Sie sind auf Seite 1von 16

1

Volx,No(
xxxx)h.
xxx-
xxx
ht
tp:
//
jur
nal
.unt
an.
ac.
id/
inde
x.php/
PMP
Re
cei
ved :
Re
vis
ed :
Ac
cept
ed :

PENGEMBANGANE-FLIPBOOKENZI M BERDASARKANUJ
I
PENGHAMBATANEKSTRAKSI MPUR
(Di
ll
eni
asuffr
uti
cos
a)TERHADAP
ENZIM α-
GLUKOSI DASE

m1,Ma 2 3
Muhamma dNij
a sri
ani,LukmanHadi
1
,2,
3
Pr
ogr
amSt
udiPe
ndidi
kanKimiaFKIPUniver
sit
asTanj
ungpur
aPont
ia
nak
Email
:ni
ja
mnija
m63@gma il.
com

DOI
:xxxxxxx/
jpmi
pa.
xxxxx.
xxxxx

Abs tract
Thea imsoft hisr e s
ear
c hwe ret ode vel
ope -f
lipbookone nz yme
ma teri
a lbase d on t heinhibitor ya c
tivityt estofe xtra
c tDi l
lenia
suffrut
icosaa nd de ter
mi ne it’sf easibili
ty.Ot he rt hant hat,t his
researcha l
sot oknowt hes t
ude nts’re s
pons ea boute -fli
pbookt owa rds
it
’sus ageonc las s
room.Toa chi evet hea i
ms ,asetofpr ocedure sfrom
Bor ga ndGa llmode lwasa pplied.I nor dert oachievef e a
sibili
ty,ni ne
expe rt
sc onsistingo fthreema teri
a le xpe r
ts,threel inguistice xpe rt
s
andt hreeme diae xpert
swe r
ea skedt of i
llque st
ionna ire
sf rom t hree
aspe ct
s.Furthe rmor e,inor dert or eachs t
ude nts
’r espons e,anumbe r
oft hir
tys t
ude ntsofChe mi st
ryEduc ationFKI PUnt a nwe r
ea s kedt o
fil
lque sti
onna iresonma int estfield.Thef e as
ibil
ityofe -
flipbookha s
showe de xce l
le ntt hati nclude of ma terial(93,75%) ,l ingui st
ic
(93,75%) ,a nd me diaa spects( 91,67%) .Ba sed on unde r
gr aduate
students’respons eque st
ionnairet oe -
flipbookha scla ssi
fi
e da sgood
category,ther esultha s78,87%f orma int estfi
eld.
Ke
ywor
d:e
-fl
ipbook,e
nzyme
,si
mpurpl
ant
,α-
gluc
osi
das
eenz
yme
2
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Bio
kimiaa dalah kimiadalam or gani
smehi dup.Bi okimiame nje
mba t
ani
kese
njanganantarakimi adanbiologikonvens
ional.Prosesda s
arkehidupanatau
kimiasecar
alua ssama ,bai
kmi kroor
ganismeuniselu
lerma upunorganismeya ng
le
bihtinggisepertima nusi
aa t
aut umbuhan.Ke hi
dupa nha nyal
ahribuanr ea
ksi
kimiaya ngteratur.De nga
nka t
al ai
n,ki mi
aa dalahl ogikas emuaf enomena
biol
ogi
s( Gaj
erae tal.
,2008).

Padasa atini,i
lmubio ki
mi amemili
kipe ra
na nyangsangatpentinghampirdi
se
muaa spekke hi
dupan,s al
ahs at
uc ontohnyaya it
uda lam bi
dangke sehat
an.
Pene muanda nproduksianti
bioti
kme l
aluiprose
sf e
rme nt
asiol
ehmi kroor
gani
sme
me rupakan s al
ah s at
u pe nerapa
n i lmu bi oki
mi a yang be r
tujuan untuk
me ningkatkande ra
jatkesehat
a nmanusia(Agus,2001).Pene r
apa
ni lmubiokimia
dalam ke hidupan s ehar
i-hari dapa t me mbantu da n me mper
muda h
kebe r
langsunga nhidupma nusia.

Berdasar
kanha silkue si
onerma ha siswaya ngt e l
ahme ne mpuhma takuliah
Biokimi a It a
hun a kademi k 2017/2018 di per
olehi nfor
ma s
iba hwa 52, 17%
ma hasi
s wame nyat
aka nba hanajaryangdi gunakand osenberupaba hana j
arcetak
dan86, 96%ma has
iswame nyatakanba hwados enjarangme nggunakanba hana j
ar
yangbe r
sif
ataudiovisualda l
am prosespe mbe l
aja
ra n.Dosenda lam me mberikan
pembe laja
randike lasma sihbe r
gantungpa daj enisve r
balr epr
esentati
ona tau
me diace t
ak/
tuli
s,sepert
ib ukuc et
ak,e -book,r e
fer
e nsidanba hanba c
a a
nl a
innya.
Belum t er
dapatme diaa udiovi
sualya ngda patme ma dukana ntar
at eks,gambar,
anima s
i,videodana udioda l
ams uatube ntukba hana jar
.

