`«∞Å~Ú Ü«ÚO_»=Öˇ#∞.
303
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÉÏ `«# Éèí‰õΩÎÅO^ŒiH˜ âßHÍǨ~°=Ú =∂O™êǨ~° "≥ÚˆHsuQÍ
ɡ@∞ìK«∞O_≥<å Ü«∞x Z=iÔH·# ã¨O^ÕǨÏ=Ú HõÅ∞QÆ=K«∞Û#∞. nx ["å|∞
ã¨∞ÅÉèí=Ú, ™ê=∂#º"≥∞ÿ#k. Z=~°∞ =∂O™êǨ~°∞Ö’ J\˜ì"åiˆH P =O@
áê„`«Ö’xk ÃÑ>ˇì_ç"å~°∞. =∂O™êǨ~°∞Å∞ HÍx "åi <å áê„`«#∞ QÆ∂_»
=Ú@ìhÜ«∞ÖË^Œ∞. "åi =∞#ã¨∞ÅÖ’ nxx u#∞@‰õΩ HÀiHõ ‰õÄ_» HõÅ∞QÆ
xK≥Û_ç"å~°∞ HÍ~°∞. QÆ∞~°∞=ÙQ͈~^≥<· å WzÛ#ѨÙÊ_»∞ ^•xx u#=K«∞Û<å ÖË^•
Ü«∞x Ü≥∂zOK«∞ t+¨µº_»∞ #~°Hõ=Ú#‰õΩ áÈ=Ù##∞ ~°∂_èç HõÅ^Œ∞. nxx
t+¨µºÅ∞ ÉÏQÍ „QÆÇ≤ÏOz <≥~°"Õ~°∞ÛK«∞O_ç~À ÖË^À K«∂K«∞@‰õΩ ÉÏÉÏ
Ü≥ÚH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ ѨsH˜∆OK«∞ K«∞O_≥_ç"å~°∞. nxH˘Hõ L^•Ç¨Ï~°}=Ú. XHõ
UHÍ^Œt<å_»∞ ^•^•ˆHů~°∞‰õΩ H˘xfl ~°∂áêÜ«∞ezÛ H˘~åÖσ‰õΩ áÈ~Ú
=∂Oã¨=Ú H˘x `≥=∞‡<≥#∞. W`«_»∞ ã¨<å`«<åKå~° Ѩ~åÜ«∞}∞_»QÆ∞
„ÉÏǨχ}∞_»∞#∞ PKå~°=O`«∞_»∞#∞. ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù‰õΩ ^èŒ#=Ú, ^è•#º=Ú,
=„ã¨Î=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q WK«∞Û@ KåÅ^ŒxÜ«Ú, HÍ=Åã≤#k JHõ∆~åÖÏ
QÆ∞~°∞=Ù P[˝ áê\˜OK«∞>Ë Ü«∞xÜ«Ú, QÆ∞~°∞=Ù P*Ï˝#∞™ê~°=Ú <≥~"° ~Õ ∞° Û@ÜÕ∞
Ü«∞xÜ«Ú, WkÜÕ∞ x["≥∞ÿ# ^ŒH˜∆} Ü«∞xÜ«Ú, nx=Å¡<Õ QÆ∞~°∞=Ù ã¨O`«∞+≤ì
K≥O^≥^~Œ x° Ü«Ú J`«xH˜ `≥eÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ ^•^• Hˆ ů~°∞ ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ Oz
|*Ï~°∞‰õΩ |Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞. HÍx ÉÏÉÏ J`«xx "≥O@<Õ Ñ≤Åz `å<Õ
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ áÈ=Å^ŒxÜ«Ú xOÔH=i<≥#· ѨOѨÙ=∞<≥#∞. J`«_∞» áêO_»∞=#∞
<ÒHõ~∞° #∞ |OÃÑ#∞. "å_»∞ |Ü«∞Å∞^Õ~∞° @ Ez ÉÏÉÏ "åxx ‰õÄ_» "≥#∞Hõ‰Ωõ
aeÑ≤Oz Ü«∂<å_»∞ =∂Oã¨=Ú =O_»∞@ =∂#∞H˘xi. WOH˘Hõ™êi ÉÏÉÏ
^•^•ˆHů~°∞#∞ aez á⁄~Úºg∞^Œ #∞#fl ѨÙÖÏ=Ù L_çH˜#^À ÖË^À
K«∂_»∞=∞<≥#∞. Hˆ ů~ü ^•xx ѨsH˜O∆ K«HÜ õ ∞Õ ã¨iQÍ #∞#fl^Œx ["åaK≥Û#∞.
JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ''h=Ù HõO_»`
¡ À ^•xx K«∂_»Ö^Ë ∞Œ , <åÅ∞Hõ`À ~°∞z K«∂_»Ö^Ë ∞Œ ,
~°∞zQÍ #∞#fl^Œx Ü≥∞@∞¡ K≥Ñ≤Êuq. =¸`«fã≤ K«∂_»∞=Ú—— J#∞K«∞ ÉÏÉÏ
Ü«∞`«x KÕux |@∞ìH˘x =∞~°∞QÆ∞K«∞#fl _ÕH™˜ êÖ’ ɡ>#ìˇ ∞. WOHõ#∞ x@¡<#≥ ∞.
''h KÕ~Úx fÜ«Ú=Ú. h PKå~°=Ú <˘Hõ „ѨHõ¯‰õΩ ɡ\˜ì `≥_»∞¤`À nã≤,
Q Q
H˘OK≥=Ú ¿Ñ¡@∞Ö’ "Õã≤ ã¨iQÍ L_çH˜#k ÖËxk `≥eã≤H˘#∞=Ú——. `«e¡
304
38= J^蕺ܫ∞=Ú
=∞#ã¨∞û# x["≥∞ÿ# „¿Ñ=∞ [xOK«∞#ѨÙÊ_»∞ P"≥∞ `«# a_»¤#∞ ye¡ P a_»¤
ÜÕ∞_»∞Û#ѨÙÊ_»∞ ^•xx H“QÆeOz =Ú^Œ∞Ìɡ@∞ìH˘#∞#∞. J@¡<Õ ÉÏÉÏ ‰õÄ_»
Hõ#fl`«e=¡ Öˇ ^•^•ˆHů~°∞#∞ D q^è=Œ ÚQÍ yÖˇ#¡ ∞. x[=ÚQÍ U Ü≥∂yQÍx,
QÆ∞~°∞=ÙQÍx `«# t+¨µº#‰õΩ x+≤^•úǨ~°=Ú ux K≥_çá⁄=∞‡x K≥ѨÊ_»∞.
Dq^èŒ=ÚQÍ ÉÏÉÏ Ñ¨ÙÖÏ=Ù =O_»∞@ 1910= ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰õΩ
[~°∞QÆ∞`«∞O_≥_çk. ѨÓ~°fi=Ú K≥Ñ≤Ê# suQÍ ^•ã¨QÆ}∞ ÉÏÉÏ H©iÎx `«#
ǨÏiHõ^äŒÅ ^•fi~å ÉÁOÉÏ~Ú ~å„+¨ì=ÚÖ’ "≥Å¡_ç KÕÃã#∞. P „áêO`«=Ú
#∞O_ç „Ñ¨[Å∞ `«O_ÀѨ`«O_»=ÚÅ∞QÍ +≤i_ôH˜ =K«∞ÛK«∞O_çi. H˘Åk
k#=ÚÅÖ’ +≤i_ô Ü≥ÚHõ ѨÙ}ºˆH∆„`«=∂Ü≥∞#∞. Éèí‰õΩÎÅ<ÕHõ ~°Hõ=ÚÅ
Ü«∂Ǩ~°=ÚÅ#∞ ÉÏÉωõΩ <≥·"Õ^Œº=Ú ÃÑ@∞ìK«∞O_çi. "å~°∞ `≥zÛ#
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ ѶH¨ ~© ∞° Å∞, c^ŒÅ∞ u#QÍ xOHõ#∞ q∞QÆ∞Å∞K«∞O_≥#∞. <≥"· ^Õ ºŒ =Ú
<≥@∞¡ ѨOz ÃÑ>ˇ_ì "ç å~À K≥ÑÙ¨ Ê@‰õΩ =ÚO^Œ∞ ÉÏÉÏ +≤i_ôÖ’x ^Õ"åÅÜ«∞=Ú
ÅO^Œ∞#∞, #O^Œ∞O_»∞ ^Õ=`«Å Ü«∞O^Œ∞#∞ QÆÅ Q“~°==Ú#∞ Kå>ˇ_»∞
<å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ Hõ^Œä `≥eã≤H˘O^Œ=Ú.
<å<å™êÃÇÏ|∞ ^Õ"åÅÜ«∞=Ú#∞ JQ“~°qOK«∞@ :
Z=iH˜ `Àz#@∞¡ "å~åÖ’zOz TÇ≤ÏOz ÉÏÉÏ „ÉÏǨχ}∞_»x
H˘O^Œ~∞° , =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»x =∞iH˘O^Œ~∞° K≥ÑÙ¨ ÊK«∞O_çi. x[=ÚQÍ ÉÏÉÏ
ÜÕ∞*ÏuH˜ K≥Ok#"å~°∞ HÍ~°∞. "åÔ~ѨÙÊ_»∞ ѨÙ\˜~ì À, U *ÏuÜ«∞O^Œ∞ ѨÙ\˜~ì À,
"åi `«e^¡ OŒ „_»∞Öˇ=~À Ü≥∞=iH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ "å~°∞ „ÉÏǨχ}∞_»∞QÍx,
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»∞QÍx Ü≥∞@∞¡ HÍQÆÅ~°∞ ? "å~°∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ~Ú#KÀ
=∞ã‘^∞Œ Ö’ <≥ÑÙ¨ Ê_»∞ ^è∞Œ x <≥@∞¡ =∞O_»x`«∞~Î ∞° ? JKÀÛ@ `«∞Åã‘ |$O^•=#
"≥∞@∞¡O_»∞#∞ ? â◊OY=Ú Å∂^Œ∞@ ÔH@∞¡ XѨÙÊH˘O^Œ∞~°∞ ? QÆO@Å#∞
„"≥∂~ÚOK«∞@ HÔ @∞¡ ã¨=∞‡uO`«∞~°∞ ? ã¨Ow`« "å^Œº=ÚÅ <≥@∞Å "å~ÚOK«
x`«∞Î~°∞ ? Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ =∞`«„ѨHÍ~°=Ú ëÈ_»â’ѨKå~° ѨÓ[Öˇ@∞Å
[~°∞QÆx`«∞Î~°∞ ? "å~°∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ~Ú#KÀ "åi K≥=ÙʼnõΩ ‰õΩ@∞¡
(~°O„^èŒ=ÚÅ∞) Z@∞Å∞O_»∞#∞ ? „QÍ=∞=ÚÖ’x Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ"åÅÜ«∞=Ú
305
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Åxfl\˜x UÅ =∞~°=∞‡`«∞ KÕ~ÚOzi ? ÉÏÉÏ Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅ#∞
^Õ=`«Å#∞ U =∂„`«=Ú JQ“~°qOz##∞ T~°H˘<≥_ç"å~°∞ HÍ~°∞.
XHõ<å_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ `«# +¨_‰¤» Ωõ _»Q∞Æ ah"åź`À
+≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ=^ŒÌ ‰õÄ~˘Ûx =∂\Ï¡_»∞K«∞O_»QÍ <å<åg∞^Œ ÉÏÉÏ
ǨÏ~îå`«∞QÎ Í HÀѨyOz, ''<å ã¨ÇϨ "åã¨=Ú W<åflà◊√§ KÕãÜ
≤ Ú« x>ËÅ¡ KÕãu≤ q?——
J<≥#∞. <å<å™êÃÇÏ|∞ "≥Ú^Œ@ nxx „QÆÇÏ≤ OK«ÖHË áõ ÈÜ≥∞#∞. Hõ#∞Hõ J^Õq∞\’
q=iOK«=Åã≤#kQÍ „áêi÷OK≥#∞. HÀѨ~Qü ÍO #∞O_ç +≤i_ôH˜ Z@∞¡ =zÛu=x
ÉÏÉÏ Ü«∞`«x #_çÔQ#∞. <å<å™êÃÇÏ|∞ "≥O@<Õ `«# `«Ñ¨ÙÊ „QÆÇ≤ÏOK≥#∞.
™ê^è•~°}=ÚQÍ +≤i_ôH˜ áÈ=Ù#ѨÙ_≥Å¡ <å<å™êÃÇÏÉò HÀѨ~üQÍOÖ’ ky
^Œ`«Î^Œ~°≈#=Ú KÕã≤H˘<≥_ç"å_»∞. HÍx D™êi `«# |O^èŒ∞=Ù ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎ_»~Ú
#ѨÊ\˜H˜ J`«xx QÆ∂_» "≥à§◊ hÜ«∞Hõ, Ü«∂Å㨺=∞~ÚáÈ=Ù#x K≥ÑÙ¨ ÊK«∞ u#flQÍ
+≤i_ôH˜ KÕ~Ô Û#∞. W^ŒO`«ÜÚ« ÉÏÉωõΩ `≥eÜ«∞*ËÜÚ« K«∞, `å#∞ QÀ^•=iÖ’
™êfl#=Ú KÕÜÚ« #ѨÙÊ_˘Hõ =ÚÅ∞¡ áê^Œ=ÚÖ’ „QÆ∞K«∞ÛH˘x `«##∞ KåÅ ÉÏ^èŒ
ÃÑ>ˇì#x K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ Ü«∞k H˘O`«=~°‰õΩ „áêÜ«∞tÛ`«Î"Õ∞ Ü«∞#∞K«∞ xHõ
g∞^Œ@ *Ï„QÆ`Ü Î« ∞« x ÃÇÏK«ÛiOK≥#∞.
HÍÖÏ (q∞„â◊=∞=Ú) :
WHõ <≥·"Õ^Œº"≥∞@∞ŠѨOz ÃÑ>ˇì_ç"å~À K«∂K≥^Œ=Ú. Ǩ~°u Ñ≤=∞‡@,
Éè‰í Ωõ ÅÎ O^ŒiH˜ Tn`À `«=∞ Pj~åfi^Œ=ÚÅ∞ WzÛ Ñ¨OÑ≤"ãÕ #≤ Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ
=∞ã‘^Œ∞Ö’xH˜ É’~Ú xOÉÏ~°∞"≥·Ñ¨Ù gѨ٠ÃÑ\ì̃ ‰õÄ~˘Û#∞K«∞O_çi. ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù
Z_»=∞"≥Ñ· Ù¨ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ѨO‰õΩÅÎ Ö’ ‰õÄ~˘Û#∞K«∞O_çi. <≥"· ^Õ ºŒ =Ú `≥zÛ# Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞
Ѩো =ÚÅ#∞ =∞ã‘^∞Œ Ö’ ɡ\ì˜ ÉÏÉÏ Ü«∂j~åfi^Œ=ÚÅÔH· TnÔH· HõxÃÑ@∞ìH˘x
|Ü«∞@ xÅ∞K«∞K«∞O_çi. Jxfl ~°Hõ=ÚÅ „Ѩ™ê^Œ=ÚÅ∞ ÉÏÉωõΩ
=K«∞ÛK«∞O_≥_çq. ѨÓsÅ∞, =∞O_≥QÆÅ∞, ÉÁ|ƒ@∞¡, ÉÏã¨∞Ok, ™êO*Ï,
Ѩ ~ ° = ∂#fl=Ú "≥ Ú ^Œ Å QÆ ∞ #=xflÜ« Ú Xˆ H áê„`« Ö ’ "Õ ã ≤ ÉÏÉÏ
=ÚO^Œ∞OK«∞"å~°∞. ÉÏÉÏ nxx ^≥·==Ú#‰õΩ JiÊOz, áê=# "≥Ú#~°∞Û
Q Q
K«∞O_≥#∞. JO^Œ∞Ö’ H˘O`« ÉèÏQÆ=Ú |Ü«∞@ HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«Ú#fl"åiH˜
306
38= J^蕺ܫ∞=Ú
ѨOz `«H¯˜ #k ÉÏÉωõΩ J@∞ x@∞ ~Ô O_»∞ =~°∞ã¨ÅÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO_ç# Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞
ã¨O`«$Ñ≤QÎ Í u#∞K«∞O_çi. âߺ=∂, <å<å™êÃÇÏ|∞ x"≥∂<£H~õ ü =_çO¤ K«∞"å~°∞.
=zÛ#"åi ™œHõ~º° =ÚÅ#∞ g~°∞ K«∂K«∞"å~°∞. "å~åѨx Ju *Ï„QÆ`QΫ Í#∞,
W+¨ì=ÚQÍ#∞ KÕÜ«ÚK«∞O_çi. u#fl\˜ì „Ѩu ˆ~}∞=Ù ‰õÄ_» `«$Ñ≤ÎÜ«Ú,
ã¨`«∞Î=Ü«Ú HõÅ∞QÆ*ËÜ«ÚK«∞O_≥#∞. Jk Ü«∞\˜ì ~°∞z, „¿Ñ=∞, â◊H˜Î QÆey#
Ü«∂Ǩ~°=Ú. Jk ã¨^• â◊√„Éèí"≥∞ÿ#k, Ѩq„`«"≥∞ÿ#k.
XHõ y<≥fl_»∞ =∞l˚QÆ :
XHõ<å_»∞ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ =∞ã‘^∞Œ Ö’ #O^Œi`À Hõ_∞» ѨÙxO_» u<≥#∞.
J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=Ú# ÉÏÉÏ J`«xH˘Hõ y<≥fl_»∞ =∞l˚QÆ „`åQÆ∞=∞x ~ÚK≥Û#∞.
Jk `≥Å¡QÍ K«∂K«∞@ H˜OѨÙQÍ #∞O_≥#∞. HÍx Ü«∞`«x Hõ_»∞ѨÙÖ’ MÏm
ÖË#@∞¡O_≥#∞. H˘OK≥=Ú Ñ‘ÅÛQÍ Jk q∞H˜¯e ~°∞zQÍ #∞O_≥#∞. J`«x
QÆ∞O*Ï@#=Ú QÆxÃÑ\˜ì ÉÏÉÏ Ü«∞`«x`À x@¡<≥#∞. ''^•x#O`«Ü«Ú
„`åQÆ∞=Ú. hH˜Hõ g∞^Œ@ W\˜ì Ü«∞=HÍâ◊=Ú ^˘~°Hõ^Œ∞——. J`«_»∞ "≥O@<Õ
^•x#O`«Ü«Ú „`åÔQ#∞. ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ ã¨`«º=∞Ü≥∞º#∞. UÅ# `«fi~°Ö’
ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥Oki.
áê~î°‰õΩÖÏ~å ! ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞‰õΩ =∞#=Ú x[=ÚQÍ #=∞㨯iOK«
=Öˇ#∞. J`«_»∞ y<≥fl_»∞ =∞l˚QÆ#∞ „Ѩ™ê^Œ=ÚQÍ „`åÔQ#∞. HÍx =∞#‰õΩ
HÍ=Åã≤#O`« Ü«∞=∞$`«=Ú#∞ ÉÏÉÏ bÅÅ ~°∂Ѩ=ÚQÍ xK≥Û#∞. =∞#=Ú
D Ü«∞=∞$`«=Ú#∞ y<≥flÅ`À „`åy ã¨O`«∞+≤ì K≥Ok Ü«∂#OkOK≥^=Œ ÚQÍHõ!
=ÚѨÊk Ü≥∞xq∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
307
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
=ÚѨÊk `˘q∞‡^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† ÉèíQÆ=næ`« â’¡Hõ=Ú#‰õΩ ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# J~°÷=Ú†
ã¨=∂kè =∞Ok~° x~å‡}=Ú
D Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉèQí =Æ næ`Ü
« ∞« O^Œ∞QÆÅ XHõ â’¡H=õ Ú#‰õΩ ÉÏÉÏ
K≥Ñ≤Ê# Ü«∞~°÷=Ú#flk. H˘O^Œ~°∞ ÉÏÉωõΩ ã¨O㨯$`«=Ú `≥eÜ«∞^ŒxÜ«Ú,
Jk <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~ü K≥Ñ≤Ê#^ŒxÜ«Ú ##∞@KÕ, ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞
50= J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ D ã¨OQÆux qâ◊nHõiOK≥#∞. ~Ô O_»^•è ºÜ«∞=ÚÅÖ’#∞
<˘ˆH q+¨Ü∞« =ÚO_»∞@KÕ ~Ô O_»∞#∞ xO^Œ∞Ö’ á⁄O^Œ∞Ѩ~K° _« "» ∞≥ #ÿ k.
„Ѩ™êÎ=# :
+≤i_ô Ѩq„`«"≥∞ÿ#k, ^•fi~°HÍ=∂~Ú áê=#"≥∞ÿ#k. UÅ# N™ê~Ú
Ü«∞K«@<Õ x=ã≤OK«∞K«∞, u~°∞QÆ∞K«∞, =∞ã¨Å∞K«∞, `«∞^Œ‰õΩ JHõ¯_»<Õ
=∞Ǩã¨=∂kè á⁄Oki. +≤i_ô „QÍ=∞ „Ѩ[Å∞ ^è#Œ ∞ºÅ∞. "åi ã¨~fi° HÍ~°º=ÚÅ#∞
ÉÏÉÏ <≥~"° ~Õ ∞° ÛK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ "åiH˘~°Hˆ KåÅ ^Œ∂~°=Ú #∞O_ç Ü«∞K«@‰õΩ
=K≥Û#∞. "≥Ú^Œ@ +≤i_ô KåÖÏ z#fl „QÍ=∞=Ú. ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü«∞K«@
x=ã≤OK«∞@KÕ ^•xH˜ Q˘Ñ¨Ê „áê=ÚYº=Ú =K≥Û#∞. `«∞^ŒHõk Ѩq„`«"≥∞ÿ#
Q Q
Ü«∂„`åã¨Å÷ =∂Ü≥∞#∞. JK«@#∞O_»∞ „ã‘ÅÎ ∞ ‰õÄ_» ^è#Œ ∞ºÅ∞. ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞
308
39= J^蕺ܫ∞=Ú
"åi ÉèHí Θ xã¨ûOâ◊Ü∞« =ÚQÍ Ñ¨iѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ k. ÉÏÉÏ =∞Ç≤Ï=∞#∞ "å~°∞ ™êfl#=Ú
KÕÜ«Ú#ѨÙÊ_»∞, qã¨~°∞#ѨÙÊ_»∞, ~°∞|∞ƒ#ѨÙÊ_»∞, ^è•#º=Ú ^ŒOK«∞#ѨÙÊ_»∞,
`«k`«~° QÆ$ǨÏHõ$`«º=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú#ѨÙÊ_»∞ áê_»∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. "åi ÉèíH˜Î
„¿Ñ=∞Å∞ áê=#=ÚÅ∞. "å~°∞ K«Hõ¯x áê@Å∞ áê_»∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. Jq
áê_ç# "åiH˜, q#fl"åiH˜ =∞#óâß≈Ou HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« K«∞O_≥#∞.
ÉèíQÆ=næ`« â’¡Hõ=Ú#‰õΩ ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# J~°÷=Ú :
ÉÏÉωõΩ ã¨O㨯$`«=Ú =K«∞Û#x #=Ú‡"å~°∞O_»~°∞. XHõ<å_»∞
ÉèíQÆ=næ`«Ö’x XHõ â’¡Hõ=Ú#∞ ÉÏÉÏ K«Hõ¯x Ü«∞~°÷=Ú#∞ <å<å™êÃÇÏ|∞
KåO^À~°¯~°∞‰õΩ É’kèOz Pâ◊Û~°º=Ú HõÅ∞QÆ*ÃË ã#∞. D q+¨Ü∞« =Ú#∞ QÆ∂iÛ
a.q. ^Õ=ÙQÍ~°∞ (N ™ê~ÚbÅ, ã¨OѨÙ\˜ – IV, ѨÙ@ – 563, 'ã¨∞Êù@q+¨Ü∞« —
#O^Œ∞) „"åã≤<å~°∞. "å~°∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~ü =^ŒÌ
#∞Oz H˘xfl ã¨OQÆ`«∞Å∞ `≥eã≤H˘#∞@KÕ P =$`åÎO`«=Ú D kQÆ∞=
x=fi|_≥#∞.
<å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~ü "Õ^•O`«=Ú#∞ ÉÏQÍ K«kqx"å~°∞.
PÜ«∞# ÉèíQÆ=næ`«#∞ qq^èŒ "åºMϺ#=ÚÅ`À K«kq Ü«Ú#flO^Œ∞# `«#
áêO_ç`º« =Ú#‰õΩ QÆifiOK«∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏH© q+¨Ü∞« =Ú QÍx, ã¨O㨯$`«=Ú
QÍx `≥eÜ«∞^Œx PÜ«∞# Jaè„áêÜ«∞=Ú. JO^Œ∞KÕ XHõ<å_»∞ ÉÏÉÏ Ü«∞`«x
QÆ~fi° =∞}K≥#∞. P `˘e ~ÀAÅÖ’ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ QÆ∞OѨÙÅ∞ QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ ~å#ѨÙÊ_»∞
ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎÅ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ n~°∞Û@‰õΩ <˘O@iQÍ "åi`À =∞ã‘^Œ∞Ö’
=∂\Ï¡_∞» K«∞O_çi. ÉÏÉÏ ^ŒQ~æÆ ° <å<å ‰õÄ~˘Ûx "åi HÍà◊§<˘`«∞KÎ ∞« <À\˜Ö’
U^À Q˘}∞QÆ∞H˘#∞K«∞O_≥#∞.
ÉÏÉÏ : <å<å ! ÜÕ∞q∞ Q˘}∞QÆ∞K«∞<åfl=Ù ?
<å<å : ã¨O㨯$`« â’¡H=õ Ú#∞ =e¡OK«∞K«∞<åfl#∞.
ÉÏÉÏ : U â’¡H=õ Ú ?
<å<å : ÉèQí =Æ næ`Ö« ’xk
309
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú 39= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉÏÉÏ : QÆ\ì̃QÍ K«^Œ∞=Ù=Ú ÉÏÉÏ : Ѩi„Ѩâ◊fl Ü«∞#QÍ <Õq∞ ?
<å<å : (ÉèQí =Æ næ`« 4= J^蕺ܫ∞=Ú, 34= â’¡H=õ Ú D <å<å : „Ѩâfl◊ Å_»∞QÆ∞@
„H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ K«k"≥#∞) ÉÏÉÏ : „Ѩâ◊fl Ü«∞#QÍ <Õq∞ ?
''`«kfikú „Ѩ}˜áê`Õ# Ѩi„Ѩâıfl# ¿ã=Ü«∂ <å<å : J^Õ, J#QÍ „ѨtflOK«∞@.
LѨ^ÕHõ∆ºOu `Õ *Ï˝#O *Ï˝x# ã¨Î`«Îfi^Œi≈#ó—— ÉÏÉÏ : Ѩi„Ѩâfl◊ Ü«∞#fl#∞ „Ѩâfl◊ Ü«∞#fl#∞ XHõ¯>Ë
ÉÏÉÏ : <å<å ! Jk h‰õΩ É’^èŒÑ¨_ç#^• ? Ü«∞~Ú#KÀ, "åºã¨∞_»∞ 'Ѩi— Ü«∞#∞
<å<å : J=Ù#∞. „Ѩ`º« Ü«∞=Ú#∞ „Ѩâfl◊ ‰õΩ =ÚO^ÕÅ
Ü«ÚѨÜ∂≥ yOK≥#∞ ? "åºã¨∞_»∞ `≥eq
ÉÏÉÏ : h‰õΩ `≥eã≤#KÀ <å‰õΩ K≥ÑÙ¨ Ê=Ú. `«‰Ωõ ¯="å_® ?
<å<å : ^•x `å`«Ê~°ºq∞k. ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú <å<å : Ѩi„Ѩâfl◊ Ü«∞#∞ =∂@‰õΩ <åH˜`~« ° Ü«∞~°"÷ ∞Õ q∞Ü«Ú
KÕÜ«Ú@ J#QÍ áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_»∞@, QÆ∞~°∞x `≥eÜ«∞^Œ∞.
„ѨtflOK«∞@, "åi ¿ã= KÕÜ«Ú@ ^•fi~å D
ÉÏÉÏ : ¿ã= Ü«∞#QÍ <≥\ì̃k ?
*Ï˝#=Ú#∞ `≥eã≤H˘#∞=Ú. JѨÙÊ_»∞ "≥∂Hõ=∆ Ú#∞
á⁄O^Œ∞ *Ï˝#=Ú QÆÅ"å~°∞ J#QÍ, <å<å : „Ѩu~ÀA "Õ∞=Ú KÕÜÚ« K«∞#fl\˜kì .
Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞ ^≥eã≤#"å~°∞ P *Ï˝#=Ú ÉÏÉÏ : J\˜¿ì ã= KÕã#≤ KåÅ∞<å ?
#∞Ѩ^tÕ OK≥^~Œ ∞° . <å<å : ¿ã=Ü«∞#∞ Ѩ^=Œ Ú# H˜OHõ#∞ "Õ~ˆ Ü«∞~°"÷ ∞Õ q∞
ÉÏÉÏ : <å<å ! â’¡H=õ Ú Ü≥ÚHõ¯ `å`«Ê~°º=∞Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . QÆÅ^À <å‰õΩ `ÀK«∞@ ÖË^∞Œ .
„ѨuѨ^•~°÷=Ú, "åºHõ~°}=Ú =∞iÜ«Ú ^•x ÉÏÉÏ : Ô~O_»= ѨOH˜ÎÖ’x ''LѨ^ÕHõ∆ºOu `Õ *Ï˝#O——
Ü«∞~°=÷ Ú K≥ÑÙ¨ Ê=Ú. J#∞^•xÖ’ *Ï˝#=∞#∞ Ѩ^=Œ ÚѨÜ∂≥ yOK«‰Ωõ O_»
JѨÙÊ_»∞ <å<å „Ñ¨u Ѩ^=Œ Ú# Hõ~=÷° Ú K≥ÃÑÊ#∞. ~ÚOH˘Hõ Ѩ^=Œ Ú LѨÜ∂≥ yOK«QÅÆ "å ?
ÉÏÉÏ : <å<å ! L`«Î ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã#≤ KÀ <å<å : J=Ù#∞
KåÅ∞<å ? ÉÏÉÏ : U Ѩ^Œ=Ú ?
<å<å : „Ѩ}ᘠê`«Ü∞« #∞ Ѩ^=Œ Ú# H˜OH˘Hõ Ü«∞~°=ú Ú <å<å : J*Ï˝#=Ú
<å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. ÉÏÉÏ : *Ï˝#=Ú#‰õΩ |^Œ∞Å∞ J*Ï˝#=Ú
„Ѩ}˜áê`« Ü«∞#QÍ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=∞x LѨÜ∂≥ yOz#KÀ, D â’¡H=õ ÚÖ’ <Õ"∞≥ #ÿ

Q Q
<å‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. J~°÷=Ú QÆÅ^• ?
310 311
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
<å<å : ÖË^∞Œ † â◊OHõ~° ÉèÏ+¨º =∂q^è=Œ ÚQÍ K≥ÑÙ¨ Ê@ÖË^∞Œ .
ÉÏÉÏ : "å~°∞ K≥ѨÊxKÀ áÈx=Ú‡. J*Ï˝#=Ú J#∞
Ѩ^=Œ Ú #∞ѨÜ∂≥ yOz# Ü≥∞_»Å `«y# Ü«∞~°=÷ Ú
=K«∞Û#ѨÙÊ_»∞ ^•x #∞ѨÜ∂≥ yOK«∞@ Hˆ "≥∞#ÿ
PˆH∆Ѩ} HõÅ^• ?
<å<å : J*Ï˝#=∞#∞ Ѩ^=Œ Ú#∞ KÕiÛ ^•x Ü«∞~°=÷ Ú#∞
qâ◊^ÑŒ ~¨ K° ∞« @ <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
ÉÏÉÏ : Hõ$+¨µ‚_»∞ J~°∞˚#∞x *Ï˝#∞ʼnõΩ `«`«Îfi^Œ~°∞≈ʼnõΩ
#=∞™ê¯~°=Ú, „ѨtflOK«∞@, ¿ã=–KÕÜÚ« =∞x
K≥ѨÊ<ÕÅ ? ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ Hõ$+¨µ‚_»∞ `«`«Îfi^Œi≈
HÍ_® ? "å~°∞ x[=ÚQÍ *Ï˝#=¸iÎÜÕ∞ Hõ^•!
<å<å : J=Ù#∞, J`«_»∞ `«`«Îfi^Œi≈ÜÕ∞, HÍx J~°∞˚#∞
x`«~° *Ï˝#∞Å <ÕÅ ¿ãqOK«∞=∞<≥<À <å‰õΩ
`ÀK«∞@ ÖË^∞Œ .
ÉÏÉÏ : hHõk É’^èŒÑ¨_»ÖË^• ?
<å<å ã≤QÆ∞æѨ_≥#∞. J`«x QÆ~°fi=∞}ÔQ#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ W@∞¡
"åºMϺxOK≥#∞.
1. *Ï˝#∞Å =ÚO^Œ∞ L`«Î ™êëêìOQÆ#=∞™ê¯~°=Ú KÕã#≤ KÀ ã¨iáÈ^Œ∞.
=∞#=Ú ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#‰õΩ ã¨~fi° 㨺 â◊~}° ÏQÆu KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
2. T~°Hõ „ѨtflOK«∞@ KåÅ^Œ∞. ^Œ∞~°∞ƒkú`ÀQÍx, ^˘OQÆ Ü≥∞`«∞Î`À
QÍx, "åix |∞@ìÖ’ "ÕÜ«Ú@‰õΩQÍx, "åi `«Ñ¨ÙÊÅ#∞ Ѩ@∞ì@‰õΩ QÍx,
ѨxH˜=∂e# Ü«∂ã¨H` Θ À QÍx Ü«∞_»∞QƉÄõ _»^∞Œ . x[=ÚQÍ `≥eã≤H˘x ^•xKÕ
"≥∂Hõ∆=Ú á⁄O^Œ∞@‰õΩ QÍx, P^蕺u‡HÍaè=$kúH˜ QÍx Ü«∞_»QÆ=Öˇ#∞.
3. ¿ã= Ü«∞#QÍ W+ì̈=Ú#flKÀ KÕÜ∞« =K«∞Û#∞, ÖËxKÀ =∂#=K«∞Û#<Õ
Q Q
Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú`À KÕÜÚ« #k ¿ã=HÍ^Œ∞. â◊s~°=Ú `«#k HÍ^ŒxÜ«Ú, ^•xH˜
312
39= J^蕺ܫ∞=Ú
`å#∞ Ü«∞[=∂x HÍ^ŒxÜ«Ú â◊s~°=Ú QÆ∞~°∞=ÙQÍi^ŒxÜ«Ú, "åi ¿ã= H˘~°Hˆ
â◊s~°=Ú#fl^ŒxÜ«Ú ÉèÏqOѨ=Öˇ#∞. W@∞¡ KÕã≤#KÀ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù â’¡Hõ=ÚÖ’
K≥Ñʨ |_ç# *Ï˝#=Ú#∞ É’kèOK«∞#∞.
QÆ∞~°∞=*Ï˝#=Ú#∞ É’kèOK«∞##QÍ, <å<å‰õΩ J~°=÷ Ú HÍÖË^∞Œ .
ÉÏÉÏ : *Ï˝#=Ú LѨ^Õâ◊ "≥∞@¡QÆ∞#∞ ? J#QÍ ™êH∆Í`å¯~°=Ú
É’kèOK«∞@ Ü≥∞@∞¡ ? J*Ï˝#=Ú#∞ #tOѨ*Ü Ë Ú« @ÜÕ∞ *Ï˝#=Ú.
*Ï˝<Õâ◊fi~° =∞Ǩ~åA W@∞¡ K≥Ñ≤ÊÜ«Ú<åfl~°∞. 'J*Ï˝#=Ú#∞
`˘ÅyOK«∞@ W@∞¡. F J~°∞˚<å ! ã¨fiѨfl=Ú, x„^Œ `˘ÅyáÈ~Ú#KÀ
q∞QÆ∞Å∞#k. h=ÙQÍ „QÆÇ≤ÏOѨÙ=Ú. *Ï˝#=∞#QÍ #*Ï˝#=Ú#∞ #tOѨ
*Ë Ü « Ú @ÜÕ ∞ . pHõ \ ˜ x `« ~ ° ∞ =Ú@ÜÕ ∞ "≥ Å ∞`« ∞ ~° ∞ . ^≥ · fi `« = Ú#∞
#tOѨKÕÜ«Ú@ÜÕ∞ J^≥·fi`«=Ú. ^≥·fi`«=Ú#∞ #tOѨ*ËÃã^Œ =∞#QÍ,
J^≥·fi`«=Ú#∞ QÆ∂iÛ K≥ѨÙÊ@. pHõ\˜x #tOѨ*ËÃã^Œ =∞x#KÀ, "≥Å∞`«∞~°∞
QÆ∂iÛ K≥ѨÙÊ@, J^≥·fi`«=Ú#∞ á⁄O^Œ=Öˇ#x#KÀ, ^≥·fi`«=∞#∞ ÉèÏ==Ú#∞
=∞#Ö’#∞Oz fã≤"ÕÜ«∞=Öˇ#∞. JkÜÕ∞ J^≥·fi`«=Ú#∞ á⁄O^Œ∞ *Ï˝#=Ú.
^≥fi· `«=ÚÖ’<Õ Ü«ÚO_ç J^≥fi· `«=Ú#∞ QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_Q» ÅÆ "åÔ~=fi~°∞ ? Z=Ô~#·
#@∞¡ KÕã#≤ KÀ <å ã≤u÷ Ö’xH˜ "å~°∞ ~åx^Õ "åiH˜ Jk Ü≥∞@∞¡ `≥eÜ«Ú#∞ ?
^•x <≥@∞¡ á⁄O^≥^Œ~°∞ ? t+¨µº_»∞ QÆ∞~°∞=Ù=Öˇ *Ï˝#=¸iÎÜÕ∞. gi^ŒÌiH˜
ÉèË^Œ"Õ∞=∞#QÍ „QÆÇ≤ÏOK«∞ f~°∞, Q˘Ñ¨Ê ™êH∆Í`å¯~°=Ú, Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ#
=∂#"åf`« ã¨`«fi=Ú, =∞Ǩâ◊H˜Î=∞`«fi=Ú =∞iÜ«Ú Sâ◊fi~°º Ü≥∂QÆ=Ú.
ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù x~°∞æ}∞_»∞, ã¨zÛ^•#O^Œ∞_»∞. "å~°∞ =∂#"åHÍ~°=Ú#
J=`«iOK«∞@, [QÆ`∞« #Î ∞, =∂#"åox L^Œiú OK«∞@‰õΩ =∂„`«"∞Õ . ^•x=Å#
"åi Ü«∞ã¨Å~Ú# x~°∞} æ ã¨fiÉèÏ==Ú H˘OK≥=Ú QÆ∂_» qHÍ~°=Ú K≥O^Œ^∞Œ .
"åi ã¨`º« ã¨fi~°∂Ѩ=Ú, ^≥q· HõâH◊ ,Θ *Ï˝#=Ú `«~∞° QƉΩõ O_» #∞O_»∞#∞. t+¨µº_»∞
‰õÄ_» #\˜ì ã¨fi~°∂Ѩ=Ú HõÅ"å_Õ. HÍx Ü«∞`«x J<ÕHõ [#‡Å Ü«∞*Ï˝#=Ú
`å<Õ â◊√^Œú K≥·`«#º=∞#∞ ã¨OQÆux HõÑ≤Ê"ÕÜ«Ú#∞. J`«_»∞ ''<Õ#∞ ™ê=∂#º
xHõ$+¨ìr=Ù_»#∞—— J#∞H˘#∞#∞. QÆ∞~°∞=Ù D Ü«∞*Ï˝#=Ú#∞ =¸Å=Ú`À
313
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
fã≤"ÕÜ«∞=Öˇ#∞. `«y# Ü«ÚѨ^Õâ◊=Ú x=fi=Öˇ#∞. ÖˇHõ¯ÖË#xfl [#‡Å
#∞Oz ã¨OáêkOz# Ü«∞*Ï˝#=Ú#∞ QÆ∞~°∞=Ù x~°∂‡eOz Ü«Ú^ÕtOK« =Öˇ#∞.
Z<Àfl [#‡Å #∞Oz `å#∞ xHõ$+¨ì r=Ù_»##∞H˘#∞ t+¨µºxH˜ QÆ∞~°∞=Ù ''h"Õ
^≥=· =Ú, â◊HΘ Ü«Ú`«∞_»=Ù, Sâ◊fi~°ºâßeq—— Jx É’kèOK«∞#∞. JѨÙÊ_»∞ t+¨µº_»∞
H˘OK≥=Ú H˘OK≥=ÚQÍ `å<Õ ^≥·==∞x „QÆÇ≤ÏOK«∞#∞. `å#∞ â◊s~°=∞xÜ«Ú,
`å<˘Hõ rq#xÜ«Ú ÖË^• Ü«∞ǨÏOHÍ~°=∞xÜ«Ú, ^Õ=Ù_»∞, Ö’Hõ=Ú `«#HõO>ˇ
"Õ~x° Ü«Ú `«ÅOK«∞ x`åO`«„Éè=í ∞ J<ÕHõ [#‡Å #∞Oz =K«∞ÛK«∞#fl ^À+¨=Ú
^•xÃÑ· <å^è•~°Ñ_¨ ç KÕã#≤ Hõ~‡° Å #∞O_ç "åxH˜ ã¨O`À+¨=Ú, qKå~°=Ú, D
Ô~O\˜ Ü≥ÚHõ¯ q∞„â◊=∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. D „Éèí=∞#∞, D ^À+¨=Ú#∞, D
=¸Å J*Ï˝#=Ú#∞ QÆ∂iÛ J`«_»∞ qKå~°=∂~°OaèOK«=Öˇ#∞. D
J*Ï˝#"≥∞@∞¡ JO‰õΩiOz#k ? Jk Ü≥∞Hõ¯_» #∞#flk ? J#∞ ^•xx
K«∂ѨÙ@ÜÕ∞ QÆ∞~°∂Ѩ^Õâ◊=∞O^Œ∞~°∞. D kQÆ∞= q=iOz#q Ü«∞*Ï˝#
ÅHõ∆}=ÚÅ∞ :
1. <Õ#∞ rqx („áê}˜x)
2. â◊s~°"∞Õ Ü«∂`«‡ (<Õ#∞ â◊s~°=Ú#∞)
3. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞, „ѨѨOK«=Ú, r=Ù_»∞ "Õˆ~fi~°∞
4. <Õ#∞ ^Õ=Ù_»#∞ HÍ#∞
5. â◊s~° =∂`«‡ HÍ^Œx `≥eã≤H˘#‰õΩO_»∞@
6. ^Õ=Ù_»∞, r=Ù_»∞, „ѨÑO¨ K«=Ú XHõ>Ü Ë ∞« x `≥eÜ«∞‰õΩO_»∞@.
D `«ÑÙ¨ ÊÅxflÜ«Ú K«∂Ñ≤OK«x^Õ, t+¨µº_»∞ ^Õ=Ù_»#QÍ, „ѨÑO¨ K«=∞#QÍ
â◊s~°=∞#QÍ<Õ"∂≥ `≥eÜ«∞*ÏÅ_»∞. "åx`À "åxH˜ Z\˜ì ã¨O|O^è=Œ Ú HõÅ^À
XHõ\˜ ~ÚOH˘Hõ\˜HõO>ˇ "ÕÔ~·#^• ÖËHõ Ô~O_»∞#∞ XHõ>Ë<å Ü«∞#∞ ã¨OQÆu
„QÆÇ≤ÏOѨ*ÏÅ_»∞. D ã¨OQÆ`«∞Å#∞ É’kèOK«∞@‰õΩ "åx Ü«∞*Ï˝#=Ú
#tOѨ*Ü Ë Ú« @‰õΩ K≥ÑÙ¨ Ê#k *Ï˝#=∂ ? J*Ï˝#=∂ ? *Ï˝#=¸iÎÜ∞ÿ≥ # r=Ù#‰õΩ
*Ï˝<ÀѨ^âÕ =◊ Ú KÕÜ∞« <ÕÅ ? LѨ^âÕ =◊ ∞#∞#k "åx `«ÑÙ¨ Ê#∞ "åxH˜K∂« Ñ≤ "åx
Q Q
Ü«∞*Ï˝#=Ú#∞ #tOѨ*Ü Ë Ú« @H˘~°̂H. ÉÏÉÏ ~ÚOHõ#∞ ~Ú@¡<#≥ ∞ :
314
39= J^蕺ܫ∞=Ú
1. „Ѩ}˜áê`« =∞#QÍ â◊~°}ÏQÆu KÕÜ«Ú@. 2. â◊~°}ÏQÆu Ü«∞#QÍ
`«#∞ (â◊s~°=Ú), =∞# (=∞#ã¨∞û), ^èŒ#=ÚÅ (Sâ◊fi~°º=Ú) #iÊOK«∞@,
3. NHõ$+¨µ‚_»∞ J~°∞˚#∞x W`«~° *Ï˝#∞Å <å„â◊~ÚOK«∞ =∞#<ÕÅ ?
ã¨^Œƒù‰õΩÎ_»∞ ã¨~°fi=Ú "åã¨∞^Õ==∞Ü«∞=ÚQÍ ÉèÏqOK«∞#∞. Éèí‰õΩÎ_»∞ U
QÆ∞~°∞=Ù<≥#· NHõ$+¨µx‚ QÆ<Õ ÉèÏqOK«∞#∞. QÆ∞~°∞=Ù t+¨µºx "åã¨∞^Õ=Ù_»∞QÍ#∞,
NHõ$+¨µ_‚ ∞» W^ŒiÌ x `«# „áê}=Ú, P`«‡Å∞QÍ#∞ ÉèÏqOK«∞#∞. J@∞=O\˜
Éèí‰õΩÎÅ∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ QÆÅ~°x NHõ$+¨µ‚_»∞ `≥eã≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ, "åix QÆ∂iÛ
J~° ∞ ˚ # ∞xH˜ K≥ à ÑÊ#∞. J\˜ ì " åi Q˘Ñ¨ Ê `« # =Ú ÃÇÏzÛ Ü« ∞ O^Œ i H˜
`≥eÜ«∞=Öˇ#xÜÕ∞ Hõ$+¨µ_‚ @ » ∞¡ ¿Ñ~˘¯<≥#∞.
ã¨=∂kè=∞Ok~° x~å‡}=Ú :
ÉÏÉÏ `å#∞ KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x# Ѩ#∞Å QÆ∂iÛ ZѨÙÊ_»∞#∞
=∂\Ï¡_»∞"å~°∞ HÍ~°∞. Uq∞ ã¨O^Œ_ç KÕÜ«Ú"å~°∞ HÍ~°∞. ã¨OQÆu
ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅ#∞ "å`å=~°}=Ú#∞ q∞H˜¯e Ü«ÚH˜ÎQÍ <Õ~°Ê~°z `«Ñ¨Êxã¨i
Ѩiã≤`
÷ ∞« Å∞ HõeyOK«∞K«∞O_»∞"å~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∂kè=∞Ok~° x~å‡}=Ú
XHõ L^•Ç¨Ï~°}=Ú.