Pengguna anme diaa udiovisuals uda hs eharusnyadi la


kuka nka rename miliki
kelebiha nda ripadame diavi sua lataume diaa udi o.Me nurutPe terShe aldala m
Fa ja
r( 2004)ke be rhas il
a ni ndividu da lam me nangka p pembe la j
arans anga t
ditentukanol ehba gaima napr os espe ngala ma npe mbe lajar
ant ersebutdi lakuka n.
Be laj
a rde nganme ngguna kani nderapa nda ngda nde nga rakanbe r bedaha si
lnya
dibandi ngka nj ikape se rtadi dik ha nyabe l
ajarde nga n me ngguna kani nde ra
panda nga taui nde rade nga rsaj
a .
Salahs at
ume diaa udi ovis
ua lya ngda patdi guna kanya i
tude nga nme mbua t
modulE- Fli
pbook.Modulme rupaka na lata taus arana pe mbe lajar
a n ya ng
me mbe ri
ka nse j
uml ahi nf ormas iuntukke but uhanpe nc apaiankompe t
ensit ert
ent u
yang da pa tdi pe l
a j
a ris ecar
a ma ndi riol eh pe serta didik( Hamda ni,2011) .
Se dangka nE- Flipbookme r
upa kanme diaya ngda pa tme maduka na ntarate ks,
gamba r,a nima si
,vi deo,d a
na udio.J dimodulE-
a Flipbookme rupa kanme di a
pembe laj
ar anya ngda pa tme ma dukana nta rate ks,ga mba r,a nimas i
,vi deo,da n
audiome njadis ua tuba ha na jarya ngme na r
ikda nda patme mbua tma hasi
s wa
lebih me ma hamima ter ide nga nl ebih ba ik.ModulE- Fli
pbook di ope r
asika n
denga nme ngguna ka nla ptopa tauga dge tya ngda patme nj al
anka napl i
ka if
s l
ash.
Ke ter
se di
a ant eknol ogipa dape sertadi dikkhus usnyapa dama has i
swaj uga
buka nl a
gime njadipe rma salahan,pa salnyaha mpi rs etia
pi ndi
vi dume miliki
laptopa t
auga dge tlainya ngda patme ndukungda la
m pe mbe l
a j
aran.Be rdasaka n
kue si
one rya ng di lakuka n pa da ma hasiswa Pe ndi dikan Ki mi a FKI P Unt a n

2
3
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

dipe rol ehi nf orma s iba hwas e muar es ponde nma hasi
swame milikil apt op/ ga dget
da nl ebi hda ri90% me ma nf a at
ka nnyada l
a mpe mbe lajara n.Pe mbe la jara nde nga n
me ma nf aa tka nt eknol ogiya nga das a ati nis uda hs ela yaknyadi t
e ra pka npa da
tingka tpe r gur uant inggi ,se ba gail e mba gape ndi di kanya nga kanme nc e takl ulus an
ya ngdi ha rapka nda pa tme mba wape ruba ha nunt ukge ne ras iselanj ut nya .Ha lini
jugame nj adis a lahs atuc apa ianpe mbe laja ranl ulusa n( CPL)Pr ogr am St udi
Pe ndi dika nKi mi aFKI PUn tanya i
tuma mpume rencana ka n,me la ks ana ka n,da n
me nge va lua s ipe mbe lajara nde nga npe nde ka ta npe mbe lajarans is waa ktifda n
pe se r
tadi di kme l
a luipe nde ka tans a i
nt ifikya ngme ma nf aatkanbe rba ga is umbe r
be lajarbe rba sisI PTEK,da npot e nsit umbuha nl okals e sua istanda rpr os esda n
mut uya ngdi tetapka n.Pe ne rapa npe mbe laja r
a ni nida pa tdi l
akuka npa dama t
a
kul iahBi oki mi aDa sa r,s alahs atunyapa dama t
e rie nzim.
Enz im me rupa ka n pr otein ya ng di ha silka n ol e h or ganis me hi dup da n
be rfungs is eb aga ika ta li
sa torha ya t
iya ngs anga te f
isien( Nugr aha ,dkk. ,2013) .
En z im me mi li
kipe ra na ny a ngs a nga tpe nt ingda lamt ubuhma nus ia .Sa lahs atu
enz im ya ng t erda pa tda la m t ubuh ma nus iaya i
tue nz im α- glukos ida s
e( EC
3.2. 1.20) .Enz im i nibe rpe ran pa dahi dr olisiska rbohi dra tma ka na n me njadi
glukos ada nmonos a ka ri
dal ainnya .Pa dape nde rit
ape nya kitdi a be tesme llit
us
ya ngdi se ba bka nol e ht e rga nggunyame t
a bol ismes ehinggaka da rgl ukos ada lam
da rahme ningka t( Di pi o,e
r ta l.,2008) ,e nz im α- glukos ida seha rusdi ha mba ta gar
ka da rgl ukos ame nur un.
Sa l
a hs a tui nhi bi tore nz im α- glukos ida s eya ngdi guna ka ns eca ral ua sa da lah
aka rbos e . Aka r bos e di pe roleh da r i pr os es f erme nta si mi kr oor ga nisme
Ac tinopl ane sut ahe ns is.Aka rbos ebe rupas er buk be rwa rnaput iha tau put ih
ke kuni nga nya nghi gr oskopi s,de nga nbe ratmol ekul646da nsa nga tl arutda lam
air.Rumuse mpi r iknyaa da l
a hC25H43NO18.Ef e ks ampi ngut amaa ka bos ea da lah
flatule nsida n ge jala ga strointe stina l.Ha li nidi seba bka n me ka ni sme ke rj
a
aka rbos eya ngme ngha mba te nz im α- glukos ida s eya ngme me ca hol igos aka rida
me njadimonos aka rida ,s eh inggaka rbohi dr atl ebi hc epa tme nc apa ius usbe sa rda n
me nga kiba tka npr oduks iga s,di ar e,da nnye r ipe rut( She e han,2003) .
Pe rma sala han dia ta s me na rik pe rha tian pa ra pe ne li
tiunt uk me nc ar
i
pe ngoba ta na lt
e rna tif,s alahs atunyade nga nme ma nfaatka nt umbuha ns eba ga ioba t
he rba l
. Be be rapa t umbu ha n t e l
ah di la por ka n me nunj ukka n aktivi t
as
pe ngha mba t
a n α- gl ukos ida se,s a
la h s atunya t umbuha n s impur ( Di llenia
suf fruticos a ).Tumbuha ni ni di guna ka ns e carat urunt e mur unol e hma sya rakat
Ka lima nta nBa ra ts eba ga ib aha npa nga nkhus us nyaka bupa te
nSa mba ss eba gai
lalapa n( Ye ni ,e ta l.
,20 15) da n dibe be rapa da e rah di guna ka ns eba gai
pe mbungkusma ka na n.Se la ini tu,t umbuha ns impurj ugadi ma nf aa tka ns eba gai
pe ngoba ta nt radis iona ls epe rtika nke r( Ar ma niae ta l.,2015) ,s aki tpe r
ut
(Qua ttroc chi ,2012)da nun tukpe nye mbuha nl uka( Ma tSa llehda nLa t
iff,2002) .
Ha s ilpe ne li
tia nMa s riani( 2018)me nunj ukka nba hwae ks trake tanolka yuba tang
simpurda pa tme ngha mba te nz i
mα- gl ukos ida se.
Be rda sa rka nur aia nt ers ebut,ma kada lampe ne l
it
iani nia kandi bua tba ha na j
ar
be rupaModulE- Fl ipbookBi oki mi apa daMa t
e riEnz imBe rdasarka nUj iAkt ivi t
as
Pe ngha mba tanEks tra kEt a nolTumbuha nSi mpur( Di l
le nias uffrut i
c os a )ter ha dap
En z imα- Gl uk osida se .

3
4
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

METODEPENELI TI AN
Be nt uk pe nelitian ya ng di guna ka na da l
a h pe ne liti
a n da n pe nge mba ngan
(Re sea rch & De ve lopme nt ).La ngka h pe ne l
itian da n pe nge mba nga n ya ng
dilakuka nda la m pe ne litia ni niya itume ngguna kanl angka hpe ne li
tia nBor g&
Ga ll.Me nur utBor g& Ga ll( da lam Emz ir,2013) ,pr os e durpe ne l
itianda pat
dilakuka nde nga nl ebi hs ede rhana .
Subj ekda la mpe ne litiani nia da lahba ha na jarbe rbe ntukE- Fl ipbookBi okimi a
padama terie nz i
m,s e da ngk ans ubj ekuj ic obaya ituma ha siswapr ogr ams t
udi
Pe ndidi kanKi miaFKI PUnt an ya ngme nga mbi lma takul iahBi okimi aDa sar.
Subj ekpa dauj ic obal a pa nga na wa la dala hma ha s
iswaPe ndi di kanKi mi aFKI P
Unt a nKe lasA- 1ya ngme nga mbi lma takul iahBi oki mi aDa sart a huna ja
r a
n
2018/ 2019s eba nya k10ma hasiswas eda ngka ns ubj ekpa dauj ic obal apangan
utamaa dalahma ha siswaPe ndi dika nKi mi aFKI PUnt anKe lasA- 1,A- 2da n
PPAPK ya ngme nga mbi lma takul ia hBi oki miaDa s art a huna jaran2018/ 2019
seba nya k30ma ha siswa .
Te kni k komuni ka siya ng di lakuka n da lam pe ne li
tia ni nia da laht eknik
komuni kas it idakl a ngs ung.Me nur utMa rgono( 2010)t e kni kkomuni kasit i
dak
langs unga da la ht ekni kpe ngumpulda tade nga nme mpe rguna ka na ngke ta ta
u
kue sione rs eba gaii ns t rume n.Al atpe ngumpulda taya ngdi guna ka nya i
tul emba r
kela yaka nba ha na jarda na ngke tres pon.
Le mba rpe nilaianke la ya kan ba ha na jarda lam pe ne litiani nidi isiol eha hli
unt ukme nge ta huike la ya k anpr odukunt ukdi ujic oba ka n.Ha sill emba rpe nilaia
n
kela yaka ndi guna ka ns e ba ga iba ha ne valua siunt ukke mudi andi l
a kuka npe rbaikan.
Kompone ns ta nda rke la ya ka nba ha na jarda lam pe ne liti
a ni nia da lahke layakan
ma te r
i,ke ba ha saa n,da nme dia .Pe nyus una nl emba rpe nila ianke laya ka nda lam
pene litian i ni di s es ua ika n de nga n s ta nda r ke laya ka n ba han a jar da ri
Ke me nristekdi ktiya ngdi s esua ikande nga nke butuha npe ne liti
an.Ha silpe nilaia
n
kela yaka n di a na lisis de nga nl a ngka h-langka hs eba gaibe rikut :me nghitung
fr
e kue ns is kor pe nila ia nt iap-tiap pe rnya taan,me nghi tung s kor t otalt ia
p
per nya taan, me nghi tung p ersenta se pe roleha ns kor t iap pe rnya taan, da n
me nghi t
ungpe r
se nta ser ata -ratake la yaka n.Kr iter
iake laya ka nt iappe r
nya t
a a
n
ditentuka nde nga ni nt e rpr eta siAr ikunt o( 2017)ya ngs uda hdi modi fika si.
∑X
P= x100%
∑Xi
Ke tera nga n:
P =pe rsen tasepe rol eha ns kor
∑X =j uml ahpe r ole ha ns kor( skort otal)t iapi tem
∑Xi=j uml ahs kori de a l( skort ertinggi

Angke tresponma hasi


swadi beri
kanuntukme nget a
huiresponma has
is wa
ter
ha dapmodule -
fl
ipbookbi oki
mi a padama te
rienzim.Ska l
aya ngdiguna kan
padaa ngketinia dalahsk a
laLi kert.Pene
lit
ia
ni nime nggunakans ka
laLi ke r
t
denga ne mpatska l
ape nil
aia
n( kri
teria)
,yai
tuSS( SangatSetuj
u),S( Se
tuju),TS
(TidakSe tuj
u),da nSTS( SangatTi dakSet
uju)padatiappernyataanposit
ifda n
nega t
if
.Me nghitungs kortotaltiap-t
iappenyat
aans esuaikri
ter
ia,me nghit
ung

4
5
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

pe
rsenta
seperol
eha ns kortiappe r
nya t
aan,danmenghi
tungper
sent
aset
ota
lrespon.
Kri
te
r i
aresponti appe rnyataanditentukandenganinte
rpr
eta
siRiduwan(2008)
ya
ngs udahdimodi f
ika s
i.
∑X
P= x100 %
∑Xi
Ket
erangan:
P =pe rsent
asepe rolehans kor
∑X =j umlahpe rol
e hans kor(skortotal
)ti
apit
em
∑Xi=j umlahs kori deal(skorter
ti
nggi)