<åQÆѨÓ~°∞ HÀ\©â◊fi~°∞_»∞, N=∂<£ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ |∂\© +≤i_ôÖ’
㨉õΩ@∞O|=ÚQÍ #∞O_≥_ç"å_»∞. J`«xH˜ JK«@ ™⁄O`« Éèí=#=ÚO_ç#
ÉÏQÆ∞O_»∞#x Ü«∂Ö’K«# HõeQÔ #∞. H˘<åflà◊§ Ñ≤^ÑŒ ¨ nH˜`
∆ "ü å_®Ö’ x„kOK«∞
K«∞O_»QÍ J`«xH˘Hõ ^Œ$â◊º=Ú HõxÑ≤OK≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ #QÆ∞Ѩ_ç
Ü≥ÚHõ "å_®#∞ =∞Ok~°=Ú`À ã¨ÇϨ xi‡OK«∞=∞<≥#∞. JK«Û@ x„kOK«∞K«∞#fl
âߺ=∂‰õΩ ‰õÄ_» J\˜ì ^Œ$â◊º=Ú QÆxÑ≤OK≥#∞. ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ ÖËz âߺ=∂
ÜÕ∞_»∞ÛK«∞O_»∞@ K«∂z HÍ~°}=∞_çÔQ#∞. âߺ=∂ ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''ÉÏÉÏ
<å ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ XHõ =∞Ok~°=Ú`À ã¨Ç¨ "å_®#∞ xi‡OѨÙ=Ú. <Õ#∞
JO^Œi HÀiHõÅ#∞ <≥~" ° ~ÔÕ Û^Œ #<≥#∞. ÉÏÉÏ Ñ
¿„ =∞ =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #
ÿ ѨÅ∞‰õΩÅ∞
qx, ÉèÏ"å"Õâ◊=Ú# "≥∞ÿ=∞~°zux† <å Q˘O`«∞Hõ Ü«∂~°∞ÛH˘xáÈÜ≥∞#∞.
<å HõO_»¡ #∞O_ç h~°∞ HÍ~°∞K«∞O_≥#∞. <Õ#∞ U_»∞Û@ "≥Ú^Œe_çux——.
315
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
"åi^ŒÌi k=º ã¨fiѨfl=ÚÅ∞ XHõ>Ë Ü«∞~Ú#O^Œ∞ʼnõΩ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ |∂\©
q㨇ܫ∞ =∞O^≥#∞. ^è#Œ =O`«∞_»Q∞Æ @KÕ`#« ∞, KÕ`#« ~Ú#"å_»Q∞Æ @ KÕ`#« ∞,
JK«Û\ÁHõ "å_®#∞ xi‡OK«∞@‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x =∂^èŒ=~å=Ù (âߺ=∂)
ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú`À XHõ áê¡#∞ wÃã#∞. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ü ^•x <å"≥∂kOK≥#∞.
^•xx ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~° ÃÑ@ìQÍ, ÉÏÉÏ ‰õÄ_» "≥O@<Õ Ü«∂"≥∂kOK≥#∞.
Hõ @ ∞ì @ „áê~° O aè O zi. âߺ=∂ Ѩ ~ ° º "Õ H õ ∆ } KÕ Ü « Ú K« ∞ O_≥ # ∞.
Éèí∂=ںѨiQÆ$ǨÏ=Ú, Éèí∂QÆ$ǨÏ=Ú, ÉÏq ѨÓiÎÜ«∞Ü≥∞º#∞. ÉÏÉÏ ‰õÄ_»
ÖˇO_ôH˜ áÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞, uiy =K«∞Û#ѨÙÊ_»∞ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ#∞ ã¨∂zOK«∞K«∞
ã¨ÅǨÅ#∞ WK«∞ÛK«∞O_≥#∞. q∞ye# ѨxÜ«∞O`«ÜÚ« ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’QÆ∞#∞
K«∂_»∞=∞xi. Jk xi‡OK«∞#ѨÙÊ_»∞, ÉÏÑ¨Ó ™êÃÇÏ|∞ |∂\©H˜ XHõ
Ü«∂Ö’K«# HõeQÔ #∞. K«∞@∂ì QÆ^∞Œ Å∞O_ç, ^•x =∞^躌 <˘Hõ qâßÅ"≥∞#ÿ ǨÅ∞Ö’
=Ú~°m^è~Œ ∞° x (NHõ$+¨µx‚ ) „Ѩu=∞#∞ „Ѩu+¨ª KÕÜ∞« =Öˇ#x `«>#ìˇ ∞. ÉÏÉÏH©
39= J^蕺ܫ∞=Ú
K≥Ok#KÀ, `«# "å_® ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅKÕ Ñ¨q„`«=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú, `å#∞
=∞^Œ∞Ѩ٠ÃÑ\˜#ì ÅHõ~∆ ∂° áêÜ«∞Å∞ =º~°=÷ ∞QÆ∞#xÜ«Ú zOuOK≥#∞. HÍx ÉÏÉÏ
ã¨=∂kè K≥O^ŒHõ =ÚO^Œ∞ ''##∞fl ~åu "å_®Ö’ #∞OK«∞_»∞ !—— J#fl\˜ì ѨÅ∞‰õΩÅ∞
ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ˆH QÍHõ Ü«∞O^ŒiH˜ T~°@ HõeyOK≥#∞. ã¨HÍÅ=Ú# ÉÏÉÏ
Ѩq„`« â◊s~°=Ú#∞ =∞^茺 =∞Ok~°=ÚÖ’ ɡ\˜ì ã¨=∂kè KÕã≤i. W@∞¡
=Ú~°m^è~Œ ∞° x H˘~°‰Ωõ x~°~‚ ÚOz# ã¨Å÷ =Ú#O^Œ∞ ÉÏÉÏ#∞ ã¨=∂kè KÕÜÚ« @KÕ
ÉÏÉÏÜÕ∞ =Ú~°m^èŒ~°∞_»xÜ«Ú, |∂\©"å_®ÜÕ∞ ã¨=∂kè=∞Ok~°=∞xÜ«Ú
J~°=÷ Ú „QÆÇÏ≤ OK«=Öˇ#∞. "åi qz„`« rq`«=Ú Ö’`«∞#∞ Hõ#∞Q˘# â◊Hºõ =Ú
QÍ^Œ∞. `å#∞ Hõ\Oì̃ z# "å_®Ö’ ÉÏÉÏ Ñ¨q„`« â◊s~°=Ú ã¨=∂kè Ü«∞QÆ∞@KÕ
ÉÏѨәêÃÇÏÉò |∂\© q∞QÆ∞Å ^è#Œ ∞º_»∞, J^Œ$+¨âì ße.
=ÚѨÊk `˘q∞‡^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
ã¨OQÆu `≥eÜ«∞*Ëã≤ "åi Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú#∞ Hõ#∞Q˘#=Öˇ#x âߺ=∂‰õΩ
K≥ÃÑÊ#∞. "å_® „ѨHõ¯#∞Oz ÉÏÉÏ áÈ=ÙK«∞O_»QÍ "åix âߺ=∂ ~¸
q+¨Ü«∞=Ú #_»∞QÆQÍ ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ʼnõΩ ã¨=∞‡uOz ''^Õ"åÅÜ«∞=Ú
ѨÓiÎHÍQÍ<Õ <Õ<Õ Ü«∞K«Û@ x=ã≤OK«∞@‰õΩ =K≥Û^Œ#∞—— Jx "å_®=~ÚѨÙ
EK«∞K«∞ ''"å_® ѨÓiÎÜ∞« Ü«Ú# Ñ≤=∞‡@ =∞#"Õ∞ ^•xx LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘#
=Öˇ#∞. =∞#=∞O^Œ~° =∞K«Û@ #∞O^Œ=Ú. JO^Œ~°∞ HõÅã≤ "≥∞Åã≤ ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
Ü« ∂ _» ∞ H˘O^Œ = Ú. XHõ i <˘Hõ ~ ° ∞ H“yeOK« ∞ H˘x 㨠O `À+¨ = ÚQÍ â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
#∞O_»=K«∞Û#∞—— J<≥#∞. ^Õ=™ê÷# =∞^茺 =∞Ok~°=Ú Hõ@∞ì@ Hõk `«y#
â◊√Éèíã¨=∞Ü«∞=∂ Ü«∞x âߺ=∂ Ü«∞_»∞QÆQÍ, ÉÏÉÏ ã¨=∞‡uOK«∞@KÕ âߺ=∂
H˘|ƒiHÍÜ«∞ `≥zÛ Ñ¨QÆ∞ÅQ˘\ì̃ Ѩxx „áê~°OaèOK≥#∞. H˘kÌHÍÅ=ÚÖ’ Ѩx
ѨÓiÎ Ü«∂Ü≥∞#∞. =Ú~°m^èŒ~ü q„QÆǨÏ=Ú `«Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú@ HÍ*Ï˝Ñ≤Ozi.
Jk `«Ü∂« ~°∞ HÍHõ=Ú#∞¿Ñ „H˘`«Î ã¨OQÆu [iÔQ#∞. ÉÏÉωõΩ f„="≥∞#ÿ
[fi~°=Ú =K≥Û#∞. "å~°∞ HÍÜ«∞=Ú#∞ q_»∞K«∞@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_çi.

Q Q
ÉÏÑ¨Ó ™êÃÇÏ|∞ q∞H˜¯e qKå~°„QÆã∞¨ _Î ®Ü≥∞#∞† x~åâ◊Ñ_¨ #≥ ∞. ÉÏÉÏ ã¨=∂kè
316 317
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
#Å∞|kÜ«∞= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† ^Õ=ÙQÍiO\ L^•ºÑ¨# „=`«=Ú†
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ WO\˜H˜ á¶È\’ ~°∂Ѩ=ÚÖ’ "≥à◊√§@
D Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’ Ô~O_»∞ Hõ^äŒÅ∞ K≥ѨÙÊ^Œ∞=Ú.
1. ^ŒÇ¨Ï#∞Ö’
a.q. ^Õ=ÙQÍiO\˜H˜ "åi `«e¡ Ü«∂K«iOz# L^•ºÑ¨# „=`«=Ú#‰õΩ ÉÏÉÏ
"≥à◊√§@. 2. ÉÏO„^•Ö’x ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ WO\˜H˜ Ǩϟm ѨO_»∞QÆ<å_»∞
Éè’[#=Ú#‰õΩ áÈ=Ù@.
„Ѩ™êÎ=# :
N ™ê~Ú ã¨=∞~°∞÷_»∞, áê=#=¸iÎ. `«# Éèí‰õΩÎÅ H˜Ç¨ÏѨ~°
q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ `«y# ã¨ÅǨÅ xzÛ rq`« Ѩ~°=∂=kèx á⁄O^Œ∞#@∞¡
KÕã≤ "åix ã¨O`À+¨ÃÑ@∞ì#∞. ™ê~Ú `«# ǨÏã¨Î=Ú#∞ Éèí‰õΩÎÅ `«ÅÃÑ· ÃÑ\˜ì
`«=∞ â◊‰õΩÎÅ#∞ "åi Ö’xH˜ ѨOÑ≤Oz ÉèË^ŒÉèÏ==Ú#∞ #tOѨ*Ëã≤,
J„áêѨº=Ú#∞ „áêÑ≤ÎOѨ*ËÜ«Ú#∞. "å~°∞ `«=∞ Éèí‰õΩÎÅ Ü≥∞_» ÉèË^Œ=Ú ÖËHõ,
`«=∞‰õΩ #=∞㨯iOz# "åix P^Œ~°=Ú`À J‰õΩ¯# *Ë~°∞ÛH˘<≥_ç "å~°∞.
=~å¬HÍÅ=ÚÖ’ #^Œ∞Å∞ HõeÜ«Ú ã¨=Ú„^Œ=Ú=Öˇ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎÅ`À Hõeã≤
Q Q
`«=∞ â◊HxΘ ™ê÷~Úx t+¨µºÅ H˜K∞« Û#∞. nxx|\˜ì Ü≥∞=~°~Ú`Õ ÉèQí =Æ ^Œƒ‰ù Ωõ ÅÎ
318
40= J^蕺ܫ∞=Ú
bÅÅ#∞ áê_≥^Œ~À "å~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞x bÅÅ#∞ áê_ç#"åiHõO>ˇQÍx,
Ü«∞O`«HOõ >ˇ Ü≥∞‰õΩ¯= QÍx ^Õ=Ùx „¿Ñ=∞‰õΩ áê„`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°x `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.
WHõ D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’x Hõ^äŒÅ "≥·Ñ¨Ù =∞~°Å∞^Œ=Ú.
^Õ=ÙQÍiO@ L^•ºÑ¨#„=`«=Ú :
^ŒÇ¨Ï#∞Ö’ a.q. ^Õ=ÙQÍ~°∞ =∂=∞Å`«^•~°∞QÍ #∞O_≥#∞. "åi `«e¡
25, 30 <À=ÚÅ∞ <ÀK≥#∞. "åx L^•ºÑ¨# KÕÜ«∞=Åã≤ Ü«ÚO_≥#∞. D
HÍ~°º=ÚÖ’ 100, 200 =∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ@ì=Åã≤
Ü«ÚO_≥#∞. D â◊√ÉèíHÍ~°º=Ú#‰õΩ =ÚǨ˙~°Î=Ú xâ◊ÛÜ«∞=∞Ü≥∞º#∞.
^Õ=ÙQÍ~°∞ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’Q∑QÍi H˘Hõ ÖËY „"åã≤i. JO^Œ∞Ö’ ÉÏÉÏ D
â◊√ÉèHí Í~°º=Ú#‰õΩ ^ŒÜ∞« KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#xÜ«Ú, "å~°∞ ~å‰õΩ#flKÀ Jã¨O`«$Ñ≤Î
Hõ~°=ÚQÍ #∞O_»∞#xÜ«Ú „"åÃã#∞. *’Q∑ P Ü«Ú`«Î~°=Ú K«kq ÉÏÉωõΩ
qxÑ≤OK≥#∞. =∞#óѨÓ~°fiHõ=∞~Ú# q*Ï˝Ñ#¨ #∞ qx ÉÏÉÏ ~Ú@¡xÜ≥∞. ''#<Õfl
QÆ∞~°∞OÎ K«∞H˘#∞"åix <Õ#∞ =∞~°∞=#∞. <å‰õΩ |O_çQÍx, \ÏOQÍQÍx, ~Ô Å· ∞QÍx,
q=∂#=Ú QÍx Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. ##∞fl „¿Ñ=∞`À aÅ∞K«∞"åi Ü≥Ú^ŒÌ‰õΩ
<Õ#∞ Ѩ~∞° QÔ uÎáÈ~Ú „Ѩ`º« Hõ=∆ ∞Ü≥∞º^Œ#∞. J`«xH˜ ã¨O`À+¨=∞~Ú# ["å|∞
„"åÜ«Ú=Ú. h=Ù, <Õ#∞, WOH˘Hõ~∞° ã¨O`«~Ê° }‰õΩ =K≥Û^Œ=∞x „"åÜ«Ú=Ú——.
*’Q∑ ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#k ^Õ=Ù‰õΩ „"åÃã#∞. ^Õ=ÙQÍÔ~O`À ã¨O`«ã≤Ozi. HÍx
ÉÏÉÏ ~°Ç¨Ï`å, ~°∞~¸, h=∞QÍO ^•\˜ „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÍ ZHõ¯_çH© áÈ~°x
PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. ÉÏÉωõΩ J=â◊º"≥∞ÿ#^Õq∞Ü«Ú ÖË^Œ∞. "å~°∞
ã¨~åfiO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞@KÕ Ç¨Ï~îå`«∞ÎQÍ <Õ~°∂Ѩ=Ú# #~Ú# =zÛ, `«=∞
"åQÍÌ#=Ú#∞ áêeOK«=K«∞Û##∞H˘<≥#∞.
L^•ºÑ¨#‰õΩ H˘kÌ~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ, ɡOQÍb ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞ ^èŒiOz#
ã¨<åºã≤ Ü≥ÚHõ_»∞ QÀã¨O~°Hõ∆}Hõ~Ú ¿ã=KÕÜ«ÚK«∞ ^ŒÇ¨Ï#∞ ¿ãì+¨#∞ =∂ã¨ì~°∞
=^Œ‰Ì Ωõ K«O^•Å∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜÚ« q∞+¨`À =K≥Û#∞. ¿ãì+<¨ £ =∂ã¨~ì ∞° , ã¨<åºã≤x
Ti Ö’xH˜ áÈ~Ú =∂=∞Å`«^•~°∞x Hõeã≤H˘x "åi ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú`À K«O^•Å∞
=ã¨∂Å∞ KÕÜ∞« =∞<≥#∞. JO`«Ö’ =∂=∞Å`«^•ˆ~ Ü«∞K«Û\˜H˜ =K≥Û#∞. ¿ãì+#¨ ∞
319
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
=∂ã¨~ì ∞° ã¨<åºã≤x ^Õ=ÙQÍiH˜ ѨiK«Ü∞« "≥Ú#Ô~Û#∞. W^Œ~Ì ∞° áê¡\áò ê¶ ~°"∞£ g∞^Œ
‰õÄ~°∞ÛO_ç =∂\Ï¡_iç . ^Õ=Ù, TiÖ’ <Õ^À =∞~˘Hõ K«O^• Ѩ\ì˜ ~å=Ù™êÃÇÏ|∞
#~À`«Î=∞ â‹\˜ì #_»∞ѨÙK«∞O_»∞@KÕ, xOH˘Hõ\˜ ~ÚѨÙÊ_Õ `«Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú@
ÉÏQÆ∞O_»^xŒ K≥ÑÊ≤ 2 ÖË^• 4 =∂ã¨=ÚÅ Ñ≤=∞‡@ ~°=∞‡<≥#∞. D =∂@Å∞
qx ã¨<åºã≤ Ü«∞K«@ #∞O_ç áÈÜ≥∞#∞. XHõ <≥Å Ñ≤=∞‡@ Ü«∂ ã¨<åºã≤ Ü≥ÚHõ
\ÏOQÍÖ’ =zÛ 10 QÆO@ʼnõΩ ^Õ=ÙQÍi ~ÚO\˜=ÚO^Œ~° PÔQ#∞. K«O^•Å
H˘~°‰Ωõ =K≥Û<Õ"∂≥ Ü«∞x ^Õ=Ù J#∞H˘<≥#∞. L^•ºÑ¨#‰õΩ HÍ=Åã≤# Ѩ#∞ÅÖ’
^Õ=ÙQÍ~°∞ x=∞QÆ∞flÖˇ· Ü«ÚO_»∞@ Ez, `å#∞ K«O^•Å H˘~°‰Ωõ ~åÖË^xŒ Ü«Ú
Éè’[#=Ú#ÔH· =zÛu#x ã¨<åºã≤ K≥ÃÑÊ#∞. JO^Œ∞‰õΩ ^Õ=Ù ''=∞Ozk !
KåÅ =∞Ozk ! g∞‰õΩ ™êfiQÆ`«=Ú. D QÆ$ǨÏ=Ú g∞^Õ—— ! Ü«∞<≥#∞.
JѨÙÊ_»∞ ã¨<åºã≤ ''W^ŒÌ~°∞ ‰õΩé]"åà◊√§ <å`À #∞<åfl~°∞—— J<≥#∞. ^Õ=Ù
''=∞Ozk, "åi`À ‰õÄ_» ~°O_»∞—— ! J<≥#∞. WOHÍ Ô~O_»∞ QÆO@Å
HÍÅѨiq∞u Ü«ÚO_»∞@KÕ, "åi H˘~°‰õΩ ZK«Û\˜H˜ ѨOѨ=Öˇ#x Ü«∞_çÔQ#∞.
ã¨<åºã≤ Z=ix |OѨ #=ã¨~°=Ú ÖË^ŒxÜ«Ú `å"Õ∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ
=K≥Û^Œ=∞xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. ã¨iQÍ 12 QÆO@ʼnõΩ ~°=∞‡x ^Õ=Ù K≥ÃÑÊ#∞.
ã¨iQÍ 12 QÆO@ʼnõΩ =ÚQÆ∞~æ ∞° =zÛ ã¨O`«~Ê° }Ö’ Éè’[#=Ú KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@
"≥_e» áÈ~Úi.
L^•ºÑ¨# ѨÓiÎHÍQÍ<Õ ^Õ=ÙQÍ~°∞ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’QÆ∞‰õΩ L`«Î~°=Ú
„"åÃã#∞. JO^Œ∞Ö’ ÉÏÉÏ `«# =∂@ `«ÃÑÊ#x „"åÃã#∞. *’QÆ∞ L`«~Î =° Ú
fã≤H˘x ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ "≥ো #∞. ^•xx `≥~∞° =Hõ =Ú#∞¿Ñ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞.
''Ǩ ! "åQÍÌ#=Ú KÕã≤, ^ŒQÍ KÕã≤u ##∞K«∞<åfl_»∞. W^ŒÌi`À ‰õÄ_» <Õ#∞
ã¨O`«~Ê° }‰õΩ Ǩ[~°~Úux. HÍx ##∞fl áÈÅ∞ÛH˘#ÖËHáõ ÈÜ≥∞#x „"åÜ«Ú=Ú.
J\˜"ì å_»∞ ##∞fl Ñ≤Å∞=<ÕÅ ? ã¨<åºã≤ K«O^•Å H˘~°‰Ωõ =K≥Û#x Ü«∞#∞H˘<≥#∞.
J`«x ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú#∞ `˘ÅyOK«∞@ˆH =∞i^ŒiÌ `À =K≥Û^Œ#O\˜x. =ÚQÆ∞~æ ∞°
㨠i QÍ Éè ’ [#=Ú "Õ à ◊ ‰ õ Ω =zÛ Ü« ∂ ~° y OK« Ö Ë ^ • ? <å =∂@
Q Q
xÅɡ@∞ìH˘#∞@‰õΩ „áê}=ÚÅ<≥·# q_çK≥^Œ#∞. <å =∂@Å#∞ <Õ<≥ѨÙÊ_»∂
320
40= J^蕺ܫ∞=Ú
á⁄Å∞¡ KÕÜ∞« #∞——. D ["å|∞ *’Q∑ ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ <å#O^Œ=Ú HõÅ∞QÆ*ÃË ã#∞.
ÉÏÉÏ ã¨=∂^è•# =∞O`«ÜÚ« ^Õ=ÙQÍiH˜ „"åÃã#∞. ^•xx K«^∞Œ =QÆ<Õ ^Õ=Ù‰õΩ
P#O^ŒÉÏ+¨Ê=ÚÅ∞ ^˘~°Ö#ˇ ∞. J#=ã¨~=° ÚQÍ ÉÏÉÏ#∞ xOkOz#O^Œ∞ʼnõΩ
ѨâßÛ`åÎѨѨ_≥#∞. ã¨<åºã≤ "≥Ú^Œ\˜ ~åHõKÕ `å<≥@∞¡ "≥∂ã¨áÈÜ≥∞<À† ã¨<åºã≤
K«O^•Å‰õΩ =K«∞Û@, =∞i^ŒiÌ `À Hõeã≤ Éè’[#=Ú#‰õΩ =K≥Û^Œ##∞ =∂@Å∞
`å#∞ „QÆÇ≤ÏOѨÖËHõ "≥∂ã¨áÈ=Ù@ – "≥Ú^ŒÖˇ·#q J`«xH˜ Pâ◊Û~°º=Ú
HõÅ∞QÆ*ÃË ã#∞.
Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ѨÓ~°=‚ ÚQÍ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#∞ â◊~}
° ∞ "Õ_#ç KÀ, "å~°∞ `«=∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ
~ÚO_»¡Ö’ â◊√ÉèíHÍ~°º=ÚÅ#∞ ã¨=º=ÚQÍ <≥~°"Õ~°∞#@∞¡ EK≥^Œ~°∞ J#∞#k
~¸ Hõ^=Œä Å¡ ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk.
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ WO\˜H˜ á¶È\’ ~°∂Ѩ=ÚÖ’ "≥à◊√§@ :
WHõ ÉÏÉÏ `«# á¶È\’ ~°∂Ѩ=Ú# ™êH∆Í`«¯iOz Éè‰í Ωõ xÎ HÀiHõ <≥~"° iÕ Û#
=∞~˘Hõ Hõ^#Œä ∞ K≥ÃÑÊ^Œ=Ú.
1917= ã¨O=`«û~°=Ú Ç¨ÏŸm ѨO_»∞QÆ<å_»∞ "Õ‰õΩ=~°≠Ï=Ú#
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ H˘Hõ ^Œ$â◊º=Ú HõxÑ≤OK≥#∞. K«Hõ¯x ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz#
ã¨<åºã≤=Öˇ ÉÏÉÏ HÍxÊOz, x„^Œ#∞O_ç ÖËÑ≤ P<å_»∞ Éè’[#=Ú#‰õΩ "åiO\˜H˜
=K≥Û^Œ#x K≥ÃÑÊ#∞. W@∞¡ `«##∞ x„^Œ#∞Oz ÖËÑ#≤ k ‰õÄ_» HõÅÖ’x ÉèÏQÆ"∞Õ .
x[=ÚQÍ ÖËz K«∂K«∞ã¨iH˜ ã¨<åºã≤QÍx, ÉÏÉÏQÍx HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
ã¨fiѨfl=Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÍ QÆ∞~°∞ΉõΩ ^≥K«∞ÛH˘#QÍ, ã¨<åºã≤ K≥Ñ≤Ê# „Ѩu=∂@
*Ï˝ÑH¨ =õ Ú#‰õΩ =K≥Û#∞. ÉÏÉÏQÍi ã¨ÇϨ "åã¨=Ú U_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ#∞O_ç
Ü«Ú#flѨÊ\˜H˜, ÉÏÉÏ ^蕺#=Ú <≥šѨÙÊ_»∞ KÕÜ«ÚK«∞#flѨÊ\˜H˜, ÉÏÉÏ `«#
~ÚO\˜H˜ =zÛ Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú#x J`«_»#∞H˘#ÖË^Œ∞. ÉÏÉÏ =∂@ʼnõΩ
q∞QÆ∞Å ã¨O`«ã≤Oz `«# ÉèÏ~°º =^ŒÌ‰õΩ É’~Ú XHõ ã¨<åºã≤ Éè’[#=Ú#‰õΩ
=K«∞Û#∞QÍHõ, H˘OK≥=Ú aÜ«∞º=Ú Z‰õΩ¯= áÈÜ«∞=Öˇ#x K≥ÃÑÊ#∞. Jk
Ǩϟm ѨO_»∞QÆk#=Ú. =K«∞Û"åÔ~=~°x ZHõ¯_»#∞Oz =K«∞ÛK«∞<åfl~°x Ü«∂"≥∞
Ü«∞_çQÔ #∞. P"≥∞ ##=ã¨~=° ÚQÍ ÃÑ_»^•i Ѩ\Oì˜ K«Hõ P"≥∞ ~ÚOH˘Hõ q^è=Œ ÚQÍ
321
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉèÏqOѨ‰õΩO_»∞#@∞¡, [iy#k [iy#@∞¡QÍ K≥ѨÊ<≥Oz, `å#∞ QÍOz#
ã¨fiѨfl=Ú#∞ `≥eÜ«∞*ËÃã#∞. +≤i_ôÖ’ =∞Oz =∞Oz Ñ≤O_ç=O@Å#∞ q_çz
ÉÏÉÏ `«#=O\˜ "åiO\˜H˜ ÉÏO„^•‰õΩ =K«∞Û<åÜ«∞x, Ü«∂"≥∞‰õΩ ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú
HõeÔQ#∞. JO^Œ∞ʼnõΩ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ ÉÏÉÏ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ~åHõáÈ=K«∞Û,
HÍx Z=i<≥#· |OѨ=K«∞Û#∞ Hõ#∞Hõ H˘OK≥=Ú aÜ«∞º=Ú Z‰õΩ¯= áÈã≤#KÀ
#+¨=ì Ú ÖË^<Œ #≥ ∞.
=∞^蕺ǨÏfl Éè’[#=Ú#ÔH· „Ѩܫ∞`«fl=Ú ÅxflÜ«Ú KÕã≤i. q∞@ì
=∞^蕺ǨÏfl=Ú#‰õΩ ã¨~fi° =Ú ã≤^=úŒ ∞Ü≥∞º#∞. Ǩϟm ѨÓ[ =ÚyÃã#∞. qã¨àÎ √◊ §
"Õãi≤ , =ÚQÆ∞Åæ ∞ ÃÑ\ì̃i. Éè’[#=Ú#‰õΩ ~Ô O_»∞ ѨO‰õΩÅÎ ∞ fiÛi. ~Ô O_çO\˜
=∞^茺 <˘Hõ Ñ‘@ ÉÏÉÏH˘~° Hõ=∞iÛi. QÆ$ǨÏ=ÚÖ’x "å~°O^Œ~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞,
=∞#∞=∞Å∞, ‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞, JÀÅ∞¡O„_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°O^Œ~°∞ =zÛ "åi "åi
ã¨÷Å=ÚÅ #ÅOHõiOzi. =O_ç# Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ =_ç¤Ozi. JO^Œ~°∞ Jukä
H˘~°‰Ωõ HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«ÚO_çi. 12 QÆO@Å∞ ^•\˜#ѨÊ\˜H˜ Z=~°∞ ~åÖË^∞Œ .
`«Å∞Ѩ٠"Õã≤ Q˘O_≥=¡ Ú ÃÑ\˜iì . J#flâ◊√kú Ü«∞Ü≥∞º#∞, J#QÍ <≥~Úº =_çO¤ zi.
Éè’[#=Ú „áê~°OaèOK«∞@ H˜k Ü≥ÚHõ QÆ∞~°∞.Î JyflǨϟ„`«∞#‰õΩ NHõ$+¨µ#‚ ‰õΩ
<≥·"Õ^Œº=Ú ã¨=∞iÊOzi. JO^Œ~°∞ Éè’[#=Ú „áê~°OaèOѨɒ=ÙK«∞O_»QÍ
"Õ∞_» "≥∞@¡ÃÑ· K«ÑÙ¨ Ê_»∞ qxÑ≤OK≥#∞. ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ "≥O@<Õ áÈ~Ú `«Å∞ѨÙ
fÜ«∞QÍ W^ŒÌ~°∞ =∞#∞+¨µºÅK«@ #∞O_çi. XHõ~°∞ JÀb=∞ǨÏ=∞‡^£ "Õ~˘Hõ~°∞
=∞øÖÏ<å Wã¨∞‡=Ú*Ï=~ü. P ~Ú~°∞=Ù~°∞ =_»¤# =∞O`«Ü«Ú ѨÓiÎÜ≥ÿ∞
JO^Œ~°∞#∞ Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_»∞@#∞ QÆ=∞xOz
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞#∞ Hõ∆q∞OK«∞=∞x HÀi ~Ú@∞¡ K≥Ñ≤Êi. ''Éè’[# ã¨÷Å=Ú
q_çz Ñ Ã \˜ì =∂ =^Œ‰Ì Ωõ Ѩ~∞° QÔ `«∞HÎ ˘x =zÛuq. `«H¯˜ #"å~°∞ h H˘~°‰Ωõ
K«∂K«∞K«∞<åfl~°∞. HÍ=Ù#, WkQÀ h =ã¨∞Î=Ù#∞ h=Ù fã¨∞H˘#∞=Ú.
P `«~∞° "å`« f~°∞|_çQÍ =$`åÎO`« =∞O`«ÜÚ Ã ^Œ=Ú——. J@¡#∞K«∞
« ^≥eÑ
`«=∞ K«OHõÖ’#∞Oz XHõ áê`« "å~åÎÑ„¨ uHõÖ’ Hõ\#ì˜ Ñ¨@=Ú#∞ qÑ≤Ê >ËaÖòÃÑ#·
Q Q
ɡ\iì˜ . ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ HÍy`«=Ú qÑ≤Ê K«∂K«∞ã¨iH˜ JO^Œ∞Ö’ ÃÑ^ŒkÌ Ü«∞QÆ∞
322
40= J^蕺ܫ∞=Ú
K«H¯õ x ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨@=ÚO_≥#∞. J`«_∞» q∞QÆ∞Å Pâ◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞. J`«x
=∞#ã¨∞û Hõ~QÔ° #∞. HõO_»¡ #∞O_ç h~°∞ HÍÔ~#∞. â◊s~°=Ú QÆQ∞Æ ~åÊ@∞ K≥O^≥#∞.
J`«_∞» =Oy Ѩ@=ÚÖ’#∞#fl ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOK≥#∞. ÉÏÉÏ
~¸ q^è=Œ ÚQÍ `«# bÅKÕ Pj~°fikOK≥#x Ü«∞#∞H˘<≥#∞. Q˘Ñ¨Ê Ü«∂ã¨H` Θ À
hHÍ Ñ¨@"≥∞@∞¡ =K≥Û#x JÀb=∞ǨÏ=∞‡^£#∞ J_çÔQ#∞. J`«_® Ѩ@"≥ÚHõ
Ü«∞OQÆ_Öç ’ H˘O\˜#xÜ«Ú, ^•xH˜ ã¨O|OkèOz# q=~°=ÚÅxflÜ«Ú `«~∞° "å`«
`≥eÜ«∞*ËÃã^Œ#<≥#∞. `«H¯˜ #"å~°∞ Éè’[#=Ú#‰õΩ HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«ÚO_»∞@KÕ
`«fi~°QÍ á⁄=∞‡x Ü«∞<≥#∞. ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ "åiH˜ Jaè#O^Œ#Å∞ `≥eÊ
Éè’[#âßÅÖ’xH˜ áÈÜ≥∞#∞. P Ѩ@=Ú ÉÏÉÏ H˘~°‰õΩ "Õã≤# Ñ‘@Ѩ~Ú Éˇ\ì̃
=O_ç# Ѩ^•~°÷=ÚÅxflÜ«Ú =_ç¤Oz, <≥·"Õ^Œº=Ú ÃÑ\˜ì# Ñ≤=∞‡@ JO^Œ~°∞
Éèí∞lOz ã¨HÍÅ=Ú# ѨÓiÎKÕã≤i. Ѩ@=ÚÖ’ #∞#fl ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ K«Hõ¯x
~°∂ѨÙ#∞ Ez Ü«∞O^Œ~°∞ Jq∞`å#O^Œ Éèíi`«∞Å~Úi. W^ŒO`«Ü«Ú <≥@∞¡
[iÔQ#x Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_çi.
Dq^è=Œ ÚQÍ ÉÏÉÏ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞‰õΩ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ *ˇÑÊ≤ # =∂@Å#∞
<≥~°"ÕiÛ `«# "åQÍÌ#=Ú#∞ áêeOK«∞H˘<≥#∞. P á¶È\’ q=~°=ÚÅ∞ J#QÍ
Jk JÀb=∞ǨÏ=∞‡^Œ∞ ÔH@∞¡ ^˘iÔH#∞ ? J`«_≥O^Œ∞‰õΩ `≥K≥Û#∞. ^•xx
¿ÇÏ=∂_£ Ñ ¨ O `« ∞ Ô H O^Œ ∞ H˜ K ≥ Û #∞ ? J#∞#q =KÕ Û J^è • ºÜ« ∞ =ÚÖ’
K≥ÑÙ¨ ÊH˘O^Œ=Ú.
#Å∞|kÜ«∞= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
323
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú 39= J^蕺ܫ∞=Ú
41=

lmnopq
~ÚO\˜Ö’ Ѩ_çÜ«ÚO_≥#∞. ÉÏO„^•Ö’ `«# ~ÚÅ∞¡ 3 =∂ã¨=ÚÅ =~°‰õΩ
=¸Ü«∞|_ç Ü«ÚO_≥#∞. JHõ¯_» Z=fi~°∞#∞ ÖˉõΩO_çi. JK«Û@ „Ѩã≤kú
*ˇOk# J|∞ÌÖò ~°ÇϨ =∂<£ ÉÏÉÏ, =∞øÖÏx ™êÃÇÏ|∞, =∞ǨÏ=∞‡^£ Ǩï¿ã#∞,
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó ™ê~ÚÉÏÉÏ, `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ (ã¨r=) Ü≥∂QÆ∞ŠѨ@=ÚÅ∞O_≥#∞.
"åxx ‰õÄ_» HÍÅK«„Hõ=Ú q_»∞=ÖË^Œ∞. J`«_»∞ "åºkè`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ #∞O_≥#∞. ÉÏO„^•Ö’ P Ѩ@=Ú ÖËÅ ÉÏ^èŒÑ¨_»=Öˇ#∞ ?
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú Ñ¨@=ÚʼnõΩ QÆ∂_» Kå=ÙѨÙ@∞ìHõ Å∞#fl@∞¡O_≥#∞. Ѩ@=ÚÅxflÜ«Ú "åx
"åx Ü«∞^Œ$+¨ì=Ú Å#∞ÉèíqOK≥#∞† HÍx ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú =∂„`«=Ú P
#Å∞|k Ü≥ÚHõ@= J^蕺ܫ∞=Ú HÍÅK«„Hõ=Ú#∞ `«Ñ≤ÊOK«∞H˘<≥#∞. J^≥@∞¡ `«Ñ≤ÊOK«∞H˘#QÆeÔQ<À <åH˜O`«
=~°ÔH=~°∞ K≥ѨÊÖËÔ~·i. nxx|\˜ì ™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨~åfiO`«~åºq∞ Ü«∞xÜ«Ú,
ã¨~fi° "åºÑ≤ Ü«∞xÜ«Ú ##O`« â◊‰Ωõ _Î x» Ü«Ú ^≥eÜ«ÚK«∞#flk.
z„`«Ñ¨@=Ú Ü≥ÚHõ¯ =$`åÎO`«=Ú†
QÆ∞_»¤Ñ‘eHõÅ#∞ ^˘OyeOK«∞@–*Ï˝<Õâ◊fii K«^Œ∞=Ù@ JÀb=∞ǨÏ=∞‡^£ J<ÕHõ ã¨O=`«û~°=ÚÅ „H˜O^Œ@ Ü≥∂yÜ«∞QÆ∞ J|∞ÌÖò
~°Ç¨Ï=∂<£ ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ z#fl Ѩ@=Ú#∞ =∞ǨÏ=∞‡^£ Ǩï¿ã<£ ^ä•iÜ«∂
=^ŒÌ ã¨OáêkOK≥#∞. ^•xx `«# ÉÏ==∞ik Ü«∞QÆ∞ #∂~ü =∞ǨÏ=∞‡^£
z„`«Ñ¨@=Ú Ü≥ÚHõ¯ =$`åÎO`«=Ú : Ñ‘~üÉèÏ~ÚH˜ WK≥Û#∞. Jk Ü«∞`«x >ËaÖòÖ’ 8 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ Ѩ_ç
QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ K≥Ñ≤Ê# „ѨHÍ~°=Ú D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ Ü«ÚO_≥#∞. XHõ<å_»∞ J`«_∞» ^•xx EK≥#∞. J`«_∞» ^•xx á¶È\’„QÍѶ~¨ ü
z„`«Ñ¨@=Ú Ü≥ÚHõ¯ =$`åÎO`«=Ú#∞ K≥ÃÑÊ^Œ=Ú. QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’x ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã≤H˘xáÈ~Ú ã¨r= „Ѩ=∂}=∞O`« ÃÑ^ŒÌkQÍ KÕ~ÚOz ^•x
q+¨Ü∞« =Ú [iy# 9 ã¨O=`«û~°=ÚʼnõΩ JÀb =∞ǨÏ=∞‡^£, ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞#∞ „Ѩ`∞« Å#∞ `«# |O^è∞Œ =ÙʼnõΩ, ¿ãflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ ѨOzÃÑ>ˇ#ì ∞. JO^Œ∞Ö’ <˘Hõ\˜
Hõeã≤ D kQÆ∞= Hõ^äŒ #`«xH˜ *ˇÃÑÊ#∞. JÀb=∞ǨÏ=∞‡^£ H˜K≥Û#∞. ^•x #`«_»∞ `«# ÉÏO„^• ~ÚO\˜Ö’ ɡ>ˇì#∞.
XHõ<å_»∞ ÉÁOÉÏ~Ú g^èŒ∞ÅÖ’ É’=Ù#ѨÙÊ_»∞, gkèÖ’ uiy #∂~ü =∞ǨÏ=∞‡^£ J|∞ÌÖò ~°Ç¨Ï=∂<£ QÍi t+¨µº_»∞. QÆ∞~°∞=Ù xO_»∞
Ü«∞=Ú‡"åx =^ŒÌ JÀb=∞ǨÏ=∞‡^£ ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú#∞ H˘<≥#∞. ^•xH˜ ^Œ~åƒ~°∞Ö’ #∞O_»QÍ #`«_»∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍiH˜ nxx HÍ#∞HõQÍ xK«∞Û@‰õΩ
K«„@=Ú Hõ\˜ìOz, `«# ÉÏO„^• ~ÚO\˜Ö’ QÀ_»‰õΩ „"ÕÖÏ_»nÃã#∞. J`«_»∞ áÈQÍ "å~°∞ q∞H˜¯e HÀÑ≤Oz H˘@ìÉ’~Ú #∂~ü =∞ǨÏ=∞‡^Œ∞ #K«\˜ #∞O_ç
ÉÏÉÏ#∞ „¿Ñq∞OK«∞@KÕ „Ѩu~ÀA z„`«Ñ@ ¨ =Ú ^Œ~≈° #=Ú KÕÜÚ« K«∞O_≥#∞. `«iq∞"Õã≤i. J`«_»∞ q∞QÆ∞Å qKå~°Ñ¨_ç zH͉õΩ á⁄O^≥#∞. `«#
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞‰õΩ P Ѩ@ q∞K«∞Û@‰õΩ 3 <≥ÅÅ =ÚO^Œ∞ J`«_»∞ HÍÅ∞g∞^Œ „^Œ=º=∞O`«ÜÚ« #+ì̈Ñ_¨ ∞» @ÜÕ∞QÍHõ QÆ∞~°∞=ÙQÍi HÀѨ=Ú#‰õΩ, Jã¨O`«∞+≤Hì ˜
‰õΩ~°∞ѨÙÖËz ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. ^•xH˜ â◊„ãÎ̈zH˜`«û [iÔQ#∞. JѨÙÊ_»`«_»∞ HÍ~°}=∂Ü≥∞#∞ QÆ^• Ü«∞x zOuOK≥#∞. q„QÆǨ~å^èŒ# QÆ∞~°∞=ÙQÍiH˜

Q Q
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ #∞#fl `«# ÉÏ==∞ikÜ«∞QÆ∞ #∂~ü =∞ǨÏ=∞‡^£ Ñ‘~üÉèÏ~Ú W+¨ì=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. P Ѩ@=Ú#∞ JáÈÖ’ |O^Œ~°∞‰õΩ fã¨∞H˘xáÈ~Ú,
324 325
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
XHõ Ѩ_»=#∞ J^≥̉õΩ QÆ\˜ìOK«∞H˘x ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’xH˜ áÈ~Ú, ^•x#Hõ¯_»
hà◊§Ö’ =ÚOz"ÕÃã#∞. `«# |O^è∞Œ =ÙÅ =^ŒÌ #∞Oz ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å =^ŒÌ #∞Oz
Ѩ@=ÚÅ#∞ `≥ÑÊ≤ Oz (6 Ѩ@=ÚÅ∞) "åxx ‰õÄ_® ÉÏO„^• ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’
=ÚOK≥#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú# JÀb =∞ǨÏ=∞‡^£ `«# ÉÏ==∞ik ~ÚO\˜Ö’
#∞O_≥#∞. Ü≥∂QÆ∞ŠѨ@=ÚÅ#∞ ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ Ѩ_»"≥·z#KÀ `«# "åºkè
‰õΩ^Œ∞~°∞#x ÉÏ==∞ik K≥ÃÑÊ#∞. Jk qx JÀb=∞ǨÏ=∞‡^£ `«# "Õ∞<Õ[~ü#∞
ÉÏO„^• ~ÚO\˜H˜ ѨOÑ≤ Ü«∞Hõ¯_»∞#fl Ѩ@=ÚÅ #xflO\˜x ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’
"Õ~ÚOK≥#∞.
Ô~O_»∞ <≥ÅÅ Ñ≤=∞‡@ JÀb=∞ǨÏ=∞‡^£ `«# WO\˜H˜ uiy ~åQÍ
ÉÏÉÏѨ@=Ú ZѨÊ\˜=Öˇ QÀ_»g∞^Œ #∞O_»∞@ QÆ=∞xOz Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞.
`«# "Õ∞<Õ[~°∞ Ѩ@=ÚÅxfl nã≤"≥·z ÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú <≥@∞¡ =∞~°K≥<À J`«xˆH
`≥eÜ«∞‰õΩO_≥#∞. "≥O@<Õ ^•xx fã≤ c~°∞"åÖ’ ^•K≥#∞. ÖˉõΩ#fl `«#
ÉÏ=QÍ~°∞ ^•xx K«∂z#KÀ ^•xx ‰õÄ_» <åâ◊#=Ú KÕÜÚ« #x ÉèÜ í ∞« Ѩ_#≥ ∞.
^•x <≥=iH˜=fi=Öˇ#∞ ? ^•xx <≥=~°∞ *Ï„QÆ`Ϋ Ѩ~K° ^≥ ~Œ ∞° ? ^•xx Éè„í ^Œ=ÚQÍ
<≥=~°∞OK«QÅÆ ~°∞ ? J#∞ q+¨Ü∞« =ÚÅ <åÖ’zOK«∞K«∞O_»QÍ ™ê~ÚÉÏÉÏÜÕ∞
Wã¨∞‡=Ú*Ï=~ü#∞ Hõeã≤ "åi Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú „ѨHÍ~°=Ú KÕÜ∞« =Åã≤#^Œx
`ÀK«∞#@∞¡ KÕÃã#∞. JÀb=∞ǨÏ=∞=∞‡^£ Wã¨∞‡=Ú*Ï=~ü#∞ Hõeã≤H˘x
[iy#^ŒO`«ÜÚ« K≥ÃÑÊ#∞. W~°∞=Ù~°∞#∞ ÉÏQÆ∞QÍ PÖ’zOz Ü«∂ Ѩ@=Ú#∞
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ H˜=fi xâ◊Û~ÚOzi. J`«_∞» ^•xx *Ï„QÆ`ÑΫ ~¨ K° ∞« #x `ÀK≥#∞.
W^ŒÌ~°∞#∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ =^ŒÌ‰õΩ É’~Ú ã¨iÜ≥ÿ∞# HÍÅ=ÚÖ’ ^•xx
|Ǩ˙HõiOzi.
D Hõ ^ ä Œ # ∞ |\˜ ì ÉÏÉωõ Ω Éè í ∂ `« Éè í q +¨ º ^Œ fi ~° Î = ∂#=ÚÅ∞
`≥eÜ«Ú#xÜ«Ú, KåHõK«Hõº=ÚQÍ ã¨∂„`«=ÚÅ∞ ÖÏy `«# Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅ∞
<≥@∞ìÅ <≥~"° ~Õ ∞° ÛK«∞O_≥<À ‰õÄ_® `≥eÜ«ÚK«∞#flk. Z=iHõ~Ú`Õ P^蕺u‡Hõ
q+¨Ü«∞=ÚÅÖ’ <≥‰õΩ¯= „â◊^ŒúÜ≥∂ "åix ÉÏÉÏ „¿Ñq∞OK«∞>ËHÍHõ "åi
Hõ+=ì¨ ÚÅ#∞ `˘ÅyOz "åix P#O^ŒÉiíè `«∞Å∞QÍ *ËÜÚ« K«∞O_ç~x° ~åÉ’=Ù
Q Q
Hõ^=Œä Å# `≥eÜ«Ú#∞.
326
40= J^蕺ܫ∞=Ú
41=
QÆ∞_»¤Ñ‘eHõÅ#∞ ^˘OyeOK«∞@ – *Ï˝<Õâ◊fii K«^Œ∞=Ù@ :
a.q. ^Õ=Ù ^ŒÇ¨Ï#∞Ö’ =∂=∞Å`«^•~°∞. J`«_»∞ *Ï˝<Õâ◊fiix, W`«~°
=∞`« „QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ K«^Œ∞==Öˇ#x KåÖÏHÍÅ=Ú #∞O_ç HÀ~°∞K«∞O_≥#∞.