Prosedurda lam pe ne li
ti
ani nit erdir
ida ril i
ma t aha p ya itu:( 1)Ta hap
pene l
iti
anda npe ngemba ng anya ngt erdir
ida r
is t
udil itera
turda ns tudila pa ngan,
(2)Ta happe r
encanaanya ngte r
dirida rime ne
ntuka nt ujuanpe ngguna a npr oduk,
me nentuka n pengguna p r
oduk,da n me ndeskripsika n kompone n-kompone n
produkya nga kandike mba ngkan,( 3)Ta happe ngemba nganbe ntuka wa lpr oduk
yangt er
dirida rime mbua tpr oduka wa l
,va l
idasi,da nr e
vis i
,( 4)Ta ha puj i
lapangana waldilakuka nde nga nme mbe r
ikana ngke tr esponma ha si
swada lam
juml ahr espondent erbatas,( 5)Ta hapr evis
ipr od uk ya it
u me lakuka nr e
visi
berdasarkanp enil
a i
anda riangke trespon,(6)Ta hapuj ilapa nganut a madi la kukan
denga n me mberikana ngke tr espon ma hasi
swa ,( 7) Ta hapr e vi
s ipr oduk
operasionalya ngme rupak antaha ppe nyempurna anpr odukbe r
dasa rkanpe ni l
aia
n
ujilapanga nutama .

HASI
LDANPEMBAHASAN
Ke layakanModulE-FlipbookBiokimi a
Penil
aia
nke l
ayakandi l
akuka noleha hliuntukme ni
la
ikela
yakanmodule -
fl
ipbookbi oki
miapa dama ter
ie nzi
m ya ngt er
diridar
ias
pekma t
eri
,ba ha
sadan
me dia.Ha s
ilpeni
la
ia nke l
ayakanme nunjukkanba hwamodule-fl
ipbookyang
digunakan dal
am pe mbe la
jara
n Bi okimiaDa sarme mi
li
kipers
entases e
bes
ar
93,06% de ngankategorisangatlayak.Ha si
lpe nil
ai
ankel
aya
kandisaji
kanpada
Ta bel1.

Ta
bel1.Ha
silPe
nil
aia
nKe
laya
kanModulE-
Fli
pbookBi
oki
mia

No. As
pek Ni
lai(
%) Ka
tegor
i

1. Ma
ter
i 93,
75 Sa
nga
tla
yak

2. Ba
has
a 93,
75 Sa
nga
tla
yak

3. Me
dia 91,
67 Sa
nga
tla
yak

Ra
ta-
rat
a 93,
06 Sa
nga
tla
yak

5
6
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Kelaya kanMa teri


Ke laya kanma te
rime mua taspeki sidanpe nya j
ianya ngdi nila
iol eh3or ang
ahli
. Be rdasarka nha s
ilpenilai
anma teri
,dapa tdike t
ahuipe rsenta
seke l
a yakan
ma t
e r
ipa damodule -
fl
ipbooks ecar
ake sel
uruhana da l
ah93, 75% ya ngbe rarti
ter
ma sukda l
am kr iter
ias a
nga tlayak,ha linime nunjukka nba hwada ria spek
kelayakanma t
eri,module -f
li
pbookya ngdikemba ngka nlaya kuntukdi uji
cobaka n.
Te rdapa tbebe ra
pas arandariahliya ngme njadipe rbaikanpa daproduka wa l,
yait
uunt ukme nggantiga mbare kst
r akc ai
rt umbuha ns impurya ngdi s
a ji
kan.
Me nuruta hli,ga mba ryangdisaji
kankur ange stet
ikaka renawa da hber i
siekstrak
yangdi t
ampi lkandi pegangme ngguna kant a
nga n.Se hinggadi l
akukanpe rbaikan
dengan me ngga nt
iga mba re kst
rak ya ng beradadia t
a sme jal aboratori
um.
Perbaikandi s
ajikanda l
amGa mbar1.

Ga
mba
r1.Tampil
anGamba
rEks
tra
kCa
irTumbuha
nSi
mpurSe
bel
umda
n
Se
tel
ahRevi
si

Sel
ai
ni t
upe rbaikanp adagamba rla
tarya ngditampilkan,a hlimembe r
ikan
sar
anagarseba
iknyaga mba rlat
aryangdigunaka nbe
r kai
tande nganma t
eridal
am
modul.Gamba rlatarha lamanjudul(cover)pa dapr oduka wa lmenggunakan
gambartamanya ngme nurutahl
iti
da kme milikikorel
aside nga nmater
imodul
(Gambar2).Setelahme ndapa
tsara
nda riahli,penulisme ngga ntiga
mba rlat
ar
denga
nga mbarstrukturda r
isuat
usenyawaya ngbe rkait
ande nga nmater
imodul
(Gambar3).

Ga
mba
r2.Ta
mpi
lanGa
mba
rLa
tarSe
bel
umRe
vis
i

6
7
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Ga
mba
r3.Ta
mpi
lanGa
mba
rLa
tarSe
tel
ahRe
vis
i

7
8
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

No. Pe
rnya
taa
n %Skor(
P) Ka
tegor
iSkor

1 Menc
akupmate
riya
ngadada
lamRe
nca
na 100 Sa
nga
tTi
nggi
Pe
mbela
jar
anSemest
er

2 Pe
nja
bara
nma te
ridal
ammodulpembel
aj
a r
an 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi
membant
uma ha
siswaunt
ukmenc
apaiCapai
an
Pe
mbelaj
ara
nMa taKuli
ah

3 Kes e
suaia
nkons
epdal
ammodulpembel
aj
ara
n 100 Sa
nga
tTi
nggi
dengankonse
pyangdi
kemuka
kanole
hpara
ahliBioki
mia

4 Apl
ika
sikont
eks
tua
lda
lamke
hidupa
nnya
ta 100 Sa
nga
tTi
nggi

5 Ke
akur
ata
nis
ti
la
h 100 Sa
nga
tTi
nggi

6 Ke
gia
tanme
ndukungkons
epde
nga
nbe
nar 100 Sa
nga
tTi
nggi

7 Soa
leva
lua
sime
ndukungkons
epde
nga
nbe
nar 100 Sa
nga
tTi
nggi

8 Soa
leva
lua
sidi
le
ngka
pide
nga
nkunc
ija
waba
n 100 Sa
nga
tTi
nggi

9 Inf
orma
siyangdi
saj
ika
nse
sua
ide
nga
n 100 Sa
nga
tTi
nggi
per
kembanganz
aman

10 Me
nga
jaks
iswaa
kti
fda
lampe
mbe
laj
ara
n 75 Ti
nggi

11 Ma t
eriyangdisa
jika
nd ala
mmo dul 100 Sa
nga
tTi
nggi
pembe l
aja
ranBiokimiadil
e ngkapiinf
ormasi
tent
angke ar
if
anlokaltumbuha nSimpurdi
Ka l
imantanBaratyangberhubunga ndengan
indi
katorpembelaj
aranpadama t
eriEnzim