ÉèíQÆ=næ`«ÃÑ· =∞~åsî ÉèÏ+¨Ö’ *Ï˝<Õâ◊fi~°∞_»∞ „"åã≤# "åºYºÜÕ∞ *Ï˝<Õâ◊fii.
„Ѩuk#=Ú ÉèíQÆ=næ`«Ö’ <˘Hõ Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú#∞ W`«~° „QÆO^äŒ=ÚÅ #∞O_ç
H˘xfl ÉèÏQÆ=ÚÅ#∞ áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. HÍx *Ï˝<Õâ◊fiix
„áê~°OaèOK«QÆ<Õ U"À J"åO`«~°=Ú ÖË~°Ê_»∞@KÕ áê~åÜ«∞} =∂y
áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. =¸_»∞ <≥ÅÅ∞ ÃãÅ=Ù ÃÑ\˜ì +≤i_ôH˜ "≥o§ Ü«∞Hõ¯_» #∞O_ç
`«# ã¨fi„QÍ=∞=∞QÆ∞ áœO_»‰õΩ É’Ü≥∞#∞. W`«~° „QÆO^äŒ=ÚÅxflÜ«Ú #K«@
K«^Œ∞=QÆeÔQ#∞. HÍx *Ï˝<Õâ◊fii „áê~°OaèOK«QÆ<Õ ÜÕ∞"≥∂ qѨs`«"≥∞ÿ# K≥_»¤
Ü«∂Ö’K«#Å∞ `«# =∞#ã¨∞û# „Ѩ"tÕ OK«∞@KÕ K«^∞Œ =ÖˉΩõ O_≥#∞. J`«_O≥ `«
„Ѩܫ∞uflOz##∞ H˘xfl ѨO‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_» K«^Œ∞=ÖËHõáÈÜ≥∞#∞. HÍ|\˜ì ÉÏÉÏ
`«#‰õΩ P „QÆO^äŒ=∞O^Œ∞ „â◊^Œú HõÅ∞QÆ*Ëã≤#ѨÙÊ_Õ, ^•xx K«^Œ∞=Ù=∞x "åi
<À\˜"≥O@ =zÛ#ѨÙÊ_Õ ^•xx „áê~°OaèOK≥^Œ#xÜ«Ú JO`«=~°‰õΩ ^•xx
`≥~°∞=#xÜ«Ú xâ◊ÛÜ«∞=Ú KÕã≤H˘<≥#∞. J`«_»∞ 1914= ã¨O=`«û~°=Ú
Ѷ„≤ |=i <≥ÅÖ’ ‰õΩ@∞O| ã¨ÇÏ≤ `«=ÚQÍ +≤i_ô "≥ো #∞. JHõ¯_» „Ѩuk#=Ú
*Ï˝<Õâ◊fii K«^Œ∞=ÙK«∞O\˜"åÜ«∞x ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’Q∑, ^Õ=ÙQÍi #_çÔQ#∞.
^Õ=Ù `«#‰õΩ J\˜ì HÀiHõ QÆÅ^ŒxÜ«Ú, HÍx ^•xx K«^Œ∞=Ù@‰õΩ â◊H˜Î
KåʼnõΩO_≥#xÜ«Ú, ÉÏÉÏ Ü«∂*Ï˝ÑO≤ z#KÀ ^•xx „áê~°OaèOK≥^#Œ xÜ«Ú
K≥ÃÑÊ#∞. JѨÙÊ_»∞ *’Q∑, XHõ ѨÙã¨ÎHõ=Ú#∞ nã≤H˘x ÉÏÉÏ H˜zÛ#KÀ ^•xx
"å~°∞ `åH˜ Ѩq„`«=Ú KÕã≤ ~ÚK≥Û^Œ~°xÜ«Ú JѨÊ\˜#∞O_ç x~å@OHõ=ÚQÍ
K«^Œ∞=Ù=K«∞Û#xÜ«Ú ^Õ=Ù‰õΩ ã¨ÅǨxK≥Û#∞. ÉÏÉωõΩ `«# Ü«Ú^ÕÌâ◊=Ú
`≥eÜ«Ú#∞ QÆ#∞Hõ ^Õ=ÙQÍ~°@∞¡ KÕÜ«Ú@‰õΩ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ÉÏÉÏ `«#
HÀiHõ#∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖË~å ? ^•xx áê~åÜ«∞} KÕÜ«Ú=∞x ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ
<å*Ï˝ÑO≤ K«Ö~Ë å ? Ü«∞<≥#∞.
327
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
^Õ=Ù ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈Oz XHõ ~°∂áê~Ú ^ŒH˜∆} xK≥Û#∞. ÉÏÉÏ 20
~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆQÍ ^•xx K≥e¡OK≥#∞. P<å_»∞ ~å„u
ÉÏÅHõ~å=Ú_»#∞ "åxx Hõeã≤H˘x Ü«∞`«_»∞ ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Îx "åi
Ü«∞#∞„QÆǨÏ=Ú#∞ Z@∞¡ ã¨OáêkOK≥#x „ѨtflOK≥#∞. =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú
Ǩ~°u Ñ≤=∞‡@ JO`«ÜÚ« ^≥eÃÑ^Œ#x Ü«∞`«_∞» |^Œ∞eK≥Û#∞. P =∞~°∞ã¨\˜
k#=Ú ^Œ~°≈#=Ú H˘~°‰õΩ ^Õ=Ù "≥à◊§QÍ ÉÏÉÏ J`«xx 20 ~°∂áêÜ«∞Å∞
^ŒH˜∆} W=∞‡<≥#∞. "≥O><Õ ^Õ=Ù ^•xx K≥e¡OK≥#∞. =∞ã‘^Œ∞ xO_® [#∞Å∞
xO_ç Ü«ÚO_»∞@KÕ ^Õ=Ù XHõ =¸Å‰õΩ É’~Ú ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. ÉÏÉÏ J`«xx
aÅz âßO`«=ÚQÍ `«# ^ŒQÆæ~° ‰õÄ~˘Û#∞=∞xÜ≥∞#∞. ^Õ=Ù J@¡<Õ KÕÃã#∞.
=∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°u Ñ≤=∞‡@ Éèí‰õΩÎÅO^Œ~°∞ áÈ~Ú# `«~°∞"å`« ^Õ=Ù,
ÉÏÅHõ~å=Úx Ez Ü«∂`«x ѨÓ~°fi =$`åÎO`«=Ú`À ÉÏ@∞ ÉÏÉÏ Ü«∂`«x
ˆH"Õ∞q∞ K≥ÃÑÊ<À, ^蕺#=Ú <≥@∞¡ <ÕiÊ~À Ü«∞x Ü«∞_»∞QÆQÍ ÉÏÅHõ~å=Ú_»∞
q=~°=ÚÅ∞ K≥ÑÙ¨ Ê@‰õΩ ã≤^ÑúŒ _¨ #≥ ∞. JO`«Ö’ ÉÏÉÏ K«O„^Œ∞ J#∞ ‰õΩ+¨µ~ª ÀQÆ
Éè‰í Ωõ xÎ |OÑ≤ ^Õ=Ù#∞ fã≤H˘x ~°=∞‡<≥#∞. ^Õ=Ù ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ É’QÍ <≥=i`À
Uq∞ =∂\Ï¡ _ » ∞ K« ∞ O\˜ = x ÉÏÉÏ Ü« ∞ _ç Ô Q #∞. ÉÏÅHõ ~ å=Úx`À
=∂\Ï¡_»∞K«∞O\˜#xÜ«Ú, ÉÏÉÏ H©iÎ q#∞K«∞O\˜#xÜ«Ú J`«_»∞ K≥ÃÑÊ#∞.
uiy ÉÏÉÏ 25 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH} ∆˜ J_çQÔ #∞. "≥O@<Õ ^Õ=Ù ã¨O`À+¨=Ú`À
^ŒH˜∆} K≥e¡OK≥#∞. J`«xx ÉÏÉÏ Ö’Ñ¨Å‰õΩ nã≤H˘xáÈ~Ú ã¨ÎOÉèí=Ú =^ŒÌ
‰õÄ~°∞ÛO_ç ''<å QÆ∞_»¤ Ñ‘eHõÅ#∞ <å‰õΩ ^≥eÜ«∞‰õΩO_» ^˘OyeOzu"ÕÅ ?——
Ü«∞<≥#∞. ^Õ=Ù `«#‰õΩ P QÆ∞_»¤ Ñ‘eHõÅ QÆ∂iÛ ÜÕ∞q∞Ü«Ú `≥eÜ«∞^Œ<≥#∞.
ÉÏÉÏ Ü«∞`«xx "≥^Œ‰õΩ=∞<≥#∞. J`«_»∞ "≥^ŒÔH#∞. HÍx Ü«∞K«Û@ Uq∞Ü«Ú
^˘~°HõÖË^Œ∞. ÉÏÉÏ HÀѨyOz ~Ú@¡<≥#∞. ''WHõ¯_» WOÔH=fi~°∞ ÖË~°∞. h
"˘Hõ¯_»"Õ ^˘OQÆ=Ù. =Úã¨e`«#=ÚKÕ "≥O„@∞HõÅ∞ ѨO_ç#ѨÊ\˜H˜ WK«Û@‰õΩ
^˘OyeOK«∞@‰õΩ =zÛu"å ?—— Ü«∞x HÀѨyOK≥#∞. ÉÏÉÏ =∞u
K≥_ç#"åx=Öˇ u\˜ì HÀѨyOz z"å@∞¡ ÃÑ>ˇì#∞. ^Õ=Ù xâ◊≈|Ì=ÚQÍ
‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. ^Õ=Ù `å#∞ ã¨@HÍ ^≥|ƒÅ∞ ‰õÄ_» u#∞<Õ"≥∂ Ü«∞#∞H˘<≥#∞.
Q Q
XHõ QÆO@ `«~∞° "å`« ÉÏÉÏ Ü«∞`«xx "å_®‰õΩ "≥à√◊ §=∞<≥#∞. ^Õ=Ù JK«Û\˜Hˆ y
328
41= J^蕺ܫ∞=Ú
[iy#^ŒO`«Ü«Ú *’QÆ∞‰õΩ, ÉÏÅHõ~å=Ú#‰õΩ `≥eÜ«∞*ËÃã#∞. ™êÜ«∞OHÍÅ
=∞O^Œix ~°=∞‡x ÉÏÉÏ Hõ|∞~°∞ ѨOÃÑ#∞. =ÚYº=ÚQÍ ^Õ=Ù#∞ ~°=∞‡<≥#∞.
''<å =∂@Å∞ =$^Œ ∞ ú x ÉÏkè O z Ü« Ú O_» = K« ∞ Û#∞QÍx, Ü« ∞ `« _ » ∞
^˘OyeOK«∞@KÕ <Õ#@∞¡ ѨÅ∞Hõ=Åã≤ =K≥Û—— #x ÉÏÉÏ #∞_ç"≥#∞. uiy
ÉÏÉÏ 12 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH} ∆˜ J_çQÔ #∞. ^Õ=Ù ^•xx =ã¨∂Å∞ KÕã≤ K≥eO¡ z,
™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕÃã#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''„Ѩu~ÀA *Ï˝<âÕ fi◊ ix
K«^∞Œ =Ù=Ú. áÈ~Ú "å_®Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO_»∞=Ú. „Ѩu x`«º=Ú H˘OK≥"∞≥ #ÿ #∞
„Hõ=∞=Ú `«Ñʨ Hõ K«^∞Œ =Ù=Ú. K«^∞Œ =Ù#ѨÙ_»∞ ^ŒQ~æÆ #° ∞#fl "åiH˜ „â◊^•úɉíè Ωõ ÅÎ `À
É’^èŒÑ¨~°z K≥ѨÙÊ=Ú. <Õ#∞ h‰õΩ [ÖÏÎ~°∞ ÃãÖÏ¡ xK«∞Û@‰õΩ WK«@ ‰õÄ~˘Ûx
Ü« Ú <åfl#∞. W`« ~ ° ∞ Å =^Œ Ì ‰ õ Ω áÈ~Ú ^˘OyeOK≥ ^ Œ " Õ Å ? h‰õ Ω
^˘OQÆ`«#=Ú#‰õΩ JfÅ"å@∞ Ѩ_»=Öˇ#x Ü«Ú#fl^•—— ?
ÉÏÉÏ =∂@Å∞ qx ^Õ=Ù ã¨O`«ã≤OK≥#∞. ÉÏÉÏ `«##∞ *Ï˝<Õâ◊fiix
„áê~°OaèOK«∞=∞x Ü«∂*Ï˝Ñ≤OK≥#xÜ«Ú, `«#‰õΩ HÍ=Åã≤#^Õ^À Ü«∞k
^˘iÔH#xÜ«Ú, JѨÊ\˜#∞O_ç `å#∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÆ K«^Œ∞=QÆÅ #xÜ«Ú
J#∞H˘<≥#∞. uiy ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~° "≥Ú#Ô~Û#∞.
`å#∞ â◊~°}∞"Õ_≥#∞ Hõ#∞Hõ `«##∞ a_»¤QÍ<≥Oz, *Ï˝<Õâ◊fii K«^Œ∞=Ù@Ö’
`À_»Ê_»=Åã≤#^Œx ÉÏÉÏ#∞ "Õ_»∞H˘<≥#∞. Ñ‘eHõÅ∞ ^˘OyeOK«∞@
Ü«∞#QÍ<Õ"≥∂ ^Õ=Ù JѨÙÊ_»∞ „QÆÇ≤ÏOK≥#∞. ÉÏÅHõ~å=Úx „ѨtflOK«∞@ÜÕ∞
QÆ∞_»Ñ¤ e‘ HõÅ∞ ^˘OyeOK«∞@. ÉÏÉÏ Hõ\ì˜ "≥Y· i ~Ú+¨=ì Ú ÖË^∞Œ . U „Ѩâfl◊ HÔ #·
ã¨=∂^è•#=Ú WK«∞Û@‰õΩ `å"Õ∞ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_çi. W`«~°∞Å #_»∞QÆ∞@
ÉÏÉωõΩ W+¨ì=Ú ÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ #`«x ÉÏkèOz zH͉õΩ ÃÑ>ˇì#∞.
JkÜ«Ú#∞QÍHõ ~Ú`«~∞° Å #_»∞QƉΩõ O_» ÉÏÉÏ<Õ ã¨~fi° =Ú J_çy `≥eã≤H˘#
=ÅÜ«Ú#xÜ«Ú, x`«~∞° Å#∞ „ѨtflOK«∞@ x„+¨ÊÜ≥∂[#=∞xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞.
^Õ=Ù P u@¡#∞ Pj~åfi^Œ=ÚÅ∞QÆ ÉèÏqOz ã¨O`«∞+≤ì`À WO\˜H˜ É’Ü≥∞#∞.
P ã¨OQÆu Ü«∞O`«\˜`À ã¨=∂Ñ≤Î HÍÖË^Œ∞. ÉÏÉÏ K«^Œ∞=Ù=∞x Ü«∂*Ï˝Ñ≤Oz
T~°∞H˘#ÖË^Œ∞. XHõ ã¨O=`«û~°=Ú Ö’Ñ¨ÙQÍ ÉÏÉÏ ^Õ=Ù =^ŒÌ‰õΩ "≥o§ "åx
329
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
Ü«∞aè=$kú Hõ#∞Q˘<≥#∞. 1914= ã¨O=`«û~°=Ú U„Ñ≤Öò <≥Å 2= `Õn
QÆ∞~°∞"å~°=Ú L^ŒÜ∞« =Ú ÉÏÉÏ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ ™êH∆Í`«¯iOz ÃÑ· JO`«ã∞¨ ÖÎ ’
‰õÄ~°∞ÛO_ç ''*Ï˝<âÕ fi◊ i É’^èÑŒ _¨ ∞» K«∞#fl^• ÖË^• ?—— Ü«∞x Ü«∞_çQÔ #∞. ''ÖË^∞Œ ——
Jx ^Õ=Ù ["åaK≥Û#∞. N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
ÉÏÉÏ : WOHÍ Ü≥∞ѨÙÊ_»∞ `≥eã≤H˘<≥^Œ=Ù ?
^Õ=Ù HõO_»¡ `«_Ãç Ñ@∞ìH˘x ''h Hõ$Ѩ#∞ =i¬OѨx^Õ áê~åÜ«∞}=Ú
zH͉õΩQÍ #∞#flk, É’^èÑ Œ _ ¨ ∞» @ KåÖÏ Hõ+=
xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ K≥ѨÙÊK«∞<åfl#∞—— J<≥#∞.
ì¨ ÚQÍ #∞#flk. <Õ#∞ nxx N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
ÉÏÉÏ : K«^Œ∞=Ù#ѨÙÊ_»∞ h=Ù `˘O^Œ~° Ѩ_»∞K«∞<åfl=Ù. <å =ÚO^Œ~° #Å∞|k Ô~O_»= J^蕺ܫ∞=Ú
K«^∞Œ =Ù=Ú. <å ã¨=∞Hõ=∆ Ú# K«^∞Œ =Ù=Ú.
^Õ=Ù : Uq∞ K«^Œ∞==Öˇ#∞ ?
ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥O^Œ∞@#∞ =ÚO^Œ∞QÍ ã¨∂zOK«∞@† ~å=∞K«O„^Œ,
ÉÏÉÏ : J^蕺`«‡ K«^Œ∞=Ù=Ú. `å`åºHÀ`Õ áê\©Å∞Å =∞~°}=Ú `«Ñ≤ÊOK«∞@†
ѨÙã¨ÎHõ=Ú#∞ fã≤H˘x =K«∞Û@‰õΩ ^Õ=Ù "≥à‹§#∞. JO`«Ö’ "≥∞ʼnõΩ= ÅH©∆‡ÉÏ~Ú tO^Õ‰õΩ^•#=Ú† ÉÏÉÏ ã¨~°fir= "åºÑ≤
=zÛ HõO_»∞¡ `≥~°K≥#∞. D ^Œ$â◊º=Ú#∞ Ez# Ñ≤=∞‡@ ^Õ=ÙÔHO`«
Ü«∂#O^Œ=Ú, ã¨O`À+¨=Ú HõeÔQ<À K«^Œ∞=~°∞ÖË „QÆÇ≤ÏO`«∞~°∞ QÍHõ !
D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ `«=∞ ^ÕÇϨ =Ú#∞ KåeOz# =$`åÎO`«=Ú
#Å∞|kÜ≥ÚHõ@= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú =i‚`=« Ú.

abcdef
QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖÖ’ K≥Ñ≤Ê# bÅÅ∞, ÉÏÉÏ Hõ$Ѩܫ∞#∞ HÍOuKÕ
SÇ≤ÏHõ rq`«=∞O^Œe ÉèíÜ«∞=Ú <≥@∞Å „`Àã≤"ÕÜ«∞QÆÅ"≥∂, "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ
=∂~°æ=Ú <≥@∞¡ `≥eã≤H˘#QÆÅ"≥∂, =∞# Hõ+¨ì=ÚÅ#∞ ã¨O`À+¨=ÚQÍ <≥@∞¡
=∂~°ÛQÆÅ"≥∂ K≥ѨÙÊ#∞. ã¨^Œ∞æ~°∞x áê^•~°qO^Œ=ÚÅ#∞ [˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
H˘x#KÀ =∞# Hõ+=ì¨ ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. =∞~°}=Ú ^•x <≥[· =Ú#∞ HÀÖ’Ê=Ù#∞.
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ SÇ≤ÏHõ ^Œ∞óY=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞. Z=~°~Ú`Õ `«=∞ ˆH∆=∞=Ú#∞ HÀÔ~^Œ~À
"å~°∞ N ™ê~Ú bÅÅ#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ q#=Öˇ#∞. Jk "åi =∞#ã¨∞û#∞

Q Q
áê=#=Ú KÕÜÚ« #∞.
330 331
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥O^Œ∞@#∞ =ÚO^Œ∞QÍ ã¨∂zOK«∞@ :
K«^∞Œ =~°∞eO`«=~°‰Ωõ ÉÏÉÏ rq`« Hõ^ÅŒä #∞ qO\˜i. WѨÙÊ_»∞ "å~°∞
=∞Ǩã¨=∂kèx Z@∞¡ á⁄Ok~À q<≥^Œ~°∞QÍHõ. 1918 ÃãÃÑìO|~°∞ 28= `Õn#
ÉÏÉωõΩ H˘OK≥=Ú [fi~°=Ú `«yÖˇ#∞. [fi~°=Ú Ô~O_»∞ =¸_»∞
k#=ÚÅ∞O_≥#∞. HÍx J@∞ `«~°∞"å`« ÉÏÉÏ Éè’[#=Ú =∂<≥#∞.
JO^Œ∞KÕ`« „Hõ=∞=ÚQÍ |ÅÇ‘Ï#∞Öˇ·i. 17= ~ÀA J#QÍ 1918=
ã¨O=`«û~°=Ú JHÀì|~ü 15= `Õn =∞OQÆà◊"å~°=Ú 2–30 QÆO@ʼnõΩ ÉÏÉÏ
Éè∫uHõ â◊s~°=Ú#∞ q_çzi. D q+¨Ü«∞=Ú#∞ Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚʼnõΩ
=ÚO^Õ ÉÏÉÏ ã¨∂zOzi QÍx, Ü«∞k Ü≥∞=iH˜ É’^èÑŒ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . Jk ~Ú@∞¡
[iÔQ#∞. 1916= ã¨O. q[Ü«∞^Œâ◊q∞<å_»∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú „QÍ=∞=ÚÖ’x
"å~°O^Œ~°∞ ã‘"≥∂Å¡OѶ¨∞# "≥Ú#iÛ uiy =K«∞ÛK«∞O_»QÍ ÉÏÉÏ Ç¨Ï~îå`«∞ÎQÍ
HÀáÈ„k‰õΩÖÎ i·ˇ . ã‘"∂≥ Å¡OѶ∞¨ # =∞#QÍ „QÍ=∞Ѩ٠ã¨iǨÏ^Œ∞#Ì ∞ ^•@∞@. ÉÏÉÏ
`«=∞ `«ÅQÆ∞_»¤, HõѶ¨h, ÅOQÀ\© fã≤ "åxx zOz =ÚO^Œ∞#fl ^èŒ∞xÖ’xH˜
qã¨i"≥z· i. nx =¸Å=ÚQÍ ^è∞Œ x Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ =∞O_»*ÁK≥Û#∞. P HÍOuÖ’
ÉÏÉÏ q∞H˜¯e „ѨHÍtOK≥#∞. ÉÏÉÏ JHõ¯_» kQÆO|~°∞Öˇ· xÅz Zé]QÍ
=∞O_»∞K«∞#fl HõO_»¡`À aQÆæ~°QÍ W@∞¡ J~°K≥#∞. ''WѨÙÊ_»∞ ã¨iQÍ QÆ=∞xOz
<Õ#∞ Ç≤ÏO^Œ∞=Ù<À, =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞_»<À K≥ѨÙÊ_»∞——. JK«@#∞#fl „Ѩu"å_»∞
QÆ_Q» _Æ » =}H˜áÈÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ áÈ=Ù@ HÔ =fi~°∞#∞ ™êǨÏã≤OK«ÖHË áõ È~Úi.
H˘O`«¿ãѨ\H˜ ˜ ÉèÏQÀl tO^Õ (‰õΩ+¨µ~ª ÀQÆ Éè‰í Ωõ _Î ∞» ) ^è~·≥ º° =Ú`À ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ É’~Ú
ÅOQÀ\©x Hõ\˜ì ~Ú@¡<≥#∞. ''ÉÏÉÏ ! ã‘"≥∂Å¡OѶ¨∞#=Ú<å_»∞ W^ŒO`«Ü«Ú
<Õq∞——? ''D~ÀA <å ã‘"≥∂Å¡OѶ¨∞#=Ú—— J#∞K«∞ ÉÏÉÏ ã¨@HÍ`À <ÕÅÃÑ·
Q˘>ˇì#∞. ÉÏÉÏ ~å„u 11 QÆO@Å=~°‰õΩ âßOuOK«ÖË^Œ∞. P ~å„u Kå=_ç
Ü«Ú`«û==Ú [~°∞QÆ∞<À ÖË^À Ü«∞x Ü«∞O^Œ~°∞ ã¨Oâ◊~ÚOzi. XHõ QÆO@
`«~°∞"å`« ÉÏÉÏ =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ =K≥Û#∞. ZѨÊ\˜=Öˇ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ "Õã≤H˘x
Q Q
Kå=_ç Ü«Ú`«û==Ú#‰õΩ `«Ü«∂~°Ü≥∞º#∞. D q^èŒ=ÚQÍ ÉÏÉÏ `å=Ú
332
42= J^蕺ܫ∞=Ú
^Œã~¨ å<å_»∞ ã¨=∂kè K≥O^Œ∞^Œ∞=∞x ã¨∂zOzi QÍx Ü«∞k Ü≥∞=iH˜ J~°=÷ Ú
HÍÖË^Œ∞. kQÆ∞= q=iOz# „ѨHÍ~°=Ú ÉÏÉÏ =∞iÜ≥ÚHõ¯ ã¨∂K«# QÆ∂_»
KÕãi≤ .
~å=∞K«O„^Œ, `å`åºHÀ`Õ áê\©à◊§ =∞~°}=Ú `«Ñ≤ÊOK«∞@ :
Wk [iy# H˘O`«HÍÅ=Ú Ñ≤=∞‡@ ~å=∞K«O„^Œ áê\©Å∞ f„==ÚQÍ
[|∞ƒÑ¨_#≥ ∞. J`«_∞» KåÖÏ ÉÏ^èÑŒ _¨ #≥ ∞. Jxfl B+¨^=Œè ÚÅ∞ LѨÜ∂≥ yOK≥#∞
QÍx, Jq QÆ∞}=Ú x=fiÖË^∞Œ . x~åâ◊ K≥Ok, Kå=Ù‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞O_≥#∞.
XHõ<å_»∞ #_çˆ~~Ú ÉÏÉÏ Ü«∞`«x kO_»∞ =^ŒÌ xÅK≥#∞. áê\©Å∞ ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅ∞ Ѩ@∞ìH˘x, ''<Õ#∞ <å rq`«=ÚÃÑ· Pâ◊ =^ŒÅ∞H˘<åfl#∞. <Õ<Ñ≥ Ù¨ Ê_∞»
=∞~°}˜OK≥^Œ<À ^ŒÜ«∞KÕã≤ K≥ѨÙÊ_»∞—— J<≥#∞. ^•H˜∆}º=¸iÎÜ«∞QÆ∞ ÉÏÉÏ
''h"å`«∞~°Ñ_¨ =» ^Œ∞,Ì h Kå=Ù p\˜ fã≤"ãÕ u≤ x ! `«fi~°Ö’ ÉÏQÆ∞Ѩ_^≥ =Œ Ù HÍx,
`å`åºHÀ`Õ áê\©Å∞ QÆ∂iÛ ã¨Oâ◊~ÚOK«∞K«∞<åfl#∞. J`«_∞» â◊Hõ ã¨O. 1840
(1918) q[Ü«∞^Œâq◊ ∞ <å_»∞ =∞~°}O˜ K«∞#∞. Wk Ü≥∞=iH˜x `≥eÜ«∞hÜ«∞‰õΩ.
í ∞« Ѩ_∞» #∞—— Jxi. ~å=∞K«O„^Œ
"åxH˜ ‰õÄ_» K≥Ñʨ =^Œ∞,Ì K≥ÑÊ≤ #KÀ q∞H˜¯e ÉèÜ
^•^• [|∞ƒ ‰õΩkÔ~#∞. HÍx Ü«∞`«_∞» `å`åºQÆ∂iÛ ã¨Oâ◊~ÚOK«∞K«∞O_≥#∞.
UÅ# ÉÏÉÏ =∂@‰õΩ u~°∞QÆ∞ÖË^∞Œ Hõ#∞Hõ `å`åº ~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅÖ’
=∞~°}=Ú K≥O^Œ∞##∞H˘<≥#∞. nxx ~°Ç¨Ï㨺=ÚQÍ #∞OK≥#∞. Z=iH˜x
`≥eÜ«∞hÜ«∞ÖË^∞Œ HÍx, ÉÏÖÏ+≤OÑ≤H˜ =∂„`«"∞Õ K≥ÃÑÊ#∞. ~å=∞K«O„^Œ áê\©Å∞,
ÉÏÖÏ+≤OÑ≤ D ~Ú~°∞=Ù~°∞ =∂„`«"Õ∞ `å`åº QÆ∂iÛ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞K«∞O_çi.
~å=∞K«O„^Œ ^•^• `«fi~°Ö’ „ѨH¯õ #∞O_ç ÖËz #_»∞=™êÔQ#∞. HÍÅ=Ú
"ÕQÆ=ÚQÍ Hõ^ŒeáÈÜ≥∞#∞. 1918 ÉèÏ„^ŒÑ¨^Œ=Ú =ÚyÃã#∞. Pâ◊fiÜ«Ú[
=∂ã¨=Ú ã¨g∞Ñ≤OK«∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ =∂@ „ѨHÍ~°=Ú `å`åº [|∞ƒÑ¨_#≥ ∞.
=∞OK«=Ú |>ˇì#∞. JO^Œ∞KÕ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#ÔH· ~åÖˉõΩO_≥#∞. ÉÏÉÏ
‰õÄ_» [fi~°=Ú`À #∞O_≥#∞. `å`庉õΩ ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ ѨÓiÎ qâßfiã¨=ÚO_≥#∞.
ÉÏÉÏ NǨÏix ѨÓiÎQÍ #q∞‡Ü«ÚO_≥#∞. ^≥·="Õ∞ "åi ~°Hõ∆‰õΩ_»∞. `å`åº
~ÀQÆ=Ú JkèHõ=∞Ü≥∞º#∞. J`«_»∞ Hõ^ŒÅÖËHõáÈÜ≥∞#∞. ZšѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ<Õ
333
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
㨇iOK«∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ Ñ¨iã≤÷u ‰õÄ_» H©∆}˜OK≥#∞. q[Ü«∞^Œâ◊q∞
ã¨g∞Ñ≤OK«∞K«∞O_≥#∞. ~å=∞K«O„^Œ ^•^•Ü«Ú, ÉÏÖÏ+≤OÑ≤ÜÚ« `å`åºQÆ∂iÛ
q∞QÆ∞Å ÉèíÜ«∞Ѩ_çi. "åi â◊s~°=ÚÅ∞ =}Hõ*ÁK≥Û#∞. â◊s~°=∞O`«Ü«Ú
K≥=∞@Å∞ Ѩ>ˇì#∞. ÉÏÉÏ #∞_çq# „ѨHÍ~°=Ú `å`åº Kå=Ù ^ŒQÆæ~°‰õΩ =K≥Û
##∞H˘xi. q[Ü«∞^Œâ◊q∞ ~å<Õ =K≥Û#∞. `å`åº <å_ç |ÅÇ‘Ï#=∞Ü≥∞º#∞.
`«fi~°Ö’ „áê}=Ú q_»∞K«∞#x Ü«∞#∞H˘xi. WO`«Ö’ Q˘Ñ¨Ê qO`« [iÔQ#∞.
`å`åº xÅK≥#∞, J`«x =∞~°}=Ú `«ÃÑÊ#∞. J`«xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ ÉÏÉÏ
^ÕÇϨ `åºQÆ=Ú KÕÃã#∞. "åiÖ’ "å~°∞ =∞~°}=Ú =∂~°∞ÛH˘#fl@∞¡ QÆxÑ≤OK≥#∞.
ÉÏÉÏ `«# „áê}=Ú#∞ `å`åº HÀã¨=∞iÊOK≥#x [#∞Å#∞H˘xi. ÉÏÉÏ
Ü≥∞O^Œ∞H˜@∞¡ KÕÃã<À ÉÏÉψH `≥eÜ«Ú#∞. "åi Hõ$`«º=ÚÅQÀK«~°=ÚÅ∞.
Wqfi^èŒ=ÚQÍ ÉÏÉÏ `«=∞ ã¨=∂kèx ã¨∂zOzi. `«=∞ ¿Ñ~°∞‰õΩ |^Œ∞Å∞
`å`åº ¿Ñ~°∞ `≥eÑ≤i.
P =∞~°∞ã¨\˜ Ü«Ú^ŒÜ«∞=Ú J#QÍ JHÀì|~ü 16= `Õn# ѨO_»s
ѨÙ~°=ÚÖ’ ^•ã¨Q} Æ ∞‰õΩ ÉÏÉÏ ã¨fiѨfl=Ú# ™êH∆Í`«¯iOz ~Ú@¡xi. ''=∞ã‘^∞Œ
‰õÄeáÈ~Ú#k. =~°Î‰õΩÅ∞ ##∞fl KåÅ zH͉õΩ ÃÑ\˜ìi. Hõ#∞Hõ P ã¨÷Å=Ú#∞
q_çz ÃÑ\ì̃<å#∞. D ã¨OQÆu h‰õΩ `≥eÜ«∞*ËÜ«Ú@ÔH· =zÛ<å#∞. "≥O@<Õ
Ü«∞Hõ¯_»‰Ωõ á⁄=Ú‡. ##∞fl Kåe#xfl ѨÙ+¨Ê=ÚÅKÕ QÆÑÙ¨ Ê=Ú——. +≤i_ô #∞Oz
=zÛ# L`«~Î =° Ú =Å# ‰õÄ_» ^•ã¨Q} Æ ∞H© ã¨OQÆu ^≥eÃã#∞. J`«_∞» "≥O@<Õ
t+¨µºÅ`À +≤i_ôH˜ KÕÔ~#∞. Éèí[# H©~°Î# „áê~°OaèOK≥#∞. ÉÏÉÏ#∞ ã¨=∂kè
KÕÜÚ« @‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~À[O`«ÜÚ« ÉèQí =Æ <åfl=∞㨇~°} KÕÃã#∞. ÉèQí =Æ <åfl=∞
㨇~°} KÕÜ«ÚK«∞ <˘Hõ K«Hõ¯x ѨÙ=ÙfiŠǨ~°=Ú#∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ „QÆ∞zÛ
^•xx ÉÏÉÏ ã¨=∂kèÃÑ· "ÕÃã#∞. ÉÏÉÏ ¿Ñ~°∞`À J#fl^•#=Ú KÕÃã#∞.
ÅH©∆‡ÉÏ~Ú tO^Õ‰õΩ ^•#=Ú :
^Œã~¨ å ÖË^• q[Ü«∞^Œâq◊ ∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ Q˘Ñ¨Ê â◊√Éèãí =¨ ∞Ü«∞=Ú. D
k#=Ú# ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥O^Œ∞@‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#∞@ q∞QÆ∞Å ã¨=º=ÚQÍ
Q
#∞#flk. H˘xfl k#=ÚÅ #∞O_ç "å~°∞ "åºkè„QÆã¨∞ÎÅ∞QÍ #∞O_çi. ֒ѨÅ
334
42= J^蕺ܫ∞=Ú
=∂„`«=Ú Ñ¨Ó~°‚ K≥`
· #« ∞ºÅ∞QÍ #∞O_çi. z=i ã¨=∞Ü«∞=∞ѨÙÊ_»∞ ǨÏ~îå`«∞QÎ Í
Z=i ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú ÖˉΩõ O_», ÖËz ‰õÄ~°∞ÛO_ç =∞Oz ã≤u÷ Ö’ #∞#fl@∞¡ QÆ#Ѩ_iç .
JáêÜ«∞ã≤÷u ^•\˜#^Œx, ÉÏÉÏ HÀÅ∞H˘#∞K«∞O_≥#x Ü«∞O^Œ~°#∞H˘xi.
`å=Ú `«fi~°Ö’ ã¨=∂kè K≥O^≥^=Œ ∞x ÉÏÉωõΩ `≥eÜ«Ú#∞, HÍ# ÅH©‡∆ ÉÏ~Ú
tO^Õ‰õΩ H˘O`« „^Œ=º=Ú#∞ ^•#=Ú KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘xi.
ÉÏÉÏ ã¨~°fir="åºÑ≤ :
D ÅH©‡∆ ÉÏ~Ú tO^Õ ^è#Œ =O`«∞~åÅ∞, ã¨∞QÆ∞}=u. ~å„uO|=à◊√§
P"≥∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ ÉÏÉÏ ¿ã= KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. ~å„u ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ ÉèíHõÎ
=∞ǨÏÖÏûѨu, `å`åº, ÅH©∆‡ÉÏ~Ú tO^Õ `«Ñ¨Ê `«k`«~°∞Öˇ=fi~°∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’
HÍÅ∞ÃÑ@∞ì@ HÍ[˝ ÖˉΩõ O_≥#∞. XHõ<å_»∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ÉÏÉÏ =∞ã‘^∞Œ Ö’
`å`åº`À ‰õ Ä ~˘ÛxÜ« Ú O_» Q Í ÅH© ∆ ‡ ÉÏ~Ú tO^Õ =zÛ ÉÏÉωõ Ω
#=∞㨯iOK≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞, ''F ÅH©∆‡ ! <å‰õΩ KåÅ PHõe
"ÕÜÚ « K«∞#flk——. "≥O@<Õ Ü«∂"≥∞ ÖËz ''H˘OK≥=Ú ã ¿ áêQÆ∞=Ú. <Õ#∞
`«fi~°Ö’ ~˘>ˇ# ì ∞ nã≤H˘x =K≥Û^—Œ — #<≥#∞. Jx# „ѨHÍ~°=Ú P"≥∞ `«fi~°QÍ
~˘>ˇ,ì ‰õÄ~° fã≤H˘x =zÛ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ∞ÃÑ>ˇ#ì ∞. ÉÏÉÏ ^•xx JO^Œ∞H˘x
Ü≥ÚHõ ‰õΩHõ¯‰õΩ "ÕÃã#∞. ÅH©∆‡ÉÏ~Ú ~Ú@¡_çÔQ#∞. ''WkÜÕ∞q∞ ÉÏÉÏ !
<Õ#∞ Ѩ~°∞ÔQuÎH˘x áÈ~Ú <å KÕ`«∞ÖÏ~° h H˘~°‰õΩ ~˘>ˇì KÕã≤ux. h=Ù
^•xx H˘OK≥"≥∞ÿ##∞ u#Hõ ‰õΩHõ¯‰õΩ "Õã≤uq. J#=ã¨~°=ÚQÍ <å‰õΩ
„â◊=∞ HõÅ∞QÆ*Ëã≤uq——. JO^Œ∞‰õΩ ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ ã¨=∂^è•#q∞K≥Û#∞.
''J#=ã¨~°=ÚQÍ qKåiOK≥^Œ"ÕÅ ? ‰õΩHõ¯ Ü«∂Hõe n~°∞Û@ <å Ü«∂Hõe
n~°∞Û@ =O\˜k. ‰õΩHõ¯‰õΩ ‰õÄ_» P`«‡ QÆÅ^Œ∞. „áê}∞Å∞ "Õ~∞° HÍ=K«∞Û#∞.
HÍx JO^Œi Ü«∂Hõe Ü≥ÚHõ\˜ÜÕ∞. H˘O^Œ~°∞ =∂\Ï¡_»QÆÅ~°∞. H˘O^Œ~°∞
=¸QÆ"åx=Öˇ =∂\Ï¡_Ö» ~Ë ∞° . Z=~°~Ú`Õ Ü«∂Hõe`À #∞#fl"åiH˜ Éè’[#=Ú
ÃÑ>ˇì^Œ~À "å~°∞ <å‰õΩ J#fl=Ú ÃÑ\˜ì#>Ë¡. nx<Õ Q˘Ñ¨Ê huQÍ Z~°∞QÆ∞=Ú——.
Wk KåÅ z#fl q+¨Ü∞« =ÚQÍx, ÉÏÉÏ ^•x =Å¡ Q˘Ñ¨Ê P^蕺u‡Hõ ã¨`º« =Ú#∞
É’kèOz, W`«~°∞Å ÔH\˜ì ÉÏ^èŒÜ«Ú HõÅ∞QƉõΩO_» x`«º rq`«=ÚÖ’ ^•xx
Q
335
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
PK«~°}Ö’ ÃÑ@∞ì@ Z@∞Ö’ K«∂Ñ≤Ozi. P<å\˜#∞O_ç ÅH©∆‡ÉÏ~Ú ~˘>ˇì,
áêÅ∞ ÉèíHÎ̃ „¿Ñ=∞Å`À ÉÏÉωõΩ ÃÑ@∞ìK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ "≥∞K«∞ÛH˘x Ü≥∞O`À
„¿Ñ=∞`À u#∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. JO^Œ∞Ö’ H˘O`« `å#∞ ux q∞QÆ`«
~å^è•Hõ$+¨‚=∂~ÚH˜ ѨOѨÙK«∞O_≥#∞. P"≥∞ ÉÏÉÏ Éèí∞HõÎâı+¨=Ú<Õ Ü≥∞šѨÙÊ_»∞
u#∞K«∞O_≥#∞. D ~˘>ˇì Hõ^äŒ#∞ q+¨Ü«∂O`«~°=ÚQÍ ÉèÏqOK«~å^Œ∞.
nxx|\˜ì ÉÏÉÏ ã¨~°fir=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ_»x `≥eã≤H˘#QÆÅ=Ú. ÉÏÉÏ
ã¨~fi° "åºÑ≤, Kå=٠ѨÙ@∞ìHÅõ ∞ ÖËx"å~°∞, J=∞~°∞Å∞.
ÉÏÉÏ ÅH©∆‡ÉÏ~Ú ¿ã=Å#∞ [˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘xi. P"≥∞#∞
=∞~°K^≥ ~ÔŒ @∞¡ ? ÉÏÉÏ `«# Éè∫uHõ â◊s~°=Ú#∞ q_»∞K«∞#ѨÙÊ_»∞ `«# *Ë|∞Ö’
KÕ~ÚÃÑ\˜ì Ü≥ÚHõ™êi 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞, ~ÚOH˘Hõ™êi 4 ~°∂áêÜ«∞Å∞ "≥Ú`«=Î Ú
9 ~°∂áêÜ«∞Å∞ fã≤ ÅH©‡∆ ÉÏ~Ú H˜zÛi. D ã¨OYº 21= J^蕺ܫ∞=ÚÖ’x
#=q^èŒ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ `≥eÜ«∞*ËÜÚ« #∞. ÖË^• Wk ã‘"∂≥ Å¡OѶ∞¨ # ã¨=∞Ü«∞=Ú#
xK«∞Û ^ŒH˜∆} Ü«∞#∞H˘#=K«∞Û#∞. ÅH©∆‡ÉÏ~Ú tO^Õ ^èŒ#=O`«∞~åÅQÆ∞@KÕ
<å"≥∞‰õΩ ^è#Œ =∞=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ ÉÏÉÏ P"≥∞‰õΩ =ÚYº=ÚQÍ #=q^èŒ
42= J^蕺ܫ∞=Ú
ÖˉõΩO_çi† ÉÏÉÏ =∂@#∞ [=^•@ÖˉõΩO_çi. =∞#ã¨∞û#O^Œ∞ W+¨ì=Ú
ÖË#ѨÊ\˜H˜ "å~°∞ áÈÖËHõ áÈÖËHõ =∞ã‘^Œ∞ q_çz áÈ~Úi. ÉÏÉÏ ã≤÷u
Ü«∞áê~°Hõ~°=ÚQÍ #∞O_≥#x "åiH˜ `≥eÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ "å~°∞ ÉÏÉÏ#∞
=∞~°∞=‰õΩO_çi. "å~°∞ Éè’[#=Ú#‰õΩ ‰õÄ~°∞ÛO_çˆ~ HÍx "åi =∞#ã¨∞û
ÉÏÉÏÃÑ· #∞O_≥#∞. "å~°∞ Éè’[#=Ú Ñ¨ÓiÎ KÕÜ«∞Hõ =Ú#∞¿Ñ ÉÏÉÏ `«=∞
Éè∫uHõ â◊s~°=Ú#∞ q_çK#≥ x "å~°Î =K≥Û#∞. Éè’[#=ÚÅ#∞ q_çz Ü«∞O^Œ~∞°
=∞ã‘^∞Œ ‰õΩ Ѩ~∞° QÔ uÎi. |Ü«∂r JáêÊHÀ`ÕÃÑ· ÉÏÉÏ ^ÕÇϨ =Ú Xiy Ü«ÚO_≥#∞.
"å~°∞ <ÕÅÃÑ· QÍx `«=∞ QÆ^ÃÌ≥ Ñ· QÍx Ѩ_Ö» ^Ë ∞Œ , `«=∞ ã¨Å÷ =ÚÖ’ „ѨâßO`«=ÚQÍ
QÆ∂~°∞ÛO_ç `«=∞ KÕu`À ^•#=Ú KÕÜ«ÚK«∞ â◊s~°=Ú q_çzi. Ü≥∂QÆ∞Å∞
â◊s~°=Ú ^èŒiOz ÜÕ∞^À Ѩxg∞^Œ Éèí∂Ö’Hõ=Ú#‰õΩ =`«∞Î~°∞. Jk <≥~°"Õi#
Ñ≤=∞‡@ "åÔ~O`« <≥=∞‡kQÍ#∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ#∞ J=`«iOz~À Ü«∞O`«
âßO`«=ÚQÍ "≥ো ^Œ~∞° .
#Å∞|kÔ~O_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ QÆ∂iÛ É’kèOzÜ«ÚO_»=K«∞Û#∞. ÉèÏQÆ=`«=Ú UHÍ^Œâã◊ ¯¨ O^è=Œ Ú
^Œâ◊=∂^蕺ܫ∞=ÚÖ’ P~°= â’¡Hõ=Ú Ñ¨Ó~åfi~°ú=Ú# 5, L`«Î~å~°ú=Ú#
4 q^èŒ=ÚÅ ÉèíH˜Î K≥ѨÊ|_çÜ«Ú#flk. ÉÏÉÏ D „ѨHÍ~°=ÚQÆ "≥Ú^Œ@ 5,
`«^∞Œ Ѩi 4 "≥Ú`«=Î Ú 9 ~°∂áêÜ«∞Å∞ WK≥Û#∞. XHõ `˘q∞‡^ÕHÍHõ `˘q∞‡kH˜
Z<ÀflÔ~@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÅH©∆‡ÉÏ~Ú KÕug∞^Œ∞QÍ =ºÜ«∞"≥∞ÿ#q. HÍx ÉÏÉÏ
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
~ÚzÛ# D `˘q∞‡k ~°∂áêÜ«∞Å <å"≥∞ Ü≥∞#fl\˜H˜ =∞~°∞=^Œ∞. â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
q∞H˜¯e *ÏQÆ~∂° Hõ`« =∞iÜ«Ú Ñ¨Ó~°K‚ `
·≥ #« º=Ú HõeyÜ«ÚO_»∞ ÉÏÉÏ
Ü«∞=™ê#HÍÅ=∞O^Œ∞ ‰õÄ_» `«y# *Ï„QÆ`«Î Ѩ_≥#∞. `«# Éèí‰õΩÎÅÃÑ· QÆÅ
„¿Ñ=∂#∞~åQÆ = ÚÅ Ü« ∞ O^Œ ∞ `« Q Æ ∞ ÖÁ¯#‰õ Ω O_» ∞ #@∞¡ , "å~° O ^Œ i x
ÖËzá⁄=∞‡xi. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ,ü ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ |∂\© "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞
=∞ã‘^∞Œ #O^Œ∞ PO^Àà◊#`À ÉÏÉÏ#∞ QÆxÃÑ@∞ìH˘xÜ«ÚO_çi. HÍx ÉÏÉÏ

Q Q
"åix "å_®‰õΩ É’~Ú Éè’[#=Ú KÕã≤ ~°O_»xi. "å~°∞ ÉÏÉÏ#∞ q_»∞=
336 337
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
~Ô O_»= áê~åÜ«∞}=Ú Ñ¨ÓiÎKÃÕ ã#∞. Dq^è=Œ ÚQÍ 11 k#=ÚÅ∞ QÆ_K» #≥ ∞.