12 Penya
jia
nma
ter
isi
st
ema
ti
s,l
ogi
s,s
ede
rha
na, 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi
da
nj e
las

13 Desa
inmodulpembel
aj
ara
n(kons
iste
n, 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi
t
erf
ormat
,te
rorga
nis
asi
,da
nme mi
likida
ya
t
ari
k)

14 Judul
,ga
mbar,danke
ter
anganga
mba rdal
am 83,
33 Sa
nga
tTi
nggi
modulpembe
laja
rans
esuaide
ngankonse
p

15 Pemi
li
hanwar
na,j
eni
sdanukur
anhur f
uf(ont
) 75 Ti
nggi
se
sua
idanmudahunt
ukdi
baca

16 Moduldi
lengka
pide nc
nga over
,ka
ta 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi
pe
ngant
ar,Capai
anPembel
aj
ara
nLulus
an,

8
9
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Capaia
nPe mbel
aja
ranMataKuli
ah,i
ndi
kat
or,
daf
taris
i,r
angkuman,s
oaleva
lua
sidandaf
tar
pust
aka

Ra
ta-
rat
a%Skor 93,
75 Sa
nga
tTi
nggi

Ta
bel2.Ha
silPe
nil
aia
nAhl
ite
rha
dapAs
pekMa
ter daModulE-
ipa Fli
pbook

Ke l
a yakanKe baha saan
Ke l
ayakanke ba hasaa ndinilaioleh3or a
nga hli
.Be rdasar
kanha silpeni
lai
a n
keba hasaa
n,da pa tdi ke ta
huipe rse
ntaseke layaka nke baha s
aanpa damodule -
fl
ipbooks ec a
rake se l
uruha na dalah93,75% de nganka tegorisangatl ayak,halini
me nunjukkanba hwada riaspe kke l
ayaka nke bahasaan,module -
flipbookya ng
dikemba ngkanl ayakunt ukdiujicobakan.
Padaa spekke baha saan,a hlime mbe ri
kanbe berapas a
ranpe rbaikant er
kait
ketepa t
ans t
rukturka lima tda lam modul .Me nuruta hli
,be berapa ka li
ma t
dinya t
akan kur a
ng t epa t
.Ke te
pa t
ans trukturka l
ima tya ng dima ks ud adal
a h
kalima tharusme wa kiliisipe sana t
aui nforma s
iya ngi ngi ndisampa ikantetapi
te
tapme ngikutia t
ur anka idahBa hasaIndone si
aya ngba ikdanbe na r.Perbai
ka n
st
rukt urkali
ma tdisajikanda lamTa bel3.

Ta
bel3.Ke
tepa
tanSt
rukt
urKa
lima
tSe
bel
umda
nSe
tel
ahRe
vis
i
Se
bel
umRe
vis
i Se
tel
ahRe
vis
i

Sedangkanbebe
rapamolekulef
ektor Aka ntet
api,bebera
pamol ekulefekt
or
seper
tiFme mber
ikanef
ekne ga
ti
fpa da se
pe rt
iFme mberi
ka nefeknegat
ive
akti
vit
a se
nzi
m,efekt
orlai
nme nunjukkan padaaktivi
tasenzim.Se mentar
aitu,
pengaruhst
imul
asipos
it
ifpadaaktivi
tas
. ef
e kt
orlainme nunjukkanpengaruh
st
imulasiposit
ifpadaa kt
ivi
tas.

Salahsa t
ui nhibit
orenzimα-glu
kosi
dase Salahsat
uinhibit
orenzi
mα-
yangdi guna kansecar
aluasadala
h glukosi
daseyangdigunakanseca
ra
akarbose,aka nteta
piobatinimemil
iki luasadal
ahakarbose.Akantet
apioba
t
efeksampi ngbe rupagejal
a inimemili
kie f
eksampingberupa
gastr
ointestinaldanfl
atul
ensi gejal
agast
rointe
sti
naldanfla
tul
ensi

Dala
ma kti
vit
asnya
,enz
imme mil
iki Enzi
mme mil
ikipengatur
anker
ja
pena
gtura
nke r
jayai
tur
egul
asia
lost
eri
k dal
ambera
kti
vita
s,ya i
ture
gul
asi
at
auregul
asiumpanbal
ik. al
ost
eri
kat
auregulasiumpanbal
ik.

Se
lai
nit
u,pe
rba
ika
ndi
la
kuka
npa
dape
nul
is
ant
at
aba
has
ada
lam modul
.

9
10
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Beber
apakat
adinyat
aka
nku rangtepa
tsehinggadil
akukanpe
rba
ikanbe r
dasa
rkan
pe
nila
ianpar
aa hl
i.Ket
e p
atantat
aba ha
s aya i
tukali
matyangdiguna kanuntuk
menyampai
kaninf
ormasiharusse
suaide
nga nka i
dahtat
aBahas
aI ndone s
iayang
ba
ikdanbenar
.Perba
ika
np adabuti
rpeni
laianinidi
saj
ikanpa
daTabe l4.

Ta
bel4.Ke
tepa
tanTa
taBa
has
aSe
bel
umda
nSe
tel
ahRe
vis
i
Se
bel
umRe
vis
i Se
tel
ahRe
vis
i

dl
l. da
nla
in-
lai
n.

Hali
nimemicupa
rapenel
it
iuntuk Halinimemoti
vasipa
rapenel
it
i
mene
mukanobatal
te
rnat
ifdar
i unt
ukme nemukanobata
lt
e r
nat
if
t
umbuhansi
mpur. dar
itumbuhansi
mpur.

di
bawa
h dib
awa
h

me
ngka
tal
is me
nga
tal
is

di
sampi
ng dis
ampi
ng

s
anga
tla
h s
anga
tl
ah

di
kar
ena
kan ka
rena

Ekstr
aksiserbukkeringdengant
eknik Ekstr
aksiserbukkeringdengante
knik
maseras
i,dima naser
buks i
mplis
ia maseras
i,ya i
tuser
buks i
mpl i
si
a
ker
ingda unda nbata
ngs i
mpur ker
ingda unda nbata
ngs i
mpur
dir
endamme nggunakanpelar
uteta
nol dir
endamme nggunakanpelar
uteta
nol
96%ya ngs udahdidest
il
asi 96%ya ngs udahdidest
il
asi

me
mpe
nga
ruhi me
menga
ruhi

Ta
bel5.Ha
silPe
nil
aia
nAhl
ite
rha
dapAs
pekBa
has daModulE-
apa Fli
pbook
No. Pe
rnya
taa
n %Skor(
P) Ka
tegor
iSkor

1 Ke
tepa
tans
trukt
urka
li
mat 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi

2 Ke
efe
kti
fanka
li
mat 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi

10
11
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

3 Ke
bakua
nis
ti
la
h 100 Sa
nga
tTi
nggi

4 Pemaha
mant
erha
dappe
sana
tau 100 Sa
nga
tTi
nggi
i
nfor
masi

5 Ke
mampua
nme
mot
iva
sis
iswa 100 Sa
nga
tTi
nggi

6 Kes
esuai
andeng
anpe
rke
mba
nga
n 100 Sa
nga
tTi
nggi
i
nte
lekt
uals
iswa

7 Ke
tepa
tant
at
aba
has
a 83,
33 Sa
nga
tTi
nggi

8 Ke
tepa
tane
jaa
n 83,
33 Sa
nga
tTi
nggi

Ra
ta-
rat
a%Skor 93,
75 Sa
nga
tTi
nggi

Ke laya kanMe dia


Ke layaka nme di
adi nilaiole h3or anga hl i.Be r
da s
a r
ka nha silpe nil
aianme dia
,
da pa tdi ketahuipe rsent ase ke laya kan me dia pada module - f
lipbook s eca
ra
ke seluruhana dalah91, 67% y angbe rartiterma sukdalamkr ite
rias angatlayak,hal
inime nunjukka nba hwada ria spe kke l
aya ka nme dia,module - f
li
pbookya ng
dike mba ngka nlayakunt ukdi ujic oba ka n.
Te rdapa t be bera pape rba i
ka nya ngdi lakukanpa daa spekme diaterhadap
pr oduka wa lberdas arkans aranda ria hli
.Pe rbai
ka ndi l
a kuka nt e
rkaitkua l
it
as
ilustrasipa damodul .Ilus t
rasi( ga mba r,vide o,a ni
ma si
)ya ngme r
upa kaninforma s
i
pe ndukungs e l
ai
nt e ksya ngda patme nunj angkons eppa das uatuma t
e r
ida l
am
modul .Kua li
tasi l
us trasiy a ng ba ik da pa tme mbua tpe mba camuda h untuk
me ma hamima ksudda rii l
us t
ra sit erse but.Me nurutRa mda nia( 2013),ke le
bihan
da rie -f
lipbookt erl
eta kpa dai lustra siya ngda patme nyisipka nga mba r
,a nimasi
,
ba hka nvi de oda lam me diat e rsebutya ngme nja
dikanme diai nil ebihva ri
ati
f
se hingga pr osespe mbe l
ajaranl ebi h me na ri
k.Be rdasar kan pe nil
aia
nl embar
ke layaka nda riparaa hli,terda pa tbe be ra
pakua l
it
asga mba rya ngkur angba ik
se hinggaha rusdi lakuka npe rba ika n.Kua litasga mbarya ngdi ma ksudbe rkait
an
de nga nr es olusiga mba rya ng r enda hs ehi nggai nforma sida riga mba rya ng
dis aji
ka nkur angj el
a sunt ukdi liha t.Pe rba i
ka ndi s
aji
kanpa daGa mba r4.

11
12
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Ga
mba
r4.Ta
mpi
lanKua
lit
asGa
mba
rSe
bel
umda
nSe
tel
ahRe
vis
i

Ta
bel6.Ha
silPe
nil
aia
nAhl
ite
rha
dapAs
pekMe
di daModulE-
apa Fli
pbook
No. Pe
rnya
taa
n %Skor(
P) Ka
tegor
iSkor

1 ModulE-Fli
pbookdapa
tdi
ope
ras
ika
ndi 100 Sa
nga
tTi
nggi
l
ingkunga
nwi ndows

2 Inst
al
asimodulE-
Fli
pbookda
patdi
la
kuka
n 100 Sa
nga
tTi
nggi
denganmudah

3 ModulE-Fl
ipbookda
patberj
alandenga
nlanc
ar 100 Sa
nga
tTi
nggi
t
anpaadagangguans
eper
tihang,cr
ashata
ulag
(
gangguan)

4 ModulE-
Fli
pbookmudahdiguna
kanda
n 100 Sa
nga
tTi
nggi
s
eder
hanada
lampengoper
asia
n

5 Ket
erpa
duanant
arawa
rnat
eksd
anba
ckgr
ound 83,
33 Sa
nga
tTi
nggi
(
lat
arbel
aka
ng)

6 Kual
it
asil
ustr
asi(gambar,vi
deo,ani
masi)bai
k 83,
33 Sa
nga
tTi
nggi
da
lamsegiposi
si,ukura
n,wa r
na,kej
ela
san,dan
ke
hal
usanilus
tras
isaatdijal
ankan.
dij
alanka
n.