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
43, 44 J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥O^Œ∞@ – =ÚO^Œ∞QÍ ã¨<åflǨÏ=Ú† W@∞Hõ~å~Ú q~°∞QÆ∞@†
72 QÆO@Å ã¨=∂kè† ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ *’Q∑ ã¨<åºã¨=Ú† J=∞$`« `«∞ź=∞QÆ∞
ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞† <Õ##QÍ <≥=~°∞ ?
43 =∞iÜ«Ú 44 J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞ ‰õÄ_» ÉÏÉÏ â◊s~° `åºQÆ=Ú
KÕã#≤ Hõ^<Œä Õ =i‚OK«∞#q Hõ#∞Hõ "å\˜<˘HõKÀ@ KÕ~∞° Û@ [iy#k.
=ÚO^Œ∞QÍ ã¨<åflǨÏ=Ú :
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅÖ’ <≥=~Ô #· =∞~°}O˜ K«∞@‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞#flѨÙÊ_»∞, =∞`«
„QÆO^äŒ=ÚÅ∞ K«kq qxÑ≤OK«∞@ ™ê^è•~°}ÏKå~°=Ú. UÅ# „ѨѨOK«
q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç J`«x =∞#ã¨∞û#∞ =∞~°eOz ÉèíQÆ=kfi+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞
b#"≥Ú#iÛ#KÀ #`«_∞» Ѩ~=° Ú#∞ ã¨ÇϨ [=ÚQÍ#∞ ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
ѨsH˜∆#‡Ç¨~åA „ÉÏǨχ} |∞∞+≤ÉÏÅ∞xKÕ â◊Ñ≤OѨ|_ç, "å~°=Ú ~ÀAÅÖ’
K«xáÈ=Ù@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞#flѨÙÊ_»∞ Q˘Ñ¨ÊÜ≥∂y Ü«∞QÆ∞ â◊√‰õΩ_»∞ ÉèÏQÆ=`«
ѨÙ~å}=Ú#∞ P "å~°=ÚÖ’ É’kèOK≥#∞. D JÉèϺã¨=Ú WѨÊ\˜H˜x
JÀÅ"å@∞Ö’ #∞#flk. K«xáÈ=Ù@‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞#fl"åiH˜ w`«, ÉèÏQÆ=`«=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ K«kq qxÑ≤OK≥^Œ~°∞. HÍx, ÉÏÉÏ ÉèíQÆ=O`«∞x
Q Q
Ü«∞=`å~°=∞QÆ∞@KÕ "åiHõ\kì˜ Ü«∞=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . HÍx, ÉÏÉÏ ~Ú`«~∞° ʼnõΩ
338
43, 44= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
P^Œ~°≈=ÚQÍ #∞O_»∞@‰õΩ D Ü«∞Å"å@∞#∞ áê\˜Ozi. `«fi~°Ö’<Õ
^ÕǨÏ`åºQÆ=Ú KÕÜ«∞#∞<åfl=∞x `≥eÜ«∞QÆ<Õ "å~°∞ =*ËÜ«∞#∞ <å`«x aez
~å[q[Ü«∞=∞#∞ „QÆO^ä=Œ Ú#∞ áê~åÜ«∞} KÕÜÚ« =∞xi. J`«_∞» "å~°=ÚÖ’
„QÆO^äŒ=Ú <˘Hõ™êi ѨiîOK≥#∞. uiy ^•xx K«^Œ=Ù=∞x ÉÏÉÏ
Ü«∂*Ï˝Ñ≤OѨQÍ J`«_»∞ ~å„uO|=à◊√§ ^•xx K«kq =¸_»∞ k#=ÚÅÖ’
J`«_»∞ uiy 3 ~ÀAÅ∞ K«kq Ü«∞Åã≤áÈÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ J`«xH˜ ÃãÅqzÛ
á⁄=∞‡<≥#∞. ÉÏÉÏ <≥=∞‡kQÍ #∞O_ç P`å‡#∞ã¨O^è•#=ÚÖ’ =Úxy z=i
Hõ}
∆ =Ú#Hõ~Ú Ü≥∞^Œ∞~°∞ K«∂K«∞K«∞O_çi.
~Ô O_»∞ =¸_»∞ k#=ÚÅ∞ =ÚO^Œ∞#∞O_ç ÉÏÉÏ „QÍ=∞=Ú |Ü«∞@‰õΩ
áÈ=Ù@, aèHÍ∆ @#=Ú KÕÜÚ« @ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∂x =∞ã‘^∞Œ Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO_çi.
z=~° =~°‰Ωõ ÉÏÉÏ K≥` · #« º=Ú`À #∞O_ç, JO^Œix ^è~·≥ º° =ÚQÍ #∞O_»∞_»x
ã¨ÅǨ WzÛi. "åÔ~ѨÙÊ_»∞ áÈÜ≥∞^Œ~À Z=iH˜ `≥eÜ«∞hÜ«∞ÖË^∞Œ . „Ѩuk#=Ú
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ∞« , N=∂<£ |∂\©ÜÚ« "åi`À Hõeã≤ =∞ã‘^∞Œ Ö’ Éè’[#=Ú
KÕÜÚ« K«∞O_≥_"ç å~°∞. P<å_»∞ (1918 JHÀì|~°∞ 15= `åsY∞) Ǩ~°u Ñ≤=∞‡@
"åix "åi "åi |ã¨Å‰õΩ É’~Ú Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú=∞xi. J~Ú##∞
H˘O`«=∞Ok ÅH©‡∆ ÉÏ~Ú tO^Õ, ÉèÏQÀltO^Õ, ÉÏÜ«∂l, ÅHõ‡∆ }ü ÉÏÖÏ+≤OÑ≤,
<å<å™êÃÇÏ|∞ x"≥∂<£Hõ~ü Ü«∞Hõ¯_»<Õ Ü«ÚO_çi. kQÆ∞= "≥∞@¡g∞^Œ âߺ=∂
‰õÄ~˘ÛxÜ«ÚO_≥#∞. ÅH©‡∆ ÉÏ~Ú tO^Õ‰Ωõ 9 ~°∂áêÜ«∞Å#∞ ^•#=Ú KÕã#≤
Ñ≤=∞‡@, ÉÏÉÏ `«# HÍã¨Å÷ =Ú (=∞ã‘^∞Œ ) ÉÏQÆÖ^Ë xŒ Ü«Ú, JO^Œ∞KÕ`« `«##∞
~åu`À Hõ\˜ì# |∂\© "Õ∞_» Ö’xH˜ nã≤H˘x áÈ~Ú# #K«@ ÉÏQÆ∞QÍ
#∞O_»∞#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. D `«∞kѨÅ∞‰õΩ ÖÏ_»∞K«∞ ÉÏÉÏ |Ü«∂r
`å`åºHÀ`ÕÃÑ· Xiy „áê}=ÚÅ∞ q_çK≥#∞. ÉèÏQÀr nxx QÆxÃÑ>ˇì#∞.
kQÆ∞=‰‰õÄ~˘ÛxÜ«Ú#fl <å<å™êÃÇÏ|∞ x"≥∂<£Hõ~ü‰õΩ D ã¨OQÆu K≥ÃÑÊ#∞.
<å<å™êÃÇÏ|∞ hà◊√§ `≥zÛ ÉÏÉÏ <À\˜Ö’ áÈÃã#∞. Jq |Ü«∞@‰õΩ =K≥Û#∞.
J`«_»∞ aQÆæ~°QÍ ''F ^Õ"å !—— Ü«∞x Ü«∞~°K≥#∞. JO`«Ö’ ÉÏÉÏ HõO_»∞¡
`≥~°z "≥∞Å¡QÍ ''P—— ! Ü«∞<≥#∞. ÉÏÉÏ `«=∞ Éè∫uHõ â◊s~°=Ú#∞ q_çz
ÃÑ>ˇ#ì x `ÕeáÈÜ≥∞#∞.
339
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥O^≥##∞ ã¨OQÆu +≤i_ô „QÍ=∞=ÚÖ’ HÍiÛK«∞Û=Öˇ
"åºÑ≤OK≥#∞. „Ѩ[ÅO^Œ~°∞ „ã‘ÎÅ∞, ѨÙ~°∞+¨µÅ∞, a_»¤Å∞ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ áÈ~Ú
ÜÕ∞_»fi™êyi. H˘O^Œ~∞° aQÆ~æ Q° Í <Õ_Ûç i. H˘O^Œ~∞° g^ä∞Œ ÅÖ’ <Õ_∞» ÛK«∞O_çi.
H˘O^Œ~°∞ `≥eq`«Ñ≤Ê Ñ¨_çi. JO^Œi HõO_»¡ #∞O_ç hà◊√§ HÍÅ∞=Å =Öˇ
áê~°∞K«∞O_≥#∞. JO^Œ~∞° #∞ qKå~°„QÆã∞¨ ÅÎ ~Úi.
H˘O^Œ~∞° ™ê~ÚÉÏÉÏ K≥ÑÊ≤ # =∂@Å∞ *Ï˝ÑH¨ =õ Ú KÕãH≤ ˘# "≥Ú^Œe_çi.
=Ú#∞=ÚO^Œ∞ Zxq∞^ÕO_»¡ ÉÏÅ∞xQÍ „Ѩ`«ºHõ∆=∞Ü≥∞º^Œ#x ÉÏÉÏ `«=∞
Éè‰í Ωõ ÅÎ `À K≥ÑÊ≤ ~°x Ü≥ÚHõ~x° i. Wq Ü≥∂wâ◊fi~°∞x "å‰õΩ¯Å∞ Hõ#∞Hõ <≥=fi~°∞#∞
ã¨O^ÕÇ≤ÏOѨ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. UÅ# Hõ$ëê‚=`å~°=ÚÖ’ N =∞Ǩq+¨µ‚g HÍ~°º"Õ∞
Ü≥Ú#Ô~Û#∞. ã¨∞O^Œ~° â◊s~°=Ú`À, PÜ«Ú^è=Œ ÚÅ∞ QÆÅ K«`∞« ~°∞ƒù[=ÚÅ`À,
NHõ$+¨µ‚_»∞ ^ÕqH©^ÕqH˜ HÍ~åQÍ~°=Ú# Zxq∞^ÕO_»¡ ÉÏÅ∞_»∞QÍ<Õ
„Ѩ`«ºHõ∆=∞Ü≥∞º#∞. P Ü«∞=`å~°=Ú# NHõ$+¨µ‚_»∞ Éèí∂q∞ ÉèÏ~°=Ú#∞
`«yOæ K≥#∞. D Ü«∞=`å~°=Ú (™ê~ÚÉÏÉÏ) Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞^Œiú OK«∞@ÔH· =zÛ#k.
Hõ#∞Hõ ã¨Oâ◊~ÚOѨ HÍ~°}"Õ∞=Ú#flk ? Ü≥∂QÆ∞Å *Ï_» ÅQÆ=∞º QÀK«~=° ÚÅ∞.
™ê~ÚÉÏÉωõΩ `«=∞ Éèí‰õΩÎÅ`À_ç ã¨O|O^èŒ g∞ Ü≥ÚHõ¯ [#‡`À_ç^Õ HÍ^Œ∞.
Jk Hõ_»z# _≥|ƒk Ô~O_»∞ [#‡Å ã¨O|O^èŒ=Ú. W\˜ì „¿Ñ=∞ |O^èŒ=ÚÅ∞
HõeæOz# Ü«∂ =∞Ǩ~åA (™ê~ÚÉÏÉÏ) ZK«\˜HÀ Ѩ~°º@#ÔH· áÈ~Ú#@¡x
Ñ≤OK«∞@ =Å# "å~°∞ j„Ѷ∞¨ =ÚQÍ<Õ uiy =`«∞~Î #° ∞ ^Œ$_èq» âßfiã¨=Ú Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ
QÆÅ^Œ∞.
ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú <≥@∞¡ ã¨=∂kè KÕÜ∞« =Öˇ##∞ q+¨Ü∞« =Ú Q˘Ñ¨Ê ã¨=∞㨺
Ü«∂Ü≥∞#∞. H˘O^Œ~°∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚÅ∞ ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú#∞ P~°∞|Ü«∞@
ã¨=∂kèKÕã≤ ^•xÃÑ· QÀi Hõ@ì=Öˇ#xi. ‰õΩëêÖòK«O^£, Jg∞~üâ◊Hõ¯~ü ‰õÄ_»
D Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú<Õ "≥e|∞zÛi. HÍx ~å=∞K«O„^Œ áê\©Å∞ J#∞ „QÍ=∞
=Ú#ã¨|∞ „QÍ=∞=ÚÖ’x "å~°O^Œi`À xtÛ`«"≥∞ÿ# ^Œ$_è» HõO~î°ã¨fi~°=Ú`À
''g∞ Ü«∂Ö’K«# <å‰õΩ ã¨=∞‡`«=Ú HÍ^Œ∞. ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú ~åu
"å_®Ö’ Ñ Ã @ì=Åã≤#^Õ—— Ü«∞<≥#∞. JO^Œ∞KÕ „QÍ=∞ã¨∞Å÷ ∞ ~Ô O_»∞ =~°=æ ÚÅ∞QÍ
Q Q
q_çáÈ~Ú D q"å^Œ=Ú 36 QÆO@Å∞ [iÑ≤i.
340
43, 44= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
|∞^èŒ"å~° =Ú^ŒÜ«∞=Ú „QÍ=∞=ÚÖ’x *’ºu+¨µ¯_»∞#∞, âߺ=∂‰õΩ
"Õ∞#=∂=∞Ü«Ú#QÆ∞ ÅHõ∆‡}ü=∂=∂ *’+≤H˜ ÉÏÉÏ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÍxÊOz
KÕ~ÚѨ\˜ì ÖÏy ~Ú@¡<≥#∞ : ''`«fi~°QÍ Öˇ=Ú‡, ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ <Õ#∞
=∞~°}O˜ zu ##∞H˘#∞K«∞<åfl_»∞. JO^Œ∞KÕ #`«_∞» ~å_»∞. h=٠ѨÓ[ KÕã,≤
HÍHõ_» Ǩ~°ux W=Ú‡!—— ÅHõ∆‡}ü =∂=∂ ã¨<å`«<åKå~° Ѩ~åÜ«∞}∞_»~Ú#
„ÉÏǨχ}∞_»∞. „Ѩu~ÀA L^ŒÜ∞« =Ú ÉÏÉÏ#∞ ѨÓlOz# Ñ≤=∞‡@ `«H¯˜ #
^Õ=`«Å#∞ ѨÓlOK«∞K«∞O_≥_ç"å_»∞. J`«xH˜ ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ ѨÓ~°‚ÉèíH˜Î
qâßfiã¨=Ú Å∞O_≥#∞. D ^Œ$â◊º=Ú#∞ K«∂_»QÆ<Õ Ñ¨Ó*Ï „^Œ=º=ÚÅ
Ѩো =Ú#∞ KÕ`« ^èiŒ Oz =∞øbfiÅ∞ P@OHõ Ѩ~K° ∞« K«∞#fl#∞ ѨÓ[#∞ Ǩ~°ux
KÕã≤ áÈÜ≥∞#∞. q∞@ì=∞^蕺ǨÏfl=Ú ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’Q∑ ѨÓ*Ï„^Œ=º=ÚÅ`À
#O^Œi`À =∂=¸Å∞QÍ =zÛ =∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°ux <≥~°"ÕÔ~Û#∞.
ÉÏÉÏ `«∞k ѨÅ∞‰õΩÅ#∞ Q“~°qOz „Ѩ[Å∞ "åi â◊s~°=Ú#∞ "å_®Ö’
#∞OK«∞@‰õΩ xâ◊Û~ÚOz JK«\˜ =∞^茺ÉèÏQÆ=Ú# „`«=Ùfi@ „áê~°OaèOzi.
=∞OQÆà◊"å~°=Ú ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ~°Ç¨Ï`å#∞O_ç ã¨ÉòW<£ÃãÊHõì~ü =K≥Û#∞.
W`«~°∞Å∞ `«H˜¯# ã¨÷Å=ÚÅ #∞O_ç =zÛi. JO^Œ~°∞ ^•xx P"≥∂kOzi.
P =∞~°∞ã¨\˜ Ü«Ú^ŒÜ«∞=Ú Jg∞~üÉèÏ~Ú ÉÁOÉÏ~Ú#∞O_ç =K≥Û#∞.
HÀѨ~Qü ÍO #∞O_ç =∂=∞Å`«^•~°∞ =K≥Û#∞. „Ѩ[Å∞ aè<åflaè„áêÜ«∞=ÚÅ`À
#∞#fl@∞¡ `ÀK≥#∞. H˘O^Œ~∞° ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú#∞ |Ü«∞@<Õ ã¨=∂kè KÕÜ∞« =Öˇ#x
Ѩ@∞ì|\˜ìi. Hõ#∞Hõ, =∂=∞Å`«^•~°∞ ZxflHõ ^•fi~å xâ◊Û~ÚOK«=Öˇ#<≥#∞.
"å_® #∞ѨÜ≥∂yOK«∞@‰õΩ Ô~O_»∞ Ô~@¡ HõO>ˇ Z‰õΩ¯= "À@∞¡ =K≥Û#∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H˜ lÖÏ¡ HõÖˇHõì~°∞`À ã¨O„ѨkOK«=Öˇ#x J`«_»<≥#∞. Hõ#∞Hõ
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ü JǨÏ=∞^£#QÆ~ü áÈ=Ù@‰õΩ ã≤^ÑúŒ _¨ #≥ ∞. D֒ѨŠÉÏÉÏ
„¿Ñ~ˆ Ѩ} =Å¡ ~Ô O_»= áêiì Ü≥ÚHõ¯ =∞#ã¨∞û =∂Ô~#∞. JO^Œ~∞° UHõ„w==ÚQÍ
ÉÏÉÏ#∞ "å_®Ö’ ã¨=∂kè KÕÜ«Ú@ HõOwHõiOzi. |∞^èŒ"å~°=Ú
™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú#∞ L`«û==Ú`À "å_®‰õΩ fã≤H˘xáÈ~Úi.
=Ú~°m^è~Œ ∞° x H˘~°‰Ωõ Hõ\#ì˜ KÀ@ âß„™ÈÎH=Îõ ÚQÍ ã¨=∂kè KÕãi≤ . Ü«∞^•~°=÷ ÚQÍ
ÉÏÉÏÜÕ∞ =Ú~°m^èŒ~°∞_»∞. "å_® ^Õ"åÅÜ«∞=∞Ü≥∞º#∞. Jk Ü≥ÚHõ
341
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ѨÓ*Ï=∞Ok~° =∂Ü≥∞#∞. J<ÕHõ=∞Ok Éèí‰õΩÎÅK«Û@‰õΩ É’~Ú âßOu
™œYº=ÚÅ∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl~°∞. L`«~Î „° H˜Ü∞« Å∞ ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ ÉèÏ>Ë, Láêã¨h
ÉÏÉÏ <≥~°"ÕiÛi. Láêã¨h ÉÏÉÏ, ÉÏÉωõΩ Q˘Ñ¨ÊÉèí‰õΩÎ_»∞.
D ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÖ’ <˘Hõ q+¨Ü«∞=Ú QÆ=∞xOK«=Öˇ#∞. „á⁄ÃѶã¨~ü
<åˆ~¯ Hõ^äŒ#=Ú „ѨHÍ~°=Ú ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú 36 QÆO@Å∞ QÍe Ѩ\˜ì#ѨÊ\˜H˜
Jk ayã≤áÈÖË^Œ∞. J=Ü«∞==ÚÅxflÜ«Ú ™êQÆ∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ HõѶ¨h
zOѨ‰õΩO_» ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ nÜ«∞QÆeyi.
W@∞Hõ~å~Ú q~°∞QÆ∞@ :
ÉÏÉÏ Éè∫uHõ â◊s~°=Ú#∞ q_»∞K«∞@‰õΩ H˘xfl k#=ÚÅ =ÚO^Œ∞ XHõ
^Œ∞â◊≈‰õΩ# =∞Ü≥∞º#∞. =∞ã‘^Œ∞Ö’ XHõ áê`« ~Ú@∞Hõ Ü«ÚO_≥#∞. ÉÏÉÏ
^•xÃÑ· KÕ~Ú"Õã≤ Ü«∂#∞H˘x ‰õÄ~°∞ÛO_»∞"å~°∞. ~å„`«∞ÅO^Œ∞ ^•xÃÑ·
P#∞H˘x Ü«∂ã¨#ã¨∞÷ ÅQÆ∞K«∞O_çi. J<ÕHõ ã¨O=`«û~°=Úe@∞¡ QÆ_çK≥#∞.
XHõ<å_»∞ ÉÏÉÏ =∞ã‘^∞Œ Ö’ ÖË#ѨÙÊ_»∞, XHõ ÉÏÅ∞_»∞ =∞ã‘^∞Œ #∞ â◊√„ÉèÑí ~¨ K° ∞« K«∞,
^•xx KÕu`À Ѩ@∞ìH˘xÜ«ÚO_»QÍ Jk KÕu#∞O_ç *Ïi „H˜O^ŒÑ¨_ç Ô~O_»∞
=ÚHõ¯Å~ÚáÈÜ≥∞#∞. D ã¨OQÆu ÉÏÉωõΩ `≥eÜ«∞QÍ<Õ "å~°∞ q∞QÆ∞Å
zOuOz ~Ú@¡x ÜÕ∞_çÛi. ''W@∞Hõ HÍ^Œ∞, <å Ü«∞^Œ$+¨ì"Õ∞ =ÚHõ¯Å∞
=ÚHõ¯Å∞QÍ qiyáÈ~Ú#k. Jk <å rq`«ÑÙ¨ `À_»∞ h_». ^•x ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú
=Å#<Õ <Õ # ∞ P`å‡#∞㨠O ^è • #=Ú KÕ Ü « Ú K« ∞ O_≥ _ ç " å_» # ∞. <å
rq`«=Ú#O^Œ∞ <åÔHO`« „¿Ñ=∞Ü≥∂ ^•xÜ«∞O^Œ∞ <åHõO`« „¿Ñ=∞. D~ÀA
Jk ##∞fl q_çz#k——. Z=Ô~·# XHõ „Ѩâ◊fl J_»∞QÆ=K«∞Û#∞. ''ÉÏÉÏ
xs˚qÜ«∞QÆ∞ W@∞Hõ HÀã¨q∞O`« qKå~°Ñ¨_»<ÕÅ ?—— JO^Œ∞ʼnõΩ
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ W@∞¡ ã¨=∂^è•#q∞K≥Û#∞. ''Ü≥∂QÆ∞Å∞ c^Œ"åiH˜,
xã¨Ç û ¨ Ü«ÚʼnõΩ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜÚ « @ÔH· J=`«iOK≥^~Œ ∞° . "å~°∞ Ñ
„ [¨ Å`À
Hõ e ã≤ =∞㨠Š∞#Ѩ Ù Ê _ » ∞ „ Ñ ¨ [ Å=Öˇ #\˜ O `« ∞ ~° ∞ . "å~° ∞ =∞#=Öˇ
ÉÏǨϺ=Ú#‰õΩ #"≥fi^Œ~°∞, P_≥^Œ~°∞, U_≥Û^Œ~°∞. HÍx ֒ѨŠ"å~°∞
Q Q
â◊√^ŒúK≥·`«#∞ºÅ~Ú "åi Hõ~°Î=º q^èŒ∞Å <≥~°∞QÆ∞^Œ∞~°∞——.
342
43, 44= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
72 QÆO@Å ã¨=∂kè :
W@∞Hõ q~°∞QÆ∞@‰õΩ 32 ã¨O=`«û~°=ÚʼnõΩ ѨÓ~°fi=Ú J#QÍ, 1886
ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ ÉÏÉÏ ã‘"∂≥ Å¡OѶ∞¨ #=Ú KÕÜ∞« „ѨÜ∞« uflOK≥#∞. XHõ =∂~°tæ ~°
áœ~°q‚ ∞<å_»∞ ÉÏÉÏ L|ƒã¨=Ú "åºkè`À q∞H˜¯e ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#∞. ^•xx
`«Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞@ÔH· ÉÏÉÏ `«# „áê}=Ú#∞ ÃÑ·H˜ nã≤H˘xáÈ~Ú ã¨=∂kèÖ’
#∞O_»=Öˇ##∞H˘x, ÉèHí Îõ =∞ǨÏÖÏûѨu`À x@¡xi. ''<å â◊s~°=Ú#∞ =¸_»∞
~ÀAÅ =~°‰Ωõ HÍáê_»∞=Ú. <Õ#∞ uiy =zÛ#@¡~Ú# ã¨~ˆ , ÖËx Ü≥∞_»Å <å
â◊s~°=Ú <≥^∞Œ ~°∞QÍ #∞#fl MÏm ã¨Å÷ =ÚÖ’ áêuÃÑ\˜ì QÆ∞~°∞QÎ Í ~Ô O_»∞ *ˇO_®Å#∞
áê`«∞=Ú—— Jx ã¨÷Å=Ú#∞ EÑ≤i. W@¡#∞K«∞ ~å„u 10 QÆO@ʼnõΩ ÉÏÉÏ
„H˜O^Œ ‰õÄÖˇ#∞. "åi TÑ≤i xezáÈÜ≥∞#∞. "åi <å_ç ‰õÄ_» P_»‰Ωõ O_≥#∞.
â◊s~°=ÚÖ’#∞O_ç „áê}=Ú áÈ~Ú#@∞¡O_≥#∞. Ti"å~°O^Œ~°∞ JK«Û@
KÕi <åºÜ«∞qKå~°} KÕã≤ ÉÏÉÏ K«∂Ñ≤# ã¨÷Å=ÚÖ’ ã¨=∂kè KÕÜ«Ú@‰õΩ
xâ◊Û~ÚOzi. HÍx =∞ǨÏÖÏûѨu Ü«∞_»y¤ OK≥#∞. `«# X_çÖ’ ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú
#∞OK«∞H˘x =¸_»∞~ÀAÅ>Ë¡ HÍáê_»∞K«∞ ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. =¸_»∞ k#=ÚÅ
Ñ≤=∞‡@ `≥Å"¡ å~°∞~°≠Ï=Ú# 3 QÆO@ʼnõΩ ÉÏÉÏ â◊s~°=ÚÖ’ „áê}=Ú#fl@∞¡
QÆxÑ≤OK≥#∞. TÑ≤i P_» <å~°OaèOK≥#∞, Hõ_∞» Ѩ٠Hõ^ÖŒ #ˇ ∞, HõO_»∞¡ `≥~K° #≥ ∞,
HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ ™êQÆnÜ«ÚK«∞ ÉÏÉÏ ÖËK#≥ ∞.
nxx|\˜ì K«^Œ∞=~°∞ ÖÏÖ’zOz# q+¨Ü«∞"Õ∞=∞# ÉÏÉÏ 3 =¸~°Å
â◊s~°=∂ ÖËHõ ֒ѨÅ#∞#fl Ü«∂`«‡Ü«∂ ? ѨOK«Éèí∂`å`«‡Hõ=∞QÆ∞ â◊s~°=Ú
<åâ◊#=∞QÆ∞#∞. â◊s~° =∞âßâ◊fi`«=ÚQÍx, Ö’#∞#fl Ü«∂`«‡ Ѩ~=° ∞ ã¨`º« =Ú,
J=∞~°=Ú, âßâ◊fi`«=Ú. D â◊√^Œúã¨`åÎÜÕ∞ „|Ǩχ=Ú. JkÜÕ∞
Ѩ O KÕ O „kÜ« ∞ =ÚÅ#∞, =∞#㨠∞ û#∞ ™êfinè # =∞O^Œ ∞ OK« ∞ H˘#∞#k,
ѨiáêeOK«∞#k. JkÜÕ∞ ™ê~Ú. JkÜÕ∞ D [QÆ`«∞Î#O^Œ∞ QÆÅ =ã¨∞Î=Ù
Åxfl\˜Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk. JkÖËx ã¨÷Å=Ú ÖË^Œ∞. Jk `å#∞
ã¨OHõeÊOK«∞H˘x# HÍ~°º=Ú#∞ <≥~°"Õ~°∞Û@‰õΩ Éè∫uHõ â◊s~°=Ú =Ç≤ÏOK≥#∞.
^•xx <≥~°"ÕiÛ# Ñ≤=∞‡@ â◊s~°=Ú#∞ q_çK≥#∞. ™ê~Ú Ü≥∞šѨÙÊ_»∞
LO_»∞"å~°∞. J@¡<Õ Ñ¨Ó~°fi=Ú QÍ}∞QÍѨÙ~°=ÚÖ’ "≥Åã≤# ^Œ`«Î^Õ=Ùx
J=`å~°=∞QÆ∞ N #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiuÜ«Ú, "å~°∞ ã¨=∂kè K≥O^Œ∞@
343
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏǨϺ=Ú#ˆH QÍx, ã¨=∞ã¨Î KÕ`«<å KÕ`«#=ÚÅO^Œ∞ QÆ∂_» #∞O_ç "åxx
xÜ«∞q∞OK«∞"å~°∞#∞, ѨiáêeOK«∞"å~°∞#∞ "åˆ~. D q+¨Ü∞« =Ú WѨÊ\˜Hx˜
ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu KÕã≤# "åiH˜x, =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ ÉèíH˜Î`À ѨÓlOK«∞"åiH˜x
J#∞Éè=í hÜ«∞=∞~Ú# ã¨OQÆu.
„Ѩã∞¨ `
Î =« Ú ÉÏÉÏ ~°∂Ѩ=Ú K«∂_» gÅ∞ÖË#ѨÊ\˜Hx˜ , =∞#=Ú +≤i_ôH˜
"≥o§#KÀ, "åi rq`«"≥∞`«∞ΠѨ@=Ú =∞ã‘^Œ∞Ö’ #∞#flk. nxx âߺ=∞~å=Ù
[Ü«∞Hõ~ü J#∞ Q˘Ñ¨Ê z„`«HÍ~°∞_»∞#∞ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_»∞#∞ „"åã≤Ü«Ú<åfl_»∞.
ÉèÏ=Ù‰õΩ_»∞ Éè‰í Ωõ _Î ∞» <≥#· „¿ÑHõ‰∆ Ωõ xH˜ D Ѩ@=Ú D<å\˜Hx˜ ÉÏÉÏ#∞ Éè∫uHõ
â◊s~°=Ú`À K«∂z#O`« `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞. ÉÏÉωõΩ „Ѩã∞¨ `
Î =« Ú Éè∫uHõ
â◊s~°=Ú ÖË#ѨÊ\˜H˜ "å~°H¯õ _»<Õ HÍHõ „Ѩu KÀ@∞# x=ã≤OK«∞K«∞ ѨÓ~°fi=Ú=Öˇ<Õ
`«=∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ "Õ∞Å∞ KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞. ÉÏÉÏ =O\˜ Ü≥∂QÆ∞Å∞ Z#fl_»∞
=∞~°}˜OK«~°∞. "å~°∞ =∂#=ÙÅ=Öˇ QÆxÑ≤Oz##∞ x[=ÚQÍ "åˆ~ ^≥·==Ú.
ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ *’Q∑ ã¨<åºã¨=Ú :
*’QÆ∞ ã¨<åºã¨=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x# Hõ^äŒ`À ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ D
J^蕺ܫ∞=Ú#∞ =ÚyOK«∞K«∞<åfl~°∞. ã¨MÏ~åO ǨÏi =Ù~°Ñ¶π ÉÏѨәêÃÇÏÉò
*’Q∑ ѨÓ}Ë x"åã≤Ü∞« QÆ∞ ã¨∞„Ѩã^≤ úŒ "å~°¯i q+¨µ|‚ ∞"å *’Q∑QÍiH˜ z<åflÜ«∞#.
1909= ã¨O=`«û~°=Ú# ã¨~å¯~°∞ L^ÀºQÆ=Ú #∞O_ç q~°q∞Oz# `«~∞° "å`«
(P.W.D. Supervisor) ÉèÏ~°º`À +≤i_ôH˜ =zÛ x=ã≤OK«∞K«∞O_≥#∞. "åiH˜
ã¨O`å#=Ú ÖˉΩõ O_≥#∞. ÉèÏ~åºÉè~í Åΰ ∞ ÉÏÉÏ#∞ „¿Ñq∞Oz ÉÏÉÏ ¿ã=Ü«∞O^Õ
HÍÅ=∞O`«Ü«Ú QÆ_»∞ѨÙK«∞O_çi. "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞ K«xáÈ~Ú# Ñ≤=∞‡@
ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’Q∑ =∞ã‘^Œ∞Ö’#∞, Kå=_çÖ’#∞ ‰õÄ_» ÉÏÉÏ =∞Ǩã¨=∂kè
á⁄O^Œ∞=~°‰Ωõ Ǩ~°u WK«∞ÛK«∞O_≥#∞. JkÜ«Ú#∞QÍHõ „Ѩu~ÀA ™êˆ~"î å_®Ö’
*Ï˝<Õâ◊fiiÜ«Ú, UHõ<å^äŒ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ K«kq, q#=zÛ#"å~°O^ŒiH˜
É’kèOK«∞K«∞O_≥#∞. J<ÕHõ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ ¿ã= KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@ *’Q∑, ÉÏÉÏ`À
''<Õx<åflà◊√§ h ¿ã= KÕã≤ux. <å =∞#ã¨∞û WOHõ#∞ âßO`«=Ú HÍÖË^Œ∞.
Q Q
Ü≥∂QÆ∞Ö`À ã¨Ç¨Ï"åã¨=Ú KÕã≤##∞ <Õ#∞ ÉÏQÆ∞ H͉õΩO_»∞@‰õΩ
344
43, 44= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
HÍ~°}"Õ∞q∞? ZѨÙÊ_∞» Hõ\ÏH˜O∆ K≥^= Œ Ù ?—— J<≥#∞. P „áê~°#÷ qx ÉÏÉÏ
''H˘kÌHÍÅ=ÚÖ’ h ^Œ∞+¨¯~°‡Å Ѷe¨ `«=Ú #tOK«∞#∞. h áêѨÑÙ¨ }º=ÚÅ∞
Éèãí ‡¨ =∞QÆ∞#∞. ZѨÙÊ_»∞ h=aè=∂#=Ú#∞ áÈQ˘@∞ìH˘x, "≥∂ǨÏ=Ú#∞ ~°∞zx
[~ÚOK≥^Œ"À, Ü«∂@OHõ=ÚÅxfl\˜x Hõ_»K≥^Œ"À, ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ
ÉèíQÆ=O`«∞x ¿ãqOK«∞K«∞ ã¨<åºã¨=Ú#∞ |∞K«∞ÛH˘<≥^Œ"À, JѨÙÊ_»∞ h=Ù
^èŒ#∞º_»=Ü≥∞º^Œ=Ù—— Jxi. H˘kÌHÍÅ=Ú Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞
x[=∂Ü≥∞#∞. J`«x ÉèÏ~°º K«xáÈÜ≥∞#∞. J`«xH˜OH˘Hõ Ü«∞aè=∂#"Õ∞kÜ«Ú
ÖˉõΩO_»∞@KÕ #`«_»∞ ¿ãfiKåÛùѨ~°∞_≥· ã¨<åºã¨=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz `«#
rq`«Ñ~¨ =° ∂=kèx á⁄O^≥#∞.
J=∞$`«`«∞ź=∞QÆ∞ ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ :
^ŒÜ«∂^•H˜∆}º=¸iÎ Ü«∞QÆ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ ÃщõΩ¯™ê~°∞Å∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’
D kQÆ∞= =∞^èŒ∞~° "åHõº=ÚÅ∞ ѨeH˜i. ''Z=~°~Ú`Õ ##∞fl Z‰õΩ¯=QÍ
„¿Ñq∞OK≥^Œ~À "å~°∞ ZšѨÙÊ_»∞ ##∞fl ^Œi≈OK≥^Œ~°∞. <Õ#∞ ÖËHõ D
[QÆ`OΫ `«ÜÚ« "åxH˜â¥◊ #º=Ú, <å Hõ^ÅŒä ∞ `«Ñʨ =∞ˆ~q∞Ü«Ú K≥Ñʨ _»∞, ã¨^•
#<Õfl ^蕺#=Ú KÕÜ«Ú#∞. <å <å=∞=Ú<Õ Ü≥∞šѨÙÊ_»∞ [Ñ≤OK«∞K«∞O_»∞#∞.
Z=Ô~·`Õ ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu KÕã≤, #<Õfl ^蕺xO`«∞~À "åiH˜ <Õ#∞
|∞∞}ã¨∞÷_»#∞, "åiH˜ "≥∂Hõ∆=ÚxzÛ "åi |∞∞}=Ú n~°∞ÛH˘<≥^Œ#∞.
Z=~°~Ú`Õ #<Õfl zOuOK«∞K«∞ <å QÆ∂iÛÜÕ∞ nHõ` ∆ À #∞O^Œ∞~À, Z=~°~Ú`Õ
<åHõiÊOK«x^Õ ÜÕ∞q∞Ü«Ú u#~À J\˜ì"åiÃÑ· <Õ#∞ P^è•~°Ñ¨_çÜ«ÚO^Œ∞#∞.
Z=~°~Ú`Õ <å ã¨xfl^è•#=Ú#‰õΩ =K≥Û^Œ~À "å~°∞ #k ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’
Hõeã≤áÈ~Ú#@∞¡ <åÖ’ Hõeã≤áÈ=Ù^Œ∞~°∞. Hõ#∞Hõ h=Ù QÆ~fi° =Ú JǨÏOHÍ~°=Ú
ÖËâ◊"≥∞ÿ# ÖˉõΩO_», h ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÖ’ #∞#fl ##∞fl ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu
"Õ_=» Öˇ#∞——.
<Õ##QÍ <≥=~°∞ ? :
<Õ#∞ J#QÍ <≥=fi~À ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü≥∞<Àfl™ê~°∞¡ É’kèOzi. "åi@¡xi.
''##∞fl "≥^Œ‰õΩ@‰õΩ h=Ù ^Œ∂~°=ÚQÍx =∞Ô~K«Û\˜H˜QÍx áÈ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞.
345
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
h <å=∞=Ú h Ü«∂HÍ~°=Ú q_çz#KÀ hÖ’<ÕQÍHõ Ü«∞xfl r=ÙÅÖ’#∞
K≥·`«#º=Ú ÖË^• Ü«∞O`«~å`«‡ Ü«∞x Ü≥ÚHõ\˜ Ü«ÚO_»∞#∞. J^Õ <Õ#∞.
nxx h=Ù „QÆÇ≤ÏOz, hÖ’<Õ QÍHõ Jxfl\˜Ö’#∞ ##∞fl E_»∞=Ú. nxx
h=Éèºí ã≤Oz#KÀ, ã¨~fi° "åºÑ¨H` õ fi« =∞#∞Éèqí Oz <åÖ’ SHõº=Ú á⁄O^≥^=Œ Ù——. N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ K«^∞Œ =~°∞ʼnõΩ „¿Ñ=∞`À #=∞㨯iOz "Õ_∞» #^Õ=∞#QÍ
"å~° ∞ q#Ü« ∞ q^è Õ Ü « ∞ `« Å `À ^≥ · = =Ú#∞, Ü≥ ∂ QÆ ∞ Å#∞, Éè í ‰ õ Ω Î Å #∞
„¿Ñq∞O`«∞~°∞QÍHõ! ÉÏÉÏ ÃщõΩ¯™ê~°∞Å∞ ''Z=~°~Ú`Õ ~Ú`«~°∞Å#∞
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
U_»= ~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú
xOkOK«∞^Œ∞~À "å~°∞ ##∞fl Ç≤ÏOã≤Oz#"å~°QÆ∞^Œ∞~°∞. Z=~°~Ú`Õ ÉÏ^èŒ
Å#∞Éèqí OK≥^~Œ À, F~°∞ÛH˘O^Œ∞~À "å~°∞ <å‰õΩ „Ñ‘u QÆ∂~Ô Û^Œ~∞° —— Jx K≥ÑÊ≤ i |∞^èŒ"å~°=Ú
QÆ^• ! ÉÏÉÏ ã¨~fi° =ã¨∞rÎ = ã¨=Ú^•Ü«∞=ÚÖ’ <≥H· ºõ "≥∞Ü ÿ Ú« <åfl~°∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ
#Å∞„ѨH¯õ Å xÅz ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_^≥ ~Œ ∞° . ã¨~fi° r=ÙÅ#∞ „¿Ñq∞OK«∞@ `«Ñʨ "å~°∞ #Å∞|kÜ≥∞ÿ ^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
=∞ˆ~q∞Ü«Ú HÀ~°~∞° . W\˜ì â◊√Éè=í ∞~Ú# Ѩiâ◊√„Éè=í ∞~Ú# Ü«∞=∞$`«=Ú "åi
ÃÑ^Œ=ÙÅ #∞O_ç „ã¨qOK«∞K«∞O_≥#∞. ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ W@∞¡ =ÚyOK«∞K«∞<åfl~°∞. HÍHÍ ™êÃÇÏ|∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú – P#O^Œ~å=Ù J#∞Éèí==Ú†
Z=~°∞ ÉÏÉÏ H©iÎx „¿Ñ=∞`À áê_≥^Œ~À, Z=~°∞ ^•xx ÉèíH˜Î`À q<≥^Œ~À, H˘Ü«∞º |Å¡ =∞OK«=Ú ÉÏÉÏ^Õ – =∞ǨÏÖÏûѨukHÍ^Œ∞
LÉèÜí Ú« Å∞#∞ ™ê~ÚÖ’ <≥H· ºõ =∞QÆ∞^Œ∞~°∞.
43, 44 J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞ ã¨OѨÓ~°=‚ Ú QÆ`« =¸_»∞ J^蕺ܫ∞=ÚÅÖ’ ÉÏÉÏ k=OQÆ`«∞ÅQÆ∞@ QÆ∂iÛ
K≥Ñ≤Êuq∞. "åi Éè∫uHõ â◊s~°=Ú =∞# ^Œ$+≤ì #∞O_ç x„+¨¯q∞OK≥#∞ QÍx,
"åi Ü«∞#O`« ã¨fi~°∂Ѩ=Ú ÖË^• ™ê~Úâ◊HΘ Ü≥∞Å¡ÑÙ¨ Ê_»∞ xezÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞.

abcdef
WѨÊ\˜=~°‰Ωõ "åi rq`«HÍÅ=ÚÖ’ [iy# bÅÅ#∞ K≥ÑÊ≤ uq∞. "å~°∞ ã¨=∂kè
K≥Ok# Ñ≤=∞‡@ „H˘`«Î bÅÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞#flq. nxx |\˜ì ÉÏÉÏ âßâ◊fi`«=ÚQÍ
#∞<åfl~°xÜ«Ú `«=∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ ѨÓ~°fi=Ú=Öˇ `À_»Ê_»∞K«∞<åfl~°xÜ«Ú
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. Z=~°~Ú`Õ ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥O^ŒH=õ ÚO^Œ∞ "åix Ez~À
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î "å~°∞ x[=ÚQÆ #^Œ$+¨=ì O`«∞Å∞. J\˜"ì åiÖ’ <≥=~Ô #· „ѨÑO¨ K« ã¨∞Y=ÚÅO^Œ∞
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ =ã¨∞=Î ÙÅO^Œ∞ =∞=∞HÍ~°=Ú áÈQ˘@∞ìH˘#xKÀ, "åi =∞#ã¨∞ûÅ∞ ÉèQí =Æ `«Ê~°=Ú
HÍxKÀ Ü«∞k "åi ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=∞x K≥ѨÊ=K«∞Û#∞. JѨÙÊ_ÕHÍ^Œ∞ WѨÙÊ_»∞

Q Q
P~°»=~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú ‰õÄ_» HÍ=Åã≤#k ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=∞~Ú# ÉèHí .Θ =∞# |∞kú,
346 347
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞û ÉÏÉÏ ¿ã=Ö’ <≥·Hõº=Ú HÍ=Öˇ#∞. H˘xfl\˜x
=∂„`«"∞Õ ¿ã=Ö’ ÅÜ«∞=Ú KÕã≤ `«H¯˜ # "åxx "Õ~ˆ ã¨OK«iOK«∞#@∞¡ KÕã#≤ KÀ,
„ѨÜ∂≥ [#=Ú ÖË^∞Œ . ѨÓ[QÍx, ^蕺#=Ú QÍx KÕÜ∞« ѨÓ#∞H˘x#KÀ ^•xx
=∞#óѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ#∞ P`«‡â◊√kú`À_»#∞ KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
Ѩu„=`«‰õΩ `«# Éèí~°ÎÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ „¿Ñ=∞#∞, Éèí‰õΩÎ_»∞ QÆ∞~°∞=Ù#O^Œ∞
K«∂Ѩ=Åã≤# „¿Ñ=∞`À áÈÖˇÛ^Œ~∞° . J~Ú#ѨÊ\˜H˜ "≥Ú^Œ\k˜ ~Ô O_»=^•x`À
áÈÅ∞Û@ˆH gÅ∞ÖË^∞Œ . rq`«Ñ~¨ =° ∂=kèx á⁄O^Œ∞@‰õΩ `«O„_çQÍx, `«eQ¡ Íx,
™È^Œ~°∞_»∞ QÍx ~ÚOHõ `«k`«~° |O^èŒ∞=ÙÖˇ=fi~°∞QÍx `À_»Ê_»~°∞. P`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ^•ix =∞#"Õ∞ "≥^‰Œ Ωõ H˘x „ѨÜ∂« }=Ú#∞ ™êyOK«=Öˇ#∞.
x`åºx`«º=ÚʼnõΩ Éè^Ë =Œ Ú#∞ `≥eã≤H˘x, WǨÏÖ’Hõ Ѩ~Ö° ’Hõ=ÚÅÖ’x q+¨Ü∞«
ã¨∞Y=ÚÅ#∞ `«ºlOz =∞# |∞kúx, =∞#ã¨∞û#∞ ™êfinè#=∞O^Œ∞OK«∞H˘x
"≥∂Hõ∆=Ú#ÔH· HÍOH˜∆OK«=Öˇ#∞. W`«~°∞ÅÃÑ· <å^è•~°Ñ¨_»∞@HõO>ˇ =∞#
ã¨fiâ◊HÜ
Θ ∞« O^Õ =∞#‰õΩ ѨÓiÎ #=∞‡Hõ=Ú LO_»=Öˇ#∞. ZѨÙÊ_»~Ú`Õ =∞#=Ú
x`åºx`«º=ÚʼnõΩ QÆÅ ÉèË^Œ=Ú#∞ áê\˜OK≥^Œ"≥∂, „ѨѨOK«=Ú J|^Œú=∞x
`≥eã≤H˘<≥^=Œ Ú. ^•x=Å# „ѨÑO¨ K« q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ "≥∂ǨÏ=Ú `«y,æ =∞#‰õΩ
x~åfiº"≥∂ǨÏ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. „Hõ=∞=ÚQÍ QÆ∞~°∞"Õ Ñ¨~„° |Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú
HÍ=Ù# "å~˘Hõ¯ˆ~ x[=∞xÜ«Ú „QÆÇ≤ÏOK≥^Œ=Ú. "å~°∞ D [QÆ`«∞Î#∞
[~ÚOz# "å~°∞#∞ „ѨѨOK«=Ú# Hõf`«∞Å∞#∞. JѨÙÊ_»∞ "åix „Ѩu
r=~åtÜ«∞O^Œ∞ E_»QeÆ y ѨÓlOK≥^=Œ Ú. WkÜÕ∞ J^≥fi· `« Éè[í #=Ú ÖË^•
Ѩ Ó [. ZѨ Ù Ê_» ~ Ú`Õ =∞#=Ú „|Ǩ Ï ‡=Ú#∞, ÖË ^ • QÆ ∞ ~° ∞ x
ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ ^蕺xOK≥^"Œ ∂≥ , =∞#=Ú ‰õÄ_» "åiÖ’ SHõº"≥∞ÿ P`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄O^≥^Œ=Ú. "ÕÜÕ∞Å QÆ∞~°∞=Ù <å=∞=Ú#∞ [Ñ≤OK«∞@
=Å##∞, "åi ã¨fi~°∂Ѩ=Ú<Õ =∞#=Ú# #∞OK«∞H˘x ^蕺xOK«∞@ KÕ`«#∞
"åix ã¨~°fi[O`«∞HÀ\˜Ü«∞O^Œ∞ K«∂K«∞@ Hõ=HÍâ◊=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞#Hõk
Q Q
âßâ◊fi`å#O^Œ=Ú#∞ HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞. D kQÆ∞= Hõ^Œä nxx qâ◊nHõiOK«∞#∞.