7 Gambarla
taryangdigunakansudahkont
rasdan 75 Ti
nggi
t
ida
kme nggangguta
mpi l
a nla
ins e
per
tit
eks,
t
ombolnavigas
idanilust
rasil
ainnya

8 La
yout(
tat
ale
tak)s
uda
hte
pat 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi

9 Effe
ctaudiodala
mmodulE-fl
ipbookdapa
t 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi
menarikperha
ti
andanti
dakmenganggu
konsent
ras
ipengguna

Ra
ta-
rat
a%Skor 91,
67 Sa
nga
tTi
nggi

UjiCobaLa pangan
Ujicobaprodukdi l
akukanbe rt
ujuanunt ukme ngetahuikelayakandariproduk
i
tus endi
ri,la
yaka tautidakuntukdi guna kan.Uj icobal apangani nidil
akukan
t
e r
hadapma hasis
wade ngant uj
ua nuntukme nge t
ahuia pakahmodulE- Fl
ipbook
Bioki
mi apadama t
e r
ienziminilayakdi gunakandi t
inj
auda risis
ima hasi
swa .
Ujicobalapangandibagime njadiujicobal apangana walda nutama.Padauji
cobalapanganawa ldi
lakukanterbataspadama hasi
swapr ograms tudiPendidi
kan

12
13
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Kimi
aa ngkata
n2016ke l
asA1be rj
umlah10or a
ng,se dangkanujic
obal a
pangan
ut
amadilakukanpadama hasi
swaprogramstudiPendidikanKi mi
aangkatan2016
ke
lasA1,A2 ,danPPAPK be rj
umlah30or ang. Pa dauj icobalapa
nga nini
,
mahas
iswadimi nt
ame ngi
siangketre
sponyangterdi
rida r
itigaas
pekyai
tuma ter
i,
ba
hasada nme dia.Da t
aha si
lre s
ponma hasis
wat er ha pmodulE-
da Fli
pbook
Bi
okimiapadama ter
iEnz i
mdisaj
ikanpadaGa mbar5.

Ga
mba
r5.Ha
silAngke
tRe
sponMa
has
iswaFKI
Pte
rha
dapModulE-
Fli
pbook
Bi
okimia

Be rda sa rka nGa mb a r5,pa dauj ic obal apa nga na wa ldi pe r


ol ehi nforma s
i
bahwape rse nta sea spe kma te r
i,ba ha sa,da nme d iate rha dappr odukma sing-
ma sings e be sar77, 14%,69, 17%,da n64, 29%.Ra ta-ratape rsenta ses ebesar
70,44% de nga nka tegor it inggi .Se da ngka npa dauj ic obal apa nga nut ama
terja
dipe ningka tand enga n pe rsent asea spe k ma t
er i
,ba ha sa,da n me dia
terhada ppr odukma sing- ma sings ebe sar77, 26%,81, 11%,da n79, 53%.Ra t
a-
ratape r
se nta ses ebe s
a r7 8,87% de nga nka t
e gor itinggi .Ha silpe ngol ahanda t
a
me mbe rika nga mba ranba hwakondi sipe mbe lajaranma t
akul ia hbi okimi a
das a
rs aati nikur a ngme na rikda nc ende rungmon otonka renat ena gape ndidik
dalam pe mbe lajara ns eba gia nbe s arha nyame ma nfa a
t kanme diac etak/
tulisan
berupabukuc etak,e - book,da nba ha nba caa nl ain.Te na gape ndi dikbe lum
me ma nfaa tka nme diaa udi ovi sua lda lampr os espe mbe laja ran.
Se laini tu,r e sponde nt erba ntude nga na da nyame di aa udi ovi sua liniunt uk
dapa tl ebihme ma hamima teribi okimi aya ngbe rs i
fata bstrakde nga na danya
anima sida n vi de o.Me nur utGuna wa n( 2010) ,de nga na da nya modul
elektroni k ya ng be rsifati ntera ktif,pr osespe mbe l
a jarana ka n me li
ba t
ka n
tampi lana udi ovi sua l
,s ound,movi eda nya ngl ainnyas e rt
apr ogr a mt ersebut
pema kaia nnyamuda hd ipa hamis ehinggada pa td ijadika nme diape mbe lajaran
yangba ik.Re s ponde nme nda patka ni nforma sipe ne ra
pa nma terimodulda lam
kehidua ns eha ri-hariya itu pe ngguna a ne ks trake tanolt umbuha ns impur
(Di l
lenias uff ruticos a)s eba ga iinhi bitore nz imα- glukos i
da se.
Modula udi ovisua li nil aya kdi guna kans eba gaime diape mbe laj
a r
anda n
harusdi ke mba ngka nl ebi hl anjutka re nade nga nmoduli ni,pe s ertadi dikda pat
lebihme ma ha mima ter ida nme na rikunt ukdi pela j
a r
i.Ha li nis e jalande nga n
pene liti
anya ngdi l
akuka nol e hFi triyani( 2017)ya ngme nunj ukka nba hwa

13
14
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

pengguna anmodule lekt


ronikbe r
ba s
isf l
ipbookl ebihme nari
kmi natpe s
erta
didikka re
nat a
mpilanpadamodule -
flipbookda patdi-f
lipataudibolak-
balik
la
ya knyabukubi asa.Ha li nime mbe r ike sa
nme na r
ikda nme ngara
hka n
perhatianpeser
tadi
dikunt ukbe rkonsentr asite
rhadapma t
eripadamodul .
Padas aa
tujilapangan,t erdapatbe berapas ar
a nma hasiswaya i
tuuntuk
me namba hkan nama pe nulis pa da ha lamans ampul ( cover
). Ha li ni
dima ksudkanagaridenti
taspe nulisda pa tdiket
ahuis aatperta
maka l
ime l
ihat
ta
mpi l
ana walmodul.Perbaikandi saj
ika npa daGa mba r6.

Ga
mba
r6.Ta
mpi
lanCove
rE-
Fli
pbookSe
bel
umda
nSe
tel
ahRe
vis
i

SI
MPULANDANSARAN

Simpul an
Berdas arkanha silpe ne l
iti
anya ngdi lakuka n,ma kada patdisimpul ans eba gai
berikut:( 1)ModulE- Flipbook Bioki mi apa daMa te r
iEnz im be rdasarka nuj i
aktivit
aspe ngha mba tane k st
rake t
a nolt umbuha ns impur( Di l
lenias uff
rut icosa)
ter
ha dape nzim α- Gl ukosida seyangdi ke mba ngkanme mil
ikitingka tke l
a yaka n
sanga ttinggis ehinggal ayakdi guna kans ebagaib ahana jarpa dape r
kul iaha n
Biokimi aDa sar.
Sara n
Berdas arkanha si
lpe nelit
ianda nke simpul a
nma kadiajukans ar
ans eba gai
berikut:( 1) Me lakuka ns urveiawa lte rkaitkombi na s
iwa rnaya ngdi guna ka n
dalam pr odukpe ngemba nga ndenga nme mber i
kanr e s
pondenbe berapapi li
ha n
kombi nasiwa rna;( 2)Di jadikans ebaga iba hanpe neli
ti
anl anjutanme nge nai
efektif
it
aspe ngguna anba hana ja
ra udiovisualde nganme namba hka ninf orma si
seputar ke arif
anl oka lya ng dike mba ngka n da l
am pe mbe l
ajaran;da n( 3)
Me nge mba ngka nba ha na jara udi
ovi sua
lbe r
bas i
ske arif
anloka lpa dama t
e rida n
me todepe mbe l
a j
aranl ainnya .

DAFTARRUJ
UKAN

14
15
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

Arikunt o,Suha rsi


mi .2017.Pe ne litia
nTi nda ka nKe las.J aka rt
a:BumiAks a ra.
Dipiro,T. ,J os eph,R. L. ,Ta lbe rt,G. C. ,Ye e ,G. R.,Ma t
z ke,B. G. ,We l
ls,da nL. M.
Pos ey.2005.Pha rma cot he rapyaPa thophys i
ologi cAppr oa c
h.Ne wYor k:
Mc Gr aw- Hi l
l.
Ditj
e nBe lma wa .2017.Pa ndua nPe nyus una nPe r
a ngka tPe mbe lajaranda nBa ha n
Aj a r.Ja karta:Ke me nteri anRi setda nTe knol ogi.
Emz ir.2015.Me t
odol ogiPe neli t
ia nPe ndi di ka nKua ntitatifda nKua l
it
a t
if.J akarta:
Ra ja wa liPe rs .
Fajar,Ar nie .2004.Por t of olioda la mpe mbe la jara nI PS.Ba ndung:Ros daKa rya.
Fit
riya ni.( 2017) .Pe mbe laja ranMe ngguna ka nMe dia3D Pa ge fli
pPr of ess i
ona l
da nMe diaCa tams iaSt udio8Pa daMa teriLa ruta nEl e ktr
olitda nNon
El ekt rolitdiKe lasX SMA I slam Al -Ar i
efMua roJ a mbi .Re pos i
tor y
Uni ve rsita
sOfJ ambi ,2( 1) ,3–9.
Foo,J .B. ,Ya zan,L. S.,Tor ,Y. S.,Wi bowo,A. ,I sma il,N. ,How,C. W. ,Ar ma nia,
N. ,Loh,S. P.,Isma i
l,I .S. ,Che ah,Y. K. ,Abdul lah,R. ,2015.I nduc tionof
ce llc yc lea rresta nda popt osisbybe tulini ca cid-richf ractionf romDi ll
eni a
suf frutic osar ooti n MCF- 7c ellsi nvol ve d p53/ p21 a nd mi toc hondr ial
signa li
ngpa t
hwa y.J.Et hnopha r
ma c ol.166,27 0- 278.
Gajer aH.P. ,e ta l.2008.Funda mne talsofBi oc he mis t
r y,f i
rste diti
on.Me e r
aba i
Ma rg:I nt erna t
iona lBookDi stribut ingCo.
Guna wa n,De di.2010.Mo du lPe mbe l
a jaranI nter aktifEl ektr
oni kaDa sa rUnt uk
Pr ogr amKe ahlia nTe kni kAudi oVi de oSmkMuha mma diya h1Sukoha rjo
Me ngguna ka nMa c rome di aFl ash8” .J ur nalKomuni Ti.2( 1).
Hamda ni .201 1.St r ategiBe lajarMe nga ja r.Ba ndung:Pus takaSe tia.
Ma tSa lleh,K. ,La tiff,A.2002.Tumbuha nUba tanMa laysia.Ba ngi:Uni vers i
ti
Ke ba ngs aanMa la ys ia.
Ma rgono.2010.Me todol ogiPe ne li
ti
a n.J aka rta:Ri nekaCi pt a
.
Moc h.AgusK. B.2001.Bi ot eknol ogiKe dokt era nSe bua hKa ji
anBi oe t
ika .Jur nal
Ilmi a hBe stari,XI V( 31) :24.
Nugr aha ,Se tyada nMa ulinaR.( 2013) .Ka musLe ngka pBi ologi.Sur aba ya:
Ka rina .
Qua ttr
oc c hi.2012.CRCWor ldDi ctona r
yofMe dicina lPoi sonousPl ant s.Ne w
Yor k:CRCPr es s.
Ramda ni a,D.2013.Pe ngguna a nMe di aFl a shFl i
pBookDa lam Pe mbe l
a j
ar an
Te knol ogiI nf orma siDa nKomuni ka siUnt ukMe ningka tka nHa silBe lajar
Sis wa .Ar ti
ke lI lmi ahTuga sAkhi r .Ba ndung:Uni ver ist
asPe ndi dika n
Indone sia.
Riduwa n.2008.Me otdeda nTe kni kMe nyus unTe sis.Ba ndung:Al fa
be t
a.
Shee han,M.T.2003.The rape ut icsOpt ionsi nType2DM :APr a ct
icalAppr oa ch,
Cl inic alMe di cine&Re s ea r
chI( 3):189- 200.
Tim Pus litjaknov.2008.Me todePe ne l
itia n Pe nge mba nga n.Pus atPe neli
t ian
Ke bijaka nda nI nova s iPe ndi dika nBa da nPe ne litianda nPe nge mba nga n.
Jaka rta:De pa rte me nPe ndi dika nNa siona l.

15
16
Volxx,Nox(
xxxx)h.
xxx-
xxx
Muha
mma
dNi
jam,Ma
sri
ani&Lukma
nHa
di

16

Das könnte Ihnen auch gefallen