348
45= J^蕺ܫ∞=Ú
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú – P#O^Œ~å=Ù J#∞Éèí==Ú :
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü#∞ „Ѩu~ÀA N UHõ<å^äŒ∞_»∞ „"åã≤#
„QÆO^ä=Œ ÚÅ#∞ J#QÍ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞, ÉèÏ"å~°~÷ å=∂Ü«∞}=Ú#∞ K«^∞Œ =Ù@‰õΩ
ÉÏÉÏ P^ÕtOK≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨=∂kèH˜ ѨÓ~°fi=Ú HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü D
„QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ K«^Œ∞=ÙK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨=∂kè K≥Ok# `«~°∞"å`« ‰õÄ_»
J>Ë¡ KÕÜ«ÚK«∞O_≥_ç"å_»∞. XHõ<å_»∞ L^ŒÜ«∞=Ú ÉÁOÉÏ~Ú KÒáê\©Ö’
#∞#fl HÍHÍ=∞Ǩ[x ~ÚO\˜Ö’ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü UHõ<å^äŒ ÉèÏQÆ=`«=Ú
K«^Œ∞=ÙK«∞O_≥#∞. âߺ=∂, HÍHÍ=∞Ǩ[x ‰õÄ_» #K«@ #∞O_ç „â◊^Œú`À
ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ q#∞K«∞O_çi. nH˜∆`ü UHÍ^Œâ◊㨯O^èŒ=ÚÖ’x kfifÜ«∂
^蕺ܫ∞=Ú#∞ K«^∞Œ =ÙK«∞O_≥#∞. JO^Œ∞ =$+¨Éíè ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’x #=<å^ä∞Œ Å∞
ÖË^• ã≤^Œ∞úÅQÆ∞ Hõq, ǨÏi, JO`«iHõ∆, „Ѩ|∞^Œú, Ñ≤ѨÊÖÏÜ«∞#, Jq~üǨϟ„`«,
^Œ$q∞à◊, K«=∞<£ =∞iÜ«Ú Hõ~°ÉèÏ[<£Å∞ ÉèÏQÆ=`«^èŒ~°‡ ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ [#Hõ
=∞Ǩ~åA‰õΩ K≥ѨÙÊK«∞O_çi. [#‰õΩ_»∞ #=<å^äŒ∞Å#∞ =ÚYº"≥∞ÿ# „Ѩâ◊flÅ∞
H˘xfl Ü«∞_çÔQ#∞. "å~˘H˘Hõ¯~°∞ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°"≥∞ÿ# ã¨=∂^è•#=ÚezÛi.
JO^Œ∞Ö’ "≥Ú^Œ\"˜ å_»Q∞Æ Hõq ÉèÏQÆ=`« ^è~Œ ‡° =Ú#∞ É’kèOK≥#∞. ǨÏi Éè‰í Ωõ xÎ
ÅHõ∆}=ÚÅ#∞, JO`«i‰õ∆Ω_»∞ =∂Ü«∞#∞ ^•@∞@#∞, Ñ≤ѨÊÖÏÜ«∞#∞_»∞
Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞, Jq~üǨϟ„`«∞_»∞ Hõ~°‡#∞, „^Œ∞q∞à◊√_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞x
Ü«∞=`å~°=ÚÅ#∞ "åi bÅÅ#∞, K«=∞ãπ Éèí‰õΩÎ_»∞ HÍx"å_»∞ K«xáÈ~Ú#
Ñ≤=∞‡@ á⁄O^Œ∞ ã≤÷ux, Hõ~°ÉèÏ[#∞_»∞ Ü«ÚQÆÜ«ÚQÆ=ÚÅO^Œ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x
Láêã≤OK«∞ "Õˆ~fi~°∞ q^è•#=ÚÅ#∞ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°=ÚQÍ É’kèOzi. "åx
™ê~°Oâ◊"∞Õ =∞# HõeÜ«ÚQÆ=ÚÖ’ "≥∂Hõ=∆ Ú á⁄O^Œ∞@ H˘Hõ¯>Ë =∂~°=æ Ú QÆÅ^Œ∞.
J^Õ=∞# QÆ∞~°∞x ÖË^• ǨÏi áê^•~°qO^Œ=ÚÅ#∞ 㨇iOK«∞@. áê~åÜ«∞}
=ÚyOz# Ñ≤=∞‡@ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ x~°∞`åûǨÏ=Ú`À âߺ=∂`À x@¡xÜ≥∞:
''#=<å^äŒ∞Å∞ ÉèíH˜Î q+¨Ü«∞"≥∞ÿ K≥Ñ≤Ê#k Ü≥∞O`« J^Œ∞ƒù`«=ÚQÍ #∞#flk?
^•x <åK«iOK«∞@ Ü≥∞O`« Hõ+¨ì=Ú ? #=<å^äŒ∞Å∞ ѨÓ~°‚*Ï˝#∞ÖË QÍx
=∞#=O\˜ =¸~°∞öʼnõΩ "å~°∞ =i‚Oz# ÉèíH˜Îx á⁄O^Œ∞@‰õΩ gÅQÆ∞<å?
349
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
J<ÕHõ [#‡ÖˇuÎ##∞ =∞#=Ú ^•xx ã¨OáêkOK«ÖË=Ú. J@¡~Ú#
=∞#‰õΩ "≥∂Hõ= ∆ Ú =K«∞Û>@
ˇ ∞¡ ? HÍ|\˜ì Ü«∞\˜^ ì •xx =∞# =∂tOK«~å^Œx
`≥ e Ü« Ú K« ∞ #fl k ——. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ x~° ∞ `åûǨ Ï =Ú, x~åâ◊ Å ∞ âߺ=∂
~Ú+¨Ñì _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . "≥O@<Õ Ü«∞`«_@ ç <¡ #≥ ∞ : ''Z=~°~Ú`Õ "åi Ü«∞^Œ$+¨=
ì â◊=ÚKÕ
ÉÏÉÏ =O\˜ Ü«∂Éèí~°}=Ú#∞ á⁄Ok~À, J\ì̃"å~°∞ x~åâ◊K≥Ok ÜÕ∞_»∞Û@
qKå~°Hõ~°"≥∞ÿ# ã¨OQÆ`Õ. "åiH˜ ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# qâßfiã¨"Õ∞
Ü«Ú#flKÀ, "å~°∞ x~åâ◊ K≥O^Œ<ÕÅ? #=<å^äŒ∞Å ÉèíH˜Î |Å"≥∞ÿ#^≥·
Ü« Ú O_» = K« ∞ Û # ∞ QÍx, =∞#k =∂„ ` « = Ú „ ¿ Ñ =∂#∞~åQÆ = ÚÅ`À
xO_çÜ«ÚO_»ÖË^• ? ǨÏi<å=∞ 㨇~°}=Ú QÆ∞~°∞<å=∞ 㨇~°}=Ú
"≥ ∂ Hõ ∆ „ Ñ ¨ ^ Œ = ∞x ÉÏÉÏ <˘H˜ ¯ K≥ Ñ ≤ Ê Ü « Ú O_» Ö Ë ^ • ? J@¡ ~ Ú#KÀ
ÉèíÜ«∞=Ú#‰õΩ QÍx PO^Àà◊#‰õΩ QÍx Ü«∞=HÍâ◊"Õ∞k—— ? âߺ=∂ K≥Ñ≤Ê#
ã¨=∂^è•#=Ú`À HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ ã¨O`«∞+≤ì K≥O^ŒÖË^Œ∞. #=<å^äŒ∞Å ÉèíH˜Îx
á⁄O^Œ∞>ˇ@∞¡ ? J#∞ =∞<À"Õ^Œ# Hõey PO^Àà◊#`À zH͉õΩQÍ #∞O_≥#∞.
P =∞~°∞ã¨\˜ Ü«Ú^ŒÜ«∞"Õ∞ ~¸ „H˜Ok Ü«∞^Œ∞ƒù`«=Ú [iÔQ#∞.
P#O^Œ~å=Ù áêMÏ_Õ Ü«∞#∞"å_»∞ âߺ=∂#∞ "≥^Œ‰õΩK«∞ ѨÙ~å}
HÍňH∆Ѩ=Ú [~°∞QÆ∞K«∞#fl ã¨÷Å=Ú#‰õΩ =K≥Û#∞. HÍHÍ™êÃÇÏÉò ÉèÏQÆ=`«=Ú
K«^∞Œ =ÙK«∞O_≥#∞. áêMÏ_Õ âߺ=∂‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í ‰õÄ~°∞ÛO_ç J`«x K≥qÖ’<Õ"∂≥
K≥ÑÙ¨ ÊK«∞O_≥#∞. J`«_∞» "≥∞Å¡QÍ `å#∞ HÍOz# ã¨fiѨfl ^Œ$â◊º=Ú#∞ âߺ=∂‰õΩ
K≥ѨÙÊK«∞O_≥#∞. Wk ѨÙ~å} HÍňH∆Ѩ=Ú#‰õΩ H˘OK≥ =∂@OHõ=Ú QÆÅ∞QÆ
*ËÃã#∞. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ ѨÙ~å}=Ú K«^∞Œ =Ù@=∂x q+¨Ü∞« "Õ∞=∞x Ü«∞_çQÔ #∞.
âߺ=∂ ~Ú@∞¡ #∞_ç"≥#∞. ''x#fl h ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ^≥eÑ≤uq. ^•xH˜
ã¨=∂^è•#q∞kQÀ ! ÉÏÉÏ áêMÏ_Õ‰õΩ K«∂Ñ≤# ã¨fiѨfl ^Œ$â◊º=Ú#∞ q#∞=Ú.
''~°Hõ∆Hõ"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î—— QÍHõ "Õˆ~kÜ«Ú nxx ™êkèOK«ÖË^Œ∞. QÆ∞~°∞x áê^Œ=ÚÅ∞
ÉèíH˜Î`À ^蕺xOz# KåÅ∞#∞ Jx ÉÏÉÏ <˘H˜¯ K≥Ñ≤ÊÜ«Ú<åfl~°∞. JO^Œ~°∞
=ÚYº=ÚQÍ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ P ^Œ$â◊º=Ú#∞ q=~°=ÚQÍ q#QÀii. "åi
HÀiHõ „ѨHÍ~°=Ú áêMÏ_Õ Ü«∂ ^Œ$â◊º=Ú#∞ D „H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ
Q Q
K≥Ñʨ <å~°OaèOK≥#∞.
350
45= J^蕺ܫ∞=Ú
Ö’`≥·# ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ #_»∞=Ú=~°‰õΩ ky Ü«∞K«Û@ xezux.
ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ #K«@ ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ K«∂zux. ~°`«fl=ÚÅ∞ `åÑ≤# K«Hõ¯x
ã≤OǨã¨#=ÚÃÑ· ÉÏÉÏ ‰õÄ~˘ÛxÜ«ÚO_≥#∞. "åi áê^Œ=ÚÅ∞ h\˜Ö’
#∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ Ez q∞QÆ∞Å P#OkOzux. Jk
x[=Ú=Öˇ #∞O_≥<Õ HÍx ã¨fiѨfl=Ú=Öˇ QÍ#~å‰õΩO_≥#∞. ^•xx <Õ#∞
ã¨fiѨfl=∞x Ü«∞#∞H˘#ÖË^Œ∞. =∂^èŒ=~å=Ù ‰õÄ_» JK«Û@ xÅzÜ«ÚO_≥#∞.
âߺ=∂''P#O^Œ~å=Ù ! ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_»∞=Ú—— Jx ã¨ÅǨxK≥Û#∞.
''<å‰õΩ ‰õÄ_» #=∞㨯iOK«=Öˇ#xÜÕ∞ Ü«Ú#flk. HÍx "åi áê^Œ=ÚÅ∞
h\˜ Ö ’ #∞#fl q . Hõ # ∞Hõ <å t~° ã ¨ ∞ û # ∞ "åi áê^Œ = ÚÅÃ Ñ ·
<≥@∞¡OK«QÆÅ#∞? <Õ#∞ xã¨ûǨÜ«Ú_»#∞—— Jx <Õ#O\˜x. Jk qx
Ü«∞`«_»∞ ÉÏÉÏ`À x@¡<≥#∞. ''F ^Õ"å ! h\˜Ö’#∞#fl h áê^Œ=ÚÅ#∞
|Ü«∞@‰õΩ nÜ«Ú=Ú——. "≥O@<Õ ÉÏÉÏ `«# áê^Œ=ÚÅ#∞ |Ü«∞@‰õΩ
fã≤i. Hõ∆}"≥∞ÿ# PÅ㨺=Ú KÕÜ«∞Hõ <Õ#∞ "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ „"≥ÚH˜¯ux.
nxxEz ÉÏÉÏ ##∞fl nqOz ~Ú@¡<#≥ ∞. ''WHõ á⁄=Ú‡, h=Ù Hˆ =∆ ∞=Ú#∞
á⁄O^≥^Œ=Ù. ÉèíÜ«∞=ÚQÍx PO^Àà◊# QÍx J=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. âߺ=∂‰õΩ
Ѩ@∞ìѨOK≥ Ü≥ÚHõ\˜ ^•#=Ú KÕÜ«Ú=Ú. ^•x=Å¡ "Õ∞Å∞ á⁄O^≥^Œ=Ù——.
ÉÏÉÏ Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú áêMÏ_Õ Ñ¨@∞ì^Àè =ux `≥KÛ≥ #∞. =∂^è=Œ ~å=Ù
H˜=fi=Åã≤#^Œx HÍHÍ™êÃÇÏ|∞#∞ "Õ_#≥ ∞. âߺ=∂ Ü«∞O^Œ∞Å H˘Ñ¨ÙÊH˘#ÖË^∞Œ .
UÅ# ÉÏÉÏ `«#‰õΩ J\˜ì ã¨ÅǨ x=fiÖË^∞Œ Hõ#∞Hõ. H˘O`« q"å^Œ=Ú [iy#
Ñ≤=∞‡@ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ p@∞¡"Õã≤ `≥eã≤H˘#∞@‰õΩ ã¨=∞‡uOK≥#∞. ã¨Oâ◊Ü«∞
q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ p\˜ "Õã≤ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ n~°∞ÛH˘#∞@ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞
ã¨fiÉèÏ==Ú. 'ѨÙK«∞ÛH˘#∞=Ú— 'x~åHõiOK«∞=Ú— J#∞ Ô~O_»∞ p\©Å∞ „"åã≤
ÉÏÉÏ áê^Œ∞HõÅ =^ŒÌ ɡ\iì˜ . XHõ ÉÏÅ∞x`À JO^Œ∞Ö’ <˘Hõ^•xx f~ÚOzi.
'ѨÙK«∞ÛH˘#∞=Ú— J#∞ p\© ZOK«∞@KÕ =∂^è=Œ ~å=Ù‰õΩ ^èÀ=u WzÛi. ^•xx
âߺ=∂ Ü«∞OwHõiOK≥#∞. W^ŒÌ~°∞#∞ ã¨O`«∞+≤ì K≥Oki. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞
ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú fÔ~#∞.
351
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
W`«~° Ü≥∂QÆ∞Å =∂@Å#∞ ‰õÄ_» Q“~°qOK«=Åã≤#^Œx ~¸ Hõ^äŒ
„ѨɒkèOK«∞K«∞#flk. HÍx =∞# `«e¡Ü«∞QÆ∞ QÆ∞~°∞=Ù#O^Œ∞ ѨÓ~°‚"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î
qâßfiã¨=Ú Å∞O_»=Öˇ#∞. "åi É’^èÅŒ „ѨHÍ~°=Ú #_»∞==Öˇ#∞. ZO^Œ∞Hõ#QÍ
=∞# Hõ+ãì¨ ∞¨ Y=Ú e`«~∞° ÅHõO>ˇ "åiˆH ÉÏQÆ∞QÆ `≥eã≤ÜÚ« O_»∞#∞. h ǨÏ$^ŒÜ∞«
Ѷ ¨ Å Hõ = ∞O^Œ ∞ ÉÏÉÏ K≥ Ñ ≤ Ê # D kQÆ ∞ = Ѩ Å ∞‰õ Ω Å#∞ K≥ ‰ õ Ω ¯=Ú.
''D Ö’Hõ=ÚÖ’ #<ÕHõ=∞Ok Ü≥∂QÆ∞Å∞ QÆÅ~°∞. QÍx =∞# QÆ∞~°∞=ã¨Öˇ·#
`«O„_ç. W`«~°∞Å∞ J<ÕHõ ã¨∞É’^èŒÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#∞. HÍx, =∞#=Ú =∞#
QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ ѨÅ∞‰õΩÅ#∞ =∞~°∞=~å^Œ∞. "ÕÜ∞Õ Å ! ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ
h QÆ∞~°∞=Ù#∞ „¿Ñq∞OK«∞=Ú. "åix ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu "Õ_»∞=Ú. ÉèíH˜Î`À
"åi áê^Œ=ÚʼnõΩ „"≥Ú‰õΩ¯=Ú. J@∞¡ KÕã≤#KÀ ã¨∂~°∞ºx =ÚO^Œ∞ pHõ\˜
ÖË#@∞¡, h=Ù ^•@ÖËx Éè=í ™êQÆ~=° Ú ÖË^∞Œ ——.
45= J^蕺ܫ∞=Ú
ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÃÑ· #∞OK«∞=∞<≥^Œ#∞. JK«Û\˜#∞Oz =K«∞Û ÉèíQÆ=<åfl=∞
㨇~°}=Ú#∞ q#∞=∞<≥^#Œ ∞. <Õ#∞ ѨO_»∞H˘x#KÀ ##∞fl ÖË=Q˘@∞ì =∞<≥^#Œ ∞.
nx<Õ Ü«∞`«_∞» <≥~"° ~Õ Û° ÖˉΩõ <åfl_»∞. x„^Œ`À ‰õΩ#∞‰õΩáê@∞¡ Ѩ_∞» K«∞O_»∞#∞.
<å ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÃÑ· "åx KÕu |~°∞=Ù#∞ QÆ=∞xOz, F ÉèQí `Æ ü ! Jx Ñ≤ÅK≥^#Œ ∞.
"≥O@<Õ HõO_»∞¡ `≥~°z Hõ^ŒÅ∞#∞. Z=_»~Ú`Õ <ÕÅÃÑ· K«Hõ¯QÍ x„kOK«ÖË_À,
Z=_»∞ Hõ^ŒÅ‰õΩO_» Ü«ÚO_»ÖË_À, Z=_»∞ x„^Œ‰õΩ ¿ã=‰õΩ_À, "å_»∞ Z`≥·Î#
|Å¡g∞^Œ <≥@∞¡ ѨO_»∞H˘#QÆÅ_»∞—— ? J<≥#∞. J<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ ÉÏÉÏ
`«# Éèí‰õΩÎÅÜ«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞KÕ x@¡<≥#∞. ''=∞OzQÍx K≥_»¤QÍx, Uk =∞#^À
Ü«∞k =∞# ^ŒQ~æÆ ° #∞#flk. Uk ~Ú`«~∞° Å^À, Ü«∞k ~Ú`«~∞° Å =^ŒÌ #∞#flk——.
#Å∞|kÜ≥∞ÿ ^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
H˘Ü«∞º|Å¡ =∞OK«=Ú ÉÏÉÏ^Õ – =∞ǨÏÖÏûѨuk HÍ^Œ∞ :
ÉÏÉÏ +≤i_ô KÕi# H˘kÌHÍÅ=Ú#ˆH 4 =¸~°Å á⁄_»=Ù, XHõ *Ï<≥_»∞
"≥_»Å∞Ê QÆÅ H˘Ü«∞º|Å¡ g∞^Œ <åÅ∞QÆ∞ z=~°Å <åÅ∞QÆ∞ nѨѨ٠„Ѩq∞^ŒÅ∞
ÃÑ\˜ì ^•xÃÑ· ѨO_»∞H˘#∞"å~°∞. H˘<åflà◊√§ QÆ_»z# Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ ^•xx
qiz =ÚHõ¯Å∞ KÕã≤ áê~°"ÕÃã#∞. XHõ<å_»∞ ÉÏÉÏ ^•x =∞Ç≤Ï=∞#∞
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞‰õΩ =i‚Oz K≥ÑÙ¨ ÊK«∞O_≥#∞. Wk qx Ü«∞`«_∞» ÉÏÉÏ H˜@x¡ Ü≥∞. ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
''g∞H˜OHõ#∞ H˘Ü«∞º|Å¡ Ü«∞O^Œ∞ =∞‰õΩ¯= Ü«Ú#flKÀ xOH˘Hõ |Å¡ g∞
H˘~° ‰ õ Ω =∞ã‘ ^ Œ ∞ Ö’ „ " Õ Ö Ï_» " Õ Ã ã ^Œ # ∞. ^•xÃ Ñ · g∞~° ∞ 㨠∞ Y=ÚQÍ
x„kOK«=K«∞Û#∞——. JO^Œ∞‰õΩ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''=∞ǨÏÖÏûѨux kQÆ∞=
q_çz <Õ<˘Hõ¯_»<Õ ÃÑ·# ѨO_»∞H˘#∞@ H˜+=ì¨ Ú ÖË^∞Œ ——. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ W@¡<#≥ ∞.
''=∞ǨÏÖÏûѨuH˘~° H˜OH˘Hõ |Å¡#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ~ÚOK≥^Œ#∞——. ÉÏÉÏ
''J`«_≥@∞¡ |Å¡ÃÑ· Ѩ~°∞O_»QÆÅ_»∞ ? |Å¡g∞^Œ JO`« Z`«∞Î# Ѩ_»∞H˘#∞@
ã¨∞ÅÉè=í ∞~Ú# ѨxHÍ^Œ∞. Z=~°∞ q∞H˜¯e ѨÙ}º=O`«∞Ö’ "åˆ~ Ѩ_∞» H˘#QÆÅ~°∞.
Z=~°~Ú`Õ HõO_»∞¡ ^≥~°z x„kOK«QÆÅ~À "åiˆH Ü«∞k gÅQÆ∞#∞. <Õ#∞

Q Q
x„^ŒáÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ =∞ǨÏÖÏûѨux <å „Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~°∞ÛO_ç `«# KÕ~Ú <å
352 353
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
#Å∞|kÜ«∂~°= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† QÆÜ«∞ Ü«∂„`«† Ô~O_»∞ "Õ∞HõÅ Hõ^äŒ
D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ âߺ=∂ HÍt, QÆÜ«∞, „Ѩܫ∂QÆ Ü«∂„`«Å‰õΩ
"≥à◊√¡@, ÉÏÉÏ á¶È\’ ~°∂Ѩ=Ú# #`«xHõO>ˇ =ÚO^Õ "≥à◊√§@ K≥ÃÑÊ^Œ=Ú.
ÉÏÉÏ Ô~O_»∞ "Õ∞HõŠѨÓ~°fi[#‡ =$`åÎO`«=Ú#∞ [˝Ñ≤ÎH˜ ^≥K«∞Û@ QÆ∂_»
K≥ÑÙ¨ ÊH˘O^Œ=Ú.
„Ѩ™êÎ=# :
F ™ê~¸ ! h áê^Œ=ÚÅ∞ Ѩq„`«=ÚÅ~Ú#q. x#∞fl [˝ÑÜ Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞
H˘#∞@ q∞QÆ∞Å áê=#=Ú. Hõ~‡° |O^è=Œ ÚÅ#∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞ h ^Œ~≈° #=Ú
‰õÄ_» q∞H˜¯e áê=#=∞~Ú#k. „Ѩã¨∞Î`«=Ú h ~°∂Ѩ =∞QÀK«~°
=∞~Ú#ѨÊ\˜H˜, Éèí‰õΩÎÅ∞ hÜ«∞O^Õ #=∞‡Hõ=ÚOz#KÀ, "å~°∞ h=Ù ã¨=∂kè
K≥O^ŒHõ=ÚO^Œ∞ KÕã≤# bÅÅ#∞ J#∞ÉèíqOK≥^Œ~°∞. h=Ù HõO\˜ HõQÆ∞Ѩ_»x
z„`«"≥∞ÿ# ^•~°=Ú`À h Éèí‰õΩÎÅ#∞ ^ŒQÆæ~° #∞O_çQÍx Ü≥∞O`À ^Œ∂~°=Ú
#∞O_çQÍx ~¸_≥Û^Œ=Ù. "åix ^ŒÜ«∞QÆÅ `«e¡=Öˇ H“QÆeOK«∞H˘<≥^Œ=Ù.
h"≥Hõ¯_»∞<åfl"À h Éèí‰õΩÎʼnõΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx h=Ù K«`«∞~°`«`À fQÆÅ#∞
Q Q
ÖÏQÆ∞@KÕ "åi "≥#∞Hõ<Õ xÅ|_ç `À_»Ê_»∞K«∞<åfl=x `«∞@ì`«∞^Œ‰õΩ
354
46= J^蕺ܫ∞=Ú
„QÆÇ≤ÏOK≥^Œ~°∞. |∞kú=∞O`«∞Å∞, *Ï˝#∞Å∞, ѨO_ç`«∞Å∞ JǨÏOHÍ~°=ÚKÕ
ã¨O™ê~°=∞<Õ QÀuÖ’ Ѩ_≥^Œ~°∞. HÍx h=Ù h â◊H˜Î=Å# x~å_»O|~° Éèí‰õΩÎÅ
~°HO∆˜ K≥^=Œ Ù. PO`«iHõ=ÚQÆ#∞, J^Œ$â◊º=ÚQÆ#∞ P@O`«ÜÚ« <å_≥^=Œ Ù. HÍx
^•x`À hÔH\˜ì ã¨O|O^èŒ=Ú ÖË#@∞¡ QÆxÑ≤OK≥^Œ=Ù. h"≥ Ѩ#∞ÅxflÜ«Ú#∞
<≥~°"Õ~°∞ÛK«∞#flѨÊ\˜H˜ Uq∞Ü«Ú KÕÜ«∞x"åx=Öˇ #\˜OK≥^Œ=Ù. h rq`«=Ú
<≥=~°∞ `≥eÜ«∞*ÏÅ~°∞. HÍ|\˜ì "Õ∞=Ú áêѨ=ÚÅ #∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄O^Œ∞@
Ü≥∞@¡# â◊s~°=Ú#∞, "å‰õΩ¯#∞, =∞#ã¨∞û#∞ h áê^Œ=ÚʼnõΩ ã¨=∞iÊOz h
<å=∞=Ú<Õ [Ñ≤OK«=Öˇ#∞. h Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅ#∞ h=Ù <≥~°"ÕÔ~Û^Œ=Ù.
Z=iHõ~Ú`Õ HÀiHõÅ∞O_»"À J\˜ì"åiH˜ h=Ù „|Ǩ‡#O^Œ=Ú xK≥Û^Œ=Ù. h
=∞^èŒ∞~°=∞QÆ∞ <å=∞=Ú [Ñ≤OK«∞@ÜÕ∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ ã¨∞ÅÉèí™ê^èŒ#=Ú. D
™ê^è#Œ =Å¡ =∞# áêѨ=ÚÅ∞, ~°[ ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}=ÚÅ∞ x„+¨¯q∞OK«∞#∞. ™êuÎfiHõ
QÆ ∞ }=ÚÅ∞, ^è • i‡Hõ ` « fi =Ú „áê=ÚYº=Ú =Ç≤ Ï OK« ∞ #∞. nx`À
x`åºx`«º=ÚʼnõΩ QÆÅ ÉèË^Œ=Ú, x~åfiº"≥∂ǨÏ=Ú, *Ï˝#=Ú ÅaèOK«∞#∞.
=∞#=∞\˜ì ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ QÆ∞~°∞=Ù<Õ Ü«∞#QÍ <å`«‡<Õ Ü«∞#∞ã¨O^è•#=Ú
KÕÃã^Œ=Ú. WkÜÕ∞ QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ ã¨~°fi㨺â◊~°}ÏQÆu. nxH˜ `«Ñ¨Êxã¨i
Ü≥ÚˆHQÆ∞~°∞Î. =∞# =∞#ã¨∞û xâ◊ÛÅ=Ú âßO`«=Ú#QÆ∞@. D â◊~°}ÏQÆu
Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú, ÉèíH˜Î, *Ï˝#=ÚÅ∞ qt+¨ì"≥∞ÿ#q. ZO^Œ∞Hõ# âßOu, Jaè=∂#
~åÇ≤Ï`«º=Ú, H©i,Î `«^∞Œ Ѩi "≥∂Hõ=∆ Ú XHõ\˜ "≥#∞Hõ xOH˘Hõ\˜ "≥#flO\˜ =K«∞Û#∞.
XHõ"Õà◊ ÉÏÉÏ Z=Ô~·# Éèí‰õΩÎx P"≥∂kOz#KÀ ~å„uO|=à◊√§ J`«x
K≥O`«<Õ Ü«ÚO_ç, ~ÚO\˜ =^Œ#Ì ∞QÍx ^Œ∂~°^âÕ =◊ Ú# QÍx "åxx "≥O|_çOK«∞
K«∞O_»∞#∞. Éèí‰õΩÎ_»∞ `«# ~Ú+¨ì=Ú =zÛ# KÀ@∞#‰õΩ áÈx=Ú‡. ÉÏÉÏ
JK«Û@‰õΩ Éèí‰õΩÎx HõO>ˇ =ÚO^Œ∞QÍ É’~Ú ÜÕ∞^À XHõ TÇ≤ÏOK«~åx
~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞#∞. D kQÆ∞= Hõ^äŒ nxH˜ L^•Ç¨Ï~°}=Ú.
QÆÜ«∞Ü«∂„`« :
ÉÏÉÏ`À ѨiK«Ü∞« =Ú Hõey# H˘<åflà◊§ `«~∞° "å`« HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ `«#
ÃÑ^ŒÌ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ÉÏ|∞ LѨ#Ü«∞#=Ú <åQÆѨÓ~°∞Ö’ KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK≥#∞.
355
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ã¨∞=∂~°^Õ ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ `«# ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂~°∞x
q"åǨÏ=Ú QÍfieÜ«∞~üÖ’ KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞,
<å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞e^ŒÌ~°∞#∞ +≤i_ôH˜ =zÛ ÉÏÉÏ#∞ „¿Ñ=∞`À P
â◊√ÉèHí Í~°º=ÚʼnõΩ PǨfixOzi. âߺ=∂#∞ `«# „ѨuxkèQÍ nã≤H˘x "≥à√◊ §_»x
ÉÏÉÏ #∞_ç"#≥ ∞. `å"Õ∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ~å=Åã≤#^Œx |Å=O`«ÃÑ@ìQÍ ÉÏÉÏ
"åiH˜ âߺ=∂#∞ nã¨∞H˘x áÈ=Åã≤#^ŒxÜ«Ú ''HÍj „Ѩܫ∂QÆ Ü«∂„`«Å∞
=ÚyÜ«Úã¨iH˜ <Õ#∞ âߺ=∂HõO>ˇ =ÚO^Œ∞QÆ<Õ QÆÜ«∞Ö’ Hõeã≤H˘<≥^Œ——#x
K≥ÃÑÊ#∞. D =∂@Å∞ QÆ∞~°∞OÎ K«∞H˘#=Öˇ#∞. UÅ# Jq ÉÏÉÏ ã¨~fi° "åºÑ≤Ü∞« x
x~°∂Ñ≤OK«∞#∞.
ÉÏÉÏ =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x, âߺ=∂ <åQÆѨÓ~°∞, QÍfieÜ«∞~°∞ áÈ=
xâ◊Û~ÚOK≥#∞. JK«\˜#∞O_ç HÍj, „Ѩܫ∂QÆ, QÆÜ«∞ áÈ=Öˇ##∞H˘<≥#∞.
JáêÊHÀ`Õ Ü«∞`«x "≥O@ É’= xâ◊Û~ÚOK≥#∞. "åi~°∞=Ù~°∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@
<åQÆѨÓ~°∞Ö’ [~°∞QÆ∞ LѨ#Ü«∞=Ú#‰õΩ É’~Úi. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü
âߺ=∂‰õΩ 200 ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞ÛÅ xq∞`«=Î Ú HÍ#∞HõQÍ xK≥Û#∞. JK«Û\˜
#∞O_ç QÍfieÜ«∞~ü ÃÑO_ç¡H˜ É’~Úi. JK«Û@ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞
âߺ=∂‰õΩ 100 ~°∂áêÜ«∞Å∞#∞, J`«x |O^è∞Œ =Ù [~îå~ü 100 ~°∂áêÜ«∞Å∞#∞
WzÛi. JHõ¯_ç#∞O_ç âߺ=∂ HÍjH˜ "≥à‹§#∞. JK«Û@ [~îå~°∞ Ü≥ÚHõ¯
JO^Œ"≥∞ÿ# ÅH©∆‡<å~åÜ«∞} =∞Ok~°=ÚÖ’ J`«xH˜ Q˘Ñ¨Ê ã¨`å¯~°=Ú
[iÔQ#∞. JK«Û\˜#∞O_ç âߺ=∂ JÜ≥∂^茺‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. JK«Û@ [~îå~°∞
"Õ∞<Õ[~°∞ N~å=∞=∞Ok~°=Ú# PǨfixOz =∞~åº^Œ KÕÃã#∞. "å~°∞
JÜ≥∂^茺֒ 21 ~ÀAÅ∞O_çi. HÍjÖ’ Ô~O_»∞ =∂ã¨=ÚÅ∞O_çi. JHõ¯_ç
#∞Oz QÆÜ∞« ‰õΩ áÈ~Úi. ~Ô Å· ∞ |O_çÖ’ QÆÜ∞« Ö’ ¿Ñ¡Q∞Æ QÆÅ^Œx qx H˘OK≥=Ú
zH͉õΩѨ_iç . ~å„u QÆÜ∞« ¿ãì+#¨ ∞Ö’ ky ^è~Œ ‡° âßÅÖ’ |ã¨KãÕ i≤ . L^ŒÜ∞« "Õ∞
QÆÜ«∞ ѨO_® =zÛ ~Ú@¡<≥#∞. ''Ü«∂„u‰õΩÅO^Œ~°∞ |Ü«∞Å∞^Õ~°∞K«∞<åfl~°∞.
g∞~°∞ ‰õÄ_» `«fi~°Ñ_¨ ∞» _»∞——. JK«Û@ ¿Ñ¡Q∞Æ QÆÅ^• ? Ü«∞x âߺ=∂ „ѨtflOK≥#∞.
Q Q
ÖË^xŒ ѨO_® ["å|∞ xK≥Û#∞. g∞ˆ~ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ =zÛ K«∂K«∞H˘#∞_»<#≥ ∞.
356
46= J^蕺ܫ∞=Ú
JѨÙÊ_»∞ "å~°∞ J`«x "≥O@ "≥o§ ѨO_® WO\˜Ö’ kyi. P ~ÚÅ∞¡ KåÖÏ
ÃÑ^ŒÌk. ѨO_® WzÛ# |㨉õΩ âߺ=∂ KåÖÏ ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥#∞. JK«Û@ QÆÅ
ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ JO^Œ"∞≥ #ÿ ÃÑ^ŒÌ Ѩ@=Ú J`«xH˜ Jxfl\˜HOõ >ˇ Z‰õΩ¯= „Ñ‘ux
HõÅ∞QÆ*ËÃã#∞. Jk ~ÚO\˜H˜ =ÚO^Œ∞ ÉèÏQÆ=ÚÖ’ =∞^茺 #=∞~°Û|_ç
Ü«ÚO_≥#∞. nxx K«∂z âߺ=∂ "≥∞ÿ=∞~°K≥#∞. ''HÍj, „Ѩܫ∂QÆ Ü«∂„`«Å∞
=ÚyÜ«Úã¨iH˜ <Õ#∞ âߺ=∂HõO>ˇ =ÚO^Œ∞QÆ<Õ QÆÜ«∞‰õΩ É’Ü≥∞^Œ#∞—— J#∞
ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ#∞ [˝Ñ≤ÎH˜ ^≥K«∞ÛH˘<≥#∞. HõO_»¡ h~°∞ „QÆ"≥∞‡#∞, â◊s~°=Ú
QÆQÆ∞~˘Ê_çK≥#∞, Q˘O`«∞Hõ Ü«∂~°∞ÛH˘x áÈÜ≥∞#∞. J`«_»∞ "≥H˜¯ "≥H˜¯
ÜÕ∞_»fi™êÔQ#∞. P Ѩ@ì}=ÚÖ’ ¿Ñ¡QÆ∞ *Ï_»º=Ú QÆÅ^Œx ÉèíÜ«∞Ѩ_ç
ÜÕ∞_»∞ÛK«∞<åfl_Õ"∂≥ Ü«∞x ѨO_® Ü«∞#∞H˘<≥#∞. ѨO_®#∞ ÉÏÉÏ Ñ¨@"≥∞Hõ¯_»
#∞O_ç `≥zÛu=x âߺ=∂ Ü«∞_çÔQ#∞. ѨO_® `«# „Ѩux^èŒ∞Å∞ Ô~O_»∞
=¸_»∞=O^ŒÅ =∞Ok =∞<å‡_»∞Ö’#∞, ѨÙ}`åOÉËÖ’#∞ QÆÅ~°xÜ«Ú, "å~°∞
QÆÜ«∞‰õΩ áÈÜÕ∞ Ü«∂„u‰õΩÅ =∞Oz K≥_»¤Å∞ K«∂K≥^Œ~°xÜ«Ú, "åi=Å¡ ÉÏÉÏ
H©iÎx qx ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú 12 ÜÕ∞O_»¡ „H˜O^Œ@ KÕã≤u#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞.
+≤i_ôÖ’ âߺ=∂ ~ÚO\˜Ö’ „"ÕÖÏ_»∞K«∞#fl ÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú#∞ Ez ^•x
x=∞‡x HÀiu#xÜ« Ú ÉÏÉÏ Ü« ∞ #∞[˝ á⁄Ok âߺ=∂ ^•xx
`«#H˜K≥Û#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. âߺ=∂ ѨÓ~°fi=Ú [iy#^ŒO`«Ü«Ú [˝Ñ≤ÎH˜
^≥K∞« ÛH˘<≥#∞. ѨÓ~°fi=Ú `«#‰õΩ Ѩ@=Ú xzÛ# âߺ=∂ÜÕ∞ „Ѩã∞¨ `Î =« Ú `«#
~ÚO@ #ukäQÍ #∞O_»∞@ „QÆÇ≤ÏOz ѨO_® q∞H˜¯e Ü«∂#OkOK≥#∞.
"åi~°∞=Ù~°∞ „¿Ñ=∂#∞~åQÆ=ÚÅ#∞ÉèíqOz Ü«∞q∞`å#O^Œ=Ú#∞ á⁄Oki.
âߺ=∂‰õΩ ѨO_® K«Hõ¯x ~å[ÖÏOKè«#=ÚÅ`À_ç ™êfiQÆ`«q∞K≥Û#∞. ѨO_®
^èŒ#=O`«∞_»∞. J`«_˘Hõ ѨšH˜Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO_ç, âߺ=∂#∞ U#∞QÆ∞ÃÑ·#
‰õÄ~°∞ÛO_»É\ ˇ ì˜ Tˆ~yOK≥#∞. JukäH˜ `«y# ™œYº=ÚÅxflÜ«Ú <Õ~Ê° ~°K#≥ ∞.
D Hõ^äŒ=Å¡ <Õ~°∞ÛH˘#=Åã≤# hu :
ÉÏÉÏ =∂@Å∞ JHõ ∆ ~ åÖÏ ã¨ ` « º =ÚÅxÜ« Ú ÉÏÉωõ Ω `« #
Éè‰í Ωõ ÅÎ O^Œ∞QÆÅ „¿Ñ=∞ Ü«∞q∞`«=∞xÜ«Ú `≥eÜ«ÚK«∞#flk. WkÜÕ∞QÍHõ "åiH˜
357
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
[O`«∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ ‰õÄ_» ã¨=∂#„¿Ñ=∞ Ü«ÚO_≥#∞. "å~°∞ "åxÖ’ <˘Hõ~∞° QÍ
ÉèÏqOK≥_ç"å~°∞. D kQÆ∞= Hõ^äŒ nxx "≥Å¡_çOK«∞#∞.
Ô~O_»∞ "Õ∞HõÅ Hõ^äŒ :
XHõ<å_»∞^ŒÜ«∞=Ú ÉÏÉÏ ÖˇO_ç `À@ #∞O_ç uiy =K«∞ÛK«∞O_≥#∞.
=∂~°æ=Ú# "Õ∞HõÅ=∞O^Œ#∞ EK≥#∞. JO^Œ∞Ö’ Ô~O_»∞ "Õ∞HõÅ g∞^Œ ÉÏÉÏ
^Œ$+≤ìѨ_≥#∞. ÉÏÉÏ"åxx ã¨g∞Ñ≤Oz „¿Ñ=∞`À `åH˜ ÖÏeOz "åxx 32
~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ H˘<≥#∞. ÉÏÉÏ "≥·Yix Ez Éèí‰õΩÎÅ∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_çi. ÉÏÉÏ
q∞QÆ∞Å "≥∂ã¨áÈÜ≥∞#x "å~°#∞H˘xi. ZO^Œ∞KÕ`«##QÍ <˘H˘¯Hõ¯ "Õ∞Hõ#∞
46= J^蕺ܫ∞=Ú
áÈ=ÙK«∞O_»QÍ "åix P#"åÅ∞ Ѩ\ì̃ux. "åi ѨÓ~°fi[#‡ =$`åÎO`«=Ú#∞
[˝Ñ≤ÎH˜ ^≥K«∞ÛH˘O\˜x "åiÜ«∞O^Œ∞ HõxHõiOz "åiH˜ uO_ç ÃÑ\˜ì, H˘O`«
q„âßOu HõÅ∞QÆ*Ëã≤ Ü≥∂^•~°Û=Öˇ#x Ü«∞#∞H˘O\˜x. JO^Œ∞KÕ xO`«
„^Œ=º=Ú#∞ =ºÜ«∞Ѩ~z ° ux. JO^Œ∞ʼnõΩ g∞~°∞ ##∞fl ^Œ∂+≤OK«∞K«∞<åfl~å?
<å ÉË~°=Ú g∞i+¨ìѨ_»∞‰õΩO_»∞@KÕ <Õ#∞ "åx Ü«∞[=∂x =^ŒÌ‰õΩ uiy
ѨOÑ≤"Õã≤ux——. "Õ∞HõÅÃÑ·x ‰õÄ_» ÉÏÉÏ „¿Ñ=∞ Ü≥∞\˜ì^À K«∂_»∞_»∞.
#Å∞|k Ü«∂~°= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
2 QÍx, 3 QÍx, 4 QÍx ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ H˘#=K«∞Û#∞. Ô~O_»∞ "Õ∞HõʼnõΩ 8
~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÇÏK«∞Û HÍ^Œxi. ÉÏÉÏ#∞ xOkOzi. ÉÏÉÏ <≥=∞‡kQÍ
#∂~°H˘<≥#∞. âߺ=∂, `å`åºHÀ`Õ ÉÏÉÏ#∞ ã¨=∂^è•#=Ú "Õ_»QÍ ÉÏÉÏ
''<å‰õΩ WÅ∞¡QÍx, ‰õΩ@∞O|=Ú QÍx ÖˉõΩO_»∞@ KÕ`« <Õ#∞ ^èŒ#=Ú xÅ∞=
KÕÜ«∞~å^Œ∞—— Jxi. =∞iÜ«Ú ÉÏÉÏ `«=∞ Y~°∞Û`À<Õ 4 ¿ã~°¡ â◊#QÆѨѨÙÊ#∞ ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
H˘x "Õ∞HõʼnõΩ ÃÑ@∞ì=∞x K≥Ñ≤Êi. Ñ≤^ŒÑ¨ P "Õ∞HõÅ#∞ "åi Ü«∞[=∂xH˜ â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
uiy ~ÚzÛ"Õã≤ "åx ѨÓ~°fi=$`åÎO`«=Ú D suQÍ K≥Ñ≤Êi.
''F âߺ=∂ ! `å`åº ! g∞s ÉË~°=ÚÖ’ <Õ#∞ "≥∂ã¨áÈ~Úu#x
Ü«∞#∞H˘#∞K«∞<åfl~°∞. J@∞¡ HÍ^Œ∞. "åx Hõ^äŒ q#∞_»∞. QÆ`«[#‡Ö’ "å~°∞
=∂#=ÙÅ∞. "åi Ü«∞^Œ$+¨=ì Ú H˘Åk <å [`«QÍO„_»QÍ #∞O_≥_"ç å~°∞. "å~˘ˆH
`«e¡ a_»Å¤ ∞. "≥Ú^Œ@ "åiH˜ <˘HõiÃÑ· <˘HõiH˜ „¿Ñ=∞ Ü«ÚO_≥#∞. ~å#∞~å#∞
â◊„`«∞=ÙÖˇ·i. ÃÑ^ŒÌ"å_»∞ ™È=∞iQÍx, z#fl"å_»∞ K«∞~°∞ÔH·#"å_»∞. J`«_»∞
KåÅ ^è#Œ =Ú ã¨OáêkOK≥#∞. ÃÑ^Œ"Ì å_»∞ Jã¨∂Ü«∞ K≥Ok z#fl"åxx K«OÑ≤
"åx „^Œ=º=Ú #ѨÇϨ iOѨ <≥OK≥#∞. `«=∞ ™È^Œ~`° fi« =Ú#∞ =∞~°z "åi^Œ~Ì ∞°
HõÅÇ≤ÏOzi. J#fl `«=Ú‡x [OѨÙ@‰õΩ ÃщõΩ¯ Ѩ#∞flQÆ_»Å#∞ Ѩ<≥fl#∞, HÍx
x„+¨ÊÜ≥∂[#=ÚÅÜ≥∞º#∞. W^ŒÌ~°∞ |^Œú"≥·~°∞Å~Úi. J#fl XHõ<å_»∞ `«#
™È^Œ~°∞x |_ç`≥`À H˘>ì̌#∞, z#fl"å_»∞ J#fl#∞ Q˘_»¤e`À #~°ÔH#∞. W^ŒÌ~°^Õ

Q Q
ã¨Å÷ =Ú# K«zÛѨ_iç . "åi Hõ~‡° ѶŨ =ÚKÕ "Õ∞HõÅ∞QÍ Ñ¨Ù\˜iì . <å „Ñ¨H¯õ #∞O_ç
358 359
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
g~°Éèí„^ŒÑ¨Ê – K≥#fl|ã¨Ñ¨ÊÅ (áê=Ú – HõѨÊ) Hõ^äŒ :
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
#Å∞|k ÜÕ∞_»= J^蕺ܫ∞=Ú
g~°Éèí„^ŒÑ¨Ê – K≥#fl|ã¨Ñ¨ÊÅ (áê=Ú–HõѨÊ) Hõ^äŒ
QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ Ô~O_»∞ "Õ∞HõŠѨÓ~°fi =$`åÎO`«=Ú#∞ ÉÏÉÏ
=i‚OK≥#∞. D J^蕺ܫ∞=Ú# ‰õÄ_» J\˜ì ѨÓ~°fi =$`åÎO`«=ÚÅ =i‚OK«∞
g~°É„íè ^ŒÑʨ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú, K≥#fl|ã¨Ñʨ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú Hõ^ÅŒä ∞ K≥ÑÙ¨ Ê^Œ∞=Ú.
N™ê~Ú ~°∂Ѩ=Ú áê=#"≥∞ÿ#k. XHõ¯™êi "åi"≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ì
xy_çOz#KÀ Ü≥∞<Àfl QÆ`«[#‡Å qKå~°=ÚÅ#∞ #tOѨ*Ëã≤, Ü≥∞O`À
ѨÙ}º=Ú „áêÑ≤ÎOK«∞#@∞Å *ËÜ«Ú#∞. "åi ^ŒÜ«∂^Œ$+≤ì =∞#ÃÑ· |~°Ñ≤#KÀ,
=∞# Hõ~‡° |O^è=Œ ÚÅ∞ "≥O@<Õ q_çáÈ~Ú =∞# =∂#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^≥^=Œ Ú.
QÆOQÍ#kÖ’ ™êfl#=Ú KÕÜ«Ú"åi áêѨ=ÚÅxflÜ«Ú `˘ÅQÆ∞#∞. J\˜ì
áê=#"≥∞ÿ# #k ‰õÄ_» Ü≥∂QÆ∞ÖˇÑ¨ÙÊ_»∞ =zÛ `«#Ö’ =Úxy, `«#Ö’ „áÈÔQ·#
áêѨ=ÚÅxflÜ«Ú "åi áê^Œ^èŒ∂oKÕ áÈQ˘>ˇì^Œ~åÜ«∞x Ü«∂`«∞~°`«`À
EK«∞#∞. Ü≥∂QÆ∞ŠѨq„`« áê^Œ^èŒ∂o KÕ`«<Õ áêѨ=∞O`«Ü«Ú Hõ_»∞QÆ∞H˘x
áÈ=Ù#x QÆOQÍ=∂`«‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. Ü≥∂QÆ∞ÅÖ’ =ÚMϺÅOHÍ~°=Ú
Q Q
N ™ê~Ú. áê=#=Ú KÕÜ«Ú D „H˜Ok Hõ^äŒ#∞ "åi#∞O_ç q#∞_»∞.
360
47= J^蕺ܫ∞=Ú
™ê~ÚÉÏÉÏ XHõ<å_ç@∞¡ K≥Ñʨ ^˘_»QÔ #∞ :
''XHõ<å_»∞^ŒÜ«∞=Ú LáêǨ~°=Ú =ÚyOz# `«~°∞"å`« "åºÇ¨ºoH˜
áÈ~Ú Ü≥ÚHõ z#fl #k Ü≥Ú_»∞¤# KÕiux. JÀÅã≤áÈ=Ù@KÕ #K«@ q„âßOu
<˘Okux. KÕ`«∞Å∞ HÍà◊√§ Hõ_»∞QÆ∞H˘x ™êfl#=Ú KÕã≤ Ǩ~ÚQÍ ‰õÄ~˘Ûx
Ü«ÚO\˜x. JK«@ K≥@¡ h_»Å∞#fl HÍe„`À=, |O_ç„`À= Ô~O_»∞#∞ HõÅ=Ù.
K«Å¡x QÍe "≥∞Å¡QÍ gK«∞K«∞O_≥#∞. zÅ∞=Ú#∞ „`åQÆ∞@‰õΩ `«Ü«∂~°∞
KÕÜ«ÚK«∞O_»QÍ HõÑ¨Ê Ü≥ÚHõ\˜ ɡHõɡHõ ÖÏ_»∞@ qO\˜x. K≥‰õΩ=ÚH˜~å~Ú
H˘\˜ì xѨÙÊ fÜ«ÚK«∞O_»QÍ XHõ „ѨÜ∂« }©‰Ωõ _»∞ =zÛ <å „Ñ¨H¯õ # ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞.
<å‰õΩ #=∞㨯iOz `«# WO\˜H˜ Éè’[#=Ú#‰õΩ ~°=∞‡x q#Ü«∞=Ú`À
<åǨfixOK≥#∞. J`«_»∞ zÅ∞=Ú "≥eyOz <åHõO^Œ*ËÃã#∞. HõÑ¨Ê ÉˇHõɡHõ
=∞#∞@ uiy qxÑ≤OK≥#∞. J`«_»∞ J^Õq∞Ü≥∂ `≥eã≤H˘#QÀÔ~#∞. 'XHõ
HõÑ¨Ê `«# ѨÓ~°fi[#‡ áêѨѶ¨Å=Ú ##∞ÉèíqOK«∞K«∞#fl^Œ—x K≥Ñ≤Êux.
QÆ`«[#‡Ö’ KÕã≤#^•x Ѷ¨Å=Ú h [#‡Ö’ ##∞ÉèíqOz f~°=ÅÜ«Ú#∞.
^•xx QÆ∂iÛ ^Œ∞ódOz#KÀ „ѨÜ≥∂[#=Ú ÖË^Œ∞. "å_»∞ zÅ∞=Ú#∞ ceÛ
<åHõO^Œ*ãË ≤ `å<Õ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ áÈ~Ú K«∂K≥^#Œ x K≥ÃÑÊ#∞. XHõ HõÑʨ áê=ÚKÕ
Ѩ@∞ìH˘#|_ç Ü«∞~°K∞« K«∞O_≥#xÜ«Ú QÆ`[« #‡Ö’ ~Ô O_»∞#∞ ^Œ∞~å‡~°∞Öæ Ë QÍ#
D [#‡Ü«∞O^Œ∞ QÆ`«[#‡ Ü≥ÚHõ¯ áêѨ=Ú#∞ ~¸ ^ÕǨÏ=Ú`À ##∞Éèí
qOK«∞K«∞#fl=xÜ«Ú K≥ÑÊ≤ ux. J`«_∞» |Ü«∞@‰õΩ áÈ~Ú XHõ #Å¡x ÃÑ^ŒáÌ ê=Ú
XHõ HõÑʨ #∞ <À\˜`À |@∞ìH˘x Ü«ÚO_»∞@ EK≥#∞.
''J`«_»∞ <å=^ŒÌ‰õΩ =zÛ 10, 12 x=Ú+¨=ÚÅÖ’ áê=Ú HõѨÊ#∞
„q∞OQÆ∞#x K≥ÃÑÊ#∞. <Õx@¡O\˜x. 'ÖË^Œ∞. J@∞¡ [~°∞QÆ<Õ~°^Œ∞. <Õ<Õ ^•x
`«O„_çx (~°Hõ∆‰õΩ_»#∞) ! <ÕxK«@<Õ Ü«Ú<åfl#∞. áê=ÚKÕ`« HõÑ¨Ê <≥@∞¡
uxÑ≤OK≥^Œ#∞ ? <ÕxHõ¯_» T~°Hõ<Õ Ü«Ú<åfl<å ? ^•x <≥@∞¡ q_çÑ≤OK≥^Œ<À
K«∂_»∞——.
361
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
zÅ∞=Ú Ñ‘eÛ# Ñ≤=∞‡@ "Õ∞=∂ ã¨÷Å=Ú#‰õΩ áÈuq∞. J`«_»∞
ÉèÜí ∞« Ѩ_#≥ ∞. ##∞fl ‰õÄ_» ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ áÈ=^ŒxÌ ÃÇÏK«ÛiOK≥#∞. áê=Ú g∞^ŒÑ_¨ ç
Hõ~°K«∞#x "åx ÉèíÜ«∞=Ú. J`«x =∂@ ÖˇH˜¯OK«HõÜÕ∞ <Õ#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
É’~Ú ~Ú@¡O\˜x. ''F g~°É„íè ^ŒáêÊ ! h â◊„`«∞=Ù K≥#fl|ã¨Ñʨ HõÑʨ [#‡"≥∞uÎ
ѨâßÛ`åÎѨѨ_»∞@ ÖË^• ? h=Ù ã¨~°Ê[#‡"≥∞uÎ#ѨÊ\˜H˜x "åxÜ«∞O^Œ∞
â◊„`«∞`«fi=Ú =Ç≤ÏOz Ü«Ú<åfl"å ? pè, ã≤QÆ∞æÖË^• ! g∞ ^Õfi+¨=ÚÅ#∞ q_»z
âßOuOѨÙ_»∞——.
D =∂@Å∞ qx Ü«∂ ã¨~Ê° =Ú HõÑʨ #∞ "≥O@<Õ q_çz h\˜Ö’ =Úxy
J^Œ$â◊º=∞Ü≥∞º#∞. HõѨʉõÄ_» QÆO`«∞"Õã≤ K≥@¡ á⁄^ŒÅÖ’ ^•ÔQ#∞. ÉÏ@™êi
Pâ◊ Û ~° º Ѩ _ ≥ # ∞. 'g∞~° # fl =∂@ʼnõ Ω áê=Ú Hõ Ñ ¨ Ê <≥ @ ∞¡ =^Œ e
Ü«∞^Œ$â◊º=∞Ü≥∞º#∞ ? g~°Éèí„^ŒÑ¨Ê Ü≥∞=~°∞ ? K≥#fl|ã¨Ñ¨Ê Ü≥∞=~°∞ ? "åi
â◊„`«∞`«fi=Ú#‰õΩ HÍ~°}"Õ∞q∞ ?— Jx Ü«∞`«_»∞ „ѨtflOѨQÍ, #`«x`À HõÅã≤
K≥@∞ì "≥Ú^Œ\˜H˜ áÈ~Úux. zÅ∞=Ú H˘xfl Ñ‘Å∞ÊÅ∞ Ñ‘eÛ #`«xH˜
=$`åÎO`«=∞O`«Ü«Ú h suQÍ É’kèOzux.
''=∂ Ü«¸iH˜ 4, 5 "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°=Ú# XHõ ѨÙ~å`«# t"åÅÜ«∞=Ú
QÆÅ^Œ∞. Jk áê`«|_ç tkäÅ=∞Ü≥∞º#∞. P „QÍ=∞=ÚÖ’x „Ѩ[Å∞ ^•xx
=∞~å=∞`«∞ KÕÜ«Ú@ÔH· H˘O`« ^èŒ#=Ú „áÈQÆ∞KÕã≤i. H˘O`« ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«Î=Ú
„áÈÔQ·# Ñ≤=∞‡@ ѨÓ[H˘~°‰õΩ `«y# ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕã≤i. =∞~å=∞`«∞ KÕÜ«Ú@
HõOK«<å "Õã≤i. TiÖ’x ^èŒ#=O`«∞x HÀâßkèHÍiQÍ xÜ«∞q∞Oz ã¨~°fi=Ú
J`«x KÕuÖ’ ÃÑ\˜ìi. ÖˇHõ¯Å#∞ K«Hõ¯QÍ „"åÜ«Ú ÉÏ^茺`« "åxÃÑ· ɡ\˜ìi.
"å_»∞ Ѩ~=° ∞Ö’aè. ^Õ"åÅÜ«∞=Ú ÉÏQÆ∞ KÕÜÚ« @‰õΩ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= =ºÜ«∞=Ú
KÕÃã#∞. ^Õ"åÅÜ«∞=ÚÖ’ <Õq∞ Ü«∞aè=$kú HÍ#~åÖË^∞Œ . J`«_∞» ^è#Œ =∞O`«ÜÚ«
Y~°∞Û ÃÑ>ˇì#∞. H˘O`« `å#∞ „q∞OÔQ#∞. `«# ™⁄O`« _»|∞ƒ H˘OK≥"≥∞ÿ##∞
^•xÔH· "≥zÛOK«Ö^Ë ∞Œ . uÜ«∞ºx =∂@Å∞ K≥ÑÙ¨ Ê"å_»∞. Jaè=$kú H͉õΩO_»∞@ˆH"À
HÍ~°}=ÚÅ∞ K≥ÃÑÊ_ç"å_»∞. „QÍ=∞ã¨∞÷Å∞ uiy "åx=^ŒÌ‰õΩ É’~Ú J`«_»∞
Q
™⁄O`«=ÚQÍ `«y# ^è#Œ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜ∞« x Ü≥∞_»Å =∞Ok~°=Ú =$kúHÍ^Œx
362
47= J^蕺ܫ∞=Ú
K≥ÑÊ≤ i. "åx JOK«<å „Ñ¨HÍ~°=Ú Ñ¨x™êyOK«=Åã≤#^Œx K≥ÑÙ¨ ÊK«∞ =∞iH˘O`«
„^Œ=º=Ú#∞ =ã¨∂Å∞KÕã≤ Ü«∂`«x H˜zÛi. "å_® ^èŒ#=Ú#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x,
ѨÓ~°fi=Ú=Öˇ<Õ Ü«¸~°Hõ ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. H˘<åflà◊§ Ñ≤=∞‡@ =∞Ǩ^Õ=Ù_»∞
"åx ÉèÏ~°º‰õΩ HõÅÖ’ QÆxÑ≤Oz ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. 'h=Ù ÖËz ^Õ"åÅÜ«∞ѨÙ
tY~°=Ú#∞ QÆ@∞ì=Ú. h=Ù Y~°∞Û ÃÑ\˜#ì ^•xH˜ 100 ~Ô @∞¡ WK≥Û^Œ#∞—. P"≥∞
~¸ ^Œ$â◊º=Ú#∞ `«# Éèí~°Î‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞. Jk ^èŒ#=Ú =ºÜ«∞=∞QÆ∞@‰õΩ
¿ÇÏ`«∞=QÆ∞<Õ"∂≥ Ü«∞x ÉèÜ í ∞« Ѩ_ç ZQÆ`åo KÕÜÚ« K«∞ Jk L`«Î ã¨fiѨfl=∞xÜ«Ú,
^•xx #=∞‡#=ã¨~°=Ú ÖË^ŒxÜ«Ú, ÖˉõΩ#flKÀ ^Õ=Ù_»∞ `«#‰õΩ ã¨fiѨfl=ÚÖ’
QÆ#Ѩ_ç ÜÕ∞Å K≥Ñʨ ÖË^xŒ Ü«Ú, `å#∞ =∂„`«=Ú ^ŒQ~æÆ ° ÖˉΩõ O_≥<å Ü«∞xÜ«Ú,
Wk ^Œ∞ã¨ûѨfl=Ú=Öˇ QÆxÑ≤OK«∞K«∞#fl^ŒxÜ«Ú, ÉèÏ~åºÉèí~°ÎʼnõΩ q~À^èŒ=Ú
HõeÊOK«∞#@∞Å `ÀK«∞K«∞#fl^ŒxÜ«Ú J`«_∞» ã¨=∂^è•#=Ú K≥ÃÑÊ#∞. JO^Œ∞KÕ
P"≥∞ T~°∞H˘#=Åã≤ =K≥Û#∞.
^•`«Å#∞ ÉÏkèOz =ã¨∂Å∞ KÕÜÚ« ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«=Î Ú K«O^•Å Ü«∞O^Œ∞
^Õ=Ù#‰õΩ W+¨ì=ÚO_»^Œ∞. ÉèíH˜Î`À#∞, „¿Ñ=∞`À#∞ =∞#fl#`À#∞ WzÛ# z#fl
z#fl "≥Ú`«Î=ÚÅHõ~Ú# ^≥·= q∞+¨ìѨ_»∞#∞. H˘xfl k#=ÚÅ Ñ≤=∞‡@
^Õ=Ù_®"≥∞‰õΩ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ uiy HõxÑ≤Oz ~Ú@¡<#≥ ∞. ''Éè~í ΰ ^ŒQ~æÆ #° ∞#fl K«O^•Å
QÆ∂iÛ zH͉õΩ K≥O^Œ #=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. ^Õ"åÅÜ«∞=Ú xq∞`«Î"Õ∞"≥∞ÿ#
=ºÜ«∞=Ú KÕÜÚ« =∞x Ü«∂`«x |Å=O`«=Ú KÕÜ∞« =^Œ∞.Ì <å‰õΩ HÍ=Åã≤#q
ÉèHí Θ =∞iÜ«Ú ã¨^•ƒù==Ú. HÍ|\˜ì hH˜+=ì¨ Ú#fl ™⁄O`«=Ú ^Õ^#·≥ W=fi=Öˇ#∞——.
P"≥∞ `«# Éèí~°Î`À ã¨O„ѨkOz `«# `«O„_ç `«# H˜zÛ# |OQÍ~°∞ #QÆÅ∞
^•#=Ú KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK≥#∞. P Ö’aè ~¸ ã¨OQÆu qx zH͉õΩ K≥Ok
ÉèQí =Æ O`«∞x ‰õÄ_» "≥∂ã¨=Ú KÕÜ∞« xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. P"≥∞ #QÆÅ<≥O`À
`«‰õΩ¯= ^èŒ~° Hõ\˜ì 1000 ~°∂áêʼnõΩ `å<Õ H˘x, #QÆ^Œ∞#‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ <˘Hõ
á⁄Å=Ú#∞ ^Õ=^ÕÜ∞« =ÚQÍ xK≥Û#∞. JO^Œ∞ʼnõΩ ÉèÏ~°º ã¨=∞‡uOK≥#∞. P
á⁄Å=Ú "åx ™⁄O`«=Ú QÍ^Œ∞. JkÜ≥ÚHõ ¿Ñ^Œ~åÅQÆ∞ _»∞c¯ Ü«∞#∞<å"≥∞k.
Q
P"≥∞ ^•xx 200 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ‰õΩ^Œ= ÃÑ\˜ì Ü«ÚO_≥#∞. P"≥∞ ^•xx
363
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
f~°ÛÖËHõáÈÜ≥∞#∞. P @Hõ¯i Ö’aè `«# ÉèÏ~°º#∞, _»∞c¯x, ^≥·==Ú#∞
JO^Œix "≥∂ã¨yOK≥#∞. P <ÕŠѨxH˜~åxk, ™êQÆ∞Ö’ ÖËxk. ^•x qÅ∞=
KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. ^•x=Å# P^•Ü«∞"Õ∞q∞Ü«Ú ÖË^∞Œ .
D =º=Ǩ~°q∞@∞¡ ã¨=∂Ñ≤Î K≥O^≥#∞. P á⁄Å=Ú#∞ ѨÓ*Ïi
Ü«∞nè#=ÚÖ’ #∞Ozi. JO^Œ∞ÅHõ`«_»∞ ã¨O`«ã≤OK≥#∞. H˘<åflà◊§‰õΩ XHõ
z„`«=Ú [iÔQ#∞. Q˘Ñ¨Ê `«∞á¶ê#∞ ã¨OÉèíqOK≥#∞. ‰õΩOÉèí=$+≤ì ‰õΩiÃã#∞.
Ö’aè ~ÚO\˜H˜ Ñ≤_»∞QÆ∞áê@∞ `«ye "å_»∞, "åx ÉèÏ~°º K«xáÈ~Úi. _»∞c¯
HÍÅQÆu K≥O^≥#∞.
`«~°∞"åu [#‡Ö’ P Ö’aè =∞^äŒ∞~åѨ@ì}=ÚÖ’ <˘Hõ „ÉÏǨχ}
‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ ѨÙ\˜ì g~°É„íè ^ŒÑʨ Ü«∞#∞ ¿Ñ~° #∞O_≥#∞. J`«x ÉèÏ~°º ѨÓ*Ïi
‰õΩ=∂Ô~ÎQÍ [x‡OK≥#∞. P"≥∞‰õΩ Q“i Ü«∞x ¿Ñ~°∞ ÃÑ\˜ìi. _»∞c¯ =∞Ok~°
Q˘~°=xO\˜Ö’ =∞QÆtâ◊√=ÙQÍ [x‡OK≥#∞. J`«xH˜ K≥#fl|ã¨Ñ¨Ê Ü«∞x
<å=∞q∞_çi. P ѨÓ*Ïi <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞. J`«_»∞ <å =^ŒÌ‰õΩ `«~°K«∞QÍ
=K«∞ÛK«∞O_≥#∞. <å =^ŒÌ ‰õÄ~°∞ÛO_ç =∂\Ï¡_»∞K«∞ zÅ∞=Ú Ñ‘ÖˇÛ_ç"å_»∞.
J`«x ‰õΩ=∂Ô~Î Q“i ‰õÄ_» <å Éèí‰õΩÎ~åÅ∞. P"≥∞ `«fi~°QÍ <≥^Œ∞QÆ∞K«∞O_≥#∞.
P"≥∞ `«O„_ç =~°∞xÔH· "≥^‰Œ Ωõ K«∞O_≥#∞. P q+¨Ü∞« "≥∞ÿ zH͉õΩѨ_» #=ã¨~=° Ú
ÖË^ŒxÜ«Ú, P"≥∞ Éèí~°Î `å<≥· "≥^Œ‰õΩH˘x =K«∞Û#xÜ«Ú <Õ#∞ K≥Ñ≤Êux.
H˘<åflà◊§‰õΩ g~°Éèí„^ŒÑ¨ÊÜ«∞#∞ XHõ c^Œ „ÉÏǨχ} ÉÏÅ∞_»∞ aèHõ∆ÔH· ѨÓ*Ïi
~ÚO\˜H˜ =K≥Û#∞. ѨÓ*Ïi <å ã¨=∞‡u „ѨHÍ~°=Ú "åxH˜ Q“ixzÛ ÃÑO_ç¡
KÕÃã#∞. J`«_∞» ‰õÄ_» <å Éè‰í Ωõ _Î Ü
» ∞≥ º#∞. UÅ# Ñ≤Å#¡ ∞ ‰õΩkiÛu#x J`«_∞»
<åÜ«∞O^Œ∞ qâßfiã¨=Ú K«∂ѨÙK«∞O_≥#∞. "å_»∞ D [#‡Ö’ ‰õÄ_» ^è#Œ =Ú#ÔH·
q∞QÆ∞Å `åѨ„`«Ü∞« Ѩ_∞» K«∞O_≥#∞. <å =^Œ‰Ì Ωõ =zÛ Ü«∂`«_∞» ‰õΩ@∞O|=Ú`À
#∞O_»∞@KÕ `«# ÔH‰õΩ¯=QÍ ^èŒ#=Ú =K«∞Û#@∞¡ KÕÜ«Ú=∞x |u=∂Å∞
K«∞O_≥#∞.
W@∞¡O_»QÍ H˘xfl qz„`«=ÚÅ∞ [iÔQ#∞. ^è~Œ Å° ∞ ǨÏ~îå`«∞QÎ Í ÃÑiÔQ#∞.
Q Q
Q“i Ü«∞^Œ$+¨ì=Ú H˘Åk á⁄Å=Ú#‰õΩ ^èŒ~° ÃÑiÔQ#∞. HÍ#∞HõQÍ xzÛ#
364
47= J^蕺ܫ∞=Ú
á⁄Å=Ú XHõ ÅHõ∆ ~°∂áêÜ«∞Å Hõq∞‡i. P"≥∞ Ü«∂Éèí~°}=ÚÅ qÅ∞=‰õΩ
100 Ô~@∞¡ =K≥Û#∞. JO^Œ∞Ö’ ã¨QÆ=Ú #QÆ^Œ∞QÍ xzÛi. q∞QÆ`å ^•xx
25 "å~Ú^•ÅÖ’ XH˘¯Hõ¯ "å~Ú^•‰õΩ 2000 ~°∂áêÜ«∞Å K˘Ñ¨ÙÊ#
WK«∞Û@‰õΩ xâ◊Û~ÚOzi. JO^Œ∞HõO^Œ~°∞ ã¨=∞‡uOzi. HÍx ^èŒ#=Ú#ÔH·
`«QÆ=ÙÖÏ_çi. ã¨ÅǨH˘~°‰õΩ <å=^ŒÌ‰õΩ =zÛi. P Ü«∂ã≤Î =∞Ǩ^Õ=Ùxk
HÍ|\˜ì ѨÓ*Ïik. ѨÓ*ÏiH˜ H˘_»∞‰õΩÅ∞ ÖË#O^Œ∞# ã¨~°fiǨωõΩ¯Å∞ Q“iH˜
=K≥Û#∞. P"≥∞ ã¨=∞‡u ÖËx^Õ ÜÕ∞g∞ Y~°∞Û KÕÜ«∞=^ŒÌx K≥Ñ≤Êux. P"≥∞
Éèí~°Î‰õΩ D ÃÑ·Hõ=ÚÃÑ· <≥\˜ì Ü«∞kèHÍ~°=Ú ÖË^Œx É’kèOzux. Wk qx
g~°Éèí„^ŒÑ¨Ê <åÃÑ· HÀѨyOK≥#∞. Pã≤ÎÃÑ· Q“iˆH ǨωõΩ¯ QÆÅ^Œx f~å‡xOz
^•xx Hõ|oOK«∞@‰õΩ <Õ#∞ Ü«∞uflOK«∞K«∞<åfl#x #∞_ç"#≥ ∞. J`«x =∂@Å∞
qx ÉèíQÆ=O`«∞x ^蕺xOz T~°H˘O\˜x. g~°Éèí„^ŒÑ¨Ê `«# ÉèÏ~°º Q“ix
u>ˇì#∞. JO^Œ∞KÕ <å"≥∞ ѨQÆ\˜ ѨÓ@ <å =^ŒÌ‰õΩ =zÛ ~Ú`«~°∞Å =∂@Å∞
Ѩ\˜ìOK«∞H˘#=Å^ŒxÜ«Ú `«##∞ ‰õÄ`«∞~°∞QÍ EK«∞H˘#=Öˇ#xÜ«Ú
"Õ_»∞H˘<≥#∞. P"≥∞ <åÜ«∂„â◊Ü«∞=Ú#∞ HÀ~°∞@KÕ <Õ<å"≥∞#∞ ~°H˜∆OK«∞@‰õΩ
ã¨Ñ¨Î ã¨=Ú„^Œ=ÚÖˇ·# ^•@∞^Œ∞#x "åQÍÌ#q∞zÛux. P<å_»∞ ~å„u Q“i
H˘Hõ ã¨fiѨfl^Œ$â◊º=Ú QÆ#Ѩ_#≥ ∞. =∞Ǩ^Õ=Ù_»∞ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÆxÑ≤Oz ~Ú@¡<#≥ ∞.
''^èŒ#=∞O`«Ü«Ú h^Õ. Z=iH˜ <Õq∞Ü«Ú#∞ W=fi=Å^Œ∞. K≥#fl|ã¨Ñ¨Ê`À ã¨ÅǨ
KÕã≤ ^Õ"åÅÜ«∞Ѩ٠=∞~å=∞`«∞ xq∞`«=Î Ú H˘O`« Y~°∞Û KÕÜÚ« =Ú. W`«~=° ÚÅÔH·
=ºÜ«∞=Ú KÕÜ«∞=Åã≤ =K«∞Û#ѨÙÊ_»∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ #∞#fl ÉÏÉÏ ã¨ÅǨ
fã¨∞H˘=Ú‡——. Q“i <åH© =$`åÎO`«=∞O`«ÜÚ « ^≥eÃÑ#∞. <Õ#∞ `«y# ã¨ÅǨ
xzÛux. Jã¨Å∞ fã≤H˘x =_ô¤Ö’ ã¨QÆ=Ú =∂„`«=Ú K≥#fl|ã¨Ñ¨Ê
H˜=Ùfi=∞xÜ«Ú g~°É„íè ^ŒÑʨ H˜O^Œ∞Ö’ *’Hõº=Ú ÖË^xŒ Ü«Ú <Õ#∞ Q“iH˜ ã¨ÅǨ
xzÛux. <Õx@∞¡ =∂\Ï¡_»∞K«∞O_»QÍ g~°Éèí„^ŒÑ¨Ê K≥#fl|ã¨Ñ¨Ê H˘\Ï¡_»∞K«∞
<å =^ŒÌ‰õΩ =zÛi. ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«=~°‰õΩ "åix ã¨=∂^è•#Ѩ~°zux. Q“iH˜
=∞Ǩ^Õ=Ù_»∞ K«∂Ñ≤# ã¨fiѨfl ^Œ$â◊º=Ú#∞ K≥ÑÊ≤ ux. g~°É„íè ^ŒÑʨ q∞QÆ∞Å HÀÑ≤Oz
K≥#fl|ã¨Ñʨ #∞ =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞QÍ #iÔH^Œ#x ɡ^iŒ OK≥#∞. K≥#fl|ã¨Ñʨ
365
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ñ≤iH˜"å_»∞. "å_»∞ <å áê^Œ=ÚÅ∞ Ѩ\ì˜ #<Õfl Ü«∂„â◊~ÚOK≥#∞. HÀÑ≤+ª≤ â◊„`«∞=Ù
ÉÏi #∞O_ç HÍáê_≥^Œ#x <Õ#∞ "åxH˜ "åQÍú#=Ú KÕã≤ux. H˘O`«
HÍÅ=Ú#‰õΩ g~°É„íè ^ŒÑʨ K«xáÈ~Ú áê=ÚQÍ [x‡OK≥#∞† K≥#fl|ã¨Ñʨ ‰õÄ_»
K«xáÈ~Ú HõÑʨ QÍ [x‡OK≥#∞. K≥#fl|ã¨Ñʨ ɡHÉõ Hˇ Öõ Ï_»∞@ qx, <Õ#∞ KÕã#≤
"åQÍÌ#=Ú#∞ [˝ÑHÎ≤ ˜ ^≥K∞« ÛH˘x, WHõ¯_»‰Ωõ =zÛ "åxx ~°HO∆˜ z, <å =∂@#∞
áêeOK«∞H˘O\˜x. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ PѨ^Œ ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ~°HO∆˜ K«∞@ÔH·
"åi =^ŒÌ‰õΩ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î#∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ #xflK«@‰õΩ |OÑ≤ K≥#fl|ã¨Ñ¨Ê#∞
~°H˜∆OK≥#∞. W^ŒO`«Ü«Ú ÉèíQÆ=O`«∞x bÅ.
hu :
D Hõ^=Œä Å¡ =∞#=Ú <Õ~∞° ÛH˘x# hu ÜÕ∞=∞#QÍ Z=~°∞ KÕã#≤ ^•xx
"åˆ~ Ü«∞#∞Éèqí OK«=Öˇ#∞. W`«~∞° Å`À QÆÅ ã¨O|O^è=Œ Ú Åxfl\˜x, ÉÏ^è#Œ ∞
‰õÄ_» J#∞Éèqí OK«=Öˇ#∞. `«ÑÊ≤ OK«∞H˘#∞ ™ê^è#Œ =Ú ÖË^∞Œ . `«#HÔ =i`À<≥#·
â◊„`«∞`«fi=Ú#fl Ü≥∞_»Å ^•x#∞O_ç q=ÚH˜xÎ á⁄O^Œ=Öˇ#∞. Z=iÔH#· U"≥∞#ÿ
ÉÏH©Ü«Ú#fl ^•xx fiÛ"ÕÜ«∞=Öˇ#∞. |∞∞}=ÚQÍx â◊`«$`«fi âı+¨=Ú QÍx
Ü«Ú#flKÀ ^•xH˜ `«y# ÉÏ^èÑŒ _¨ =» Öˇ#∞. ^è#Œ =Ú#O^Œ∞ ¿Ñ~å㨠QÆÅ"åx #k
Ç‘Ï#ã≤u÷ H˜ ^≥K∞« Û#∞. `«∞@ì`∞« ^Œ‰Ωõ "åxH˜ <åâ◊=Ú HõÅ∞QÆ*Ü
Ë Ú« #∞.
#Å∞|k ÜÕ∞_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
Q Q
366
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
#Å∞|k Ü≥∞xq∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
ã¨^Œ∞æ~°∞x ÅHõ∆}=ÚÅ∞† âı=_Õ† #Ѩ`ÕflHõ~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞
D Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú#∞ „áê~°OaèOK«∞#ѨÙÊ_≥=~À ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞#∞
''ÉÏÉÏQÆ∞~°∞"å ? ÖËHõ ã¨^∞Œ ~æ ∞° "å ?—— Ü«∞x „ѨtflOzi. P „Ѩâfl◊ ‰õΩ ã¨=∂^è•#
q∞K«∞Û@ÔH· ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù ÅHõ}
∆ =ÚÅ#∞ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ W@∞¡ =i‚OK«∞K«∞<åfl~°∞.
ã¨^Œ∞æ~°∞x ÅHõ∆}=ÚÅ∞ :
Z=~°∞ =∞#‰õΩ "Õ^"Œ ^Õ •O`«=ÚÅ#∞ +¨\ò âß„ã¨=Î ÚÅ#∞ É’kèOK≥^~Œ À,
Z=~°∞ K«„HÍOH˜`«=Ú KÕÃã^Œ~À, Z=~°∞ LKåÛùfi㨠xâß≈fiã¨=ÚÅ#∞
|OkèOK≥^Œ~À, Z=~°∞ „|Ǩχ=Ú#∞ QÆ∂iÛ JO^Œ=ÚQÍ #∞Ѩ#ºã≤OK≥^Œ~À,
Z=~° ∞ Éè í ‰ õ Ω Î Å ‰õ Ω =∞O„`ÀѨ ^ Õ â ◊ = Ú KÕ ã ≤ ^•xx Ѩ Ù #óâ◊ Û ~° } =Ú
KÕÜÚ« =∞O^Œ∞~À, Z=~°∞ `«=∞ "åHõ≈H˜KÎ Õ rq`« Ѩ~=° ∂=kèx É’kèOK«QÅÆ ~À,
HÍx Z=~°∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄O^ŒÖË~À J\˜ì"å~°∞
ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ HÍ~°∞. Z=~°~Ú`Õ K«Hõ¯x ã¨OÉèÏ+¨}Å=Å¡ =∞#‰õΩ WǨÏѨ~°
ã¨∞Y=ÚÅO^Œ∞ q~°H˜Î HõÅ∞QÆ*ËÃã^Œ~À, Z=~å`«‡™êH∆Í`å¯~°=∞O^Œ∞ =∞#
Hõaè~°∞z HõÅ∞QÆ∞#@∞¡ *ËÃã^Œ~À, Ü≥∞=Ô~·`Õ P`«‡ ™êH∆Í`å¯~° q+¨Ü«∞=Ú#
ѨÙã¨ÎHõ *Ï˝#"Õ∞ QÍHõ PK«~°}Ü«∞O^Œ#∞Éèí==Ú ‰õÄ_» á⁄OkÜ«Ú<åfl~À
J\˜ì"å~°∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞. P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ á⁄O^Œx
QÆ∞~°∞=Ù ^•xx t+¨µºÅ ÔH@∞¡ „Ѩ™êkOK«QÆÅ~°∞ ? ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù ã¨fiѨfl
367
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
=∞O^Œ~Ú##∞ t+¨µºÅ #∞O_ç ¿ã=#∞ QÍx „ѨuѶŨ =Ú#∞ QÍx Ü«∂tOK«_∞» .
^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ t+¨µºÅ‰õΩ ¿ã= KÕÜ«∞`«ÅK«∞#∞. `å#∞ Q˘Ñ¨Ê"å_»xÜ«Ú
`«# t+¨µº_»∞ `«‰õΩ¯="å_»xÜ«Ú ÉèÏqOK«_»∞. ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù `«# t+¨µºx
H˘_»∞‰õΩ=Öˇ „¿Ñq∞OK«∞@ÜÕ∞ QÍHõ `«#`À ã¨iã¨=∂#=ÚQÍ EK«∞#∞ ÖË^•
Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ EK«∞#∞. ã¨^Œ∞æ~°∞x =ÚYº ÅHõ∆}"Õ∞=∞#, "å~°∞
âßO`«=Ú# ‰õΩxH˜Ñ@ ¨ ∞ì. "åÔ~#fl_»∞ KåѨź=Ú#∞QÍx zH͉õΩQÍx K≥O^Œ~∞° .
`«=∞ áêO_ç`º« =Ú#‰õΩ "å~°∞ QÆifiOK«~∞° . ^è#Œ =O`«∞Å∞, ¿Ñ^ŒÅ∞, Ѷ∞¨ #∞Å∞,
hK«∞Å∞ "åiH˜ ã¨=∂#"Õ∞.
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ `«# ѨÓ~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`«=ÚKÕ ™ê~ÚÉÏÉÏ =O\˜
ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù Pj~åfi^Œ=Ú#∞, ã¨Ç¨Ï"åã¨=Ú#∞ á⁄O^≥#x `«ÅOK≥#∞. ÉÏÉÏ
Ü«∞ø=#=∞O^Œ∞ ‰õÄ_» ^èŒ#=Ú ‰õÄ_»Éˇ@ìÖË^Œ∞. "åiH˜ ‰õΩ@∞O|=Ú QÍx,
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ QÍx, ~ÚÅ∞¡QÍx, Z\˜ì Ü«∂^è•~°=Ú QÍx ÖˉõΩO_≥#∞. 18
UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û #∞O_ç "å~°∞ =∞#ã¨∞û#∞ ™êfinè#=∞O^Œ∞OK«∞H˘xi.
"å~˘O@iQÍ, x~° ƒ ù Ü « ∞ =ÚQÍ #∞O_≥ _ ç " å~° ∞ . "åÔ ~ Å¡ Ñ ¨ Ù _®`å‡#∞
ã¨O^è•#=∞O^Œ∞ =Úxy Ü«ÚO_≥_"ç å~°∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ Ü«∞aè=∂#=Ú#∞
Ez "åi "Õ∞Å∞ H˘~°ˆH"≥·# KÕÜ«ÚK«∞O_≥_ç"å~°∞. D q^èŒ=ÚQÍ "å~°∞
`«=∞ Éèí‰õΩÎÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç Ü«ÚO_≥_ç"å~°∞. "å~°∞ Éè∫uHõ â◊s~°=Ú`À
#∞#flѨÙÊ_»∞ `«=∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ U Ü«∞#∞Éè=í =ÚÅ xK«∞ÛK«∞O_ç~À, Ü«∞\˜qì "å~°∞
=∞Ǩã¨=∂kè K≥Ok# Ñ≤=∞‡@ ‰õÄ_» "åiÃÑ· <å^è•~°Ñ¨_ç# Éèí‰õΩÎÅH˜Ñ¨Ê\˜H˜h
<˘ã¨Q∞Æ K«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ KÕÜ∞« =Åã≤# ^Õ=∞# ÉèHí Θ qâßfiã¨=ÚÅ<≥_∞»
ǨÏ$^ŒÜ«∞ nѨ=Ú#∞ ã¨iKÕÜ«∞=Öˇ#∞. „¿Ñ=∞Ü«∞#∞ =uÎx "≥eyOK«=Öˇ#∞.
ZѨÙÊ_ç@∞¡ KÕÃã^Œ~À, Ü«∞ѨÙÊ_»∞ *Ï˝#=∞<Õ *’ºu (P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú)
"≥ey Z‰õΩ¯= `Õ[ã¨∞û`À „ѨHÍtOK«∞#∞. „¿Ñ=∞ÖËx *Ï˝#=Ú L`«Îk. J\˜ì
*Ï˝#"≥∞=iH˜ JHõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . „¿Ñ=∞ÖËxKÀ ã¨O`«$Ñ≤Î Ü«ÚO_»^∞Œ . Hõ#∞Hõ =∞#‰õΩ
JqzÛù#fl"≥∞ÿ# JѨiq∞`« „¿Ñ=∞ Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. „¿Ñ=∞#∞ =∞#"≥∞@∞¡
á⁄QÆ_»QÆÅ=Ú ? „Ѩu =ã¨∞Î=Ù ^•x Ü≥∞^Œ∞@ „áê=ÚYº=Ú ÖËx^ŒQÆ∞#∞.
„¿Ñ=∞ Ü«∞#∞#^Õ ÖËx Ü≥∞_»Å K«^Œ∞=Ù@ QÍx, q#∞@ QÍx, <Õ~°∞ÛH˘#∞@
Q Q
QÍx x+¨ÊùÅ=ÚÅ∞. „¿Ñ=∞ Ü«∞#∞#k qHõã≤Oz#KÀ ÉèíH˜Î, x~åfiº"≥∂ǨÏ=Ú,
368
48= J^蕺ܫ∞=Ú
âßOu, ¿ãfiK«ÛùÅ∞ ѨÓiÎQÍ <˘Hõ\˜ `«~°∞"å`« xOH˘Hõ\˜ =K«∞Û#∞. ^Õxx
QÆ∂iÛQÍx q∞H˜¯e zOuOK«x^Õ ^•xÜ«∞O^Œ∞ =∞#‰õΩ „¿Ñ=∞ HõÅ∞QÆ^Œ∞.
Ü«∞^•~°÷"≥∞ÿ# HÍOHõ∆, L`«Î=∞"≥∞ÿ# ÉèÏ==Ú#fl KÀ@<Õ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `å<≥·
™êH∆Í`«¯iOK«∞#∞. JkÜÕ∞ „¿Ñ=∞† J^Õ "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ =∂~°æ=Ú.
D Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’ K≥ѨÊ=Åã≤# =ÚYº Hõ^äŒ#∞ ѨijeOK≥^Œ=Ú.
ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À <≥=~Ô #· #∞ x["≥∞#ÿ Ü≥∂wâ◊fi~°∞x =^Œ‰Ì Ωõ É’~Ú "åi
áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_ç#KÀ, `«∞@ì`«∞^ŒHõ`«_»∞ ~°H˜∆OѨ|_»∞#∞. D q+¨Ü«∞=Ú
kQÆ∞= Hõ^=Œä Å# qâ◊^ÑŒ _¨ ∞» #∞.
âı=_Õ :
ëÈÖÏѨÓ~ü lÖÏ¡ JHõ¯ÖòHÀ@ x"åã≤, ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü <åºÜ«∞ ѨsHõ∆‰õΩ
K«^Œ∞=ÙK«∞O_≥#∞. `À\˜ q^•ºi÷ âı=_Õ J`«x`À KÕÔ~#∞. W`«~° q^•º~°∞÷Å∞
‰õÄ_» QÆ∞q∞QÆ∂_ç `«=∞ áê~î=° ÚÅ *Ï˝#=Ú ã¨iQÍ #∞#flk ÖËxk K«∂K«∞H˘#∞
K«∞O_çi. „Ѩâ’fl`«~Î =° ÚÅ =Å# âı=_Õ‰Ωõ Uq∞Ü«Ú ~å#@∞¡ `ÀK≥#∞. `«H¯˜ #
q^•º~°∞Å÷ ∞ J`«xx "≥H¯˜ iOzi. J`«_∞» ѨsHõ‰∆ Ωõ ã¨iQÍ K«^∞Œ =HõáÈ~Ú##∞
`«#Ü«∞O^Œ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ Hõ$ѨܫÚO_»∞@KÕ LfÎ~°∞‚_»#QÆ∞^Œ∞#x K≥ÃÑÊ#∞.
JO^Œ∞‰õΩ ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü≥∞=~°∞ ? "åi<ÕÅ
Ü«∞O`« á⁄QÆ_»∞K«∞<åfl=Ù ? Jx J_çÔQ#∞. JO^Œ∞=Å# âı=_Õ ~Ú@¡<≥#∞.
''+≤i_ô =∞ã‘^Œ∞Ö’ <˘Hõ Ѷ¨H©~°∞ QÆÅ~°∞. "å~°∞ Q˘Ñ¨Ê ã¨`«∞Ê~°∞+¨µÅ∞,
Ü≥∂QÆ∞e`«~°∞Å∞#fl#∞, "å~°"≥∂Ѷ¨∞"≥∞ÿ#"å~°∞. ѨÓ~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`«=Ú#fl
QÍx, =∞#=Ú "åix ^Œi≈OK«ÖË=Ú. <Õ#∞ ѨÓiÎQÍ "åi<Õ #q∞‡
Ü«Ú<åfl#∞. "å~°∞ ѨÅ∞‰õΩ#k Ü≥∞#fl_»∞ Jã¨`«º=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. <Õ#∞
ѨsHõ∆Ö’ `«Ñ¨ÊHõ Ü«ÚfÎ~°∞‚_» #QÆ∞^Œ∞#x "å~°∞ ##∞fl Pj~°fikOz
Ü«Ú<åfl~∞° . Hõ#∞Hõ "åi Hõ$ѨKÕ `«ÑÊ̈Hõ z=i ѨsHõÜ
∆ ∞« O^Œ∞ fÎ~∞° _
‚ #
» Ü≥∞º^Œ——
#<≥#∞. ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞x ^è≥·~°º=Ú#‰õΩ #"≥fi#∞. "åxx ÉÏÉÏ#∞
‰õÄ_» "≥H¯˜ iOK≥#∞.
369
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ :
ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü <åºÜ«∞ѨsHõ∆Ö’ #∞fÎ~°∞‚_»Ü≥∞º#∞. JHõ¯ÖòHÀ@Ö’ =$uÎx
„áê~°OaèOz, Ü«∞K«@ <åºÜ«∞"åk Ü«∂Ü≥∞#∞. Ѩk ã¨O=`«û~°=ÚÅ Ñ≤=∞‡@
J#QÍ 1913Ö’ "åxH˜ QÆÅ Ü≥ÚHˆ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Q˘O`«∞ "åºkè`À K«xáÈÜ≥∞#∞.
JO^Œ∞=Å# J`«x =∞#ã¨∞û qHõÅ=∞Ü≥∞º#∞. ѨO_»sѨÙ~°O, QÍ}QÍѨÙ~°O
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ѨÙ}ºˆH∆„`«=ÚʼnõΩ Ü«∂„`å~°÷=Ú áÈ~Ú âßOu á⁄O^Œ=Öˇ
##∞H˘<≥#∞. HÍx Ü«∞`«xH˜ âßOu ÅaèOK«ÖË^Œ∞. "Õ^•O`«=Ú K«k"≥#∞
QÍx Ü«∞k ‰õÄ_» ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»ÖË^Œ∞. JO`«Ö’ âı=_Õ =∂@Å∞, J`«xH˜
ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ ÉèíH˜ÎÜ«Ú [˝Ñ≤ÎH˜ =K≥Û#∞. HÍ|\˜ì `å#∞ ‰õÄ_» +≤i_ôH˜
áÈ~Ú N™ê~Úx K«∂_»=Öˇ##∞H˘<≥#∞. J`«_»∞ `«# ™È^Œ~°∞_»QÆ∞
ѨO_ç`«~å=Ù`À +≤i_ôH˜ "≥à‹§#∞. ^Œ∂~°=Ú#∞O_çÜÕ∞ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú KÕã≤
ã¨O`«ã≤OK≥#∞. Q˘Ñ¨ÊÉèíH˜Î`À ÉÏÉÏ =^ŒÌˆHy Ü≥ÚHõ >ˇOHÍÜ«∞ #K«@ ɡ\˜ì,
ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕÃã#∞. ''|Ü«∞@‰õΩ á⁄=Ú‡!——
Jx ÉÏÉÏ Ü«∞~°K≥#∞. ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü `«Å=OK«∞H˘x H˘OK≥=Ú "≥#∞Hõ‰õΩ [iy
Ü«∞K«@ ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. ÉÏÉÏ Hõ\ÏHõ∆=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@ ÔH=i ã¨ÅǨÜ≥ÿ∞#
fã≤H˘#∞@‰õΩ Ü«∞uflOK≥#∞. H˘O^Œ~°∞ ÉÏÖÏ+≤OÑ≤ ¿Ñ~°∞ K≥Ñ≤Êi. J`«x
=^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú ã¨Ç¨Ü«∞=Ú#∞ HÀÔ~#∞. "å~°∞ ÉÏÉÏ á¶È\’Å#∞ H˘x ÉÏÉÏ
=^ŒÌ‰õΩ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ "≥o§i. ÉÏÖÏ+≤OÑ≤ XHõ á¶È\’#∞ ÉÏÉÏ KÕuÖ’ ɡ\˜ì
Ü«∞^≥=i^Œx Ü«∞_çQÔ #∞. ^•xx „¿Ñq∞OK«∞"åi^Œx ÉÏÉÏ K≥ÑÙ¨ ÊK«∞ ã¨Ñ` ¨ flÕ Hõ~ü
=~ÚѨ٠K«∂ÃÑ#∞. ÉÏÉÏ #=fiQÍ #K«\˜"å~°O^Œ~°∞ #qfii. ÉÏÖÏ P #=Ùfi
Ü≥ÚHõ¯ „áê=ÚYº"Õ∞=∞x ÉÏÉÏ#∞ J_»∞QÆ∞K«∞ ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü ^ŒQÆæ~°‰õΩ [iy
ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú KÕÜ«Ú=∞<≥#∞. ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ
#=∞㨯iOK«QÍ, ÉÏÉÏ uiy "≥_»e á⁄=∞‡x Ü«∞~°K≥#∞. ã¨Ñ¨`ÕflHõ~°∞ ˆHq∞
KÕÜ∞« =Öˇ<À `ÀK«‰Ωõ O_≥#∞. J#fl^Œ=Ú‡e^Œ~Ì ∞° KÕ`∞« Å∞ *’_çOK«∞H˘x ÉÏÉÏ
=ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞ÛO_çi. =∞ã‘^Œ∞ MÏm KÕÜ«Ú=∞x ÉÏÉÏ ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü#∞
P*Ï˝Ñ≤OK≥#∞. W^ŒÌ~°∞ qKå~°=Ú`À x~åâ◊ *ˇOki. ÉÏÉÏ Ü«∂[˝#∞
áêeOK«=Åã≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü +≤i_ô q_»∞= =Åã≤ =K≥Û#∞.
Q
WOH˘Hõ™êi =zÛ#ѨÙÊ_≥#· ^Œ~≈° #q∞=fi=Öˇ#x J`«_∞» ÉÏÉÏ#∞ "Õ_#≥ ∞.
370
48= J^蕺ܫ∞=Ú
ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü ÉèÏ~°º :
XHõ 㨠O =`« û ~° = Ú QÆ _ » K ≥ # ∞. HÍx J`« x =∞#㨠∞ âßOu
á⁄O^Œ‰õΩO_≥#∞. J`«_»∞ QÍ}QÍѨÙ~°=Ú "≥à‹§#∞ HÍx Ü«∞âßOu ÃÇÏK≥Û#∞.
q„âßOuÔH· =∂_èÕQÍO "≥à‹§#∞† `«∞^Œ‰õΩ HÍj "≥à◊√§@‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞.
|Ü«∞Å∞^Õ~∞° @‰õΩ ~Ô O_»∞ k#=ÚʼnõΩ =ÚO^Œ∞ J`«x ÉèÏ~°ºH˘Hõ ã¨fiѨfl^Œ$â◊º=Ú
QÆ#Ѩ_≥#∞. ã¨fiѨfl=ÚÖ’ <å"≥∞ hà◊§ H˘~°‰õΩ ‰õΩO_» Ѩ@∞ìH˘x ÅHõ_®¬ÉÏqH˜
áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. JK«Û@ <˘Hõ ѶH¨ ~© ∞° `«ÅH˘Hõ QÆ∞_»¤ Hõ@∞ìH˘x, "ÕÑK¨ @
≥ ∞ì "≥Ú^Œ@
‰õÄ~°∞Û#fl"å~°∞ `«# =^ŒÌ‰õΩ =zÛ ''F J=∂‡~Ú ! J#=ã¨~°=ÚQÍ
„â◊=∞Ѩ_≥^Œ"ÕÅ? <Õ#∞ ã¨fiK«Û"≥∞ÿ#ù [Å=Ú`À h ‰õΩO_» xOÃÑ^Œ#∞—— J<≥#∞.
P"≥∞ Ѷ¨H©~°∞‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç, L`«Î‰õΩO_»`À "≥#∞Hõ‰õΩ uiy áÈÜ≥∞#∞. Ѷ¨H©~°∞
P"≥∞#∞ "≥#flO>ˇ#∞. WO`«\` ˜ À P"≥∞‰õΩ "≥∞ʼnõΩ= Hõey <Õ„`«=ÚÅ∞ `≥~K° #≥ ∞.
P"≥∞ `«# HõÅ#∞ Éèí~°Î‰õΩ *ˇÃÑÊ#∞. JkÜÕ∞ â◊√Éèíâ◊‰õΩ# =∞#∞H˘x ~Ú^ŒÌ~°∞
+≤i_ôH˜ |Ü«∞Å∞^Õii. "å~°∞ =∞ã‘^∞Œ KÕ~∞° #ѨÊ\˜H˜ ÉÏÉÏ Ü«∞Hõ¯_» ÖˉΩõ O_≥#∞.
"å~°∞ ÖˇO_ô `À@‰õΩ "≥o§ Ü«ÚO_çi. ÉÏÉÏ uiy =K«∞Û=~°‰õΩ "å~°K«@
Pyi. P"≥∞ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ `å#∞ Ez# Ѷ¨H©~°∞‰õΩ, ÉÏÉωõΩ ÉèË^Œ"Õ∞q∞Ü«Ú
ÖË^Œ<≥#∞. P"≥∞ q∞QÆ∞Å ÉèíH˜Î`À ÉÏÉωõΩ ™êëêìOQÆ=ÚQÍ #=∞㨯iOz
ÉÏÉÏ#∞ K«∂K«∞K«∞ JK«@<Õ ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. P"≥∞ Ü«∞}‰õΩ= Ez ã¨O`«ãO≤ z
ÉÏÉÏ `«# =∂=¸Å∞ Ѩ^ŒúuÖ’ <˘Hõ Hõ^äŒ K≥ѨÙÊ@‰õΩ "≥Ú^Œe_≥#∞.
''<å KÕ`∞« Å∞, á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ, #_»∞=Ú KåÖ ~ÀAÅ #∞O_ç <˘Ñ≤Ê ÃÑ@∞ìK∞« #flq.
<Õ#<ÕH“+¨^èŒ=ÚÅ∞ ѨÙK«∞ÛH˘O\˜x, HÍx <˘Ñ¨ÙÊÅ∞ `«QÆæÖË^Œ∞. =∞O^Œ∞Å∞
Ѷ¨Åg∞Ü«∞Hõ áÈ=Ù@KÕ qã¨∞QÆ∞ *ˇOkux. HÍx <˘Ñ¨ÙÊÅxfl xK«@ "≥O@<Õ
x„+¨¯q∞OK«∞@ HÍâ◊Û~°ºÑ¨_»∞K«∞O\˜x—— J<≥#∞. ¿Ñ~°∞ K≥ѨÊ#ѨÊ\˜H˜ P
=$`åÎO`«=∞O`«Ü«Ú ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü ÉèÏ~°º^Õ. P"≥∞ <˘Ñ¨ÙÊÅ∞ ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#
„ѨHÍ~°=Ú `«fi~°Ö’ `«yæáÈ=Ù@KÕ <å"≥∞ ã¨O`«ã≤OK≥#∞.
ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü =ÚO^Œ∞QÍ áÈ~Ú ^Œ~°≈#=Ú KÕã≤H˘<≥#∞. =∞~°Å ÉÏÉÏ
|Ü«∞@‰õΩ á⁄=∞‡<≥#∞. D™êi Ü«∞`«_∞» q∞H˜¯e ѨâßÛ`åÎÑѨ _¨ ç Ü≥∞‰õΩ¯=
„â◊^Œú`À #∞O_≥#∞. Wk ÉÏÉÏ#∞ `å#∞ ѨÓ~°fi=Ú xOkOz Ü≥∞QÆ`åo
Q
KÕã≤#^•x „ѨuѶ¨Å=∞x „QÆÇ≤ÏOz, ^•x q~°∞QÆ∞_»∞ H˘~°‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«∞
371

N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ <˘O@iQÍ Hõeã≤H˘x "åix Hõ∆=∂Ѩ} HÀ~°=Öˇ#x
Ü«∞uflOK«∞K«∞O_≥#∞. J>Ë¡ Ü≥Ú#~°Û#∞. J`«_»∞ `«# t~°ã¨∞û#∞ ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅÃÑ· ɡ>ˇì#∞. ÉÏÉÏ `«# =~°^Œ ǨÏã¨Î=Ú#∞ ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü `«ÅѨ~Ú
ɡ>ˇì#∞. ÉÏÉÏ HÍà◊§<˘`«∞ÎK«∞ ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü JHõ¯_»<Õ ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. JO`«Ö’
XHõ Q˘Å¡„ã‘Î =zÛ ÉÏÉÏ #_»∞=Ú#∞ |@∞ìK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ HÀ=∞\˜
QÆ∂iÛ Hõ^Œä K≥Ñʨ ^˘_»OQÔ #∞. "åx rq`«=ÚÖ’x Hõ+=ì¨ ÚÅxflÜ«Ú =i‚OK≥#∞.
JO^Œ∞Ö’ "åx Ü≥ÚˆH H˘_»∞‰õΩ =∞~°}˜Oz# ã¨OQÆu ‰õÄ_» K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ
K≥ÑÊ≤ # Hõ^Œä `«#^Õ Ü«∞x ã¨Ñ` ¨ flÕ Hõ~ü q∞H˜¯e Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞. ÉÏÉωõΩ `«#
q+¨Ü«∞=ÚÅxflÜ«Ú ^≥eÜ«Ú@KÕ q㨇ܫ∞=∞O^≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨~°fiA˝_»x
„QÆÇÏ≤ OK≥#∞. J`«_O» ^Œi ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅ „QÆÇÏ≤ OK«∞#<≥#∞. D Ü«∂Ö’K«#Å∞
=∞#ã¨∞û# "≥∞^ŒÅ∞K«∞O_»QÍ ÉÏÉÏ P Q˘Å¡„ã‘HÎ ˜ K≥ÑÙ¨ ÊK«∞#fl>Ë¡ #\˜Oz ã¨Ñ`
"≥·Ñ¨Ù Ez ~Ú@¡<≥#∞. ''g_»∞ `«# H˘_»∞‰õΩ#∞ <Õ#∞ K«OÑ≤u#x ##∞fl
xOkOK«∞ K«∞<åfl_»∞. <Õ#∞ Ö’‰õΩÅ a_»Å¤ #∞[OÃÑ^Œ<å ? W`«_∞» =∞ã‘^∞Œ #‰õΩ
=zÛ ÜÕ∞_»∞ÛK«∞<åfl_ÕÅ ? J^Õ a_»¤#∞ gx ÉèÏ~°º QÆ~°ƒù=ÚÖ’xH˜ =∞~°Å
^≥K≥Û^Œ#∞——. D =∂@Å`À ÉÏÉÏ Ü«∞`«x `«ÅÃÑ· ǨÏã¨Î=ÚOz Ü≥∂^•iÛ
~Ú@¡xÜ≥∞. ''D áê^Œ=ÚÅ∞ =Ú^Œ∞ã¨eq, Ѩq„`«"∞≥ #ÿ q. WHõ h Hõ+=ì¨ ÚÅ∞
fiáÈ~Ú#q. <å Ü«∞O^Õ #=∞‡Hõ=ÚOK«∞=Ú. h =∞<Àcè+¨ì=ÚÅ∞
<≥~"° ~Õ ∞° #∞——. ã¨Ñ`¨ flÕ Hõ~ü "≥∞=ÿ ∞~°K#≥ ∞. ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ#∞ Hõhfl\˜`À `«_Ãç Ñ#∞.
`«~∞° "å`« `«# |㨉Ωõ áÈÜ≥∞#∞.
ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü ѨÓ*Ï™ê=∂„y #=∞~°∞ÛH˘x <≥·"Õ^Œº=Ú`À =∞ã‘^Œ∞‰õΩ
ÉèÏ~°º`À É’~Ú „Ѩu~ÀA ÉÏÉωõΩ ã¨=∞iÊOz "åi =^ŒÌ „Ѩ™ê^Œ=Ú
ѨÙK«∞ÛH˘#∞ K«∞O_≥_"ç å_»∞. „Ѩ[Å∞ =∞ã‘^∞Œ Ö’ QÆ∞q∞QÆ∂_ç Ü«ÚO_≥_"ç å~°∞.
ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü =∂\˜=∂\˜H˜ #=∞㨯iOK«∞K«∞O_≥#∞. „¿Ñ=∞ q#Ü«∞=ÚÅ`À
<˘Hõ¯™êi #=∞㨯iOz# KåÅ∞#x ÉÏÉÏ #∞_ç"#≥ ∞. P<å_»∞ ~å„u ã¨Ñ`
ÉÏÉÏ Kå=_ç Ü«Ú`«û==Ú#∞ EK≥#∞. JO^Œ∞ ÉÏÉÏ áêO_»∞~°OQÆx=Öˇ
Q Q
„ѨHÍtOK≥#∞.
372
3 3
48= J^蕺ܫ∞=Ú
P =∞~°∞ã¨\˜ k#q∞O\˜H˜ áÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ ÉÏÉωõΩ "≥Ú^Œ@ XHõ
~°∂áê~Ú ^ŒH˜∆} ~ÚzÛ uiy Ü«∞_çy#KÀ Ô~O_»= ~°∂áê~Ú ÖË^Œ#Hõ
~Ú=fi=K«∞Û#x ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü J#∞H˘<≥#∞. =∞ã‘^Œ∞‰õΩ É’~Ú XHõ ~°∂áê~Ú
^ŒH˜∆} x=fiQÍ ÉÏÉÏ ~ÚOH˘Hõ ~°∂áê~Ú ‰õÄ_» J_çÔQ#∞. ÉÏÉÏ "åxx
Pj~°fikOz ~Ú@¡<#≥ ∞. ''>ˇOHÍÜ«∞#∞ nã≤H˘#∞=Ú. h ÉèÏ~°º p~°H˘OQÆ∞Ö’
ÃÑ@∞ì=Ú. Ǩ~ÚQÍ á⁄=Ú‡. =∞#ã¨∞û#O^≥\ì˜ Ü«∂O^Àà◊# #∞OK«‰Ωõ =Ú!——
J`«_»>Ë¡ KÕÃã#∞. XHõ ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ H˘_»∞‰õΩ ѨÙ>ˇì#∞. 8 =∂ã¨=ÚÅ
tâ◊√=Ù`À ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ +≤i_ôH˜ =zÛ P tâ◊√=Ù#∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· ɡ\˜ì
~Ú@∞¡ „áêi÷Ozi. ''F ™ê~¸ ! h ÉÏH© <≥@∞Å f~°∞ÛH˘#QÆÅ"≥∂
=∂‰õ Ω `ÀK« ‰ õ Ω #fl k . Hõ # ∞Hõ g∞‰õ Ω ™êëêì O QÆ #=∞™ê¯~° = Ú
KÕÜÚ « K«∞O\˜q∞. xãû̈Ç¨ ~ÚÅ =∞QÆ∞@KÕ =∞=Ú‡^ŒiÌ OK«=Åã≤#k.
¨ flÕ Hõ~ü WHõ g∞^Œ@ "Õ∞=Ú g∞ áê^Œ=ÚÅ<Õ Ü«∂„â◊~ÚOK≥^Œ=Ú QÍHõ.
J<ÕHÍÖ’K«#Å∞, ã¨OQÆ`«∞Å∞ ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’#∞, *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’#∞
=∞=ڇŠÉÏkèOK«∞#∞. =∂ =∞#ã¨∞ûÅ#∞ h Éèí[# "≥·Ñ¨Ù =∞~°eÛ
=∞=Ú‡ ~°H˜∆OѨÙ=Ú !——
P ^ŒOѨ`«∞Å∞ `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞#‰õΩ =Ú~°m^èŒ~ü Ü«∞#∞ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\˜ìi.
`«~°∞"å`« ÉèÏ㨯~ü, k#Hõ~ü Ü«∞#∞ x^ŒÌ~°∞ [x‡Ozi. ÉÏÉÏ =∂@Å∞
=$^è• áÈ=x ã¨Ñ¨`ÕflHõ~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ „QÆÇ≤ÏOzi. Jq Ü«∞Hõ∆~åÅ [~°∞QÆ∞#x
‰õÄ_» #q∞‡i.
#Å∞|k Ü≥∞xq∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
¨ flÕ Hõ~ü
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
373
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
#Å∞|k `˘q∞‡^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† ǨÏi HÍ<ÀÉφ ™È=∞^Õ=™êfiq∞† <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞
„Ѩ™êÎ=# :
"Õ^Œ=ÚÅ∞, ѨÙ~å}=ÚÅ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ ÖË^• ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ ã¨iQÍ
á⁄QÆ_Ö» =Ë Ù. J@¡~Ú#ѨÙÊ_»∞ =∂=O\˜ =¸~°∞Åö ∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =QÆ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞
Z@∞¡ =i‚OK«QÅÆ ~°∞ ? D q+¨Ü∞« =ÚÖ’ =∂\Ï¡_H» õ T~°∞H˘#∞@ÜÕ∞ "Õ∞Åx
`ÀK«∞K«∞#flk. =∞ø#„=`«=Ú#∞ ѨÓ#∞@ÜÕ∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° x ã¨∞uÎ OK«∞@‰õΩ `«y#
=∂~°æ=∞x `ÀK«∞#∞. HÍx ™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨∞QÆ∞}=ÚÅ#∞ Ez#KÀ =∂
„=`«=Ú#∞ =∞~°z =∞=Ú‡Å#∞ =∂\Ï¡_»∞#@∞¡ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞#∞. =∞#
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ QÍx, |O^è∞Œ =ÙÅ∞QÍx =∞#`À ÖˉΩõ #flKÀ =∞Oz Ñ≤O_ç=O@Å∞
‰õÄ_® ~°∞zOѨ=Ù. HÍx "å~°∞ =∞#`À #∞#flKÀ P Ñ≤O_ç =O@Å∞ =∞iO`«
~°∞zHõ~°=ÚÅQÆ∞#∞. ™ê~ÚbÖÏ=∞$`«=Ú ‰õÄ_® J\˜ì^Õ. nxx =∞#
"≥ÚO@iQÍ u#ÖË=Ú. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞, |O^è∞Œ =ÙÅ∞ Hõeã≤#KÀ KåÖ ÉÏQÆ∞QÍ
#∞O_»∞#∞.
D Hõ^äŒÅ#∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ „¿Ñˆ~Ñ≤Oz "åi ~Úëêì#∞™ê~°=Ú =∂KÕ
„"å~ÚOK≥^Œ~°∞. "åiH˜ ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu Ü≥Ú#iÛ "åiÜ«∞O^Õ ^蕺#=Ú
Q Q
xÅ∞ѨÙ@ =∂ Hõ~=ΰ º=Ú. f~°Ü ÷ ∂« „`«, „=`«=Ú, `åºQÆ=Ú, ^•#=ÚÅHõO>ˇ
374
49= J^蕺ܫ∞=Ú
`«Ñ㨠∞¨ û KÕÜÚ« @ Q˘Ñ¨Ê. ǨÏix ѨÓlOK«∞@ `«Ñ㨠∞¨ û HõO>ˇ "Õ∞Å∞. ã¨^∞Œ ~æ ∞° x
^蕺xOK«∞@ Ü«∞xfl\˜HOõ >ˇ "Õ∞Å~Ú#k. HÍ|\˜ì =∞#=Ú ™ê~Ú<å=∞=Ú#∞
<À\˜`À ѨÅ∞‰õΩK«∞ "åi ѨÅ∞‰õΩÅ#∞ =∞##=Ú KÕÜ«ÚK«∞, "åi
Ü«∂HÍ~°=Ú#∞ =∞#ã¨∞û# ÉèÏqOK«∞H˘#∞K«∞, "åiÃÑ· ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=∞QÆ∞
„¿Ñ=∞`À, "åiH˘~°ˆH ã¨=∞ã¨Î HÍ~°º=ÚÅ#∞ KÕÜ«ÚK«∞O_»=Öˇ#∞. ã¨O™ê~°
|O^è=Œ Ú #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞H˘#∞@‰õΩ nxH˜ q∞Oz# ™ê^è#Œ =Ú ÖË^∞Œ . ÃÑ·#
q=iOѨ|_ç# „ѨHÍ~°=Ú =∞# Hõ~=ΰ º=Ú#∞ =∞#=Ú KÕÜ∞« QÆey#KÀ, ™ê~Ú
`«Ñ¨Êxã¨iQÍ =∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú KÕÜ«Ú#∞. `«∞^Œ‰õΩ "≥∂Hõ∆=Ú xK«∞Û#∞.
WHõ h Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’x Hõ^äŒÅ"≥·Ñ¨Ù =∞~°Å∞^Œ=Ú.
ǨÏi HÍ<ÀÉÏ :
ǨÏi HÍ<ÀÉÏ Ü«∞#∞ ÉÁOÉÏ~Ú ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µº_˘Hõ_∞» `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å
=Å¡ |O^èŒ∞=ÙÅ =Å¡ ÉÏÉÏ bÅ Å<ÕHõ=ÚÅ∞ q<≥#∞, HÍx #=∞‡ÖË^Œ∞.
HÍ~°}"Õ∞=∞# J`«xk ã¨Oâ◊Ü«∞ ã¨fiÉèÏ==Ú. ÉÏÉÏ#∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ
ѨsH˜∆OK«=Öˇ#x Ü«∞`«x HÀiHõ. H˘O`«=∞Ok ÉÁOÉÏ~Ú ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À
J`«_∞» +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. J`«x `«ÅÃÑ· [Å`å~°∞ áêQÍ Ü«ÚO_≥#∞. J`«x
áê^Œ=ÚʼnõΩ „H˘`«Î K≥ÑÙ¨ ÊÅ∞O_≥#∞. H˘O`«^∂Œ ~°=Ú #∞O_ç ÉÏÉÏ#∞ K«∂z
ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ É’~Ú ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕÜ∞« =Öˇ ##∞H˘<≥#∞. „H˘`«Î
K≥ÑÙ¨ ÊÖˇK@« #∞OK«=Öˇ<À J`«xH˜ `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ . K≥ÑÙ¨ ÊÅ∞ =∞ã‘^∞Œ =ÚO^˘Hõ
=¸Å# ɡ\˜ì ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ É’Ü≥∞#∞. ÉÏÉωõΩ ÉèíH˜ÎѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ#
#=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ Tnx, „Ѩ™ê^Œ=Ú#∞ ÉÏÉÏ KÕu #∞O_ç Ü«∞O^Œ∞H˘x
uiy=K≥Û#∞. =¸Å‰õΩ áÈ~Ú K«∂K«∞ã¨iH˜ K≥ÑÙ¨ ÊÅ∞ Hõ#Ñ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . K≥ÑÙ¨ ÊÅ
H˘~°‰Ωõ "≥^HÔŒ #∞. HÍx x„+¨ÊÜ≥∂[#=∞Ü≥∞º#∞. KåÅ zH͉õΩ Ѩ_∞» K«∞ |㨉Ωõ
=K≥Û#∞.
J`«_»∞ ™êfl#=Ú KÕã≤, ѨÓ[KÕã≤, <≥·"Õ^Œº=Ú ÃÑ\˜ì Éè’[#=Ú#‰õΩ
‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. HÍx `«# K≥ѨÙÊÅ QÆ∂iÛÜÕ∞ zOuOK«∞K«∞O_≥#∞.
Éè’[<å#O`«~=° Ú, KÕ`∞« Å∞ Hõ_∞» QÆ∞H˘#∞@‰õΩ |Ü«∞@‰õΩ =K≥Û#∞. XHõ =∞~åsî
375
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
‰õΩé]"å_»∞ `«#"≥·Ñ¨Ù =K«∞Û@ K«∂K≥#∞. P ‰õΩé]"åx KÕuÖ’ <˘Hõ Hõé]
Ü«ÚO_≥#∞. ^•x z=~°# „H˘`«Î K≥ѨÙÊÅ [`« „"ÕÖÏ_»∞K«∞O_≥#∞. KÕ`«∞Å∞
Hõ_»∞QÆ∞H˘#∞@‰õΩ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# "åi`À J`«_»∞ ÉÏÉÏ `«##∞
|OÃÑ#xÜ«Ú gkèÖ’ 'ǨÏsHÍ ÉË\Ï, [sHÍ ¿Ñ¶\Ï—Ü«∞x Ü«∞~°K«∞=∞xÜ«Ú
K≥ÃÑÊ#<≥#∞. Z=~°~Ú# P K≥ѨÙÊÅ∞ `«=∞"Õ Ü«∞#flKÀ #`«x ¿Ñ~°∞ ǨÏi
Ü«∞xÜ«Ú, #`«_»∞ HÍ<ÀÉÏ H˘_»∞HõxÜ«Ú, J`«x `«ÅÃÑ· [sáêQÍ QÆÅ^•
Ü«∞#∞ ã¨OQÆu ѨsH˜∆Oz# `«~°∞"å`« K≥ѨÙÊÅ xzÛ"ÕÜ«Ú=∞x K≥ÃÑÊ#<≥#∞.
D ‰õΩé]"å_ç@∞¡ K≥ÑÙ¨ Ê@ qx, ǨÏi HÍ<ÀÉÏ Ü«∂â◊Û~åº#O^Œ=ÚÅ∞ á⁄O^≥#∞.
‰õΩé]"åx =^Œ‰Ì Ωõ É’~Ú K≥ÑÙ¨ ÊÅ∞ `«#=x ~°∂_èç KÕÃã#∞. J`«_∞» `«# ¿Ñ~°∞
ǨÏi Ü«∞xÜ«Ú, `å#∞ HÍ<ÀÉÏ ‰õΩ=∂~°∞_»#xÜ«Ú `«# `«ÅÃÑ· ^èŒiOK«∞
[sáêQÍ#∞ K«∂ÃÑ#∞. P ‰õΩé]"å_»∞ ã¨O`«$Ñ≤Î *ˇOk K≥ѨÙÊÅ xzÛ"ÕÃã#∞.
ǨÏi HÍ<ÀÉÏ q∞H˜¯e Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. `«# [ÖÏÎ~°∞áêQÍ Ü«∞O^ŒiH˜
HõxÑ≤OK«=K«∞Û#∞QÍx, `«# ¿Ñ~°∞, `«# `«O„_ç ¿Ñ~°∞ ÉÏÉÏ HÔ @∞¡ ^≥eÃã#∞ ?
JkÜÕ∞ +≤i_ôH˜ "≥Ú^Œ\™˜ êi `«# ~åHõ. J`«_K» Û« @‰õΩ ÉÏÉÏ#∞ ѨsH˜O∆ K«∞>ˆH
=K≥Û#∞. D q+¨Ü∞« =Ú =Å¡ <å`«_∞» ÉÏÉÏ Q˘Ñ¨Ê ã¨`∞« Ê~°∞+¨µ_»x „QÆÇÏ≤ OK≥#∞.
J`«xH˜ HÍ=Åã≤#k ÉÏÉÏ#∞ ѨsH˜∆OK«∞@. Jk ѨÓiÎQÍ <≥~°"ÕÔ~#∞.
ã¨O`À+¨=Ú`À xO\˜H˜ áÈÜ≥∞#∞.
™È=∞^Õ=™êfiq∞ :
ÉÏÉÏ#∞ ѨsH˜∆OK«∞@ÔH· ~ÚOH˘Hõ~°∞ =zÛi. "åi Hõ^äŒ#∞ q#∞_»∞.
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ü `«=Ú‡_»∞ ÉèÏ~¸r <åQÆÑÓ¨ ~°∞Ö’ x=ã≤OK«∞K«∞O_≥#∞.
1906= ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞=Ú#‰õΩ É’~Ú#ѨÙÊ_»∞ ™È=∞^Õ=™êfiq∞
Ü«∞#∞ ™ê^èŒ∞=Ù`À J`«xH˜ ѨiK«Ü«∞=Ú HõeÔQ#∞. P ™ê^èŒ∞=Ù QÆOQÀ„uH˜
kQÆ∞= L`«Î~°HÍjH˜ K≥Ok#"å~°∞. "åi =∞~î°=Ú Ç¨Ïi^•fi~°=ÚÖ’ QÆÅ^Œ∞.
W^ŒÌ~°∞ Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú `«=∞ z~°∞<å=∂Å∞ „"åã≤H˘xi. 5 ã¨O=`«û~°=ÚÅ
Ñ≤=∞‡@ ™È=∞^Õ=™êfiq∞ <åQÆÑÓ¨ ~°∞ =zÛ ÉèÏ~¸r ~ÚO\’¡ kÔQ#∞. ÉÏÉÏ
Q Q
bÅÅ#∞ qx ã¨O`«ãO≤ K≥#∞. +≤i_ôH˜ áÈ~Ú ÉÏÉÏ#∞ K«∂_»=Öˇ#x J`«xH˜
376
49= J^蕺ܫ∞=Ú
QÆ\Hì˜ ÀiHõ HõeQÔ #∞. ÉèÏ~¸r =^Œ#Ì ∞Oz ѨiK«Ü∞« ѨÙ@∞`«~Î =° Ú#∞ nã≤H˘x
+≤i_ôH˜ áÈÜ≥∞#∞. =∞<å‡_»∞, HÀѨ~üQÍO ^•\˜# Ñ≤=∞‡@ \ÏOQÍ KÕã≤H˘x
+≤i_ôH˜ áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. +≤i_ô ã¨g∞Ѩ=Ú#‰õΩ ~åQÍ =∞ã‘^Œ∞ÃÑ· Ô~O_»∞ ÃÑ^ŒÌ
[O_®Å∞ HõxÑ≤OK≥#∞. ™ê^è•~°}=ÚQÍ Ü≥∂QÆ∞Å∞ "Õˆ~fi~°∞ "≥·Y~°∞Å`À#∞
"Õˆ~fi~°∞ r=#Ѩ^Œú`«∞Å`À#∞, "Õˆ~fi~°∞ ÉÏǨºÅOHÍ~°=ÚÅ`À#∞ LO^Œ∞~°∞.
HÍx ~¸ ÃÑ· ÃÑ· QÆ∞~°∞ÎÅ#∞ |\˜ìÜÕ∞ Ü≥∂yÜ≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú#∞
QÆxÃÑ@ìÖ=Ë Ú. ™È=∞^Õ=™êfiq∞H˜ W^ŒO`«ÜÚ« "Õ~ˆ ѨO^ä•QÍ ^ÀK≥#∞. ~Ô O_»∞
Ѩ`åHõ=Ú ÖˇQ∞Æ ~°∞@ K«∂_»Q<Æ Õ `«#Ö’ `å#∞ ''D Ü≥∂y [O_®Å Ü«∞O^ÕÅ
=∞‰õΩ¯= EѨ=Öˇ#∞ ? Jk Ü≥∂yH˜ `«y#k HÍ^Œ∞. nxx|\˜ì D
Ü≥∂y H©iÎH˘~°‰õΩ áê@∞Ѩ_»∞K«∞#fl@∞¡ `ÀK«∞K«∞#flk—— J#∞H˘<≥#∞. W@∞¡
PÖ’zOK«∞H˘x, +≤i_ôH˜ áÈ=Ù@ =∂#∞H˘# xâ◊Û~ÚOz#@∞¡ `«#`À#∞#fl
~Ú`«~° Ü«∂„u‰õΩʼnõΩ *ˇÃÑÊ#∞. "å~°`«x`À x@¡xi. ''J@¡~Ú# WO`«
^Œ∂~°=Ú =zÛu"ÕÅ ? [O_®Å#∞ K«∂z#O`«Ö’ h =∞#ã¨∞û zH͉õΩ
Ѩ _ ç # KÀ +≤ i _ô Ö ’ ~° ^ ä Œ = Ú, Ѩ Å ¡ H ˜ , QÆ ∞ é] = Ú "≥ Ú ^Œ Å QÆ ∞
ÉÏǨºÅOHÍ~°=ÚÅ∞ K«∂z#KÀ =∞Ô~O`« zH͉õΩ á⁄O^≥^Œ=Ù ?——
™È=∞^Õ=™êfiq∞ QÍÉèí~å Ѩ_ç ~Ú@¡<≥#∞. ''QÆ∞é]=ÚÅ`À#∞, ѨšH©`À#∞,
[\ϯÅ`À#∞ QÆÅ ™ê^èŒ∞=ÙÅ#∞ <Õ<≥K«Û@ Ez Ü«ÚO_»ÖË^Œ∞. J\˜ì
™ê^è∞Œ =ÙÅ#∞ K«∂K«∞@ HõO>ˇ uiy áÈ=Ù@ÜÕ∞ "Õ∞Å∞—— J<≥#∞. W@¡#∞K«∞
u~°∞QÆ∞ „Ѩܫ∂}=Ú#‰õΩ ã≤^Œú=∞Ü≥∞º#∞. `«H˜¯# `À\˜ „Ѩܫ∂}©‰õΩÅ∞
J`«xx `«# „Ѩܫ∞`«fl=Ú#∞ =∂x +≤i_ô Ö’xH˜ ÉÁ=∞‡xi. J\˜ì
=„HÍÖ’K«##∞ =∂#∞=∞xi. ÉÏÉÏ Ü«∂ [O_®Å#∞ HÍx `«H˜¯#
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞QÍx, P_»O|~°=ÚÅ#∞ QÍx, H©ixÎ QÍx ÅHõº∆ ÃÑ@ìx"å~°x K≥ÑÊ≤ i.
J=xflÜ« Ú #ÅOHõ i Oz#"å~° ∞ ÉÏÉÏ Éè í ‰ õ Ω Î Ö Ë Q Íx PÜ« ∞ #ˆ H q∞
Ü«∞=ã¨~°=ÚQÍx ã¨O|O^èŒ=ÚQÍx ÖË^Œxi. "åi ÉèíH˜Î „¿Ñ=∞Å H˘Åk
"å~°∞ "å\˜x ‰õÄiÛ~°x K≥ÑÊ≤ i. `«∞@ì`∞« ^Œ‰Ωõ „ѨÜ∂« }=Ú ™êyOz +≤i_ôH˜
áÈ~Ú ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ K«∂K«∞#@∞¡ *Ëãi≤ .
377
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
™È=∞^Õ=™êfiq∞ =∞ã‘^Œ∞ kQÆ∞= #∞Oz ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK«QÆ<Õ J`«x
=∞#ã¨∞û Hõ~°ÔQ#∞. J`«x HõO_»∞¡ h\˜Ö’ xO_≥#∞† Q˘O`«∞Hõ Ü«∂~°∞ÛH˘x
áÈÜ≥∞#∞. J`«x ‰õΩO\˜ Ü«∂Ö’K«#ÅxflÜ«Ú #_»∞QÆO\˜ áÈÜ≥∞#∞. ''ZK«Û@
=∞#ã¨∞û âßOuOz Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ á⁄Ok Ü«∂Hõi¬OѨ|_»∞<À J^Õ
=∞#=Ú q„âßOu á⁄O^Œ=Åã≤# ã¨Å÷ =Ú—— Jx `«# QÆ∞~°∞=Ù K≥ÑÊ≤ # ^•xx
[˝ÑHÎ≤ ˜ ^≥K∞« ÛH˘<≥#∞. J`«_∞» ÉÏÉÏ áê^Œ^∂Œè oÖ’ ^˘~°∞@¡ ‰õΩ `«ÇϨ `«ÇϨ ÖÏ_≥#∞.
ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú H˘~°‰Ωõ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ áÈQÍ ''=∂ "Õ+=¨ Ú =∂ ^ŒQ~æÆ <° Õ Ü«ÚO_»h,
h ~ÚO\˜H˜ h=Ù á⁄=Ú‡. uiy =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ ~å=^Œ∞.Ì Z=~°~Ú`Õ =∞ã‘^∞Œ ÃÑ·
[O_® <≥QÆ∞~°"≥·K«∞K«∞<åfl~À Ü«∞\˜ì"åi ^Œ~°≈#=Ú KÕÜ«∞<ÕÅ ? Wk Ü≥∂y
ÅHõ}∆ =∂ ? WHõ¯_˘Hõ xq∞+¨=∞~Ú# LO_»=^Œ∞—Ì — J<≥#∞. P ™êfiq∞ q∞QÆ∞Å
Pâ◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. ÉÏÉÏ `«# =∞#ã¨∞û#∞ „QÆÇ≤ÏOz |Ü«∞\˜H˜ „ѨHõ\˜OK«∞
K« ∞ <åfl~° x `≥ e ã≤ H ˘<≥ # ∞. J`« _ ≥ O `« 㨠~ ° fi A˝ _ » ∞ ! `å#∞ `≥ e q
`«‰õΩ¯="å_»xÜ«Ú ÉÏÉÏ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=Ù_»xÜ«Ú „QÆÇ≤ÏOK≥#∞. ÉÏÉÏ
Ü«∞O^Œix H“QÆeOK«∞H˘#∞@, H˘O^Œix Ü«∂j~°fikOK«∞@, H˘O^Œix
Ü≥∂^•~°∞Û@, H˘O^Œi"≥Ñ· Ù¨ ^•H˜} ∆ º=Ú`À EK«∞@, H˘O^Œi"≥Ñ· Ù¨ K«∂z #=Ùfi@,
Tn „Ѩ™ê^Œ=Ú#∞ H˘O^ŒiH˜K«∞Û@, ~Ú@∞¡ JO^Œix P#OkOѨ*Ëã≤,
ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ~°K«∞@ Ez `«# <˘Hõ¯i<Õ ÜÕ∞Å Ü«∞O`« Hõiî#=ÚQÆ
EK«∞K«∞O_≥<À J`«xH˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_≥#∞. f„==ÚQÍ <åÖ’zOz ÉÏÉÏ
KÕÜ«Ú#^ŒO`«Ü«Ú `«# Ü«∞O`«~°OQÆ=Ú# #∞#fl ^•x`À ã¨iQÍ #∞O_≥#x
„QÆÇÏ≤ OK≥#∞. ^•x=Å¡ áê~î=° Ú <Õ~∞° ÛH˘x =$kúá⁄O^Œ∞@‰õΩ Ü«∞uflOK«=Öˇ#x
„QÆÇ≤ÏOK≥#∞. ÉÏÉÏ HÀѨ=Ú =∂~°∞ ~°∂Ѩ=Ú`À #∞#fl Ü«∂j~åfi^Œ"Õ∞
Ü«∞#∞H˘<≥#∞. H˘<åflà◊§ Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ J`«xH˜ #=∞‡Hõ=Ú
|ÅѨ_≥#∞. J`«_»∞ ÉÏÉωõΩ Q˘Ñ¨Ê Éèí‰õΩÎ_»Ü≥∞º#∞.
<å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ :
D Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú#∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞
Q
Hõ^äŒ`À =ÚyOK≥#∞. XHõ<å_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ =∞ǨÏÖÏûѨu
378
49= J^蕺ܫ∞=Ú
"≥ Ú ^Œ Å QÆ ∞ "åi`À ‰õ Ä ~˘Ûx Ü« Ú O_» Q Í c*ÏѨ Ó ~° ∞ #∞O_ç XHõ
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»∞ ‰õΩ@∞O|=Ú`À ÉÏÉÏ#∞ EK«∞@‰õΩ =K≥Û#∞. J`«x`À
Ѷ¨∞’ëê „ã‘Î Å∞O_»∞@KÕ <å<å™êÃÇÏ|∞ JK«Û@ #∞Oz ÖË=<≥OK≥#∞. HÍx
ÉÏÉÏ Ü«∂`«x x"åiOK≥#∞. „ã‘ÎÅ∞ =zÛ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú KÕã≤H˘xi.
JO^Œ∞Ö’ <˘Hõ „ã‘Î =Úã¨∞QÆ∞ nã≤ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOz uiy
=Úã¨∞QÆ∞ "Õã≤H˘<≥#∞. <å<å™êÃÇÏ|∞ P"≥∞ =ÚY ™œO^Œ~°º=Ú#∞ K«∂z
=∞~°Å K«∂_»QÀÔ~#∞. <å<å Ü≥ÚHõ¯ KåOK«Åº=Ú#∞ Ez, „ã‘ÅÎ ∞ "≥o§áÈ~Ú#
Ñ≤=∞‡@, ÉÏÉÏ <å<å`À x@¡<≥#∞. ''<å<å ! J#=ã¨~°=ÚQÍ zH͉õΩ
Ѩ_»∞K«∞O\˜"ÕÅ ? WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ "åx Ѩ#∞Å#∞ *ËÜ«∞x=Ú‡. "åxÖ’
=∞#=Ú *’Hõº=Ú HõÅ∞QÆ*Ëã≤H˘#QÆ∂_»^Œ∞. ^Õ=Ù_»∞ D ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ#
„ѨѨOK«=Ú#∞ ã¨$+≤ìOzÜ«Ú<åfl_»∞, QÍ# JO^Œix K«∂z ã¨O`«ã≤OK«∞@
=∞# qkè. „Hõ=∞=ÚQÍ#∞, "≥∞Å¡QÍ#∞ =∞#ã¨∞û ã≤~÷ Ñ° _¨ ç âßOuOK«∞#∞. =ÚO^Œ∞
^•fi~°=Ú `≥izÜ«ÚO_»QÍ "≥#∞Hõ ^•fi~°=Ú QÆ∞O_® áÈ<ÕÅ ? =∞#
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú ã¨fiK«Û=ù ÚQÍ #∞#flO`«=~°‰Ωõ <Õq∞Ü«Ú ^À+¨=Ú ÖË^∞Œ . =∞#Ö’
K≥_»¤ Ü«∂Ö’K«# ÖË#ѨÙÊ_ç`«~°∞ʼnõΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»<ÕÅ ? <Õ„`«=ÚÅ∞ "åx Ѩx
Ü«∞q <≥~°"Õ~°∞Û H˘#=K«∞Û#∞. h=Ù ã≤QÆ∞æѨ_ç ɡ^Œ~°<ÕÅ ?——
âߺ=∂ Ü«∞K«Û@<Õ Ü«ÚO_≥#∞. HÍx ÉÏÉÏ K≥ÑÊ≤ #^•xx „QÆÇÏ≤ OK«ÖHË õ
áÈÜ≥∞#∞. WO\˜H˜ áÈ=Ù ^•iÖ’ âߺ=∂ P q+¨Ü«∞"≥∞ÿ <å<å #_çÔQ#∞. P
K«Hõ¯x „ã‘Î "≥·Ñ¨Ù Ez `å#∞ á⁄Ok# Ü«∂ K«OK«Å`«fi=Ú#∞ QÆ∂iÛ <å<å
K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ ^•xx „QÆÇ≤ÏOz Ü≥∞@∞¡ ã¨ÅǨxK≥Û<À q=iOK≥#∞. ÉÏÉÏ
K≥ÑÊ≤ # ^•x ÉèÏ==Ú <å<å ~Ú@∞¡ K≥Ñʨ ^˘_»OQÔ #∞. ''=∞#ã¨∞û ã¨ÇϨ [=ÚQÍ
K«OK«Å"≥∞ÿ#k. ^•xx L„^ÕH˜OK«∞#@∞¡ KÕÜ«∞~å^Œ∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞
K«eOѨ=K«∞Û#∞. â◊s~°=Ú ™êfinè#=Ú#O^Œ∞OK«∞H˘#=Öˇ#∞. ^•x
Ü≥∂iq∞ áÈ=Ù#@∞¡ KÕÜ«∞~å^Œ∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ"≥·Ñ¨Ù
Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î#∞. HÍx =∞#=Ú "åx"≥O@ áÈ~å^Œ∞. =∞#=Ú P
q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ HÀ~°QÆ∂_»^Œ∞. „Hõ=∞=ÚQÍ#∞, <≥=∞‡kQÍ#∞ ™ê^èŒ#
Q
KÕÜ«Ú@ =Å# K«OK«Å`«fi=Ú#∞ [~ÚOK«=K«∞Û#∞. WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ
379
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
=∞#=Ú Ö’|_» Q Æ ∂ _» ^ Œ ∞ . HÍx "åxx =∞#=Ú Ñ¨ Ó iÎ Q Æ
™êfinè#=∞O^Œ∞OK«∞ H˘#ÖË=Ú. ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅ=ÚQÍ "åx #}z
ã¨iQÍ #∞OK«∞H˘#∞K«∞O_»=Öˇ#∞. <Õ„`«=Ú ÅO^Œ"≥∞ÿ# "åxx EK«∞@
H˘~°ˆH ~Ú=fi|_ç#q. q+¨Ü«∞=ÚÅ ™œO^Œ~°º=Ú#∞ x~°ƒùÜ«∞=ÚQÍ
K«∂_»=K«∞Û#∞. ÉèíÜ«∞=Ú#‰õΩQÍx, Å[˚‰õΩQÍx Ü«∞=HÍâ◊=Ú ÖË^Œ∞. N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
^Œ∞~åÖ’K«#Å∞ =∞#ã¨∞# û O^Œ∞OK«∞H˘#~å^Œ∞. =∞#ã¨∞# û Z\˜ì HÀiHõÜÚ «
ÖËHõ ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# ã¨$+≤ìx K«∂_»∞=Ú. Dq^èŒ=ÚQÍ
xO„ k Ü« ∞ =ÚÅ#∞ 㨠∞ ÅÉè í = ÚQÍ#∞, ã¨ Ç ¨ Ï [=ÚQÍ#∞ ™êfinè # =Ú N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
KÕãH≤ ˘#=K«∞Û#∞. q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞Éèq í OK«∞@Ö’ ‰õÄ_» h=Ù ÉèQí = Æ O`«∞x U|kÜ«∞= J^蕺ܫ∞=Ú
[˝ Ñ ≤ Î Ü « ∞ O^Œ ∞ OK« ∞ H˘<≥ ^ Œ = Ù. ÉÏ¿ Ç ÏºO„ k Ü« ∞ =ÚÅ#∞ =∂„ ` « = Ú
™êfinè#=∞O^Œ∞OK«∞H˘x =∞#ã¨∞# û ∞ q+¨Ü∞« =ÚÅ"≥Ñ · Ù¨ Ѩ~∞° y_»xzÛ#KÀ, HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü† N >ˇOɡ™êfiq∞† ÉÏÖÏ~å"£∞ ^Œ∞~°O^èŒ~ü
"åxÃÑ· Jaè=∂#=ÚO_»xzÛ#KÀ Kå=٠ѨÙ@∞ìHõÅ K«„Hõ=Ú #tOѨ^Œ∞.
WO„kÜ«∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ǨxHõ~°=∞~Ú#q. q"ÕHõ=Ú (J#QÍ N ™ê~Úã¨K«Ûùi„`« =¸Å=ÚÖ’x 50= J^蕺ܫ∞=Ú 39=
x`åºx`«º=ÚʼnõΩ ÉèË^Œ=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞@) ™ê~°käQÍ, =∞#ã¨∞û#∞ ™êfinè# J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ KÕ~°∞Û@ [iy#k. HÍ~°}=Ú JO^Œ∞Ö’x ~Úu=$`«Î=Ú
=∞O^Œ∞OK«∞H˘#=Öˇ#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ xK«Û=zÛ#@∞¡ ã¨OK«iOѨ
*ËÜ«∞~å^Œ∞. J@∞=O\˜ ™ê~°kä`À q+¨µ‚Ѩ^Œ=Ú#∞ KÕ~°QÆÅ=Ú. JkÜÕ∞
QÆ∂_» xkÜÕ∞ Hõ#∞Hõ. ã¨K«Ûi„`«Ö’x 51= J^蕺ܫ∞q∞K«Û@ 50=
=∞# QÆ=∞º™ê÷#=Ú. JkÜÕ∞ =∞# x["≥∞# ÿ Ü«∂"åã¨=Ú. JK«@ #∞O_ç J^蕺ܫ∞=ÚQÍ Ñ¨iQÆ}O˜ K«=Öˇ#∞.
uiy =K«∞Û@ ÖË^Œ∞——. Éèí‰õΩÎÅ HÍ„â◊Ü«∞"≥∞ÿ# N™ê~ÚH˜ [Ü«∞=∞QÆ∞QÍHõ ! "å~°∞ =∞#
ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ∞. "å~°∞ =∞#‰õΩ w`å~°=÷ Ú#∞ É’kèOK≥^~Œ ∞° . =∞#‰õΩ ã¨~fi° â◊‰Ωõ ÅÎ #∞
#Å∞|k `˘q∞‡^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú^Œ∞~°∞. F ™ê~¸ ! =∂Ü«∞O^Œ∞ HõxHõiOK«∞=Ú. =∞=Ú‡

abcdef
Hõ\ÏH˜∆OѨÙ=Ú. K«O^Œ# =$Hõ∆=ÚÅ∞ =∞ÅÜ«∞Ѩ~°fi`«=ÚÃÑ· ÃÑiy "Õ_çx
áÈQ˘@∞ì#∞. "Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ∞ =~°¬=Ú#∞ QÆ∞iÑ≤Oz K«Å¡^Œ#=Ú HõÅ∞QÆ
*ËÜ«ÚK«∞#flq. =ã¨O`« |∞∞`«∞=Ù#O^Œ∞ ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ qHõã≤Oz Jq ^Õ=Ùx
ѨÓ[ KÕÜ«Ú@‰õΩ gÅ∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«ÚK«∞#flq. J@¡<Õ ™ê~ÚÉÏÉÏ Hõ^äŒÅ∞
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î =∞#‰õΩ T~°@#∞ ã¨∞YâßO`«∞Å#∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«ÚK«∞#flq. ™ê~Ú Hõ^äŒÅ∞
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ K≥ÑÙ¨ Ê"å~°∞#∞ q#∞"å~°∞#∞ ^è#Œ ∞ºÅ∞, áê=#∞Å∞. K≥ÑÙ¨ Ê"åi <À~°∞#∞ q#∞"åi

Q Q
K≥=ÙÅ∞#∞ Ѩq„`«=ÚÅ∞.
380 381
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü (1864 – 1926) :
=∞^茺 Ѩ~°QÆ}ÏÅÖ’x MÏO_®fi „QÍ=∞=∞O^Œ∞ =_»#QÆ~° <åQÆ~°
„ÉÏǨχ} ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ ǨÏiã‘`å~å"£∞ L~°Ñ¶π HÍHÍ™êÃÇÏÉò nH˜∆`ü
[x‡OK≥#∞. „áê^äŒq∞Hõ q^Œº#∞ MO_®fi, Ç≤ÏOQÆ<£Ñ¶¨∂\òÅÖ’ ѨÓiÎ KÕÃã#∞.
<åQÆѨÓ~°∞Ö’ "≥∞„\˜H± =~°‰õΩ K«k"≥#∞. ÉÁOÉÏ~Ú qÅû<£, ZeÊù<£ã¨ì<£
HÍÖËrÅÖ’ K«kq 1883Ö’ Ѩ@Éì „íè ^Œ∞_»Ü∞≥ º#∞. <åºÜ«∞"åk ѨsHõÖ∆ ’ ‰õÄ_»
LfÎ~°∞‚Öˇ· e\˜Öò JO_£ HõOÃÑhÖ’ H˘Å∞=Ù#‰õΩ KÕÔ~#∞. `«∞^Œ‰õΩ `«# ™⁄O`«
<åºÜ«∞"å^Œ∞Å HõOÃÑh ÃÑ@∞ìH˘<≥#∞.
1909H˜ =ÚO^Œ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ ¿Ñ~°∞ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ‰ü Ωõ `≥eÜ«∞^Œ∞.
J@∞Ñ≤=∞‡@ "å~°∞ ÉÏÉωõΩ Q˘Ñ¨Ê Éèí‰õΩÎÖˇ·i. XHÍ<˘HõѨÙÊ_»∞ ÖÁ<å"åÖÏÖ’
#∞#flѨÙÊ_»∞ `«# áê`« ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»Q∞Æ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~ü#∞ EK≥#∞.
W^Œ~Ì ∞° #∞ Hõeã≤ ÜÕ∞"À q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ =∂\Ï¡_∞» H˘xi. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ `å#∞
ÅO_»#∞Ö’ Ô~·Å∞|O_ç Z‰õΩ¯K«∞O_»QÍ HÍÅ∞*Ïi Ѩ_ç# Ü«∞áêÜ«∞=Ú#∞
QÆ∂iÛ =i‚OK≥#∞. =O^ŒÅH˘Åk B+¨^èŒ=ÚÅ∞ ^•xx #Ü«∞=Ú KÕÜ«∞ÖËHõ
áÈÜ≥∞#∞. HÍÅ∞<˘Ñ≤ÊÜ«Ú, ‰õΩO\˜`#« =Ú#∞ áÈ=Öˇ##flKÀ J`«_∞» ã¨^∞Œ ~æ ∞° =QÆ∞
™ê~Ú =^ŒÌ‰õΩ áÈ=Öˇ#x <å<å™êÃÇÏ|∞ ã¨ÅǨ WK≥Û#∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ
q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ѨÓiÎ =$`åÎO`«=Ú#∞ qâ◊^ŒÑ¨~°K≥#∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ ''<å Éèí‰õΩÎx
ã¨ÑΨ ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ g∞^Œ #∞Oz QÆ∂_» Ñ≤K∞« ÛHõ HÍeH˜ ^•~°=Ú Hõ\ì˜ ~¸_çÛ#@∞¡
ÖÏQÆ∞H˘x=K≥Û^Œ#∞——. J#∞ "åQÍÌ#=Ú#∞, XHõ"Õà◊ "å_»∞ `«#"å_»∞ HÍxKÀ
"å_»∞ `«#KÕ <åHõi¬OѨ|_»_»xÜ«Ú, "å_»∞ `«# ^Œ~°≈#"Õ∞ KÕÜ«∞ÖË_»xÜ«Ú
ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# ã¨OQÆu `≥eÜ«∞*ËÃã#∞. W^ŒO`«Ü«Ú qx HÍHÍ™êÃÇÏ|∞
ã¨O`«ã≤Oz, ''™ê~ÚÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩáÈ~Ú, "åix ^Œi≈Oz HÍÅ∞Ü≥ÚHõ¯
‰õΩO\˜`«#=Ú HõO>ˇ <å =∞#ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ ‰õΩO\˜`«#=Ú#∞ ÉÏQÆ∞KÕã≤
âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# Ü«∂#O^Œ=Ú#∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú=∞x "Õ_»∞H˘<≥^Œ——#x
<å<å™êÃÇÏ|∞`À K≥ÃÑÊ#∞.
H˘O`«HÍÅ=Ú Ñ≤=∞‡@ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ JǨÏ=∞^£#QÆ~ü "≥à‹§#∞.
Q Q
ÉÁOÉÏ~Ú Öˇl¿ã¡\˜"£ H“xûÖòÖ’ "À@¡ÔH· ã¨~åÌ~ü HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~ü
382
50= J^蕺ܫ∞=Ú
~ÚO\˜Ö’ kÔQ#∞. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~ü H˘_»∞‰õΩ ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~.ü
g~°∞ HÀѨ~üQÍO‰õΩ =∂=∞Å`«^•~°∞. g~°∞ ‰õÄ_» QÆ∞é]Ѩ٠„Ѩ^Œ~°≈#
ã¨O^Œ~ƒ° =ù ÚÖ’ JǨÏ=∞^£#QÆ~∞° =zÛ Ü«ÚO_çi. ZÅHõ#∆ ∞ ѨÓiÎÜ∞ÿ≥ # Ñ≤=∞‡@
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ +≤i_ôH˜ áÈ= xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. q∞sHõ~ü `«O„_ç H˘_»∞‰õΩÅ∞
gix Z=i"≥O@ +≤i_ôH˜ ѨOѨ=Öˇ<å Ü«∞x Ü«∂Ö’zOK«∞K«∞O_çi. +≤i_ôÖ’
™ê~ÚÉÏÉÏ gix PǨfixOK«∞@‰õΩ ã≤^ÑúŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#∞. JǨÏ=∞^£#QÆ~∞° Ö’
#∞#fl âߺ=∂ =∂=∞QÍ~°∞ `«# ÉèÏ~°º P~ÀQƺ=Ú ÉÏQÍ ÖË^xŒ Ü«Ú, âߺ=∂#∞
`«# ÉèÏ~°º`À QÆ∂_» ~å=Åã≤#^ŒxÜ«Ú >ˇe„QÍ"£∞ ~ÚzÛi. ÉÏÉÏ Ü«∂[˝#∞
á⁄Ok âߺ=∂ JǨÏ=∞^£#QÆ~°∞ KÕi `«# J`«ÎQÍiH˜ H˘OK≥=Ú #Ü«∞=ÚQÍ
#∞#fl^Œx `≥eã≤H˘<≥#∞. =∂~°æ=ÚÖ’ QÆ∞é]Ѩ٠„Ѩ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ É’=ÙK«∞#fl
<å<å™êÃÇÏ|∞ áê<Õû, JáêÊ™êÃÇÏ|∞ QÆ„^Õ âߺ=∂#∞ Hõeã≤ q∞sHõ~°∞
WO\˜H˜áÈ~Ú HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`«∞x Hõeã≤, "åix +≤i_ôH˜ fã¨∞H˘x
"≥à√◊ §=∞xi. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ∞« ‰õΩ q∞sHõ~∞° ʼnõΩ âߺ=∂ JǨÏ=∞^£#QÆ~∞°
=zÛ# q+¨Ü∞« =Ú `≥eÜ«∞*Ëãi≤ . ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú âߺ=∂ q∞sHõ~∞° Å =^Œ‰Ì Ωõ
áÈÜ≥∞#∞. "å~°∞ âߺ=∂‰õΩ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ` ü À ѨiK«Ü∞« =Ú HõÅ∞QÆ*ãË i≤ .
âߺ=∂ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü`À HÀѨ~üQÍO‰õΩ P<å\˜ ~å„u 10 QÆO@Å
Ô~·Å∞Ö’ áÈ=Öˇ#x xâ◊Û~ÚOzi. Wk xâ◊Û~ÚOz# "≥O@<Õ Ü≥ÚHõ qO`«
[iÔQ#∞. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ ÃÑ^ŒÌ Ѩ@=Ú g∞k `≥~#° ∞ ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~∞°
fã≤ ^•xx HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ∞« ‰õΩ K«∂ÃÑ#∞. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú
Ü≥∞=i#~Ú`Õ ^Œi≈OK«=Öˇ#x xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥<À, "åˆ~ Ѩ@=Ú ~°∂Ѩ=ÚQÍ
#K«@ `«#∞fl Pj~°fikOK«∞@‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞#fl@∞¡ `≥eã≤ Ü«∞`«_∞» q∞H˜¯e
Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. D ÃÑ^ŒÌѨ@=Ú "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Úxk. ^•xÃÑ· J^ŒÌ=Ú
Ѩye#O^Œ∞# <å`«_»∞ ^•xH˜OH˘Hõ J^ŒÌ=Ú "ÕÜ«Ú@‰õΩ q∞sHõ~°∞Å =^ŒÌ‰õΩ
|OÃÑ#∞. KÕÜ∞« =Åã≤# =∞~°=∞‡`«∞ ѨÓiÎKãÕ ≤ P Ѩ@=Ú#∞ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞
âߺ=∂Å ^•fi~å +≤i_ôH˜ ѨOѨÙ@‰õΩ xâ◊Û~ÚOzi.
10 QÆO@Š֒ѨŠ¿ãì+¨#∞‰õΩ áÈ~Ú \˜ÔH¯@∞¡ H˘xi. |O_ç ~åQÍ
ÃãHõO_»∞ HÍ¡ã∞¨ „H˜H¯˜ iã≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ "åiH˜ *ÏQÍ ÖˉΩõ O_≥#∞. J^Œ$+¨=ì âß`«∞Î
QÍ~°∞¤ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞. J`«_»∞ "åix Ѷ¨ã¨∞ìHÍ¡ã¨∞Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO_»
383
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ɡ>ˇì#∞. "å~°∞ ™œYº=ÚQÍ „Ѩܫ∂}=Ú KÕã≤ HÀѨ~üQÍOÖ’ kyi. |O_ç
kQÆQÍ<Õ +≤i_ôH˜ áÈ=Ù@‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞#fl <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞#∞
Ez q∞H˜¯e Ü«∂#OkOzi. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞, <å<å™êÃÇÏ|∞ H“yeOK«∞
H˘xi. "å~°∞ QÀ^•=iÖ’ ™êfl#=Ú KÕã≤# Ñ≤=∞‡@ +≤i_ôH˜ |Ü«∞Å∞^Õii.
+≤i_ô KÕi ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú KÕÜ∞« QÍ, HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ =∞#ã¨∞û Hõ~QÔ° #∞. HõO_»∞¡
P#O^ŒÉèÏ+¨Ê=ÚÅKÕ xO_≥#∞. J`«_®#O^Œ=ÚKÕ á⁄Oyá⁄~°Å∞K«∞O_≥#∞.
ÉÏÉÏ ‰õÄ_» "åi H˘~°‰Ωõ `å=Ú HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«Ú#fl@∞¡#∞ "åix `À_˘¯x
=K«∞Û@ÔH· âߺ=∂#∞ ѨOÑ≤#@∞¡#∞ `≥eÜ«∞*ËÃã#∞.
Ñ≤=∞‡@ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ ÉÏÉÏ`À <≥<Àfl ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ ã¨O`À+¨=ÚQÍ
QÆ_Ãç Ñ#∞. +≤i_ôÖ’ <˘Hõ "å_®#∞ QÆ\ì˜ ^•x<Õ `«# x"å㨠ã¨Å÷ =ÚQÍ *ËãH≤ ˘<≥#∞.
J`«_»∞ ÉÏÉÏ =Å¡ á⁄Ok# Ü«∞#∞Éèí==ÚÅ∞ ÖˇHõ¯ÖË#xfl QÆÅ=Ù. "å\˜
#xfl\˜x WK«Û@ ¿Ñ~˘¯#ÖË=Ú. D Hõ^#Œä ∞ XHõ q+¨Ü∞« =Ú`À =ÚyOK≥^=Œ Ú.
ÉÏÉÏ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞`À ''JO`« º HÍÅ=Ú# x#∞fl q=∂#=ÚÖ’
fã¨∞HõáÈÜ≥∞^Œ#∞—— J#fl "åQÍÌ#=Ú ã¨`«º"≥∞ÿ#k. 1926= ã¨O=`«û~°=Ú
EÖˇ· 5= `Õn# J`«_»∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞`À Ô~·Å∞ „Ѩܫ∂}=Ú KÕÜ«ÚK«∞
ÉÏÉÏ q+¨Ü∞« =Ú =∂\Ï¡_∞» K«∞, ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û b#=Ú KÕÃã#∞.
L#fl@∞¡O_ç `«# t~°=Ú#∞ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ Éè∞í [=ÚÃÑ· "åeÛ ÜÕ∞ÉÏ^èÜ Œ Ú« ÖËH,õ
Ü≥∞\ì̃ zH͉õΩ á⁄O^ŒHõ „áê}=ÚÅ∞ q_»K≥#∞.
N >ˇOɡ ™êfiq∞ :
Ü≥∂QÆ∞Å∞ XHõi<˘Hõ~°∞ J#fl^Œ=Ú‡Å=Öˇ „¿Ñq∞OK«∞H˘<≥^Œ~°∞.
XHÍ<˘HõѨÙÊ_»∞ N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fiu ™êfi=ÚÅ"å~°∞ (>ˇOɡ ™êfiq∞)
~å[=∞O„_çÖ’ =∞HÍO KÕã≤i. PÜ«∞# Q˘Ñ¨Ê <≥·+≤ª‰õΩ_»∞, ѨÓ~åfiKå~°
Ѩ~åÜ«∞}∞_»∞, *Ï˝x, ^Œ`å΄`ÕÜ«Úx Ü≥∂yÉèí‰õΩÎ_»∞. <åO^Õ_»∞ Ñ‘¡_»~°QÆ∞
ѨÙO_»bHõ~å=Ù "åix EK«∞@ÔH· H˘O`«=∞Ok ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À ~å[=∞O„_çH˜
áÈÜ≥∞#∞. "å~°∞ ™êfi=ÚÅ "åi`À =∂\Ï¡_∞» K«∞#flѨÙÊ_»∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ ¿Ñ~°∞
+≤i_ô ¿Ñ~°∞ =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ ¿Ñ~°∞ qx ™êfiq∞ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz, XHõ
Q Q
>ˇOHÍÜ«∞#∞ nã≤ ѨÙO_»bHõ~å=Ù H˜zÛ ~Ú@¡xi. ''nxx <å ™È^Œ~°∞_»QÆ∞
384
50= J^蕺ܫ∞=Ú
™ê~ÚH˜ <å „Ñ¨}Ï=∞=ÚÅ`À #iÊOѨÙ=Ú, ##∞fl =∞~°∞==^ŒÌx "Õ_»∞=Ú.
<åÜ«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞ K«∂ѨÙ=∞#∞=Ú——. PÜ«∞# ™êfi=ÚÅ∞ ™ê^è•~°}=ÚQÍ
x`«~°∞ʼnõΩ #=∞㨯iOK«~°xÜ«Ú HÍx ÉÏÉÏ q+¨Ü«∞=Ú# Wk Ü≥ÚHõ
JѨ"å^Œ=∞xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. ѨÙO_»bHõ~å=Ù P >ˇOHÍÜ«∞#∞, ã¨=∂Kå~°=Ú#∞
+≤i_ôH˜ nã≤H˘x áÈ=Ù@‰õΩ ã¨=∞‡uOK≥#∞. ÉÏÉÏ#∞ ™êfiq∞ ™È^Œ~°∞_»#∞@
ã¨=∞O[ã¨=ÚQÍ #∞O_≥#∞. UÅ# ÉÏÉÏ=Öˇ "å~°∞#∞ ~å„uO|=à◊√§
JyflǨϟ„`«=Ú#∞ "≥eOæ zÜÕ∞ Ü«ÚOzi.
XHõ<Å≥ Ñ≤=∞‡@ ѨÙO_»bHõ~å=Ù `«k`«~∞° Å∞#∞ +≤i_ôH˜ >ˇOHÍÜ«∞#∞
nã≤H˘x "≥o§i. "å~°∞ =∞<å‡_»∞ KÕii. ^•Ç¨Ï=Ú "ÕÜÚ« @KÕ XHõ ÃãÅÜÕ∞~°∞
Hõ_»‰õΩ É’~Úi. Ѩ~°QÆ_»∞ѨÙ# hà◊√§ „`åQƉõÄ_»^Œx HÍ~°Ñ¨Ù J@∞‰õΩÅ∞
LáêǨ~°=Ú KÕã≤i. Jq q∞H˜¯e HÍ~°=ÚQÍ #∞O_»∞@KÕ >ˇOHÍÜ«∞#∞
ѨQÆ∞ÅQ˘\˜ì ^•x HÀ~°∞#∞ JO^Œ∞Ö’ HõeÑ≤ Ü«∞@∞‰õΩÅ#∞ ~°∞zHõ~°=ÚQÍ
*Ëã≤i. ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=Ú H˘Åk Ü«∂ H˘\˜ì# >ˇOHÍÜ«∞ ™êfi=ÚÅ"å~°∞
ѨÙO_»bHõ~å=Ù H˜zÛ#k. +≤i_ô KÕ~°∞#ѨÊ\˜H˜ ѨÙO_»bHõ~å=ÙH© q+¨Ü«∞=Ú
[˝Ñ≤ÎH˜ =K≥Û#∞. J`«_»∞ q∞QÆ∞Å qKåiOK≥#∞. ÉèíÜ«∞=ÚKÕ =}‰õΩK«∞
™ê~ÚÉÏÉÏ =^ŒÌˆHÔQ#∞. >ˇOHÍÜ«∞ q+¨Ü«∞=∞ѨÊ\˜ˆH ã¨~°fiA˝_»QÆ∞ ÉÏÉÏ
„QÆÇ≤ÏOK≥#∞. ÉÏÉÏ "≥O@<Õ `«# ™È^Œ~°∞_»QÆ∞ >ˇOɡ™êfiq∞ ѨOÑ≤Oz#
>ˇOHÍÜ«∞#∞ ^≥=∞‡<≥#∞. ѨÙO_»bHõ~å=Ù ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ∞ QÆ\Qì˜ Í |@∞ìH˘x,
`«# `«ÑÙ¨ Ê#∞ JÀÅHõº∆ =Ú#∞ "≥e|∞K«∞ÛK«∞, ѨâßÛ`åÎÑ_¨ ∞» K«∞, ÉÏÉÏ#∞ Hõ=∆ ∂Ѩ}
"Õ_#≥ ∞. ^•xH˜ |^Œ∞eOH˘Hõ >ˇOHÍÜ«∞#∞ ã¨=∞iÊOK≥^#Œ <≥#∞. HÍx ÉÏÉÏ
Ü«∞O^Œ∞ʼnõΩ ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. P >ˇOHÍÜ«∞ qÅ∞= ™ê^è•~°} >ˇOHÍÜ«∞
ÔH<Àfl Ô~@¡xÜ«Ú ^•x qÅ∞=‰õΩ ã¨iáÈ=Ù# kOH˘Hõ\˜ ÖË^ŒxÜ«Ú K≥ѨÙÊK«∞
x~åHõiOK≥#∞. WOHõ#∞ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''P q+¨Ü«∞"≥∞ÿ h"Õ =∂„`«=Ú
zOuOѨ#=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. Jk <å ã¨OHõÅÊ=Ú „ѨHÍ~°=Ú h H˜=fi|_≥#∞.
`«∞^Œ‰õΩ ^•iÖ’ ѨQÆ∞ÅQ˘@ì|_≥#∞. ^•xH˜ h"Õ Hõ~°Î=x Ü«∞#∞H˘#<ÕÅ ?
=∞OzQÍx K≥_Q¤» Íx KÕÜÚ« @‰õΩ h=Ù Hõ~=ΰ x Ü«∞#∞H˘#~å^Œ∞. QÆ~åfiǨÏOHÍ~°
~°ÇÏ≤ `«∞_»=~Ú Ü«ÚO_»∞=Ú. JѨÙÊ_Õ h Ѩ~z° O`«# Ü«∞aè=$kú á⁄O^Œ∞#∞——.
ZO`« K«Hõ¯x "Õ^•O`« q+¨Ü«∞=Ú#∞ ÉÏÉÏ É’kèOK≥<À K«∂_»∞_»∞ !
385
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÖÏ~å"£∞ ^Œ∞~°O^èŒ~ü (1878–1925) :
ÉÁOÉÏ~ÚH˜ ^ŒQÆæ~°#∞#fl âßO`å„Hõ*òÖ’ Ѩ~îåˆ~„ѨÉèí∞ *ÏuH˜ K≥Ok#
ÉÏÖÏ~å"£∞ ^Œ∞~°O^èŒ~ü Ü«∞#∞"å~°∞O_çi. "å~°∞ ÉÁOÉÏ~Ú ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÖ’
<åºÜ«∞"åk. H˘<åflà◊√§ ÉÁOÉÏ~Ú <åºÜ«∞âß„ã¨Î HõàÏâßʼnõΩ „Ñ≤xûáêÅ∞QÍ
#∞O_≥#∞. ^Œ∞~°O^èŒ~ü ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’x "å~°O^Œ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ∞, Ѩq„`«∞Å∞,
ÉèQí =Æ zÛùO`«# QÆÅ"å~°∞. ÉÏÖÏ~å"£∞ `«# *ÏuH˜ ¿ã= KÕÃã#∞. P q+¨Ü∞« "≥∞ÿ
Ü≥ÚHõ „QÆO^äŒ=Ú „"åÃã#∞. J@∞Ñ≤=∞‡@ `«# ^Œ$+≤ìx =∞`«=Ú P^蕺u‡Hõ
q+¨Ü∞« =ÚÅ"≥Ñ· Ù¨ =∞~°eOK≥#∞. w`«#∞, *Ï˝<âÕ fi◊ ix, "Õ^•O`« „QÆO^ä=Œ ÚÅ#∞,
„|Ǩχq^Œº "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx K«k"≥#∞. J`«_∞» ѨO_»sѨÙ~° q~îÀÉÏ Éè‰í Ωõ _Î ∞» .
J`«xH˜ 1912Ö’ ™ê~ÚÉÏÉÏ`À ѨiK«Ü∞« =Ú HõeQÔ #∞. 6 <≥ÅʼnõΩ ѨÓ~°fi=Ú
`«# ™È^Œ~°∞ÅQÆ∞ ÉÏ|∞b˚Ü«Ú#∞, "å=∞#~å=Ù#∞ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú ÉÏÉÏ
^Œ~°≈#=Ú KÕã≤i. WO\˜H˜ =zÛ "åi Ü«∞#∞Éèí==ÚÅ#∞ ÉÏÖÏ~å=Ú#‰õΩ
W`«~°∞ʼnõΩ K≥Ñ≤Êi. JO^Œ~°∞ ÉÏÉÏ#∞ K«∂_» xâ◊Û~ÚOzi. "å~°∞ +≤i_ôH˜
~åHõ=Ú#∞¿Ñ ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''D ~ÀA# <å ^Œ~åƒ~°∞ [#∞Å∞
=K«∞ÛK«∞<åfl~°∞——. ^Œ∞~°O^è~Œ ° ™È^Œ~∞° Å∞ `«=∞ ~åHõ#∞ ÉÏÉωõΩ `≥eÜ«∞*ËÜ∞«
#ѨÊ\˜H˜ ÉÏÉÏ Ñ¨eH˜# ѨÅ∞‰õΩÅ∞ W`«~°∞Å =Å# qx q㨇ܫ∞ "≥ÚOki.
`«H¯˜ # "å~°O^Œ~∞° ÉÏÉωõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ "åi`À =∂\Ï¡_∞» K«∞
‰õÄ~˘Ûx Ü«ÚO_çi. ÉÏÉÏ "åi`À x@¡<≥#∞. ''gˆ~ <å ^Œ~åƒ~°∞ [#∞Å∞.
WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ gi ~åHõÜÕ∞ g∞‰õΩ K≥Ñ≤ÊÜ«ÚO\˜x—— ÉÏÉÏ ^Œ∞~°O^èŒ~°
™È^Œ~°∞Å`À x@¡<≥#∞. ''QÆ`« 60 `«~°=ÚÅ #∞O_ç =∞# "≥ÚO_˘~°∞Å=Ú
ѨiK«Ü«∞=Ú QÆÅ"å~°=Ú——. ™È^Œ~°∞ÅO^Œ~°∞ q#Ü«∞ q^èÕÜ«∞`«Å∞ QÆÅ"å~°∞.
"å~°∞ KÕ`∞« Å∞ *’_çOK«∞H˘x xÅz, ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ "≥Ñ· Ù¨ ^Œ$+≤xì xy_çOzi.
™êufiHõ ÉèÏ==ÚÅ∞ J#QÍ HõO_»¡ h~°∞ HÍ~°∞@, ~À=∂OK«=Ú, "≥‰õΩ¯@,
Q˘O`«∞Hõ Ü«∂~°∞ÛH˘x áÈ=Ù@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q "åi =∞#ã¨∞ûÅ#∞ Hõ~y° OK≥#∞.
"å~°O^Œ~å#OkOzi. Éè’[<å#O`«~=° Ú H˘O`« q„â◊q∞Oz uiy =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ
=zÛi. ÉÏÖÏ~å"£∞ ÉÏÉωõΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í ‰õÄ~˘Ûx ÉÏÉÏ áê^Œ=Ú ÖÁ`«∞KÎ ∞« O_≥#∞.
ÉÏÉÏ zÅ∞=Ú „`åQÆ∞K«∞ ^•xx ÉÏÖÏ~å=Ú# H˜zÛ Ñ‘Å∞Û=∞<≥#∞.
Q Q
ÉÏÖÏ~å"£∞ zÅ∞=Ú Ñ‘Å∞Û@ HõÅ"å@∞ Ѩ_ç Ü«ÚO_»ÖË^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜
386
50= J^蕺ܫ∞=Ú
^•x #O^Œ∞H˘x Hõ+=ì¨ Ú`À cÖˇÛ#∞. ^•xx uiy #=∞™ê¯~°=ÚÅ`À ÉÏÉÏ
HõO^Œ*ËÃã#∞. WkÜÕ∞ ÉÏÖÏ~å=Ú#‰õΩ â◊√Éèíã¨=∞Ü«∞=Ú. J`«_»∞ 6
ã¨O=`«û~°=ÚÅ #∞O_ç L|ƒã¨=Ú "åºkè`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. D á⁄QÆ
J`«x "åºkèx ѨÓiÎQÍ #Ü«∞=Ú KÕÃã#∞. Jk J`«xx uiy ÉÏ^èÃŒ Ñ@ìÖ^Ë ∞Œ .
6 ã¨O=`«û~°=ÚÅ Ñ≤=∞‡@ <˘Hõ<å_»∞ L|ƒã¨=Ú =∞~°Å =K≥Û#∞. J^Õ~ÀA
J^Õ ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ ÉÏÉÏ =∞Ǩã¨=∂kè K≥O^≥#∞.
"å~°∞ +≤i_ôH˜ =zÛ#k QÆ∞~°∞"å~°=Ú. P ~å„u ÉÏÉÏ Kå=_ç
Ü«Ú`«û==Ú EK«∞ ÉèÏQƺ=Ú ^Œ∞~°O^èŒ~° ™È^Œ~°∞ʼnõΩ HõeÔQ#∞. Kå=_çÖ’
Ǩ~°u ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ ÉÏÖÏ~å=Ú ÉÏÉÏ =ÚY=∞O^Œ∞ áêO_»∞~°OQÆx
`Õ[ã¨∞û#∞ P =∞~°∞ã¨\˜ L^ŒÜ«∞=Ú HÍHõ_» Ǩ~°u ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ J^Õ
HÍOux áêO_»∞~°OQÆ q~î°Å∞x „ѨHÍâ◊=Ú#∞ ÉÏÉÏ =ÚY=Ú#O^Œ∞ QÆ<≥#∞.
ÉÏÖÏ~å"£∞ ^Œ∞~°O^èŒ~ü =∞~åsî ÉèÏ+¨Ö’ `«∞HÍ~å"£∞ rq`«=Ú#∞
„"åÃã#∞. Jk „ѨHõ\˜OѨ|_»Hõ=Ú#∞¿Ñ J`«_»∞ K«xáÈÜ≥∞#∞. 1928Ö’
J`«x ™È^Œ~°∞Å∞ ^•xx „ѨK«∞iOzi. JO^Œ∞ ÉÏÖÏ~å=Ú rq`«=Ú
„Ѩ„Ѩ^äŒ=∞=Ú# „"åÜ«∞|_≥#∞. JO^Œ∞ "å~°∞ +≤i_ôH˜ =zÛ# q+¨Ü«∞=Ú
K≥Ñʨ |_çÜÚ« #flk.
U|kÜ«∞= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
387
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
ã¨^Œ∞æ~°∞ ™ê~Ú Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú :
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
U|k Ü≥ÚHõ@= J^蕺ܫ∞=Ú
ã¨^Œ∞æ~°∞ ™ê~Ú Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú† „áê~°÷#† Ѷ¨Åâ◊$u
N™ê~Ú ã¨K«Ûùi„`«=ÚÖ’x 52, 53 J^蕺ܫ∞=ÚeO^Œ∞ 51=
J^蕺ܫ∞=ÚQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«=Öˇ#∞. WkÜÕ∞ z=i J^蕺ܫ∞=Ú. WO^Œ∞
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ LѨãO¨ Ǩ~° "åHõº=ÚÅ∞ „"åÃã#∞. Ñ‘iHî ` õ À q+¨Ü∞« ã¨∂zHõ
xK«∞Û#@∞¡ "åQÍÌ#=Ú KÕÃã#∞ HÍx Ü«∞k ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ HÍy`«=ÚÅÖ’
^˘~°HÖõ ^Ë ∞Œ . HÍ=Ù# ^•xx ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê Éè‰í Ωõ _Î Q» ∞Æ a.q.^Õ=Ù (~îå}Ï
"åã≤, L^ÀºQÆ=Ú#∞ q~°q∞OK«∞H˘x# =∂=∞Å`«^•~°∞) ‰õÄÔ~Û#∞. „Ѩu
J^蕺ܫ∞=Ú „áê~°OÉèí=Ú# ^•xÖ’x Ü«∞Oâ◊=ÚÅ#∞ WK«∞Û@KÕ
q+¨Ü∞« ã¨∂zHõ Ü«∞#=ã¨~=° Ú. HÍ|\˜ì nx<Õ `«∞k ѨÅ∞‰õΩQÍ ÉèÏqOK≥^=Œ Ú.
D J^蕺ܫ∞=Ú#∞ ã¨=iOK«∞@‰õΩ, „ѨK∞« iOK«∞@‰õΩ ѨOѨÙã¨iH˜ ^Õ=ÙQÍiH˜
Wk ѨÓiÎQÍ „"åã≤Ü«Ú#fl@∞¡ Hõ#|_»ÖË^Œ∞. JK«Û@K«Û@ KÕu „"å`«#∞
É’Å∞ÛH˘#∞@ QÆ ∂ _» Hõ + ¨ ì = ÚQÍ #∞O_≥ # ∞. HÍx Ü« ∞ ^Œ O `« Ü « Ú
#∞#fl^Œ∞#fl@∞¡QÍ „ѨK«∞iOѨ=Åã≤ =K≥Û#∞. JO^Œ∞ K≥Ñ≤Ê# =ÚYº
Q Q
q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ D kQÆ∞= ‰õΩ¡ÑÎ̈=ÚQÍ *ˇÑ¨Ê|_ç#q.
388
51= J^蕺ܫ∞=Ú
N™ê~Ú ã¨ = ∞~° ∞ ÷ # ‰õ Ω ™êëêì O QÆ #=∞™ê¯~° = Ú KÕ ã ≤ "åi
Ü«∂„â◊Ü∞« =Ú#∞ á⁄O^≥^=Œ Ú. "å~°∞ r=[O`«∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞#∞, r==ÚÖËx
=ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#∞ "åºÑ≤OzÜ«Ú<åfl~°∞. "å~°∞ ã¨OÎ Éè=í Ú "≥Ú^ŒÅ∞ Ѩ~„° |Ǩχ
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú =~°‰Ωõ H˘O_»Å∞, WO_»∞,¡ "Õ∞_»Å∞, PHÍâ◊=Ú "≥Ú^ŒÅ∞QÍ QÆÅ"åx
Ü«∞xfl\˜Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤OzÜ«Ú<åfl~°∞. r=~åt Ü«∞O^ŒO`«@#∞ ‰õÄ_»
"åºÑ≤ O z Ü« Ú <åfl~° ∞ . Éè í ‰ õ Ω Î Å O^Œ ~ ° ∞ "åiH˜ 㨠= ∂#"Õ ∞ . "åiH˜
=∂<å==∂#=ÚÅ∞ ÖË=Ù. "åiH˜+"ì¨ ∞≥ #ÿ q =∞~Ú+¨=ì ∞~Ú#qÜ«Ú ÖË=Ù. "åi<Õ
[˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘x "åi â◊~°}∞ á⁄Ok#KÀ "å~°∞ =∞# HÀiHõÅxfl\˜x
<≥~°"ÕiÛ =∞#=Ú rq`« Ѩ~°=∂=kèx á⁄O^Œ∞#@∞¡ KÕÃã^Œ~°∞.
D ã¨O™ê~°=∞<Õ =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ^•@∞@ =∞ǨHõ+=ì¨ Ú. q+¨Ü∞«
ã¨∞Y=ÚÅ<≥_»∞ ÔH~°@=ÚÅ∞ ^Œ∞~åÖ’K«#Å<Õ X_»∞¤#∞ `å‰õΩK«∞ ^è≥·~°º=∞#∞
K≥@#¡ ∞ ‰õÄ_» q~°∞QÆQ˘@∞ìK∞« O_»∞#∞. JǨÏOHÍ~°=∞<Õ QÍe f„==ÚQÍ gz
=∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ HõÖ’¡ÅѨ~°K«∞#∞. HÀѨ=Ú, Jã¨∂Ü«∞Å<≥_»∞ "≥Úã¨à◊√§
x~°ƒÜù ∞« =ÚQÍ ã¨OK«iOK«∞#∞. JK«@ <Õ#∞, <åk Ü«∞#∞ ã¨∞_çQ∞Æ O_»=ÚÅ∞#∞,
W`«~° ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞#∞ yé∞]# u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. Ѩ~°xO^Œ, Jã¨∂Ü«∞,
F~°fiÖËx`«#=Ú J#∞ KÕѨÅK«@ P_»∞K«∞O_»∞#∞. D =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ѨÊ\˜H˜ ™ê~Ú ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù ^•xH˜ JQÆã∞¨ ºÎ x =O\˜"å~°∞ (J#QÍ
<åâ◊#=Ú KÕÜÚ« "å~°∞). ™ê~Ú Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ^•x=Å¡ ÉèÜ í ∞« "Õ∞q∞ Ü«ÚO_»^∞Œ .
D =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ^•@∞@‰õΩ =∞#ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù <å= =O\˜"å~°∞. "å~°∞
=∞#Å#∞ ã¨∞~°H` ∆˜ =« ÚQÍ ^•\˜OK≥^~Œ ∞° .
„áê~°÷# :
=∞#q∞ѨÙÊ_»∞ ™ê~ÚÉÏÉωõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ "åi
áê^Œ=ÚÅ∞ |@∞ìH˘x ã¨~fi° [#∞Å H˘~°‰Ωõ D „H˜Ok „áê~°#÷ =Ú KÕÃã^Œ=Ú.
=∂ =∞#ã¨∞û J@∞ x@∞ ã¨OKå~°=Ú KÕÜ∞« ‰õΩO_»∞QÍHõ. h=Ù ^ŒÑʨ =∞ˆ~q∞Ü«Ú
HÀ~°‰õΩO_»∞QÍHõ. D ã¨K«Ûùi„`«=Ú „Ѩu QÆ$ǨÏ=∞O^Œ∞O_»∞ QÍHõ. nxx
389
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
„Ѩux`«º=Ú áê~åÜ«∞} KÕÃã^Œ=Ú QÍHõ. Z=~°~Ú`Õ nxx x`«º=Ú
áê~åÜ«∞} KÕÃã^Œ~À "åi Ü«∂Ѩ^ŒÅ∞ `˘ÅyáÈ=Ù QÍHõ !
Ѷ¨Åâ◊$u :
D „QÆO^äŒ=Ú#∞ áê~åÜ«∞} KÕã≤#KÀ QÆÅ∞QÆ∞ Ѷ¨e`«=Ú#∞ QÆ∂iÛ
H˘OK≥=Ú K≥ÑÙ¨ Ê^Œ∞=Ú. Ѩq„`« QÀ^•=iÖ’ ™êfl#=Ú KÕã,≤ +≤i_ôÖ’ ã¨=∂kèx
^Œi≈Oz, ™ê~Úã¨K«Ûùi„`«=Ú áê~åÜ«∞} KÕÜ«Ú@‰õΩ „áê~°OaèOѨÙ=Ú.
hq@∞¡ KÕã≤#KÀ h‰õΩO_»∞ =Ú¿ÑÊ@Å Hõ+¨ì=ÚÅ∞ `˘ÅyáÈ=Ù#∞. N™ê~Ú
Hõ^äŒÅ#∞ JÀÖ"ÀHõQÍ q#fl#∞ P^蕺u‡Hõ rq`«=Ú#O^Œ∞ „â◊^Œú HõÅ∞QÆ∞#∞.
WOHõ#∞ D K«i„`«=Ú#∞ „¿Ñ=∞`À áê~åÜ«∞} KÕÜ«ÚK«∞#flKÀ h
áêѨ=ÚÅxflÜ«Ú #tOK«∞#∞. [## =∞~°}=ÚÅ<Õ K«„Hõ=Ú #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞
H˘#=Öˇ##flKÀ ™ê~ÚbÅÅ#∞ K«^∞Œ =Ù=Ú. "åx <≥ÅÑ¡ ʨ _»∞ [˝ÑÎ≤ Ü«∞O^Œ∞OK«∞
H˘#∞=Ú. "åi áê^Œ=ÚÅ<Õ Ü«∂„â◊~ÚOѨÙ=Ú† "åx<Õ ÉèHí ` Θ À ѨÓlOѨÙ=Ú.
™ê~ÚbÅÅ<Õ ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ =Úxy "åxx W`«~°∞ʼnõΩ K≥Ñ≤Ê#KÀ #O^Œ∞
„H˘`«Î ã¨OQÆ`«∞Å#∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ=Ù. Jq q#∞"åix áêѨ=ÚÅ #∞O_ç
~°H˜∆OK«QÆÅ=Ù. N ™ê~Ú ã¨QÆ∞} ã¨fi~°∂Ѩ=Ú<Õ ^蕺xOz#KÀ „Hõ=∞=ÚQÍ
#k x„+¨¯q∞Oz P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ^•i K«∂ѨÙ#∞. P`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@ |ǨïHõ+¨ì=Ú. HÍx h=Ù ™ê~Ú ã¨QÆ∞}
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú ^•fi~å áÈ~Ú#KÀ h „ѨQÆu ã¨∞ÅÉèí=∞QÆ∞#∞. Éèí‰õΩÎ_»∞ "åix
ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu "Õ_ç#KÀ #`«_»∞ '`å#∞— J#∞^•xx áÈQ˘@∞ìH˘x #k
ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ QÆeÜ«Ú#@∞¡ ÉèíQÆ=O`«∞xÖ’ SHõº=∞QÆ∞#∞. =¸_çO\˜Ö’
##QÍ *Ï„QÆ`ü ã¨fiѨfl ã¨∞+¨µÑ¨Îº=ã¨÷ÅÖ’ <Õ^Œ~Ú# Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞=ã¨÷Ö’ "åi
Ü«∞O^Œ∞ b#=∞~Ú#KÀ ã¨O™ê~° |O^è=Œ Ú#∞O_ç `«ÑÙ¨ ÊH˘O^Œ∞=Ù. ™êfl#=Ú
KÕã≤# Ñ≤=∞‡@ Z=~°∞ nxx ÉèíH˜Î „¿Ñ=∞Å`À#∞, ѨÓiÎ #=∞‡Hõ=Ú`À#∞
áê~åÜ«∞} KÕã≤ "å~°=Ú ~ÀAÅÖ’ =ÚyO`«∞~À, "åi Ü«∂Ѩ^ŒÅxflÜ«Ú
#tOK«QÆÅ=Ù. nxx áê~åÜ«∞} KÕã≤ ^èŒ#=Ú#∞ HÀi#KÀ ^•xx
Q
á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. =~°Î‰õΩÅ "åºáê~°=Ú =$kúÜ«∞QÆ∞#∞. "åi "åi ÉèíH˜Î
390
51= J^蕺ܫ∞=Ú
#=∞‡Hõ=ÚÅÃÑ· Ѷ¨Å =∂^è•~°Ñ¨_ç Ü«Ú#flk. D Ô~O_»∞#∞ ÖËxKÀ <≥\˜ì
Ü«∞#∞Éèí==Ú HõÅ∞QÆ^Œ∞. nxx „â◊^Œú`À áê~åÜ«∞} KÕã≤#KÀ N ™ê~Ú
„Ñ‘u K≥O^Œ∞#∞. h Ü«∞*Ï˝#=Ú#∞ ¿Ñ^ŒiHõ=Ú#∞ x~°∂‡eOz h‰õΩ *Ï˝#=Ú,
^èŒ#=Ú, Sâ◊fi~°º=ÚÅ <˘ã¨OQÆ∞#∞. ˆHO„nHõiOz# =∞#ã¨∞û`À „Ѩu~ÀA
XHõ J^蕺ܫ∞=Ú#∞ áê~åÜ«∞} KÕã≤#KÀ #k Ü«∞Ѩiq∞`å#O^Œ=Ú#∞
HõÅ∞QÆ*ÜË Ú« #∞. Z=~°∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« =∞O^Œ∞ `«=∞ „âıÜ∞« ã¨∞û#∞ HÀÔ~^Œ~À "å~°∞
nxx *ÏQÆ~∂° Hõ`` « À áê~åÜ«∞} KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. JѨÙÊ_»`_« ∞» N ™ê~Úx
Hõ$`«[˝`«`À, ã¨O`«ã¨=Ú`À [#‡[#‡=ÚÅ=~°‰õΩ =∞kÖ’ #∞OK«∞H˘#∞#∞.
D „QÆO^äŒ=Ú#∞ QÆ∞~°∞áœ~°‚q∞<å_»∞ (J#QÍ Pëê_è» â◊√^Œú áœ~°‚q∞<å_»∞)
QÀ‰õΩÖÏ+¨qì ∞<å_»∞, N~å=∞#=q∞<å_»∞, q[Ü«∞^Œâq◊ ∞<å_»∞ (J#QÍ, ÉÏÉÏ
ѨÙ}ºukä<å_»∞) WO\˜=^ŒÌ `«Ñʨ Hõ áê~åÜ«∞} KÕÜ∞« =Öˇ#∞. D „QÆO^ä=Œ Ú#∞
*ÏQÆ~∂° Hõ``« À áê~åÜ«∞} KÕã#≤ Ü≥∞_»Å "å~°Å HÀiHõÅxflÜ«Ú#∞ <≥~"° ~Õ ∞° #∞.
h Ǩ Ï $^ŒÜ « ∞ =Ú#O^Œ ∞ N ™ê~Ú K« ~ ° }=ÚÅ<Õ #q∞‡# Ü≥ ∞ _» Å
Éèí=™êQÆ~°=Ú#∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ ^•@QÆÅ∞QÆ∞^Œ∞=Ù. nxx áê~åÜ«∞} KÕã≤#
Ü≥∞_»Å ~ÀQÆ∞Å∞ P~ÀQƺ=O`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞, ¿Ñ^Œ"å~°∞ ^èŒ#=O`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
J^èŒ=ÚÅ∞ Sâ◊fi~°º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. "åi =∞#ã¨∞û#O^Œ∞ QÆÅ
PÖ’K«#xflÜ«Ú áÈ~Ú `«∞^Œ‰õΩ ^•xH˜ ã≤÷~°`«fi=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
F „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# Éèí‰õΩÎÖÏ~å ! áê~î°‰õΩÖÏ~å ! „â’`«ÖÏ~å !
g∞‰õΩ ‰õÄ_» "Õ∞=Ú #=∞㨯iOz g∞H˘Hõ =∞#q KÕÜ«ÚK«∞<åfl=Ú.
Z=i bÅÅ#∞ „Ѩu~ÀA, „Ѩu<≥Å g∞~°∞ áê~åÜ«∞} KÕã≤u~À "åix
=∞~°∞==^Œ∞Ì. D bÅÅ <≥O`« f„==ÚQÍ K«k"≥^Œ~À, q<≥^Œ~À JO`«
f„==ÚQÍ g∞‰õΩ ^è~·≥ º° =Ú, „áÈ`åûǨÏ=Ú ™ê~ÚÉÏÉÏ HõÅ∞QÆ*ãË ≤ g∞KÕ ¿ã=
KÕ~ÚOz, g∞‰õΩѨܫÚHõÎ=ÚQÍ #∞O_»∞#@∞¡ KÕÜ«Ú#∞. D HÍ~°º=∞O^Œ∞
~°K~« Ú`«ÜÚ« , K«^∞Œ =~°∞Å∞#∞ ã¨ÇϨ HõiOK«=Öˇ#∞. XO_˘~°∞Å∞ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú
Q
KÕãH≤ ˘x ã¨∞YѨ_=» Öˇ#∞.
391